\id HEB IBRANI ALUNE - Tim Juni & Okt 2011 \h Ibrani \toc1 Ibrani \mt1 Sulate ete Tamata Ibrani \iot Lepate Menai \ip Ite rekwa sire rebe ileki sulate meije mo le ileki eni nane mo. Batuke ite rekwa be maka leki sulate meije, tamata Kristenaru esi elake kai irekwa Alla Eni lepate rebe lekie akmenare, irekwae titinai, po ilere Tuhane Yesuse Eni maka lulu mo (2:3). \ip Bei akmena sa sulate meije esi kotiele “Sulate ete tamata Ibrani.” Tamata Ibranire, tamata Yahudire neka pise tamata Isaraele neka. Sulate meije lekie ete siasi kai esi rue etiare, sae irekwasi mo. Sepo ite baise sulate meije, ite rekwa be sulate meije natue ete tamata Kristena rebe esi supu teta le esi maka hlakele. Lepa tiae etesi, kusuesi kena bui kai leini esi rana esi taneiaru. Esi supu teta hoko sie leini esi hlaleke mise moneka. Sie leini esi ibada sakesa kai esi ebearu moneka. Leini esi suka leu suike loko esi maka hlaleke akmenare, mahake esi suka hlaleke loko Tuhane Yesuse moneka. \ip Tujuana telu kena leki sulate meije: suka kena atetukesi, suka kena ono lalesi kuru, kai suka kena ahnausi. Iatetukesi be Yesuse, Alla Eni Nanae rebe Ibeteke Alla Eni lepataru ete ite tamatare. Ikbasa lesi bei malekataru kai nabi Musa. Yesuse, iteki Imame Elake Eni makerike esi kbasare ela lesi Yahudiaru esi imame. Ikerike kena luma maka kotie loko Alla rebe mise titinai kai Ibeteke Alla Eni janji rebe mise titinaije. \ip Ile rebe ileki sulate meije iakbere laleisu leke esi lulu Tuhane Yesuse rame kai esi supu susate, esi tahane lale neka. Ianehe laleisu kena luake loko Alla le Yesuse ibuka lalane kena tetueNi. Iakbere lalesi leke esi supu rue sakesa kai Alla. “Hleke bei makerike kai rue sakesa kai Allare”, esi natire saisa? Sie leini esi beteke be esi natire be sepo ite mata kai ite sa lolete surga, ite hleke bei iteki makerike mei nusa meije. Leini esi beteke be, ite riluke iteki hidupe ete Alla kai batuke hlalekeNi neka kena supu hlamate kai batuke hlaleke loko ite ruamaki makerike yake. \ip Ile rebe ileki sulate meije iahnausi leke esi sele bei esi maka hlaleke loko Tuhane Yesuse yake. Kena sulate meije, iahnausi ktili titinai rebai lima. (2:1-4; 3:7-9; 5:11-6:12; 10:26-39; 12:18-29). Iahnausi mimise titinai kena ibeteke Alla Eni hukume saisa ete tamata rebe esi hleke esi maka hlaleke loko Yesuse. \iot Isi \io1 1. Yesuse Eni kbasare ela lesi bei Alla Eni tamataru esi elaka akmenaru (1:1-10:18) \io2 a. Memenai (1:1-3) \io2 b. Yesuse Eni kbasare ela lesi bei malekataru (1:4-2:18) \io2 c. Yesuse Eni kbasare ela lesi bei nabi Musa (3:1-4:13) \io2 d. Yesuse, Imame Elake rebe ela lesi bei Yahudiaru esi imame elake (4:14-7:28) \io2 e. Yesuse, iteki Imame Elake Eni makerike mise titinai lesi bei Yahudiaru esi imama elakaru esi makerike (8:1-10:18) \io1 2. Ite hleke iteki maka hlaleke yake (10:19-12:29) \io1 3. Lepate mulini (pasale 13) \c 1 \s1 Alla Ilepa kai tamata baue Yesuse \sr 1:1-3 \p \v 1 Kena akmenare Alla Ilepa rebai boka kai iteki ntuana menaru baue nabiaru. Rebai sesi Ilepa kaise Ilepae aturane, rebai sesi Ilepa loko Italuke, rebai sesi Iono tanda herane kai cara mamakete lekwe. \v 2 Po pamuli meije rebe lau mo nusare koho nere Ilepa kai ite baue Eni Nanare. Alla Itolae nusare kai pusue taneiaru baue Eni Nanae mere. Kai Alla Iteu peneka be pusue taneiaru Eni Nanae mere Enie. \v 3 Eni Nanae mere pine Iaseluke be Alla Eni kbasare ela titinai. Eni atate sakesa kai Alla ruaIje neka. Ile lekwe pine Iraka nusare kai pusue yelu mei nusa meije kena Eni lepate rebe esi kbasare ktili titinaije, leke atia yake. Kena Iampune iteki dosaru peneka, pine Irue kena otoi maka kbasa ndete surgare, sapleuke Alla Maka Kbasa elake titinaije Eni makwanale. \s1 Yesuse Eni kbasare ela lesi bei malekate \sr 1:4-14 \p \v 4 Alla Eni Nanae mere Isupu kbasa elake titinai, lesi bei malekate, kai Alla Iono Eni nane mere esupu holmate titinai, lesi bei Iono malekate eni nane. \p \v 5 Alla Ibeteke loko malekate mo po Ibeteke loko Eni Nanare be, \q1 “Ale Auku Anae. \q1 Bei petu meije Aure Amamu.”\f + \fr 1:5 \ft Isi. 2:7\f* \p Kai Ibeteke lekwe be, \q1 “Au meije AmaI, kai Auku Anae kenaI.”\f + \fr 1:5 \ft 2Sam. 7:14\f* \p \v 6 Kai kena Alla Iulake Eni Nanae menare Ilomei nusa meije\f + \fr 1:6 \ft Tapsirane makete ebeteke be luake suike lomei nusa meije.\f*, Iombe, \q1 “Auku malekata, \q2 suke pusumi tatu loko Auku Anae meije.”\f + \fr 1:6 \ft Isi. 97:7\f* \p \v 7 Kai kena malekataru, Alla Ibeteke be, \q1 “Au ulake malekataru esi tapa Au \q2 saka balate ehbuere \q2 kai saka auwe klitine.”\f + \fr 1:7 \ft Isi. 104:4 Natire be sepo Alla Iulake malekataru, esi luluI nunu saka balate ehbuere. Kai esi hukume tamata lulu esi dosaru saka auwe klitine.\f* \p \v 8 Po Alla Ibeteke loko Eni Nanae mere be, \q1 “Ale Alla, Apleta saka Kamale rame eti pela. \q1 Apleta kena nkenale kai Alemake mo. \q1 \v 9 Asuka rebe nkenale titinai, \q2 kai lalemu tiake rebe tiare. \q1 Bei mere hoko Amu Alla Ibitike Ale \q1 kai Iono Asupu holmate bei tamata, \q1 kai lalesi ndina \q2 le Alere elesi bei Amu ebearu.”\f + \fr 1:9 \ft Isi. 45:7-8\f* \p \v 10 Alla Ibeteke loko Eni Nanare lekwe be, \q1 “Ale Tuhane, kena menaije Atolae nusare, \q2 kai Ale ruaMu tolae lanite. \q1 \v 11 Pusue meru namake atialu kai umalabai \q2 saka pakiane, \q2 po Ale, Ara me rame. \q1 \v 12 Nusare kai pusue rebe mei nusare \q2 namake Alouke saka lapune \q2 rebe malabai peneka, \q2 kai Aselie kena makete. \q1 Po Ale, Aleli kwale mo, \q2 kai Amu nasite pusu moneka.”\f + \fr 1:12 \ft Isi. 102:26-28\f* \p \v 13 Alla Ibeteke loko malekate mo po Ibeteke loko Eni Nanare be, \q1 “Arue sapleuke Auku makwanale, \q2 eti Au ono Amu musuaru \q2 esi tatu lokoMu.”\f + \fr 1:13 \ft Isi. 110:1\f* \p \v 14 Ele mere hoko esi tinaije malekataru saisa? Malekataru Alla Eni roa rebe esi layani Allare, kai esi supu ulake bei Alla kena tapa tamata rebe esi supu hlamate. \c 2 \s1 Hlamate bei Allare suke nete loko rame \sr 2:1-4 \p \v 1 Yesuse Eni kbasare ela lesi bei malekataru, hoko ite hlaleke ktili rame loko hnauna rebe ite lenelu pende, leke ite hleke bei iteki maka hlaleke lokoIje yake. \v 2 Le Tuhane Eni lepate rebe Musa ilekie, rebe malekataru betekele ete iteki ntuana menaru tinai kai suke lulue, kai tamata rebe esi lulu more namake esi supu hukume lulu saisa rebe esi onore. \v 3 Sepo ite puli kai saisa rebe Alla Ionoe mise titinaije mo, rebe Iono hlamate itere hoko ite supu hukumane elake titinai. Le Tuhane Yesuse ruaI pine Ilepae hlamate mere memenai ete tamata, kai sie rebe esi lenele esi aselukele ete ite peneka be mere tinai. \v 4 Alla Iaseluke ete ite be sie meru esi lepataru tinai, hoko Iono tanda herane sasaisa neka rebe etiluke Eni kbasa elake. Iono Ro Misete Iriluke ktiline etesi lulu Eni sukare leke esi ktili kena kerike Eni makerike. \s1 Yesuse Iono tamata leke Impe lebu bei malekataru \sr 2:5-18 \p \v 5 Kwali betaya pusumi, namake kena nusa beluke rebe tatike pine eonore kai rebe ite mei lepaele meije, malekataru esi supu kbasa bei Alla kena esi bkasae mo, po ite tamata supu kbasa beiNi kena kbasaele. \v 6 Ite rekwa be mere tinai le Alla Eni lepata rebe lekie akmenare, lepate matai me eombe: \q1 “Tamata mere saisa, \q2 pine Alla Anete lokoise? \q1 Tamatare\f + \fr 2:6 \ft Kena tekse asli Yunanire lepate matai “tamatare” mere “tamata eni nanae”\f* batuke esi ono tamata neka, \q2 yo Aselu lokosi mise titinai! \q1 \v 7 Aono esi kbasare mpe lebu toto bei malekate, \q2 mere takwali kuate mo, \q1 po lomei Aono esi rue kena otoi \q2 rebe esi kbasare ela titinai \q2 kai rebe holmatele, \q1 \v 8 kai Aono pusue yelu tatu lokosi.”\f + \fr 2:8 \ft Isi. 8:5-7\f* \p Ete meije ebeteke be Alla Iono pusue yelu tatu loko tamata, hoko saisa rebe tamata Ikbasae more sae mo. Masike ele mere, po tamata ikbasae pusue yelu, ite selu mosa. \v 9 Po ite selu pusue meru kena Yesuse Eni hidupe, Alla Iono Impe lebu toto bei malekate, mere takwali kuate mo, leke Alla Eni lale misete eono Imata ete pusue tamata. Meije ite selu Alla Iono Irue kena otoi rebe esi kbasare ela titinai kai rebe holmatele, le Isupu susate eti Imata peneka. Kai Alla Ioki ite, hoko Yesuse Imata leke Iono Maka Hlamate ete pusue tamata. \p \v 10 Saisa rebe Alla Iteuele tinai! Pusue yelu mei nusare ruaI tolaelu kai pusulu eteI. Alla Iono Yesuse Isupu susate leke iono Maka Hlamate titinai. Alla Iono mere leke tamata bokala esi supu hlamate kai Eni nanae kenasi rebe holmatesi. \v 11 Yesuse Iono ite tamatare iteki dosa sae moneka. Hoko Ile maka ono dosa sae moneka kai iteki Amate esa. Bei mere hoko Yesuse Ibeteke be kwaliNisi kai betaIsi kena itere, Iasomie mo. \v 12 Kai ite rekwa be Yesuse Ibeteke loko Alla elere: \q1 “Namake Au lepae saisa rebe Aonore \q2 ete kwaliKu kai betaKusi. \q1 Kai Au isikeMu etesi kena esi lupuke lomaije.”\f + \fr 2:12 \ft Isi. 22:23\f* \p \v 13 Kai Yesuse Ibeteke be: \q1 “Au hlaleke loko Alla.”\f + \fr 2:13 \ft Yes. 8:17\f* \p Kai Yesuse Ibeteke lekwe be: \q1 “Meije Au kai Auku tamata \q2 rebe Alla Irilukesi ete Au pende.”\f + \fr 2:13 \ft Yes. 8:18\f* \p \v 14 Sie rebe Yesuse Ikotise Eni tamata meru, tamata rebe namake esi mata, hoko Yesuse Iono tamata sakasi kai Ihidupe saka tamata neka. Iono ele mere leke Eni matale eatia ro tiaru esi elake rebe ekbasae matale. \v 15 Iono ele mere leke Itie ite bei rila le matale rebe ekbasae iteki hidupe rame. \v 16 Hoko ite rekwa be Yesuse Itapa malekataru mo, po Itapa ite, Abrahame eni anubuaru.\f + \fr 2:16 \ft Tamata bokala esi noake ayate meije esi natire elere: Yesuse Itapa malekataru mo po itapa ite rebe ono Abrahame eni anubure le ite hlaleke loko Alla.\f* \v 17 Ele mere hoko suke Alla Iono Yesuse Isakesa kai tamata kena sasaisa neka. Kai bei mere hoko Yesuse Isupu ono Imame Elake rebe Iono lulu saisa rebe Alla Isukare, kai Imaktekwa titinai. Leke Itie pusue ite tamata bei iteki dosaru kai Iono ite mise suike kai Alla.\f + \fr 2:17 \ft Kena ayate meije beteke Yesuse Eni makerike sakesa kai piasare tamata Yahudiaru esi imamaru esi onore.\f* \v 18 Kai bei ruaI supu teheke peneka kena ono dosa kai isupu susate peneka, hoko Isupu tapa tamata rebe esi supu teheke kena ono dosare. \c 3 \s1 Yesuse Iela lesi bei nabi Musa \sr 3:1-6 \p \v 1 Kwali betaya rebe Alla Eni tamata, rebe Alla Ikoti imi leke rue kaiNi ndete surgare. Suke imi noake mimise loko Yesuse! Ile maka lepae Alla Eni hnauna kai Imame Elake rebe Itapa ite loko saisa rebe ite hlalekele. \v 2 Ilene loko Alla titinai rebe IbitikeIne hoko saisa neka rebe Alla IulakeNi kena Ionore, Iono loko titinai. Saka akmena Musare neka, iono lulu Alla titinai hoko eni makerike maka layani Alla Eni tamataru ikerike lokole titinai. \v 3 Po suke holmate Yesuse lesi bei holmate Musa, saka holmate tamata maka eleke lumare lesi bei luma rebe ielekele. \v 4 Tinai neka, pusue lumare esi tamata me kena ielekele, po maka ono pusue taneia mei nusare batuke Alla ruaI. \v 5 Musa ikerike titinai loko eni makerike kena layani Alla Eni tamataru, saka tamata makerike sae ikerike titinai ete tamata rebe ikerike eteije. Kai saisa rebe Musa ionoule etiluke saisa rebe namake pamulire Alla Iaselukele. \v 6 Eleyo Kristuse tamata makerike lupe Musare mo po Alla Eni Nanae, Ilulu Alla Eni pletare titinai hoko Ili loko Alla Eni tamataru titinai. Alla Eni tamata kena ite, mahabe ite hlaleke ktili rame loko saisa rebe ite rekwa be namake ite supure. \s1 Ite ulu buamaru ela saka iteki ntuana menaru yake \sr 3:7-19 \p \v 7 Bei mere hoko kwali betaya, lene loko Ro Misete Eni hnaune rebe eme Alla Eni lepate rebe lekire be, \q1 “Petu meije, sepo imi lene Ilepare \q1 \v 8 hoko ulu buaimu uela \q2 saka imi ntuana menaru yake, \q2 rebe kena esi ndete otoi nsekile, \q2 esi lene loko Alla mo \q2 kai esi tehekeNi be Itahane laleI lokosi roma etia. \q1 \v 9 Alla Ibeteke be, \q2 ‘Imi ntuana menaru esi teheke Au ete ndetere, \q2 yo ruasi selu yelu rebe Au onolu etesi \q2 musuna butu atare peneka. \q1 \v 10 Bei mere hoko Au nasukesi \q2 kai Au noake mei laleKu \q2 be esi lene loko Au rame mo, \q2 kai esi suka ono lulu Auku pletaru mo. \q1 \v 11 Hoko Au nasu kai Au la be: \q2 Esi supu kusu nusa mere \q2 kena hleke bei makerike \q2 kai rue sakesa kai Au mo.’ ”\f + \fr 3:11 \ft Isi. 95:7-11\f* \p \v 12 Kwali betaya, raka mimise! Yapine bei imire tamata me laleije tiae kai ihlaleke loko Alla ktili mo, hoko ihali mulini kai ilau bei Alla rebe Ihidupe eti pelare! \v 13 Lepate matai eombe, “Petu meije,” rebe natire be kesempatane mei sa, hoko suke imi ahnau lomai rame pela petu, leke sae kuesa bei imi yake isupu lemake kena ono dosa le ulu buaije ela hoko ilene loko Alla mo. \v 14 Ite pusumare esa kai Kristuse peneka, mahabe saisa rebe ite hlaleke lokole bei menai pende ite hlalekele rame eti pela. \v 15 Kwali betaya, suke imi ahnau lomai le lepate matai me Alla Eni lepate rebe lekire ebeteke be, \q1 ‘Petu meije, sepo imi lene Ilepare, \q1 hoko ulu buaimu ela saka imi ntuana menaru \q2 esi lene loko Alla more yake.”\f + \fr 3:15 \ft Isi. 95:7-8\f* \p \v 16 Siasi pine esi lene Alla Ilepare yo esi luluI more? Mere pusue tamata rebe Musa isiriesi keu bei nusa Mesire pibe moyo? \v 17 Siasi pine Alla Inasukesi musuna butu atare? Sie rebe esi ono dosa eleki esi mata ndete otoi nsekile pibe moyo? \v 18 Kai siasi pine Alla Ila etesi be esi supu kusu hena mere kena esi hleke bei makerike kai rue sakesa kaiNi more? Mere sie rebe esi lene loko Alla mise more pibe moyo? \v 19 Hoko meije ite rekwa peneka be esi supu kusu hena mere kena rue sakesa kai Alla mo, le esi hlaleke lokoI mo. \c 4 \s1 Hlaleke loko Alla leke supu rue kaiNi \sr 4:1-13 \p \v 1 Kwali betaya, Alla Italuke peneka be Iono ite supu kusu kena rue sakesa kaiNi. Kai meije Eri riluke kesempatane ete ite sa. Hoko suke ite raka mimise leke ite pusuma supu saisa rebe Alla Italukele. \v 2 Le tamata Yahudia akmenaru esi lene Alla Eni lepate, saka pamuli meije, ite lene Sou Misete neka. Po eono esi supu misete sasaisa mo, le kena esi lenele esi hlaleke loko Alla Eni lepate mere mo. \v 3 Le batuke itea rebe hlaleke loko Allare pine supu kusu nusa mere kena hleke bei makerike kai rue sakesa kai Alla lulu Italukele. Po ete tamata rebe esi hlaleke loko Alla more esi supu mere mo, lulu Eni lepate rebe eombe: \q1 “Au nasukesi kai Au la be \q2 esi supu kusu kena hleke bei makerike \q2 kai rue sakesa kai Au mo.”\f + \fr 4:3 \ft Isi. 95:11\f* \p Masike yelu rebe Alla Ionoule upela kena Itolae nusare sa, po Ibeteke ele mere. \v 4 Le Alla Eni lepate rebe lekie akmenare ebeteke be: \q1 “Kena petu iture Alla Iplei bei pusue Eni makerike.”\f + \fr 4:4 \ft Atn. 2:2\f* \p \v 5 Kai ete mere ebeteke lekwe be: \q1 “Esi supu kusu kena rue sakesa kai Au mo.”\f + \fr 4:5 \ft Isi. 95:4\f* \m \v 6 Sie rebe esi lene Sou Misete mere akmenare esi supu kusu kena rue sakesa kai Alla mo, le esi lene loko Alla eni pletare mo. Hoko ite rekwa peneka be tamata maketa me pine esi supu kusu kena rue sakesa kai Alla. \v 7 Bei mere hoko Alla Italu petu makete me lekwe, rebe Ikotiele “Petu meije” leke tamata esi supu kusu kena rue kaiNi. Eleki takwali titinai mina pine Alla Ilepa lokole, rebe Dauta ilekire, lupe lepate matai sae akmenare be, \q1 “Petu meije sepo imi lene Alla Ilepare, \q2 hoko ulu buaimu ela yake.”\f + \fr 4:7 \ft Isi. 9:7-8\f* \p \v 8 Akmenare Yosua iono tamata meru esi supu kusu kena rue sakesa kai Alla lulu Italuke mosa, hoko Alla Ilepa loko petu sae makete leneka. \v 9 Hoko kwali betaya imi, kesempatane mei sa ete Alla Eni tamataru esi supu kusu kena rue sakesa kaiNi, saka petu nomore iture Alla Iplei bei Eni makerike. \v 10 Le sepo ite hleke bei makerike kai rue sakesa kai Alla, hoko mere ite plei bei pusue iteki makerike peneka, saka Alla Iplei bei Eni makerike peneka kena petu nomore iture. \v 11 Bei mere hoko mai ite atula titinai, leke ite supu kusu kena rue sakesa kai Alla lulu Italukele, kai leke sae kuesa bei ite yake rebe isupu kusu mo lupe tamata akmenaru esi supu kusu mo, le esi lene loko Alla Eni pletare more. \p \v 12 Le Alla Eni lepate esi kbasare ela titinai kai ektili. Entina lesi bei pusue saria rebe entina lei luare. Lepate mere ekusu roma tamata lalei, saka lasa kena sarire ekena roma lulini kai sunsune. Erekwa pusue rebe tamata inoakele kai rebe isukare. \v 13 Sasaisa neka, esupu kbuni tekwa bei Alla mo. Isupu selu pusue tanei. Kai suke ite balale Alla kena naku pusue rebe ite onoule. \s1 Yesuse Imame Elake rebe Iela lakwai esa \sr 4:14-16 \p \v 14 Kwali betaya imi, Yesuse Alla Eni Nanae, rebe Iono Imame Elake Lakwai esa ete ite. Ikusu surga leke ikotie ete ite me Alla oaIje. Bei mere hoko saisa rebe ite naku be ite hlaleke lokole, suke ite hlaleke loko rame. \v 15 Iteki Imame Elake Lakwai esa mere Irekwa peneka be ite ktili kwale mo. Isupu teheke peneka kena sasaisa neka, saka ite supu teheke, po batuke Iono dosa mo. \v 16 Bei mere hoko mai ite nehe kena luake loko Alla me Eni otoi maka pleta ndete surgare, le Yesuse iteki Imame Elake Lakwai esa. LaleIje mise titinai kai Ioki ite. Hoko mai ite nehe kena luake lokoI leke Iriluke misete ete ite kena olase rebe ite perlure. \c 5 \s1 Alla Ibitike Yesuse kena Imame Elake Lakwai esa \sr 5:1-10 \p \v 1 Papelake Yahudiaru esi imame elake lakwai esa rebe lilakesi bei Alla Eni tamataru, esi supu bitike kena layani Alla, kena pentine ete Alla Eni tamataru. Esi makerike, riluke tamata esi taneia kena kurbana ete Allare, leke dosare supu ampune. \v 2 Imame elake lakwai esa mere ruai lekwe iktili mo kena yelu bokala lekwe. Bei mere hoko imau ete tamata rebe esi ono nsalale le esi rekwa sasaisa more. \v 3 Kai bei iktili more, hoko suke iriluke tanei ete Alla lekwe. Iriluke tanei ete Alla mere, batuke iriluke le Alla Eni tamataru esi dosaru mo, po eni dosaru lekwe. \p \v 4 Kai tamata rebe ibitike ruai kena imame elake sae mo. Tamata iono imame elake, sepo Alla Ikotini lokole lupe akmena Harune. \p \v 5 Kristuse lekwe ele mere neka. Ibitike ruaI kena Imame Elake Lakwai esa mo. Po Alla rua pine IbitikeNi kai Ibeteke lokoI be, \q1 “Ale Auku Anae! \q1 Bei petu meije, AmaMu kenaKu.”\f + \fr 5:5 \ft Isi. 2:7\f* \p \v 6 Saka Alla Eni lepate makete lekwe be, \q1 “Ale Imame eti pela, \q1 saka akmena imame Melkisedeke.”\f + \fr 5:6 \ft Isi. 110:4\f* \p \v 7 Kena Yesuse Imei nusa meije sa, Ikotie loko Allare Irani kai Ikloloe lokoI, le Irekwa be Alla Ikbasa kena ono Ihlamate bei matale. Kai bei Ilene loko Alla kai IholmateI titinai, hoko Alla Ilene Ikotie lokoIje. \v 8 Masike Yesuse Alla Eni Nanae, po susate rebe Isupure eatetukeNi kena Ilene loko Alla titinai. \v 9 Cara mere eono Eni hidupe mise titinai rebe Eni nsalale kai dosa sae kwale mo, kai Iono maka hlamate eti pela ete pusue tamata rebe esi lene lokoIje. \v 10 Kai Alla IbitikeNi kena Imame Elake Lakwai esa, saka akmena imame Melkisedeke. \s1 Hlaleke ktili rame leke hali bei imi maka hlaleke yake \sr 5:11-6:12 \p \v 11 Kwali betaya, Yesuse Iono Imame Elake Lakwai esare esi yelu bokala me sa rebe ami suka lepaele ete imi, po susa kena lepaele mimise ete imi le imi natie nunu mo. \v 12 Imi lulu Yesuse takwali peneka, hoko meije suke imi ono tamata maka atetuke peneka, eleyo mosa le suke imi atetuke suike Alla Eni hnaunaru esi dasare rame bei tamata makete sa. Imi ono saka kwete tone rebe batuke eri kinu susu sa le ikane tekwa manane kberele mosa. \v 13 Tamata rebe eri kinu susu sare, mere kwete tone sa, hoko saisa rebe enkenale pise nsalale inati mo. \v 14 Manane kberele mere ete elake inai. Mere natire be tamata rebe inoake loko hnaune nkenale mimise, hoko yelu rebe misete pise tiare irekwae. \c 6 \p \v 1 Bei mere hoko, batuke ite lepa loko agama Kristene memenaije yake, molupe hnaune ete tamata rebe uke ihlaleke loko Kristuse resare, po mai ite atetuke Alla Eni hnaune mere tapa rame, rebe eatetuke tamata Kristene eni hidupe misere. Kai ite atetuke hnaune rebe ite atetuke memenai rebe eatetuke tamata kena hleke bei ono yelu rebe esi guna sasaisa more yanoma. Atetuke yelu bokala meiju moneka saka atetuke hnaune kena maka hlaleke loko Alla, \v 2 dasare kena baptise tamatare, tola bala kena tamata ulusi leke kotie Alla Iriluke misete etesi, tamata matale ikwana suike kai supu hukume eti pelare. \v 3 Sepo Alla Isuka, hoko mai ite atetuke Alla Eni lepataru tapa rame! \p \v 4 Le tamata rebe esi hali muli bei maka hlaleke loko Yesuse pende, atetukesi kena esi hleke bei ono dosare saisa moneka. Akmenare esi rekwa Alla Eni nkenale kai supu misete beiNi peneka, kai Ro Misete Ikbasaesi peneka, \v 5 Alla Eni lepate misete mere esi rekwa peneka, kai miseta bei Alla rebe namake ukbasa kena nusa rebai suike esi blakele kena esi hidupe peneka. \v 6 Po lomei esi teheke kena hali muli bei esi maka hlaleke loko Yesuse peneka. Hoko atetukesi kena hleke bei ono dosare saisa moneka. Mere sakesa kai esi paku Alla Eni Nanare ahlake ai bataije suike kai esi lepae tiae lokoI me tamata bokala oasi. \p \v 7 Tapele rebe ehmoso kwele ulane rebe etetu rame kenare, tamata iandinukele, esi tnanelaru esi hasile miseta. Tapele mere Alla Iriluke misete kenae. \v 8 Po sepo tapele mere putune kai tapua luliaru kusu kenae, hoko tapele mere esi guna sasaisa mo kai namake Alla Ikutukele, eleki busa pusulu kena auwe. \p \v 9 Po kwali betaya rebe ami oki imi! Masike ami lepa ele mere po ami hlaleke be imi yelu misete me hoko imire saka tapale rebe Alla Ikutukele mo. Ami rekwa be imi hidupe yelu me mise lesi lupe imi hlaleke loko Yesuse kai imi atate mise. Yelu meru piasare tamata rebe supu hlamate esi supue. \v 10 Allare, Alla rebe nloene mo. Inete loko saisa rebe imi kerike eteIje, kai Iselu imi ono misete eteI bei akmena eti meije baue imi oki kai tapa tamata rebe esi hlaleke lokoIje. \v 11 Ami kotie bei imi titinai, leke papela tamatare iatula kena ono misete ele mere rame eti pela, leke isupu saisa rebe ihlalekele. \v 12 Ami sukare imi noso mo. Suke imi atate saka tamata maka hlaleke loko Alla, rebe itahane lalei kena namake saisa rebe Alla Italukele. \s1 Alla Italuke eleli mo \sr 6:13-20 \p \v 13 Kena Alla Italuke Abrahame, Ila be saisa rebe Italuke pende namake Ionoe. Alla Ila kena ruaI EriNi nane le sae iela lesi beiNi moneka. \v 14 Ila be, “Kena meije Au taluke ale be namake Au riluke misete ete ale boka titinai kai Au ono amu anubua boka titinai.” \v 15 Abrahame itahane lalei kena namake rame, hoko isupu saisa rebe Alla Italukele eteije. \p \v 16 Sepo tamata sae ila, hoko ila kena tamata makete rebe eni kbasare ela lesire eni nane. Hoko la mere eakurue saisa rebe ilepaele, kai sae ilelike suike moneka. \v 17 Alla lekwe ele mere neka, Isuka beteke titinai ete tamata rebe esi supu saisa rebe Italukele, leke esi rekwa be Ilelike suike saisa rebe Italukele moneka. Bei mere hoko Ila suike leke eakurue saisa rebe Italukele. \v 18 Alla Ilemake le saisa rebe Italukele mo, kai Ilemake le Ilare mo. Alla Italuke kai Ilare eleli moneka. Mere eono ite lalemaru ktili, le itea meiju tamata rebe Alla Iraka ite kai ite hlaleke be Iono ite hlamate. Hoko ite hlaleke ktili rame be namake Alla Iriluke saisa rebe Italukele ete ite. \v 19 Iteki maka hlaleke, ekuru saka kapale esi jangkare tahane kapale, kai eono ite lalemaru ndene. Maka hlaleke mere eono ite supu luake loko Alla kena ite kotie lokoIje, saka ite supu kusu Tuhane Eni Lumare esi sokati rebe moli titinai, rebe rebae kena obite nurui nanuke elake. \v 20 Yesuse Iono lalane lolete surga ete ite peneka, kai Irue ete ndetere peneka kena Iono Imame Elake Lakwai esa eti pela ete ite, saka akmena imame Melkisedeke. \c 7 \s1 Alla Eni Nanare kai imame Melkisedeke \sr 7:1-10 \p \v 1 Kwali betaya, mai ite lepa loko akmena Melkisedeke\f + \fr 7:1 \ft Melkisedeke mere kamale kai imame kena akmena sa irue roma Abrahame lekwe.\f*. Melkisedeke, kamale kota Saleme. Kai iono imame rebe kerike ete Alla rebe Ikbasare. Kena Abrahame ileu bei lisa kai kamalaru, Melkisedeke ikeu sapai kena ikotie Alla Iriluke misete etei. \v 2 Hoko Abrahame iriluke bei taneia rebe isupulu kena lisare sabokae lara butu esa ete Melkisedeke. Nane Melkisedeke natire “Kamale rebe nkenale.” Kai ile kamale kota Saleme, hoko eni nane lekwe esi nati saere “Kamale maka ono rue mise.”\f + \fr 7:2 \ft Atn. 14:17-20.\f* Le Saleme natire lale mise kai lisa sae mo. \v 3 Kamale Melkisedeke mere, ite rekwa amai mo, inai mo kai ite rekwa irulu bei sire mo. Ruelei pise imatare, ite rekwa mo. Melkisedeke mere iono imame eti pela saka Alla Eni Nanare neka. \p \v 4 Selu! Melkisedeke tamata pentine titinai. Le Abrahame, iteki ntuane menare, iriluke tanei miseta titinai sabokae lara butu esa bei taneia rebe isupulu kena lisare ete Melkisedeke. \v 5 Lulu agama Yahudi esi hukume, pusue tamata Yahudi suke esi lupuke tanei sabokae lara butu esa bei taneia rebe esi supure ete imama rebe esi rulu bei Lewire. Hoko masike esi rulu bei Abrahame sakesa, po imama meru esi kotie taneia rebe lara butu esa bei taneia rebe kwalisi kai betaisi ruasi supure. \v 6 Melkisedeke mere irulu bei Lewi mo, po Abrahame iriluke taneia etei sabokae lara butu esa bei taneia rebe isupulu kena lisare. Kai masike Abrahame isupu taluke bei Tuhene Alla peneka po Melkisedeke ikotie Alla Iriluke misete ete Abrahame lekwe. \v 7 Tinai, ite rekwa be tamata rebe isupu misete bei tamata makete, impe lebu bei tamata maka riluke misete. \v 8 Imama rebe esi supu tanei bei taneia rebe lara butu esa meru, roma esi peture esi mata. Po Alla Eni lepata rebe lekie akmenare ebeteke be Melkisedeke rebe isupu tanei bei tanei rebe lara butu esa meru, irue eti pela. \v 9 Imama rebe esi rulu bei Lewire esi rana taneia rebe lara butu esare bei esi tamataru lekwe. Po ite beteke elere yele: imama rebe esi rulu bei Lewire lekwe esi riluke tanei rebe lara butu esa ete Melkisedeke baue Abrahame, kena akmena Abrahame Irilukele ete Melkisedeke. \v 10 Masike kena Melkisedeke ikeu sapa Abrahame, ruele Lewi mosa po Lewire Abrahame eni anubu, hoko sakesa kai Lewi ime kai Abrahame kena riluke taneiaru. \s1 Alla Ibitike Yesuse kena Imame Elake Lakwai esa saka Melkisedeke \sr 7:11-19 \p \v 11 Kena Alla Iriluke Eni hukume ete tamata Yahudiaru, Ibitike Lewi eni anubuaru kena imama rebe esi pletae tamata bokala leke esi lulu Eni hukume mere. Po imama meru esi ampune tamata esi dosaru eti esi nkena me Alla oaIje saisa mo, hoko suke imame makete sae sa, rebe isakesa kai akmena imame Melkisedeke. Imame mere irulu bei Lewi saka Harune mo. \v 12 Sepo seli imama rebe esi rulu bei Lewire esi carare, hoko suke seli agama Yahudi esi hukume lekwe. \v 13 Rebe betekele meije, mere iteki Tuhane: Irulu bei Lewi mo po bei suku makete. Kai bei Eni sukure sae kuesa iono imame mosa. \v 14 Pusue tamata esi rekwa be iteki Tuhane Ibei suku Yehuda. Kai Musa ilepa be bitike sae bei Yehuda eni anubuaru kena imame rebai sae mosa. \p \v 15 Rebe ite mei lepaele, ite rekwae mise lesi leneka, le imame makete sae me saka Melkisedeke Iluake. \v 16 Isupu bitike kena imame, bei tamata eni hukume mo, po bei Eni hidupe rebe ekbasa kai atia moneka. \v 17 Le me Alla Eni lepate rebe lekire ebeteke be, \q1 “Ale Imame eti pela, \q2 saka akmena imame Melkisedeke.”\f + \fr 7:17 \ft Isi. 110:4\f* \p \v 18 Hoko hukume rebe Musa ilekire, pamuli meije pake moneka, le ektili mo kai epakuna mo, \v 19 le esupu ono ite nkena me Alla oaI mo. Bei mere hoko saisa rebe ite hlalekele pamuli meije emise lesi bei saisa rebe ite hlalekele akmenare, le saisa rebe ite hlalekele akmenare eono ite nkena me Alla oaI mo. \s1 Yesuse Eni kbasare lesi bei tamata Yahudi esi imame elake \sr 7:20-28 \p \v 20 Kai pusue meru Alla Ila lelu peneka. Eleyo kena Ibitike imama maketaru, Ila mo. \v 21 Po kena Yesuse Isupu bitike kena Imame, Alla Ila leI. Alla Ibeteke lokoI be, \q1 “Aure Tuhane, Au la peneka, \q1 kai Au lelike Auku lepate moneka be: \q2 Ale mere Imame eti pela.”\f + \fr 7:21 \ft Isi. 110:4\f* \p \v 22 Bei mere hoko ite rekwa be Alla Italuke beluke baue saisa rebe Yesuse Ionore ektili kai emise lesi bei saisa rebe akmena Alla Italukele ete tamata Yahudiaru. \p \v 23 Kwali betaya imi, sae lekwe, imama maketaru esi boka titinai. Le siere tamata matale hoko sepo sae imata, selini kena tamata makete. Hoko esi kerike loko esi makerike rame moneka. \v 24 Po Yesuse Irue eti pela, hoko Eni makerike Imame eheti ete tamata makete mo. \v 25 Bei mere hoko Yesuse Ikbasa kena Itie ite bei hukumane le iteki dosaru kai Iono ite hlamate titinai, mahabe ite balale Allare kena Eni nane. Le Irue eti pela kai Imei kai ite rame kena Ikotie loko Alla ete ite. \p \v 26 Hoko Yesuse mere pine Imame Elake Lakwai esa rebe ite perluI titinai. Imise titinai le Eni dosa sae mo, Iono sala kai dosa kwale mo. Masike Ile tamata lekwe po Eni dosa sae saka tamata piasare mo. Alla Iono Ibiti lolete otoi nanuke titinai peneka, lesi bei pusue rebe undete lanite. \v 27 Isakesa kai imame elaka maketaru mo, rebe pela peture esi riluke tanei ete Alla le ruasi dosare mina, pine iriluke le Alla Eni tamataru esi dosaru sa. Yesuse Iriluke taneije, eti pelare batuke rebai esa neka. Mere, kena Iriluke ruaI Eni nanakwalaIje saka tanei rebe rilukele ete Allare. \v 28 Lulu hukume rebe Musa ilekire, bitike tamata dosa kena imame elake yele. Po pamuli lomei bei hukume mere, Alla Italuke suike, Ila lele kena Ibitike Yesuse kena Imame Elake Lakwai esa. Hoko Eni Nanae mere Iono Maka Hlamate titinai eti pela, rebe Eni dosa sae kwale mo. \c 8 \s1 Yesuse, Imame Elake beluke \sr 8:1-13 \p \v 1 Kwali betaya, pusue rebe ite lepaule, esi uweije meije: Ite supu Imame Elake Lakwai esa peneka. Irue sapleuke Alla Eni makwanale ndete surga leke Ipleta sakesa kaiNi. \v 2 Ikerike Imame Elake Lakwai esare eni makerike ndete surga, otoi moli titinai, rebe Tuhane ruaI onoe. Ikerike me Alla Eni otoi mei nusa meije mo, rebe tamata ionore. \p \v 3 Piasare papelake imame elake lakwai esare isupu bitike, kena iriluke tenei kai korbane ete Alla. Hoko Yesuse rebe Iono Imame Elake Lakwai esa ete itere ele mere lekwe. Iriluke tanei kena eono korbane ete Alla. \v 4 Sepo Imei nusa meije sa, Iono Imame Elake Lakwai esa mo. Le imame elaka lakwai esa me peneka kena esi riluke korbane ete Alla lulu hukume rebe Musa ilekire. \v 5 Imama meru esi kerike me Tuhane Eni Luma. Tuhane Eni Lumare saka conto bei saisa rebe endete surgare. Bei mere hoko kena akmena Musa Iono kena ikerike Alla Eni tendare, Alla Ibeteke lokoi elere, “Anete, pusue rebe akerikele, suke lulu yelu ndete surga rebe Au tilukele ete ale ndete ulate.”\f + \fr 8:5 \ft Sir. 25:40\f* \v 6 Po makerike rebe iteki Imame Elake Lakwai esa Yesuse Ikerikele, emise lesi bei pusue imama elaka maketaru esi makerike, le Yesuse Iono ite mise suike kai Allare emise lesi. Kai saisa rebe Alla Ijanjie ete ite baue Yesuse emise lesi bei janjia akmena rebe Musa ilekire. \p \v 7 Sepo aturane akmenare epanuhu peneka hoko Tuhane Iriluke janji beluke moneka. \v 8 Tamata rebe esi supu aturane akmenare Alla Ileuke sala etesi sa le esi lulu mo. Ele mere hoko Tuhane Ibeteke be\f + \fr 8:8 \ft Kena tapsirane makete beteke be Alla Iselu hukume rebe Musa ilekire kurane sa hoko Ibeteke loko Eni maka luluaru be,\f*, \q1 “Lene loko Auku lepate meije! \q2 Namake roma petu sae me Au ono janji beluke \q2 ete tamata Yahudia bei suku Israele kai suku Yehudaru. \q1 \v 9 Janji mere lupe aturane rebe Au rilukele \q2 ete Yahudiaru esi ntuana menaru mo. \q1 Kena Au rakasi kai siriesi bei Mesire. \q2 Le kena mere esi lene loko aturane \q2 rebe Au rilukele eteise mo \q2 hoko Au tie balaKu beisi. \q1 \v 10 Po namake Au ono janji esa \q2 kai pusue Israelaru esi anubuaru. \q1 Au tolae Auku aturane me lalesi \q2 kai Au lekie me esi maka noake \q2 leke esi rekwae eleki esi lulue. \q1 Au ono Tuhane etesi kai esi ono Auku tamata. \q1 \v 11 Hoko esi atetuke esi tamataru moneka \q2 kai esi beteke ete kwalisi pise betaisi \q2 leke rekwa Tuhane moneka. \q1 Le tone elake, bina mokwai, \q2 tanei boka, tanei sae mo, \q2 pususi rekwa Au peneka. \q1 \v 12 Le namake kena petu mere, \q2 Au nete loko esi nsalalaru moneka \q2 kai Au ampune dosaru.”\f + \fr 8:12 \ft Yer. 31:31-34\f* \q1 Tuhane Ibeteke ele mere. \p \v 13 Hoko kwali betaya, Alla Ibeteke janji beluke peneka hoko janji akmenare suke selie le etakwali peneka. Hoko janji takwaline mere hlekele kai selie kena janji beluke. \c 9 \s1 Hnaune kena tenda rebe tamata Yahudiaru esi riluke tanei ete Allare \sr 9:1-10 \p \v 1 Kwali betaya, meije ite lepa loko Alla Eni janji akmena rebe elepae tatu loko Allare kai Tuhane Eni Luma rebe tamata Yahudiaru esi onoe kena esi kotie loko Alla kenare. \v 2 Esi kerike Tuhane Eni Lumare, esi pake obite kena ono tenda, esi sokati lua. Sokati me mukare esi kotiele sokati moli. Ete mere esi tolae otoi maka tolae lampu kai meja. Kai roti rebe piasare esi rilukele ete Allare esi tolae kena mejare esi babaije. \v 3 Esi sokati sae me lale lekwe, esi rebae bei sokati molire kena obite nurui nanuke. Sokati mere esi kotiele sokati moli titinai. \v 4 Me sokati mere esi tolae otoi maka pala tanei boine ntelete. Otoi mere onoe bei mase. Kai me sokati mere lekwe, esi tolae peti perjanjiane rebe sula pusue kena mase. Me peti mere esi laleije tolae botole bei mase rebe esi laleije kute mannare, Harune eni toane buai rebe ehlulu pende kai batu tulisa lua rebe Alla Ileki Eni hukuma butu esare kenare. \v 5 Me peti mere esi babaije esi tolae patuna lua rebe selu saka malekate. Kai patuna meru esi natire, Tuhane rebe Ikbasare Iete mere. Patuna lua meru esi balakibite etata lutike peti mere esi uluije, me otoi maka ampune tamata esi dosaru. Po pusue yelu rebe ume tendare esi cara selue kai cara kerike au alenakele kena meije saisa mo. \p \v 6 Esi ature pusue yelu kena esi lakwaiju ele mere. Pela petu imamaru esi kusu me sokati menare kena esi kerike. \v 7 Po rebe kusu me sokati rebe moli titinaije batuke imame elake lakwai esa. Ikusu ete mere rebai esa papela musune. Kai pela ikusu otoi mere ikeri binatane esi lalakwe leke rilukele ete Alla le ruai erini dosaru kai tamata bokala esi dosa rebe esi rekwa mo be esi ono dosa peneka. \v 8 Imame elake lakwai esare ruai layani ete mere, Ro Misete tiluke ete ite be sepo sokati\f + \fr 9:8 \ft Kena tapsirane makete beteke tenda, po sokati mo.\f* molire ere me sa hoko ite kusu kena tetue Alla me sokati moli titinaije saisa mo. \v 9 Pusue meru batuke eono conto ete ite tamata rebai meije. Natire be, ite pala binatane kai riluke tanei ete Allarere eono ite nkena me oaI mo. \v 10 Le aturane mere batuke eature saisa rebe kanele kai kinue kai saisa rebe tamata ionoe kena koa nanakwalare. Esi lulu aturane mere eti Alla Eni janji beluke luake. \s1 Yesuse Imame Elake Lakwai esa ndete surga \sr 9:11-28 \p \v 11 Po kena Kristuse Iluake, Isaka Imame Elake Lakwai esa rebe Ikeri misete bei Alla bei janji beluke. Kena mere Ikusu kena tenda rebe tamata esi onoe mei nusa meije mo po Ikusu kena tenda rebe mise lesi. Mere ikusu loko Alla me otoi rebe mise titinai rebe Tuhane ruaI aknekaele ndete surgare.\f + \fr 9:11 \ft Kena tapsirane makete beteke elere: Supu hlamate pamuli bei hukume rebe Musa ilekire. Buku leini beteke elere: Hlamate rebe pamuli meije ite supu pende.\f* \v 12 Kena Yesuse Ikusu otoi rebe moli titinai kena Itetue Allare saka Yahudiaru esi imame elake lakwai esare eni carare mo rebe ikeri pipire esi lalakwe pise sape tlaije esi lalakwe kena rilukele ete Allare mo, po Ikeri ruaI Eni lalakwe kai ikusu batuke rebai esa neka. Eni lalakwe etie ite bei dosare, leke eti pelare dosare kbasae ite moneka. \v 13 Lalu Musa eni hukume, pipi tulene kai sape tulene esi lalakwe kai sape inai rebe tlai sa rebe palae eti esi tonui eleki esi lopone tolae kena tamata rebe esi kusu ibada mo le esi dosaru eandopoke nanakwalaisu, leke esi dosaru sae moneka. \v 14 Sepo domba kai sapere esi lalakwe esi pakele kena eono iteki nanakwalamaru puti hoko Kristuse Eni lalakwe lesi leneka! Eni lalakwe ektili lesi kena ekoa ite lalemaru bei dosa rebe ekeri ite kena matale, leke namake ite layani Alla rebe Ihidupe eti pelare. Kristuse ruaI riluke nanakwalaI rebe dosa sae more ete Alla le Ro Misete rebe eti pela Imere Iriluke ktiline ete Yesuse. \p \v 15 Bei mere hoko Yesuse Kristuse Iono saka titane kena taluke beluke mere leke eti pelare tamata rebe Alla Ikotise, esi supu misete kai hlamate rebe Italukele etesi pende. Pusue meru namake esi supue le Yesuse Imatare kena esi supu hlamate. Leke bei lalane mere Yesuse Itiesi bei dosa rebe esi onolu kena esi lulu aturane akmenare sare. \p \v 16 Kwali betaya, sepo tamata sae iono sulate be sepo imata, eni taneiaru ete eni anubuaru hoko sulate mere pakele sepo ile rebe iono sulate mere imata peneka. \v 17 Le sepo ile rebe iono sulate mere eri rue sa, sulate mere pake mosa. Po sepo imata peneka hoko sulate mere pake neka. \v 18 Ele mere hoko esi lulu janji akmena rebe Musa ibetekele suke sasaisa emata sa, hoko esi bunu binatane. Esi ono elere: \v 19 Memenaije Musa ilepae pusue aturane rebe Alla Iriluke ete tamata Israelaru, eleki Irana sape tlaije esi lalakwe kai pipi tulene esi lalakwe eleki itoha kai kwele. Eleki irana tapua hisope kwatai kai dombare esi bulu lalakwe eleki ilutu kena lalakwe rebe toha kai kwele pende, eleki ilibukele kena buku reba Alla Eni aturane kenare kai ilibukele kena tamata Israelu lekwe. \fig Tapua hisope|src="HK00114b.tif" size="span" loc="Heb 9:19" ref="Ibrani 9:19" \fig* \v 20 Kena Musa iono mere ibeteke be, “Pake lalakwe meije kena akurue Alla Italuke. Kai Tuhane Iulake imi pusumi lulu aturane meije.” \v 21 Musa ilibuke lalakwe kena bukure pela eleki ilibuke kena Tuhane Eni Lumare ele mere lekwe kai libuke kena pusue taneia rebe pakelu me Tuhane Eni Luma kena kotie lokoIje. \v 22 Lulu agama Yahudiaru esi aturane, mahake pusue yelu ete meru onolu mise bei dosare pake lalakwe le batuke pake lalakwe kena ampune tamata esi dosaru. \p \v 23 Bei mere hoko pusue yelu rebe pakelu me Tuhane Eni Luma kena kotie lokoIje, suke onolu mise bei dosare pake pipi pise sapere esi lalakwe. Pusue meru batuke lambane neka bei saisa rebe ndete surgare. Po rebe pakele kena ono yelu ndete surgare mise bei dosare, pake lalakwe rebe mise lesi bei mere. \p \v 24 Le Kristuse Ikusu me otoi moli rebe tamata ionore mo, rebe batuke conto bei otoi moli rebe tinaije. Po Ikusu kena otoi moli titinai ndete surgare. Kai meije Iete ndetere, Ibalale Alla kena Itapa ite. \v 25 Pela musune, imame elake ikusu otoi moli titinai me Tuhane Eni Lumare, ikeri sape pise pipire esi lalakwe. Po Yesuse Kristuse Ilulu imame elake ionore mo. Ikeu lolete surga kena Iriluke ruaI Eni nanakwalaIje ete Alla, kai mere batuke rebai esa neka, susuike moneka. \v 26 Le sepo pela musune, Iriluke nanakwalaIje hoko mere be Isupu susate susuike bei kena Alla Itolae nusa meije sa eti pela. Po ele mere mo! Le kena nusa rebai pamuli meije, ite selu Yesuse Iluake kena Iriluke nanakwalaIje kena ampune iteki dosaru kai batuke rebai esa neka. \v 27 Saka Alla Ibeteke be tamatare imata rebai esa neka eleki namake pine Alla Iteu pakala etei. \v 28 Kristuse ele mere neka, Imata rebai esa neka kena Iriluke nanakwalaIje kena tie tamata bokala bei esi dosaru. Kai namake Iluake suike kena tie tamata bei esi dosaru mo, po kena Ihlamate tamata rebe esi namake Iluake suike. \c 10 \s1 Yesuse Iriluke nanakwalaIje kena ampune iteki dosaru \sr 10:1-18 \p \v 1 Kwali betaya, agama Yahudi esi aturane eono ite supu pusue misete bei Allare mo po mere batuke eono conto neka kena ite rekwa misete kai hlamate rebe supue bei Kristuse. Lulu aturane mere, pela musune tamata esi keu me Tuhane Eni Lumare kena tatu loko Alla kena keri tanei ete Alla, po esi ono mere eono esi nkena me Alla oaI mo. \v 2 Le sepo aturane mere eampune tamata esi dosaru, hoko pela musune esi keri tanei ete Alla moneka. Batuke esi keri tanei rebai esa neka. Po mo, pela musune esi keri tanei kena rilukele ete Alla le esi blake be esi dosaru ampunelu mosa. \v 3 Po bei esi riluke tanei ete Alla pela musune mere, pine eono tamata esi nete loko esi dosaru. \v 4 Le tinai, sape tulene esi lalakwe kai pipi tulene esi lalakwe eono tamata eni dosare supu ampune mo. \p \v 5 Bei mere hoko kena Yesuse Kristuse Iluake mei nusare Ibeteke loko Alla be, \q1 “Alla, Asuka tamata esi riluke binatane \q2 kai taneia makete ete Ale mo. \q1 Po Aaknekae Au kena Au riluke nanakwalaKue ete Ale. \q1 \v 6 Tuhane, Akotie binatane rebe tamata esi palae \q2 kena otoi maka pala tenei ete Alere mo, \q2 pise tanei makete rebe esi rilukele ete Ale \q2 kena eseli esi dosaru mo. \q1 \v 7 Eleki Au beteke lekwe be, \q2 ‘Tuhane, Au meije! Au luake kena Au lulu Amu suka, \q2 rebe lekie kena buku rebe lulukele \q2 rebe ebeteke Aure.’ ”\f + \fr 10:7 \ft Isi. 40:7-9\f* \p \v 8 Yesuse Kristuse Ibeteke loko Alla akmena peneka be, “Tuhane, binatane kai tanei makete rebe tamata esi rilukele, pise binatane rebe esi palae kena otoi maka pala tanei ete Alere, pise tanei makete rebe esi rilukele seli esi dosaru, pusue meru uono laleuMe ndina mo.” Masike Yesuse Kristuse Ibeteke ele mere lekwe po esi riluke pusue meru le esi lulu agama Yahudire esi aturane. \v 9 Eleki Yesuse Ibeteke be, “Tuhane, Au meije! Au luake kena lulu Amu sukare.” Hoko Alla Ihleke pusue binatane rebe akmena esi rilukele eleki Iselie kena Yesuse Kristuse saka tanei beluke rebe rilukele eteIje peneka. \v 10 Yesuse Kristuse Iono saisa rebe Alla Isukare peneka eleki Iriluke ruaI Eni nanakwalaIje ete Alla rebai esa eti pela neka. Bei Iriluke nanakwalaIje, mere eono itere Alla Eni tamata rebe dosa sae moneka. \p \v 11 Tamata Yahudiaru esi imamaru esi kele kena kerike esi makerike imame pela petu, kai esi riluke tanei rebe sakesa ete Alla susuike. Po taneia meru uono saisa mo kena ampune tamata esi dosaru. \v 12 Po Yesuse Kristuse Iriluke ruaI Eni nanakwalaIje rebai esa kena ono tanei rebe rilukele ete Alla kena ampune iteki dosaru eti pela. Kena Iriluke ruaI Eni nanakwalaIje pela peneka eleki Irue sapleuke Alla Eni makwanale kena Ipleta sakesa kaiNi. \v 13 Hoko menai bei petu mere Inamake petu kena Alla Inabu Eni musuaru. \v 14 Yesuse Inamake neka le Iriluke nanakwalaIje batuke rebai esa mere, iono hlamate ite bei iteki dosaru peneka kai ite nkena me Alla oaI, kai eti pelare ite susae sasaisa moneka. \p \v 15 Ro Misete Ibeteke mere ete ite peneka, le Ibeteke be, \q1 \v 16 “Namake Au ono janji kaisi kena petua susuike. \q1 Namake Au tolae Auku aturane me laleisu \q2 kai Au lekie me esi maka noake \q2 leke esi rekwae eleki esi lulue.” \p \v 17 Eleki Tuhane Ibeteke elere lekwe be, “Au nete loko esi dosaru kai esi neunaru moneka.”\f + \fr 10:17 \ft Yer. 31:33-34\f* \p \v 18 Hoko kwali betaya, sepo Alla Iampune iteki dosaru peneka hoko riluke tanei ete Alla kena ampune iteki dosaru moneka. \s1 Mai ite tehaike Alla \sr 10:19-25 \p \v 19 Kwali betaya imi, pamuli meije ite nehe kena balale Alla peneka, mere saka ite nehe kena kusu otoi moli titinaije peneka le Yesuse Eni lalakwe ponikele le itere pe. \v 20 Yesuse Ibuka lalane beluke mere ete ite, lalane mere pine ekeri ite loko hidupe. Ibuka lalane loko otoi rebe mise titinai mere baue Iriluke nanakwalaIje kena supu bunu. NanakwalaIje saka obite nurui nanuke rebe me kena lalane loko otoi moli titinai me Alla Eni tendare peneka, rebe kahie kena nurui lua kena buka lalane. \v 21 Hoko kwali betaya, meije ite supu Imame Elake Lakwai esa peneka rebe Ikbasae Alla Eni Luma ndete surgare. \v 22 Hoko mai ite balale Alla kena lale misete kai hlaleke lokoI titinai, le ite lalemaru supu koa kena Eni lalakwe peneka leke ite rekwa be iteki dosaru supu ampune peneka. Ite nanakwalamaru supu baptise kena kwele kena tanda be Iono iteki dosaru sae moneka. \v 23 Mai ite kele kuru kena saisa rebe ite nakue me tamata bokala oasi be ite hlaleke loko Yesuse. Le Alla Ibeteke peneka be saisa rebe Italukele, namake Ionoe. \v 24 Kai suke ite selu lomai leke ite lepa ete lomai kena misete, beteke loko tamata makete be suke ite oki lomai kai ite ono yelu rebe misete. \v 25 Mai ite nkwakwa kena kotie kai isike Alla sakesa kai tamata rebe esi hlaleke loko Allare. Ite lulu tamata rebe esi suka kena kotie kai isike Alla more yake. Po suke ite ahnau lomai rame le ite rekwa be takwali mo Tuhane Iluake suike reneka. \s1 Imi maka hlaleke loko Yesuse hleke yake \sr 10:26-39 \p \v 26 Suke ite ono ele mere. Le sepo sou nkenale bei Allare lepaele ete ite peneka po ite lalema kena ono dosa rame, kai ite ono saka ite nete loko sou nkenale mere mo, hoko tanei kena rilukele ete Alla kena eono sirike iteki dosare sae moneka. \v 27 Po sepo ite ono neune lupe mere hoko batuke ite namake kai ite rilama le Alla Iteu pakala ntaute ete ite kena auwe klitini, rebe ekotu pusue tamata rebe esi lene lokoI more. \v 28 Tamata rebe ilulu hukume rebe Musa ilekire mo, isupu hukume matale, sae laleije noai moneka, sepo sie luaya pise telu esi beteke be iono sala tinai. \v 29 Sepo tamata rebe ilulu hukume rebe Musa ilekie mere mo isupu hukumane ele mere, hoko tamata rebe ihleke eni maka hlaleke, isupu hukume ela lesi bei mere lekwe. Le tamata mere isobue Alla Eni Nanare. Isobue Yesuse Eni lalakwe rebe Alla Italukele kena ampune eni dosaru. Kai isobue Ro Misete rebe Iokine. \v 30 Le ite rekwa Alla Ibeteke be: \q1 “Namake Au lelie suike etesi, kai Au hukumesi.” \m Kai Ibeteke lekwe be, \q1 “Namake Tuhane Iteu pakala ete Eni tamataru.”\f + \fr 10:30 \ft Huk. 32:35-36\f* \m \v 31 Ntau titinai neka, sepo ite supu Alla rebe Irue eti pelare Eni hukumane mere. \p \v 32 Po kwali betaya, imi nete loko kena akmena imi trima Alla Eni Sou Misete. Kena mere imi supu susate po imi naya bei imi maka hlaleke mo. \v 33 Rebai sesi tamata esi lepae tiae lokomi, kai esi ono neune ete imi me tamata bokala oasi. Kai rebai sesi lekwe imi tapa sie rebe tamata esi ono susate etesi eti imi supu susate ele mere leneka. \v 34 Kai imi blake malereke tamata rebe esi kusu buije, eleki imi tapasi. Kai kena tamata esi rana imi taneiaru, imi lepae sasaisa mo po lalemi ndina neka, le imi rekwa be imi tanei me rebe emise lesi bei rebe esi ranare. Tanei mere namake etahane eti pela. \p \v 35 Hoko kwali betaya, imi hleke bei imi maka hlaleke yake. Le sepo imi hlaleke rame hoko namake imi supu hadia elake. \v 36 Hoko imi persaye rame leke imi supu ono lulu Alla Eni sukare. Kai bei mere hoko imi supu saisa rebe Alla Italukele. \v 37 Imi ono ele mere le me Alla Eni lepate rebe lekire ebeteke be, \q1 “Ile rebe namake Iluake, \q2 takwali mo Iluake reneka. \q1 Petu kena Iluake Isisae mo. \q1 \v 38 Auku tamata rebe esi nkenare, \q2 kena esi hidupe esi hlaleke rame. \q1 Po sie rebe esi sele bei esi maka hlaleke \q2 namake Au sukasi mo.”\f + \fr 10:38 \ft Hab. 2:3-4\f* \p \v 39 Po itea rebe hlaleke lokoI meije, itere tamata rebe sele bei iteki maka hlaleke mo hoko namake ite supu hukume bei Alla mo. Itere Alla Eni tamata rebe hlaleke lokoI kai namake ite supu hlamate. \c 11 \s1 Ite lulu tamata rebe esi hlaleke ktilire \sr 11:1-40 \p \v 1 Kwali betaya, meije ite lepae loko maka hlaleke loko Allare. Sepo ite hlaleke titinai, ite rekwa be tatike pine ite supu saisa rebe ite lalema lokole, rebe selu mosare. \v 2 Bei tamata akmenaru esi maka hlaleke loko Allare, pine laleIje ndinakesi. \p \v 3 Bei iteki maka hlaleke loko Allare, pine eono ite nati be Alla Itolae nusa meije kena Eni lepate. Hoko saisa rebe selure Iono bei saisa rebe selu more. \p \v 4 Bei Habela eni maka hlaleke loko Allare, pine eono iriluke tanei ete Allare emise lesi bei Kaine iriluke. Bei Habela eni maka hlaleke loko Allare, pine eono Alla Ibeteke be inkena me oaI. Alla Iaseluke be Itrima Habela le Itrima tanei rebe irilukele. Habela imata peneka po iriluke hnaune ete ite roma meije baue iaseluke eni maka hlaleke rebe nkenale. \p \v 5 Bei Hanoke eni maka hlaleke loko Allare, pine eono imata mo po isupu bitike lolete loko Alla. Sae kuesa itetueni moneka, le Alla Ibitikeni peneka. Me Alla Eni lepate rebe lekire ebeteke be kena Hanoke isupu bitike mosare iono Alla laleije ndina. \v 6 Sepo ite hlaleke loko Alla mo, hoko laleIje ndinake ite mo. Le tamata rebe esi luake loko Allare suke esi persaye be Alla Ime kai Iriluke misete ete tamata rebe esi nikwaI titinaije. \p \v 7 Bei Nu eni maka hlaleke loko Allare, pine eono ilulu Alla Eni pletare. Alla Ibeteke pusue yelu rebe tatike pine eonore, hoko masike Nu iselu yelu meru mosa po ilulu Alla Eni pletare neka. Hoko iono kapale leke ile kai eni luma toine esi molo mo, eleyo pusue tamata mei nusare esi supu hukumane bei Alla. Kai bei eni maka hlaleke mere, hoko inkena me Alla oaI. \p \v 8 Bei Abrahame eni maka hlaleke loko Allare, pine eono ilulu Alla kena Ikotini kai Iulake ikeu loko tapele otoi elake sae rebe Italuke peneka be Iriluke ete Abrahame kai eni anubuaru. Hoko masike irekwa mo be namake ikeu etia, po ilulu Alla Eni lepate hoko ikeu neka. \v 9 Bei eni maka hlaleke mere, pine eono irue kena otoi rebe Alla Italukele eteije. Kai Tuhane Italuke ete Abrahame eni nanae Isake kai upui Yakupe ele mere lekwe. Masike otoi mere esie peneka po esi rue ete mere saka tamata makete, esi rue kena tenda. \v 10 Abrahame itahane kena hidupe ele mere le inamake kota beluke rebe Alla ruaI onoe lulu Eni rencanare, rebe esi dasare kuru titinai kai eti pelare klelike monde. \p \v 11 Bei Abrahame eni maka hlaleke, pine masike intua titinai peneka kai Sara indote, po eono Abrahame isupu kwetele bei Sara. Abrahame ihlaleke titinai be saisa rebe Alla Italukele, namake Ionoe.\f + \fr 11:11 \ft Kena buku rebe akmenare ebeteke elere: bei Sara eni maka hlaleke loko Allare pine masike imatabina titinai pende po isupu ktiline kena iruele kwetele. Ihlaleke titinai be saisa rebe Alla italukele, namake Ionoe.\f* \v 12 Masike kena mere Abrahame isaka tamata rebe nanakwalaije emata peneka, po isupu anubua boka titinai, saka kmalea ndete lanite kai ume ndau laiuluije, eti sae ineheke tekwasi moneka. \p \v 13 Sie meru pususi hlaleke ktili rame eti esi mata, kai esi supu yelu rebe Alla Italukele mo. Batuke esi lene Alla Italuke kai lalesi ndina le esi rekware be pusue rebe Alla Italukele namake Ionolu sa. Bei mere hoko esi beteke be siere batuke tamata makete kai maka luake beluke mei nusa meije. \v 14 Tamata rebe esi beteke ele mere, etiluke be mere erisi nikwa titinai loko otoi rebe namake esi rue kena sare. \v 15 Kota rebe esi keleke beije esi nete loko mo, le sepo esi suka leu suike lokole, hoko esi leu suike peneka le esi kesempatana bokala. \v 16 Po mo le esi suka otoi rebe emise lesi bei nusa meije. Otoi mere ndete surga. Ele mere hoko Alla Iasomi mo kena esi beteke be esi Tuhane kena Alla, le Iaknekae otoi kena esi rue kena peneka. \p \v 17-18 Bei Abrahame eni maka hlaleke mere lekwe, pine kena Alla Itehekeine, iriluke Isake saka tanei rebe palae ete Alla. Abrahame isupu Isake peneka, rebe Alla Italuke eteije be, “Namake amu anae Isake isupu anubua boka lulu Au taluke ete ale.” Eleyo Abrahame iriluke eni nanae esane mere saka tanei rebe palae ete Allare. \v 19 Abrahame ihlaleke be Alla Ikbasa kena Iono Isake ikwana suike. Hoko mere molupe isupu Eni nanare suike peneka. \p \v 20 Bei Isake eni maka hlaleke loko Allare, pine kena intua pende italuke misete rebe tatike bine Alla Irilukele ete luasi bobanu petuluare. \p \v 21 Bei Yakupe eni maka hlaleke loko Allare, pine kena imata nere, ikotie Tuhane Iriluke misete ete Yusupe eni nana luaru, eleki itoa kena eni toane buaije leke itatu loko Alla. \p \v 22 Bei Yusupe eni maka hlaleke loko Allare, hoko kena imata nere, ibeteke loko tamata Israelaru be namake esi siri bei Mesire. Kai italukesi leke imatare esi ono lokoi mimise leke kena esi siri bei Mesire esi keri eni lulinaru. \p \v 23 Bei Musa eni elake inaiju esi maka hlaleke loko Allare, pine eono esi bunike Musa bulana telu bei kena ruelei menaije. Le esi noake be me Tuhane oaIje esi nanae mere inteki, hoko kamale eni pleta kena bunu tamata Israelaru esi kwete mokwaia rebe uke rueleise, rilasi le pleta mere mo. \p \v 24 Bei Musa eni maka hlaleke loko Allare, hoko kena iela pende isuka mo be esi kotine kamale Mesire eni nanae binare eni nanae. \v 25 Le isukare mise lesi isupu susate sakesa kai Alla Eni tamataru, bei rue kena lale ndinate le hidupe ono dosa, kai lale ndinate mere etakwali mo. \v 26 Musa inoake be supu sobue le Maka Hlamate rebe Alla Italuke, mere mise lesi bei taneia rebe namake supue me Mesire. Le Musa ihlaleke peneka be namake bobanu petulua Alla Iriluke hadia etei. \p \v 27 Bei Musa eni maka hlaleke, hoko isiri bei Mesire rilai le kamale Mesire inasure mo. Kena susate itahane rame le Alla rebe supu seluI more, iseluI peneka. \v 28 Bei Musa eni maka hlaleke, iulake tamata Israelaru esi ono pesta kane roti rebe pake ragi more. Kai iulake esi libuke lalakwe kena eono tanda me tamata Israelaru esi lumaru esi metuaru leke malekate maka bunure, ibunu tamata Israelaru esi kwete menaru yake. \p \v 29 Bei tamata Israelaru esi maka hlaleke loko Allare, hoko esi sabu meite Lalakwe saka esi keue kmalane. Eleyo tamata Mesiraru esi sabure meite mere moloesi. \p \v 30 Bei tamata Israelaru esi maka hlaleke, hoko esi keholi kota Yeriho petua itu, eleki kota mere esi tembokaru plekae pusulu. \p \v 31 Bei Rahape bina lalane mere eni maka hlaleke loko Allare, hoko kena tamata rebe esi lene loko Alla more esi supu bunure, isupu bunu sakesa kaisai mo, le itrima Israelaru esi tamata rebe esi line kotare kai itapasi. \p \v 32 Au beteke Gideone, Baraka, Simsone, Yefta, Dauta, Samuele kai nabi maketaru esi maka hlaleke loko Allare moneka le sepo au beteke pusu hoko namake takwali kuate. \v 33 Po bei esi maka hlaleke loko Allare, eti esi nabu kerajanaru, esi ono saisa rebe nkenale, esi supu saisa rebe Alla Italukele eteise, esi ksobi singaru esi buruiju, \v 34 esi hlamate bei auwe klitini elake kai esi supu hlamate bei tamata rebe esi suka bunusi kena sarire. Leini esi ktili mo po Tuhane Ionosi ktili suike. Leini esi ktili kena lisa kai esi nabu esi musua rebe esi luake bei negara makete. \v 35 Bei esi maka hlaleke, hoko bina rebe eni nanare imata pende, isupu suikeni le ikwana suike. Po leini esi suka kena supu teta kai supu susate eti esi mata, le esi noake be namake esi kwana suike esi hidupe mise lesi. \v 36 Leini esi supu sobue, supu teta, supu lo kena rante pesi kai supu kusu bui. \v 37 Leini esi supu raba kena batu eti mata. Leini esi supu kala kena kala siniti, leini esi supu bunu kena sari. Esi keu loko etika neka batuke esi alike pakiane bei domba usai kai pipi usai, kai esi susae manane, supu teta kai supu susate maketa lekwe. \v 38 Esi naya me otoi nsekile kai ndete ulate kai esi rue kena liana benaiju. Po sie meru pine esi ono Tuhane laleIje ndina, hoko esi lesi bei tamata makete. \p \v 39 Tuhane laleIje ndinakesi le esi maka hlaleke. Eleyo esi supu saisa rebe Alla Italukele eteise mosa. \v 40 Le Alla Iaknekae saisa rebe mise titinai ete ite peneka. Isukare ite kai sie meru, pusuma supu saisa rebe Italukele pende leke ite pusuma ono tamata nkenale me Tuhane oaIje. \c 12 \s1 Hnaune leke lulu Yesuse Eni sifate kai saisa rebe Ionore \sr 12:1-13 \p \v 1 Kwali betaya, tamata bokala me rebe esi hlaleke loko Tuhane akmenare esi aseluke ete ite peneka be esi hlaleke ktili. Hoko mai ite hleke bei ono dosa kai hleke yelu rebe pele ite kena hlaleke ktili loko Tuhane, leke ite atula titinai kena hlaleke ktili. Kai ono saisa rebe Tuhane Itiluke ite kena onore, saka tamata maka balare iatula titinai leke ikusu penese akmena. \v 2 Suke ite lalema loko Yesuse rame le Ile pine Iono ite hlaleke ktili rame bei menai eti pela. Yesuse Itahane kena supu susate ndete ai tutine. Yesuse Imata kena ai tutine Iblake asomi mo. Batuke Inoake saisa rebe tatike pine Alla Irilukele eteI ndete surgare. Meije Irue sapleuke Alla eni makwanale kai Iplete sakesa kaiNi. \p \v 3 Imi nete rame loko Yesuse Itahane neka kena Ibalale susate elake titinai bei tamata dosaru elia, leke imi ktili kai imi sele bei imi maka hlaleke yake. \v 4 Le kena imi atula kena hleke bei ono dosare, sae kuesa eni lalakwe ponike saka Yesuse mosa. \p \v 5 Kai imi nete loko Alla Eni hnaune moneka. Tuhane Ibeteke hnaune mere le Iselu imire saka Eni nanae. Ibeteke be, \q1 “Auku anae, asobue Tuhane Eni hnaune yake, \q2 kai sepo Iahnau ale hoko kaplalemu yake. \q1 \v 6 Le tamata rebe Iokine, Iatetukeni. \q2 Kai Iteta tamata rebe Iselui saka eni nanare.”\f + \fr 12:6 \ft Ayp. 5:17, Hna. 3:11-12\f* \p \v 7 Hoko kwali betaya, sepo imi supu susate hoko imi tahane neka. Imi noake be mere Alla Iatetuke imi, saka elake inai iatetuke eni nanare neka. Kwete sire pine isupu ahnau bei eni elake inaiju more? \v 8 Sepo imi supu ahnau sakesa kai pusue Tuhane Eni nanae maketaru mo, hoko imire Tuhane Eni nanae tumute mo. \v 9 Iteki amate mei nusare iatetuke itere, iteta ite lekwe. Kena mere ite holmatei. Hoko ete iteki Amate ndete surgare ite holmateI lesi leneka kai lene lokoI leke ite supu hidupe. \v 10 Iteki amate mei nusa meije, esi atetuke kai ahnau itere, esi lulu saisa rebe esi noakele nkenare, po mere etakwali mo. Po Alla Iatetuke ite, Isuka ite supu rebe misete leke iteki dosaru sae moneka, lupe Alla ruaI mise titinai le Eni dosa sae mo. \v 11 Kena ite supu hnaune pise supu tetare, ite lalemaru ndina mo le ite blake kera. Po namake pine bei hnaune mere iteki hidupe lulu Tuhane Eni sukare kai ite lalemaru ndina titinai. \p \v 12 Ele mere hoko suke imi raka mimise kai hlaleke titinai. \v 13 Imi lulu Tuhane, luluI ntontoli leke tamata rebe esi hlaleke ktili mosare esi tetu yake po esi maka hlaleke etapa ktili rame. \s1 Ite hidupe mise titinai le dosa sae mo \sr 12:14-29 \p \v 14 Atula leke imi hidupe mise kai pusue tamata. Kai atula leke imi hidupe mise titinai le dosa sae mo. Le sepo hidupe ele mere mo, hoko sae isupu selu Tuhane mo. \v 15 Imi ahnau lomai leke imi maka hlaleke loko Tuhane rebe supue bei Eni lale misete, imi hleke yake. Raka mimise leke bei imire sae kuesa iono dosa yake eti eono susae jemate toini kai eono tamata bokala esi ono dosa yake. Tamata rebe iono ele mere, saka tapuane malete eono eti tapuana maketaru uono tapuane malete. \v 16 Raka leke sae iono ntasite yake, pise ono saka Esau rebe Tuhane Iriluke misete eteije ituli kai more yake. Esau eni kbasa kwete mena rebe Alla Iriluke eteije, itukare kena batuke manane pikane toini esa bei kwalini. \v 17 Imi rekwa peneka be pamuli lomei Esau lalei kena isupu misete mere suike bei amai, po amai suka moneka, kai kesempatane etei kena kotie salare sae moneka.\f + \fr 12:17 \ft Kena tapsirane makete beteke elere: ihleke bei ono neune mo.\f* Masike irani kai iatula titinai kena supue po saisa moneka. \p \v 18 Kwali betaya, akmenare Alla Ilepa loko tamata Israelaru bei ndete ulate Sinai. Ulate mere kerikele yele. Kena esi balale ulate mere, esi selu auwe klitini, auwe kweini, mailene kai sanute elake. \v 19 Esi lene trompete tulei kai Alla naIje. Kena esi lene mere, esi kotie leke esi lene mere suike yanoma. \v 20 Le esi tahane kena lene na elake mere mo, rebe epletaesi be: “Pusue rebe kerike ulate meije, masike binatane pise tamata lekwe, suke supu raba kena batu eti mata.”\f + \fr 12:20 \ft Sir. 19:12-13\f* \v 21 Saisa rebe tamata Israelaru esi selure, endila kuate eti Musa ibeteke be: “Rilaku kai rareleku!”\f + \fr 12:21 \ft Huk. 9:19\f* \p \v 22 Po kwali betaya, imi balale ulate saka mere moneka. Le Alla Ilepa loko imi bei ndete surga baue Eni Nanare ruaI. Imi balale ulate Sione kai kota Yerusaleme rebe endete surga, otoi rebe Alla rebe Ikwana eti pelare Irue kenare. Kai imi tetue malekata boka titinai esi lupu kai isike Alla. \v 23 Imi tetue Alla Eni tamata rebe esi nanaru lekilu ndete surgare. Pusue Alla Eni tamataru saka Eni nanae menaru neka rebe esi supu misete bei Alla rebe mise titinaije. Kai imi balale Alla rebe Iteu pakala ete pusue tamatare. Kai imi tetue tamata rebe kena esi mei nusare esi hidupe nkena me Alla oaIje, kai meije esi ono sala kwale moneka. \v 24 Imi balale Yesuse. Ile pine Iliku imi loko Alla Italuke beluke rebe eono tamata esi esa kai Allare. Kai imi hlaleke Yesuse Eni lalakwe rebe ponikele. Eni lalakwe esi kbasare ela titinai, lesi bei akmena Habela eni lalakwe.\f + \fr 12:24 \ft Hebela eni lalakwe kotie leke lelie kwaline eni dosare (Atn. 4:8-10). Po Yesuse Eni lalakwe ekotie leke iteki dosaru supu ampenelu.\f* \p \v 25 Bei mere hoko suke imi raka mimise, imi lene loko Alla Eni lepate rebe betekele ete imi kena meije. Akmenare sepo tamata Israelaru esi lene loko na elake rebe elepa lokosi ndete ulate Sinaije mo, esi supu hukume. Hoko itea meiju lesi bei mere leneka, sepo ite lene loko Alla rebe Ilepa loko ite bei ndete surgare mo, ite supu tie bei hukume mo. \v 26 Kena Alla Ilepa loko tamata Israelaru ndete ulate Sinaije, naIje eono tapele enlisu. Po meije Italuke be: “Namake rebai suike, Au ono tapele ruale nlisu mo po lanite enlisu lekwe.”\f + \fr 12:26 \ft Hag. 2:7\f* \v 27 Lepate matai “namake rebai suike” meije natire be Alla Ilisuke kai Iatia nusa rebe Itolae meije, le nusa meije erue eti pela mo. Leke pusue rebe lulu Tuhane Eni sukare ruae rue eti pela le supu nlisu mo. \p \v 28 Hoko kwali betaya, suke ite kotie trima kasi bei Alla kai kotie lokoI lulu Eni sukare. Le ruaI pletae ite hoko ite supu lisuke mo. Suke ite holmateI kai ite tatu lokoI titinai. \v 29 Suke ite lene lokoI kai holmateI le Eni kbasa kena hukume tamatare saka auwe rebe ekoture. \c 13 \s1 Ono Alla laleIje ndinare elia \sr 13:1-19 \p \v 1 Kwali betaya, suke imi hidupe oki lomai le imire molupe kwalitoi rebe imi hlaleke loko Tuhane. \v 2 Suke imi trima tamata rebe esi luake bei otoi makete. Imi nete! Kena akmenare tamata leini esi trima malekate me esi lumare, eleyo esi rekwa be mere malekate mo. \v 3 Imi nete loko sie rebe esi me bui laleije leke imi tapasi kai imi ono saka imi me bui lalei lekwe sakesa kaisi. Kai suke imi nete loko tamata rebe esi supu susate leke imi tapasi saka imi ruami supu susate ele mere lekwe. \p \v 4 Pusue tamata suke holmate aturane rebe eature kai lomaije. Hoko mokwai pise binare, ono ebeke tamata makete yake le tamata rebe esi sablia pise ono ntasite, Alla ruaI teu pakala etesi. \v 5 Imi hidupe lale loko kepene yake, po lalemi ndina le kepene rebe eme kai imire neka. Le Alla Ibeteke peneka be: \q1 “Au sebeie ale ruamu mo, \q2 pise Au keu bei ale mo.”\f + \fr 13:5 \ft Huk. 31:6,8; Yos. 1:5\f* \m \v 6 Ele mere hoko ite nehe kena beteke be, \q1 “Tuhane Itapa au \q2 hoko rilaku mo. \q1 Masike tamata mei nusa meije esi ono saisa ete au neka \q2 po rilaku mo.”\f + \fr 13:6 \ft Isi. 118:6\f* \p \v 7 Suke imi nete loko imi elaka rebe akmenare esi lepae Alla Eni Lepataru ete imire. Imi selusi be esi hidupe pela peture elia kai imi selu be esi hlaleke loko Allare elia leke imi lulue. \v 8 Bei akmena, pamuli meije kai eti pelare Yesuse Kristuse Ileli mo. \p \v 9 Hnaune rebe ekeri kena lalane tiare imi lulu yake kai rebe lulu iteki maka hlaleke more imi lulu yake. Agama Yahudire esi aturana bokala kena manane, po aturane mere eono hlamate ete tamata rebe esi lulure mo. Mise lesire ite lalemaru ktili loko Alla Eni lale misete, le eono tamata esi supu hlamate. \v 10 Yesuse Imata leke Iampune iteki dosaru. Bei Yesuse Iono ele mere hoko Iono saka Ilere iteki korbane me otoi maka pala tanei rebe riluke ete Allare. Po iteki korbana rebe ume otoi maka pala tanei rebe riluke ete Allare, imama rebe akmenare esi keri korbana kena riluke ete Alla me tenda maka kotie loko Allare, esi rana beije saisa mo. \p \v 11 Le binatane rebe ribi esi sele buine kena ampune dosare, esi lalakwe imame elake lakwai esare ikusuele me otoi moli titinaije, po esi nanakwalaije esi palae me kota mulini. \v 12 Sakesa kai Yesuse neka: Eni Lalakwe pake kena ampune Eni tamataru esi dosaru, po Isupu susate eti Imatare me kota mulini. \v 13 Ele mere hoko kwali betaya, saka esi keri Yesuse siri bei kotare kena esi sobuIne, hoko ite lekwe suke hleke bei iteki maka hlaleke makete, kai masike sae isobue ite po ite lulu Yesuse rame neka. \v 14 Le mei nusare otoi kena ite rue kenae eti pelare sae mo, po otoi rebe namake ite rue kenare, ite mei nikwa lokole titinai sa. \p \v 15 Hoko kwali betaya, bei Yesuse iono imame kena Ikotie loko Alla ete itere hoko ite supu lalane kena isike Alla. Hoko mai ite riluke tanei ete Alla. Rebe ite riluke tanei eteI mere be ite isike Alla rame kai holmate Eni nane rame. \v 16 Imi nete! Suke imi ono misete rame kai tapa lomai kena larake saisa neka ete tamata makete, le mere saka tanei rebe rilukele ete Alla rebe eono laleIje ndinare. \p \v 17 Suke imi lene loko imi elakaru esi pletare kai holmatesi le sie meru pine esi ono lalemi ktili rame kai esi balale Tuhane lele. Imi lene lokosi leke esi kerike kena lale ndinate. Po mo hoko esi susa, kai esi muline imi misete rebe Tuhane Irilukele sirike bei imi. \p \v 18 Ami kotie bei imi leke imi kotie loko Alla ete ami rame. Ami rekware ami lalemaru mise me Tuhane oaIje, le ami suka ono nkenale rame kena sasaisa neka. \v 19 Kai au kotie titinai bei imi, leke imi kotie loko Alla ete au, leke Alla Iono au luake loko imi suike nununu noma. \s1 Kotie loko Alla rebe pamulire \sr 13:20-21 \p \v 20 Alla Iono iteki Tuhane Yesuse Ikwana suike peneka. Kai bei Eni matale, hoko meije Eni kbasare ela titinai kena Ipialae ite, Eni tamataru, saka tamata maka raka dombare iraka eni dombaru. Eni lalakwe ponikele eakurue saisa rebe Alla Italukele ete ite eti pelare. Hoko au kotie bei Alla maka ono rue misere, \v 21 leke Iriluke pusue misete rebe imi perlue kena ono saisa rebe Isukare. Kai au kotie leke Alla Ikerike mei ite lalema baue Yesuse Kristuse leke ite ono saisa rebe eono laleIje ndinare. Mai ite isikeNi eti pela! Amine. \s1 Lepata mulini \sr 13:22-25 \p \v 22 Kwali betaya, au kotie bei imi leke imi lene auku hnauna meiju mimise, le auku sulate meije enanu mo. \p \v 23 Au beteke ete imi lekwe leke imi rekwa be iteki kwali Timotiuse isiri bei bui peneka. Sepo iluake loko au nunu, hoko kena au keu loko imire ikeu kaiku. \p \v 24 Beteke auku hlamate ete imi elakaru pususi kai Alla Eni tamataru pususi lekwe. Iteki jemate toini bei Italiaru esi beteke hlamate ete imi lekwe. \p \v 25 Au kotie leke Tuhane Iriluke misete ete imi pusumi ete mere ne! \cls Hlamate.