\id RUT ALY - Alyawarr Bible northern edition – 14 May 21 (Blackman ATG) \h Ruth \toc1 Ruth Angka Ruth-akert \toc2 Ruth \mt1 Ruth \mt2 Angka Ruth-akert \imt1 Angka nhenhan alakenh aynteyel \im Angka nhayman arelh anyent-akert itnan Ruth. Ra awank-akerr anenh. Ranap apmer ingwer-areny, apmer Moab-areny. Anherrikw Ruth-kenh ra arelh Jew itnan Naomi. Anewikw Naomi-kenh itnan Elimelek. Ratherran alerikw atherr-akert itnan Mahlon Kilion-atherr. Rernemap tawen Bethlehem-itwek anenh Judah-ampeny-itwel. \ip Ingwer-ingweran apmer ra arlenyerrek, amern lyapey-angenh-anem, arrangkw. Ingkerran angwayak-anemerrek. Kel Naomi Elimelek-then alerikw-atherr-then rernem apmer Moab-itwek amernek aney-alpek. Apmer ikwer-itwel youngfeller atherr arelh atherr Moab-areny-atherr-then itengerrek-anem. Mahlon ra arelh Ruth itengerrek, Kilion ran arelh Orpah itengerrekarl. \ip Ikwer-penh ingwer-ingweran Naomi-kenh anewikw ikwerenh ahaperrek-anem. Aherrety 10-penhan ampatherr ratherr ahaperrek arrpemarl. \ip Naomi ran amperrngerremel-anem anenh, rap iterrek, angkep alpetyek apmer aknganenty-warl Bethlehem-warl. Rap Ruth Orpah-then renh-atherr ilek, arteny anayntetyek aknganenty ikwer-atherrenh-itwek Moab-itwek. Ruth-elan tyernek, “Ayengan ilkelheyel, ngkweng-angkwarr alhetyek.” Anherrenheng-atherr ratherr alpek apmer Bethelehem-warl-anem. Akngeyel renh-atherr mwerr-angkwarr arntarnt-arek. Apmer ikwer-itwel Ruth-an artwa anyent itengerrek itnan Boaz. Ruth ra awey akely-anem atnyenek itnan Obed. \ip Ingwer-ingweran Obed ra alerikw anyent atnyenek itnan Jesse. Jesse rap alerikw anyent atnyenek itnan David. David ra atyetyart ilkwa anenh apmer Israel-itwel. \ip Alakenh-kety angka nhaym Ruth-akert impenarl Jew-rnemek. \ie \c 1 \s1 Rernem aney-alpeyel apmer ingwer-itwel, // angwayakarlap rerneman \p \v 1-2 Awank-akerr artwa anyent anenh itnan Elimelek. Rap tawen Bethlehem-itwel anenh Judah-ampeny-itwel. Ranap Ephrath-kenh-antey. Anewikw ikwerenh itnan Naomi. Youngfella ikwer-atherrenh itna Mahlon-then Kilion-then. \p Ingwer-ingweran apmer ra arlenyerrek-anem. Elimelek-rnem angwayak anenh, rernemap Bethlehem iwerl-alhek, apmer ingwer-itwel Moab-itwel aney-alpek-anem. \fig |src="GPS_RuthB&W.jpg" size="col" loc="Ruth 1:2" ref="1:1-2" \fig* \p \v 3 Ingwer-ingweran artwamp ahaperrek-anem. Anewikw Naomi ra inpert-anemerrek, youngfella alhamp atherr-itwel anerl-anemel. \v 4 Ratherran arelh atherr-then itengerrek Moab-areny atherr. Mahlon ra arelh Ruth-then itengerrek, Kilion ran arelh Orpah-then itengerrekarl. Rernemap arleng-alenty anenh apmer ikwer-itwel, aherrety 10-ek-atwety apek. \p \v 5 Ikwer-penhan Naomi ra areperrk-anemerrek, ampikw atherrarl ahaperrek. Rap amperrngerremel-anem anenh, ranap anenh-antey apmer ikwer-itwel. \s1 Anherrenheng-atherr angkep alpeyel \p \v 6 Naomi rarl Moab-itwel anenheng-arey, ra awek, INGKARTelarl ikwerenh-rnem arntarnt-arenh apmer Judah-itwel. Kwaty ilkwa rntwey-alhek, amern-rnem lyapelhelek-anem. Ingkerrelan inkwerelhemel amern-rnem akarrelenh. Naomi ra iterrek, Moab iwerl-alhetyek, angkep-antey apmer Judah-itwel aney-alpetyek. Anherrikw ikwerenh-atherran iterrek, ilkwatherr alpetyek. \v 7 Rernemap anperl-alhek, iwerrel-antey alhemel. \p \v 8 Naomi anherrikw-atherr-warl-anem angkek, “Mpwelan alpetyek, amengkw mpwel-kenh-itwel anayntetyek. INGKARTel mpwelenh arntarnt-aretyek mwerr-angkwarr, mpwelarl ayenh arntarnt-arenh-apeny ampa atyenh-atherr-then. \v 9 Rap anthem anewengk ingwer-atherr-anem, mpwelenh irrngerney-anthetyek.” \p Kel ra renh-atherr arrwantyek-anem, anperl-alhetyek-athath. Ratherrap artnenh artewentyel, \v 10 alakenh angkemel, “Mentyaw! Ayla ngkweng-angkwarr alpetyek, ngkwenh-rnem-itwel aney-alpetyek.” \p \v 11 Naomi ranap angkek ikwer-atherr, “Anherrey-atherray, mpwel angkep alpetyek apmer mpwel-kenh-warl-anem. Ilekek mpwel apenteyel-antey? Nthakenh atha ampa ingwer atherr atnyeney-angenh, mpwel itengerretyek, arrangkw. \v 12 Ya, apmer-warl-anem alpetyek. Ayengan arelhampw-anem, nthakenh itengerrey-angenh-anem. Anherrey-atherray, arwa angkeyel-anem. Ayeng apek lyert ingwel artwitwel intengerrem, ikwer-penh ingwer-ingweran awey atherr-anem atnyenemel. Nthakenh-anem irrem? \v 13 Mpwelan nthakenh mpwelhey-angenh awey ikwer-atherr arrpemarl, ratherrarl alkenherretyek! Arrangkw wenh, alakenh-weny! Mpwel amperrngerremel anerl-anekerr inpert-antey arleng-alenty. Ya, rlterrk-anem aynteyel mpwelek. Rlterrk innganemarl aynteyel atyeng. INGKARTelan ayenh artewentyel irrwerneyel, amperrngelemel.” \p \v 14 Rerneman artnek arrpemarl. Orpah ran anherrikw ikwerenh arrwantyek-anem, rap apmer-warl-anem anperl-alhek. Ruth-anap ilkelhey-angenharl, Naomi iwerlelpetyek, rap renh antwerrkenh-antey. \p \v 15 Naomi-an ikwer angkek, “Nhak araw. Arntengengkw ikwerenh-rnem-warl alpeyel-anem, rap altyerr ikwerenh-rnem-kenh-warl alpeyel. Ngan ilkwatherr alpa.” \fig |alt="Ruth clings to Naomi" src="CO00956B.TIF" size="col" loc="1:15" ref="1:15" \fig* \p \v 16 Ruth-elanap tyernek, “Ayenh thweney-angenh ngkweng-kety. Ayenh iley-angenh, ngenh apentey-angenharl. Ayeng ngkweng-angkwarr alpetyek. Ngan apmer ingwer-warl alhem, ayengap alhem arrpemarl. Ngan apmer ingwer-itwel anem, ayengap anem arrpemarl. Ngkwenh-rneman atyenh-rnem-anem aneyel. Athap Akngey apentetyek, ntwarl renh apenteyel-apeny. \v 17 Alakenhaym aylanth iteng anerl-aneyenh, aylanthap apmer ikwer-itwel ilweyenh. Ingwer-ingweran rernem ayenh akwerneyenh apmer ikwer-itwel. Inngarl ayeng angkeyel, INGKARTelarl aweyel-kety. Atha irrtywerremel ileyel apek, menty ra ayenh artewentyel atwetyek. Ayengan ngkweng-itwel anayntetyek ilwentyek-atwety.” \p \v 18 Naomi ra iterl-arek-anem, inngarlap Ruth iterrek, ikwer-angkwarr alpetyek, rap akeleyt-anemerrek. \p \v 19 Kel anherrenheng-atherr alhenh-antey Bethlehem-warl. Ratherrarl apmer ikwer-itwel arremerrey-alhek, akngerran apateyelpek-anem. Arelh apmer ikwer-areny-rnemel ayernerrek, “Inngarl Naomi yanhan, anwekantherr-warl apey-alpeyel?” \p \v 20 Naomi arrer-anem apetyek, rap angkek, “Ayenh \em Naomi\em* antwey-angenh-anem. Itna Naomi mean-errem 'irrngerney'. Ayenganap inkwerelhey-angenh-anem aneyel. Ayenh \em Mara\em*-anem antwey. Itna Mara mean-erreyel 'amperrng'. Akngey Atyetyart Ilkwa Ingkerrenhekel ayenh amperrngel-anthek. \v 21 Atharl apmer nhenh iwerl-alhek awank-akerr, atha ilek-ilek atnyenek. Aleyan INGKARTel ayenh arrangkw akngey-alpek. Ilekek ayenh \em Naomi\em* antweyel? Akngey Atyetyart Ilkwa Ingkerrenhel atnert ayenh apmwelek. Ayengan amperrngerreyel-antey.” \p \v 22 Kel alakenhaym ra ayntenh. Anherrenheng-atherr Naomi-then Ruth Moab-areny-then ratherr Bethlehem-itwel aney-alpek. Ikwereng-arey apmer ikwer-areny-rnemel amern antywer parley akelp-akemel akarrelenh-anem. \c 2 \s1 Ruth-el ntang akarreleyel // Boaz-kenh katen-itwel \p \v 1 Artwa anyentan Bethlehem-itwel anenh itnan Boaz. Ranap Naomi-wenh anewikwek Elimelekek apelty anenh, rap ilek-ilek atnyenenh man akngerr-then. \fig |alt="2 men reaping" src="lb00098c.tif" size="col" loc="2:1" ref="2:1" \fig* \p \v 2 Ingwer-ingweran Ruth ra angkek Naomi-ek, “Anherreyay, mwerrang ayeng yanh-rnem-warl alhem, rernemarl amern antywer parley akeyel-warl? Ingwerenty apek amperrngerrem atyeng, rap menty atha ntang akwetyetyek ingkern-they.” \p Naomi-el tyernek, “Mwerr alheyaw!” \v 3 Ruth alhek-anem katen ikwer-warl, warrkenh-rnemelarl amern akenh-warl. Rap warrkenh-rnem apentenh, rernemarl amern-rnem akenh. Ra ntang akarrelenh, warrkenh-rnemelarl iwerl-alhek. Katen artwa Boaz-kenh anenh, Elimelekek apelty-kenh, Ruth-elap iterl-arey-angenh-anem. Rap apal ntang akarrelenh katen ikwerenh-itwel. \fig |alt="Ruth gleaning" src="ruth banner.tif" size="col" loc="2:3" ref="2:3" \fig* \p \v 4 Artwa Boaz ran Bethlehem-they aremerreylpek katen ikwerenh-itwel-anem, rap angkek warrkenh ikwerenh-rnemek apmelerr-angkwarr, “INGKARTel arrenhantherrenh arntarnt-aretyek!” \p Rerneman tyernek, “INGKARTel ngenh arntarnt-aretyek arrpemarl!” \p \v 5 Boaz ra atyetyart akelyek angkek, “Arelh yanh ran angwenh-kenh?” \p \v 6 Atyetyart akelyel tyernek, “Arelh yanh ra Moab-areny, rap ilkwatherr Naomi-itwel apey-alpek. \v 7 Ra ayenh ayernek, ‘Mwerrang atha warrkenh-rnem apentem, ntang akarreletyek, rernemarl iwerl-alhem?’ Kel atha renh menty arek. Ingwepenh-antey ra nhenh-warl apetyek, rap pantey warrkerrenh. Ra alyepant ltyerrenh lywenty-itwel.” \p \v 8 Boaz ran alhek Ruth-warl, rap angkek, “Arelhay, atyeng awelhetyek. Artewenty iterrey-angenh. Nga nhenh-itwel anemer, ntang akarrelemel katen atyenh-itwel. Katen ingwerentyak-kenh-warl alhey-angenh. Arelh warrkenh atyenh-rnemant ntwa apentetyek. \v 9 Nhak araw, artwa warrkenh-rnemelarl amern antywer parley akeyel-warl, arelh warrkenh-rnemelarl akarreleyel-warl. Mwerr ntwan ingkern-theyarl apentetyek. Atha kel artwa warrkenh-rnem ilek, ‘Arelh renh menty ipmenh-arey!’ Nga angkethakwerrem apek, mwerr antywetyek tyampet yanh-penh. Artwernemel kwaty tyampet-warl aleth intem thelem.” \p \v 10 Ruth-el awek, rap ahern-warl kwenerrek. Ra angkek Boaz-ek, “Alethang ayengan, apmer ingwer-areny. Ilekek nga atham-athamel atyeng angkeyel?” \p \v 11 Ra tyernek, “Akngerr ingwer-rnemel ayenh ilenh ngkweng-akert. Ngan inpert-anemerrek, ntwap anherrengkw Naomi arntarnt-arenh arraty-angkwarr. Ntwap aynengkw-then amengkw-then iwerl-alhek apmer ngkwenh-then, ngan apmer ingwer-itwel-anem aney-alpek. Anenhantherrenh ntwa iterl-arey-angenh-tangkwel. \v 12 INGKARTan inkwerelheyel ngkweng, ntwarl anherrengkw arntarnt-arenh. Ngap apetyek ikwer-warl-athek. Ran Akngey aneyel Israel-kenh-rnemek, rap ngenh-anem arntarnt-arayntetyek.” \p \v 13 Ruth angkek ikwerek, “Ya, atyetyart. Ngan mwerr atyeng aneyel, ngap mwerr-angkwarr angkeyel atyeng. Ayengan iterreyel, nga alakenh apek anayntem atyeng. Ayengan arelh warrkenh ngkwenh-wenyarl, ntwanap ayenh arntarnt-areyel.” \p \v 14 Ingkern ampepel rernem akarrerrek, amern arlkwetyek. Boaz angkek Ruth ikwer, “Amern-warl apetyetyek. Nhanyem amern rtamp. Ltyewarl pwerlp arrernemel arlkwetyek.” \p Kel Ruth ra warrkenh-rnem-itwel arrernelhek, amern arlkwetyek. Boaz-el renh anthek amern ntang ampeng rwepenh. Ruth-el arlkwek atnertengek-atwety. Rap ntang ampeny awakek, ingwer-ingwerant arlkwetyek. \p \v 15 Ikwer-penhan Ruth rtnerl-alhemel alpek warrk-warl angkep-antey. Boaz ra artwa warrkenh-rnem ilanthek, “Menty arelh yanhel ntang akngerr akwetyetyek ampepel, arrantherrarl antywer parley akarrelek-itwel. Renh iltey-angenh-anem. \v 16 Arrantherr ntang aytnelheletyek akwerr-warl, ra akwetyetyek. Arrngert angkey-angenh.” \fig |alt="Barley stooks" src="HK00100B.TIF" size="col" loc="2:16" ref="2:16" \fig* \p \v 17 Alakenhaym Ruth-el ntang akwetyenh ingkenyarl aylpenhetyek-atwety. Rap ntang akatwek-anem ilpemel, akngerr innga, arrernemel yakweth ilkwewarl. \v 18 Ra yakweth inek, apmer-warl-anem akngetyemel, anherrikw ikwerenhek lwewarrernetyek. Naomi-elan arek, rarl ntang akngerr akngetyek. Ruth-elap renh anthek amern ntang ampeng rwepenh. \p \v 19 Naomi-el ayernek, “Nthenh-itwel ntwa ntang akngerr akwetyerl-alpek? Katen angwenh-kenh-itwel nga warrkerrenh? Artwa yanhan atham-atham ngkweng anenh. Athan Akngey ikwer katy ayernem, mwerr ikwer anetyek arrpemarl, renh irrngerney-anthetyek.” \p Ruth-elan angka ikwer ilek artwakert, katen antywer parley-akertek-artweyarl. Rap angkek, “Artwa katenek-artwey itnan Boaz.” \p \v 20 Naomi-el apateyelpemel awek, rap angkek, “INGKARTel Boaz renh irrngerney-anthetyek!” INGKART ra aylenhanth iwerl-alhey-angenh, rap aylekanth iterreyel-antey, anew aylekanth-kenh-atherrek-then! Artwa yanh Boaz ra akwerrk anewaty-kenh Elimelek-kenh! Ranap artwa arelh inpert arntarnt-arey-angker anwekantherrenh-angkwarr!” \p \v 21 Ruth angkek-anem, “Yew-yew, artwel ayenh ilek, warrkenh ikwerenh-rnem-itwel pweyterretyek, ntang akwety-ayntetyek. Ra angkek atyeng arrpemarl, ‘Mwerr ntwa nhenh-itwel akwety-ayntetyek, antywer parley ywerretyek-atwety.’” \p \v 22 Naomi-el tyernek-anem, “Ya, mwerr ntwa ntang akwety-ayntetyek arelh warrkenh-rnem-itwel Boaz-kenh katen-itwel. Katen ingwerentyak-kenh-itwel artwernemel ngenh apmwangkwarr inekerr.” \p \v 23 Kel alakenh-anyem Ruth ran arrer-apeny-antey anenh arelh warrkenh Boaz-kenh-rnemek. Ra ntang akwetyenh-antey, rernem antywer parley akemel ipmelhetyek-atwety antywer weyt-then. Ruth rap anenh-antey anherrikw ikwerenh-itwel Naomi-itwel. \c 3 \s1 Naomi-el artwa Ruth-ek rlwaneyel \p \v 1 Wik irrpetyap-penhan Naomi angkek Ruth-ek, “Anherreyay, atha artwa ngkweng inetyek, ngenh arntarnt-aretyek. \v 2 Artwa yanh Boaz ra akwerrk anewaty-kenh. Nga warrkerrenh arelh warrkenh ikwerenh-rnem-kenh-itwel. Lyert ingwel ra warrkerrerl-aneyenh apmer aterterr-itwel, rernemarl ntang ilpeyel-itwel. \v 3 Nga pwerlperretyek-tangkwel. Apernelhetyek-anem anter mwerr-angker inteyel-akertel. Ankwa mwerr-angkerel aylpetyek. Lyert ingwel nga alhetyek apmer aterterr yanh-warl, Boaz-kety arlengk-iwelhemel-tangkwel. Mpelhey-tangkwel, ra atnertengerremel anetyek-atwety. \v 4 Mwerranty awelhetyek! Anwekantherrenh-angkwarr alakenh aynteyel! Ntwa renh mwerranty arntarnt-aretyek, ra rtnerl-alhetyek. Renh arntarnt-aretyek, rarl panty ikwerenh arlpimpeletyek, ra ankwayntetyek. Mpelhey-tangkwel, rarl apelp aynteyelek. Ikwer-warl-anem alhey, panty akentewemel ingkety–angkwarr. Nga ankwayntemel arrernelhey ingkety-angkwarrel. Ran alerl atyekerretyek. Ra iterl-areyel, anwekantherrenh-angkwarr alakenh aynteyel. Rap ngenh ilem, nthakenh-anem irrem nga.” \fig |alt="winnowing grain" src="hk00097c.tif" size="col" loc="3:1-4" ref="3:1-4" \fig* \p \v 5 Ruth-el tyernek, “Yew. Atha mpwarem, ntwarl ayenh ileyel-angkwarr.” \v 6 Rap apmer aterterr-warl alhek, rernemarl ntang ilpenh-warl. Rap iylpareth mpwarek, anherrikw ikwerenhelarl ilenh-angkwarr. \p \v 7 Amern arlkwenty-penh Boaz irrngerney-anem awelhenh, rap arrernelhek, rarl ntang mpwer tywenek-itwel. Ruth akater alhek ikwer-warl, rap panty akentewek ingkety–angkwarr. Ra arrernelhemel ayntek ingkety ikwerenh arrerenty-itwel. \v 8 Ampepenyel Boaz arwapeny atyekerrek, rap apateyelpek-anem. Rap angapety-iwelhemel arek, “Pwertay, arelh anyent aynteyel-kety!” \p \v 9 Ra ayernek, “Angwenh nganay?” \p Ruth-el tyernek, “Atyetyartay, ayengaw Ruth. Ngan akwerrk Naomi-kenh anewikw-kenh aneyel. Ntwa ayenh arntarnt-aretyek. Ngan artwa arelh inpert arntarnt-arey-angker. Alakenh atha iterl-areyel, ingwer-ingwer nga atyeng-itwel itengerretyek, ayenh arntarnt-aremel.” \p \v 10 Boaz-el tyernek, “Atha INGKART katy ayernem ngkweng, mwerr anetyek ngkweng inkwerelhemel. Nga athamerrenh anherrengkw ngkwenhek, mwerr-angkwarr arntarnt-aremel. Atyenganap nga inngarl-anem athamerreyel. Ayengan ngkweng-they arrwekel! Youngfella akngerr aneyel, ingwer-rneman man akngerr-akert, ingwer-rneman arrangkwarl. Ntwanap renh-rnem mentyarl arenh, ntwap ayenhan rlwanek! \v 11 Atererrey-angenh. Athan mpwarem, ntwarl ayerneyel-angkwarr. Ingkerrenh nhenh-arenyel iterl-areyel, ngarl arelh mwerr-angker. \v 12 Yew, ayeng akwerrk Naomi-kenh anewikw-kenh aneyel. Ikwer-artwey anyent ngkweng itengerremer. Artwa ingweran apek ngkweng itengerremer ayeng-mernt? Kakey atyenh apek? Remernt apek ngkweng itengerrem, ngenh arntarnt-aremel? \v 13 Nhenh-itwel-tangkwel nga anayntem. Aherlkenhey-alhetyek-athath akwentetyek. Anamerl apmer-warl-anem alpetyek, ingwerentyel arekerr. Ingwepenh ayengan alhem, artwa ikwer angketyek. Ra iterrem apek, ngkweng-itwel itengerretyek, kel mwerr. Arrangkw apek. Kel ayengan inkwerelhemel ngkweng-itwel itengerretyek, ngenh arntarnt-arayntetyek. Alakenh ayeng angkeyel, INGKARTelarl aweyel-kety. Innga wenh atha mpwarem, atharl ileyel-angkwarr. Nhenh-itwel-tangkwel anayntetyek. \p \v 14 Kel Ruth ra ayntek ingkety Boaz-itwel arrerenty aherlketyek-atwety. Rap akwentek aherlkenhey-alhetyek-athath, ingwerentyel renh alhengk-arekerr. \p \v 15 Ingwepenh-antey Boaz-an ikwer angkek, “Panty ngkwenh iney-alhetyek, nhenh-itwel arlpimpelemel.” Ruth-el panty arlpimpelek, rarl ilek-angkwarr. Artwel ntang akngerr thelek panty-warl arertnemel. Awerr-kety ra irrwerlelek, Ruth ra ntang artepel aylpwer-akngetyek. Boaz ran tawen-warl-anem alhek. \p \v 16 Ruth ra alpek apmer-warl-anem anherrikw ikwerenh-warl. Naomi-elan ayernek, “Anherreyay! Nthakenhay?” \p Ruth-el angka ilenh Boaz-akert, rarl mpwarek. \v 17 Rap angkek, “Nhenh araw, ntang akngerr! Ra atyeng anthek, rap angkek, ‘Ma! Nthakenh itepant-akert alpey-angenh anherrengkw-warl.’” \p \v 18 Naomi-elan tyernek, “Arternp-tangkwel mpwelhey. Boaz-el ra anamerl anwarnem-tangkwel. Rap alhem, artwamp-rnemek angketyek. Lyertant apek ra ngenh ilem.” \c 4 \s1 Boaz Ruth-itwel itengerreyel \p \v 1 Ikwer-penhan Boaz ran alhek, keyt-itwel arrernelhetyek, rernemarl aylpenhem tawen-warl. Keyt ikwer-itwel rernem akarrerrenh, ilek-ilekek apmelerr angkayntetyek. Rarl ikwer-itwel arrernelhek, artwa ran apetyek, wetharl Boaz-el arrwekel itnewek. Ranap arelh inpert arntarnt-arey-angker anenharl. Boaz ikwer arlkek, “Atyeng apeltyay! Apetyay! Atyeng-itwel anetyek.” Artwa ra apetyek, ikwer-itwel anetyek. \fig |alt="men meeting at the ciity gate" src="co00971b.TIF" size="col" loc="4:1" ref="4:1" \fig* \p \v 2 Boaz-elan artwamp-rnem 10-anem inerl-apenh, rap angkek ikwer-rnem, “Apetyenh-arey! Aylek-itwel arrernelhetyek.” Rernemap aney-alhek-anem. Akngerr ingwer-rneman anenh arrpemarl. \v 3 Boaz angkek artwa ikwer-warl, “Ntwa apek awek, Naomi rarl apey-alpek Moab-they? Inperterrenty-penh ra iterreyel, katen anewikw ikwerenh-kenh Elimelek-kenh tharlemeletyek. Elimelek ra aylekenh-antey aneyel. \v 4 Ayengan iterrenh, ngkweng-warl angketyek. Aleyaym nga ilkelhem apek, katen yanh payemeletyek, artwamp-rnemel aweyelarl-kety. Ntwemernt payemelemer. Nganap apek iterreyel, mentyarl aretyek. Kel mwerr. Athanemarl payemeletyek.” \p Artwa ingwerelan awek, rap angkek, “Ya, mwerr, atha payemelem.” \p \v 5 Boaz-el tyernek, “Ntwarl katen payemelem, ntwap inem arelh Ruth wethey, inpert yanh Moab-areny, Elimelek-kenh ahenterrikw. Nga itengerrem ikwer-itwel, ra awey akely atnyenetyek, alerey Mahlon-kenh anetyek anwekantherrenh-angkwarr. Rarl alkenherreyenhel, rap apmer inetyek ikwer.” \p \v 6 Artwa ran angkek Boaz-ek, “Yew! Boaz, nga arraty angkeyel. Kel nthakenh ayeng Ruth-itwel itengerrey-angenh. Atha apmer payemelenty, aleraty atyenh-rnemel nthakenh iney-angenh, ayengarl ahaperrenty-penh. Kel nthakenh atha iney-angenh. Ntwantey inetyek!” \p \v 7-8 Alakenh angkenty-penh artwa ra pwet anyent lhelek, anthemel Boaz ikwer. Rap angkek, “Mwerr wenh ntwa apmer payemeletyek.” Alakenhap Israel-kenh-rnemelan mpwarenh. Rernem angkerrenh-tangkwel. Anyentelan pwet lhelenh, ingwer-warl-anem anthemel. \p \v 9 Boaz ranem angkek artwamp-rnemek ingwer-rnemek-then, “Kel arrantherr anngetherrarl areyel, atharl apmer payemeleyel Naomi-they. Arrantherr iterl-areyel, apmer yanh Elimelek-kenh-tangkwel, alerikw ikwerenh-atherr-then-kenh, Mahlon-then-kenh Kilion-then-kenh. \v 10 Arrantherrap areyel, atharl Mahlon-kenh anewikw ineyel arrpemarl, Ruth wethey Moab-areny. Ayengan ikwer-itwel intengerrem-anem. Aylanth ampernem atnyenem apek, ampernem Mahlon ikwer. Kel mwerraw. Alakenhaym apmer nhenh-areny-rnemel renh iterl-aretyek, iylpelerrey-angenh.” \p \v 11 Artwamp-rnemel ingwer-rnemel-then awek, rernemap angkek Boaz-ek, “Yew! Anantherran anngetherr arek. Mwerr alakenhan. Anantherrap INGKART ayernem, arelh renh arntarnt-arayntetyek, rarl apmer ngwenh-itwel aney-alpetyek. Anantherr INGKART ayernem, renh anthetyek ampernem akngerr. Awank-akerr artwa arwekeleny Jacob ra Rachel-then Leah-then-itwel itengerrek, ratherrap ampa akngerr atnyenek. Alakenh. Arelh atherr-they anantherr Israel-wenh-rnem akngerrerrek apmer nhenh-itwel. Ephrath-kenh-rnem ingkerrenhelan ngenh nakayntetyek. Bethlehem-areny-rnem ingkerrenhel ngenh iterl-aretyek. \v 12 Alakenh-kety anantherr INGKART ayernem, mpwelanthenh ampa akngerr anthetyek. Anewart weth-atherr arrwekeleny-atherr-apeny, Tamar-then Judah-then-apeny. Ratherr alerikw anyent atnyenek itnan Perez, ngkwenh arrwekeleny. Aleyan akngerr-anem Perez-kenh-antey aneyel. Alakenhey.” \s1 Ruth ra awey akely atnyeneyel \p \v 13 Kel-anem Boaz-then Ruth-then itengerrek. INGKARTan athamerrenh Ruth ikwer. Ingwer-ingweran ra awey akely atnyenek. \v 14 Arelh Bethlehem-areny-rneman angkek-anem Naomi ikwer-warl, “INGKART nakey anantherr ingkerr! Ran ngenh anthek awey aperlengkw. Rarl alkenherrenty rap ngenh arntarnt-arem-anem. Israel-kenh-rnem ingkerrenhel renh iterl-areyenh. \v 15 Ngarl arelhampw irreyenhel, ra ngenh irrngerney-antheyenh, ngenh rlterrkelemel. Anherrengkw ngkwenhan artewenty ngkweng ilkelheyel, anperarl ingwer-rnem-angkwarran. Arelhampw anyentelan ampa irrwey 7 atnyenem apek, renh arntarnt-arayntetyek. Anherrengkwel ranap ngenh amentarrp athamerremel arntarnt-arenh arlengew-alenty. Aleyan ra aperlengkw ngkwenh-anem atnyenek.” \p \v 16 Naomi-elan awey renh inek, rap iytnwel-anem atnyenek, renhap arntarnt-aremel. \v 17 Arelh Bethlehem-areny-rnemel renh itnewek \em Obed\em*, rernemap angkek, “Awey akely renh Naomi-ek atnyenek!” \p Ingwer-ingweran Obed ra awey akely atnyenek itnan \em Jesse\em*. Jesse ran awey akely atnyenek itnan \em David\em*-anem. \s1 Atyetyart David-kenh-antey-rnem // alakenh aynteyel \p \v 18 Perez-kenh-rnem alakenh aynteyel: \li1 Perez-an aynikw Hezron-kenh anek, \li1 \v 19 Hezron-an aynikw Ram-kenh anek, \li1 Ram-an aynikw Amminadab-kenh anek, \li1 \v 20 Amminadab-an aynikw Nahshon-kenh anek, \li1 Nahshon-an aynikw Salmon-kenh anek, \li1 \v 21 Salmon-an aynikw Boaz-kenh anek, \li1 Boaz-an aynikw Obed-kenh anek, \li1 \v 22 Obed-an aynikw Jesse-kenh anek, \li1 Jesse-an aynikw Atyetyart David-kenh anek.