\id LUK - Amanab NT [amn] -Papua New Guinea 2001 (DBL 2014) \h Luk \toc1 Suialag Mo Luk Ginofena \toc2 Luk \toc3 Lk \mt1 Luk \mt2 Suialag Mo Luk Ginofena \imt1 Hwa buk enaig esog \ip Afa hwa suialag mo Luk enaig ginofena Sisas eba Godna Gisfu Fwahag El feg asa blonam Israelna el mi afa mungwali mingnag el mi pese lambife. Afa Sisas maia gafuga esegim ofefnaba ehe enaig esona og Godna Sungwabug Kam ihlafenag eba asa ka elim gawig fwainigim Godna suialag mom sihinifi. (Luk 4:18) Luk eba enaig sihifena Sisas eba kinigni elim kwaganfe afa enaig el sa Sisas enaig eseageg enam nangunim asa sifakalife. Afa maia Maria Sisasim foklanaba asa el enam sifakalini. (Luk 1:42-48, 2:10) Afa bukna mo fwahag mo enaig esog Sisas maia bitem fwahanam heven gam fukwakofenaba asa el fwina sifakalini. (Luk 24:25) Afa mingnag moba eba Buk Luk la mungu afohie. Enaig mo feg eba oflanai el i sipsip nangwaghiawagig el i afa mingba maia Sisas kwablog ofefnaba Jerusalem gam ikana afa mingba Samaria nai el lasug mo afa mingba luwal alagim lasukag lasug mo. \ip Luk enag kaksag mo sihiagena betenna hihem afa mingba Godna Sungwabugni gafugagim afa mingba God ogna elni amtakwalig nihim hugflaitini afa mingba mangwal sa angwafig esini. \ip Hwa buk laba mas Lukna mo awaieg mo. Amo, eba maisim Aposel buk la gafa ginofena. Hwa bukba enaig sihifeg maia Sisas hevengam fukukanaba asa mangwal kanog fwatieg el esini. \c 1 \s1 Hwa moba Luk Tiofilusim ginofena \p \v 1 Kana nilite Tiofilus, kog autunam kaksag el gafa ena moba ginofini mangwal sa kangelnai yi olyi puguna. \p \v 2 Afa ena moba patalfunaba ati mingnag el heafna nofna nanguni. Ilawana enaigba pugunaba eba el ati nanguni afa enaig elbi ofenaiba Godna mo gafugafeg el. Asa ena moba kam fiagog. \p \v 3 Afa na sa ka ena moba kog ka kagafa nem ginofe fai. Afa ati ka ena enaigim fahigenagegim afa ka mogim yisigigim afa ka anwenafeg. Asa hwa moba nufuna mo ka nem ginofenag na sa ka nem faig. \p \v 4 Afa ka enaigba esegba eba asa ne ena mom suwiginam asa ne numwehe anwenafe asa ati nem ogfunagig eba nufunam ehe.\f + \fr 1:4 \ft Luk sambaga buk Godna buk la go. Eba Luk i afa Kanog Fwatieg elni gafugag.\f* \s1 Jon gohugim oflanai el Sekaraiam sihinagena \p \v 5 Afa enanam maia Herot Judiana misog el gofnaba afa enanai yi pris mungu gofena. Ehena unehlagba Sekaraia. Eba Abiya wangofnaba ehganai eheba fena. Afa ehena angwagba eba Aron wangofnaba ehganai eheba fena. Ehena unehlagba Elisabet. \p \v 6 Afa eheningi mas mangwal haig haig safena mo eba heafna Godna nofla suialag ahgofenaba afa eba heafna Godna nihe mom mi afa membug mi mungu ahpatal ahfefkufena. \p \v 7 Afa eheningi luwal fwainig ati watiau ahfena. \p \v 8 Afa mungunagim Sekaraiana ehganai el mungu eba pris Godna kwania lala la enag gafugafe gofena. \p \v 9 Enaig gafugagba eba mungu pris Godna kwania lala sefufenam sanda suwi la tulufuiafena. Afa sa mungunagim Sekaraiam sihini og sama enaig gafugafei. \p \v 10 Afa maia ehe lala megam sefukanamba asa kaksag el afwambala afohiafenaba asa Godim betenini. \p \v 11 Afa sa Ainiyagna oflanai el blonam Sekaraiana nof la puguna. Afa sa ehe nihiginai ningagam sanda sime la gofena. \p \v 12 Afa Sekaraia ehem nangunam sineminefenam afa embefena. \p \v 13 Afa sa oflanai el ehem enaig sihifena og, “Sekaraia, nofe ne embefe. God ati neana sahigimba higig. Eba neana angwag Elisabetba fangonai luwal wanigafe asa ne Jonim unehla. \p \v 14 Eba sa ma neana olug suialafenam afa ne sifakalefe afa eba kaksag el sifakalife maia enanam luwal gohiba. \p \v 15 Enaba haig, eba Ainiyag ehem nangunam og sonag elni unehlag eba kwaniafefe. Eba mas mileaklana bu ne. Afa maisim afagna atag la gifinibi eba Godna Sungwabug ehem ihlafenagefe. \p \v 16 Eba ehe kaksag elim Israel la naim esenibi asa heafgelni Ainiyag Godna gum waike afufe. \p \v 17 Afa eba Elaijana nihe mi afa wasneig mi lamboagegim asa Ainiyagim gosenafe afa sa afahumonigni luwalignam esenibi asa mungu olug pugunifie. Afa el sa mom flafug enam ehengelni onigigim numwehenugeba sa ma suialag onigig flinim afa sa ma afsug el feasai. Afa eba elim numwehenugeba asa el Ainiyag blogim numweheaginim gofufe.” \p \v 18 Afa Sekaraia oflanai elim enaig sihifena og, “Haisegba asa ka ena moba anwenafefe neana moba nufunam feg? Eba ati kam watiaueg afa kana angwafig gafa gwenaig eseg.” \p \v 19 Afa oflanai el wahigi enaig esona og, “Eba kable Gebriel, na kaba Godna nofbusugam fagohfe na sa God ehe kam ningihiagba na ka blog nem sihinagim afa hwa mo suialag ka nem ublu faig. \p \v 20 Afa sa ne higim afa ne kana mo onigig fwainigba eba glau neana mo lagigba awai ofe, ne mas mo lagi eba ikan ikan maia enenam mangwal sa mungwali pugufe. Kana hwa moba eba nufunam pugufe enenam sa God wefug fwahag.” \p \v 21 Afa el Sekaraiam nengena flafnaba fwinam onigwagia flafna og, mangwal maia fegba nasa maisim Godna lala seifo ga. \p \v 22 Afa sa nengigim pugu afwambagam blonam afa ehe mas ehengelim mo lagini mo. Asa ehengel anwenafinim og, sonaba mangwalim haigim ehe nangug Godna lala megam. Afa ehe ningana mungu ogfunigena afa mengigna sihiagegba awai, ehena mengig ati pwakafena. \p \v 23 Afa Sekaraiana gafuga feawagigba ati awaienaba asa ehe pese heafna kembig gam ikana. \p \v 24 Afa sa sumi yi ehena angwag Elisabet afnialigni fena eba ehe meagam sefo gohun ikan afala pugufeg wasifenaba afa sa Elisabet enaig esona \p \v 25 og, “Sawou autunam ka afnialigni fwainig fenaba asa kam Ainiyag aflafenagim hwa afwanefimba tigefla fakanag.” \s1 Oflanai el Mariam Sisasim wanigiagim sihina \p \v 26 Afa maia enwesog la pugufeg wasifenaba Elisabet ati afnialigni fenaba asa God oflanai elim Gebrielim Nasaret kembig gam ningihiana eba Galili provins gam. \p \v 27 Afa ehe ikanam angwafig angwaming gim puguna enag angwafigbi ati Josepim faigim eso fwahini ena elbi King Devit gofenaba ehganaifena. Afa enag angwafig angwamingna unehlagba Maria. Ehe mas saglag i mungwa kife la ahgini mo eba suialag angwafig fena. \p \v 28 Afa Gebriel oflanai el enag angwafig enaig esona og, “Angwafig niasabam, Ainiyag ati ne i ahgo asa ma nem fwinam suiala feaflai.” \p \v 29 Afa Maria ena mo higinam olug fingifenam afa onigigna og, sonaba haig mo he! \p \v 30 Afa oflanai el ehem sihina og, “Maria, nofe ne embefe, eba God ati nem fwinam olug suiala fenag. \p \v 31 Sa hig, eba ne afnialigni fenam afa ne fangonai luwal wanigafe, asa ne Sisasim unehla. \p \v 32 Eba saglag el gofe afa sa enaig seflifife og eba Godna leg wasneig nemug. Eba God ehem gafa misog el lasu ofe ehena simbianiga king Devit lofefe. \p \v 33 Eba Jekopna simbianigagna misog el wahkig gofife, ehena misog el gafugag mas awaie nai.” \p \v 34 Afa Maria oflanai elim enaig sahna fena og, “Enaigba sa haig pugufefe? Kaba mas alagana feg mo.” \p \v 35 Afa oflanai el ehem pese waike sihina og, “Heafa Godna Sungwabug ehe nem blonafe asa Godna wasneig nem ihlafenagba asa ne ena luwalba nengigim wanigafe. Enaba Godna suialag afsug el asa ehem enaig seflififie og Godna Leg. \p \v 36 Sa hig, neana mangaug Elisabet ati watiaueg enaig afnialigni fegba eba fangonai luwal wanigafe. Afa ilawana enaig esogona og eba mas luwalba flai. Afa glawanaba ati afnialigni feg afa ehena enwesog la gohug was ati afunag. \p \v 37 Eba God ehe mungwali mangwalba eseagefe.” \p \v 38 Afa Maria esona og, “Sa hig, kaba Ainiyagna gafugag angwafig asa ati ne esog sa ma gwenaig ese.” Afa sa oflanai el ehem fwaha ikana. \s1 Maria ika Elisabetim nanguna \p \v 39 Afa sa gwenenam Maria ikagna distrik Judiana kembig mugam kukana. \p \v 40 Afa ikanam Sekaraiana lala megam seifo ikanam Elisabetim suialag ona. \p \v 41 Afa Elisabet Mariana mengig higinam afa sa luwal ehena atag lanai bigmug fiagifni. Afa Godna Sungwabug ati Elisabetim ihlafenagenaba. \p \v 42 Afa ehe fwina enaig esona og, “God ati nem suialag nemug esenagim afa ne mingnag angwafigim gosenig. Afa sona luwal sa neana atag la gibi ehe gafa God suialag nemug ehem faife. \p \v 43 Kaba amban afa kana Ainiyagna afag ka nangum blog? \p \v 44 Sa hig, maia ena mo neana blog kana angug la pegba asa luwal kana atag lanai sifakalegim afa fapisofeaka. \p \v 45 Sa ne onigim Ainiyagba nem enaig esenafe sa ati nem sihinag eba se nufunam sifakale.” \s1 Mariana mwanafi \p \v 46 Maria enaig esona og; \q2 Kana olug Ainiyagna unehlagim fingi ofe; \p \v 47 Afa kana sungwabug Godim sifakalenag ehe kam kweagfug afa kam esenagba ka suialag nemug goh. \p \v 48 Kaba ehena gafugag angwafig esug feg afa ehe eba mas kam etetig mo; afa sa ilawo afa nengigim gafa mungwali el enaig esogofe og, God kwania sifakaleg ehem faig. \p \v 49 Afa sa wasneig God kam enaig esenagba asa kam suialag pugunag. Asa ma ehena unehlag gwese afsug gofi. \p \v 50 Afa el sa ehem ahnai skaufinig enag ehengelim aflafenig. Eba gwenaig esenfie ilawa gafa wahkig gwese gofife. \p \v 51 Ehena ninga wasneig gafugafeg, afa el enaig onigig ka kike gosig el feasaig, asa heafgelni unehlam fingifig lambfuia minefig enaig elbi eba ehe amtakwalig aitife. \p \v 52 Afa eba misog elim pigalampife afa unehlag fwainig elim mo fingi lamb fukufe. \p \v 53 Afa elim bini pigig eba ehengelim suiala gawig lamboaibi asa ehefba ihla feasaife afa sa gawig kaksagna el feasaig eba mas fai asa ningitigiba esug afufe. \p \v 54 Afa autunam bigelni simbianigam God mo sihi fwahani asa ehe heafna gafugag elim Israel lanaim kwaganig. \p \v 55 Afa ehe maisim onigig gofena enag ogna Abrahamim aflafenam asa ma enag gwese simbianigam gohon fi. \p \v 56 Maria Elisabet i hawagin ikan sambaga mungu was fenaba asa heafna kembig gam pese ikana. \s1 Elisabet Jonim wanigana \p \v 57 Afa maia enag osuna pugunaba Elisabet fangonai luwal wanigana. \p \v 58 Afa sa heafna hihe i afa mungwa kembig lanai i ena mom higinim og Ainiyag ehem fwina aflafenag afa sa ehengel sifakalini. \p \v 59 Afa maia gug yi gohug osuna pugunaba asa ehengel ambe ona luwalna nihim kofuni enaigba esenibi eba Ju heafgelni nihe enaig fena. Ehengel ona alagna unehlagim Sekaraiam unehli. \p \v 60 Afa luwalna afag esona og, “Mangofi, nawo Jonim unehli.” \p \v 61 Afa ehengel ehem sihini og, “Nengelinai enaig unehlagba goh mo.” \p \v 62 Afa ehengel ninga bulni ogfuiagim afu alagim sahni og, “Ambanim ne luwalba ounehla?” \p \v 63 Afa sihini og osum mangwal flibiba kasa enanai yi ginofe afa sa ehe enaig ginofena og, “Ehena unehlagba Jon.” Afa sa ehengel fwina onigwagia flafna. \p \v 64 Afa sa Sekaraia pese ikagna mo lagwagenam asa Godna unehlagim fingife fukuna. \p \v 65 Afa heafna kembig la nai mungwali enaigim nangunim embefeagini afa ena mo mungwali Judiana mug kembig la sa gohkafna enam ikaminefeni. \p \v 66 Afa mungwali el ena mom higwaginim afa enaig sihiagini og, “Sona luwalba sa sumi yi ba haig el fefe?” Ati anwenafini Ainiyagna wasneigbi ehe ahgofife. \s1 Sekaraiana mo \p \v 67 Afa enag luwalna alagim Sekaraiam Godna Sungwabug ati ehem ihlafenagenaba asa enaig mo sihina og; \q1 \v 68 Nawo Godna unehlagim fingifi Israelna Ainiyagim ehe blog bigim heafna elim kwaganigim afa bigim pese lambig. \p \v 69 Afa wasneig el mungu God Gisfu fwahag asa ehe bigim pese lambfie. Afa sonag elbi eba ehe Devitna simbianiga. Devitba Godna gafugag el. \p \v 70 Asa ati autunam Godna mo fli sihiafule elni mengig la ena moba sihi fwahana. \p \v 71 Ena moba enaig esona og God bigim kwaganig asa angoluwag el i afa fagiule el i ona bigim haig haig esegon asa ehengel mas bigim enaig esegoni. \p \v 72 Autunam God mo bigelni simbianigam sihi fwahani. Afa enaig esoni og ka nem aflafenig afa kikeafna wasneig mo ka mas onigig etetini. \p \v 73 Afa ehe bigelni simbianigam Abrahamim enag nufuna mo sihi fwahanaba. Afa sa glawa gafa ogna bigim gwenaig esen. \p \v 74 Afa ogna bigim angoluwagna ninganai moehnam og sa ma heafna gafugagim kehli afa mas big embefi. \p \v 75 Afa big wahkig nofkikena afoamine fifibi afa sa big suialag nihe la afa afsug nihe la Godna nofla eseafufum. \p \v 76 Afa ne kana luwal, afa nengigimba nem enaig sefla fife og sonag elbi eba mo fla sihiaule el God sisia nemug feg. Eba ne Ainiyagim gosenam ehena minam tohlagefe. \p \v 77 Afa sa enagba elim ogfufenugeiba sa ma anwenafi ehena kwania aflafeg God sawifegim amtakwalig nihem elni huguflaitinim asa pese lambife. \p \v 78 Afa bigelni Godna aflafenag nengigim nengigim fiahka. Afa enag elbi God Gisfu fwahag elbi eba ofenaiba leana osu bugug lofug. \p \v 79 Eba ehe oflanai pe blonam afa el sa sikulufeg la auguia eba ati muhla pigiegim ofesai asa enam ombusug faifi. Eba ehe enag olug enesieg mina gam ogfunfie. \p \v 80 Afa ena luwalba sumi pugu kwaniafenam afa heafna sungwabug gafa pugu wasneife afa sa ehe pugunam bite behig gam ikafe afa sa nengigim mo Israel elim ambala pugunife. \c 2 \s1 Maria Sisasim wanigana \r Matyu 1:18-25 \p \v 1 Enenam maia Romna misog el Ogastas unehlag osugonfinibi ehe nihe mo mungwali elim kagahlani. \p \v 2 Enaba ilawana. Misog el Kwirinius Siria provins la gofnaba enenam unehlagba suguni. \p \v 3 Asa mungwali hana hana kembigim fwatiaginim pese heafgelni kembig gam fafufena og sa ma misog el ehengelni unehlag sugoni. \p \v 4 Afa Josepba King Devit gofenaba ehgenaifena asa Nasaret Galilim fwahanam Judiagam Devitna kembig gam Betlehem gam ikana. \p \v 5 Afa nasa Maria i ahkana. Enag angwafigbi autunam ehem esu fwahini. Misog el ogna eheningina unehlag buk la fakan. Enenam Maria ati afnialinifena. \p \v 6 Afa gwenanai yi maisim Betlehem la hawag fenaba luwal gohugim ati meifena. \p \v 7 Nasa fangonai luwalim fuklana eba angwam luwal afa ehem bulmakauna fane ahgag bokis la fakanam lofugna fwahla fwahana. Enaigba esenaba eba mungwali lala el ati ihlafeagena. \s1 Oflanai el afuna sipsip nangwaghiawagig elim mo sihigoni \p \v 8 Afa ena kembig lanai sipsip nangwaghiawagig el afu kembig ehbegam sinaini sipsipim nangwaghiage afufna. \p \v 9 Afa Ainiyagna oflanai el blona ehem puguni. Afa Ainiyagna kwania ombusugni ehe ehengelim molu kugofakaniba afa ehengel fwina embefeagini. \p \v 10 Afa sa oflanai el ehengelim enaig esoni og, “Nofe ne embefi. Sa higim ka nem suialag mo ublunig. Ena moba mungwali el sa fwina sifakalife. \p \v 11 Afa hwag osuna Devitna kembig la angwafig mungu luwal fuklag afa ena luwalba mungwali nem pese lambfe. Eba Ainiyag ehe fegim afa el God Gisfu Fwahiag Elim pese hefum lambigim. \p \v 12 Afa sa ne enaig nangufife asa ne anwenafi eba kana mo nufunam feg. Ne nanguiba luwalim lofugna kekenaginim bulmakauni fane ahgag bokis la fati fwahife.” \p \v 13 Afa maia oflanai el enaig mo sihi fwahanaba afa sa gwei ikagnam kaksag oflanai el oflanai apaiye ambenam wanig afohiafna ogna Godna unehlagim figifi. Afa sa ehengel enaig esogona og, \q1 \v 14 God sisinai nemugna unehlagim fingifi. Asa ma bitenai el Godna membug la olug enesieg la gohkai. \s1 Sipsip nangwaghiawagule Sisasim afu nanguni \p \v 15 Afa maia oflanai el ofgam afunaba afa sipsip nangwaghiawagig el hefum sihiawaginim og, “Is ai nawo afu nangui mangwal ehe Betlehem la pugug. Ainiyag sa bigim ena mo sihinig.” \p \v 16 Afa asa ehengel ikagna afuna. Afu nangwagnibi Maria i Josep i hawagfnaba afa luwal mo bulmakauni fane ahgag bokis la pegifni. \p \v 17 Afa nangu fwahinim asa moamo sihigoni oflanai el sa luwal mom sihini enam. \p \v 18 Afa mungwali el ena mom higwaginim fwinam onigwagiaflafna. Sipsip nangwaghiawagig el sa esinibi enam. \p \v 19 Afa Maria ena mo mungwali flanam onigig gofna. \p \v 20 Afa sipsip nangwaghiawagig el pese afunam Godna unehlagim fingifini. Ehengel Godim sifakalini asa ehe enam mo higini afa nanguni afa oflanai el sa sihinibi enaig ena puguna. \s1 Sisasna unehlagim unehlini \p \v 21 Maia gug yi gohug osuna ika awaienaba afag wanigina asa luwalna nihim mo kufunim afa sa Sisasim unehlini enaigba esenibi eba Ju heafgelni nihe enaig feg. Enag unehlagba maisim afagna atag la feafnaba oflanai el ati unehla fwahana. \s1 Simeon i Ana i Sisasim Godna kwania lala la ahnanguna \p \v 22 Enaigba pugunaba eba Josep i Maria i ikan Jerusalem la Godna kwania lala pugunam asa ona Ju elni nihem ahpatalku asa afsug ahfefe. Afa luwalim ahwaniblunam asa ona Godim sis tuhulu ahfai. \p \v 23 Enaigba sahfenaba eba autunam God enaig nihem fakani. Ena nihe enaig esona og, “Fangonai luwalim sa afag lasflam wanigag eba sa ma enaig esogoi hwaba Godna.” \m \v 24 Afa sa eheningi gafa gwenaig sahfena afa sambaga twafig Godim tuhulu ona ahfai. Enaba Ainiyagna nihe mo ati enaig sihifena og sa ma gamp sambaga me awai was sambaga me sa ma enag tuhulu fai. \p \v 25 Afa enanai yiba Simeon gafena. Enag Jerusalemlanai elbi eba suialag el fenam Godim lotu fenakafnaba afa ehe maisim nengeakafna el sa God Gisfu Fwahag Elim og sa ma Israel elim esenibi sa ma olug enesieg la augui. Afa Godna Sungwabug Simeon nai yi gofenaba. \p \v 26 Afa Godna Sungwabug ehem enaig sihifena og, neba mas ikagnaba lahai eba el sa God elim lambigim Gisfu fwahag enam nangufe. \p \v 27 Asa Godna Sungwabug ehem olugim fingifenaba afa sa Godna kwania lala gam ika seifo gafnaba. Asa Sisasna alag i afag i Sisasim ahwanigina ahseaifona enaigba sahfenaba eba ati nihe mo la enaig mo gifini. \p \v 28 Afa sa Simeon eheningi muhla pugunam luwalim foaklanam Godna unehlagim fingifukuna og; \q1 \v 29 Ainiyag autunam ne kam sihi fwahanaba enaba nufunam pugug. Ilawo kaba neana gafugag el sa ma kam olug enesieg yi lahai. \p \v 30 Ati ka kikeafna nofna nangug mangwal sa ne esegba enaba kangelim lambig. \p \v 31 Enaba ne numehiageg ambala fwahag. \p \v 32 Afa enaba afwambagam elim ombusug faig sa ma anwenafi neana sawiegim asa ma Israelna elim unehlag fingifini. \p \v 33 Sisasna alag i afag i Simeonna mom ahigina maia enaig sihifeagofe fenaba afa sa eheningi fwina onigwag ahfegofena. \p \v 34 Afa Simeon og God nem suialafenifie afa sa Mariam sihina og, “Sa hig, sana luwalba God Gisfu fwahag asa kaksag Israel elim kwaganife afa eba kaksag elim mingnagim mo amtakwalig aitife. Afa maia enaig el Godna onigigim ogfuiba asa kaksag el ehem moalampinagife. \p \v 35 Maia enaig esibi asa ehengelni meaganai onigig ambala puguamine fenugefe. Afa enaig olug kinieg ofenaiba pina neana olugim pifife.” \p \v 36 Afa mo fla sihiaule angwafig ehena unehlag Ana enanai yi gofena. Afa ehena alagna unehlagba Fanuel afa Fanuelba Aser gofnaba ehgenai fena. Afa Anaba ati watiauena. Ehena alagag la ganaba ehe krismasba elegeg la gohug enaig fena. \p \v 37 Asa gwenai yia la ehena alagagim maia lahanaba asa ehe fwaimu eseakafna. Anaba eba 84 krismas enaig fena. Afa Ana mas Godna kwania lalam fwaha ikana mo eba eheba gwese Godna unehlagim fingi fegufna. Afa ehe fane fwaiyunam afa sinaini i osuna i wahkig Godna kwania lala beten la fawofe gofna. \p \v 38 Afa sa enenam ehe blonam luwalna muhla pugunam asa Godna unehlagim fingi fukunam. Afa mungwali elim nenge afo God Jerusalem elim lambife asa enam luwalna mom sihina. \s1 Josep pese Nasaret ikana \p \v 39 Ehengel enaig gafugag eseaginibi eba Ainiyagna nihe mo ati enaig sihi fe fwahana. Afa sa Josep i Maria i Galili la ika ahpugunam asa heafna kembig Nasaret gam mo pese ahkana. \p \v 40 Afa luwalba enaba ati kwania feagenam afa wasneina afa anwenag suialag kaksag lamboagena afa Godna membug ehem gohna. \s1 Sisas kwamblog ofenaba Godna kwania lala gam ikana \p \v 41 Afa mungwali krismas sa ikafnaba Sisasna alag i afag i Jersusalem gam Pasova buyis la fakafe ahfegofena eba autunam sa God Israelim eseniba asa suialag augufena nasa enag osunam onigifini. \p \v 42 Sisas 12 pela krismas fenaba asa Jerusalem gamba wani fafufeafufna. \p \v 43 Afa maia enag buyis awai enaba asa Josep i Maria i pese heafna kembig gam ahakofna. Afa Sisasba kwablog ofefnaba enaig Jerusalem kembig gafnaba alag i afag i lasu ahkana mas ehem anwena ahfena mo. \p \v 44 Afa eheningi enaig onigig ahfena og eba mingnag elim atiba patalkig, eheningi ati ahka mungu osuna ahfena. Afa eheningi Sisasna hihem fasahtigi ahfenam. \p \v 45 Afa mas ahnanguna mo asa pese Jerusalem gam ahyisgi ahkana. \p \v 46 Eheningi ahyisge gohun ikan sambaga mungu osuna fena. Ahyisge gohun ahnangunaba Godna kwania lala seifo gafna ehe anwena elni mom mi afa misog elni mom mi higwagenam asa fasahtigife hiageaufna. \p \v 47 Afa mungwali el ehena mom higinim afa sineminefini ehena anwenagim asa mo mungwag waike sahini ena gafa gwenaig esini. \p \v 48 Afa alag i afag i blo ahnangunam olug fwinam fingi ahfenam afa afag esona og, “Luwal mangigim ne enaigba eseg. Eba ne ka mi nimbeafna alag mi olug kinig ne kam faigbi ka nem ahyisge ahblog.” \p \v 49 Afa ehe wahigi sihini og, “Neaho kam ahyisge gohug? Enaigba mas ne anwena ahfeg mo, kaba atiasi kikeafna apina lala ga?” \p \v 50 Afa eheningi mas ena mogim anwena ahfena mo. \p \v 51 Afa sa Sisas pese patal kana Nasaret kembig gam afu enanai yi apukenam asa ehe wahkig eheningina mungwali mom patalfukuni. Afa ehena afag mo mungwali enaig mom olug onigig la flanam keahlana. \p \v 52 Afa Sisas pugu saglag fenam heafna anwenag pugu fwinam suiala feagena. Afa sa God ehem fwina membenagena afa el gafa gwenaig esini. \c 3 \s1 Jon bula laitiag el mo sihiagena \r Matyu 3:1-12, Mak 1:2-8, Jon 1:19-28 \p \v 1 Afa maia 15 yia fenaba Taiberius Rom elni misog el fena. Afa Pontius Pailat eba distrik Judia gavmanna gosig el fena. Enenaba Herot distrik Galilim nangwaghiage gofna afa ehena sumineg Filip mo distrik Ituria mi afa Trakonitis mi enam nangwagehiagena afa Lisanias mo distrik Abilenem nangwagehiagena. \p \v 2 Afa Anas i Kaiafas i eba prisni misog el ahgofena. Enenaba Sekaraiana leg Jon bite behig la gafna. Afa God Jonim mo faina. \p \v 3 Afa sa ma mungwali elim Jordan bu blug muhla gohka enam sihinwageakai afa enaig esona og, “Sa ma olug waikefinim, bu la apaiyeiba afa sa ma God ehengelni amtakwalig nihem huguflaitini.” \p \v 4 Afa enaigba pugunaba eba ati mo fla sihiaule el Aisaiana mo buk la gofena. Ena mo enaig esona og; \q1 El mungu bite behig la mo sihiakafe afa ehe enaig esofe og, ‘Ainiyagna mina ombusiaginim numwehiagi.’ \p \v 5 Afa mungwali mog tutohiageakaiba sa ma tafafiakai sa ma kombugu fegim fuku gwenaig eseg. Afa mina kiapesegim sa ma misosuf gi afa mina mas suialafeg mo sa ma numwehiafli. \p \v 6 Afa bitenai el mungwali sa ma Godna gafugagim nangunim asa ehe bigim lambigim eseg. \rq Ais 40:3-5\rq* \p \v 7 Afa asa kaksag el Jon nangum flaubluna bula apaiyegim afa Jon enaig sihifeni og, “Nengel giheana luwalig, God sa ma nem susug fai afa amban nem sihinigbi sa ne embemba afufe? \p \v 8 Afa atiaba ne nufunam olug waikefigbi eba sa ma nimbeafgelni nihem ogfui eba ati ne nufunam olug waikefig. Nofeka nimbefum esogo, ‘Abraham eba kangelni simbianiga.’ Ka nem sihinig eba God ehe hwa funim eseiba asa Abrahamna simbianiga apuke afohiefe. \p \v 9 Afa mal ati li mog la gi afa mungwali li sa suialag fug leg fwainigba, eba malna higfihinim suwi la laitife.” \p \v 10 Afa el Jonna mom higinim afa esogona og, “Haig sa ka esife?” \p \v 11 Afa ehe wahigi sihini og, “El sa sambaga lofugna fefe asa ma ming mo amban sa lofug fwainig feg sa ma enam fai. Afa amban sa fane fwainig feg ena gafa sa ma gwenaig esenai.” \p \v 12 Afa mingnag kig lambiule el ambe bula apaiyofefnaba Jonim sahni og, “Tisa, haig sa ka esife?” \p \v 13 Afa ehe wahigi sihini og, “Kig sa ne lambigbi asa ne gavmanna moaihla lambifum nofene gwesim hilifi.” \p \v 14 Afa ami gafa ambe ehem sahni og, “Ka gafa haig sa ka esife?” \p Afa ehe sihini og, “Nofeka mingnag elim amtakwal hiaginim kig lambigoni, afa sa nofeka mingnagim muni gofegon sa ne nimbeafna kigim oniginim asa ne gwenaig ihla eseafufum.” \p \v 15 Afa el enaigim nangunim olug fingi feskofenam afa enaig onigini og eba hwa Jon me awai God Gisfu Fwahag el me. \p \v 16 Afa Jon pese wahigi sihini og, “Kaba buna nem esenig, afa el sa sumi yi oblo ena elbi eba wasneigni feg ehena wasneig kana wasneigim kwegfug gwesim ikag, kaba mangwal suialag el mo na ka ehena mong lofug weba pigina. Eba ehe nem Godna Sungwabugni afa suwina asa nem bula laitife. \p \v 17 Eba ehe savol ningana flanam asa blofe afa ehe blonam fungisge mo wit yi nai lambuhiagenam asa wit mo lambinam heafna wit lala skofe afa fungisge mo lambinam suwi wahkig lagig yi wehlafe.” \p \v 18 Jon maia ena mo sihinaba afa ena mo elni olugim fwaki lasana. Ehe elim Godna suialag mo sihinwageg gafugafena. \s1 Herot Jonim kalabus i fatina \p \v 19 Afa maia Herot heafna suminegna angwagim Herodiasim fapugufe nagohun asa flana afa haig haig nihem gafa gwenaig eseagena nasa Jon ehem fenagena. \p \v 20 Afa sa ena nangum Herot Jonim kalabus lala fla fati fwahana. \s1 Jon Sisasim bula fatina \r Matyu 3:13-17, Mak 1:9-11 \p \v 21 Afa Jon maisim kalabus seg fwainig fiafnaba afa mungwali el bula apaiyena afa Sisas gafa gwenaig esena bula pena. Afa bula penam pugu betene gofenaba afa sa of bafona. \p \v 22 Afa maia of bafo gofnaba Godna Sungwabug gamp lofug Sisas nangum pe blonam afa higfufnaba Godna mengig heven la enaig lagofna og, “Ne kana leg, ka nem fwina membenag, afa kana olug nem suialafenag.” \s1 Sisasna simbianiga unehlag \r Matyu 1:1-17 \p \v 23 Afa sa Sisas gafugafena enag ehena krismasba 30 enaig la fena. Afa el enaig onigini og eba Josepna leg, \li1 afa Josepba Helina leg, \p \v 24 afa Heliba Matatna leg, \li1 afa Matatba Livaina leg, afa Livaiba Melkini leg, \li1 afa Melkibi Janaina leg, afa Janaiba Josepna leg, \li1 \v 25 afa Josepba Matatiasna leg, afa Matatiasba Amosna leg, \li1 afa Amosba Nahumni leg, afa Nahumbi Eslina leg, \li1 afa Esliba Nagaini leg, \p \v 26 afa Nagaibi Matna leg, \li1 afa Matba Matatiasna leg, afa Matatiasba Semenna leg, \li1 afa Semenba Josekna leg, afa Josekba Jodana leg, \li1 \v 27 afa Jodaba Joananna leg, afa Joananba Resana leg, \li1 afa Resaba Serubabelna leg, afa Serubabelba Sealtielna leg, \li1 afa Sealtielba Nerina leg, \p \v 28 afa Neribi Melkini leg, \li1 afa Melkibi Adini leg, afa Adibi Kosamna leg, \li1 afa Kosamba Elmadamna leg, afa Elmadamba Erni leg, \li1 \v 29 afa Erbi Josuana leg, afa Josuaba Elieserna leg, \li1 afa Elieserba Jorimna leg, afa Jorimba Matatna leg, \li1 afa Matatba Livaina leg, \p \v 30 afa Livaiba Simeonna leg, \li1 afa Simeonba Judana leg, afa Judaba Josepna leg, \li1 afa Josepba Jonamna leg, afa Jonamba Eliakimni leg, \li1 \v 31 afa Eliakimbi Meleana leg, afa Meleaba Menana leg, \li1 afa Menaba Matatana leg, afa Matataba Natanna leg, \li1 afa Natanba Devitna leg, \p \v 32 afa Devitba Jesini leg, \li1 afa Jesibi Obetna leg, afa Obetba Boasna leg, \li1 afa Boasba Salmonna leg, afa Salmonba Nasonna leg, \li1 \v 33 afa Nasonba Aminadapna leg, afa Aminadapba Atminna leg, \li1 afa Atminba Arnina leg, afa Arniba Hesronna leg, \li1 afa Hesronba Peresna leg, afa Peresba Judana leg, \li1 \v 34 afa Judaba Jekopna leg, afa Jekopba Aisakna leg, \li1 afa Aisakba Abrahamna leg, afa Abrahamba Terana leg, \li1 afa Teraba Nahorna leg, \p \v 35 afa Nahorba Serukna leg, \li1 afa Serukba Reuni leg, afa Reubi Pelekna leg, \li1 afa Pelekba Eberna leg, afa \li1 Eberba Selana leg, \li1 \v 36 afa Selaba Kainanna leg, afa Kainanba Arpaksatna leg, \li1 afa Arpaksatba Siemna leg, afa Siemba Noana leg, \li1 afa Noaba Lamekna leg, \p \v 37 afa Lamekba Metuselana leg, \li1 afa Metuselaba Enokna leg, afa Enokba Jaretna leg, \li1 afa Jaretba Mahalalelna leg, afa Mahalalelba Kenanna leg, \li1 \v 38 afa Kenanba Enosna leg, afa Enosba Setna leg, \li1 afa Setba Adamna leg, afa Adamba Godna leg. \c 4 \s1 Satan Sisasim yuhna \r Matyu 4:1-11, Mak 1:12-13 \p \v 1 Afa maia Godna Sungwagbug Sisasim ihlafenagenaba asa Sisas Jordan bum fwahanam asa el fwainig gam ikana. Eba Godna Sungwabug ehe wanikina. \p \v 2 Afa Sisas enanai yi ika ganaba eba fane neg fwainig ikan 40 osuna fena afa maia enaig osuna awaienaba ehem bini fwina lahana afa sa Satan ehem yuhna. \p \v 3 Afa ehe Sisasim enaig esona og, “Afa ne Godna leg fegba sane hwa funim esoiba sa ma amba lofei.” \p \v 4 Afa Sisas esona og, “Godna moba enaig esog, Afa faneba mungu mas elim nofkenagag fai.” \p \v 5 Afa maia Sisas enaig sihifenaba afa sa Satan ehem suluflanam mug gam fuku wanikina ena mugba mungwanam fena. Enanai yi ehe mungwali bite i afa suialag gawig i enam ikagna ogfunagena. \p \v 6 Afa sa Sisasim sihina og, “Ma ne kam mong kokini kwakwagenam kana unehlagim fingifeiba, eba ka sa nem bite i gawig i mungwali faiba sa ne enam mungwali nangwaghagefe, enaba kana feg. Afa ambanim ka membenagba eba ka sa ehem faife. \p \v 7 Ma ne kam mong kokini kwakwagena enaig eseiba eba ka sa nem fai.” \p \v 8 Afa Sisas wahigi sihina og, “Godna mo ati enaig sihifeg, Sa ne Godim ahnai skau fena eba naho neana Ainiyag asa ne ehem mungu lotu fena!” \p \v 9 Afa ena mug ahfwahanam pe Jerusalem gam ahkanam enanai yi Godna kwania lala wofugug sisi yi nemug la Sisasim lasunam afa sihina og, “Ne Godna leg fegba asa ne puso pekai. \p \v 10 Eba ati Godna mo sihig; \q1 Eba heafna oflanai elim sihinibi asa ambe nem ningana kehli apaiyeufufe. \p \v 11 Afa fun sig mas nem mong yi pifi eba ehe ati nem numwehefu.” \rq Sam 91:11,12\rq* \p \v 12 Afa Sisas wahigi sihina og, “Godna mo enaig sihifeg, Nofene Godna wasneigim yuhna nembiafna Ainiyagimba.” \p \v 13 Afa Satan Sisasim haig haigim yuhnagegim fwaha ikagim mwakwalig nengego. \s1 Sisas Galili yi gafugafena \r Matyu 4:12-17, Mak 1:14-15 \p \v 14 Afa Sisas pese distrik Galili gam Godna Sungwabugni wasneig yi ikana. Afa sa Sisasna mom mungwali kembig sihiageafuna. \p \v 15 Afa ehe Ju elni laskuhlag lala ika seifufnam asa mungwali elim enanai yi ogfufenugeafnaba asa mungwali el ehem suialagoni. \s1 Nasaret nai el Sisasim mas fatini \r Matyu 13:53-58, Mak 6:1-6 \p \v 16 Afa Sisas Nasaret kembig gam ika puguna. Afa Nasaretba enaba ehe enanai yi muhna fena. Afa maia laskuhlag osuna pugunaba Sisas ika ehengelni laskuhlag lala seifo gofnaba. Afa ehe buhia gohnam asa ogna Godna mom suwigim. \p \v 17 Afa sa mo fla sihiaule Asaiana ginof flinim ehem fainiba asa bafonam suwigina. Ena moba enaig esona og; \q1 \v 18 Ainiyagna Sungwabug kam blonag, afa wegig fwahagba asa ka ehena suialag mo esug elim fla blunig. Enag ehe kam ningihiagba na koka kalabusinai elim mo sihinibi asa ma enanai yi fwahinim apuke esug afui. Afa koka ikanam nof tetini elim sihigonibi asa ma nofug bahia skofei ehe kam ningihiagba enag ka blo koka elni kinigim flafatini. \p \v 19 Ehe kam ningihiag kam og asa ma enaig sihifei og, Ainiyagna osuna ati pugug, og na heafna elim esinibi asa ma suialag augufei. \rq Ais 61:1,2\rq* \p \v 20 Sisas Godna moamo suwigi pe fwahanam pese buk mo pwakafenam elim fainim asa ehe mo ika peganam afa mungwali el laskuhlag lalanai Sisasim mungu nofna nangu flafna. \p \v 21 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Sona mo Godna buk la nai sa ne ati higig, glauwaba eba nufunam pugug.” \p \v 22 Afa ehengel ehem suialagonim afa fwinam onigwagea flafna asa ehe suialag mo sihinibi enam afa ehengel esogona og, “Ati big anwenafig sona elbi Josepna leg ehe, haisegba sa enaig moba ihla sihig?” \p \v 23 Afa Sisas ehengelim enaig sihifeni og, “Atiaho ne sona moba flig asa ne kam sehifie ena mo enaig esog, ‘Dokta sa ma heafna eligim eseiba sa ma suialafei.’ Afa ne esogog, ati kam moaba higig mangwal sa ne Kaperneam la ne eseg. Afa glawo hwa nai yi gafa ne gwenaig esig.” \p \v 24 Afa Sisas sihini og, “Nufunam ka nem sihinig, Godna mo fla sihiaule elni kembig lanai ehengel mas ehena mom higi. \p \v 25 Afa ka nem nufuna mo sihinig, ilawana sa Elaija gofnaba enenaba osu kig gohna ikan ikan sambaga mungu yia fena afa ika enwesog la gohug was fena. Osuba gohnaba asa ehengelni mungwali bite bini kwania puguni afa enenaba Israel lanai angwafig kaksag ehengelni aligabugug ati pigie skofenaba. \p \v 26 Asa God mango Elaijaba Israel angwafigim ningihinig mo eba heafa Sarefatim Saidon kembig muhla naim ningihianig. Afa ehe angoluwag angwafigim aligag ati lahanag enam ningihianag. \p \v 27 Afa enena Elaija gofnaba enenaba Israel el kaksag enehna feasaina afa mas ambanim mo ena gihba wangene fena mo awai afa eba Naman ehe afwambanai el Sirianai mungu he enaigba fena.” \p \v 28 Afa lasukuhlag lalanai el mungwali yi ena mom higinim afa fwina olug kakage skofena. \p \v 29 Afa sa Sisasim kembig ehbegam fli ningihini. Ehengelni kembigba mug la gifni afa sa ehem mugam wanig afuna ogna plau fati. \p \v 30 Afa sa ehe ehengelim olyinai fwatinam pugu ika kana. \s1 Sisas mwaifig simbagahlag elim suialafe fatina \r Mak 1:21-28 \p \v 31 Sisas Kaperneam gam pekanam distrik Galili la gafna. Enanai yi laskuhlag gohug osuna wahkig feafufna enaba seflig de Sabat afa sa Sisas enanai elim ogfufenugena. \p \v 32 Afa ehengel ehena mom higinim olug fingife skofena ofenaiba saglag anwenag el ogfufenig. \p \v 33 Afa enanai el mungu blo laskuhlag lala gafna ena elbi mwaifig amtakwalig simbagahlaule enag fwina enaig esona og, \p \v 34 “Hei, Sisas Nasaret lanai ne blog haig kam ona esen? Enaigba kam si noka amtanafe klaiti? Ati ka anwenafig neba afsug el Godna ne blog.” \p \v 35 Afa Sisas ehem fenamine fenam afa esona og, “Mwalfwai lifefunam sana elim fwahanam ika.” Asa mwaifig amtakwalig elni nihinai hugofu akofenaba el mo bite la elni usmuiag la pena afa mas elbi enaba amtakwaligna mo. \p \v 36 Afa mungwali el enam nangunim embefeaginim afa hefum sihiagini og, “Hai, sonaba haig mo maia ofenaiba anwena el wasneig nifeg nasa mwaifig amtakwaligim esonagba afa sa elni nihinai hugofug ikag.” \p \v 37 Afa sa ehengel mo mungwali kembig sihiageafuna Sisas sa elim esenaba enam. \s1 Sisas Pitana kowagim wagene fefatina \r Matyu 8:14-15, Mak 1:29-31 \p \v 38 Afa Sisas ena laskuhlag lala mo fwahanam pugu ikanam Saimonna lala seifu kana. Afa ena lalaba Saimonna kowag gihna gifni ehena elig fwinam nolugeagenaba asa ehengel Sisasim sihini og sa ma ehem kweagfui. \p \v 39 Afa sa Sisas ika ehem muhla kuhlanam asa gihim wasneig mona esonaba afa sa gih angwafigni nihinai hugofu kanaba asa enag angwafigbi ikagna buihiana ika fane ehengelim tulfuni. \s1 Sisas kaksag elim gihnam wagene fetifena \r Matyu 8:16-17, Mak 1:32-34 \p \v 40 Afa maia osu penaba enaigna el heafgelni hihem gihna wanambena Sisas nangum. Afa sa Sisas mungu mungugim ningana tuhunwagenaba asa mungwali ehengelni gih wagine feasaina. \p \v 41 Afa Sisas mingnag elim mwaifig simbagahlaulem gwenaig esenibi asa mwaifig ehengelni nihinai hugofuhia afuaminefeni afa mwaifig elni nihinai hugofuhia afuamine ofefnaba ehengel enaig esogona og, “Ne Godna Leg!” Afa Sisas ninimuhiagenam afa kweni og, nofeka moaba lagim afa ehengel ati anwenafini sona elbi God Gisfu Fwahag el. \s1 Sisas ika mingnag kembig mo sihinuwageakana \r Mak 1:35-39 \p \v 42 Sisas leana gubi yi ena kembig fwahanam el fwainig gam ikana. Afa el yisigiafunam nangunim kwini og, ese masa ehengelim lasani ikafe. \p \v 43 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Kaba kawo Godnabog meg mom mingnag kembig la gafa sihiage. God kam ningihiagba enag ka blog koka enaig gafugafe.” \p \v 44 Afa Sisas distrik Judiam ikanam laskuhlag lala seifo mo sihiwagena. \c 5 \s1 Sisas Pitam sawag lambig mom sihina \r Matyu 4:18-22, Mak 1:16-20 \p \v 1 Afa maia Sisas ika Genesaret bu blug yi gofnaba afa kaksag el ehem nangum ambe ona Godna mom higim afa sa ambenam ehem muhla waki fakanam kikigenagini. \p \v 2 Afa Sisas sambaganigi botim bu blug yi nangwagnaba el sawagim kikiageafuhun fwahinim fufwalam bu la gigeage afufna. \p \v 3 Afa sa Sisas ika fuku Saimonna bot la peganam Saimonim sihina og, aublo seifu peganam botim susum plau plau fefkuiba sa ma hwa nai yi weti fwaha ikai. Afa Sisas bot la gafnaba elim ogfuwagenam. \p \v 4 Afa sa Saimonim sihina og, “Gwesim ma bot mo ikai asa ne i nimbiafna hihe i fufwala mo ahfatinam sawag ahlambigim.” \p \v 5 Afa Saimon esona og, “Ainiyag ati kaba sinaini yisigeafuhug ehegepusig si huguka skofig mas ka sawagba fufwalanaba lambig mo, eba ati ne esog eba ka esife.” \p \v 6 Asa gwenaig esini maia fufwala fatinibi sawag fufwala mengig la puguna ona fufwala kwagfo. \p \v 7 Asa eheningi ming el sambagam ningafuei ahfeni og sa ma kam kwaganig. Asa eheningi ming bot ahblunam ahkwaganaba asa sawag mo fufwalana flinim asa sambaga bot la kokofeawagniba memtog la puguiag ahfen. Afa sambaga bot enag kinig ogna bu megam pe ahka. \p \v 8 Afa sa Saimon Pita Sisasna kig muhla kwakwage penam og, “Ainiyag ika kaba mangwal suialag el mo, kaba el amtakwalig.” \p \v 9 Enaigba esonaba eba mungwali sawag sa lambini enam nangunam sineminefena afa ehena hihe gafa gwenaig esini. \p \v 10 Afa Saimonna hihe Jems i Jon i Sebedini legningig gafa gwenaig ahfena. Afa Sisas Saimonim sihina og, “Nofe ne embefe, gla ne sawag lambig afa nengigim ne gwenaig esefe elim gafa ne kam nangum wanblofe.” \p \v 11 Afa sa ehengel afu bot mo folfunim afa heafgelni mungwali gawig mo fwatinim afa sa Sisasim patalfuna. \s1 Sisas elim enehnam wangene fefatini \r Matyu 8:1-4, Mak 1:40-45 \p \v 12 Afa ehe ika mungu kembig la gafnaba afa el mungu enanai yi enehna blo Sisasim nangunam asa mong kokini kwakwagenam nofbosug mo bite gam fiahsah penam Sisasim enaig sihifena og, “Ainiyag atiaba ne membegba eba sa ne kam suiala fefati.” \p \v 13 Afa Sisas ningana tuhugufnaba esona, “Ei, ka membeg, nem sa ma suialafei.” Maia Sisas enaig esonaba asa enag enehba gwei ikagna awaienaba asa elbi enaba suialafena. \p \v 14 Afa sa Sisas ehem wasneig mo faina og, “Nofe ne ena moba elim sihin, magofi eba esug ikanam prisim nimbeafena eligim ogfunim afa sa Godim sis tuhlu fai enaigba ati autunam Mosesna mo sihi fwahana asa ma el anwenafi ena gih ati suialafeg.” \p \v 15 Afa sa Sisas elim ese fatinaba ena mo gwesim mungwanam el kembig ikaminefenaba asa higinim ambefena afa ambe mo higifni afa gihnam wangene feitifeafna. \p \v 16 Enaig eseitife fwahanam afa sa elim mo lasanfna betenegim el fwainigam ikafnam beteneafna. \s1 Sisas elim ninga mog lihligna wangene fefatina \r Matyu 9:1-8, Mak 2:1-12 \p \v 17 Afa enenam Sisas elim mo sihinwageafnaba afa elim gihnam wangene feitifeafna. Enag elbi Farisi el i afa nihe mo anwenag el i enag Jerusalem kembig afa distrik Galili kembig afa Judia enanai ambe minefe gohkafnaba. Asa Godna wasneig Sisas i ahgohfnaba asa gih elim wangene feitifena. \p \v 18 Afa mingnag el ming elim ninga mog lihlignam isgof bog la fli ubina ogna Sisas nangum lala megam saiye ufu. \p \v 19 Afa maia el mungwali kimihli fakanaba gihwaginim. Asa lala wofusgim fukwali ufunam enanai yi lala wofusim tofunim afa sa elim mo isgof bogna weana kihlinim asa Sisas gofnaba ena mina fatini. \p \v 20 Afa Sisas ehengelni olug onigigim anwenafenim asa enaig esona og, “Hihe, ati ka neana amtakwalig niheaba flafatinag.” \p \v 21 Afa nihe mo anwena el i afa Farisi el i ena mom higinim fwina lagni og, “Sona elbi ogna Godna kufeg la gohnam asa enaig esefim. Afa mas el behigba enaigba esi eba heafa Godna gafugag mungu he.” \p \v 22 Afa Sisas ehengelni onigigim anwenafenim wahigi enaig sihifeni og, “Nengel ne haig haig onigig nafeasaieg? \p \v 23 Afa ka enaig sihifeba, ‘ati ka neana amtakwalig moba flafatinag’, asa mas ne enam anwenafe nufuna me awai awai me. Afa ka enaig sihifeba, ‘buihia kife flanam ika’, asa ne enam ati anwenafe nufuna feg me awai awai me. \p \v 24 Afa kog sa ne anwenafi kaba Nufunam El wasneig hwa bite la ihlafeg amtakwalig nihem flafatiagimba.” Afa Sisas ninga mong lihlig elim nofna nangunam enaig esona og, “Ka nem sihinag buihia nimbeafna kife flanam lala gam ika!” \p \v 25 Asa ena elbi ikagna buihianam mungwali elni nofla asa Godna unehlagim fingi fukunam sa heafna lala ga mo ikana. \p \v 26 Afa mungwali el Godna kwania wasneigim nangunim afa embefeaginim asa Godna unehlagim fingi finim afa sa enaig esogona og, “Ilawaho enaigba puguba big nangug.” \s1 Sisas Livaim suluaflana \r Matyu 9:9-13, Mak 2:13-17 \p \v 27 Afa sa sumi yi Sisas ikan nangunaba el kig lambiule seifo kig lambig lala gafna. Ehena unehlagba Livai. Sisas ehem unenam og, “Aublo kam patal blu.” \p \v 28 Afa sa Livai heafna mungwali gawig mo fwatiagenam asa pugu Sisasim patalfukuna. \p \v 29 Afa Livai ikanam Sisasim heafna lala buyisenaba. Asa kig lambiule el i afa mingnag amtakwalig el i fini enag mungwali ahgaflafnaba. \p \v 30 Afa Farisi el i afa nihemo anwena el i enag fwinam lagnim Sisasna patalfuiag elim sihinigoni og, “Mangigim ne kig lambiule el mi afa amtakwalig el miba wanahgag?” \p \v 31 Afa Sisas wahigi sihini og, “El sa gih fwainig feg eba mas ika doktaba nangui, afa el sa gihna feg ena mungu he eba sa ika doktaba nangui. \p \v 32 Afa gwenaig ehe ka gafa ka mango blog suialag elim mungu sulfuah mo, amo eba kog kawo amtakwalig elim gafa sulfu.” \s1 Sisas fane kwegig mo sihina \r Matyu 9:14-17, Mak 2:18-22 \p \v 33 Afa el Sisasim enaig sahna fini og, “Afa Jonna patalfuiag el wahkig enaig esig, fane mo kwegwagigim asa beten mo fig. Afa Farisini patalfuiag el gafa gwenaig esig. Afa neana patalfuiag el mo eba fane i bu i ahgagig.” \p \v 34 Afa sa Sisas sihini og, “Eba el sa enaig sifafefe angwafigbi flagim asa buyis segim afa heafna hihem wanahgagim. Asa enenamba ehengelim mas fane kweni. \p \v 35 Afa maia angoluwag el ambe angwafig flag elim wanigiafugba asa ehena hihe fane kwegig.” \p \v 36 Afa Sisas lasug mo enaig sihifena og, “Eba fiteg lofug enaba ati kofo gohugba mas el enaba glaunai lofugim koflanam asa kofwagim kagunam asa kweli. Enaigba eseiba eba glaunaim amtakwalefe. Mango mungwa lofug mo. \p \v 37 Afa mas el glaunai wain bugba flanam autunai meme lofug laba sugfoi eba enag meme lofug kofunam\f + \fr 5:37 \ft Meme lofug eba ehengelni sob lofug. Autunai meme lofug eba fofegim asa pleg.\f* asa wain bug bite la sugfofe ena meme lofugba eba amtakwalefe. \p \v 38 Afa el sa ma enaig ese ena wain bug glaunai sa ma flanam glaunai meme lofug la sugfui. \p \v 39 Afa el sa autunai wain bug negim afa glaunai wain bug mo oksigim afa og autunai wain bugba suialafeg.” \c 6 \s1 Sisas laskuhlag osuna gafugafegim sihina \r Matyu 12:1-8, Mak 2:23-28 \p \v 1 Afa enenam maia laskuhlag osuna pugunaba, Sisas heafna patalfuiag elim wanka wit aso la wanseifo wanikafnaba. Afa ehena patalfuiag el mo wit fug pwatinim ningana sunpaniaginim maia alifieg mo hugfuhia afunaba asa ahgana. \p \v 2 Afa Farisi el enam nangunim afa esogona og, “Sonaigba mas suialafeg mo enaig osunaba mas esi. Eba Mosesna nihe mo enaig esog nofeka enaig osunaba gafugafi. Haig esegba sa ne enaigba esig?” \p \v 3 Afa Sisas wahigi enaig sihifeni og, “Masi ne Devitna moaba suwigi mo? Devit sa enaig esena, enenam ehem afa heafna hihe fena asa ehengelim bini pigina. \p \v 4 Afa sa Devit ika Godna lala seifonam amba Godim mwalo fakini enag fla nenam heafna hihem fainibi asa ehengel ahgana. Afa mas sona lalanaiba muni elbi ahgai eba heafa pris mungu he sa ena lalanaiba ahgai.” \p \v 5 Afa Sisas sumi yi mo ehengelim sihini og, “Kaba Nufunam El laskuhlag osunaba alag feg.” \s1 Laskuhlag osuna Sisas elim ninga lihligna wangene fefatina \r Matyu 12:9-14, Mak 3:1-6 \p \v 6 Afa maia ming laskuhlag osuna pugunaba Sisas ika laskuhlag lala seifonam elim mo sihiwagena. Enanai yiba afa el nihiginai ninga lihligna gafna. \p \v 7 Afa nihe mo anwena el i afa Farisi el i enanai yi auguiafnaba Sisasim nofna nangu flafena og ma atiaba ena elim enaig osuna suialafe afatifiba awai awai me afa og nasa ehena minam fahigenaginim asa ehem sehini. \p \v 8 Afa Sisas ati ehengelni onigigim anwenafenim afa sa ninga lihligna elim sihina og, “Sa buihiana hwa nai yi olyi blo gohum.” Afa sa enag el buihianam gohna. \p \v 9 Afa Sisas sihini og, “Ka nem ahsahtigi bigelni nihe moba haig feg, enaig osunaba sa big suiala nihe fig me awai big amtakwalig nihe fig me? Afa enaigba big elim kwaganig me, awai big amtanafegonig me?” \p \v 10 Afa Sisas mungwali elim nofna fahigiagenam ninga lihlig elim sihina og, “Nimbeafna ninga fla susnifeafo.” Afa sa enag el maia gwenaig esenaba asa ehena ninga pese suialafena. \p \v 11 Afa nihe mo anwena el i afa Farisi el i fwina olug kakageaginim hefum sihiagini og, “Haig sa big Sisasimba esinife?” \s1 Sisas heafna patalfuiag elim kanog fwatina \r Matyu 10:1-4, Mak 3:13-19 \p \v 12 Afa sa Sisas enenam betenegim mugam fukukana enanai yi Godim sinaini beteneawan ikan ikan si ambafena. \p \v 13 Afa maia osu ati opugufenaba enaigna ogna heafna patalfuiag elim awamoni maia ambenaba asa 12 pela el mo kwefi fwatinam asa ehengelim Aposel unehlag fwatina. \p \v 14 Afa enag 12 pela elni unehlagba eba Saimon ming unehlag Pita, afa ehena sumineg Andru afa Jems, afa Jon, Filip, Bartolomyu, \p \v 15 afa Matyu, Tomas, Jems Alfiusna leg, afa Saimon seflig Selot, \p \v 16 afa Judas Jemsna leg, afa ming Judas Iskariotna leg sona elbi angoluwag elim mwauni. \p \v 17 Afa Sisas mugim wanfwahanam bite tafagam pe wankana. Afa enanai yiba kaksag el laskuhlana distrik Judia kembig lanai afa Jerusalem lanai afa gwenanai bu blug yi nai kembig Tair i afa Saidon i enag ambe gohkafna. \p \v 18 Ogna Sisasna mo higifibi afa ehem og ma kam gihnam suiala feitifei asa Sisas mwaifig simbahlaulem elim suiala feitifena. \p \v 19 Afa mungwali el enaig esini ogna Sisasna eligim ningana tuhufibi asa ma ehena wasneig pugunam mungwali gihim plau fatini. \s1 Sisas esog el wag fwainig sa ma sifakali \r Matyu 5:1-12 \p \v 20 Sisas patalfuiag elim nofna fahigihiagenam enaig sihifeni og; \p Ambangel asa enaig onigife, kaba suialag el mo God sa kam kweagfui, afa enag el sa ma sifakalifi afa sa ma Godna bog megba saiyefoi. \q1 \v 21 Afa nengel sa ilawo nem bini pigi sa ne sifakali eba ne ihlafifie. Afa nengel sa ne wewatini auguia eba se sifakali nengigimba eba ne titigena auguiafufe. \q1 \v 22 Afa nengel sa ne Nufunam El patalfuiaba eba ming el nem olug kakagegonife afa nem amtakwalig mo faigonam, afa nem mas fatigonifie afa nem sihigonfie og sona el eba amtakwalig, ma nem enaigba esegonibi eba se sifakali. \p \v 23 Afa ma atiaba amtakwalig nihena nem esofegonfibi eba sa ne sifakalinim afa fwinam afigigi. Sa hig, kwania mungwag nem faifi eba heven la nem nengeniawo. Afa autunam ehengelni simbianiga Godna mo fli sihigulem elim gwenaig esegoni. \q1 \v 24 Afa nengel wag nubni el, niasabanig, eba ati ne bitenai mungwag flig afa mas ne mingba fli. \q1 \v 25 Afa el sa ne fane ahgagigbi nem ihla feskofeg, niasabam, enaba numwehifibi nengigimba bini nem pigife. Afa el sa ne titigena auguia, niasabanig nengigimba eba ne wewatini auguiafufe. \q1 \v 26 Afa niasabanig mungwali el sa nengelni unehlam fingifegonig eba sa numwehifibi autunam ehengelni simbianiga enaig niheba fini mwakwal mo fli sihiafule elim gwenaigba esegoni. \s1 Angoluwagim membegonig nihe \r Matyu 5:38-48 \p \v 27 Afa Sisas enaig esona og, “Sa hig, sa ne enaig esi, angoluwag elim membegonim afa el nem olug kakagenug asa ehem suiala fehiagi. \p \v 28 Afa sa mingnag el enaig esogofe og, God sa ma nem nugwakale klaiti afa neau sa ne ehem suialag mo fai. Afa amban nem sa amtakwalig hiagig asa ne Godim betenenibi sa ma God ehengelim aflafenim afa olug enesieg fai. \p \v 29 Afa amban sa nem angmug la poufe afa sa ne ming angmug nehna afa amban sa neana nihinai lofug huguaflanafe eba sa ne ming lofug gafa fwahana. \p \v 30 Afa el sa mungwali nem sahigonife og kam osum mangwal fai afa sa ne faim. Afa sa amban neana mangwal flanafe nofene sihina og sa ma kana pese fai. \p \v 31 Afa haig haig nihe sa ne membig ne og sa ma kam esegoni, eba sa ne mingnag elim gwenaig esegon. \p \v 32 Afa el nem membegonigba afa ne enaig elim mungu membegonig, enag niheba eba esug feg. Afa amtakwalig nihenai el gafa og el kam membegonig ka ehem gwenaig esegonig. \p \v 33 Afa el nem suialafe hiagigbi afa ne enaig elim mungu suialafe hiagig, enag niheba eba esug feg. Afa amtakwalig nihenai el gafa gwenaig nihe fig. \p \v 34 Afa elim sa ne esmunagim faigogba afa ne og sa ma kam mungwag faigoi, enag niheba eba esug feg. Afa amtakwalig nihenai el gafa gwenaig minafig. Ehengel enaig esig og sa ma kam mungwag faigoi. \p \v 35 Afa ka nem sihinig sa ne angoluwag elim membegonim afa suialafe hiagi. Afa enaig elim esmunagim faigonam afa nofene enam mungwag nem faigogim onigim. Afa ne enaig esigba, eba kwania mungwag nem faifi, afa eba ne Godna luwalig feasaife. Afa Godba, el sa ehem mas fatinag ena mi afa amtakwalig nihenai el mi enam gafa suialafenig. \p \v 36 Afa sa ne elim aflafegon hosa ati nengelni alag heven lanai gwenaig eseg elim aflafenig.” \s1 Nofe ka elni nihem fahigefli \r Matyu 7:1-5 \p \v 37 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Nofe ne elni nihem fahigenaginim afa sa elim amtakwalig mo faigo, mangofi, masa God nem mungwag gwenaig esenfe. Afa nofe ne elni nihem pigaupui eba God nem gwenaig esenafe. Afa sa ne elni amtakwaligim esug fwahaiba eba God nem gwenaig esenafe. \p \v 38 Afa sa ne elim mangwal gawig faigoiba sa ma God nem gwenaig eseni. Eba numwehe suialag kwefihiagenam asa neana wula la memtola pugunam bite la kokofehia pekam minefefe. Afa elim sa ne enaig ihla faigog eba God nem gwenaig ihla faife.” \p \v 39 Afa Sisas enaig lasug mo sihini og, “Atiaho sa nof tetini elbi ming nof tetini elim minaba faogfunafe, amo, eba awai eba naba ahkanam mungwali bu me la ahpefe. \p \v 40 Afa skulinai luwal mas tisa lofba fei eba numweheg skuligim asa tisa lofba feg. \p \v 41 “Haisegba sa ne og ka nilitena nof lanai fungisge flafatina afa nimbeafena nof lanai sumul mo mas ne onigig mo. \p \v 42 Mangigim sa ne enaig esog, nilite ka neana nof lanai fungisge flafati, afa ne mas sumul nimbeafna nof lanai nangug mo. Ne sonaig elbi eba ne mwakwalule el. Afa ne ilawana mo nimbeafna nof lanai sumul flafatinam ma neana nofug suialafeba asa ne nengigim nimbeafna nilitena nof lanai weti fungisge mo flafatina.” \s1 Li fug amtakwalig afa suialag li fug \r Matyu 7:16-20, 12:33-35 \p \v 43 Afa Sisas enaig esona og, “Li figetini mas fug amtakwalig lugui, afa li fealameg mas fug suialag lugui. \p \v 44 Afa ilawanaba el li fugim nangugim anwenafig feg suialag me awai amtakwalig me. Afa el mas yifu fug pwatigimba usieg minaba afui afa mas baf fug pwatigimba kwalamp minaba afui. \p \v 45 Afa suialag el suialag onigigna fegim asa suiala nihe feageg. Afa amtakwalig el amtakwalig onigigna fegim asa amtakwalig nihe feageg. Afa haig onigig sa goh enag ehe ambala mo sihig.” \s1 Sambaganigi lala nimblagna mo \r Matyu 7:24-27 \p \v 46 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Mangigim ne kam enaig seflaba fig og, Ainiyag, Ainiyag afa eba atiaho sa ne kana moaba patalfug? \p \v 47 Afa amban sa ne ka nanguba blonam kana mo higinam afa sa patalkufe eba enaig elbi el sa lala nimblagim enaig sifafefe. \p \v 48 Bume mungwanam kwagegim asa sumul mo lambig aitigim fun mo sumul megam laitia fukuag mengig la fwahagim afa simen mo enena waheg titig fwahag afa maia bifwatbi sahigba mas ena lalaba toafui eba ati wasneig goh. Enaba eba el ehe wasneig lala nimblag fwahag. \p \v 49 Afa sa amban kana mo mas higigim patalkug mo enaig elbi lalaba onimblaba eba mas bumeba mungwanam koi afa mas sumulbi fun laitinam titi asa eba ena lalaba mas wasneig gofi. Afa maia bifwatbi sahigba eba sona lalaba ati tofu bambuhia pegi.” \c 7 \s1 Sisas amini misog elni gafugag elim wangene fefatina \r Matyu 8:5-13 \p \v 1 Sisas elim mo sihi fwahanim asa ika Kaperneam kembig gam seifu ikana. \p \v 2 Afa enanai yiba amini misog el heafna gafugag elim gihna faka auguiafna. Eheba 100 amiim nangwaghiageule. Enag fwina heafna gafugag elim membena. Enag gafugag elbi ati lahagim meiye ofefna. \p \v 3 Afa amini misog el higinaba og Sisas ati blog enanai yi ga asa Ju elni misog elim ningitigina og ma afu Sisasim sihinibi sa ma blo ehena gafugag elim wangene fefati. \p \v 4 Afa sa ehengel afu Sisasnai apukenam Sisasim wasneig mona sihini og, “Hai, sona elbi suialag el ehem sa kweagfu. \p \v 5 Eba ehe bigim Ju elim membenigim afa laskuhlag lala kangelni nimblanig.” \p \v 6 Afa sa Sisas wankana muhla wan opugufnaba afa amini misog el heafna hihem sihiwagenam ningitigina og, ma afu gwesim Sisasim sihini ehengel afu enaig esogona og, “Saglag luwal, mangigim ne ehegepuseg blo og, kaba mangwal suialag el mo na ne kana lala gamba blo. \p \v 7 Afa og, kaba mangwal suialag el mo na ka blo nem sihina esug mo behig sihiba sa ma kana gafugag elbi wangene fei. \p \v 8 Ka enaig sihifeg kaga ka sa misog elim ahnai skaufen. Ka gafa ati soldiaba feg enag kam ahnai skaufinig. Afa sa ka ming elim sihinafe aublo eba ehe blofe. Afa ka kikeafna gafugag elim sihinafe hwam gafugafe eba ehe ika esefe.” \p \v 9 Sisas ena mom higinam ehena olug fingi fena afa el asa ehem patalfuna enam sihini og, “Ka nem nufunam sihinig mas ka ambanim Israel lanai elimba olug onigi kwania feg enaig elbi nanguna mo.” \p \v 10 Afa el sa amini misog el ningitigina enag pese lala gam afuafnaba nanguni gih elbi enaba ati pugu suialafena. \s1 Sisas Nain kembig lanaim kwablog elim ilafo fatina \p \v 11 Afa managig fwainig Sisas Nain kembig gam ikafnaba afa sa patalfuiag el apaiyena afa mingnag kaksag el apaiyena enag Sisas wan ikana. \p \v 12 Afa wan ikana kembig bogna mengig muhla wanpuguafnaba afa el ehgam elim lahagim fliubiegohna enag apukefeagini. Afa kaksag el afagim wanig ambena, ehena alagagba ati lahana afa enag lahag elbi eba gwenag mungu fena. \p \v 13 Afa sa Ainiyag enag angwafigim nangunam fwinam aflafenam afa enaig sihifena og, “Nofeka ufwe.” \p \v 14 Afa sa Sisas ika muhla gohnam asa lahag elim gig simem ningana tuhuna maia el gwese ufuhiefnaba. Afa sa Sisas enaig esona og, “Luwal kwablog ka nem osihina, sa buihia.” \p \v 15 Maia enaig esonaba asa enag elbi buihianam mo lagwagenaba afa sa Sisas pese afag nangum ningihiana. \p \v 16 Afa mungwali el Godna wasneigim nangunim embefini. Afa sa Godna unehlagim fingi finim afa enaig esogona og, “Godna mo fla sihiaule el kwania bigim olyi pugunig afa God ati blog heafna elim kwaganigim.” \p \v 17 Afa sa mungwali el distrik Judia ahkawag minefenam ena mom sihiageafuna. Sisas sa lahag elim ese fatina enam mom. \s1 Jon bula latiag el heafna elim Sisas nangum ningitigina \r Matyu 11:2-19 \p \v 18 Jonna patalfuiag el Jonim sihinagini, Sisas sa mungwali eseagenaba enam. \p \v 19 Afa Jon heafna patalfuiag elim sambaganigim awamonim asa ogna Sisas nangum ningitigi eheningi sa ma ika ahpukenam Sisasim ahsihinai og, “Neaho sa Jon sihi fwahanaba naho ne blo awai naiba ming el me kangelbi nengenafo?” \p \v 20 Afa ika ahpugunam asa enaig esohona og, “Eba Jon bula laitiag el kam ningitigiba na ka ahblog ehe nem sahna og, neaho sa God nem ningihiagim sihi fwahanam ena me awai ming el me?” \p \v 21 Afa sa enenam Sisas kaksag elim haig haig gihnam suiala feitifeafna afa sanel amtakwalig elni nihinai lambiningitigi feafna, afa kaksag el nofug hafinigna nofug bahia skofena. \p \v 22 Afa Sisas wahigi sambaganigi elim enaig sihifeni og, “Se pese ahkanam Jonim ahsihina mangwal sa ne mungwali ahnangug afa ahigig, afa nofug hafinig el bahia skofeg afa el mong lilig fegna buihiakag afa enehna wagene fiahsaig afa ang tetini ati mo higig afa melig pigieg el puguiagafeg, afa gawig fwainig el Godna suialag mo higig. \p \v 23 Afa el sa kam oniginig ehengelni olug onigiba eba wasneig afohiefufe. Enaig elbi sa ma sifakali.” \p \v 24 Afa maia sambaganigi pese Jon nangu ahkanaba afa sa Sisas elim sihini ehe Jonim enaig esona og, “Autunam ne bite behig la afunam asa ne Jonna mo higini. Ne haig elim nanguni? El enaig pos lofug efef petla fakafefugu, enaigim ne nanguni me? Amo, Jonba mango enaig mo. \p \v 25 Mangwalfigim ne membig afu nangug? Ne membig nangug el suialag nemug lofug gu me? Jonba mango enaig mo. Eba el suialag lofugnaba lala suialag la ga. \p \v 26 Haisegba ne afug? Ne Godna mo fla sihiaule elim ne nangug me? Ei, Jonba enaig el. Ka nem nufuna mo sihinig hwa elbi mingnagim mo fli sihifule elim gosenig. \p \v 27 Enag elbi autunam Godna Buk ati sihi fwahana enaba God esog; \q1 Sahig, kana mo flaukwiag elim ka ningihiaiba. Afa sa ehe Godna Gisfu Fwahag elim gosenim asa mina numwehiage kafe asa ma el ehem olug onigini.” \rq Mal 3:1\rq* \p \v 28 Afa Sisas esona, “Ka nem nufuna mo sihinig Jon bula laitiag el mungwali elim autunaim pugu gosenig. Afa ambangel sa wetiklug saiyeg Godna bog megam enaba Jonim gosinig.” \p \v 29 Afa kig lambiule el i afa gwenanai amtakwalig el i ena mo higinim afa sa ehengel og Godna mina eba ihlafeg. Afa ehengel ati Jonna ninga la bu la apaiyeg. \p \v 30 Afa Farisi el i afa nihemo anwena el i Jonna ninga la bula apaiyegim mas esig mo. Asa ehengel oksig Godna sawiegim patalfuiagim. \p \v 31 Afa Sisas esona og, “Afa ka glauwaba elni niheba ugu opugun fibi eba sa ka haig lasug mo sihife? Eba haig el maia? \p \v 32 Afa ofenaiba luwal fane sugwafog la auguiaba afa gosis seaflahba mingnag luwalim unegonigim afa enaig esogona og, ‘Kagelbi fuf i anba i guwagihbi afa nengel mas ahfei afa kangel wewatoahba afa nengel mas wegoi.’ \p \v 33 Afa glaunai el enaig luwal lofug enaig esig, Jonba mas wain bug i afa fane i neagena mo eba ogna Godna unehlagim fingi fe afa el esogona og ‘Sanel amtakwalig ehem seifo gohna!’ \p \v 34 Afa maia ka Nufuna El blogba afa ka bu i fane i wanegba afa ne enaig esogog, ‘Sa nangu enag elbi bu i fane i ati fwinam waneg. Afa ehe kig lambiule el mi afa ming amtakwalig el mi wana.’ \p \v 35 Afa elni nihe Godna onigigim patalkuba eba ambala pugufe enaig niheba eba ihlafeg.” \s1 Amtakwalig angwafig Sisasna mungum sanda bugna suflana \p \v 36 Afa Farisi el mungu Sisasim unenam ogna fane ahga afa sa Sisas ehem ningi ikanam asa fane ehena lala ahga flafnaba. \p \v 37 Afa mina angwafig ena kembig gafna ehe Sisas enag lala gam higinam asa sanda fun botolna flanam asa ubluna. \p \v 38 Afa ehe Sisasim nobna patalkuiafnaba afa ehena nob mo Sisasna mong yi apaiyenaba asa ehe heafna lapogni titehiagenam afa sa Sisasna mogum kehlanam kikige flana afa sa sanda bug mo mongim susulenagena. \p \v 39 Afa Farisi el sa Sisas i hawagfna enag ehem nangunam enaig oniginagenam og, “Afa sona elbi atiaba mo flaule el nemug fegba eba sa angwafigni nihem anwenafei asa ehem ningana tuhunaba enam. Afa sonag angwafigbi eba amtakwalig nihe feageaka.” \p \v 40 Sisas ati ehena onigigim anwenafenam afa esona og, “Saimon, ka membeg saka nem mo sihina.” Afa Saimon esona og, “Ei, tisa sese.” \p \v 41 Afa sa Sisas ehem enaig esona og, “Sambaganigi el kig elni ahlambana ena mo sihina og, ming elbi 100 kig enaig flana afa ming elbi eba 10 kig mungu flana. \p \v 42 Afa eheningi mas mungwag ahfaina mo afa enag el sa kig faig eheningim sihini og, mangofi ka gwesim fwahag. Afa sa ne onigig amban maia ehemba fwina membenag?” \p \v 43 Afa Saimon wahigi Sisasim sihina og, “Eba amban sa numwehenag.” Afa Sisas esona, “Ei neana onigig ihlafeg.” \p \v 44 Afa Sisas wahigi angwafigim nangunam Saimonim sihina og, “Sa hwag angwafigim nangu. Ka neana lala gamba blonaba mas ne ka bu faina mo mungum sugimba. Afa sonag angwafigbi eba heafna nobna kana mungum suflagim afa lapogni mo nobim kana munginai titeageg. \p \v 45 Afa mas ne kam kikige flana mo ka blog ma glawo pugugba hwag angwafig kana mungim kikigeaflag. \p \v 46 Afa mas ne kam wel bug na misogim susulenagena mo. Afa hwa angwafigbi eba sanda bug fla blugim enena kana mungum susulenageg. \p \v 47 Afa ka nem sihinag, sa nangu sona angwafigbi kam fwina membenag enaba ogfug God ati ehena kaksag nihe amtakwaligba flafatinag. Asa big anwenafi afa amban sa amtakwalig nihe weti esegba asa God flafatinag enag elbi ehena membegba eba weti feg.” \p \v 48 Afa sa Sisas angwafigim enaig sihifena og, “Ati ka neana amtakwalig niheba flafatinag.” \p \v 49 Afa el enanai yi mungwali wahe auguiafnaba fane ahgag sime la, ena mom higinim hefum sihiaginim afa og, “Sona elbi amban maia nasa amtakwalig nihem lambaitifefug?” \p \v 50 Afa sa Sisas enag angwafigim enaig sihifena og, “Nimbeafna olug onigig ati suialafeg afa glawaba eba ati ne God i ahfeg neana olug sama aflahlana gofi.” \c 8 \s1 Afa mingnag angwafig Sisasim patalfuna \p \v 1 Afa Sisas managig fwainig elni kembig la fapugufe akafnaba elim Godna bog meg mom sihinwagiakafna. Afa heafna 12 pela patalfuiag elim mungwal wangoh minefeafna. \p \v 2 Afa mingnag angwafig gafa Sisasim patalfuna. Enag angwafigbi autunam sa Sisas ehengelni nihinai sanel amtakwaligim lambi ningitigifeni afa gihim wangenefeni. Enag ehe esini, ehengelni unehlagba Maria Makdala kembig lanai. Eheba autunam Sisas elegeg la gohug sanel amtakwalig ehena nihinai lambi ningitigina. \p \v 3 Afa mingba Joana fena afa Susana fena, afa mingnag angwafig apaiyena enag Sisasim patalfuna. Afa Joanaba Kusana angwag, enag elbi Herotna lalam gose fahigeule fena. Afa sonag el angwafigbi heafgelni gawigba Sisas mi afa patalfuiag el mi kwagani. \s1 Sisas el kon gug aso la laitiageg lasug mo sihina \r Matyu 13:1-9, Mak 4:1-9 \p \v 4 Afa mungwali kembig el ambe minefenam Sisasnai yi laskuhlagenaba asa Sisas lasug mo sihini og, \p \v 5 “El enaig eseg kon gug aso la laitiageg afa maia laitiage kagba afa mingnag mo mina la apaiyeg. Afa sa el mungni pigafugba afa sa twafig mo ambe apaiyegim lambigafig. \p \v 6 Afa mingnag mo fungisigig yi apaiyegim ikagna puguiageg. Eba bite mas bitegwelna feg mo. Afa maia osu pugu laugogba asa aftukuhla skofegim afa sa melig mungwali pigiageg. \p \v 7 Afa mingnag mo usieg weg amtakwalig la apaiyegba afa sa usieg nahlum wahe puguiagegim asa ehem sagfla fakag. \p \v 8 Afa mingnag mo suialag bite la apaiyegim fug leg skofeg. Enaig 100 fug leg skofeg. Sisas enag lasug mo sihi fwahanam afa sa esona og, amban anginaba eba sa ne higi.” \s1 Haisenba sa Sisas lasug moba sihina \r Matyu 13:10-17, Mak 4:10-12 \p \v 9 Afa patalfuiag el ambe Sisasim sihini og, “Sa ne kam lasug mog mom sihin.” \p \v 10 Afa ehe wahigi sihini og, “God enaig membeg nengel sa ne anwenafi enag Godna bog meg nihe mas autunam ambala puguna mo. Afa ka mingnag elim lasug mo sihig; \q1 Asa ehengel yisigig yisigig afa mas nanguig mo afa hig higig afa mas anwenafig mo.” \rq Ais 6:9\rq* \s1 Sisas kon gug laitiageg mog mo sihina \r Matyu 13:18-23, Mak 4:13-20 \p \v 11 Afa Sisas enaig esona og, “Hwa lasug mog moba enaig eseg, kon gugba eba Godna mom ogfug. \p \v 12 Ambangel sa Godna mo higigim afa mas patalfug mo enaba naho ofenaiba kon gug lofug mina la apaiyeg. Afa God maia ena mo elni olug yi laitinugeba afa el amtakwalig Satan blogim ena moba lambinig afa Satan enaig onigig fe og, masa Godim olug oniginibi afa God ehem lambfe. \p \v 13 Afa kon gug sa fungisigig yi apaiyeg eba enaig eseg el Godna mo higigim ikagna sifakale flag. Afa sa kon bagag mas numwehe pekag mo eba gohugum afa amtakwaligim awaieg. Eba enaig eseg eba el Godim oniginagim afa maia mingnag el ehem kinig i afa ninimu mo i faigbi eba ehena olug onigig tigefu pefe enaba onigig wetitifeg. \p \v 14 Afa kon gug usieg weg la apaiyeg eba enaig eseg el Godna mo higigim afa heafna gagim onigigim. Afa ehe fwina kigim onigkahba og na haig haig gawigim upuguiage. Afa na sa enaig onigig blogim ehem kike fakagba mas fug lugwe. \p \v 15 Afa kon gug sa suialag bite la apaiyeg eba enaig eseg el sa Godna mom higigim afa heafgelni suialag olug onigig la fwinam kehligim asa patalfug eba naho sa ehengelni nihe pugu suialag feg.” \s1 El mas wiba meagamba kumohli \r Mak 4:21-25 \p \v 16 Afa Sisas enaig esona og, “El mas wiba gaflanam sime skaubi kumohlai eba awai. Eba heafa gaflagim sime sisi yi folfugba asa el enam nangugim afa sa ambeg lala megamba saiyeg. \p \v 17 Afa haig haig gawig sa saiyeg meagam gohka eba ambala puguia minefefe. Afa enag meagam kumo fwahag enaba eba ambala puguiba asa mungwalig el enam anwena fife. \p \v 18 “Afa mo sa ne higi ena mo numwehifibi afa ambangel sa anwenafi eba God ehengelim gwesim hilifenifie, afa ambangel sa anwena awaienig afa ehe enaig onigifig kati weti anwenafig eba God enaig onigigim ehengelni flafatinifie.” \s1 Amban maia afag alag afa niliteba Sisasna feg \r Matyu 12:46-50, Mak 3:31-35 \p \v 19 Afa ming nanam Sisasna afag i nilite i ogna ambe Sisasim nangui afa kaksag el laskuhlagena Sisasim kagui fakinibi. \p \v 20 Afa sa mingnag ambe Sisasim sihini og, “Neana afag i nilite i ambeg ehbegam afohieba ogna nem nangui.” \p \v 21 Afa Sisas wahigi pese enaig sihifeni og, “El sa Godna mom higigim patalfug eba naho kana afag i nilite i ba feg.” \s1 Sisas bifwatim kwena \r Matyu 8:23-27, Mak 4:35-41 \p \v 22 Afa ming nanam Sisas heafna patalfuiag elim bot la wan ogofnaba og, “Na kwegam malgim afu” asa afuna. \p \v 23 Afa bot lambi lambkuafnaba Sisasba ati nongini afa afuan bu usmuiag la apukeafnaba afa sa bifwat kwania sahblona botim waike waike feflafnaba afa bu bot megam figfna. Eba gwena awaie skofegim ofena. \p \v 24 Afa sa patalfuiag el Sisasim ilafunim sihini og, “Saglag luwal saglag luwal! Glawo bigim goho ati awai ofe.” Afa sa Sisas buihianam bifwatim kwenaba afa sa bifwat gweyi tigeafuna. Afa bu laikwaieg awaiena. \p \v 25 Afa sa Sisas ehengelim enaig saheni og, “Haisegba sa ne enaig embebeba nafig enaigba nengelni olug onigigba weti feg.” \p Afa ehengel Sisasna wasneigim nanguni embefeagini. Afa fwinam onigwagi flafnaba afa hefum sihiagini og, “Sona elbi eba amban maia nasa bu mi bifwat mi kwenigbi asa ahtigeafog.” \s1 Sisas elni nihinai sanel amtakwalig flafatina \r Matyu 8:28-34, Mak 5:1-20 \p \v 26 Sisas heafna patalfuiag elim Gerasa kembig ika wan puguna. Ena kembigba Galili buum tigeawagigim ika gifni. \p \v 27 Afa Sisas wan ikan bot mo folfu wan gofnaba afa el mungu ena kembig lanai blo ehem puguni. Ena elbi sanel amtakwalig esenaginibi asa heafna nihi lofug hugfuoiti feagenam ika bitekife la gikiafna. \p \v 28 Afa sa Sisasim nangu eyionam blo Sisasna mong muhla penam fwinam enaig esona og, “Sisas ne wasneig Godna leg, ne haig kam esofena? Mas esi ne kam nofeka amtakwalig klati?” \p \v 29 Afa maia enaig esonaba asa Sisas sanelim fenugena og, “Sa ma elim fwahinim afui.” Afa sona elbi el wahkig numwehefufna maia wasneig wena kikenagi fakifnibi afa eba sanel amtakwalig esenag gifinibi asa we mo kukoiti fefnam asa pugu bite behigam ikafna. \p \v 30 Afa sa Sisas ehem sahna og, “Neana unehlagba amban?” Afa og, “Kaba ami.” Ena mogba eba enaig eseg ehena nihi yi kaksag sanel amtakwalig saiye gohna. \p \v 31 Afa enag sanel amtakwalig Sisasim embefini asa fwina esoflini og, “Nofe ne kam susug kembig megam ningitigi.” \p \v 32 Afa kaksag tata okwe yi mug la ahgagi afo. Afa sanel amtakwalig enaig sihifini og, “Eba sa ne kam tatagam ningitigi.” Asa Sisas gwenaig esena. \p \v 33 Afa ehengel elni nihi nai apukenam asa afu tatana nihi yi seifoalafenaba afa sa tata fapisofe fwaligona bu la apaiye mungwali pigi kumohlana. \p \v 34 Afa tatam nangwaghiagig el enam nangunim kembig gam embem afunam enanai yi ena mo sihiageafuna. \p \v 35 Afa mungwali el ambe Sisas nai yi apukenam ena elim nangunibi ati suiala fenam lofug laitiagenam Sisasna mong muhla gafnaba mo wangeneg lagwageaufna. Ehengel enam nangunim embefeagini. \p \v 36 Afa el enaigim nangunim mo sihiageafuna Sisas sa elim suiala fefatina. Ilawana sa sanel amtakwalig ehena nihi megam saiyenam esenagini ena elbi ati pugu suialafena. \p \v 37 Afa mungwali el Gerasa distriki nai Sisasna wasneigim oniginim embefeaginim. Sisasim wasneig mo sihini og, “Hwa bite fwahanam pese ika.” Asa Sisas ehengelim fwatinam ika bot la fukunam pese ikana. \p \v 38 Afa Sisas akofenaba el sa Sisas suiala fefatina enag Sisasim sahna og, “Sa big ahkai.” Afa Sisas ehem onigihiafna enaig esona og, \p \v 39 “Pese nimbeafna kembig gam ikanam sa ne ena mo sihinuwage God sa nem kweagfug ena mom.” Asa gwenaig esena. \s1 Sisas luwalim lahagim ilafo fatina \r Matyu 9:18-26, Mak 5:21-43 \p \v 40 Sisas pese bu pahlag ehgam mangig ikafnaba. Afa mungwali el ehe nangum sifakaligna ambe gohna. Enaigba esinibi eba sa ehem nengenaflan. \p \v 41 Afa laskuhlag lala nai misog el blona, ehena unehlagba Jairus. Enag blo Sisasna mong muhla, mong kokni kwakwage penam Sisasim wasneig mona sahna og sa ma ehena lala gam ikai. \p \v 42 Afa ena elbi luwal naini mungu fena, afa ena luwalna krismasba 12 enaig fena. Enag ati lahagim meiofefna. \p Afa kaksag elim Sisas wan ikafnaba, minaba kagwo fakana. \p \v 43 Afa angwafig mungu enanai fena. Enag angwafigbi wahigehlana afa wahkig sefkufna. Enaig esenaba 12 pela krismas ena. Afa ehena mungwali kig doktam faifinibi afa mas amban ena gihimba nugwe flakana mo, awai. \p \v 44 Afa enag angwafigbi Sisasna masigim blonam lofug angsa boagim tuhna. Maia enaig esenaba ehena wahigehlag gweyi awaiena. \p \v 45 Afa Sisas enaig sahna og, “Amban kam ninganaba otuhug?” Afa mungwali el esogona og, “Siseme, siseme” afa Pita esona og, “Saglag luwal, eba mungwali el nem mug yi pugunag!” \p \v 46 Afa Sisas esona og, “Eba maia kam ningana tuhugba, afa kana wasneig gweyi hugofug kag eba kati anwenafeg el kam tuhug.” \p \v 47 Afa enag angwafig ati anwenafena ehe ambala olyi gofna asa kiafigig ehem ofefnaba asa mungwalig elni nofla blonam mong kokni kwakwagena nof bosug mo bite gam Sisasna kig muhla fisihli penam asa esona og mangwal ehe esegba asa kana gihimba ikagna awaieg. \p \v 48 Afa Sisas ehem sihina og, “Angwafig, ati ne kam olug oniginaba nem peseg suiala feg asa ma neana olug enesieg gofi.” \p \v 49 Afa Sisas maisim sihiagofnaba afa Jairusna gafugag el blona Jairusim sihina og, “Ati neana legba lahag, nofe ne saglag elimbi kinig fai.” \p \v 50 Afa Sisas ena mo higinam afa sa Jairusim sihina og, “Nofene kinigfe sa ne kam olug onigina eba sona luwalba neana suiala fefe.” \p \v 51 Afa sa Sisas enag misog elni lala gam ikana. Afa ika lala apukenam afa lala megam oseifofnaba kaksag elim mo afwambala lasanam asa Pita na, Jon na, Jems na afa alag i afag i ahfena enag lala megamba saiye afuna. \p \v 52 Afa el ena lala nai luwalim aflafinim wewatinaufna afa Sisas sihini og, “Nofeka wewatona eba mas lahag mo eba esug ehe nongi.” \p \v 53 Afa el ena mo higinim afa titige watona og, eba ati nufuna lahafeg. \p \v 54 Afa sa Sisas luwalna ningam kehlanam asa enaig esona og, “Luwal buihia.” \p \v 55 Afa sa luwalna sungwag pese blo sigeagenam asa buihiana. Afa sa Sisas esoni og fane ehem fai. \p \v 56 Afa sa alag i afag i olug mungu ahwagofenaba Sisas sihini og, “Hwaig sa pugugba nofeka elim ahsihin, magofi.” \c 9 \s1 Sisas 12 pela patalfuiag elim gafugag faini \r Matyu 10:5-15, Mak 6:7-13 \p \v 1 Sisas patalfuiag elim awamonim wasneig faini og, sa ma sanel amtakwalig mi afa gih el mi suiala fetififi. \p \v 2 Afa ogna ningitigiba sama afu Godna bog meg mo sihifi afa gih elim suiala fetififi. \p \v 3 Afa enaig sihifeni og, “Ne afu ofefiba nofeka nimbeafgelni gawig lambug afu, moni i, mingnag nihinai lofug i, fane i, wula i, afa agat enena mina ikag enaig lambfu. \p \v 4 Afa ne ha kembig laba apukenam asa ne mungu lala afu auguiafim maia manageiba asa ne ena kembig mo fwahinim afa sa ne ming kembig mo afu. \p \v 5 Afa maia ena kembig lanaiba nem sulfug fwainigba asa ne ena kembigba fwahi afu ofefiba sa ne bite moginai mo titeagenim fwatinim asa ne afu goh. Asa ma enam anwenafi eba ehengel amtanafig.” \p \v 6 Afa sa patalfuiag el gwenaig esini mungwali kembig afoaminefifnibi Godna mo sihifinim afa gih elim suiala feitififni. \s1 Herot ogna anwenafe Sisas eba amban maia \r Matyu 14:1-2, Mak 6:14-16 \p \v 7 Afa maia Sisas enaig gafuga feagenaba Herot gavmanna misog el ena mom higinam fwinam onigwaginam. Afa mingnag og, Jon bula laitiag el bite kifenai peseg buihiag. \p \v 8 Afa mingnag og, Elaija peseg pugug. Afa mingnag og, mo fli sihiafule el enana mungu autunai peseg bite kifenai buihiag. \p \v 9 Afa Herot misog el enaig esona og, “Jonba ati kana gafugag el kasuni hegeflakana afa sona elbi amban maia, afa ka higigba ehena gafugagba eba numwenafeg”. Afa sa ehe ogna Sisasim nangu. \s1 Sisas 5,000 elim fane faini \r Matyu 14:13-21, Mak 6:30-44, Jon 6:1-13 \p \v 10 Afa patalfuiag el pese ambe Sisas nai yi apukenam asa sihinagini gafuga sa afu feagini enam. Afa Sisas mingnag elim mo fwatinam heafna patalfuiag mo sulfu Betsaida kembig wan ikana. \p \v 11 Afa maia Sisas wan ikanaba afa mungwali el ehem sum patalfuna apukenaba Sisas ehengelim sifakalenim asa Godna bog meg mo sihinuwagenam afa gih elim suiala feitifena. \p \v 12 Afa maia osu pegim ofefnaba Sisasna patalfuiag el ambe ehem sihini og, “Osuba ati ope gwese hwaina elim ningitigi mine feiba sama afu heafnai yi aska minefenam aso nai fane yisgiawagi, hwa nai yiba bite behig la big auguia.” \p \v 13 Afa Sisas esona og, “Amo, nengel ehe sa ne faneba faigo.” \p Afa ehengel enaig esogona og, “Kangelbi kaksag faneba awai eba afala pugufeg amba feg afa sambaganigi sawag fog feg. Afa neafa kam og afunam mungwali elim fane lambigon.” \p \v 14 Afa eba 5,000 el enaig fena afa angwafig i luwal i mas enaba suwigigni mo. \p Afa Sisas patalfuiag elim sihini og, “Afu sihigonibi sa ma 50, 50 enaig augu feakai.” \p \v 15 Afa sa patalfuiag el gwenaig sihi fegoniginibi asa gwenaig augu feakana. \p \v 16 Afa sa Sisas afa la pugu feg amba lambina afa sambaganini sawag fog lambtina asa of gam ninof fegofnaba afa sa Godim suialag onam asa amba kukosko fena afa sawag fog titosko fena asa patalfuiag elim fainibi afa sa mimagegonigni. \p \v 17 Afa sa ehengel ahgawagin maia ihla feskofenaba ena mo 12 pela sob yi sobyifeagini. \s1 Sisasba amban \r Matyu 16:13-19, Mak 8:27-29 \p \v 18 Afa mungunagim Sisas beten ofefnaba afa sa heafna patalfuiag el ambenaba afa Sisas sahini og, “Afa elbi haig esogog, ka mo amban maia?” \p \v 19 Afa ehengel wahigi sihini og, “Eba mingnag enaig esogog og, Jon bu la laitiag el, afa mingnag og, Elaija, afa mingnag og, mo fla sihiafule el autunai bite kifenai peseg pugug.” \p \v 20 Afa Sisas ehengelim sahtigina og, “Nimbeafba haig onigig nafig.” Afa Pita wahigi sihina og, “Ne Kraist God Gisfu Fwahag El.” \s1 Sisas heafna laha buihiagna mo sihina \r Matyu 16:20-28, Mak 8:30–9:1 \p \v 21 Afa Sisas heafna patalfuiag elim wasneig mo faini og, nofene enaig mo amban elim sihini. \p \v 22 Afa enaig esona og, “Kaba Nufunam El kwania kinig flafe. Afa sa misog el i saglag pris i afa nihemo anwena el i kam mas fatinim asa tigifatibi afa sa ka sambaga mungu osuna pese buihiafe.” \p \v 23 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Afa amban kana patalfuiag elbi ofefiba eba ehe mas hefum onigi asa ma ehe wahkig li katigeg la lahagim numwehenam asa ma kam sum patal blui. \p \v 24 Afa amban sa onigig, heafna nofkikena gag kwania fenag asa ogna heafum gwese gufum eba enaig el mas nufunam nofkikena gagba flai. Afa amban kam patalfu oblofiba asa ma heafna nofkikena gagba fwahaiba eba asa ehe wahkig nofkikena gag flafe. \p \v 25 Eba mas suialafeg mo afa el mungwali bitenai gawigim lambigba asa hefum awaiefe. Afa mungwali gawig mas sonaig elim nofkikena gagba fai. \p \v 26 Afa amban sa kam i afa kana mo mi afwanefefe afa enena maia eba Nufunam El heafna kwania ombusugni wasneigni blonam asa ehe gafa sonaig elim afwanefenafe. Enag ombusug i wasneigba eba mungwalofug Alagna afa of la nai elni. \p \v 27 Ka nem nufunam sihinig mingnag el ilawo sa ne afohie eba mas nem pigi eba ne Godna bog megba nangufie.” \s1 Sisasna elig alganam puguna \r Matyu 17:1-13, Mak 9:2-13 \p \v 28 Afa maia gug yi gohug osuna enaig la ofefnaba Sisas Pitana Jonna afa Jemsna mug gam fuku wan ikana ogna enanai yi betene. \p \v 29 Ehe ika beten naufnaba afa ehena nofbosugba algana fena afa ehena fatiag lofugba fwinam busug nemwag fena. \p \v 30 Afa ikagna Moses i Elaija i ahpugunam Sisasim ahwani ahlagofna. \p \v 31 Afa eheningiba Godna kwania ombusugugni ahblona ahsihiagofna Sisas sa mangwal Jerusalem la fenam asa lahagfe afa ehena lahagba Godna mom ambala upugufe. \p \v 32 Afa sambaga mungu elbi noftuta feasainaba non askana. Askan buguiagafe Sisasna ombusugugim nanguni maia Moses i Elaija i ehem ahwani gofna. \p \v 33 Afa maia eheningi Sisasim ahfwahia ahagofnaba. Pita enaig esona og, “Tisa nawo hwa nai yi auguiafim suialag kagel sa sambaga mungu sangwali lala nimblagi, nem Mosesim afa Elaijam.” (Pita enaig sihiba fenaba eba ehena mo mas mog fena mo.) \p \v 34 Afa maia Pita ena mo sihiagofnaba asa leango ombusug pe blonam sagfla skofenaba ehengel embefeagini. \p \v 35 Afa ena leango laba mo God lagofna og, “Sona el kana Leg kana gafugagim gafugafegim ka wegig fwahag. Asa ne ehena mo higim.” \p \v 36 Afa maia mo lagig awaienaba nangunibi Sisas mungu gofna afa patalfuiag el mas ena mo sihiagini mo asa nanguni enam. \s1 Sisas luwalim nilag esefkufna enam suiala fefatina \r Matyu 17:14-21, Mak 9:14-29 \p \v 37 Afa Sisas ming osuna ena mug mo fwahinim apaiye ambegohna. Asa ehe wan blonaba afa kaksag el ehem mina la ulambini. \p \v 38 Afa enanai yi, el mungu Sisasim unenam og, “Saglag el ka nem asahna sa ne kana luwalim nangu kana munguhe feg. \p \v 39 Wahkig nilag ehem simbigahla esefku kiafigig fefigim afa memp mimeuweti fefig afa unena gohminefefig. Afa sa ehem fwina nugwakaleaflag afa mas ehem ikagna fwahai. \p \v 40 Afa ka neana patalfuiag elim sihinigbi ehengel afu esinigbi mas suiala feg mo.” \p \v 41 Afa Sisas wahigi enaig sihifena og, “Hanansi nagim maia ka nem wan gafiba asa ka nengelni kinigbi fla gofife. Afa ne mas onigig mo nengelni olug onigig i afa nihe i mas ihlafeg mo. Sa osum luwalim wani blu.” \p \v 42 Afa maia ena luwal blona Sisasna muhla pugunaba asa nilag luwalim ese fatinaba bite la penam kiafigig laitiagifnibi asa Sisas nilagim fenagenam luwal mo suiala fefatinam pese alagim nangum ningihiana. \p \v 43 Afa mungwali el Godna kwania wasneigim nangunim sineminefiageni. \s1 Sisas lahagna mom pese sihina \r Matyu 17:22-23, Mak 9:30-32 \p Afa enam fwinam onigwageafufna Sisas sa enaig eseagenaba enam afa Sisas heafna patalfuiag elim sihini og, \p \v 44 “Sa hwa mo numwehe higim, eba Nufuna Elim ufunam mingnag elni ningana fwahife.” \p \v 45 Afa God ena mom meagam kumohla gufna asa patalfuiag el enanam mas numwehi enag mog mom anwenafini mo afa ehengel Sisasim sahnigim embefini. \s1 Amban sa gosefe \r Matyu 18:1-5, Mak 9:33-37 \p \v 46 Afa ming enanam patalfuiag el hefum flafihiagini og, amban sa gosefe. \p \v 47 Sisas ati ehengelni onigigim anwenafeni asa ehe luwalim sulufla blu olyi wani gofenaba. \p \v 48 Afa sa patalfuiag elim enaig sihifeni og, “Amban sa ne kam oniginam hwa luwalim kweagfuiba eba naho kam ninimwehiaflag eba apiim gafa gwenaig esenag ehe sa kam ningihiag. Eba el wetiaklug unehlag fwainig nengelnai olyi go enaba naho goseg elbi ofe.” \s1 El sa nem hihefenig \r Mak 9:38-40 \p \v 49 Jon Sisasim sihina og, “Saglag luwal, ka nangugbi el mungu neana unehlag la sanelim ningitigi feageg. Afa eba mas bigim patag kana mo enag ka kwinig.” \p \v 50 Afa Sisas ehengelim sihini og, “Nofene kwini eba mango angoluwag mo eba nengelni hihe.” \s1 Samaria nai el mas Sisasim sawiyifini mo \p \v 51 Afa God Sisasim heven gam wanikiagim ati meyiofefnaba afa sa Sisas wasneig onigig kehlanam ogna sa Jerusalem gam mo ika. \p \v 52 Afa sa ehe elim gof ningitigina og ma afu Samaria kembig ninimweheagifi. \p \v 53 Afa ena kembig lanai mas Sisasim sawiyifi heafgelni lala gam wanigafuna mo. Afa ati anwenafini og eba Sisasba Jerusalem gam ikafe. \p \v 54 Afa sambaganigi patalfuiag el Jems i Jon i Samariana nihem ahnangwagnam Sisasim ahsahna og, “Ainiyag ne haig onigig feg ne membegba ka sa unibi sa ma suwi heven lanai pe blo sona elim laskofei.” \p \v 55 Afa Sisas wahigi sambaganigi elim fenugena. \p \v 56 Afa sa enanai mo fwahinim ming kembig gam afuna. \s1 Sisas el ehem patalfuiagna mo sihina \r Matyu 8:19-22 \p \v 57 Afa Sisas mingnagim wankafnaba afa el mungu enaig esona og, “Mungwali kembig sa ne kafiba ka nem patalfefkufufe.” \p \v 58 Afa Sisas ehem enaig sihifena og, “Sangwalinai malang ati bite kogim ena megam gi afa twafigni gag ati feg afa kaba Nufuna El eba ehena kug gigbi awai.” \p \v 59 Afa Sisas ming elim sihina og, “Aublo kam patalku.” Afa enag el enaig esona og, “Ainiyag, kam ilawo fwahaiba kawo ika kikeafna alagim kumohlanam.” \p \v 60 Afa Sisas ehem sihina og, “Mangofi, kam patalku. Eba ambangel sati pigig enag el ehe sa ma melig pigieg elimbi faki. Afa neba eba sa ne Godna bog meg mom ika sihi.” \p \v 61 Afa mingnag el gwenaig esona og, “Eba ka nem patalfukufe afa ilawaba ka kikeafna afahumonigim bwataonim ka sa blo.” \p \v 62 Afa Sisas ehem sihina og, “El sa enaig eseg tataba opifba mas nofbosug mo masigim ninofeg gofiba asa pifi eba tatam faugufefe afa enaig elbi eba mas ihlafe Godna bog meg moba gafugafei.” \c 10 \s1 Sisas 72 elim gafugag la ningitigi mineafena \p \v 1 Afa Sisas 72 elim wegi fwatinam gafuga la ningitigi minefena, ehe sambaga sambaga feitifena og sa ma mungwali kembig gof afoamine fifibi ogna sa ehe mo sum ika. \p \v 2 Afa ehe enaig esona og, “Asonai fane kaksag ati ambiakag afa mas kaksag el feg mo enag fane lambwagigimba sa ne asona alagim betenninibi sa ma gafugag elim ningitigiba ma afunam ehena ena fane agogulinagi. \p \v 3 Afu! Sa hig, ka nem tata luwalig lofug sangwal malangna olyi onigitigi. \p \v 4 Afa ne afufefiba nofene nimbeafgelni kig i mong lofug i afa gawigiba lambug afu afa nofeka elim mina la ulambinim bwata gonim. \p \v 5 Afa maia ne afu ha lalaba asaiyegofiba sa ne enaig esogo, hwa lala nai el sa olug enesiegna auguiafim. \p \v 6 Afa ma atiaba amban el ena lala nai olug enesiegna gafiba eba nengelni suialag mo ehenai gofufe. Afa enaig el gag fwainigba eba ena mo suialagba pese blo nimbeafgel nai yi gofufe. \p \v 7 Afa sa ne gwena lala mungu auguiafim nofene mungwali lala afwaminefi, fane sati nem lambwaigog sa ne gwenanai ahgaflafim afa enag el gafuga feageba asa ma enanam sa ma mungwag fai. \p \v 8 Afa maia ne afu ha kembig laba apukeba ma atiaba nem sulufu heafgelni lala gam wan afu ofefiba eba sa ne fane mo lambug afu sa nem lambwaigog. \p \v 9 Afa sa ne ena kembig la nai elim gihnam suiala feitifinim afa sa ne mo enaig sihifi og, Godna bog meg ati blo muhla nem ofen. \p \v 10 Afa ne hag kembig laba apukefe afa el sa nem wan afu lala saiyeg fwainig fefe eba sa ne gweyi afoahiefiba asa ne enaig esogo, \p \v 11 ‘Ma mong yi nai bite mo go hwa nai yi afgwafi eba amtana minafig afa sa ne numwehe onigim Godna bog meg ati blog muhla feg.’ \p \v 12 Ka nem sihinig God elim kwefihiagegim ati enag osuba wegfu fwahiag. Enag elni kinig sa opugun eba gwesim hilifeg Sodomnai elni kinigim kwegfugkag.” \s1 Niasambanig \r Matyu 11:20-24 \p \v 13 Sisas enaig esog, “Korasin lanai el i Betsaida lanai el i niasambanig, afa mangigim ne enaigba ne esig. Afa maia Tair lanai el i Saidon lanai el i ma nanguiteba enag kigmogim. Sa ati ne nanguni asa autunam heafgelni amtakwaligim afwahifnibi afa sa kokohiag lofug laitiagini afa simof susleagini enaba heafgelni kusugogim ogfuni. \p \v 14 Afa nengegim God kwefihiageg osuna mungwag faigim. God Tair lanai mi Saidon lanai me gwenaig amtakwalig mungwag faifi. Afa nengelimbi eba nem numwehe faifi. \p \v 15 “Afa Kaperneam lanai el ne onigig noka suialag el hevengam afufe, eba awai, eba God nem suwi lagig kembig gam labi klaitife. \p \v 16 “Afa Sisas patalfuiag elim enaig sihifeni og, amban sa nengelni mo higife eba ati kana mo higig afa amban sa nengelni mo oksi fwaha kafe eba ati kana mo oksi fwahag ikag afa amban enaigba esefe eba ati Godim mas fatinag ehe sa kam ningihiag.” \s1 72 el pese ambena \p \v 17 Afa Sisas sa 72 elim ningitigina enag pese ambe apukegohna, afa ehe sifakalifinibi enaig esogona og, “Ainiyag, ka neana unehlagim sefligbi sanel amtakwalig ena mo higigim apuke embem ahkawag minefeg.” \p \v 18 Afa Sisas enaig sihifeni, og, “Ka nangugba Satan of lanai opefenaba afwe lofug fliakafeg. \p \v 19 Sa hig, ati ka nem wasneigbi faig eba ne sobine afa gongigna nihiafuiafiba. Afa eba ne ming Satanna mungwali wasneigim ne filafefatife. Afa mas nem mangwal ambanim fei. \p \v 20 Nofeka enaig sifakali sanel ati kagelni mo higig onigim embem afug. Amo, eba Godim ehe sa ne sifakalini eba ati ehe nengelni unehlag heven la nofkikena gag buk la fakanig.” \s1 Sisas Godim suialag onam sifakalena \r Matyu 11:25-27, 13:16-17 \p \v 21 Afa enenam Godna Sungwabug Sisasim sifakalig fainaba Sisas enaig esona, og, “Api ne heven lanai afa bitenai Ainiyag, ka nem suialag onag afa ne hwaig anwenagba anwena elbi ne sisagenigim afa ne etetig elim mo ambala upugunig. Api ne enaigba esegba eba ne nibeafna membugum patalfefku.” \p \v 22 Afa Sisas enaig esona og, “Kikeafna Alag mungwali gawig kana ninga la fwahag afa mas amban kana Alagba anwenafenag mo eba kike mungu fegim afa amban sa ka kikeafna Alagim ogfunig ena mungu he ehem anwenafinig.” \p \v 23 Afa patalfuiag el mungu auguiafnaba Sisas wahigi nanguagnam asa enaig esoni, og, “El sa mangwalim nanguig eba nengel sati ne fanangufie eba sa ma sifakali. \p \v 24 Afa ka nem osihin autunam mo fli sihiafule el i afa misog el i ogna hwaigim nangui afa mas nanguig mo afa ogna hwaig mo higim afa mas higig mo.” \s1 Sisas Samarianai elni mo sihini \p \v 25 Afa nihemo anwena el mungu ogna Sisasim yuhna ehe enaig sahna og, “Tisa sa ka haig esenam sa ka nofkikena wahkig gagba flafe?” \p \v 26 Afa Sisas wahigi ehem sihina og, “Ne ati anwenafeg nihim, ne haig onigig feg?” \p \v 27 Afa nihemo anwena el enaig esona og, “Sa ne Godim fwina membena. Afa nimbiafna olugni, onigigna sungwabugni afa wasneigni asa ne Godim membena afa sa ne nibeafna hihem fwina mebena asa nibefum enaig safafefe.” \p \v 28 Sisas ehem sihina og, “Ei, enaig ho ati ne ihla sihig enaigba ne eseiba eba ne nofkikenaba flafe.” \p \v 29 Afa anwena el enaig onigig fena og, eba Sisasim og masa enaig onigig fefe og sona elbi mas patalkug mo. Afa sa Sisasim enaig esona, og, “Afa kana hihe amban maia?” \p \v 30 Afa Sisas lasug mo enaig sihifena og, “El mungu Jerusalemim fwahanam Jerikogam pe la kafna afa raskol el ati ambe mina puguag la afohieafna, enag apuke ehena gawig mwehnaginim afatigi kaminefi fati afunaba ati lahagim meini ofefna. \p \v 31 “Afa enenam pris mungu blo nanguafnaba ehmbeg mina kwegfu ikana. \p \v 32 Afa lotunai gafugag el mungu gwenaig esena blo nangunam ehmbeg mina kwegfu ikana. \p \v 33 Afa Samarianai eba afwambanai el sum blonam asa nanguna maia mina la gifnibi afa sa aflafena. \p \v 34 Afa sa ika fahigenagenam asa marasin bugna malu gokigim sugfunagenam kikenagena, enaig donki la lasunam asa luwal nena lalagam wanikina. \p \v 35 Enanai yi wanigiau maia managenaba asa lalana mogim silva kig fainam og, ‘Asa numwehe sani gafim, afa sa nofeka ming sisiyi pahla eba se gafiba ka pese blonam kasa nem fai.’ \p \v 36 Afa Sisas anwena elim sahna og, sambaga mungu el sa amban maia raskol tigifatig elimbi kweagfuna. Afa amban maia ehena hiheaba feg?” \p \v 37 Afa ehe esona og, “Eba el sa fwinam aflafenam afa kweagfuna.” Afa Sisas ehem sihina og, “Ei, sa ne gwenaig ne gafa ese.” \s1 Sisas ika Marta Mariana lala seaifona \p \v 38 Sisas patalfuiag elim wan ikana kembig la wan seifu pugunaba afa Marta blonam Sisasim suluflanam heafna lalagam wanikina. \p \v 39 Afa Marta ati heafna sumineg fena ehena unehlagba Maria enag blo Sisasim muhla kuguhlanam Sisasna mo hignaufna. \p \v 40 Afa Martaba gafugagim fwinam onigina ehe fwaimu fane kukumwei yegohun ehem oksinaba asa ika Sisasim sihina og, “Ainiyag, sa ne kam kusguna sa ne kikeafna suminegim sihinaiba sa ma blo kam kweagfoi ka kike fwaimu gafuga fego.” \p \v 41 Afa Ainiyag ehem esona og, “O Marta, ne fwinam gawigim onigigi. \p \v 42 Afa sa ne mangwalim mungu onigigi, afa Maria sa aflahba eba suialag nemugfeg mas big ehena enaigim fli fatini”. \c 11 \s1 Beteneg nihe \r Matyu 6:9-15, 7:7-11 \p \v 1 Afa maia Sisas betene gafnaba, afa sa patalfuiag el mungu Sisasim enaig sahnafena og, “Ainiyag, sa kam betenegim ogfunim Jon sati autunam esena heafna patalfuiag elim ogfuni.” \p \v 2 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Sa ne enaig beteni og; \q1 Api el sa ma neana unehlagim fingifi afa neana bog meg sa ma bloi. \q1 \v 3 Afa sa ne kam fane mungu mungu osuna faibi sa ma gwese gofi. \q1 \v 4 Afa ne kagelni amtakwalig nihem esmunagim pigihianugeg fatinig. Afa ka gwenaig esig el kagelim amtakwalig hiagibi asa kagel gwenaig esegonig ehengelni amtakwaligim pigi fatigonig ne kam fwatife, ma kam yuhnagba pugunibi sa ne kam amtakwalig lanai lambim.” \p \v 5 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Amban sa heafna hihefeg enag sinaini blogim heafna hihem esonag og, ‘O, hihe ka membeg kam sambaga mungu amba faim. \p \v 6 Afa ehe ikagim heafna ming hihem sihinag, og, kana hihe minagwi blowag sinaini kana lala puguba afa kam fane awaienag ka mas faig mo.’ \p \v 7 “Afa eheba lala megam gibi enaig esog, og, ‘Nofe ka kam ilafofeafla ati ka mengigba kikisegim ka wangi. Ka mas buihianam nem gawigba fai.’ \p \v 8 Ka nem sihinig lalana mog hihem sa gawig faig fwainig awaiefe eba ehe maisim sahna go maia feg ehem oksiba asa buihiagim mungwali gawig ehem lambwaig. \p \v 9 “Afa sa ne gwenaig esi ma ne Godim sahnibi sa ma nem mangwalba fai afa ne yisgibi eba ne nangufie afa ne mengigimba faheugufibi eba nem mengig piginife. \p \v 10 Afa mungwali el sa mangwalimba Godimba sahnigbi eba flife. Afa ambangel enam fwinamba oyisgibi eba sa nangufi afa amban mengigim faheugufeflibi eba piginugefe. \p \v 11 “Afa sa nengelni luwal amban heafna alagim sahnafe og, kam sawag embinegu fai, afa sa wahigife gihe sobine faig, amo. \p \v 12 Afa luwal alagim sahnafe kam amb suwig fai afa sa wahigifegim gaigo faig, amo ena gafa awai. \p \v 13 Afa nengel luwalna humoanig eba amtakwalig el afa sa ne luwalim suiala fehiagig sa ne anwenafi nengelni alag hevenla ga eba nem sifakalenim afa ambangel sa ehem sahnig enam heafna Sungwabug faife.” \s1 El esogog Sisasba sanelni misog el \r Matyu 12:22-30, Mak 3:20-27 \p \v 14 Sisas mengim hafinig elim suiala fefatina, ena elbi sanel esenagini. Afa maia el mo lagwagenaba asa mungwali el enam nangunim sineminefini. \p \v 15 Afa mingnag el enaig esogona og, “Sona elbi eba Belsebulni kigmog la gafuga feaka.” Belsebul eba Satan sanelni misog el. \p \v 16 Afa mingnag el ogna Sisasim yuhni asa ehengel ehem sihini og, “Sa kigmog ogfu enaigba ne esegba eba naho ogfug ne Godna gafugagba feageaka.” \p \v 17 Afa Sisas ati ehengelni onigigim anwena fenim afa enaig esona og. “Eba enaig eseg, sa ambangel kantri kwefihiagim asa hufum hagfe eba ena kantri amtakwalefe. Afa mungu nilitena sa hefum hagfe eba gwenaig esefe amtakwalefe. \p \v 18 Afa Satan heafna gafugag elim amtakwale klaitiba asa hefum pwatihiagife, afa pwatihiaginim afa sa mangwal sa Satan nangwagihi ageg eba enag tigefupefe. Afa sa ne esgog, kam og, Belsebulni kigmog la sanel amtakwaligim ningitigi feaka. \p \v 19 Afa nufunamba asa amban sa nengelni elbi kigmoagba faife asa sanelimbi ningitigi feaka? Asa nibeafna elim ogfunfe, nengelni onigig amtanafeg. \p \v 20 Afa atiaba God kigmog faigba amba sa ena kigmogna ka sanel amtakwaligim ningitigi feakagba eba sa ne anwenafi, eba Godna bog meg ati pugug. \p \v 21 “Afa sa wasneig el mungu fangoba lambigim heafna lalam kokoago afa sa ehena lalanai gawigba suiala gohna. \p \v 22 Afa eba ming el fwina wasneig elbi ehe bagagafenam asa ehem filafe fatinam afa sa fango mo mwehenam afa ehena mungwali gawig mo ukwefenam mingnag elim mimagenfie. \p \v 23 “Afa amban sa kablei ahgohug fwainigba eba kam angoluwag el fenag afa amban sa elim lambigim kam kwegfwag fwainigba eba elim patageule el.” \s1 Sanel pese blog \r Matyu 12:43-45 \p \v 24 Afa Sisas enaig esona “Sanel elim fwahagim ikagim bu fwainig bite eyi gagim yisgig, afa mas uflag mo. Asa ehe enaig esog og, ka pese kikeafna lalagam ika. \p \v 25 Afa sa ikag ena lalam nangugba esug go afa ati ombusiagigim afa numwehiagig fwahig. \p \v 26 Afa sa ehe pese ikagim elegeg la gohug sanel fwina amtakwaligim sulufugim asa wanblog saiyeg afohie, asa elbi enaba fwina nemug amtakwaleageg, afa ilawana mo gweyiagig fena.” \s1 Mangig el sa ma sifakali \p \v 27 Afa maia mungwali el laskuhla gofnaba asa Sisas enanai mo sihina afa angwafig mungu enanai enaig esona og, “Angwafig sa nem wanigagim afa nem tut faig enaba sa sifakalei.” \p \v 28 Afa Sisas enaig esona og, “Amo, sa big enaig esogo, el sa Godna mo higigim patalfug enaig elbi eba sa ma sifakali.” \s1 Sisas ogna Jonana wasneigim mungu ogfun \r Matyu 12:38-42, Mak 8:12 \p \v 29 Afa kaksag el ambenaba afa sa Sisas enaig esona og el enenamba amtakwalig augiafnaba og kawo wasneigim nangu afa enaba ogfug ka Godna gafugag ka eseg. Afa mas enag ogfuiagimba nanguig mo eba awai eba Jonana wasneigim mungu nangufe. \p \v 30 Afa autunam Godna mo flaule el Jona Niniva nai el amtakwaligim asa Nufunam el gwenaig nengelim esenfie. \p \v 31 Afa enenam God sa elim kwefihianugefe afa membinai kwin buihianam asa nengelim setigifie. Afa ena kwinbi eba heafna kembig fwaha blonam Soloman na suialag mo asa higife.\f + \fr 11:31 \ft Ena moba 1 Kin 10:10 la go. Afa ka nem sihinig amban el mungu sa wanai yi go enag Solomoniba gosenag.\f* \p \v 32 Afa enenam God elim kwefihianugefe afa sa Niniva la nai el bugia gafenam asa nengelim setigifie. Afa ehengel Jonana mo higinim asa heafgelni amtakwalig nihe masigim fatini, ka nem sihinig amban el mungu sa wanai yi go, asa enag Jonamba gosenag. \s1 Eligni ombusug \r Matyu 5:15, 6:22-23 \p \v 33 Sisas enaig esona og, “Mas ambanba wiba gaflanam meagamba kumohlai, eba awai, eba wiba gaflagim ambala uguhba eba ena lalanaim elim ombusug faig. \p \v 34 Afa nofugba eligni ombusug neana nofug suiala gohugba eba neana elig mungwali ombusig. Afa neana nofug amtakwaligba eba neana elig sikulufeg. \p \v 35 Afa sa numwehifibi ese neana ombusug sa seifo neana nihi go masa fwinam sikulufeagefe. \p \v 36 Afa eba neana elig sa mungwali ombusi go enag sikulufeg mas neanai yi gofi enag sa ma mungwali ombusi gofi ofenaiba lam laugugo.” \s1 Sisas farisi elmi nihemo anwena el mi fenugena \r Matyu 23:1-36, Mak 12:38-40, Luk 20:45-47 \p \v 37 Afa maia Sisas mo sihi fwahanaba afa sa Farisi el mungu blo ehem awamonam og na fane ahga afa sa Sisas ehengelni lala ika seifo sime la pegana. \p \v 38 Afa maia Sisas fane bula ningam suwageg fwainig onefnaba afa ena Farisi el enam nangunam fwinam onigwageaufna. \p \v 39 Afa Sisas ati ehena onigigim anwenafenam asa enaig esona og, “Nengel Farisi el ne kap afa pletba afwambagim mungu gigiafeagig afa meagam nengelni onigigba eba ugwefi afa haig haig nihei memtola pugu go. \p \v 40 Afa ne mo etetig el! Mas ne numweheg anwenafig mo eba God gafugafefug afa sa ehe meagam gafa gwenaig esefug. \p \v 41 Afa mangwal sa plet la afogoa enag sa ne elim faigo asa ehengelim enaig tumenig afa ne enaigba esibi eba nengelni mungwali gawig afsug pugu go hwagefe. \p \v 42 “Afa Farisi el niasabanig eba nem amtakwalig pugunfie ne enaig esig, yasmoel unehlagba mint, dil, kumin enag ne lambigim afa ne 10 pela hap sugwafugim afa mungwehigenai mo Godim faig afa ne suialag nihe God sa membeg enam ne fwahig. Sa ne enam fwina wasneiyi ma sa ne mingnag nihim gafa fwahife. \p \v 43 “Afa Farisi el niasabanig nem amtakwalig pugunfie. Ne enaig esig ogka laskuhla fohug lala gosi suialag sime la augu. Afa ne enaig membig nog sa ma kam unegoni og, saglag el. \p \v 44 “Afa niasabanig ne bite kife lofug. Sisiyiamo el nangugbi suialag go afa el ena mina gam afugim afa mas anwenafig mo skau mo bitemegamba eba kigi lofugi ati nogi go.” \p \v 45 Afa nihe mo anwena el mungu ena mom higinam Sisasim sihina og, “Ogfuiag el ne enaig mo Farisiim esonibi eba kagelim gafa ne kam mungwali moalabenig.” \p \v 46 Afa Sisas anwena elim enaig esoni og, “Niasabanig eba amtakwalig nem pugunfe ne elim kinig kike faigog, afa ena kinigbi el kahlig, afa nibeah mo mas ne weti ningana sehlig mo. \p \v 47 “Afa niasabanig nengelni simbianiga Godna mo fli sihiafule elim kwaskofigim afa ne bite kife mo fwinam suialafeagig. \p \v 48 Afa enaigba eba ne elim ogfugonig, eba enaba ne mungu onigig flig nengelni simbianiga sa autunam esini. \p \v 49 Afa Godna suialag onigig enaig esog, og eba ka mo fli sihiafule elni afa wefug fwatieg elni ningitigiba asa afu amtakwalig el nai apukeiba afa sa mingnag mo patagiemine fenigim asa kwaskofife afa mingnag i mo esug kwaskofig fwatig. \p \v 50 Afa sa ena kinigbi gwesego ilawana sa God mungwal gawig eseage fwahanaba enanai pugugim blog glawaga go. Enaig mungwali nihe God glawanga elim mungwag faig. \p \v 51 Afa mo flisihiafule elim sa kwaskofigbi ena niheba Abel naiyi pugugim blog Sekaraia nai pugug. Afa Sekaraiaba tigi fatinibi eba Godim sis tuhlu faig sime i afa Godna kwania lala i ena olyi tigi fatini. Ei ka nem sihinig, ena susug amtakwaligba eba nem mungwali elim mungwag faigimbi ilawaga pugunfe. \p \v 52 “Afa nihemo anwenag el niasabanig, ne Godim anwenafenag minam kwegonig afa nibeah mo mas ne ena minagamba afu saiye anwenafi afa ne ehengelim kwegonig.” \p \v 53 Afa maia Sisas ena lalam fwahia akofenaba afa Farisi el i afa nihemo anwenag el i olug kakagenaginim afa sa haig haig sahig apuke fenagini. \p \v 54 Afa ehe mwakwalini Sisasim og maia haig mo sihiba og nasa ehem kotimini. \c 12 \s1 Farisini mwakwal mom numwehigibi \r Matyu 10:26-27 \p \v 1 Afa kaksag el fwinam laskuhlag enam mina kagfu fakanaba enanam Sisas patalfuiag elim enaig sihifeni og, “Farisini yistim numwehifibi, enaba ka nem sihinigbi eba ehengelni mwakwal mo amtakwalig. \p \v 2 Afa mangwal sa mungwali meagam ilawo sisagego eba nengigim ambala pugufe. Afa sisag moba eba mungwali el anwenafife. \p \v 3 Afa ilawo sa ne mungwali mo muhefuna ne sihig afa nengigimba eba el ambala higife. Afa mungwali mo sa ne ilawo muhefuna lala megam sihig, afa nengigimba eba el ambala ambwaitina sihife.” \s1 Nofe ne embefe \r Matyu 10:28-31 \p \v 4 Afa Sisas enaig esoni og, “Kana hihe nofeka embefi amban sa nem og, ka tikefati enag elbi mas neana sungwabugimba tikefati, eba awai. \p \v 5 Ka nem ambala osihin, sa ne Godim embefini, eba ehe nem eligni sungwabugni suwi lagig kembig gam lambi aitife ka nem nufuna mo sihinig sa ne Godim mungu embefini. \p \v 6 Afa sa ne afala pugufeg twafig weti kigna lambig ese masa mungu pefe eba God mas enaigimba eteti. \p \v 7 Afa eba God ati nengelni lapogim suwigig fwatig, afa ati nem anwenafenig afa nemba gwesim twafigim, hili fegonig Godna onigigimba asa nofe ne embefi.” \p \v 8 Afa Sisas enaig esog og, “Afa amban el sa enaig esofe og kaba Sisasna el, eba afa kaba Nufunam El gafa Godna oflanai elim sihinfe og, hwaba kana el. \p \v 9 Afa amban el sa mingnag elni nofla kam mas fatinafe eba ka gafa Godna oflanai elim sihinfe hwag elbi ka mas ehem anwenafenag mo. \p \v 10 Afa amban el sa amtakwalig mo Nufunam Elim esenafe eba God ma ena amtakwaligba flafatife. Afa asa amban Godna sungwabugim amtakwalig mo esenaiba eba glau afa nengigim God ena amtakwaligimba mas flafatinai. \p \v 11 “Afa maia nem wanafu gavmanna nofla afa lotuinai saglag elni nof la lambi aitibi nofeka enaig onigwagim afa haig mo sa big sihife. \p \v 12 Afa eba gwenenam nem Godna sungwabug nengelim ogfunibi asa ne moaba sihigonfe.” \s1 Moni lasug mo \p \v 13 Afa el mungu blo Sisasim enaig sihifena og, “Ogfuiag el kana alag ati lahagba gawig mo sko fwaha kag ka membeg ne kana etegim sihinaiba sa ma gawig mangetigi kam fai.” \p \v 14 Afa Sisas ehem wahigi sahna og, “Amban sa kam enaig kwefihiagegimba wefug fwahag og sa ma nenigina gawig mangetigini amo eba awai?” \p \v 15 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Numwehifibi masa ne haig haig gawigim, enaba ne enaig nubinifefe, afa mas nem enaig gawig nof kikenag fai.” \p \v 16 Afa Sisas enaig lasug mo sihina og “Kig elni asonai gawig kaksag pugug gug lugwageg. \p \v 17 Afa enag el enaig onigifena og, haig sa ka esefe, ena asonai faneba sa ka mangwal lala skofe ka lala awai. \p \v 18 “Naiba kawo enaig ese, ka fane lala wetianig bubugeiti feakanam afa ka sa kwania lala nimblagenam enanai asonai fanei witi sko. \p \v 19 Ei kasa kikeahba enaig eso, kaba fwinam enaig eseageg, ka kaksag gawig suialag eseagegba eba gwese wahkig kaksag yia la gofiba afa sa ka hekuleaufiba fane mo agogulinam neaufiba sifakalefe. \p \v 20 “Afa God ehem enaig esona og, ‘Ne moetetig el ilawo nem hwa sinaini lahaiba afa sa neana mungwali gawigba amban flafe?’” \p \v 21 Sisas enaig esona og, “Sonaig el sa kaksag bitenai gawig agogulig enaba afunam Godna nofbosug la esug el amtakwalig afohiefufe.” \s1 Nofe ne fwina onigwagi \r Matyu 6:25-34 \p \v 22 Afa Sisas heafna patalfuiag elim sihini og, “Ka nem enaig sihiofen sa ne lasug mom onig. Nofe ne nimbeafgelni nofkikenam fwina onigwaginim afa ne enaig esegofe nog mangwal sa big ahgafe? Afa nofe ka nimbeafna nihim oniginim afa enaig esogo mangwal lofug sa big fatife? \p \v 23 Afa ena nofkikena eba fanem flafug afa elig lofugim flafug. \p \v 24 Afa ati ne twafigim nangwagig mas faneba yihi afa mas agogulinim fane lalaba sugui, eba God ehe faneba faig, afa nimba ati ne twafigim flafug! \p \v 25 Afa amban sa nengelnai onigwagegim asa heafna nofkikenaba hilifeg fwahag, amo eba awai. \p \v 26 Afa mas ne ena wetiaklugba esei, haig esegba sa ne fwinam mingimba onigig. \p \v 27 “Ati ne li sisigimba nangug haig sa pugug afa ehe mas wasneig gafugafei afa lofugba kweli. Afa ka nem sihinig autunam misog el Solomanna mungwali wag suiala skofenaba mas suialag li sisig lofena mo. \p \v 28 Afa ilawo sa hwa pos gohka afa siniba higfihinim suwi la lambi aitife, enaig posba God ehe wagwageg fwahag, afa sa nengel weti onigig feg asa ne numwehe onigim neaga Godba nem wag faife. \p \v 29 Afa nofe ka kaksag onigwaginim afa esogo mangwal fane afa bu big ahgafe. \p \v 30 Afa afwambanai elbi enaigim fwina onigwagigim afa sa fwinam yisgeafo, afa nengelni alag ati anwenafeg asa ne enaig flife. \p \v 31 Afa ne enaig esofifibi eba sa Godna bog meg gose fwinam onigibi eba sa nem enag gawig gafa nem faifi.” \s1 Suialag gawig agogulig nihe \r Matyu 6:19-21 \p \v 32 Afa Sisas enaig esona og, “Nengel kana mungu sambagag sipsip nofe ne embefi eba nengelni alag nem gaunamug minaba ogfunfie eba ehe nengelni misog el fenam asa ne heafna bog megam saiyefe. \p \v 33 Afa sa ne elim fwahiagonibi sa ma nengelni mungwali gawig lambibi asa ne kig fli sa ne ena kig mo el sa gawig tumenig sa ne kigba enam faigo. Afa sa ne suialag gawig hevenlanai agoguli. Hevenlaba eba mas susmofe i afa mas ugwef el ugwef i afa mas awaie i. \p \v 34 Afa enanai yi sa neana gawig go enaba neana onigig gafa eba gwese enanai yi gofife.” \s1 Suialag gafugag el ati ninmwehiagig go \r Matyu 24:42-44 \p \v 35 Afa Sisas enaig esona og, “Sa ne gafugag lofug laitiagenim afa lam gawagi sa ne ninmwehiaginim gofum. \p \v 36 Afa sa ne enaig esi ofenaiba saglag el angwafig flag buyisegim oblohba ne enam ninmwehiagigim negeafo. Ma atiaba blo mengigim tigegba eba ikagna mengig pitigiefunife. \p \v 37 Afa sa ena elbi blo gafugag elim nanguagfe sa ehengel non askag fwainig fife eba sa ma sifakalife. Ka nem nufunam sihinig, ena saglag luwal ehe gafugag lofug laitagegnam asa sihinfe og, apaiye sime la augu, asa ehe blonam faneba mimagenfe. \p \v 38 Afa sa saglag luwal mongkok luputiegna me awai ambagna me blo gafuga elim nanguagfe sa ehengel non askag fwainigfife eba sa ma sifakali. \p \v 39 Atiaho ne enam anwenafig, el sa lalana mog feg enag sa ati anwenafefe eba ansi sa sinaini ukwef elbi blofe asa ehe numwehego afa mas fwahai eba og masa ukwef el lalagam feifu blofe. \p \v 40 Afa neaga sa ne numweheage gofim Nufunam El sa enag osuna oblofiba ne etetiegafife.” \s1 Gafugag el suialag afa gafugag el amtakwalig \r Matyu 24:45-51 \p \v 41 Afa Pita Sisasim sahna og, “Ainiyag ena lasug moaba fig kagelim mungu me awai mungwali el nahlu me?” \p \v 42 Afa Sisas esona og, “Amban sa gafugag el sa suialag onigig fegim asa heafna gafugagim numweheageg enaig elbi eba naho misog el ehem wefug fwahag og sa ma ehena gafugag elim nangwaghiagnam afa sa fane mimageni. \p \v 43 Afa enenam sa misog el pese blonam asa ehem nangufe maia gafugafegofiba afa enaig elbi sa ma sifakalei. \p \v 44 Afa ka nem nufuna mo sihinig afa enag gafugag elbi eba misog el ehem wefug fwahag og sa ma mungwali gawigim nangwaghiagei. \p \v 45 Afa enag gafugag el enaig ming onigig fenaba ehe enaig esona misog el eba maisim fe afa asa ehe pugugim mingnag gafugag elim saglagim afa angwafigim kwagaitifiahka afa wain bug negim fwina toififeageg. \p \v 46 Afa enag osuna ehe etetife maia heafna misog el pese blo pugufe afa enag misog el ehem nugwakale flanam afwambanai el naiyi wahe fwahafe. \p \v 47 “Afa gafugag elbi ati ehe misog elni sawiegiba anwena fenam afa ehe mas ninumweheagena mo misog elni sawiegim patalku mo eba misog el blonam ehem fwinam tigikaminefefe. \p \v 48 Afa amban gafugag el sa misog elni sawiegim etetig eba moalagig susug flafe, afa ambangel el sa ne kaksag gawig lambwagig afa ne ming pasnim asa ne pese suku afa sa el kaksag gawig mungu elni ninga la sukufe eba enag el sa ma mingnag pasnam asa ma pese ehengelim lambwai yi.” \s1 Sisas blog elim olyi magetigife \r Matyu 10:34-36 \p \v 49 Afa Sisas enaig esona og, “Ka blogim suwi bite la fati fwahag, afa ka sawyifeg ena suwi ati pahlag. \p \v 50 Afa maia ka lahafe eba enaig ofenaiba ka alganam bula pe flag sufe, enag kam olug fwina kinig enaig gafugag sa ma gohun ikan enenam awaie. \p \v 51 Afa masa ne enaig onigig fife kam og eba blog hwa bite la fag hagigim tigeflakafe. Amo, eba ka blo elim olyi magetigife. \p \v 52 Afa nengigba eba afala pugufeg mungu lalanai el hefum bambuhiagi kamine fenam asa hefum tigetifeagife. Afa sambaga mungu afohienam asa sambaga elim fegonfe afa sambaga el ahgohnam sambaga mungu elim ahfenfe. \p \v 53 Afa alag gohnam heafna fangonai luwalim fenagefi afa fangonai luwal gohnam heafna alagim fenagefi afa afag gohnam heafna naini luwalim fenagefi afa naini luwal gohnam heafna afagim fenagefi, afa kowag gohnam heafna kowagim fenagefi afa kowag wahgife mungwag heafna kowagim fenagefi.” \s1 El mas mangwal puguiagim anwenafig mo \r Matyu 16:2-3 \p \v 54 Afa Sisas kaksag elim enaig sihifeni og, “Afa sa ne ofim osu pegam nangug maia nugwagofeba ne enaig esogog bu fegim asa bufeg. \p \v 55 Afa ne nanguig wasneig efef osu peg ehbeg lanai blog. Afa ne esog osu klaig alaugu asa gwenaig eseg. \p \v 56 Afa ne sambaga mengigna el ne enaig esig bitenai gawig mi afa oflanai mi ne fwina kwefihianagig afa ne mas numweheg anwenafig mo mangwal sa glawo pugug.” \s1 Angoluwag el i mo numwehe sihiagafe \r Matyu 5:25-26 \p \v 57 Sisas enaig esona og, “Afa haig segba sa ne mas numweheg onigig mo sa ne numwehe kwefihiagi haig nihe sa ihlaba feg. \p \v 58 Afa el sa nem ogna kotimena enaba sa ne mina la ahkafiba sa ne sihiagafe. Masa nem flanam jasna ninga la fwahaiba afa jas nem flanam plismanna ninga la fwahaiba asa nem flanam kalabus lala fatife. \p \v 59 Afa ka nem nufunam sihinig, eba ne kalabus lala gweyi gafiba asa ne kigna mungwali baimefe.” \c 13 \s1 El olug waikefeg fwainig eba ehem awaiefe \p \v 1 Afa maia Sisas mo sihiage fwahanaba afa el mingnag Galilina mom sihinagini, og Pailat heafna amiim sihinigbi ehengel elim kwasko fifug, maia Godim sis tuhlu faigim ofibi afa elni taf pefug Godim faigim ofibi afa elni taf pefug Godim sis tuhlu faig taf la pahlafig. \p \v 2 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Atiaho sa ne onigig, enag Galili elbi amtakwalig gafugag kaksag feagigbi asa enag amtakwalig ehengelim pugunig? Afa mingnag Galili el eba suialag afa sa mas enaig amtakwalig ehengelim puguni mo? \p \v 3 Amo eba awai ka nem nufunam sihinig, eba ne olug waikefig fwainigba eba nem amtakwalig gwenaig mungwali pugunfe. \p \v 4 Afa autunam Siloamna kembig kwieg lala tofupe 18 yi gohug elim pigasko fenaba asa pigina sa ne enam onig amtakwalig sa figbi, enaba ne og el sa Jerusalem la auguia enam filafig me? \p \v 5 Amo ena gafa awai, ka nem nufunam sihinig eba sa ne olug waikefig fwainig fife eba nem amtakwalig gwenaig mungwali pugunfe.” \s1 Fik li fug mas lei ena lasug mo \p \v 6 Afa Sisas enaig lasug mo sihina og, “El mungu fik li heafna aso la gahag fwahag, afa nengigimba eba ehe pese blonam asa fik li fugim oyisigifiba afa mas fugim nangui. \p \v 7 Afa sa ehe heafna gafugag elim enaig esona og, ‘Sa hig, sona fik libi sambaga mungu yia la gohug, afa mas fug leg mo ka fahigeagegba mas ka fugim nangug mo eba sa ne higeflaiti ehe munim suialag bite la go.’ \p \v 8 Afa gafugag el wahigi ehem sihina og, ‘Saglag luwal sa magofi ma mungu yia la gofiba kawo mogim bite tutohiagenam afa bulmakauni ata sukonage.’” \p \v 9 Ma atiaba nengigim fug olefiba eba suialag, afa awaiba fegba eba sa higeflaiti. \s1 Laskuhlag osuna Sisas angwafigim suialafe fatina \p \v 10 Afa Sisas laskuhlag osuna laskuhlag lala mo sihinwagena. \p \v 11 Afa enanaiba angwafig mungu gihna fena eba sanel amtakwalig saiye esenagini ena gihba wahkig gwese gofna, yiaba 18 ena enaig fena, enag ehena kigibugbi ati fiahsafena haig seg buihiah mo. \p \v 12 Afa Sisas ehem unenam afa enaig esona og, ‘Angwafig ati ka neana gihba huguflatinag.’ \p \v 13 Afa sa Sisas angwafigim ningana tuhnaba asa kigibugbi buihia susni feafona. Afa sa ehe Godna unehlagim figi fukuna. \p \v 14 Afa laskuhla gohug lalanai gosig el Sisasim olug kakagenam ehe mungwali elim enaig esona og, ‘Gihna sa ne og el sa ma kam suiala fefati eba enwesog la gohug gafugag osuna ehe sa ne blo. Afa nofe kawo elbi gihim suialafe fatiagimba laskuhlag osunaba blo sahna, magofi.’ \p \v 15 Afa Sisas wahigi ehem enaig sihifena og, “Ne sambaga mengigna el, afa nengelni mo i nihe i mas mungwalofug ahfeg mo, eba ne laskuhlag osunaba bulmakau lalagam afugim bulmakauni donkinam pigihiagonigigim bu lambwaigogim wanafug. \p \v 16 Afa hwag angwafig sa eba Abrahamna luwalig mungu he feg enag Satan ehem kehlaguiag 18 yia enaig la enaigim pigi fatinag afa ne kam og masa ne laskuhlag osunaba esefe?’ \p \v 17 Afa maia Sisas enaig sihifenaba, afa ehena angoluwag el ehem fwina afwanefesko fena. Afa mungwali el afigigini maia enaig suiala pugunaba. \s1 Mastet li fug lasug mo \r Matyu 13:31-32, Mak 4:30-32 \p \v 18 Afa Sisas enaig esona, og, “Godna bog meg sa haig seg, ka enaig lasug mo osihi. \p \v 19 Eba weti klug mastet lifug lofug afa maia el aso la kumohlagba asa fugogim kwania feagegba afa asa twafig ambegim enanai yi gag nimblagig.’ \s1 Yist lasug mo \r Matyu 13:33 \p \v 20 Afa Sisas ming lasug mo sihini og, “Godna bog meg sa haig eseg. Haig lasug mo sa ka sihig? \p \v 21 Afa eba yist lofug, angwafig mungu yist weti flagim plaua kwania la wahegba asa plaua pupkuia fugog.” \s1 Sa ne mina weti megam saiye \r Matyu 7:13-14, 7:21-23 \p \v 22 Sisas Jerusalem minagam ikafnaba elim taun lanai elim afa kembig lanaim mo ogfufehiagena. \p \v 23 Afa el mungu Sisasim enaig sahnafena og, ‘Sa God ba mungu mungu elbi pese lambi me?” \p \v 24 Afa Sisas wahigi enaig sihifeni og, “Sa ne fwinam wasneiyi afu mengig weti megam saiye. Afa ka nem sihinig, eba kaksag el ona ena minaba saiye afa mas enaig esi. \p \v 25 Afa maia nengigim lalana mog mengig kikiseba eba ne ambenam afwambala afohiefiba afa ne enaig esogofe ne og, ‘Ei saglag luwal kam mengig piginim.’ Afa nem wahigi enaig esonfe og, ‘Ka mas nem anwena fenig mo ne hanai blog.’ \p \v 26 Afa ne enaig esogofe ‘Kaba ati big fane ahgafena afa ne olyi gohugim kam ogfunigeg.’ \p \v 27 Afa eba nem enaig sihifenfe, ‘Ka mas nem anwena fenig mo ne hanai el, ne amtakwalig el gwesim afu.’ \p \v 28 Afa ne nanguibi Abraham, Aisak, Jekop afa mungwali Godna mo fli sihiafule el enag Godna bog megamba saiye afohiefife. Afa negelbi nem lambi klaitibi ne afwamba la afohiefiba afa ne wewatini nibeafgelni gog kike sko fefe. \p \v 29 Afa el osu puguiag lanai, osu peg lanai, afa ehmbeg la nai afa ohgo nai ehnge nai asa ambenam Godna bog megam saiyenam fane ahgaflatife. \p \v 30 Is, sa hig, enenam mingnag el sa ilawo sum ambe eba afu gosife. Afa mingnag sa gosig afuia eba ambenam sum afohiefife.” \s1 Sisas Jerusalem lanai elim aflafena \r Matyu 23:37-39 \p \v 31 Afa gwenenam Farisi el ambe Sisasim sihini og, “Ne hwa kembig fwahanam ming kembig gam ika Herot nem ona tigefati.” \p \v 32 Afa Sisas sihini og, “Herotba ifauwi lofug afunam sa ne ehem enaig sihifini. Is sa hig, gla i, sini i ka sanel amtakwaligim ningitigifei afa gih elim suiala feitifei, afa maia sambaga mungu osu feiba eba kasa kikeafna gafugagba awaie fati. \p \v 33 Afa ilawo, sini, esnag ka gwesim ikafufe profetba mas algana kembig laba gafiba enanaiba tigifati eba heafna Jerusalemlaba sa tigifati.” \p \v 34 Sisas enaig esona og, “O Jerusalem lanai luwal ne Godna mo sihiafule elim kwaskofig. Afa el God nem ningitiginigbi afa ne funna kwaskofig, afa wahkig goka elim lamblu kikeafnai yi lambugufim, ofe naiba kakaruk afag heafna luwaligim lamblu anglag meg gam kumo lambgu afa mas ne enaig membig mo. \p \v 35 Is sa hig. Ilawoba nengelni kembig amtakwalenam esug gofufe. Afa ka nem nufuna sihiofen ne mas kam nangui ne auguan sa ne esogofe. Sonag elbi God ehe numwehenageg Ainiyagna unehlag la ningihiag. Sa ma God ehem suialafiah flai.” \c 14 \s1 Sisas kwakug elim suiala fefatina \p \v 1 Afa maia laskuhlag osuna pugunaba Sisas ika Farisini goseg elni lala fane ahgaflafnaba afa ehengel Sisasim nanguflafna. \p \v 2 Afa kwakug el blonam Sisasim nanguna. \p \v 3 Afa sa Sisas enaig elim nangunam afa sa anwenag el mi Farisi el mi enaig saheni og, “Bigelni nihemo sa haig esog sa big gih elim bi laskuhlag osunaba suiala fifati me awai, awai me?” \p \v 4 Afa ehengel mwalfwai auguafena mas mo haig esogona mo, asa Sisas ena elim suiala fefatinaba asa pugu ikana. \p \v 5 Afa sa Sisas enaig sihifeni og, “Eba sa nengelnai sa ne laskuhlag osunaba luwalim o bulmakaubi bumelaba pe nilagofiba sa ne nangu fwahai me awai ne ikagna fwakla fati me?” \p \v 6 Afa ehengel mas mo mungwag wahigi Sisasim fatini mo. \s1 Sisas esog el sa ma hefum ahnai skaufei \p \v 7 Afa Sisas elim fane ahga flag la nangwagna, ehengel ona ehe suialag sime la gosi augu, afa sa Sisas lasug mo enaig sihifeni. \p \v 8 Og, “Afa sa el mungu nem angwafig fla buyis la unetigife nofe ne afu suialag sime la gosi augu eba atiame ming elim gisfu fwahanag ehe kwania unehlana fegim afa gwesim nem hilifenig. \p \v 9 Afa enag el maia nengigim bloiba afa sa buyis el nem unenam afa nem enaig sihifenafe, og, sona elim siaba sa fwahana maia enaig esoiba afa sa nem afwanefefe afa sa ne ikanam masgim amtakwalig sime la pegafe. \p \v 10 Afa sa buyis el blo nem fane negimba unenafe eba sa ne ikanam masgim pega, ma ne enaig eseiba, eba sa sonag el nem unenam enaig esonage og hihe se blo hwa gosig siala pega. Ma nem enaig esenaiba eba el sa ne fane ahgafla ne ehengelni nofug la unehlag kwania flafe. \p \v 11 Afa el sa heafna unehlagim figifukufe eba God ehena unehlagim pigaupife, afa el sa heafna unehlagim pigaupig eba God ehena unehlagim figifukufe.” \p \v 12 Afa Sisas buyis alag elim enaig sihifena og, “Ne buyisba ofefiba nofe ka hihem, nilitem, hamagaum, afa gau ninganam enam mugom esen. Asa ehengel sa nem mungwag buyis la uninim gwenaig nem esinife. \p \v 13 Magofi, afa ne buyisba ofefiba eba sa ne gawig fwainig elim uneni, mong kukwaligni ninga waikefonam afa nofug hafinignam. \p \v 14 Afa enaig elbi mas nem mungwag enaig esini, eba sa ne sifakale nengigimba God nem mungwa faife maia bite kifenai suialag el pese bugiaga ofefiba.” \s1 Buyis kwania lasug mo \r Matyu 22:1-10 \p \v 15 Afa el mungu Sisas fane waneaufna enag ena mo higinam Sisasim enaig sihi fena og, “El sa Godna bog megam saiyefego buyis ne eba sa ma sifakali.” \p \v 16 Afa Sisas ehem enaig sihifena og, “El mungu ena buyis kwania ofeba enag kaksag elim unetigig. \p \v 17 Afa ehe sufu fwahagim asa heafna gafugag elim ningihiana afa sa gafugag el ikagim enaig eso og, a ‘Au ambe mungwali fane ati kukumeig gohug.’ \p \v 18 Afa mungwali el wahigi ehem enaig sihi fini og kam oksig, afa ming el og, ‘Kaba bite ka kigna baimeg fwahag enag ka nanguagim ako, niasabam.’ \p \v 19 Afa ming el og, ‘Kaba bulmakau baimeg enag ka yuwigim ako niasabam.’ \p \v 20 Afa ming el og, ‘Kaba ilawo ka angwafig flag na haiseg ka blo mo niasabam.’ \p \v 21 Afa sa gafugag el ena mo lambinam pese uku misog elim sihina afa misog el ena mom hignam abofeahlana afa sa pese gafugag elim enaig sihifena og, ‘Ikagna ika mungwali mina weitianig sa taun mina ahkawag minefe sa ne ena mina ikafiba afa sa ne el elig amtakwalignam sulfuiaka, nofug hafinigna afa mong waikefonam sa kana lala megam wan sefu ambe.’ \p \v 22 Afa sa gafugag el gwenaig eseg, ehe blonam misog elim, enaig sihifena og, ‘Sa ne esogba ati ka gwenaig eseg afa mas lala megim ihla gohwageg mo.’ \p \v 23 Afa saglag el pese gafugag elim sihina og, ‘Taun mo fwahanam sa ne minahug mina aso bog mina ika nangwagnam asa ne wasneig mo faim sa ma kana lala ihla gohwagei. \p \v 24 Afa ka nem osihin, mungwali el sa ka gofgam unenig eba mas kana fane weiti ahgai.’” \s1 El Sisasim patalkuiagim sa ma numwehe \r Matyu 10:37-38 \p \v 25 Sisas nubwel elim wan ikafnaba wahigi enaig sihifeni og. \p \v 26 “Eba ambanba ne kam patalfu oblofiba sa ne kam fwina membena. Afa nimbiafna humoan, afahumoan, angwafig, luwal, nilite, muwal afa nimbeafna nofkenagag sa ne ena mo sumi yi memben, Afa amban enaig eseg fwainigba eba enaig elbi mas kana patalfuiag elbi fei. \p \v 27 Afa amban sa hefum lahagim ninumwehiageg fwainig kam patalfu oblofimba, enaig elbi mas kana patalkuiag elbi fei. \p \v 28 Afa sa amban nengelnai ona lala nimbla enaig elbi sa atiaho gagim numweheg oniguageg og, lalaba enaba kigba ihla fei me awai, awai me? \p \v 29 Afa mas ilawana enaig oniguagba fei, eba gweyi ikagna sumul ugwatigig afa mas ena lalaba awigi, afa sa el enam nanguigim ehem moalabinig. \p \v 30 Afa sa ehengel enaig esogog og, sonag elbi lalaba esegim mas auwigig mo. \p \v 31 Afa misog el ona ming misog el i fagna ahufla enag gahba onigwageg ehena amibi 10 tausen ami feg afa ming misog elni amibi eba 20 tausen enaig ami feg enag ehe ona anwenafenam asa fagna ahufla atiaba ehem filafe fati me awai, awai me? \p \v 32 Afa sa ehe enaig onigigfefe, og, mas ihlafei eba maia fagiule membiyi fifibi asa elim ningitigife og sa ma mo flifunam sihibi sama fagna hagigim awaie. \p \v 33 Afa enaig feg sa nengelnai amban heafna mungwali gawigim masgim fatiag fwainig fefe eba mas kana patalfuiag elbi gofi.” \s1 Sisas sol lasug mo sihina \r Matyu 5:13, Mak 9:50 \p \v 34 Afa Sisas enaig esona og, “Solba suialag ehe, afa sa solna mileaklag awaiefe eba sa big haig esibi sa ma pese mileakla fei? \p \v 35 Afa enaig solba mas fanem esenaiba mas suiala fei. Eba fwinam amtakwaleagegba el esugum fatig. El anganaba sa ne ena mom higim.” \c 15 \s1 Sipsip lasug mo \r Matyu 18:12-14 \p \v 1 Afa moni lambig el i afa haig haig nihenai el i ambe muhla afohiafnaba Sisasna mo higfana. \p \v 2 Afa Farisi el i nihemo anwenag el i olug kakageaginim og, “Mangigim Sisasba ehengelimbi hihe fenigim afa faneba wan one.” \p \v 3 Afa maia enaig esinibi asa Sisas lasug mo sihina. \p \v 4 Og, “Eba el nengelnai 100 sipsip feg afa maia mungu mo awaiegba afa sa 99 mungu afohieba faneba afu ahgage afo. Afa enag el mas fwahai eba maisim yisgegohug asa uflag. \p \v 5 Afa uflagim asa fwaklag ohumbug la kufehlag ubluiahba ehe mo sifakale blo. \v 6 Afa maia lalagam ublugim asa heafna hihem afa mungu kembig lanaim unetigigim og, ‘Au ambe nawo sifakali kana sipsip mungu awaiena ati ka peseg uflagim sulfla ublug.’ \p \v 7 Sisas enaig esona. Ka nem nufunam osihin haig sifakal sa hevenlaba pugufe eba maia mungu el amtakwalig nihe nai olug waikefeg eba kwania feg, afa enaig sifakalba 99 elbi gwenaig suialag afohie eba gweyiagig feg. Afa el sa amtakwalig nihenai sa olug waike ofe enaba naho ehem fwinam sifakalinig.” \s1 Kig awaieg lasug mo \p \v 8 Afa Sisas enaig sihifena og, “Angwafig mungu ningam pugufewagig kig enaig feg afa mungu awaieg lala la afa sa ehe wi gaflagim pupohiageakahba maisim yisgiego, feg feg uflagim. \p \v 9 Asa heafna hihem afa mungu kembig lanaim unetigigim og, ‘Ei au ambe nawo sifakali kig mungu kana awaiena ka yisgiegohug ati ka peseg flag’” \p \v 10 Afa Sisas enaig esona og, “Ka nem ihla mohe sihinig. Enaig sifakalba eba gwenaig Godna oflanai el gafa esig maia ambanba olug waike feg Ainiyagna mina gamba puguba.” \s1 Alag afa luwal sambaganigi lasug mo \p \v 11 Afa Sisas pese enaig sihigena og, “El sambaganigi luwal feg. \p \v 12 Afa sa sumineg enaig esona og, ‘Api ka onigig, kam gwese mungwali gawig mangetiginuge, fi kam fai afa kikeafna etegim fai, kamba glawu sa faim’, asa alag gwenaig eseni. \p \v 13 Afa managig fwainig suminegba heafna mungwali gawig elim mimagen kafnaba enananam kig mo lambnam afa sa eheahba membi kembig gam ikana, ika enanai esegofnaba heafna kigba mungwali taitufe awaie fatina. \p \v 14 Afa maia kig awaienaba, afa sa bini kwania ena kembig pugunaba ehem bini fwinam lahanaba asa pugu elim gafugagim sahinwagea kafna. \p \v 15 Sahinwageakan el mungu tatam wangafna enag fla tata gafugag la ningihiana og, ma tatam nangwaghige gofi. \p \v 16 Afa eheba tatam fane fainim maia ahgageafufnaba afa tatam nagwagwan maia ehem bini lahanaba asa ogna tatana fane lambenefena afa mas amban fane faina mo. \p \v 17 Afa sa gan gweyi oniginam esona og, ‘Afa kana Apina gafugag elni mungwaliba eba faneba numbwelihe gohun, afa ka hwa nai yi gahba kam bini fwinam lahageg. \p \v 18 Magofi kawu Api nangum pese ika, ka ikanam ka sa Apiim enaig sihifena Api, ati ka nem mi God mi amtakwalig nihe ka nem fenig. \p \v 19 Afa kaba mango suialag el mo na ne kam kana luwal moalonai, se kam esug fwahaiba ka sa neana gafugag el lofe.’ \p \v 20 “Asa gwenaig esena buihianam Alag nangum ikana, afa maia membiyi feafnaba, Alag nangunam afa fwina sifakalinam asa kikini ikan heafna legim ningana pugufenam asag tita feaflana. \p \v 21 Afa leg enaig esona og, ‘Api, kaba ati ka nem mi God mi amtakwalig nihe ka nem fenig. Kaba mango suialag el mo na ne kam, kana luwal moalona.’ \p \v 22 Afa sa alag heafna gafugag elim unenim enaig sihifeni og, ‘Ikagna afu kwieg lofug kikeafna flibi fatini afa kil weiti ningabuli yi fatini afa mog lofug mong yi fatini. \p \v 23 Afa afunam bulmakau lambag sulufli wanig ambenam sa tigi, nawo ahganam sa sifakali. \p \v 24 Afa enaba eba hwa luwal kana ati awaiena afa glawaba ati pese blog nofkikena gohug. Afa mas awaieg mo.’ Afa sa kwania fane ahgamine fenam asa sifakalini. \p \v 25 “Afa enenamba eba ehena etegba aso la gan sa blona afa blo muhla pugunaba heafgelni lala muhla afa sa buyisna aune higna. \p \v 26 Afa sa gafugag elim unena, ma blonaba asa sahnagena, og, ‘Sonaba mangwal ofi?’ \p \v 27 Afa gafugag el ehem sihina, og, ‘Eba neana sumineg ati pese blo pugugba enaig neana alag bulmakau lambag tigeg. Enaba alag legim nangugim sifakaleg, luwal mas awaiena mo afa eba ati pese blo pugug.’ \p \v 28 Afa eteg ena mo higinam olug kakageagena mas lalagam sawiyife ikana mo asa alag pugu afwabagam blona moai nugwefenagena, og, ma eiyi ehena olug tikaiyi. \p \v 29 Afa eheba wahigi alagim enaig sihifena, og, ‘Haig eseg? Sa kaba kaksag yialaba ka neana gafugagim ehegepuseakag, ka ofe naiba esug gafugag el lofeg, afa ka mas neana mom flafoi, afa ne mas kam ahnana mo meme luwalig faina mo afa mas ka kikeafna hihem enaig sifakal ka wan feg mo, eba awai. \p \v 30 Afa sona luwal kikeafna sumineg sa eba mungwali gawig neana ukug haig haig la taitufeg fwahagim asa pese glawa mo blogba ne ehem sifakalenagim afa ne bulmakau lambag tigeg.’ \p \v 31 Afa alag ehem enaig sihifena og, ‘Luwal wahkig ati big hawagig mungwali gawig sa kana feg eba neana. \p \v 32 Afa glawaba nawo sifakali sa ma bigna olug suiala fei neana sumineg ati ika awaiena afa glawaba pese blog nofkikena gohug, afa big ehem suluoflig.’” \c 16 \s1 Esug flag lasug mo \p \v 1 Afa Sisas heafna patalfuiag elim enaig sihifeni og, “Saglag el heafa ati fahigeawagig el fena, afa enag mingnag el ambenam ehena saglag elim sihini og sonag fahigeawagig elbi neana gawig esug awaieg fatig. \p \v 2 Afa asa saglag el fahigeawagig elim unenam ma blonaba asa sihina, og, ‘Ka neana hwaig nihe mo higig? Sa ne ikanam kana mungwali gawig sa ne lambwagena sa ne enam sihiage. Afa mas ne enaig gafugaba pese fei.’ \p \v 3 Afa sa fahigeawagig el hefum enaig esona og, ‘Afa sa ka haig esefe? Afa kam saglag el ona fahigeawagig gafuga lanaim ningihia, afa ka mas wasneig mo namo ka sa amban elniba ika bite tutohiawagig gafugaba fegofi, afa ka elni kig muni flagim kam afwanefeg. \p \v 4 Afa glawu ka onigig, ka mangwal fegimba, maia kam saglag elbi enaig gafuga lanaiba ningihiaiba sa ma el kam kwegfui.’ \p \v 5 Afa sa mungu mungu elim unenugenaba asa ambena, ehengel sa saglag elni gawig esug lambwagini, afa mungu el blo gof pugunaba, asa fahigeawagig el ehem sahna, og, ‘Ne hanansi kana saglag elni gawigba esugba flana.’ \p \v 6 Afa wahigi ehem sihina, og, ‘Pepa enaig sihifeg 100 wel dramna’ afa fahigeawagig el ehem sihina og, ‘Afa sa ne susulenam ikagna 50 dram ginofe.’ \p \v 7 Afa ming el sum blo pugunaba afa fahigeawagig el ehem sahna og, ‘Neana esug flag gawigba hanansi’, afa sihina og, ‘Pepa enaig sihifeg 100 wit bekna,’ afa fahigeawagig el ehem sihina og, ‘Afa sa enag pepa nem fainiba afa ne 80 bek ginofena.’ \p \v 8 Afa sa sumi yi saglag el ati ehena enaigim anwenafenam og, ‘Sonag elbi suialag elhu fegim afa eba heafna onigigim goseg ukug.’ Afa bitenai nihenai elni onigig eba ombusuginai elni onigigim gwesim hilifegonig bitenai gafuga figibi.” \p \v 9 Afa Sisas sihini og, “Afa ne bitenai gawigim kehli gafuga feafuhba nog sa ma kam el muhla fegoni, afa sona gawigba eba maia autunai la awaieba asa God nem sulufunim afu lala wahkig gohug la suialag auguiafufe. \p \v 10 Afa maia amban mungu mungu gawigimba numwehiage akafife eba kaksag gawigim gafa gwenaig eseg. Afa sa amban mas weitim nihem ihlafei eba kwania nihem gafa gwenaig eseg. \p \v 11 Afa eba ne hwa bitenai gawigim ninumwehig fwainigba eba amban sa nem heven lanai mangwal suialagba faibi sa ne ninumwehige? \p \v 12 Afa eba ne mingnag elni gawigim ninumwehig fwainig fife, eba amban sa neana gawigba nem faifie? \p \v 13 “Afa mas amban sambaga misog elni gafugaba fei eba amban misog el sa ehem suiala feaflag, eba naho ehena mo higigim patalkug, afa amban misog el sa mas ehem suiala feaflai eba ehena mo mas hignam patalkui, afa eba ambani mo ahnai skau fenaiba afa ambani mo mas fatinafe, afa nofe ne God mi bitenai gawig mi wahi.” \s1 Sisas nihe mo mi Godna bog meg mo mi sihina \p \v 14 Afa Farisi elbi fwina kigim onigafu, afa ehengel ena mungwali mo higinim, maia Sisas sihiagenaba afa sa Sisasim moalabini. \p \v 15 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Nengel ne enaig onigig nog elni nof la kikeahba suialag nihe feafu. Afa eba God ati neana olug onigigimba anwenafenig, afa enaba ne onigig eba suialag, afa Godna noflaba eba amtakwalig. \p \v 16 “Afa nihe mo i mo fla sihiafule elni mo i gwese gohug ikag Jon pugu gohug, afa enanaiba Godna bog meg suialag mo mungwali kembig opugu ka afa sa mungwali el fwinam wasneigim gafuga fig ona afu Godna bog megam saiye gohum. \p \v 17 Afa of i bite i eba ika awaiefe afa wetiklug ginofba Godna nihe moba mas awaie eba gwese gofufe. \p \v 18 “Sisas enaig esona og, amban sa heafna angwafigim fwaiyunam afa ming angwafig flafe, enaig elbi eba aga taitug el. Afa amban sa angwafigim fwaiyu fatife afa sa ming el flafe ehe gafa aga taitufeg el.” \s1 Gawig elna i Lasarusna i mom \p \v 19 “Afa autunam el mungu gawig numbni fena eheba suialag lofug yimieg laitiagefnam afa fane suialag neageaugna. \p \v 20 Afa ehena lala mengig muhlaba eba el kukwalig enehna gafna ehena unehlagba Lasarus, \p \v 21 ehe enaig onigina og ma gawig numbni elni fane ogug sime skau apaiyefiba ona sa lambinefefim afa sa malang ambefnam ehena nehugugim libeahga fifni. \p \v 22 Afa sa gof maia ehem lahanaba, Godna oflanai el ambe wanigafunaba asa ika Abraham mi hawagfnaba afa sumi yi gawig numbni elim lahanaba asa fakini. \p \v 23 Afa sa ehe ika susug kembig pugunam asa onigwageufna afa sa gweyi sisigam ninofenaba Abraham mi Lasarusi membiyi hawagfna. \p \v 24 Afa sa enaig unefena og, ‘Api Abraham kam aflafenam asa Lasarusim ningihiaba sa ma kam bu ningabulni figihiana ublu mileg la fakanaiba sa ma kam luputie. Ka seifug suwi ihnol megam goba afa kam susufiageg.’ \p \v 25 Afa Abraham ehem sihina og, ‘Luwal sa ne onigim, afa ne nofkikenaba gofnaba mungwali gawig ne nimbefum mungu ne onigina afa Lasarusba eba amtakwalig mungwali ehem pugunagena. Enag glawaba blog hwa kembig la suialag ga, afa neba susug amtakwalig ne afla. \p \v 26 Afa mingba enaig eseg, God bigim bite olyi kowagig fakanig afa nengel ne mas kagel nangum peifuafufi ambei afa kagel ka mas peifuafufi negel nangum gafa afui.’ \p \v 27 Afa gawig numbni el enaig esona og, ‘Api ka nem enaig sahna ofena sa ne Lasarusim ningihiaba sa me kikeafna Alagna lalagam ikai. \p \v 28 Afa kana niliteaba afala pugufeg Lasarus sa ma ika wasneig mo faibi asa ma amtakwalig nihem fwahinim olug waikefi masa ambe hwa kembig la susug flife.’ \p \v 29 Afa Abraham esona og, ‘Mosesna mo i afa mo fliule elni mo i sa ma numwehe angug labuihaginim hwa moba higi.’ \p \v 30 Afa gawig numbni el esona og, ‘Api Abraham sonaigba haig esi mo eba amban sati lahag enag ehe sa ma pese bitekifelanai puguna ika sihinibi asa ma olug waikefi.’ \p \v 31 Afa Abraham ehem enaig sihifena og, ‘Afa sa Mosesna mo i afa mo fliule elni mo i higig fwanigba fife eba melig lahag el gafa ika sihinibi mas olug waikefi.’” \c 17 \s1 Afa sa ne nufweh mom fwaha ika \r Matyu 18:6-7, 18:21-22, Mak 9:42 \p \v 1 Afa Sisas patalfuiag elim enaig sihifeni og, “Haig haig nihe amtakwalig pugunam elim esenagba sa el enanaig amtakwalig eseagig, afa sonag el sa ne ming elim esenagba asa enaig la peg eba niasabam. \p \v 2 Afa atiaba el luwalim enaig nihem ogfunagba afa sa luwal enaig la pefe eba se fun kwaniana weana kikenaigim asa bugam fatibi sa ma lahai, sonaigba eba suialafeg. Masa enaig fwina amtakwalig eseagefe. \p \v 3 Afa nimbefu mo numwehigibi. \p Afa neana nilite sa amtakwalig nihefefe eba sa ne niheangu, afa atiaba olug waike ofefife eba sa ne mwanugwefena. \p \v 4 Afa sa nem elegeg la gohug amtakwalig nihe mungu osuna esenafnam afa blofnam nem sihinagofufe og ka nem amtanafenag se mwanugwefenafim.” \s1 Sisas olug onigigna mom sihina \p \v 5 Afa patalfuiag el Ainiyagim enaig sihifini, og, “Sa ne kagelni olug onigigim esenibi sa ma gwesim ikafi.” \p \v 6 Afa Ainiyag ehem enaig esoni, og, “Magofi, ma atiaba nengelni olug onigig weiti fegba eba ofenaiba ambwe sisig lofug. Eba sa ne ihlafifi, sa ne liim sihini og susum fagafu ika solwarala pegofum afa sa libi nengelni mo hignam asa gwenaig eseg.” \s1 Sisas gafugag elni nihe mo sihina \p \v 7 Sisas mo gwesim hili enaig sihifena, og, “Ma atiaba neana gafugag el fegba sa ma ika bite toafoi me awaie sipsipim nangwaghiage me sa ma enaig ese. Afa maia sonag gafugag elbi pese lalagamba oblofiba sa ne ehem enaig sihibafe enai og, ‘Au ikagna blo ganam fane ne. Sa ne enaigba esoi? Eba awai.’ \p \v 8 Afa eba sa ne enaig sihifena, og, ‘Ne kana fane numwehiaginim afa sa ne kam flaubluna, ka ma kawu gof fane i bu i neageba asa neawu sum neage.’ \p \v 9 Afa sa gafugag elbi sonaig gafugaba feageiba sa saglag elbi ehemba suialag onai? Ena gafa awai. \p \v 10 Afa nengel gafa gwenaig, atiaba ne mungwali gawig esig awigibi, God sa nem sihinig, sa ne enaig esog kaba gafugag el ehe hwaig sa ka esigbi eba kangelni gafugag munguhe.” \s1 Sisas ningam pugufewagig eneh elim suialafe aitina \p \v 11 Sisas Jerusalem minam patalfukuna, distrik Samaria gini afa Galili gini ena olyi ikana. \p \v 12 Afa ika mungu kembig la pugunaba, afa ningam pugu fewagig el enehna ambe mina la uflin. \p \v 13 Afa ambe membi yi afohieafnaba fwinam enaig esogona og, “Sisas saglag luwal sa ne kam aflafen.” \p \v 14 Sisas nangwagnam enaig sihifeni, og, “Afunam pris elim nehegoni eba ati neana elig suialafeasaig sa ma enam anwenafi. Asa afuna afa afuafnaba ehengelni elig ati suiala feskofena.” \p \v 15 Afa ehengelinai mungu heafna eligim nanguna ma suiala fenaba asa waikefe pese ikafnaba Godna unehlagim figi fukuna. \p \v 16 Afa ehe ikan Sisasim muhla fenam asa mongkokini kwakwagena nofbosug mo bite la fisihli pena Sisasna kimugola. Afa sa Sisasim suialag ona. Enag elbi Samarianai. \p \v 17 Afa Sisas enag elim nangunam afa esona, og, “10 pela el ati suialafeg afa mingnag 9 la gohug elbi hanai yi afohie. \p \v 18 Afa mas amban el pese blog Godna unehlagim figi ofe mo? Afa hwag el mungu eba heafa afwamba nai el enag mungu eseg?” \p \v 19 Afa Sisas ehem sihina, og, “Se buihia ika. Eba neana olug kam oniginag nem esenagba nem suialafeg.” \s1 Nufuna Elbi eba pese blofe \r Matyu 24:23-28,37-41 \p \v 20 Afa Farisi el Sisasim enaig sahnafini og, “Ansi sa Godna bog megba blofe?” Afa Sisas waikefe enaig sihifeni, og, “Afa maia Godna bog megba blogba afa mas mangwalba ogfuiba elbi mas nofnaba nangug mo? \p \v 21 Afa mas enaigba esogoi, og, sa nangu hwa nai yi goh me awai okwe nanai yi me, sa hig Godna bog megba ati neana olug yi wagi goh fakanig.” \p \v 22 Afa Sisas heafna patalfuiag elim enaig esoni, og, “Sumi yi maia enaig opugufiba nog ka Nufuna El heafna osuna blo puguiba ne enam mas nangufie. \p \v 23 Afa sa nem sihigonfie, og, Nufuna Elbi okwesimhe amo hwa nai yi afa nofe ka patagafu. \p \v 24 Afa ati ne afwe anwenafig afwe ofim mungwali molu kugofakagba asa of ombusig fakag. Afa maia heafna osuna oblofiba asa gwenaig eseiba sa el nangufie. \p \v 25 Afa ilawo hwa nanam el maia ehem mas fatinibi afa sa kaksag susug flafe. \p \v 26 Afa glawana sa Noana el esini haig haig nihefeagini, glawaga eba gwenaig esifie maia Nufuna El heafna osuna oblofiba. \p \v 27 Afa glawana sa Noa wanafnaba enenaba ehengel enaig esini fane i bu i ahgafena afa angwafig lambwagifni, gwenaig gafugag la afohieafnaba Noa ehe mo sip megam wan seaifonaba asa sona elim mo bu pugu mungwali sagfla kumohlana. \p \v 28 Afa mingnag elim gafa gwenaig eseni eba Lot gofnaba enenam, aso gafugafea gifini afa angwafig lambwagifini afa gawig gafugafifni afa bu ahgagifni afa lala nimblagifni enaig nihe la gofna. \p \v 29 Afa Lot Sodom kembig fwaha ikafnaba afa gwenenam suwi oflanai pena, elim mungwali la kumohlana. \p \v 30 Afa eba gwenaig mungwalofug pugufe maia Nufuna El pese blo ambala opugu fiba. \p \v 31 “Afa enag osuna el sa lala gofife mas heafna gawig lambigimba ikai, afa el sa aso la gofife eba mas lalagamba pese ikai. \p \v 32 Afa sa ne Lotna angwagim onigim mangwal maia fena. \p \v 33 Afa amban sa nibeafna nofkikena gagim ne nibefum kehla guhmine fefufe eba neana nofkikena gag awaiefe. Afa amban sa heafna nofkikena gag esug fwahafe. Eba ehena nofkikena gag gwese suialag gofufe. \p \v 34 Afa ka nem osihin Nufuna El sa blofe. Eba el sa sambagana mungu kife la ahgi eba God ambani mo suluaflaiba afa ambani mo fwahafe. \p \v 35 Afa angwafig sambaga amba na ahsine gofufe eba God mugom suluaflaiba afa ming mo fwahafe. \p \v 36 (Afa sambaganigi el aso la nog yihiwag ahfe gofufe eba God mungum suluia flaiba afa ming mo fwahafe.)” \p \v 37 Afa patalfuiag el ena mo hignim Sisasim sahni, og, “Ainiyag hanai yi?” Afa Sisas enaig sihifeni, og, “Hanai yi suwieg ne nangug asa ne anwenafig eba suwi eyi lagi.” \c 18 \s1 Jas nai i angwafig nai i lasug mo \p \v 1 Sisas ming lasug mo patalfuiag elim sihinim afa betenegim ogfuni og sa ma wahkig beteneafufi masa esi yisgosife. \p \v 2 Afa enaig sihifeni og “Afa Jas kembig la gafna ehe mas Godim onigina mo afa elim gafa mas fwina onigini mo. \p \v 3 Afa sa angwafig mungu ena kembig la fena ehena alagagba ati lahana enag blofnam Jas elim sihinafna og sa ma kam kweagfui, ehe enaig esona og, ‘El kam amtanafeflig sa ne kam kot la kweagfu.’ \p \v 4 Afa Jas ilawana mo mas ehem kweagfuna mo afa sumi yi ehe enaig onigina og ka mas Godim oniginai afa elim gafa ka mas onigini. \p \v 5 Afa enag angwafig kam wahkig kinig fafaiefgu. Naiba ka kweagfu, kam ehena mo higohugim yiskoseg, masa wahkig fablofe gofife.” \p \v 6 Afa Sisas ming mo gwesim hilifena enaig sihifeni, og “Sa hwa mo higim amtakwalig Jas elni mom. \p \v 7 Atiaho ne onigig? God ona heafna elim kwagani me? Enag ehengel wahkig osuna afa sinaini maisim Godim sahnafufba afa God mas yiskosei. \p \v 8 Afa ka nem sihinig eba ehe ikagnam kwaganfe. Afa sa ma Nufuna El blonam nangwagi, bitenai el atiame olug onigig nafig me awai awai me?” \s1 Sambaganigi el Godim beten ahfenag lasug mo \p \v 9 Afa mingnag el onigig og eba suialag elba afa mingba mas suialafeg mo afa Sisas enaig lasug mo sihina, og, enaig el feg, \p \v 10 “Sambaganigi el ona Godna kwania lala beten ahfe. Elbi naba Farisi el i afa kig lambiule el i. \p \v 11 Afa Farisi el gofnaba hefum beten ena, og ‘God ka nem suialag onag kaba mangwal mingnag el lofug mo. Mingnag elbi haig haig el ehe ugwefifug afa angwafigim alagag lanaim aga taitufegonaifu. Afa kaba mangwal sonaig el kig lambiule el lofug mo, kaba enaigba awai. \p \v 12 Afa mungwali wik saikaba ka sambaga osunam sufu fwahagim afa ka fane kwegigi. Afa ka mangwalba flagim afa ka mimageg nem mungwa ehegenai faig.’ \p \v 13 Afa kig lambiule el mo membi yi gofnaba, ehe mas sisigam ninofena mo eba awai. Eba ehe ango mo wahginam enaig esona, og ‘God, kaba mangwal suialag el mo, kaba nufwehni amtakwalig el, sa ne kam aflafena.’” \p \v 14 Sisas sihini, og, “Ka nem osihin kig lambiule elbi pese heafna lalagamba ikanaba eba Godna nofla suialag el fena. Afa ming elbi eba awai, eba enaig eseg, ambangel sa heafgelni unehlagim fingifig eba God ehengelni unehlagim pigaupenfe. Afa ambangel sa heafgelni unehlagim pigiupigog eba God ehengelni unehlagim figifugunfie.” \s1 Sisas esona og luwal sa ma ka nangum ambei \r Matyu 19:13-15, Mak 10:13-16 \p \v 15 Afa sa afahumonig luwal weitianigim Sisas nangum wanabena, fig ninganai luwal. Afa ehe apaiye afuiag luwal enaigim wanabena og sa ma Sisas ningabulni tutuhenugei. Afa patalfuiag el nangwagnim ehengelim fegonigini. \p \v 16 Afa Sisas luwalim uneni maia ambe muhla ehem finibi afa sa waikefe patalfuiag elim enaig sihifeni og, “Nofe ne luwalimba kwagon ma ka nangum ambei afa Godna bog megba eba enaig elni. \p \v 17 Afa ka nem nufunam sihinig afa amban el sa luwalna onigig lofeg fwainig eba mas Godna bog megamba seaifui.” \s1 Saglag el gau numbni Sisasim sahnagena \r Matyu 19:16-30, Mak 10:17-31 \p \v 18 Afa saglag el Sisasim enaig sahnafena og, “Suialag ogfuiag el haig sa ka esenam asa ka wahkig nofkikena gagba flafe?” \p \v 19 Afa Sisas ehem enaig sihifena, og, “Mangigim ne kam suialag onag, eba God mungu he suialagba feg. \p \v 20 Afa atiaho ne nihe moba anwenageg, og saglag sa angwafig nifig nofe ka aga taitufi afa elim kwagaitifi afa ugwefi afa elim mwakwalinim kotimini. Afa sa ne alag afagim ahnai skau fegonim afa ehengelni mom patalfugoni.” \p \v 21 Afa saglag el enaig esona, og “Ati ka weiti la ena nihe moba patalfu blog, ka blog saglag la pugug.” \p \v 22 Afa Sisas ena mo hignam afa ehem enaig sihifena, og, “Niasabam mangwal suwal sa nem awaienag, sa ne nibeafna mungwali gawig mingnag elim mimagenige asa ne kig flanam sa ne gawig fwainig elim ena kig mo faim ne enaigba eseiba eba ne hevenlanai suialag gawig flafe, asa kam patalfublu.” \p \v 23 Afa saglag el enaig mom hignam ehem olug kiniagena enaba ehe sa gawig numbni fena. \p \v 24 Afa Sisas ehena olug kinigim nangunam afa enaig esona, og, “Ambangel sa gawig numbni feasaig enaba Godna bog megam saiyegim ehem ehegepuseg feasaife. \p \v 25 Afa kamelba tata lofug ona lofug kwelig nilni megam seaifu eba ehegepuseg. Afa gawig numbni el, Godna bog megam ona seaifu eba ehe fwinam gehig.” \p \v 26 Afa el ena mo hignim enaig esogona, og, “Afa ma atiaba enaig esegba, afa sa amban ihlafenam asa nofkikena wahkig gagba flafe?” \p \v 27 Afa Sisas sihini og, “Elbi haig esi mo, God eheba sa enaigba esei.” \p \v 28 Afa Pita enaig esona, og, “Sa hig kagelbi ka kikeafna kembig i gawig i ka fwatigim ka nem patalfubieg.” \p \v 29 Afa Sisas esoni, og, “Ka nem nufunam osihin ambangel sa Godna bog megim onigig eba naho heafgelni gawig i angwafig i luwal i afahumonig i afa nilite i enam fwatiagigim ambeg. \p \v 30 Afa maia hwa bite la maisim gofiba God kaksag gawig faife ena gawig eba gwesim goflanaim kwegfugkag afa maia sumi yi enaig puguiba asa el nofkikena wahki gag fife.” \s1 Sisas hefum laha buihiagim sihina \r Matyu 20:17-19, Mak 10:32-34 \p \v 31 Afa Sisas 12 pela patalfuiag elim sulafunam afa sa enaig sihifeni, og, “Sa hig, glawo big Jerusalemgam afuofe. Afa enaba autunam Godna mo fli sihiafule el ati mungwali moba ginofi fwahini, og hwaig sa Nufunam Elim pugunafe, asa nufunam gwenaig pugu ofena. \p \v 32 Afa eba ehem angoluwag elni ningala fwahibi asa ehem moalapinaginim afa mep kusufinife. \p \v 33 Afa nasigna wena fliakilenaginim asa tigi fatife, afa eba maia sambaga mungu osuna feiba asa pese buihiafe.” \p \v 34 Afa God ena mom meagam kumohla gufna asa patalfuiag el enanam mas numwehi enag mog mom anwenafini mo. \s1 Sisas nofug hafinig elim suialafe fatina \r Matyu 20:29-34, Mak 10:46-52 \p \v 35 Sisas ika Jeriko kembig la opugufuaba, afa nofug hafinigna el mina ehbeg la gafnaba elim lofug kamini afa kig kamini fenigeaufna. \p \v 36 Afa higinaba kaksag el moauf watini flaubluafna afa sa mingnag elim sahini, og sanaba mangwal ofi? \p \v 37 Afa ehem sihini, og, “Sisas Nasaret la nai oblo” \p \v 38 Afa sa Sisasim unena, og, “Sisas, ne Devitna simbianiga kam sa aflafena.” \p \v 39 Afa mingnag el gosi ambe afuafnaba ehem fenagini og is mwalfwai gafim afa eheba fwinam amboitina unenam afa enaig esona, og, “Devitna simbianiga kam sa aflafena.” \p \v 40 Afa Sisas gofnaba elim sihini og osum wanigambe, afa maia nofug hafinigna el ika muhla pugunaba afa sa Sisas ehem enaig sahnafena. \p \v 41 “Afa haig sa ne kam og kam sena.” Afa esona, og, “Ainiyag, ka enaig onigig kana nofug ma bahiai.” \p \v 42 Afa Sisas ehem sihina, og, “Neana nofugba eba enaba suialafefe. Afa nibeafna olug onigig nem esenaiba asa nem suialafefe.” \p \v 43 Afa sa ehena nofug gweyi ikagna bahianaba afa sa Sisasim patalfukunam Godna unehlagim figifukuna, afa mungwali el enam nangunim ehengel gafa Godna unehlagim figifini. \c 19 \s1 Sisas Sakiasna lalagam ikana \p \v 1 Afa Sisas ika Jeriko kembig pugunam ikafnaba ona Jerusalem kembig gam ika. \p \v 2 Afa el mungu ena kembig la gafna ehena unehlagba Sakias eba kig lambigule elni misog el afa ehe kaksag kigna fena. \p \v 3 Afa enag ona Sisasim nangu, og, haig el maia, afa maia kaksag el Sisasim kagfunibi gihwagegohun haiseg nangwag mo. Eba teimona el fena. \p \v 4 Afa sa gof ikanam fik liyi fukonam gafna ogna Sisasim nangu, ati anwenafena, og Sisasba hwa mina blofe. \p \v 5 Afa Sisas ika enanai yi pugunam asa liim fahigeagena maia Sakias gafnaba sa Sakiasim enaig esona og, “Sakias, au ikagna peblo glaba ka neana lalagam ahkagim.” \p \v 6 Afa ehe ikagna penam. Afa sa ehena olug afgigeafnaba asa Sisasim suluflana lalagam ahkana. \p \v 7 Afa mungwali el nangwagnim heafgelni olug yi enaig esogona, og, “Ei, sonaba amtakwalig elni lala ika ga.” \p \v 8 Afa ahka lala hawagfnaba asa Sakias buihianam enaig esona, og, “Ainiyag sa hig, ming gehnai ka elim gawig fwainigim mimagenifie. Afa gawig sa ka ukwefen kafna eba ka pese sambaga sambaga fenfe.” \p \v 9 Afa Sisas ehem enaig sihifena og, “Ilawo God ati hwa lalanaiba mungwali elim lambig. Sona el gafa eba Abrahamna luwalig. \p \v 10 Nufuna Elbi eba el sa awaie saieg enam yisigin blog ona pese lambim.” \s1 Gafugag el kig lambig lasug mo \r Matyu 25:14-30 \p \v 11 Afa maia Sisas mo sihiagofnaba el ena mo higafufna, afa sa Sisas lasug mo enaig sihifeni, og, eba ati Jerusalemgam ika puguagim muhla fena. Ehengel onigini og, eba Godna bog meg ambala ikagna pugufe. \p \v 12 Afa Sisas enaig esona, og, “Saglag el sa ona membia kembig gam ika eba enanai yi sa el ehem misog el fwahife. Afa nengigimba eba pese blonam asa heafna kembigim nangwaghiagefe. \p \v 13 Afa maia akofiba eba heafna gafugag elim ningam pugufewagig enaig elim unetiginam asa kig mimagenim afa sa enaig esonfe, og, ‘Ena kig ne lambinim asa ne gawig enena gafugafeagi maia ikan enanai yi feiba ka sa pese blo.’ \p \v 14 Afa heafna kembig lanai ehem olug fwinam kagagenagini. Afa maia ikanaba afa sa mingnag el ningitigini, og ma afu mo sihi, saglag el sa ikag ena kembig asa enaig sihifife og, ‘Kam oksig masa sonag el kagelni misog el fefe.’ \p \v 15 “Afa maia misog elim fwahiniba asa pese blona ehe blonam enaig esona, og gafugag elim unegon autunam sa ka kig faini enag koka anwenafe hanansi kig mungu mugog el mungwali kikig. \p \v 16 Afa mungu el gose blonam enaig sihifena og, ‘Saglag luwal, neana kig sa ka flag enena gafugafegba ka 10 kig gwesim hilig flag.’ \p \v 17 Afa misog el ehem enaig esona og, ‘Ne suialag gafugag el ne suialag gafugafeg. Ne weitiaklugim ninumwehea flagba pugu kwaniafeg ka nem fwahaiba sa ne ningam pugufewagig kembigim nangwaghiage.’ \p \v 18 Afa angigieg gafugag el blona enaig esona og, ‘Saglag luwal, neana kig sa ka flag enena gafugafegba ka afala pugufeg kig gwesim hilig flag.’ \p \v 19 Afa sa misog el ehem sihina, og ‘Ka nem fwahaiba sa ne afala pugufeg kembigim nangwaghiage.’ \p \v 20 Afa ming gafugag el blonam enaig esona og, ‘Saglag luwal, neana kig sa ka flag enaba hoka ka lofugna kikegim faka fwahag. \p \v 21 Naigba ka esegba eba ka nem enaig anwenafenag ne wasneig mo sihiaule el nafeg. Afa maia mingnag elbi mangwalba fakigbi afa ne faflafe. Afa maia mingnag el fane ihwagigbi afa ena gafa ne faflfe. Enag sa ka embefeg.’ \p \v 22 Afa misog el ehem enaig sihifena, og, ‘Ne gafugag el amtakwalig nibeafna moala ka nem kotim enafe. Ati anwenafeg kaba wasneig mo sihiaule el afa kaba ambangel sa mangwal sukug enag ka lambig, afa ambangel sa asona fane ihwagig enag ka lambig. \p \v 23 Afa ne enaig esete sa ne kana kigba benk la fakate. Koka pese blonam asa ming moni nahlum gwesim hilifeg fla?’ \p \v 24 Afa el muhla afohiafnaba asa enaig esona og, ‘Nengel sa ne ehena kig lambig sa ne faim el sa 10 kig feg.’ \p \v 25 Afa enaig esogona, og, ‘Saglag luwal sonag elbi ati 10 kig feg.’ \p \v 26 Afa esona og, ‘Ka nem osihin mungwali el sa mangwalna feasaieg eba ka mingnag pasinfe afa ambangel mangwal lambig fwainig awaieg afa weiti kiki lamfu eba ka mwehla fatinafe. \p \v 27 Afa sonag angoluwag el sa kana afohie ehe mas ka misog el gofugum membig mo enam lambinim wanambanam kana nofla kwagilaiti.’” \p \v 28 Afa Sisas enaig lasug mo sihi fwahanam asa ehe mo Jerusalemgam ikana. \s1 Sisas ika Jerusalemba misog el lofe seaifona \r Matyu 21:1-11, Mak 11:1-11, Jon 12:12-19 \p \v 29 Afa Sisas ika Betfage afa Betani kembig oliv mug muhla ofenaba. Afa sambaganigi patalfuiag elim ningitigina. \p \v 30 Afa onigitigifnaba enaig sihifeni, og, “Afa ne ena kembig ika ahpugunam afa ne ahnanguiba donki lambag weana kikeagig fwahig mas amban enanai yi pegana mo asa ne wemo ahpigina sa ne osum ahwaniblu. \p \v 31 Afa ma atiaba nem ambanba sahtigiba ‘Mango ahfe?’ Sa ne enaig sohona, og, ‘Ainiyag oka enena gafugafe.’” \p \v 32 Sisas enaig sihifenugenam asa ningitigina afa ika ahnangunaba gwenaig eseagena mo sa sihinwagenaba. \p \v 33 Asa wemo donkina nihinai ahopigifnaba afa sa donkina alag ehem sahtigina og “Mangigim ne donkina nihinaiba weaba ahpigig.” \p \v 34 Afa ehenigi ehem ahsihina og “Ainiyag enena gafuga ofe.” \p \v 35 Afa sa ehenigi lofug mo heafgina ahug funam donkina kigibugi yi ahskonam asa ahwani bluna Sisasim og ma enanai yi fuku gai. \p \v 36 Asa fuku ganam ikana, afa maia akofenaba el heafgelni nihi lofug hugfuhiahlaginim mina la skoafuna. \p \v 37 Afa ma blo oliv mug mina la pugunam enam fwahia pe akofenaba afa sa kaksag patalfuiag el sifakaligna ambeafnaba Godna unehlagim figifini enaigba esinibi eba mungwali wasneigim sa nanguni. \p \v 38 Afa ehengel enaig esogona og; \q1 God sa ma sonag misog elbi suiala feaflai, Godna unehlagim sisigam nemug figifi. \rq Sam 118:26\rq* \q2 Afa heven la nai el sa ma safakali. \p \v 39 Afa mingnagba Farisi el enanaiyi saiye afohiafna ena mungwali afunam Sisasim enaig esuni, og, “Tisa, sa ne kwenim sa ma sonaig esigim fwahi.” \p \v 40 Afa Sisas wahgi enaig sihifeni, og, “Afa eba mwalfwaibi afohiefiba, afa sa sona funba Godna unehlagimba figifi.” \p \v 41 Afa Sisas blo Jerusalem muhla pugunam ena kembigim nangunam ufwena. \p \v 42 Afa ehe og, “O Jerusalemnai el niasabanig ka membig gla ne anwenafi mangwal sa ma nem suialafeni, eba meagam goh. \p \v 43 Afa nengigimba neana angoluwag el ambenam nem wagigonam minam kagwakafe. \p \v 44 God sa nem oblon eba ne mas anwenafig mo asa angoluwag nem ambe nugwakale klaitife afa kembig la nai luwalim gafa gwenaig esegonfi. Afa mas mangwalim ga mo fwahi.” \s1 Sisas Godna kwania lala gam ikana \r Matyu 21:12-17, Mak 11:15-19, Jon 2:13-22 \p \v 45 Afa Sisas Godna Kwania lala sefukanam gawig gafugag elim ningitigifena. \p \v 46 Afa ehengelim enaig esoni og, “Godna mom enaig esog og, ‘Kana lala eba Godim beten nenag lala afa ne enaig esigbi ofenaiba ukwefelni laskuhlag lala.’” \p \v 47 Afa mungwali osuna enanai yi Sisas elim ogfu fenugena. Afa sa saglag pris i, nihemo anwena el i, afa saglag el i enag one ehem tigifati. \p \v 48 Afa mungwali ehena mom fwina membeni nasa sonag elni minam kikisegoni asa mas Sisasim tigifatini mo. \c 20 \s1 El Sisasna wasneig mogim sahini \r Matyu 21:23-27, Mak 11:27-33 \p \v 1 Afa enanam Sisas Godna kwania lala la elim ogfufenugenam afa Godna suialag mo sihini. Afa saglag pris i, nihe mo anwena el i, afa saglag el i enag ambe ogna ehem nangui. \p \v 2 Afa ehengel Sisasim sahini og, “Hanai ne wasneigbi flag afa amban nem faig?” \p \v 3 Afa Sisas wahigi sihini og, “Sa ka nem sahin sa ne kam sihini. \p \v 4 Amban maia Jonimba bula laitiag gafugaba wasneigbi faina eba God me awai el me?” \p \v 5 Afa ehengel afunam hefum sihiagini og, “Haig mo sa big sihifi. Afa eba big enaig sihifibi God ehem wasneig faig. Eba bigim enaig sihinfenfi og Haig segba sa ne mas Jonna moba higigim patalfug mo. \p \v 6 Afa eba big enaig sihifibi eba el ehe ehem wasneig faig. Eba el bigim funna nugwakale klaitifi ehengel enaig onigig finim og eba Jon Godna mo fla sihiaule el God ehem ninghiag.” \p \v 7 Afa sa ehengel pese Sisas nangum afunam enaig sihifini og, “Kangel ka mas anwenafig mo.” \p \v 8 Afa Sisas ehengelim sihini og, “Kanga ka mas nem sihini amban sa kam wasneig faig.” \s1 Aso nangwag hiawagig elni lasug mo \r Matyu 21:33-46, Mak 12:1-12 \p \v 9 Afa Sisas mungwali elim enag lasug mo sihini og, “El aso gafugafegim afa ehe mo membi kembig gam akofenaba heafna aso mo nangwaghiawagig elni ningala fwahanaba og sa ma asom ninumwehe fugufi. \p \v 10 Afa ika enanai yi gan maia asonai fane fug lugonaba asa heafna gafugag elim ningitigina og sa ma afu ehena asonai fane lambi. Afa nangwaghiawagig el enag elim tikaminefenam pese esug ningihiana. \p \v 11 Afa maia pese ika esug pugunaba afa asona mog ming gafugag elim ningihianaba afa ehem gafa gwenaig esena tikamine fenam amtakwalig mo sihinagenam pese esug ningihiana. \p \v 12 Afa maia ika esug pugunaba afa ehe ming gafugag elim ningihianaba afa ehem gafa gwenaig esena tige nugwakale flanam afwambagam flafatina. \p \v 13 Afa sa asona mog enaig esona og, ‘Haig ka esefe. Naiba ka kikeafna luwalim ningihia, ka ehem fwina membenag. Eba ehena mo higi me.’ \p \v 14 Afa maia nangwaghiawagig el legim nangunim hefum sihiawagini og, ‘Sona asona mogna luwal oblo. Na tigifatinim asa big aso mo fli.’ \p \v 15 Asa ehem fli aso afwambagam ningihini asa tigi fatini.” \p Sisas sihi fwahanam afa ming mo sihini og, “Asona mog ehengelim sa haig esenifi? \p \v 16 Afa eba blonam sonag elim kwagi klaitinam asa aso mo mingnag elim faifi.” Afa maia mungwali el ena mom higinim enaig esogona og, “Masa enaig pugufe.” \p \v 17 Afa Sisas nangwaginam asa enaig saheni og, “Afa haig mog mo maia Godna molaba goh. Afa enaba enaig esog; \q1 Ena sumulba lala nimblawagig el esugum fli fatig eba naho God esenagba asa sumulbi gohug. \rq Sam 118:22\rq* \p \v 18 “Afa amban enag aga laba peba asa ehem tigia fwatife. Afa aga ambanim penam ehem piga fakafe.” \p \v 19 Afa nihemo anwena el i, afa saglag pris i ati anwenafini enag lasug moba ehengelni amtakwalig onigig upuguni. Asa ogna Sisasim kehli afa ehengel mungwali elim embefegoni. \s1 Mango sa big misog el mi God mi faigofe \r Matyu 22:15-22, Mak 12:13-17 \p \v 20 Afa sa ehem numwehenaginim asa elim ningitigini og sa ma Sisasim mwakwalinibi asa ehem moalambini sa ma gavman na ningala fwahi. \p \v 21 Afa sonag el Sisasim sahini og, “Ogfuiag el, kagel ati ka anwenafig neana moba nufunam afa ena nufunam moba ati ne elim Godna mina ogfu fenigeg, afa ne mas onigi ne gauna haig haig elim gafa sihinag feg. \p \v 22 Sa kam sihin, bigna nihe mo atiaho enaig sihifeg sa big kigba Romna misog elbi fai me awai awai me?” \p \v 23 Afa Sisas ehengelni mwakwal onigigim anwenafenim afa esona og, \p \v 24 “Sa kam kig ogfuni. Amban na nofbosug i unehlag i asa enanai yi go?” \p \v 25 Afa esogona, “Sisar Romna misog el.” Asa Sisas sihini og, “Afa Sisarnaba asa Sisarim fai afa Godnaba asa Godim fai.” \p \v 26 Afa ehengel mas ehem enaig klimoan mo mungwali elnai yi fini mo. Eba ehengel sineminefinim mwalfwai auguiafna. \s1 Sisas sihini el melig buguagafeg mom \r Matyu 22:23-33, Mak 12:18-27 \p \v 27 Afa mingnag sadyusi el Sisasim nangugum ambena. Sadyusi el enaig onigini og melig pigieg elbi mas buguagafei. Afa Sisasim sahini og, \p \v 28 “Ogfuiag el, Moses enaig sihifena, afa el luwal fwainig lahagba heafna sumineg sa ma ehena esig angwafigbi flai asa ma luwal etegna sigagla unehlifi. \p \v 29 Afa autunam elegeg la gohug nilete ka afwaihiafena. Eteg angwafig flana maia lahanaba luwal fwainig. Asa esig angwafig agafena. \p \v 30 Afa ehem angigieg flana afa ehem gafa luwal fwainig lahana. \p \v 31 Afa olyi nai flana gwenaig esena ehem gafa lahana. Asa gwenai pigi feakan ikan sumineg ne mog la puguna. \p \v 32 Afa sumi yi enag angwafigim gafa lahana. \p \v 33 Afa autunai la maia enanam melig pigieg buguagafeiba asa ehe ambanna angwag fefe afa mungwa niletena enag angwafig mungu flini?” \p \v 34 Afa Sisas enaig sihifini og, “Afa glaunai el sa ne angwafig lambig. \p \v 35 Afa saglag i angwafig i melig pigieg buguiagafegim eba ihla fifi afa sumi yi sa feg enenaba mas angwafig lambi. \p \v 36 Afa eba ehengel Godna oflanai el lofifi mas pese pigi. God ehengelim ilafo laitiba asa ehengel Godna luwalig feskofefe. \p \v 37 Afa Moses gafa gwenaig ogfufeg God melig pigieg elim ilafo laitigba asa ahnabugo li suwi lagigna mo Moses enaig sihifeg og, Ainiyagba eba Abraham, Aisak, afa Jekop na God. \p \v 38 Afa enaba ogfug eba ehe mango melig pigieg elni God mo, eba heafa nofkena elni God. Afa sa ehengel ehena nofla ati nofkena gag feasaieg.” \p \v 39 Afa mingnag nihemo anwena el og, “Ogfuiag el neana mo sihiagba eba suiala feg.” \p \v 40 Afa enenam mungwali el ehem ming mo sahinigim oksini. \s1 Sisas sahini El God Gisfu Fwahagim amban maia \r Matyu 22:41-46, Mak 12:35-37 \p \v 41 Afa Sisas sahini og, “Haig segba el enaig esogog El God Gisfu Fwahag eba Devitna simbianiga? \p \v 42 Afa Godna buk la Devit ehe enaig esog; \q1 God Ainiyag Kana Ainiyagim sihinag sa kana nihiginai ninga la pegafim \p \v 43 ikan ikan ka sa kike neana fagiule elim tigfeskonam asa ka nem faife. \rq Sam 110:1\rq* \m \v 44 Afa Devit ehem seaflana, Ainiyag. Haisegba enag ehe Devitna simbianigaba feg?” \s1 Numwehifibi nihemo anwena elni nihem \r Matyu 23:1-36, Mak 12:38-40, Luk 11:37-54 \p \v 45 Afa el Sisasna mo higafufna maia patalfuiag elim osihifinibi og, \p \v 46 “Sa ne numwehifibi nihe mo anwena elni enaigim. Ehengel enaig membig ogna heafna beten lofug wagwaginim asa afu. Afa ehengel fwina membig og sa ma kam enaig suwigi saglag el. Afa bu yis la ehe ogna misog el lofug augu afa laskuhlag lala ehe ogna sime suialag la gose augu. \p \v 47 Afa ehengel bontag angwafigim mwakwale gonigim afa ehengelni lala lambigonig. Afa enaig esigim afa ehengel mwakwalig kwinam beteniaska. Afa enanam God kwefihiage ofefiba asa enaig elim kwania susug faifi.” \c 21 \s1 Bontag angwafig Godim weti kig faina \r Mak 12:41-44 \p \v 1 Afa Sisas nangwahiage nangunaba kaksag kigna el Godim kig faini. \p \v 2 Afa nangunanaba bontag angwafig gafa eba sambaga kig weti klug Godim faina. \p \v 3 Afa Sisas enaig esona og, “Ka nem nufunam sihinig sonag angwafigbi eba kig fwainig, afa enaigba fainaba eba ehe numwehe gwesim mingnag elim hili fenig. \p \v 4 Afa mingnag elbi eba kigna feasaina afa ehengel hefum mo lambugafufnaba afa Godim mo mungkwehegenai wetia klug faini. Afa sonag angwafigbi eba kig fwainig fena afa eba wetiaklug kig mungu fanena maugum ugufna enag gwesim Godim mungwali faiena.” \p \v 5 Afa patalfuiag el mingnag enaig onigig fini og, Godna kwania lalaba eba suialafegim afa fun i wag i fwinam suialafiageg. Afa Sisas enaig sihifena og, \p \v 6 “Glau ne mungwali enag fun lalam ne nangug, eba mas gofi. Nengigimba angoluwag ambefe funim titoitifife afa sa mungwali bite la apaiyefe afa mas mungu gofi.” \s1 Haig haig kinig pugufe \r Matyu 24:3-14, Mak 13:3-13 \p \v 7 Afa ehengel sahini og, “Ogfuiag el, ansi sa enaigba pugufe? Afa sa mangwal puguiba asa ka enam nangufi afa enaigba kam ogfunig eba amtakwalig osuna puguiagim ati muhla ofe.” \p \v 8 Afa Sisas sihini og, “Numwehifibi masa el nem mwakwale gonife. Afa kaksag el ambenam kana unehlag la mwakwale afwaihenam esogofe, kike Kraist God kam kanog fwahag afa gwesim ming mo enaig sihi fife og enag osuna ati meyi ofe. Nofe ne ehengelim patag afu. \p \v 9 Afa enenam ne higibi mingnag kantri hefum hagkafufe afa nofe ne embefi. Sonaigba eba gof opugu afa awaieg osunaba eba maisim sumi yi fe.” \p \v 10 Afa ehe gwesim ming mo sihina og, “Afa kantri hefum hagkafufe afa misog el hefum hagkafufe. \p \v 11 Afa haig haig bite eba asag i kwania bini i, afa kinig i puguiagefe afa mangwal amtakwalig bite la puguiafi afa of la puguiafi. \p \v 12 Afa enaig puguia fwainig maisim fefiba el nem lambinim kinig faigofe. Afa ne kana el afwaihiefiba eba lotuni misog el nem kwefihian nugenam asa kalabus lala lambi laitife. Afa nem Gavman i misog elni ningala fwatibi asa ne ehengelni nofla afohiefufe. \p \v 13 Enaba enenai yi sa ne ehengelim Godna mo sihigon. \p \v 14 Afa sa ne numwehe onigim nofe ne fwinam onigwaginim enaig esogo mangwal mo sa ka sihigonfe. \p \v 15 Afa eba kike nem kwaganam afa nengelni mengig laba kike sihife afa ka nem suialag onigig faiba afa sa angoluwag mas ena mom flafui. \p \v 16 Afa nembiafgelni afahumonig, nilete, mungwa usmuna, afa hihe enag nem angoluwagna ninga la fwatibi asa mingnag nem kwaskofife. \p \v 17 Afa ne kana el afwaihiefiba asa mungwali el nem olug kakagegonife. \p \v 18 Afa mas nengelni lapug mungu amtakwale. \p \v 19 Afa atiaba ne wasneigbi eba ne nofkikena afohiefufe.” \s1 Jerusalemba amtakwalefe \r Matyu 24:15-21, Mak 13:14-19 \p \v 20 Afa Sisas sihini og, “Afa maia angoluwag el ambe Jerusalemim mugi yi pugu fakafiba sa ne nangufe eba sa ne anwenafi enaba ati amtakwaligim ofe. \p \v 21 Afa maia enenam ofefiba asa Judia nai el ikagna mug gam embem ikafe. Afa kembig la nai el kembigim ikagna fwahinim afuna afa sangwali nai el nofene kembig gam afu. \p \v 22 Afa enaig osuna God ehengelim amtakwalig susug afai. Afa enaigba esegba eba Godna nufunam mo ati enaig sihifeg. \p \v 23 Enanam amtakwalegefe angwafig afnialigni afa angwafig weti luwalna. Afa eba fwina amtakwalig hwa bite la pugufe afa enenam God sonag elim olug kakagenugefe. \p \v 24 Afa mingnag elimbi angoluwag el kwaskofife afa mingnagim mungwali kembig kalabus lala lambi aitiafufe. Afa afwambinai el Jerusalemim numwehefufufe. Afa gwenaig esifi ikan heafgelni enag osuna awaiefe.” \s1 Nufunam el blofe \r Matyu 24:29-31, Mak 13:24-27 \p \v 25 Afa Sisas sihini og, “Afa maia enenam enaig ofefiba asa mangwal haig haig puguiagefe asa osu i, was i, afa bagnafut i enanaiyi eseagefe. Afa bitenai el mungwal enam oniginim afa sa olug wahige skofefe afa maia bu kwaniana mwagim higinim asa nangufi maia bu kwania mimewe blo humu ofiba asa embefeagifi. \p \v 26 Asa el fwinam embefeagifi maia sumi yi mungwali bitem enaig puguiagofefiba asa mangwal oflanai heafgelni kifeg fwatiagi ahkawag minefefe. \p \v 27 Afa enanam ehengel Nufunam Elim nanguiba sisi yi leango la kwania wasneigni afa kwania ombusugni wahe blofe. \p \v 28 Afa maia enanam enaig ofefiba afa sa ne olug fwina wasneiye skofe eba God nem lambigim muhla ofe.” \s1 Fik li lasug mo \r Matyu 24:32-35, Mak 13:28-31 \p \v 29 Afa Sisas ena lasug mo sihini og, “Sa ne fik li afa ming li nangwaginim asa ne onigim. \p \v 30 Afa maia li figeg yiminig pugufe asa ne anwenefi eba suialagnam meyiofe. \p \v 31 Gwenaig esefe maia ne nanguibi asa mungwali puguiagefe sa ne anwenafi eba Godna bog meg muhla blo meyi ofe. \p \v 32 “Ka nem nufunam sihinig afa enag el maisi afofiba asa mungwali enaig puguiagefe. \p \v 33 Of i bite i mungwali awaieba afa kana moamo wahkig gwese gofufe.” \s1 Nengel ati numwehifim \p \v 34 Afa Sisas enaig sihifeni og, “Nengel sa ne numwehifim. Nofene buyisifi afa uflogna bu ahgagifi afa fwinam onigwageafufum. Masa enag osuna ikagna nem pugunifie. Afa ne mas numwehiagig mo. \p \v 35 Afa enag osuna mungwali bitenai elim ikagna pugunfi ofenaiba sis bume la apaiyofe. \p \v 36 Asa ne numwehi afohiafiba sa ne Godim wahkig sahna fufum sa ma God nem wasneig faibi sa ne enaigim kwegfu afu, eba ne Nufunam Elim nangunim afa ne mas ehem afwane fini.” \p \v 37 Afa mungwali osuna Sisas Godna Kwania lala la elim ogfufenugena afa osu pegnam ehe afwamba gam pugu ika oliv mug la sinaini gofena. \p \v 38 Afa mungwali el ogna leana gubi Godna kwania lala gam ambenam Sisasna mo higim. \c 22 \s1 Judas ona Sisasim elni ningala fwaha \r Matyu 26:1-5,14-16, Mak 14:1-2,10-11, Jon 11:45-53 \p \v 1 Afa enanam Ju elni pasova buyis meyiofe fenaba sona buyisba seflig bret yist fwainig buyis. \p \v 2 Afa sa saglag pris i afa nihe mo anwena el i ogna Sisasim tigi fati afa sa ehengel mungwali elim embefegoni. \p \v 3 Afa enanam Sisasna patalfuiag el mungu ehena unehlagba Judas Iskariot, Satan ehena nihi, sefuna. \p \v 4 Asa Judas saglag pris mi afa Godna Kwania lala anwasag el mi ika nangwagenam og, haig sa ka esenam Sisasim nengelni ninga la fwaha fe. \p \v 5 Afa enag el sifakalinim asa ehem enaig esoni og, “Eba ne enaig eseba eba ka nem kig faifi.” \p \v 6 Afa Judas ehengelni mom sawifenim afa mina yisiginam afa maia kaksag el awaienaba asa ehe Sisasim ehengelni ninga la fwahafe. \s1 Pasova bu yi numwehiagini \r Matyu 26:17-25, Mak 14:12-21, Jon 13:21-30 \p \v 7 Afa enanam Bret yist Fwainig buyis ati puguna. Enag osuna el sipsip luwalig kwaginim asa Pasova buyis la ahgagini. \p \v 8 Afa Sisas Pitami Jon mi sihinugenam asa ningitiginam og, “Sa ne ahkanam bibeafgelni fanem ninumwehiagafeba afa sa big ena Pasova buyis ahga.” \p \v 9 Eheningi ehem ahsihina og, “Hanai yi ka numwehiagafefe?” \p \v 10 Afa Sisas sihini og, “Sa hig, afa ne ahkanam kembig la ahsefunam afa sa ne elim ahuflafe maia bu ubluiofiba sa ne ahpatalfuku ma lala la osefufiba sa ne sefuahka. \p \v 11 Afa lalana mogim ahsihina og, ‘Ogfuiag el enaig saheg og, hag mengig megam sa ka kikeafna patalfuiag elim wanefe.’ \p \v 12 Afa eba enag el nem ogfunifi eba kwania mengig sisi gam go. Ena mengigba ati ninumwehiage go enanai yi sa ne faneba numwehiage ahfe.” \p \v 13 Afa patalfuiag el sa enaigim ahnanguna maia Sisas ena mo fainibi afa sa enag faneba numwehiage ahfena. \s1 Sisas Ainiyagna fane ogfuni \r Matyu 26:26-30, Mak 14:22-26, 1 Korin 11:23-25 \p \v 14 Afa kwekwe watini Sisas 12 pela patalfuiag elim sime la wan pegnam fane wanena. \p \v 15 Afa ehe enaig esona og, “Ka fwina membeg ena Pasova buyis nengelim koka nem wane afa sa ma kam sumi yi susugba pugunai. \p \v 16 Ka nem sihinig ka mas pese ena buyisba ne eba ikan ikan maia Godna bog meg ena buyis mog nemug faiba asa ambala upugufe.” \p \v 17 Afa sa Sisas bu kapna flanam Godim suialag onam asa enaig esona og, “Hwa bu flinim asa nimbefum mimangi. \p \v 18 Ka nem sihinig ka mas ena wain bug pese nei eba ikan ikan asa Godna bog meg eba pugunam blofe.” \p \v 19 Afa sa amba flanam Godim suialag onam asa kukosko fenam mimangeni asa enaig esona og, “Hwaba kana lofug, ka nem faig koka nem kwaganim, sa ne enaig esi kam wahkig oniginafufim.” \p \v 20 Afa maia ahganaba asa ehe bu kapna flanam gwenaig esena ehengelim mimangenim afa sa enaig esona og, “Hwa buba eba kana taf, ka sugfenam asa ka lahafe. Ena tafba ese fwahag eba Godna mulug mo sihi fwahag. \p \v 21 “Sa hig! Nengelnai amban mungu ka wan one ehe kam ikanam elim mwaunfe. \p \v 22 Autunam God sihi fwahana mango mina sa Nufunam Elbi lahafe afa sa sonag el ehem elim mwaunufe eba niasabam.” \p \v 23 Afa patalfuiag el hefum sahwagini og, amban bigelnai sa enaigba esefe. \s1 Amban sa gosig elbi fefe \p \v 24 Afa patalfuiag el hefum moanagini og amban sa ehengelnai gosig elbi fefe. \p \v 25 Afa Sisas ehengelim sihini og, “Afwambanai elni misog el ehe fwinam wasneiageg elim nangwahiagegba. Afa el ehena unehlagim fingifigim afa seflig og sonaba elni hihe.” \p \v 26 Afa Sisas enaig esona og, “Nofene enaig esi. Amo, eba amban sa nengelinai gosig el feg eba sa ma sumi nai el lofei. Afa amban sa nengelinai misog el feg eba sa ma esug gafugag el fei. \p \v 27 Afa amban el sa fane neauwug afa amban el sa fane numwehiageg blug enaba amban sa gosig? Eba el sa fane mungwaug la neau eba naho gosig elbi feg. Afa eba ka olyi fenam asa ka esug gafugag el lofefe. \p \v 28 “Afa maia kam kinigbi pugunagba afa ne mas kam fwahai. \p \v 29 Afa kana alag kam heafna bog meg faig asa kanga gwenaig esefe ka nem faifi. \p \v 30 Afa ne ambenam kana bog megam fane i bu i ka nem wanefe. Afa ne misog elni pegag sime la augunam asa ne 12 pela Israel elim nangwaghiagifie.” \s1 Sisas esona Pita kam mas fatinafe \r Matyu 26:31-35, Mak 14:27-31, Jon 13:36-38 \p \v 31 Afa Sisas Pitam sihina og, “Saimon sa hig, Satan Godim sahnag ogna neana olug onigigim yuhna. Asa ofenaiba efef liim fe safla faka ofefla. \p \v 32 Afa ka neana olug onigigim Godim sahnaiba eba mas neana olug onigig fwahie. Afa maia ne pese bloiba eba sa ne nimbiafna nilitem ehengelni onigigim fwaki lasanfe.” \p \v 33 Afa Pita higi enaig sihifena og, “Ainiyag, afa ne kalabusiba akofiba big mungwal ahkafe. Afa nem tigi afatifibi eba sa ma kam gafa tigi fati. Ka mas embefei.” \p \v 34 Afa Sisas ehem sihina og, “Pita ka nem sihinag enaba gla sinaini kakaruk mwasiag fwainig fefiba asa ne sambaga mungu nagim esofe ne kam mas anwenafenag mo.” \p \v 35 Afa Sisas patalfuiag elim enaig saheni feni og, “Afa maia ka nem ningitigiba ne mas kig wula na, wula, afa mong lofug enaig ne lambug afufe mo. Afa mango maia nem tumenig?” Afa sa ehengel wahigi sihini og, “Amo, eba awai.” \p \v 36 Afa ehe esoni og, “Afa ne enaig fegba sa ne lambig afu. Afa amban ne kasu fwainigba sa ne nimbiafna lofug el fainam asa ne kig enananam flanam afa kasu sa ne lambim. \p \v 37 Afa Godna mo ati sihi fwahana eba nufunam kam enaig pugunafe. Godna mo ati enaig sihifeg og eba el enaig onigigfig og eba ehe el amtakwalig. Ei, eba nufunam kam fenafe.” \p \v 38 Afa patalfuiag el sihini og, “Ainiyag, sa nangu kangelbi sambaga kasu feg!” Ehe og, “Eba magwese.” \s1 Sisas oliv mug la beten ena \r Matyu 26:36-46, Mak 14:32-42 \p \v 39 Afa Sisas Jerusalem kembig fwahanam gwenaig ese gofna oliv mug gam ehem patalfuna. \p \v 40 Afa enanai yi apukenam afa sa enaig esona og, “Sa ne Godim betenini eba neana olug onigig mas tigefupei.” \p \v 41 Afa ehe ehengelim fwatinam gwesim mwakwalig hilife ikanam asa mongkokini kwakwagenam afa sa beten enam og, \p \v 42 “Kanapi ena kapteba sa ne kana ninga la nai mwehlai. Asa nofene kana membug la ese afa eba ka sa nimbiafena membug la ese.” \p \v 43 [Afa oflanai el ehem pugunam afa sa ehem wasneinagena. \p \v 44 Afa kwania kinig ehem gohnagenaba asa ehe fwina beteniafnaba ehenge ehena nihi pugu penafena ofenaiba taf.] \p \v 45 Afa betene fwahanam asa pese patalfuiag elim ningwagna ikana afa ika nangwagenaba ehengelni olug kinig skofenaba asa ehengel non aska fena. \p \v 46 Afa ehe ehengelim enaig esoni og, “Haisegba sa ne non aska? Afa sa bugia gafenam beteni masa neana olug onigig tigefu penfie.” \s1 El Sisasim ambe kehlini \r Matyu 26:47-56, Mak 14:43-50, Jon 18:3-11 \p \v 47 Sisas maisi mo sihi gofenaba afa sa kaksag el flaublunam. Afa sa Judas eba patalfuiag el enag ehe gose ika mina ogfunim, afa blo Sisasim muhla fenam ona ehem asanktata fiahfla. \p \v 48 Afa Sisas ehem enaig sahna fiahflana og, “Neho nog Ka Nufunam Elim asanktata fiahflanam asa angoluwagna ninga la fwaha?” \p \v 49 Afa patalfuiag el ati anwenafini el ogna Sisasim kehli asa sahini og, “Ainiyag ne membegba ka sa kasuni hagim?” \p \v 50 Afa sa ehengelnai mungu kasu skoflanam prisni misog elni gafugag elim nihiginai angum higeflaitina. \p \v 51 Afa Sisas enaig esona og, “Magwese fwaha!” Afa sa Sisas ehena angugum ningana pese gabahlana. \p \v 52 Afa saglag pris i, anwasag el i afa saglag el i ogna ambe Sisasim kehli asa Sisas ehengelim enaig sihi feni og, “Ne enaig onigig Kaba ukwef el ho feg na ne kasu na malu na fla blug kam flig. \p \v 53 Afa mungu mungu osuna Ka Godna Kwania lala ikafenam gafenaba afa enanam ne mas kam flini mo. Afa nag ilawaba eba enanam ne kam esofini. Afa enanam si kifiagim filafe fatife.” \s1 Pita hefum sisagena \r Matyu 26:57-58,69-75, Mak 14:53-54,66-72, Jon 18:12-18,25-27 \p \v 54 Afa sa Sisasim kehlinim misog prisni lala gam wanigafuiafnaba afa Pita sum kiniafwaha fiahkafna. \p \v 55 Afa el lala bog muhla olyi suwi wehlinim enanai yi auguiafnaba Pita gafa ika nanai yi gafena. \p \v 56 Afa gafuga angwafig angwaming ehem suwi ombusugi fahigeflam asa enaig esona og, “Sonag elbi eba ati Sisas i safeakfna.” \p \v 57 Afa Pita esona og, “Angwafig ka mas ehem anwenafenag mo.” \p \v 58 Afa managig fwainig ming el blona fahigeflanam afa gwenaig esona og, “Ne gafa ati ne mungwal safeakafna.” Afa Pita esona og, “Amo, kaba mas ehiba sahfeakafna mo.” \p \v 59 Afa mwakwalig afohiafenba afa ming el gwenaig esona og, “Eba nufunam ehe sonag elbi eba Sisas i sahfeakafna enag ehe gafa Galili lanai el.” \p \v 60 Afa Pita esona og, “Ka mas anwenafeg mo ena mo sa ne esogba.” Pita enaig sihifegofnaba afa gweyi ikagna kakaruk moasiyinaba. \p \v 61 Afa Sisas wahigifenam Pitam nangwagofenaba. Asa Pita pese ena mom oniginam Sisas sa ehem sihina og, “Maia maisim kakaruk moasiag fwainig fefiba ne sambaga mungu nagim esofe ka mas ehem anwenafenag mo.” \p \v 62 Afa asa afwambagam pugu ikanam nugwakal ufwe feagena. \s1 El Sisasim tikaminefinim kotemini \r Matyu 26:67-68, Mak 14:65 \p \v 63 Afa anwasag el Sisasim kehlinim amtakwalig mo sihinaginim afa tikaminefini. \p \v 64 Afa ehengel Sisasim nofugim lofugna kagfunim asa sahnagini og, “Neaho Godna mo fla sihiaule el sa ne kam sihin amban el nem tigikafu?” \p \v 65 Afa ehengel mingnag kaksag molamp mo faini. \p \v 66 Afa leana gubi yi saglag el i, saglag pris i, afa nihemo anwena el i enag ambe laskuiahlanaba asa Sisasim ehengelni nof la wanig ambena. \p \v 67 Afa sa ehengel Sisasim sihini og, “Sa ne kam sihin neaho Kraist God nem Gisfu Fwahag?” Afa ehe wahigi enaig esona og, “Ka nem sihinibi ne mas kana mo higi. \p \v 68 Afa ka nem sahtigiba afa ne mas kam kwegfug lagini. \p \v 69 Afa glau fenam afa ikan autunai la fefe eba Nufunam El ehe gosig ikanam wasneig God ena muhla pegafufe.” \p \v 70 Afa sa mungwali el ehem sahini og, “Neaho ne Godna leg?” Afa ehe sihini og, “Ei, eba gwenaho, ati ne sihig.” \p \v 71 Afa ehengel esogona og, “Mangofi eba mingnag el ati ehem sehig. Eba ati ka higig eba heafna moala.” \c 23 \s1 Pailat Sisasim sahna \r Matyu 27:1-2, 27:11-14, Mak 15:1-5, Jon 18:28-38 \p \v 1 Afa sa enag mungwali el Sisasim Pailat nangum wanig afuna, eba Romna misog el. \p \v 2 Afa sa ehengel Sisasim sehini og, “Sonag elbi og na bigelni kantrim filafefati. Ehe elim ogfunig og masa kig Romna misog elim faifi. Afa ehe enaig esog og kaba Kraist kike misog el feg.” \p \v 3 Asa Pailat Sisasim sahna og, “Neaho ne Ju elni misog elbi feg?” Afa Sisas esona og, “Ei, gwenaho ne sihig.” \p \v 4 Afa sa Pailat saglag pris el mi afa mungwali el mi sihini og, “Sonag elbi mas haig eseg mo.” \p \v 5 Afa ehengel fwina olug wasneigni esogona og, “Amo, eba heafna mo Judianai elim olugim fwaki lasaneakag. Enaba Galili la pugugim blog wanai yi pugug.” \s1 Herot Sisasim sahna \p \v 6 Afa Pailat ena mo higinam asa sahtigina og, “Sonag elbi eba Galili lanai ho maia?” \p \v 7 Afa ehe enam ati anwenafena afa enaig onigina og, Herotba Galililanai elim nangwaghiageg el feg afa enag glawaba Jerusalem la ga. Asa Sisasim esim ningihiana. \p \v 8 Autunam Herot ati higina Sisas kigmog ogfunaba enam ona nangu asa ehe Sisasim nangunam maia blofenaba asa sifakalena. \p \v 9 Afa sa ehe Sisasim fwina sahnagenaba afa Sisas mwalfwai gofena. \p \v 10 Afa sa saglag pris i nihemo anwena el i bugiaga fenam asa Sisasim fwina sehini. \p \v 11 Asa Herot fena afa heafna soldia apaiyena Sisasim molamp mo fainim nugwakale flini. Afa misog elni lofug ehem fatinim asa Pailat nangum pese ningihini. \p \v 12 Autunam Herotba Pailatna angoluwag el fena afa ilawaba ehe hihe ahfeg. \p \v 13 Afa sa Pailat saglag pris i, saglag el i, afa mungwali el mi unetigina og ma ambe. \p \v 14 Afa ehe ehengelim enaig sihifeni og, “Sa ka sonag elim wangig ambena ofenaiba haig haig el lofeg. Afa ka mungwali elni nof la fahigenagegba mas ka ehena haigim nangug mo. \p \v 15 Afa Herot gafa gwenaig onigig fenam asa pese ningihiana. Sa ne anwenafi hwa elbi mas haig eseg mo asa ka onigihiaba sa ne tigifati. \p \v 16 Afa sa ka ehem wena fliakilenagenam asa fwaha.” \p \v 17 [Enanam Pasova buyis la ehengel ogma ambanim kalabus elim membinibi asa Pailat mungu elim fwahafe.] \p \v 18 Afa mungwali el mungwa mengna esogona og, “Sonag el mo tigifatibi afa Barabas mo ningihia.” \p \v 19 (Autunam Barabas eba kembig la maluna penim afa sa elim tigefatina enaig esenaba asa ehem kalabus yi flifatini.) \p \v 20 Afa Pailat ona Sisasim fwaha asa elim enaig pese sihi feni. \p \v 21 Afa mungwali mungwa mengna fwina esog ona og, “Sonag elimbi li katigeg la kukufenagi! Sonag elimbi li katigeg la kukufenagi!” \p \v 22 Afa Pailat pese ehengelim sihini og, “Haiseg! Mango maia fegba. Afa ka mas ehena haigim nangug mo eba ka ehem wena fliakilenagenam asa fwaha fe.” \p \v 23 Afa ehengel fwinam mungwa mengna esogo afufna og, “Sa ne Sisasim li katigeg la kukufenagi.” Asa Pailat ena mo higinam. \p \v 24 Afa Pailat gafa mungwa mo sihina sa ma gwenaig esi. \p \v 25 Afa sonag el kalabus lanai eba Barabas autunam ehe maluna kembig la penim afa sa elim tigi fatina afa enag mungwali el ehem membini Pailatim og sama fwahai. Asa Pailat gwenaig esena afa sa Sisasim mo mungwali elni ningala fwahana. \s1 Sisasim li katigeg la kukufenagini \r Matyu 27:32-44, Mak 15:21-32, Jon 19:17-27 \p \v 26 Asa Sisasim wanig afuafnaba afa nangunibi Sairini lanai el Saimon ona kembig la ika seaifo enag ehem hehlinim Sisasna li katigeg ehem fli kufehlinibi asa kufehlanam asa Sisasim sum patalkuna. \p \v 27 Asa kaksag el mungwali flaukunaba afa mingnag angwafig mo wewatini Sisasim patalfuiafna. \p \v 28 Afa Sisas wahigifenam ehengelim enaig sihifeni og, “Jerusalem la nai angwafig nofe ne kam wewatina asa ne nimbefe afa luwal fe sa ne gwenaig esi. \p \v 29 Afa sumi yi puguiba el enaig sihifefie og, ‘Afa angwafig alaisuwufeg afa angwafig luwal fwainig afa angwafig luwalim tut faig fwainig eba sa ma sifakali.’ \p \v 30 Afa enanam; \q1 El mugim enaig sihifenafe og ‘Kam tufupe sagfla kumwahla’. \rq Hos 10:8\rq* \p \v 31 Afa atiaba el kam enaig esigbi maia li figetinim asa ehengel fwina amtakwalig eseagifie maia li fofeba.” \p \v 32 Afa amtakwalig el ahfena afa Sisas fena enam el wanafunam ogna ehem kwaskofi. \p \v 33 Afa ena mug la ogna kwaskofi ena mug seflig misog kig mug. Enanai yi Sisasim olyi kahlini afa sambaganigi el ming ehgam kahlini afa mingim ming ehgam kahlini. \p \v 34 Afa Sisas esona og, “Api, ehengel mas heafgelni amtakwalig nihem anwenafig mo sa ne ehengelni enaigim huguflanim.” Afa el Sisasna lofug huguflinim asa katna gosisini ogma amban sa enana lofug flai. \p \v 35 Afa el nangwafofenaba afa sa Ju elni saglag el Sisasim molamp mo faini enaig esogona og, “Eba ehe sa ming elim fakwaganfe enag sa ma hefum kweagfui. Atiaba God Kraistim Gisfu Fwahag El fegba asa ma gwenaig ese hefum kweagfui.” \p \v 36 Afa anwasag el gafa Sisasim molamp mo fainim asa mileaklana bu nehni. \p \v 37 Afa enaig esogona og, “Atiaba ne Ju elni misog el fegba sa ne nimbefum kweagfu.” \p \v 38 Afa sa li kukweflag la enaig ginofini og: \qc Sonag elbi eba Ju elni misog el feg. \p Asa Sisasna misog sisi yi kukufi fwahini. \p \v 39 Afa mungu el sa Sisas nahlum wahe kagini enag Sisasim molamp mo faina og, “Neba naho Godna Gisfu Fwahag El me awai awai me? Sa ne bibefum kwaganim.” \p \v 40 Afa ming el ehem ninimu flanam enaig esona og, “Atiaho ne Godimba embefenag? Neanga gwenaig susug flag. \p \v 41 Afa eba bibeafgina moala big enag susugba ahflag enaba ihlafeg. Afa sonag elbi eba mas haig esena mo.” \p \v 42 Afa Sisasim enaig sihifena og, “Sisas ne misog el ofefiba sa ne kam onigina!” \p \v 43 Afa Sisas ehem enaig sihifena og, “Ka nem nufunam osihina glauwaba ne kai heven la hawagfife.” \s1 Sisas lahana \r Matyu 27:45-56, Mak 15:33-41, Jon 19:28-30 \p \v 44 Afa osu misosuf gigni osu meagam seaifunaba mungwali bite si kigi fakana ikan ikan sambaga mungu aua la puguna. \p \v 45 Afa gwenanam Godna Kwania lala nai lofug olyi plefunam pekan pitkafena. \p \v 46 Afa Sisas ambwaitina esona og, “Api, ka kikeafna sungwabugbi nibeafna ninga la afwaha.” Afa ena mo sihinam asa lahana. \p \v 47 Afa anwasagna misog el mungwali enam nangunim Godna unehlag fingi finim og, “Eba nufunam ehe sonag elbi suialag ehe.” \p \v 48 Afa el enanai yi afohiafna enag enam nangunim heafna bahaligim tigewaginim afa ningam gwana kakuwagini asa afuna. \p \v 49 Afa Sisasna hihe i afa mingnag angwafig i enag membiagig afohiafnaba ehe gafa nanguni. Autunam ena angwafigbi Sisasim Galili nai patalfubina. \s1 Sisasim fun meg la fakini \r Matyu 27:57-61, Mak 15:42-47, Jon 19:38-42 \p \v 50 Afa saglag el mungu ehena unehlagba Josep. Eba Judia nai el ehena kembigba Arimatea. Sonag elbi eba suialag el fena. \p \v 51 Afa mingnag saglag el sa Sisasim otigiginibi ehe mas mungwa mo sihini mo eba ehe Godna bog megim nangwagim nenge gofena. \p \v 52 Asa ehe Pailatim sahna ogna Sisasna eligim flauku. \p \v 53 Afa sa ehe Sisasna eligim li katigeg la nai nibwasala upi fakanam asa lofugna sagfla kikenagenam asa flauku fun meg la fakana. Ena fun megba mulug gofna mas ambanim eyi fakini mo. \p \v 54 Afa eba Fraide osupegna, enanaba el laskuhlag osuna numwehiagini. Afa enaba ati meyiofefna. \p \v 55 Afa sa angwafig Sisasim Galili nai patalfubina enag Josepim patalfunam fun meg la nangwafufnaba asa Josep enanai yi fakana. \p \v 56 Afa ehengel pese lala gam afunam afa sa pauda i fungunia bu i numwehiaginim ogna sa Sisasna lofugim laitinagi. Afa sa esug auguiag osuna ehengel ena nihe mo patalfunam asa esug auguna. \c 24 \s1 Sisas pese buihiana \r Matyu 28:1-10, Mak 16:1-8, Jon 20:1-10 \p \v 1 Afa Sande leana gubi enag angwafig fun meg nanguigim afufefnaba asa pauda i fungunia bu i lambug afuna. \p \v 2 Afa afu nangunibi fun mogug fun megim pwaka feg ati bafo gofna. \p \v 3 Asa ehengel saiye afunam mas Sisas Ainiyag na eligim nanguini mo. \p \v 4 Afa sa ehengel afohiafnaba fwina onigwageafufna. Afa sa gweyi yi ikagna el sambaga heafnigina lofug eba fwinam busiag ahfena enag muhla ahgofna. \p \v 5 Afa angwafig nangwaginim embefiagini bite nofeafufna. Afa sa sambaganigi el enaig sihi ahfeni og, “Haisegba sa ne noka nofkikena elbi bite kife la yisigi nangu? \p \v 6 Eba mas wanai yi ba gah mo. Eba awai. Eba ati pese buihiag. Atiaho ne ehena moba onigig asa ati nem Galili yi sihini. \p \v 7 Ehe enaig esona og, ‘Eba Nufunam Elim amtakwalig elni ningala fwahibi asa ehem li katigeg la tigi kahlife afa maia sambaga mungu osuna ika puguiba afa sa ehe pese buihiafe.’” \p \v 8 Afa sa angwafig Sisasna mom pese enam onigini. \p \v 9 Afa sa ehengel enanai fwahinim asa pese afunam 11 pela patalfuiag el mi afa mingnag el mi sihigoni. \p \v 10 Afa enag angwafigbi eba Maria Makdala nai, afa Joana, afa Jemsna afag Maria afa mingnag apaiyena. Enag Kanog Fwatieg elim ena mom sihigoni. \p \v 11 Afa Kanog Fwatieg el enaig onigini og angwafig eheba mwakwalig. \p \v 12 Afa Pita buihia kikini ikan fun meg gim sefu nangunamba lofug mungu gifini afa elig mo awaiena. Afa sa ehe pese lala gam ikanam fwinam onigwageaufna. \s1 El Emeus Kembig gam ahakofna \r Mak 16:12-13 \p \v 13 Afa maia angwafig ambe ena mo sihinibi afa ming el sambaga ati ena mo ahiginam asa enanam Emeus kembig gam ahakofna. Enag kembigba eba mungwanam hilifeg ikag. \p \v 14 Afa eheningi ahkafenaba hefum sihiaga ahfe kafna Sisasim sa esenagini ena mom. \p \v 15 Afa maia sihiago ahfekafnaba afa Sisas olyi ehem pugunim asa afuiafna. \p \v 16 Afa afuiafnaba eheningi mas ehem anwena ahfena mo. \p \v 17 Afa sa Sisas eheningim sahtigina og, “Mangwal mo ne sihiag ahfeaka?” Afa eheningi ahkinihlanam nofbusug mo kuko fuiagafenam enaig ahgofna. \p \v 18 Afa ming el ehena unehlagba Kliopas enaig esona og, “Afa mungwal el Jerusalem lanai ati enam anwenafig, mangwal sa enanam enanai yi puguiageg. Mas ho ne enam anwenafeg mo?” \p \v 19 Afa ehe ehem sahtigina og, “Mangwal maia?” Afa eheningi enaig esohona og, “Ena moba eba mangwal sa Sisasim Nasaret la nai elim sa pugunageg enam. Sonag elbi Godna mo fla sihiaule el feg afa wasneig ogfuiaule feg afa ehe suialag mo sihiaule feg. Afa ehe suialag el Godna nofla feg afa elni nofla feg. \p \v 20 Afa misog pris i afa saglag el i ehem angoluwag elni ninga la fwahigbi asa ehem tigigim li yi kahli. \p \v 21 Afa kangel ka onigig sonag elbi eba Israel elim lambinam asa kwaganfe. Afa enaigba esegba eba sambaga mungu osuna maia awaiegba asa enaigba pugug. \p \v 22 Afa leana gubi kangelnai angwafig afug bite kife la apukegim ena mo fli big sihigbi kangel sineminefeg. \p \v 23 Afa mas Sisas na eligim bite kife la nanguini mo. Afa enanai yi of lanai el ehengelim ahsihini mo. Afa enanai yi of lanai el ehengelim ahsihini og Sisasba eba nofkikena goh. \p \v 24 Afa mingnag kangel nai ehe gafa afu bite kifem nangug. Enaba angwafig sihinibi asa enaigba esini afa mas ehena eligim nanguni mo.” \p \v 25 Afa Sisas eheningim enaig sihifeni og, “Masi ne numwehe ohonigig mo afa mas ne Godna mo fli sihiafule elni mom fwinam ahkehla ohonigina mo. \p \v 26 Eba Godna Gisfu Fwahag El sa ma susug flanam afa nengigim sa ma kwania unehlag flai.” \p \v 27 Afa sa Sisas eheningim Godna mungwali mom sihinuwagena. Moses nai yi upugunam afa ikan mungwali Godna mo fli sihiaule elnai yi puguna. Enaba Sisasna mom sihiafufna. \p \v 28 Afa afu kembig la apukenam afa sa Sisas ona eheningi lasanam ika. \p \v 29 Afa eheningi ehem ahsihina og, “Osu ati pegim ofe sa ne kam wangi.” Asa afu lala meg gam saiye afuna. \p \v 30 Afa enanai yi augunam asa fane ona ahga afa sa Sisas amba flanam Godim suialag onam asa kwawagenam asa mange tigini. \p \v 31 Afa maia enaig esenaba asa eheningi enam ahnangunam asa anwena ahfena eba Sisas ehe. Afa sa ehe gweyi ikagna awaienaba afa eheningi mas ehem ahnanguna mo. \p \v 32 Afa eheningi hefum sihiag ahfenam og, “Afai, big eteti ahfena maia bigim mina la Godna mo bigim sihinuwage blofnaba afa sa bigna olug fwinam fingi fiahwagena.” \p \v 33 Afa eheningi gweyi ikagna Jerusalem gam ahkana. Afa enanai yi ika ahnangwagnaba 11 pela patalfuiag el apaiyena afa mingnag hihe apaiyena enag laskuhlagofna. \p \v 34 Afa ehengel enaig sihi fegoni og, “Eba nufunam ehe Ainiyag ati pese buihiag. Ehe ati Saimonim pugunag.” \p \v 35 Afa eheningi gafa sihiagafena Ainiyag sa mina la pugunim afa lala apukenam maia ehe amba okowag fenaba asa enanai yi anwena ahfena eba Sisas ehe. \s1 Sisas hefum patalfuiag elim ogfuni \r Matyu 28:16-20, Mak 16:14-18, Jon 20:19-23 \p \v 36 Afa maia lala meg gam auguia sihiage aflanaba Sisas gweyi ikagna pugu olyi gofna. Afa sa sihini og, “Nengelni olug enesieg nem gohonfi.” \p \v 37 Afa ehengel sineminefinim embefinim og eba iflaf eba. \p \v 38 Afa ehe enaig sihifeni og, “Haisegba sa ne sineminefig? Haisegba sa ne enaig onigifig mangwal sa ne nangugim ne og mas nufunam feg mo? \p \v 39 Afa sa nangu kana ninga mi mong mi sa ne enam anwenafi eba kike ehe. Sa ne kam tuhum kaba iflaf mo. Afa iflaf eba kig fwainig afa nihig fwainig. Afa kaba eba kigna feg afa nihigni feg.” \p \v 40 Afa ehe enaig sihifenim afa sa heafna ninga me mong mi ogfuni. \p \v 41 Afa ehengel mas enam numwehe anwenafini mo. Afa ehengel olug fingi feskofenam afa sifakalini. Afa Sisas ehengelim sahtigina og, “Atiaho ne faneba fig?” \p \v 42 Afa sa sawag ehem fainibi \p \v 43 asa flanam ehengelni nofla nena. \p \v 44 Afa enaig sihifeni og, “Enaba autunam ati ka nem sihi fwahani kana mom mungwali yi Moses na, Godna mo fla sihiaule el i, Song buk la i ati ginofi fwahini enaba eba sa kam nufunam fenag.” \p \v 45 Afa sa ehe ogfufenugenaba asa ehengel Godna mom numwehe anwenafini. \p \v 46 Afa sa ehe enaig sihifeni og, “Godna ginof enaig esog Godna Gisfu Fwahag El eba sa ma susug flanam asa ma lahai afa maia sambaga mungu osuna feba asa pese buihiafe. \p \v 47 Afa heafna unehlag la mungwali bitenai elim olug waikefe mom sihigo ningia fwiba sa ma God ehengelni amtakwaligim flafatini. Ena moba sa ma Jerusalem la pugunam sa ma gwese ika minefe. \p \v 48 Afa ati ne enam nangug afa sa ne enaig mom sihiagafu. \p \v 49 Afa kana alag ati sihi fwahag afa eba kike nem enaig faife asa ne gwena kembig la auguiafim ikan sa ne wasneig heven la nai fli.” \s1 Sisas pese heven gam fukukana \r Mak 16:19-20, Aposel 1:9-12 \p \v 50 Afa Sisas ehengelim Betani Kembig muhla wankana. Afa heafna ningam fingi fe fuku gufnaba asa enaig esona og God sa ma nem suialafehiage gofi. \p \v 51 Afa ehe enaig ese fwahanim asa God ehem heven gam sulu fla fukuna. \p \v 52 Afa ehengel ehena unehlagim fingi finim asa sifakali finibi Jerusalem gam pese afuna. \p \v 53 Afa enanai yi Godna Kwania lala auguiafenaba afa sa Godim suiala fe flini.