\id DAN - Aguacateco [agu] NT (Guatemala) -2011 (DBL 2013) 
\h Daniel 
\toc1 Daniel 
\toc2 Daniel 
\toc3 Dn 
\mt1 DANIEL 
\imt1 Tx'olbil Xo'l Yi Liwre'j 
\ip Yi liwr Daniel na jilon mas tibaj yi mbi sbajok sbne' opon tunintz. 
\ip Tul yi bajx capítulo jalen yi kake'n na jilon te yi mbi cu'n mbajij te Daniel tu yi ox tamiw yi chibene'n pres jalen Babilonia. Ncha'tz na ẍchaj yi ẍe'n cu'n tk'ol Ryos ama'l tetz Daniel tan tele'n xtxum tetz yi wutzicy' yi rey Nabucodonosor, nin yi mbi na elepont. 
\ip Ma yi capítulo juk jalen te yi coblaje'n na jilon te cobox visión, yi nẍchaj tib swutz Daniel. Ej nin yi cyaj wutzicy'a'tz, na jop yi mbi sbajok te e'chk nacióna'tz yi na chibuch quib tan bene'n lo'on chica'wl bene'n tzi'n wi munt. Ncha'tz na ẍchaj yi ẍe'n cu'n sbne' Ryos tan xite'n cu'n yi ca'wl ẍchik'ab e' nacióna'tz bantz toque'n cyen i' tan cawu'n. 
\iot Yi Weklil Yi Liwre'j 
\io1 Yi bajx wekl (Cap. 1–6) na jilon te Daniel tu yi ox tamiw. 
\io1 Yi wutzicy' yi rey Nabucodonosor (Cap. 2). 
\io1 Yi chiclaxe'n yi ox tamiw Daniel tan Ryos (Cap. 3). 
\io1 Yi tele'n ticy'le'n yi ca'wl tk'ab Nabucodonosor tetz juk yob (Cap. 4). 
\io1 Yi tz'ibxe'n cobox yol wutz tapij te yi na cawun tzaj Belsasar (Cap. 5). 
\io1 Yi claxe'n Daniel ẍchik'ab león tan Ryos (Cap. 6). 
\io1 Yi ca'p wekl (Cap. 7–12) na jilon te yi e'chk takle'n yi tilol Daniel tul wutzicy' tane'n. 
\io1 Yi cyaj txuc yi til Daniel tul wutzicy' tane'n (Cap. 7). 
\io1 Yi cne'r bak wi' tu yi chin chiw yi til Daniel tul wutzicy' tane'n (Cap. 8). 
\io1 Yi jakol Daniel cuybil chipaj yi e' tetz tanum (Cap. 9:1-19). 
\io1 Yi mbi cu'n sbajok yil jepon tamp yi ox c'al tu lajuj seman (Cap. 9:19-27). 
\io1 Yi e'chk visión yi til Daniel stzi' yi a' Tigris (Cap. 10–12). 
\c 1  
\s1 Daniel tu yi e' tetz tamiw 
\p  
\v 1 Itzun bantz tul yi toxi'n yob yi na cawun tzaj yi rey Joacim le ama'l Judá,\f + \fr 1:1 \ft I'tz 606 yob yi ntaxk itz'ij Kajcaw Jesucristo. Na ja xe'tij Joacim tan cawu'n tul yi yob 609. 2R 23:36—24:6.\f* nintzun opon Nabucodonosor, yi rey tetz Babilonia\f + \fr 1:1 \ft Yi ama'l Babilonia, ncha'tz na bi'aj Sinar. Gn 10:10; 11:2; 2R 24:1; 2Cr 36:5-7.\f* tan oyintzi' te'j. Ma yi tpone'n i' scyuch' yi e' tetz sanlar, nintzun e' baj chitxolil quib solte'j yi tnum Jerusalén.  
\v 2 Tk'ol tzun Kajcaw ama'l tetz Nabucodonosor tan chixcyewe'n scye'j yi e' aj Jerusaléna'tz, nin tan stz'amle'n yi rey Joacim. Ej nin ncha'tz e' ben quicy'al cobox pres jalen yi cyetz chitanum. Ncha'tz ben quicy'al wi'nin lak tu yi e'chk ma'cl yi nxcon le ca'l Kataj Ryos. Cho'n tzun topone'n yi e'chk laka'tz cya'n le cyetz chiluwar yi na bi'aj Babilonia.\f + \fr 1:2 \ft Dn 5:1-3; 2R 20:17; 2Cr 36:10.\f* 
\p Yi cyopone'n Babilonia, nintzun cawunin Nabucodonosor tan tocse'n yi e'chk laka'tz le ca'l kale atit yi me'bi'l yi tetz ryosil.  
\v 3 Ncha'tz cawunin i' tetz Aspenaz, yi chibajxom yi e' eunuco\f + \fr 1:3 \ft Yi e' eunuco e' ẍchakum xe ca'l jun rey. Ja chibajij capar bantz qui cyoque'n tan chipo'tze'n yi e' xna'n yi ate'.\f* tan je'n xtxa'ol cobox balaj xicy ẍchixo'l yi e' presa'tz yi e' opon cya'n. 
\p Ej nin taltz, yi tajwe'n tan chije'n xtxa'ol ẍchixo'l yi e' xicy yi at chik'ej nka ajcawbe'n chitaj.  
\v 4 Ncha'tz tajwe'n tan chitxa'le'n yi e' balaj xicy yi na chiyub, nin yi qui'c chiyana'sil. Tajwe'n tan chije'n xtxa'ol yi e' xicya'tz ẍchixo'l yi e' yi at chichusu'n, nin yi tz'aknak cu'n cyajtza'kl. 
\p Ej nin yi chixac yi e' xicya'tz i'tz tan chixcone'n tetz ẍchakum rey. Ncha'tz cawunin yi rey tetz Aspenaz tan toque'n tan chichusle'n yi e' xicya'tz tan ta'we'n chiyol tu chicstumbr yi e' aj Babiloniaja'tz.  
\v 5 Ncha'tz cawunin yi rey Nabucodonosor tan chic'a'che'n te yi balaj cumir tu yi balaj win chi na baj tan i' tetz. Ncha'tz tal i' yi tajwe'n tan chichusle'n tetz ox yob bantz cyoque'n tetz balaj ẍchakum i'. 
\s1 Daniel scyuch' yi ox tuch' 
\p  
\v 6 Ẍchixo'l yi e' xicya'tz yi e' je txa'ij tan toque'n chichusle'n, ate' cobox aj Judá yi na chibi'aj Daniel, Ananías, Misael tu Azarías. 
\p  
\v 7 Ma yi chibajxom yi e' eunuco nintzun xtx'ixpuj yi chibi'. Nin oc tk'ol yi bi' Daniel tetz Beltsasar. Ma Ananías nin octz tetz Sadrac. Nin yi Misael, Mesac bantz. Ma tetz Azarías, Abed-nego tulejtz.  
\v 8 Inti Daniel nin bixe' xtxumu'n tan qui po'tzal tib tan yi cumir tu win yi na baj xe ca'l rey. Cha'stzun te cu' wutz tetz chibajxom yi e' eunuca'tz. Nin jak i' ama'l tetz tan qui baje'n yi jun jilwutz cumira'tz ta'n, na xan ẍchiwutz yi e' judiy.  
\v 9 Nsken jal balajil Daniel swutz yi jun ajcawa'tz tan tu' porer Ryos.\f + \fr 1:9 \ft Gn 39:21; Hch 7:10.\f* 
\v 10 Poro cabej mu'ẍ c'u'l yi jun ajcawa'tz tan banle'n yi tajbil Daniel. Bene'n tzun tlol tetz: 
\p —Ba'n klo' yaj, poro na chinxob tetz yi wajcaw, yi kareyil, na ja cawun i' te yi mbi tajwe'n tan baje'n ita'n. Na ko quil baj yi balaj cumir ita'n tz'ocopon iyab ẍchiwutz yi e' mas xicy. Ej nin kol til yi kareyil yi qui'ct nin axwok ẍchiwutz yi e' mas xicy, ẍchinquimok ta'n, tan ipaj, stzun yi ajcaw bantz. 
\p  
\v 11 Bene'n tzun Daniel tan yol tetz junt ajcaw, yi jun yi cyajquen tak'un yi bajxom tan chiq'uicy'le'n Daniel, Ananías, Misael tu Azarías. Itzun taltz: 
\p  
\v 12 —Ta', na klo' waj yil sbanu' jun pawor sketz. Nink spilu' xtx'ixpe'n kawa' tetz lajuj k'ej. Cawunku' tan baje'n ntin itzaj tu a' tu e'ch t'imbil yi ajnaktzaj ka'n.  
\v 13 Nin yil tz'icy' yi lajuj k'eja'tz, ba'n tz'ocu' tan kilwe'n nin tan kama'le'n ko ja oc kayab ẍchiwutz yi e' mas xicy yi na baj yi balaj cumir cya'n chi tuch' tetz rey. Nin yil tilu' yi ẍe'n kutane'n ba'n tzun sbixbaju' ske'j ko ba'n kaban tane'n tan bajse'n yi cumir yi ajnak tzaj nka qui', stzun Daniel bantz tetz yi ajcawa'tz yi na tzan tan chiq'uicy'le'n.  
\v 14 Nintzun cujij yi martoma' quib yi tal Daniel tetz. Nin pil i' yi jun xtxolbila'tz tetz lajuj k'ej. 
\p  
\v 15 Itzun yi ticy'e'n yi lajuj k'eja'tz, mas tcu'n tzun balaj chiyubil yi e' xicya'tz ban ẍchiwutz yi e' mas. Nin chin tzantzuj nin e' bantz. At cu'n mas cyetz chiwalor ẍchiwutz yi e' mas xicy yi ja baj yi balaj cumir cya'n.  
\v 16 Qui't tzun tak' martoma' win tu yi balaj cumir scyetz. Ma na itzaj tu'\f + \fr 1:16 \ft Yi hebrey na jop: itzaj, txicun tu e'chk jilwutz ujul yi na tak' jun cojbil.\f* tak' scyetz. 
\p  
\v 17 Ma yi cyaj xicya'tz, Ryos tzun ak'on cyajtza'kl tu chitxumu'n,\f + \fr 1:17 \ft 2Cr 1:10; Lc 21:15; Stg 1:5-7.\f* na nin el chitxum tetz e'chk xtxolbil yi at tul cyakil jilwutz liwr tu alchok jilwutz chusu'n yi nmo'c chichusle'n te'j. Ncha'tz el xtxum Daniel tetz yi e'chk wutzicy' nin ncha'tz xcye' i' tan xtx'olche'n xo'l, na Ryos mak'on tajtza'kl. 
\p  
\v 18 Itzun yi je'n pone'n yi tiemp yi tal yi rey tan chichajol quib cyakil yi e' xicy swutz i', nintzun e' ben ticy'le'ntz tak'un yi martoma' tan chichajle'n tetz i'.  
\v 19 Yi cyopone'n, nintzun oc yi rey tan ma'le'n cyajtza'kl chicyakil yi e' xicya'tz. Poro cya'l nin jale't jun yi ni'cu'nk tajtza'kl tu Daniel, Ananías, Misael tu Azarías. Cha'stzun te e' cyaje'n cyen tetz xconsbe'tz yi rey.  
\v 20 E' cyaj cyen tzun tan ak'un tu yi rey na yi toque'n yi rey tan ma'le'n cyajtza'kl ja lajluchax yi lajuj tir mas list e', nin lajuj tir mas tz'aknak cu'n e' ẍchiwutz cyakil yi e' nachol scyuch' yi e' aj wutz mes yi ate' Babilonia.  
\v 21 Cyaje'n cyen tzun tetz Daniel tetz jun ak'ol cyajtza'kl cyakil yi e' rey tetz Babilonia yi e' oc tan cawu'n jalen te yi bajx yob yi toque'n cyen yi rey Ciro.\f + \fr 1:21 \ft Dn 10:1; Esd 1:1.\f* 
\c 2  
\s1 Yi wutzicy' Nabucodonosor 
\p  
\v 1 Itzun bantz tul yi ca'p yob yi na cawun tzaj Nabucodonosor, nintzun ẍchaj tib jun wutzicy' ala' tir swutz i'. Ej nin tan paj xtxumle'n yi jun wutzicy'a'tz wi'nin bisune'ntz. Qui't tzun na oc watltz tan bis.  
\v 2 Toque'n tzun i' tan chichakle'n yi e' nachol scyuch' yi e' aj wutz mes scyuch' yi e' aj cun, tuml yi e' aj tx'uml,\f + \fr 2:2 \ft Yi yol “aj tx'uml” i'tz jun yaj yi na oc tan xmaye'n yi e'chk tx'uml tan tilwe'n yi mbi i ila'tz sbajok.\f* tan cyalol tetz yi mbi na elepont yi jun wutzicy'a'tz. 
\p  
\v 3 Yi cyopone'n swutz yi rey, nintzun tal i' scyetz: 
\p —Ja inwutzcy'aj jun inwutzicy', nin qui na el intxum tetz yi mbi na elepont. Cha'stzun te wi'nin na chin bisun ta'n. 
\p  
\v 4 Bene'n tzun cyalol yi e' aj tx'uml tetz yi rey: 
\p —I bin jalu' Ta',\f + \fr 2:4 \ft Cho'n xe'te'n Daniel tan stz'ibe'n le chiyol yi e' arameo le capítulo 2:4 jalen 7:28. Cyakil yi mas yol tul yi liwr i'tz hebrey cu'n.\f* max c'u'lu' skibaj. Ej nink ben ẍkon yi tiempu' tetz ben k'ej ben sak. Ntina'tz nink taltzaju' sketz yi mbi i ila'tz yi wutzicy'u', skale' tzuntz teru' yi mbi na elepont, che'ch tzun e' wi'tz aj tx'umla'tz bantz tetz yi rey. 
\p  
\v 5 —Bitwok tzaj, je yi mbixe' wa'ne'j. Ko quil tzitalwok yi mbi nwil tul inwutzicy', nin yi mbi na elepont, chin puch'ij cunin cxwulejwok. Nin copon inwoq'uil ica'l.  
\v 6 Poro kol tzitalwok swetz yi mbi'tz nwil, nin mbi na elepont, swak'e' jun c'oloj oy tzitetz. Ej nin swak'e' wi'nin ik'ej. Cha'stzun te alwok tzaj yi mbi'tz nwil le inwutzicy' nin yi mbi na elepont, stzun yi rey ban scyetz. 
\p  
\v 7 —Poro ta', max c'u'lu' skibaj. Taltzaju' yi mbi i ila'tz yi ntilu', skale' tzuntz yi mbi na elepont, che'ch tzun yi e' wi'tz aj tx'umla'tz. 
\p  
\v 8 —Qui', quil wal tzitetz. Na na el intxum tetz yi itajtza'kl. Ntin na cxtzanwok tan joyle'n puntil tan wak'ol mas tiemp tzitetz na ja itbitwok yi mbi sbajok tzite'j ko quil tzitalwok yi mbi na elepont yi jun inwutzicy'a'tz.  
\v 9 Cha'stzun te ko quil tzitalwok swetz, cxquimok wok icyakil cu'n, na na el intxum tetz yi ja wi't oc iyol te'j tan itlol wi itak' swetz, bantz bene'n mas tiemp tan iclaxe'nwok. Ma na alwok tzaj jalcu'n yi mbi i' ila'tz nwil. Tz'elepon tzun intxum tetz yi xcyekwok tan xtx'olche'n xo'l yi mbi na elepont yi jun inwutzicy', stzun yi rey scyetz. 
\p  
\v 10 —¡Ay! Ta', max c'u'lu' skibaj. Cya'l nin jun wi munt yi nink xcye' tan talche'n yi wutzicy'u'. Ej nin sajle'n tunintz qui'c nin jun rey yi jajk jak jun xtxolbil scyetz yi e' tetz aj tx'uml, chi yi na tzanu' tan jakle'n sketz.  
\v 11 Na yi jun wutzicy'u'a'tz cya'l nin jun nink xcye' tan talche'n yi mbi'tz yi ntilu'. Ntin cu'n yi e' ryos. Poro quibe' skaxo'l tzone'j, che'ch bantz. 
\p  
\v 12 Yi tbital yi rey chiyol, wi'nin tzun ẍchi'che'n c'u'l scye'j. Nintzun cawunintz tan chibiyle'n cu'n chicyakil yi e' aj tx'uml yi ate' cwent Babilonia. 
\p  
\v 13 Itzun yi tele'n yi ort tan chibiyle'n cyakil yi e' aj tx'umla'tz, ncha'tz e' ben tan joyle'n Daniel scyuch' yi e' tuch'. 
\p  
\v 14 Yi cyopone'n Arioc yi ajcaw tetz wart tan chibiyle'n cu'n klo' Daniel, chin putzpuj nin tzun yol xcon tan Daniel tan yol tetz.  
\v 15 Itzun taltz: 
\p —¿Mbi tzuntz yi mme'l tzaj yi jun ca'wla'tz yi chin q'uixbel nin tan yi rey? 
\p Toque'n tzun Arioc tan xtx'olche'n xo'l tetz Daniel yi mbi tzuntz yi nme'l tzaj yi jun ca'wla'tz tan yi rey.  
\v 16 Yi tbital Daniel yi xtxolbil nintzun ben i'-tz tan yol tetz yi rey. Yi tpone'n nintzun cu' wutz tan jakle'n mu'ẍ tiemp tan xtxumul yi mbi i ila'tz yi wutzicy' nin mbi eka'n ta'n. Cujil tzun yi rey, quib yi jak Daniel.  
\v 17 Pakxe'n tzun Daniel xe ca'l, nintzun xtxol yi puntil scyetz Ananías, Misael tu Azarías.  
\v 18 Ya'stzun tulejtz tan cyoque'n tan jakle'n ẍch'eybil cyetz tetz Ryos, tan qui chiquime'n scyuch' yi e' mas nachol yi ate' Babilonia.  
\v 19 Ite'n nin ak'bala'tz yi ẍchajol Ryos yi puntil tetz Daniel tul jun wutzicy' tane'n. Tk'ol tzun Daniel yi k'ajsbil tetz Ryos. Itzun taltz: 
\q1  
\v 20 “Ta' at teru' k'eju' tetz ben k'ej ben sak, na teru' cyakil jilwutz ajtza'kl, nin cho'n at ca'wl tk'abu'. 
\q1  
\v 21 Ilu' na bixban cyakil yi na bajij wi munt, na na che'l na cho'c e' rey tanu'. Ilu' na ak'on cyajtza'kl yi e' yi at cyajtza'kl. Ej nin ilu' na ak'on chitxumu'n yi e' yi at chitxumu'n. 
\q1  
\v 22 Kajcaw ilu' na chajon yi e'ch takle'n yi qui na el ketz katxum tetz. Na na tilu' cyakil yi e'chk takle'n yi at tul tz'o'tz, na ilu' taw tkan skil.\f + \fr 2:22 \ft Job 12:22; Sal 25:14; 139:11-12.\f* 
\q1  
\v 23 Ilu' chiryosil intaj. Ej nin ilu' inRyosil. Cha'stzun te na chintzan tan tak'le'n k'eju'. Ncha'tz na chintyoẍin teru' na ilu' mmak'on wajtza'kl tu inwalor, na ja ẍchaju' sketz yi mbi'tz yi wutzicy' yi rey nin yi mbi eka'n ta'n. Poro cya'l nin junt nachol nxcye' te'j,” stzun Daniel tul oración. 
\p  
\v 24 Ma yi stzaje'n wi' yi oración Daniel, nintzun ben i'-tz tan yol tetz Arioc. Yi jun Arioca'tz ya'stzun jun yi na tzan tan chibiyle'n yi e' nachol yi ate' Babilonia. 
\p Itzun yi tpone'n Daniel swutz Arioc nintzun taltz tetz: 
\p —Chin tcy'ajninu' swutz yi rey, nin qui't che' biyu' yi e' mas nachol, na yi in wetz swale' cyakil yi mbi na elepont yi wutzicy' yi rey. 
\p  
\v 25 Itzun yi tbital Arioc yi xtxolbile'j nintzun ben tcy'al i' yi Daniel swutz yi rey Nabucodonosor. Itzun taltz: 
\p —Max c'u'lu' ta', na ja jal jun yaj wa'n ẍchixo'l yi e' judiy yi najlche' skaxo'l yi xcyek tan talche'n yi mbi na elepont yi wutzicy'u', stzun Arioc bantz tetz rey. 
\p  
\v 26 Bene'n tzun jakol yi rey tetz Daniel yi ncha'tz Beltsasar na a'lchij tetz: 
\p —¿Bintzinin pe'? ¿Xcyek pe' tan talche'n swetz yi mbi i ila'tz yi inwutzicy', nin mbi na elepont? 
\p  
\v 27 —Ta' ilu' yi wi'tz kajcaw tzone'j Babilonia. Yi mero bintzi i'tz cya'l nin jun yi nink xcye' tan xtx'olche'n xo'l yi wutzicy'u', sicyer nink tan talche'n yi mbi i ila'tz yi wutzicy'u'. Quil xcye' jun nachol, nin quil xcye' jun aj tx'uml nka jun aj wutz mes mpe ik jun wi'tz aj tx'uml tan xtx'olche'n xo'l yi wutzicy'u'.  
\v 28 Poro ta', at jun Ryos tcya'j yi wi'nin ẍchamil yi na xcye' tan ẍchajle'n yi e'chk takle'n yi qui na el ketz katxum tetz.\f + \fr 2:28 \ft Dn 2:22.\f* Ej nin ja ẍchaj teru' tul yi wutzicy'u' yi mbi sbajok sbne' opon tunintz. Cha'stzun te nocopon tan talche'n teru' yi mbi i ila'tz yi wutzicy'u' nin mbi eka'n ta'n.  
\v 29 Ta' je bin yi xtxolbile'j: Yi jun Ryos yi na xcye' tan ẍchajle'n yi e'chk takle'n yi qui na el ketz katxum tetz, i' nchajon teru' yi mbi sbajok tzantzaj. Na te yi coyliju' wi socu', ja ocu' tan xtxumle'n yi mbi sbajok sbne' opon tunintz, cha'stzun te ja ẍchaj Ryos puntil teru'.  
\v 30 Ncha'tz ja ẍchaj i' swetz. Poro quinin nẍchaj swetz tan paj yi ink mas tz'aknak cu'n ẍchiwutz yi e' mas nachol. Ma na ja ẍchaj i' swetz tan tele'n xtxumu' tetz yi mbi sbajok sbne' opon tunintz. 
\p  
\v 31 ”Ibin jalu' ta', je ntilu'e'j: Ja tilu' yi je'n joptuj jun chin teblal yaj swutzu'. Wi'nin litz'une'n, nin chin xo'wbil nin wutz.  
\v 32 Yi wi' yi jun teblala'tz i'tz balaj oro cu'n. Ma yi wutz c'u'l tu k'ab, sakal cu'n. Ej nin yi xe c'u'l tu yi cux, brons cu'n.  
\v 33 Ma yi tkan, ch'ich' cu'n. Ma yi xtxo' tkan jalen te yi wi' tkan, i'tz ch'ich' yuju'n tib tu war yi sk'ajsa'nt.  
\v 34 Ej itzun te yi na tzanu' tan xmaye'n yi jun telblala'tz, ncha'tz ben tilolu' yi saje'n tx'akx jun c'ub wi jun ju'wtz, yi cya'l jun wunak tole'n tzaj. Cho'n tzun noje'n cyentz te yi tkan yi jun teblala'tz. Puch'ij cunin tzun ban yi tkan tan yi jun c'uba'tz.  
\v 35 Chin puklaj nintzun ban cyen yi ch'ich' tu yi war yi sk'ajsa'nt. Ncha'tz ban yi brons tu yi sakal nin yi oro. Te yi jun rata'tz cho'n cunin tzun ban cyen chi na ban cyen yi puklaj tan cyek'ek' lakak cresum,\f + \fr 2:35 \ft “Cresum” Sal 1:4; Mt 3:12.\f* nin chi na ban yi stz'isil triw yi na ben tan cyek'ek' yi na oc xtxa'tze'n. Qui'c nin mu'ẍ senil cyajquen te yi jun teblala'tz. Ma yi jun c'uba'tz yi nojcyen te yi jun telblala'tz nin octz tetz jun chin wutzile'n wutz.\f + \fr 2:35 \ft At na ban tcu'n yi yol “wutz” tul yol Kataj na xcon tetz jun elsawutzil tetz jun wutzile'n nación nka gobierum.\f* Ej nin ben lo'on jalen yi njopx cyakil yi wuxtx'otx' ta'n. Ya'stzun ntilu' ta' tul yi wutzicy'u'. 
\p  
\v 36 ”Ma jalu' ta', swale' bin teru' yi mbi na elepont.  
\v 37 Yi wi' yi jun teblala'tz, na ẍchaj yi ilu' teru'. Na wi'nin k'eju' ẍchiwutz yi e' mas rey, na yi Ryos yi at tzi'n tcya'j i' mmak'on ama'l tan toque'nu' tetz ajcaw nin tan jale'n ẍchamilu' tu wi'nin k'eju'.  
\v 38 Nin tan i' na cawunu' tibaj cyakil ama'l, nin squibaj cyakil yaj tu cyakil jilwutz txuc. Ryos mmak'on yi e'chk ca'wla'tz teru'. Ilu' tzun na ẍchaj yi jun wi'baja'tz yi oro cu'n.  
\v 39 Ma yil jepon tamp yi tiemp yi nación yi at jak' ca'wlu', xomtzaj tzun junt nación yi ncha'tz scawunk squibaj cyakil wunak. Poro quil tz'opon yi balajil yi jun nacióna'tz chi tane'n yi teru' naciónu' yi at jalu'. Ej nin yil jepon yi tiemp yi junta'tz sjalok junt toxi'n nación yi scawunk tibaj cyakil yi nación bene'n tzi'n wi munt. Ya'stzun na ẍchaj yi brons.  
\v 40 Ma yi cyaji'n nación yi scawunk bene'n tzi'n,\f + \fr 2:40 \ft Dn 7:7, 23.\f* sjalok wi'nin tetz ẍchamil chi tane'n jun ch'ich' yi chin quiw nin, yi na xcye' tan wak'e'n, nin tan k'uche'n cu'n alchok e'chk takle'nil. Ni'cu'n tzun sbne' yi ẍchamil yi jun nacióna'tz chi yi ch'ich' tan chixite'n cu'n yi e' mas nación. 
\p  
\v 41 ”Ncha'tz ja tilu' ta' yi ẍchu's tkan jalen te yi wi' tkan i'tz ch'ich' yi yuju'n tib tu war yi sk'ajsa'nt. Yi na ẍchaj yi jun elsawutzila'tz i'tz: Tz'ul jun tiemp yi sjatxe' tib yi cyaji'n nacióna'tz nin tz'ocopon tetz cob tx'akaj. Poro quil jal mas chiwalor yi cob tx'akaja'tz, na quinin sc'ulbej tib cyajtza'kl yi e' wunak.  
\v 42 Chi yi yuju'n tib yi ch'ich' tu war, te yi ẍchu's tkan yi jun teblala'tz, na ẍchaj yi sjalok cobox ẍchixo'l yi jun nacióna'tz yi wi'nin chichamil, nin coboxt yi ajnak tzaj chichamil.  
\v 43 Ncha'tz ta', quib yi ntilu' yi yuju'n tib yi ch'ich' tu yi war, ya'stzun ẍchibne' yi e' ajcaw yi ẍchicawunk te yi tiempa'tz yi tz'ul. Ẍchibne' chitrat squibil quib. Poro quil che'l cu'n te'j na quil sc'ulbej tib cyajtza'kl chi tane'n yi ch'ich' tu yi war, yi qui na stz'am tib.  
\v 44 Nin te yi jun tiempa'tz yil chicawun yi e' ajcawa'tz jepon xtxicbal Ryos jun tetz rey yi scawunk bene'n tzi'n wi munt yi cya'l nin jun nink xcye' cyen te'j.\f + \fr 2:44 \ft Lc 1:32-33.\f* Cya'l nin jun nink xcye' tan xite'n cu'n. Ej nin yi jun reya'tz tz'ocopon tan chipuch'le'n cu'n nin tan chisotzaje'n cu'n cyakil yi e' mas nación, scyuch' cyajcawil. Ej nin scyajk yi jun ajcawa'tz tetz ben k'ej ben sak.  
\v 45 Ya'stzun na ẍchaj yi jun c'ub yi nsaj tx'akx te yi jun wutz,\f + \fr 2:45 \ft Dn 2:34.\f* nin yi nxcye' tan puch'le'n cu'n yi war tu yi ch'ich' yi yuju'n tib. Ncha'tz ban yi brons, tu sakal nin yi oro. Yi ketz kaRyosil yi at jalen tzi'n tcya'j, i' nchajon teru' yi mbi sbajok sbne' opon tunintz. Cyakil yi xtxolbila'se'j ya'stzun ntilu' tul yi wutzicy'u'. Nin juncu'n tz'elpon cu'n te'j, stzun Daniel bantz tetz rey. 
\p  
\v 46 Itzun yi tbital Nabucodonosor yi xtxolbile'j nintzun cu' jokloktz swutz Daniel. Cawune'n nintzun i'-tz tan tak'le'n klo' xtx'ixwatz nin tan pate'n insens swutz Daniel.  
\v 47 Ej itzun taltz tetz Daniel: 
\p —Yi itetz iRyosil i'tz yi Ryos yi mas cham ẍchiwutz cyakil yi e' mas ryos, i' yi Cyajcawil cyakil yi e' rey. Na i' nchajon tzatz yi mbi na elepont yi wetz inwutzicy' yi qui mme'l intxum tetz, stzun Nabucodonosor bantz. 
\p  
\v 48 Tan yi xtxolbile'j wi'nin tzun e'chk oy baj tk'ol yi rey tetz Daniel.\f + \fr 2:48 \ft Pr 14:35; 21:1.\f* Ej nin oc cyentz ta'n tetz jun wi'tz ajcaw tetz Babilonia. Nin ncha'tz oc cyen i' tetz cyajcawil cyakil yi e' ak'ol ajtza'kl cwent yi jun nacióna'tz. 
\p  
\v 49 Cwe'n tzun wutz Daniel tan jakle'n tetz yi rey tan cyoque'n cyen Sadrac, Mesac tu Abed-nego tetz martoma' tibaj yi me'bi'l yi at Babilonia. Nintzun e' cyaj cyentz. Ma tetz Daniel, cho'n tzun toque'n cyentz xlaj yi rey Nabucodonosor tan cawu'n. 
\c 3  
\s1 Yi bnixe'n yi jun teblal yi oro cu'n tak'un Nabucodonosor 
\p  
\v 1 Itzun yi tele'n tiemp nintzun cawun yi rey Nabucodonosor tan banle'n jun teblal\f + \fr 3:1 \ft Ap 13:14-15.\f* yi oro cu'n. Yi bnixe'n yi jun teblala'tz, junaklaj tzun metr ban yi wutz tkan, nin ox metr ban yi wutz. Cho'n tzun tpone'n yi jun teblala'tz tan yi rey wi ẍk'ajlaj Dura, cwent Babilonia.  
\v 2 Yi bnixe'n tircu'n, nintzun el jun ort tan yi rey tan chichakle'n cyakil yi e' wi'tz ajcaw tetz cyakil tnum cwent Babilonia. Ncha'tz e' chakxij yi e' alcal scyuch' yi e' ajcaw squibaj yi e' sanlar. Ncha'tz e' chakxij yi e' ak'ol tajtza'kl yi rey, nin e' colol pwok, scyuch' e' pujul xtisya', nin cyakil yi e' aj tx'amij. Chimolol tzun quib chicyakil yi e' ajcawa'tz tan telse'n yi wutz k'ej yi jun teblala'tz yi nsken bnix tan yi rey.  
\v 3 Ej tircu'n tzun yi e' wi'tz ajcaw tetz yi nación e' opontz tan tak'le'n k'ej yi jun teblala'tz.  
\v 4 Ma yi chimolol quib nintzun jilon yi ajcaw yi bixe' tan bajxomi'n te yi jun chin wutzile'n k'eja'tz. Itzun taltz: “E'u' jun c'oloj kacmon, yi ate'u' tzone'j nin scyuch' yi e'u' yi nchisaju' lakak e'chk tnum, quibit tzaju' yi ca'wle'j.  
\v 5 Yil quibitu' yil ẍch'in yi chun, nin yil tz'oc yi chirimiy, tu tampor tu arpa, nin cyakil e'chk mas ma'cl tetz kbetz, tajwe'n tan chimejewe'n cu'nu' swutz yi jun teblale'j yi oro cu'n yi ja bnix tak'un kareyil.  
\v 6 Ma yi e' yi quil chimeje' tan tak'le'n k'ej yi jun teblale'j, ninin nchiben jo'li'n cyera'tz tc'u'l jun k'ak' yi wi'nin lamcane'n, yi ja bnix tak'un kareyil,” stzun yi ajcawa'tz bantz. 
\p  
\v 7 Ej nin ya'tz nin bantz. Yi quibital cyakil yi e' wunak yi ate'-tz yi toque'n yi e'chk ma'cla'tz, nintzun e' cu' jokloktz tan tak'le'n k'ej yi jun teblala'tz yi oro cu'n. 
\p  
\v 8 Ate' tzun cobox nachol\f + \fr 3:8 \ft Yi e' nachol, nka e' aj tx'uml, ncha'tz na a'lchij “caldeo” scyetz. Si'leju' 2:10; 4:7; 5:7, 11. Ma'le'u' yi tajtza'kl Daniel le 2:24 tu yi cyajtza'kl yi e' nachol le 3:8.\f* ẍchixo'l cyakil yi e' wunaka'tz yi ate'-tz. Nintzun e' octz tan chixochle'n cyen yi e' judiy swutz yi rey Nabucodonosor. Itzun cyaltz: 
\p  
\v 9 —Ta' max c'u'lu' skibaj. Nink ben ẍkon yi tiempu' tetz ben k'ej ben sak. Nink na'wsij yi bi'u' sbne' opon tunintz.  
\v 10 Ma jalu' ta' ja bin cawunu' yi tajwe'n tan kamejewe'n cu'n kacyakil swutz yi jun teblal yi ja bnix tanu' yil xe'tij yi e'chk kbetz,  
\v 11 nin alchok scyetz yi quil sban tane'n yi jun ca'wle'j tajwe'n tan bene'n jo'li'n tera'tz tk'ak', chiju' ban.  
\v 12 Poro ta', yi ox ajcaw yi ncho'c cyen tanu', yi e' judiy,\f + \fr 3:12 \ft Dn 2:49.\f* quinin na cyek ẍchi'u' nin quinin na chiban tane'n yi ca'wlu'. Ej nin quinin na cyak' k'ej e'chk ryosilu', mpe ik yi jun teblal yi ja bnix tanu' yi oro cu'n. Yi ox yaja'tz je chibi'e'j, Sadrac, Mesac tu Abed-nego. 
\p  
\v 13 Yi tbital Nabucodonosor yi xtxolbile'j nintzun chi'ch c'u'l scye'j yi ox ajcawa'tz. Ej nin tan yi ẍchi'chbe'n c'u'l nintzun cawunintz tan chichakle'n tzaj. Lajke'l nintzun e' opon ticy'le'ntz swutz yi rey. 
\p  
\v 14 Ma yi cyopone'n nintzun jak i' scyetz: 
\p —¿Bintzi nin pe' yi qui na itak'wok chik'ej yi e' inryosil, nin yi jun teblal yi ja bnix wa'n yi oro cu'n?  
\v 15 Ma jalu' ko qui', ¿list pe' axwok tan imejewe'n cu'n swutz yil xe'tij junt tir yi e'chk ma'cl cyak'un yi e' aj kbetzum? Na ko quil tziban wok tane'n, cxbenwok jo'li'n tk'ak'. Ej nin qui'c nin jun ryos yi nink xcye' tan icolche'n tk'ab yi jun k'ak'a'tz, stzun yi rey scyetz. 
\p  
\v 16 —Ta', qui na kaxob te yi xtxolbile'j yi ja bixe' tanu'.  
\v 17 Na yi ketz kaRyosil yi na kocsaj, xcyek i'\f + \fr 3:17 \ft Dn 6:19; Jer 30:7.\f* tan kacolche'n tk'ab yi jun chin k'ak'a'tz, nka tu alchok e'ch takle'n yi na taju' sbanu' ske'j.  
\v 18 Poro ta', ok le wi'u', mpe qui'k tz'oc yi ketz kaRyosil tan kacolche'n, ja katxum yi qui'c cuj tan kamejewe'n cu'n ẍchiwutz yi teru' ryosilu', mpe ik yi jun teblal yi ja bnix tanu'. Na qui'c rmeril tan kak'ol chik'ej yi e'chk ryosa'tz, che'ch yi ox yaja'tz bantz. 
\s1 Yi chiclaxe'n yi ox yaj tk'ak' 
\p  
\v 19 Chin cyakt nintzun ban Nabucodonosor tan ẍchi'chbe'n yi c'u'l yi tbital yi chiyol yi ox yaja'tz. Cawune'n tzuntz tan toque'n juk tir mas wolor yi k'ak' swutz yi na ban tunintz.  
\v 20 Che' bene'n tzun ẍchakol yi rey cobox sanlar yi chin cham nin e' tan chic'alche'n cu'n Sadrac, Mesac tu Abed-nego, nin tan chijo'le'n quen tk'ak'.  
\v 21 Chicwe'n tzun c'alij tuml yi be'ch cyetz. Nintzun e' ben jo'li'ntz tk'ak'.  
\v 22 Ma yi e' sanlar yi e' ben tan chijo'le'n cyen tk'ak', ninin e' quimtz tan yi walor yi k'ak'.  
\v 23 Inti yi ox yaja'tz yi e' ben jo'li'n tk'ak', c'alijche' nintz yi cyocompone'n tk'ak'. 
\p  
\v 24 Poro yi chibene'n tilol Nabucodonosor yi ẍe'n quitane'n tk'ak', lajke'l nintzun je'n txicloktz, nin ben jakoltz scyetz yi e' ak'ol tajtza'kl yi ate' xlaj: 
\p —¿Nk'e'tz pe' ox ntzi' yaj yi ncho'c ka'n tk'ak'? Ej nin ¿nk'e'tz pe' c'alijche' len yi nchiben jo'li'n? 
\p —Bintzi ta', ox ntzi' chixone'n, che'ch tzun bantz tetz rey. 
\p  
\v 25 —Poro cyaj cu'n chixone'n na wilnin wetz. Nin qui c'alijche', na na chixon nicy'al yi k'ak'.\f + \fr 3:25 \ft “K'ak'” Is 43:2.\f* Nin qui na chitz'e'. Ej nin yi cyaji'n yaj apart yubil ẍchiwutz yi oxt. Cho'n cunin wutz i' chi tane'n jun ángel. 
\p  
\v 26 Lajke'l nintzun bene'n Nabucodonosor naka'jil yi julil yi k'ak', nin ẍch'in nin i' scyetz. Nin taltz: 
\p —Sadrac, Mesac tu Abed-nego, cale'nwok tzaj. Na bintzi nin axwok ẍchakum Ryos, yi Ryos yi bintzi nin te'tz, stzun yi rey banintz. 
\p Cyele'n tzaj tzun yi ox yaja'tz tk'ak'.  
\v 27 Yi cyele'n tzaj, cyopone'n tzun cyakil yi e' wi'tz ajcaw tetz yi nación tan quilwe'n, nin ja quil yi qui'c nin mu'ẍ tal nink nchitz'e', nin qui'c nin mu'ẍ tal nink ntz'e' yi be'ch cyetz. Tunink yi xi'il chiwi' qui'c nin mu'ẍ yi nink ntz'e'. Ej nin qui'c nin mu'ẍ xewal sib scye'j yi cyele'n tzaj. 
\p  
\v 28 Yi tilol Nabucodonosor yi xtxolbile'j nintzun taltz: 
\p —Kak'e' kak'ajsbil tetz chiRyosil yi ox yaje'j, na i' yi Ryos yi wi'nin ẍchamil. Kak'e' kak'ajsbil tetz, na ja saj ẍchakol yi tetz ángel\f + \fr 3:28 \ft Heb 1:4.\f* tan chicolche'n yi ox yaje'j tk'ab k'ak'. Yi e' cyetz qui nin nchimeje' swutz yi jun teblal yi mbnix wa'n, na ntin na chimeje' swutz yi cyetz chiRyosil. Cha'stzun te ja cyak' quib tk'ab quimichil tan qui chimejewe'n cu'n swutz yi jun teblale'j.  
\v 29 Ma jalu' bitwok tzaj, ẍchiquimok alchok scyetz yi quil cyek ẍchi' yi chiRyosil yi ox yaje'j, nin chin puch'ij cunin ẍchibne'. Ej nin ncha'tz chica'l, copon woq'ui'n. Na qui'c nin junt Ryos yi nink xcye' tan kacolche'n. Nin yi ca'wle'j i'tz scyetz cyakil wunak. Qui'c na ban alchok nchisite't, stzun yi rey bantz. 
\p  
\v 30 Ma yi ox yaj, nintzun ak'lij balaj cyak'un le gobierum cwent Babilonia. Nin jal wi'nin chik'ej. 
\c 4  
\s1 Yi toque'n yab twi' Nabucodonosor 
\p  
\v 1 Itzun yi tele'n tiemp nintzun stz'ib yi rey Nabucodonosor yi xtxolbile'j scyetz cyakil wunak yi ate' cwent Babilonia: 
\p “Ma jalu' cyakil axwok yi atixwok bene'n tzi'n wi munt. Na waj yil cxtzatzin wok, nin na waj yil jal ibanl. Qui'c na ban alchok jilwutz yolil na iyol nka alchok tnumil atixe't.  
\v 2 Ncha'tz na waj lwal tzitetz yi e'chk milawr yi ja bnix tan Ryos yi bintzi nin te'tz swi'baj.  
\v 3 At wi'nin milawr tuch', nin wi'nin na ke'l yab te'j. Na na cawun i' jalu' nin quil tz'el yi ca'wl tk'ab i' tetz ben k'ej ben sak. 
\p  
\v 4 ”Je yi xtxolbile'j yi na waj lwal: I yi insajle'n wetz, qui'c nin na imbislej. Tzatzin cu'n atin xe inca'l tan cawu'n. Qui'c nin mu'ẍ na imbislej na at tircu'n swuch'.  
\v 5 Poro itzun bantz, at tzun jun ak'bal, nicy' yi na chinwit, ja oc ẍchajol tib jun wutzicy' tzinwutz. Nin yi jun wutzicy'a'tz chin xo'wbil nin mban. Wi'nin tzun imbisune'ntz ta'n.  
\v 6 Ja tzun che' inchak cyakil yi e' nachol yi ate' jak inca'wl tan chitx'olol klo' xo'l swetz yi mbi na elepont yi jun wutzicy'a'tz.  
\v 7 Ma cyule'n cyakil yi e' nachol tzinwutz scyuch' yi e' aj wutz mes nin yi e' ak'ol ajtza'kl cwent cyakil ka'ama'l Babilonia, ja tzun wal yi inwutzicy' scyetz tan cyalol klo' yi mbi na elepont. Poro cya'l nin jun nxcye' tan talche'n swetz yi mbi eka'n ta'n.  
\v 8 Wi'tzbil tlen ja ul Daniel tzinwutz, yi jun Daniela'tz yi ncha'tz Beltsasar na a'lchij tetz, chi na bi'aj inryosil. Nin ja wal yi inwutzicy' tetz, na nin el intxum tetz yi at porer Ryos te'j, yi Ryos yi wi'nin xanil. Je tzun yi xtxolbil yi wal tetz:  
\v 9 ‘Ma jalu' Beltsasar, aẍ yi wi'tz nachol tzone'j. Ej nin na el intxum tetz yi xomij yi porer Ryos tzawe'j, yi Ryos yi wi'nin xanil. Nin na el intxum tetz yi na cxcye' tan ẍchajle'n yi e'chk takle'n yi qui na kaxcye' ketz te'j. Bit tzaj bin yi jun inwutzicy'e'j, nin alaj swetz yi mbi na elepont. 
\q1  
\v 10 ’Tul inwutzicy', ja wil jun wi' tze' yi cho'n ẍch'uye'n nicy'al yi munt, nin chin wutz tkan nin ban. 
\q1  
\v 11 Ẍch'uye'n nin ban yi wutz tkan. Nin ncha'tz chin c'atzaj nin bantz. Jalen tzi'n tcya'j mpone't yi wi'. Nin lajluch cu'n na quiltzaj cyakil wunak bene'n tzi'n wi munt. 
\q1  
\v 12 Chin yube'n yi xak nin wi'nin wutz njal. Ja tzun xcye' tan chic'a'che'n cyakil wunak. Ej nin cyakil yi e' txuc ja chopon tan muja'n tzak'. Ncha'tz cyakil yi e' ch'u'l, cho'n at chisoc wi'ak k'ab. Tan yi jun wi' tze'a'tz itz'e't cyakil yi e' yi ate' wi munt. 
\p  
\v 13 ’Jalt cuntunin bene'n wilol tul inwutzicy' tane'n yi cwe'n mule'n jun ángel yi ilol ketz.\f + \fr 4:13 \ft “Ángel ilol ketz” v. 17, 23.\f* 
\v 14 Chin wi' nin tzun bantz tan yol. I tzun taltz: “Tamwok cu'n yi jun wi' tze'e'j.\f + \fr 4:14 \ft Mt 3:10; 7:19; Lc 13:6.\f* Ej nin tamwok len yi e'chk k'ab. Elken cyakil xak. Ej nin chit woklen yi wutz. Che'lken ojk yi e' txuc yi ate' txe'. Ej nin che'lken yi e' ch'u'l yi ate' wi k'ab. 
\q1  
\v 15 Poro yi xe' tu yi ta'kl, ba'n cyaj cyen jak tx'otx'. Ntin c'alwok cu'n tan caren, yi ch'ich' cu'n. Cyajk quen tu' xo'l xtze'. Ac'ok cu'n tan k'ab che'w. Cyajk quen tu'tz xo'l ch'im nin ẍchixo'l e' smaron txuc. 
\q1  
\v 16 Tz'ocopon xya'yil wi'. Tz'ocopon chi tane'n jun txuc. Juk cu'n yob sbne' tk'ab yi jun q'uixc'uja'tz. 
\q1  
\v 17 Ya'stzun yi caws yi ja wi't bixe' cyak'un yi e' ilol ketz, yi e' ángel yi ate' tcya'j, bantz tele'n chitxum cyakil wunak\f + \fr 4:17 \ft Dn 2:21; 4:25, 32.\f* tetz yi i'tz yi Ryos yi bintzi nin tetz yi na cawun squibaj cyakil e'chk nación bene'n tzi'n wi munt. Ntin i' na ak'on ama'l tan cawune'n jun. Ntin i' na ak'on ama'l tetz jun tan toque'n cyen tetz ajcaw tibaj jun nación. Qui'c na ban yi ko sloj wunak tu' i',” stzun yi ángel tul inwutzicy'. 
\p  
\v 18 ’Ya'stzun yi inwutzicy' yi nwil, yi in Nabucodonosor, rey tetz Babilonia. Ma jalu' bin Beltsasar, na waj yil tzawal swetz yi mbi na elepont inwutzicy'. Na cya'l nin jun scyeri yi e' nachol yi jak xcye' tan xtx'olche'n xo'l swetz. Poro na el intxum tetz yi cxcyek tan xtx'olche'n xo'l swetz na at yi espíritu tetz Ryos tzawe'j, yi Ryos yi wi'nin xanil.’ 
\p  
\v 19 ”Itzun yi tbital Daniel yi xtxolbila'se'j ninin tzun aj makij yi xew, na nin el xtxum tetz yi mbi na ele't yi inwutzicy'. Mas jun or qui nin jilon tan paj. Poro nintzun wal tetz: ‘Beltsasar, quil cxob tan talche'n puntil swetz,’ chinch bantz tetz. 
\p ”Jilone'n tzun Daniel, itzun taltz: ‘I bin jalu' kareyil, max c'u'lu' swibaj. Cho'nk bajij yi e'chk takle'na'tz yi ntilu' scye'j e' contru'.  
\v 20 Na yi jun wi' tze' yi ntilu' yi chin wutz tkan nin, yi ja jepon cu'n yi wi' jalen tzi'n tcya'j, nin yi ja quil cyakil wunak bene'n tzi'n wi munt,  
\v 21 nin yi chin yube'n nin yi xak, nin yi wi'nin wutz ntak', nin yi ja xcye' tan chic'a'che'n cyakil wunak scyuch' cyakil txuc yi ate' wi munt, nin yi nchopon cyakil txuc tan muja'n tzak' nka tan banle'n chisoc wi'ak k'ab,  
\v 22 i'tz jun elsawutzil yi ilu' teru'. Na ja jal wi'nin k'eju' nin wi'nin tajtza'klu' tan cawu'n bene'n tzi'n wi munt.  
\v 23 Ncha'tz ja tilu' ta' yi ncu'ul jun ángel yi ilol ketz tan talche'n yi xtxolbile'j: Tamwok cu'n yi jun wi' tze'e'j nin puch'wok cu'n. Poro cyajk cyen yi xe' tu yi ta'kl ttx'otx'. Nin c'alwok cu'n tan cobox caren yi ch'ich' cu'n tu brons. Ej nin cyajk cyen tu'tz xo'l xtze'. Ac'ok cu'ntz tan k'ab che'w. Cyajk cyen tu' ẍchixo'l smaron txuc. Na juk cu'n yob sbne' yi caws, stzun ángel bantz tul yi wutzicy'u'.  
\v 24 Ma jalu' bin ta', yi na elepont yi xtxolbile'j i'tz yi ja bixe' yi cawsu' tan yi Ryos yi bintzi nin te'tz. 
\p  
\v 25 ’Je bin sbajok te'ju' ta': Tz'elepon laju'nu' ẍchixo'l wunak. Snajanku' ẍchixo'l smaron txuc. Sbajk ch'im tanu' chi na ban jun wacẍ. Stz'ac'oku' tan k'ab che'w. Ej nin yi jun cawsu'e'j juk cu'n yob sbne'. Quil je' jalen cu'n yil tz'ul tx'akx yi Ryos yi bintzi nin te'tz tc'u'lu', nin yil tz'el xtxumu' tetz yi at porer i', nin yi na cawun i' squibaj cyakil wunak. Ej nin quil tz'el yi cawsu' jalen yil tz'el xtxumu' tetz yi i' na ocsan e' ajcaw squibaj e'chk nación, quib yi tetz tajbil.  
\v 26 Yi na elepont yi jun ca'wl yi a'lchij, yi cyajk cyen yi xe' tu ta'kl ttx'otx', na ẍchaj yi stz'ak'lokt junt tir ama'l teru' tan cawu'n. Poro jalen yil tz'el xtxumu' tetz, yi Ryos yi at tzi'n tcya'j, i' na cawun squibaj cyakil ajcaw tetz tzone'j wuxtx'otx'.  
\v 27 I bin jalu' ta', max c'u'lu', nink xomu' te yi xtxolbile'j yi swale' teru':\f + \fr 4:27 \ft Is 55:7; Ro 2:9-11.\f* Quil sjuchu' mas tilu', ma na pe nink sk'il cawunku'. Cyajscyenu' cyakil e'chk takle'n cachi' yi na banu'. Ej nin oku' tan quich'eye'n yi e' me'ba'. Kol sbanu' yi xtxolbila'tz, quicunin batz tz'el k'ajab Ryos te'ju', nin mben ẍkon mu'ẍt yi tiempu' tan cawu'n,’ stzun Daniel bantz swetz.” 
\p  
\v 28 Ja tzun el cu'n te'j cyakil yi xtxolbil yi a'lchij tetz Nabucodonosor.  
\v 29 Yi tele'n jun yob yi talche'n yi xtxolbila'se'j ja el cu'n te'j. Na at jun tir yi na xon i' tibaj yi xo'mbil yi ate'n tib yi ca'l kale na cawune't i'.  
\v 30 Itzun taltz: “¡Ilwoknin cyakil yi tnume'j! In bnol tetz. Ej nin tan yi wetz wajtza'kl ja bnix yi chin wutzile'n tnume'j. Ej nin ja bnix cyen wa'n tan cyaje'n cyen tetz jun techl yi in nchincawun tzone'j Babilonia, nin tan ẍchajle'n yi wi'nin weri ink'ej njal.” 
\p  
\v 31 Inin tzun na tzan yi rey tan yolche'n yi e'chk yola'se'j\f + \fr 4:31 \ft 1Ts 5:3; Lc 12:19, 20.\f* yi bene'n tbital yi jilone'n tzaj jun tcya'j. Itzun taltz: “Bit tzaj Nabucodonosor. Yi ca'wl yi at tak'ab tan cawu'n tibaj yi tnume'j tz'elepon ticy'le'n tak'ab, na qui't cẍcawun tibaj.  
\v 32 Ma na cẍelepon laju'n ẍchixo'l wunak. Ej nin cẍnajank ẍchixo'l smaron txuc. Nin yi awa', ch'im tu' sbne' tetz juk yob. Ya'stzun sbajok tzawe'j jalen cu'n yil tz'ul tx'akx Ryos tac'u'l. Ej nin jalen yil tz'ul tx'akx tac'u'l yi i'tz yi Ryos yi bintzi nin te'tz yi na cawun squibaj cyakil nación bene'n tzi'n wi munt. Qui'c nin jun ajcaw yi nink tz'oc quen ko nk'era'tz tajbil i',” stzun yi juna'tz ban tzaj. 
\p  
\v 33 Ite'n nin te rata'tz yi tele'n cu'n te'j yi caws quib yi a'lchij tetz. Oque'n nintzun ban yab twi' nintzun el laju'n ẍchixo'l wunak. Ja baj ch'im ta'n chi na baj tan wacẍ, nin ja ac' cunin tan k'ab che'w. Chin xi' nin tzun ban cyakil yi wankil chi yi wankil jun txuc. Nin yi pac', cho'n cunin e' ban chi yi pac' jun q'uil q'uitx. 
\s1 Yi tule'n yos tu Nabucodonosor 
\p  
\v 34 “Itzun yi njepon yi juk yob incawsa'tz, ja tzun ul tx'akx Ryos tinc'u'l, nintzun chinxmayin nintz tcya'j. Cha'stzun te tule'n yos swuch'. Ej nintzun wak' ink'ajsbil tetz yi Ryos yi bintzi nin te'tz. Nin ja xcon cobox yole'j wa'n tan tak'le'n k'ej Ryos, na yi i' tetz itz' nin, tetz ben k'ej ben sak.\f + \fr 4:34 \ft Dn 2:44; Sal 10:16; Miq 4:7; Lc 1:33.\f* 
\q1 ‘Stz'a'tok yi ca'wl tk'ab i' tetz ben k'ej ben sak, na i' na cawun jalu', nin sbne' opon tunintz. 
\q1  
\v 35 Ej nin ja el intxum tetz yi qui tunin k'usij yi e' wunak swutz i'. Ej nin ja el intxum tetz, yi na ban i' yi tetz tajbil tcya'j tu wuxtx'otx'. Nin cya'l jun yi nink xcye' tan xite'n yi tetz ca'wl; nin cya'l jun yi atk k'ej tan jakle'n tetz yi mbitzuntz yi na ban yi e'chk takle'n yi na ban.’ 
\p  
\v 36 ”Te yi jun rata'tz ule'n nintzun ban yos swuch'. Ej nin ja no'c cyen junt tir tan cawu'n tibaj yi jun balaj tnume'j. Nin ja jalt wi'nin ink'ej. Na ncha'tz yi e' ak'ol wajtza'kl scyuch' yi e' wi'tz ajcaw yi nchicawun tzaj tzinxlaj, yi quibital yi tule'n yos swuch', nintzun e' ult tan injoyle'n, nin tan cyak'uje'n swe'j. Mast cunin tzun imporer jaltz swutz yi sajle'n. 
\p  
\v 37 ”Cha'stzun te, yi in Nabucodonosor, wi'nin na wak' k'ej Ryos jalu' nin wi'nin na wek ẍchi' i'. Ncha'tz na wak' ink'ajsbil tetz, na i' yi wi'tz Rey yi at jalen tzi'n tcya'j, nin cyakil yi na bnix ta'n, chin tz'aknak cunin,\f + \fr 4:37 \ft Ex 18:11; Dt 32:4.\f* na cyakil yi e' yi na cyocsaj quib nim, na cho'c juy ta'n. Nin qui na je' k'ab tib jun.” 
\c 5  
\s1 Yi yol yi tz'ibxij wutz xan 
\p  
\v 1 Itzun bantz nintzun oc Belsasar chireyil yi e' aj Babilonia tan banle'n jun chumbalaj wa'a'n. Nintzun e' opon jun mil xtxocum yi e' cu'n wi'tz ajcaw. Te yi na chiwan wi'nin tzun win je' chic'ajol.  
\v 2 Ma yi toque'n a' twi' yi rey nintzun cawunintz tan ticy'le'ne'l tzaj yi e'chk lak yi oro cu'n, tu sakal tan xcone'n scyetz. Yi e'chk laka'tz Nabucodonosor ulsan Babilonia. Cho'n saje'n ta'n le ca'l Ryos jalen Jerusalén, nin oc tk'oltz le ca'lil yi tetz ryosil.  
\v 3 Itzun yi tule'n quicy'al yi e'chk laka'tz, nintzun oc yi rey scyuch' yi e' wi'tz ajcaw tan xconse'n. Ncha'tz xcon cyak'un quixkel scyuch' yi e' mas xna'n yi ca'p quixkel tu' quitane'n. Ncha'tz ja xcon cyak'un cyakil yi xtxocum yi rey yi ate'-tz.  
\v 4 Ja xcon e'chk laka'tz cya'n tan c'ajle'n win tu xc'ala', tan tak'le'n k'ej chiryosil yi banij tu' tan oro tu sakal, nin brons. Ncha'tz at yi banij tu' tan tze' tu c'ub. 
\p  
\v 5 Itzun bantz te yi na chitzan tan xconse'n yi e'chk laka'tz nintzun ẍchaj tib yi wi' k'ab jun yaj ẍchiwutz, nintzun octz tan stz'ibe'n swutz yi xan. Lajluch cunin tzun bantz, na cho'n toque'n stz'ibal xlaj yi e'chk cantil yi at nintz.  
\v 6 Ej itzun yi bene'n tilol yi rey yi jun wi' k'abaja'tz, chin slak'lujt nintzun bantz tan xo'w, nin wi'nin lucnewe'ntz.  
\v 7 Chin wi' nin tzun bantz tan chichakle'n yi e' aj wutz mes, scyuch' yi e' nachol scyuch' yi e' aj tx'uml yi ate'-tz naka'j. Itzun taltz: 
\p —Alchok scyetz yil xcye' tan si'le'n, nin tan xtx'olche'n xo'l yi yol yi ntz'ibxij swutz xane'j, swak'e' wi'nin k'ej. Ncha'tz swak'e' balaj be'ch tetz, chi tuch' tetz jun rey. Nin swak'e' jun balaj caren yi oro cu'n tan cwe'n skul. Ej nin tz'ocopon tetz toxi'n ajcaw tzinxlaj, stzun Belsasar bantz. 
\p  
\v 8 Cyopone'n tzuntz cyakil yi e' wi'tz nachol, nin cyakil yi e' yi tz'aknak cu'n cyajtza'kl, tan si'le'n klo' yi yol yi ntz'ibxij swutz xan. Poro cya'l nin jun mme'l xtxum tetz.  
\v 9 Yi tilol Belsasar, yi cya'l nin jun el xtxum tetz, mas cunin tzun xobe'ntz. Chin slak'lujt nin tzun bantz tan yi xo'w yi at cu'nt. Ncha'tz yi e' mas ajcaw yi ate'-tz, qui't nin tzun pujx cya'n yi mbi tajwe'n tan chibnol. 
\p  
\v 10 At nin tzun yi xtxu' yi rey naka'jtz. Itzun yi tbital yi il yi na bajij nintzun bentz lajke'l tan tilwe'n yi tal. Ma yi tpone'n nintzun taltz tetz: 
\p —Max c'u'lu' kareyil. Nink benk ẍkon yi tiempu' tetz ben k'ej ben sak. Poro qui tajwe'n yil sotz c'u'lu' tan yi xtxolbile'j.  
\v 11 Na at jun yaj yi at jak ca'wlu' tzone'j Babilonia yi xomij yi espíritu Ryos te'j, yi Ryos yi wi'nin xanil. Na te yi na cawun tzaj yi taju' ja til i' yi chin tz'aknak cu'n yi tajtza'kl yi jun yaja'tz. Cha'stzun te toque'n cyen i' tetz bajx ak'ol tajtza'kl yi taju', na at mas tetz tajtza'kl ẍchiwutz cyakil yi e' nachol, ẍchiwutz e' aj wutz mes, nin ẍchiwutz e' wi'tz ak'ol ajtza'kl, scyuch' yi e' aj tx'uml.  
\v 12 Yi jun yaja'tz i'tz Daniel, poro yi taju', ja oc tk'ol yi bi' tetz Beltsasar. Chin list nin i' tan xtx'olche'n xo'l yi e'chk wutzicy' nin tan pujle'n xo'l yi e'chk takle'n yi cya'l junt na xcye' te'j. Ma jalu' bin kareyil, nink benk mantaru' tan ẍchakle'n i', na jun cu'n yol xcyek i' tan si'le'n, nin tan xtx'olche'n xo'l yi mbi na elepont yi yole'j, stzun yi xtxu' Belsasar ban. 
\p  
\v 13 Itzun yi topone'n ticy'le'n Daniel swutz yi rey, nintzun octz tan jakle'n tetz: 
\p —¿I pe' aẍa'tz yi Daniel, jun scyeri e' judiy yi ulnake' pres tzone'j tan k'ajtzun intaj, Nabucodonosor? 
\p —I' i ina'tz ta', stzun Daniel bantz. 
\p  
\v 14 —Ja a'lchij swetz yi chin tz'aknak cunin aẍ, na xomij yi espíritu yi aRyosil tzawe'j.  
\v 15 Cha'stzun te na klo' waj yil cẍo'c tan si'le'n yi e'chk yole'j, nin tan talche'n swetz yi mbi na elepont. Na ja chu'lak cyakil yi e' wi'tz nachol yi chin tz'aknak cu'n e' tan xtx'olche'n klo' xo'l swetz poro qui nin nchixcye' te'j.  
\v 16 I bin jalu' kol cxcye' tan si'le'n nin tan xtx'olche'n xo'l swetz, swak'e' balaj be'chok tzatz yi ni'cu'n tu tetz jun rey. Ej nin ncha'tz swak'e' jun balaj caren yi oro cu'n tzatz tan cwe'n stzakul. Nin cẍocopon wa'n tetz yi toxi'n ajcaw tzone'j le intanum, stzun rey tetz Daniel. 
\p  
\v 17 —Ta', cyajk cyen tu' yi e'chk oy yi na tzanu' tan suke'n swetz, na qui na waj yi e'chk oya'tz. Ba'n tcu'n tak'e'u' tetz junt. Poro quil bisunu' na swale' yi mbi na elepont yi e'chk yol yi at swutz xane'j. 
\p  
\v 18 ”Ma jalu', yi Ryos\f + \fr 5:18 \ft Dn 2:37.\f* yi itz' nin tetz, i' mmak'on ama'l tetz ataj, yi rey Nabucodonosor tan toque'n cyen tan cawu'n. Nin tan i' njale't wi'nin tetz k'ej.  
\v 19 Tan tu' yi ca'wl yi ak'lij tetz tan Ryos, tircu'n wunak bene'n tzi'n wi munt ja cyek ẍchi' i', nin ja cyak'len k'ej. Na ja ban i' yi tetz tajbil, ja chiquim yi e' yi na taj i' tan chiquime'n, nin ja chiclax yi e' yi na taj i' tan chiclaxe'n. Ncha'tz ja tak' i' chik'ej cobox nin ja el chik'ej coboxt ta'n. Cho'n nxom te yi tajbil i'.  
\v 20 Poro tan tu' yi ntocsaj tib nim tu tajtza'kl, nin tan tu' yi chin tze'tzuj nin ban talma' swutz Ryos, ja tzun el tcy'al Ryos yi ca'wl tk'ab.  
\v 21 Ncha'tz el laju'n i' ẍchixo'l wunak, nin octz chi tane'n txuc. Cho'n najewe'n ẍchixo'l smaron txuc, nin ch'im tu' baje'n ta'n tetz wa'. Nin ja ac' cunin yi wankil tan k'ab che'w. Ya'stzun mbajij te taju' jalen yi tule'n tx'akx tc'u'l yi i'tz yi Ryos yi bintzi nin te'tz yi na cawun squibaj cyakil jilwutz wunak bene'n tzi'n wi munt. Ej nin tan tu' tetz tajbil na oc cyen e' ajcaw yi na taj.  
\v 22 Sak cunin swutzu' ta' yi mbi cu'n mbajij te yi taju'. Poro ncha'tz teru' qui nin na tocsaj tibu' juy.  
\v 23 Ma na na tocsaj tibu' nim tu tajtza'klu'. Na ja el k'ej Kajcaw kaRyosil tanu' tan tu' yi ncawunu' tan xconse'n yi e'chk lake'j yi sajnak le ca'l Ryos jalen Jerusalén.\f + \fr 5:23 \ft “E'chk lake'j” Ex 40:9; Nm 18:3; Is 52:11; Heb 9:21.\f* Ncha'tz ja xcon yi e'chk lake'j cyanu' tan tc'ajle'n xc'ala' nin tan tak'le'n k'ej yi e'chk chiryosilu' yi banij tu' tane'n, yi qui na chixmayin, nin qui na quibit jun e'chk takle'n, nin yi qui'c nin mu'ẍ cyajtza'kl. Lastum ta' yi cho'nk na tzanu' tan tak'le'n k'ej yi Ryos yi na tak' yi ank'i'n teru'.  
\v 24 Cha'stzun te tan tu' yi jun tajtza'klu'a'tz, ja tzun saj ẍchakol Ryos jun tan stz'ibe'n yi cobox yole'j yi na tal:  
\v 25 MENE, MENE, TEKEL nin PARSIN.  
\v 26 Yi na elepont MENE i'tz: Ja el tajal Ryos te yi tiemp yi ak'ij teru' tan cawu'n. Ej nin ja til yi ja wi't jepon tamp yi tiempu'.  
\v 27 Ma yi yol TEKEL na elepont: Ja wi't ma'lij yi tajtza'klu' tan Ryos nin ja jal paltilu'.  
\v 28 Ma yi yol PARSIN na elepont: Ja wi't jatxlij yi ama'l kale na cawune'tu' nin ja wi't ak'lij scyetz yi e' aj Media nin scyetz yi e' aj Persia, stzun Daniel bantz tetz rey. 
\p  
\v 29 Cawune'n tzun yi rey Belsasar tan wekle'n Daniel tan yi e'chk balaj be'chok yi na xcon cyak'un e' rey. Ncha'tz cawun nin tan cu'se'n jun balaj caren skul yi oro cu'n. Ncha'tz tal i' scyetz cyakil yi e' yi ate'-tz, yi Daniel i' yi toxi'n ajcaw sbne' xlaj i'. 
\p  
\v 30 Poro ite'n nin te ak'bala'tz quime'n Belsasar yi chireyil yi e' caldeo cyak'un yi e' contra'tz.  
\v 31 Darío, jun scyeri e' aj Media, camban cyen yi ca'wla'tz. Ox c'al tu cob yob i' yi toque'n cyen tan cawu'n tibaj Babilonia. 
\c 6  
\s1 Yi bene'n jo'li'n Daniel ẍchixo'l león 
\p  
\v 1 Itzun bantz yi cyaje'n cyen Darío tetz rey cwent Babilonia nintzun xtxumtz tan jatxle'n cu'n cyakil yi tetz nación. Jun tzun cient tu junak departament ntulejtz. Ncha'tz bixe' ta'n tan cyoque'n cyen jujun ajcaw le jujun luwara'tz.  
\v 2 Nintzun e' oc cyen ox wi'tz ajcaw ta'n tan chima'le'n cyajtza'kl yi e' mas ajcaw yi ko ba'n na chicawun nka qui'. Ya'stzun tulejtz bantz quil tz'akone'n yi rey te yi me'bi'l. Ma Daniel i' tzun jun ẍchixo'l yi ox wi'tz ajcawa'tz.  
\v 3 Jalcunin tzun lajluchaxe'n yi balajil Daniel tan cawu'n. Na mast cu'n list i' ẍchiwutz yi cobt. Cha'stzun te xtxumul yi rey tan toque'n cyen Daniel tetz wi'tz ajcaw tibaj cyakil Babilonia.  
\v 4 Cyoque'n tzun cyakil yi e' mas ajcaw tan joyle'n klo' puntil tan xochle'n quen Daniel swutz yi rey. Poro cya'l nin njale't paltil cya'n. Na qui'c nin jun centaw najk talk'e'n nin chin tz'aknak cunin i' tan cawu'n. Cha'stzun te quinin e' xcye' tan xochle'n quen.  
\v 5 Cyoque'n tzuntz ch'inch'uj tan joyle'n puntil tan xochle'n quen klo' Daniel. Itzun cyaltz: “Cya'l nin na jale't paltilx ka'n na ja baj cunin kajoyol puntil tan xochle'n quen klo'-x. Jalta'tz kol kajoy puntil tan xochle'n quenx te yi na tocsajx,” che'ch tzun yi e' ajcawa'tz bantz. 
\p  
\v 6 I nin tzun cyuleja'tz. Chimolol tzun quib cyakil yi e' ajcaw nin junit ban chitxumu'n tan chibene'n tan yol tetz yi rey. Itzun yi cyopone'n nintzun cyaltz: “¡Ta' ilu' kajcaw, nink ben ẍkon yi tiempu' tetz ben k'ej ben sak!  
\v 7 Ta' max c'u'lu' skibaj, na na kaj yil kal jun xtxolbil teru'. Kacyakil yi o' ajcaw tetz yi kanación, ja kamol kib tan xtxumle'n jun ley, nin ja bixe' ka'n, tan cawune'nu' tan telse'n yi jun leya'tz ẍchiwi' cyakil wunak. Nin yi ca'wl yi mbixe' ka'n i'tz: Cya'l jun yi nink meje' tan tak'le'n k'ej nka tan jakle'n ẍch'eybil tetz, tetz junt ryos nka tetz junt yaj, ma na ntin swutzu' tajwe'n tan chimejewe'n cu'n tan tak'le'n k'eju'. Yi jun leya'tz yi ja wi't bixe' ka'n, i'tz tetz jun ntzi' xaw sbne'. Ej nin ko at jun yil spaj yi jun ca'wla'tz, tajwe'n tan bene'n jo'li'n tera'tz ẍchixo'l león.  
\v 8 Cha'stzun te na kaj yil cawunu' te'j, nink ltalu' cuj sketz tan telse'n yi ca'wla'tz. Nin kol cu' swutzu', ba'n tzun cu' yi wi k'abu' te'j tan qui katx'ixpul yi jun leya'tz. Cawunku' chi yi ca'wl yi at skaxo'l yi o' aj Media tu Persia, yi cya'l jun na xitun jun ley yi na bixe' ka'n,”\f + \fr 6:8 \ft Est 1:19; 8:8.\f* che'ch tzun yi e' ajcawa'tz bantz. 
\p  
\v 9 Nintzun cu' yi jun xtxolbila's swutz yi rey. Cwe'n tzun yi wi k'abtz te'j. 
\p  
\v 10 Itzun yi tbital Daniel yi nsken wi't cujij yi rey tan telse'n yi jun ca'wla'tz nintzun ben i'-tz tan nachle'n Kataj xe yi tetz ca'l. Yi topone'n nintzun je' jakol yi wentanu'il yi ca'l, yi na xmayinin kale atit Jerusalén,\f + \fr 6:10 \ft 1R 8:44, 48; Sal 5:7; 28:2; 138:2.\f* nintzun cu' mejloktz stzi' yi wentanu'a'tz. Ej nin ox tir na meje' i'-tz tan c'u'laje'n Ryos le jun k'ej,\f + \fr 6:10 \ft “Ox tir jun k'ej” Sal 55:17.\f* na ya'stzun yi tetz cstumbr.  
\v 11 Itzun bantz nintzun e' ben cobox yajtz tan xk'uke'n Daniel xe yi ca'l. Na tzun tzan cunin i' tan nachle'n Kataj yi cyopone'n yi cobox yaja'tz.  
\v 12 Ma yi bene'n quilol yi ya'stzun na ban Daniel nintzun e' bentz tan xochle'n i' tetz yi rey. Itzun cyaltz yi cyopone'n: 
\p —Ma jalu' ta' ja bin el jun ley tanu' yi tetz jun xaw yi qui'c rmeril tan mejewe'n cu'n jun yaj swutz junt ryos nka swutz junt yaj. Ma na ntin swutzu' tajwe'n tan kamejewe'n cu'n. Nin yi jun yil meje' swutz junt ryos mben jo'li'n tera'tz ẍchixo'l txuc. ¿Nk'e'tz pe' bintzi yi jun ca'wle'j ta'? 
\p —Bintzi, ya'stzun yi mero bintzi, nin chin tajwe'n cunin yil tz'el cu'n te'j quib yi na tal yi ley, na qui'c rmeril tan je'n katx'ixpul nka tan katzajsal yi jun leya'tz yi ja wi't bixe' ka'n, stzun yi rey bantz. 
\p  
\v 13 Itzun yi cobox yaja'tz oque'n nintzun e' bantz ch'inch'uj tan xocho'n, itzun cyaltz: 
\p —Poro ta', at jun scyeri yi e' judiy yi ulnake' tzone'j yi qui na tek ẍchi'u',\f + \fr 6:13 \ft Dn 5:13.\f* na cyakil nin k'ej na meje' i' swutz yi tetz Ryosil. Yi juna'tz i'tz yi Daniel nin i' jun scyeri yi e' wi'tz ajcaw tibaj cyakil yi kanación. Yi o' ketz ja kil yi cyakil nin k'ej na meje' ox tir tan nachle'n yi tetz ryosil. 
\p  
\v 14 Yi tbital yi rey yi xtxolbile'j nintzun oc lac'puj jun chin bis tetz. Ej nin octz tan joyle'n klo' puntil tan claxe'n Daniel. Jun cu'n tzun k'ej ban i'-tz tan joyle'n puntil tan claxe'n klo'.  
\v 15 Poro cyopone'n tzun junt tir yi cobox yaja'tz tan talche'n tetz yi rey, itzun cyaltz: 
\p —Ilu' kareyil sak swutzu' yi kacstumbr yi o' aj Media tu Persia, qui'c rmeril tan stzaje'n jun ca'wl yi ko cu'nakt yi wi k'ab yi rey te'j. Ma na chin tajwe'n cunin tz'el cu'n te'j. 
\p  
\v 16 Baj nintzun c'u'l yi rey, nin cawunintz tan ticy'le'n tzaj Daniel nin tan bene'n jo'li'ntz ẍchixo'l yi e' león. Poro te yi ntaxk ben jo'li'n nintzun tal yi rey tetz Daniel: 
\p —¡Ma jalu' Daniel, lok xcye' yi ara Ryosil yi nternin k'uklij ac'u'l te'j, tan acolche'n ẍchik'ab yi e' txuc! stzun yi rey bantz tetz Daniel. 
\p  
\v 17 Itzun yi nsken wi't copon Daniel ẍchixo'l yi e' txuc cawune'n nintzun yi rey tan lamche'n cu'n stzi' yi jul tan jun chin wutzile'n c'ub. Ej nintzun ben i' tan banle'n sellar tan yi tetz xmalk'ab. Ncha'tz e' ban yi e' mas ajcaw yi xomche'-tz te'j. Na yi cyajbil i'tz tan tele'n cu'n te'j yi ley yi nsken wi't bixe' cya'n.  
\v 18 Yi nsken wi't lamxij yi jul nintzun pakxij yi rey xe yi tetz ca'l kale na cawune't. Qui't tzun wan i'-tz tan paj bis. Ncha'tz qui't cujij tan cyoque'n yi e' aj kbetzum tan tocse'n e'chk son swutz. Nin qui nin wit i'-tz te yi jun ak'bala'tz tan paj yi bis yi at cu'nt te'j Daniel.  
\v 19 Pentlen tunin tzun xtx'ajoltz yi tule'n skil. Lajke'l nintzun bene'n i'-tz stzi' yi jul kale ate't yi e' txuc, tan xmaye'n Daniel.  
\v 20 Wi'nin tzun bisune'ntz yi topone'n stzi' yi jul. Tech tlen tunin tzun toque'ntz tan ẍchakle'n Daniel. Itzun taltz: 
\p —Daniel, Daniel, yi aẍ jun ẍchakum yi Ryos yi itz' nin tetz. ¿Itz' pe' aẍ? ¿Ja pe' xcye' yi ara Ryosil, yi nternin k'uklij ac'u'l te'j, tan acolche'n ẍchik'ab yi e' txuc? stzun yi rey ban cu'ntz tjul. 
\p  
\v 21 —Ilu' kareyil nink ben ẍkon yi tiempu' tan cawu'n.  
\v 22 Quil bisunu' swe'j, na yi wetz inRyosil ja oc tan incolche'n na ja saj ẍchakol yi tetz ángel tan makle'n chitzi' cyakil yi e' león\f + \fr 6:22 \ft Heb 11:33.\f* tan qui imbaje'n cya'n. Na sak swutz inRyosil yi qui'c mu'ẍ wil. Nin qui'c jun e'chk takle'n cachi' mimban swutzu', yi ilu' kareyil. 
\p  
\v 23 Ej yi tbital yi rey yi xtxolbile'j wi'nin tzun stzatzine'ntz te'j. Lajke'l nintzun cawunin i'-tz tan telse'ne'l tzaj Daniel ẍchixo'l yi e' león. Ma yi tele'n tzaj qui'c nin mu'ẍ q'uixpnak te'j, na nternin k'uklij c'u'l i' te'j yi tetz Ryosil.  
\v 24 Ncha'tz cawunin yi rey tan chitz'amle'n cyakil yi e' yaj yi e' oc tan xochle'n Daniel. Yi chitx'amxe'n nintzun e' ben jo'li'ntz ẍchixo'l yi e' txuc tuml quixkel nin cyakil chinitxa'. Taxk nintzun chicwe'npone'ntz ẍchixo'l yi e' txuc yi chixe'te'n tan chibajse'n. Jalt nintzun yi chibakil cyaj cyentz. 
\p  
\v 25 Tan yi xtxolbile'j nintzun el junt ca'wl tan yi rey Darío scyetz cyakil wunak bene'n tzi'n. Ja opon len chik'ab chicyakil. Qui'c na ban alchok jilwutz yolil na chiyol. Je na tal yi ca'wle'j: “Na waj yil jal tzatzin paz tzixo'l wok, nin yil jal yi ibanl.  
\v 26 Na waj cyakil yi axwok yi atix wok jak' inca'wl yil cxo'c wok tan banle'n tane'n yi jun ca'wle'j, na in nne'lsan. Na waj yil tzitek wok ẍchi' yi Ryos yi na tocsaj Daniel. 
\q1 ”Na i' yi Ryos yi itz' nin tetz, na at nin i' sbne' opon tunintz. Cya'l jun nink xcye' tan telse'n yi ca'wl tk'ab, na qui'c stzajsbil wi' yi tiemp i' tan cawu'n. 
\q1  
\v 27 I' yi aj colpinl, nin i' yi colol ketz, na na xcye' tan banle'n balaj milawr. Qui'c na ban mpe tcya'jk nka wuxtx'otx'. Na I' ncolon Daniel ẍchik'ab yi e' león.” 
\m Ya'stzun yi ley yi el tzaj tan yi rey. 
\p  
\v 28 Ma tetz Daniel i' jun balaj ajcaw ban jak' ca'wl Darío. Ncha'tz ban i' yi toque'n cyen Ciro yi rey tetz Persia tan cawu'n Babilonia, ja jal wi'nin k'ej Daniel swutz yi junt reya'tz. 
\c 7  
\s1 Yi cyaj txuc yi til Daniel tul wutzicy' tane'n 
\p  
\v 1 Itzun bantz te yi at tzaj yi rey Belsasar tan cawu'n Babilonia. At tzun cobox wutzicy' Daniel ban. Toque'n tzun i' tan stz'ibe'n cu'n yi xe' yi e'chk takle'n yi til tul yi wutzicy'a'tz. Je tzun yi stz'ib i'e'j: 
\p  
\v 2 “Ja wil tul inwutzicy' yi nchisaj yi cyaj tojkbil cyek'ek' yi at lakak xtx'u'c munt tan ẍchek'e'n yi mar.  
\v 3 Ej nin te yi jun rata'tz, ja wil cyaj txuc yi chin xo'wbil nin e'.\f + \fr 7:3 \ft Ap 13:1; 17:8.\f* Cho'n chije'n tzaj xe mar. Apart len chiyubil.  
\v 4 Yi bajx yi je'n tzaj, icunin jun león.\f + \fr 7:4 \ft “León” Jer 4:7.\f* Poro apart, na at xicy' chi tane'n q'uil q'uitx. Te yi na chintzan tan xmaye'n nin, nintzun el k'okij yi xicy'. Nintzun je xitx'ijtz tan je'n txiclok tibaj yi cob tkan, chi na ban jun yaj. Ej nin ja tx'ixpuj yi tajtza'kl tan toque'n tetz tajtza'kl jun yaj. 
\p  
\v 5 ”Ma yi ca'p icunin jun oso tane'n. Nim tcu'n jun jalaj xlaj swutz yi junt. Ej nin jacu'n ox tembl bak ta'n. Nintzun a'lchij tetz yi jun txuca'tz: ‘Ma jalu', ¡Quilo'k! Cun bajswe' cyakil jilwutz chi'baj yi na awaj,’ stzun u'lijtz. 
\p  
\v 6 ”Ma yi toxi'n, icunin jun leopardo tane'n. Poro apart, na cyaj cu'n xicy' i' at. Ncha'tz cyaj cu'n wi' i' at.\f + \fr 7:6 \ft Dn 8:22; Ap 13:2.\f* Nintzun ak'lij ama'l tetz tan cawune'n. 
\p  
\v 7 ”Ma yi cyaji'n txuc mas tcunin xo'wbil ẍchiwutz yi oxt yi nche' wil. Nin wi'nin ẍchamil, na chin quikan nin yi te', nin chin ch'ich' cu'n. Nintzun oc i'-tz tan wak'e'n nin tan chibajse'n yi contr. Ma yi nsken wi't noj c'u'l nintzun octz tan yak'pe'n yi sowril. Yi jun txuca'tz apart i' ẍchiwutz yi oxt yi nsken wil, na lajuj cu'n tetz tuc' at.\f + \fr 7:7 \ft Ap 12:3; 13:1; 17:12.\f* 
\p  
\v 8 ”Te yi na chintzan tan xmaye'n nin yi e'chk tuc' yi jun txuca'tz, ja wil yi je'n mule'n jun tal juy tuc' ẍchixo'l yi lajuja'tz. Nintzun el k'okij ox tuc' te yi e' yi ate' nintz, tan jale'n ama'l tan ẍch'uye'n i' tetz. Ej nin yi jun tal tuc'a'tz, at wutz chi tane'n wutz jun yaj. Ej nin at stzi' chi tane'n stzi' jun yaj. Nin chin xo'wbil nin yi e'chk yol yi na eltzaj le tzi'. 
\s1 Yil tz'oc Ryos tan xtisya'i'n 
\q1  
\v 9 ”Na nin tzun chintzantz tan xmaye'n yi xtxolbila'se'j yi bene'n wilol yi nuc'xe'n cobox\f + \fr 7:9 \ft “C'olchbil” Ap 20:4.\f* c'olchbil chi tane'n c'olchbil jun wi'tz ajcaw. Nin tibaj jun scyeri yi e'chk c'olchbila'tz wil yi c'olewe'n cu'n jun Wutzile'n Tijl C'u'lal yi at nintz sajle'n tunintz. Chin sak nin yi be'ch tetz, chi tane'n skojal k'ab che'w. Ma yi xi'il wi' icunin skojal mojob tane'n.\f + \fr 7:9 \ft “Skojal” Ap 1:14.\f* K'ak' cu'n yi jun c'olchbila'tz, tuml yi e'chk tolo'il. 
\q1  
\v 10 Ncha'tz swutz cu'n yi jun c'olchbila'tz at jun chin tzanla' yi na el tzaj yi k'ak' cu'n.\f + \fr 7:10 \ft Ap 5:11.\f* Ej nin wi'nin e' ate'-tz tetz xconsbe'tz yi jun ajcawa'tz. Jat lo' mil chixone'n. Ncha'tz jat lo' millón txiclche' swutz i'. C'olewe'n nintzun ban i'-tz tan pujle'n xtisya'. Ej nin je jakij yi e'chk liwr\f + \fr 7:10 \ft “Liwr” Ap 20:12.\f* swutz. 
\p  
\v 11 ”Ma yi in wetz, c'abchin quen tunin tan xmaye'n yi mbi cu'n sbajok te yi tal ne'ẍ tuc'a'tz, na chin xo'wbil nin yi e'chk takle'n yi na tal. Ej nin bene'n wilol yi cwe'n biyij yi jun txuca'tz. Chin puch'ij cunin ban, nin cho'n bene'n jo'li'ntz tk'ak'.  
\v 12 Ncha'tz yi oxt txuc. Nsken el ticy'le'n yi ca'wl chik'ab tan qui't chicawune'n. Poro qui nin e' cu' biyij, jalen yi topone'n yi oril tan chiquime'n. 
\q1  
\v 13 ”Ncha'tz te ite'n nin ak'bala'tz wil tul junt inwutzicy' tane'n yi cwe'n tzaj jun yaj tul sbak', icunin yi Bajx Cy'ajol.\f + \fr 7:13 \ft “Bajx Cy'ajol” Ap 5:5-10; Mt 24:30; 26:64; Mc 13:26; Lc 21:27; Ap 1:7, 13.\f* Quenin tzun bene'n ticy'le'n i'-tz te yi jun Wutzile'n Tijl C'u'lal yi c'olchij tan cawu'n. 
\q1  
\v 14 Yi topone'n i' swutz yi wutzile'n, nintzun ak'lij ca'wl tk'ab tu yi tetz k'ej. Nin ak'lij ama'l tetz tan cawune'n tibaj cyakil ama'l bene'n tzi'n wi munt. Na cyakil jilwutz wunak tu cyakil nación, e' octz jak' ca'wl i'. Qui'c mban alchok jilwutz yolil nchiyol.\f + \fr 7:14 \ft Ap 11:15.\f* Ej nin yi jun ajcawa'tz scawunk tetz ben k'ej ben sak. Cya'l jun yi nink xcye' tan majle'n len yi ca'wl tk'ab. 
\p  
\v 15 ”Itzun imban westz yi in Daniel. Ja chinxob tan yi xtxolbile'j yi nwil, nin wi'nin imbisune'ntz ta'n.  
\v 16 Nintzun no'c inẍkansal wib xlaj jun scyeri e' yi txiclche'-tz. Nin ben injakol tetz, yi mbi na elepont yi e'ch takle'n yi nwil. Nintzun tal i' swetz: ‘Je bin yi na eleponte'j:  
\v 17 Yi cyaj txuc yi mmawil, yi chin xo'wbil nin e', i'tz jun elsawutzil tetz cyaj ajcaw, nka cyaj rey yi ẍchicawunk tibaj cyakil ama'l bene'n tzi'n wi munt.  
\v 18 Poro tz'elpon majij yi ca'wl ẍchik'ab nin tz'ak'lok scyetz yi e' xansa'n che't tan yi Ryos yi bintzi nin te'tz. Ej nin ẍchicawunk\f + \fr 7:18 \ft Ẍchicawunk tetz ben k'ej ben sak poro jak' ca'wl yi Bajx Cy'ajol na i' yi wi'tz ajcaw sbne'. Si'leju' 7:14; Ro 8:17; 2Ti 2:10; 1P 2:9; Ap 1:6; 22:5.\f* cye'tz tetz ben k'ej ben sak,’ stzun yi juna'tz bantz. 
\p  
\v 19 ”Woque'n tzun ch'inch'uj tan jakle'n yi mbi na elepont yi cyaji'n txuca'tz, na apart i' ẍchiwutz yi oxt, na chin xo'wbil nin wutz, nin chin quikan nin yi te' yi ch'ich' cu'n. Ncha'tz yi pac', brons cu'n. Baj po'tzal nin baj puch'ul cyakil wunak. Ma yi sowril nin baj yak'pultz.  
\v 20 Poro yi mero wajbil i'tz, tan tele'n klo' intxum tetz yi mbi eka'n tan yi lajuj tuc' yi jun txuca'tz. Nin ncha'tz yi mbi na elepont yi jun tal ne'ẍ tuc', yi at tetz wutz nin at tetz stzi' tane'n, nin yi na tocsaj tib nim tu yi jilon. Tan yi xtxolbila's iẍcunin i' yi mas at k'ej ẍchiwutz yi e' mas tuc', na ox cu'n tuc' e' el k'okij tan cyaje'n cyen yi ama'l tan ẍch'uye'n i' tetz.  
\v 21 Ej nin ja ben wilol yi toque'n yi jun tuc'a'tz tan oyintzi' te yi tanum Ryos.\f + \fr 7:21 \ft Ap 13:7.\f* 
\v 22 Ej nin tx'acon i' scye'j, jalen yi tule'n yi Wutzile'n Tijl C'u'lal yi at nintz sajle'n. I' tzun ak'on nin yi ca'wl ẍchik'ab yi e' xansa'nche't, yi e' yi na cyocsaj yi i' yi Ryos yi bintzi nin te'tz. E' oc tzuntz tan cawu'n wi munt. Na opone'n ban yi tiempil tan ticy'e'n ca'wl chik'ab\f + \fr 7:22 \ft Jl 3:1-14; Ap 20:4.\f* yi e' tetz tanum. 
\q1  
\v 23 Talol tzun yi juna'tz yi oc inẍansal wib te'j: ‘Ma yi cyaji'n txuc yi mmawil, ya'stzun yi cyaji'n ajcaw sbne' bene'n tzi'n wi munt. Xcyek tan cyocse'n cyakil gobierum jak' ca'wl i', nin tz'ocopon tan chibuchle'n. Sbajk yak'pul cyakil yi e' tetz contr, na apart tajtza'kl i' ẍchiwutz yi e' mas txuc. 
\q1  
\v 24 Ej nin yi lajuj tuc' yi jun txuca'tz\f + \fr 7:24 \ft Ap 17:12; 13:1.\f* yi mmawil, na ẍchaj lajuj ajcaw yi ẍchicawunk bene'n tzi'n wi munt. Poro yi cyetz, mu'ẍ ntzi' tiemp ẍchibne' tan cawu'n. Nin yil jepon tamp yi cyetz chitiemp tan cawu'n, tz'ocopon junt tan cawu'n yi apart tajtza'kl. Ej nin yi juna'tz xcyek tan cyelse'n ox scyeri lajuj ajcawa'tz. 
\q1  
\v 25 Ej nin tz'ocopon i' tan jisle'n Kataj Ryos, yi Ryos yi bintzi nin te'tz. Nin tz'ocopon tan chibiyle'n cu'n klo' cyakil yi tanum Ryos. Ej nin tz'ocopon i' tan xtx'ixpe'n e'chk ca'wl Ryos nin tan sotzaje'n yi e'chk k'ej yi bixba'nt tan tak'le'n k'ej kaRyosil. Xcye' i' tan banle'n yi tetz tajtza'kla'tz tetz ox yob tu ni'cy. 
\q1  
\v 26 Yil jepon yi ox yob tu ni'cya'tz sc'olek yi Kajcaw tan xtisya'i'n.\f + \fr 7:26 \ft Dn 2:35.\f* Tz'elepon majol yi ca'wl tk'ab yi jun ajcawa'tz nin tz'elepon cu'n yi juna'tz swutz. 
\q1  
\v 27 Tz'ak'lok yi ca'wl tu yi k'ej tetz cyakil yi e'chk ama'l bene'n tzi'n wi munt scyetz yi e' tanum Ryos, yi Ryos yi bintzi nin te'tz.\f + \fr 7:27 \ft Ap 20:4; 22:5.\f* Nin scawunk i' tetz ben k'ej ben sak. Cyakil cu'n jilwutz tnum scyak'e' chimunl swutz i', nin chocopon c'ulutxum jak yi tetz ca'wl,’ stzun yi juna'tz bantz swetz. 
\p  
\v 28 ”Ya'stzun ban yi jun inwutzicy'a'tz. Ej nin ja tak' jun chin bis swetz nin wi'nin skeje'n intzi' tan paj. Poro qui nin wal yi xtxolbila'se'j tetz junt,” stzun Daniel bantz. 
\c 8  
\s1 Yi witzcy'al Daniel yi chiw tu cneru' 
\p  
\v 1 “Itzun bantz tul yi toxi'n yob yi na cawun tzaj Belsasar tibaj Babilonia, at tzun jun inwutzicy' bantz, yi in Daniel. Apart yi jun inwutzicy'a'tz swutz yi e' yi nsken wil.  
\v 2 Yi wil tul yi inwutzicy'a'tz, i'tz yi iẍcunin cho'n atin stzi' yi tzanla' yi na bi'aj Ulay le tnum Susa cwent Elam.  
\v 3 Te yi atin stzi' yi jun tzanla'a'tz nintzun ben wilol jun chin cne'r yi bak wi' yi at stzi' yi jun a'a'tz. Yi jun cne'ra'tz at tzun cob tuc' yi chin tkan nin, poro at jun scyeri yi cob tuc'a'tz yi wi'tzbiltlen jale'n. Ej nin mas tcu'n ẍch'uye'n swutz yi junt.  
\v 4 Ncha'tz wil yi jun cneru'a'tz yi na tzan tan toco'n toque'n tzi'n, je'n tzi'n, nin cwe'n tzi'n. Cya'l nin tzun jun txuc na nimsaj tib tan oyintzi' tuch'. Na qui'c nin jun najk clax tk'ab, na wi'nin ẍchamil. Nin na ban yi tetz tajbil quib yi na taj, na wi'nin tunin jale'n mas ẍchamil. 
\p  
\v 5 ”Itzun bantz, tzinwutz cunin tzun yi saje'n jun chin wutzile'n chiw toque'n tzi'n. Elnak nin i' tcya'j yi telemule'n. Pentlen tunin tzun na copon yi wi tkan wuxtx'otx' tan bi'l chin ojke'l yi at cu'nt. Ej nin txo'l yi wutz at jun tuc'.  
\v 6 Yi tule'n yi jun chiwa'tz te yi cne'r yi at nintz stzi' yi a', nintzun ben bnol tibtz tu cyakil yi walor tan tocle'n yi cne'r.  
\v 7 Chin k'uchij cunin tzun saje'n yi cob tuc' tal cne'r ta'n. Na qui tunin k'usij ban yi walor yi tal cne'r swutz yi jun chin wutzile'n chiwa'tz. Chin toli'n nintzun tulejtz wuxtx'otx' nin baj yak'pultz na cya'l nin jun ncolon tk'ab. 
\p  
\v 8 ”Itzun yi jun chiwa'tz mast cunin tzun ẍchamil jaltz. Poro tul yi jun tiempa'tz yi jale'n mas ẍchamil ninin el buk'x yi jun chin tuc'a'tz yi at txol yi wutz. Kale ele't buk'x yi jun chin tuc'a'tz, cyaj cu'n tzun xel jaltz. Yi cyaj tuc'a'tz cyaj xtx'u'c e' ele't. Jun na ẍchaj nin je'n tzi'n. Ej nin junt na ẍchaj nin tele'n tzi'n. Ma yi junt, cho'n na ẍchaj nin toque'n tzi'n, nin yi wi'tzbil cho'n na ẍchaj nin cwe'n tzi'n.  
\v 9 At tzun junt ne'ẍ tuc' jaltz te jun scyeri yi cyaja'tz nin mast cunin tzun ẍch'uye'ntz cwe'n tzi'n, tele'n tzi'n, nin ncha'tz bantz le yi ama'l yi na bi'aj Chin Yube'n Nin.  
\v 10 Yi jun tuc'a'tz ẍk'oquenle'n jal wi'nin ẍchamil, jalen cu'n yi toque'n i' tan oyintzi' scye'j yi e' sanlar cwent tcya'j. Ej nin wi'nin tx'uml saj masol,\f + \fr 8:10 \ft Gn 15:5; 22:17; Ex 12:41; Ap 12:4.\f* nin baj yak'pultz.  
\v 11 Ej nin ja quiwix yi c'u'l jalen cu'n yi njal walor tan toque'n tan oyintzi' tuch' yi mero wi'tz Ajcaw scyetz yi e' sanlar tetz tcya'j. Ej nin i' ntzajsan yi jun oy yi na ak'lij tetz Ryos cyakil nin k'ej. Nin ja oc tan telse'n k'ej yi ama'l yi wi'nin xanil.  
\v 12 Na cho'n cya'te'n yi e' tetz sanlar tul yi jun ama'la'tz yi wi'nin xanil.\f + \fr 8:12 \ft Dn 9:27; Mc 13:14.\f* Ya'stzun tulejtz tan tu' yi yab ajtza'kl yi oc le wi'. Ja ban yi tetz tajbil, na ja bnix wi'nin e'chk takle'n cachi' ta'n. Nin cyakil yi nxtxum, ja xcye' i' te'j. 
\p  
\v 13 ”Bene'n tzun witaltz yi bene'n jakol jun ángel tetz junt ángel. Itzun taltz: ‘At jun takle'n yi chin juntlen nin yi na tzan banle'n wi yi altar kale na pat-xe't yi e'chk oy yi na ak'lij tetz Ryos cyakil k'ej. ¿Tona' tzun tzaj wi' yi jun yab ajtza'kla'tz? Ncha'tz ¿tona' tz'oc cawse'n yi juna'tz yi na tzan tan banle'n yi e'chk takle'n cachi'a'tz te'j Ryos, nin scye'j yi e' yi na xom chiwi' te'j?’ stzun yi ángel tetz yi junt. Saje'n tzun tlol yi junt. Itzun taltz:  
\v 14 ‘Quil tane' jalen yil jepon cob mil tu ox cient k'ej. Ej nin kalena's tzun tz'oc xanse'n junt tir yi ama'l yi chin xan nin.’ 
\p  
\v 15 ”Ej inin tzun na chintzan wetz tan xmaye'n yi e'chk xtxolbila'se'j, nin tan xtxumle'n yi mbi na elepont, yi je'n joptuj jun tzinwutz yi icunin jun yaj tane'n.  
\v 16 Nintzun ben wital wi' jun wunak yi na jilon. Cho'n na jilon tzaj stzi tzanla' yi na bi'aj Ulay. Nintzun saj tloltz: ‘Gabriel,\f + \fr 8:16 \ft Dn 9:21; Lc 1:19, 26.\f* txolnin tetz yi jun yaje'j yi mbi na elepont yi jun wutzicy' yi ntil,’ stzun yi juna'tz. 
\p  
\v 17 ”Saje'n tzun ẍkansal tib yi jun ángela'tz swe'j. Nin tan bi'l yi xo'w yi atin cu'nt, incwe'n tzun mejloktz swutz i', jalen cu'n yi cwe'n pone'n wutz implaj wuxtx'otx'. Poro nin saj tlol i' swetz: ‘¡Yaj! nink cẍnachon te'j cyakil yi xtxolbil yi mawil, na i'tz yi mbi sbajok te yi wi'tzbil tiemp tzone'j wi munt.’ 
\p  
\v 18 ”Te yi na tzan i' tan xtxole'n swetz ja el inc'u'l, nin ja chincu' trimp wuxtx'otx', nintzun tzaje'n i'-tz tan intxicbaje'n. Itzun taltz swetz: 
\p  
\v 19 ‘Ma jalu' nocopon tan xtx'olche'n xo'l yi mbi na elepont yi jun wutzicy' yi mawil. Cyakil cu'n yi e'chk takle'n yi mawil, ya'stzun sbajok le wi'tzbil tiemp, yil tic'saj Ryos c'u'l scye'j cyakil wunak. 
\p  
\v 20 ’Ma yi jun cneru' yi mawil yi at cob tuc', na ẍchaj yi cob ajcaw tetz Media tu Persia.  
\v 21 Ma yi jun chiw yi saj toque'n tzi'n, na ẍchaj yi ajcaw tetz Grecia. Ej nin yi jun tuc' yi at txo'l yi wutz yi jun chiwa'tz na ẍchaj yi bajx ajcaw yi scawunk.  
\v 22 Ej nin yi cyajt tuc' yi e' jal yi tele'n yi jun, na ẍchaj yi ẍchijalok cyaj ajcaw yi ẍchijatxe' yi jun nacióna'tz ẍchiwutz. Poro quil jepon yi cyetz chichamil tan cawu'n chi mban yi bajx. 
\q1  
\v 23 ’Nin yil jepon yi chitiemp yi cyaja'tz tan cawu'n, nin yil jal wi'nin quil wunak swutz Ryos yi qui't nin scuy i' chipaj, kalena's tzun tz'oc cyen junt ajcaw yi chin juntlen nin i', nin wi'nin tajtza'kl sbne' tan cawu'n. 
\q1  
\v 24 Yi juna'tz sjalok wi'nin ẍchamil tan cawu'n, poro nk'e'tz tetz cuntu' yi ẍchamil. Ej nin tan yi ẍchamil yi juna'tz tz'ocopon i' tan po'tze'n cyakil cu'n e'chk takle'n. Xcyek i' scye'j yi e' ajcaw yi at wi'nin chichamil. Ncha'tz xcye' i' te wi'nin tanum Ryos. 
\q1  
\v 25 Tan yi tetz tajtza'kl yi chin cachi' nin, nin tan yi e'chk la'jil, xcyek tan cambaje'n wi'nin k'ej. Ej nin tan yi tajtza'kla'tz stocse' tib nim. Ej nin wi'nin wunak yi cho'n lk'uke' chic'u'l te'j ẍchiquimok ta'n.\f + \fr 8:25 \ft Ap 19:19-20.\f* Ncha'tz tz'ocopon i' tan oyintzi' te yi wi'tz Kajcaw yi at jalen tzi'n tcya'j. Poro quil xcye' te'j, ma na slo'onk ta'n. 
\p  
\v 26 ’Ma yi xtxolbil yi sbajok tul yi cob mil tu ox cient k'ej yi mawil i'tz jun xtxolbil yi jun cu'n sbajok, i'tz jun xtxolbil yi bintzi nin. Nin yil tz'el tiemp tz'elepon cu'n te'j, col cu'n yi e'chk xtxolbila'tz, nin cya'l tzawal nint,’ stzun yi ángel bantz swetz. 
\p  
\v 27 ”Yi wital yi xtxolbile'j, ninin tzun inyobte'n wetz. Nin qui'ct nin inwalor bantz tetz cobox k'ej. Yi tule'n mu'ẍ yos swuch', nin no'c junt tir xlaj yi rey tan banle'n tane'n yi wetz wak'un. Poro wi'nin tzun imbisune'ntz tan yi jun inwutzicy'a'tz yi nwil, na qui nin el intxum tetz yi mbi na elepont,” stzun Daniel bantz. 
\c 9  
\s1 Yi toque'n Daniel tan nachle'n Kataj tibaj yi tanum 
\p  
\v 1 “Itzun bantz tul yi bajx yob yi na cawun tzaj Darío yi cy'ajl Asuero yi aj Media squibaj yi e' caldeo. Na tzun chintzan cunin wetz tan si'le'n yi liwr yi cwe'n stz'ibal Jeremías.  
\v 2 Nintzun no'ctz tan xtxumle'n yi tona' tz'icy' yi oxc'al tu lajuj yob caws yi at tibaj yi tnum Jerusalén, chi ntal Kajcaw tetz Jeremías, yi elsanl stzi' i'.\f + \fr 9:2 \ft Jer 25:11, 12; 29:10.\f* 
\v 3 Yi je'n intz'i'lol yi xtxolbila'tz, nintzun no'ctz tan nachle'n Ryos, yi Cawl ketz, nin tan cu'swutzil tetz i'. Ja inmuc' we'j, nin ja oc yi be'chok yi na ẍchaj yi at na imbislej.\f + \fr 9:3 \ft Ja xcon jun jilwutz be'chok cya'n yi chin tx'i'x nin te'j chi tane'n jun xbu'k yi banij tan chi' chi tane'n sac.\f* Ncha'tz ja chincu' c'olchok tul tza'j tan ẍchajle'n yi na chimbisun tan wil nin tan quil yi e' in tanum.  
\v 4 Je tzun wale'j yi woque'n tan nachle'n Kataj Jehová yi inRyosil:\f + \fr 9:4 \ft Neh 1:5; 9:6-37.\f* 
\p ‘Ilu' Cawl ketz, wi'nin ẍchamilu', nin wi'nin poreru', nin na el k'abu' te cyakil yi na suku'. Ncha'tz na ẍchaju' banlu' squibaj yi e' yi na chipek' te'ju', nin yi na chiban tane'n yi ca'wlu'.  
\v 5 Ta', max c'u'lu' skibaj. Na ja kajuch kil swutzu'. Ja kaban e'chk takle'n cachi' swutzu'. Ja el xtx'ixlu' ka'n. Ja el k'eju' ka'n. Ja kapaj yi ca'wlu'. Ja kak' wutz kacoc te yi yolu', nin ja kak' wutz kacoc te yi leyu'.  
\v 6 Ncha'tz qui nin nkaban tane'n yi ca'wlu' yi alijt cyen tanu' scyetz yi e' elsanl stzi'u'. Na sajle'n tunintz ja chitxol yi yolu' scyetz e' kareyil, scyuch' e' kajcawil, nin scyetz e' kamam kate', scyuch' cyakil cu'n e' katanum yi o' xonl Israel. Poro qui nin nkaban tane'n.  
\v 7 Yi ilu' teru' ta', ilu' Cawl ketz nin chin tz'aknak cuninu', na ba'n cyakil yi na banu'. Ma yi o' ketz chin tx'ixwil nin kawutz. Kacyakil cu'n na katx'ixwij swutzu', yi o' yi najlcho' lakak tnum kale elnako' tzaj lajulu' tan paj yi nkajuch kil swutzu', scyuch' yi e' yi najlche' Jerusalén. Kacyakil cu'n na katx'ixwij swutzu' tuml yi e' intanum, yi ate' tzaj Jerusalén.  
\v 8 Siwl Ta', yi ilu' Cawl ketz, max c'u'lu' skibaj na ja kajuch len kil swutzu' nin na katx'ixwij kacyakil cu'n scyuch' yi e' kareyil, scyuch' yi e' kajcawil nin yi e' kamam kate'.  
\v 9 Ta', yi ilu' Cawl ketz, na el katxum tetz yi na el k'ajabu' ske'j, nin na cuyu' kapaj, ptzunk na kajuch kil swutzu'.  
\v 10 Poro mast cunin nkaban ketz, na qui nin nkaxom te yolu', nin qui nin nko'c c'ulutxum jak' ca'wlu' yi talnaku' scyetz yi e' ẍchakumu' yi e' elsanl stzi'u'.  
\v 11 Cyakil cu'n e' intanum yi e' xonl Israel ja che'l te pe'm na qui nin na chixom te yolu'. Cha'stzun te ja nin kacu' tk'ab yi caws, yi tz'iba'nt cyen le ley Moisés.\f + \fr 9:11 \ft Lv 26:14-39; Dt 28:15-68.\f* Kapaj nin te ke'tz na ja ke'l te pe'm.  
\v 12 Cha'stzun te ja el cu'nu' te yi yolu' yi talnaku' scyetz kamam kate', na ja ul jun chin wutzile'n il skawutz. Qui otoj na bajij jun e'chk takle'n bene'n tzi'n wi munt, chi tane'n yi june'j yi mbajij te'j Jerusalén.  
\v 13 Tan yi xtxolbile'j ja el cu'n te cyakil yi tz'iba'nt cyen le ley Moisés. Poro yi o' ketz qui nin ncu' kawutz teru', nin quinin ncyaj cyen cyakil yi e'chk takle'n cachi' yi na kaban, na o' cu'n pajol ca'wl.  
\v 14 Cha'stzun te ja ul yi jun kacawsa'tz tanu'. Ej nin ba'n mbanu' yi ntak'u' kacaws. 
\p  
\v 15 ’Ma jalu' bin Ta', ilu' Cawl ketz, nin na el intxum tetz yi na el k'ajabu' te yi tanumu', chi banaku' tan cyelse'ne'l tzaj Egipto.\f + \fr 9:15 \ft Ex 20:2; Dt 6:21; Jer 32:20-21.\f* Ej nin tan yi xtxolbila'tz ja jal wi'nin k'eju' sajle'n tunintz. Poro yi o' ketz ta', iẍnin o' ketz tan juchle'n kil swutzu'.  
\v 16 Ta' ilu' yi Cawl ketz, ej nin chin tz'aknak cuninu' na na el k'abu' te yolu'. Ma jalu' bin cuye'u' kapaj. Bne'u' pawor yi qui'k chi'ch mas c'u'lu' ske'j, nin te Jerusalén. Na ya'stzun yi teru' tanumu', nin ya'stzun yi ju'wtz yi chin xan nin yi jatxijt tanu' tan xcone'n teru'. Cyakil cu'n yi e' mas nación na chi'ch len chic'u'l te Jerusalén. Ej nin na chitzan tan yolche'n yi qui'c xac yi tanumu'. Poro yi mero bintzi, i'tz tan ketz kapaj, nin chipaj yi e' kamam kate', yi na tzan telse'n k'ej Jerusalén.  
\v 17 Cha'stzun te ta', yi ilu' Cawl ketz, tbite'u' intzi' inkul. Nink tz'el k'ajabu' te yi ca'lu' yi cu'nak woq'ui'n, bantz jale'n yi teru' k'eju'.  
\v 18 Siwl ta', elk bin k'ajabu' swe'j, nin elk k'ajabu' te yi tanumu' yi at bi'u' te'j. Xmayink tzaju' ske'j, yi o' yi elnako' tunin xit. Nin xmayink tzaju' te yi tanumu' yi cu'nak woc'. Qui na injak yi xtxolbile'j tan tu' yi qui'k ketz kil. Ma na tan tu' yi banl talma'u' skibaj.\f + \fr 9:18 \ft Neh 9:17-19, 27-28; Sal 51:1-4; Is 54:8, 10; Tit 3:5.\f* 
\v 19 ¡Kajcaw! ¡Ko' ẍch'eyaju'! Tbite'u' yi intzi' inkul. Cuyu' kapaj. Tbit tzaju' inyol. Bne'u' chan yi xtxolbile'j bantz jale'n k'eju' tu yi k'ej yi teru' tanumu'. Ko' ẍch'eyaju' bin ta'. Qui'k tz'ampon tiemp tan stza'welu' yi na chintzan tan jakle'n teru',’ chinch tul in oración. 
\s1 Yi oxc'al tu lajuj sman 
\p  
\v 20 ”Ja imban seguir tan nachle'n Kataj, nin tan xtxole'n cyen yi wil tetz Ryos, tu yi quil yi e' intanum. Ncha'tz ja cu' inwutz tetz tan jakle'n banl tibaj yi tetz wi'wtz yi wi'nin xanil.  
\v 21 Te yi na chintzan tan nachle'n Kataj, nintzun ul xicy'in yi ángel Gabriel swe'j. Yi jun Gabriela'tz ite'n nin i'a'tz yi jun yi nsken jilon swetz. Txant tan tpone'n yi oril tan pate'n yi oy tetz Ryos yi na pat-xij lakak cwe'n k'ej yi ẍchajol tib yi jun ángela'tz tzinwutz. Itzun taltz swetz: 
\p  
\v 22 ‘Ibin jalu' Daniel ja nu'l tan talche'n yi mbi na tzan Ryos tan xtxumle'n tibaj atanum.  
\v 23 Na yi ncẍo'c tan nachle'n Kataj, ja tbit Ryos yi atzi' yi akul. Cha'stzun te ja chinsaj ẍchakoltz tan xtxole'n tzatz yi tona' sbajok yi e'chk takle'n quib yi majak, na wi'nin na pek' Ryos tzawe'j. Bit tzaj bin yi xtxolbile'j yi swale' tzatz: 
\q1  
\v 24 ’Ja bixe' oxc'al tu lajuj sman tan Ryos tan ticy'e'n squibaj ara atanum, tu yi tnum yi chin xan nin. Yil jepon tamp yi jun tiempa'tz kalena's tzun tz'ocopon Ryos tan makle'n yi pajol ca'wli'n tu yi juchle'n il. Sjalok cuybil ipaj nin scuylok iya'pl.\f + \fr 9:24 \ft Zac 13:1.\f* Nin sjalok balaj xtisya' tetz ben k'ej ben sak.\f + \fr 9:24 \ft Jer 23:5-6; Jer 33:14-16.\f* Na ya's tzun yi tiemp yil tz'el cu'n te yi e'chk wutzicy', tuml yi e'chk yol yi alijt cyen tan Ryos scyetz yi e' elsanl stzi' i'. Ncha'tz yi templo\f + \fr 9:24 \ft Qui na clarin yi yol hebrey tzone'j. Ba'n na jop yi templo, nka yi altar.\f*, yi ca'l Ryos, xansok junt tir. 
\q1  
\v 25 Tajwe'n yil tz'el atxum tetz, nin yil tz'a'tij le awi' yi xtxolbile'j: Yil tz'el yi ort tan banle'n ba'n tetz Jerusalén, tajwe'n tan ticy'e'n juk sman. Ej nin tul yi juk smana'tz snuc'xok yi be' tu yi tapij yi at solte'j Jerusalén. Poro wi'nin bis o'kl sbajok tul yi tiempa'tz. Ej nin jalen yil tz'ul yi wi'tz ajcaw yi bixba'nt tan Ryos tajwe'n tan ticy'e'nt oxc'al tu cobt sman. 
\q1  
\v 26 Yil tz'icy' yi oxc'al tu cob smana'tz, quil cyak' wunak k'ej yi jun wi'tz ajcawa'tz yi xansa'nt, na copon biyij. Xitok yi tnum Jerusalén tu yi templo cyak'un yi e' sanlar jun rey yil tz'ocpon. Yi jun ila'tz jalt cuntunin quil yil xe'tij, chi na ban jun tzanla' yi na elu'l yi qui'c stziblal. Ej nin quil tzaj yi e'chk ila'tz tu e'chk oyintzi' jalen yil jepon tamp te yi tiemp yi bixba'nt.\f + \fr 9:26 \ft “Yi tiemp yi bixba'nt tan Ryos” Dn 11:36-45.\f* 
\q1  
\v 27 Na yil tz'icy' yi oxc'al tu beluj smana'tz tz'ul junt sman. Nin yil xe'tij yi wi'tzbil smana'tz tz'ocopon yi jun reya'tz tan banle'n jun contrat scyuch' wi'nin wunak. Poro yil nicy'an yi jun smana'tz jepon xtx'ixpul i' yi tajtza'kl tu yi contrat, na tan ca'wl i' stanek cyakil e'chk tx'ixwatz yi na pat-xij cyakil k'ej tu e'chk oy yi na ak'lij tetz Ryos.\f + \fr 9:27 \ft Dn 11:31; 12:11; Mt 24:15; Mc 13:14.\f* Nin copon nuc'ul i' jun tajtza'kl yi chin xo'wbil nin, kale na pat-xe't e'chk tx'ixwatz swutz Ryos. Ya'stzun sbne' i' jalen cu'n yi tz'ul yi tiemp yi bixba'nt tan Ryos tan toque'n cawse'n i',’ stzun yi ángel bantz swetz.” 
\c 10  
\s1 Yi e'chk takle'n yi til Daniel stzi yi tzanla' Tigris 
\p  
\v 1 Itzun bantz tul yi toxi'n yob yi na cawun tzaj Ciro yi aj Persia, nintzun chajxij cobox xtxolbil tetz Daniel, yi juna'tz yi na a'lchij Beltsasar tetz. Yi cobox xtxolbila'tz yi chajxij tetz Daniel tul wutzicy' tane'n, qui chan tz'el cu'n te'j. Poro ilenin sbajok, na i'tz bintzi. Yi xtxolbila'se'j at q'uixbel tan tele'n xtxum jun tetz, poro nintzun oc Daniel tan xtxumle'n yi mbi na elepont, ej nin xcye' i'-tz te'j. 
\p  
\v 2 “Itzun mimban wetz, yi in Daniel, te yi nsken wi't lajluchax yi jun xtxolbila'tz tzinwutz. Ja tzun chimbisun ta'n. Ox tzun sman mimbantz tan bis.  
\v 3 Ej nin tan paj yi bisa'tz yi atin cu'nt, qui nin inwan te balaj cumir, na qui'c chi'baj, nin qui'c win mbaj wa'n. Ncha'tz qui'c perfum mmo'c swe'j jalen yi ticy'e'n yi ox sman bisa'tz.  
\v 4 Ej itzun bantz tul yi junak cyaj k'ej te yi bajx xaw tetz yi jun yoba'tz, cho'n tzun atin wetz stzi' yi tzanla' yi na bi'aj Tigris.  
\v 5 Te yi atin stzi' yi tzanla'a'tz, nin ben wilol jun yaj yi at-tz. Yi be'ch tetz i' lino cu'n, nin yi c'albil oro cu'n.\f + \fr 10:5 \ft Ap 1:13-15; 2:18; 19:12.\f* 
\v 6 Ej nin yi wankil i', chin txekun nin chi tane'n yi yubil yi balaj c'ub topacio. Yi wutz, wi'nin pak'puchaxe'n chi tane'n jun xlitz'. Ma yi bak' wutz wi'nin xtxekune'n chi na txekun jun k'ak'. Ma yi k'ab tu yi tkan, wi'nin litz'une'n chi na litz'un yi jun jilwutz ch'ich' yi brons cu'n. Ej nin yi wi' i' tan yol, chin wi' nin na ban, chi na chiẍch'in jun c'oloj wunak. 
\p  
\v 7 ”Cya'l nin jun scyeri yi e' yi xomche' swe'j ilon yi jun xtxolbila'tz, ntin cu'n in, na cyakil cu'n e', e' xobtz nin e' el ojkuj tan ew ib.  
\v 8 Inchuc nin tzun incyaje'n cyentz tan tilwe'n yi jun xtxolbila'tz. Chin sakt nin tzun mimban tan xo'w. Nin qui'ct nin inwalor bantz.  
\v 9 Itzun yi jilone'n tzaj i' swetz, ninin el inc'u'l, nin ja chincu' trimp wuxtx'otx'.  
\v 10 Te yi coylchin wuxtx'otx', ja chinachon te'j yi ja oc jun tan intz'amle'n nin tan wuch'eye'n. Nintzun incyaj cyen c'o'oloktz.  
\v 11 Saje'n tzun tlol i' swetz: ‘Aẍ jun c'oloj Daniel, wi'nin na pek' Ryos tzawe'j, txiclije'n bin, nin bit tzaj yi yol yi swale' tzatz. Ja chin saj chakij tan yol tzatz.’\f + \fr 10:11 \ft Heb 1:14.\f* 
\p ”Yi saje'n tlol i' yi yola'se'j wi'nin tzun inlucnewe'n yi inje'n txiclok.  
\v 12 ‘Daniel, quil cxob swetz,’ stzun i' bantz. ‘Na ja tbit Ryos yi atzi' yi akul. Na jetz yi axe'tle'n tan xtxumle'n yi e'chk takle'n yi chin q'uixbel tan tele'n atxum tetz, nin jetz yi bixewe'n awa'n tan awoque'n juy swutz i', ja tbit i' yi awajbil. Cha'stzun te ja chinsaj ẍchakol tan xtx'olche'n xo'l tzatz.  
\v 13 Quenin klo' wule'n, poro qui' nin, na yi ángel yi wi'tz ajcaw tibaj cyakil yi ama'l Persia,\f + \fr 10:13 \ft Ef 6:12; 1Ts. 2:18.\f* ja oc tan oyintzi' swe'j. Nin junak jun cu'n k'ej nchincu' makol. Quinin tzun nicy' tzaj jalen yi tule'n Miguel, jun scyeri e' wi'tz ángel cwent Ryos, tan wuch'eye'n. Na inchuc cunin tan oyintzi' scye'j yi e' wi'tz ángel cwent Bayba'n yi na chicawun tibaj Persia.  
\v 14 Ibin jalu' ja nu'l tan talche'n tzatz yi mbi sbajok scye'j atanum sbne' opon tunintz, na cyakil yi mawil tul yi awutzicy', na ẍchaj yi mbi sbajok scye'j tul yi tiemp yi at tulbil,’ stzun i' bantz swetz. 
\p  
\v 15 ”Te yi na tzan i' tan talche'n yi xtxolbila'tz swetz, ajnak cu'n tunin wetz inwutz wuxtx'otx', nin qui'c nin jun yol na wal nin tetz.  
\v 16 Poro jalt cun tunin yi saje'n jun tan macle'n intzi'. Yi juna'tz icunin jun yaj tane'n. Nintzun ben walol tetz yi junt yi at tzinwutz: ‘Wajcaw, ja skej intzi' tan xo'w nin qui'ct nin inwalor at.  
\v 17 ¿Ẍe'n tzun chinxcye' tan yol teru', na qui'c nin mu'ẍ tal inwalor at, nin qui't na je ul inxew tan paj xo'w?’ chinch tzun bantz tetz. 
\p  
\v 18 ”Itzun yi jun yi icunin jun yaj tane'n nintzun saj i'-tz tan inmacle'n junt tir. Nin jalt inwalor.  
\v 19 Saje'n tzun tlol swetz: ‘Quil cxob swetz, nin quil sotz ac'u'l na na pe'k Ryos tzawe'j. ¡Quiwit bin; quiwixk ac'u'l; quil cxob!’ stzun i' bantz swetz. 
\p ”Itzun te yi na tzan i' tan yol, innach cunin yi tule'n inwalor, nin ja chinquiwix tan talche'n tetz: ‘Ta', ba'n bin jilonu', na jalt inwalor tan tbite'n yi yolu'.’  
\v 20-21 Saje'n tzun tlol i' swetz: ‘¿Na pe' el atxum tetz yi mbi tzuntz yi atin tzone'j? I'tz tan xtx'olche'n xo'l tzatz yi xtxolbil yi tz'iba'nt cyen tul yi liwr yi bintzi nin tetz. Ej nin ntin yil wal cyen tzatz, nicy'epon wetz, na nchimben tan oyintzi' te yi ángel cwent Bayba'n, yi ajcaw tibaj yi tnum Persia. Ej nin yil tzaj wi' yi oyintzi' tuch', tz'ul junt kacontr, nin i'tz yi ángel cwent Bayba'n, yi ajcaw tibaj yi tnum Grecia. Cya'l jun na oc tan wuch'eye'n yi na no'c tan oyintzi' scye'j yi e' incontra'tz, ntin cu'n Miguel, yi ángel yi wi'tz q'uicy'lom itetz, yi axwok xonl Israel,’ stzun yi ángel bantz. 
\c 11  
\s1 Yi rey tetz je'n tzi'n tu yi rey tetz Egipto 
\p  
\v 1 ”Ncha'tz tal yi ángel swetz: ‘Yi in wetz ja no'c tan ẍch'eye'n Darío, yi chireyil yi e' aj Media yi toque'n tan cawu'n tibaj Babilonia.  
\v 2 Ma jalu', tzinchaje' yi e'chk takle'n yi jun cu'n tz'elepon cu'n te'j: 
\p ’Chocopon oxt rey tan chicawe'n yi e' aj Persia. Yil jepon tamp yi chitiemp yi oxa'tz tan cawu'n, tz'ocopon junt yi mas tetz me'bi'l ẍchiwutz yi oxa'tz. Ej nin yil jal wi'nin ẍchamil tan yi tetz me'bi'la'tz, tz'ocopon tzuntz tan majle'n klo' wi'nin ama'l cwent Grecia tan cawune'n tibaj.  
\v 3 Poro yil xon tiemp sjalok junt rey cwent Grecia yi chin aj oyintzi'inl i'. Nin scambaje' wi'nin ama'l bene'n tzi'n tan cawune'n tibaj. Nin yil cawun i', sbne' yi tetz tajbil.  
\v 4 Poro quil quiwix i' tan cawu'n, na xitok yi tetz ca'wl nin sjatxlok yi ama'l chik'ab cyaj wi'tz sanlar yi e' xconak tetz i'. Quil tz'ak'lij ama'l tan toque'n cyen jun xonl yi k'ajtzun reya'tz tan cawu'n. Ej nin yil chicawun yi cyaj sanlara'tz tibaj yi jun chin nacióna'tz quil jepon tan stz'amle'n yi ẍchamil tu yi balajil chi mban cyen tk'ab yi k'ajtzun reya'tz. 
\p  
\v 5 ’Itzun yi rey yil cawun cwent Egipto sjalok wi'nin tetz ẍchamil tan cawu'n. Poro junt scyeri e' cyaj wi'tz sanlara'tz, yil cawun Siria, sjalok mas tetz ẍchamil tan cawu'n swutz i', nin scawunk tibaj mas ama'l.  
\v 6 Ma yil xon tiemp sbixek jun trat ẍchixo'l yi cob nacióna'tz tan qui jale'n oyintzi' ẍchixo'l, nin tan quich'eyal quib squibil quib. Ncha'tz yi rey tetz Egipto stk'e' yi me'l tetz txkel yi rey tetz Siria, bantz jale'n tzatzin paz ẍchixo'l yi cob nacióna'tz. Poro quil liwrin chitxumu'n na chicopon biyij yi xna'n tu yi tetz chmil scyuch' cyakil chimos.  
\v 7 Poro sjalok jun xonl, yi k'ajtzun xna'na'tz, yi aj Egipto yi tz'ocopon tan oyintzi' scye'j yi e' sanlar cwent Siria, nin stetzaje' i' yi cyetz chi ama'l kale na chicyewe't quib yi e' bajxom.  
\v 8 Ncha'tz mben tcy'al cyakil chiryosil yi banij cya'n, yi ch'ich' cu'n, tuml wi'nin e'chk takle'n yi oro tu sakal cu'n. Cho'n tzun stz'opon tak'un jalen Egipto. 
\p  
\v 9 ’Poro yil xon tiemp, yi qui'ct oyintzi' sbajok ẍchixo'l yi cob tnuma'tz, tz'opon jun k'ej yi tz'ocopon yi chireyil yi e' aj Siria tan cambaje'n klo' yi chiluwar yi e' aj Egipto. Poro quil xcye' scye'j, nin spakxok junt tir le tetz tanum. 
\p  
\v 10 ’Poro yil tz'el tiemp chocopon yi e' cy'ajl yi jun reya'tz tetz Siria tan xtxumle'n junt oyintzi'. Nin chocopon tan chimolche'n junt c'oloj sanlar tan cyoque'n tan oyintzi'. Poro jun scyeri yi e' cy'ajola'tz mben scyuch' yi e' tetz sanlar tan oyintzi' le jun ama'l kale na chicolwit quib yi e' aj Egipto. Xcyek i' tan chixite'n cu'n, chi na ban jun tzanla' yi na elu'l.  
\v 11 Tan yi xtxolbile'j jepon swutz yi ajcaw tetz Egipto, nin tz'elu'l i' tan oyintzi' scyuch' yi e' aj Siria nin xcyek i' scye'j, na nim cu'n chixone'n yi e' tetz sanlar.  
\v 12 Poro tan paj yi xcyek yi rey tetz Egipto tan chibiyle'n cu'n yi jun chin c'oloj sanlara'tz tetz Siria, stocsaj tib nim tu yi tajtza'kl. Poro quil ben ẍkon yi tiemp tan cawu'n.  
\v 13 Na yil xon tiemp tz'ocopon junt tir yi rey tetz Siria tan chimolche'n junt c'oloj sanlar yi mas nim tcu'n tajlal swutz yi ban yi bajx tir. Ej nin ẍchiwekxok tan e'chk balaj ma'cl tan oyintzi' scye'j yi e' aj Egipto. 
\p  
\v 14 ’Yil bajij yi xtxolbila'se'j, ẍchijalok wi'nin ara tanum yi cho'n ate' jak' ca'wl yi rey tetz Egipto yi chocopon tan oyintzi' te'j, bantz cyele'n liwr jak' ca'wl i'. Ya's tzun ẍchibne' tan paj jun visión yi skile'. Poro quil chicambaj yi cyajbil na chocopon pres jak ca'wl yi rey tetz Siria.  
\v 15 Ma yil tz'opon chireyil yi e' aj Siria tan oyintzi' te jun lmak tnum cwent Egipto tz'ocopon tan nojse'n xe' yi tapij tan cyocompone'n tul, nin xcyek i' te'j. Quil xcye' jun tan makle'n ẍchamil, tu'k yi e' sanlar yi at mas chichamil cwent Egipto quil chixcye' tan makle'n yi e' chicontra'tz.  
\v 16 Yi jun chicontra'tz yi cho'n saje'n jalen Siria sbne' i' yi tetz tajbil scye'j yi e' pres yi scambaje'. Cya'l tzun jun aj Egipto yi snimsaj c'u'l junt tir tan oyintzi' te'j. Te yi na pakxij yi rey tetz Siria le tetz tanum, cho'n stzicy, nin scyajk cyen le ama'l yi na bi'aj Chin Yube'n Nin. Ej nin cyakil cu'n yil snojk cyen swutz xitok ta'n.  
\v 17 Ncha'tz sweke' tib tan bene'n tan oyintzi' tan majle'n klo' cyakil yi ama'l cwent Egipto. Ej nin yi tajtza'kl i' yil xcon, i'tz yil sbixek jun trat tu yi rey tetz Egipto. Ncha'tz stk'e' i' yi me'l tetz txkel yi jun reya'tz bantz cambal klo' i' yi ama'l. Poro quil scambaj yi tetz tajbil.  
\v 18 Tz'ocopon tzuntz tan oyintzi' scye'j yi e'chk tnum yi ate' tzi mar, nin xcyek i' te'j wi'nin. Ej nin tz'ocopon i' tan oyintzi' tan tele'n xtx'ix junt wi'tz sanlar, poro quil xcye' te'j. Ma na i tetz xtx'ix tz'elepon.  
\v 19 Pakxok tzuntz le tetz tanum tan colol tib tul yi e'chk ca'l yi bnixnak ta'n tan colol tib tul. Poro snojk cyen jun takle'n swutz yil xcyek tan biyle'n cu'n. Ej nin cya'l nin na'wse't bi' i'. 
\p  
\v 20 ’Apart tzun junt tz'ocopon tetz xel tan cawu'n. Ej nin mben ẍchakol jun tan telse'n alcawal bene'n tzi'n, bantz jale'n yi tetz riquil. Nin yil tz'el cobox tiemp copon biyij yi jun ajcawa'tz. Poro nk'e'tz tul oyintzi' lquime't. 
\p  
\v 21 ’Yil quim yi juna'tz tz'ocopon junt yaj tan cawu'n, yi chin juntlen nin tajtza'kl. Qui'c nin klo' tocbil i' tetz rey, na qui'c nin mu'ẍ xac. Tz'ocopon i' tetz ajcaw tan tu' yi chin subul nak nin i'.  
\v 22 Tz'ocopon i' tan chixite'n cu'n cyakil yi e' contr yi chocopon klo' tan makle'n wutz. Nin copon biyol yi wi'tz ajcaw yi nsken bixe' chitrat tuch'.  
\v 23 Ncha'tz tz'ocopon tan chisuble'n cyakil yi e' tamiw i', yi nsken bixe' jun chitrat tuch'. Ej nin mpe qui tunin k'usij yi tnum kale na cawune't i' sjalok wi'nin tetz ẍchamil tan cawu'n, nin mben lo'on yi tetz ca'wl bene'n tzi'n.  
\v 24 Qui nin tzun tz'icy' scyetz yi e' wunak yil tz'oc i' tan majle'n yi e'chk balaj luwar. Ej nin tz'ocopon i' tan banle'n e'chk takle'n yi qui otojk na ban jun sajle'n tunintz, na tz'ocopon i' tan jatxle'n cyakil yi e'chk takle'n yi scambaje' scyetz yi e' tetz sanlar. Ej nin sjoye' i' puntil tan chixite'n klo' e'chk quiw tnum. Poro tetz cobox ntzi' tiemp sbne' i' yi xtxolbila'se'j. 
\p  
\v 25 ’Tan tu' yi at ẍchamil, nin yi quil xob tetz jun, mben i' tan oyintzi' te yi chireyil yi e' aj Egipto. Sjalok jun chin c'oloj sanlar i' tan ẍch'eye'n. Ma yi rey tetz Egipto qui nin lxob tetz, na ncha'tz i' tetz, sjalok jun c'oloj tetz sanlar yi chin cham nin e', nin chocopon tan oyintzi' te yi ajcaw tetz Siria. Poro copon subij yi rey tetz Egipto cyak'un cobox. Cha'stzun te quil xcye' i' te yi contr.  
\v 26 Na ite'n nin e' xtxocum, yi na chiwan xlaj, chocopon tan suble'n cu'n yi rey tetz Egipto. Cha'stzun te ẍchilo'onk yi e' tetz sanlar nin wi'nin e' ẍchiquimok.  
\v 27 Ẍchic'olek yi cob ajcawa'tz tan wa'a'n tan jale'n klo' tzatzin ẍchixo'l. Poro nk'era'tz sbne' na ẍchisube' quib squibil quib. Scyale' wi'nin wi cyak'. Poro cya'l nin jun scambaje' yi tajbil yi na chiwutz quen te'j, na ntaxk opon yi tiempil tan jale'n tzatzin paz.  
\v 28 Yil pakxij yi jun rey tetz Siria le tetz tanum, mben tcy'al wi'nin me'bi'l yi scambaje' scye'j yi e' aj Egipto. Ej nin yil pakxij i', tz'ocopon tan oyintzi' scye'j yi e' yi bnixnak chitrat tu Ryos,\f + \fr 11:28 \ft Yi e' judiy.\f* yi trat yi chin xan nin. Poro sbne' yi tetz tajbil scye'j, kalena's tzun lpakxij le tetz tanum. 
\p  
\v 29 ’Yil jepon yi k'ejlal yi txumijt, mbent c'oxol tib junt tir cwe'n tzi'n tan oyintzi' scyuch' yi e' aj Egipto. Poro quil xcye' scye'j yi e' contra'tz chi mban te yi bajx tir.  
\v 30 Na chopon jun c'oloj sanlar cwent Roma yi cho'n najlche' toque'n tzi'n tan xite'n cu'n. Yi jun c'oloj sanlara'tz cho'n chu'l tc'u'l barc tan oyintzi'. Ma yi e' sanlar tetz yi rey tetz Siria, chelepon ojk ẍchiwutz na wi'nin chichamil tan oyintzi'. Tan paj yi xtxolbila'tz, ẍchi'chok c'u'l yi rey tetz Siria scye'j yi e' tanum Ryos. Ej nin ẍche' xconse' yi e' yi ja cyaj cyen quilol Ryos tan bnol i' yi tetz tajbil scye'j yi e' yi cho'n k'uklij chic'u'l te Ryos. 
\p  
\v 31 ’Chocopon yi e' tetz sanlar tan telse'n k'ej yi ca'l Ryos, na ẍchimake' yi oy yi na pat-xij cyakil k'ej swutz yi ca'l Ryos nin tz'ocopon tan banle'n e'chk takle'n yi chin juntlen nin le jun ama'la'tz yi chin xan nin.\f + \fr 11:31 \ft Dn 9:27; 12:11; Mt 24:15; Mc 13:14.\f* 
\v 32 Yi jun reya'tz xconk putzpuj yol ta'n tan chisuble'n yi e' yi squile' cyen yi chitrat tu Ryos. Ma yi e' yi na cyek ẍchi' Ryos quil cyak' quib nin chocopon tan oyintzi' te'j.  
\v 33 Ej nin yi e' yi chusij che' te yol Kataj chocopon tan chichusle'n wi'nin wunak. Poro chicopon biyij. At e' yi chitz'e'ok tak'on chicontr, nin at e' yi tz'elepon majij cyakil chime'bi'l. Ej nin at e' yil chiben pres ẍchixo'l awer wunak. Poro yi jun ila'tz tetz cobox ntzi' yob sbne'.  
\v 34 Yil xe'tij e'chk ila'tz chocopon cobox tan quich'eye'n atanum, poro ntin tu' tan paj yi at na chiwutz cyen te'j.  
\v 35 Ncha'tz chocopon tan chibuchle'n cobox scyeri e' chusul cyetz atanum. Poro tan paj yi buchbe'n cyetz mas tcu'n ẍchiquiwixk tk'ab Kataj nin chocopon tetz tz'aknak cu'n. Ya'stzun sbajoktz jalen yil jepon tamp yi tiemp yi bixba'nt tan Ryos. 
\s1 Yi wi'tzbil rey yi at tulbil 
\r (2 Ts 2.3-4) 
\p  
\v 36 ’Itzun yi rey tetz yi ama'l je'n tzi'n, sbne' yi tetz tajbil quib yi na icy' tc'u'l. Nin stocsaj tib mas nim ẍchiwutz alchok ryos.\f + \fr 11:36 \ft “Alchok ryos” 2Ts 2:3-4.\f* Ej nin tz'ocopon tan talche'n cachi' yol tetz yi mero Ryos. Xtx'aconk i' te cyakil yil sbne' jalen yil tz'oc Ryos tan cawse'n. Na cyakil yi bixba'nt tan Ryos tz'elepon cu'n te'j.  
\v 37 Yi jun reya'tz quil tek ẍchi' siquier jun ryos mpe ik chiryosil yi e' tetz cy'e'x nka yi jun yi na el cyalma' yi e' xna'n te'j.\f + \fr 11:37 \ft Yi tajbil cyakil yi e' xna'n xonl Israel i'tz yi nink tz'itz'ij yi Mesías scye'j.\f* Quil tek ẍchi' yi jun reya'tz alchok ryos, na stocsaje' tib i' nim tcu'n swutz alchok ryos.  
\v 38 Ntin cu'n stk'e' k'ej yi ryos yi taw oyintzi'. Stk'e' i' k'ej yi jun ryosa'tz yi qui ocnake' yi e' mam te' tan tak'le'n k'ej. Ej nin stoye' wi'nin e'chk oy tetz, chi tane'n oro, sakal, tu e'chk balaj c'ub yi wi'nin jamel.  
\v 39 Chixconk e' awer nak ta'n yi apart chiryosil tan quicy'le'n yi e'chk ama'l kale na chicolwit quib yi e' tetz sanlar. Ej nin yi jun reya'tz stk'e' chik'ej cyakil yi e' yi scyak'e' k'ej i'. Ncha'tz stk'e' i' yi cyak'un tu balaj tx'otx' scyetz. 
\p  
\v 40 ’Poro yil jepon tamp yi tiemp yi jun reya'tz tz'ocopon yi chireyil yi e' aj Egipto tan oyintzi' te'j. Poro yi i' tetz tz'elu'l tan chic'ulche'n. Cho'n cu'n sbne' i' tan oyintzi' scye'j chi na ban jun chumam cyek'ek' a'bal. Mben i' tan oyintzi' cwe'n tzi'n nin snojk cyakil yi ama'l tetz cwe'n tzi'n ta'n tan e'chk care't tetz oyintzi', scyuch' sanlar yi ate'e'n te'j chej. Ncha'tz cyakil yi stzi' mar snojk cu'n tan e'chk barc yi na xcon tan oyintzi'.  
\v 41 Ncha'tz tz'ocopon i' le ama'l yi na bi'aj Chin Yube'n Nin, nin ẍchiquimok wi'nin wunak ta'n. Poro yi e' aj Edom scyuch' yi e' aj Moab ẍchiclaxok. Ncha'tz wi'nin ama'l cwent Amón sclaxok tk'ab.  
\v 42 Poro yi e' tetz sanlar scyetzaje' wi'nin ama'l. Siquier nink clax yi nación Egipto chik'ab.  
\v 43 Cyakil chime'bi'l yi e' aj Egipto tu cyakil chi'oro tu sakal tz'elepon chimajol. Ncha'tz sbajok te yi tnum Libia tu yi tnum Etiopía.  
\v 44 Poro yi jun ajcawa'tz stbite' jun stziblal yi cho'n tz'ul je'n tzi'n tu tele'n tzi'n. Yi jun stziblala'tz xcyek tan xo'wse'n i' nin tan tak'le'n chi'ch c'u'lal tetz. Pakxok tzuntz tan chibiyle'n cu'n klo' cyakil yi e' contra'tz.  
\v 45 Bnixok yi tetz campament le ama'l yi at xo'l yi mar tu yi wi'wtz yi chin xan nin, yi cho'n at cwent yi ama'l yi na bi'aj Chin Yube'n Nin. Cho'n tzun squimok i'-tz tul yi jun ama'la'tz, na cya'l jun tz'ocopon tan ẍch'eye'n. 
\c 12  
\s1 Stzajsbil wi' tircu'n 
\p  
\v 1 ’Yil bajij yi xtxolbila'se'j, jepon txiclok Miguel,\f + \fr 12:1 \ft Yi yol “jepon txiclok” le hebrey i'tz “'amad”. At na ban cu'ntz na elepont “smake' tib te yi na tzan jun tan banle'n”, nka “tak'e' cu'ntz”. Ej nin ya'stzun yi puntil yi ja xcon cyak'un yi e' traductor tul: Jue 7:21; Jos 10:13; 2S 2:28; 2R 4:6; tu 12:13-17. At e' yi na cyal yi tul Dn 12:1 “'amad” na elepont: “yi stambaj tib Miguel te yi tetz munl”.\f* yi wi'tz ángel yi q'uicy'lom cyetz yi ara tanum. 
\q1 Chin bisbil nin tzun sbne' yi jun tiempa'tz,\f + \fr 12:1 \ft “Tiempa'tz” Mt 24:21; Mc 13:19; Ap 7:14.\f* na qui otojk ja bajij yi e'chk takle'na'tz ẍchixo'l wunak sajle'n tunintz. Poro yil tz'icy'pon yi tiempa'tz ẍchiclaxok\f + \fr 12:1 \ft “Ẍchiclaxok” Ro 11:25-26; Is 59:20.\f* cyakil yi e' atanum yi tz'iba'nt chibi' tul yi liwr Ryos. 
\q1  
\v 2 Ẍchitz'ok wi'nin e' quimnake'.\f + \fr 12:2 \ft Job 19:25-27; Mt 25:46; Jn 5:29; 1Co 15:51-52.\f* Ẍchitz'ok tan cyetzal yi itz'ajbil tetz ben k'ej ben sak. Poro ncha'tz wi'nin e' ẍchitz'ok tan tijle'n chicaws tetz ben k'ej ben sak yi chin xo'wbil nin. Chin tx'ixwil nin sbne' tetz cyetz. 
\q1  
\v 3 Ma yi e' yi tz'aknak cu'n cyajtza'kl, yi e' yi ocnake' tan chichusle'n wi'nin wunak tan chixome'n te yi balaj be' yi jicyuch te'j, chitxekunk chi tane'n yi tx'uml\f + \fr 12:3 \ft Mt 13:43; 1Co 3:13-15.\f* lak'bal. Ej nin chitxekunk tetz ben k'ej ben sak. 
\p  
\v 4 ’Ma aẍatz Daniel, cya'l tzawal wit yi e'chk takle'ne'j ma na na waj yil tz'oc jun sey\f + \fr 12:4 \ft Jun jilwutz ẍpupu' yi na xcon tan jople'n cu'n jun cart nin qui'c cuj tan jakxe'n tan alchok scyetz junt. Ap 22:10.\f* tane'n te yi liwre'j. Na waj yil jopxij jalen yil jepon yi wi'tzbil tiemp. Te yi jun tiempa'tz ẍchixonk wi'nin wunak bene'n tzi'n wi munt. At e' yi oque'n ẍchibne', nin at e' yi ele'n ẍchibne' tan jale'n cyajtza'kl te yi mbi sbajok tul yi jun tiempa'tz,’ stzun yi juna'tz ban swetz. 
\s1 Yi bene'n jakol jun ángel yi tona'l tzaj wi' yi q'uixc'uj squibaj yi e' xonl Israel 
\p  
\v 5 ”Ma yi in wetz yi in Daniel nintzun ben wilol cobt yaj yi txiclche'-tz stzi'ak yi tzanla' Ulay. At tzaj jujun lakak xlaj.  
\v 6 Bene'n tzun jakol jun scyeri coba'tz tetz yi jun yi weko'n tib tan balaj be'chok, yi lino cu'n, yi txiclij tibaj yi a'. Itzun taltz: ‘¿Tona'l tzaj wi' yi e'chk takle'ne'j yi chin xo'wbil nin sbne'?’  
\v 7 Je'n tzun tk'ol yi jun yaja'tz yi k'ab tcya'j tan ẍchajle'n yi sak cu'n swutz Ryos yi xtxolbil yi stale' i'. Nintzun taltz: ‘Yil tz'icy' ox yob tu ni'cy,\f + \fr 12:7 \ft Dn 7:25; Ap 10:5; 12:14.\f* nin yi nsken xit chichamil yi e' tanum Ryos, kalena's ltane' cyakil e'chk takle'na'tz,’ stzun yi jun ángela'tz bantz. 
\s1 Yi bene'n jakol Daniel yi mbil sbajok yil tzaj wi' yi ox yob tu ni'cya'tz 
\p  
\v 8 ”Ja tzun wit cyakil yi ntal i', poro qui'c nin mu'ẍ tal nink me'l intxum tetz. Bene'n tzun injakoltz tetz: ‘Ta' ¿mbi sbajok yil tzaj wi' yi jun tiempa'tz?’  
\v 9 Saje'n tzun tlol i' swetz: ‘Daniel, qui'c awocle'n te'j. Na cyakil yi xtxolbil te yi mbil sbajok tajwe'n tan tewe'n jalen yil jepon tamp te yi jun tiempa'tz.  
\v 10 Tan yi q'uixc'uj yi ẍchitije' yi e' atanum sjalok wi'nin e' yi chocopon tetz balaj. Chin skoj nin sbne' cyalma'. Ma yi e' malnak ẍchibne' nin yi cyetz cyajbil,\f + \fr 12:10 \ft Ap 22:11.\f* nin quil tz'icy' scyetz yi mbi lbajij scye'j. Poro yi e' yi tz'aknak cu'n cyajtza'kl tz'elpon chitxum te cyakil yil sbajok.  
\v 11 Yil tane' yi pate'n tx'ixwatz nin yil tz'ocopon yi jun takle'n yi chin xo'wbil nin le ca'l Kataj, tajwe'n tan ticy'e'n jun mil tu cob cient tu jun mutx' tu lajuj k'ej (1,290).\f + \fr 12:11 \ft Dn 9:27; 11:31; Mt 24:15; Mc 13:14. At e' yi na cyal yi ya's tzun na elepont yi yol hebrey tzone'j. I'tz yi tan paj yil chixom wi'nin e' judiy te yi anticristo, qui't tzun tz'oc yi wi'tz ángel Miguel tan quich'eye'n. Si'leju' 2Ts 2:6.\f* 
\v 12 Ban cyeri yi e' yil k'uke' nin chic'u'l te Kataj jalen yil tz'icy'epon jun mil ox cient tu junak o'laj k'ej (1,335), jetz yi tele'n ticy'le'n yi pate'n yi tx'ixwatz tibaj yi altar.\f + \fr 12:12 \ft Ncha'tz yi june'j qui na lajluchax skawutz yi mbil sbajok, poro tajwe'n yi quil cabej kac'u'l te Ryos jalen yil tz'icy'epon jun tiempa'tz.\f* 
\v 13 Poro yi aẍatz Daniel quiwit, jalen yil ẍquim, na cẍujek nin cẍitz'ok junt tir le wi'tzbil k'ejlal tan awetzal yi jalaj atx'otx'\f + \fr 12:13 \ft Jn 14:2.\f* yi tz'ak'lok tzatz,’ stzun yi jun yaja'tz bantz.”