\id RUT RUT-Aguaruna 
\h Rut 
\toc1 Rut 
\toc2 (Rut) 
\toc3 Rt. 
\mt1 Rut 
\c 1  
\s1 Elimélec niina patayi aidaujai Moab nugkanum pujustatus shiyakagbau 
\p  
\v 1-2 Israel aents aidaunmak eke apu adaijachbau asamtai, ayatak makichik aents Apajuí etegkamu ayamjukam batsamajaku aina, nunú tsawantin ditá nugken ashí nujan tepeauwai. Nunikmatai makichik aents Elimélec daagtin, Judá nugken yaakat Belégnum pujau, Moab nugkanum ujumak tsawan pujustatus weuwai. Nunik wegak niina nuwe Noemí\f + \fr 1:1-2 \ft “Noemí” tawa duka hebreo chichamnumak “yajauwajah” taku tawai.\f* nuigtu niina uchiji jimag: Mahlón, Quilión aatus juki weuwai. Dita aidauk Belégkanmaya ainayatak, Belégkan tikich daaji Efrata\f + \fr 1:1-2 \ft “Efrata” tawa duka yaakat Belégkan tikich daaji aajakui.\f* tutai asamtai, Efrata aents tutai aajaku ainawai. Nunik shiyakag Moab nugkanum jegawag nuwi batsamsajui. 
\p  
\v 3 Nuwi batsatai Noemí aishi Elimélec jakauwai. Nunikmatai niina uchiji jimag aajakua nujai Noemí juwakui. 
\p  
\v 4 Nunik batsamas nunú uchi aidauk Moabnumia nuwa aidaujai mai nuwenawajui. Nunú nuwa aidaun daajig Orfa, Rut aatus aajakui. Nunik nuwenawag diez mijan tumain batsamas  
\v 5 ditashkam mai jakauwai. Nunik uchiji jinaamtai, Noemík uchigtuchu, nuigtush aishinchau nigkiuch juwakui. 
\s1 Noemí Rutjai Belén wakitkimu 
\p  
\v 6 Nunik pujus Tuke Pujuu niina aentsji Israel aents aidaunak wait anenjae, dutikau asamtai, ajak ajakmamuji aidauk shiig tsapai kuashat nejenawai. Nuadui yamaik nujantaik waituinatsui tabaun Noemí Moab nugkanum pujus dekauwai.  
\v 7 Nunik dekaa Judá nugkanum waketak, niina uchiji nuwe aajaku aidaujai uminas jiinkiuwai.  
\v 8 Nunik jintá wesag Noemí ditan chichajak: 
\p “Atumi duku pujamunum wakitkitajum, atum mina, tuja mina uchig aidaujai shiig kuitamkagtukuitjum dutiksag atumnash Tuke Pujuu kuitamjamkatnume.  
\v 9 Tuja nuigtush ataktu aishinawag shiig batsamsatnume tusa yaimpaktinme”, tiuwai. 
\p Aatus tusa yapinum kugkuasui kumpama ishiaktatus. Dutikam dita buutuidau.  
\v 10 Nuninak: 
\p “¡Atsa wakitkishtatji! ¡Iik amejai amina nugkemin minittaji!” tuidau. 
\p  
\v 11 Tusa tiagtai Noemí ditan ataktu chichajak: 
\p “¡Nawantug aidauh, tutsuk shiyaktajum! ¿Wagka wijaish wetag tajume? wika muumpakiu asan, atum aishinmainnak uchi aishmagnak nuigtuk uchigmamaitsujai.  
\v 12-13 Tutsuk atumi jemin waketjatajum. Wika shiig múuntuch wajasjai, ataktuk aishinmaitsujai. Tuja yamai kashia duik aishinan uchi aishmagkun uchigmakaintagtaih, ¡nunikmataish atumek tsakagmatai, aishinatjai tusa dakakjumek pujumaitsugme! ¡Nunú tsakagti tusajum dakakjumek, aishintsuk jamain ainagme! Nawantug aidauh, atumek wijaig pujumaitsugme. Minak Tuke Pujuu waittsati tusa tujutmatai waitiag, nuna nagkaesau atum waitiamun diisan atumin wait anentakun waitmainaitjai”, tiuwai. 
\p  
\v 14 Tusa tutai ataktushkam buutuidau. Tusa jimajá timatai, Orfak niina tsatsajin kumpama kugkuas ukuak wakitkiuwai. Untsu Rutak tsatsajijai juwakui.  
\v 15 Nunik juwakmatai Noemí niina chichajak: 
\p “Antukta nijah, amina wajegmi nuwe niina nugken, niina apajuímtaiji ayá nuwi waketui. Nuniau asamtai, ¡ameshkam niijai wetá!” tiuwai. 
\p  
\v 16 Tusa tama Rut ayaak: 
\q1 “¡Ukugkita tusamek tujutipa! 
\q1 Ame tuwi wetatme nuwi wishakam minittajai. 
\q1 Tuja ame tuwi pujuttame, 
\q1 nuwi wishakam amejai pujuttajai. 
\q1 Ame wegantu aina duka 
\q1 wi wegantu agtatui. 
\q1 Tuja amina Apajuígmeshkam 
\q1 mina Apajuíg atatui.\fig |alt="Ruth and two daughters-in-law" src="CO00957b.tif" size="span" loc="Ruth 1.16" ref="Rt. 1.16" \fig* 
\q1  
\v 17 Ame tuwi jakatnaitme 
\q1 nuwig wisha jakatnaitjai, 
\q1 nunika ai nuwig ukugsagtin atinme tajai. 
\q1 ¡Jaka megkaechayatkun, 
\q1 wi amina ukuakun yaja wetaik, 
\q1 Tuke Pujuu suwimkan 
\q1 sujustin ati tajai!” tiuwai. 
\p  
\v 18 Tusa imattai, Noemí anentaimas, dekas mina uyuuntus wekaesatasampap tawa tusa ataktu awagkig wakitkita tusag tichauwai. 
\p  
\v 19 Nunik mai juwakag we wenakua Belén jegawajui. Nunik jegawagmatai aents aidauk senchi pampaidau shiig aneenak. Imatiagtai nuwa aidauk: “¡Noemí tae, Noemí tae!” wajaidau. 
\p  
\v 20 Tusa imatiagtai Noemí ditan chichajak: “¡Noemí tujutigpajum, Mará\f + \fr 1:20 \ft “Mará” tawa duka hebreo chichamnumak “yapau” taku tawai.\f* tujuttajum! Wagki, minak Tuke Pujuu ashí senchigtina nunú kajegtuk waittsati tujutmatai waittsajai.  
\v 21 Wi juwi pujaun weuwaitag nunak kuashat yajumakan wegabiajai. Tujash yamaik wainkan uwegmatak wakitkijai, wagki Tuke Pujuu aatus wakekau asamtai. Nuadui minak Noemí tujutigpa, wagki Tuke Pujuu ashí senchigtina nunú minak waittsati tujutmatai waittsajai”, tiuwai. 
\p  
\v 22 Aatus Noemí Moab nugkanum pujau, Rut niina uchiji nuwe Moabnumia aentsu nawanji aajakua nujai wakitki, cebada ajakbau juutai tsawan jegamunum, Belén jegauwai. 
\c 2  
\s1 Aents Booz daagtin aajakua nuna ajajin Rut takajakbau 
\p  
\v 1 Noemí aishi Elimélec aajakua nuna patayi Booz daagtin shiig wiakuch eme anentsa diitai, nunú tsawantin nuwi pujujakui.  
\v 2 Makichik tsawantai Rut Noemín chichajak: 
\p “Wisha aja aina nuwi wetajai. Nunikan nuwi wekaesa takakun ajagtin juwaak nagkaejamu aidaun ukunum wekaetusan juukchainjash”, tiuwai. 
\p Tutai Noemí ayaak: 
\p “¡Ayu, wetá nawanta!” tiuwai. 
\p  
\v 3 Tusa tima ajanum jeganta nagkaejamu aidaun juwaak wekagu. Niig tikichi ajajinis wekaeja tukama, dekas Noemí aishi Elimélec aajakua nuna patayi Booza ajajin wekagu. 
\p  
\v 4 Nunik juwaak wekagai Booz Belén pujau niina ajajin weuwai. Nunik jeganta ajaka juu aidaun kumpamak aatus tiuwai: 
\p “¡Tuke Pujuu atumnash kuitamjamkatnume!” tiuwai. 
\p Tusa tama dita ainak: 
\p “¡Tuke Pujuu aminashkam pegkegnum yumigtamsati!” tiajui. 
\p  
\v 5 Tusa tiagmatai, Booz ajaka juu aidau apujin iniak: 
\p “¿Juju nuwauch wekaga jusha yana patayimpaita?” tau. 
\p  
\v 6 Tutai nii ayaak: 
\p “Juka Moabnumia nuwa Noemíjai taama nunuwai.  
\v 7 Nunú juwi taa, wisha ajaka juwaak yuja nunú nagkaikimu aidaun ukunum wekaesan juuktajai tusa mina segatkui ayu timajai. Tuja yama nagkamchak taama duwi nagkamas yamaikish taka wekagu, ame taum duwi machik ayamui”, tiuwai. 
\p  
\v 8 Tusa timatai Booz Rutan jegantun chichajak: “Nawanta, wi tajam nunú shiig antukta. Wainka tikich aja aina nuwi wekeasamek makichkish juukaipa. Nuwa mina tsakatkeg aidau ajaka juwaak juwi batsata nujai pujusta.  
\v 9 Nunika pujusam ajaka juu aidau tuwi takagtatua nuniakui nuwi ameshkam wetá. Tuja mina tsakatkeg aina nunak amina waitkagmasainum tusan shiig ujakagjai. Tuja ame kitamakmek, yumi aimjamu batsata nuna dita umuina nuwiya uwagta”, tiuwai. 
\p  
\v 10 Tusa tama Rut niina eme anentus tsuntsuma nugkanum nijayin antig pujusa Boozan iniak: 
\p “¿Wagka wi tikich nugkanmayayaitag nunin aish, imatika puyatjuttsamesh waitash anenjujume?” tau. 
\p  
\v 11 Tusa tama Booz ayaak: 
\p “Amina aishjum jakamtai nagkamsam, niina dukuji wajuk kuitamkaume nuna wika shiig dekajai. Tuja nuigtushkam amina apa, amina duku, amina nugkem aaja ukukim ii amina wainchatai aidautijai ijunja pujustasa taum nunashkam shiig dekajai”, tiuwai.  
\v 12 Nuna tusa ataktu chichajak: “¡Atashu uchiji dukuji nanapen waigka ayamjumama numamtuk, amina kuitamjamkatna nunú Tuke Pujuu Apajuí Israel aents aidaun Apajuíjiya nuwi yunumkaume! ¡Nuadui wi niina segajai, ame kuashat takasum nuna akigmakti tusan!” tiuwai. 
\p  
\v 13 Tusa tama nii ayaak: 
\p “Apujuh, ame minak wait anenjujume. Ame tujutam nunú mina anentaignak ichichtujui. Wika amina tsakatkem aina nujaig makichkish betekchauwaitjai, nuniaig ame minak shiig anenjusam aujtusume”, tiuwai. 
\p  
\v 14 Tusa timatai yujumak yuwamunum Booz Rutan untsuka itan chichajak: 
\p “¡Juwi tantam, juju pag puuka jukim ayaka yutai chujuin umikbauwa nuwi uchupjata!” tiuwai. 
\p Tusa tima ajaka juu aidau pekagbaunum jeganta ekemsauwai. Nunikmatai Booz cebada duwikbaun juki susauwai. Dutikam nuna yuwa ejemag nuigtushkam ampijui. 
\p  
\v 15 Nuna dutika ukuak ataktu ajakan juuktatus wetai, Booz ajaka juu aidaun chichajak: 
\p “Cebada tsupija jigkaka ijumjamu aina nunú sujittsut susatajum, jukiti.  
\v 16 Tuja atum cebada juuka jigkaka ijumjamunmaya akagag kakeguk duka idaitustajum nii yajuakti”, tiuwai. 
\p  
\v 17 Tuja Rutak Booza ajajinian ajakan juwaak wekagai, etsa akaetai nii juukbaujin akaja ijumag dekapa diikma veinte kilo amainun nagkagas jukiuwai.  
\v 18 Nuna yanaki juki Belén niina tsatsaji Noemí pujamunum jegauwai. Nunik cebada juukbaujin, nuigtu yutai ampija jukimujijai Noemín susauwai.  
\v 19 Dutikam Noemí Rutan iniak: 
\p “¿Tuwi yamaish takasume? ¿Tuwiya imatikamesh juukume? ¡Amina yaimpaka nunak Apajuí pegkegnum yumigsati!” tiuwai. 
\p Tusa timatai, yana ajajinig takasabi, nuna Rut niina tsatsajin ujaak: 
\p “Wika aents Booz daagtinu ajajin takasmajai”, tiuwai. 
\p  
\v 20 Tusa timatai Noemí ayaak: 
\p “¡Tuke Pujuu niinash pegkegnum yumigsati! Tuja nii iinashkam yaunchuk aents batsamajaku aina nuna yaigkua dutiksag yamai yaimpawai. Nunú aentsua duka mina aishug ayá nuna patayiyai. Nuadui iinak nii kuitamjamainai”, tiuwai. 
\p  
\v 21 Tusa timatai Rut ataktu chichaak: 
\p “Nuigtushkam nunú aents chichagtak, mina tsakatkeg aidau takaina nujai takasta, nunikam ajak ashí juunkamtai idaisata tusa tujutmae”, tiuwai. 
\p  
\v 22 Tusa timatai Noemí Rutan chichajak: “Ayu nawanta, nunikta, wainka tikichi ajajin wekaemin waitkagmasainum, dekas niina tsakatke aina nujai takasta”, tiuwai. 
\p  
\v 23 Tusa tima Rutak Booza tsakatke aidau cebadan trigojai juwagtai, niishkam nuna juwa juwakua ashí ashimdaekamtai idaisauwai. Nunak niina tsatsajijai uyunis pujusa takajakui. 
\c 3  
\s1 Booz Rutan wait anenjamu 
\p  
\v 1 Makichik tsawantai Noemí Rutan chichajak: 
\p “Nawantah, ame aishina shiig pujumainun egatkatjame”, tiuwai. Tusa chichajak: 
\p  
\v 2 “Nijah nawantah, Booz mina aishju patayiya nuna tsakatke aidaujai ame ijunja takasmaum nunú, trigon cebadajai akagtatus yamai kashi niina ajajin wetatui.  
\v 3 Nuniktin asamtai, yamai wi titatjam nunú umikta: ¡Maita, nunikam kugkuin ukatmamkam jáanch pegkeg nugkugta! Nunikam Booz niina ajajin takak pujamunum wetá. Tujash eke yujumkan yuwa umutnash uwag umintsaigkik wantintukaipa.  
\v 4 Ayatak uumka pujusam tuwig kanajat nunú diyaku ata. Nunikam nii kanagmatai jegantam, nawenia jáanch pajantukam nuwi ayaumsam tepesta. Nunika tepamin, ame wajukattame nuna nii tujamtatui”, tiuwai. 
\p  
\v 5 Tusa tama Rut ayaak: 
\p “Ayu, ame tujutam nunak imatiksanuk umiktajai”, tiuwai. 
\p  
\v 6 Aatus tusa Rut ajanum weuwai. Nunik jeganta niina aishi aajakun dukuji tibaunak imatiksag umikui.  
\v 7 Tuja Boozak yujumkan yuwa, umutnash uwag shiig aneasui. Nunik nuadui kanagtatus ajak juuka ijumjamunum ayaumas tepesui. Nuwi kanak tepai Rutak takamtak jeganta Booza nawen ayaumas tepesui. 
\p  
\v 8 Tuja Boozak kanag tepau ejampek shintaag ayanteagtakama, dekapjauwai makichik nuwa niina nawen ayaumas kanag tepaun.  
\v 9 Nunik iniak: 
\p “¿Yaitpa amesh?” tau. Tusa tama nii ayaak: 
\p “Wika amina inakem Rutaitjai. Amek mina aishug ayá nuna shiig patayiyaitme, nuniau asam ame minak kuitamjumainaitme. Nuadui ame nuwatjukta tajame”, tiuwai. 
\p  
\v 10 Tusa tama Booz ayaak: “¡Nawanjuh, Tuke Pujuu pegkegnum yumigtamsati! Amek dekas amina aishjum aajakua duka shiig umigme. Nuadui tikich aents datsauch, ujunakesh nuniachkush wiakchakesh mina nagkaetasu aidau egamainaitkum, mina egatkaume.  
\v 11 Nuadui nawanta ishamkagtukaipa, ame nuwa pegkejaitam nunak mina yaaktajuig ashí dekainawai. Nuadui ame segatam nunak imatiksanuk umiktajai. 
\p  
\v 12 “Tujash wika amina aishjum aajakua nuna patayiyaitkunush, tikima shiig patayichuitjai, dekas niina shiig patayi aidauk batsatui.  
\v 13 Tuja yamaikik juwi kanagta, kashin amina aishjum aajakua nuna shiig patayi puja dusha, wi kuitamkatjai tujamtimpash nunú dekaami. Untsu nii dakitakuig, wi kuitamkatjame. Nunak Tuke Pujuu daajin umiktinjun tajai. ¡Tuja yamaik juwi shiig kanaja tsawagta!” tiuwai. 
\p  
\v 14 Tusa tima Rutak Boozai ayaumas tepes kanajui. Nunik tsawak eke shiig pan weatsaig nantakiuwai, wagki Booz chichaak: “Juju nuwa ajanum tanta nunak makichkish wainkashtinme”, tiu asamtai.  
\v 15 Nunik pujuttaman Booz chichajak: “Jáanchjum atiam wegkukam shiig emetuata.” Tusa tima achika emetuamtai, cebadan cuarenta kilo nagkagas yajatuauwai. Dutika jigkatua aenskam Belén wakitkiuwai. 
\p  
\v 16 Nunik niina tsatsaji pujamunum jegamtai, iniak: 
\p “¡Nawanta wajuk wekaesaume!” tau. Tama Rut Booz tibaun imatiksag ashí ujakui. 
\p  
\v 17 Tuja ataktushkam chichaak: 
\p “Juna cebadan sujusa chichagtak: ‘Amina aishjumi dukuji puja nuwig uwegmatkek waketmaitsume’ tujutmae”, tiuwai. 
\p  
\v 18 Tusa timatai Noemí niina chichajak: “¡Nawanta waugtutsuk pujusam dakasta wajukatig! Auk niig kajimatkig idaisashtatui, tuké wamak chichas epegkea idaisattawai”, tiuwai. 
\c 4  
\s1 Booz Rutjai nuwenamu 
\p  
\v 1 Etsa agkuantai Booz yaakta waitijin aents aidau ijunajaku aina nuwi weuwai. Nunik nuwi jegan eketu. Nunik eketu Rutan aishi aajakua nuna shiig patayi nagkaemattaman wainak untsuka chichajak: 
\p “Juwi tanta ekemsata, chicham awa nunú chichasmi”, tiuwai. Tusa tima jegan ekemsauwai. 
\p  
\v 2 Nunikmatai nunú yaaktanmaya apu eme anentsa diitai aidaun diez ipauwai. Dutikam ditashkam nuwi jegantag ekemsajui. Nunikagmatai,  
\v 3 dita antuinamunum Booz niina patayin chichajak: 
\p “Noemí Moab nugkanum pujau wakitki tae. Nunik iina patayi Elimélecka nugke aajakua nuna sujuktag tawai.  
\v 4 Nuniau asamtai, amina nii dekati, nunik sumaktag takug yamaikiuch juju apu aina dusha antuinai, sumaktajai tusa titi tajame. Ame Eliméleckan shiig patayi asam, niina nugkega duka dekas sumamainaitme. Untsu ame sumakchatnaitkumek ujatkata. Ame dakitakminig, wi sumaktajai”, tiuwai. 
\p Tusa tama nii ayaak: 
\p “Nugkanak wi sumaktajai”, tiuwai. 
\p  
\v 5 Tusa tutai Booz niina chichajak: 
\p “Shiig anentaimsata nijah, ame nunú nugka sumakmek, waje Moabnumia nuwa puja nujai nuwenattame. Wagki, nunú nugka yanau aajakuita duka nunisag niina daaji megkaetsuk asati tusam”, tiuwai. 
\p  
\v 6 Tusa tama nii chichaak: 
\p “Nuninaitkuig wika nunú nugkanak sumamaitsujai, wagki mina uchig aidau nugkenchau wainak juwamain asagmatai. Untsu ame sumaktag takumek dekas ame sumakta, wi sumamainun amina idaitajame”, tiuwai. 
\p  
\v 7 Tuja nunú tsawantinig Israel aents aidauk makichik aentskesh niinu amainun tikichi suwakug, niina sapatjin\f + \fr 4:7 \ft Sapat pachisa ausata Dt. 25.9-10.\f* juinia yantamen ukuimak nunú aents sumaun sujaku ainawai. Nuna betek umiak,  
\v 8 niina sapatjin ukuimak Boozan susauwai. Dutika chichaak: “Ame nugkak sumakta”, tiuwai. 
\p  
\v 9 Tusa tima Booz apu aidau, nuigtu tikich Israel aents aidau aatus nuwi batsatun chichajak: “Wi Noemí aishi Elimélec tuja uchiji Quilión, Mahlón aatus aajaku aina nuna nugkenak yamai atum antagmin sumajai.  
\v 10 Tuja wi Rut Moabnumia nuwa wajea nuna nuwatkattag dushakam dekagme. Nunak dutikattajai, wagki niina aishi Mahlón aajakua nuna daaji megkaekai tau asan. Nuadui Mahlónka daajig, tuja nii wegantu aidaushkam juju yaaktanmak megkaekashtinai. Atum dekamunum junak tajai”, tiuwai. 
\p  
\v 11 Tusa timatai apu múun aidau tikich aents aidaujai nuwi batsatu chichainak: “¡Ehe, duka dekas iishkam wakegaji! ¡Nunú nuwa amina jemin wayatta nunak Tuke Pujuu yaigti, dutikam Raquel Leajai iina dukuji aajaku aina nujai betek atin ati! ¡Untsu amek Efrata, tikich daaji Belén tuuta awagmatia nuanuig, eme anentsa ajantusa diitai atatme!  
\v 12 ¡Tuke Pujuu yaimpasmatai, juju nuwa jujai kuashat uchijinatin ata! Tuja wakegaji Judá Tamarai akiamu Fares shiig kuashat uchigtin aajakua, iman ati tusa”, tiajui. 
\p  
\v 13 Aatus Booz Rutjai nuwenauwai. Nunik pujaun Apajuí Rutan ejapjukti tima, ejapjuk uchi aishmagkun uchigmakui.  
\v 14 Nunik uchigmakmatai, nuwiya nuwa aidau Noemín chichajuinak: 
\p “¡Tuke Pujuu emematiagmi, wagki nii yamai amina kuitamjamkatnun tijajumin amasu asamtai! ¡Itusag amina tijajumek Israel wegantu aidaunmak eme anentsa diitai ah! taji.  
\v 15 Ame muumpakiaminish nii shiig anemtijamsatnai, wagki amina uchigmi nuwe amina senchi anempa nuna uchiji asa. Nuadui Rutak, amina uchijum siete amaina, nuna nagkaesau atinai”, tiajui. 
\p  
\v 16 Tusa tiajam Noemí uchin juki tsakapajui.  
\v 17 Nunú uchin Noemí pagkus wajaun nuwa aidau wainkag chichainak: “¡Noemís uchigmakatai tumain anentaji!” tuidau. Nuna tuidau asag uchi daajin adaikajui Obed.\f + \fr 4:17 \ft “Obed” tawa duka hebreo chichamnumak “kuitamkagtin” taku tawai.\f* Nunú aajakui Jesé apaji Davitan apachji aajakua nunú. 
\s1 David wegantu aidau 
\p  
\v 18 Juju aajaku ainawai Fares wegantu aidau: Fares aajakui Hesrógka apaji.  
\v 19 Hesrón aajakui Ramá apaji. Ram aajakui Aminadapa apaji.  
\v 20 Aminadab aajakui Nahasógka apaji. Nahasón aajakui Salmónka apaji.  
\v 21 Salmón aajakui Booza apaji. Booz aajakui Obeta apaji.  
\v 22 Obed aajakui Jesé apaji. Tuja Jesé aajakui Davita apaji.