\id GAL ALY Alyawarr Bible Northern Edition Moore 25.3.09. \h Galatians \toc2 Galatians \toc1 Galatians \mt1 Galatians \imt1 Angka Galatians alakenh aynteyel \ip Paul-el pip thwenek apmer Galatia-warl, rernem renh angka impen iterl-aretyek, tyaty-areny ingkerrenhek apmer Galatia ikwer-ampenyel, apmer Pisidian Antioch, apmer Iconium, Lystra, Derbe. Jew-weny-rnem-tangkwel anenh arrwekel apmer ikwer-ampenyel. Jew-rnem arlpimpirrek apmer ikwer-itwek ingkern-anem. \ip Paul-el angka mwerr-angker ilerl-apenh-penh, Ingkart-areny-rnem akngerram-akngerrirrek. Jew ingwer-rnem apetyek. Rernem renh-rnem Jew-kenh-angkwarr apenterl-ayntetyek. Ingkart-kenh-angkwarr ament arrpemarl. Alakenh rernem angka ilpertiletyek arrkernelhenh. \ip Paul-el pip thwenek Galatia-areny-rnem-warl, rernem angka impen iterl-aretyek, Jesus renh tnaketyek. Ingkerrenh arratyirretyek Jesus-angkwarrant, rarl katy ilwek anwekantherr arwerl iylpeyl-atherrel. Jesus-angkwarrant apententy, anwantherrap itethirreman, anwantherr Ingkart-angkwarr arraty aneman. Jew-kenh-angkwarr arrangkwarl, nthakenh arratyirrey-angkenh Ingkart-angkwarr. Paul-el pip thwenek ikwer-rnem-warl, rernem iterretyek, angkepirretyek. Alakenh angka nhanyem aynteyel. Angka mwerr-angker ingkerrenhek aynteyel. \ip Galatians Romans angka anyent-anteyarl aynteyel anayntiley-angker. \c 1 \s1 Paul-el pip thweneyel Galatia-areny-rnem-warl \p \v 1 Ayeng Paul, Christ-kenh angkakert. Ingkart Akngeyelant-then ayenh thwenek, Jesus Christ-elant-then ayenh thwenek, angka ikwerenh ilerl-apayntetyek. Ahern-arenyel ayenh thweney-angenh. Ingkart Akngey rant Jesus renh ipmepenh itethilek. \v 2 Atyenh-rnemel-then anwantherr ingkerrenhel pip nhenh thwenem, arrantherr Galatia-areny Ingkart-areny ingkerrenhel reytemilemel aretyek. \v 3 Ingkart Akngeyel-then Jesus Christ-el-then, arrenhantherr mwerr arntarnt-aretyek, arrantherr mwerrant-arey anetyek. \v 4-5 Ingkerrenhel Akngey renh iterl-areyenh, rarl rlterrk ilkwakert aneyel. Jesus Christ Ingkart Akngeyek awelhemel, anwekantherr katy ilwek, apmwa anwekantherrety iwetyek, apmwekety anwenhantherr itethiletyek, anwantherr Akngey-angkwarr arraty apenterl-ayntetyek intem-antey. Arraty inngarlap ran, ra arlka menty anthelhek. \s1 Angka Akngey-kenh anyent impen \p \v 6 Ayeng-anem apatek, arrantherrarl Akngey-kety angkepirrek, rarl arrenhantherr rlwanek, ikwerenh-rnem anetyek-arrpantey. Arrantherr Jesus-kenh angka ikwerenh-angkwarr apentey-angenh, arrantherr ingwer-angkwarrarl apenteyel. \v 7 Akngey-kenh angka mwerr-angker Jesus-akert inngan aynteyel, anyent impen. Ingwer-rnem arrkernelheyel, Akngey-kenh angkekety arrenhantherr ilpertiletyek, arrantherr iylpelirretyek. \v 8 Ingwerel angka mwerr-angker Jesus-akert ikwerety ingwer-angkwarr akalty-anthenty, artwa ahern-areny anyent ingwerentyel apek, irrwerl-arenyel apek, Akngeyel renh arntety anthem. Anantherr Akngey-kenh angka Jesus-akert arraty-angkwarr akalty-anthetyek, angka arraty ikwerenh-angkwarr-antey. \fig |src="cn01839b.tif" size="col" ref="Galatians 1:8" \fig* \v 9 Arrwekel ayeng wetharl angkek-angkwarr, ayeng angkem arrpemarl, Akngeyel ingwerenty arntety anthem, ra ingwer-angkwarr akalty-antherl-anenty. \v 10 Ayeng nthakenh tnakelhey-angenh, ingwerel-rnem ayenh tnakekerr. Arrantherr apek atyeng iterreyel, ayengarrp ament ingkart atyetyart arrernelhenty-arrpantey, Jew-kenh-angkwarr-kety amentirrenty-arrpantey. Ayengan Christ-kenh warrkenh. Atha ahern-areny-angkwarr apentey-angenh. Ayeng Akngey irrwerl-arenyekant awelheyel, ahern-arenyek awelhey-angenh. \s1 Jesus Christ-el Paul renh rlwaneyel, angka ilerl-apayntetyek \p \v 11 Atyenh-rnemay, angka Jesus-akert innga atha ileyelan, atyenh-wenyarl wenh! \v 12 Ahern-arenyel ayenh akalty-anthey-angenh. Jesus Christ-angkwarrant ayeng akaltyirrek, rarl anaynt-anem atyeng aremirrek. \v 13 Kel arrantherr ayenh iterl-areyel, ayengarl Jew anenh. Ayengarl apmwangkwarr-tangkwel anenh Ingkart-areny-rnem ywerrelhiletyek ayeng arrkernelhenh. \v 14 Ayeng Moses-kenh angkakertarl anenh, atha angka ikwerenh-angkwarr apentenh ywerreyek-atwety, ingwer-rnem-they intwarr. \v 15-17 Akngey atyeng inkwerelhek, ra arrwekel-antey ayenh rlwanek, ayeng ahern nhenh-itwek aney-angenharl-antey. Ra alerikw ikwerenh atyeng anayntelhilek, atha angka ikwerenh ingwer-rnem-warl ilerl-apayntetyek ingkerrenhek. Artwa ahern-areny-rnem atha awey-angenh-antey. “Nthakenh-angkwarr atha Jew-weny-rnem akalty-anthem?” Ayeng Jerusalem-warl alhey-angenh-antey angkakert atyetyart ingwer-rnem awetyek. Atha angka arratyiley-angenh ikwer-rnem-itwek, apmer arrpanenh-warl alhey-alentyel. Ayeng alhek ahern arlpaw Arabia-warl. Ikwer-penhan ayeng angkep-anem alpek Damascus-warl-anem. \p \v 18 Aherrety irrpety-penh ayeng alhek Peter renh ilerl-alpetyek apmer Jerusalem-itwek. Ayeng ikwer-itwek aney-alhek arlta 15-ek-atwety. \v 19 James, Ingkart-kenh ayteyikw, rethenant ayeng-then angkerrek. Atha Akngey-kenh angkakert ingwer-rnem awey-angenh, Peter James, angkakert ingwer-rnem-then, angka arratyiley-angenh ikwer-rnem-itwek. \v 20 Akngeyelant angka Jesus-akert atyeng anayntilek. Akngeyel arem, ayeng irrtywerrey-angenh, arraty innga atha ileyel. \v 21 Ikwer-penhan ayeng apmer Syria-warl Cilicia-warl alhek. \v 22 Ingkart-areny Judea-areny-rnem atyeng akwerrp-antey anenh, ayenh iterl-arey-angenh-antey. \v 23 Rernem angka atyeng-penh awekant, “Artwa weth Ingkart-areny-rnem-tangkwel atwenh, ywerrelhiletyek, aleyan ra angka mwerr-angker-anem Jesus-akert ilerl-apeyel!” \v 24 Rernem-anem Akngeyek inkwerelhek ingkerrenh-antey, ayenharl Akngeyel ahelengkw-penh angkepilek, ayeng Akngey-angkwarr anayntetyek. \c 2 \p \v 1-2 Akngeyel ayenh thwenek, ayeng alhetyek Jerusalem-warl. Aherrety 14-penh ayeng Jerusalem-warl alhek arrpemarl. Atha Barnabas-then, Titus-then atnwenhek, atha tyaty Jerusalem-areny atyetyart-rnem awetyek, nthakenharl rernem atyeng angkem, mwerr apek, arrangkw apek. Ayeng ikwer-rnem ilelhek, “Ayeng ingwer-rnem-warl alhetyek, angka mwerr-angker Jesus-akert atha ilerl-apayntetyek.” \p \v 3 Titus-el Greek-kenh-angkwarr apentenh, Jew-kenh-angkwarr aylpey-angenh, akwerrp-antey. Atyetyartel-rnem renh menty tyarlewek, artweweny-antey. \v 4 Ingwer-rnem apetyek, ingkart-arrpantey, angka irrtywerremel anwekantherr ilerl-apayntetyek, anwernenhantherr angkepiletyek-arrpantey irrtywerremel, ikwer-rnemant-anem anwantherr awelhetyek. Angka amperl ilpertiley-angker rernemey! Arraty-arrpantey rernem ilelhek. Rernem angkek, “Jew artwernem-kenh-angkwarr-tangkwel aylpetyek, arrantherr akwerterrp-antey alhewer ingkartirrey-angenh. Alakenh-angkwarr arrantherr aylpem, Jesus Christ arraty apenterl-ayntetyek.” \v 5 Anwantherr ikwer-rnem awelhey-angenharl, Jesus-kenh-angkwarrant apentetyek, arrekantherr angka mwerr-angker arraty iletyek. \v 6 Ingwerel-rnem atyetyart ilkwarrpantey renh-rnem antwenh. Akngeyel renh-rnem areyel, arrangkwarl. Rernem ayenh menty tyarlewek, atha ingwer-rnem Jew-weny-rnem akalty-anthayntetyek. \v 7 Ikwer-penh, rernem ayenh kel iterl-arek-anem, Akngeyelarl ayenh thwenek, atha Jesus-kenh angka ingwer-rnemek ilerl-apayntetyek, arraty-angkwarr, Peter-el Jew-rnemek angka arraty-angkwarr arrwekel ilerl-apenh-apeny. \v 8 Ingkartel Peter renh angkakert thwenek Jew-rnem-warl. Alakenh-apeny ra ayenh angkakert thwenek ingwer-rnem-warl-anemarl, Jew-weny-rnem-warl. \v 9 James-then Peter-then John-then rernem akwel atyetyart anenh tyaty-areny-rnemek. Rernem Jew-rnem-warlant angkakert alhek. Aylernanth ingwer-rnem-warl angkakert alhetyek. Alakenh-anyem rernem aylernekanth kel inkwerelhek Barnabas-then, Akngeyelarl aylernanthenh thwenek ingwer-rnem-warl alhetyek. \v 10 Atyetyart rernem angka anyent-angkwarrant aylernekanth ilek, Jerusalem-areny man-weny-rnemant arntarnt-arayntetyek. Kel ayeng alakenh-anyem ayeng iterrek arrpemarl. \s1 Peter ra apmwelhilek \p \v 11-14 Peter-el amern arlkwenh Jew-weny-rnem-itwek, apmer Antioch-itwek. Ikwer-penhan James-el Jew tyaty-areny irrpety thwenek apmer Antioch-warl. Ra renh-rnem aremel Peter ra aterirrek, ikwer-rnem-kety, ipmelhek-anem. Peter arlkarirrek, ingwer-rnem-kety amentirrek-anem, Jew-rnemel renh iltekerr. Ra ingwer-rnem-itwek amern arlkwey-angenh anenh. Ra Jew ingwer-rnem ilek, ingwer-rnem-itwek amern arlkwey-angenh aney-alhetyek. Atha renh arraty ilek ingkerrenh-itwek, rarl apmwangkwarr ingkerrenh akalty-anthenh, “Peter, ntwan Jew-kenh-angkwarr apenteyel angath-anteyarl. Ntwa ingwer-rnem iley-angenh, rernem Jew-rnem-apeny anetyek. Amern alhewer arlkwayntetyek ingwer-rnem-itwek arlkarirrey-angenh. Alakenh-anyem Ingkart-kenh-angkwarr aynteyel. \v 15 Anwantherr ingkerrenhel Jew-rnem-angkwarr apentenh akelyankel. \v 16 Anwantherr Akngey-angkwarr arraty anem, Jesus Christ renhant apententy, Jew-kenh-angkwarr-weny. Anwantherr Jesus renhant tnakenty, Akngey anwekantherr inkwerelhemarl. Jew-kenh angkangkwarr ywarnarl anwantherr arrkernelheyel-kety, anwantherr arraty-angkwarr apentetyek. \v 17 Anwantherr Jew-rnem arrkernelhenh, Akngey-kenh-angkwarr apentetyek. Anwantherrap apmwakert-antey ingkerrenharl aneyel! Anwantherr apmwangkwarr alhey-angenh Christ-kenh-angkwarran. Arrangkw! Anantherr Jew-kenh-angkwarr apententy, anwantherrap arrangkwarl. Christ-kenh-angkwarr apententy, anwantherrap arraty Akngey-angkwarr aneman. \v 18 Ntwa Jew-kenh angkarl angkep apententy, nga Akngey-angkwarr-kety apmwelhilemarl. Ingwer-rnem-itwek amern arlkwetyek alhewerarl, Jesus apenterl-ayntetyek, alakenh mwerrarl. \v 19 Atha renh-rnem kel apentey-angenh. Christ-kenh anyent-angkwarr atha apentem alhewer. Ayeng ipmelhem Jew-rnem-kenh angka apentekerr. \v 20 Kel ayeng Jesus Christ-warl anyentirrek. Alakenh-anyem ayeng iteth aneyenh intem-antey. Atha Akngey-kenh alerikw tnakeyel, rarl atyeng ilkelheyel, atyeng katy ilwek, apmwa atyengety iwetyek. \v 21 Ayeng nthakenh ikwerety intwemelirrey-angenh, rarl atyeng katy ilwek, ayenh itethiletyek. Jew-kenh-angkwarr anwantherr Akngeyek arratyirretyek-arrpantey arrkernelhenty, Jesus anwekantherr arrkent-apeny ilwek, arrangkwarl. Atha Jesus ikwerenh-angkwarr apentetyek intem-antey.” \c 3 \s1 Jesus renh tnakenty, Akngey-angkwarr anem \p \v 1 Galatia-areny, arrantherr arwengk ingkerrenh! Kel atha arrenhantherr aketh innga Jesus Christ-penh akalty-anthek, rarl arwerl iylpeyl-atherrel ilwek-penh. Ingwerentyel arrenhantherr ilpertilekan, Akngey-kety angkepirretyek? \v 2 Rernem Jesus renh tnakenh, Akngeyel Itnweng thwenekarl, angka arrwekeleny Jew-kenh-angkwarr-weny. \v 3 Arrantherr angkepirrek Akngey-kenh Itnweng-kety. Nthakenh arrantherr ahern-areny-kenh-angkwarr apenteyel? \v 4 Arrkent arwarl arrantherr angkepirrek Akngey-kenh angkek mwerranty awelhekerr. \v 5 Arrantherr Christ-ekant awelhenh, Akngeyel kel Itnweng renh thwenek, arrenhantherr rlterrkiletyek. Moses-kenh-angkwarr arrangkwarl! \p \v 6 Akngey-kenh angka alakenh aynteyel: Abraham-ant Akngeyek inkwerelhemel awelhek, Akngeyel renh artwa arraty innga arek, rarl Akngeyek awelhenh. \v 7 Alakenh-anyem iterrenherr-arey, arrantherr Akngeyek awelhenty, arrantherr Akngey-angkwarr arraty anem Abraham Akngey-angkwarr arraty anenh-apeny. \v 8 Akngey-kenh pip alakenh aynteyel: awank-akerr Akngeyel Abraham renh arrwekel ilek, ra alethang-rnem itethiletyek, rernem ikwer awelhenty. Alakenh Akngeyel Abraham arrwekel alhelek, “Ngkwenh-rnem-angkwarr angka atyenh arlpimpirreyenh apmer arrpanenhel, ingkerrenhel ayenh iterl-arayntetyek.” \v 9 Abraham rarl Akngey renh arrwekel tnakek-apeny, ingkern-penh-rnemel renh tnaketyek arrpemarl. Akngeyel ingkern-penh-rneman ingkerrenh arntarnt-arem arrpemarl, Abraham renh arntarnt-arenh-apeny arrpemarl. \s1 Jew-kenh-angkwarr apentey-angenh \p \v 10 Jew-kenh-angkwarr anwantherr ywarn arrkernelheyel, Akngey-angkwarr arratyirretyek-arrpantey. Moses-kenh angka arrwekeleny aynteyel: “Jew-kenh-angkwarr ntwa arraty apentetyek-arrpantey arrkernelhem, Akngeyelarlap ngenh arntety antheman. Alakenh-anyem aynteman ra.” \v 11 Jew-kenh-angkwarr anwantherr ywarn arrkernelheyel, Akngey-angkwarr arraty anetyek. Angka Akngey-kenh alakenh aynteyel: “Akngeyekant rernem awelhenty, rernem Akngey-angkwarr arraty anem. Akngeyel renh-rnem ingkerrenh ipmepenh itethilem.” \v 12 Jew-kenh-angkwarr ingwer-rnem iteth anetyek arrkernelheyel, Akngey-kenh arrwekeleny angkek awelhey-angenh. Jew-kenh-angkwarr anwantherr Akngey-kenh angkek ywarnarl awelheyel-kety. Jew-kenh angkel anwantherr iteth aney-angenh, Akngey-kenh-angkwarrantarl anwantherr itethan anem. \v 13 Jesus-el anwenhantherr itethilek, ra arwerl-itwel ilwekel. Akngeyel renh menty anthek, ra anwekantherr katy ilwetyek, anwenhantherr itethiletyek. Akngey-kenh angka arrwekeleny arrwekel ayntekarl, “Ingwerenty apek arwerl-warl atanthenty, Akngeyel renh arntety anthem.” Akngeyel anwenhantherr arntety anthey-angenh, Jesus-el anwekantherr katy ilwek arrkngert, apmwakert ingkerrenhek, apmwa anwekantherrety iwetyek, anwenhantherr mwerriletyek, itethiletyek. \v 14 Jesus Christ ra arwerl iylpeyl-atherrel ilwek ingkerrenhek. Ra iwerr mpwarek ingkerrenhek, apmer arrpanenhek. Akngey-kenh angka arlpimpirrek apmer arrpanenh-warl, Akngey rarl Abraham arrwekel alhelek-angkwarr-antey. Anwantherr Jesus renh tnakenty, Akngeyel-anem Itnweng impen ikwerenh anwekantherr-warl arrernem. \s1 Angka arrwekeleny Akngey-kenh \p \v 15 Atyenh-rnemay, atha arrenhantherr ahern-areny-kenh-angkwarr arrekantherr anayntiley. Nthakenh iparey-angenh. Alakenh-anyem akngey-kenh arrengey-kenh angka aynteyel arrwekeleny-kenh. Ywerrey-angenh, arrangkw, aleyarl aynteyel. \v 16 Alakenh-anyem Ingkartel Abraham renh alhelek, anyent impen ikwerenh thwenetyek, rernem ikwer-angkwarr Christ-angkwarr anyentirretyek. Alakenh angka arrwekeleny aynteyel. Akngey-kenh angka alakenh aynteyel, iparey-angenh arrangkw, ywerrey-angenh. \v 17-18 Angka renhey-antey Akngeyel Abraham arrwekel alhelek. Aherrety 430-penh Akngeyel angka ingwer arrernek, Moses-warl, ingkern-theyarl. Akngeyel Abraham renh alhelek, ikwerenh-rnem arntarnt-aretyek, rernem renh tnakenty. Angka arrwekeleny nthakenh iparey-angenh, akngartewey-angenh. Arratyam-arraty Akngey-kenh angka nhenh aynteyel, ywerretyek arrangkw, intem-antey aynteyel, aleyan aynteyel-antey. \v 19 Akngeyel angka ikwerenh Moses-anem anthek, rernem apmwewarl irrekerr, rernem arraty-angkwarr anetyek, mwerr-angkwarr iterl-arelhetyek, rernem apmwakert aneyel, anyent impen ranem aremirreyek-atwety. Anyent renhey-antey, Abraham-arl alhelek. Irrwerl-areny-rnemel angka Moses renh anthek. Moses-el angka arrernek ingkerrenhek, rernem apenterl-ayntetyek. \v 20 Angkakert renh ikwer-rnem-warl thwenem, Akngey rantey Abraham renh alhelek, ra renh angkakert-angkwarr alheley-angenh. \v 21 Angka impen anwantherr apentetyek, Akngeyel Abraham renh arrwekel alhelek. Anwantherr Jew-kenh angka ingkerrenhek ywarn awelheyel. \v 22 Akngey-kenh angka arrwekeleny aynteyel, ingkerrenh apmwakert aneyel. Rernem apek Jesus renh tnakenty, ikwer-angkwarr arraty anetyek, Akngeyel Abraham alhelek-apeny. Akngeyel Abraham renh artwa arraty arek, rarl Akngeyek awelhenh. \s1 Alakenh ilwey-angenh, Jesus renh tnakenty \p \v 23 Jesus ra apetyey-angenh-antey, anwantherr Moses-kenh angka arrwekeleny-akert anenh. Angka arrwekeleny atyetyart-apeny anwekantherr anenh. \v 24 Angka arrwekeleny anwantherr apentenh, Christ ra apetyetyek-atwety. Ikwer-penh Christ ra apetyek, anwantherr anem Akngey-angkwarr arraty anetyek, anwantherr Christ renh tnakentyel. \v 25 Lyert anwantherr Christ tnakem-anem. Aleyan angka arrwekeleny anwekantherr atyetyart aney-angenh-anem. \fig |src="GT sacrifice.tif" size="col" ref="Galatians 3:25" \fig* \v 26 Aley anwantherr Akngey-kenh alerikw-anemarl, arrantherrarl Jesus renh-anem apententy. \v 27 Baptise inentyel arrantherr Christ-angkwarr anyentirrem, arrantherr Christ-kenh-rnem ingkerrenh. \v 28 Arrantherr anyentirrekarl ingkerrenh-anem anem. Alakenh-anyem arrantherr ingkerrenh-antey anyent-anem, Jew-rnem-then Greek-rnem-then warrkenh-rnem-then atyetyart-rnem-then artwernem-then arelh-rnem-then. \v 29 Arrantherr apek Jesus Christ-kenh, aleyan arrantherr Abraham-kenh-rnem arrpemarl, anyent-angkwarr apenteyel. Akngeyel arrenhantherr alhelek, arrenhantherr arntarnt-aretyek arrpemarl, rarl artwamp Abraham renh-tangkwel alhelek-apeny, renh arntarnt-aretyek. \c 4 \s1 Anwantherr Akngey-kenh alerikwant-anem aneyel \p \v 1 Apmerek-artwey rernem apmer atnyeneyel. Ampa akely-rnem alerl-antey ilkwerrentyant-anem rernem apmer atnyeneyenh, apmerek-artwey. \v 2 Rernem alerl-antey mpwelheyenh. Artwa ampwel-rnem renh-rnem-tangkwel akalty-anthem, amangkem-anem. Akely-penh ilkwerrentyelant-anem rernem apmerek-artwey irreman. \v 3 Ampapenyarl anwantherr awankarl anenh akwerrp, ingkart-arrpantey ingwer-rnemant apentenh. \v 4 Arlta ikwerenhel, Akngeyel alerikw ikwerenh ahern nhenh-warl thwenek, rarl arrwekel awank-akerr alhelek, renh thwenetyek. Akngey-kenh alerikw irrkngarl-anem ayntek, ra Jew-kenh-angkwarr arraty apentenh. \v 5 Anwantherrarl Jew-rnem-kenh-angkwarrant apentenh, ra alerikw ikwerenh thwenek, anwenhantherr itethiletyek, Akngey-angkwarrant arraty apenterl-ayntetyek. Akngey-kenh alerikw-rnem arrpemarl anwantherr aneyenh. \v 6 Anwantherr kel Akngey-kenh alerikw aneyel. Ra Itnweng anwekantherr-warl thwenek, anwekantherr-itwek kwen anayntetyek. Anwantherr renh Akngey akem, rarl Itnwengel anwenhantherr akalty-antheyel-angkwarr. \v 7 Arrantherr kel alerikw ikwerenh-rnem aneyel, Jew-kenh-angkwarr arrangkwarl. Arrantherr Akngey-kenh alerikw-rnem, arrantherr apmer ikwerenhel aney-alpeyenh. \s1 Paul Galatia-areny-rnemek amperrngirreyel \p \v 8 Arrwekel arrantherr apatemel anenh, ingkart-arrpantey-rnemant apentenh. \v 9 Arrantherr ingkerrenhel Akngey iterl-areyel, rarl arrenhantherr atnyeneyel. Nthakenh arrantherr angkepirretyek iterreyel, ingkart-arrpantey irrtywerreyelarl ilenh-rnem-warl? \v 10 Arrantherr ilkelheyel Moses-kenh-warl anyentirretyek, arlta arrpanenhel, alkent arrpanenhel, aherrety arrpanenhel. \v 11 Atha arrenhantherr ywarn-antey akalty-anthek, arrantherr atyeng awelhetyek-arrpantey. \v 12 Atyenh-rnem, Jew-kenh-angkwarr apentey-angenh. Arrantherr ayenh apmwewarliley-angenh, arrantherr atyeng iylpareth awelhenh. \v 13 Arrantherr kel akalty. Awank-akerrarl ayeng arntety anenharl, atharl arrekantherr angka mwerr-angker renh akalty-anthek. \v 14-15 Arrantherr atyeng iterrenh, Akngey-kenh warrkenh-weny-arrpantey, ayengarl aleth arntetyirrenhek. Arrantherr ayenh arek-penh, arrantherr atyeng irrpelthirrey-angenh. Arrwekelan arrantherr atyeng inkwerelhek-tangkwel! Arrantherr atyeng inkwerelhek angel-ek inkwerelheyel-apeny, Jesus Christ-ek inkwerelheyel-apeny. Aleyan arrantherr atyengety arlkarirreyel-anem. \v 16 Angka atha arrekantherr ileyel arraty. Arrantherr atyeng awelhey-angenh. Arrantherr atyengety arlkarirreyel. \v 17 Atyengety Jew-kenh-angkwarr apenteyel-rnem rernem arrenhantherr ilpertiletyek arrkernelheyel, ikwer-rnem-angkwarr apentetyek. \v 18 Arrantherr Jesus-kenh angkek inkwerelhek arrwekel, arrantherr-anem ingwer-angkwarr apenteyel, ament-anem. \v 19 Ayeng arrekantherr artewentyel iterreyel, Jesus Christ arrantherr arraty tnaketyek, ikwer inkwerelhetyek. \v 20 Ayeng ilkelheyel ayeng arrekantherr-warl alhetyek, ayeng arrekantherr-itwek angketyek. Ayeng arrekantherr artewentyel iterreyel, amperrngirremel. \s1 Hagar Sarah atherr \p \v 21 Ingwer-rnem ilkelheyel, Moses-kenh angka apenterl-ayntetyek. \v 22 Akngey-kenh angka alakenh aynteyel. Abraham-kenh alerikw awey atherr anenh. Arelh warrkenh-kenh awey anyent anenh. Awey ingweran apmerek-artwey-kenharl anenh. \v 23 Awey anyentan warrkenh-kenh, apmwamwamarl Hagar-kenharl. Ingweran Sarah-kenh, Akngeyelan anthek, ra arrwekel alhelekarl. \v 24-25 Arelh ingwerant-atherrarl anayntileyel. Arelh warrkenh anyent, Sinai-areny Hagar arlarl anenh, apmerek arrangkw. Jew-kenh-angkwarr apenteyel-rnem rernem ahern-areny-angkwarr apenteyel, Jew-kenh-angkwarrant. \v 26 Arelh ingweran, Sarah mwerr-angkwarr apentenh, Ingkart arraty-angkwarr apenteyel-rnem-apenyarl, alker irrwerl-areny-rnemelarl apenteyel-apenyarl. \v 27 Alakenh angka anayntileyel. “Arelh anyent ampek arrangkw. Ra inkwerelheyel, Akngeyelarl renh alhelek ikwer-they ampa akngerram-akngerrirreyenh, arelh ingwer-rnem-angkwarr.” \v 28 Isaac anenh, Akngeyelarl Abraham renh-tangkwel arrwekel alhelek-angkwarr. Atyenh-rnem, alakenh-apeny arrantherr Akngey-kenh alerikw arrpemarl aneyel, Akngeyelarl arrwekel alhelek arrantherr ikwerenh-rnem anetyek arrpemarl. \v 29 Abraham-kenh alerikw ingweran Ishmael, awey arlarl ilenhel irrwernek Isaac, awey alhelenty renh, Akngey-kenh Itnwengelarl renh anthek, Akngey-angkwarr ra anetyek. Aley-anyem Akngey-angkwarr aneyel-rneman alwernemel irrwerneyel arrpemarl. \v 30 Akngey-kenh angka arrwekeleny arrwekel aynteyel, amenheng-atherr Hagar atherr arlarl, ratherr apmerek-artwey-weny arrangkw. Renh-atherr irrenta! Amenheng ingwer-atherran Sarah-then Isaac atherr ratherrantarl apmer atnyenetyek. \v 31 Anwantherr arelh anyent Sarah mwerr-angkwarr apentetyek, arelh warrkenh Hagar apentey-angenh, mentyarl. Alakenh anayntileyel. Akngeyelarl arrwekel alhelek, anwantherr ikwerenh-rnem anayntetyek. Anwantherr mwerr ilenh-angkwarr apentetyek. \c 5 \s1 Christ-el ingkerrenh anyentelhileyel, rernem arraty anetyek \p \v 1 Christ-el anwenhantherr anyentelhilek, arrantherr ikwerenh-angkwarr, alhewer anayntetyek. Jew-rnem-angkwarr apentey-angenh. \v 2 Jew artwernem-kenh-angkwarr aylpenty, Christ-kenh-angkwarr-kety anwantherr amentirrem. Christ-kenh-angkwarran arrangkwarl. \v 3 Arrantherr Jew-kenh-angkwarr angka apententy, arrantherrap angka ingkerrenh-anem apentetyek, ywerreyek-atwety. \v 4 Jew-kenh-angkwarrarl aylpenty, arrantherr arraty Akngey-angkwarr aney-angenh. Christ-angkwarr-kety arrantherr amentirrekerr impen-kety, Akngeyel arrenhantherr arntarnt-arey-angenh anekerr. \v 5 Anwantherr Jesus renh tnakenty, Itnweng Rlwartel anwenhantherr akalty-anthemarl, anwantherr arraty Akngey-angkwarr anayntetyek. \v 6 Jew artwekenh-angkwarr aylpetyek arrangkwan. Alakenh-anyem angka impen ra aynteyel, anwantherr Jesus-angkwarrant apentetyek, ingkerrenh arntarnt-arayntetyek. \p \v 7 Aray, arrantherr mwerr-angkwarr apentenh. Angwenhel arrenhantherr ilpertilekan. \v 8 Akngeyel arrenhantherr rlwanekarl, arrantherr ikwerenh-rnem anetyek. Ra anyent ikwerenh thweney-angenh arrangkwarl, apmwangkwarr arenhantherr akalty-anthetyek. \v 9 Amern arlwariley-angker anyentel amern akngerr mpwarey-angker-apeny, artwa ahelengkw anyentel apek akngerr ilpertilem, ikwerenh-angkwarr apentetyek, Akngey-angkwarr apentekerr. Iylarnem ingkerrenh-anem atwerretyek, ilterretyek. \v 10 Arrantherr Ingkart-kenh-rnemarl. Arrantherr atyengant awelhetyek, ingwerek awelhey-angenh. Ingwerenty arrkernelhenty, arrenhantherr ilpertiletyek, Akngey-angkwarr apentekerr, Akngeyel renh arntety antheyenh. \v 11 Atyenh-rnem, ingwer-rneman atyeng iterreyel, atha Jew-kenh-angkwarr akaltyilerl-anenty-arrpantey, rernem aylpetyek Jew artwernem-kenh-angkwarr. Jew-rnemel ayenh atwetyek alwerneyel, atharl ingwer-rnem akalty-anthek, Jesus rarl ilwek anwekantherr ingkerrenhek. Anwantherr Jesus-kenh-angkwarrant apentetyek, Jew-angkwarr-weny. \v 12 Rernem arrenhantherr ipmey-areny, Jew-rnem-kenh apmwangkwarran aleth apentekerr. \v 13 Ingwer-rnem iterreyel Ingkart-kenh-angkwarr-arrpantey, ingwer-rnem arntarnt-arey-angenh anayntetyek, arwa alhewer amentewarl alhayntetyek. Alakenh apmwangkwarr alhey-angenh, ingwer-rnem arntarnt-arayntetyek. \v 14 Akngeyel anwekantherr angka arraty ileyel, impen. Akngey-kenh angka alakenh aynteyel, arrantherr ingkerrenh mwerrant-arey anayntetyek, Akngey-kenh-angkwarr. \v 15 Arrantherr ilterrerl-anenty, atwerrerl-anenty, arrantherr Akngey-kety intem-antey amentirremarl. \s1 Anantherr ament-warl alhey-angenh, Itnweng Akngey-kenh apentetyek \p \v 16 Alakenh-anyem atha arrenhantherr ileyel, arrantherr Akngey-kenh Itnwengek awelhetyek, ament-warl alhey-angenh. \v 17 Apmwangkwarr-then Akngey-kenh Itnweng-angkwarr-then amentant-atherr aynteyel. \v 18 Itnwengek awelhenty, ahern-areny-kenh angkek awelhey-angenh. Akngey-kenh Itnweng atyetyart arrekantherr aneyel, arrenhantherr arraty-angkwarr akalty-anthetyek. \v 19 Ingwer-rnemel apmwangkwarr apententy, anew ingwer-kenh ingwerl-anem ilpertilem, apmwangkwarr iterreyel, mwerr-angkwarr-kety iylpelirrem, \v 20-21 Ingwer-rnem ingkart-arrpantey-rnem apentem, ingwer-rnem arlkarirrem ingwer-rnem-kety, ingkerrenh-they amentirrem. Ingwer-rnem alharlkwerrem, ingwer-rnem ahelirrem ingwer-rnemek, ingwer-rnem ampwal-rnem rakerrem, ingwer-rnem terangk irrem. Rernemap Ingkart apentey-angenh, rernem nthakenh Akngey-kenh apmer-warl aylpey-angenh. \v 22 Akngey-kenh Itnweng-akert-rnem ingkerrenh irrkngerney aneyel, mwerr aneyel, ingwer-rnemek awelheyel. Rernem iylpareth aneyel, ingwer-rnemek amperrngirremel. \v 23 Rernem arternp aneyel mwerr-angkwarr, tnakelhey-angenh. Ingwer-rnem arrekantherr nthakenh arrkngert angkey-angenh, arrantherr mwerrant-arey anayntetyek. \v 24 Jesus ilwek apmwa arrekantherrety irrarlketyek, ywerrelhiletyek. Arrantherr Christ Jesus-warl anyentirrek. Ra apmwa arrekantherrety ywerrelhilek. \v 25 Akngey-kenh Itnweng anwekantherr-warl antelhek, anwantherr ikwerenh-angkwarr apentetyek intem-antey. \v 26 Anwantherr tnakelhey-angenh anetyek, ingwer-rnem-kety arlkarirrey-angenh anetyek, ingwer-rnem alharlkwey-angenh anetyek. \c 6 \s1 Ingkerrenh arntarnt-araynta \p \v 1 Atyenh-rnem, ingwerenty apek apmwangkwarr alhenty, arrantherr renh mwantyel Akngey-warl-athek angkemel, angkepiletyek. Arrantherr arntarnt-arelhetyek arrpemarl, arrentyel arrenhantherr arrkernekerr. \v 2 Anantherr Ingkart-kenh-angkwarr ingwer-rnem arntarnt-arayntetyek, alakenh Christ-elarl ilek-angkwarr-antey. \v 3 Nga mwerr-arrpantey tnakelhenty ingwer-rnem-warl, ngap irrtywerremel ilelheyel. \v 4 Akngey-kenh-angkwarr ntwa mwerr arntarnt-arayntetyek, ingwer-rnemek tnakelhey-angenh anayntetyek. \v 5 Akngeyel anwenhantherrenh ayerneyenh anyentarl-anyentarl. \v 6 Arrantherr Akngey-kenh angkakert arntarnt-arayntetyek, ilek-ilek anthayntetyek, man anthayntetyek Akngey-kenh-angkwarr. \v 7-8 Apmwel-areth iterrey-angenh, Akngeyel aketh-antey areyel-kety. Ngarl apmwangkwarr alhenty, apmwel-aretharlap ngkweng aneman. Nga apmwangkwarr alhenty, Akngey ngkwengety menty ipmelheyenh. Nga Akngey-kenh Itnwengek awelhenty, ngap iteth intem-antey aneyenh. \v 9 Arrantherr ipmelhey-angel, ingwer-rnem arntarnt-arayntetyek intem-antey. Akngeyel arrenhantherrenh arntarnt-areyenh arrpemarl ipmelhey-angenh. Arlta ingkernel Akngeyel arrenhantherrenh atnyeneyenh. \v 10 Alakenh-anyem, anwantherr ingwer-rnem arntarnt-arayntetyek. Ingkart-areny-rnem impen arntarnt-arayntetyek. \s1 Paul-el renh-rnem artwerileyel anyent-inger-antey \p \v 11 Arrantherr alhengk-areyel pip nhenh reytemilemel, atharl anyentelant pip nhenh-warl ingkwernek, itna ilkwernem iltya atyenhel ingkwernek. \v 12-13 Jesus Christ arwerl iylpeyl-atherrel ilwek. Rernem angka Jesus-akert akalty-anthey-angenh, ingwer-rnem ahelirrekerr. Rernem Jew-rnem-kenh-angkwarrant akalty-antheyel. Rernem Jew-kenh angka angath-antey apenteyel, Jew artwernem-kenh-angkwarrant. Rernem ilkelheyel, arrantherr Jew artwernem-kenh-angkwarr apentetyek, rernem atyetyart ilkwarrpantey anetyek. \v 14 Ayeng tnakelhey-angenh, atharl Jesus Christ anyentant tnakeyel, rarl arwerl iylpeyl-atherrel anwekantherr ilwek. Ra anyentant aketh anayntelhilek. Ayeng ahern-arenyek awelhey-angenh, arrangkw. \v 15 Ingwer-rnemel apenteyel Jew artwernem-kenh-angkwarr. Ahern-areny-kenh angka arwarl, arrangkwarl. Christ-kenh-angkwarr anwantherr apentetyek arraty. Angka impeney-antey nhanyem, Akngeyelant anwenhantherr kel lyertenyilemarl. \v 16 Arrantherr angka nhenhek awelhenty, arrantherr Akngey-kenh-rnem ingkerrenh anem. Akngey ranem arrekingkerr mwerr-angkwarr anayntelhileyenh, Ingkart-areny ingwer-rnemek-then. \v 17 Arlka ayeng arlety-angketyarr, ayenharl atwek ingwer-rnemel, atharl Jesus Christ-kenh angka ilerl-apenh. Alakenh-anyem rernem ayenh iterl-aremer, rernem atyeng irrpelthirrey-angenh anetyek, ayeng innga Jesus-kenh angkakert. Arrantherr atyeng awelh-ayntetyek. \v 18 Athanem Jesus Christ ayernem, ra arrenhantherr arntarnt-aretyek. Amen.