\id 1PE - Alyawarr Bible Northern edition 8 June 2018 (Blackman ATG) \h 1 Peter \toc2 1 Peter \toc1 1 Peter \mt1 1 Peter \mt2 Peter-wenh pip namp 1, rarl ingkwernew akngerrew \imt1 Angka nhenhan alakenh aynteyel \ip Jesus rarl anenh ahern nhenh-itwew, ranap kwertengerl-rnem 12 rlwanew. Anyent itna Peter. Ranap anenh Jesus-itwew, intem renh iterl-arenh. Ra pip atherr ingkwernew, rap thwenew Christian akngerrew apmer ingwer-rnem-warl. Pip nhenhanap namp 1-arl. Jesus ranap awank-antey aney-alpew Akngey-itwel, aherrety 30-el apek, Peter-elarl, pip nhenhan ingkwernew. \ip Ikwereng-arey akngerrel Christian-rnem irrwernenharl, renh-rnem irrwampenh-anthenh, ingwer-rnemelan renh-rnem ipmew-anteyarl atwenh. Akngerran anenh atererremel alpwely-then. Peter ran iterrenh alakenh-anyem: “Rerneman atererrey-angenh arnkaty anemer.” Alakenh pip nhenh ra ingkwernew, rernem rlterrk aneyew inkwerelhemel. Ran renh-rnem ilew, “Aleth Jesus apent-aynteyew. Iterl-araynteyew, Akngey ran mwerr. Ranap aleth ikwerenh-rneman arntarnt-arayntem.” \ip Pip nhenhel ra ilew alakenh-anyem: \ili2 Alpwelyerrey-angenh anaynteyew. \ili2 Apmwa apetyenty, rlterrk-antey anaynteyew. \ili2 Akngeyan ilkelheyel, anantherran rlterrkarl anaynteyew Jesus-apeny. \ili2 Jesus ranap awelhenh Akngeyewant. \ili2 Ingwer-rnemelarl renh irrwernenh, Jesus-an aleth anenh arraty-angkwarrarl mwerr-angkwarr-then. \ip Ingwer-rnemelan angka apmwangkwarr akalty-anthenh, arraty-wenyarl. Christian-rneman awelhey-angenharl angka yanhew. Ingwer-ingweran Jesus ranap apey-alpeyenh. Rernemanap ikwer mpwelheyew, arraty-angkwarrarl anaynteyew. \c 1 \s1 Peter-el pip nhenh ingkwernew, rap thwenew Christian akngerrew apmer arrpanenh-warl \p \v 1 Ayengaw Peter, atha pip nhenh ingkwerneyel angka mwerr-akert. Ayengan artwa warrkenh Jesus-wenh. Ran ayenh rlwanew, alhaynteyew angka mwerr-angker ikwer-akert ilerlap-aynteyew. Alakenhap athan pip nhenh thweneyel arrewantherr-warl, apmer Judea-theyarl arlperrtyerrew-rnem-warl – Pontus-areny-rnem-warl, Galatia-areny-rnem-warl, Cappadocia-areny-rnem-warl, Asia-areny-rnem-warl, Bithynia-areny-rnem-warl-akerr. \v 2 Awank-akerran Akngeyan iterrenh, arrenhantherrenh rlwaneyew, ikwerenh-rnem anaynteyew ikwer. Rap arrenhantherrenh rlwanew ingwer-rnem-wety. Inweng ikwerenhel apmwa arrewantherr-wety irrarlkew, arrantherrap aneyel ikwerenh-rnem-anem aleyan. Arrantherr angka nhenh awew Jesus-wenh, arrantherrap arraty-angkwarr-anem aneyel, rarl angkeyel-angkwarr. Alakenhan Akngeyel arrenhantherrenh anyenteleyel ikwer-warl. Jesus-an ilwew, arrngan ikwerenh thelew. Akngeyelan arrenhantherrenh arratyeleyel, inweng-then arrantherr-wenh arrngangkwarr irrarlkemel apmwewety. \p Athan Akngey ayerneyel arrewantherr alakenh-anyem: “Intem ikwer-rnem anaynteyew mwerr-angkwarr. Renh-rnem irrngerney-anthaynteyew, rernemaw mwerrant-arey anaynteyew.” \s1 Aleyan rlterrk-anemarl, ingwer-ingweran mwerr-anemarl \p \v 3-5 Akngey ran aynikwarl Lord Jesus Christ-wenharl. Ranap mwerr-angker inngarl anewantherr aneyel. Anantherr apmwangkwarr alhenh. Aleyanap ra mwerr-angkerarl anewantherr aneyel, anenhantherrenh awakelhey-angenharl. Rap anenhantherrenh itethelem arrpemarl. Jesus ran ilwew, Akngeyelanap renh itethelew. Alakenh-anyeman anantherr iterl-areyel, anenhantherrenhap Akngeyel itethelem arrpemarl. Awankan anantherr ipmapenyarl anenh. Kel alakenh-anyem ikwer-warl angkem: “Ya wenh Akngeyay! Ngan mwerr-angker innga anewantherr!” \p Anantherran ikwerenh-rnemarl, rap anenhantherrenh mwerr-angker anthem. Ranap anewantherr mwerr-angker atnyeneyel, anantherrarl ikwer-itwel-anem aney-alpeyenhew intem-antey. Aleyanap anantherr alerl-antey mpwelheyel ikwer. Mwerr-angker ikwerenhan nthakenh aternngerrey-angenh yanhey, nthakenh apmwerrey-angenh, nthakenh ilpertelelhey-angenh. Akngeyelan arawerrng rlterrk atnyeneyel, anenhantherrenh arntarnt-araynteyew, anantherrarl renh nakeyel, iterremel ikwerant aneyel. Ran anenhantherrenh arntarnt-areyenh, arlternem ywerreyew-atety. Ingkerrelan iterl-areyenharl, rarl anenhantherrenh itethelew. \p \v 6 Arrantherr iterreyew angka nhenhew, arrantherrap mwerranty irrenh-arey inkwerelhemel. Aleyan rlterrk-anem arrewantherr apetyeyel, apatemel arrantherr anerl-aneyenh alpwelyerremel. Arrantherrap iterreyew, nthakenh-anem irreyenh yanh-penhan, arrantherrap irrngerney-anemarl inkwerelhemel innganem anem. Akngeyelan arrenhantherrenh arntarnt-arem apmwa yanh-rnem-wety. \p \v 7 Apwert mwerr-angker gold-ew iterrenh-arey. Man akngerrel payemelem. Rernem gold ahern-they angernem, rernemap arrtyem rwitwew, renh arrwelthelemel irrarlkeyew. Rwel apwert apmwa arrtyemel gold irrarlkemel. Gold ranap nthakenh ampey-angenharl, arrangkw. Ahern-then apwert-then ywerrenhem, gold-ant irlwart aneyelpem. Alakenh-anyemap Akngeyel arrenhantherrenh arrkerneyel, arrenhantherrenh rlterrkelemel, gold-arl rwitwew alakenh irrarlkem-apeny. Alakenhap Akngeyan iterreyel: “Inngarlap rernem iterreyel atyeng, apmwa rlterrkarl aynteyel-angkwarr. Rernemap atyeng irrpeltherrey-angenharl, atyeng-wety intwemelerrey-angenharl.” Ran inkwerelheyel arrewantherr, arrantherrarl rlterrk aneyelewan. Rap arrenhantherrenh nakeyenh, Jesus-arl apey-alpeyenhelan ahern nhenh-warl. \fig |alt="Smelting gold" src="Smelting Gold 1pet 1 GT00196.jpg" size="col" loc="1 Peter 1:7" ref="1:7" \fig* \p \v 8-9 Arrantherran Jesus arey-angenh-antey, rarl anenh ahern nhenh-itwew, arrantherrap ikwer artewenty ilkelheyel. Aleyanap renh arey-angenharl anngel, arrantherrap renh iterl-areyelarl. Arrantherrap iterl-areyelarl, ran arrenhantherrenh itetheleyel ipmewety, arrantherr alpeyew, ikwer-itwel aney-alpeyew intem-antey. Ran arrenhantherrenh irrngerney-antheyel. Aleyanap arrantherr innganem irrngerney aneyel. \p \v 10 Awank-akerran artwa angkakert Akngey-wenh-rnemelan angka nhenh ilerl-apenh. Rernemap alakenh iterrenh, “Akngeyanap inkwerelhemel aneyenh ikwerenh-rnemew, ingkern-penharl anerl-aneyenh-rnemew. Nthakenharlap ra renh-rnem intem-antey itetheleman? Angwenhel renh-rnem itethelem? Ilenger?” Rerneman iterrenh rlterrk-angkwarr angka ikwer, Akngeyelarl renh-rnem ilenhew. \v 11 Inngarlap ran Jesus-wenh inwengelan angka nhenhan ilenh, rernem pip-warl ingkwerneyew: “Ingwer-rnemelan Jesus renh artewenty inngey irrwerneyenh, ranap amentarl ilweyenh. Akngeyelanap renh atyetyart ilkwanem mpwareyenh. Ingwer-ingweran Jesus ranap apetyeyenh ahern nhenh-warl, ikwerenh-rnem itetheleyew ipmepenh.” \v 12 Inwengelanap renh-rnem ilenh, “Anewantherrenh ingkern-penh-rnemelant renh areyenh.” Ya, arrewantherrant angka nhenhan ingkwernew artwa Akngey-wenh-rnemel. Angka yanh ikwer-rnem ilenh-penh, Inwengelan arawerrng anthew irrwerl-they ingwer-rnemew rlengkeny-rnemew-then, rernemaw angka Jesus-akert ilaynteyew. Antyerl-rnem-then ilkelheyel, akaltyerreyew angka mwerr-angker nhenhew. \fig |alt="Proohets searching Scriptures" src="prophets search scriptures 1PE 1v10 GT00204.jpg" size="col" loc="1 Peter 1:10-12" ref="1:10" \fig* \s1 Akngey-angkwarrant anaynteyew, menty ipmeyew apmwangkwarran \p \v 13 Arrantherran ingkerrenh mwerranty aneyew mwerr-angkwarr, Akngeyewant awelhemel ikwerant. Aleth-antey ikwer iterremel anaynteyew. Aleth-antey ikwer mpwelhaynteyew, Jesus ra apetyeyew-atety. Arlta yanhelan Jesus rarl apey-alpeyenhel, ingkerrenhelap renh areyenhan. Akngey rap inkwerelheyenh arrewantherr ingkerrenhew. \v 14 Awankan arrantherr Akngey iterl-arey-angenh anenh. Alakenh arrantherr apmwangkwarr anenhan. Apmwa yanh-angkwarr ipmenh-arey, menty. Akngeyew awelh-aynteyew, awey aynikw ikwerenharl awelhem-apeny. Ikwerenh-angkwarr mwerr-angkwarr anenh-arey. \v 15-16 Akngeyel arrenhantherrenh rlwanew, ikwerenh-rnem anaynteyew. Arrantherrap alakenh-anyem ikwer-apeny aneyew. Akngey ranap pwek ikwerenhel ilelheyel: “Ayengan innga arraty aneyel. Athap apmwangkwarr apentey-angenh aneyel. Irrkaty-angkwarr arrpemarl arrantherran mwantyel aneyew, mwerr-angkarr anemel. Akngeyan mwerr-angker inngarl. Aleyanap arrantherr anaynteyew irrkaty-angkwarr-antey ikwer-angkwarr.” \p \v 17 Arrantherran Akngey-wenh ampernemarl. Arrantherrarl ikwer-warl angkeyel, arrantherrap renh “Akngey” antwemarl. Ranap ingwer-rnemew-then inkwerelheyel. Ra irrkaty-angkwarr ingkerrenhew ilkelheyel, lipwel. Rarl ingkerrenh ayernem, rap renh-rnem ayernem irrkaty-angkwarr arrpemarl, angka ikwerenhelarl ileyel-angkwarr. Arrantherran arwa alyepel aneyel ahern nhenh-itwew, intem-weny, alethang-rnem-apeny. Ingwer-ingweran arrantherrap irrwerl-itwew Akngey-itwel aney-alpeyenh ikwerenh-rnem-itwew. Alakenh-anyem arrantherr aleth iterr-aynteyew ikwerew, mwanty arraty-angkwarr-antey anaynteyew, ra arrewantherr awakelhewerr. \p \v 18 Arrantherr iterl-areyel, arrantherrarl arrwekeleny-rnem arrewantherrenh-rnem apentenh, rernemarl arrenhantherrenh akalty-anthenh. Arrantherrarl arrwekeleny-rnem-angkwarr apentenh, nthakenh aleth aney-angenharl, arrangkw. Akngey-wenh-angkwarran mwerr-angkwarrarl, arraty-angkwarrarl. Aleyan arrantherr mwerr-angkwarr ikwerenh-angkwarr apenteyel. Ra arrenhantherrenh itethelew angka arrwekeleny-rnem-wety, mwerr-anem mpwarew. Nthakenharlap ra alakenh-anyeman mpwarew? Ra apek man payemelew, fine-apeny? Arrangkw! Man ra ahern nhenh-arenyarl, rap ingwer-ingweran ywerremarl, arrangkwerremarl. \p \v 19 Arrantherr iterl-areyel, Jew-rnemelarl yep-yep akely mwerrantarl atwenh, arntety-wenyarl, Akngey-warl-athek anthaynteyew. Jesus ran yep-yep yanh-apeny pety-angkwarran. Akngey-wenh Alerikw Jesus ranap mwerr-angker arrpemarl, apmweweny. Ranap arrnga thelew arrewantherr arwerl iylpeyl-atherr-itwew. Ra arrenhantherrenh manel payemeley-angenh, ra arrnga ikwerenhel payemelenhey-alpew. Alakenh-anyemanap arrantherr Akngey-wenh-anemarl aneyel. \v 20 Alker-then ahern-then mpwarey-angenhel-antey, Akngey iterrew, ra Alerikw ikwerenh-antey ahern nhenh-warl thweneyew. Arwa awank-antey ra mpwarew alakenh-anyem, arrenhantherrenh itetheleyew anenhantherrenh-then. Inngarlap ran, Jesus ra apetyew, katy ilweyew anewantherr. \v 21 Alakenh-wety arrantherr Akngey arrer-they-anem iterl-areyel. Akngeyelan Jesus renh itethelew ipmepenh, rap renh akngeynew angkep irrwerl-warl, ikwer-itwel aney-alpeyew. Rap renh ilkwanem arrernew, anaynteyew ingkerrenhew. Alakenh-anyemap arrantherr Akngey-angkwarr aneyel. Arrantherr ikwer iterreyel, arrantherrap iterl-areyel, Akngeyel itethelem arrenhantherrenh. \s1 Akngeyan mwerrarl aneyel arrewantherr, arrantherrap mwerr arrpemarl anaynteyew ingwer-rnemew \p \v 22-23 Arrantherranap inngarl angka renh mwerrarl awew Jesus-akert. Aleyanap arrantherr ampa akely rlengkeny anenty-apeny arrpemarl. Ranap ingwer-lkwer-anemarl. Aynaty-then amaty-then anewantherr-wenh nthakenh intem iteth aney-angenh ahern nhenh-itwew, arrangkw. Rernem nthakenh anenhantherrenh iteth intem atnyeney-angenh arrpemarl, arrangkw. Aleyan arrantherr Akngey-wenh ampernem-anemarl. Arrantherr menty ipmew apmwangkwarr, mwerr-angkwarr-anem aneyel arraty-anem. Mwerr-anem arrantherr ilkelherremel aneyel. Intemarl alakenh anayntenh-arey. Angka ikwerenh ranap ywerrey-angenharl, iteth aleth aneyel. \p \v 24 Alakenh-anyemarl ra aynteyel Akngey-wenh pwek-itwew: \q1 “Antyweran atherrkeny-tangkwel rtneyel, rap arlenyerrem-anem. \q1 Alpeyt-rnem mwerr-tangkwel rtneyel, rernemap arlenyerrem-anem lertnelhemel ahern-warl. \q1 Anantherranap ingkerrenharl alakenh-anyem. \q2 Anantherr nthakenh aleth aney-angenh ahern nhenh-itwew, arrangkw. \p Anantherr ingwer-ingweran ywerrem-anemarl. \q1 \v 25 Akngey-wenh angkanap nthakenh antywer-apeny ywerrey-angenharl, arrangkw. Aleth ra aynteyel.” \p Angka nhenhan irrkaty-antey, awank anantherr arrenhantherrenh ilenh-antey. \c 2 \p \v 1 Nhepenh-anyeman arrantherr anaynteyew mwerr-angkwarr, apmwangkwarr-wety ipmelheyew. Ingwer-rnem-wetyan arlkarerremel iterrey-angenh, renh-rnem irrwerneyew. Irrtywerremel ilerl-aney-angenh, arraty-angkwarr angkaynteyew. Mwerr-arrpantey anyelkel anerl-aney-angenh. Arweltheney-angenh. Ampwal ingwer-wenh ayntengenyew iterrey-angenh anaynteyew. Ingwer-rnemew tyel-angkey-angenh. \v 2 Arrantherr Akngey-wenh angkew aletharl akaltyerr-aynteyew. Aleyanap arrantherr ampa akely-apenyarl, aletharl artneyel aylpatyew. Aylpaty-angkwarr rernem rlterrkarl ilkwerrem. Akngey-wenh angka ranap alakenh arrpemarl. Aleth-antey arrantherr iterr-ayntem, ikwer akaltyerremel, arrantherrap rlterrkerremarl. Alakenhap arrantherr aleth renh apenterl-anenty, apmwa ipmemel. Akngeyelan arrenhantherrenh ipmewety itethelem. \v 3 Arrantherr kel iterl-areyel, Jesus Christ ran athamerreyel arrewantherr, arntarnt-areyel arrenhantherrenh intem. \s1 Arrer anaynteyew Jesus-warl \p \v 4 Atha arrenhantherrenh angkanem ilem artwernem-akert, warlan mpwarew apwert-penh. Rerneman arrernew apwert ilkwa mwerr-angker anyent-tangkwel. Apwert nhenh anyent rap impenarl. Ranap apwert iteth rtnerl-anenty-apeny. Apwert ingwer-rneman rernem pweytelew apwert yanh impen ikwer-warl. Anantherran Jesus Christ-then alakenh-anyemarl. Ranap apwert impen ikwer-apeny. Ingwer-rneman iterrenh, Jesus ra arrangkw-apenyarl. Akngeyelanap renh rlwanew impenarl. Alakenh-anyeman anantherr ingkerrenharl Jesus ikwer-warl pweyterrem. \fig |alt="Cornerstone" src="Cornerstone2_Luke20.17_GT00082.jpg" size="col" ref="2:4" \fig* \v 5 Kel apwert-rnemarl pweytelem-apeny, warl mpwareyew, Akngey-wenh Inwengel ra arrenhantherrenh pweytelem Jesus-warl, warl impen Akngey-wenh mpwareyew. Arrantherr artwa ingkart-rnem-apeny aneyel, awank-akerrarl rernem aker ampernenh-apeny, ikwer-warl-athek. Ranap inkwerelheyenh arrewantherr, arrantherrarl Jesus Christ nakeyelew intem. \v 6 Alakenh-anyem artwa angkakertan Isaiah-el angka Christ-akert ingkwernew pwek Akngey-wenh-itwew: \q1 “Athan atyenh-antey rlwanew, \q2 apwert impen weth-apeny. \q1 Athap apwert renh arrernew tawen Jerusalem-itwew, \q2 apwert ilkwa ikwer-itwew itnan Zion. \q1 Apwert yanh-itwew athan warl rlterrk mpwarem. \q2 Arrantherran Jesus renh apentem, \q1 arrantherrap anem rlterrk inngey warl yanh-apeny. \q2 Nthakenh ingwerentyel arrenhantherrenh nyerrel-anthey-angenh-anem.” \p \v 7 Arrantherr iterreyel Jesus Christ ikwer, arrantherrap renh iterl-areyel mwerr inngarl. Ingwer-rnemelan renh iterl-arey-angenharl. Rernemap iterreyel apmwew-athen ikwer. Akngeyan alakenh-anyem angkeyel pwek ikwerenhel: \q1 “Warl artey-angker-rnemelan warl artenh apwert-penh, \q2 rernemap apwert renh impen iwewarl, apmwew-athen. \q1 Ranap impen inngey ingkerrenh-angkwarrarl!” \p Isaiah-elan alakenh arrpemarl ingkwernew: \v 8 \q1 “Rernem apwert renh iwew, \q2 ranap akngerr ankerteweyel-anem. \q1 Rernemap aytneyel-anem, nyerr-anthelheyel-anem, irrwernelhemel.” \p Kel alakenharl aynteyel angka Akngey-wenh awey-angenh-rnemewan. Akngeyel awank-akerr ilenh, alakenh-anyem ikwer-rnem aynteyenhan. \p \v 9 Akngeyelan arrenhantherrenh rlwanew, ikwerew atnyen-aynteyew, mwerr-angker arraty inngarl. Arrantherr anenh atemwengkel-tangkwel, apmwangkwarr apentenh. Aleyan arrantherr aneyel lyenentyel-anem, Akngey-wenh-angkwarr-anem apenteyel. Ikwer-anem arrantherran warrkerreyel aleyan, artwa ingkart yanh-rnem-apeny. Arrantherrap ingkerrenh-antey ileyew, Akngey ran mwerrarl. \v 10 Awank-akerran arrantherr anenh alethang-rnem-apenyarl, Akngey iterl-arey-angenharl. Arrantherran aley inweng anthelhew Akngey-warl, ikwerenh-rnemarlap aneyelan. Awank-akerran arrantherr apatemel anenh, Akngey iterl-arey-angenh, ra arrewantherr ilkelhenharl. Arrantherran kel iterl-areyel-anemarl, ran arrewantherr ilkelheyel-anem artewentyel. Rap athamerremel-anem arrenhantherrenh arntarnt-areyel. \s1 Aleth-antey arraty-angkwarr anaynteyew, ingwer-rnemelarl areyel-wety \p \v 11 Atyenh-rnemay! Mwerranty awelheyew! Aleyanap arrantherr alethang-rnem-apenyarl aneyel ahern nhenh-itwew. Ingwer-ingweran arrantherr alpeyenh irrwerl-warl, Akngey-itwel aney-alpeyew. Aley arrantherr ahern nhenhel-antey aneyel, arrantherr apek iterrem, apmwel-ayeth-antey alheyew. Athan arrenhantherrenh ileyel, rlterrk-antey anaynteyew. Arrantherr mentyarl apmwangkwarran ipmeyew, inweng alpwelyerrewerr. \v 12 Ingwer yanh-rnem Jesus apentey-angenh-rnem, rerneman apmer arrpanenhel aneyel. Rerneman arrenhantherrenh aleth areyel. Rernemap irrtywerremelarl arrangkwel ilem, arrenhantherrenh ayntarrp-ilemel. Rerneman tyel-angkem arrewantherr apmwel-ayeth. Mentyaw, artewenty iterrey-angenh! Aleth mwerr-angkwarr anaynteyew, rernemarl areyel-wety. Arlta ikwerelan, ingkerrenharl arrwekelel rtneyenh Akngey-warl-athek, rap renh-rnem ayernerl-aneyenh, judge-elarl court-itwew ayernem-apeny. Rerneman iterl-areyenharl, arrantherrarl anenh arraty-angkwarr. Rernemanap Akngeyarl nakeyenh arrewantherrew. \s1 Awelheyelarl artwa ilkwa kapment-areny-rnemew \p \v 13-14 Ahern nhenh-itwel aneyel artwa ilkwa kapment-areny akngerr, atyetyart arrewantherr. Arrantherr ikwer-rnem awelhemer. Awelhenh-arey, rernemarl arrenhantherrenh ileyel-angkwarr. Atyetyart ilkwa Rome-areny ranap ilkwa aneyel apmer arrpanenhew. Rap ingwer-rneman arrernew, atyetyart anaynteyew apmer ingwer-rnem-itwew. Warrk ikwer-rnem-wenh alakenh-anyem aynteyel: irrwerney-angker-rneman akwerneyew tyayl-itwew, ingwer-rneman nakaynteyew, rernemarl mwerr-angkwarr aneyel-rnemarl. \v 15 Alakenh-anyem ingkerrenhel areyew, arrantherr arraty aneyel, Akngeyelarl ileyel-angkwarr. Rerneman akwerrp, nthakenh arrenhantherrenh ayntarrp-iley-angenh arrangkwew. Aleth arrantherr anaynteyew Akngey-angkwarr, arrantherrap renh-rnem akeleytelemarl. \p \v 16 Arrantherranap Akngey-wenh-rnem-anemarl. Ran arrenhantherrenh irrarlkew apmwepenhan. Arrantherranap nthakenh alhewer alhey-angenh-anem. Nthakenh alakenh iterrey-angenh: “Mwerr anantherr iterrem apmwangkwarr alyepelan, Akngey-wenh-antey anantherr aneyelarl.” Menty, alakenh-weny. Arrantherr warrkenh Akngey-wenh-rnem, arrantherrap aleth ikwer-angkwarr apent-aynteyew. \v 17 Aleth mwerr-angkwarr anaynteyew, ingwer-rnemew ahelerrey-angenh. Awelh-aynteyew ilkwernemew, atyetyart ilkwew-then Rome-arenyew. Aleth ilkelh-aynteyew Christian ingwer-rnemew-then, arrewantherrenharl aneyel-apeny-rnemew. Aleth Akngey nakaynteyew, inkwerelhemel ikwer arraty-angkwarr. \s1 Warrkenh-rnem awelheyew atyetyart ikwer-rnem-wenhew \p \v 18 Artwa warrkenh-rnemay, ayeng angkeyel-anem arrewantherr-warl. Arrantherranap atyetyart-rnem-wenh, awelheyew ikwer-rnem. Atyetyart anyentan atham-atham, ranap mwerrarl aneyel warrkenh ikwerenh-rnemew. Atyetyart ingweran ranap ahelengkwarl, renh-rnem warrkemeleyel artewentyel inngey. \v 19 Atyetyart ingweran ahelerrem, rap arrenhantherrenh atwem arrangkwewarl. Arrantherran arwa aleth Akngeyewant iterr-ayntenh-arey. Arwa arternp anayntenh-arey, angkep ahelerrey-angenh ikwer. Alakenh-anyeman Akngey ran inkwerelhem arrewantherr. \v 20 Atyetyart ingwerelan arrenhantherrenh atwem, arrantherr apekarl arnernkeyerrenh. Alakenh-anyemarlap ran aynteyel. Arrantherr anem arternp, ahelerrey-angenh anterrey-angenh. Arrantherr apek apmwangkwarr-tangkwel anenh, nthakenh ingwerentyel arrenhantherrenh mwerr antwey-angenh. Arrantherranap artewenty ikwer warrkerrey-angenharl! Arrantherr innga apek atyetyartewan ikwer awelhenh, artewenty inngarlap warrkerrenhan. Ra apek arrenhantherrenh atwenh arrangkwel, inngarl. Arwa arternp anayntenh-arey, anterrey-angenh. \v 21 Arrantherr alakenh-anyem anem, Akngeyelan arrenhantherrenh mwerr-angkerarl antwem. Jesus Christ ranap apmwangkwarr aney-angenharl, rernemap renh atwew alhewerarl. Renhap atwew ipmew-anteyarl, arwa arrangkwel. Rarl katy ilwewan arrewantherr. Aleyan Akngeyan ilkelheyel, arrantherr renh iwarrerneyew, mwerr-angkwarr anaynteyew Jesus-angkwarr. \p \v 22 Akngey-wenh pwekel Isaiah ran alakenh ilew Jesus-akert: \q1 “Ranap apmwangkwarr aney-angenharl, \q2 irrtywerremel iley-angenh.” \p \v 23 Ingwer-rneman tyel-angkenh Jesus ikwer, raw tyel-angkey-angenharl ikwer-rnem angkep, arrangkwarl. Rernemap renh kwanthenh arrkent, ranap arrangkwarl arternp anenh. Rerneman renh atwenh, irrwampenh-anthenh. Ranap renh-rnem angkep atwey-angenharl, arrangkw. Ran renh-rnem menty ipmew, ran iterrenh Akngeyewant. Rap kel iterl-arew, Akngeyelarl renh mwerr antwew. Akngeyel ran ingkerrenh rlwaneyenh, renh-rnem court-emelerl-aneyenh. Rap mwerr-rnem amenteleyenh, apmwerneman amenteleyenh arrpemarl. \v 24 Jesus ranap apmwangkwarr aney-angenharl, ran katy ilwew anewantherr arwerl iylpeyl-atherrel. Rarl ilwew-angkwarr, anantherrap ipmelhem-anemarl, apmwangkwarr-wetyan arraty-anem anem. Aleyan arraty-angkwarr-anem anenheyew. Akngeyel anenhantherrenh arratyelew-anem, aleyanap anantherr ikwerenh-rnem-anem aneyel. \v 25 Arrantherran renh iterl-arey-angenharl awankan. Arrantherr yep-yep-rnem-apeny anenh, aperrerterrenh. Aleyan ra arrenhantherrenh akngey-alpew-anemarl angkep ikwer-warl. Ranap thakeman-apenyarl, arntarntarl-areyel yep-yep-rnem. Ranap arrenhantherrenh arntarnt-areyel irrkaty-angkwarr. \c 3 \s1 Anewart-rnem-akert \p \v 1-2 Arelh anewart-rnemew arrewantherr-anem ayeng angkeyel. Arrantherran awelheyew artwa anew arrewantherrenhew, warrkenh-rnemarl awelhem-apeny artwa ilkwernemew. Arrantherr Akngey-angkwarr iterreyel, anew arrewantherrenh apek iterrey-angenharl Akngeyewarl. Mwerr mentyaw, Akngeyewant anaynteyew. Anew arrewantherrenhel arrenhantherrenh areyelarl, nthakenh arrantherr aneyel. Arelh-rnem arrantherr Akngey-angkwarr anenty, anew arrewantherrenhew mwerr-angkwarr anemel, rernemap inweng anthelhem apek Akngey-warl. \v 3 Arelh ingwer-rnemelan ilek-ilek arrernem alta ikwer-rnem-wenh-warl, mwerr-angker mpwarelhemel. Ingwer-rnemelan nikeletharl arrernem itewarl, itep-warl arrernem mwerr-angker gold-penh, arnkwel-akerr mwerr-angkerel aylpemel. Rerneman iterreyel, “Alakenh-anyeman ayeng mpwarelheyel mwerr-angkerarl.” \p \v 4 Rernem-apeny alakenh aney-angenh. Arrantherr mwerr-angkwarr anenty, mwerr-antey angkerl-anemel ingwer-rnem-warl athamerremel ikwer-rnem, Akngeyanap ra iterrem alakenharl, “Arelh nhenh-rneman mwerrarl, arraty inngarl.” \p \v 5 Iterrenh-arey arelh yanh-rnemew, rernemarl anenhew awank-akerr. Alakenh-anyemarlap rernem, anenhan awank. Rernemanap aleth Akngeyan nakenh, aleth ikwerant iterremel. Rernem awelhenharl anew ikwer-rnem-wenhew. Alakenhelap rernem mpwarelhenh mwerr-angker. \v 6 Arelh anyent itna Sarah, Abraham-wenh anewikw. Sarah ranap awelhenharl anewikw ikwerenhew Abraham-ew, “Atyengew-artey mwerr-angker” antwemel. Arrantherr apek anenty irrkaty-angkwarr-antey, arrantherranap ampikw ikwerenh-rnem-apeny anem. Alakenhap arnkatyarl alhewer arrantherr anem, atererrey-angenh. \p \v 7 Artwa anewart-rnemew arrewantherr-anem ayeng angkeyel. Mwerr anenh-arey arelh arrewantherrenhew athamerremel. Mwerranty-antey angkenh-arey, ahelerrey-angenh, arweltheney-angenh. Arlka arelh-rnem-wenh rlterrk-wenyarl, artwernem-wenhan rlterrk inngarl. Alakenh-anyemanap arrantherr renh-rnem arntarnt-araynteyew, atwey-angenhel. Arrantherr atwenty arelh arrewantherrenh, Akngeyelan nthakenh arrenhantherrenh awey-angenh-anemarl, arrantherr renh ayernerl-anentyan. Ranap Akngeyan mwerrarl anem arelh-then artwethenew irrkaty-angkwarr. Ranap iwerr anewantherr mpwarew ingkerrenhew, anantherr alpeyew, ikwer-itwel intem-antey aney-alpeyew. \s1 Ingwer-rnemel aharl mpwareyel \p \v 8 Athan arrenhantherrenh ingkerrenh ileyel, arrantherraw iterl-araynteyew. Arrantherrap athamerremel anaynteyew mwerrant-arey. Anyent amperrngerremel aneyel, arrantherr ingkerrenh athamerr-aynteyew ikwer. Alakenh-anyem mwerrant-arey anaynteyew. Ingwer-rnemew tyel-angkey-angenh anaynteyew. Nakelhey-angenh. \v 9 Ingwerentyel arrenhantherrenh iltem, mentyaw angkep renh-rnem iltey-angenh. Ingwerentyelan arrenhantherrenh atwem, mentyaw angkep renh-rnem atwey-angenh. Ingwerentyelan arrenhantherrenh arrarletyel iltem, menty-antey angkep renh-rnem arrarletyel iltey-angenh. Mwerranty mwerr-angkwarr ikwer-rnemew angkaynteyew. Mwerr-angkwarr ikwer-rnemew anaynteyew. Akngeyel arrenhantherrenh rlwanew ikwer. Alakenhap arrantherr mwerr-angkwarr anemer. Akngey ranap arrewantherran mwerrarl anem. \v 10 Alakenh aynteyel Akngey-wenh pwekel: \q1 “Ingwerenty ilkelheyel, inkwerelhemel anaynteyew mwerr-angkwarr, \q2 ranap ingwerew apmwangkwarr tyel-angkey-angenharl. \q1 Ranap nthakenh irrtywerremel angkey-angenh ikwer-rnem, \q2 arratyant angkemel inngangkwarr. \q1 \v 11 Rap angkeperremer apmwangkwarr-wety, mwerr-angkwarr arraty anemel, \q2 mwerrant-arey anemer ingwer-rnem-akert. \q1 \v 12 Akngeyelan ikwerenh-rnem arntarnt-areyel, rernemarl arraty-angkwarr aneyel ikwer. \q2 Rernemarl Akngey ayerneyel, ran awelheyelarl ikwer-rnem. \q1 Ingwer-rnemarl apmwangkwarr aneyel-rnem, ran intwemelerremarl ikwer-rnem-wety.” \p \v 13 Kel arrantherr innganem aley arrkernelheyel, arraty-angkwarr aneyew. Ingwer-rnemelan arem-anemarl, nthakenh-anemarl irrwerney-angenh arrenhantherrenh. \v 14 Ingwer-rnemelan aleth irrwerney-angkerarl. Rerneman tyel-angkem apmwangkwarr arrewantherr, rlterrkelemel. Mentyaw, artewenty iterrey-angenh! Akngeyelan arntarnt-arem arrenhantherrenh ingkerrenh. Ranap arrenhantherrenh aletharl mwerr mpwareyel, rlterrkelemel. Ingwer-rnem-wety atererrey-angenh. \v 15 Jesus Christ ranap impen inngarl. Aleth ikwerant iterremel anaynteyew. Ingwer-rnemel arrenhantherrenh ayernem, “Ilekew arrantherr inkwerelhemel Jesus apenteyel?” Alakenh-tangkwel arrantherr iterreyew mwerranty. Arrantherr tyerneyew arraty-angkwarr-tangkwel, rernemaw anaynt aweyew. Angkenh-arey arrantherr arternp-mernt, nakelhey-angenh. \v 16 Akngey ran aweyel arrenhantherrenh, arrantherrarl angkeyel. Apmwel-ayeth angkey-angenh, arrantherr-antey nyerrel anthelhewerr. Ingwer-rnem, rernemarl tyel-angkeyel Christian-rnemew, rerneman arrenhantherrenh awem, mwerr-angkwarr angkerl-anenty, rernemap nyerrerrem-anem. \p \v 17 Arrantherr apekarl apmwelhelemeng-arey, ingwer-rnemel arrenhantherrenh irrwernem arrpemarl. Alakenh-anyemarlap ra apmelerr aynteyelan, arrantherr-anteyarl apmwelhelew. Rernem apek arrenhantherrenh irrwerneyel, arrantherrarl mwerr-angkwarr aneyelew. Mwerrarlap ran, arrantherrarl angkep ahelerrey-angenh ikwer-rnem. Akngeyan arrewantherr inkwerelheyel, arrantherrarl ikwer-angkwarr aneyelew. \p \v 18 Iterreyew angka Jesus Christ-akertew-anem. Rernem arrenhantherrenh irrwampenh-antheyel, rernemarl Jesus renh irrwampenh-anthenh-apeny. Ranap artwa mwerr-angkerarl, apwelelhey-angenh anenh, rernemanap renh atwew ipmew-antey. Rap katy ilwew, apmwa anewantherrenh akngeyew, anenhantherrenh anyenteleyew Akngey ikwer-warl. Arlka ikwerenh ywerrew, Akngeyelan inwengan ikwerenh itethelewarl. \p \v 19 Apmer ingwer-itwew Akngeyel aweyaw-rnem atnyeneyel tyayl-itwew-apeny. Jesus ra apmer ikwer-warl alhew, renh-rnem angka mwerr-angker ilerl-alpeyew. \v 20 Rernemanap arrwekeleny-rnemarl, artwa Noah-arl anenheng-areyarl. Akngeyan mpwelhenh ikwer-rnem, angkep alpeyew ikwer-warl. Arrangkw! Rerneman awelhey-angenh ikwer. Anyent rant Noah-ant awelhenh ikwer. Rap rtnwa ilkwa artenh. Ikwerenh-rnemant aylpew rtnwa ikwer-warl, 8-ant. Akngeyelarl kwaty ilkwa thwenew, rernemantarlap rtnwa kwenel iteth anewan kwaty atnyerr-angkwarr. \v 21 Kel alakenh-anyemap Akngeyel anenhantherrenh iteth atnyenem. Anenhantherrenh baptise-emelemarl kwaty-warl, kwatyelanap anenhantherrenh artenhem, kwaty atnyerrelarl arrwekeleny-rnem artenhew-apeny. Ilekew anantherr kwaty-warlan aylpeyel? Ahern arlkepenh irrarlkeyew? Arrangkw! Alakenhap anantherr Akngey renh ilem, anantherrarl anthelhem ikwer-warl, apent-aynteyew ikwerenh-angkwarr-anem. Aleyan anantherr nyerrerrey-angenh-anem, Akngeyelarl anenhantherrenh irrarlkew apmwewety. Ran anenhantherrenh itethelew, Jesus renharl itethelew-apeny ipmepenh. \v 22 Jesus ran alpew irrwerl-anem, aney-alpeyew Akngey-itwel. Aleyanap ra aney-alpew ilkwanem, chair ilkwitwew aneyel Akngey-itwew arraty-ampeny, arawerrng ilkwakert. Ranap ilkwarl ingkerrenhew aneyel; antyerl-rnemew-then, inweng apmwernemew-then, atyetyart ilkwernemew apmer arrpanenh-areny-rnem-akerr. Ranap arawerrng ilkwakert ingkerrenh ikwer-rnem-angkwarr. \c 4 \s1 Mwerr-angkwarrarl aneyel Akngeyew \p \v 1 Arrantherran iterl-areyel, ingwer-rnemelarl Jesus irrwernew, rarl anenh ahern nhenh-itwew. Rerneman renh artewentyel atwew, ranap anenh arternparl, angkep atwey-angenh. Ran rlterrk-antey anenh, Akngey-wenh iwerr-angkwarrant iterremel. Arrantherranap Jesus-apeny anaynteyew, ingwer-rnemelarl irrwerneyel-wety. Alakenhap arrantherr rlterrk innganem irrem arnkaty-then. Atwenty-penh arrenhantherrenh, arrantherrap iterrem Akngeyewant-anem, apmwangkwarr-wety intwemelerremel. \v 2 Arrantherranap aleth Akngeyewant-anem iterremel aneyew, aley awelhemel ikwerant, apmwewety intwemelerremel. Arrewantherrenh-angkwarranap alhey-angenharl. \p \v 3 Awankan arrantherr ilek-ilek apmwangkwarr anenh, Akngey iterl-arey-angenh. Arrantherrap alhewer alhenh, arrantherrarl ilkelhenh-angkwarr, nyerrerrey-angenharl. Arrantherrap mpweny ayntenh ingwer-wenh anew-itwew, terangkerrenh, alhewer atwerrenh arwelthel-then. Arrantherrap perayerrey-angenh Akngey-warl-athek, arrangkw. Ampwal apmwernemew arwerl-penhew apwert-penhew-then arrantherr perayerrenharl. \v 4 Aleyanap arrantherr Jesus-ant-anemarl apenteyel, alakenh-angkwarr-anem irrey-angenh. Ingwer-rnemanap aley aletharl apmwangkwarr-antey aneyel. Rerneman tyel-angkeyel-antey arrewantherr. Arrantherr apmwa ikwer-rnem-angkwarr aney-angenh, arrangkw-anemarl aleyan. Rernemanap arrkentel ileyelarl arrenhantherrenh alakenh angkerremel, “Ilekew rerneman anantherr-apeny aney-angenharl, mpweny ayntey-angenh ngkwarl-then antywey-angenh?” \v 5 Ingwer-ingweran Akngeyel rap ingkerrenh rnkerneyenh. Iteth-rnem ipmernem-then anantherr ingkerrenhan ikwer-warl arrwekel rtnerl-aneyenh. Rap ayernerl-aneyenh ingkerrenh anyentarl-anyentarl alakenh: “Nganangay anenh arraty-angkwarr, mwerr?” Ingwer-rneman ilelheyenh ikwer-warl, apmwangkwarrarl anenh, rerneman awelhey-angenh ikwer. \v 6 Akngey ran iterreyel, ingkerrenh-antey ikwer-itwel intem-antey aney-alpeyew. Alakenh-anyem ra ingwer-rnem thwenew, angka mwerr-angker ikwerenh ingkerrew ilerlap-aynteyew, iteth-rnemew ipmernemew-then. Rap ingkerrew arternp mpwelheyel, apmwewety intwemelerreyew anthelhemel. Alakenh-anyeman arrwekeleny-rnem rernem ikwer-itwel intem-antey aney-alpem. Kel-anem inweng anantherr ingkerr-wenh rapenyant-arey itetherrem Akngey-wenh-angkwarr. \s1 Mwerrant-arey anayntenh-arey \p \v 7 Arltan arrer-anem irreyel, alker-thenan ahern-then ingkerrenh ywerreyenh, arrangkwerremel. Arrantherran alakenh-anyem arraty alhaynteyew, mwerranty iterreyew Akngey-angkwarran, ingwer-rnemew-then iterreyew, arrantherraw perayerr-aynteyew arraty-angkwarr. \v 8 Angka nhenh ranap impen-antey anewantherr rlterrk inngey: arrantherr ingkerrenhan artewentyel rwewarrant-arey ilkelherr-aynteyew, apmwangkwarr arrantherr anenh-penh. Aleyan arrantherr nthakenh angkep awakelhey-angenh atweyew, arrangkw. \v 9 Christian ingwerenty alhenty apmer ngkwenh-warl, ntwa renh irrentey-angenharl, mentyarl ntwa areyew. Menty ra amern ngkwenh arlkwem. Menty ra ankwayntem apmer ngkwenhel. Artewenty iterrey-angenh, menty. \v 10 Akngeyelan anenhantherrenh rlterrkelew, anantherraw ingwer-rnemew warrkerr-aynteyew. Rap anenhantherrenh anthew arawerrng ingwerek-ingwer anyentarl-anyentarl. Anyentan arawerrng-akert aneyel, ingweran arawerrng ingwer-akert arrpemarl aneyel. Ingkerrenhan warrkerremer itengant-arey arawerrng ikwer-rnem-wenh-akert. Alakenh-anyeman anantherr ingkerrenh rlterrk innganem irrem. \v 11 Akngeyelan ingwerenty arawerrng anthew, akalty-anthaynteyew angka ikwerenhew. Kel ra ilaynteyew anaynt-antey, Akngey rarl angkeyel-apeny. Akngeyel ingwerentyakan arawerrng anthew, ingwer-rnem arntarnt-araynteyewarl. Kel ra ingwer-rnem arntarnt-araynteyew mwerr-angkwarr, Akngey-wenh Inwengelarl renh rlterrkeleyel. Arrantherr warrkerreyel alakenh-anyem, ingwer-rnemel arrenhantherrenh aremarl. Rernemanap angkerrem, “Nakemarl Akngey! Inngarl nhenh-rneman aneyel arraty Jesus-ew!” Anantherranap aleth nakaynteyew Akngeyan, rant atyetyart ilkwarl aneyel. Inngarlap ran. \s1 Rlterrkarl ayntemeng-arey \p \v 12 Atyenh-rnemay! Ingwer-rnemelan arrenhantherrenh irrwerneyel-antey. Rernemanap arrkent mpwareyel, arwa irrwampenh-antheyel arrenhantherrenh. Arlkanap arrenhantherrenh alpwelyeleyel inngarl, arrantherranap ayernerrem-anem, “Nthakenh-anem irreyelay? Akngeyelanangay innga anenhantherrenh iwerlelpew?” Arrangkwaw! Akngeyelan nthakenh arrenhantherrenh iwerlelpey-angenh. Ran alakenh iterreyel, “Rernem innga rlterrk anayntem, rlterrkarl ayntemeng-arey? Rernem apek intwemelerrem atyeng-wety?” Alakenh-anyemap ra arrkerneyel arrenhantherrenh, arrantherr renh aleth apent-aynteyew. \v 13 Ingwer-rnemel aley irrwerneyel arrenhantherrenh, irrkaty-angkwarr arrpemarl rernemarl Jesus irrwernenh-apeny. Ingwer-ingweran ra apetyeyenh arawerrng ilkwakert, ingkerrenhelap renh areyenhan. Arlta ikwerelanap arrantherr inkwerelheyenh. Kel arlka alpwelyerrey-angenh anaynteyew. Mwerr-angkwarr anaynteyew inkwerelhemel. \v 14 Aleyan ingwer-rnemelan arrenhantherrenh areyel, arrantherrarl Jesus apenteyel. Aleyan rernem arrenhantherrenh nyerrel-antheyel, arrarletyel-then ilteyel. Ranap Akngeyel arrenhantherrenh Inweng Mwerr-angker ikwerenh antheyel, irrngerney-anthemel mwerr-angkwarrarl. Arrantherrap arternp anew-aneyel, arralty-aney-angenh-anem. \p \v 15 Ingwer-rneman ipmew-antey atwey-angker. Ingwer-rneman irrtyert-awarrarl. Ingwer-rnemelan apmwa mpwarey-angker atwerremel-thenarl. Ingwer-rnemelan warrk ingwer-rnem-wenh anngangey-angkerarl. Alakenh ikwer-rnem-angkwarr aney-angenh, menty! \v 16 Arwa aleth-antey arraty-angkwarr aneyew Jesus-ewarl. Ingwer-rnemel arrewantherr-warl apmwa akngetyenty, arrantherr Akngeyant nakemel anaynteyew. Arrantherran arraty-angkwarr aneyel, arrantherrap nyerrerrey-angenh-anemarl anaynteyew. Akngeyel arrenhantherrenh rlwanew, ikwerenh-rnemant anaynteyew ikwerew. \p \v 17 Aleyanap Akngeyel ingkerrenh arrkernemel areyel, rap ikwerenh-rnem-tangkwel ayernerl-aneyenh, “Mwerrang arrantherr anenh?” Anantherran apek apmwelhelenh, ranap anenhantherrenh atweyenharl. Anantherranap iteth-antey anerl-aneyenh. Akngey rap ingwer-rnemarl-anem ayernerl-aneyenh, “Mwerrang arrantherr anenh?” Rerneman apmwangkwarr anenh, rap renh-rnem artewentyel atweyenh. Rernemap ipmantey anerl-aneyenh. Akngey rap ingkerrenhew-anem alakenh ayerneyenh. \p Alep nthakenharl ingwer yanh-rnemewan, Jesus-ew awelhey-angenh-rnemewan? Anewantherr-angkwarran aley ra renh-rnem innganemarl irrwamperl-antherl-aneyenh artewentyel innganem. \v 18 Alakenh-anyemarlap ra Akngey-wenh pwekel aynteyel: \q1 “Rap rlterrk inngarl aynteyenh arraty-angkwarr aneyel-rnemewan. \q2 Akngeyelanap renh-rnem arntarnt-areyenharl. \q1 Alep nthakenh yanh-rnemewan aynteyenh, apmwangkwarrarl aneyel-rnemewan, Akngeyew awelhey-angenh-rnemewan? \q2 Arlta ikwerelanap ikwer-rnem rlterrk inngey aynteyenh. \q2 Akngeyel renh-rnem irrwamperl-antheyenh artewentyel inngey.” \p \v 19 Rarl Akngeyel arrewantherr-warl apmwa tyarlewem, arrantherr renh iwerl-alhey-angenharl. Aleth arrantherran arraty-angkwarr-antey anayntenh-arey, ikwerewant iterremel. Ran arrenhantherrenh mpwarew, rap angkew, ra arrenhantherrenh intem-antey arntarnt-araynteyew. Ran ilek-ilek mpwareyel arrewantherr, rarl arrwekel-antey iterremel ilew-angkwarr. Ikwerenh-angkwarran mwerrarl. Alakenh-anyemarlap arrantherr mwerr-angkwarr anayntenh-arey arraty. \fig |alt="Christians being stoned" src="wa03973.jpg" size="col" loc="4:12-19" ref="4:12-19" \fig* \c 5 \s1 Angka nhenhan tyaty-areny ilkwernemew ingwer-rnemew-then \p \v 1 Ayengan Peter angkeyel tyaty-areny ilkwernemew-anem, rlterrk-antey ilanthemel. Ayengan tyaty-areny ilkwa arrpemarl, arrantherr-apeny arrpemarl. Athan anngetherr arrpemarl aytarenh, rernemarl Jesus Christ ayntarrp-ilenh, renhap ipmew-antey atwew. Ingwer-ingwerap Akngeyel Jesus renh lwewarrerneyenh arawerrng ilkwakert ingkerrenh-warl. Arlta ikwerelanap ayengan alpeyenh, aney-alpeyew ikwer-itwel, amparrkerl-anenty intem-antey. \v 2 Arrantherran tyaty-areny ilkwernemelan mwerrantyel Akngey-wenh-rneman arntarnt-araynteyew mwerr-angkwarr intem. Ra renh-rnem anthew arrewantherr, renh-rnem arntarnt-araynteyew, yep-yepew-artey-rnemelarl yep-yep-rnem arntarnt-areyel-apeny. Alakenh arrpemarl arrantherr tyatyew-artey-rnemelan renh-rnem aleth-antey arntarnt-araynteyew, rernem arraty-angkwarr anew-aneyew-awaty. Ingwer-rnem tyarlewerl-aney-angenh ikwer-rnem-warl, renh-rnem irrwern-aynteyew. Arrantherr mwerr-angkwarr inkwerelhemel warrkerr-aynteyew, manewant iterrey-angenh. \v 3 Arrantherr atyetyart ahelengkw-apeny aney-angenh. Akngeyelan arrenhantherrenh arrernew, ikwerenh-rnem arntarnt-araynteyew. Arrantherranap ikwerenh-angkwarr anaynteyew. Alakenh-anyem ingwer-rnemel areyew, rernem aneyew irrkaty-angkwarr arrpemarl. \v 4 Ingwer-ingwer Jesus ra apetyeyenh angkep, ranap ilkwa inngarl aneyenh. Rap arrewantherr-angkwarr inkwerelheyenh, arrantherrarl warrkerrenh ikwer arraty-angkwarr. Ra arrenhantherrenh antheyenh ilengem mwerr-angker inngey arawerrng ilkwakert, rap aneyenh aleth arrewantherr-itwew. \p \v 5 Ayengan angkeyel arrewantherr artwa akely-rnemew, kwey aleyak-rnemew-then-anem. Arrantherrap mwanty awelheyew arternp tyatyew-artey-rnemew, rernemarl angkeyelew. \p Ayengan angkeyel-anem ingkerrenhew-antey. Tyak arrantherr nakelhey-angenh. Iylpareth-antey anyanteyew, rernemarl ileyel-angkwarr. Christian-rnem arrantherr ilkwa ilelhey-angenh, nakelhey-angenh, arrangkw. Mwerrant-arey anaynteyew athamerremel. Alakenh-anyemap ra aynteyel Akngey-wenh pwekelan: \q1 “Ingwer-rneman ilelhem mwerr-angker ilkwarrpantey. \q2 Akngeyelanap renh-rnem artwerelemarl. \q1 Ingwer-rneman mwerr-angker-rnemarl aneyel, nakelhey-angenharl. \q2 Akngey ranap mwerrarl aneyel ikwer-rnem.” \p \v 6 Alakenh-anyemanap arrantherr aleth awelh-aynteyew Akngeyew iylpareth-antey. Arrantherranap rlterrk-weny-rnemarl, ran rlterrk inngarl. Ran arawerrng ilkwakertarl, rap arntarnt-areyel arrenhantherrenh. Ranap arrenhantherrenh ilkwa antwem, Jesus rarl apey-alpeyenhelan. \v 7 Apmwa arrewantherr-warl apetyenty, arrantherran artewenty iterrey-angenh anaynteyew. Arlka alpwelyerremel aney-angenh. Akngey-warlant angkeyew apmwa yanh-wety, apmwa ikwer iylpelerremel-anem. Ran aleth arrewantherr amperrngerremelant aneyel, rap aleth arrpemarl arntarnt-arerl-aneyenh arrenhantherrenh. \p \v 8 Aleth iterr-aynteyew arraty-angkwarr. Arntarnt-arerr-aynteyew arrenty ikwer-wety. Ran arrkernelheyel, arrenhantherrenh ilpertelelheyew, intwemelerreyew Akngey-wety. Arrenty ranap arengk artnwer angayakw-apeny, akerewarl alheyel-apeny. Rap antwerrkem, renh-rnem ywerrelhelemel. \v 9 Rlterrk-antey Akngey-angkwarr anaynteyew, atererrey-angenh. Ikwerant iterremel anaynteyew. Arrantherranap iterl-areyel, apmwa rlterrk innganem aneyel Akngey-wenh-rnemew apmer arrpanenhel. Ingwer-rnemelan aha akngetyeyel-antey ikwer-rnemew, rernemarl Jesus apenteyelew. \p \v 10 Alerl-antey apmwa rlterrkanap inngey arrewantherr aynteyenh. Apmwa rap ingwer-ingwerantarl ywerreyenh. Akngey ranap mwerrarl arrewantherr aneyenh, arrenhantherrenh arawerrng ilkwa Christ-apeny anthemel, inweng arrenhantherrenh rlterrkeleyew. Rap arrenhantherrenh intem-antey atnyeneyenh artewentyel inngey arrer ikwer-warl. \v 11 Ya, ran inngarl ingkerrenhew ilkwa aneyel, ranap atyetyart anerl-aneyenh ingkerrenhew intem-antey. Inngarlap ran alakenh-anyemarl. \s1 Kel angka nhenh ywerrelhelem-anem \p \v 12 Pip nhenhan arwa akely arrer-antey. Silas-elan ayenh alpemelenh. Ranap Christian anantherr-apenyarl, rap Jesus apenteyel arraty-angkwarr, warrkerremel atyeng-itwew Akngeyew. Pip nhenh-angkwarran ayeng iterreyel, arrenhantherrenh rlterrkelemel irrngerney-antheyew. Akngey ran arrewantherr athamerremel anem. Aleth iterr-aynteyew ikwerant, angkeperrey-angenh. \p \v 13 Tyaty nhenh-areny-rnemelan apmer nhenh-itwew Rome-itwew rernem angkem “Mwerrangay arrantherr?” Rernemap apmer nhenh \em Babylon\em* itnewem. Rerneman Akngey-wenh-rneman arrantherr-apeny arrpemarl. Arrantherr artwa Mark iterl-arenh? Ranap alerey atyenh-apenyarl aneyel. Ranap nhenhel aneyel, rap angkeyel arrpemarl, “Mwerrangay?” \p \v 14 Kel arrantherr ilkelhemel anew-aneyew mwerrarl. Arrantherrarl akarrerremel anem, mwerrant-arey angkerremel atnyenerreyew. \p Ingkerrenh arrantherran Jesus Christ apenteyel-rnem, athan ayerneyel Akngeyan arrewantherr alakenh-anyem: “Akngeyay, ngan arrer-apeny ikwer-rnem-warl anaynteyew, rernemaw inkwerelhemel mwerranty anaynteyew.” \p Kel-antey.