\id HEB - Aguacateco [agu] NT (Guatemala) -2011 (DBL 2013) \h Hebreos \toc1 Yi Cart Yi Opn ẍchik'ab Yi E' Hebreo \toc2 Hebreos \toc3 Heb \mt1 YI CART YI OPON ẌCHIK'AB YI E' HEBREO \c 1 \s1 Ja jilon Ryos sketz poro ja xcon yi tetz Cy'ajl ta'n \p \v 1 Wi'nin tir jilon Kataj Ryos scyetz yi e' kamam kate' tentz. Nin wi'nin e'chk puntil xcon ta'n scyetz yi e' elsanl stzi' i' tan cyalol yi tetz tajbil scyetz yi e' kamam kate'a'tz. \v 2 Poro te yi tiemp yi ato' tul jalu' ja xcon yi tetz Cy'ajl ta'n tan tlol yi tetz tajbil sketz. Yi Cy'ajola'tz bixba'nt ta'n tan tetzal cyakil e'chk takle'n, na i' txumul tetz cyakil yi e'chk takle'n yi ja wi't bajij tu yi txe'n bajij. \v 3 Ej nin tan i', na lajluchaxe't yi pak'puchal tu yi k'ej Ryos. Na ite'n nin i' Ryos, na i yi porer yi tetz yol xicyol tetz cyakil e'chk takle'n yi at. Nin yi xcyewe'n i' tan stzajse'n yi kil ja c'ole' le sbal kawutzile'n Kataj Ryos yi at tzi'n tcya'j. Cho'n c'olchij i' jalu' le sbal Ryos. \s1 At mas k'ej yi Cy'ajl Ryos ẍchiwutz yi e' ángel \p \v 4 Ej nin ncha'tz ja jal mas k'ej i' ẍchiwutz yi e' ángel, na ja tak' Ryos mas k'ej i' swutz yi chik'ej yi e' ángel. Ej nin ncha'tz yi tetz bi' at mas k'ej swutz chibi' yi e' ángel.\f + \fr 1:4 \ft Yi yol ángel na elepont, e' tu' “xchakum i'.\f* \v 5 Na qui'c nin jun tir yi jajk tal Ryos tetz jun ángel: \q1 “Aẍ jun c'oloj inCy'ajl, jalu' nno'c tetz ataj.”\f + \fr 1:5 \ft Sal 2.7.\f* \m Ej nin ncha'tz qui'c nin jun tir yi jajk tal Ryos yi xtxolbile'j tetz jun ángel: \q1 “Nocopon tetz ataj nin yi aẍatz cẍocopon tetz incy'ajl.”\f + \fr 1:5 \ft 2 S 7.14; 1 Co 17.13.\f* \m \v 6 Ej nin yi txant tan saje'n ẍchakol yi tetz Cy'ajl tzone'j wuxtx'otx', yi jun yi cya'l na opon tan stz'amle'n yi tetz k'ej, je yol Ryose'j tetz: \q1 “Tajwe'n tan cyoque'n yi e' ángel tan ac'u'laje'n.”\f + \fr 1:6 \ft Dt 32.43.\f* \m \v 7 Poro apart yol tal i' scyetz yi e' ángel: \q1 “Yi e' weri inángel, \q1 chin lajke'l nin na chixon, \q1 chi na xon cyek'ek'. \q1 Nin ni'cu'n e' tu tak' k'ak', \q1 yi na je' lit'p.”\f + \fr 1:7 \ft Sal 104.4.\f* \m \v 8 Poro apart yi yol yi nxcon tan Ryos tan talche'n yi ẍe'n tane'n yi tetz Cy'ajl. Je yol i'e'j: \q1 “I ilu'a'tz ilu' Ryos. \q1 Nin tetz ben k'ej ben sak, \q1 quil tz'el yi ca'wl yi at tk'abu', \q1 na chin tz'aknak cuninu', \q1 nin mpe nin sk'il na cawunu'. \q1 \v 9 Wi'nin na pek'u' tan banle'n \q1 yi e'chk takle'n balaj. \q1 Nin qui na pek'u' \q1 tan banle'n yi e'chk takle'n cachi'. \q1 Cha'stzun te ja tak' yi Ryosilu' \q1 mas tzatzin paz teru' \q1 ẍchiwutz yi e' mas tuch'u'.”\f + \fr 1:9 \ft Sal 45.6-7.\f* \m \v 10 Ncha'tz at jun xtxolbil yi alijt cyen: \q1 “Wajcaw, ilu' cu'san yi wuxtx'otx' tentz. \q1 Nin ilu' bnol tetz yi tcya'j. \q1 \v 11 Yi e'chk takle'na'tze'j sotzok tera'tz, \q1 poro yi ilu' teru' quil sotzu'. \q1 Tz'a'toku' tetz ben k'ej ben sak. \q1 Sbu'yink yi wuxtx'otx' tu yi tcya'j \q1 chi na bu'yin jun be'ch ketz. \q1 \v 12 Na yi wuxtx'otx' tu yi tcya'j, \q1 ni'cu'n tu jun be'chok yi na el te pe'm. \q1 Chelepon cye'tz te pe'm. \q1 Nin sbnixok ac'aj tcya'j tu ac'aj wuxtx'otx'. \q1 Poro yi ilu' teru', iẍnin atu'-tz. \q1 Qui'c quimbilu' tetz ben k'ej ben sak.”\f + \fr 1:12 \ft Sal 102.25-27.\f* \m \v 13 Ncha'tz, qui'c jun tir yi jajk tal Ryos tetz jun ángel: \q1 “C'olchin cu'n le insbal jalen cu'n cho'c e' acontr wa'n jak' awukan.”\f + \fr 1:13 \ft Sal 110.1.\f* \m \v 14 Ma yi e' ángel ¿mbi eka'n cya'n? E' ẍchakum Ryos, e' che'w cyek'ek' tu'. Chakij che' tan Ryos tan kuch'eye'n yi o' ketz yi at kach'iw tan kacambal yi kutz'ajbil. \c 2 \s1 Kaxajsi'ch len kib te yi xtxolbil yi na kocsaj \p \v 1 I bin jalu' ja kil yi at mas k'ej yi Cy'ajol. Cha'stzun te tajwe'n yil ko'c il tan xtxumle'n yi e'chk xtxolbil yi ja wi't kubit bantz quil kaxajslen kib te yi na kocsaj. \v 2 Elnak katxum tetz yi at k'ej yi e'chk ca'wl yi cyalnak yi e' ángel tentz. Nin elnak katxum tetz yi ak'lij chicaws cyakil yi e', yi qui e' xom te e'chk ca'wla'tz. \v 3 Ko ak'lij chicaws yi e' wunaka'tz tentz, ¿ẍe'n tzun ke'l ketz swutz yi ketz kacaws? Ko quil ko'c il tan ketzaj yi jun colbil ibaj yi chumbalaj nin, tz'ak'lok kacaws, na wutzile'n cu'n Kajcaw ocnak tan xtxole'n. Nin yi e' yi quibit yi tetz yol ja el chitxum tetz yi at k'ej. Nin baj chitxolil yi puntil sketz. \v 4 Ej nin ja lajluchax skawutz yi at k'ej yi jun chusu'na'tz, na wutzile'n cu'n Kataj Ryos na tzan tan ẍchajle'n yi i'tz yi bintzi tan yi e'chk jilwutz milawr yi na bnix ta'n. Nin ncha'tz na tzan tan ẍchajle'n sketz yi i'tz yi bintzi tan yi e'chk jilwutz ajtza'kl yi na tak' i' tan porer yi Espíritu Sant scyetzak yi e' kale na tajwit i' ltak'wit. \s1 Kitz'un kutzicy kib tu Jesús \p \v 5 Ncha'tz quil tak' Ryos chik'ej yi e' ángel tan cyoque'n tan cawu'n squibaj yi e' wunak yi ẍchinajank tul yi ac'aj wuxtx'otx' yi sbnixok ta'n tzantzaj, yi ilenin na wal xtxolbil scyeru'. \v 6 Quil tak' ama'l scyetz e' ángel tan cawu'n na tz'iba'nt cyen jun xtxolbil yi na tal: \q1 “¿Mbi kaxac yi o' wunak swutzu' Ta'? \q1 ¿Mbi tzuntz yi na ok'u' ske'j? \q1 Na yi o' ketz qui'c eka'n ka'n. \q1 Nin tx'aklij quimichil skawutz. \q1 ¿Mbi tzuntz yi ato' tetz tajalu'? \q1 \v 7 Bintzi, at mas chik'ej yi e' ángel skawutz ketz, \q1 poro tetz cobox ntzi' tiemp, \q1 na ja wi't tak'u' ketz kak'ej. \q1 Nin at ca'wl tkak'ab, \q1 tan kacawune'n tib cyakil yi banij tanu'. \q1 \v 8 At cyakil jak' kukan.”\f + \fr 2:8 \ft Sal 8.4-6.\f* \m Yi na elepont yi xtxolbila'se'j yi na tal, yi at cyakil jak' kukan, i'tz yi kocopon tan chicawe'n cyakil yi bnixnak tan Ryos. Poro txe'n el cu'n te'j yi xtxolbila'se'j na na kil yi txe'n cho'c cyakil jak' kaca'wl. \p \v 9 Poro at kach'iw te'j tan tu' yi na kil yi ẍe'n cu'n jale'n k'ej Jesús. Bintzi jalnak mas chik'ej yi e' ángel swutz i', poro tetz cobox ntzi' tiemp, bantz quime'n i' tetz kaxel yi o' wunak. Ya'stzun bajij te i' bantz lajluchaxe'n yi banl talma' Ryos ske'j. Ej nin tan yi q'uixc'uj yi tijnak i' ja jal mas tetz k'ej. \p \v 10 Ba'n mban Ryos, yi jun yi bnol tetz cyakil e'chk takle'n nin yi taw cyakil, yi cwe'n xtxumul yi tajwe'n tan tijol Jesús q'uixc'uj. Na tan yi q'uixc'uja'tz yi tijnak ja oc tetz tz'aknak cu'n nin ja xcye' tan chicolpe'n wi'nin wunak, nin tan cyoponse'n tcya'j. \v 11 Junit Kataj tu yi juna'tz yi oc tan katxa'le'n tan kaxcone'n tetz. Cha'stzun te, tetz cu'n talma' na tal i' “Witz'un” sketz, na junit Kataj tuch'. Kitz'un kutzicy kib tuch'. \v 12 Na ya'stzun tz'iba'nt cyen: \q1 “Ta', swale' yi stziblalu' scyetz e' witz'un. \q1 Chimbitzink ẍchiwutz cyakil yi e' nim juy, \q1 tan tak'le'n ink'ajsbil swutzu'.”\f + \fr 2:12 \ft Sal 22.22.\f* \m \v 13 Ncha'tz alijt cyen ta'n: \q1 “Yi in wetz cho'n k'uklij inc'u'l te Ryos.” \m Ej nin at junt tir yi tal: \q1 “Atin ẍchixo'l yi e' me'l cy'ajlu' Ta', yi ja che' tak'u' swetz.”\f + \fr 2:13 \ft Is 8.17-18.\f* \p \v 14 I bin jalu' yi o' me'l cy'ajl Ryos, o' len cu'n wunak, at len kawankil. Ncha'tz nin ban i' tetz. Tocsaj tib tetz wunak, nin ja jal wankil, bantz quime'n tetz kaxel. Nin yi quime'n i' ja xcye' tan xite'n yi porer Bayba'n, yi taw quimichil. \v 15 Sajle'nix tunintz ilenin na kaxob tetz yi quimichil yi tx'aklij skawutz. Poro yi toque'n i' tetz wunak ja xcye' tan kelse'n liwr tk'ab yi jun xo'wa'tz yi at sketz sajle'n tunintz. \v 16 Tech cu'n tib yi quinin oc il i' tan quich'eye'n yi e' ángel, ma na tan kuch'eye'n ketz yi o' xonl Abraham. \v 17 Chin tajwe'n cunin toque'n i' chi kutane'n ketz, yi o' titz'un, bantz xcone'n i' tetz wi'tz kapale'il swutz Ryos. Ej nin i' yi kapale'il yi na el k'ajab ske'j, nin i' yi kapale'il yi na el cu'n te yi munl yi ak'ij tetz, na ja cuy yi ketz kapaj. \v 18 Chumbalaj nin i' na list i' tan quich'eye'n yi e' yi ate' tul pilbil cyetz, na icy'nakpon yi pilbil tetz ta'n. \c 3 \s1 At mas k'ej Jesús swutz Moisés \p \v 1 I bin jalu' e'u' herman, yi e'u' yi xansa'n che'tu', yi e'u' yi txa'ij che'tu' tan Ryos, cho'ku' il tan xtxumle'n yi ẍe'n tane'n Cristo Jesús yi jun yi Ryos nchakon tzaj tan xcone'n tetz wi'tz kapale'il. \v 2 Elnak k'ab i' te yi munl yi ak'ij tzaj tetz tan Ryos, chi banak Moisés yi el k'ab te yi munl yi ak'ij tetz. \v 3 Poro at mas k'ej Jesús swutz Moisés. Na ni'cu'n Jesús chi jun bnol ca'l, na at mas k'ej jun bnol ca'l swutz yi ca'l yi na bnix ta'n. \v 4 Nin elnak katxum tetz yi qui'c nin jun ca'l yi ẍchuc na bnix, ma na at jun yi na bnon. Cha'stzun te at mas k'ej Ryos na i' bnon cyakil yi e'chk takle'n yi at. \v 5 Yi Moisés el k'ab te yi munl yi ak'lij tetz tan Ryos. Poro mos tu' i' tane'n tan chijutz'e'n yi e' me'l cy'ajl Ryos tentz, nin tan talche'n scyetz yi mbi cu'n sbajok tzantzaj. \v 6 Poro yi Cristo nk'e'tz mos tu' i', ma na i' Cy'ajol. Nin ncha'tz el k'ab i' te yi tetz munl yi ak'lij tetz, na yi munl i' i'tz tan kajutz'e'n yi o' ketz yi o' me'l cy'ajl Ryos. Ko cho'n k'uklij kac'u'l te'j, chin tajwe'n cunin yi tzatzi'n cu'n lkaxom te i', jalen cu'n yil kacambaj yi ajlij kac'u'l te'j. Poro ko na kacabej kac'u'l te i', nk'e'tz o' me'l cy'ajl i'. \s1 At ujle'n tetz ketz, yi o' yi ato' tk'ab Ryos \p \v 7 Na ya'stzun alijt cyen tak'un yi Espíritu Sant, tul yi tu'j Kataj. Je xtxolbile'j: \q1 “Ko na cxtzanwok tan tbite'n yi yol Kataj Ryos, \q1 banwok bin tane'n. \q1 \v 8 Nin quil tze'tzax itajtza'kl, \q1 chi banake' yi e' imam ite' yi ate' tzaj le ama'l tz'inunin tu'. \q1 Na ocnake' tan contri'n swe'j. \q1 \v 9 Wech ilenin quil yi e'chk milawr \q1 yi bnix wa'n tul yi ca'wnak yob \q1 yi e' xon tul yi jun ama'la'tz. \q1 \v 10 Quil e'chk milawra'tz poro tze'tzax cyajtza'kl. \q1 Cha'stzun te ẍchi'che'n inc'u'l scye'j, nintzun waltz: \q1 ‘Yi e' wunake'j, tx'akxnake' tu cyajtza'kl. \q1 Qui na cyaj chixom te wetz wajbil.’ \q1 \v 11 Cha'stzun ẍchi'che'n inc'u'l scye'j, \q1 nin bixe'-tz wa'n yi jun cu'n qui'c rmeril \q1 tan cyocompone'n tan ujle'n tzinxlaj,”\f + \fr 3:11 \ft Sal 95.7-11.\f* \q1 stzun Ryos banak cyen. \p \v 12 Or bin quilu' e'u' wajwutz, na at jun ajtza'kl yi na xcye' tan kajatxle'n len tk'ab yi kaRyosil yi itz' nin tetz. I'tz yi ko qui na kocsaj cunin yi yol i'. \v 13 Quil chixomu' te jun ajtza'kla'tz, ma na chiquiwsaj quibu' squibil quibu', bantz qui pakxe'n jun ẍchixo'lu'. Na na po'tij kajtza'kl tan tu' yi na kak' ama'l tetz yi jun ajtza'kla'tz. Quil chich'iwu' jalen le junt eklok tan chiquiwsal quibu', ma na chiquiwsaj quibu' squibil quibu' tul ite'n nin k'eja'tz yi na quilu' yi at tajwe'n scyeru'. \v 14 Na skajatxe' kib tu Cristo ko quil ko'c il tan k'ukewe'n kac'u'l te Ryos sbne' opon tunintz. Tajwe'n yil k'uke' kac'u'l te'j chi yi koque'n cunin tk'ab i'. \p \v 15 Ej nin at quiwel inyole'j, na ya'stzun yi tz'iba'nt cyen: \q1 “Ko na cxtzanwok tan tbite'n yi yol Kataj Ryos, \q1 banwok bin tane'n. \q1 Quil tze'tzax itajtza'kl, \q1 chi banake' yi e' kamam kate', \q1 yi ocnake' tan contri'n te'j Ryos,”\f + \fr 3:15 \ft Sal 95.7-8.\f* \q1 chij yi tz'iba'nt cyen. \m \v 16 ¿Poro na' scyetz e' yi e'a'tz yi quibitnak yol i', nin pontzaj je'n chitx'ixpul cyajtza'kl? I'tz yi e' yi e' el tzaj tcy'al Moisés le tnum Egipto. \v 17 Ej nin ya'stzun yi e'a'tz yi tc'u'l ca'wnak yob ala' tir chi'ch c'u'l Ryos scye'j. Ej nin ite'n nin e'a'tz yi quimnake' le ama'l tz'inunin tu' tan paj yi chijuchul quil. \v 18 Ej nin ite'n nin e'a's yi jun cu'n bixe' tan Ryos tan qui cyocompone'n tan ujle'n le jun ama'la'tz yi suki'nt ta'n, tan paj yi e' cu'n pajol ca'wl. \p \v 19 Ma jalu', yi na elepont cyakil e'chk xtxolbila'se'j i'tz: Quinin e' ocopon tul yi jun ama'la'tz tan paj yi quinin cyocsaj cunin yi yol Ryos yi alijt scyetz. \c 4 \p \v 1 I bin jalu' e'u' wajwutz, alijt tan Ryos yi at rmeril tan kocompone'n tan ujle'n xlaj i'. Poro or quilu', na lastum yi kol jal cobox ẍchixo'lu' yi quil tz'ak'lij ama'l scyetz tan cyocompone'n le jun ama'la'tz. \v 2 Na yi e' wunaka'tz tentz, quibit yi balaj stziblal, chi na kubit ketz jalu'. Poro qui'c ntak' scyetz na quinin k'uke' chic'u'l te'j. \v 3 Poro yi o' ketz yi ja wi't k'uke' kac'u'l te yi yol Ryos, at kopombil tan ujle'n te i'. Na jun cu'n at jun ujle'n yi na ch'iwan tetz ketz, na ya'stzun na elepont yi e'chk xtxolbil yi katxume' jalcu'n. Na je jun xtxolbile'j yi alijt cyen tan Ryos: \q1 “Cha'stzun ẍchi'che'n inc'u'l scye'j, \q1 nin bixe' wa'n yi jun cu'n qui'c rmeril \q1 tan cyocompone'n tan ujle'n tzinxlaj.”\f + \fr 4:3 \ft Sal 95.11.\f* \p Poro yi tlol Ryos yi yola'se'j nsken bnix yi tetz tak'un, na yi bnixe'n yi wuxtx'otx' ta'n, ujewe'n nin ban i'-tz. \v 4 Poro at junt xtxolbil yi alijt cyen, yi mbi cu'n banak Ryos le juki'n k'ej. Je xtxolbile'j: \q1 “Le juki'n k'ej xcyewe't Kataj Ryos te cyakil yi tak'un. \q1 Nin ujewe'n nin ban i'-tz.”\f + \fr 4:4 \ft Gn 2.2.\f* \m \v 5 Ej nin at junt xtxolbil yi tz'iba'nt cyen yi na tal: \q1 “Ja bixe' wa'n, yi qui'c rmeril tan cyocompone'n tan ujle'n tzinxlaj.”\f + \fr 4:5 \ft Sal 95.11.\f* \p \v 6 Cha'stzun te quinin chicambaj yi e' kamam kate' yi jun ujle'na'tz. Na, quibitnak yi balaj stziblal yi at jun ujle'n, poro quinin cyocsaj tan paj stze'tzal yi cyalma'. Poro yi jun ujle'na'tz ilenin na ch'iwan tetz ketz. \v 7 Na yi tele'n tiemp na'wsajt Ryos yi jun ujle'na'tz tetz Luwiy. Nin je yol i'e'j yi oc juclul le wi' Luwiy: \q1 “Ko na cxtzanwok tan tbite'n yi yol Kataj Ryos, \q1 banwok bin tane'n. \q1 Nin quil tze'tzax itajtza'kl.”\f + \fr 4:7 \ft Sal 95 7-8.\f* \p \v 8 Cha'stzun te, quil cho'cu' tan xtxumle'n yi ya'tzk yi ujle'n yi talnak Ryos yi cyopone'n yi e' aj Israel tan Josué Canaán. Na yi i'tzk yi ujle'na'tz, qui't klo' ntal Ryos junt tir tetz Luwiy pontzaj tlen. \p \v 9 Poro tan cyakil yi xtxolbila'se'j na elepont yi jun cu'n at kach'iw te jun ujle'n, yi o' yi o' tanum Ryos. \v 10 Na cyakil yi e' yi na chocopon xlaj Ryos tan ujle'n, ja tzun wi't chuje'-tz chi banak i' tetz, yi xcyewe'n te tak'un. \v 11 Cha'stzun te tajwe'n cunin tan kabnol puers kib tan kacambal yi jun ujle'na'tz. Na lastum kol kaxom te cyajtza'kl yi e' yi e' ocnake' tan pajle'n yi ca'wl Ryos tentz. \p \v 12 Na yi yol Kataj Ryos itz' tera'tz, nin at porer. Nin ncha'tz mas tcu'n juyuchil swutz jun spar yi cabil len atit wi', na na xcye' tan tilwe'n yi mbi na icy' tkac'u'l. Qui'c jun e'chk takle'n yi qui'k na lajluchax ta'n. \v 13 Na ilij tan Kataj Ryos yi ẍe'n kutane'n cyakil yi o' yi bnixnako' ta'n. Qui'c jun yi nink xcye' tan tewe'n yi mbi na icy' tc'u'l, na ni'cu'ntz chi tx'anlcho' cuntu'k cyakil yi o' yi bnixnako' ta'n. Na qui'c jun ajtza'kl yi qui'k na el xtxum tetz. Qui'c nin jun takle'n yi na icy' tkac'u'l yi qui'k na til. Nin tajwe'n yil kopon len swutz i' tan talche'n yi mbi cu'n mbaj kabnol. \s1 Jesús ya'stzun yi wi'tz kapale'il \p \v 14 Poro Jesús, yi Cy'ajl Ryos, ya'stzun yi wi'tz kapale'il, nin ja wi't ocopon swutz Kataj Ryos. Cha'stzun te kajatxi'ch len kib te yi na kocsaj. \v 15 Wi'nin na el k'ajab i' ske'j, na elnak xtxum tetz yi ketz kaplojil. Na yi tulake'n i' tzone'j wuxtx'otx', jal wi'nin pilbil tetz yi ẍe'nk tan xubse'n. Nin qui'c nin jun pilbil ketz yi na ul skawutz yi qui'k micy'pon ta'n, poro quinin xubsij tan paj. Cha'stzun te na el k'ajab ske'j. \v 16 Qui tzunk kacabej kac'u'l tan kocompone'n kale c'olche't yi ketz kapale'il yi wi'nin na pek' ske'j. Na ba'n kajak cyakil cuybil kapaj tetz. Nin ko at tajwe'n sketz ba'n kajak yi ẍch'eybil ketz tetz. Na list i' tan kuch'eye'n tan tu' yi wi'nin na el k'ajab ske'j. \c 5 \p \v 1 I bin jalu' katxume' junt xtxolbil. Cyakil yi e' wi'tz pale' yi na chixcon scyetz wunak, bixba'nche' tan telse'n chitzi' yi e' chitanum swutz Ryos, nin tan toye'n e'chk chitx'ixwatz tu e'chk cyoy. Ya'stzun na chiban tan stzajse'n yi quil. \v 2 Ej nin tan tu' yi e' tu' wunak yi e' pale'a'tz na chixubsij. Ncha'tz na quil yi q'uixbel yi e'chk pilbil cyetz yi e' mas wunak. Ej nin tan tu' yi na quil yi q'uixbela'tz, na jal chipasens scye'j yi e' yi na chijuch quil, tan paj yi txe'n el chitxum te yi tajbil Ryos. Nin na jal chipasens scye'j yi e' yi elnake' tu' yab. Na ncha'tz e', e' tu' wunak nin at na ban cu'nt na chixubsij cyetz. \v 3 Cha'stzun te tajwe'n tan cyoyil yi cyetz chitx'ixwatz tan stzajse'n yi cyetz quil, chi na chiban tan toye'n chitx'ixwatz yi e' mas wunak. \p \v 4 Poro qui'c rmeril yi nink tz'oc jun yaj tetz wi'tz pale' tan tu' yi ya'tz tetz tajbil. Ma na tajwe'n yi txa'ijt tan Ryos, chi banak Ryos te Aarón. \v 5 Nin ya'tz tulej Ryos yi Cristo. Nk'e'tz ẍchuc i' bixbal tib tan toque'n tetz wi'tz kapale'il ma na Ryos bixban i' te yi jun munla'tz yi wi'nin k'ej. Na je yol Ryos yi talnake'j: \q1 “Aẍ jun c'oloj inCy'ajl, jalu' nno'c tetz ataj.”\f + \fr 5:5 \ft Sal 2.7.\f* \m \v 6 Ncha'tz at junt xtxolbil yi tz'iba'nt cyen yi na tal: \q1 “Yi aẍ awetz, aẍ pale' tetz ben k'ej ben sak. \q1 Ni'cu'n amunl chi yi munl Melquisedec,” \q1 chij Ryos bantz tetz.\f + \fr 5:6 \ft Sal 110.4.\f* \p \v 7 Ncha'tz yi at tzaj Cristo tzone'j wuxtx'otx', cu' wutz swutz Ryos tan jakle'n yi ẍch'eybil tetz. Nin yi toque'n i' tan nachle'n Kataj, nternin tok'lej i', nin chin tja'j nin i' ban tan yol tan c'u'che'n yi ẍch'eybil tetz, tetz Ryos. Xcye' klo' Ryos tan colche'n i' tk'ab quimichil yi ya'tzk tajbil, poro qui'. Tbit Ryos yi stzi' yi kul tan tu' yi tocsaj tib juy, nin tan tu' yi tekal i' ẍchi' Ryos. \v 8 Nin tan tu' yi tij i' q'uixc'uj, a'w teke'n ẍchi' Ryos ta'n, wech Cy'ajl Ryos i'. \v 9 Ej nin yi nsken oc i' tetz tz'aknak cu'n tan tu' yi c'ulutxumil i' yi njal swutz yi taj, ja xcon i' tan chicolche'n cyakil yi e' yi na cho'c c'ulutxum jak' ca'wl i'. \v 10 Na bixba'nt i' tan Ryos tetz jun wi'tz pale'. Nin ni'cu'n yi munl i' tu yi munl Melquisedec. \s1 At e' yi txe'n chiquiwix te yi na kocsaj \p \v 11 Na klo' waj lwal mas xtxolbil scyeru' tetz Melquisedec. At q'uixbel tan xtx'olche'n xo'l, poro lastum qui na cyaju' quibitu'. \v 12 Ja klo' wi't cho'cu' tetz aj chusunl, na jatix lo' tiemp cyocle'nixu' tk'ab Kataj. Poro lastum, ilenin na taj chichusle'nu' te e'chk xtxolbil yi chin sensiy nin. Ni'cu'n e'u' chi e' ni' yi ntin txu'tx na baj cya'n, yi qui na chixcye' tan woch'le'n e'chk takle'n quiw. \v 13 Yi e' ni' yi na chitxutxune't, txe'n jal cyajtza'kl. Qui na el chitxum tetz yi ko ba'n yi na chiban nka qui'. Ni'cu'n tzun e'u'-tz chi e' ni'. \v 14 Poro yi e' yi ja chiquiwix tk'ab Kataj, ni'cu'n e' chi quitane'n yi e' tijlc'u'lal yi na chixcye' tan woch'le'n e'chk takle'n quiw. Na at cyajtza'kl, nin na el chitxum tetz yi ko ba'n na chiban nko qui'. \c 6 \s1 Wi'nin xtxintxal kol kapakxij \p \v 1 Quin bin skawutz tan koque'n tetz tz'aknak cu'n. Qui't katxum yi e'chk chusu'n sensiy, chi tane'n, yi ẍe'n tane'n Cristo. Nin yi tajwe'n katx'ixpul yi kajtza'kl. Nin yi tajwe'n k'uke' kac'u'l. \v 2 Nin yi mbi eka'n tan yi e'chk bautism. Nin yi mbi na elepont yi na je' k'ab jun ẍchiwi' kajwutz. Nin yi mbi na elepont yi itz'e'n junt tir, tu yi at tulbil chicaws yi e' mal nak tetz ben k'ej ben sak. \v 3 Ej nin ko ya'tz tajbil Ryos katxume' yi e'chk chusu'n yi at mas tajwe'n. \p \v 4 Na qui'c rmeril tan chipakxe'n tzaj yi e' yi ja chipakxij junt tir tul tz'o'tz wutzil. Na ko nsken el chitxum tetz yi e'chk takle'n balaj yi suki'nt tan Ryos sketz; nin ko nsken ak'lij yi Espíritu Sant scyetz; \v 5 nin ko elnak chitxum tetz yi ẍchi'al yi yol Ryos tu yi e'chk milawr yi sbajok tzantzaj yil bnix yi ac'aj tcya'j tu yi ac'aj wuxtx'otx', qui'c rmeril tan xtx'ixpe'n junt tir cyajtza'kl tan chixome'nt te Ryos. \v 6 Na cyakil yi e' yi na chipakxij, ni'cu'n tzuntz chi najk chitzan tan je'se'n junt tir yi Cy'ajl Ryos swutz pasyon, na na chitzan tan telse'n yi xtx'ix Kajcaw Jesucristo ẍchiwutz cyakil wunak. \p \v 7 Je bin junt elsawutzile'j, tan lajluchaxe'n yi xtxolbil yi ja wi't wal scyeru': Yi e' balaj wunak ni'cu'n e' tu jalaj luwar yi na cu' abal tibaj, nin na tak' balaj cosech. Na at banl Kataj squibaj. \v 8 Poro yi e' yi na chipakxij, ni'cu'n e' tu jalaj tx'otx' yi na cu' abal tibaj, poro ntin tx'i'x na tak'. Qui'c banl Kataj squibaj. Qui'c mu'ẍ tal chixac swutz Ryos. Nin wi'tzbil tlen chisotzok cyera'tz tan k'ak', chi na ban tx'i'x. \s1 K'uklij kac'u'l te yi at kach'iw te'j \p \v 9 Bintzi yi xtxolbila'tze'j yi nwal scyeru' e'u' jun c'oloj wajwutz. Poro ja el intxum tetz yi nk'e'tz ni'cu'n quitane'nu' chi quitane'n yi e'a'tz yi na chipakxij. Na yi cyeru' tzan lajluchaxe'n yi e'chk takle'n balaj scye'ju' yi na ẍchaj yi ja wi't chiclaxu'. \v 10 Nin yi ketz kaRyosil chumbalaj nin i', nk'e'tz juntlen tajtza'kl. Quil tz'el te c'u'l cyakil yi e'chk takle'n balaj yi mbaj chibnolu', tu yi e'chk ich'eya'n yi na chibanu' scye'j yi e' kajwutz sajle'n tunintz. Nin tan tu' yi ya'tz na chibanu', na lajluchax yi na chipek'u' te'j. \v 11 Nin na klo' waj yil chibanu' siguir yi jun ajtza'kla'tz chijunalenu' jalen yil tz'ul tzaj Kajcaw Jesucristo, bantz chicambalu' yi na chiwutz cyenu' te'j. \v 12 Qui na waj yi nink chicy'ajixu' tan chixome'nu' te Kataj, poro na waj yil chixomu' te yi cyajtza'kl yi e' yi nternin k'uklij chic'u'l te Ryos, yi e' yi jalnak chipasens tan chicambal yi oy yi suki'nt tan Kataj scyetz. \p \v 13 Chixomoku' bin te tajtza'kl Abraham, na yi jilone'n Ryos tetz tan talche'n yi stk'e' i' yi banl tibaj, ja xcon ite'n nin bi' i' ta'n tetz stiwil yi yol i', na qui'c nin junt bi'aj yi atk mas k'ej swutz yi tetz bi'. \v 14 Nin je yol i' yi talnak tetz Abraham: “Jun cu'n yol swak'e' imbanl tzawibaj, nin tan in lpuc'une't wi'nin axonl,” stzun Ryos bantz tetz. \v 15 Nin tan tu' yi nim cuntunin c'u'l Abraham tan ẍch'iwe'n, ja cambaj yi nsuk Ryos tetz. \v 16 Ncha'tz jalu' na el katxum tetz, yi e' wunak na chijoy quiwel chiyol. Ej nin tan tu' yi na xcon e'chk quiwela'tz cyak'un na chixcye' tan xite'n yi oyintzi'. \v 17 Ni'cu'n tzun banak Ryos tan ẍchajle'n yi at kach'iw te yi banl i' yi suknak tetz Abraham. Na nk'e'tz ntin suk i' yi yol ma na xcon jun quiwel yi yol i' tan ẍchajle'n yi jun cu'n tz'elepon k'ab te tetz yol. \v 18 At bin cob quiwel yi qui'c rmeril tan je'n tx'ixp, i'tz yi yol Ryos, tu yi quiwel yi yol i' yi xcon ta'n. Na yi ketz kaRyosil qui'c rmeril yi qui'k tz'el k'ab te yi tetz yol. Cha'stzun te yi o' yi ja wi't ko'c tk'ab Ryos tan kacolol kib, ba'n k'uke' kac'u'l te'j yi jun cu'n skacambok te yi at kach'iw te'j. \v 19 Ej nin yi jun xtxolbila'tz i'tz jun chin tz'amol ketz tan qui kabene'n tul il. Na ni'cu'n chi c'alij cho'-k tan jun akwil yi opnak tzaj yi ju' kale najle't Ryos. Chin quiw nin yi jun akwila'tz tane'n, nin chin tzantzuj nin tane'n na qui'c rmeril yi nink saj pujx tcya'j. \v 20 Na ya'stzun yi ama'l kale opnakit yi kabajxom, yi Jesús, yi kapale'il yi bixba'nt tetz ben k'ej ben sak chi banak Melquisedec. \c 7 \s1 Ni'cu'n munl Jesús tu yi munl Melquisedec \p \v 1 I bin jalu' katxume' yi mbi cu'n banak Melquisedec. I' rey banak tetz yi tnum Salem. Ncha'tz, i' pale' swutz yi mero wi'tz Ryos. Nin i' yi jun yi el tzaj tan c'ulche'n Abraham yi pakxe'n tzaj tan chibiyle'n yi e' rey tul oyintzi'. Ya'stzun yi tk'ol i' yi banl Kataj tib Abraham. \v 2 Nin i' tz'amon yi diesum Abraham yi saj cambal tul yi jun oyintzi'a'tz.\f + \fr 7:2 \ft Gn 14.17-20.\f* Yi na elepon yi bi' Melquisedec i'tz: “Yi jun yi chin tz'aknak cu'n cawun, nin yi qui'c mu'ẍ paltil”. Ncha'tz a'lchij tetz yi i' rey yi na cawun le tnum Salem. Ma yi Salema'tz na elepont, “tzatzin paz”. Cha'stzun te ja a'lchij tetz: “Rey yi na ak'on tzatzin paz”. \v 3 Je'nak tu jobtuj i', na qui'c stziblal yi taj xtxu'. Nin qui'c stziblal yi xonl i'. Qui'c tkanil yi ẍe'n titz'e'n i'. Nin qui'c stziblal yi ko quimnak i' nka qui'. Cha'stzun te i' jun elsawutzil te yi Cy'ajl Ryos, na i' jun pale' tetz ben k'ej ben sak tane'n. \p \v 4 Ncha'tz wi'nin k'ej Melquisedec, na tak'nak k'ajtzun Abraham yi diesum tetz, te yi cambal tul yi oyintzi'. \p \v 5 I bin jalu', na el katxum tetz yi e' xonl Leví ntin e' ba'n chixcon tetz pale'. Nin ntin e' at cu tan chixconsal yi chidiesum yi chitanum. Na ya'stzun tz'iba'nt cyen tan Moisés. At bin chik'ej na e' na xconsan chidiesum yi e' mas chitanum. \v 6 Poro yi Melquisedec at mas k'ej i' ẍchiwutz yi e' pale'a'tz, na nk'e'tz ni'cu'n chitanum tu Abraham, poro ja stz'am i' yi diesum Abraham. Nin ja tak' i' yi banl tib Abraham. Wech na nsken cyen tak' Ryos yi k'ej Abraham. \v 7 Na tzun elepont yi at mas k'ej Melquisedec swutz Abraham. Na ilenin at mas k'ej yi jun yi na ak'on banl swutz yi na tz'amon tetz. \v 8 Ncha'tz at mas k'ej Melquisedec ẍchiwutz yi e' mas pale', na yi e' mas pale' na chiquim cyera'tz. Poro yi Melquisedec yi tz'amon yi diesum Abraham ni'cu'n chi itz' nin i' jalu'. Na ya'stzun na elepont yi xtxolbil yi tz'iba'nt cyen. \p \v 9 Ncha'tz yi e' tu Leví yi tz'amol tetz chidiesum yi e' katanum. Ni'cu'n tzuntz chi cho'nk cyak'nak chidiesum tetz Melquisedec yi tk'ol Abraham yi tetz diesum tetz. \v 10 Na yi tele'n tzaj Melquisedec tan c'ulche'n Abraham, nin yi tk'ol Abraham yi tetz diesum tetz, ate' yi xonl Abraham twankil i'. \p \v 11 Ma jalu' yi e' pale', yi e' tu Leví, yi e' xonl Aarón, ja chixcon tan xtx'olche'n xo'l yi ley Moisés scyetz yi e' mas chitanum. Poro yi jak chixcye' tan chicolpe'n wunak, ¿mbi tzun klo' xac saje'n ẍchakol Ryos junt jilwutz pale' chi tane'n Melquisedec? ¿Mbi tzuntz quinin xcon jun pale' yi xonl Aarón? \v 12 Ej nin tan tu' yi saje'n ẍchakol junt pale' yi apart, tajwe'n tan xtx'ixpe'n yi e'chk cstumbr yi xomche' yi e' pale' te'j. \v 13 Ja tx'ixpij yi e'chk cstumbr, na elnak katxum tetz yi nk'e'tz xonl Aarón yi Kajcaw Jesucristo. Na cho'n titz'e'n i' ẍchixo'l junt tx'akaj yi quinin chixcon tetz pale'. \v 14 I'tz yi e' xonl Judá. Wech qui tal Moisés le xe'tzbil tzaj yi at cyocbil yi e' tu Judá tetz pale'. \p \v 15 Ej mas tcunin na lajluchax yi ja tx'ixpij yi e'chk cstumbra'tz, na ja oc junt ac'aj pale' yi ni'cu'n tu Melquisedec yi nk'e'tz xonl Leví. Wech tz'iba'nt cyen yi ntin at cu tan cyoque'n yi e' xonl Leví tetz pale'. \v 16 Poro yi Jesús oc i' tetz pale' tan tu' yi at porer i' tan qui quime'n tetz ben k'ej ben sak. \v 17 Na ya'stzun talnak Ryos tetz: \q1 “I bin jalu' ja cẍbixe' tetz jun pale', \q1 tetz ben k'ej ben sak, \q1 chi tane'n Melquisedec.”\f + \fr 7:17 \ft Sal 7.17.\f* \m \v 18 Cha'stzun te ja xit yi e'chk antiw cstumbra'tz, na quinin xcye' tan chiclaxe'n wunak, na qui'c porer tuch'. \v 19 Quinin xcye' yi e'chk antiw cstumbra'tz tan cyoque'n wunak tetz tz'aknak cu'n swutz Ryos. Poro yi jalu' at junt xtxolbil yi mas ba'n tcu'n yi k'uklij kac'u'l te'j, na na xcye' tan kocse'n tetz tz'aknak cu'n, nin tan koponse'n te Ryos. \p \v 20 Ncha'tz at junt xtxolbil tan ẍchajle'n yi at mas k'ej yi ketz kapale'il nin je puntile'j: Wutzile'n cu'n Ryos xcon stiwil yol i' ta'n yi bixewe'n Jesucristo tetz kapale'il. \v 21 Yi jun ajtza'kla'tz qui xcon scye'j yi e' mas pale' yi nchibixe', poro ja xcon yi bixewe'n Jesucristo, na je xtxolbile'j yi tz'iba'nt cyen: \q1 “Xcon stiwil yi yol wutzile'n Kajcaw ta'n, \q1 nin quil xtx'ixpuj tajtza'kl. \q1 Je yol i'e'j: \q1 ‘Ja cẍbixe' jalu' tetz pale' tetz ben k'ej ben sak, \q1 chi tane'n Melquisedec,’ ” stzun Ryos banak cyen.\f + \fr 7:21 \ft Sal 110.4.\f* \p \v 22 Cha'stzun te tan yi xtxolbila'se'j na lajluchax yi mas ba'n tcu'n Jesús tetz quiwel yi ac'aj trat yi ja bixe' tan chiclaxe'n wunak. Mas ba'n tcu'n yi jun ac'aj trata'tz swutz yi xtxolbil yi xcon cyak'un yi e' pale' sajle'nix tunintz. \v 23 Ala' chixone'n yi e' pale'a'tz yi ja chixcon sajle'nix tunintz, na tan paj yi na chiquim tajwe'n tan joyle'n chixel. \v 24 Poro nk'e'tz ni'cu'n Jesús scyuch' yi e'a's, na yi i' tetz qui'c quimbil. Qui bin tajwe'n joyle'n xel i'. \v 25 Cha'stzun te qui'c stzajsbil wi' yi munl i' tan chicolpe'n yi e' wunak yi na chiẍkans quen quib te Ryos tan i'. Na ilenin at i' tan jakle'n cuybil kapaj yi o' yi na kaẍkans quen kib te Ryos. \p \v 26 Cha'stzun te e'u' wajwutz, yi Jesúsa'tz, i' yi pale' yi tajwe'n tetz ketz, na chin sant nin i'. Qui'c mu'ẍ tal paltil. Qui'c mu'ẍ tal til i'. Nk'e'tz juchul il, nin cho'n at i' jale'n tzi'n tcya'j. \v 27 Nin yi i' tetz nk'e'tz ni'cu'n i' chi quitane'n yi e' mas pale' yi cyakil k'ej tajwe'n tan chibiyol jujun txuc tetz cyetz chitx'ixwatz, bantz cyoque'n tan toye'n chitx'ixwatz yi e' mas wunak. Nk'e'tz ni'cu'n i' scyuch', na jun ntzi' tir tak' tib i' tetz chitx'ixwatz cyakil wunak. \v 28 Nin nk'e'tz ni'cu'n i' scyuch' yi e' wi'tz pale' yi na chibixe', quib yi na cawun yi ley Moisés te'j, na nk'e'tz tz'aknak cu'n e'. At len chipaltil. Poro yi Kataj Ryos pontzaj tlen bixe' yi tetz Cy'ajl ta'n tetz kapale'il. Nin xcon stiwil yi yol i' ta'n yi bixewe'n Jesús tetz pale' tetz ben k'ej ben sak. Ntin i' yi chin tz'aknak cu'n tan tele'n cu'n te yi jun jilwutz munla'tz. \c 8 \s1 At mas k'ej yi ca'p xtxolbil swutz yi bajx \p \v 1 I bin jalu' yi na elepont cyakil yi ja wi't wal scyeru' i'tz yi at jun ketz kapale'il yi chin tz'aknak cunin. Ej nin cho'n c'olchij i' xlaj Kataj jalen tzi'n tcya'j. \v 2 Nin na ban i' yi tetz munl tul yi mero ca'l Ryos yi at tzi'n tcya'j, yi nk'e'tz wunak bnol tetz ma na Ryos. \v 3 Bixba'nche' yi e' wi'tz pale' tetz tzone'j wuxtx'otx', tan toye'n e'chk oy tu chitx'ixwatz wunak tetz Ryos. Ni'cu'n tzun yi ketz kapale'il, tajwe'n yi cy'a'n jun oy ta'n tetz. \v 4 Poro yi cho'nk at Cristo tzone'j wuxtx'otx' qui'c cu tan toque'n i' tetz pale'. Na ate' nin yi e' pale' yi bixba'nche' tan yi ley Moisés. Nin ntin e' at cu tan cyoque'n tan toye'n e'chk oy tetz Ryos. \v 5 Ej nin yi altar tu e'chk ma'cl yi na xcon cya'n yi e' pale' tzone'j wuxtx'otx' i'tz jun tu' elsawutzil te yi mero altar tu yi e'chk mero ma'cl yi at tzi'n tcya'j. Na el katxum tetz yi elsawutzil tu' yi bnix tan Moisés, na yi ntaxk oc Moisés tan banle'n yi mantial, tal Ryos tetz: “Banaj cyakil quib yi inchaj tzatz wi'wtz Sinaí,” stzun Ryos ban.\f + \fr 8:5 \ft Ex 25.40.\f* \p \v 6 Yi xtxolbila'se'j na elepont yi at mas k'ej yi munl yi wi'tz kapale'il swutz chimunl yi e' wi'tz pale' tetz tzone'j wuxtx'otx'. Ncha'tz na ẍchaj yi at mas k'ej i', na i' yi yolol te yi jun ac'aj trat yi ja bixe' tan kaclaxe'n. Yi jun xtxolbila'tz mas ba'n tcu'n swutz yi xtxolbil yi txumij cyen tentz, na at mas e'chk takle'n balaj yi suki'nt ta'n. \p \v 7 Ej ncha'tz yi qui'k mu'ẍ tal paltil yi bajx xtxolbil yi ak'lij, qui'c klo' tajwe'n yi cwe'n xtxumul Ryos junt ac'aj trat. \v 8 Til Ryos yi at chipaltil yi e' antiw naka'tz, nin na el katxum tetz tan tu' yi yol Kataj yi tz'iba'nt cyen yi na tal: \q1 “Tz'opon jun tiemp yi sbixek jun ac'aj trat wa'n skaxo'l scyuch' yi e' xonl Israel, nin scyuch' yi e' xonl Judá. \q1 \v 9 Poro yi jun xtxolbila'tz yi sbixek wa'n, \q1 nk'e'tz ni'cu'n sbne' tu yi jun xtxolbil \q1 yi bnixnak wa'n scyuch' chimam chite' tentz \q1 yi cyele'n tzaj wa'n le tnum Egipto. \q1 Nin tan paj yi quinin chijepon tan banle'n tane'n, \q1 quinin no'c il scye'j. \q1 \v 10 Poro yi jun ac'aj trat yi sbixek wa'n tzantzaj scyuch' yi e' xonl Israel, apart puntil sbne': \q1 Tz'ocopon wetz inca'wl le chiwi'. \q1 Nin tzintz'ibe' cyen te cyalma'. \q1 Kalena's tzun no'c tetz chiRyosil. \q1 Nin yi e' cyetz chocopon tetz intanum. \q1 \v 11 Nin yil bajij yi xtxolbile'j, \q1 qui'c tajwe'n tan toque'n jun tan ẍchusle'n junt. \q1 Na qui'c nin jun yi qui'k tz'el xtxum tetz \q1 yi ẍe'n wutane'n. \q1 Nitxa' lo'-tz, tijc'u'lal lo'-tz, \q1 tircu'n e' tz'elepon chitxum tetz yi ẍe'n wutane'n. \q1 \v 12 Nin tzincuye' chipaj nin qui't tz'ul tx'akx yi quil tinc'u'l.”\f + \fr 8:12 \ft Jer 31.31-34.\f* \q1 Ya'stzun yol Ryos yi tz'iba'n cyen. \p \v 13 Ma jalu', yi bene'n tlol Ryos yi sbixek junt ac'aj trat ta'n, na tzun elepont yi ja baj walor yi bajx, nin txant tan tele'n cu'n swutz. \c 9 \p \v 1 I bin jalu' at wi'nin puntil yi bajx xtxolbil yi xomnake' yi e' pale' te'j yi cyoque'n tan banle'n yi chimunl swutz Ryos. Nin at jun mantial yi chin xan nin yi xconak cya'n tan c'u'laje'n Ryos tzone'j wuxtx'otx'. \v 2 Nin yi bi' yi bajx cuart te jun mantiala'tz i'tz, Yi Ama'l Yi Xan. Nin tul yi jun cuarta'tz ya'stzun atit yi cantil tu yi mes kale ate'e'nt yi pam yi na xansij tetz Ryos. \v 3 Nin yi ca'p cuart cho'n at wutz coc yi bajx. Nin xbu'k tu' at tetz jatxbil xo'l. Ya'stzun yi luwar yi na bi'aj, Yi Ama'l Yi Wi'nin Xanil. \v 4 Nin tul yi jun cuarta'tz ya'stzun kale atit yi altar yi oro cu'n te'j, kale na chipatwit insens tibaj. Nin tul yi jun cuarta'tz cho'n at yi caẍa' yi oro cu'n te'j, kale at cu'nt yi bajx xtxolbil yi tak' Ryos tetz Moisés. Ej nin tc'u'l yi jun caẍa'a'tz ya'stzun kale at cu'nt jun xaru' yi oro cu'n. Nin tc'u'l yi xaru'a'tz at maná. Ej nin ncha'tz tc'u'l yi jun caẍa'a'tz, ya'stzun kale at cu'nt yi xtx'amij Aarón yi xlumin swutz Faraón tentz, tu yi cob lepaj c'ub kale tz'ibane't yi bajx xtxolbil yi tak'nak Ryos. \v 5 Ma tib yi caẍa' ya'stzun kale ate'e'nt yi cob querubin, yi nchixcon tan ẍchajle'n yi ya'stzun kale najle't Ryos. Elnak li't chixicy' tetz mujil yi jun caẍa'a'tz kale na cuyle't chipaj yi e' wunak. At mas xtxolbil poro stzicu'n te yi ja wi't wal scyeru'. \p \v 6 Ma yi nsken nuc'xij yi e'chk takle'n tul yi cob ama'la'tz kalena's tzun cyoque'n yi e' pale' tul yi bajx cuart tan banle'n chimunl swutz Ryos. \v 7 Ma yi ca'p cuart ntin yi wi'tz pale' at cu tan toque'n. Nin jun ntzi' k'ej tul jun yob na oc i'. Ncha'tz, tajwe'n yi cy'a'n ẍch'el yi xtx'ixwatz i' ta'n, tu yi ẍch'el yi chitx'ixwatz yi e' mas wunak tan toye'n tetz, bantz cuyul Ryos yi tetz paj tu cyakil chipaj yi e' mas wunak yi quinin tz'icy' scyetz yi nchijuch quil. \p \v 8 I bin jalu' na xcon yi e'chk xtxolbila'se'j tan yi Espíritu Sant tan ẍchajle'n sketz yi qui'c cu tan toque'n jun tul yi luwar yi chin xan tcunin, na ntin nxcon yi bajx cuart kale na chibanwit chimunl cyakil k'ej swutz Ryos. \v 9 Nin cyakil yi e'chk takle'na'tz yi nchiban, i'tz jun elsawutzil tetz ketz jalu', na quinin xcye' yi e'chk oya'tz tu yi e'chk tx'ixwatz tan cyoque'n tetz tz'aknak cu'n swutz Ryos. \v 10 Na cyakil yi e'chk chimunla'tz yi nchiban cyen chi tane'n yi wa'a'n, yi uc'a'a'n, tu yi xtx'ajle'n chiwankil, quinin xcye' tan xtx'ixpe'n cyajtza'kl tan chixansal quib. Ma na jalen cu'n tucumule'n yi tiempil yi njal junt xtxolbil mas balaj. \p \v 11 Na yi jalu' at Jesucristo. Nin i' yi wi'tz kapale'il yi xcyek tan tak'le'n yi e'chk takle'n balaj sketz. Nin mas ba'n tcu'n yi ama'l kale na banwit yi ketz kapale'il yi tetz munl, ẍchiwutz yi e' pale'a'tz tentz. Na yi ama'l kale oque't yi ketz kapale'il tan banle'n yi tetz munl, nk'e'tz wunak bnol tetz. Nin nk'e'tz cho'n at tzone'j wuxtx'otx'. \v 12 Nin yi tocompone'n Cristo tul, quinin xcon ẍch'el chiw ta'n tetz katx'ixwatz, nin quinin xcon yi ẍch'el cne'r ta'n tetz katx'ixwatz. Ma na ite'n nin yi tetz ẍch'el xcon ta'n. Nin tpombil nin i' bantz yi tocompone'n tul yi jun ama'la'tz tan kalok'che'n ketz tetz ben k'ej ben sak. \v 13 Bintzi at eka'n tan chiẍch'el yi e' tor yi nchibiylij tetz chitx'ixwatz wunak, nin at eka'n tan chiẍch'el yi e' chiw. Nin ncha'tz at eka'n tan e' ne'ẍ wacẍ yi nchipatij wi altar. Nin at eka'n tan yi chitza'jil yi ja ben chitij squibaj yi e' pajol ca'wl. At eka'n ta'n, na ja xcye' tan chixansal quib tane'n. Nin ja xcye' tan xtx'ajle'n chiwankil tane'n. Poro solte'j tu', na qui na xcye' tan xtx'ixpe'n cyajtza'kl. \v 14 Poro ko at ntak' yi e'chk xtxolbila'tz inin tzun pyor yi ẍch'el Cristo, na mas ba'n yi tetz ẍch'el tetz katx'ixwatz. Na, tak' tib i' tetz katx'ixwatz swutz Ryos tan porer yi Espíritu Sant. Nin qui'c mu'ẍ tal yana'sil i'. Nin ja xcye' yi tetz ẍch'el yi el kojxuj tan xtx'ajle'n cunin te kalma', nin tan telse'n len yi e'chk yab ajtza'kl yi na xcye' tan kapitle'n nin tk'ab quimichil, nin ya'stzun tulej bantz kaxcone'n tetz yi Ryos yi itz' nin tetz. \p \v 15 Cha'stzun te at wi'nin k'ej yi ẍch'el Cristo yi kayolol skaxo'l tu Ryos te yi ac'aj trat. Nin i' chiyolol cyakil yi e' antiw wunak. Na ja quim i' tan jale'n cuybil chipaj cyakil antiw wunak yi xomnake' te yi bajx xtxolbil. Nin ncha'tz ja quim i' tetz kaxel yi o' yi chakij cho' ta'n. Ej nin tan i' skacambaje' yi herens yi suki'nt ta'n tetz ben k'ej ben sak. \v 16 Je jun elsawutzile'j tan lajluchaxe'n yi xtxolbil skawutz: Elnak katxum tetz yi at na ban cu'nt na bnix cyen jun u'j tan jun yaj yi ntaxk quim tan ẍchajle'n yi mbi'tz yi tajbil i' te yi mebi'l yil quim. Poro qui'c rmeril tan cyetzal chan yi e' yi ẍchicyajk swutz, ma na jalen cu'n lquim yi taw. \v 17 Kalena's tzun jal walor yi u'j yi bnixnak cyen tan yi taw luwar. \v 18 Ni'cu'n tzun yi bajx xtxolbil yi txumijt cyen tan Ryos. Quinin bixe' jalen cu'n quime'n chitx'ixwatz, nin yi bene'n tz'itu'n yi ẍch'el squibaj. \v 19 Na yi wi't tlol Moisés cyakil e'chk ca'wla'tz scyetz yi e' wunak, kalena's tzun je'n tcy'al jun quitxaj xi'il cne'r yi cyak yubil tu jun tal k'ab hisopo. Nin cu' mu'ul tul chiẍch'el e' ne'ẍ wacẍ, tu yi chiẍch'el yi e' chiw yi yuju'n tib tu a'. Nintzun oc tan stz'ite'n cu'n tib yi liwr kale tz'ibane't yi ca'wl Ryos, nin ncha'tz oc tan stz'ite'n nin squib yi e' wunak. \v 20 “Yi chich'e'j ya'stzun yi techl yi ja bixe' yi xtxolbil yi ja cawun Ryos tan kabnol tane'n,” stzun Moisés bantz scyetz. \v 21 Ncha'tz baj stz'itul Moisés tul yi luwar yi chin xan nin, nin tibaj yi e'chk ma'cl yi xcon cya'n tan banle'n chimunl. \v 22 Na yi cyetz chiley i'tz yi jalen yil xansij cobox ma'cl tan chich', kalena's tzun na xcontz cya'n tan banle'n chimunl. Nin ko qui na el ẍch'el jun chitx'ixwatz qui'c cuybil chipaj. \s1 Jun ntzi' tir quim Cristo tan ẍchojle'n kil \p \v 23 Tajwe'n bin tan xcone'n ẍch'el yi chitx'ixwatz tan xansaje'n yi ma'cl yi xconak cya'n tan banle'n chimunl. Poro yi e'chk ma'cla'tz yi xconak cya'n, teblal tu' yi mero ma'cl yi at jalen tzi'n tcya'j. Poro quil xcye' yi chitx'ixwatza'tz yi na xcon tzone'j wuxtx'otx' tan xansaje'n yi mero ma'cl yi at jalen tzi'n tcya'j. Ma na tajwe'n cu'n junt tx'ixwatz yi mas ba'n tcu'n tan xansaje'n. \v 24 Cha'stzun te yi ja xcon Cristo. Nin quinin oc i' tul yi ama'l yi wi'nin xanil yi at tzone'j wuxtx'otx', yi wunak tu' bnol tetz, yi teblal tu' yi e'chk ma'cl yi at tcya'j, ma na cho'n tocompone'n i' swutz Ryos jalen tzi'n tcya'j. Ej nin yi munl i' yi tocompone'n i'tz tan toque'n tetz ketz kapale'il. \v 25 Yi e' wi'tz chipale'il yi e' judiy, tul yobi'n na cho'c le Ama'l Yi Wi'nin Xanil, tan toye'n chich' yi nk'e'tz cyetz. Poro Cristo quinin xom te jun ajtza'kla'tz, ma na jun ntzi' tir suk tib. \v 26 Na yi nink suk tib wi'nin tir, tajwe'n tzun klo' tan quime'n i' ala' tir jetz yi cu'le'n wuxtx'otx', poro qui'. Quinin ban i' yi xtxolbila'tz, ma na yi je'n pone'n tampuj yi e'chk tiemp, ja ulak tzone'j wuxtx'otx'. Na ja tak' tib i' tetz katx'ixwatz tan ẍchojle'n yi kil. \p \v 27 Jun ntzi' tir na kaquim ketz, nin xom tzaj yi ma'le'n kajtza'kl. \v 28 Ni'cu'n tzun bajij te Jesucristo, na jun ntzi' tir ja quim i' tan ẍchojle'n quil jun c'oloj wunak. Ej nin tz'ul i' junt tir. Poro nk'e'tz tan ẍchojle'n yi kil, ma na tan tak'le'n yi itz'ajbil yi quinin bajsbe'n tetz scyetz yi e' yi nternin na el cyalma' tan quilol wutz i'. \c 10 \p \v 1 I bin jalu' tan yi xtxolbila'se'j ja el katxum tetz yi e'chk ley yi ak'lij tetz Moisés i'tz elsawutzil tu' te yi mbi lbajij. Teblal tu' tane'n. Cha'stzun te quil xcye' yi e'chk leya'tz tan cyoque'n tetz tz'aknak cu'n yi e' yi na cyaj chiẍkans quen quib klo' te Ryos. Quinin xcye' chitx'ixwatz yi ncyoy cyakil yob tan cyocse'n tetz tz'aknak cu'n. \v 2 Na yi jak xcye' ja klo' chitane' tan toye'n, nin ja klo' chinachon te yi qui'c quil. \v 3 Poro quinin xcye', ma na ntin ja xcon tan tulse'n tx'akx yi quil ẍchic'u'l. \v 4 Na qui na xcye' yi ẍch'el jun tor nka yi ẍch'el jun chiw tan stzajse'n yi kil. \p \v 5 Cha'stzun te yi tulake'n Cristo tzone'j wuxtx'otx', tal yi xtxolbile'j tetz Ryos: \q1 “Nk'era'tz tajbilu' yi e'chk tx'ixwatz tu e'chk oy yi na oyij teru'. \q1 Cha'stzun te ja xtxumu' inwankil tan xcone'n tetz jun chitx'ixwatz wunak. \q1 \v 6 Na qui na tzatzinu' te e'chk oy yi na patij. \q1 Nin qui na tzatzinu' te e'chk tx'ixwatz \q1 yi na chiquimsij tan stzajse'n klo' yi quil wunak. \q1 \v 7 Cha'stzun te walol teru': \q1 ‘List atine't Ta' tan banle'n yi teru' tajbilu' chi tz'iba'nt cyen le tu'ju'.’ ”\f + \fr 10:7 \ft Sal 40.6-8.\f* \p \v 8 Bajx cunin talol Cristo yi quinin tzatzin Ryos te e'chk oy yi na cyak' wunak. Ej nin qui na tzatzin Ryos te e'chk tx'ixwatz, mpe ik yi e'chk tx'ixwatz yi na chipat tan stzajse'n quil, wech na ya'stzun na tal yi ley yi tajwe'n tan chibnol tane'n. \v 9 Ej nin ncha'tz talt Cristo: “List atine't Ta' tan banle'n yi teru' tajbilu'.” Yi na elepont yi yola'tz, i'tz yi ja ul i' tan xite'n yi bajx xtxolbil yi txumijt cyen, nin ja ul i' tan bixbaje'n junt ac'aj trat. \v 10 Ej nin tan tu' yi bnol tane'n Jesucristo yi tajbil Ryos, yi tk'ol tib tan quime'n tetz katx'ixwatz, ja tzun ko' xansaj Ryos. Ej nin nk'e'tz chokxo'l cuntu' ban Cristo yi xtxolbile'j, ma na jun ntzi' tir quime'n i'. \p \v 11 Ma chipale'il yi e' judiy na chiban yi cyetz chimunl cyakil k'ej, nin na cyoy e'chk chitx'ixwatz tetz Ryos, wech na qui na xcye' tan stzajse'n quil. \v 12 Poro Cristo jun ntzi' tir ntak' tib tetz katx'ixwatz tan stzajse'n kil tetz ben k'ej ben sak. Ej nin yi bnixe'n yi munl i' ta'n ja c'ole' le sbal Kataj Ryos. \v 13 At nin i' te Ryos tan ẍch'iwe'n yi tiemp yil cho'c yi e' contr i' tzak' tkan. \v 14 Nk'e'tz tajwe'n tan quime'n Jesucristo ala' tir, ma na jun ntzi' tir tak' tib i' tetz katx'ixwatz yi o' yi xansa'n cho't. Ej nin ja tak' tib i' tan koque'n ketz tetz tz'aknak cu'n tetz ben k'ej ben sak. \v 15 Ncha'tz yi Espíritu Sant ya'stzun talnak, na je yol i' yi tz'iba'nt cyen: \q1 \v 16 “Je yi trate'j yi tzinbixbaje' skaxo'l scyuch' tzantzaj, jalen yil tzajpon wi' yi e'chk k'eja'tz,” chij Kataj Ryos. “Swak'e' cyen inca'wl te cyalma', nin tzintz'ibe' cyen inca'wl te cyajtza'kl.” \m \v 17 Ej nin ncha'tz tal: \q1 “Qui't tz'ul tx'akx yi quil tinc'u'l. \q1 Nin qui't tzintxum yi e'chk takle'n cachi' yi nchiban.”\f + \fr 10:17 \ft Jr 31.33-34.\f* \p \v 18 Cha'stzun te yi ko ja wi't cuylij kapaj, nk'e'tz tajwe'n tan biyle'n mas katx'ixwatz. \s1 Ba'n kaẍkanse' quen kib te Ryos jalu' \p \v 19 Cha'stzun te e'u' kajwutz, tan tu' yi ẍch'el Jesucristo ja wi't jakxij yi kabe' tan kocompone'n swutz Ryos. Qui bin kacabej kac'u'l tan kocompone'n le Ama'l Yi Wi'nin Xanil. \v 20 Kaxomok te yi ac'aj be' yi ja jakxij ta'n, yi be' kale na jale't itz'ajbil. Kaxomok te'j, na ba'n kocopon tul yi ama'la'tz na ja jakxij yi xbu'k yi nxcon sajle'n tan makle'n yi be'. Na tan tu' yi ntij yi wankil Jesús q'uixc'uj, ja jakxij yi jun be'a'tz. \v 21 Nin Jesús ya'stzun yi wi'tz ketz kapale'il, yi o' yi ato' tajal Ryos. \v 22 Cha'stzun te kaẍkanse' quen kib te Ryos tetz cu'n kalma' nin qui't kacabej kac'u'l te'j, nin skoj cu'n te kalma' nin na kanachon te'j yi qui'ct kil. Nin ncha'tz kawankil ja tx'ajxij tane'n tan jun a' yi chin skoj nin. \v 23 Quiwit bin, benk kukan ttx'otx' te yi na kocsaj. Quil kacabej kac'u'l, na tz'elepon k'ab Ryos te yi alijt ta'n. \v 24 Ej nin chin tajwe'n cunin yil kajoy puntil tan kaquiwsal kib skibil kib. Nin tajwe'n kalok' kib skibil kib. Tajwe'n kaban jun ba'n skibil kib. \v 25 Ncha'tz o' xomi'ch te yi cyajtza'kl yi e' yi qui na cyojkel yi culti'n. Ma na kaquiwsaj kib skibil kib, lmal jalu' na txant tan tule'n Kajcaw Jesucristo. \p \v 26 Kaquiwsaj kib, na ko kajbilt nin kaben tan juchle'n mas kil yi nsken el katxum te yi bintzi, qui'c junt katx'ixwatz at tan ẍchojle'n kil. \v 27 Ntin tx'aklij kacaws, nin tx'aklij yi jun chin k'ak' skawutz, yi k'ak'a'tz yi banijt tan chixite'n cyakil yi e' contr Ryos. \v 28 Na yi na oc jun tan pajle'n yi ca'wl Moisés, nin ko at cob nka ox stiw yi na cyal yi bintzi nin ja juch yaj til, na ak'lij caws yi juna'tz tan tele'n cu'n swutz, nin cya'l jun na el k'ajab te'j. \v 29 Pyor tcunin chicaws yi e' yi qui'c k'ej yi Cy'ajl Ryos ẍchiwutz, yi e' yi qui'c xac yi ẍch'el Cristo ẍchiwutz, yi e' yi na cho'c tan jisle'n yi Espíritu yi na ak'on yi banl Kataj skibaj. Wech na i'tz yi ẍch'el Cristo yi nxcye' tan bixbaje'n yi ac'aj trat yi na kocsaj. Ej nin i'tz yi ẍch'el Cristo yi nxcon tan katxa'le'n, tan kaxcone'n tetz Ryos. \v 30 Ncha'tz elnak katxum tetz yi yol yi alijt cyen tan Kajcaw yi na tal: “Atin cu'n tan chicawse'n yi e' mal wunak. Wicy'se' inc'u'l scye'j.” Ncha'tz at junt xtxolbil yi cyaj tlol: “Wutzile'n cu'n Kajcaw tz'ocopon tan tak'le'n chicaws yi e' tetz nitxajil.” \v 31 Chin xo'wbil nin scyetz yi e' yi ẍche' cawse' Ryos, yi Ryos yi itz' nin tetz. \p \v 32 Ma yi e' cyeru', ulk tx'akx ẍchic'u'lu' yi mbi mbajij scye'ju' sajle'n, yi tele'n cu'n pacx te chiwutzu'. Ja icy' pon wi'nin e'chk q'uixc'uj cyanu'. \v 33 Nin at jujun ẍchixo'lu' yi ja chijislij nin ja chibuchlij ẍchiwutz cu'n cyakil wunak. Ej nin at e'u' yi quinin nchixobu' tan quich'eye'n yi e' kajwutza'tz yi ya'stzun nchu'lij. \v 34 Ej nin ncha'tz at e'u' yi el chik'ajabu' scye'j yi e' yi ocnake' xetze'. Ej nin at e'u' yi quinin nchibisunu' yi mme'l ticy'le'n cyakil yi chimebi'lu'. Na elnak chitxumu' tetz yi ẍchicamboku' te jun chimebi'lu' yi mas ba'n tcu'n swutz yi mebi'l tetz tzone'j wuxtx'otx'. Nin elnak chitxumu' tetz yi jun chimebi'lu'a'tz, yi at tzi'n tcya'j, i'tz tetz ben k'ej ben sak. \v 35 Qui bin chicabeju' chic'u'lu' te yi na chiwutz cyenu' te'j, na at jamel quikanu'. \v 36 Poro tajwe'n yi nimit cuntunin chic'u'lu' tan banle'n tane'n yi tajbil Ryos, bantz chicambalu' yi jun chin oy yi suki'nt tan Ryos sketz. \v 37 Na tz'iba'nt cyen le tu'j Kataj: \q1 “Txant cuntu' tan tule'n yi jun yi at tulbil. \q1 Qui't ampon tiemp tan tule'n. \q1 \v 38 Poro ntin yi e' balaj, \q1 yi e' yi cho'n k'uklij chic'u'l swe'j, \q1 ya'stzun yi e' yi ẍchicambok te jun itz'ajbila'tz. \q1 Poro ko at e' yil chipakxij, \q1 quil chintzatzin scye'j.” \m \v 39 Poro yi o' ketz nk'e'tz ni'cu'n o' scyuch' yi e'a'tz yi na chipakxij, na yi o' ketz, k'uklij kac'u'l, nin skaclaxok. Poro yi e' cyetz, tz'aklok cyetz chicawsa'tz. \c 11 \s1 Jun c'oloj wunak yi k'uke' chic'u'l te Ryos \p \v 1 I bin jalu' ko k'uklij c'u'l jun kajwutz te Ryos na elepont yi jun cu'n na tocsaj i' yi scambok te yi na wutz cyen te'j. Qui na lajluchax swutz i', poro jun cu'n na tocsaj yi scambok te yi na wutz cyen te'j. \v 2 Na yi e' kamam kate' ja jal chik'ej swutz Ryos tan tu' yi k'ukewe'n chic'u'l te'j. \v 3 Nin tan tu' yi k'uklij ketz kac'u'l na el katxum tetz yi Ryos bnol tetz cyakil yi bnixnak ta'n sajle'n tunintz. Nin tan tu' yol i' bnixe't. Na qui'c jun e'chk takle'n at, yi toque'n Ryos tan banle'n yi e'chk takle'n yi na kil jalu'. \p \v 4 Ej nin tan tu' k'ukewe'n c'u'l k'ajtzun Abel te Ryos, ja tak' i' jun tx'ixwatz yi mas balaj tcu'n swutz yi oy yi tak' Caín. Ej nin tan tu' k'ukewe'n c'u'l, ja jal balajil i' swutz Ryos, nin ja tzatzin Ryos te yi oy yi tak' i'. Quimnak Abel, poro tan tu' k'ukewe'n c'u'l, iẍnin na tzane't na'wse'n yi mbi banak i'. \p \v 5 Ncha'tz k'ajtzun Enoc k'uke' c'u'l te Ryos, cha'stzun te itz'enle'n taje'n ticy'le'n i' tan Ryos. Cya'l nin jale't i' cyak'un wunak, na nsken aj tcy'al Ryos. \v 6 Ej nin te yi ntaxk aj tcy'al ja tzatzin Ryos te'j. Poro qui'c rmeril tan tzatzine'n Ryos ske'j ko qui k'uklij kac'u'l te'j, na yi ko na kaẍkans quen kib te i' tajwe'n cu'n yil kocsaj cunin yi at i', ej nin yi list i' tan tak'le'n e'chk takle'n balaj sketz cyakil yi o' yi na ko'c tan joyle'n i'. \p \v 7 Ncha'tz k'ajtzun Noé, k'uke' c'u'l te Ryos. Na yi talol Ryos yi at tulbil e'chk takle'n yi qui otojt na quil wunak, nin tocsaj i'. Na nin oc tan banle'n yi arca bantz chiclaxe'n yi najal. Tan tu' yi k'ukewe'n c'u'l i' te Ryos ja lajluchax yi chipaltil yi e' mas wunak yi quinin cyocsaj yol Ryos. Nin tan tu' yi k'ukewe'n c'u'l ja jal yi tetz balajil swutz Ryos. \p \v 8 Ncha'tz k'ajtzun Abraham, k'uke' c'u'l te Ryos. Na yi tlol Ryos tetz tan ticy'e'n i' tul junt ama'l yi stetzaje' tzantzaj, quinin paj yi ca'wl Ryos, nin el tzaj i' le tetz tanum, poro qui'c at le wi' i' yi ama'l kale atit tpombil. \v 9-10 Tan tu' yi k'uke' c'u'l Abraham te Ryos, cha'stzun te ta'te'n i' tul yi jun ama'la'tz yi suk Ryos tetz. Poro quinin cambaj i' yi jun luwara'tz, ma na cyaj cyen i'-tz chi jun aj posarin tu'. Nin tal mantial tu' xcon ta'n tetz ca'l i'. Ya'stzun ban i' tan tu' at ẍch'iw tan topone'n tul yi jun tnum yi Ryos txumul tetz, nin Ryos nuc'ul tetz. \p Ej nin ite'n nin e' ban Isaac tu Jacow. Ja chicyaj cyen tul ite'n nin ama'la'tz tan tu' yi k'ukewe'n chic'u'l te yi yol Ryos yi alijt ta'n scyetz. \p \v 11 Ncha'tz k'ajtzun Sara k'uke' c'u'l te Ryos na nsken bi'ẍin nin qui'c talbil i', poro tocsaj i' yi yol Ryos yi ntal yi sjalok jun tal. Nin ja el cu'n k'ab Ryos te'j na ya'stzun mbantz, nin itz'ij ni'. Wech na nsken balk'ij yi tiemp tan jale'n jun tal. Ya'stzun bajijtz, na oc tetz tajal Sara yi tz'elepon k'ab Ryos te yi yol i' yi alijt ta'n tetz. \v 12 Tan yi xtxolbila'se'j na lajluchax skawutz yi ja jal jun chin c'oloj xonl jun yaj, yi nsken bi'ẍin, yi qui'ct nin klo' puntil tan jale'n nitxajil i'. Poro ja jal jun chin c'oloj xonl i' chi tane'n yi tx'uml tcya'j tu yi samlicy' yi at tzi mar, yi qui ajlbe'n tetz. \p \v 13 Poro quim Abraham scyuch' yi e' cy'ajl yi ntaxk tetzaj yi suki'nt tan Ryos scyetz. Poro te yi ntaxk chiquim nternin ajlij chic'u'l te yi na chiwutz cyen te'j. Nin wi'nin chitzatzine'n yi ncho'c tan xtxumle'n yi mbi tz'ak'lok scyetz. Nin clar cunin cyal: O' tu' aj posarinl tzone'j wuxtx'otx', che'ch. \v 14 Tan yi jun yola'tz yi el le chitzi', na elepont yi cho'n ajlij chic'u'l te junt ama'l tan chinajewe'n tul. \v 15 Yi cho'nk ajlij chic'u'l te yi e'chk ama'l kale e' icy'akt, ja klo' jal puntil cya'n tan chipakxe'n junt tir, poro qui'. \v 16 Na yi cyetz cho'n ajlij chic'u'l te junt najbil mas balaj swutz tzone'j wuxtx'otx'. I'tz yi ama'l yi at jalen tzi'n tcya'j. Ej nin quinin tx'ixwij Ryos yi ncyal yi i' chiRyosil na ja bnix jun ama'l ta'n tetz cyetz. \p \v 17 Ej nin ncha'tz ja lajluchax yi k'uklij c'u'l Abraham te Ryos. Na yi toque'n Ryos tan pile'n i' quinin cabej c'u'l yi cwe'n klo' biyol yi jun tal ẍutuj cy'ajl tetz xtx'ixwatz. Wech alijt tan Ryos tetz yi tan Isaac jale't jun c'oloj xonl i'. \v 18 Na je yol Ryos yi tal tetz: “Tan Isaac jale't jun c'oloj axonl.”\f + \fr 11:18 \ft Gn 21.12.\f* \v 19 Poro tan tu' yi list Abraham tan biyle'n cu'n klo' Isaac, na tzun elepont yi nternin k'uklij c'u'l i', na mpe nink quim Isaac, xcyek Ryos tan titz'e'n junt tir chixo'l alma'. Ej nin ya'stzun bajijtz tane'n, na yi claxe'n Isaac, ni'cu'ntz chi cho'nk mitz'ij junt tir ẍchixo'l alma'. \p \v 20 Ncha'tz k'ajtzun Isaac k'uke' c'u'l te Ryos, na talnak tetz Jacow tu Esaú yi at tulbil chibanl. \p \v 21 Ej nin ncha'tz k'ajtzun Jacow k'uke' cunin c'u'l te'j yi at tulbil yi banl Kataj squibaj yi e' cy'ajl Ẍep, na yi txant tan quime'n nin tal scyetz yi at tulbil cyetz chibanl. \p \v 22 Ncha'tz ka'jtzun Ẍep, k'uke' c'u'l te Ryos, na yi txant tan quime'n i', cyaj tlol scyetz yi e' tanum, yi e' xonl Israel, yi at cyelbil tzaj le tnum Egipto. Nin cyaj cawul scyetz yi tajwe'n tan bene'n quicy'al yi bakil i' yil che'l tzaj. \p \v 23 Ncha'tz yi e' taj xtxu' Moisés k'uke' chic'u'l te Ryos yi xcyek i' tan colche'n yi ni'. Na yi titz'e'n Moisés quinin cu' chibiyol ma na ja cyew tetz ox xaw, tan paj yi quilol yi chin yube'n nin yi tal ni'. Ej nin tan tu' yi k'ukewe'n chic'u'l te Ryos quinin e' xob tetz yi rey yi cawun tan chibiyle'n cyakil yi e' tal ni' xicy yi e' itz'ij te tiempa'tz. \p \v 24 Ncha'tz Moisés yi yajine'n, ja k'uke' c'u'l te Ryos, na mas ba'n tcu'n ban swutz i' yi toque'n tetz nitxajil Ryos swutz yi nink a'lchij yi i' yi tal yi me'l rey tetz yi tnum Egipto. \v 25 Na yi xtxumu'n i', i'tz yi mas ba'n tcu'n yil stij i' q'uixc'uj scyuch' yi e' yi ate' tetz tajal Ryos, swutz yi nink tzatzin i' tetz cobox ntzi' k'ej tan banle'n yi tetz tajbil. \v 26 Na nin oc i' tan xtxumle'n yi mas ba'n tcu'n kol smuc' i' q'uixc'uj chi ban Cristo, swutz yi nink tetzaj cyakil yi mebi'l yi at le tnum Egipto. Na cho'n nin ajlij c'u'l te yi suki'nt tan Ryos. \p \v 27 Ej nin tan tu' yi k'uke' c'u'l te Ryos, cyaj cyen tilol yi tnum Egipto. Chin xo'wbil nin yi rey poro quinin xob Moisés tetz, na jal walor i' tan tu' yi tocsaj cunin yi xomij Ryos te'j. Ni'cu'ntz chi tilk i' wutz Ryos tane'n. \v 28 Nin tan tu' yi k'ukewe'n c'u'l Moisés te yol Ryos, oc i' tan banle'n tane'n yi jun k'ej Pasc yi tal Ryos tetz. Nin cawun scyetz yi e' tanum tan toque'n chitz'itul yi chich' te'jak marquil yi puertil chica'l, bantz qui chiquime'n yi e' bajx cy'ajol yil tz'icy' cu'n yi ángel tan chibiyle'n cu'n klo'. \p \v 29 Ncha'tz tan tu' yi k'ukewe'n chic'u'l yi e' xonl Israel, je' tanc'ul tib yi Cyak Mar tan quicy'e'n pone'n jalaj icy'en. Chin skej nin ban yi mu'ẍ be'a'tz kale e' icy'e't. Poro yi ticy'e'n chibnol quib yi e' aj Egipto quinin e' icy'pon, na nin e' quim xe mar. \p \v 30 Ncha'tz tan tu' yi nternin k'uke' chic'u'l yi e' kamam kate', cu' wo'c yi tapij yi at solte'j yi tnum Jericó. Cu' wo'c tan tu' yi chixone'n juk tir solte'j yi tnum tc'u'l juk k'ej. \v 31 Ncha'tz Rahab, yi wi'tz bnol tetz, k'uke' c'u'l te Ryos nin tak' chiposar yi e' xk'ukwil. Cha'stzun te quinin quim i' tetz yi chiquime'n yi e' mas pajol ca'wl. \p \v 32 Poro nk'e'tz tajwe'n yil wal mas xtxolbil scyeru'. Na qui'c ama'l tan walol cyakil yi mbi banak Gedeón, mbi banak Barac, mbi banak Sansón, mbi banak Jepté, mbi banak Luwiy, mbi banak Samuel, tu yi mbi banake' len yi e' elsanl stzi' Ryos tentz. \v 33 Cyakil yi e'a'tz k'uke' len chic'u'l te Ryos. Tan tu' yi nternin k'uke' chic'u'l te Ryos at e' yi e' xcye' tan cyocse'n junt jilwutz wunak jak' chica'wl. Nin at e' yi chumbalaj nin e' ban tan cawu'n. Nin at e', yi tan tu' yi k'uke' chic'u'l te Ryos, ja chicambaj yi suki'nt tan Ryos scyetz. Nin ncha'tz at e' yi e' xcye' tan makle'n chiwutz yi e' balum tan qui cyoque'n tan chibajse'n. \v 34 Nin at e' yi e' xcye' tan stzajse'n k'ak'. Nin at e' yi e' el liwr tk'ab spar. Nin at e' cotxcoj yi quiwix chic'u'l tan oyintzi', na e' xcye' tan chibiyle'n cu'n yi chicontr. \v 35 Ej nin at e' xna'n yi quimnake' chixonl poro ja chitz'ij junt tir. Ncha'tz at e' yi e' q'uixpij tan tu' yi k'uklij chic'u'l te Ryos. Quinin chic'ul tan cyele'n liwr na mas ba'n tcu'n le wutz cyetz cyajtza'kl yi itz'e'n junt tir tan chicambal jun itz'ajbil yi quinin bajsbe'n tetz swutz yi cyele'n klo' liwr tetz cobox ntzi' k'ej. \v 36 Ej nin at e' yi ja chimuc' xcy'aklil; at e' yi e' jislij; at e' yi e' cu' tcaren; at e' yi e' oc xetze'; \v 37 at e' yi e' c'oxlij tan c'ub; at e' yi cob cun tu' e' el tan seruch; at e' yi e' biylij tan spar; at e' yi ja che'l ojkuj tan paj yi cya'l na ajwe't chiwutz. Stz'uml cne'r, nka stz'uml chiw tlen tu' xcon tetz be'ch cyetz. Chin meba' nin e', chin buchij che' nin, wi'nin e' yi e' oc wunak tan chixuxe'n. \v 38 Lastum yi ate' yi e' balaj nak yi na cyocsaj Ryos ẍchixo'l yi e' mal nak yi qui'c mu'ẍ chixac. Ncha'tz yi e' balaj wunaka'tz ja chixon tulak e'chk ama'l yi tz'inunin tu', nin xo'lak wutz tan cyewal quib. Ja xcon e'chk jul tu e'chk picy cya'n tetz chica'l. \v 39 Poro ja lajluchax yi chumbalaj nin yi e' tan tu' yi k'ukewe'n chic'u'l te Ryos. Quinin chicambaj yi suki'nt tan Ryos scyetz. \v 40 Na txumijt junt xtxolbil tan Ryos yi mas balaj tcu'n. Ej nin i'tz, yi o' jun ketz sbne' te yi suki'nt tan Ryos. Na quinin cho'c cyetz tetz tz'aknak cu'n, ma na jalen cu'n yil kamol cu'n kib scyuch'. \c 12 \s1 Jalt Jesús ko'c tan xtxumle'n \p \v 1 Ja bin kil yi at jun c'oloj wunak yi nternin k'uke' chic'u'l te Ryos. Cha'stzun te chin tajwe'n cunin yil kil cyen cyakil yi e'chk kajtza'kl cachi' yi cy'a'n ka'n, yi ni'cu'n tu jun ektz yi chin al nin, yi na xcye' tan kabatzle'n. Tajwe'n tan cyaje'n cyen kilol yi kajtza'kl yi na xcye' tan kasucpe'n cu'n. Ma na quin skawutz tan kaxcyewe'n tan xajpe'n cyen yi be' yi at skawutz. \v 2 Ntin katxume' Jesús, na i' yi ketz ka'ajxetze'l te yi na kocsaj, nin ite'n nin i' yi jun yi na tzan tan kanuc'le'n tan koque'n tetz tz'aknak cu'n. Quinin tajlaj i' yi jun quimichil yi chin tx'ixwil nin, ma na ja el xtxum tetz yi ko tz'icy'pon q'uixc'uj ta'n sjalok jun chin tzatzi'n tetz talma'. Nin ja xcye' te'j na yi jalu' cho'n c'olchij i' jalen tzi'n tcya'j xlaj Kataj. \p \v 3 Cha'stzun te e'u' kajwutz chimuq'ue'u' q'uixc'uj chi banak Jesús, na yi i' tetz muc'nak wi'nin q'uixc'uj chik'ab yi e' juchul il. Qui chicabeju' chic'u'lu' te yi na kocsaj, nin quil chicotxcaxu' tan chixome'nu' te tajtza'kl Cristo. \v 4 Na txe'n cunin quim jun ẍchixo'lu' tan tu' yi na chipil quibu' tu yi ajtza'kl cachi'. \v 5 ¿Ja ptzun el te chic'u'lu' yi ẍe'n na ban Ryos tan tak'le'n kajtza'kl, yi o' yi o' nitxajil i'? Na je bin yol i' yi tz'iba'nt cyen: \q1 “Axwok inme'l incy'ajl, in Itajcawil. \q1 Tajwe'n bin tan imuc'ul yi tz'u'm yi na oc wa'n tzite'j. \q1 Qui tzun tzicabej ic'u'l, yil no'c tan makle'n iwutz. \q1 \v 6 Na yi in wetz, na no'c tan chinuc'le'n yi e' yi na chimpek' scye'j. \q1 Na ilenin na oc chitz'u'm yi e' inme'l incy'ajl wa'n.” \p \v 7 Cha'stzun te yil tz'ul chitz'u'mu' tan Ryos quil baj chic'u'lu' swutz, na tan tu' yi at chitz'u'mu' ta'n na elepont yi e'u' nitxajil i'. \v 8 Na ko qui na tzan Ryos tan tak'le'n chitz'u'mu' chi na tak' scye'j cyakil yi e' tetz nitxajil, na tzun elepont yi nk'e'tz e'u' nitxajil i', ma na e'u' tu' chac' tane'n. \v 9 Ej nin je junt xtxolbile'j: Yi o' tzaj tal juy ja cawun yi kataj ske'j, nin ja kek ẍchi' i'. Pyor tzun Kataj Ryos yi at jalen tzi'n tcya'j tajwe'n tan kekal ẍchi' i' bantz kacambal yi jun itz'ajbil tetz ben k'ej ben sak. \v 10 Yi e' kataj tetz tzone'j wuxtx'otx' na chicawun ske'j tetz cobox ntzi' tiemp. Ej nin yi na chicawun ske'j ntin na chixom te yi na el chitxum tetz. Poro yi Kataj Ryos yi at jalen tzi'n tcya'j na tak' i' katz'u'm tan tak'one'n ba'n sketz, nin tan jale'n kabalajil chi tane'n yi tetz balajil. \v 11 Bintzi nin cya'l jun na tzatzin yi na oc tz'u'm te'j, na ch'on. Poro yi na el tiemp na el katxum tetz yi na ak'on ba'n sketz. Na tan tu' yi tz'u'm yi na oc ske'j na ko'c tetz balaj, nin na jal tzatzin paz ka'n. \p \v 12 Cha'stzun te e'u' wajwutz quiwit bin, chijoye'u' puntil tan jale'n chiwaloru' bantz chiquiwixe'nu'. \v 13 Chijoye'u' yi ajtza'kl yi jicyuch te'j. Ej nin ko ya'tz chibanu' ẍchiquiwixk tzun yi e' cotxcoj, nin quil chipo'tij. \s1 Wi'nin xtxintxal ko quil jal kabalajil \p \v 14 Chijoye'u' bin puntil tan jale'n yi tzatzin paza'tz. Nin chijoye'u' puntil tan quich'eyal quibu' tan cyoque'nu' tetz balaj, nin tan chixansal quibu'. Na ko quil ko'c tetz balaj qui'c kopombil tu Ryos. \v 15 Or bin quilu', ko tzun quil chitz'amu' yi oy yi na tzan Kataj tan toye'n sketz tan tu' banl talma' i'. Nin or quilu', cya'lk jun ẍchixo'lu' cho'nk sban chi tane'n jun jilwutz xtze' yi chin xkolum nin, nin yi chin wenen nin. Na yi ko ya'tz tane'n jun, xcyek tan chipo'tze'n, nin tan chixite'n yi e' mas. \v 16 Na or quilu', cya'lk jun ẍchixo'lu' ben tan jopol wutzaji'n. Nin cya'lk jun tz'elsan k'ej yi suki'nt tan Ryos tetz, chi banak Esaú yi bene'n c'ayil yi tetz k'ej tetz bajx cy'ajol. Na tan tu' mu'ẍ tal cumir bene'n c'ayil i' yi tetz k'ej. \v 17 Ej nin elnak chitxumu' tetz yi toque'n i' tan jakle'n yi k'ej tetz yi taj qui't ak'lij tetz. Wi'nin cwe'n wutz, nin wi'nin tok'e'n i', poro quinin jal puntil tak'un tan xite'n yi tajtza'kl yi nsken cyen cyaj nuc'ul.\f + \fr 12:17 \ft Gn 27.30-40.\f* \p \v 18 Qui bin kaxajslen kib te yi na kocsaj na nk'e'tz ni'cu'n kutane'n ketz chi banake' yi e' xonl Israel tentz. Na yi e' cyetz oc chiẍkansal quib te jun wutz tu' yi ba'n na maclij, yi na tzan k'a'kl, nin yi chin tz'o'tz nin te'j, nin yi wi'nin xumcane'n cyek'ek' tu xlitz' solte'j. \v 19 Ej nin quibit jun chin chun yi na ẍch'in tu yi wi' Ryos yi jilon tzaj scyetz. Ej nin yi e' yi quibit yi wi' Ryosa'tz cu' chitzi' tan qui't quibital mas, \v 20 tan tu' yi xo'w yi ate' cu'nt. Na chin xo'wbil nin yi ca'wl i' yi ben quibital: “Mpe itawun tlen tu'k jetzaj te yi wutze'j, tajwe'n tan tele'n cu'n swutz tan c'ub nka tan lans,” chij Ryos bantz scyetz. \v 21 Chin xo'w nin ate' cu'nt yi nquil nin yi mbi na bajij. Ncha'tz Moisés, xob i', na je yol i'e'j: “Na chinlucne' tan xo'w,” chij Moisés ban.\f + \fr 12:21 \ft Ex 19; Dt 9.19.\f* \p \v 22 Poro yi ac'aj trat yi mbnix tan Ryos nk'e'tz xo'wbil. Na nternin ja kocopon te yi luwar kale najle't i' yi na bi'aj wutz Sión. Nin ja wi't kocopon le tnum kale najle't yi Ryos yi itz', nin yi tnum yi na bi'aj yi ac'aj Jerusalén yi cho'n at tcya'j nin kale ate't jat lo' mil ángel tan c'u'laje'n Ryos. \v 23 Ja wi't kocopon chixo'l yi cmon tetz Ryos yi e' bajx nitxajil i' yi cu'nak chibi' jalen tzi'n tcya'j. Ej nin ja wi't kocopon swutz yi Ryos yi pujul xtisya' scyetz cyakil wunak. Nin ja wi't kocopon ẍchixo'l yi e' balaj alma' yi ajnake' te Kataj, yi e' yi ja wi't cho'c tetz tz'aknak cu'n. \v 24 Nin ja wi't kocopon xlaj Jesús, yi kayolol te yi ac'aj trat yi ja bixe' skaxo'l tu Ryos. I'tz yi tetz ẍch'el yi el kojxuj tetz senil yi ac'aj trata'tz. Ej nin mas ba'n tcu'n yi xtxolbil yi na cu' wutz yi ẍch'el Cristo tan jakle'n, swutz yi cu'nak wutz yi ẍch'el Abel tan jakle'n.\f + \fr 12:24 \ft Gn 4.10.\f* \p \v 25 Cha'stzun te e'u' wajwutz, or bin quilu'. Eli'ch len k'ej Kataj Ryos cyanu' yi na cu' wutz tan kamoxe'n. Na yi e' wunak yi e' oc tan telse'n k'ej Ryos yi jilone'n i' tzone'j wuxtx'otx' quinin e' el swutz chicaws. Pyor tzun o' ketz, ẍe'n ke'l liwr swutz yi kacaws ko ntin katzejbaj nin wutz kacoc tetz Kataj Ryos yi cho'n na jilon tzaj sketz tcya'j.\f + \fr 12:25 \ft Ex 20.22.\f* \v 26 Na yi jilone'n Ryos tentz ja yucan cyakil yi wuxtx'otx'. Poro yi jalu' na tal: “Yucank junt tir yi wuxtx'otx' wa'n nin nk'e'tz ntin wuxtx'otx' ma na ncha'tz yi tcya'j,” chij Ryos banak. \v 27 Ma jalu' tan yi jun xtxolbila'tz na elepont yi copon xitul Ryos cyakil yi e'chk takle'n yi bnixnak ta'n, bantz jalt yi ac'aj cyaj cyen, yi qui't xit sbne' opon tunintz. \v 28 Nin yi o' ketz sketzaje' yi jun ama'la'tz yi quil xit. Ko ya'tz, katyoẍink bin tetz Kataj Ryos. Nin kak'e' kib tan c'u'laje'n i' tetz cu'n kalma' nin keke' ẍchi' i'. \v 29 Na yi ketz kaRyosil ni'cu'n i' tu k'ak' yi ba'n stz'e'saj cyakil. \c 13 \s1 Yi ẍe'n kaban tan stzatzine'n Ryos ske'j \p \v 1 Chilok'e' bin quibu' squibil quibu' chi quitz'un quitzicy quibu'. \v 2 Eli'ch te chic'u'lu' yi tajwe'n yi list e'u' tan cyak'olu' chiposar wunak. Na at e' yi na chixom te yi jun ajtza'kla'tz poro quinin tz'icy' scyetz yi opon yi e' ángel tan posari'n scye'j. \p \v 3 Elk chik'ajabu' scye'j yi e' kajwutz yi ate' xetze'. Cho'ku' tan xtxumle'n chi ni'cu'ntz chi ik e'u'-tz ate'u' xetze'. Nin elk chik'ajabu' scye'j yi e' yi buchij che', na ncha'tz e'u' qui cunin batz ẍchitije'u' q'uixc'uj. \p \v 4 At k'ej yi ok'be'n ib swutz Ryos. Cha'stzun te qui tu'k chitzan tuwu', na stk'e' Ryos chicaws cyakil yi e' jopol wutzaj scyuch' yi e' aj xna'ninl tu aj yajinl. \p \v 5 Quil tz'el cyalma'u' tan chicambalu' mas pwok, ma na k'ukek chic'u'lu' te yi at scyuch'u'. Na alijt cyen tan Ryos: “Quinin xwil cyen, nin quinin cxe'lwok te inc'u'l.” \v 6 Cha'stzun te nk'e'tz cob kac'u'l yi na kal: \q1 “Yi ch'eyanl wetz i'tz yi Wajcaw. \q1 Cha'stzun te quil chimbisun te yi mbi sban jun wunak swe'j.”\f + \fr 13:6 \ft Sal 118.6.\f* \p \v 7 Ej nin eli'ch te chic'u'lu' yi e' yi xconake' tetz chibajxomu'. Ulk tx'akx chic'u'lu' yi ja chitxol yi balaj stziblal tetz Cristo scyeru'. Ulk bin tx'akx chic'u'lu' yi chibalajil, nin chixomoku' te yi cyajtza'kl. \p \v 8 Na yi Cristo qui na xtx'ixpuj yi tetz tajtza'kl. Na ite'n nin tajtza'kla'tz sajle'n tunintz, nin sbne' opon tunintz. \v 9 Qui bin chixomu' te e'chk jilwutz chusu'n yi apart. Ma na mas ba'n tcu'n yi nink chiquiwixu' tan yi banl talma' Kataj, swutz yi nink chixomu' te e'chk ac'aj ley yi na cawun te yi mbi'tz tajwe'n lbaj tan jun yaj. Na yi e'chk leya'tz qui'c na tak' scyetz yi e' yi xomche' tan banle'n tane'n. \p \v 10 Apart mban yi ketz katx'ixwatz, ej nin yi e' pale' tetz yi antiw xtxolbil, qui'c cu tan chibajsal yi ẍchi'bel yi ketz katx'ixwatz. \v 11 Yi wi'tz chipale'il yi e' katanum yi na chixom te yi antiw ley, ntin na chixconsaj ẍch'el yi txuc yi na chiquim cyak'un tan jale'n cuybil chipaj. Ma chiwankil yi e' txuca'tz na el ticy'le'n joylaj len yi chinajbil tan toque'n cyak'un wi k'ak'. \v 12 Ni'cu'n mbajij te Jesús, na cho'n quime'n i' solte'j len yi tnum. Ej nin ya'stzun tulejtz tan kaxansaje'n ketz tan yi tetz ẍch'el. \v 13 Ke'lk bin ẍchixo'l yi e' mas wunaka'tz, nin kamuq'ue' q'uixc'uj chi banak Cristo. \v 14 Na yi o' ketz qui'c kach'iw te jun takle'n tzone'j wuxtx'otx'. Qui'c jun kanajbil tzone'j wuxtx'otx' yi segur. Ma na cho'n ajlij kac'u'l te yi jun kanajbil yi tz'ak'lok sketz tzantzaj. \v 15 Cha'stzun te kak'e' kak'ajsbil tetz Ryos, na yi na ko'c tan na'wse'n yi bi' Jesucristo ni'cu'n chi najk katzan tan toye'n jun katx'ixwatz tetz Ryos. \v 16 Poro eli'ch te chic'u'lu' yi tajwe'n tan kabnol pawor nin tan che' kuch'eyal yi e' yi at tajwe'n scyetz, na ya'stzun yi e'chk oy yi na tzatzin Ryos te'j. \p \v 17 Cho'ku' c'ulutxum jak' chica'wl yi e' chibajxomu', na e' q'uicy'lom cyeru' tan qui chibene'nu' tul il. Na ncha'tz e' scyak'e' cwent swutz Ryos te yi mbi ak'unil mbaj chibnol. Cho'ku' bin c'ulutxum jak' chica'wl, na ko ya'tz cyuleju' chitzatzink chibajxomu'a'tz sju' tak'un Kataj, nin quil chibisun. Na qui'c xtxicbaj scyeru' ko na cyak'u' bis scyetz. \p \v 18 Le wutz ketz kajtza'kl qui'c kapaltil, nin yi ketz kajbil i'tz tan kaxome'n te yi e'chk xtxolbil yi balaj. Poro chinache'u' Kataj skibaj yi ya'stzunk sbantz. \v 19 Ncha'tz chinache'u' Kataj tan wupone'n chan tan chixajse'nu', nin yi ba'n cuntu'k nopontz. \s1 Kak'e' kak'ajsbil tetz Ryos \p \v 20 Yi ketz kaRyosil i' njalsan yi tzatzin paz skaxo'l tuch'. Ej nin i' nje'san tzaj Kajcaw Jesucristo ẍchixo'l alma'. Ej nin yi Kajcaw Jesucrista'tz oc tetz kapstor, yi o' yi o' tanum i', tan tu' yi el kojx yi tetz ẍch'el tan bixbaje'n yi ac'aj trat yi qui'c rmeril tan xite'n tetz ben k'ej ben sak. \v 21 Lok tz'oc yi jun kaRyosila'tz tan cyocse'nu' tetz tz'aknak cu'n te cyakil yi na chibanu'. Lok chibanu' yi tetz tajbil. Lok tz'oc i' tan chinuc'le'nu' tan porer Jesucristo, bantz chibnolu' yi e'chk takle'n balaj yi na tzatzin i' te'j. Ej nin kak'e' kak'ajsbil tetz Cristo tetz ben k'ej ben sak. Amén. \p \v 22 E'u' kajwutz, max chic'u'lu' swibaj te yi xtxolbil yi nwal scyeru' na cobox ntzi' tal yol. \p \v 23 Ncha'tz na waj wal scyeru': Yi kajwutz Timoteo ja el tzaj i' xetze'. Ej nin kol tz'ul chan i' tzone'j, mben tzun xomok i' swe'j yil chimben tan chixajse'nu'. \p \v 24 Cyal cyen binu' jun yos scyetz cyakil yi e' chibajxomu', nin scyetz cyakil yi e' mas kajwutz. Cyal cyenu' scyetz yi na chitzan yi e' aj Italia yi ate' tzone'j swuch' tan talche'n nin jun yos scyeru'. \p \v 25 Tak' tzaj Kataj yi banl i' squibu'. Amén.