\id GEN - Aguaruna (Awajun) NT -Peru 2009 (DBL-2013) \h Génesis \toc1 Nagkamnamu \toc2 Génesis \toc3 Gén. \mt2 Nagkamnamu \mt1 Génesis \ip Génesis tawa nunak “nagkamnamu” taku tawai. Apajuí chichame yama nagkamchaku agagbau Génesis tawa nuwi augmatui nayaimpish, nugkash, aentsush, tuja ashí tikich waji aidau ii wainainag dusha wajuk najaneakukita nuna. Israel aents aidaush tuwiya jiinjauwaita nunashkam augmatui. \ip Juju yama nagkamchaku agagbauwa juwi dekaji Apajuí aentsun najanauwa nujaish wajuk antugdainuk ayi. Tuja wajuk nagkamdaukita pegkegchau takatash dushakam juwi agagbauwai. Apajuí chichamen umigtsuk dita wakegamun takasu asagmatai, waitut nagkamnamu. \ip Nunik dita pegkegchau takamsamujin senchi waituidau asagmatai, Apajuí aentsun agkanmitkatatus nagkamauwai. \ip Aents aidau Apajuín umigtsuk shiig pegkegchaun takaidau asagmatai, Apajuí nugkanum yumin yutumtikag aentsun kuntin aidaujai ijinak Noék Apajuí wakegamun takau asamtai, niina nuwen, uchiji aidaun, uchiji nuwe aidaun, niina aatus uwemtikjauwai. \ip Dutikamshakam aents aidauk nuna dekayatak ima Apajuínak umigtsuk, ataktu nagkamawag pegkegchaun takainak makichik kumpin muuntan najaniagtai, Apajuí dita anentain dekaju asa nuna kumpinan tsaikui. Dutika aents aidaun suwimkan suwak maki makichik chichamtin antugdaimainchau emakui. \ip Aatus Apajuí yama nagkamchak ashí waji aidaun najankauwa nuna pachis augmatui, dutika nuigtushkam Apajuík niina aentsji aidaunak kajimakig idaisashtina nuna pachis augmatus inagnawai. \c 1 \s1 Yama nagkamchaku najankamu \p \v 1 Yama nagkamchakug, Apajuík nayaimpin nugkajai najanauwai. \v 2 Nugka niimeg atsau, ayatak nayants kuna, suwe ijiamu aajakui. Nuna awanken Apajuín Wakani\f + \fr 1:2 \ft “Apajuín Wakani” tawa nunak “Wakani Pegkejin” taku tawai. Duwi Nuevo Testamentonmak tutupnik Wakani Pegkeji tawai. Tuja Wakani Pegkejiya duka Apajuíyai.\f* buchitu au. \p \v 3 Nuadui Apajuí chichaak: “¡Tsaaptin weti!” tusa tamawaik, tsaaptin wajasui. \v 4 Nuna Apajuí diis “tsaaptin aku ima pegkejai”, tusa tsaaptinun suwenmayan akankauwai. \v 5 Duwi tsaaptinun adaikauwai “tsawai”, tuja suwen adaikauwai “kashi” juna takas ejeyuwai makichik tsawantan. \p \v 6 Nuigtu Apajuí chichaak: “Agkaju múun wajasti, nuniak yumin akanjati”, tiuwai. Tamawaik imanisag uminkauwai. \v 7 Dutika Apajuí agkajun najana, yumi nugkaya atinun tuja yakiya atinjai akankauwai. \v 8 Dutika Apajuí agkajua nuna adaikauwai “nayaim”. Juna umik kintamag tsawak jimag tsawantan ejeyuwai. \p \v 9 Nuna ashimak Apajuí chichaak: “Nayaimpi nugkaan yumi ayá juka makichik ijunbaunmag ijunjati, nunitai buku wantinkati”, tiuwai. Tamawaik imanisag uminkauwai. \v 10 Yumi makichik ijunbaunmak ijunjamtai buku juwakua nuna Apajuí adaikauwai “nugka”, untsu yumi piyajua nuna adaikauwai “nayants”. Nuna Apajuí shiig pegkeg diisui. \v 11 Nuna umika Apajuí chichaak: “Ashí nugkanum dekas ajak aidau, dupa nejen aidaush, nuigtush numi nejen aidaushkam tsapakti”, tiuwai. Tamawaik imanisag uminkauwai. \v 12 Nugkanmak ashí ajak aidau tsapakui, dupa nejen aidaush antsag numi nejen aidaushkam, nejenak mantamsawag ijuntsauwai. Nuna Apajuí shiig pegkeg diisui. \v 13 Juna aatus kampatum tsawanta duwi umikui. \p \v 14 Tuja nuigtushkam Apajuí chichaak: “Agkaju múun wigka weaja juiyash, etsantug nugkan tsaapmitkau aidau aitnume, nunú etsantak akankati tsaaptinun suwenmayan, dutikam tsawan, nantu, mijan aina nunú dekaapatain iwainau agtinun. \v 15 Nunú nayaimpin agkajujin nanamsag etsantuinak ashí nugkan tsaapmitkau agtinme”, tiuwai. Tamawaik imanisag uminkauwai. \v 16 Nuadui Apajuí dekas jimag etsantin agtinun najanauwai: Tsawai etsanjatnun ima muuntan najanak, kashi etsanjatnunak yaijan najanauwai. Nuigtushkam yaya aidaunashkam najankauwai. \v 17-18 Dutika Apajuí nugkan tsawai kashijai tsaapmitkatnun, etsantin aina nuna apusauwai agkaju múun wigka weaja nuwi. Nuna Apajuí shiig pegkeg diisui. \v 19 Juna taka takakua kintamag, ipak usumta juu tsawantan ejeyuwai. \p \v 20 Nuna ashí umiku asa, Apajuí chichaak: “Namaka batsamsatin aidaush ditashkam yujaktinme, nuniagtai nugka awanken, nayaimpin agkajuji aina juwi yujasagtin aidaushkam, chigki wegantu aidaush yujaktinme”, tiuwai. Tamawaik imanisag uminkauwai. \v 21 Nuigtushkam Apajuí najankauwai nayantsanmaya kuntin dekas múun aina nuna, nuigtushkam tikich namak yaig aidaun nagkamas ashí najankauwai. Chigki wegantu aidaunashkam imatiksag najankauwai. Nuna Apajuí shiig pegkeg diisui. \v 22 Juna najanak Apajuí pegkegnum yumigkiak: “Yujaktajum imaniakjum nayantsanum piaktajum, tuja chigki wegantu aidautigmeshkam imanisjumek yujaktajum, imaniakjum ashí nugka jamagtajum” tiuwai. \v 23 Makichik uwejan amua tsawanta duwi junak najanauwai. \p \v 24 Nuigtushkam Apajuí chichaak: “Nugkanmashkam yujakti kuntin maki makichik niimtin aina nunú, kuntin tagkumtai aidau, tagkumchatai aidaujai, tuja tikich kuntin japiinas yujau aidaushkam”, tiuwai. Tamawaik imanisag uminkauwai. \v 25 Apajuí juju kuntin aidaun najankauwa nunak, ashí pegkeg diisui.\fig |src="CO00604b.tif" size="span" loc="Gen. 1.24-25" ref="Génesis 1:25" \fig* \p \v 26 Ashí juna umik chichaak: “Yamai aents iina niimejai betek najanami, nii nugkanum pujusmatai, namak nayantsanmaya aidaush, nanamtin aidaush, kuntin aidaush, kuntin japiinas yujau aina dushakam ima niinak umigtinme” tiuwai. \q1 \v 27 Apajuí aentsun najadauwa nunak niina niimejai betek, aishmagkun nuwajai najanauwai. \q1 \v 28 Dutika pegkegnum yumigkiak: \q1 “Yujaktajum, nuniakjum nugkak ashí jamagtajum, \q1 tuja nayantsanmaya namak aidauk ashí atum kuitamkatajum, \q1 tuja agkajunum chigki nanamin aidaush, \q1 kuntin wegantu nugkanum yujaka \q1 dushakam ashí atumin umigtamtinme”, tiuwai. \p \v 29 Tusa Apajuí chichaak: “Yamai atum shiig antuktajum; ashí ajak juju nugkanmaya nejen aina nunak, numi neje yujutai aina nujai, atum yuwatnun umigkajime. \v 30 Unstu, ashí kuntin nugkanum ayá nunash, chigki wegantu aidaunashkam, japiinas yujau aina nujai, ashí pujutji ajamu aina nunak, ashí dupa samekbau aina nuna dita yuwatnujin umigkajai”, tiuwai. \p Tamawaik imanisag uminkauwai. \v 31 Apajuí ashí nii najankamujin ijumag diis tiki pegkeg wakejumain diisui. Juna najanak ashimak juinia uwejan makichik ijuk tsawantan ejeyuwai. \c 2 \p \v 1 Juna Apajuí aatus nayaimpin, ashí nayaimpinum ayá nujai najana, nugkanash ashí nugkanum ayá nujai najanak ashimkauwai. \v 2 Ashí najanak umik, tsawan sieteya juwi Apajuík ayamjauwai. \v 3 Nuadui nunú tsawantan Apajuí etegkauwai, tsawan pegkejam tuke takashtai, ayamtai atin ati tusa. \v 4 Jujuwai Apajuí nayaimpin nugkajai najanamua nunú pachisa augbattsamu. \s1 Nugka pegkeg Edén tutainum Apajuí aentsun apusamu \p Apajuí nayaimpin nugkajai najanauwa nunú tsawantaik, \v 5 makichik numikesh, dupagkesh tsapaichu aajakui. Wagki eke Apajuí yumin yutumtikchau asamtai. Nuigtushkam aents nuna takai ajakmamainkesh atsujakui. \v 6 Ayatak nugka initkenia yumi bukuiti jiinki nugkan ukatujakui. \v 7 Nuwiyan Apajuí, nugka yukukuntun juki aentsun najanauwai. Dutika najana aepes, dujinum umpua mayain egketuk, aents iwaku ema inankiuwai. \p \v 8 Nuna dutika, Apajuí etsa minitaijiya atú Edén nugkanum yujagken ajatuauwai, dutika nuwi nii aents najanamujin apusauwai. \v 9 Apajuí ashí numi pegkeg aidaun yujág yutai aidaunash uyujkauwai. Untsu nuna ejapeen ajatuawai jimag ajakan. Makichik ajak nuna neje yuwakuik tuke jachatai tabaun, tikich ajakan neje yujuaik, pegkejash pegkegchaujai dekatai tabaujai. \p \v 10 Nunú nugka Edégnum makichik namak jiiniuwai ajak aidaun ukatkatin. Nunik nuwiya ipak usumta imajin namak tsegkejui. \v 11 Makichik tsegkeakun daaji Pisón tutai aajakui. Nunú namakak nugka Havilá tutai dekas oro pujamua nuna tentea apajakui. \v 12 Nuiya oro ima shiig pegkejai. Nuanuig ayawai numi bedelio daagtin puwaji kugkuin, tuja kaya ónice tutaishkam ayawai. \v 13 Tuja tikich tsegkeakbaun daajiyai Guihón tutai. Nunú Cus nugkan ashí tentea apajakui. \v 14 Kampatuma nunuwai namaka daaji Tigris. Duka Asiria nugka, etsa minitaiya nuni awa aatus nagkaemakui. Untsu ipak usumta nuna daajiyai namak Eufrates. \p \v 15 Apajuí aentsun Edégnum: “Juwi pujusam takakum ajakmata, dutikakjum kuitamkata ashí wi najankag juka”, tusa apusauwai. \v 16 Dutika chichajak: “Ashí yujág juju ajanum ayá juka yuwata. \v 17 Untsu yujág pegkeg, pegkegchaujai dekatai ajá ejapeen waja duka yuwawaipa, nunú yuwakmek dekas jakattame”, tiuwai. \p \v 18 Nuna tusa Apajuí chichaak: Aishmag ima nigki pujakug pegkegchauwai, dekas niijai tsanias pujusa yainimainun najanatjai, tiuwai. \v 19 Apajuí ashí nugkanmaya kuntin aidaun najankauwai, ashí chigki wegantu aidaunashkam najanak aentsun juki itan awajus: Ame maki makichik kuntin aina juna daajig adaijata, tusa tima nii imatiksag adaijauwai. \v 20 Ashí kuntinu daaji aidaunak, chigki wegantu aina nunashkam nii adaijamua nunisag juajui. Nuna aents dutika takak pujakushkam, niijai atuesa yainimainjinak igkugchauwai. \p \v 21 Nuadui Apajuí aishmagkun kaján ipatuk senchi ikanag niina pagaen makichik jujukiuwai, dutika agkau tepeamtai nigki esamtikauwai. \v 22 Nunú aishmagkun pagae jujukbauwai Apajuí nuwan najanauwai, dutika aishmagkun ejetiuwai. \v 23 Nuna wainak aishmag chichaak: \p “Juka mina iyashjuiya pagae juki najanamui, nuadui niina daajig nuwa tutai atatui, wagki Apajuí aishmagnumian juki najadau asamtai.” \p \v 24 Nuadui aishmag nuwenkug makichik iyashik weawai. Nuniau asa apajinak niina dukujijai ukuak ima niina nuwejaig pujumainai. \p \v 25 Aishmagkuk, niina nuwejai mai wisu batsamajaku ainawai, tujash nuniakush datsaamájakchaju ainawai. \c 3 \s1 Adán Evajai Apajuí chichame intimjukiagbau \p \v 1 Apajuí ashí kuntin tagkumchatai aidaun najankauwa nuwiya, dapi ima senchi kajinkachu, tsanumtan yacha asa, nuwan tajua iniak: \p “¿Apajuísh wajinjutpagmae, juju yujág aina duka makichkish yuwawaigpajum tujamiagmaka?” tau. \p \v 2 Tama nuwa ayaak: \p “Yujagkek ashí yumainaitji. \v 3 Untsu Apajuí iina chichagtamak, tikich yujág ejapeen waja auna nejeg yuwawaigpa, antiitkesh antigkaigpa, auna neje yuwakjumek jakattajume, tusa tujamaji” tau. \p \v 4 Tutai dapi nuwan chichajak: \p “Auk wainak tujamne, jakashtatjume. \v 5 Apajuí shiig dekawai, au yujág yuwakjumek, atum wajukua ainagme nunú wainmamkajum Apajuíjai betek wajasjum, pegkeg, pegkegchaujai dekamainaitjum nuadui aunak tujabiugme”, tiuwai. \p \v 6 Tama nuwa yujagken diistakama shiig senchi wakejukui. Nuniak dekas yuwatjai, nunikan Apajuí wainbau yacha iman atajai tusa, akaka juki yuwauwai. Nunik aishinashkam susam, niishkam juki yuwauwai. \v 7 Nuna yuwawag wajanbauwaik, mai wisu wajamun wainmamkajui, nunikag makichik ajak higuera tutaya nuna dukeen apajag itipjuawajui. \p \v 8 Nunikag batsatai aagkú dase dasenbaunum Apajuí wekagun antukag, waipakai tusag tupikakiag numi ijunbaunum uumkajui. \v 9 Tujash Apajuí aishmagkun untsuka iniak: \p “¿Tuwi amesh pujame?” tau. \p \v 10 Tama nii ayaak: \p “Wika ame minamun antukan ishamkajame, núnikan wisu pujau asan uumjukjame”, tau. \p \v 11 Tutai Apajuí aishmagkun chichajak: \p “¿Ya ame wisu pujamunash dekamtijamame? ¿Wagka wi amina yujág yuwawaipa timajam dusha yuwamume?” \p \v 12 Tama aishmag Apajuín ayaak: \p “Ame wijai tsaniasa pujusa yainikti tusam nuwa sujusmaum nunú yujagken sujusmatai, wika yuwamjai” tau. \p \v 13 Tutai Apajuí nuwan iniak: \p “¿Amesh wagka dutikamume?” \p Tama nuwa ayaak: \p “Minak dapi tsanujamtai, yujagken yuwamjai”, tiuwai. \p \v 14 Timatai Apajuí dapin chichajak: \p “Amek juju dutikau asam, ashí kuntin aidaun nagkaesau tikima shiig pegkegchau atinaitme. Yamai nagkamsamek japiintsam wekaesam nugka yukukuntu yuu wekaetinaitme. \v 15 Amek yamai nagkamsamek nuwajaig tuke shiwag atinaitme, nuadui amina uchijum wegantu agtina dusha, nuwa uchiji wegantu agtina nujaish tuke shiwajak agtinai. Nuwiya makichik amina buukmin dekenjamkatnai, tujash amek ayatak niina sagkani esattinaitme”, tiuwai. \p \v 16 Nuna tusa nuwan chichajak: \p “Amek ejapjukmesh najaimakum senchi waittsam uchigbau atinaitme. Imanika waitiakmesh tuke amina aishjumjai pujutak waketinaitme, nuniakmeshkam amina aishjum tabau tuke umigtinaitme”, tiuwai. \p \v 17 Tusa aishmagnashkam chichajak: \p “¿Wagka nuwemin chichame antugkumesh, wi juju yujág yuwawaipa tusa timajam dusha yuwamume? Ame umishtaimin yamai nagkamsag nugkak shiig pegkegchau wajastatui. Amek nuwiya waittsam ajakmam yuwatnaitme, ima imaniakuam ame jakum ukuktinaitme. \v 18 Nugkanmak jagki, ashí numi, dupa jagkigtin aidaush yujaktatui. Imanikmatai ikamia ajak aidau yutinaitme. \v 19 Amina senchigmin takasa yuwa pujusam ataktu nugka najaneakum ukuktinaitme, wagki amek nugka najanamu asam. Nuadui ame jakmeshkam nugka juki najanamu asam, nunismek nugka najaneatnaitme”, tiuwai. \p \v 20 Tusa tima Adán niina nuwe daajin adaikauwai Eva: Nii ashí aentsun dukuji atin asamtai. \p \v 21 Tuja Apajuí dita nugkujagtinun kuntinu duwapen najatua anujauwai. \v 22 Dutika Apajuí chichaak: “Yamaik aentsuk jutii ainag nujai betekmamtin wajasaje, iman asag ditashkam pegkejan pegkegchaujai dekainawai. Nuniau asag yamai nagkamsag yujág pujutan sukagtina auna yuwawag, tuke jatsuk pujusainum tajai”, tiuwai. \p \v 23 Nuadui Apajuí aentsun Edégnum pujaun jiiki juki yamaik nugka najanamua juwi takasa yuwa pujustinme tusa apusauwai. \v 24 Dutika jiiki ajapeak, Apajuí niina aentsjin querubin aidaun etsa minitaiya aatuni awaantauwai. Dutikak yujág pujuta sukagtina nuna waya yuwawainum tusa puyag kegaun apujtusui. Nunú Edégkan tentea apajakui. \c 4 \s1 Caín Abeljai pachisa augmattsamu \p \v 1 Adánka nuwe Eva ejapjukui, nunik pujus tsawanji jegajim aishmagkun uchigmakui, nunik adaikauwai Caín. Nunak: “Makichik uchin aishmagkun uchigmakjai, junak Apajuí minak sujuse”, taku tiuwai. \v 2 Duwi pujus Eva tikichin uchin Abelan Caígka yachin uchigmakui. Abelak uwijan kuitamajakui, untsu Caín ajakan ajakbau aajakui. \p \v 3 Kuashat tsawan nagkaemakiu ai, makichik tsawantai, Caín Apajuí anentag susatnun ajaka nejen juuka juki ejentauwai. \v 4 Tuja Abelchakam makichik uwig yama nagkamchak petsakbau shiig duwegman achika juki Apajuín emematak ejetiuwai. Dutikamtai Apajuí Abelnak shiig anenjauwai, nuadui Abeldaunak shiig anentus jukiuwai. \v 5 Untsu Caígnak shiig anenjachui, tuja nii anentag susamunashkam shiig anentsag jujukchauwai. Dutikam Caín senchi kajekui, nunik kajekbautak wekagu. \v 6 Nunittaman Apajuí chichajak: “¿Wagka imanika kajekmesh wekaeme? \v 7 Amesh pegkeg takakmek, shiig aneasam wekaemainaitme, amek nuniatsum duwi amina tudaujum wagagtamkittak awagtamui. Tujash amek tudauwa duka depetmainaitme”, tiuwai. \p \v 8 Makichik tsawantai Caín yachin chichajak: “Ajanum wemi” tusa yachin juki weuwai. Nunik atushat akanak yachi Abelan mauwai. \v 9 Dutika yachin maamtai, Apajuí Caígkan chichajak: \p “¿Dusha amina yatsum Abelash wajukame?” tusa tama, \p Caín ayaak: “Achah, wikaitag mina yatsuju kuitamnun”, tiuwai. \p \v 10 Tutai Apajuí chichajak: \p “¿Wagka yatsumesh aikaume? Ame yatsum maakum numpe nugkanum ukagbauwa nunú mina untsujui, suwimak susata tusa. \v 11 Nuadui amek shiig pegkegchaunum juwaktatme, juju nugka yatsumi numpe ukagbaun uwaja nunú nugkanmak amek pujuschattame. \v 12 Ajakak ajattame, tujash tsapaishtatui. Emetnaja pujamugmek atsugtamtinai, ayatak wainkam tikich nugkanum wekaetinaitme, imaniakmesh ame pujusa ayamainuk igkugchatnaitme”, tiuwai. \p \v 13 Tusa tama Caín Apajuín ayaak: \p “Mina suwimkajuk shiig katsunmainchawap atatua. \v 14 Yamaik juju nugkanmak ajapjame, nuadui wi amijai pujamunak idaikun, tikich nugkanum machikish ayamtsuk wainkan wekaetatjai, nuni wekagai mina yaki igkunkat nunú minak mantuatin ati”, tiuwai. \p \v 15 Tutai Apajuí chichajak: \p “Aents amina mantamuk, sieteya imania suwimkan jukiagtinai”, tiuwai. \p Nuna tusa Apajuí Caígka iyashin maam amainchau apujtus akupkauwai. \v 16 Dutikam nii pujusa Apajuíjai chichasbaunak ukuak Nod nugkanum wee pujusui. Nod nugkak Edégnum wajasa diismak etsa minitaiya nuni aajakui. \s1 Caín wegantu aidau \p \v 17 Caígka nuwe ejapjuk aishmagkun uchigmakui, dutika Enoc adaikauwai. Dutikamtai Caín nuwi yaaktan najana niina uchiji daajin Enoc adaikauwai. \p \v 18 Tuja Enoc akiauwai Irad. Irad akiauwai Mehujael, Mehujael akiauwai Metusael, Metusael akiauwai Lámec. \p \v 19 Lámec jimag nuwan: Adá daagtinun, Silá daagtinjai nuwatkauwai. \v 20 Adá uchigmakui Jabalan. Tuja Jabal wegantu aidauk aakchinum batsamin, tagkun kuitamin aajaku ainawai. \v 21 Jabala yachi aajakui Jubal. Nuna uchiji wegantu aidauk arpan awatin, pigkui umpuin aajaku ainawai. \v 22 Siláshkam uchigmakui Tubal-caín. Nigka jiju bronce, hierro aina nuna najanajaku aidaun apaji aajakui. Tubal-caígka umayi aajakui Naamá. \p \v 23 Lámec niina nuwe aidaun chichajak: \q1 “Mina duwag aidauwah, antuktajum: \q1 Makichik aents mantuatag tusa ijutkui wi maamjai. \q1 \v 24 Caígka mauk sieteya imania suwimka jukitnai tibauwai. \q1 Tuja mina mantauk setenta y sieteya imania \q1 suwimkanak jukitnai”, tiuwai. \s1 Adán niina nuwe Evayai uchiji kampatuma nuna akiamu \p \v 25 Adánka nuwe ataktu ejapjuk uchi aishmagkun uchigmakui, dutika adaikauwai Set. Nunak: “Mina uchig Abelan Caín mauwa duwi minak juna Apajuí sujuse”, taku tiuwai. \p \v 26 Setchakam makichik uchin akia adaikauwai Enós. Duwi nagkamas aents aidauk Apajuín emematuinak niina daajin adaitus segajaku ainawai. \c 5 \s1 Adán wegantu aidau \r (1 Cr. 1.1-4) \p \v 1 Juju ainawai Adán wegantu aidaun daaji agatkamua duka. Apajuí yama nagkamas aentsun najankug niina niimejai betekmamtinun najanauwai. \v 2 Aishmagkun nuwajai najanauwai. Dutika yama najanbauwaik shiig yumi yumigkis juna daajig aents ainawai, tuu adaikauwai. \p \v 3 Dutikam Adán ciento treinta mijan ejeyi pujus akiauwai Set, niijai betekmamtinun. \v 4 Nuna akia pujusui ochocientos mijan, tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \v 5 Ashí ijumjamak novecientos treinta mijan pujus jakauwai. \p \v 6 Set ciento cinco mijan ejeyi pujus uchiji aishmagkun Enósan akiauwai. \v 7 Nuna akia pujusui ochocientos siete mijan, tuja nuigtushkam uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \v 8 Ashí ijumjamak, novecientos doce mijan pujus jakauwai. \p \v 9 Enós noventa mijan ejeyi pujus uchiji aishmagkun Cainágkan akiauwai. \v 10 Nuna akia pujusui ochocientos quince mijan, tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \v 11 Ashí ijumjamak, novecientos cinco mijan pujus jakauwai. \p \v 12 Cainán setenta mijan ejeyi pujus uchiji aishmagkun Mahalaleelan akiauwai. \v 13 Nuna akia pujusui ochocientos cuarenta mijan, tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \v 14 Ashí ijumjamak novecientos diez mijan ejeyi pujus jakauwai. \p \v 15 Mahalaleel sesenta y cinco mijan ejeyi pujus uchiji aishmagkun Jéredtan akiauwai. \v 16 Nuna akia pujusui ochocientos treinta mijan, tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \v 17 Ashí ijumjamak ochocientos noventa y cinco mijan ejeyi pujus jakauwai. \p \v 18 Jéredtak ciento sesenta y dos mijan ejeyi pujus uchiji aishmagkun Enokan akiauwai. \v 19 Nuna akia pujusui ochocientos mijan, tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \v 20 Ashí ijumjamak novecientos sesenta y dos mijan ejeyi pujus jakauwai. \p \v 21 Enoc sesenta y cinco mijan ejeyi pujus uchiji aishmagkun Matusalégkan akiauwai. \v 22 Nuna akia pujus Enoc trescientos mijan Apajuí wakegamun takajak pujusui. Tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \v 23 Ashí ijumjamak trescientos sesenta y cinco mijan pujusui. \v 24 Enokak Apajuí wakegamun takak pujau, makichik tsawantai ayatak megkaekauwai. Apajuí niinak jukiuwai. \p \v 25 Matusalén ciento ochenta y siete mijan ejeyi pujus uchiji aishmagkun Lámekan akiauwai. \v 26 Nuna akia pujusui setecientos ochenta y dos mijan, tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \v 27 Ashí ijumjamak novecientos sesenta y nueve mijan ejeyi pujus jakauwai. \p \v 28 Lámec ciento ochenta y dos mijan ejeyi pujus makichik uchiji aishmagkun akiauwai. \v 29 Dutika adaikauwai Noé. Nunak: “Apajuí nugkan pegkegchaunum yumigjau asamtai, shiig senchi takainaku waituinag nunak, juju uchi ayamtijamjattawai”, taku tiuwai. \v 30 Noé akiinamtai nuigtushkam Lámec pujusui quinientos noventa y cinco mijan. Tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \v 31 Ashí ijumjamak setecientos setenta y siete mijan ejeyi pujus, jakauwai. \p \v 32 Noék niina uchiji: Sem, Cam Jafet aatus aajaku aina nunak quinientos mijanan ejeyi pujus akigkui. \c 6 \s1 Aents aidau ayatak pegkegchaunak takajaku aidau \p \v 1 Aents ashí nugkanum kuashat kaweagtai, nawanji aidaushkam akiinkauwai. \v 2 Nunú nuwa shigmauch aidaun, Apajuín uchiji aidau nuna diisag etegkeg dita wakejamun nuwatkaju ainawai. \v 3 Nuniagtai Apajuí chichaak: “Aentsuk ayatak tudauk asag yamai nagkamsag tuke pujuschatin ainawai, ayatak ciento veinte mijan pujusa jagtinai”, tiuwai. \p \v 4 Tuja Apajuí uchiji aidau, aentsu nawanji aidaun nuwatuk uchi akiamu aidau gigante senchi maanin wajasu aajaku ainawai. \p \v 5 Aents aidau nugkanum batsamas senchi tunamainak, ima pegkegchaunak anentaimtus yujajuidaun Apajuí wainkauwai. \v 6 Imaniagtai Apajuí wake besemag anentaimak, najanmainchaunas najanawabiagtaih, tusa awake anentaimjauwai. \v 7 Nuna tusa Apajuí chichaak: “Ashí aents aidaun wi najanawaitag nunak, aentsnum nagkamsan, kuntinnash, tuja japiinas yujau aina nunash, chigkinash ashí betekmasan ijinatjai. Najanmainchaunas najanawabiagtai, tusan awake anentaimjai”, tiuwai. \p \v 8 Tujash Apajuík Noénak ima nigki puyatjusa umigbau asa, shiig anenjauwai. \s1 Noé arca najanamu \p \v 9 Jujuwai Noé pachisa augmattsamu. Noé aajakui aents shiig pegkeg, ima Apajuí wakejamunak takajaku, tuja tikich aents batsamajakua nujai ijumjamash niig dekas pegkejam aajakui. \v 10 Noé akiauwai kampatum uchiji aishmagkun, duka: Sem, Cam, Jafet aatus aajakui. \p \v 11 Tujash nugkanmak Apajuí diismak ayatak tudauk, pegkegchau takat aina duke piyak aajakui. \v 12 Ashí aents aidauk ayatak pegkegchaunak taka batsatun Apajuí wainkauwai. \v 13 Nunik Apajuí Noén chichajak: “Yamaik ashí nugkanum aents batsata nunak ijinatasan anentaimtugjai. Ditá pegkegchaujin kuashat maaniamu ayawai. Duwi ditanak ashí tikich nugkanum ayá nujai ijinattajai. \v 14 Nuadui numi puwagtin aina nunú dakajam arca najanata, dutikam tesaka umikta. Tuja nuigtushkam yumi wayawai arca tuntupe, tuja initkenishkam ashí pegkaejata. \v 15 Arca najankumek jujai betek dekapam najanata: Esanti ciento treinta y cinco dekapamu atatui, untsu wegkanti veintidos dekapamu nuigtu jimaituk atatui, antsag yakintig trece dekapamu nuigtu jimaituk atatui. \v 16 Tuja kampatuma imajin ekenim najanata. Untsu arcan jeega nuna nugkaan jimaituk dekapam makichik niimtai ujaittame, aikasmek nuna yantamen makichik waiti ujaita. \v 17 Wi yumin yutumtijattajai, dutika ai nunú ashí nugkanum piyagtatui, nuniak nugkanum pujutji ajamu batsataina nunak ashí ijinattawai. \v 18 Tujash amejaig chichaman umiktatjai. Tuja amek, amina nuwem, uchijum aidau, uchigmi nuwe aidau, aatsajum arcanmak chimpimattagme. \v 19 Tuja kuntin ashí nugkanmaya aidau, aishmag nuwajai arcanum chimpiattame, ditashkam jinutsuk amejai betek uwemkatnume. \v 20 Ashí chigki wegantu aina duka, kuntin tagkumtai wegantu aina dushakam, japiinas yujau aina nujai, jima jimagchik apatdayas amejai arcanum chimpimattawai. Ame uwemtai ditashkam uwemjatnume. \v 21 Nuigtushkam ashí yutai aidau juukam ijumjata, nuna kuntinush yuwatnume, tuja atumshakam nuwiyag yuwattagme”, tiuwai. \p \v 22 Tusa tima Noé Apajuí tibaunak imatiksag umikui. \c 7 \s1 Yumi yutug dujajua ashí nugkanum piyagbau \p \v 1 Apajuí Noén chichajak: “Ashí tikich aents aidaujai diismash, amek ima wi wakegamua duke umiakum pujame. Nuadui ame amina pataim uchijum aidaujai arcanum egkematajum. \v 2 Nuniakjum kuntin pegkeg aina nunú siete aishmag, siete nuwa aajam yajuakam chimpiata, untsu kuntin yuchatai aina duka makichik aishmag, makichik nuwa aajam egkeattame. \v 3 Nuigtushkam chigki wegantu aina dushakam jinaa megkaejai siete aishmag, siete nuwa aaja yajuakam chimpiata. \v 4 Siete tsawan asan yumin yutumtijattajai. Duka cuarenta tsawan, nuigtu cuarenta kashi yutugtatui. Wi najankamu aidau nugká batsata nunak ashí ijinattajai”, tiuwai. \v 5 Tusa tima Apajuí tibaunak imatiksag Noé umikui. \p \v 6 Yumi ashí nugka utuja piyajua nunak Noénak seiscientos mijanji ajai nunikui. \v 7 Tsawan yumi yutugtin jegamtai, nujagken uwemtugtasag Noé, niina nuwe, uchiji aidau, uchiji nuwe aidau aatus arcanum chimpimauwai. \v 8 Nunitai kuntin pegkeg aidaush, kuntin yuchatai aidaujai, tuja chigki aidaushkam, nugká japiinas yujau aidaujai, \v 9 Noé egkemamtai ditashkam nunisag Apajuí tibaunak imanisag jima jimagchik arcanum aishmag nuwajai chimpimauwai. \p \v 10 Arcanum chimpima siete tsawan wegai, nagkamdauwai yumi yutug dujajua nugkanum pimutan. \v 11 Noé seiscientos mijan ejeyu ai, jimag nantu taka, diesisiete tsawan wegai, yumi nagkamna nayaimpinmaya senchi yutau. Imaniai, initkanmaya yumi piyag teenak aushkam, ashí nugkanum pukuni shiig múun jiinjajui. \v 12 Nunik cuarenta tsawan, nuigtu cuarenta kashi tuke yutuu au. \v 13 Nunú tsawantinig Noé niina uchiji Sem, Cam, Jafet aatus aajakua nujai, tuja niina nuwe, nuigtu kampatum niina uchiji nuwe aidau aatus arcanum egkemawajui. \v 14 Nuigtushkam kuntin tagkumtai aidau, kuntin tagkumchatai aidau, japiinas yujau aidau, chigki wegantu aidau aatus ditajai betek chimpimauwai. \v 15 Tuja Noé arcanum egkemtai, ashí kuntin aina duka ditashkam jimag apa apatdayas chimpimauwai. \v 16 Ashí kuntin aidauk aishmag nuwajai apatdayas chimpimamtai, Apajuí Noén dutikata tusa tibaunak imatiksag umikui. Nunik ashí chimpimamtai Apajuí arca waitijin epeniuwai. \p \v 17 Nunikmatai, yumi nagkamna cuarenta tsawan, cuarenta kashi mijamtsuk tuke yutuu au. Imaniau asa nujag dujajua nugkanum pimak, arca kukag tepaun inanmiuwai. \v 18 Nujagkek neetsuk ayatak dujaju au. Imanik dujajak arcanak aan yakí takuiniuwai. \v 19 Imanik dujajiu asa, ashí nugkanum muja tsakaku aidaunak yutua emegkakui. \v 20 Ashí yutua emegkak, nuigtushkam sieteya imajin yakintin ewagak piyajui. \v 21 Imaniku asamtai aents nugkanum batsatuk ashí jinawajui, tuja chigki wegantu, kuntin tagkumtai wegantu, kuntin tagkumchatai aidaushkam, kuntin japiinas yujau aidaujaí ashí jinauwai. \v 22 Pujutji ajamu aidau nugkanum batsatuk ashí jinauwai. \v 23 Ima Noék, tikich niijai arcanum chimpimau aina nujaig uwemjauwai. Untsu arcanum egkemachaju aina duka ashí jinauwai. Aents, kuntin tagkumtai wegantu, chigki wegantu aidaushkam, kuntin japiinas yujau aina nujai ashí jinauwai. \v 24 Nujagkek ashí nugkanum piyag kuyutsuk ciento cincuenta tsawan asauwai. \c 8 \s1 Abau mijaakbau \p \v 1 Imanik tsawan atai, Apajuí Noén ashí kuntin niijai arcanum chimpijaidaujai wait anenjauwai. Nuadui Apajuí abau kuyuati tusa dasen nugká ajunjauwai, dutikam nunú umpuam kuyutan nagkamdauwai. \v 2 Tuja nugkanum waa múun ujanjamtai, yumi initkanmaya jiinaidaushkam ashí epennajui. Antsag nayaimpinmaya yumi senchi yutaushkam ashí mijaakui. \v 3 Nunikmatai duwi diipas kuyutan nagkamdauwai. Nunik ciento cincuenta tsawan ejegak nuni senchi kuyuau. \v 4 Nunik siete nantu taka nuigtu diecisiete tsawan wegai, muja Araratnum arca patamiuwai. \v 5 Tuja nujagkek tuke kuyu aig, diez nantu taka nuigtu makichik tsawan tsawaju ai, muja shiig múun aidaun titiji wantinjauwai. \p \v 6 Tuja cuarenta tsawan nagkaemai, arcanum egkemsa niimtain Noé ujainiuwai. \v 7 Dutika cuervon juki akupkauwai, tujash ekemainji atsau asamtai, kuyuati tusa dakak ayatak nanaak wainak wekagu. \v 8 Nuna dutika duwi pujus, kuyua buku weatsuash tusa dekatatus makichik pauman akupkauwai. \v 9 Tujash nugkak eke buku wantinchau asamtai, paumak nii ekemsa ayamainjin wainkachu asa wakitki arcanum tauwai. Nunikmatai Noé uwejen awentun pauman juki arcanum awayauwai. \p \v 10 Dutika ataktu siete tsawan dakasui, nunik awentsag pauman akupkauwai. \v 11 Dutikamu etsa akagai, olivo dukeen tsujig apas tauwai. Nunikmatai Noé anentaimas, dekas nugkak bukuap weawa tiuwai. \v 12 Tuja nuigtushkam siete tsawan dakasui, nunik awentsag pauman akupkauwai; tujash paumak ataktu wakitkig tachui. \p \v 13 Tuja nujag kuyua buku wajasua nunak Noék mijanjinak seiscientos ejeyi nuigtu makichik mijanan achiku ai nunikui. Mijan nagkamnamu yama nagkamchak nantu taka makichik tsawan tsawaju ai, Noé arca jeen chigkainiuwai. Dutika diikma kuyua nugka buku wajasun wainkauwai. \v 14 Tuja jimag nantua nuna achika veinti siete tsawan wegai, namakak shiig kuyua buku wajasui. \s1 Noé arcanum egketu jiinkimu \p \v 15 Ashí kuyua buku wajasmatai Apajuí Noén chichajak: \v 16 “Arcanum ame, amina nuwem, uchijum aidau, uchigmin nuwe aidaujai chimpigjum nunú ashí jiinjatajum. \v 17 Tuja ashí kuntin: chigki aidau, kuntin tagkumtai aidau, kuntin japiinas yujau aidau amejai chimpija dushakam ashí jiigta. Dutikawamin ashí yantamnum shiyaktinme, nunik yujaktinme, nuniak ashí nugkanum piyaktinme”, tiuwai. \p \v 18 Tusa tima Noé jiinak niina nuwen, niina uchiji aidaun, tuja uchijin nuwe aidaun aatus ashí jiijui. \v 19 Tuja ashí kuntin aidaushkam, tuja kuntin tagkumtai aidaush, tagkumchatai aidaujai, kuntin japiinas yujau aidaushkam, chigki aidaushkam ashí jiinjauwai. \v 20 Noé arcanmaya jiinki kuntin patasa apeaku Apajuí ememattinun kaya ekenag najanauwai.\f + \fr 8:20 \ft “Kaya ekenag najanauwai” tawa nunak apach chichamnum “altar” tawa nuna tawai.\f* Dutika kuntin aidaun, chigki aidaujai Apajuí diisam pegkeg aidaun yajuak nuna nejen ashí apeak\f + \fr 8:20 \ft “Ashí apeak” tawa nunak “holocauston” taku tawai. Holocausto tawa nunak kuntinu maawag ampujin jujuki nejenak ashí apejaku ainawai.\f* Apajuín emematiuwai. \v 21 Nunú Apajuín shiig awagmakui. Nuadui Apajuí chichaak: “Yamai nagkamsanuk aents aidaun tudaujinig nugkanak ataktuk pegkegchaunmak yumigjashtatjai, wagki aents aidauk yama datsameamuik pegkegchau takatnak anentaimtin ainawai. Tuja nuigtushkam ataktu awagkinuk yamai ijinag aikanuk pujutji ajamu aina nunak ijinashtinaitjai. \q1 \v 22 Juju nugka awa junisag aigkik, \q1 ajakma yutak tuke atinai, tuja nimpain, tsetsek, \q1 yumi tepeau, esat, tsawai, \q1 kashi aina duka ashí imanisag atinai”, tiuwai. \c 9 \s1 Apajuí Noéjai chichaman umikbau \p \v 1 Apajuí Noén niina uchiji aidaujai pegkegnum yumigkiak aatus tiuwai: “Yujaktajum, imaniakjum nugka pampankajum pimutkatajum. \v 2 Ashí kuntin nugkanum batsamin aidauk atumin ishamjamainak kujaitin ainawai. Chigki wegantush, kuntin aidaush, nayantsanmaya aidaushkam atumnak ashí umigtamiagtinai. \v 3 Nuadui atumek ashí kuntin aidau, nuigtu dupa duke yujutai aina dushakam atum wakegamu yutinaitjume. Nunú aidaunak wi atumin ashí amaajime. \v 4 Untsu kuntin maa yuwakjumesh numpe yuwawaigpajum, wagki numpanum pujut au asamtai. \v 5 Aentsnak aishmagnash, tuja nuwanash wijai betekmamtinun najanauwaitjai. Nuadui makichik aentskesh tikich aentsun maunak niinashkam dutiksag maawagtinai, tuja kuntinkesh atumin mantamuk dushakam dutiksaik maam agtinai. \q1 \v 6 Tuja makichkikesh tikich aentsun maunak, \q1 niinashkam dutiksag maatin ainawai, wagki \q1 aentsuk wijai betekmamtin najanamu asamtai. \q1 \v 7 Tujash atumek uchi akigjum yujaktajum, \q1 nuniakjum ditajai ashí nugkanum piyaktajum”, tiuwai. \p \v 8 Tuja nuigtushkam Apajuí Noén niina uchiji aidaujai chichajak: \v 9 “Wi yamai atumjai chichaman umiktatag duka, atakea duish atumi uchijum wegantu agtina nujaishkam tuke asatnun umiktatjai. \v 10 Nunak ashí kuntin atumjai arcanum chimpiju jiinjau aidau: Chigki wegantu, kuntin tagkumtai aidau, kuntin tagkumchatai aidau, ashí kuntin nugkanmaya aidaujaish umiajai. \v 11 Atumjai wi chichaman umikag duka makichkish yapajinashtinai, nuadui atak awagkinuk aentsnak, tuja kuntin aina nunashkam yumin yutumtijanuk ijinashtinaitjai. Atakea duish yumi yutujag nugkanmayanak ijinashtinai”, tiuwai. \p \v 12 Tusa Apajuí chichaak: “Jujuwai chicham tuke atinun, wi atumjai, tuja kuntin aidaujaishkam umikbau iwainamua nunú. \v 13 Yujagminum apusajai arco iris\f + \fr 9:13 \ft “Arco iris” tawa nunak jutii muunji “pagki wajae” tuwama nuna taku tawai.\f*, juju diisjum adeagtinaitjume wi chichaman nugkanmaya aidaujai umikag duka. \v 14 Wi nugkan yujagkim ematai, nuwi arco iris wantintinai. \v 15 Nuna wainkun wi atumjai, tuja kuntin aidaujaishkam chichaman umikag nuna tuke aneetnaitjai. Nuadui ataktu awenag yumi yutug piyajag ijipachagtinai. \v 16 Nunú arco iris yujagminum wantinkui, wi waintinaitjai, nuniakun ashí aents aidaujai, tuja kuntin ashí nugkanum batsataina nujaishkam chicham tuke atinun umikag nuna tuke aneasnuke atinaitjai. \v 17 Chicham tuke atinun ashí aents aidaujai, tuja kuntin aidau nugkanum batsataina nujaishkam umikag, nunú iwainamuk arco irisa jujuwai”, tusa aatus Apajuí Noéjai chichasui. \s1 Noé uchiji aidau \p \v 18 Noé uchiji arcanmaya jiinjau aina duka: Sem, Cam, Jafet aatus aajakui. Cam aajakui Canaágka apaji. \v 19 Juju kampatuma nunú aajaku ainawai Noé uchiji aidau. Juna uchiji wegantu aidau atak nagkamawag dita ashí nugkan pampantuk batsamsau ainawai. \v 20 Noé ataktu ajakmatan nagkama uva numijin ajakui. \v 21 Tuja makichik tsawantai, Noé uva yumiji najanamun vinon uwag nampekui. Nunik niina aakji ejapeen wisu iyan kanag tepesui. \v 22 Nunik wisu tepettaman, Cam Canaágka apaji aajakua nunú wainak ukuak, weuwai yachi jimag agá batsatun ujaktatus. Tusa ujakam, \v 23 Sem Jafetjai, nugkutaijin yakayin awagkek, apaji wisu tepaun wainkaig tusa, ukunmataik jegantag apajin dukukajui. \p \v 24 Dutika ukukim tepa tepakua nampekbaujin sakapag shintaag, niina uchiji ekeu Cam dutika ukukbaun dekauwai. \v 25 Nuna dekaa pegkegchaunum yumigkiak: \q1 “Canaágkak yachi jimaja nuna inake atinai”, tiuwai. \q1 \v 26 Tusa nuigtu chichaak: \q1 “Semnak mina Apajuíjua nunú shiig anentinai. \q1 Dutikamu asa nii inatnai Canaágnak. \q1 \v 27 Apajuí Jafetan shiig kuashat nugkentin emati, \q1 dutikam nigka tajimtamea Sem aakmagbaunum pujú atatui. \q1 Untsu Canaán niina inake atinai”, tiuwai. \p \v 28 Tuja yumi yutug aentsun ijinauwa duwi nagkamas Noé trescientos cincuenta mijan pujusui. \v 29 Aatus ashí ijumjamak novecientos cincuenta mijan pujus jakauwai. \c 10 \s1 Noé wegantu aidau \r (1 Cr. 1.5-23) \p \v 1 Noé uchiji, Sem, Cam, Jafet aina nunú, yumi yutug nugkanum piyag aentsun ijinauwa duwi pujus uchin akigkaju aina nuna daaji aidauk juju ainawai: \p \v 2 Jafeta uchiji aidauk: Gómer, Magog, Madai, Javán, Tubal, Mésec, Tirás, aatus aajakui. \v 3 Gómeran uchiji aidaushkam: Asquenaz, Rifat, Togarmá, aatus aajakui. \v 4 Javánka uchiji aidaushkam: Elisa, Tarsis, Quitim, Rodanim, aatus aajakui. \v 5 Juu aajaku ainawai Jafeta uchiji wegantu aidau, juka maki makichik tikich chichaman chichaku aajakajui. Nunidau asag dita patayi aidaujaig etegdayag, nayantsa pakajin nugka muunnum, tuja ajuntainmashkam batsamsaju ainawai. \p \v 6 Cam aajakua nuna uchiji juju aajaku ainawai: Cus, Mizraim, Fut, Canaán aatus. \v 7 Cus aajakua nuna uchiji aidaushkam: Sebá, Havilá, Sabta, Raamá, Sabteca aatus aajaku ainawai. Untsu Raamá uchiji aajakui Sebá, Dedán aatus. \v 8 Cusak nuigtushkam uchijin Nimrotan akiauwai. Duka apu ashí nugkanum nigki wagaku aajakui. \v 9 Nimrotak Apajuí yayamu asa senchi kuntinu main aajakui. Nuwiya chicham jiinkiun chichainak: “Nimrod Apajuí yayasam, kuntinu main wajasu aajakua imanai”, tinu ainawai. \v 10 Nii apu pujusmataig yaaktak juju aajaku ainawai: Babel, Erec, Acad, Calné aatus. Juju yaakat aina juka Sinar nugkanum aajaku ainawai. \v 11 Nunú nugkanum pujau juwaki, Asiria nugkanum weuwai. Nunik jegaa nuwi yaaktan najankauwai. Nuna daaji aidauk: Nínive, Rehobot-ir, Quélah aatus aajakui. \v 12 Nuigtushkam najanauwai yaakat dekas múun, Resen tutaya nuna. Duka yaakat Nínive Quélahjai niniaku aajakua nuna ejapeen aajakui. \p \v 13 Untsu Misraím aents wegantunmaya jiinjauwai: ludeo aidau, anameo aidau, lehabita aidau, naftuhíta aidau, \v 14 patruseo aidau, casluhíta aidau, caftorita aidau. Untsu juwiya jiinjauwai filisteo aidau. \p \v 15 Untsu Canaán niina uchiji aishmagkun iwain Sidógkan akiauwai, duwi pujus Het aajakua nuna akiauwai. \v 16 Tuja Canaán wegantunmaya jiinjauwai: Jebús aents aidau, amorreo aidau, gergeseo aidau, \v 17 heveo aidau, araceo aidau, sineo aidau, \v 18 arvadeo aidau, semareo aidau, nuigtu amateo aidaushkam. Juju Canaán nugkanum aents aidau dita patayi aidaujai pampagkajui. \v 19 Cananeo aents aidaun nugkeg yaakat Sidón nagkamna nugka Guerar tutaya nuni juwaki, yaakat Gazanum nagkatkau aajakui. Tuja nuwi nagkamna yaakat Sodoma, Gomorra, Admá, Seboím aatus aajakua, nuni juwaki yaakat Lesa tutaya imanui nagkatkau aajakui. \v 20 Cam aajakua nuna uchiji wegantu aidauk juju ainawai. Ditak maki makichik nugkentin, nuigtushkam maki makichik chichamtin aajaku ainawai. Nuadui ditá patayi aidaujaig etegdayag batsamajaku ainawai. \p \v 21 Jafetan yachi iwai Sem aajakua dushakam uchijinak akigkui. Tuja Heber aajakua nuna uchiji aidauk Sem wegantu aajaku ainawai. \v 22 Seman uchiji aidauk: Elam, Asur, Arfaxad, Lud, Aram aatus aajakui. \v 23 Araman uchiji aidauk: Us, Hul, Guéter, Mas aatus aajaku ainawai. \v 24 Arfaxad aajakui Sélah apaji, untsu Sélah aajakui Heberan apaji. \v 25 Heberak jimag uchijin akiauwai. Nuwiya makichik Péleg daagtin aajakui. Nunak nii pujusmatai, ashí aents aidau pampagkag maki makichik nugkentin wajasajua duwi tuu adaikau ainawai. Tuja niina yachig Joctán aajakui. \v 26 Joctánkan uchiji aidauk: Almodad, Sélef, Hazar-Mavet, Jérah, \v 27 Hadoram, Uzal, Diclá, \v 28 Obal, Abimael, Sebá, \v 29 Ofir, Havilá, Jobab aatus aajaku ainawai. \v 30 Dita batsamsamu aidauk nugka Mesá tawa nuwi nagkamnas Sefar nugka aajakua imanui nagkatkau aajakui. Duka etsa minitaiya nuni nugka múun aajakua nuwiya ainawai \v 31 Seman uchiji wegantu aidauk maki makichik nugkentin, maki makichik chichamtin aajaku ainawai. Nunidau asag ditá ditak patayi aidaujaig etegdayag batsamsaju ainawai. \p \v 32 Juju adaijag nunú ainawai Apajuí yumin yutumtikag aentsun ijinawa duwi batsamas Noé uchiji wegantu akigbau aina duka. Nuniayatak ditash kanakag tikich nugkanum pampagkag batsamsaju ainawai. \c 11 \s1 Apajuí chichaman pachimkamu \p \v 1 Nunú tsawantin ashí aents batsamajaku aina duka makichik chichamnak chichajaku ainawai. \v 2 Etsa minitaijiya nuni batsatu jiinag shima shimakua Sinar nugka pakajin wainkag nuwi batsamsajui. \p \v 3 Makichik tsawantai ditá ditak chichainak: “Ladrillo najanka jinum jiya inagkagmi”, tusag kayajai takamainnak idayinak ladrillon ekenag takainak, cemento pachimja takamain atsau asamtai, pegkae jukiag nujai achimtikag ekenag takaidau. \v 4 Dutikainak: “¡Kaunatajum yaakat najanawagmi, dutikaku kumpin jiika, nuwi eke ekenkawa nayaimpinum iwakmi! ¡Ibau umiku asaja, eme anentsa diitai atin amí! Tuja pampagka tikich nugkanmak shimutsuk juwig tuke batsamsatin agmi”, tuidau. \p \v 5 Tujash Apajuí Tuke Pujuu nugkanum taa diikma aents aidau yaaktamawag, kumpin muuntan apujawag batsamtiagtatman wainkauwai. \v 6 Nunik anentaimas: “Ditak makichik wegantu ainawai, antsag chichamnash makichik chichaman chichaaku ainawai, nuadui juna nagkama ijuntujag takainawai, tuja juna idaimitkamainuk shiig atsawai, tusa, \v 7 dekas akaetukmi, dutika ditá chichame pachimjukmi, dutika ajin pempeentunikiag antugdaimainchau wajastinme”, tiuwai. \v 8 Aatus tusa, Tuke Pujuu chichaman pachimjuk, ashí nugkanum dapampaak ishiakui. Dutikamu asag yaakat najantanak idaisaju ainawai. \p \v 9 Nuadui nunú yaaktanak Babel adaikau ainawai. Wagki nunú nugkanum Tuke Pujuu aents aidaun chichaman pachimjuk dapampaak ashí nugkanum ishiaku asamtai.\fig |src="CO00638b.tif" size="span" loc="Gen 11.1-9" ref="Génesis 11:9" \fig* \s1 Sem wegantu aidau \r (1 Cr. 1.24-27) \p \v 10 Juju aajaku ainawai Sema uchiji wegantu aidau. Apajuí yumin yutumtikag aents aidaun ijinauwa nunú jimag mijan nagkaemai, Sem niina mijanjin cien ejeyi pujus akiauwai niina uchijin Arfaxad. \v 11 Nuna akia nuigtushkam quinientos mijan pujusui. Tuja nuigtushkam uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \p \v 12 Arfaxad treinta y cinco mijanjin ejeyi pujus akiauwai Sélah. \v 13 Nuna akia nuigtushkam cuatrocientos tres mijan pujusui. Tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \p \v 14 Sélah treinta mijanjin ejeyi pujus akiauwai Heber. \v 15 Nuna akia nuigtushkam cuatrocientos tres mijan pujusui. Tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \p \v 16 Heber treinta y cuatro mijanjin ejeyi pujus akiauwai Péleg. \v 17 Nuna akia nuigtushkam pujusui cuatrocientos treinta mijan. Tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \p \v 18 Péleg treinta mijanjin ejeyi pujus akiauwai uchiji aishmagkun Reú. \v 19 Nuna akia nuigtushkam pujusui doscientos nueve mijan. Tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \p \v 20 Reú treinta y dos mijanjin ejeyi pujus akiauwai uchiji aishmagkun Serug. \v 21 Nuna akia nuigtushkam pujusui doscientos siete mijan. Tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \p \v 22 Serug treinta mijanjin ejeyi pujus akiauwai uchiji aishmagkun Nacor. \v 23 Nuna akia nuigtushkam pujusui doscientos mijan. Tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \p \v 24 Nacor veintinueve mijanjin ejeyi pujus akiauwai uchiji aishmagkun Térah. \v 25 Nuna akia nuigtushkam pujusui ciento diecinueve mijan. Tuja nuigtushkam tikich uchiji aishmag aidaun, nuwa aidaujai akigkui. \p \v 26 Térah uchiji aidauk: Abram, Nacor, Harán aatus aajakui. Junak sesenta mijanjin ejeyi pujus akigkui. \s1 Térah wegantu aidau \p \v 27 Juju aajaku ainawai Térah uchiji wegantu aidauk: Térah akiauwai Abram, Nacor, Harán aatus. Untsu Harán akiauwai Lotan. \v 28 Harágkak Caldea nugkanum yaakat Ur tutai nii akiinamua nuwi pujus, apaji Térah eke iwaku pujaig niyá jakauwai. \p \v 29 Untsu Abram Sarain nuwatkauwai. Tuja Nacor nuwenauwai Milcájai. Milcák Harágkan nawanji iwai, Iscá tawa nuna kai aajakui. \v 30 Untsu Saraik kaga asa uchigtuchu aajakui. \p \v 31 Térah caldeo aents aidau nugken yaakat Ur tutainum pujau ukuki Canaán nugkanum weuwai. Nuwi weak uchiji Abragkan, niina tijaji Lotjai ayauwai. Tuja nuigtushkam niina uchiji nuwen Sarain ayauwai. Tujash eke Canaán nugkanmak jegatsuk, yaakat Harán jegawag nuwi batsamsajui. \v 32 Nuwig batsamas Térah doscientos cinco mijanjin ejeyi pujus jakauwai. \c 12 \ms1 Abraham pachisa augmattsamu \mr (Gen. 12–50) \s1 Apajuí Abragkan untsukbau \p \v 1 Makichik tsawantai Apajuí Abragkan chichajak: “¡Amina nugkem, pataim aidau, apa jeshkam ukukta, nunikam wi ame pujustinun nugkan inaktustatjam nuwi wetá! \v 2 Ame uchijum wegantu aidaunak wi shiig kuashat uyujkatnaitjai, dutika ai shiig kuashat agtinai. Wi aminak pegkegnum yumigsattagme, tuja nuigtush eme anentsa chichagtai atatme, nuadui aminiyan tikich aidaush pegkeg yumigkin jukiagtinai. \v 3 ¡Amina pegkegnum yumigtamaidaunak wishakam dutiksanuk pegkegnum yumigsagtinaitjai! ¡Untsu amina pegkegchaunum yumigtamunak wishakam dutiksanuk pegkegchaunum yumigjatnaitjai! Nuadui ashí nugka muunnumia aidaunash amina daagmin pegkegnum yumigsagtinaitjai”, tiuwai. \p \v 4 Tusa tima nuna umiak Abragkak Harán pujau nuwi juwaki weuwai. Abram Canaán nugkanum weuwa nunak setenta y cinco mijanji ajujakui \v 5 Nunik weak niina nuwe Sarain, nuigtu niina yachi uchijin Lotan ayauwai. Nunik shimuinak ashí ditá wajiji aidaunak tagkuji aidaujai yajuakajui. Tuja aents inataiji aidau Harágnumia sumakbau aidaunashkam yajuakui. Nunik wea weakua Canaán nugkanum jegauwai. \v 6 Nunik jegaa, nuwi juwaki tikich nugkan amaka nagkagag wea weakua yaakat Siquemnum jegaa Moré tutainum numi encina ayaunum amamak, canaágnumia aents aidau batsatbaunmak niishkam nuwi pujusui. \v 7 Nuwi pujaun Tuke Pujuu Abragkan wantintuk chichajak: “Amina uchijum wegantu aidaun juju nugkanak susagtinaitjai”, tiuwai. \p Tusa tima Abram Tuke Pujuu emematku kuntin maa patasa apeatnun kaya ekenag najanauwai, wagki nuwi Tuke Pujuu wantintukbau asa. \p \v 8 Nuwi juwaki muja tepaju yaakat Betel\f + \fr 12:8 \ft “Betel” tawa nunak hebreo chichamnumak “Apajuí jee” taku tawai.\f* tutaya nuna yantamen etsa minitaijiya nuni shiyakajui. Nuwi jegaa niina aakjin aakmakui. Abram pujusua nuwi pujusa diyamak Betelak etsa akaetaijiya nuni aajakui, untsu yaakat Hai tawa nunú etsa jiintaijiya nuni aajakui. Tuja nuishkam kuntin maa patasa apeaku Apajuí ememattinun kaya ekenag ataktu najanauwai. Dutika Tuke Pujuu daajin adaitus untsuka segauwai. \v 9 Nunik nuwi pujau Néguev nugkanum wegak aakjin tegaja yajuak, diipas jintá kanag waja wajakua weuwai. \s1 Abram Egipto nugkanum webau \p \v 10 Nunú tsawantin ashí nugkanum senchi yapajut tepeauwai. Nuadui Abram niina patayi aidaujai Egipto nugkanum pujustatus weuwai, wagki nii pujamunmag makichik yumainkesh shiig atsau asamtai. \v 11 Egipto nugkanum jegattak wesa, Abram niina nuwe Sarain chichajak: “Antukta nijah, amek nuwauch shigmauchitam nunak wika shiig dekajai, \v 12 nuadui egiptunmaya aents waipakag chichainak: ‘Juka nuwak juna nuwegai’ tusag, mina mantuinak aminak jujamain ainawai. \v 13 Nuadui amina inimpainakuish, wait aneasam mina ubajui tujutta, amina shigmatjumin mina mantuawainum, wisha utugchat atsaunum jegatjai”, tiuwai. \p \v 14 Tusa Egipto nugkanum jegawagmatai, nuwiya aents aidau Sarai shigmauch wajaknun wainkajui. \v 15 Antsag faraógkan atuwe aidaushkam wainkajui, nunik nuwa shigmauch tae tusa faraógkan ujakagtatus wejiajui. Dutika ujakag nuadui Sarain jukiajui faraógka jeen. \p \v 16 Sarai shigmauch asamtai, faraón wakejuk juwak Abragkan shiig awagmakui. Dutikak susauwai uwig aidaun, baka aidaun, burro aidaun, camello aidaunashkam, tuja nuigtushkam inak aishmag aidaun nuwa aidaujai susauwai. \v 17 Tujash Sarai jukimunum Apajuí faraógkan ashí niina patayi aidaujai suwimkan suwak, jata ishamainun ajunjauwai. \v 18 Dutikam waitiak, faraón Abragkan untsuka itan chichajak: “¿Wagka minash jusha jutijuaume? ¿Wagka juju nuwa jusha mina duwajui tusamesh tujutchamume? \v 19 Ame chichaakum mina ubajui tichamkum, tau asamin wi jukin nuwatmain awajkashjak. Jujuwai nuwemek, ¡Juju jukim wamak wetá!” tiuwai. \v 20 Nuna aatus tusa faraón\f + \fr 12:20 \ft “faraón” tawa nunak egiptunmaya aents aidau chichamenig “apu” taku tawai.\f* niina aentsji aidaun ishitkauwai, Abram nuwejai Egipto nugkanum puja duka, ashí niina wajiji aidaujai jiiki awematajum, weti tusa. \c 13 \s1 Abram Lotjai kanakbau \p \v 1 Abram niina nuwejai Egipto nugkanum pujau Néguev nugkanum wakitkiuwai. Nuwi weak ashí niina wajijinak yajuak weuwai. Nunik weak niina yachi uchijin Lotan ayauwai. \v 2 Abragkak shiig wiakuch aajakui. Niinak ajujakui oro, jiju plata tutai najanamu aidau, tuja nuigtushkam niina tagkuji aidauk ¡shiig kuashat! ajujakui. \v 3 Néguev pujau wakitki diipas jintá kanag waja wajakua jegauwai yaakat Betelnum. Tuja nuwi juwaki yaunchuk nii pujujakbau yaakat Betelan nagkaiki, yaakat Hai tawa nuwi jegatsuk ejapeen aajakua nuwi weuwai. \v 4 Nunú nugkanum yaunchuk Abram Apajuín emematak kuntin maa patasa apeatnun altaran najanauwai. Nuwi Apajuí daajin adaitus segauwai. \p \v 5 Tuja Lotchakam antsag shiig wiakuch aajakui. Niina apaji yachi Abragjai betek ¡shiig kuashat! uwigji, bakajishkam imanisag, tuja niina inake aidaushkam ¡shiig kuashat! ajujakui. \v 6 Nuadui nugka dita batsatbaunmag kuntin piyakui, nuniak yutaiji ayugmain atsau asamtai, nuwig ijunja pujumainchau aajakui. \v 7 Nuigtushkam aents Abragkan tagkujin kuitamin aidau, Lotan tagkujin kuitamin aidaujai maanijaku ainawai. Tuja canaágnumia aents aidaush, ferezeo aents aidaujai nuwig ditashkam batsamajaku ainawai. \p \v 8 Nuadui makichik tsawantai, Abram Lotan chichajak: “¡Amek mina yatsujun uchijiyaitme, nuadui iik pempeentunikik kajegdaimaitsuji! Tuja amina tagkugmin kuitamin aidaush, mina tagkujun kuitamin aina nujaig kajegdaya yujamaitsui. \v 9 Juju nugka múun weaja nunú diisam ame wakegamu etegkam, wait aneasam kanakta. Ame tsumunum weakminig, wi nujinum wetajai. Untsu ame nujinum weakminig, wi tsumunum wetajai”, tiuwai. \p \v 10 Tusa tama Lot namak Jordágkan pakaji weajun diikma pegkeg yumi kuashat ayau, nugka piipich Sóar tutai aajakua imanui jegaku, nugka Edén pegkeg aajakua iman, nuigtush Egipto nugka pegkeg aajakua nujai betekmamtinun wainkauwai. (Juka iman aajakui Apajuí yaakat Sodoman Gomorrajai eke tsayatsaig) \v 11 Imanun Lot wainak ashí namak Jordágkan pakajinak nii etegkauwai. Dutikau asa dita batsatbaun ukuak etsa minitaijiya nuni weuwai. Aatus Abram Lotjai kanakajui. \v 12 Abragkak Canaán nugkanum juwakui. Untsu Lot Jordágka pakajin yaakat Sodomanum jegattak pujusui. \v 13 Nunú yaakat sodomanmaya aentsuk shiig pegkegchau, Tuke Pujuu dakitamun ayatak katsek aina nuna takajaku ainawai. \p \v 14 Lot weu ai, Apajuí Abragkan chichajak: “Ame anú wajam nuwi nagkamam nujiya aatu, tsumunma aatu, etsa minitaijiya aatu, tuja etsa akaetaiya aatushkam shiig diista. \v 15 Juju ashí nugka ame wainam junak wi amina amastatjai, juka aminu, tuja amina uchijum wegantu agtina nudau tuke atinai. \v 16 Amina uchijum wegantu aidaunak nugka yukukuntujai betek awajsattajai. Nugka yukukuntu dekapamainchawa iman amina uchijum wegantushkam dekapamainchau agtinai. \v 17 ¡Wajakim weme juju nugka juna esanti wegkantijai ashí diista, junak ashí amina amastatjame!” tiuwai. \p \v 18 Tusa tima Abram aakjin tegaja yajuak makichik aents Mamre daagtindau ikam encinar tutai, yaakat Hebrógnum jegattak awa nuwi pujusui. Nuwi pujus kuntin maa apeaku Tuke Pujuu ememattinun altaran najanauwai. \c 14 \s1 Abram Lotan ayamjuk awagkimu \p \v 1 Nunú tsawantin Amrafel aajakui Sinar nugka apuji, untsu Arioc aajakui Elasar nugka apuji, tuja Quedorlaómer aajakui Elam nugka apuji, nuigtushkam Tidal aajakui Goím nugka apuji. \v 2 Nunú apu aidau: Bera Sodoman apuji, Birsa Gomorran apuji, Sinab Admán apuji, Seméber Seboíman apuji, Bela Sóar tuuta awagtaya nuna apuji aatus aajaku aina nujai maaniamun aepjuniawajui. \v 3 Makichik uwejan amua apu aina juju ashí dita suntaji aidaun nugka Sidiman pakajin nayants yapaku\f + \fr 14:3 \ft “Nayants yapaku” tawa nunak apach chichamnum “Mar Muerto” tawa nuna taku tawai.\f* tutaiya nuwi ijumjajui. \v 4 Tuja doce mijanai, apu Quedorlaómer ditan depetuk pujuju. Tujash trece mijan wegai, makichik uweja amua apu aidau ataktu apu Quedorlaómerjai maanitan nagkamawajui. \v 5 Tikich mijanan achiak, apu Quedorlaómer niina suntajijai, nuigtu tikich kampatum apu niijai atunidau, nugka Astarot Carnaim tawa nuwi maaniawagtatus shiyakajui. Nuwi refaita aents aidaun depetuk amukajui. Tuja nuigtushkam zuzita aents yaakat Ham tutaya nuwiyan depetkau ainawai. Tuja nuigtushkam emita aents aidaun nugka paka Save-quiriataim tawa nuwi batsatun depetkau ainawai. \v 6 Untsu horeo aents aidaun muja Seírnum batsatun depetkau ainawai. Dutikawag pisagmatai pataetukag yaakat El-Parán tutai uwegshun ijus awa imanui wakajui. \v 7 Nuwiya apu Quedorlaómer nii ijunja yujamujijai waketak, yaakat En-mispat tutai Cades tuuta awagmatia nuwi jegawajui. Nunik nuwi juwakiag wenak Amalec aents aidau batsamtainian, amorreo aents aidau batsamtainian, tuja Hasesón-tamar tawa nuna batsamtaijinianashkam ashí dita wainbaunak tsaikajui. \p \v 8 Dutikiagtai Sodoma, Gomorra, Admá, Seboím, Bera Sóar tutaya nuwiya apu aidau ijunag chichaman umikag, Sidiman pakajin shiyakajui. \v 9 Nuwi makichik uwejan amua apu aina nunú apu Quedorlaómerjai Elam nugka apuji, Tidal Goím nugka apuji, Amrafel Sinar nugka apuji, Arioc Elasar nugka apuji aina nujai maaniau ainawai. \v 10 Dutika maaniamunum Sidima pakajin waa ayaunum nuwi pegkae pimasua weakunum Sodoman apuji Gomorran apujijai pisakma chimpimawajui. Nuniai tikich apu aidauk mujá pisajajui. \p \v 11 Nunikagmatai, ipak usumat apu depetmakaju aidau ditá suntaji aidaujai, Sodomanmayan, Gomorranmayajai yutaiji aidaun, wajiji aidaujai ashí yajutkag ukukiajui. \v 12 Nuninak Abragka yachi uchiji Lotnashkam Sodomanum pujuttaman achikag ashí wajijinak tagkujijai jukiag shiyakajui. \v 13 Lotan dutika jukiagmatai, makichik aents maaniamunum uwemjau Abragkan hebreo aentsua nuna jegajua ujakui. Abragkak Mamre nugke ikam encinas tutai, amorreo aentsu nugke aajakua nuwi pujujakui. Mamren yachi aidauk Escol, Aner aatus aajakui. Juju aidau Abraman atuidau. \p \v 14 Abram niina yachi uchijin achika jukiagbaun dekaa, ashí niina inake niijai yujas akiidau kajittsa anentai aidaun ipaa, trescientos dieciocho aentsun ijumjauwai. Dutika ditajai atuegak apu aidaun pataetuk yaakat Dan tawa nuwi jegawajui. \v 15 Nunikag kashi pachiachbau Abram niina aentsjijai jetekag ipisig yaakat Hobá tutai yaakat Damasco nujiin awa nuwi ejegawajui. \v 16 Dutikainak ashí waji yajuakbaujinak awagtujajui. Aatus Abram Lotan ayamjuk agkanmitkauwai, dutika ashí niina wajiji aidaunak imatiksag awagtujui. Dutikak nuwa aidaunashkam ayamjukui. Tuja aikasag niina aentsji tikich aidaunashkam ayamjukui. \s1 Sacerdote Melquisedec Abragkan pegkegnum yumigjamu \p \v 17 Abram apu Quedorlaómeran tikich apu aidaujai ashí depetuk waketak, nugka paka Save tutai apu nugke tuuta awagmatia nuwi minittaman igkug kumpamatatus Sodomanmaya apu, jiintukiuwai. \v 18 Dutika igkug juki inimtatman Melquisedec yaakat Saleman apuji, sacerdote niig Apajuí nayaimpinum pujuuwa nunú etegkamu pujau pagkan vinojai juki, \v 19 Abragkan igkug pegkegnum yumigkiak aatus tiuwai: \q1 “Abragkah, Apajuí nayaimpinum pujuuwa nunú \q1 pegkegnum yumigtamsatin ati. \q1 \v 20 Apajuí nayaimpinum pujuuwa nunú \q1 amina shiwajumin depetmitkagmaka nunú \q1 tuke ememattai ati”, tiuwai. \p Tusa tima Abram maania depetmak maki makichik waji yajuakbaunmayan diezmon susauwai. \p \v 21 Dutikamtai Sodomanmaya apu Abragkan chichajak: \p “Aents aina anka mina sujusta, untsu waji aina duka ame jukita”, tiuwai. \p \v 22 Tusa tama Abram niina ayaak: \p “Wika Tuke Pujuu yakí nayaimpinum pujuuwa nunú nayaimpin nugkajai najanauwa nuna wi dutikatnujun juni dutikattajai tusan ujakjai. \v 23 Tiu asan aminunak makichik hilonakesh, sapat jigkataichinakesh ashí amina wajijum wegantunak jukishtatjai. Atakea duikish ame mina chichagtakmek: ‘Wi Abragnak wiakchamtikawabiajai’, tusamek tujutchatnaitme. \v 24 Wika wajiinak shiig dakitajai, untsu mina inakeg aidau yutain yuwawaja duka maake, untsu mina uyuntuidau Aner, Escol, Mamre aatus yuja nunú ditanu amainun jukiagtatui”, tiuwai. \c 15 \s1 Apajuí Abragjai chicham umikbau \p \v 1 Nunú ashí nagkaemaju ai, Apajuí Abragkan wakanmantun\f + \fr 15:1 \ft “Wakanmantun wajantun” tawa nunak juju versículonum apach chichamnum “visión” tawa nuna taku tawai.\f* wajantun chichajak: \p “¡Abragkah, ishamjukaipa, witjai amina kuitamnunuk! Amek shiig kuashat wajigtin atatme”, tiuwai. \p \v 2-3 Tusa tama Abram ayaak: \p “Apu Tuke Pujuuwah, ¿wisha nunash itugkatnunak ibaunash waketaja? Amek, mina uchig atsugta duka shiig dekame. Amek minak makichik uchikesh sujuschaume, nuadui ashí mina wajiig aidaunak, nugkajai nagkamas, wi tsakapagbau Eliezer Damasconmayaya nudau atinai” tiuwai. \p \v 4 Tutai Tuke Pujuu ayaak: \p “Antukta nijah, juju ashí amina wajijum aina duka amina uchigminu atinai, tikich aents amina uchigmichuk jukishtinai”, tiuwai. \p \v 5 Nuna tusa Abragkan agá jiiki chichajak: \p “Yamai nayaim shiig diista, dutikam yaya ayá nunú ame dekapamainaitkumek dekapagta. Juju dekapamainkait, iman atinai amina uchijum wegantu aidauk”, tiuwai. \v 6 Tusa tama Abragkak Tuke Pujuuwai kajinas anentaimu asa dekaskeap tujutua tiuwai. Nuadui Apajuí Abragnak aents ima pegkegnak takauwa iman diisui. \v 7 Tuja nuigtushkam chichajak: \p “Witjai Tuke Pujuunuk, wi aminak yaakat Urnum caldeo aents aidaujai pujaumin, juju nugkan ame wegantu agtina nudau tuke atinun amastasan jiikbaijame”, tiuwai. \v 8 Tusa tama: \p “Tujash, Apu Tuke Pujuuwah ¿wisha wajuk shiijash dekamainaitja, wi wegantu aidauwap juju nugkanum batsamsatin ainawa tusanush?” tusa aatus Abram aikui. \p \v 9 Tusa tama nii ayaak: \p “Makichik baka tsakat, makichik cabra, makichik uwig aishmag, kampatum mijanji ajamu aidau, nuigtushkam makichik yampits, makichik paum tsakat aajam itagtuata”, tiuwai. \p \v 10 Tusa tima Abram ashí nuna yajuak Apajuín ejetuauwai, dutika jimai jimaituk dakaja igkumtikjattak batsakui, untsu chigkinak dakagchauwai. \v 11 Dutika pujai chuwag, kuntin dakaja batsasbaun kakeetiagtai, nuna yuwawai tusa Abram jiyaka ishimu. \p \v 12 Dutiká pujujai, etsa akaegak suwe wegau, nunitai Abram senchi kanag tepesui. Nuniaig shiig senchi suwe wajasmatai, senchi ishamkauwai. \v 13 Imanik suwe wajasbaunum Tuke Pujuu Abragkan chichajak: \p “Juju yamai shiig antukta, ame uchijum wegantu agtina duka nugken ukukiag, tikich nugkanum batsamas wainka inaku waitkam cuatrocientos mijan waitu batsamtin ainawai. \v 14 Tujash tuu nugkanmayag nunash inakush waitkastin ainawa, nunak wi ditanashkam suwimkan susatnaitjai, duwi ame uchijum wegantu aidauk waitu batsatu agkanmagawag, shiig wiakuch wajasag jiinjagtinai. \v 15 Tuja untsu amek shiig muumpakim agkan pegkegnum jakattame. Nunikamin amina uchijum aidau ukugmasagtinai. \v 16 Tuja amina uchijum wegantu akiinak, nuna tijaji aidaush, nuigtush nuna tijaji aidaush akiinkatna nunú, juju nugka juwi waketug kaunatin ainawai. Wagki amorreo aents aidaushkam nunú tsawantinig tikima shiig katsekak achagtinai”, tiuwai. \p \v 17 Imanik suwe wajasu ai, ichinkanmaya jii bukuitau wantinkauwai, nunú wantinai shijikap ayai ekemakbauwa nunin kegak kuntin dakaja batsasbaunum ejapeena nagkaemattaman Abram wainkauwai. \v 18 Nunú tsawantai, Tuke Pujuu Abragjai chichaman umikui. Nunak aatus tiuwai: \p “Juju nugka junak amina uchijum wegantu aidaun susatnaitjai. Tuja namak Egipto nugkanum awa nuwi nagkamsan, namak múun Eufratesa aatsan susattajai. \v 19 Tuja juju nugka juka quenita aents aidaun, quenizita aents aidaun, cadmoneo aents aidaun, \v 20 hitita aents aidaun, ferezeo aents aidaun, refaita aents aidaun, \v 21 amorreo aents aidaun, cananeo aents aidaun, gergeseo aents aidaun, Jebús aents aidaun nugke ainawai. Tujash wi nunak ashí amastatjame”, tiuwai. \c 16 \s1 Agar niina uchiji Ismaeljai \p \v 1 Sarai kaga asa niina aishi Abragkan uchijin ejapjumainchau aajakui, untsu niina jeen inake Egipto nugkanmaya nuwa Agar daagtin pujujakui. \v 2 Nunik pujai Sarai Abraman chichajak: \p “Nijah, amek Apajuí mina uchigmachu ati tusa tujutiuwa duka shiig dekame. Nuadui wait aneasam mina inakeg Agar puja au jukita. Nunikamin nuwi uchi akiinamtai, wi nuna jukin uchijimachainjash”, tiuwai. Tusa tama Abram niina nuwe tabaun antujus, ayu, tiuwai. \p \v 3 Nunik pujus Sarai Agaran juki Abragkai sujukui. Nunak Canaán nugkanum jegawag diez mijan pujusua duwi dutikauwai. \v 4 Abram Agaran juki pujus ejapmitkakui, dutikam pujus, Sarai ejapjuchu asamtai, dushikiak chichaman umigchau. \v 5 Nunitai, Sarai Abragkan chichajak: \p “¡Mina inakeg Agar dushiktak chichaman umigtatsu duka utugchatak aminui! Wi amina nuwem ati tusan amasbaijame, dutikamaitak, yamai amina uchigmin ejapjuk mina nagkaetasu ememawai. Tujash ima Apajuíya duke tujamti, yakita juna utugchatan apujush wiyashitag, atsa ameashitam”, tiuwai. \p \v 6 Tusa tama Abram ayaak: \p “Yamai nagkamsanuk amina inakminak amina idaitajame, ame itugkatag tame, dutikata”, tiuwai. \p Tusa tima Sarai Agaran shiig senchi inak waitkau, imatika waitkam Agar tupikakiuwai. \v 7 Nunik tupikaki Shur nugkanum wetainum uwegshunum jintá yumi pukuni jiinbaunum ayaumas pujuttaman, Apajuí ángela nunin wajas wantintukui. \v 8 Dutika iniak: \p “Agar Sarain inakegah, ¿amesh tuwiyamea miname? ¿Tuu weakmea aniame?” tau. Tama nii ayaak: \p “Sarain wi takagnaitag nunú dakitjugmatai tupikajai”, tiuwai. \v 9 Tusa tutai, Apajuí ángel tumain chichajak: \p “Wakitkita amina takagtaigmin, nunika jegaam Saraiyai sumimkata”, tiuwai. \p \v 10 Nuna tusa nuigtushkam chichajak: \q1 “Amina uchijum wegantunash shiig kuashat \q1 ikauntuktinaitjame, dutika ai makichkish dekapamainchau atinai. \q1 \v 11 Nijah, juju uchi ejapjukum nunú uchigmakam, \q1 adaikattame Ismael,\f + \fr 16:11 \ft “Ismael” tawa nunak “Apajuí antugtamkae” taku tawai.\f* wagki ame \q1 wekaesa waitiakum wake besemag anentaima \q1 wekaegam nuna wi antugkajam duwi. \q1 \v 12 Tuja niig kakajus yunumtukchamin, \q1 caballo unuinakchamua iman atinai, \q1 iman asa ashí aentsjai maanitnai, nunitai \q1 niina shiwaaji aidauk ima niijaig maaniagtinai. \q1 Niina yachi aidaujaishkam shiwag atinai, \q1 nuniau asa ima niina nugkenig pujustinai”, tiuwai. \p \v 13 Tusa tima, Apajuíjai chichasu asa, dekas amek “Apajuí wainbauwaitme” tusa puyatuk nigki anentaimas: “¡Apajuínap wainkaja, imanun wainkanush jakachjapi, iwaakjapi!” tiuwai. \v 14 Nuadui nuwi yumi piyag aajakua nuna “Iwaku pujuuwa nunú mina waita nunuwai” tuu adaikauwai. Nunú yumi piyajua duka yaakat Cades Béredjai niniaku awa nuna ejapeen awai. \p \v 15 Agar tsawanji jegajim uchi aishmagkun Abragka uchijin uchigmakui, nunikmatai Abram uchi daajin Ismael adaikauwai. \v 16 Agar niina uchiji Ismaelan uchigmakua nunak Abragnak ochenta y siete mijan ajujakui. \c 17 \s1 Apajuí Abragjai ataktu chicham apakbaunum uchi aishmagkuch aidaun katiuchiji chuchuke \f + \fr 17:0 \ft “Uchi aishmagchin katiuchiji chuchuke tsupijatajum tibau” tawa nunak apach chichamnum “circuncisión” tawa nunuwai.\f* tsupijatajum tibau \p \v 1 Abragkan noventa y nueve mijanji ajai, Tuke Pujuu wantintuk chichajak: \p “Antukta nijah, witjai Apajuí ashí senchigtinnuk. Nuadui amek mina emtijuig pegkegchau takamtsuk pujusta. \v 2 Wi amijai yamajam chichaman umiktatjai. Tuja amina uchijum wegantunak shiig kuashat ikaugkatnaitjai”, tiuwai. \p \v 3 Tusa tama Abram Apajuín eme anentus tsuntsuma nijayin nugkan antig pujusmatai, Apajuí chichajak: \p \v 4 “Jujuwai wi amejai chichaman umiag duka. Amek kuashat aents aidaun muunji atinaitme. \v 5 Nuadui amek Abram tamak achattame. Tuja yamai nagkamsamek Abraham tama atatme, wagki wi aminak kuashat aents aidaun muunji awajsatnaitjame. \v 6 Amina uchijum wegantu aidaunak shiig kuashat ikaugkattajai. Nuadui ame wegantunmaya apu agtinai, tuja ame wegantu aidau kuashat aents nugka muunnum yujakagtinai. \v 7 Nuadui wi amejai chichaman umikag duka ajumaya duish ame wegantu aidaujaish tuke atinai. Wika tuké amina Apajuíjum, tuja amina uchijum wegantu aidaunashkam Apajuíji atinaitjai. \v 8 Juju nugka Canaágka juwi ame pujam nunak ashí amina, nuigtu ame wegantu agtina nudaun tuke atinun amastatjai, tuja wi ditá Apajuíjig atinaitjai”, tiuwai. \p \v 9 Tuja nuigtu Apajuí Abragkan chichajak: \p “Juna wi chichaman umikag duka imatiksamek umikta, tuja amina uchijum wegantu agtina dushakam umikagtin atinme. \v 10 Amejai chichaman umikag duka jujuwai: Ashí amina uchijum wegantu aidaush ima junak umikagtinai. Ashí aishmag aidau atumjai batsatuk tsupigkamu agtatui. \v 11 Tuja ashí atum aishmag aidautigminuk tsupimamainaitjume, nuni iwainmamkattagme wi atumjai chichaman umikag nunú. \v 12 Yamai nagkamsagmek, ashí uchi aishmag aina duka ocho tsawan akiina wegauk katiuchiji chuchuke tsupigkattajume. Tuja amina wainka inataijum amina jemin akiinau aidaush, kuichik kayai tikich nugkanmaya sumakbaushkam tsupigkatajum. \v 13 Ashí uchi aishmag aidauk makichkish idaitsuk tsupigkamu agtatui. Wi chichaman umikag nunú iwainamu aatus atumi iyashin juwaktatui tuke atinun. \v 14 Tujash makichik aishmagkesh nuna tsupimatan dakitauk atumjai ijunjag pujumaitsui. Duka ayatak jiiki ajapeam atatui, wagki wi chicham umikbaun ajaantus diyachu asa”, tiuwai. \p \v 15 Tuja nuigtushkam Apajuí Abrahaman chichajak: \p “Amina nuwemi daajig Sarai tamak achattawai, yamai nagkamsag niina daajig Sara atatui. \v 16 Niina pegkegnum yumigsattajai, dutikakun niyai makichik uchin amastatjai. Dekaskenum wi niinak pegkegnum yumigsattajai. Nuadui kuashat aents nugka múun aidaunmayan dukuji atinai. Tuja ame uchijum wegantushkam nugka múun aidaun apuji agtinai”, tiuwai. \p \v 17 Tusa tama Abraham tsuntsuma nijayin nugka antig pujus, niina anentainig chichas: “¿Aents cien mijanji ajamush uchinash akiimainashit? ¿Sarash noventa mijanji aja ibaush ejapjumainkait?” tusa dushiau. \v 18 Nuna tusa Abraham Apajuín chichajak: \p “¡Untsu utusamek Ismael kajimatjuttsuk ame pegkegnum yumigtugsam tajai!” tau. \p \v 19 Tama Apajuí Abrahaman ayaak: \p “Amina nuwem Sara uchigmin uchigmaktatui tusan timagme, nunikmatai ame niina daaji Isaac adaikattame. Nunú akiinamtai wi amina anagkuajam duka uminkattawai. Tuja nii uchiji wegantu agtina nujaishkam wi chicham umikbauwa nunak tuké yapajiashtinaitjai. \v 20 Ame mina Ismael pachisam tujutam nunashkam antugkajame, nuniku asan wi pegkegnum yumigsattajai. Niina uchijish kuashat atinai, tuja niina uchiji wegantunmayanash kuashat uyujkatnaitjai. Ismaelak doce apu agtina nuna apaji atinai. Aatus nugka muunnum batsamsatin ainawai. \v 21 Untsu wi chichaman umikag nunak amina nuwem Sara yamai nagkamas tikich mijan jegatta duwi Isaakan uchigmatjamkatta nujai umiktatjai”, tiuwai. \v 22 Nuna aatus Apajuí Abrahamjai chichas ashimak, wakitkiuwai. \p \v 23 Nunik Apajuí wakitkimtai, nunú tsawantinig Abraham niina uchiji Ismaelan juki, ashí niina inake niijai batsamas akiinau aidaunash, tuja kuichik kayai sumakbau aidaujai, ashí aishmag niina aakjin batsamin aidaunak betekmas yajuak tsupijauwai, Apajuí tibaun imatiksag umiak. \v 24 Abrahamak noventa y nueve mijanji ajamu asa tsupimakui. \v 25 Untsu Ismaelnak trece mijanji ajamun tsupigkauwai. \v 26 Aatus tsupimatai ati tibaun Abraham umiak, nunú tsawantaik niina uchiji Ismaeljai tsupimakajui. \v 27 Ashí aishmag niina aakjin akiinkau aidauk, tikich nugkanmaya kuichik kayai sumakbau aidaujaí, betekmasag tsupimajajui. \c 18 \s1 Tuke Pujuu Abrahaman uchi akiattame tibau \p \v 1 Makichik tsawantai Abraham Mamrenum ikam encinar tutainum niina aakji waitijin etsa tajiajai eketun Tuke Pujuu wantintukui. \v 2 Abraham pagkas niimsatakama kampatum aents ijunun wainkauwai. Nunik wainmawaik wamak wejiuwai igkug jukitatus. Nunik jegantun tikishmag nijayin nugkan antig pujusa, \v 3 chichajak: \p “Mina Apujuh, wi amina eme anentsan tajame, wait aneasam wamak wepa. \v 4 Atumnash shiig awajtamkuig, yumi itagtuatajum tusan dawemin dijajatjime, dutikamtai numi wakenti bikintua juwi pujusjum machik ayamjatajum. \v 5 Atumek dekas wi atumin inakmin pujag nuwi taugme. Nuniku asagmin atum yuwatnun wi amastajime. Nunú yuwajum ichichmamjajum wetajum”, tiuwai. Tama dita aínak: \p “Ayu, ame tame duke ati”, tiajui. \p \v 6 Tusa tiagmatai Abraham niina aakjin waya nuwe Saran chichajak: \p “¡Harina pegkeg diisam veinte kilo jukim wamkesam pag najanata!” tiuwai. \p \v 7 Tusa ukuak, tupikaki toro tsakat batsatun jegantun duwegman etegka, niina inake aidaun chichajak: “Juju maajum wamak inagtujuatajum”, tusa tima ditashkam imatiksag umikajui. \v 8 Dutikawagmatai Abraham baka muntsuji ijugbaun, kantekujai, neje inajuamun aatus juki ejeentun apujtusui. Dutikam nuna numi wakentin pujusag yuwagtai, dakak pujau. \p \v 9 Nuna yuwawag inagnakag Abrahaman iniinak: \p “¿Amina nuwem Sarash tuwi pujawa?” tama Abraham ayaak: “Au aaka awi pujawai” tau. \p \v 10 Tusa timatai nuwiya makichik chichaak: \p “Tikich mijan atata duwi ataktu tajuan ijagsattajame, tujash nunú tsawantinig amina nuwem Sara uchiji ajittawai”, tiuwai. Tusa tutai Sara aaknum Abrahaman ukujin waitinum wajasa, antu wajau. \v 11 Tuja Abrahamak Sarajaig shiig muumpakiaju ainawai, nuadui Sarak nantutin nuwauch jau aina nunash nagkankau aajakui. \v 12 Nunin asa dita chichainamun Sara antuk, nigki anentaimas dushiak: “¿Wi mina aishjujai shiig múuntuch wajasag nunash, wajuk mina aishjujaish wakejunikan pujusnuk uchigmaktaja?” tau. \v 13 Tusa tabaun Tuke Pujuu antuk Abrahaman chichajak: \p “¿Wagka Sarash dushiawa? ¿Nigka dekaskeap tawa, tuja wi múuntuch ataish, Apajuíyap sujustatua tumainchauk dekapea? \v 14 ¿Apajuí makichik waji tujinka dutiktsuk idaimainush awak? Tikich mijan atata duwi amina ijagsatasan ataktu tajuattajame. Nunú tsawantin Sara uchiji ajittawai”, tiuwai. \p \v 15 Tusa tutai nuna Sara antuk senchi ishamkauwai, nuniak dekas tsanugtajai tusa chichaak: \p “Wika dushigchamjai”, tau. \p Tusa tutai Apajuí ayaak: \p “Wika dekajai ame dushiamunak”, tiuwai. \s1 Aents pegkeg aidau Sodomanum batsatun ijinawai tusa Abraham Apajuín segau \p \v 16 Nuna tusag ijag aidau Sodomanum shimutai, Abrahamshakam ditan kumpama ishiaktatus uyuniuwai. \v 17 Nunitai Tuke Pujuu anentaimas: \p “Dekas wi dutikattag nuna pachisan Abrahaman ujaktajai, \v 18 wagki niig dekas kuashat aents agtina nuna apaji atatui. Nuigtushkam wi niinak, aents ashí nugkanmaya aidaunmayash ima niinig pegkegnum yumigkiam atinme tusan anagkuawaitjai. \v 19 Wi niinak etegkauwaitjai, ashí niina uchiji wegantu aidaunash mina chichamjun jintintuati, dutikam minák umigtuktinme, nuninak ima pegkeja nunak takastinme tusan. Nuna aatus uminakui, wi anagkuawaitag nunak imatiksanuk umiktatjai”, tiuwai. \v 20 Nuna tusa Tuke Pujuu chichaak: \p “Aents yaakat Sodomanmaya, nuigtu Gomorranmaya aidauk ayatak pegkegchauk tikima shiig katsek ainawai tabaun antajai. \v 21 Nuadui wi yamai wejitjai ditan, núnikan dekaatjai ditá pegkegchauji shiig múuntai tabau minai wajuta dusha dekaskeashit”, tau. \p \v 22 Tusa jimag aents Sodoman wejutai, Abraham Apajuíjai ukuunum juwakui. \v 23 Nunik Apajuín jegantun iniak: \p “¿Aents pegkegchaun takau aina nunú ijinkumesh, pegkejan takau aina nujai ijinattamek? \v 24 Tuja namputchawame cincuenta aents pegkegchaun takaschau aidau yaaktanum batsatkuish, ¿nunú batsataigkik yaaktash tsaiktatam, atsa tsagkujashtatmek? \v 25 ¡Aents pegkegchaun takaschau aidauk, pegkegchau takasu aina nujai ijumjamek pegkegchaun takasua numamtukek ijinmaitsume! ¡Dekas wait aneasam dutikawaipa! Amek Apu chicham epegkin asam ashí nugkanmaya apu aina nuna Apujiyaitme, nuadui, ¿aents pegkegchaun takaschau aina duka ayamjukchattamek?” tiuwai. \p \v 26 Tusa tama Tuke Pujuu Abrahaman ayaak: \p “Cincuenta aents pegkeg yaakat Sodomanum pujaun wainkanuk, dita tsagkujakun ashí tikich aidaunash tsagkujattajai”, tiuwai. \p \v 27 Tusa timatai, ataktushkam Abraham Apajuín chichajak: \p “¡Wait aneasam tsagkugtugta! Amek Apajuíyaitme nuniaminig wika aents wainkauchitkun juna iniajame. \v 28 Tujash namputchawame cuarenta y cinco aents pegkejam akuish, ¿ashí yaaktash tsaiktatmek?” tama Apajuí ayaak: \p “Atsa, cuarenta y cinco aents pegkejam akuishkam ijinashtatjai”, tiuwai. \p \v 29 Awentsag Abraham Apajuín iniak: \p “Namputchawame ¿ima cuarentak akuish itugkattame?” tau. \p Tusa tama Apajuí ayaak: \p “Atsa cuarenta pegkejam pujakuish tsaikchattajai”, tiuwai. \p \v 30 Tujash Abraham ataktu awentsag iniak: \p “Apuh, wi kuashat iniimkuish, wait aneasam kajegtukaipa. Tujash ¿treinta aentskesh pegkeg akuish, itugkattame?” tau. Tama nii ayaak: \p “Treinta aents pegkeg yaaktanum pujakuishkam yaaktanak tsagkujattajai”, tiuwai. \p \v 31 Tusa timatai nuigtushkam awentsag iniak: \p “Mina Apujuh, wika aents wainkauchitkun aajan iniajame. Tujash, ¿ayatak veinte aents pegkeg akuish itugkattame, tsaiktatmek?” tau. Tama nii ayaak: \p “Veinte aents pegkeg akuishkam, yaaktanak tsaikchattajai”, tiuwai. \p \v 32 Tuja nuigtu iniak: “Mina apujuh, wait aneasam kajegtukaipa, yamaik inagnamun iniastatjame, nuigtu awagkin iniaknuk waitkaschattajame. ¿Tujash ayatak diez aents pegkeg akuish itugkattame?” tau. \p Tama nii ayaak: \p “Diez aents pegkeg akuishkam, yaaktanak tsaikchattajai”, tiuwai. \p \v 33 Juna aatus Apajuí Abrahamjai chichas ukuak, weuwai. Nunikmatai Abrahamshakam niina aakjin wakitkiuwai. \c 19 \s1 Apajuí Sodomanmayan Gomorranmayajai jii ajuntug apea ijinamu \p \v 1 Etsa akagai Apajuín aentsji nayaimpinmaya jimag yaakat Sodomanum jegawajui. Tuja Lotchakam yaakat tentea apakbaunum nuna waitijin, aents ijunajaku aina nuwi eketu. Nunik eketu niimsatakama jimag aents minidaun wainkauwai. Nunik wajaki wejiuwai igkugtatus. Nunik jegantun tsuntsuma nijayin nugkan antig pujusui. \v 2 Nunik chichaak: \p “Mina apug aidauwah, wika atumin inakegaitjai, nuadui wait aneasjum mina jegajui wayatajum, nunikagmin wi dawemin dijajatjime, dutikamtai mina jegajui kanagjum, kashin kashikmasjum wetajum” tau. Tama dita ayaak: \p “Atsah, nunikchattaji, juwi agá pujusa tsawagtatji”, tuidau. \p \v 3 Tusa tiagtaishkam: “Atsah, wait aneasjum tiigpa”, tusa imatjau niina jeen awayatatus. Tusa imatjam ayu tusag Lota jeen wayawajui. Nuwi wayawagmatai, Lot inamjamtai yutai pegkejan umikajui dita yuwatnun. Dutikak levadurajai pachimtsuk pag inajuamun yuwawajui. \p \v 4 Nuna yuwawag eke kajinatsaig, Sodomanmaya ashí aents aishmag aidau, datsa aidaunum nagkamas múuntuch ai aidaujai, jeganak tenteawajui. \v 5 Imanikag senchi pampaidau, imatuinak: \p “¿Tuwi batsatua aents amina jemin utsaanama dusha? ¡Wamak jiikta! ¡Dita aikatasa wakegaji!” wajaidau. \p \v 6 Tusa imatiagtai ditajai chichastatus Lot jiintuki, waitin shiig epeni tuntupek wajas, \v 7 ditan chichajak: \p “Mina kumpag aidauh, wait aneasjum atum anentaimjum duka dutikawaigpa, shiig pegkegchauwai. \v 8 Juwi mina nawantug jimag aentsun takashtai pujawai, auna jiigkitjime, dutikamtai atum wakegamu umiktajum. Tujash juju aents aidauk aikawaigpajum, wagki ditak wi ipaamu ainawai”, tau. \p \v 9 Tusa tutai dita aínak: \p “¡Amek menasta! Ame iina apuji najaneamek juka aikawaigpa tusamek tikich nugkanmayayaitkumek tukagtumaitsume. ¡Yamaik, amina dita dutikmainaitag nuni senchi dutikattajame!” tusag Lotnak suwimaidau waitijin tegagkatag tusag. \v 10 Imatikiagtai jimag aents nayaimpinmaya Lota jeen waya pujau waitin ujainiag kuntujin etsaptiag Lotnak japiki waitin ujati awayak waitin epeniuwai. \v 11 Dutika agá ijununak ashí datsa aidaunum nagkamas múuntuch aidaujai wainmachu emakui, dutikawajam waitin wainkatatus egai egainakua yawekajui. \p \v 12 Nuna dutikawag, nunú ijag aidau Lotan chichajuinak: \p “¿Tikich pataim aidaush juwish ajutjamtsumek? Nuniakuig amina uchijum aidau, nawanjum aidau, nuigtu nawanjumin aishi atin aidaushkam, ashí aminu aidau juju yaaktanum atsuak duka ashí yajuakam atushat tupikakta. \v 13 Juju nugka juka tsaiktatji, juju yaaktanmaya aents aina juna pegkegchaujig shiig kuashtai, iman asamtai Tuke Pujuu awetamaji tsaiktajum tusa”, tiuwai. \p \v 14 Tusa tima Lot niina nawanji aishi agtinun ujaktatus weuwai, nunik ditan chichajak: \p “¡Wamak nantagjum juju yaaktanum pujutsuk jiinjatajum, juju yaaktanak Apajuí tsaiktatui!” tau. Tusa tamaitak, wainkas tuu wekagatai tuidau asag antugkachaju ainawai. \v 15 Nuniaig tsawau asamtai, Apajuí aentsji ángel nayaimpinmaya aidau Lotan chichajak: \p “¡Wamkesam nantakim amina nuwem nuigtu jimag nawanjumea nujai jukita! Juju yaaktanmaya aidau suwimak suwaku tsayajin atumesh jakatag tachakjumek”, tau. \p \v 16 Tusa tamaitak Lot emetnatai, ángel aidau, Tuke Pujuu niina wait anenjau asamtai, japikiag jiikiajui. Tuja nuwenashkam nawanji aidaujai jukiag jiikiajui, wagki yaaktan ukumtikiag uwemtijatag tau asag. \p \v 17 Dutikawag yaaktan ukumtikiag makichik ángel chichajak: \p “¡Wamak tupikakum uwemjata! Ukuujum diisaipa, tuja juju paka aina juigkik makichkish wajatash wajantaipa, ayatak mujanum wetá jakatasam wakegashkumek”, tiuwai. \p \v 18 Tusa tama Lot chichaak: \p “¡Atsah, mina apug aidauwah, tikima nunak nunikchattajai, wait aneasam antugtukta! \v 19 Atum minak wait anenjugjum jakai tusajum jiigkiugme, tujash wika tikima mujanmak wemaitsujai, wagki nuni wekagai juju yaakat tsayamu minash amaintuk mantuawai tajai. \v 20 Untsu tikijua juwi yaakat piipich awa atú tupikaumainaitjai. ¡Wait aneasam ayu tujutta, yaakat piipichia awi pujusan uwemjatjai!” tau. \p \v 21 Tusa tutai nuwiya makichik ángel ayaak: \p “Ame segatam nunak antugkajame duka imanisag uminkati. Nuadui au yaaktanak tsaikchattajai. \v 22 Tujash ¡wamak wetá! ¡Juwi pujutsuk ame tame nuwi wetá! Wagki ame eke jegatsminkik juju nugkanak tsaikchattajai”, tiuwai. Nuadui nunú yaaktan daajinak Sóar\f + \fr 19:22 \ft “Sóar” tawa duka “piipich” taku tawai.\f* adaikauwai. \p \v 23 Tuja tsawak etsa puwau jiinai, Lot Sóarnum jegau ai, \v 24 Tuke Pujuu nayaimpinmayan jii azufre tawa nujai pachimjamun yaakat Sodomanum Gomorranmashkam yutumtijauwai. \v 25 Dutika, ashí aents nunú yaaktanum batsataidaunak ijinauwai, nuigtushkam nugka paka weajunum batsatun ashí ajak aidaujai ijinauwai. \v 26 Untsu Lota nuweshkam niig wegayatak, ukujin ayampas diikma, wee najanea wajasui. \p \v 27 Nuna Apajuí tsaiku ai kashikmas Abraham nii Tuke Pujuujai chichaaku wajasbaunum weuwai. \v 28 Nunik nuwi jegan wajas Sodoman Gomorrajai diistakama ashí nugka paka aidauk yaakat aidaujai nagkamas ekemaka tsaikbau asa, senchi bukuiti jiinak yujagkim akijua atatman wainkauwai. \v 29 Aatus Apajuí yaakat nugka pakanum aajaku aina nuwi Lot pujujakua nunak ashí tsaikui. Tujash Apajuík Abrahamnak kajimatkichui. Nuadui niina yachi uchiji Lotan jiiki uwemtikjauwai. \s1 Lot niina nawanji aidaujai \p \v 30 Lot Sóarnum pujutan ishamak jiinki mai nawanjin juki mujá weuwai. Nunik nuwi waa pagkakunum kampatuma duka nunisag utsanawag batsamsauwai. \v 31 Nuwi pujus makichik tsawantai Lota nawanji emkau kai ekeun chichajak: \p “Iina apajig muumpakni, tuja tuke nunitai asamtai aishmag nuwan nuwatin aina dutika iina nuwatjamainuk juwig makichik aishmagkesh shiig atsawai. \v 32 Nuniau asamtai dekas iina apaji enamkami, dutika enamka niijai ankami. Nunika iina apaji uchiji jukimi”, tiuwai. \p \v 33 Nuadui nunú kashia duik apajin vinon aajag enampek aepes, nawanji emkau iyanti niina apajijaig ankauwai. Tujash apajig nawanji tepesa nantaki wegaunakesh machikish dekapjachui. \v 34 Nunik tsawag, kai emkau ekeun chichajak: \p “Wi yamai kashi iina apajijai ankamjai, tuja yamai kashia duwi ataktu enamkami, dutika ameshkam niijai ankata; aatsa mai iina apaji uchiji jukishpash”, tau. \p \v 35 Tusag nunú kashia duwi ataktu enamkag aepes, nawanji ekeu iyanti niishkam niina apajijai anik ukukiuwai. Tujash Lotak nawanji tepes nantaki wegaunakesh machikish dekapjachui. \v 36 Nunik batsamas Lota nawanji mai ejapjukui, niina apajinunak. \v 37 Emkau uchigmakui uchi aishmagkun, dutika adaikauwai Moab. Nuwiya jiinjauwai Moab aents aina duka. \v 38 Tuja ekeushkam uchigmakui aishmagkun dutika adaikauwai Ben-amí. Nuwiya jiinjauwai Amón aents aina nunú. \c 20 \s1 Abraham Abimelecjai \p \v 1 Abraham nii pujamun ukuak Néguev nugkanum weuwai. Nunik nuwi jegaa yaakat Cades, Shur nugkajai niinis awa nuwi ejapena yaakat Guerar tawa nuwi pujusui. \v 2 Nuwi jegaa pujus niina nuwen, juka mina ubajui, tiuwai. Timatai Abimelec Guerar nugkan Apuji niina aentsjin awemauwai, Sara utugtitajum wi nuwatkatjai tusa. \v 3 Tusa timatai itajuawajui, dutikawagmatai kanittaman kajanum Apajuí chichajak: “Anú nuwa jukium duka aishintin jukiume, nuadui amek jakattame”, tiuwai. \p \v 4 Tusa tama eke nuwajaig tsanigchau asa, chichaak: “Mina Apujuh, ¿eke wi nuwan dutikachu aigkik mantuatag tame? \v 5 Abraham chichaak juka mina ubajui tujutmae, nuwashkam dutiksag mina ubajui timae, nuadui uyumat aneakas wika jukimjai, tujash pegkegchaunak dutikachjai”, tiuwai. \p \v 6 Tutai Apajuí kajanmak ayaak: “Wika shiig dekajai ame pegkegchau dutikachum nunak. Nuadui ame nuwa antigkam mina emtijui tunamajaim tusan wika aminak idaitsugme. \v 7 Tujash yamaik, anú nuwak awagkim aishi susata, wagki niig mina etsegtugkati tusa etegkamui. Nuniau asa amina pachipas mina segatti jatsuk pujusminum. Untsu awagtutsuk pujakmek duka dekas ashí aents amina jemin batsata nujai jinattagme”, tiuwai. \p \v 8 Tusa Apajuí ujakam, kashikmas Abimelec nantaki niina inake aidaun untsuka ikaunman, niina kajanum tibaunak ashí ujakui. Nuna antukag senchi ishamkajui. \v 9 Nuna etsejuk Abrahaman untsuka itan chichajak: \p “¿Amesh wagka jutikagtame? ¿Wisha aminash wajinma pegkegchau awajkamu asamea mina jegajuish tudaush ibaush itagtuaume? Juka tikima jutikdaichatia”, tusa \v 10 awentsag chichajak: “¿Waji anentaiyaiya jusha jutikagtame?” tau. \p \v 11 Tama Abraham ayaak: \p “Wika juiyag makichkish Apajuí nemagchaus ainawa timajai. Tau asan ishamkagtakun mina nuwajui tichamjai, wagki mina mantuinak duwajun jujutkinum tusan. \v 12 Tujash auk dekas minak ubajui. Wagki niig mina apaju nawanji asa, tujash mina dukujuig akiinachui, nuadui wika nuwatkauwaitjai. \v 13 Apajuí chichagtak: ‘Amina apa jeen pujam duka jiinkim wetá’ tujutmatai, Saran chichagkun makichik yaaktanmakesh jegakuik mina ubajui tujutta tusan tiuwaitjai”, tiuwai. \p \v 14 Tusa tutai, Abimelec Saran awagtuki susauwai. Dutikak nuigtushkam uwig aidaun, baka aidaun, aents wainka inatai aishmag aidaun, nuwa aidaujai susauwai. \v 15 Dutika chichajak: \p “Nijah, juju nugka juka ashí mina nugkajui. Tuwi ame ima shiig pujumain dekapeame, nunú etegkam nuwi pujusta”, tiuwai. \p \v 16 Nuna tusa Saranashkam chichajak: \p “Wi amina umaimin susag duka mil kuichik plata najanamu akikega imanun susajai. Nunuwai ii pegkegchau takaschamunum tikich aents aidaunmash ayamjumaktina duka. Tuja makichik aentskesh pegkegchaun chichagtamainuk atsutnai”, tiuwai. \p \v 17 Nuadui Abraham Abimelekan pachis Apajuín tsagkujata tusa segauwai. Tusa tima Apajuí Abimelekan etsagag, niina nuween, nuigtushkam niina inake nuwa aidau, nuwi batsatunak uchi uchigbau atinme tusa ashí etsagakui. \v 18 Wagki Apajuí Sara jukimunum niina ayamjak, ashí nuwa Abimelekan jeen batsamin aidaunak uchin uchigmakchamin emaku asa, nunak etsagaak ataktu uchigbau emakui. \c 21 \s1 Isaac akiinamu \p \v 1 Apajuí Saran anagkuamunak imatiksag umikui. \v 2 Nuadui Sara ejapjukui. Nunik muumpatnum Abrahaman uchijin aishmagkun uchigmatkauwai. Uchik Apajuí chichaak nunú tsawantin akiinattawai tibaunak imanisag akiinauwai. \v 3 Nunikmatai Abraham uchiji daajin adaikauwai Isaac. \v 4 Nunú uchi akiina ocho tsawan ejematai, Apajuí tibaun umiak uchiji katiuchijin chuchuken tsupigkauwai. \v 5 Abragnak cien mijan ajamu ai niina uchiji Isaac akiinauwai. \v 6 Nunikmatai Sara anentaimas: “Apajuí minak dushimtijuje shiig aneasti tusa, nuadui wi uchigmakbaun ashí aents aidau dekawajag shiig aneenak dushijagtin ainawai”, tiuwai. \v 7 Tuja nuigtushkam Sara anentaimas: “Makichik aentskesh minak Abrahamnap uchin uchigmatkattawa tusa tujutiuk atsawai. Tujash yamaik muumpatnum uchigmatkajai, niishkam múuntuch wajasu ai”, tiuwai. \s1 Agar niina uchiji Ismaeljai Abrahama aakjin pujaun jiiki awemamu \p \v 8 Isaac muumpak muntsun tsujagkauwai. Nunikmatai Abraham yutain kuashat umika uchijin jiistamjuauwai. \v 9 Nuna imatikiagtai, Abragkan uchiji egiptunmaya nuwanum akiinauwa nunú Isaakan kajejak, pegkegchaun chichajun Sara antukui. \v 10 Nunik Abrahaman chichajak: “¡Juju nuwa inaka juka uchijijai jiiki awemata! wagki uchi inaknum akiinauwa duka mina uchijua jujai betekak amina wajijum aina nunak jumaitsui”, tiuwai. \p \v 11 Tusa tama Abraham senchi wake besemag anentaimsauwai, wagki dushakam niina uchiji asamtai. \v 12 Tujash Apajuí niina chichajak: “Juju uchia nuig, tuja nuwa inaka anuishkam imanikmek anentaimsaipa. Sara tujama duke umikta, wagki amina uchijum Isaakai uchi akiinak weagtina nunú ame wegantuk agtinai. \v 13 Tujash amina uchijum inaknum akiinauwa nuwiyanashkam amina uchijum asamtai, kuashat ikauntuka ai yaakat múun wajastinai”, tiuwai. \p \v 14 Tusa tima Abraham tsawag kashikmas, pagkan juki nuigtu duwap apagbaunum yumin aimjuk Agaran susauwai. Agaran aentsek, uchiji Ismaelnashkam susa kumpama, awemauwai. Dutikam Agarchakam niina uchijijai uwejush Beersheba nugka jega atsamunum wainak wagaka wekagu. \v 15 Nuwi wekagas yumi jukimujin amuekamtai, uchijinak numi wakentin awayag aipkiuwai. \v 16 Dutika aepeak, nigka tupaan ekemas anentaimas: Mina uchig jau waintanak dakitajai, tau. Nunik eketai uchijishkam buutu. \p \v 17 Nunik uchi buutun Apajuí antugkauwai. Nunik Apajuí ángel tumain Agaran chichajak: “¿Wagka Agarah amesh aniame? Ishamkaipa, Apajuí uchi buutun antuke. \v 18 Nuadui wamak weme uchi jukim akuptsuk takusta, wagki anú uchia anuiyan wi kuashat aentsun uyujkatnaitjai, dutika ai shiig kuashat agtinai”, tiuwai. \p \v 19 Nuna tusa Apajuí Agaran yumi pukini jiinun iwaintukui. Dutikam Agarchakam yumi aimtai duwap apagbaun juwakug weji yumin aimak itanta, uchin aajui. \v 20-21 Aatus Apajuí uchinak yaigkui. Dutikamu asa tsakaja uwegshunum nugka Parán tutaya nuwi pujusui. Nunik nunú uwegshunum pujaun niina dukuji egiptunmaya nuwan egatuk nuweauwai. Tuja nigka shigki apunbaunum shigki etsakamu ekenka nagkimtain shiig yacha aajakui. \s1 Abraham Abimelecjai dita dutikatnun chichasagbau \p \v 22 Nunú tsawan aajakua duwi Abimelec niina suntaji aidaun apuji Ficol aajakua nujai uyunis Abrahamjai chichastatus weuwai. Nunik jegawag Abimelec Abrahaman chichajak: \p “Ame ashí takam nunak Apajuí yaimpa duka dekaji. \v 23 Nuadui, Apajuísh antugtamai minash tujutta. Juju nugka juwi mina uchig aidaush, ame uchijum wegantu aidaush wi amijai shiig awagdayag aiksamek shiig awajkatnujum pachisam tujutta”, tiuwai. \v 24 Tusa tama Abraham ayaak: \p “Ayu, Apajuísh shiig waitui, wika ame tujutam nunak imatiksanuk umiktatjai. \p \v 25 Dutikatin asamtai ame amina inakem aidau yumigmatan jukiu aina nunú awagtugkita”, tusa tiuwai. \v 26 Tama Abimelec ayaak: \p “Achah, wika nunak makichkish dekatsjai, amek minak: Juka mina yumigmatjui, tusamkesh tujutchauwaitme. Wika yaki yumigmatnash jukiuwaita nunak yamaikish dekatsjai”, tiuwai. \p \v 27 Timatai Abraham uwig aidaun, baka aidaujai juki Abimelekan susauwai. Dutika nunú tsawantinig mai chichaman umikajui. \p \v 28 Nuna umikag Abraham siete uwijan juki akanak awajsauwai. \v 29 Nuna dutikamtai Abimelec iniak: \p “¿Wagka jusha siete uwig akankam ijumjaum dusha aikaume?” tau. \p \v 30 Tama Abraham ayaak: \p “Juju siete uwijan amaajam nunú jukim dekattame wi juna yumigmatan tainiuwaitag duka”, tiuwai. \p \v 31 Nuadui nunú dutikamunum nuna nugka daajin Bersheba adaikauwai, wagki nunú nugkanum chichaman umikaju asag. \v 32 Dutika chichaman bershebanum umikag, Abimelec Ficoljai filisteo aents aidaun nugken wakitkiajui. \p \v 33 Nunik wakitkiagmatai Abraham numi tamarisco tutain bershebanum ajauwai. Dutika nuwi Apajuí Tuke Pujuuwa nuna daajin adaitus emematiuwai. \v 34 Aatus nuwi filisteo aents aidaun nugken Abraham kuashat tsawan pujusui. \c 22 \s1 Apajuí Abrahaman anentuash tusa dekapsamu \p \v 1 Kuashat tsawan asa, Apajuí Abrahaman niiyai kajinas anentaimak dekaskeapi tabaujin dekapsatatus niina daajin adaitus untsukui. Tusa untsuam nii ayaak: \p “Juwi pujajai”, tiuwai. \v 2 Tutai Apajuí chichajak: \p “¡Amina uchijum makichkiuch asamtai, senchi aneam nunú jukim niijai Moria nugkanum wetá! Nuwi jegam wi mujan iwaintuktatjam nuwi uchijum maa apeakum mina emematjita”, tiuwai. \p \v 3 Tusa tima tsawak shiig kashikmas nantaki, nii ekemi wetinun burronum patai umika ukuak, chigkimin jigka umik nunú burronum pataja jukiag Apajuí nuwi wetá tibaunum niina uchiji Isaakan juki, nuigtu jimag inaken juki weuwai. \v 4 Nunik we wenakua kampatuma juna tsawampag wesa diikma, atushat nii jegatnujin wainkauwai. \v 5 Dutika nuna wainak, Abraham niina inake aidaun chichajak: \p “Atumek juwi burro kuitamkujum juwaktajum. Nuniagmin wi mina uchigjai wetajai, núnikan niijai Apajuín emematin ukuakun taatjai, nunikmatai wakitkiagmi”, tiuwai. \p \v 6 Nuna tusa Abraham chigkimin niina uchijin aentsek tuja ekemaktinun jii akaamun kuchiijai nii juki, niina uchijijai weuwai. \v 7 Nunik wesag, Isaac apajin iniak: \p “¡Apawah!” tiuwai. Tama nii ayaak: \p “¿Waji wakegame uchuchih?” tau. Tusa tama Isaac chichaak: \p “Jii juki, chigkimish umika wegaji. Tujash ¿tuwi pujawa uwig aishmag tsakat maa apeaku Apajuí ememattinush?” tau. \p \v 8 Tutai Abraham ayaak: “Apajuí uwig aishmag tsakatan sujamsattawai, nunú maa apeaku nigka ememattatji”, tiuwai. \p Aatus tusa uchijijai tsanias wegau. \v 9 Nunik Apajuí tibaunum jegantag, nuwi Abraham kaya ekenag najanauwai kuntin patasa apeaku Apajuí ememattinun. Dutika chigkimin patag nuadui niina uchiji Isaakan achika jigkag juki patainiuwai.\fig |src="CO00657b.tif" size="col" loc="Gen 22.9" ref="Génesis 22:9" \fig* \v 10 Dutika patai uchijin maatatus kuchiijin jutatman, \v 11 Apajuí ángel tumain nayaimpinum pujus untsuak: \p “¡Abraham! ¡Abraham!” Tama nii ayaak: \p “Juwi pujajai”, tiuwai. \p \v 12 Tutai nii chichajak: \p “Uchigmek makichkish antigkaipa. Ame Apajuí ima senchi umijam nunak yamaik dekajuajame, wagki, amina uchijum makichkiuch aigkish, sujimtsuk mina sujustasam umiku asamin”, tiuwai. \p \v 13 Tusa tima niimsatakama, uwig tsakat aishmag numi kanawen niina kachujin tutinak wajaun wainkauwai. Nunik uchijin maatag tabaun idayak, nuna weji achika juki maa nuna nejen ashí apeak Apajuín emematiuwai. \v 14 Nuna dutikau asa Abraham nunú nugka daajin: “Apajuík atsumamun sukagtawai” tuu adaikauwai. Nunú tibaunum yamayajuikish: “Apajuík mujanum atsumamun sukagtawai”, tinu ainawai. \p \v 15 Tuja awentsag Apajuí ángel tumain nayaimpinmaya Abrahaman untsuka, \v 16 chichajak: \p “Tuke Pujuu chichaak juna timae: ‘Amek wi tabau umiakum amina uchijum makichkiuch aigkish sujitjukchau asamin, wiki wi chicham umiktinjun tumamjai’ tujamui. \v 17 Aminak dekas pegkegnum yumigsattajame: Ame uchijum wegantuk yaya nayaimpinum ayá iman, nuigtu kayam nayantsanum ayá iman agtinai. Ditak shiwaajinash tuke depetin agtinai. \v 18 Aents ashí nugkanmaya aidauk ame uchijum wegantu agtina nuna daajin pegkegnum yumigkiam agtinai, wagki ame wi tabau intimjuttsuk umiku asamin”, tiuwai. \p \v 19 Tusa tima Abraham Isaakjai wakitkiuwai niina inake batsakbaunum. Nunik jegantag ditajai betek waketug bershebanum jegawajui. Nunik nuwi Abrahamak pujusui. \s1 Nacoran uchiji aidau \p \v 20 Nuwi kuashat tsawan pujus, Abraham niina yachi Nacoran nuwe Milcá, niina aishinak kuashat uchin uchigmatkauwai tabaun dekauwai. \v 21 Iwaijig Us daagtinai, nuwi patatkauwai Buz, nuwi patatkauk Quemuel, tuja nunuwai Araman apaji. \v 22 Untsu Quemuelai patatkau aidauk Quésed, Hasó, Pildas, Idlaf, Betuel aatus ainawai. \v 23 Betuelan nawanjiyai Rebeca. Juju ainawai Abrahaman yachi Nacor niina nuwe Milcáyai ocho uchin akiinkauwa nunú. \p \v 24 Tuja nuigtushkam niina ikaa nuwe Reumá aajakua nuwishkam akiauwai: Teba, Gáham, Tahas, Maacá, aatus, tusa tabaun dekauwai. \c 23 \s1 Sara jakamtai ukusbau \p \v 1 Sara cientoveintisiete mijan pujusui. \v 2 Nunik yaakat Quiriat-arbá, Hebrón tuuta awagmatia nuwi Canaán nugkanum pujus jakauwai. Nunikmatai Abraham Saran aneak buutiuwai, nunik kuashat tsawan anentaimak pujusui. \p \v 3 Nunik nuwe jakamtai aepes pujau ukuak, hitita aents aidaun apujijai chichastatus weuwai. \v 4 Nunik jegaa ditajai chichaak: \p “Wika atum wegantuchuitjai, nuniaigkish wait aneasjum makichik ukumatai sujustajum sumaktajai, dutikan nuwi mina duwajun ukustajai”, tiuwai. \p \v 5 Tusa tama makichik nuwiya ayaak: \p \v 6 “¡Apuh, wait aneasam antugkagtukta! Jutii ainag nuwiyamek ametme dekas Apajuí etegkamumek. Nuadui iina ukumataiji dekas pegkeg aina nuwi nuwemik ukusta. Makichkish jutii ainag juwiyag ukumatain sujitjamainuk shiig atsawai”, tiuwai. \p \v 7 Tutai Abraham wajaki hitita aents aidau emtin ditan eme anentus tsuntsuma wajas pagkainiuwai. \v 8 Nunik chichaak: \p “Atumesh mina duwag jaka nuna ukusti tusa wakegakjumek Efrón Sóharan uchijiya nuna ukumatai awa nunú segatjitajum. \v 9 Tuja Macpelánum waa niina nugke nagkatkamunum awa nuna sujusti. Wi nuna akikenak ashí akiktajai. Dutikau asamtai, juju nugka juwi makichik waa ukumatai midaush ajuttí tajai”, tiuwai. \p \v 10 Tutai Efrón hitita aents nii nuwi pachitkau asa, nii wegantu aidaush ijunbaunum, ashí aents yaaktan waitijin utsaanaidaush betek antuinamunum chichaak: \p \v 11 “¡Atsah, mina apujuh, wait aneasam antugtukta! Wi yamaik ashí mina pataag aidaush antuinamunum tajame: Au nugkak ame jukita amina amaajame, tuja waaya aushkam aminu ati, nuwi amina nuwem ukusta”, tiuwai. \p \v 12 Tusa tima Abraham aents nugkentin ijunbaunmanini ataktu tsuntsuma pagkainiuwai, \v 13 nunik dita emtin Efrógkan chichajak: \p “¡Wait aneasam antugtukta! Wi kuichkin nugka akiken amaag duka wait aneasam jukita. Dutikawamin wisha anentag mina duwag jajutka nunash ukustajai”, tau. \p \v 14 Tama Efrón Abrahaman ayaak: \p \v 15 “¡Mina apujuh antugtukta! Nugkak akikai cuatrocientos plata najanamu. Tujash juna akikega duka chichamjuk pujuchmi. Dekas nuwem jaka duka ukusta”, tiuwai. \p \v 16 Tima nunak antusag Abraham Efrón hitita aents aidaun emtin imaan akikai tibaunak imatiksag kuichkin juki akikmakui. \v 17 Dutikau asa, Efrógkan nugke Macpelá Mamrenum etsa minitaiya nuni awa nunak ashí niinu emauwai. Tuja nuigtushkam nunú nugkanum waa aunak, ashí numi múun aidaujai, \v 18 ashí Abrahamdauk wajasui. Tuja Abraham nugkan sumakua nunak hitita aents aidau emtin nuigtushkam tikich aents nunú yaaktanum utsanaidaush antuinamunum sumakui. \p \v 19 Nuna ashí umika, Abraham niina nuwe jakaun juki, Mamrenum wajasa diyam etsa minitainini Hebrón tutai Canaán nugkanum waa Macpelánum awa nuwi ukusui. \v 20 Aatus nunú nugkak, waajai, hitita aentsun nugke aajakun, Abraham sumakua duka, niina ukumatai wajasui. \c 24 \s1 Abraham niina inaken Isaaka nuwe atin egatkata tusa awemamu \p \v 1 Abrahamak shiig múuntuch wajasui. Tuke Pujuu niinak ashí pegkegnum yainkui. \v 2 Makichik tsawantai Abraham niina inake chichintan, ashí niina wajiji aidaunash kuitamin atinaitme tusa tibaun untsuka chichajak: \p “Amina uwejum mina bakuju wakentin yununkata, wagki ame chicham umiktinjum dekaskenum tujuttin asam, \v 3 nunikam Tuke Pujuu Apajuí nayaimpinum nugkanmashkam inamna nunú antugtamai, ame chicham umiakum mina uchig canaágnum wi pujag juwiya nuwan nuwatkai tusam kuitamkatnujum pachisam tujutta. \v 4 Juwiya nuwak egattsuk, mina nugkajui weme mina pataajuiya Isaaka nuwe atin egatkata”, tiuwai. \p \v 5 Tusa tama niina inake ayaak: \p “Ayu, tujash nuwa wijai minitan dakitakuish ¿wisha utugmainaitja? ¿Amina uchigmin jukinuap ame pujaum ukukiuwaitam nuwi eman nuweattaja?” tau. \p \v 6 Tama Abraham ayaak: \p “¡Atsah, mina uchijuk awi jukimek emaipa! \v 7 Tuke Pujuu Apajuí nayaimpinmayaya nunú mina pataju nugkeen mina apaju jeen pujai jiijak, mina, tuja mina uchijun uchiji wegantu agtina nunú batsamsatnun susatjai tusa juju nugkan anagtuauwa nunú Apajuí niina aentsjin nayaimpinmayan emtikak awemattawai. Nuadui mina uchijun nuwe atinuk nii yaimpasmatai juki itaattame. \v 8 Untsu nuwa amijai minitan dakitakuig, wi tajam duka amek agkan juwaktatme. Tujash ¡makichkish mina uchijuk awi jukimek emaipa!” tiuwai. \p \v 9 Tusa tima nunú inak niina apuji Abrahaman bakui wakentin uwejen yununak pujus chichaak: \p “Dekas ame mina tujutam nunak imatiksanuk umiktajai”, tiuwai. \v 10 Nuna tusa niina apuji wajiji aidaunmayan, shiig pegkeg aidaun etegkeg nuwa susatnun, tuja nuwa patayi aidau susatnunashkam jukiuwai. Dutikak nuigtushkam niina apuji tagkujinian diez camellon jukiuwai. Dutika juki Mesopotamia nugkanum Nacora yaaktajin weuwai. \p \v 11 Nunik wea weakua yaaktanum jegauwai, tujash eke wayatsaig etsa akagu. Nuniai nuwiya nuwa aidau yumin aimainak yumigmatnum shimuidau. Nuninai nunú inakshakam camello aidaun ayamtikak yumigmatnum ayaunas batsasui. \v 12 Dutika nuwi wajas Apajuín aujak: “Mina apujun Abrahaman ememattai Apajuí Tuke Pujuuwah, wait aneasam yamai mina apug Abraham wait anenjata, dutikakum minash shiig pegkegnum wekaegas wakitkiti tusam yainkata. \v 13 Tuja juwiya nuwauch aidau yumin shikinak mininai, juju yumigmata juwi ayaumsan pujustajai. \v 14 Nunikan pujai nuwauch yumin shikika waketkui: ‘Wait aneasam anú yumi aimka juki weam nunú apusam shikisam ajampusta uwagtajai’ tai, nii aijak: ‘Pai uwagta, nuniakmin amina camellojum aidaunash aaktajai, tusa tujuttata nunú, dekas Isaaka nuwe atin ame etegkamu ati. Nunú betek uminkamtai, ame mina apug wait anentamunak shiig wika dekattajai’ ”, tiuwai. \p \v 15 Tusa Apajuí augbaun eke ashimtsaig, makichik nuwauch yumi aimtain yanas minaun wainkauwai. Duka Rebeca Betuela nawanji aajakui. Betuelak Abrahama yachi Nacoran uchiji Milcáyai akiamu aajakui. \v 16 Rebecak shigmauch, nuigtush makichik aentskesh takaschamu aajakui. Nunú nuwa yumi shikitaijin apujus yumi aimak wakitki wetatman, \v 17 Abrahama inakeshkam tupikatki jegantun chichajak: \p “Wait aneasam, minash yumi machik ajampusta uwagtajai”, tiuwai. \p \v 18 Tusa tama: \p “Ayu uwagta apuh”, tiuwai. Nuna takug yumi aimtaijin apujus susauwai, dutikam niishkam uwajui. \v 19 Nunikmatai Rebeca chichajak: \p “Amina camellojum aidaunash yumin shikikan susatjai dita wakegamun uwagtinme” tiuwai. \p \v 20 Tusa waujus yumi aimka takakbaujinak tagku amutainum yajatua ukuak, tupikaki kuashta yumin shikika ashí tagku aidau umumainun aimjukui. \v 21 Imanitai inakak takamtak wajas dii wajau, dekas juwashit Tuke Pujuu etegkamush tusa nuna ejetatus. \v 22 Camello yumin uwakagmatai, makichik oro dujinum nenatai najanamun seis gramo kijinji ajamun juki Rebecan detuauwai. Dutika nuigtushkam jimag kuntunum patakumtain oro najanamun cien gramo kijinji ajamun juki nunashkam susauwai. \v 23 Nuna susa iniak: \p “Wait aneasam tujutiah ¿amesh yana nawanjiyaitpa? ¿Amina apa jenish agkanchaukai wi mina aentsug aidaujai kanumainush?” tau. \p \v 24 Tusa tama nii ayaak: \p “Wika Nacor Milcáyai Betuelan akiauwa nuna nawanjiyaitjai. \v 25 Iina jenig atum kanumainuk awai, nuigtushkam chijichi camello yumainchakam kuashat awai”, tiuwai. \p \v 26 Tusa timatai nii Apajuí segamunak ashí imanisag uminkamtai, tikishmag pujus Tuke Pujuun emematak: \v 27 “¡Tuke Pujuu mina apug Abrahama Apajuíjig pegkegnum chichagtai atin ati! Dekas amek mina apug wait anentau asam anagkuamugmek umitskek idaisachume. Ame minashkam jinta inaktugsam, mina apug Abrahama patayin itajuaume”, tiuwai. \p \v 28 Aatus inak Apajuíjai chichaak pujai, Rebeca tupikaki niina dukuji jeen jegaa nuna pachis dukujin ashí ujakui. \v 29 Tusa etsegkamtai Rebeca umayi iwai Labán nunú aents yumi aimtainum ayaumas pujaun wainkatatus tupikaki weuwai, \v 30 wagki niina umayi kuntunum patakumtain dujinum nenataijai ayatak orok najanamu susamun wainkau asa. Tuja nuigtushkam Rebeca chichaak: “Nunú aents minak aatus tujutmae”, tusa etsejun antuku asa, nunú aents yumi aimtainum ayaumas camellojin batsas pujaun shiig wainkatatus wejiuwai. \v 31 Nunik jegantun, chichajak: \p “¿Wagka agaash pujame? Amek Tuke Pujuu pegkegnum yumigjamuitme, anui pujutsuk wegajai mina jegajui wemi. ¡Wi ame kanumainnak amina camellojum batsamsatin aidaujai umikmajai!”, tiuwai. \p \v 32 Tusa tima ayu tusa jega weuwai. Nunik jegamtai, camellonum waji aidau pataja ejegamun ashí Labán akaja ijumag duwi camellon ayujauwai. Tuja nuigtushkam yumin shikika nunú inakan, niijai yujaujai susauwai nawen nijaktinme tusa. \p \v 33 Nuna dutika, yutain inajuk umika apujtusui. Dutikamtai Abrahaman inake chichaak: \p “Eke wi chichaman tumain ajuta nuna amina ujatskek yumaitsujai”, tiuwai. Tama: \p “Ayu, waji tame tita”, tiuwai. \p \v 34 Timatai inak chichaak: \p “Wika Abrahaman inakegaitjai. \v 35 Mina Apug Abrahamnak Tuke Pujuu shiig kuashat pegkegnum yaigkui. Dutikak uwijan, bakan, platanash, oronash, inak aishmag aidaun, inak nuwa aidaujai, nuigtu camellon, burro aidaun aatus ashí susa wiakuch awajsae. \v 36 Tuja niina nuwe Sarashkam muumpatnum uchin uchigmatkabi. Mina apujuk niina wajiji aidaunak, juka mina uchigdau agtinai tiuwai. \v 37 Nunú mina apug wi chicham umiktinun chichagtak: ‘Mina uchiju nuwe atinuk Canaán nugkanum wi pujag juwiya nuwak egatkaipa, \v 38 juwiyag egattsuk dekas mina apaju patayin wetá, nunikam nuwiya mina uchiju nuwe amainuk egatkata’, tusa tujutmae. \v 39 Tujutkui wi ayaakun: ‘Mina apujuh, ¿tujash nuwa wijai minitan dakitakuish itugkattajah?’ timajai. \v 40 Tusa tai nii mina aijak: ‘¡Apajuín wi emematkun umijag nunú, niina aentsji nayaimpinmayan emtika awemattawai, wagki nii uyuntamsamtai pegkegnum wekaesamnum tusa! Duwi amek mina uchiju nuwe atinuk yupichu mina apaju patayinia jukittame. \v 41 Untsu ame mina pataajui jegaam nuwa sumamin sujitjamkagmataig, wi ame chicham umiktinun tajam duka agkan juwaktatme’, tujutmae. \p \v 42 Tusa tujutiu asamtai, yamai yumi aimtainum taa wajasan, Tuke Pujuu mina apujun Apajuíjiya nuna augkun: \p ‘¡Amesh dekas minash shiig pegkegnum wekagas nii dutikatag tabaunak betek umika wakitkiti tujutkumek yainkata! \v 43 Tuja nunú betek uminkuig wi yamai juju yumi aimtainum wajag juwi wajasan, nuwauch yumi shikik waketkui wi chichagkun: “Wait aneasam yumi shikikam machik ajampusta, uwagtajai”, tusan tai, \v 44 nii aijak: “Ayu, uwagta, nunikamin camellojum uwagtinnash shikigkatjai”, tusa tujuttata nunú dekas ati ame mina apujun uchiji nuwe atin egatkamuk’, tusan timajai. \v 45 Tusan Apajuíjai chichamunak eke ashimtsaig, Rebeca yumi aimtaijin yanaki midaun wainkamjai. Nunik yumi akaetuki shikika iwakmatai, wi niina chichagkun: ‘Minash wait aneasam yumi ajampusia uwagtajai’, timajai. \v 46 Tusa tai ayu tusa, yumi aimka juwamujin akaki apujus chichagtak: ‘Amea uwagta, nunikamin amina camellojum aidaunash yumin shikigkan aaktajai’, tusa mina yumin sujus idaitak, mina camellog aidaunashkam dutiksag susame, \v 47 dutikamtai duwi wi niina iniakun: ‘¿Amesh yana nawanjiyaitpa?’ tusan tai nii aijak: ‘Wika Nacoran uchiji Betuel Milcáyai akiinauwa nuna nawanjiyaitjai’, tujutmae. Timatai niina nujiin nenatain detuamjai, tuja nuigtu jimajan kuntunum patakumtain patakuamjai. \v 48 Nuna dutikan nuwig tikishmaja pujusan Tuke Pujuun emematmajai, wagki Apajuí mina apug Abrahaman ememattaiya nunú minak jintan inaktujus, mina apug Abrahama uchiji nuwe atinun niina patayi nawanji pujamunum itajuau asamtai. \v 49 Nuadui yamai atumesh dekaskenum tsanumtsuk mina apug Abraham tibaun ujajim nunú tujuttajum. Untsu atsa dutikmaitsujai takugminig wi anentaimsatjai wajinak dutikatja”, tiuwai. \p \v 50 Tutai Labán Betueljai niina ayaak: \p “Juka ashí Tuke Pujuu wakegamua nunuwai, nuadui iik ayu tusaikish, nuniachkuish atsa tusaikish tumaitsuji. \v 51 Pai nijah, juwai Rebecak, juju jukijum wetajum. Amina apugmi uchijiya nuna nuwe ati. Tuke Pujuu wakegamua nunisag uminkati”, tiuwai. \p \v 52 Tusa tutai Abrahaman inake tikishmag nijayin nugkan antig pujusui Tuke Pujuun emematak. \v 53 Apajuín ememati idayak, kuashat waji takatai akik aidaun, plata najanamu aidaun, oro najanamu aidaun, tuja jáanch nugkutai aidaunashkam juki Rebecan susauwai. Dutika nuigtushkam niina umayin niina dukujin aatus waji aidaun susauwai. \p \v 54 Nuna dutikai aents niijai uyuunis yujauk betek ijuntujag yutain yuwawag, umutnash uwajag kajigkajui. \p Nunik tsawainak nantakiag nunú inak chichaak: \p “Wisha yamai wakitkitjai mina apuju pujutaijin”, tiuwai. \p \v 55 Tutai Rebeca umayi dukujijai chichainak: \p “Eke yamaikik Rebecak jukipa, dakasta jutijai diez tsawan pujusti, nunik duwi atumjai weti”, tuidau. \p \v 56 Tujash inak ditan ayaak: \p “Nuigtuk minak emetjuawaigpajum. Tuke Pujuu minak pegkegnum wekaesati tusa tujutbaunum shiig umikjai, nuadui wika mina apuju pujutaijin wakitkitag tajai”, tau. \p \v 57 Tusa tutai dita aínak: \p “Jasta, Rebeca untsuka dekajuami wajintig”, tuidau. \p \v 58 Tusag Rebecan untsukag itan iniinak: \p “¿Amesh juju aentsjai wetasamesh wakegamek?” tama, nii aimak: \p “Ehe wetatjai”, tiuwai. \p \v 59 Tusa timatai Abrahama inake shimamunum Rebecan, tuja nuwa nii uchuch asamtai kui kuitamkawa tsakapajua nujai akupkajui. \v 60 Dutikainak, Rebecan pegkegnum yumigkinak aatus tiajui: \q1 “Iina umayi yamai akupkami: ‘Chah, ubajuh, \q1 ¡Amek shiig kuashat aentsun dukujimtai atin ata! \q1 ¡Nuigtushkam amina uchijum wegantu aidauk, \q1 ditá shiwaajin depetkatin atinme!’ tusa wakegaji”, tiajui. \p \v 61 Aatsa pegkegnum yumigjam, Rebeca niina inake nuwa aidaujai camellonum pekamiag, Abrahaman inake wetai niijai shiyakajui. Aatus Abrahama inake Rebecan juki wakitkiuwai. \p \v 62 Tuja Isaakak Néguev nugkanum pujujakui. Nuniayatak makichik tsawantai yumigmat “Iwaku pujuuwa nunú minak waitui” tutainum weuwai. \v 63 Nunak nunikui wagki tuke ayamak Apajuín aujak wekaesatatus. Nuwi wekagu pagkas niimsatakama camello miniagtatman wainkauwai. \v 64 Tuja Rebecashkam niimkama wainkauwai Isaakan, nunik camellonum eketu akaikiuwai. \v 65 Nunik akaiki inakan iniak: \p “¿Aush yaita ikama awiya ii weamunmanini mina dusha?” Tusa iniam, inak ayaak: \p “Auk mina apujui”, tiuwai. \p Tima jáanchin juki dukumak yapiin ejaka wajasui. \p \v 66 Nuniai inak Isaakan igkug nii wekaesa dutikamujinak ashí ujakui. \v 67 Dutikam Isaac Rebecan juki niina dukuji aajakua nuna aakjin awayauwai, dutika nuwi nuwatkauwai. Aatus Isaakak dukuji jakamtai, wake besemag pujau Rebecan aneak anentain ichichiajui. \c 25 \s1 Abraham Ceturayai uchin akigkua nunú wegantu aidau \r (1 Cr. 1.32-33) \p \v 1 Abraham tikich nuwa Cetura daagtinun jukiuwai. \v 2 Dutika nunú nuwanum imajin uchijin akigkui: Zimrám, Jocsán, Medán, Madián, Isbac, Súah, aatus. \v 3 Jocsán akiauwai Sebánkan Dedánjai. Untsu Dedánkan uchiji wegantu aidauk: Asureo, letuseo, leumeo aatus aajakui. \v 4 Tuja Madiágka uchijishkam: Efá, Éfer, Hanoc, Abidá, Eldaá aatus aajakui. Ashí juju aina juka Cetura uchiji wegantu aajakui. \v 5 Tujash Abrahamak niina wajiji aidaunak ashí niina uchiji Isaakan susauwai. \v 6 Tuja tikich nuwanum akigbau aidaunak ayatak anenjauch wajichin susa, Isaac pujamun ukumtiki atushat ishiakui. Tuja nigka nuwig pujayatak nugka etsa jiintaiya nuni ishiakui. \s1 Abraham jakamtai ukusbau \p \v 7 Abrahamak ashí ijumjamak ciento setenta y cinco mijan pujusui. \v 8 Nunik shiig múuntuch wajas, jakauwai. Nunikmatai ukusaju ainawai. \v 9 Nunik jakamtai, niina uchiji aidau Isaac Ismaeljai jukiag Efrógka nugke Macpelá Mamrenum etsa minitaiya nuni awa nuwi ukusajui. \v 10 Nunú nugkanak Abraham hitita aents aidaun nugken sumakua nuwi niina nuwe Sara ukusbaunmak ayaunas ukusajui. \p \v 11 Abraham jakamtai, niina uchiji Isaac yumigmatan daaji “iwaku pujuuwa nunú minak waitui” tutainum ayaumas pujaun, Apajuí pegkegnum yumigjauwai. \s1 Ismaelan uchiji wegantu aidau \r (1 Cr. 1.28-31) \p \v 12 Sara inake egiptunmaya nuwa Agar aajakua nuwi Abraham Ismaelan akiauwa nuna uchiji wegantu aidauk: \v 13 Nebaiot aajakui iwaiji, nuwi patatkau ainawai: Quedar, Adbeel, Mibsam, \v 14 Misma, Duma, Masá, \v 15 Hadar, Temá, Jetur, Nafis, Quedmá aatus. \v 16 Juju ainawai Ismaelan uchiji doce aajakua duka. Juju aina juka maki makichik nugkentin aakan aakmajag yaaktamkajui. Dutikawag nunú yaakta daajinashkam dita daajinak adaijau ainawai. Dutikawag maki makichik dita yaaktajin apuji wajasaju ainawai. \p \v 17 Ismaelak ciento treinta y siete mijan pujus, jakauwai, nunik jakamtai ukusajui. \v 18 Nunikmatai nii wegantu aidauk nugka Havilá tutai, Shurjai niniaku awa nuna ejapeen, jinta asirianum juwaki Egipto wetaya nuwi ditá yachi aidau dakitamaitak batsamsajui. \s1 Jacob Esaújai akiinamu \p \v 19 Jujuwai Abrahama uchiji Isaac pachisa augmattsamu. \v 20 Isaac cuarenta mijanji ajamu asa, Betuela nawanji Rebeca Labágka umayi arameo aents aidau, Padán-aram batsamajaku aina nuwiyan nuwatkauwai. \v 21 Rebeca kaga asamtai, uchi akiatjai tusa Isaac Apajuín senchi segauwai. Tusa segam Apajuí Isaakan antugkauwai, nuadui Rebeca ejapjukui. \p \v 22 Tuja jimag uchi asa initak egkemsag maanidau. Imaniagtai Rebeca nigki anentaimas: “Juju imaninakui, wika iwaku pujutnak dakitajai. ¿Wagka minash jusha jutijawa?” tusa Apajuín iniasui. \v 23 Tusa iniam Tuke Pujuu ayaak: \q1 “Amina ampugminig jimag uchi egketui, \q1 nunú akiinawag atakea duwi yujakag maaniawagtinai. \q1 Nuadui uchik eke akiintsuk initak egkemsag maaninawai. \q1 Tikichia nuna aentsji ima kuashat agtinai. \q1 Untsu iwaiya nunú yachi awanin umigtinai. \q1 Nuni kanakagtin asag imatijamainawai”, tiuwai. \p \v 24 Tusa tima pujus tsawan nii uchigmaktin jegamtai jimajan uchigmakui. \v 25 Yama nagkamchak uchi jiinkiuwa duka intashi kapantu uje wajakin akiinauwai. Nuna adaikauwai Esaú.\f + \fr 25:25 \ft “Esaú” tawa nunak hebreo chichamnumak “ujentin” taku tawai.\f* \v 26 Nuniai tikishchakam patatkau, niina yachi Esaú sagkanin achitkau akiinauwai. Nuniku asamtai, nunak Jacob\f + \fr 25:26 \ft “Jacob” tawa nunak hebreo chichamnumak “yachi sagkanin achitkau akiinau” taku tawai.\f* adaikauwai. Juju uchi aidaun jimagma Rebeca uchigmakua nunak, Isaakan mijanji sesenta ai uchigmakui. \s1 Esaú nii iwai asa jumainun puyatjutsuk sujukbau \p \v 27 Nunú uchi aidauk mai muumpajajui. Esaú kuntin mautan yacha aajakui, untsu Jacob batajuch aajakui, niinak ayatak jega pujut shiig awagmajakui. \v 28 Isaakak Esaún ima senchi anejakui, wagki egakbaun yuu asa, untsu Rebeca Jacopan ima senchi anejakui. \p \v 29 Makichik tsawantai Jacob yutain inajak pujai, Esaú kuntinun maatatus weu pimpiki minau. \v 30 Nunik minis Jacob inajak pujaun wainak chichajak: \p “¡Wait aneasam minash anú yutai pachimjam kapantu emam inajam nunú ajamjusta, nujantai jajai!” tiuwai. Nuadui Esaú tawa nunak kapantu taku, tawai. \p \v 31 Tusa segam Jacob Esaún chichajak: \p “¡Kame amesh yapajakmek, eke yutain amatsaig ame iwai asam jumainaitam nunú mina ashí sujusta!” tiuwai. \p \v 32 Tusa tama Esaú chichaak: \p “¡Nijah, wi iwai asan jumainaitag dusha, waji pegkegnumak yainkati! ¡Nuna sujimaknuk nujantai jakattag jama! ¡Duka dekas ame jukitin ata!” tiuwai. \p \v 33 Timatai Jacob ayaak: \p “Dekas takumek yamaikiuchia juwik ame tame nunú umiktinjum chichaakum: ‘Duka dekas ame jukitin ata’ tusam tujutta”, tau. Tusa tama Esaú chichaak: \p “Nunak dekas tajai”, tiuwai. Nuni susauwai Jacopan ashí nii iwai asa jumain aidaunak. \v 34 Tusa tima Jacob, Esaún pagkan lenteja pachimja inagkamujai susauwai. Dutikam nuna yuwa, umutainashkam uwag uminak weuwai. Tuja nii iwai asa jumainjinak puyatjachu asa, dutika sujuk niig wainak juwakui. \c 26 \s1 Isaac yaakat Guerar webau \p \v 1 Yaunchuk Abraham iwaku pujai, yapajut tepeauwa nuna nagkaesau, Isaac pujusmataishkam yapajut tepeauwai. Nunikmatai Isaac yaakat Guerar filisteo aents aidaun apuji, apu Abimelec pujamunum weuwai. \v 2 Nuwi jegaa pujaun, Tuke Pujuu wantintuk chichajak: “Egiptunmak wepa, dekas wi amina titatjam nuwi weme pujusta. \v 3 Tuja yamaikik juju nugka juwig pujusta, wi aminak kuitamkattagme. Wi aminak pegkegnum yumigsattagme. Tuja amina uchijum wegantu aidaun ashí juju nugka aina juna susattajai. Wi amina apa Abrahaman anagkuawaitag nunak, nuni umiktatjai. \v 4 Amina uchijum wegantu aidaunak nayaimpinum yaya dekapamainchauwa iman awajsattajai. Dutikakun juju nugka junash ashí ditanak susattajai. Tuja nuigtushkam, ashí tikich nugkanmaya aidaush amina uchijum wegantu aidaunum yunumas pegkeg yumigkin jukiagtinai. \v 5 Nunak dutikattajai, wagki wi Abrahaman mina chichameg, wi jintinjam jujai betek umikta tusa tibaunak imatiksag umigtuku asamtai”, tiuwai. \p \v 6 Tusa tima Isaac Guerarnumak pujusui. \v 7 Nunik pujaun nuwiya aents aidau Rebecan pachis: “¿Jusha yaita?” tusa inidau. Tusa iniam Isaac mina nuwajui tutan ishamak: “Mina ubajui”, tiuwai. Nunak tiuwai wagki Rebecak shigmauch asamtai niina shigmatin juinak mantuawainum tusa. \p \v 8 Kuashat tsawan nagkaemai Abimelec makichik tsawantai niina jeen wajasa niimtainum niimkama Isaac niina nuwe Rebecan achika wasugtatman wainkauwai. \v 9 Dutika wainak Abimelec Isaakan untsuka itan chichajak: \p “Dekas au nuwa amina nuwemiapih. Nuniaish, ¿wagka mina ubajui timaume?” tau. Tama, Isaac ayaak: \p “Niina juinak mantuawainum tusan timajai” tiuwai. \p \v 10 Tutai Abimelec chichajak: \p “¿Wagka jusha jutikagtame? Mina aentsug aina nuwiya makichkikesh amina nuwemin aikauwaitkuig, amek jutiik pegkegchau takasua iman ekagtumain awajkagtukume”, tiuwai. \p \v 11 Nuna tusa ashí niina aentsji aidaun chichajak: \p “¡Juju aentsun waitkauk, tuja niina nuwenakesh waitkauk mantamnattawai!” tiuwai. \p \v 12 Tuja nunú mijantin Isaac Guerar nugkanum pujus ajakan ajakbauwai, dutika Apajuí yayasam ¡shiig kuashat! juukui. \v 13 Imatikau asa ¡shiig kuashat wajigtin! wiakuch wajasui. \v 14 Uwigjish, bakajish kuashat, nuigtush inake aidaush shiig kuashat ajujakui, iman asamtai, filisteo aents aidau kajejuidau. \v 15 Dutikaidau asag Abraham pujusmatai, niina inake aidau yumigmat aidaun taimu aina nuna yututkajui. \v 16 Tuja Abimelecshakam Isaakan chichajak: \p “¡Wetá juwi pujam duka, amek jutii nagkaekagtasu shiig wiakuch wajasume!” tiuwai. \p \v 17 Tusa tima Isaac jiinag Guerar nugka pakajin shiyakag nuwi batsamsauwai. \v 18 Nuwi niina apaji iwaku pujusa yumigmat aidaun tainiuwa nuna apaji jakamtai, filisteo aents aidau yutukagbaun ataktu tai iwajauwai. Dutika iwajug, nii apaji adaikamu aajakunak dutiksag niishkam adaikauwai. \p \v 19 Makichik tsawantai Isaaka inake aidau nugka pakanum yumigmatan tau batsamkamá yumi pukuni jiinun ejeyu ainawai. \v 20 Tujash nuna wainkagmatai, Guerarnumia aents uwijan kuitamin aidau, Isaaka uwigjin kuitamin aidaujai: Juka yumik iinui tusag maanitkajui. Nuadui Isaac nuna adaikauwai “Esek”,\f + \fr 26:20 \ft “Esek” tawa nunak hebreo chichamnumak “maaniamu” taku tawai.\f* wagki nuna maanitkaju asag. \v 21 Nunikag Isaaka inake aidau, tikichin yumigmatan tainiajui, dutikawagmatai nunashkam dutiksag maanitkajui. Untsu Isaac nuna adaikauwai “Sitna”. Nunak “shiwagmagat” taku tawai. \p \v 22 Dutika ukuak Isaac atushat weuwai, nunik nuwi tikich yumigmatan tainiajui. Tujash nunak maanitkachaju asag, adaikajui, “Rehobot”. Nunak “agkanmagamu” taku tawai. Nunak “yamaik Tuke Pujuu agkanmitkagmae juju nugka juwi takainak emkatnume” taku tuu adaikauwai. \p \v 23 Nuna ashí umika nuwi pujau, Isaac bershebanum pujustatus weuwai. \v 24 Tuja nunú kashia duik Tuke Pujuu Isaakan wantintuk chichajak: \q1 “¡Witjai amina apa \q1 Abrahama Apajuíjinuk, \q1 makichkish ishamkagtukaipa, \q1 wi aminak kuitamjame! \q1 Abraham mina chichamjun umigtukua duwi \q1 aminash aikasnuk pegkegnum yumigsan, \q1 amina uchigmin uchiji wegantu agtinashkam \q1 ikauntuktatjame”, tiuwai. \p \v 25 Aatsa tima kuntin maa patasa apeaku Apajuí ememattinun nuwi najanauwai, dutika nuwi Apajuín niina daajin adaitus emematiuwai. Dutika nuwi aakmag pujusajui. Tuja nuwi niina inake aidau tikich yumigmatan tainiajui. \s1 Isaac Abimelecjai chicham umikbau \p \v 26 Makichik tsawantai Abimelec Guerar pujau Isaakjai chichastatus weuwai. Nuwi wetai niina kumpaji Ahuzat, Ficol suntajan apuji aajakua nujai uyuuniajui. \v 27 Nunik kaunawagmatai Isaac chichajak: \p “Atum mina dakitjakjum, atumin nugkemin pujai jiigkijum ajapjuamujum dusha, ¿wagka wijai chichastasagmesh minagme?” tau. \p \v 28 Tusa tama dita aínak: \p “Iik dekaji Apajuí amina kuitamjama duka, nuadui anentaimsa dekas iish amijai mai ikdaisa chicham umigdaikatna nunú chichasmi tusa minaji. Tuja ii tabauk jujuwai: \v 29 Amesh jutiish pegkegchau awajkagtukaipa, wagki iik amek waitkatsuk, ayatak pegkegnum kuitamka apusa jiyakuish utugchat atsaunum agkan jiiki awemabiagme. Tuja aminak yamai Apajuí pegkegnum yumigtamsae”, tiuwai. \p \v 30 Tusa aatus chichasag, Isaac yutain umikmatai nuna yuwinak, umutain umuinak jiistamawajui. \v 31 Nunik tsawajag kashikmas Isaac, ditajai mai ikdaikag chicham umigdaikagtinun chichasag umikajui. Dutika umikag Isaac ditan kumpamak awakjauwai. \p \v 32 Tuja nunú tsawantinig Isaaka inake aidau yumigmatan tagak batsatu yumin chigkawag, yumi chigkaji tusag ujaktatus kautuawajui. \v 33 Nunikagmatai Isaac nunú yumigmata daajin Sebá\f + \fr 26:33 \ft “Sebá” tawa duka hebreo chichamnumak “chichasbau ewaetsuk umigdaikatin” taku tawai.\f* adaikauwai. Nuadui nunú yaakta daajig Beersheba tama awai. \p \v 34 Esaú cuarenta mijanji ejeyi pujus, hitita aents Beerí aajakua nuna nawanjin Juditan nuwatkauwai. Nunik pujus tikich nuwa Basemat daagtin tikich hitita aents Elón aajakua nuna nawanjinashkam nuwatkauwai. \v 35 Juju jimag nuwa aina nuna pujutji pegkegchau asagmatai nuna diisag, Isaac Rebecajai shiig pujuschamin wake besemag pujujakajui. \c 27 \s1 Isaac uchiji Jacopan Esaújai yumigjamu \p \v 1 Isaakak shiig muumpakiu asa wainmatnash wainmamainchau wajas pujujakui. Nunik pujau makichik tsawantai niina uchiji iwain untsuka chichajak: \p “¡Uchuchih!” tau. Tusa untsuam nii ayaak: \p “Juwi pujajai apawah, waji tame, tujutta”, tiuwai. \p \v 2 Tama nii ayaak: \p “Nijah, wika yamaik shiig muumpakjai, pachiachbaunum jamainaitjai. \v 3 ¡Nuadui kuntin mautaijum jukim ikam weme kuntin maam, \v 4 shiig pachimjam, mina yutaijuama nunú yutai pegkeg inagkam itagtuata, yuwatjai! Nuna yuwakun wi eke jatsug duwik amina pegkegnum yumigsatjame”, tiuwai. \p \v 5 Nuna aatus Isaac tabaun Rebeca antukui. Nunik Esaú apaji yuwatnun kuntinun egak wematai, \v 6 uchiji ekeu Jacopan chichajak: \p “Antukta nijah, amina apa yamai amina yatsumjai chichaak: \v 7 ‘Kuntin maata, dutikam yutai pegkeg pachimja inagkam itagtuata, nuna yuwan, eke jatsuk Tuke Pujuush antai amina pegkegnum yumigsatjame’ taun antukmajai. \v 8 Nuadui uchuchi wi titatjam nunú shiig antukta: \v 9 Wamak tagku batsamtain weme, jimag chivo tsakat pegkeg jukim itagtuata, wi wamak maan amina apa yaitaijiyama nuna pachimjan inagtuktajai. \v 10 Dutikamtai ame jukim ejetuata nuna yuwati, nuna yuwa nii dekas iwaaka awik, amina pegkegnum yumigtamsati”, tiuwai. \p \v 11 Tusa tama Jacob dukujin ayaak: \p “Tujash mina yatsug Esaún iyashig uje wajasuwe, wika aannuchuitjai. \v 12 Namputkama mina apag achigkama dekapjug, dushiktakpap jutijawa tusa, pegkegnum yumigtutsuk pegkegchaunum yumigtujai tajai”, tiuwai. \p \v 13 Tusa tutai dukuji ayaak: \p “¡Uchuchi amina pegkegchaunum yumigtamjamtaish duka minai juwakti! ¡Amek ayatak wi tajam duke umikta, nuniakum wamkesam weme, jimag chivo tsakat jukim itagtuata!” tau. \p \v 14 Tusa tima ayu tusa weji, jimag chivo tsakatan juki dukujin itajuauwai. Dutika itajuam nuna maa Isaakan yaitaijin imatiksag pachimag yutai pegkejan inagtukui. \v 15 Dutika umika, Esaú nugkutaiji jáanch dekas shiig pegkeg jegaa atatman juki, niina uchiji ekeun Jacopan anugjauwai. \v 16 Dutika nuigtushkam chivo duwapen juki, niina kuntujin pempenjauwai, dutikak, kuntujenchakam uje atsuju asamtai, nuwishkam anugjauwai. \v 17 Dutika nii yutai pachimja pegkeg inagkamun pagjai juki apajin susati tusa susauwai. \p \v 18 Dutikam nuna juki niina apaji pujamunum waya, chichajak: \p “¡Apawah!” tiuwai. \p Tama: “Juwi pujajai, ¿yaa uchijuitpa amesh?” tusa Isaac iniasui. \p \v 19 Tusa iniam Jacob ayaak: \p “Wika amina uchijum iwai Esaúwaitjai. Ame mina segatmaum nunak umikjai. ¡Wait aneasam nantakim juwi ekemsam yuwata wi kuntin maamua nunú, núnikam pegkegnum yumigtugta!” tiuwai. \p \v 20 Tusa tama, Isaac uchijin iniak: \p “¿Uchuchi itugsamea kuntinush wamkesmesh wakemkaume?” tau. \p Tama Jacob ayaak: \p “¡Tuke Pujuu Apajuí ame emematnum nunú minak yainkamtai, wamak igkugmajai!” tiuwai. \p \v 21 Tujash Isaac niina chichajak: \p “Ayu, ame dekas mina uchig Esaúwaitkumek adijtukta achikan dekapsatjame”, tiuwai. \p \v 22 Tusa tama Jacob apajin jegaantauwai, achijuk dekapjusti tusa. Nuna achika dekapes, Isaac chichajak: “Chichamjumek Jacopan chichamejai betekai, tujash untsu kuntujum Esaún kuntujiyai”, tiuwai. \v 23 Niina kuntujinig niina yachi Esaún kuntujijai betek uje wajakin asamtai, dekapjachui. Tujash pegkegnum yumigjattak, \v 24 ataktu awena iniak: \p “¿Dekas amesh mina uchig Esaúkaitam?” tau. Tama nii ayaak: \p “Ehe witjai, Esaúwaitjai”, tiuwai. \p \v 25 Tusa timatai niina apaji chichajak: \p “¡Ayu uchuchih, ame kuntin maa inagkamu sujusta yuwatjai, nuna yuwan pegkegnum yumigsatjame!” tiuwai. \p Tama Jacob ayu tusa yutai umikbaun juki apajin susauwai. Dutikak nuigtushkam umutai vino uva najanamun ejetuauwai. Dutikam Isaac nuna yuwa umutainashkam uwajui. \v 26 Nunik chichaak: \p “¡Uchuchih, juwi tantam kugkuntsata!” tiuwai. \p \v 27 Tama Jacob niina apajin kugkuastatus jegaantam, Isaac niina uchiji Esaún jáanchji kugkuntin dekapjujui. Nuna dekapjug pegkegnum yumigkiak: \q1 “Juju juni kugkua juka mina uchig emkaun \q1 kugkuntiyai. Ikaman kugkuntijai betekai, \q1 Tuke Pujuu aan yumigjamu asa.\fig |src="CO00679b.tif" size="span" loc="Gen. 27.27" ref="Génesis 27:27" \fig* \q1 \v 28 ¡Uchuchi aminak Apajuí yumi \q1 nayaimpinmayan amastí, \q1 dutijamamtai amek nugkanum ajakmamesh \q1 trigo shiig kuashat juutnaitme, \q1 tuja vinoshkam umumain kuashat ajutjamtinai! \q1 \v 29 ¡Kuashat aents aidau aminak takagtamiagtinai, \q1 nuigtushkam nugka muunnumia aidaush \q1 ima aminak antugtamainak umigtamiagtinai! \q1 ¡Ame apu wajasamin, yatsumshakam amina umigtamtinai! \q1 ¡Amina pegkegchaunum yumigtamaidauk, \q1 ditashkam dutiksaik pegkegchaunum yumigkiam agtinai! \q1 ¡Untsu amina pegkegnum yumigtamaidauk, \q1 ditashkam dutiksaik pegkegnum yumigkiam agtinai!” tuu yumigjauwai. \b \p \v 30 Tusa pegkegnum yumigjam Jacob apajin pujau jiinki wegaig, Esaúshkam kuntinun maatatus weu tauwai. \v 31 Nunik niishkam apaji yaitaijin, yutai pegkejan pachimag inajuk, juki jegan apajin chichajak: \p “¡Apawah, nantakim, wi kuntinun maa inagtukjam nunú yuwata, núnikam pegkegnum yumigtusta!” tiuwai. \p \v 32 Tusa tama Isaac iniak: \p “¿Yaitpa amesh?” Tama: \p “Wika amina uchijum iwai Esaúwaitjai”, tiuwai. \p \v 33 Tutai, Isaac anentai jegagchauwai, nunik kujakjatun chichaak: \p “Tujash ¿ya minash kuntinun maa yutain umikash itagtuame? Nuna wika ame eke tatsminig ashí yuwamjai. Dutikan niina ashí pegkegnum yumigjamjai. Nuadui nii yamaik pegkegnum yumigjamu juwake”, tiuwai. \p \v 34 Tusa apaji tutai Esaú antuk, kajeka buutak: \p “¡Apawah, minash wait aneasam pegkegnum yumigtujiah!” tau. \p \v 35 Tusa tama Isaac ayaak: \p “Amina yatsum tajutua, tsanujug aminu pegkeg yumig atinuwe nunak ashí jujutjamkine”, tiu. \p \v 36 Tutai Esaú chichaak: \p “¡Awis niina daajinak Jacob adaikau ainatai! ¡Aniau asa jimajá tsanumag midau amainun atanjukne! Nagkamchakush wi iwai asa jumainun atanjukmae, tuja yamaish wi pegkegnum yumignamainjun nigki atanjukne. ¿Tujash mina yumigtumainuk makichkish ukugtuschaumek?” tau. \p \v 37 Tama Isaac Esaún ayaak: \p “Antukta nijah, wi Jacopan amina apujum ati tusan tijai, dutikakun ashí niina patayi aidaushkam niina umijin atinme, timajai. Nuigtushkam trigo aidaush, umutai vino aina nujai kuashat ajiti, timajai. ¿Tujash uchuchi yamaish aminash, itugkatjamki?” tau. \p \v 38 Tusa tama Esaú atak awagki segaak: \p “¿Apawah, makichkiuchikesh mina yumigtumainuk shiig atsugtamuak? ¡Minash apawah, pegkegnum yumigtujiah!” tusa senchi buutu. \p \v 39 Imattai Isaac niina chichajak: \q1 “¡Antukta nijah, amek atushat weme, \q1 juju nugka pegkeja juka ukuakum, \q1 nugka pegkegchaunum yumish \q1 yutachbaunum pujustinaitme! \q1 \v 40 Amek amina puyaajumjai \q1 depetmasam pujakum amina \q1 yatsum umigtinaitme, tujash ame senchijinkum \q1 nii umiju pujaum agkanmagatnaitme”, tiuwai. \s1 Esaú maatag tama Jacob tupikakbau \p \v 41 Jacob kasagkamu asa, Esaú niina senchi kajegkauwai, wagki nii yumignamainun, apaji Jacopan susau asamtai. Nunik anentaimas: “Mina apajuk jatanak namput wajaschae, nii jakamtai agkan wajasan mina yatsug Jacobnak maatjai”, tiuwai. \p \v 42 Tusa chichaman umiamun Rebeca dekaa, Jacopan untsuka itan chichajak: \p “Antukta nijah, amina yatsum Esaú mantamatag tawai, ame nii yumignamainji atankiu asamin. \v 43 Nuadui uchuchi yamai antugtukta: Amek yamaik yaakat Harágnum tupikakta, núnikam mina ubag Labágka jeen jegata. \v 44 Nunikam amina yatsum kajegtamka nuna sakapai, nuwi niijai pujusta. \v 45 Ame atankim kajegtamka nuna tsagkugmatai, duwi wi chichaman akuptuktatjame, dutikamtai nunú dekaam wakitkim taamnum. ¡Dakitajai mina uchig maaninak mai jaka megkaekai! tusan”, tau. \p \v 46 Nuna tii idayak, Rebeca Isaakan chichajak: \p “Hitita nuwa, Esaún nuwe aina nuna pegkegchaujin shiig aneasan pujumainchau, jamain dekapeajai. Tuja juju hitita nuwa aidau Canaágnum pujuina juninjai Jacob nuwenkuig, wika jakatjastai”, tiuwai. \c 28 \p \v 1 Nuna aatus Rebeca timatai, Isaac Jacopan untsuka pegkegnum yumigkig, nii umiktinjin chichajak: “¡Juju nugka Canaágka juwiya nuwajaig makichkish nuwenatin aipa! \v 2 Dekas Padán-aram amina apachjum Betuela jeen wetá. ¡Nunikam nuwi pujusam duku umayi iwai Labágka nawanji nuwatkata! \v 3 Apajuí ashí senchigtina nunú pegkegnum yumigtamsati, dutijamak nigki ame uchijum wegantunash shiig kuashat uyujkati. Imatikam nugka múun aidaunum batsamsagtin atinme. \v 4 Nuigtushkam Abrahaman pegkegnum yumigkiak anagkuauwa nuna amina amastí, tuja amina uchijum wegantu aidaunashkam dutiksag susati. Nuadui ii yamai juju nugkanum iina nugke ukuaku kauna batsatag juwig pujustin atinme, wagki Apajuí Abrahaman juju nugkan anagkuau asamtai”, tiuwai. \p \v 5 Aatus Isaac Jacopan chichajuk nugka Padán-aramnum akupkauwai. Dutikam Jacob niina dukuji umayi Labán pujamunum atushat weuwai. Labágkak arameo aents Betuelan uchiji aajakui. \s1 Esaú nuwenamu \p \v 6 Isaac Jacopan pegkegnum yumigkiak: Makichkish canaágnumia nuwajaig nuwenatin aipa, dekas Padán-aram weme nuwenata tusa tima, \v 7 niina apaji dukujijai tibaun umiak Jacob Padán-aramnum webaun Esaú dekauwai. \v 8 Aatus Esaú niina apaji canaágnumia nuwan dakitamun dekauwai. \v 9 Nuadui Abrahama uchiji Ismael pujamunum weuwai. Nunik nuwi jegaa, canaágnumia nuwa aidaun jimajan ayakiatak, Ismaela nawanji Mahalat Nebaiotan umayi aajakua nuna nuwatkauwai. \s1 Apajuí Jacopan Betelnum kajanum wantintukbau \p \v 10 Jacob Beershebanum pujau jiinki Harán nugkanum weuwai. \v 11 Nunik wesa eke jegatsuk jintá etsa akaetai kanagtatus, kaya juki nuna atamjuk tepesui. \v 12 Nunik kanukma kajanum, watai jigkaka najanamu nugkanum awaja juki nayaimpinum iwakbaunum, nuwi Apajuín aentsji nayaimpinmaya aidau, nugka akagag, yaki wajag ataktu nugka akagag wajaidaun wainkauwai. \v 13 Tuja apu Tuke Pujuushkam niiyai ayaumas wajaun wainkauwai. Nunik wajas chichajak: “¡Witjai Tuke Pujuu, Apajuínuk, amina apachjum Abraham, nuigtu amina apa Isaac emematujaku aina nunuwaitjai! ¡Juju nugka juwi ame tepam junak amina, tuja amina uchigmin uchiji wegantu agtina nudau atinun amastatjai! \v 14 Dita aidauk kuashat yujakag, nugka yukukuntu dekapamainchauwa iman agtinai. Iman asag ashí nugka pampankag etsa minitaiya aatus, etsa akaetaijiya ajashkam, tsumujiya aatus, nujinmaninishkam ashí yujakagtin ainawai. Ashí aents nugkanum batsatuk aminí, nuigtu ame uchijum aidau wegantu agtina nuwishkam, pegkeg yumigkin jukiagtinai. \v 15 Untsu wi amijaig pujajai. Nuniau asan tuwig wekaetam nuniakminish wi kuitamkattagme, dutikakun awagkin juju nugka juwi itattajame. ¡Makichkish wi amina anagkuajam nunak umitskek idaisashtatjai!” tiuwai. \p \v 16 Tusa Apajuí tima Jacob shintaag, anentaimas: “¡Dekas Tuke Pujuuk juimpap pujawa, nuniaigkiap wika nunak dekachmaja!” tiuwai. \v 17 Nuna tusa senchi ishamkauwai, nunik anentaimas: “¡Juju nugka juka Apajuí etegkamu dekas shiig pegkegmai, juwi dekas Apajuí jeeg awai! ¡Juwi dekas nayaimpin waitijiya duka awai!” tiuwai. \p \v 18 Nunik kanag tsawak kashikmas nantaki, kaya nii atamjukbaujin juki inantai apujus, aceiten juki ukatuk, juka Apajuínu atin ati, tusa ukukiuwai. \v 19 Nunú nugkanum aajakui yaakat Luz daagtin, nuna Jacob yapagtua Betel\f + \fr 28:19 \ft “Betel” tawa nunak hebreo chichamnumak “Apajuí jee” taku tawai.\f* adayak ukukiuwai. \p \v 20 Nunú nugkanum Jacob nii umiktinjin juna aatus tiuwai: “Apajuí mina uyuuntakug, wi yamai wetatag duwish nigki kuitamjak, wi yuwatnunash sujus, wi nugkumainnashkam sujustatui. \v 21 Tuja wi iwaku jatsuk pegkeg ataktu wakitkin mina apaju jeen taanuk, Apajuíya nuna emematkun umigkattajai. \v 22 Wi juna kayan awajain apusag juka, atakea duwish Apajuín jee tama atinai. Tuja Apajuíjuh, ame mina sujustinaitam nuwiyanak aminu atinun diezmon tuke amasnuke atinaitjai”, tiuwai. \c 29 \s1 Jacob yaakat Harán pujusbau \p \v 1 Jacob Betelnum pujau ukuki, etsa minitaiya nuni weuwai. \v 2 Nunik wesa yumigmat taimunum ayaumas kampatum aents uwigjintin aidau, uwig nuwiyan yumin umin asagmatai, maki makichik ditá uwigji aidaun ijumag ayamainak batsatun wainkauwai. Nunú yumigmatak kaya múuntai dukukbau aajakui. \v 3 Tuja nuwi ashí uwig aidau tuwakmatai, uwijan kuitamin aidau nuna kayan ujakag yumin shikik dita uwigjin aajag, nuadui ataktu kaya juki dukukag ukujaku ainawai. \v 4 Nunú uwija kuitamin aidau nuwi batsatun Jacob wainak iniak: \p “¿Mina kumpag aidauh, atumesh tuwiya ainagme?” tau. Tama dita aínak: \p “Jutiik yaakat Harágnumia ainaji”, tuidau. \p \v 5 Tiagtai Jacob ataktu ditan iniak: \p “¿Atumesh Labán Nacoran uchijiya dusha wainchaukujum?” tau. \p Tama nii ayaak: \p “Ehe wainnuji”, tuidau. \p \v 6 Tusa tiagtai Jacob ataktu iniak: \p “¿Niish pegkejak puja?” tau. \p Tama uwija kuitamin aidau: \p “Ehe, Labágkak pegkeg pujawai. Nijah diisia, juwi Raquel niina nawanji uwijan yajuak minawai”, tiajui. \p \v 7 Tiagtai Jacob chichaak: \p “Etsa atushat awa nuniaigkik uwijak chimpia epenik ukumaitsui. ¿Wagka yumi aakjum duwi yajuakjum ataktu chijichin egakag yuwatnume tatsugme?” tau. \p \v 8 Tama dita chichainak: \p “Atsa dutikmaitsuji. Eke dakaji ashí uwig tuwakmatai, nuna kuitamin aidaushkam kaunamtai, duwi yumigmat kaya múuntai dukukmawa nunú ijuntuja shitaki ekeka, uwig yumi aaka nuadui shiyaktatji”, tuidau. \p \v 9 Aatus Jacob ditajai chichaak ijunai, Raquel niina apaji uwigji aidaun kuitamjin asa, uwijan saas tantauwai. \v 10 Nunik tatatman wainmawaik, Jacob yumigmatan jegantun, kaya múun apujtuam aun, shitaki eketuk, nigki yumi shikijuk niina dukuji umayi tagkujin aakui. \v 11 Nuna dutika Jacob Raquelan jegantun niina yapiin kugkuas kumpama shiig aneamunum buutiuwai. \v 12 Tuja Jacob chichaak: “Wika Rebeca uchiji Labágka awegaitjai”, tusa Raquelan ujakui. Tusa ujakam, Raquel tupikaki weuwai niina jeen apajin ujaktatus. \p \v 13 Nuna Labán antuk, niina umayi Rebecan uchiji asamtai, tupikatki jiintukiuwai kumpamatatus, nunik igkug pagkuk yapinum kugkuas kumpama duwi niina jeen jukiuwai. Dutikam Jacob niina diichjin ashí nii wajukaya tupikaki wekaewa nunak betek ujakui. \v 14 Dutika ashí ujakam Labán niina chichajak: \p “Amek dekas minak shiig pataajuitme”, tiuwai. \s1 Jacob Raquelan Leajai jukitatus takasbau \p Jacob makichik nantu Labágkai pujusui. \v 15 Nunik pujusmatai Labán Jacopan chichajak: \p “Amek mina pataag akumesh, tikima wainkamek takagtuk pujumaitsume. ¿Wajupa akigkati tusamea wakegame? nunú tujutta”, tiuwai. \p \v 16 Tuja Labágka nawanjig jimag aajakui: iwai daajig Lea aajakui, untsu ekeu daaji Raquel aajakui. \v 17 Leak imanikag shigmachu aajakui, untsu Raquel ashí niina iyashijai shigmauch aajakui. \v 18 Jacob Raquelan senchi wakejuku asa, chichaak: \p “Wika amina nawanjum ekeuwa nuna jukitag tau asan, takagsatjame siete mijadai”, tiuwai. \p \v 19 Tusa tutai Labán niina ayaak: \p “Tikich aentsun sumainaitag nuna dekas amina amastajai. Amesh jutijai pujustin ata”, tiuwai. \p \v 20 Tusa tima Jacob Raquelan jukitag tau asa siete mijan takasui. Tujash imaan mijan takakush niig Raquelan senchi wakegau asa, ujumchik tsawanta nunin diisui. \p \v 21 Nuna mijanan ejeyi Jacob Labágkan chichajak: \p “¡Yamai nawanjum sujusta, nuwatkatjai! Wi niina jukitasan imaan mijan takastajai tibaunak betek ejejai”, tiuwai. \v 22 Tusa tima Labán ayu tusa, ashí aents nuwiya aidaun ipauwai nawanji aishinbaunum jiistamatag tusa. \v 23 Tujash Labágkak kashi niina nawanji Lean juki ejetiuwai. Dutikam Jacob juki niijai kanajui. \v 24 Dutika nuigtushkam niina inataiji aidaun makichik Zilpá daagtinun Lean susauwai niina yaigtinun. \p \v 25 Nunik Jacob kanag tsawak, wainkauwai Leajai kanagbaun. Nuadui kajeka Labágkan chichajak: \p “¿Wagka minash jutijame? ¿Wi Raquelan jukitag tau asan amina takagsachmakjam? Dutikamu ayatkumesh ¿Wagka minash tsanujaume?” tiuwai. \p \v 26 Tusa tama Labán ayaak: \p “Juwiya aidautik iina nawanji iwai aishintsaigkik ekeuwa duka sujuchu ainaji. \v 27 Kame ii nuwenku tuke nunitaiya nunú makichik semana ejeta. Nunikamin ame siete mijan nuigtushkam takastajai takuminig, Raquelnashkam amastajai”, tiuwai. \p \v 28 Tusa tama Jacob ayu tusa makichik semanan ejeyuwai. Nunikmatai Labán Raquelnashkam susauwai. \v 29 Dutika nawanji Raquelan sujuk, nii inagtinun nuwa Bilhá daagtinun susauwai, niina yaigtinun. \v 30 Aatus Jacob Raquelan nuwatkauwai. Nunik niina ima senchi, Lean nagkesau aneau. Nunik pujus nuigtushkam siete mijan Raquel jukimunum Labágkan takajak pujusui. \s1 Jacopan uchiji aidau \p \v 31 Jacob Lean imatikas aneachun Tuke Pujuu wainkauwai. Nuadui Leanak Apajuí uchi uchigbau awajsauwai, untsu Raquelan uchigmachu ema apusauwai. \v 32 Tuja Lea ejapjuk aishmagkun uchigmakui. Dutika Rubén\f + \fr 29:32 \ft “Rubén” tawa duka hebreo chichamnumak “wainkamu” taku tawai.\f* adaikauwai, wagki nuna uchigmak chichaak: \p “Wi wake besemag pujamun Apajuí waitkau asa wait anenjuje. Nuadui yamaik mina aishjuk anentatui”, tiuwai. \p \v 33 Nunik pujus ataktushkam patasag uchigmakui, dutika adaikauwai Simeón.\f + \fr 29:33 \ft “Simeón” tawa duka hebreo chichamnumak “antugkamu” taku tawai.\f* Nuna uchigmak chichaak: \p “Tuke Pujuu mina dakitjuinamun dekau asa, minak tikich uchinash sujuse”, tiuwai. \p \v 34 Tuja nuigtushkam ejapjuk uchigmakui, dutika adaikauwai Leví.\f + \fr 29:34 \ft “Leví” tawa duka hebreo chichamnumak “wijai pujuttawai” tawai.\f* Nunak: \p “Yamaik mina aishjuk wijai ijunag pujuttawai, wagki kampatum uchin uchigmatkag duwi”, taku tiuwai. \p \v 35 Nuigtushkam ipak usumta nuna ejapjuk uchigmakui, dutika adaikauwai Judá.\f + \fr 29:35 \ft “Judá” tawa duka hebreo chichamnumak “emematut” taku tawai.\f* Nuna uchigmak chichaak: \p “Yamaik Tuke Pujuun ememattatjai”, taku tiuwai. Tuja Leak nunák uchigmak nagkankauwai. \c 30 \p \v 1 Raquel Jacopa uchijin uchigmatchau asa, niina kai Lea uchigmatu asamtai kajejujakui, nuadui niina aishin chichajak: \p “Minash uchi sujusta, sujachkuminig jakattajai”, tiuwai. \p \v 2 Tusa tama Jacob Raquelan kajejuk chichajak: \p “¿Wikaitag Apajuín? Apajuí aminak uchinak amatsui”, tiuwai. \p \v 3 Tusa tama nii ayaak: \p “Nijah, untsu mina inakeg Bilhá nuwatkata; dutikawamin nii uchigmakmatai, nuna wi uchigmakmawa dutikan uchijimatjai”, tiuwai. \p \v 4 Tusa Raquel Jacopan niina inake Bilhájai nuweauwai, ikaa nuwe atinun. Dutikam Jacob Bilhán nuwatuk, \v 5 pujus ejapmitkakui, dutikam pujus Jacopa uchijin uchigmakui. \v 6 Nunikmatai Raquel chichaak: “Apajuín wi segamag nuna antugtuk pegkegchau takachbaun diigtus juna uchin midau atinun sujuse. Nuadui juju uchi daajig Dan atatui”, tiuwai. \p \v 7 Tuja ataktushkam Bilhá ejapjuk jimaja juna Jacopan uchigmatkauwai. \v 8 Nunikmatai Raquel chichaak: “Mina kaijun depetkatag tusan maa maaniakuan yamaik depetkajai, nuadui juju uchik Neftalí atatui”, tiuwai. \p \v 9 Tuja Leashkam uchin uchigbauwaitak, uchigmamainchau dekapeak, niina inake Zilpán Jacopan susauwai, niina ikaa nuwe atinun. \v 10 Dutikam pujus Zilpáshkam ejapjuk Jacopan uchigmatkauwai. \v 11 Nunikmatai Lea chichaak: \p “¡Yajau jukichjai! Nuadui juju uchi daajig Gad atatui”, tiuwai. \v 12 Nuigtushkam tikichin uchin Jacopan uchigmatkauwai. \v 13 Nunik uchigmakmatai Lea chichaak: \p “¡Chah, shiig aneajai! Yamaik tikich nuwa aidau chichagtuinakush, Leak shiig aneas pujawai tujutiagtinai. Nuadui juju uchi daajig Asher\f + \fr 30:13 \ft “Asher” tawa nunak hebreo chichamnumak “dakunkut” taku tawai.\f* atatui”, tiuwai. \p \v 14 Tsawan trigo juutai jegamunum, makichik tsawantai Rubén ikam weuwai, nunik nuwi wekagas yujág mandrágora tutain wainak juuka niina dukuji Lean itajuauwai. Nuna Raquel wainak Lean chichajak: \p “Minash wait aneasam uchijum mandrágoran juuka itagtama nunú ajampusta”, tiuwai. \v 15 Tusa tama Lea ayaak: \p “Ame mina aishjuk atanjukmayum duke nagkanmainchauk, ¡yamaish mina uchig yujág mandrágoran juuka itaa dusha atanjuktag tame!” tau. Tama Raquel ayaak: \p “Kame amina uchijum yujág mandrágoran juuka itaa anú minash sujusta, juju kashia duwi amesh Jacobjai kanagminum”, tiuwai. \p \v 16 Tusa tima, nunú kashia duwi Jacob ikam weu wakitki minittaman, Lea jiintuki igkug chichajak: \p “Yamaik amek wijai kanagtatme, wagki mina uchig mandrágoran juuka itagtuamtai nujai sumakjame”, tiuwai. \p Tusa tima Jacob Leajai kanajui. \v 17 Nunik nii Apajuí segamunak betek antugkamu asa ejapjuk, cinco uchia nuna uchigmakui. \v 18 Nuna uchigmak Lea chichaak: “Juju uchia juna daajig Isacar\f + \fr 30:18 \ft “Isacar” tawa nunak hebreo chichamnumak “wainkauch susamu” taku tawai.\f* atatui, wagki wi mina aishjun mina inakjujai nuweamag, duwi minak Apajuí juju uchin sujuse”, taku tiuwai. \p \v 19 Tuja nuigtushkam Lea Jacopan seis uchia nuna uchigmatkauwai. \v 20 Nunik chichaak: \p “Junak Apajuí minak shiig anenjus wainkauch sujuse. Nuadui yamai mina aishjuk ima shiig eme anenjittawai, wagki seis uchin uchigmatkag duwi. Nuadui juju uchia juka Sabulón\f + \fr 30:20 \ft “Sabulón” tawa duka hebreo chichamnumak “wainkauch suwamu, eme anentamu” taku tawai.\f* atatui”, tiuwai. \p \v 21 Duwi pujus Lea inagnamun makichik nuwauchin uchigmakui, dutika Dina adaikauwai. \p \v 22 Tujash Apajuík Raquelnashkam kajimatkig idaisachui, nuadui nii segamunashkam antugkau asa uchin susauwai. \v 23 Dutikam uchigmachu pujau uchigmak chichaak: \p “Uchi uchigmachkun datsaama wekaenuweg nunak datsannak Apajuí emegkatjuke. \v 24 Ataktush Tuke Pujuuk tikich uchinash sujumainapi tajai”, tau. Nuadui uchi daajin José\f + \fr 30:24 \ft “José” tawa duka hebreo chichamnumak “Apajuí aan kuashat susatin” taku tawai.\f* adaikauwai. \s1 Labán Jacopan tsanugbau \p \v 25 Raquel Josén uchigmakmatai pujus. Jacob Labágkan chichajak: \p “Minash wait aneasam agkan idaitusta, mina nugkajui wakitkitjai. \v 26 Mina uchig aidau, tuja duwag aidaushkam sujusta, wika ditan jukitag tau asan amina takagsamjame, nuadui minash agkan idaitusta, wakitkitjai. Amek shiig dekame, wi wajuk amina takagsajame duka”, tiuwai. \p \v 27 Tusa tama Labán ayaak: \p “Wait aneasam wetsuk jutijaig pujusta. Ame pujau asamin, Tuke Pujuu minash pegkegnum yainkae, nunak wika makichik aents anentaimas dekamin tujutmatai dekajai”, tau. \v 28 Tusa nuigtu chichajak: “Untsu tujutta wajupa akigkati tusamea wakegame, nuna akiktajame”, tiuwai. \p \v 29 Tusa tama Jacob niina chichajak: \p “Wi wajuk amina takagsajame, tuja nuigtush wajuk amina kuntinjumnash kuitamjukjame dushakam amek shiig dekame. \v 30 Tuja wi juwi tatsaigkik tagkugmek kuashtachu ayi, tujash wi taa pujusa kuitamam kuashat tagkujum kawenjamkae. Tuke Pujuu aminak yaimpake; tujash ¿wajutiya wisha mina uchigdau agtinnash takastatja?” tiuwai. \p \v 31 Tutai nii ayaak: \p “¿Tujash wajupa akigkati tusamea wakegame?” tusa ataktu awagki iniasui. Tama nii ayaak: \p “Minak makichkish akigkaipa. Untsu wi amina titatjam nunú ayu takuminig, wisha amina uwigjumin kuitamjuktatjame. \v 32 Dutikatin asan wi ame takagsamunum akigmainaitam nuna dekas amina uwigjum batsata nuwi yamai wenu uwig tsakat aidaun, chivo tsakat aidaujai bukusea aidaun, tuja bukusea apujtugbau aidaunashkam, nuigtu utsak aidaujai ashí ijumjan jukitjai. \v 33 Tuja wi nuna uwig tsakat bukusea aidaun, nuigtu chivo tsakat utsak aidaujai ijumjamtai, nunú diisam dekaskeapi tujuttatme, untsu nunú diikman, nuninchaukesh pachitkau wainkamek kasagtukeapi tujutta”, tiuwai. \p \v 34 Tusa tama Labán: “Ayu, ame tame duka nunisag ati”, tiuwai. \v 35 Tujash nunú tsawantaik Labán chivo painch aidaun, utsak aidaujai, nuigtushkam chivo nuwa utsak aidaunak, tuja bukusea apujtugbau aidaujai, nuigtu uwig bukusea aidaun aatus yajuak ijumag niina uchiji aidaun tinamkauwai kuitamkatajum, tusa. \p \v 36 Nuna dutika idayak, niina uchiji aidaujai, Jacopak eke dekatsaig, ashí nuna yajuakag uumak jiinkiag, kampatum tsawan atushat shiyakajui. \p Nuna Labágkak dutikak wekagai, Jacopak tikich uwig Labágdau aidaun kuitamak pujau. \v 37 Nunik pujus numi álamo, almendro, castaño kanawen tsupig yajuak, saepenak ashí pakatsuk, ayatak piipichin tsentsaja yajutkauwai painch wajasti tusa. \v 38-39 Dutika umika kuntinun batsamtain nuwi yumi amutaiji aunum nuna ijus ajigkui. Dutikamunum nuwi entsamjunidau asagmatai, uchiji painch aidau, bukusea apujtugbau aidaujai, nuigtu utsak aidau aatus akiinaidau. \v 40 Nunik Labágka uwigji petsainamu utsak aidau, bukusea aidau aatus akiinaidaunak Jacob yajuak niinu atinun akanak ijumjauwai. Dutika yajuak niishkam kuashat kuntinjintin wajasui. Nuadui Labágdaunash akanak ijumag, niinunashkam akanak ijumjauwai. \v 41 Dutika nuigtushkam uwig dekas duwejam aidau entsamjuniagtaik, nunú entsamjuninak wainkatnume tusa Jacob payagkun juki, uwig aidau yumi umuinak ijuntaijin aepjujakui. \v 42 Tujash uwig watsaju minitaik, payagnak aepjujakchauwai. Nuadui kuntin watsaku aidauk Labágdau aajaku ainawai, untsu kuntin duwejam aidau Jacobdau aajaku ainawai. \v 43 Dutika yaju yajumkawa Jacopak shiig wiakuch wajasui. Niig kuashat uwigjintin, tuja inake aishmag aidaush, nuwa aidaush shiig kuashat, tuja camellojishkam imanisag, burrojishkam ¡shiig kuashat aajakui! \c 31 \s1 Jacob Labágkai pujau tupikakbau \p \v 1 Labágka uchiji aidau Jacopan pachis augmatuinak: “Jacopak, iina apajinu aajakua nuna ashí yajuaku asa, imanik shiig wiakuch wajase” tusa chichaidaun dekauwai. \v 2 Tuja Jacobshakam Labán niina yaunchuk shiig anentujakua nunak, imanis shiig awagmachbaun wainkauwai. \v 3 Nuadui Tuke Pujuu Jacopan chichajak: “Amina apa nugken pataim aidau batsata nuwi wakitkita, wi aminak uyuntsattajame”, tiuwai. \p \v 4 Tusa tima Jacob niina inaken awemauwai Raquel, Leajai ujakam itagtuatajum, wi uwija kuitamkun pujag juwi kaunatnume tusa. \v 5 Tusa timatai ujakam, nuwe aidau kaunamtai chichajak: \p “Atumin apa yaunchuk mina shiig anenjuya nuniachun wainjai; tujash mina apaju Apajuíjiya nunú tuke minak uyuntawai. \v 6 Atumek shiig dekajume, wi atumi apanun shiig kuitamsan pegkejan takagsauwaitag duka. \v 7 Imatika takagmaitak, nii minak imaan akiktajame tujutbaunak tsanujug, nuna yapajia midau amainnak sujatsui. Tujash nii dutijutaishkam, Apajuíya duka minak tukek idaituschae, Labán pegkegchau awajkai tusa. \v 8 Nuadui Labán chichaak: aminak kuntin bukusea apujtugbau aidaun petsagtata nuna akiktajame tusa tujuttaik, ashí kuntin nuwa aidauk imanisag bukusea apujtugbaun petsagmayi; nuniagtai ataktu yapajia chichaak: yamaik dekas kuntin painchin petsagtata nuna akiktajame tusa tujuttaishkam imanisag petsagmayi. \v 9 Nunak Apajuí Labágka kuntinjin atantug mina sujustatus dutikmayi. \p \v 10 Makichik tsawantai uwig entsamjunit jegamunum, kajanum wainkabiajai kuntin aishmag painch aidau, bukusea apujtugbau aidau, nuigtu utsak aidau aatus uwig nuwa aidaun entsamjuidaun. \v 11 Nuna dii wajai, Apajuí ángel tumain\f + \fr 31:11 \ft “Apajuí ángel tumain” tawa duka apach chichamnum agagbau “ángel del Señor” tawa nunuwai. Tuja duka tikich ángelan tatsui, Apajuí nigki tumamiatak tawai.\f* kajanum mina daajun adayak untsugkabi, tujutkui wi ayaakun: ‘Juwi pujajai’ tibaijai. \p \v 12 Tusan tai nunú ángel chichagtak: ‘Yamai juu shiig diista, ashí kuntin aishmag nuwan entsamjuina duka bukusea apujtugbau aidau, painch aidau, nuigtu utsak aidau aatsam wainkattame. Wi junak amina Labán shiig akigmatsu nuna wainu asan jutikajai’, tujutmayi. Tusa nuigtu chichagtak: \v 13 ‘Witjai Apajuí, amina Betelnum wantintukmaijam nunú, nuwi ame kaya jukim juka Apajuínu ati tusa timayume. Dutikakum ame umiktin aidaushkam anagtuabiume. ¡Wamkesam juju nugka juka ukuakum ame akiinamugmia nuwi wakitkita!’ tusa tujutmae”, tiuwai Jacob. \p \v 14 Tusa tutai Raquel Leajai ayaak: \p “Iik iina apaji jakush niinu aina aunakesh juju atumdau ati tusa ukugtamkimtaig jukishtin ainaji. \v 15 Iina apajig tikich nugkanmaya nuwa amaina anin yamaik anenjamji. ¡Iina sujupakush, waji akik sujutia dutika sujupaku asa, ame takagsam niig pujawai! \v 16 Nuadui dekas Apajuí ashí iina apajinun yajutuk amina amasa auk iinu ainawai, tuja iina uchijinu aidaujai, nuadui amina Apajuí wajinjutpame duka dutiksamek ashí umikta”, tiajui. \s1 Jacob Padán-aram pujau webau \p \v 17-18 Aatus nuwe aidau tiagmatai, duwi Jacob umintsauwai, niina apaji Isaac Canaán pujujakua nuwi wakitkitatus. Nunik weak niina uchiji aidaun, nuwe aidaujai, camellonum pekainiuwai, tuja wajiji aidaunashkam ashí jukiuwai, nunik Padán-aram pujusa takaku kuntin jukimu aidaun yajuak jintanum amanag ashí umikui wetatus. \v 19 Tuja Labágkak tikich yantamnum uwija ujen tsupijatatus weu ai, Raquel niina apaji apajuímtaiji dakumka najanamu atatman kasamak juki ukukiuwai. \v 20 Aatus Jacopak Labán amorreo aents aajakua nuna wika tupikatsjai tusa tsanug ukukiuwai. \v 21 Nunik weak ashí niina wajiji aidaunak yajuak tupikakiuwai. Nunik shiig wamak, namak Eufratesan nagkaiki muja Galaad tutaya nuni weuwai. \s1 Labán Jacopan pataetukbau \p \v 22 Nunik Jacob tupikaki kampatum tsawan wegai Labán dekauwai. \v 23 Nunik niina patayi aidaun ipaa pataetuk wea weakua siete tsawanta duwi muja Galaadnum batsamtatman amaigkauwai. \v 24 Tujash nunú kashia duwi Apajuí kajanum Labán arameo aentsua nuna wantintuk chichajak: “¡Antukta nijah, Jacob augkumesh pegkegnum ausata, wainkam pegkegchauk chichagkaipa!” tusa tiuwai. \v 25 Tusa tima wea weakua muja Galaadnum aakan aakmajag batsamtatman amaigkauwai. Dutika niishkam nuanuig ashí niina patayi aidaujai aakan aakmakag pujusajui. \p \v 26 Nunik nuwi Labán Jacopan chichajak: \p “¿Wagka amesh jusha juniame? ¿Wagka minash tsanujaume? ¡Amek mina nawantug aidauk nuwa maaniaku bisatkama yajumtaya numamtuk awajkaume! \v 27 ¿Wagka tsanujamesh uumjutkamesh mina aujtuskesh tupikakiume? Wi dekauwaitkunuk, shiig anentsan kantamjukin tampujan arpajai awatuinakui, shiig jiistamjuan akupmain awajkashjamek. \v 28 Amek minak niish nawanjinash, niina tijaji aidaujaí shiig kugkuas kumpama akupkati tusamesh dakagsachume. ¡Duka nunitsuk aents anentainkachu wajukmaina numamtuk wajakume! \v 29 Nuadui wika atumnak pegkegchau awagmamainaitkun, amina apa Apajuíjiya nunú kajanum chichagtak: ‘Jacob augkumesh shiig ausata, wainkam pegkegchau chichagkaipa’ tujutma nuadui pegkegnum augjame. \v 30 Amek yaunchuk nagkamsam amina apa jeen wakitkitasam wakemaum duwi miniume, tujash nunika minakmesh ¿wagka mina apajuímtaig aidaush kasagtukmesh miniume?” tau. \p \v 31 Tusa tama Jacob Labágkan ayaak: \p “Wika amina ujamainnash, namputchawame niina nawanjin japiki emetjutuawai tusan ishamkagtakun ujakchamjame. \v 32 Untsu amina apajuímtaijum aidau kasamkaume tujutam dusha ya takakuk wainkatam, dutikawaminig duka, ¡mantamnati! Iina patayi aidau ijunas waipainai, wisha wajina aminunash jujukjame nunú egakam jukita”, tiuwai. Nunak Jacopak Raquel niina apaji apajuímtaiji kasagkamunak dekachu asa tiuwai. \p \v 33 Aatus Jacob timatai, Labán Jacopa aakji carpa aakmakbaunum waya egaka, nuigtu Lea aakjin waya egaka, tuja jimag nuwa inak aidau aakjinchakam ashí egakui. Tujash imatika egakush wainkachui. Nunik ashí egaka wainkacha Lea aakjin pujau jiinki wayauwai Raquela aakjin. \v 34 Nunik apaji waitai, Raquel dakumka najanamu jukimujin camello tuntupen patai nuwi waka nuna ekeemtuk ekemsauwai. Nunik eketai Labágkak ashí egakui, tujash makichkish wainkachui. \v 35 Nuna egak wekagun Raquel chichajak: \p “Apawah, kajekaipa, wi juwi eketag nuna akaikin kumpamtsujam nunak, mina tsawanjui jau asan aniajai”, tiuwai. \p Tuja Labágkak imatika egakushkam niina apajuímtaijinak wainkachui. \v 36 Nunikmatai Jacob kajeka niina chichajak: \p “¿Wajina wisha pegkegchaunash dutikaja? ¿Tuna wisha pegkegchaunash takamsamtaiya imanikmesh wakeketash pataetugkaume? \v 37 Ame mina aakjui wayam mina wajiig aidau ashí diisum duwish, ¿amina wajijum aidau jukimush tuu wainkaume? ¡Nunú wainkamek amina pataim ijuna juna emtin juwi itantam aepsata, tuja mina pataag ijuna nuna emtinishkam! Nuna wainak dita titinme yaki waitjawa, ameash waitjam, atsa wiyash waitjag nuna. \p \v 38 Wi amina veinte mijadai takagsamjam nuaduik, amina uwigjum aidauk tuja cabrajum aidaukesh makichkish uchijinak pegkegchaun petsakag ajapachui; tuja wikish makichik uwig tsakatchinakesh maanuk aminunak yuwachuitjai. \v 39 Nuigtushkam makichik kuntinjumnakesh ikamyawa maamunak itajuachuitjame, tuja kuntin megkaekuish, nunak wi akiyajame; tuja tsawaigkish nuniachkush kashikesh kuntinun kasamkagmataish, mina segatkumin wi akiyajame. \v 40 Tsawai takaknush etsayai jamain dekapiajai; tuja kashi takaknushkam tsetsekai waitiajai, ¡imaniakun shiig aneasa kanumainchau dekapiajai! \v 41 Imanikan waitiaknush veinte mijan amina jemin takakun pujusuitag duika ¿mina jutik akijam? Amina nawanjum jimaja juna jukitasan takagsawaitjame catorce mijadai; tuja amina kuntinjumin kuitamkunchakam seis mijan takagsawaitjame. Imaniaish amek imaan akiktagme tusa anagtuawaitkum betek akigtsayume. \v 42 Abrahama Apajuíjin, mina apag Isaac emematia nunú mina yainchakuig, amek minak dekas wi takasbaunmak makichkish akigtsuk akupjumain awajtukume. Tujash wi senchi takaku wake besemag pujamun Apajuí waitjuku asa, aminak nii kajanum jiyapakume”, tiuwai. \s1 Jacob Labágjai chicham umikbau \p \v 43 Tusa tama Labán Jacopan ayaak: \p “Juju jimag nuwa aina juka mina nawantug ainawai; tuja uchi aina jushakam mina tijagkig ainawai; tuja uwig aina jushakam midau ainawai, nuadui ¡ame ashí juju wainam juka midau ainawai! Tujash ¿wisha mina nawantug ainakuish, nuigtu mina tijagkig ainakuish itugkatjaki? wika emetmaitsujai. \v 44 Nuadui amesh taata, núnikamin juwi amejai chicham umikmi, ii umigdaikatna nunú”, tiuwai. \p \v 45 Tusa timatai Jacob kaya juki inantai apujus, \v 46 niina patayi aidaun chichajak: “¡Kaya juuktajum!” tusa tima kaya juukag ijumag tsakapiajui, dutikawag nunú kaya ijumja tsakapimunum ayaumas pujusag dita chicham umikbaun iwainainak yutain yuwawajui. \v 47 Nunik nagkanainak Labán nunú nugka daajin adaikauwai niina chichamen “Jegar Sahadutá”, tuja Jacobshakam niina chichamen adaikauwai “Galaad”. Nunak kaya ijumjamu taku tiuwai. \v 48 Nuna dutika inagnakag Labán chichaak: \p “Ii yamai chicham umikag juka juju kaya ijumjamua nunú wainku tuke aneasaiki atinaitji”, tiuwai. Nuna taku nunú nugkanak Galaad adaikau ainawai. \v 49 Tusa nuigtushkam “Mispá” ati tiuwai, wagki nunak Labán chichaak: \p “ ‘Apajuí iina mai atushat pujajinchakam diigmaku ati’ taku tiuwai. \v 50 Tuja ame mina nawantug shiig kuitamtsuk waitkamunash, nuniachkumesh dita ayakiatkum tikich nuwa aidaujai nuwenmin amina waipak etsegtugmamain atsutaish, ima Apajuíya duke nii waipau asa ame wajuk pujuttame nunak ashí nigki dekaatin ati”, tiuwai. \p \v 51 Nuna tusa nuigtushkam ataktu awena Jacopan chichajak: \p “Antukta nijah, juju kaya ijumjamu aina nunú, tuja tikichin kayan inantain apusag juju \v 52 nagkaikimek amesh wayashtinaitme, tuja wishakam antsanuk juna nagkaikinuk wayashtinaitjai, nunú nuniakuik waitkanimain asamtai. \v 53 Amina apachjum Abrahaman Apajuíjiya nunú, nuigtu mina apachug Nacoran Apajuíjiya nunú ii umikag nunak diistin atinme”, tiuwai. Tusa Labán timatai, Jacob niina apaji Isaac Apajuín emematujakua nuna pachis nii umiktinjin niishkam dutiksag: “Aatus ati”, tiuwai. \v 54 Nuna umika, nuadui, Jacob kuntinun maa nunú mujanum nuna apeak Apajuín emematiuwai. Dutika nuna nejen ashí apeachu asa patayi aidaun ipaa ashí ijuntujag yuwawajui, nunikag nunú mujanmak kajigkajui. \p \v 55 Nunik kajigkag tsawamunum, Labán kashikmas nantaki, niina nawanji aidaun tijaji aidaujai yapinum kugkuas kumpamak, pegkegnum yumigkig nuadui niina nugken wakitkiuwai. \c 32 \s1 Jacob Esaújai igkunikbau \p \v 1 Nunik Labán wakitkimtai Jacob nuwi nagkaemaki wegau. Nunik wetatman Apajuín aentsji ángel aidau jiintujajui niina igkugtatus. \v 2 Nunik minidaun Jacob wainak chichaak: “Juka Apajuín suntaji ainawai”, tiuwai. Nuadui nunú nugka daajin adaikauwai Mahanaim\f + \fr 32:2 \ft “Mahanaim” tawa nunak hebreo chichamnumak “jimag aakmaja batsamsamu” taku tawai. Jacopan aakji aidau, tuja Apajuí aentsji ángel aidaun aakji aatus aajakua nuna taku tawai.\f* \p \v 3 Dutika ukuak nuwi juwaki wesa niina yachi Esaú nugka Seír tutai Edom nugkanum awa nuwi pujuttaman, yatsum minawai tusajum ujatjuktajum tusa, niina aentsji chichama etsejin aidaun ishitkauwai. \v 4 Dutika ishimak aatus akatmamjauwai: \p “Wika nii tabaun umiktasan, kuashat tsawan Labágkai pujaun ukukin minajai. \v 5 Tuja baka aidau, burro aidau, uwig aidau, nuigtu iinak aishmag aidau, nuwa aidaushkam kuashat ajutui, juna susatjai dutika ai mina apug wait anenjugmatai, niijai kumpamdayatjai tajai”, tiuwai. \p \v 6 Tusa akatja ishiakam chichama etsejin aidaushkam shimutuk Esaún ujaka ukuinak, waketug kaunawag, Jacopan chichajuinak: “Amina yatsum Esaúk ame akatmamjamum duka imatiksaik ujakmaji, dutika ujaka ajin, ayu igkugtajai tusa, cuatrocientos aentsun yajuak minitjamae”, tiajui. \v 7 Tusa ujakam Jacob senchi ishamkauwai, nunik kuashat anentaimu. Nuniak aents niijai yujaidaun jimajan akanak ijumjauwai, dutikak uwig aidaun, baka aidaun, camello aidaunashkam dutiksag akanag ijumjauwai. \v 8 Nunak nii anentaimas: “Yaja aneas Esaú jetepataish, juju aents aidau akanka ijumjamua nunú maaniaimpap, tikich aina au tupikakiag uwemain ainawa”, tusa dutikauwai. \p \v 9 Nuna dutika Apajuín segaak: \p “Tuke Pujuuwah, mina apachug Abrahaman, tuja mina apag Isaakan Apajuíjiyah, ame mina chichagtakum, amina nugkemin pataim batsata nuwi wakitkita, wi yaigtatjame tujutmaume. \v 10 Wika tikima wainkauch aig, ame minak wait anenjau asam yainkaume. Yaunchkek wika juju namak Jordágka junak ima mina ushujutaignak takusan katigkabiajai, tujash yamaik ame yaintsamin kuashat aents aidaush ajutui, tuja kuntin aidaushkam imanisag ajutui, nuadui kuashat asamtai, jimajan akankan ijumjajai. \v 11 ¡Wait aneasam agkanmitkajuata mina yatsug Esaú mantuawai! Wika ishamajai, mina jetetak ashí mina duwag aidaun, mina uchig aidaujaí amutkai tusan, tajame. \v 12 Ame chichaakum, wi aminak kuitamkattagme, dutikakun amina uchijum wegantunak nayantsa kamatkaji dekapamainchauwa iman awagsatnaitjai tujutmayume”, tiuwai. \p \v 13 Jacob nuna aatus Apajuín segaa kiitai, nuwig tepes kanajui, nunik tsawag, niina tagkuji aidaunmayan akanjauwai yachi Esaú susatnun. \v 14 Dutikak doscientos chivo nuwa aidaun, veinte chivo aishmag aidaun, doscientos uwijan, nuigtu veinte uwig tsakat aidaun, \v 15 treinta camello nuwa yama petsaku aidaun ashí uchijijai, cuarenta baka, diez toro aidaun, veinte burro nuwa aidaun, nuigtu diez burro aishmag aidaun aatus akanag ijumjauwai. \p \v 16 Dutika duwi niina inake aidaun, maki makichik kuntin akanjamun tinamkauwai, dutika chichajak: \p “Atum emkatajum, tujash betek ijutkau wetsuk, makichik kuntinun ujuikimtai, duwi tikich kuntin aidaushkam saaktajum”, tiuwai. \v 17 Nuna tusa aents eemak wetinun chichajak: \p “Mina yatsug Esaú amina igkumpak: ‘¿Yaita amina apugmesh? ¿Tuja tuu weakmea aniame? ¿Juju tagku yajuaka minam jusha yanau ainawa?’ \v 18 Tusa tujamkuig ame ayaakum: \p ‘Apujuh Esaú, juju kuntin aina juka aminu ainawai, junak Jacob amina inakmea nunú awetugmame. Tuja niishkam iina ukujin minime’ tusam ujakta”, tiuwai. \v 19 Nuna tusa, tikich aidau kuntinun yajuak wedaunashkam chichajak: \p “Atumshakam Esaú igkumpakuig dutiksagmek chichaktajum. \v 20 Tuja nuigtushkam: ‘Amina inakem Jacob iina ukujin minime’ tusajum titajum”, tiuwai. Nuna tiuwa nunak Jacob anentaimas, dekas kuntinun emtikan ishitkatjai dutikan nii kajekbaujin etsagjan, nuadui wisha niijai wainiaktajai. Namputchawame nuna wainkash shiig anenjus jujukchaintash, tusa dutikauwai. \p \v 21 Aatus ashí emtika ishiak, nigka wetsuk niina aakjinig kanajui. \s1 Jacob ángeljai maanikbau \p \v 22 Nunú kashia duik, Jacob nantaki, niina nuwen mai juki tuja jimag nuwa inake aajakua nunashkam mai juki, uchiji once aajakua nujai ashí yajuak namak Jaboc tawa nuna amain ikatiajui. \v 23 Dutikak, ashí niina wajiji aidaujai ijumag ikatiajui. \p \v 24 Nuna ashí ikatiag nigki juwak pujai, makichik aents tajuam niijai maa maaniakua tuke tsawampau; \v 25 nunik tsawautai nunú aents Jacopan depetmainchau dekapeak, nantagnum awati manchamitkakui. \v 26 Dutika chichajak: \p “¡Akupjukta tsawawai!”, tau. \p Tusa tama Jacob ayaak: \p “¡Ame mina pegkegnum yumigtatsminigkik akupkashtatjame!” tiuwai. Tusa tama nunú aents Jacopan iniak: \p \v 27 “¿Amina daagmesh yaita?” tau. Tama: \p “Wika Jacopaitjai”, tiuwai. \v 28 Tutai nunú aents chichajak: \p “Amek yamai nagkamsamek Jacob tutaig achattame. Amina daagmek Israel atatui, wagki amek Apajuíjai maaniakmesh, tuja aentsjai maaniakmesh, depetmaku asam”, tiuwai. \v 29 Tusa timatai Jacob niina iniak: \p “¿Amina daagmesh yaita?” tau. Tusa iniam nunú aents ayaak: \p “¿Wagka mina daag dekaatasamesh wakegame?” tau. \p Aatus tusa nunú aents Jacopan pegkegnum yumigjauwai. \v 30 Dutika ukukim, Jacob nunú nugka daajin Penuel\f + \fr 32:30 \ft “Penuel” tawa nunak hebreo chichamnumak “Apajuín niime” taku tawai.\f* adaikauwai, nunak: \p “Dekas Apajuínak shiig paantap wainkaja, imanun wainkanush jakachjapi iwakuap pujaja” taku tiuwai. \p \v 31 Tusa ukuak Penuelan nagkaiki wegai etsa jiiniuwai; tujash niina nantajen najaimak shutus wegau. \v 32 Nuadui Israel wegantu aidauk yamaya juikish baku wajakbaunum neje achitka nunak yuchau ainawai, wagki nuwi Jacopan awati manchamitkakbau asamtai. \c 33 \s1 Jacob Esaújai igkunikag chicham epegtuniamu \p \v 1 Nunik wesa Jacob wainkauwai niina yachi Esaú cuatrocientos aentsun yajuak minittaman. Nunik wainak niina uchiji aidaun yajuak, niina nuwe Leayai, Raquelai, nuigtu jimag nuwa inak aajakua nuwi aatus yununjauwai. \v 2 Dutika jimag nuwa inake aidaun uchiji aidaujai emtikauwai, dutika nuna ukuujin Lean niina uchijijai awantauwai, untsu inagnamunum Lea ukujin Raquelan Joséjai awantauwai. \v 3 Nuna dutika ijumag ukuak nii eemak wajan, sieteya imania tikishmag tsuntsuma nijayin nugka antig waja wakakua yachi midaun jegantauwai. \p \v 4 Tujash Esaúk tupikaki yachin igkug kuntujen achik kajut pagkuk kugkuasui. Nunik wajasag eganijajui. \v 5 Nunik Esaú niimkama nuwa aidau uchijijai ijunun wainak Jacopan iniak: \p “Jusha ¿ya ainawa?” tau. \p Tutai nii ayaak: \p “Aanka amina inakmin Apajuí uchin susauwa nunú ainawai”, tiuwai. \p \v 6 Timatai nuwa inak aidau uchijijai tikishmag tsuntsuma nijayin nugka antig pujusajui Esaún eme anentus. \v 7 Nunikagmatai Leashkam niina uchiji aidaujai Esaún jegantag ditashkam nunisag pujusajui. Nunú nuninai inagnamunum José Raqueljai jeganta ditashkam nunisag pujusajui. \v 8 Nuniagtai Esaú Jacopan iniak: \p “¿Wajuk anentaimsamea juju tagku aidaush emtikamesh ishiakmaume, dutikamunash wisha wai wainkawanush minaja?” tau. \p Tutai nii ayaak: \p “Juju aina juna juwak tsagkugtugti tusan ishitkamjame”, tiuwai. \p \v 9 Tama Esaú chichaak: “¡Atsa yatsuju, minak kuashat tagkuk ajutui, aminu aina duka aantsag aminuk agtinme, sujusaipa!” tiuwai. \p \v 10 Tutai Jacob ayaak: \p “¡Atsa, tutsuk wait aneasam jukita. Wika ame shiig aneasa jujukiu asamin, Apajuí wainka anentaimaina iman dekapeajai! \v 11 Nuniau asamtai, wait aneasam wi ikautuajam juka jukita, Apajuí minak yaintsamtai wiakuch wajasjai, nuadui makichik atsumamukesh atsugtawai”, tiuwai. \p Tusa imatjam Esaúshkam ayu tusa jukiuwai. \v 12 Nuna juki Esaú Jacopan chichajak: \p “Ayu wemi, wi emkatjai”, tau. \p \v 13 Tusa tama Jacob ayaak: \p “Yatsuju mina aneetaijuh, amek shiig dekame uchi piipich aina juka kakakchau ainawai, tuja nuigtush uwig aidau, baka aidau yama petsaju asag uchiji piipichin saakuaske aina nuna puyatju wajajai; wagki wi senchi wetaik makichik tsawantaik uwig aidauk ashí jinumainai. \v 14 Nunimain asamtai mina apujuh, amek emkata, wika diipasan mina tagkug aidaun, mina uchig aina nujai saasan mina minakuan ame pujamunum Seírnum taatjai”, tiuwai. \p \v 15 Tutai Esaú ayaak: \p “Ayu dekas tame, untsu wi aentsun saakag juna akankan amina yaimpaktinun ukugkitjame”, tiuwai. \p Tutai Jacob ayaak: \p “¡Atsa, wait aneasam tsagkugtugta! Yamaik imanikmek puyatjutkaipa”, tiuwai. \v 16 Tutai ayu tusa ukuak, nunú tsawantaik Esaú Seírnum wakitkiuwai. \p \v 17 Yachi wakitkimtai Jacobshakam Seírnumak wetsuk, nugka Sucot tawa nuwi weuwai. Nunik nuwi jegaa niina jeen jegamak, nuigtushkam kuntin aidau aakjinashkam aakmatjauwai. Nuna dutikau asa nunú nugka daajin Sucot\f + \fr 33:17 \ft “Sucot” tawa nunak hebreo chichamnumak “aak” “numi kanawe tsupija aakmakbau” taku tawai.\f* adaikauwai. \p \v 18 Jacob Padán-aram pujau wakitki Canaán nugkanum jegauwai pegkeg, jamamtuchu utugchat atsaunum, nunik nuwi yaakat Siquem tawa nujai niinis pujusui. \v 19 Nuwi pujus Hamor Siquema apaji aajakua nuna uchiji aidaun nugken cien kuichik plata najanamun akikmak sumakui. Dutika nuwi niina jeen jegamag yaaktamauwai. \v 20 Nuwi pujus, Apajuí emematku kuntin maa patasa apeatnun altaran najanauwai. Dutika adaikauwai El-elohé-Israel. Nunak Israelan Apajuíji taku tiuwai. \c 34 \s1 Dina pegkegchau awajkamunum ayamjaku amujatkamu \p \v 1 Jacob Leayai akiamu Dina, makichik tsawantai niina jeen pujau nunú yaaktanmaya nuwauch aidaun ijagsatatus weuwai. \v 2 Nunittaman nunú yaaktan apuji Hamor heveo aents aajakua nuna uchiji Siquem wainak dakimaunak waitkas achika juki niina jeen awaya nuwi ikanak pegkegchau awajkauwai. \v 3 Dutikauwaitak senchi wakejuku asa, niina wakemitkaktatus shiig pegkegchin ausauwai. \v 4 Dutika niina apaji Hamoran chichajak: “Juju nuwan nuwatkatasan wakegajai, ame weme sumagtukta”, tiuwai. \p \v 5 Nuna Jacob niina nawanji Dinan Siquem pegkegchau awajkamun dekauwai. Dutika dekaayatak niina uchiji aidau tagkun kuitamainak ikam batsatu asamtai, dita kaunawagmatai chichastajai tusa pachikchauwai. \v 6 Nunik pujai, Siquema apaji Hamor Jacobjai chichastatus weuwai. \p \v 7 Nuniai Jacopa uchiji aidau tagkun kuitamak batsatu kaunkama, Siquem Jacopa nawanjin pegkegchau awajkae tabaun dekawajui. Nunik senchi kajekajui, wagki Israelan dushikiak Siquem makichkish nunimainchaun dutikau asamtai. \v 8 Tuja Hamor ditajai chichaak: \p “Mina uchig Siquem atumi umayin senchi wakejuke; nuniau asamtai segajime, wait aneasjum umaim sujimkaigpajum mina uchigjai aishinati. \v 9 Nunik mina uchig nuwenamtaig atumesh jutii patayi waigtajum. Aatsa ii aidautish atumi nawanji aidaujai nuwenawagmi, tuja atumshakam iina nawanji aidaujai nuwenamnujum. \v 10 Nuniakjum atumesh jutijai batsamsatajum. Nugkak atumdau atatui, nuwi pujusjum takasjum sujuktajum, nuniakjum atumdau nugka sumaktajum”, tiuwai. \p \v 11 Tusa tutai, Siquemshakam Dina apajin, niina umayi aidaujai ijunun chichajak: \p “Minash wi sumamua nunú umigtuktajum, wisha atum wajig segattajum nunak imatiksanuk umigkatjime. \v 12 Atum wi nuwan juwakui wajupa akigkati tujutmainaitjume, nunashkam imatiksanuk umiktajai, untsu nuwak idaitugsatajum wijai aishinati”, tau. \p \v 13 Tusa tutai Jacopan uchiji aidau Siqueman niina apaji Hamorjai, umayi pegkegchau awajtukbau asa tsanuinak, \v 14 juna aatus tiajui: \p “Jutiik iina umayig aishmag tsupimakchau aidauk sumaitsuji, duka iniig shiig pegkegchau datsan amain asamtai. \v 15 Untsu atumesh jutijai betek atag takugmek, ashí aishmag aidautijum tsupimagtajum. \v 16 Nunikagmin duwi jutii nawanji aidaush atumjaish aishinmain ainawai, tuja ii aidautishkam atumi nawanjumjaish nuwenmain ainaji. Nunikaja dekas atumjaish nunú wegantu aidauk yaaktamawag ijunas batsamaina nunin amainaitji. \v 17 Tuja atum nunú dakitakjuminig iina umayig juki yaja wetatji”, tiajui. \p \v 18 Tusa tama Hamor niina uchiji Siquemjai chichainak: “Ayu, kame duke ati” tiajui. \v 19 Tusa tiajam nunú datsauchik Jacopan nawanjin senchi wakejuku asa, waugtus tsupimakui. Niina apaji jenig Siquem aajakui dekas eme anentsa diitai. \v 20 Nuna nunika niina apaji Hamorjai yaakta waitijin aents aidau ijunag chichatainum jegantag ditan chichajuinak: \p \v 21 “Juju aents aina juka iina kumpaji ainawai, nunin asag ditak juju nugka juwi batsamas takasa nuwiyan jukiag sujiagtatui. Dita batsamainuk nugkak shiig múuntai, tuja ii aidauti dita nawanji aidau nuwatkagtatji, nuniajin ditashkam iina nawanji aidaun nuwatkagtatui. \v 22 Nuigtushkam ditajai ijunja makichik yaaktakea nunin wajasa pujusmi tama ayu tuinawai. Nuniktin asajin dita chichainak ashí iinia aishmag aidauk, tsupimagtinme tujamainawai, dita wajuku ainawa nuninuk amí tusag. \v 23 Tuja ditá wajiji aidauk kuntinji aina nujai iinu agtatui. Nuadui yamaikik nii segapamua duke umigkagmi, aatus ditashkam jutijai juwakag batsamsatnume”, tuidau. \v 24 Tusa Hamor niina uchiji Siquemjai tiagtai, tikich aidaushkam, ayu duke ati tusag aimkajui. Tiagmatai ashí aishmag suntagbaemain aidauk tsupimajaju ainawai. \p \v 25 Tujash kampatum tsawanta duwi, Jacopa uchiji Dina umayi aidau: Simeón Levíjai puyagjin jukiag yaaktanum wayawag ashí aents tsupimajaju aidau nuna najaimainak ayamjumamainchau wajas batsatun ashí kajegkajui. \v 26 Dutikainak Hamornashkam Siquemjai apatuk puyajai ijuag maawajui. Dutikawag Dina Siquema jeen pujuttaman juki ukukiajui. \v 27 Dutikawaju ai Jacopan uchiji tikich aidau kauna shimutuk aents jinaa batsatbaunum utsanawag dita umayi pegkegchau awajkamunum aents jinau aina nuna wajiji aidaunak ashí yajuakajui. \v 28 Dutikainak nuigtushkam yaaktan ukuki uwig aidaun, baka aidaun, burro aidaun aatus ashí tikich waji ayaunak yajuakajui. \v 29 Tuja nuigtushkam waji jegaya aidaunash kasamkajui, dutikainak uchi aidaun nuwa aidaujai achija yajuakajui. \p \v 30 Dutikawagmatai Jacob Simeógkan Levíjai chichajak: \p “Atum minak utugchat itagtuaugme. Nuadui yamai cananeo aents, ferezeo aents aina nunú minak kajegtukagtatui, dutijuinak mina aentsug aidauk kuashtachua duwi dita ijunag mina mantuinak mina uchig aidaujai mantumain ainawai”, tiuwai. \p \v 31 Tutai dita aimainak: \p “Tujash ¿wagka niish iina umayinash, nuwa wainka takatai itugmaina dutikae? Nuadui iishkam aikaji”, tiajui. \c 35 \s1 Apajuí Jacopan Betel pujuttaman pegkegnum yumigjamu \p \v 1 Apajuí Jacopan chichajak: \p “Wetá Betelnum, núnikam nuwi jegam pujusta. Nuwi pujusam amina yatsum Esaú mantamatag takui tupikamin, Apajuí wantintugmakua nunú emematku kuntin maa patasa apeatin altar najanata”, tiuwai. \p \v 2 Tusa tima Jacob niina nuwe aidaun, uchiji aidaun, niina aentsji aidaujaí ijumag chichajak: \p “Atumi apajuímtaijum dakumka najanamu ajutjamaina duka ashí utsagtajum, dutikajum maijum tikich jáanch nugkugtajum. \v 3 Nunikagmin wamak Betelnum shiyakagmi, nuwi jegaan, wi wake besemag wekagai, Apajuí mina yainkauwa nunú emematku kuntin maa patasa apeatnun altaran najanatjai. Nii mina yaja wekagaish uyuuntusmatai wekaesauwaitag nuadui”, tiuwai. \p \v 4 Tusa tiajam ditashkam ayu tusag, dakumka najanamu apajuímtai ajuinamunak, kuishnum akiitai aidaujai yajuakag ashí Jacopan susajui. Dutikam nii juki numi Encina tutai, Siquem nugkanum jegattak wajaunum nuna wajautin yutua ukukiuwai. \p \v 5 Dutika ukuak jiinag shimutai, nuwiya aents aidaun Apajuí senchi sapigmitkakui ditan pataetukainum tusa. Dutikamu asag Jacob niina uchiji aidaujai shimutaish pataetukchajui. \v 6 Nunik we wenakua ashí niijai aents aidau yujaunak imanisag yaakat Almendro tutai tuja Betel tuuta awagmatia nunú Canaán nugkanum awa nuwi jegawajui. \v 7 Nunik nuwi jegawag kuntin maa patasa apeaku Apajuí ememattinun altaran Jacob najanauwai. Dutika nunú nugkan El-Betel adaikauwai. Yachi maatag tama tupikaki wesa kanittaman Apajuí wantintukua nuwi. \p \v 8 Nunú nugkanum Débora Rebecan kuitamajakua nunú jakauwai. Nunikmatai Betel jegattak numi Encina wakentin ukusajui. Dutika Jacob nunú nugkan, “Encinanum buutbau” adaikauwai. \p \v 9 Tuja Jacob Padán-aram pujau wakettatman Apajuí ataktu wantintuk pegkegnum yumigjauwa nunak, \v 10 aatus tiuwai: \q1 “Amek Jacopaitme, tujash tuke Jacob tamak \q1 achattame; yamai nagkamsamek ‘Israel’ tutai atatme”, tiuwai. \p Nuna tusa Jacopan daajin Apajuí yapagtua ataktushkam \v 11 chichajak: \q1 “Witjai dekas Apajuí ashí senchigtinnuk; \q1 amek kuashat uchigtin atatme, \q1 nuadui ame wegantu aidaush imanisag agtinai. \q1 Nuadui ame wegantu aidau nugka muuntan \q1 yaaktamawag batsamsagtinai. \q1 Tuja ame uchijum wegantunmaya \q1 apu waigkagtin ainawai. \q1 \v 12 Wi Abrahaman Isaakjai nugkan susauwaitag nunak amina yamaik amaajai, \q1 untsu ame jakamin amina uchijum wegantu aidaun \q1 susatnaitjai”, tiuwai. \p \v 13 Aatus Apajuí Jacobjai chichas ukuak wakitkimtai, \v 14 nuwig Jacob kayan juki inantai apujus aceiten vinojai juki ukatkauwai, juju nugkak Apajuínu atin ati tusa. \v 15 Nuna dutika ashimak Jacob nunú nugkan Betel adaikauwai. \s1 Raquel jakamu \p \v 16 Jacob Betelnum pujau jiinki Efrata jegattak wegai, Raquel uchin najaima shiig senchi waitus uchigmakui. \v 17 Nunik uchigmak ashí jaka tepaun, uchi uchigmitkau chichajak: “Ishamkaipa, jushakam aishmag uchigmakume”, tau. \p \v 18 Tusa tima ashí jaka tepes niina uchiji daajin Ben-oní adayak jakauwai. Dutika adaikamu aig, apaji dekas Benjamín ati tusa adaikauwai. \p \v 19 Aatus Raquelak jakauwai. Nunik jakamtai Efrata jintanum yamai yaakat Belén taji nuwi ukusajui. \v 20 Jacob nuwen ukusa pempeenak kaya muuntan juki eketi ukukiuwai. Nunú kaya eketi ukukmawa nunuwai yamaikish, juwi Raquelak ukusbauwai tutai awa nunú. \p \v 21 Israel nuwen ukus ukuak jiinki, kumpin jiikbau Eder tawa nuna ukuki weuwai. Nunik nuwi jeen jegamag pujusui. \v 22 Nuwi Israel jegaa pujai, Rubén niina apaji awan nuwe Bilhájai ikagmakui. Nuna dekaa Israel senchi kajekui. \s1 Jacopan uchiji aidau \r (1 Cr. 2.1-2) \p Jacopa uchijig doce aajakui. \p \v 23 Leayai akiamuk: Rubén aajakui iwai, nuigtu Simeón, Leví, Judá, Isacar, Sabulón aatus aajakui. \p \v 24 Raquelai akiamuk: José Benjamígjai aajakui. \p \v 25 Raquela inake Bilhá aajakua nuwi akiamuk: Dan, Neftalíjai aajakui. \p \v 26 Untsu Lea inake Zilpá aajakua nuwi akiamuk: Gad, Asher aatus aajakui. Juju ainawai Jacopan uchiji Padán-aramnum pujusa akigbau aidauk. \s1 Isaac jakamu \p \v 27 Nuwi pujau niina apaji Isaakan Mamrenum yaakta daaji Arbá tuuta Hebrón tuuta awagmatia nuwi Abraham yaunchuk pujujakbaunum pujau asamtai, niina wainkatatus weuwai. \v 28 Nuwi Isaakak ciento ochenta mijan ejeyi pujus jakauwai. \v 29 Nunik shiig múuntuch wajas jakamtai, niina uchiji Esaú Jacobjai jukiag ukusajui. \c 36 \s1 Esaú uchiji wegantu aidau \r (1 Cr. 1.34-54) \p \v 1 Juju aajaku ainawai Esaú, Edom tutaya nuna uchiji wegantu aidauk. \v 2 Esaú jimag nuwan Canaán nugkanmaya aidaun nuwatkauwai. Jeteke aajakui Adá, hitita aents Elón aajakua nuna nawanji, untsu awan nuwe aajakui Oholibamá, Aná nawanji heveo aents Sibón aajakua nuna tijaji. \v 3 Nuigtushkam Ismaela nawanjin Nabaiota umayi Basemat aajakua nuna nuwatkauwai. \v 4 Adá Esaún uchigmatkauwai uchi aishmagkun Elifazan, untsu Basemat uchigmatkauwai uchi aishmagkun Reuel. \v 5 Tuja Oholibamá uchigmatkauwai uchi aishmag aidaun: Jeús, Jaalam, Coré aatus. Juju aajaku ainawai Esaú uchiji nii Canaán pujusmatai akiinkaju aidau. \p \v 6 Canaán pujau Esaú niina nuwe aidaun, uchiji aidaun, nawanji aidaujai ashí aents niina jeen batsamin aidaunashkam imatiksag yajuak weuwai tikich nugkanum niina yachi Jacobjai pujamun ukuki kanak pujustatus. Nuigtushkam niina tagkuji aidaun Canaán pujusa uyugkamunak wajijijai ashí yajuak weuwai. \v 7 Ditak kuashat tagkugtin asag, nunú nugkanmakek mai pujumainchau aajakui; nuigtushkam nunú nugkanmak tagku ayugmainchakam atsujakui. \v 8 Nuniau asamtai, Esaú Edom tutaya duka, nugka Seír tawa nuna mujajin pujustatus weuwai. \p \v 9 Juju aajaku ainawai Esaú wegantu aidau, edomnumia aents aajaku aina nuna apaji. Ditak nugka Seír tawa nuna mujajin batsamajakajui. \p \v 10 Tuja Esaú uchiji aajaku aina nuna daaji aidauk juju ainawai: Elifaz Adáyai akiidau, Reuel Basematai akiidau. \v 11 Tuja Elifazan uchiji aidauk: Temán, Omar, Sefó, Gatam, Quenaz aatus aajaku ainawai. \v 12 Elifaz tikichin ikaa nuwen Timná daagtinun nuwatkauwai. Dutika nuwi akiauwai makichik uchi aishmagkun dutika adaikauwai Amalec. Juju aajaku ainawai Esaún nuwe Adá aajakua nuna uchiji wegantu aidau. \p \v 13 Untsu Reuelan uchiji aidauk: Náhat, Zérah, Shamá, Misá aatus aajaku. Tuja juju aina juka Esaún nuwe Basemat aajakua nuna uchiji wegantu ainawai. \p \v 14 Tuja Esaún tikich nuwe Oholibamá Aná nawanji, Sibógkan tijaji aajakua nuwi uchi akiinkau aidauk: Jeús, Jaalam, Coré aatus aajakui. \p \v 15 Tuja Esaún uchiji aidaunmaya apu aajaku aina duka juju ainawai: Esaú uchiji iwai Elifaza uchiji wegantu aidaunmaya apu aajaku aina duka juju ainawai: Temán, Omar, Sefón, Quenaz, \v 16 Coré, Gatam, Amalec aatus. Juju aajaku ainawai Elifaz wegantunum akiinau aina nuna apuji, Edom nugkanum batsamajaku aina nunú. Juju aina juka ashí Adá wegantu ainawai. \p \v 17 Untsu Esaún tikich uchiji Reuel aajakua nuna uchiji apu aidauk: Náhat, Zérah, Shamá, Misá, aatus aajakui. Juju ainawai Reuel wegantunum akiinau aina nuna apuji Edom nugkanmaya. Juju aina juka ashí Basemat wegantu aajakui. \p \v 18 Untsu Esaú nuwe Oholibamá Aná nawanji aajakua nuna uchiji aidaun apujig: Jeús, Jaalam, Coré aatus aajakui. \v 19 Esaú Edom tutaya nuna uchiji wegantu aidaun apuji aajaku aina duka juju ainawai. \p \v 20 Tuja Seír horeo aents aajakua nuna uchiji aidauk: Lotán, Sobal, Sibón, Aná, \v 21 Disón, Éser, Disán aatus aajakui. Juju aajaku ainawai Seíra uchiji wegantu aidau horeo aents wegaunum akiinau aina nuna apuji aidau Edom nugkanum batsamsau aina nunú. \p \v 22 Tuja Lotánka uchiji aidauk: Horí, Hemamjai aajakui. Untsu Timná aajakui Lotánkan umayi. \p \v 23 Tuja Sobala uchiji aidauk: Alván, Manáhat, Ebal, Sefó, Onam aatus aajakui. \p \v 24 Sibógka uchiji aidauk: Aiá, Aná aatus aajakui. Nunú Aná mujanum niina apaji Sibógka burrojin kuitamak uwegshunum wekaekama yumi pukuni initkanmaya jiinun ejeyuwai. \p \v 25 Aná uchijishkam: Disón, nuigtu nawanji Oholibamá aatus aajakui. \v 26 Disónkan uchiji aidaushkam: Hemdán, Esbán, Itrán, Querán aatus aajakui. \v 27 Tuja Ésera uchiji aidaushkam: Bilhán, Zaaván, Acán aatus aajakui. \v 28 Disánka uchiji aidaushkam: Us, Aránjai aajakui. \v 29 Tuja horeo aentsun apuji aidauk: Lotán, Sobal, Sibón, Aná, \v 30 Disón, Éser, Disán aatus aajakui. Juju aajaku ainawai horeo aents aidaun apuji, maki makichik wegantu aidau Seír nugkanum batsamsau aina nunú. \p \v 31 Nunú apu aajaku aina nuu, inamajaku ainawai Edom nugkanum, Israel aents\f + \fr 36:31 \ft “Israel aents” tawa nunak apach chichamnum “israelita” tawa nunuwai. Israel aents tawa duka Jacopan tikich daaji Israel tawa nunú wegantu ainawai. Yaunchuk “Jacob” daagtin aajakua nuna Apajuí yapagtua “Israel” adaikauwai.\f* aidaunmayag eke apu atsau asamtai. \v 32 Beoran uchiji Bela aajakui Edoma apuji. Tuja niina yaaktajig Dinhaba aajakui. \v 33 Bela jakamtai, Jobab Zérah uchiji yaakat Boshránmaya aajakua nunú apu wajas inamjauwai. \v 34 Untsu Jobab jakamtai, Husam Temán nugkanmaya aajakua nunú apu wajas inamjauwai. \p \v 35 Husam jakamtai, Hadad Bedatan uchiji madiágnumia aents aidaun Moabnum amukua nunú apu wajas inamjauwai. Nigka yaakat Avit tawa nuwiya aajakui. \v 36 Hadad jakamtai, Samlá Masrecánmaya aajakua nunú apu wajas inamjauwai. \p \v 37 Samlá jakamtai, Saúl yaakat Rehobot tutai namak Eufratesa ijus awa nuwiya apu wajas inamjauwai. \p \v 38 Saúl jakamtai, Baal-hanán Acbora uchiji aajakua nunú apu wajas inamjauwai. \p \v 39 Untsu Baal-hanán jakamtai, Hadad yaakat Pau tawa nuwiya apu wajas inamjauwai. Hadata nuwe aajakui Mehetabel, Matred aajakua nuna nawanji, tuja Mezaapa tijaji. \p \v 40 Tuja Esaú wegantu aidau maki makichik daagtin patayi aidaujai juunik ditash nugkentin batsamsaju aina duka juju ainawai: Timná, Alvá, Jetet, \v 41 Oholibamá, Elá, Pinón, \v 42 Quenaz, Temán, Mibsar, \v 43 Magdiel, Iram aatus. Tuja Esaún tikich daajig Edom aajakui. Juju ainawai Edoman apuji aajaku aidau, maki makichik ditash nugkentin batsamajaku aina nunisag apumeak inamjau aina nunú. \c 37 \p \v 1 Jacopak niina apaji Canaán pujujakua nuwi pujusui. \v 2 Juju agagbauwa juka Jacopan patayi aidau pachisa augmattsamui. \s1 José niina yachi aidaujai pachisa augmattsamu \p Josék diecisiete mijan ajamaitak, niina apaji ikaa nuwe aidau Bilhá Zilpájai aajakua nuwi niina yachi akiinau aidaujai ijunas uwijan kuitamajakui. Nuniau asa niina yachi aidau pegkegchau wajagtai apajin jegajua ujajakui. \p \v 3 Tuja Israelak Josén ima senchi tikich yachi aidaun nagkaesau anejakui, nii múuntuch wajas pujayatak akiau asa, José nugkugtinun jáanchin shiig pegkejan najatua susauwai. \v 4 Tujash José yachi aidauk, iina apajig Josén ima senchi aneak iinak imatikas anempainatsji tuidau asag, kajejuinak makichkish kumpamainachu. \p \v 5 Dutikam pujus José kajanum kajamjauwai. Nunik wagkanuk juni kanagja tusa yachi aidaun ujakui. Dutika ujakam nuna antukag, nuni senchi kajegkajui. \v 6 Dutikainam José ditan chichajak: \p “¡Antuktajum, wi kajanum kajamjag nuna ujaktajime! \v 7 Kajanum ii aidauti ashí ajá ejapeen trigo tsupija jigkaka ijumku batsamaji. Nuniajin wi jigka aepsamua nunú nantaki tutupit wajasmae; nunikmatai untsu atum jigkamu aidau nantajag nunú midau wajattaman tentea apakag eme anentuinak tsuntsuma ijuntsagmae”, tau. \p \v 8 Tusa ujakam, yachi aidau niina chichajuinak: \p “¿Amekaitam iina apuji wajasam inajajatnum?” tuidau. \p Nuna tusag nuni senchi kajegkajui, wagki nii kajamjamujin imatiksag ujakajam. \p \v 9 Dutikam pujus ataktushkam tikichin kajamjauwai, nunik nunashkam yachi aidaun ujaak: \p “Antuktajum tikichnashkam ataktu kajamjajai. Kajanum wainkamjai etsan, nantun, nuigtu once yayan. Nunú aidau mina tententuawag eme anenjusag tsuntsumjutiagmae”, tau. \p \v 10 Tusa niina apajin, yachi aidaujai ujakui, tusa uchiji ujaam apaji chichajak: \p “¿Wajimpaya dusha nunin kajabaush? ¿Wika amina dukujai, ashí yatsum aina nunú aatsan amina tikishmatjan ememattinaitjam?” tiuwai. \p \v 11 Nuadui niina yachi aidau senchi kajejuidau. Tujash niina apajig wajuk asag nunash nuni kajamjae tusa kuashat anentaimu. \s1 Josén niina yachiuchiji aidauk sujukagbau \p \v 12 Makichik tsawantai José yachi aidau ditá apaji uwigji ayujatnun chijichin egainak Siquemnum shiyakajui. \v 13 Nunik shiyakmatai pujusa Israel Josén chichajak: \p “Amina yatsum aidau uwijan kuitamainak Siquem batsata nunú wejim diista”, tiuwai. \p Tama José ayaak: \p “Ayu apawah, ame tame nunak imatiksanuk umiktajai” tiuwai. \p \v 14 Timatai Israel: “Ayu wetá, nunika jegaam yatsumesh wajuk batsatainawak nunú diista, nuniakum uwig aidaushkam diista. Dutikam ditash wajintuk chichainawa nunú minash taam ujatkata”, tiuwai. \p Tusa, José Hebrógka pakajin pujaun Israel akupkauwai, dutika akupkam Siquem wekama, \v 15 wagaka wainak wekaetatman makichik aents wekagu wainak iniak: \p “¿Waji egakmea amesh wekaeme?” tiuwai. \p Tama José ayaak: \v 16 “Wika mina yatsug aidaun egajai” tiuwai. Tusa nuna iniak: “Wait aneasam minash ujatkata tuwi dekaskesh uwijan kuitamkush batsatua”, tau. \p \v 17 Tama nunú aents ayaak: \p “Amina yatsumik juwig atsuinawai, juwi batsatu ukuak shiyakmae, tuja dita chichainak, Dotágnum weagmi tuidaun antukmajai”, tiuwai. \p Tusa tima Joséshkam yachi aidaun egak yaakat Dotágnum jegauwai, nunik nuwi yachi aidau batsatun wainkauwai. \v 18 Nuwi jegattak wegaun, yachi aidau wainkag, maami tusag eke jegatsaig chichaman umigkaju ainawai. \v 19 Dutika umigkaju asag chichainak: \p “¡Diisjua au kajamkagtinuwe nunú minawai!” tuidau. \v 20 Nuna tusag: “Kaunatajum maami, dutika waanum egkea ajapami. Dutika iina apaji jegaji ujakuishkam, ikamia kuntin yuwae timi. ¡Dutika ajinish nii kajamkagtugbauji aidaush wajuk uminkatig!” tuidau. \p \v 21 Tusa tuidaun Rubén antuk ayamjuktajai tusa chichaak: \p “Dekas tikima mautak maachmi”, tau. \v 22 Nuna tusa nuigtu chichaak: “Ayatak mautsuk, juju uwegshunum waa awa juwi egkeatajum, tujash makichkish awattsuk egkeatajum”, tiuwai. Rubén juna tiuwa nunak niina yachin uwemtikag juki apajin awagkitatau asa tiuwai. \p \v 23 Tusa imatu batsatai Joséshkam niina yachi aidau batsatbaunum jegantui, nunittaman jáanch nugkuagbaujin awituk jujukiag, \v 24 achika jukiag waa yumi atsamunum egkeawajui.\fig |src="CO00704b.tif" size="span" loc="Gen 37.24" ref="Génesis 37:24" \fig* \p \v 25 Dutika waanum egkea idayinak, yutain yuwinak batsatu, nunik batsatu niimsatakama Ismael aents aidau Galaad nugkanmaya camelloji aidaunum kugkuin bálsamo tutain, kugkuin mirra tutai aidaun aatus yajuakag Egipto nugkanum shimuidaun wainkajui. \p \v 26 Nuna wainak Judá niina yachi aidaun chichajak: \p “¿Waji imana jukittaji iina yachi, maa uuka idaikuish? \v 27 Dekas ayatak juki Ismael aents shima au sumakta tusa sujukmi, dutikaku tikima mautak maachmi, iina yachiya jamah”, tiuwai. \p Tusa tama tikich yachi aidaushkam duke ati tusag tiajui. \v 28 Nuadui Madián aents waji sujin aidau nagkaemainai, Josén yachi aidau waanmayan jiiki jukiag diitai sujukajui veinte kuichik plata najanamun juwinak. Dutikawagmatai dita sumak jukiag Egipto nugkanum ejegawajui. \p \v 29 Dutika sujuk awemaju ai, Rubén wakitki taa waanum José egkeamun jegantun diikma atsaun wainkauwai, nunik jáanchjin japiki ichigkui wake besemag dekapeamunum. \v 30 Nunik wakitki yachi aidaun chichajak: \p “¡Uchik atsawai! ¿Yamaish wisha wajukatjaki?” tau. \p \v 31 Tusa tutaish pachitsuk idayinak, José jáanchji awitka jujukbaun jukiag, chivo tsakatan maawag nuna numpejai jáanchin numpeajajui. \v 32 Nuna dutikawag ditá apajin akuptukajui, dutikamun juki ejetuawag chichajuinak: \p “Juju wainkaji ame shiig diista, amina uchigmi jáanchjichuashit”, tiajui. \p \v 33 Tama Jacob diistakama niina uchiji nugkutaijin wainkauwai, nunik chichaak: \p “¡Ehe juju jáanchia juka mina uchigdauwai!” tiuwai. Tusa chichaak: “¡Kuntin kajen pegkegchau aina nunú yuwae imatika shiig ichiajana!” tau. \p \v 34 Nuna tusa Jacob niina jáanchjin japiki ichigkui, nunik wake besemag dekapeaku nugkutain nugkujui. Nunik pujus uchijin aneak kuashat tsawantai tuke buutú pujau. \v 35 Imani pujutai ashí niina uchiji aidau, nawanji aidaujai anentain ichichtuinak kautuawajui. Tujash nigka dakitau anentaijun ichichtujatnume tusag. Nuniau asa: “¡Wika tuke buu buutkawa jakan niijai wainiakun, duwi wake besemag dekapeamugnak nagkaankattajai!”, tiuwai. \p \v 36 Tuja Madián aents aidauk dita sumaku ainayatak, Egipto nugkanum ejegawag suntag yaaktan utuawainum tusa kuitamin aidaun apuji faraógka atuwe Potifar aajakua nuwi sujukajui. \c 38 \s1 Judá Tamarjai pachisa augmattsamu \p \v 1 Tikich tsawantai Judá niina yachin ukuak weuwai makichik aents Hirá daagtin yaakat adulamnumia aajakua nuna jeen pujustatus \v 2 Nuwi jegaa pujus canaágnumia aents Súa aajakua nuna nawanjin wainak nujai nuwenauwai. Nunik pujusa, \v 3 ejapmitkakui, dutikam pujus tsawanji jegajim aishmagkun uchigmakui. Nunikmatai Judá uchiji daajin Er adaikauwai. \p \v 4 Nuna uchigmak pujus ataktu ejapjuk uchigmakmatai nunak Onán adaikauwai. \v 5 Nuigtushkam ataktu ejapjuk uchigmak nuna untsu Selá adaikauwai. Nunak Judák yaakat Quezib pujai uchigmakui. \p \v 6 Nuwi pujus Judá niina uchiji iwai Er aajakua nuna nuwa Tamar daagtinjai nuweauwai. \v 7 Tujash Era pujutjig Apajuí emtinig shiig pegkegchau aajakui, nuniau asamtai, Apajuí niina pujutjinak jujukiuwai. \v 8 Dutika jujukim jakamtai Judá Onágkan chichajak: \p “Ame yatsumin nuwe wajemea au jukim, yatsum uchi akiitsuk jaka nunú uchi akiintuata, dutikam aminiya niina uchiji wegantu aidaush yujakti”,\f + \fr 38:8 \ft Judío aents aidaunmak yachi jakamtaig, nuna nuwen tikich yachi juki uchi akiamua duka jakauwa nudau uchik aajakui.\f* tiuwai. \p \v 9 Tujash Onágkak nii uchi akiamua duka niinuchu agtinun dekau asa, yachi nuwe wajejai tsaniakush ejapmitkakaig tusa kuitamamajakui. Nunak nii akiamunmaya yachi uchiji wegantu aidau yujakai tusa dakitak nuníjakui. \v 10 Nunittaman Apajuí wainak shiig pegkegchau diisui, dutikau asa niinashkam dutiksag wamak pujutin jujukiuwai. \p \v 11 Dutikam jakamtai, Judá niina uchiji nuwe Tamar aajakua nuna chichajak: \p “Yamaik wajemeaume, junismek amina apa jeen weme pujusta, mina uchig Selá tsakagti”, tiuwai. Tusa tima Tamarshakam niina apaji jeen wee pujusui. Nunak Judá anentaimas tikich yachi aidau jakaja nunik jusha jakachaintash, tau asa tiuwai. \p \v 12 Tuja kuashat tsawan nagkaemakiu ai, Judá nuwe Súa nawanji aajakua nunú jakauwai. Nunik nuwe jakamtai wake besemag pujamun sakapag niina kumpaji Hirá adulam aents uyuuntsam yaakat Timnatnum niina uwigji ujen tsupijuinak batsatbaunum weuwai. \p \v 13 Tuja Tamarchakam niina aishi aajakua nuna apaji yaakat Timnatnum niina uwigji ujen tsupijak wee tabaun dekauwai. \v 14 Nunik dekaa waje nugkutai nugkuagbaujin awimak ukuak, waitkainum tusa jáanchin juki dukumak yapin ejak, jinta Timnat wetainum ayaumas yaakat Enaim awa nuna waitaijin ekemsauwai. Nunak Selá tsakaju aigkiap awi nemakta tusagkesh tujutchae tusa nunikui. \p \v 15 Nunik ekemtatman Judá wainak, yapiin dukuka eketu asamtai, juka nuwak wainka takatai aina nuwapi tiuwai. \v 16 Nuadui niina uchiji nuwe aajakua nuwapi tachau asa jegantun chichajak: \p “¿Minash wi amijai aankatjai taish ayu tujutmainchaukaitam?” tiuwai. \p Tusa tama nii ayaak: “¿Tujash ame mina dutijakmesh waji minash sujustatme?” tiuwai. \p \v 17 Tusa tama Judá ayaak: \p “Makichik chivo tsakatan awetitjame”, tau. \p Tama nuwa ayaak: “Ayu, dekas takumek makichik waji ukugtukta, ame nunú chivo tsakat awetujiamin nuna juwakun awagtuktagme”, tau. \p \v 18 Tusa tama Judá iniak: \p “¿Tujash wajina ukugtukti tusamea wakegame?” tau. Tama nuwa ayaak: \p “Ame patakumtaijum, nugkutaijum, nuigtu numi amina ushujutaigmia nunú aatsa ukugtukta”, tiuwai. \p Tama Judá ayu tusa ashí susa nuadui niijai tsanigkui, dutikam Judá uchijin ejapjukui. \v 19 Nunik Tamar wakitki jeen jegaa, jáanch dukumakbaujin juki ukuak, wajemea nugkutain nugkug pujusui. \p \v 20 Nunik pujai Judá niina kumpaji adulam aentsun chichajak: \p “Ame makichik chivo tsakatan amasmatai jukim nuwa ejetuam suwakum, mina wajig aidaun susan ukukmayag nunú segam itagtuata”, tusa awemauwai. Tusa tima niina kumpaji nuwan jegajua susatakama wainkachui. \v 21 Dutika wainkacha nuwiya aents aidaun iniak: \p “¿Tuwi pujawa nuwa wainka takatai Enaimnumia jintá ayaumas pujuma dusha?” tau. \p Tama dita aínak: \p “Juwig nuwa wainka takataig makichkish shiig atsawai”, tiajui. \p \v 22 Tusa tima Judá pujamunum wakitki jegaa chichajak: \p “Nuwanak shiig wainkachmajai, awiya aents aidaushkam juwig nuwa wainka takataig shiig atsuwe tujutiagmae”, tau. \p \v 23 Tusa ujaam Judá ayaak: \p “Nunú waji aidauk niini juwakti, tikima shiig dushikiam aig; wika chivo tsakatan amastajai tibaugnak awetijai, tujash amesh wainkachu asam susachume”, tusa idaisauwai. \p \v 24 Nunik idayas pujus kampatum nantu nagkaemai, Judán kautuawag chichaman ujainak: \p “Tamar amina uchigmi nuwe aajakua duka wainak aentsjai takama wekaekama ejapjuke”, tiajui. \p Tusa tama Judá senchi untsumak chichaak: \p “¡Nuwak jiiki jukijum apeatajum!” tiuwai. \p \v 25 Tusa timatai jegaji juwam, niina aishi aajaku apajin chichaman akuptak: “Wika juju wajiin takakag judaun ejapjukjai. ¿Amesh juju diisiah, jusha patakumtai, nugkutai, numi ushujutain wi takakag jusha yanawaita?” tiuwai. \p \v 26 Nuna dekaa nuigtu niina wajijin wainak wajaka Judá chichaak: \p “Niig dekas shiig anentaimui, midauwai utugchata duka, wagki wi mina uchig Selájai nuweachbau asa junak jutijuae”, tusa ayatak idaisauwai. \p Nuadui ataktu awagkig nuwanak makichkish wejichui. \p \v 27 Duwi pujus Tamar uchigmati jegamtai, jimag uchi aishmagkun uchigmakui. \v 28 Dutika uchigmam makichik uchi uwejen eemtika jiikiuwai. Dutikamtai uchí uchigmitkau uwegnum hilo kapantun tsujig juki jigkauwai. Dutika chichaak: “Juju dekatkauk akiinae”, tiuwai. \v 29 Tujash nunú uchik niyá akiinachui ayatak kuntujin awagkiuwai, nuniai niina yachi tikich eemak akiinauwai. Nunikmatai uchí uchigmitkau chichaak: “¿Amesh wajuk eteemamea jiinkiume?” taku nuna daajin Fares\f + \fr 38:29 \ft “Fares” tawa duka hebreo chichamnumak “eteema jiinkiu” taku tawai.\f* adaikauwai. \v 30 Nunú akiinamtai uchi uwegnum jigkamushkam akiinauwai. Nunikmatai nunak Zérah\f + \fr 38:30 \ft “Zérah” tawa nunak hebreo chichamnumak “winchamtin” taku tawai.\f* adaikauwai. \c 39 \s1 José apu Potifara nuwejai pachisa augmattsamu \p \v 1 Josén Ismael aents aidau sumakag Egipto nugkanum ejegawajui, dutikawagmatai nuwiya aents Potifar daagtin sumakui. Potifarak suntag yaakta utuawainum tusa kuitamin aidaun apuji, faraógkan atuwe aajakui. \v 2 Tujash Josénak Tuke Pujuu kuitamajakui. Dutikamu asa nii egiptunmaya aentsu jeen pujus takasua duwik pegkeg pujusui. \v 3 Nuadui niina apujishkam anentaimas, Tuke Pujuuwap junak dekas yayawa dutikamu asampap takat susamash shiig umika emawa tiuwai. \v 4 Nuadui Josék apu shiig anentam asauwai, duwi Josénak ame dekas mina jegajuiya aina nunú kuitamin ata tusa ashí niina wajiji aidaunak susa idaisauwai. \v 5 Apu Potifar ashí niinu aidaunak Josén ame yamaik diista tusa susamunum nagkamas, Tuke Pujuu Potifaran pegkegnum yaigkui, dutikak niina jenianash, ajajinianashkam aikasag kuashat ikauntukui. \v 6 Imatikamu asa, Potifarak shiig kajitus, Josénak ashí niinu aidaunak idaitusui. Dutikau asa niig ayatak yuwatnujinak anentaimtujakui. \p Josék shiig iwajamu, yantsaptin wajakin aajakui. \v 7 Iman asamtai, tikich tsawantai apu Potifaran nuwe Josén senchi wakejukui, nunik makichik tsawantai chichajak: \p “¡Iijai kanagmi!”, tiuwai. \p \v 8 Tujash Josék dakitau asa niina chichajak: \p “Amesh anentaimsata, mina apug shiig kajitjus ashí niina jenia aidaunak mina idaitugsau asa, nigka makichkish puyatjutsuk shiig aneas pujawai. \v 9 Tuja juju jega juwig tikich aents mina nagkaetasuk atsawai; makichik wajigkesh wi takamainchauk atsawai, ima ameketme wi atimainchauk, wagki niina nuwe asam. Nunin aish, ¿wisha wajukeaknuk amejai kanaknush Apajuí emtinish pegkegchaunash takastaja?” tiuwai. \p \v 10 Tusa tamashkam nuwak Josénak antugtsuk kashi kashinig iijai kanagmi tusa waitkau. Imatjamashkam Josék nuwa chichamenak antugkachui. \p \v 11 Tujash makichik tsawantai José niina takatji aidaun umiktatus jegaa wayauwai. Nunik wayaun makichik aentskesh nuwig atsau asamtai, \v 12 nuwa Josén jáanchjin achika emetua chichajak: \p “¡Iijai kanagmi!” tau. Tujash Josék dakitau asa tupikaki jiinak, niina jáanchjin awimak ukukiuwai. \p \v 13 Dutika jáanchin awimak ukukmatai, nuwashkam nunú jáanchin juki wajan, \v 14 nunú jeganum tikich inak aidau batsatun untsuka ikaunman chichajak: \p “¡Diistajum atumesh, mina aishug hebreo aentsun juwi itagtamama nunú, iina dushiktamak mina jutijawai! Juwi tajutua iijai kanagmi tujutkui, wi dakitakun senchi untsumajai. \v 15 Tusa imatai ¡tupikak jáanchjin awimak ukuak jiinki wemae!” tau. \p \v 16 Tusa ashí etsejuk idayak, José jáanchjin juki ukus pujai niina aishi, José apuji aajakua nunú tauwai. \v 17 Nunikmatai nii tikich aentsun ujaak chichakbaujinak, imatiksag aishinashkam ujaak: \p “Ame hebreo aents\f + \fr 39:17 \ft “Hebreo aents” tawa nunak, hebreo chichaman chichau asagmatai timauwai.\f* inagtajai tusam itamum nunú mina kanutaijui wainjua waitkagsae. \v 18 Tujash wi senchi jiika untsumai, tupikaki jiinak niina jáanchjin awimak juwi ukukmae. \p \v 19 Juna aatus amina inakem waitkagsae”, tau. Tusa ujakam José apujishkam niina nuwe chichaak aatus waitkagsae tabaun dekaa senchi kajekui. \v 20 Nunik kajeka Josén achik juki aents achika chimpitainum apu inake aidau achikam chimpijunum egkeauwai. \p \v 21 Dutika egkeawagmataishkam Tuke Pujuu Josénak tuke kuitamu, nuadui achijatka chimpitai kuitamnun apujishkam niinak shiig anenjauwai. \v 22 Dutikak aents achika chimpitainak, ashí aents achikam chimpijujai Josén ame ashí kuitamkata tusa idaitusui. Dutikamu asa nuwi chimpimas takajaku aina nunak José diijakui. \v 23 Aents achika chimpitain apujig Josén ashí idaitusu asa, nigka nunak puyatjujakchauwai. Wagki Josénak Tuke Pujuu kuitamajakui. Nuadui niina takatjig shiig pegkeg aajakui. \c 40 \s1 José jimag aents kajamkagtugbaun ujakbau \p \v 1 José achikam pujai, faraón uwagtinun vinon shikika su aidaun apuji, pagka najanin aidaun apujijai faraógka chichamen betek umigkachajui. \v 2 Nunikagmatai faraón uwagtinun shikika suu aidaun apujin, pagka najanin aidaun apujijai mai kajejuk, \v 3 achika apu Potifara jeen aents achika chimpitainum, José achikam egketunum, nuwi ditanashkam chimpiauwai. \v 4 Tuja aents achika chimpitain apuji Josén chichajak: “Apu faraógkan inake aidaun achika egkeag juju ame ashí diista”, tusa niina idaitusui. Dutikamu asag kuashat tsawan nuwi pujusajui. \p \v 5 Nuwi pujusag, faraógkan umutain shikika suu aidaun apuji, pagka najanin aidaun apujijai mai kajamjajui maki makichik dita wajukawagtinuk ayanme nuna. \v 6 Nunik kajamag tsawajag batsatai, José kashikmas weji diikma wake besek pekajun wainkauwai. \v 7 Dutika wainak ditan iniak: \p “¿Wagka wake besekjumesh pekagjume?” tau. \p \v 8 Tusa tama dita aínak: \p “Kajamkagtugji, nunika wajukatnuk aannush kajamjaji, yaki ujapakainta tusa anentaimku pekagji”, tuidau. \p Tiagtai José ayaak: \p “¿Dekas Apajuíchukai atum aan kajamjaujum nuna ujapamainuk? Wajuk atum kajamjaugme duka mina ujatkatajum”, tiuwai. \p \v 9 Tusa tima apu uwagtinun shikika suu aidaun apuji, nii kajamjamun ujaak: \p “Wi kajanum makichik uva numiji uva numiji tsapai wajaun wainkamjai. \v 10 Tuja nuna kanaweg kampatum ajime. Nunú kanawe aina nuwi jeeka yagkujime, nuniak niina yagkujiya duke neje najanea tsamame. \v 11 Nuniai wi faraógka umutaijin takusa wajasan uvan juukan apu shikika sutainum nuna ijujan jukin wiki apu faraógkan sumajai”, tusa ujakui. \p \v 12 Tusa ujakam José chichajak: \p “Ame kajanum kampatum kanawe wainkaum duka, kampatum tsawan atina nunú kajamjaume. \v 13 Tuja kampatum tsawan asa, apu faraón atumin itugchatjumin diigtamsattawai, nunik aminak ame takataigminig ataktu awaintamattawai, dutijamamtai ame yaunchuk apu faraón niina umutaiji umigkam suyum dutiksamek sutatme. \v 14 Tuja wi tajam nunú betek uminkamtaig, minash wait aneasam anenjata kajimatkim idaitutsuk, nuniakum mina pachittsamesh faraón ujakta minash jiigkiti. \v 15 Wika hebreo aentsuitjai nuniaig minak kasamjukag imajui itajuawagmayi, dutijuawagmatai pujai, makichik pegkegchaunakesh takamsachu aig, juwi egketuawagmatai pujajai”, tiuwai. \p \v 16 Nuna aatus José tikichin betek ujakmatai, pagkan najannun apujishkam Josén nii kajamjamujin ujaak: \p “Wishakam kajanum kampatum chagkin yaignum pag puju aidau aimkamun yajuakan mina buukeajui ekenjamjai. \v 17 Nunú chagkin kampatum mina buukjui ekenbauwa nuwiya pag shiig pegkeg yumimitu najankamu faraógdau chimpijun chigki aidau kaunak yuwagmae”, tusa ujakui. \p \v 18 Tusa ujakam José ayaak: \p “Ame kajanum kampatum chagkin yaijuch aidaun mina buukeajui ekenjai tame duka, kampatum tsawan atina nunú kajamjaume. \v 19 Kampatum tsawan asa faraón amina itugchatjumin diigtamsattawai, nunik jiigmaki numi muunnum aminak jigka detama buukmin tsupigtamak mantamattawai, dutijamamtai amina iyashminak chigki aidau yuwawagtatui”, tiuwai. \p \v 20 Tusa ujakajam batsamas kampatum tsawantan ejegainai, faraón nii akiinamuji tsawan tsawagmatai, ipaama yutain umika yuwinak batsamas, ashí nii ipaamu aidau emtin makichik aentsun awemauwai nii uwagtinun shikika suu aidaun apuji, pagka najanin aidaun apujijai, achikam chimpija nunú jiikjum utitajum tusa. Tusa akupkam jegajua jiiki juki itajuauwai. \v 21 Dutika itajuam nii uwagtinun shikika su aidaun apujinak ataktu yaunchuk takajakbaujinig awayauwai. Dutikam niig faraógka shikijuk suwak wekagu. \v 22 Untsu pagka najanin aidaun apujinak suwenum jigkajum numinum nenajum maatajum tusa tiuwai. Tusa timatai dutiksag maawajui, José tibaunak imatiksag. \p \v 23 Tujash umutain shikika apun su aidaun apujig José akatjamunak kajimatki pachitsuk idaisauwai. \c 41 \s1 Faraón kajamkagtugbaun José ujakbau \p \v 1 Faraógka umutain shikijuk su aidaun apuji achikam pujaun jiikiajua duwi nagkamas jimag mijan wegai, makichik tsawantai, faraón niishkam kajanum namak Nilonum uwet wajamujin kajamjauwai. \v 2 Nunú namakia siete baka duwejam pegkeg aidau jiinag chijichi namaka tugkitkenian yuwinak ijunun kajamjauwai. \v 3 Nuniai tikich siete baka aidau watsaku pegkegchau tsumain aidau jiinag, tikich baka duwejam aidau chijichin yuwinak ijunbaunum jegantatak nuna ukujin namaka tugkitken ijuntsauwai. \v 4 Tuja nunú siete baka watsaku pegkegchau tsumain aidau, tikich siete baka duwejam pegkeg aidau ijuntatman shiig wamak yuwa amukajui. \p Nunú nunidaun faraón wainak shintajui. \v 5 Nunik shintaag tepau ataktu kanukma tikichin kajamjauwai: Untsu duwi wainkauwai trigo makichik numitak sieteya imajin nejen nejeka mantamas wakemain wajas wajattaman. \v 6 Tuja nuna ukujin tikich trigo sieteya imajin nejentin tujash dase umputai asa neje tsejegkush kagaku aidau jiiniajui. \v 7 Nunik dasen umputai asa kagaku tsejegkush aidau, tikich trigo pegkeg siete nejen mantamas wajaun wamkes yuwa amukui. Dutiktatman dii pujau shintaag, kajanmap junikja tiuwai. \p \v 8 Nunik nuna kajanum wainak puyatuk ane anentaimkawa tsawag kashikmas, Egipto nugkanmaya anentaimas dekamin aidaun yacha aidaujai untsuka ashí ikaunmauwai. Nunik kaunamtai faraón nii kajamjamujin ditan ashí ujakui, tujash makichkish nunú nuniktin aan kanajume tusag ujakchaju ainawai. \v 9 Dutika tujinkagmatai apu uwagtinun umijuk su aina nuna apuji, faraógkan chichajak: \p “Yamai wi umikchamujun adeajag nuna ujaktajame. \v 10 Ame apuh, kajekam pagkan najannun apuji wijai achigkam apu Potifara jeen aents achika chimpitainum mai egkejatuawamin pujusa, \v 11 kanamunum pagka najanin aidaun apuji kajamkagtujabi, nuniai wishakam antsanuk nunú kashia duwik kajamkagtujamiajai, nunú jimag kajamkagtugbauwa duka maki makichik nagkaemaktinji ajuyi. \v 12 Nunika kajamja, yaki ujapaka tusa pujajin nuwi makichik datsauch hebreo aents, aents achika chimpitain kuitamin aidaun apuji inaku waitkatai aajakua nunú achikam pujau waipakmatai, nii ujakabiaji. Dutika ajin wajukatnuk dusha aan kajamjabiaji nuna nii betek ujapakabi. \v 13 Tuja nii tujabauk imanisag uminkabi, duwi wika ataktu mina takatug aajakunmak wayamiajai. Untsu tikichnak suwenum jigka nená maawagmayi”, tusa ujakui. \p \v 14 Tusa ujakam faraón chichaak: \p “José utitajum” tusa awemauwai. Dutikam jegajua José achikam egketun wamkesag jiikiag awajajui. Dutikawag jáanch pegkejan yapagmamamtai jukiag faraógkai ejegawajui. \v 15 Dutika ejegawagmatai faraón chichajak: \p “Wi kajamkagtujan, wajukatnunak juni kajamkagtugja tusan ashí inimsajai, tujash makichkish ujatuinatsui. Nunika pujai amina au kajanmayan shiig etsegmayi tujamainakui untsukjame”, tiuwai. \p \v 16 Tusa tama José ayaak: \p “Apuh, wika wikik tumaitsujai, ¡Apajuí minai pujau asa nii dekaskea nuna ujapakti!” tiuwai. \p \v 17 Tusa tima faraón nii kajamjamujin Josén ujaak: \p “Kajanum namak Nilonum uwet wajamjai, \v 18 nuniai nunú namakia siete baka dekas pegkeg duwejam aidau jiinag namaka tugkitkenia chijichi ayaun yuwinak ijunun wainmajai. \v 19 Nuniai tikich siete baka tsumain watsaku aidau jiinag, nunú baka duwejam ijunbaunum nuna ukujin ijuntsame. ¡Wika yaunchkesh makichkish ashí Egipto nugka juwiyanak baka watsaju ibau tsumainnak wainkachuitjai! \v 20 Nunú siete baka tsumain watsaku aidau, baka duwejam pegkeg aidaun wamkesag ashí yuwawag amukagmae. \v 21 Dutika yuwawajash yuwachua nunik yama jiinainak tsumain watsaku aajakbaunak nunisag ijuniagmae. \p Nuna wainkan paantapi tukaman shintagmajai. \v 22 Untsu ataktu kanukman tikichin kajamkun, wainkamjai makichik trigonmayag sieteya imajin nejek nejen mantamas wakejumain wajas wajaun. \v 23 Untsu tikich nuna ukuujin dushakam sieteya imajin nejekuwe, tujash dasen umputai asa neje tsejegkush kagaku aidau jiinag asagmae. \v 24 Nunú kagaku aidau tikich dekas pegkeg nejen mantamas wajaun wamkes yuwa amukagmae. Nuna pachisan dekamin aidaun ashí ujakmajai, tujash makichkish nunú nuniktin aan kajamjaume tusag ujatkachaje”, tau. \p \v 25 Tusa ujaam José faraógkan ayaak: \p “Apuh, ame jimag kajanum kajamjaum duka makichkia duke. Nunak Apajuí nii dutikatnujin aminak iwaintugmake. \v 26 Siete baka pegkeg duwejam aidau kajamjaum duka siete mijan atin kajamjaume, tuja siete trigo pegkeg kajamjaum dushakam nunisagke. \v 27 Tuja siete baka watsaku tsumain aidau baka duwejam aidau ukujin jiinag ijuntsau wainkaum dushakam siete mijan atin kajamjaume. Tuja makichik trigonmaya sieteya imajin nejentin tujash dasen umputai asa neje kagaku aidau wainkaum dushakam siete mijana nunuwai. Juwai siete mijanai nujan tepeatta nunú. \p \v 28 Tuja wi amina tijam nunak betek Apajuí nii dutikatnujin amina iwaintugmake. \v 29 Siete mijanai ashí Egipto nugka juwig kuashat ajakma juwamu atatui. \v 30 Untsu nunú mijan nagkaemaig, nuigtushkam siete mijana imajin nujan tepeattawai. Nunikmatai nujantai senchi waitiamu atatui. Nuniau asamtai, ashí Egipto nugkanum tajimat batsamajaku aidaush senchi waitiagtatui, wagki ashí nugkanum yumain atsau asamtai. \v 31 Imanik shiig senchi yapajut tepeau asamtai, yaunchuk ajakma yuujakbauwa duka shiig atsuttawai. \v 32 Mina apujuh, ame mai numamtinuk kajamjaum nunak Apajuí nii umiktata nuna dekas aik iwaintugmake. ¡Duka imanisag shiig wamak uminkattawai! \p \v 33 Nunú nuniktin asamtai, mina apujuh, ame aents yacha shiig anentaimkau diisam etegkam Egipto nugka juwi apusata nuna diistin. \v 34 Nuadui mina apujuh, ame juju aatsa umikta: Adaijata nugká apuji aidau, dutikam dita ashí Egipto nugkanum yujasag ajak juukbaunmayan cinco saco aimkamu ataik makichik, tuja dieznumian jimajan aatus yaju yajumainakua, jeganum utuaktinme siete mijana duwi. \v 35 Trigo senchi nejet mijan atata nuadui juukag ashí yaakat aina nuwi ijumjatnume. Duka amina chichamjuminig kuitamkamu ati, yapajut tepeamtaish nuwiya juki aents aidau ayugnatin asamtai. \v 36 Aatus trigo ijumjamu asamtai, Egipto nugkanum siete mijadai yapajut tepeamtaish nuwiya juki, juju nugka juwiya aents aidau ayugnati nujantai jinawainum”, tiuwai. \s1 José Egipto nugkanum apu wajasa inamjamu \p \v 37 Tusa José timatai, faraón niina inake aidaujai nuna antukag shiig wakejukajui. \v 38 Nunik faraón niina inake aidaun chichajak: \p “¿Juju aentsun Apajuín Wakani aja imajush tikich aentsush igkumainkait?” tiuwai. \v 39 Tusa Josén chichajak: \p “Amina Apajuí yaimpasmatai yachaitam imanuk tikich aentsuk juwig shiig atsuinawai. \v 40 Ame wi pujusa inamtaijui pujusa inamjata, nuniamin ashí mina aentsug aidauk ame tabaun umigtamkatnume. Untsu ima wiki apu ekemtaijin eketu asan amina wagagkau atatjai”, tiuwai. \v 41 Nuna tusa: “¡Nijah, wi amina juju nugka Egiptua juna apuji ati tusan adaijame!” tiuwai. \p \v 42 Nuna tusa apu faraón niina patakumtaijin juki Josén patakuauwai. Dutika patakua chichaak: “¡Jáanch shiig pegkeg lino najanamu jukijum apegatajum!” tima dutiksag apegawajui. Dutikak nugkutai oro najanamunashkam anujajui. \v 43 Dutikawagmatai niina tikich carrojin ekeniuwai, dutika ekeni aents aidaun chichajak: “José eme anentakjum tikishmaja pujusjum senchi untsumkajum: ‘¡Yamaik iina apujig juwai!’ titajum”, tiuwai. Tusa tiajam ashí aents aidauk tikishmag pujusag untsumaidau. Aatus faraón Josénak apu adaikauwai, dutikam nii Egipto nugkanum inamjauwai. \v 44 Tuja duwi pujus faraón Josén chichajak: \p “Witjai dekas apu faraón chichame antugtainuk, tujash yamaik ashí Egipto nugkanmaya aidauk amina chichamjumin antugtamiagtatui, makichik aentskesh intimjutpakchagtatui”, tiuwai. \p \v 45 Tusa faraón José daajin yapagtua amek yamaik Safenat-panéah ata tusa adaikauwai. Dutika sacerdote Potifera yaakat On tawa nuwiya aajakua nuna nawanji Asenat aajakua nujai nuweauwai. Dutikam nuadui José ashí Egipto nugkanum wekagas inamjauwai. \p \v 46 Josén jukiag faraón pujamunum ejegawaju aina nunak treinta mijanji ajai dutikau ainawai. Dutika apu adaikam faraón pujamunum pujau jiinki, Egipto nugkanum yaakat aidaun diyak weuwai. \v 47 Tuja siete mijanai ajak aidauk shiig kuashat nejeauwai, \v 48 imaniku asamtai, José ashí nugkanum trigo juukbau aidaun siete mijanai yaju yajumkawa maki makichik yaakat aidaunum ijumjauwai. \v 49 Josék trigonak nayantsa kamatkajijai betek ijumjauwai. Imatikamu asa dekapamainchau asamtai dekapachui. \p \v 50 Tuja eke yapajut nagkamnatsaig José jimag uchin niina nuwe Asenatai akiauwai. \v 51 Yama nagkamchaku akiamujinak Manasés adaikauwai “wi waitiamugnak Apajuí ashí mina pataag aidaujai sakapitkajuae” taku tuu adaikauwai. \v 52 Untsu tikich uchiji ekeun Efraín adaikauwai. Nunak “juju nugka juwi pujusan waittsawaitag nunú nugkanmak pujaig, Apajuí minak jimag uchin sujuse” taku tuu adaikauwai. \p \v 53 Tuja siete mijanai Egipto nugkanum ajak aidau kuashat nejek nagkaemakiu ai, \v 54 nuigtu siete mijanai nujan tepeattawai tusa José tibaunak imanisag uminkauwai. Nuadui ashí nugka aidaunmak nujan tepeauwai, untsu Egipto nugkanmak yumainuk aajakui. \v 55 Tuja egiptunmaya aents aidaushkam dita yumainjin amukag faraógkan jegajiag yutain segaidau, dutikam ditan chichajak: “Joséyai wetajum, nunikjum nii wajinjutpatig duke umiktajum”, tiuwai. \p \v 56 Ashí nugkanum yapajut tepeau asamtai, aents aidauk senchi waituidau, imaniagtai José trigo ijumjamun ashí ujainiuwai egiptunmaya aidau sumaktinme tusa, yapajut aan senchi tepea wegau asamtai. \v 57 Tuja ashí tikich nugkanmaya aents aidaush José trigo ijumjamu sumakmi tusag Egipto nugkanum shimujakui, wagki ashí tikich nugkanmakesh yutaig shiig atsau asamtai. \c 42 \s1 José yachi aidau yutain sumakagtatus Egipto nugkanum shiyakagbau \p \v 1 Egipto nugkanum trigo ayawai tabaun Jacob dekaa, niina uchiji aidaun chichajak: \p “¿Atumesh wajukeakjumea pempeentunikjumesh ayatkesh niinish batsatjume? \v 2 Mina yamai ujatkaje Egipto nugkanum trigo kuashat ayawai tusa. Aan batsamtsuk atumesh wejum trigo sumakjum utitajum, dutikawagmin nunú, iish yuwami tikima nujantai jinawaig”, tiuwai. \p \v 3 Tusa tima Josén yachi diez aajaku aina nunú Egipto nugkanum trigon sumakagtatus shiyakajui. \v 4 Nunik shimiagtaish Jacopak Benjamín José yachi aajakua nunak akupkachui, wagki jusha José megkaekauwa antsag megkaekai tau asa. \v 5 Tuja ashí Canaág nugkanmag nujan tepeau asamtai, Israela uchiji aidauk tikich aents aidaujai ijunag Egipto nugkanum trigon sumakagtatus shiyakajui. \p \v 6 Josék Egipto nugka apuji aajakui, nuniau asa aents tikich nugkanmaya trigon sumaktatus kauntaik nii sujujakui. Nuna sujak pujai, niina yachi aidaushkam jegawajui, nunikag José emtin tikishmajag nijayin nugka antig pujusajui. \v 7 Nuniagtai José diikma niina yachi aidaun wainkauwai, dutika wainkayatak dekachu utugmaina numamtuk senchi chichajuk: \p “¿Atumesh tuwiyatigmea minagme?” tiuwai. \p Tusa tama dita ainak: \p “Iik canaágnumiati trigo sumaktasa mininaji”, tiajui. \v 8 Tuja Josék niina yachi aidaunak shiig wainkauwai, untsu ditak juka mina yatsujuapita tichajui. \p \v 9 Nuadui José niina yachi aidau emematam atinun kajamjamun adeajui, nunik chichajak: \p “Atumek dekamin ainagme, nunin asajum wajuk utuaik jetemainaita tusajum, dekamatasa yujagme”, tiuwai. \p \v 10 Tama dita aínak: \p “¡Atsa apuh! Ii amina inakem aidautik duka nuniatsji, ayatak trigo sumaktasa yujaji”, tiajui. \v 11 Tusag: “Ashí ii ainag jutiik makichik aishmagkuk akiamu ainaji. Iik aents pegkeg ainaji, tuja dekamati tusa awemataigkesh ainatsji”, tuidau. \p \v 12 Tiagtai José chichajak: “Atsa, wainkajum tajume, atumek wajuk utuaik jetemainaita tusajum dekamatasa yujagme”, tiuwai.\fig |src="CO00733b.tif" size="span" loc="Gen. 42.12" ref="Génesis 42:12" \fig* \p \v 13 Tusa tama dita aimainak: \p “Jutii amina inakem aidautinak, iina apajig doce akimpakui, tuja iik Canaán nugkanum batsamin ainaji. Tuja makichik iina yachi ekeu iina apajijai juwakmae, untsu tikich iina yachi aajakua duka atsawai, jakauwai”, tuidau. \p \v 14 Nuna aatus tiagtai José ataktu ditan chichajak: \p “¡Nijah, juwi tajime! Atumek dekas dekamin ainagme, \v 15 tuja yamai dekapsatjime atumesh dekaskeash chichajum: Junak faraógka daajin atum umiktinun tajime. Atum chichaakjum, yatsug ekeu pujawai tajum nunú tatsaigkik juwi pujajum duka shiyakchattagme. \v 16 Yamai atum ainajum anuiya makichik akupkatajum, yatsum ekeun utiti. Untsu tikich aidautigmek juwi achinkajum batsamsattajume, nuni dekajuattajime atumesh dekaskeash chichajum nunak. Untsu nunú dekaskechuitkuig, dekamin aidauwap tuu yujawa titatjime. ¡Junak dekas faraógka daajin tajai!” tau. \p \v 17 Nuna tusa aents achika chimpitainum chimpia kampatum tsawan batsasui. \v 18 Dutika nunú kampatum tsawan nagkaemai ditan chichajak: \p “Wika Apajuínak ishamajai, nuadui atumesh wi tajim nunú betek umiktajum, nunikagmin wishakam tsagkujan mautsuk idaisattajime. \v 19 Atum dekas aents pegkeg ainakjumek, makichik atumi yatsum juwi ukuktajum, untsu tikich aidautigmek trigo jukijum wetajum atumi patayi aidau yuwatnume. \v 20 Nunikjum atumi yatsum ekeu pujawai tajum nunú itagtuatajum, dutikawagmin dekaskeash chichajum nunú dekaami. Untsu nunú dekaskechuitkuig atumek mantamnattagme”, tiuwai. \p Tusa tama ditashkam ayu duke ati tiajui. \v 21 Nuna tusag diták pempeentunikiag chichagdayinak: \p “Juka iik iina yachi sujukuitag nuadui jutikam aji. Iina yachi buutak, wait anenjugtajum tusa imatjutpakuish, antugtsuk sujukuitag nuadui juju utugchata juka igkuaji”, tuidau. \v 22 Tiagtai Rubén ditan chichajak: \p “Wika juna aneasan uchi maawaigpajum tusa tamaitkujum, minash antugtukchau ayugme; yamai nii maamunum jutika waitkam ainaji, nunú umiaku aatsa dekapjagmi”, tiuwai. \p \v 23 Nuna tusa chichainakush Josék ii chichamunak antawapi tuinachu, wagki nii chichamunak tikich aents etsegtuidau asamtai. \p \v 24 Aatus dita chichainamun antuk, Josék tikich yantamnum wee buutiuwai. Nunik ataktu wakitki niina yachi batsatbaunum jeganta dita wainbaunum Simeógkan etegka juki egkeatajum tima egkea emetuauwai. \v 25 Nuna dutika José niina aentsji aidaun inajui: “Tikich aina auk ditá costaljin trigo aimjugtajum, dutikakjum dita kuichkijishkam jukijum awagtukjum, dita trigo chimpia juwamujin egketuatajum. Tuja jintá wenak yuwawagtinchakam dutiksagmek susatajum”, tiuwai. Tusa inajam imatiksag umikajui. \p \v 26 Dutika umigkam ditá burrojin trigo aimjamun patag jukiag shiyakajui. \v 27 Nunik we wenakua dita kajigtinnum jegantag, makichik burrojin ayujatatus costaljin atia diikma wainkauwai trigo sumaku kuichik akikmakbauk imanisag awantak egkemtatman. \v 28 Dutika wainak, yachi aidaun chichajak: \p “¡Antuktajum, wi kuichkin akikmakmag nunak awagtugkine! ¡Nijah mina costaljui egketana!” tau. \p Tutai ashí wainkag senchi puyatuk kujainak pempeentunikiag tudayinak: \p “¿Wagka Apajuísh junash jutijamae?” tuidau. \p \v 29 Nuna tusag we wenakua ditá apaji Canaán pujamunum jegawajui. Nunikag dita wekaesa wainkamujinak ashí ujakajui, nuna ujakag nuadui apajin chichajuinak: \p \v 30 “Apu Egipto nugká apuji pujuma nunú iinak shiig senchi chichagtamkame, dutijamak: ‘Atumek dekamin ainagme’, tusa tujamae. \v 31 Tusa tujamkui ii ayaaku: ‘Atsa, iik aents pegkeg ainaji, dekamnukesh ainatsji’, tusa timaji. \v 32 Tuja nuigtushkam chichagku: ‘Jutiik ashí ijumjamak makichik aents akigbautik doce aayaji; nuniamu makichik megkaekauwai, untsu tikich ekeuwa duka amina aujai Canaágnum pujume’, timaji. \p \v 33 Tusa tajin nii chichagtamak: ‘Ayu, dekas aents pegkejash ainajum dekapsatjime, juwi makichik yatsum ukuktajum nunikjum ujumak trigo jukijum atumi pataim yuwatin ejetuatajum. \v 34 Tujash nunú susa ukuakjum atumi yatsum ekeu tajum nunú itagtuatajum. Dutikawagmin duwi wisha aents pegkejap ainawa titajime. Nunú itawagmin wainkan, juju yatsum ukuajum nunashkam jiiktajai, dutikamtai atumesh shiig agkan juju nugka juwish yujasminjum’ tujamae”, tuidau. \p \v 35 Aatus apajin ujakag idayinak nuadui, maki makichik ditá costaljin atija diikma kuichik ijiamu aajakuk imanisag chimpimtatman wainkajui. Dutika kuichkin wainkag ditá apajijai senchi ishamkajui. \v 36 Nuna wainak Jacob chichaak: \p “Minak atumek shiig uchigtuchu ukugjume. Josésh megkaetugkauwai, Simeógshakam antsag wakitkig taache. ¡Yamai juju mina uchig Benjamín jujutkittagme! ¡Wika mina uchignak megkaejan wegag jama!” tau. \p \v 37 Tutai Rubén apajin chichajak: \p “Apawa mina idaitugsata, wi Benjamígnak ayan kuitamsan awagkin itajuatjame. Untsu wi awagki itachmataig, mina uchig jimaja au maata”, tiuwai. \p \v 38 Tusa tama Jacob ayaak: \p “Mina uchijuk atumjaig makichkish wechattawai. Niina yachi José jakamtai ima nigki juwake. Namputchawame jintá weagmin mina uchig megkaekamtai, wi múuntuch wajasa pujag nuna wake besemag dekapeakun buu buutkawa jakuig, duka atumi utugchatji atatui”, tiuwai. \c 43 \s1 Benjamín juki Egipto nugkanum webau \p \v 1 Tuja aan nagkaemas nujan tepea wegau asamtai, \v 2 yutai sumaka ikaunmamu ashí amuekamtai, Jacob niina uchiji aidaun chichajak: \p “Ataktu wejum trigo sumakjum utitajum, yumain atsugtamji”, tiuwai. \p \v 3 Tutai Judá apajin ayaak: \p “Tujash apu iina chichagtamak: ‘Atumi yatsum ekeu tajum nunú itachiatkugmek, juwi ataktu taagmek waitkaigpa’ tujamayi. \v 4 Tujabiu asamtai iina yachi ekeuwa anú jutijai akupeakminig, shiyaka trigo sumaka ikaunmamainaitji. \v 5 Untsu ame iina yachi ekeuwa anú awemashkuminig, iishkam yutai sumakuik wechattaji. Apu iina chichagtamak yatsum ekeu itachiatkugmek, juwi ataktu taagmek waitkaigpa tusa tujamayi”, tau. \p \v 6 Tusa tama Israel chichaak: \p “¿Wagka minash ibau pegkegchaush itagtuaugme? \p ¿Wagka nunú apush, tikich iina yachi ekeu ajutjamji tusagmesh ujakmaijume?” tiuwai. \p \v 7 Tama dita ainak: \p “Iishkam ujamainchawaitku, nii iina patayi aidaun pachis inimpakui ujakmaiji. Dutika ajin nii inimpak: ‘¿Atumin apash pujawak? tusa ataktu inimpak, ¿tikich yatsumish pujatsuak?’ tusa inimpakui, aus yatsum ekeu itaata tujamti tachau asa ujakmaiji”, tiajui. \p \v 8 Nuna tusag Judá niina apaji Israelan chichajak: \p “Apawah, uchik mina idaitugsata nii juki wegagmi, nuniashkuik ashí iina uchiji aidaujai nuigtu, ame aatsa nujantai jinattaji. \v 9 Wi niinak kuitamkattajai. Tuja jintá weamunum utugchat nagkaemakmataish, wi nunak umiktajai. Wi juna tiuwaitkun awagkin juwi itashmataig, ashí nunú utugchatak minai juwakti. \v 10 Ame sujimá pujachkuminig iik jimajakesh yutai sumaka ikaunmamain wajaji”, tiuwai. \p \v 11 Tusa tama apaji ditan ayaak: \p “Ayu, duka nunisag uminkati, tuja nuniktin asamtai, iina nugkenia dekas waji shiig pegkeg aina nunú apu susatin etegja jukitajum: Ujumak bálsamo, ujumak dapa yumiji, kugkuin mirra, nueces, almendra aaja tinamjajum jukitajum. \v 12 Nuigtushkam jukitajum kuichik yama nagkamchaku jukibiujum nuni kuashat. Dutikajum kuichkin awagtugmakiagma nujai ijumjajum susatajum, namputchawame dewaka egkeachajiawash. \v 13 ¡Ayu yamaik yatsum ekeuwa dushakam jukijum ataktu wetajum nunú aentsjai chichaakjum. \v 14 Apajuí ashí senchigtina nunú atumnak yaimpaktinme, dutijamamtai apu wait anenjamag yatsumin Simeógkan agkanmitka, yatsum Benjamígnash emettsuk awagkiti. Untsu namputchawame nuna awakeachkuish, wika uchigtuchukesh juwaktin atajai!” tiuwai. \p \v 15 Aatus timatai Jacopa uchiji aidau waji apu susatin aidaun yajuakag nuigtushkam kuichkin yaunchuk jukimun nagkaesau jukiag, Benjamígnashkam jukiag Egipto nugkanum shiyakajui. Nunikag José pujamunum jegawagmatai, \v 16 José Benjamígkan niina yachi aidaujai wajaun wainak, aents José jenian kuitamnun chichajak: \p “Juju aents aina juju yajuakam mina jegajui ejegata, dutikam baka maam inagkata. Yamaik ditak etsa tutupit ai, wijai yujumkan yuwawagtatui”, tiuwai. \p \v 17 Tusa tima niina inake waji kuitamnuk imatiksag umikui. Dutika nigki aents aidaunashkam yajuak José jeen emauwai. \v 18 Tuja yajuaka José jeen emam senchi ishamkajui nunik diták pempeentunikiag chichainak: \p “¡Junak anagtamak aikagmawai! Ii kuichik akikmakbaun awagtugmakbau egketu wainkabiag nuadui jutijamji, niina inake etami, ashí iina tagkuji aidaujai waitkagmastatus”, tuidau. \p \v 19 Nuna tusag jegaa eke waittsuk José wajijin kuitamnun jegaantajui niijai chichastatus. \v 20 Nunik jegantag chichajuinak: \p “¡Apujuh tsagkugtugta! Ii yaunchuk taamiag duka trigo sumaktasa taamiaji. \v 21 Tujash nunú sumaku kuichik akikmakmayag nunú ii kanagtinum jeganta costal atia diikma, kuichik ii akikmakbau aajakuk imanisag egketaidau wainkabiaji. Dutika wainkau asa yamai awagkitasa itaaji. \v 22 Tuja nuigtushkam trigo sumaktasa kuichik nuni kuashat itaaji. Untsu yaki kuichkinash awagkish egketjamayawa duka dekatsji”, tuidau. \p \v 23 Tiagtai nunú inak ditan ayaak: \p “Wainkajum puyatkaigpajum, aunak Apajuí atumi apa Apajuíjiya dutsu costaljuminig egketjamayatai, wi atum akikmakbaunak ashí jukimiajai”, tiuwai. \p Nuna tusa idayak Simeógkan jiiki juki dita batsatbaunum ejentauwai. \v 24 Nuna dutika ashí yajuak José jeen utsauwai, dutika yumin juki susauwai nawen dijagtinme tusa, nuigtushkam dita burroji aidaunashkam yutain juki ayugtukui. \v 25 Tuja etsa tutupit ai yujumkan yuwak José taatin asamtai, ditashkam nuwi yuwatnunak dekainau asag dakak batsamas niina anentag susatnun umikajui. \p \v 26 Dutikau asag José taamtai, anentag susatin itaamu aidaun jukiag susajui. Nuna suwinak tikishmatjag tsuntsumawag nijayin nugkan antig pujusajui emematuinak. \v 27 Nuniagtai José ditan iniak: \p “¿Atumesh pegkejak yujajum?” tau. Tusa ataktu iniak: \p “¿Atum chichaakjum iina apajig múuntuch wajas pujawai timaijum dusha pegkejak pujuma?” tau. \p \v 28 Tusa iniam eme anentus tsuntsuma chichajainak: \p “Iina apaji amina inakmea duka eke jatsui, pegkeg pujume”, tuidau. \p \v 29 Tusa tiagtai José ditan diistakama niina yachi Benjamín nunú nuwanmak akiinauwa nunú wajattaman wainak chichaak: \p “¿Jukait atum chichaakjum iina yachi ekeu pujawai timaijum nunú?” tau. Tusa: “¡Uchuchih, Apajuí pegkegnum yumigtamsati!” tiuwai. \p Juna aatus tusa, \v 30 José niina yachin wainak senchi wake besemag buutmain dekapeak, ukuki niina kanutaijin tupikaki waya buutiuwai. \v 31 Nunik buuti nagkanak yumin juki yapin niijai ataktu jegan niina wajijin kuitamnun chichajak: \p “¡Yutai pekastajum!” tusa inamjauwai. \p \v 32 Tusa timatai inak aidaushkam Josénak makichik mesanum ekettsajui, dutikak Jacopa uchiji aidau yuwatnunashkam tikich mesanum ekettsajui. Tuja egiptunmaya aents aidaushkam aantsag ditash kanakag yuwidau. Wagki egiptunmaya aentsuk Hebreo aentsjaig tsanigkag yumainchau asamtai, dutikau ainawai. \v 33 Tuja José yachi aidau mesanum pekamainakug iwaiyá ekemsamtai, ekeu aidaushkam nunisag ekemsag pekaamak tsakatnum nagkankauwai, José nuni pekamsati tibaunak imanisag. Nuwi pekamsag anentai jegashmin dekapenak pempeentunikiag niinidau. \v 34 Yutai aidaunashkam dutiksag maki makichik pekattsauwai. Untsu Benjamígkan ima kuashat tikich aidaun nagkaesau aimjuk ekettsauwai. Aatus ashí ijunas shiig yuwawag, umutnashkam uwajag, dakunkut nagkankajui. \c 44 \s1 José shikika umutaiji \p \v 1 Nuna yuwawag, nuadui José niina inake niina wajijin kuitamnun juna aatus inajui: \p “Juju aents aidau jukiagtin dita costaljin trigo aimjugta, dutikam maki makichik ditá costaljin awantak kuichik egketuata. \v 2 Nunú dutikakum mina shikika umutaig plata najanamua nunú jukim, dita yachi ekeu trigon sumak kuichkin akikmakma nujai apatkam niina costaljin awantak egketuata”, tiuwai. \p Tusa tima José jenia waji aidaun kuitamnushkam imatiksag umikui. \v 3 Dutika ashí umigkagmatai, wetajum tusa José tima, kashikmas etsa yama jiinai burrojin yajuak shiyakajui. \v 4 Nunik yaaktan ukukiag atushat kuwagainatsaig, José niina inaken chichajak: \p “Aents shiyakagma nunú pataetuktajum, dutikajum amaigkajum, juju aatsa titajum: ‘¿Wagka atumesh shiig kuitamkamaitkugmesh pegkegchaunmash iikagtagme? ¿Wagka shikika umutai plata najanamush kasamkaugme \v 5 mina apug duwi uumak dekamnuwe dusha? Juka atumek shiig pegkegchau ankaugme’, tusajum titajum”, tiuwai. \p \v 6 Tusa tima Josén inake ditan pataetuk amainag, apu José tibaunak imatiksag tiuwai. \v 7 Tusa tama dita aimainak: \p “¿Wagka amesh ajamesh jutiish tukagtame? ¡Iik makichkish kasamchau ainaji!” tuidau. Nuna tusag: \v 8 “Iik kasachu asa iina costalji canaágnum jegaa ujaka diikma, kuichik chimpiju wainkaish juki awagtuki itajua sumag aikayatkuish, ¿wagkaik wainkaish iina apuji jeniash, kuichkish, orokesh kasamka jukish ukuktaji? \v 9 Untsu ame inakem ainag juwiyash yana costaljin egketuk wainkatam duka mantamnati, nunikmatai tikich aidautik apu inake wajasagmi”, tuidau. \p \v 10 Tusa tiagtai inak ditan chichajak: \p “Ayu, atum tajum duka nunisag uminkati. Tujash yana costaljin egketuk wainkatag duke mina inakjuk atatui. Untsu tikich aidautigmek agkan juwaktatjume”, tiuwai. \p \v 11 Tusa timatai maki makichik ditá costaljin nugká apusag jigkakbaun atijag ijumjajui. \v 12 Dutikawagmatai inak ditá yachi iwainum nagkama diya diyakua dekas ekeunum ejekama Benjamígka costaljin apu shikika umutaiji egketun wainkauwai. \v 13 Dutika wainkamtai, puyatkag wake besemag dekapeamunum jáanchjin japiki ichigkag\f + \fr 44:13 \ft “Jáanchjin japiki ichiijaku aina” nunak dita wake besemag dekapeamunum dutikajaku ainawai.\f* ataktu dita costaljinak burrojin patag yajuakag waketug yaakat jegawajui. \p \v 14 Nunik Judá niina yachi aidaujai waketug José niina jeen pujai jegawajui. Nunikag tikishmatjag nijayin nugka antig pujusajui. \v 15 Nuniagtai José ditan chichajak: \p “¿Wagka atumesh anísh yujagme? ¿Atumek dekatsjumek aents witag juninuk anentaimas dekagmamaina duka?” tau. \p \v 16 Tusa tutai Judá ayaak: \p “¡Ii tumainuk makichkish atsugtamji! ¿Iik takamsachji takuish wajuk ejetajiki? Apajuí iina pegkegchaujinak waitjamkaji. Nuadui ii aidautik ame shikika umutaigmin takaku wainnaka nujai, ashí amina inakem waigkagtatji”, tiuwai. \p \v 17 Tusa tama José chichaak: \p “¡Atsa duka makichkish nunikchattawai, ima mina shikika umutaijun takaku wainnaka duke mina inataijuk atatui! ¡Untsu tikich aidautigmek shiig aneasjum agkan atumi apa pujamunum shiyaktatjume, makichkish atumin waitkagmamainuk atsawai!” tiuwai. \s1 Judá Benjamígkan ayamjak chichakbau \p \v 18 Tuja Judá Josén jegantun chichajak: \p “Mina apujuh, wait aneasam kajegtukaipa, wisha makichik chichaman ima amek antamin titajame. Amek dekas faraógkajai betekaitme. \v 19 Ame jutii inijatkum, atumi apash pujawak, tuja tikich yatsumish atsuak tukagtakmin, \v 20 ii ayaaku, iina apajig shiig muumpakiu pujugtamji, tuja iina yachi tsakat pujawai iina apaji muumpakiu ai akiinauwa nunú. Tuja nunak iina apajig shiig senchi aneenuwe, wagki nunú nuwanmak jimag akiinau tikich jakamtai, makichik juwaku asamtai, timaiji. \v 21 Tusa tajin ame chichaakum: ‘Nunú itagtuatajum wainkatjai’ tusam segajatmayume, \v 22 tusa takumin ii ayaaku: ‘Nunú uchik apajin ukukig minimaitsui, wagki ukuamak apaji jamain asamtai’, timaiji. \v 23 Tujash ame chichagkagtakum: ‘Nunú yatsum ayasam minachkugminig, makichkish awayashtatjime’, tukagtibiume. \p \v 24 Tusa tukagtiamin iina apaji jegajua juna aatus tujamaji tusa, ashí imatiksaik ujakmaiji. \v 25 Nunika pujajin iina apaji chichagtamak: ‘Ataktush wejum trigo sumaka utitajum’, tusa tujamaji. \v 26 Tusa tujamkui ii chichaaku: ‘Apawah, iina yachi ekeuwa nunú jutijai minachkuig iikik wemaitsuji, wagki nii minichmataig, nunú apua duka makichkish jegajuaik waimaitsuji’, timaiji. \p \v 27 Tusa tajin iina apaji chichagtamak: ‘Atumek dekagme mina duwag jimagchik uchin uchigmakua duka; \v 28 nuwiya tikichia duka ayatak megkaekauwai, nuniku asamtai, yamaikish waintsujai. Wika dekas kuntin ikamia kajenuap yuwawaita tiuwaitjai. \v 29 Tuja juju niina yachi wijai puja nunú jukijum namputchawame megkaekamtaig duka atumi utugchatji atatui, wi muumpakin pujag nuna wake besemag anentaimkun buu buutkawan jataik’, tujutmayi. \p \v 30 Tusa tujutiu asamtai, juna uchin ukukin wiki jegamtaig, juju ima senchi aneetaiji asamtai, \v 31 iina apajig uchijin wainkachag jamainai. Nunik jakamtaig ii utugchatji amainai, wagki múuntuch wajasu asa senchi ane anentaimkawa jamain asamtai. \v 32 Nuadui wi mina apajun chichagkun: ‘Apawah, wi uchinak kuitamkan itatjai, wi juna tiuwaitkun awagkin juwi itashmataig, ashí nunú utugchatak minai juwakti’, tibaijai. \p \v 33 Nuadui apuh wi amina tajame, wait aneasam antugtukta juju uchia nunú amina inakem amaina nuna wi juwaktajai. Nuniai nigka tikich yatsug aidaujai wakitkiti. \v 34 ¿Wagkanuk uchí ukuknush wikish mina apag pujamunmash jegatja? Wi uchí ukuki jega ai, mina apag anentaimak waitiakui diitan dakitajai”, tusa Josén tiuwai. \c 45 \s1 José niina yachi aidaunum iwainmamkamu \p \v 1 José ugmamá pujumainchau dekapeak, niina inake aidau emtin tumainchau asa, senchi untsumak, tikich aidautigmek ashí jiinjajum shiyaktajum tima, jiinag ukukiajui. Nunikagmatai niina yachi aidaun chichajak: \p “¡Wika atumi yatsum Joséyaitjai!” tusa etsegtumakui. \p \v 2 Nuna tusa Josék shiig senchi jiika buutu, imatu asamtai kuashat aents egiptunmaya aidau antukajui, tuja faraógka pujusa inamtaijinchakam dekawajui. \v 3 Tuja José niina yachi aidaun chichajak: \p “¡Witjai Josénuk! ¿Mina apajush iwakuk puja?” tau. \p Tama ditak ishamkag aimkashmin wajas ijuntsajui. \v 4 Nuniagtai José ditan chichajak: \p “¡Aantsuk wait aneasjum juwi minai kaunatajum!” tau. \p Tusa tama jegantagmatai yachi aidaun chichajak: \p “Witjai atumi yatsum Josénuk, atum Egipto nugkanum sujutkauwaitjum nunú. \v 5 Tujash wainkajum wake besemag anentaimkujum atumek pempeentunikjum kajegdaikaigpajum, mina sujutkauwaitjum duka atum dutijatsjuminig, Apajuí pujutan ayamjuktin ati tusa juni awetiuwai. \v 6 Juju nugka juwig nujan tepea jimag mijan weawai, tuja nuigtushkam cinco mijana imajin ajak ajakmamash tsapaishtatui. \v 7 Nuniktin asamtai Apajuí juni akupkata tujamaidau asagmatai, minak atumek juni sujutkau ainagme. Nii yutai aidaun ijumjatin ati dutikamtai nuna yuwinak iwaku atum wegantush juju nugkanum batsamsatnume tau asa. \p \v 8 Atumchauwaitjume mina juju nugkanum awetiutigmek. Apajuíyai mina juwi itajua faraógka chichajin ema apujtusa duka, nuadui minak ashí niina jenia aina nunak amina chichamjumin batsasta dutikakum ashí Egipto nugkashkam amek kuitamkata tujutiuwai. \v 9 Yamaik wamkesjum mina apag pujamunum wetajum, nunika jegajum juju aatsa ujaktajum: Juna aatus amina uchijum tawai: Apajuí minak ashí egiptunmaya aentsun apuji eti apujtuse. Dutijuau asamtai megkaetsuk wamkesam juwi taam waitkata. \v 10 Núnikam nugka Gosén tutaya juwi ame uchijum aidaujai, tijajum aidau, tagkujum aidau, nuigtu ashí amina wajijum aidau yajuaka kaunam wi pujag juwi tikiju pujusta. \v 11 Juwi pujusamin wi amina pataim aidaun tuja amejai aents yujau aidaush yuwawagtinun yutain amastajai nujantai waittsaijum; nujan tepea nunak cinco mijan atatui, titajum. \p \v 12 Tuja wi taja nunak mina yatsug Benjamígkash atumjai wajas antamunum tajai. \v 13 Juju aatsajum mina apag wi Egipto nugkanum apu wajasan pujag nunú ujaktajum, tuja nuigtu tikich juwiya wainkaujum dushakam ujaktajum. ¡Wamak wejum mina apag utitajum!” tiuwai. \p \v 14 Nuna tusa yachi Benjamígkan pagkuk buutu. Nunitai Benjamígshakam Josén pagkuk wajas buutiuwai. \v 15 Nunik duwi tikich yachi aidaunashkam pagkuk yapinum kugkuak buutiuwai. Nunikag duwi José yachi aidau niijai shiig chichasajui. \p \v 16 Nunú José yachi aidau kaunawaje tabau faraógka pujusa inamtaijin antuekauwai, nuna antuka faraón niina atuwe aidaujai shiig aneasajui. \v 17 Nunik faraón Josén chichajak: \p “Amina yatsum aidau kauna nunú trigon aimjag burrojin pataja jukiag Canaán nugkanum wetinme, \v 18 nunik jegawag dita apajin, patayi aidaujai yajuakag juwi itatnume. Dutikawagmatai wi dekas dita pujustinnak nugka pegkeg Egipto nugkanum awa nuna susatjai, dutikawajam nuwi pujusag shiig yuwawag pujustinme, tajai. \v 19 Ame juwiya carreta aidau ishitkata, nuwi ditá nuwe aidaun uchiji aidaujai yajumainak, atumi apanashkam jukiag itatnume. \v 20 Dita wajiji aina nunak puyatjukainmegka, wagki egiptunmaya dekas waji pegkeg aina nunú ditanuk agtin asamtai”, tiuwai. \p \v 21 Tusa tima Israela uchiji aidaushkam, ayu duke ati tiajui. Tiagmatai José nii ishitkauwai carreta aidaun faraón tibaunak imatiksag, dutikak nuigtu jintá weaku yuwatnujinashkam susauwai. \v 22 Nuigtushkam dita nugkugtinun maki makichik jáanchin tinamiuwai. Untsu Benjamígkan cinco jáanchin nugkutain susauwai, dutikak nuigtushkam trescientos kuichik plata najanamun susauwai. \v 23 Tuja apajinashkam waji shiig pegkeg egiptunmaya aidaun etegkeg yajuak diez burronum patag akuptukui, nuigtu tikich diez burronum yutai trigon pagjai patatug nii jintá minisa yuwatnujin ishitkauwai. \v 24 Dutika ashí susam nuna jukiag shimiagtai José niina yachi aidaun chichajak: \p “¡Jinta wesajum wainkajum maani yujaigpajum!” tiuwai. \p \v 25 Tusa tima egiptunmaya jiinkiag Canaán nugkanum ditá apaji Jacob pujamunum jegawajui. \v 26 Nunik jegawag, Jacopan ujainak: “Josék yamaikish iwaku pujawai, nuniu asa nii Egipto nugkan apuji wajas pujume”, tusa ujaam puyatuk anentaimak dekaskeash tujutuina tusa dita tuinamunak antugmainchau dekapjauwai. \v 27 Nunitai dita Joséjai chichasbaunak imatiksag ujakajui. Tusa tamash utujimiatak, José carreta aidau niina jukiti tusa ishitkamun wainak shiig aneasui. \v 28 Nunik Jacob chichaak: “¡Make yamaik mina uchig José iwaku pujamun dekajai! ¡Nuniku asan wisha wenu iwaku pujag juajuik mina uchijun waipaktajai!” tiuwai. \c 46 \s1 Jacob Egipto nugkanum jegamu \p \v 1 Israel niina wajiji aidaun niina tagkuji aidaujai yajuak wea weakua bershebanum jegauwai, nuwi jegaa Apajuí niina apaji Isaaka Apajuíjin emematak kuntinun maa nuna nejen ujumak apeauwai.\f + \fr 46:1 \ft “Kuntinun maa nuna nejen ujumak apeauwai” tawa nunak “sacrifición” taku tawai. Juna Israel aents aidau kuntinun maawag nuna nejen ujumak, tuja wiyajinashkam apeawag tikich nuna neje ampinjaun ijunag yuujakajua nuna taku tawai.\f* \v 2 Dutika nuwi kanittaman Apajuí kajanum wantintuk niina daajin adaitus untsukui. Tusa untsuam nii ayaak: \p “Juwi pujajai, Apujuh”, tiuwai. \p \v 3 Tutai Apajuí chichajak: \p “Witjai Apajuí amina apa Apajuíjinuk. Egipto nugkanum wetak ishamkaipa, awi pujusamin wi ame uchijum wegantunak shiig kuashat ikauntuktatjame. \v 4 Nuadui ame Egipto weam nunak wi uyuntsattajame, tuja wiki ame wegantu aidaunashkam Egipto batsatunak jiijan awagkitnaitjai. Tuja nuigtushkam ame eke jatsminig José kuitamjamkamtai pujusam jakattame”, tiuwai. \p \v 5 Tusa tima kanag tsawag, Jacob bershebanmaya jiinki weuwai. Nunik wenak Israela uchiji aidau, niina apajin, ditá uchiji aidaun nuwe aidaujai aatus faraón carreta ditan yajuakti tusa ishitkamunum pekamiag shiyakajui. \v 6 Nunik shimak Jacob ashí yajumakui, nuniak nuigtushkam baka aidaunash, uwig aidaujaí Canaán pujusa uyujkamu aidaunak ashí yajuak Egipto nugkanum weuwai. \v 7 Tuja niina uchiji aidaush, nawanji aidaush, tijaji aishmag aidaush, nuigtu tijaji nuwa aidaushkam Jacob wetai ashí shiyakajui. \s1 Jacob wegantu aidau Egipto nugkanum shiyakagbau \p \v 8 Juju ainawai Israel aents aidau Egipto nugkanum shiyakajua duka: Jacob niina uchiji aidaujai. \p Tuja Rubén aajakui iwai. \v 9 Untsu Rubénka uchiji aidauk: Hanoc, Falú, Hesrón, Carmí aatus aajakui. \p \v 10 Tuja Simeógka uchiji aidauk: Jemuel, Jamín, Ohad, Jaquín, Sóhar, nuigtu Saúl canaágnumia nuwanum akiinauwa nunú aatus aajakui. \p \v 11 Untsu Leví uchiji aidauk: Guersón, Quehat, Merarí aatus aajakui. \p \v 12 Tuja Judá uchiji aidauk: Er, Onán, Selá, Fares, Zérah aatus aajakui. Tuja Er Onágjai Canaán nugkanum jakauwai. Untsu Faresa uchiji aidauk, Hesrón, Hamul aatus aajakui. \p \v 13 Isacara uchiji aidauk: Tolá, Puvá, Job, Simrón aatus aajakui. \p \v 14 Untsu Sabulógka uchiji aidauk: Séred, Elón, Jahleel aatus aajakui. \p \v 15 Jacob niina nuwe Leayai Padán-aram nugkanum pujusa uchin akigkua duka, juju aajaku ainawai. Tuja niina nawanji Dinashkam. Nuwa aishmag aidaujai ashí ijumjamak, nii wegantu aidauk treinta y tres aents aajaku ainawai. \p \v 16 Tuja Gad uchiji aidauk: Sefón, Haguí, Esbón Suní, Erí, Arodí, Arelí aatus aajakui. \p \v 17 Untsu Asera uchiji aidauk: Imná, Isvá, Ishví, Berián nuigtu ditá umayi Sérah aatus aajakui. Untsu Beriá uchiji aidauk: Heber, Malquiel, aatus aajakui. \v 18 Tuja juju aajaku ainawai Jacob Zilpáyai uchi akigbau aina duka. Zilpá aajakui Labágka inake, nuna niina nawanji Lean susauwa nunú. Niina uchiji wegantu aidauk ashí ijumjamak dieciseis aajakui. \p \v 19 Jacob niina nuwe Raquelai uchi akiamu aidauk: José, Benjamín aatus aajakui. \p \v 20 José niina nuwe Asenatai Egipto nugkanum pujusa uchi akiamuk: Manasés, Efraín aatus aajakui. Asenatak aajakui sacerdote Potifera Onnumia aajakua nuna nawanji. \p \v 21 Tuja Benjamígka uchiji aidauk: Bela, Béquer, Asbel, Guerá, Naamán, Ehi, Ros, Mupim, Hupim, Ard aatus aajakui. \v 22 Juju aajaku ainawai Jacob Raquelai akiamu aina nuna uchiji wegantu aidauk. Ashí ijumjamak catorce aajakui. \p \v 23 Untsu Danka uchiji aidauk: Husim aajakui. \v 24 Tuja Neftalí uchiji aidauk: Jahseel, Guní, Jezer, Silem aatus aajakui. \v 25 Juju aajaku ainawai Jacob Bilháyai uchi akigbau aajakua duka. Bilhá aajakui Labágka inake, nuna niina nawanji Raquelan susauwa nunú. Niina uchiji wegantu aidau ashí ijumjamak, siete aents aajakui. \p \v 26 Ashí aents Egipto nugkanum Jacobjai ijunag kaunau aina nuwiya ditá nuwe aidau dekapatsuk, aishmag aidauk dekaapamak sesenta y seis aents aajakui, ima dita wegantu aidauk. \v 27 José Egipto nugkanum pujusa uchi akiamua duka jimagchik aajakui, tuja nujai ashí ijumjamak Jacob wegantu aidauk setenta aents Egipto nugkanmak jegawajui. \p \v 28 Nunik wesag Jacob, José ujakta nugka Goségnum pujai igkunkati tusa emtika Judán awemauwai. Nunik Goségnum jegawajun dekaa, \v 29 José niina inake aidaun inajui nii egkemja wetinjin carro umiktajum mina apajun igkugtajai tusa. Tusa tima umikagmatai, nuwi egkemag weuwai, nunik niina apajin minittaman igkugkui. Dutika igkug pagkuk wajas senchi buutú wajau. \v 30 Imanitai Israel Josén chichajak: \p “¡Jakautskait tuwamjame, tujash iwaku pujamin paan wainkajame, nuniku asan yamaik jaknush maak anentaimsan jakatjai!” tiuwai. \p \v 31 Tusa tima José niina yachi aidaun niina apaji patayi aidaujai chichajak: \p “Wika yamaik wenu faraógka jegajuan, mina yatsug aidau nuigtu mina apag niina patayi aidaujai Canaágnum batsatu wijai pujustag tusag kaunawaje. \v 32 Nunik mininak ditá uwigji aidaun baka aidaujai, ashí ditá wajiji aidaunak yajuakag kaunawaje, ditak tuke uwijan kuitamin, nuigtu baka tsakapau ainawai tusan ujaktajai. \v 33 Tusa ujaka ai faraón untsugmakag: ‘¿Atumesh waji takata takau ainagme?’ tusa inimpakuig: \v 34 ‘Ii aidautik uwig tsakapau ainaji, iina apachjishkam tagku tsakapajaku asagmatai’, titajum. Nuadui atumesh juju nugka Goségka juwi batsamsamnujum, wagki egiptunmaya aents aidauk tagkun tsakapau aina nujai ijunja pujutnak dakitin ainawai”, tiuwai. \c 47 \s1 Jacob faraógjai igkunikbau \p \v 1 Nuna tusa ukuak José faraógkan ujaktatus weuwai. Nunik jegaa faraógkan ujaak: \p “Mina apag mina yatsug aidaujai Canaán nugkanum batsatu uwig aidaun, baka aidaun, nuigtu ashí tikich ditá wajiji aidaunashkam yajuakag, Gosén nugkanum kaunawaje”, tiuwai. \v 2 Tusa ujaka ukuak niina yachi aidaun cinco etegkeg juki, faraón wainkati tusa ejegauwai. \v 3 Dutikamtai faraón José yachi aidaun iniak: \p “¿Atumesh waji takata takau ainagme?” tau. \p Tusa tama dita aimainak: \p “Jutii amina inakem aidautik uwig kuitamin ainaji, iina apachji aajaku aidaush tuké tagkunak kuitamajaku asagmatai. \v 4 Tuja nujan tepeau asa canaágnumak chijichi uwig ayugmainush atsau asamtai, juwi batsamsatasa kaunaji”, tuidau. Nuna tusag: “¡Apuh, wait aneasam nugka Gosén tutaya au sukagtusta, iish awi batsamsagmi!” tiajui. \v 5 Tusa tiagtai faraón Josén chichajak: \p “Amina apa, amina yatsum aidau amejai ijunag pujusagtatus kaunawaje. \v 6 Juju Egipto nugka juka ame diyame, nuniau asam amina apa yatsum aidaujai nugka pegkeg Goségka au susata, dutikam, nuwi batsamsatnume. Tuja dita aina awiya tagku kuitamin yacha akuig, nunú jukim mina tagkuju kuitamjutuina nuna apuji adaikata”, tiuwai. \p \v 7 Tusa timatai, José niina apajinashkam juki faraón wainkati tusa ejentauwai. Dutikam Jocobshakam faraógkan eme anentus kumpamauwai. \v 8 Dutikam faraón Jacopan iniak: \p “¿Aminash wajupa mijana ajutjamua?” tau. \v 9 Tusa tama Jacob ayaak: \p “Wika junika wekae wekaekawan ciento treinta mijan ejejai. Mina mijanjuk ujumchiki, wika mina apag batsamajakajua imaniknuk ejechajai”, tiuwai. \p \v 10 Nuna tusa Jacob faraógkan kumpama ukuak jiinki weuwai. \p \v 11 Nunikmatai José niina apajin niina yachi aidaujai faraón tibaunak imatiksag, nugka múun Ramsés tutai aajakua nuwi batsasui. Dutikam ditashkam nuwi nugkeenawag batsamsauwai. \v 12 Tuja nuigtushkam José niina apaji, niina yachi aidaujai ashí ditá patayi aidaujaí ijumag, yutai aidaun sujakui nujantai waittsainum tusa. \s1 José nugkan trigojai yapajia yajuakbau \p \v 13 Ashí nugka aidaunmak makichik trigokesh atsujakui, nuadui nujantak aan senchi wegau. Nuniau asamtai, egiptunmaya aents aidauk canaágnumia aidaushkam nujantai jinuidau. \v 14 Tuja Josék egiptunmaya aents, canaágnumia aents aidaujai yutain sumagtai kuichkijai yapa yapajiakua dita kuichkijinak ashí yajutuk faraógka jeen ijumjauwai. Dutika yajutuk kuichkigtinchau emakui. \p \v 15 Dutikamu asa Egipto nugkanmash, Canaán nugkanmash kuichik shiig atsutai, wajiyaik akikmakash yutainash sumaktinme nuninak egiptunmaya aents aidau Josén jegaji chichajuinak: \p “¡Wait aneasam yutai sukagtusta! ¿Kuichik atsujui nujantai jinatnume tusamek idaikagtustatam?” tuidau. \p \v 16 Tusa tama José ditan chichajak: \p “Kuichkijum atsugtamainakuig atumi tagkujum itaatajum, dutikawagmin nuna juwakun trigon amastajime”, tiuwai. \p \v 17 Tusa tima egiptunmaya aents aidauk ditá caballojin, uwigjin, bakajin, burrojin aatus yajuakag Josén ikautuawajui. Dutikawagmatai José nuna yajumak makichik mijadai trigon suu pujau. \p \v 18 Tujash nunú mijan nagkaemakmatai, yutain amukag waituinak, ataktu Josén kautuawag chichajuinak: \p “Apujuh, iik dekas kuichkik shiig ashimkaji, tuja iina tagkuji aidaushkam ashí aminu wajase. Ii tikich sujaku yutai yapagmainuk atsugtamji, ima aentsti aidautik iina nugkejaig juwakji. \v 19 Nuniau asamtai trigo sukagtakum dekas jutiishkam iina nugkejai sumajatkata, dutikagtuawamin iishkam faraógka inake wajasa iina nugkeenig nii takajainaku ajak sukagtusamin nunú ajakma nuwiya yuwawagmi. Tuja ¿amesh wagkamek jutiish dita nugken ajakma yutsuk batsamas jinaati tusamesh idaikagtustame?” tuidau. \v 20 Tusa imatiagtai José nugka egiptunmaya aidaunak ashí sumakui faraógdau atinun, nunak egiptunmaya aents aidau nujantai jinak dita nugken sujukajui. Dutikamuk duka ashí faraógdau juwakui. \v 21 Nuna dutikawag egiptunmaya aents aidauk nugkenchau juwakag, apu inake wajasajui. \v 22 Untsu ima sacerdote nugkenak sumakchauwai, ditak faraón trigo susam nuna yuwa batsatu asagmatai. Nuadui ditak nugkenak sujukchajui wagki faraón susam yuwa batsatu asag. \p \v 23 Duwi pujus José aents aidaun chichajak: \p “Wi atumnak sumakjime, dutikamu asajum atumek yamaik atumi nugkejaí faraógdau wajasugme. Nuadui juju ajak ajakmatin jukitajum, dutikajum ajakmatajum. \v 24 Tujash nunú ajakma juwakjumek ujumak akankajum faraón susatajum, dutikakjum ipak usumta imajin juwaktata duka ajaatin, nuigtu atum uchijum aidaujai yuwatin, tuja atumjai batsatu aidau yuwatnujai jukitajum”, tiuwai. \p \v 25 Tama dita aimainak: \p “Amek dekas jutiik shiig wait anenkagtame, nuniau asam ii nujantai jamainush uwemtikagtame. ¡Nuadui jutii aidautik faraógkan inake amí tuinaji!” tiajui. \p \v 26 Juna aatus José chichaman umikui. Nuadui ashí aents egiptunmaya aidauk ajakmamujinian ujumak akanak faraógka suu atinme tusa tiuwai. Nunú chicham umikbau aajakua duka yamaikish nunisag awai. Tuja untsu ima sacerdote aidauk dita nugkenak faraógkan susachaju asag, tuke akikmachu ainawai. \s1 Jacob inagnak Josén juju umigtukta tusa tibau \p \v 27 Israel aents aidauk Egipto nugka Goségnum batsamsajui. Nunik nuwi batsamas shiig kuashat yujakajui. \v 28 Tuja Jocopak Egipto nugkanum jegag diecisiete mijan pujusui, nujai ijumjamak ciento cuarenta y siete mijan ejeyuwai. \p \v 29 Israel shiig muumpaki nii jakatnujin dekapmamag, niina uchiji Josén untsuka chichajak: \p “Wi titatjam nunú umigtuktinaitkumek, amina uwejum mina bakuju wakentin yununkata, dutikam dekas ame segatam nunak umiktatjai tusam tujutta. ¡Wait aneasam wi jakamtaig Egipto nugka juwigkik ukugsaipa! \v 30 Wi mina apag wegantu jinawajua núnikan jakamtaish, wi wegantu ukumasbau aina nuwig ukugsata”, tiuwai. Tusa tama, José ayaak: \p “¡Apawah, ame tame nunak dutiksanuk umiktajai!” tiuwai. \v 31 Tama Jacob uchijin chichajak: \p “¡Dekas nunak umiktatjai! tusam yamaya juwik tujutta”, tiuwai. Tusa tama José ayaak: \p “¡Nunak dekas umiktatjai!” tiuwai. Tusa timatai Israel niina pegakji chaiken tsuntsuma tepes, Josén see tusa Apajuín emematiuwai. \c 48 \s1 Jacob Efraígkan Manasésjai pegkegnum yumigjamu \p \v 1 Nuna ti ukuki dukap tsawan pujatsaig, Josén tajuawag amina apak jamae tusag ujakajui. Tusa ujakam José weak niina uchiji Manasésan Efraígjai juki weuwai. \v 2 Nunik jegamtai uchijum José amina waipaktatus tae tusa Jacopan ujakajui, tusa ujakam niina pegakjin tepau katsuntus nantaki ekemsauwai. \v 3 Nunik ekemas Josén chichajak: \p “Apajuí ashí senchigtina nunú Canaán nugkanum yaakat Luz tutai awa nuwi mina wantintujuk, pegkegnum yumigtak, \v 4 aatus tujutiabi: ‘Antukta nijah, wi aminak kuashat uchin uyujtuktatjame, dutika ai ame wegantu aidauk kuashat kawegkag nugka muunnum yaaktamak batsamsagtinai. Tuja nuigtushkam ame wegantu aidaun juju nugkanak susatnaitjai. Nuadui ajumaish tuke ditanu atinai’. \p \v 5 Tuja, wi eke Egipto nugkanum taatsaig, amina uchijum Efraín Manasésjai akiinau aina duka mina uchig agtatui. Ditak mina shiig uchig Rubén Simeógjai aina nujai betek agtatui. \v 6 Untsu nuwi nagkama wi juwi taa pujai akiinau aina nunú amina uchigmik agtatui, tuja dushakam Efraígkan Manasésjai yachi asag, ditashkam wajiinak nugkajai betek jukiagtin ainawai. \p \v 7 Wi Padán-aram pujaun wakitkin wegai canaágnum yaakat Efratanum jegattak amina duku Raquelak jakauwai, nunikmatai nunú jintanmak yamai Belén tutaya nuwi ukusan ukukiuwaitjai”, tiuwai. \p \v 8 Tusa Israel José uchiji aidaun wainak iniak: \p “¿Jusha ya ainawa?” tau. Tusa iniam, \p \v 9 José ayaak: \p “Junak wi Egipto nugkanum pujai Apajuí uchin sujusua nunú ainawai” tau. Tusa tutai niina apaji chichajak: \p “Wait aneasam juwi minai itanta, dutikawamin wi pegkegnum yumigsatjai”, tiuwai. \p \v 10 Tuja Israelak múuntuch wajasu asa shiig wainmachu asamtai, José niina uchiji aidaun juki apajin ejentuntui, dutikam pagkuk kugkuasui. \v 11 Nuna dutika Israel Josén chichajak: \p “Wika aminak jutikanus wainkatja tusankesh anentaimjachuitjai. Tujash Apajuí juni tiu asamtai wainkajame, dutikan amina uchijum aidaunashkam wainkajai”, tiuwai. \p \v 12 Tusa timatai José niina uchiji aidaun juki emenaas awajak, niina apajin eme anentus tikishmatug tsuntsuma nijayin nugka antig pujusui. \p \v 13 Nunik nagkanak, mai uchijin achikui. Efraígkan untsugnum achiak, Manasésan menanum achikui, dutika niina apajin ejentuntui. Dutikamu asa Efraín Jacopa menajin juwatai untsu Manasés untsugnum juwakui. \v 14 Tujash Israelak niina uweje untsuja duwi Efraígka buuken achikui. Untsu menajiya duwi Manasésa buuken achikui. Nunak nigka iwai aig, makichik anentaimtugbau au asamtai dutikauwai. \v 15 Nuna dutika Josén pegkegnum yumigkiak aatus tiuwai: \q1 “Mina apachug Abraham, \q1 Isaac Apajuín umijujaku aina nunú \q1 wi yama nagkamchakun akiinawaitag duwi nagkamas \q1 yamaikish tuke kuitamja nunú, \q1 \v 16 tuja Apajuí ángel tumain nayaimpinmaya \q1 pegkegchau aidaunmash ashí agkanmitkajuauwa \q1 dushakam, ¡juju uchi aidaunak pegkegnum yumigsati! \q1 ¡Nuadui mina daajush, mina apachug \q1 aidau, Abraham, Isaakan daajish, \q1 ditá daajin atakea duwish tuke pachitai atinme! \q1 ¡Ditak kuashat uchigtin atinme, \q1 nuninak shiig kuashat yujaktinme!” \p \v 17 Tusa tutai José diikma Efraín ekeuwa nuna buuken untsujin achiaun wainak makchau diisui, nuniak apaji uweje untsuja nuna achijuk juki uchiji emkau Manasésa buuken achimtikatag tiuwai, \v 18 Dutikak: \p “¡Atsa apawah aikawaipa! ¡Juwai emkauwa duka, juna buuken uwejum untsugmea nuadui achikta!” tiuwai. \p \v 19 Tusa tamashkam apajig uchijinak antugtsuk chichajak: \p “¡Ehe, uchuchih nunak dekajai! ¡Niishkam kuashat yujaka nugka muunnum yaaktamak batsamsatnai! ¡Tujash, niina yachi ekeuwa nunú ima senchigtin atinai! ¡Nuadui nii wegantu aidauk shiig kuashat agtinai!” tiuwai. \p \v 20 Nuna tusa nunú tsawantaik Jacob ditan pegkegnum yumigkiak aatus tiuwai: \p “Tikich aidaush pegkeg yumigkia nuna jukitag tusag atumin pachipasag: \q1 ¡Apajuí Efraígkan Manasésjai \q1 yaigkua dutika iinash yaimpakti \q1 tiagtinai!” tau. \p Nuna aatus tusa Israel Manasésan buuken niina uweje untsuja duwi achimainun idayak Efraígka buuken achikui. \p \v 21 Nuna dutika Israel Josén chichajak: \p “¡Antukta nijah, wika jakattajai; tujash Apajuí atumjaig pujuttawai! Nuniau asa atumi apachjumi nugkeenig awagtamkiagtinai. \v 22 Tuja aminak yatsum aina nuna nagkaesau pegkeg yumigkin amaajai: Wi amorreo aents aidau depetka jujukbau, nugka Siquem tutaya nuna amaajai, nunú jukitin ata”, tiuwai. \c 49 \s1 Jacob jakattak tepesa chichakbau \p \v 1 Nuna tusa ashimak niina uchiji aidaun untsuka ikaunman chichajak: \q1 “Juwi tantatajum, nunikagmin \q1 atakesh wajukatnuk ainagme \q1 nuna pachisan ujaktajime: \q1 \v 2 ¡Jacopan uchiji aidauwah, \q1 juwi tanta ijuntsajum \q1 atumin apa Israel tawa nunú antuktajum! \b \q1 \v 3 “Rubénkah, ametme mina uchig iwaimek, \q1 wi aminak nagkamchakun datsa asan akiauwaitjame, \q1 nuadui amek ajantusa diitai senchigtin wajasuitme. \q1 \v 4 Tujash imankek achatnaitme, \q1 shiig emetja anentaimchau, \q1 yumi tsukati waketama nujai betek asam, \q1 tuja mina eme anenjusa diigchau asam, \q1 mina duwagjaish ikagmakuitam nuadui. \b \q1 \v 5 “Simeógkak niina yachi Levíjai \q1 betek ajankachu ishamain ainawai. \q1 \v 6 ¡Ajumaish wika atumjai ijunja pujutnak dakitajai! \q1 wagki atumi kajetinig aents aidau maakjum, \q1 kuntinu kagkajish kupijajum uku yujau aidau asagmin. \q1 \v 7 ¡Atumek pegkegchau, dekas shiig pegkegchau! \q1 Atumi kajetjumik kuntin ikamia kajena ibauwai. \q1 ¡Nuadui wi atumnak ashí Israel nugkanum dapampaaktinaitjime! \b \q1 \v 8 “Untsu Judá aminak, yatsum aidauk \q1 pempeentugmakiag emematjamtin ainawai. \q1 Nuadui yatsumin waitkaidaush \q1 ame depetkam ayamjuktinaitme, \q1 tuja amina yatsum aidau \q1 emematjamainak tikishmatjamiagtinai. \q1 \v 9 ¡Judá, mina uchijuh! \q1 Amek leónka uchijijai betekaitme. \q1 León nejen yuwa ejemag wajas \q1 tsuntsuma ayamak múuntsukaitai tumain \q1 nugka tepegama numamtuk atinaitme. \q1 ¿Yaki aminash imanminash waitkagmasti? \q1 \v 10 Makichkish Judá senchijinak atankichagtinai, \q1 tuja nii apu wee inabaujinashkam. \q1 Untsu niina nagkaesau dekas apu taamtai, \q1 nuna ashí aents aidau niina chichamen \q1 umijuinak wedau asagmatai ukuktinaitme. \q1 \v 11 Niina burrojinash uva numijin \q1 tuja uva daekjinig jigkatnai, dutikak niina jáanchjinash \q1 ¡vino uva yumiji najanamua duwik nijatnai! \q1 \v 12 Niina jiig uva yumiji vino bukuseaya \q1 aan nagkaemas bukuseayai; tuja niina naíshkam \q1 leche pujua aan nagkaemas pujui.\f + \fr 49:12 \ft Juna aatus tiuwa nunak nii wegantu aidauk nugka pegkeg ajak shiig tsapaunum batsamas shiig wiakuch agtin asamtai tiuwai.\f* \b \q1 \v 13 “Sabulógkak nayantsanum uwet \q1 dekas lancha múun aidau anumtaiji aidaunum pujustinai. \q1 Tuja niina nugke nagkatkamuk \q1 Sidón nugka aatus atinai. \b \q1 \v 14 “Isacarak burro senchigtin kijinun yanau, \q1 niina wenuken waya tepesa dakimakug \q1 inanmainchawama numamtinai. \q1 \v 15 Niig nugka pegkeg ayamainjin wainak \q1 nuna tsuntsumtitnai niina tuntupen kijinun patai jukitatus, \q1 nuniak chichamjumatsuk tikima wainka \q1 tikichi inatai atinai. \b \q1 \v 16 “Dagkak Israel wegantu aidaujai betek \q1 nii wegantu aidaun apuji atinai. \q1 \v 17 Dagkak dapi jintá dakamak tepes \q1 caballo minittaman sagkannum esai \q1 ajiyama iman atinai. \b \q1 \v 18 ¡Chah Tuke Pujuuwah, \q1 uwemtijugti tusan amina dakajame! \b \q1 \v 19 “Gaadnak shiwag aidau jetetnai, \q1 tujash nii wajantak depetuk ipistinai. \b \q1 \v 20 “Asera nugkeg shiig pegkeg asamtai, \q1 yutai aidauk pegkeg shiig kuashat ajitnai, \q1 iman asamtai nuwiyan apunashkam tuké sutinai. \b \q1 \v 21 “Neftalík japa agkan wekagas \q1 uchijin shiig pegkejuch aidaun petsama numamtinai. \b \q1 \v 22 “Josék numi namaka uwet wajas \q1 shiig kagkapena kanawe múun waig \q1 senchi nejegama imanai. \q1 \v 23 Nagki akenin aidau kajejuinawai, \q1 nuniak nagki aketuinawai, \q1 dutikainak tuké waitkainawai. \q1 \v 24 Tujash José kuntujig senchi wajaknai, \q1 iman asa tuke depetmawai. \q1 ¡See kuashat Jacopa Apajuíji senchigtinuh! \q1 ¡Apajuí Israelan kuitamna nuna daajin see kuashat! \q1 \v 25 ¡See kuashat, Apajuí amina apa Apajuíjiya nunú yaimpakti; \q1 Apajuí dekas ashí senchigtina nunú \q1 aminak pegkegnum yumigtamsatin ati! \q1 ¡Nayaimpinmaya pegkeg jutai aina nuwiyanash! \q1 ¡Nayantsa initkenia pegkeg jutai aina nuwiyanash! \q1 Tuja ¡uchi akia shiig tsakapaktinnashkam, \q1 dutiksag yaimpakti! \q1 \v 26 Mina apag pegkegnum yumigtujua \q1 nuna nagkaesan wika aminak pegkegnum yumigkiajame. \q1 Wi yumigkiajam juka, nugka nain aidau \q1 tuke megkaekashtina iman atinai. \q1 Juju pegkeg yumigkia juka Josénu atinai, \q1 wagki niyai yachi aina nuwiyan \q1 Apajuí etegkamua duka. \b \q1 \v 27 “¡Benjamígkak lobo kajen yukagtin \q1 kashikmas neje yuwa ajum agkuantai \q1 ampinjaun tinamkagtina imanai!” \b \p \v 28 Juju doce aina juwai Israela uchiji aidau. Juna aatus ditá apaji maki makichik yumigjauwai. \s1 Jacob jakamu \p \v 29 Makichik tsawantai Jacob niina uchiji aidaun juna aatus tiuwai: \p “Wi jakatnuk namput wajaschae. Wi jakamtaig mina apag ukusbau aina nuwi waa umikbau Efrógnum hitita aentsu nugken awa nuwi ukugsatajum. \v 30 Canaán nugkanum waa Macpelá Mamrejai niinis awa nuna mina apachug Abraham ashí Efrógka nugken sumak, juka mina pataaju ukumatai ati tiuwa nuwi ukugsatajum. \v 31 Nuwi ukusajui Abrahaman niina nuwe Sarajai, nuigtushkam nuwig ukusajui mina apag Isaakan niina nuwe Rebecajai, tuja wishakam nuwig Lean ukusuitjai. \v 32 Nunú nugka duka, ashí waa aidaujai hitita aentsu nugke aajaku sumakbauwai.” \p \v 33 Juna aatus Jacob niina uchiji aidau umikagtinun ujaka ashimak, pegajin ataktu tepesui, nunik nuwig jakauwai. \c 50 \p \v 1 Nunik niina apaji jakamtai, José niina apajin pagkuk buutak kugkuasui. \v 2 Nuna dutika ampijatin aidaun José chichajak: Ampi iyash kaushtaiyai ukatjajum umiktajum wamak kaujai, tiuwai. Tusa timatai imatiksag José apaji Israela iyashin ukatuk umikajui. \v 3 Dutika uka ukatuinakua cuarenta tsawan ejeyajui, nunú dutikakuik tuke imaan tsawan umitai asamtai. \p Tuja egiptunmaya aents aidaushkam Israel jakamtai, setenta tsawantai buutiaju ainawai. \p \v 4 Nunú buutbaun mijaakag, José faraógka inake aidaun chichajak: \p “Atumesh minash dekaskenum wait anenjakjumek faraón jegajuajum ujatjuktajum: \v 5 ‘Mina apag jakattak tepesa chichagtak: Juju makichkish ewaetsuk wi jakamtaig, Canaán nugkanum wi ukumastinjun waan tainiuwaitag nuwi ukugsatajum tujutiuwa nuna imatiksanuk umiktag tajai. Wait aneasam tsawan sujusta wisha nuwi wenu mina apajun ukusan ukuakun taatjai’, tujamui tusa ujaktajum”, tiuwai. \p \v 6 Tuja nuna faraón dekaa ditan ayaak: \p “Dekas tawai, niina apaji wajintiuwaita nunak dutiksag ukusa ukuak taati”, tiuwai. \p \v 7 Tusa tima José weuwai apajin ukustatus. Nunik wetai faraógka atuwe chicham antugtai egiptunmaya aidauk ashí uyuniajui. \v 8 Nuniagtai José jenia aidauk ashí, tuja niina apaji jenia aidaushkam niina yachi aidaujai betekmasag shiyakajui. Nunik ashí shimak Goségnumak ima uchi aidaunak ditá tagkuji aidaujai ukukiajui. \v 9 Nuigtushkam tikich aents aidaushkam carretanum, caballonum aatus José wetai uyunainak pataetukajui. Imanidau asag shiig kuashat aentsuk aajakui. \p \v 10 Nunik shiyakag, namak Jordágka yantamen etsa minitaiya nuni nugka Goren-ha-atad awa nuwi jegawajui. Nuwi jegawag shiig kuashat tuwakag buutuidau, imadiagtai Joséshkam apaji jakamunum wake besemag dekapeak siete tsawan pujusui. \v 11 Nunú imatuidaun canaágnumia aents nuwi batsamin aidau wainkag chichainak: “¡Aunak egiptunmaya aents aidau jakaun ukuinak imatuinawai!” tuidau. Nuadui nunú nugka Jordágka yantamen etsa minitaiya nuni awa nunak Abel-mizraim\f + \fr 50:11 \ft “Abel-mizraim” tawa nunak hebreo chichamnumak “egiptunmaya wake besemag pujamu” taku tawai.\f* adaikajui. \p \v 12 Jacopa uchiji aidauk niina apaji tibaunak imatiksag umijuinak, \v 13 Canaán nugkanum ejegawag Macpelánum Efrón hitita aents aajakua nudau waa taimun Abraham sumak juka iina ukumataiji ati tibau aajakua nuwi ukusajui. Nunú nugkak waa taimu aajakua nujai mai, Mamre nugkanum etsa minitaiya nuni awai. \v 14 Dutika ukusa ukuak Josék niina yachi aidaujai, nuigtu tikich aents niina uyuniaju aidaujai ashí betek Egipto nugkanum waketjajui. \s1 José jakattak pujusa yachi aidaujai chichasbau \p \v 15 Nunik Jacob jakamtai José yachi aidau diták anentaimas chichainak: “Namputchawame José kajegtamtsuash, nuniakug ii pegkegchau awajkauwaitag duwi nuna umiak iina iiktamainai”, tusag \v 16 aentsun akateg akuptuinak: “Amina apa eke jatsuk tepesa José ujaktajum tusa, \v 17 juna aatus iina akaatamak: ‘¡Wi amina segajame, wait aneasam amina yatsum waitkagmasu aina nuna tudauji tsagkujata! tajame’ tujamayi. Aatus iina apaji tujabiu asamtai, iishkam ataktu pataka sumaku: Iina pegkegchauji tsagkugtamjati taji, wagki iik amina apa Apajuíjiya nuna inake aidau asaja”, tiajui. \p Tusa akatja ishiakam, chichama etsejin aidau jegajua ujakajui dutikam José nuna antuk buutiuwai. \p \v 18 Nuniai niina yachi aidaushkam kautuawag, niina emtin tikishmag nugkan nijayin antig pujusag chichajuinak: \p “¡Juwi pujaji, yamaik iik amina inakem ainaji!” tuidau. \p \v 19 Tujash José ditan ayaak: \p “Ishamkagtukaigpajum, wika Apajuíchuitjai atumin suwimkan amastinnuk. \v 20 Atumek pegkegchau awajkami tujutiuwaitjume, tujash Apajuí nunú pegkegchauwa nunak pegkegnum yapajiauwai, yamai wainag juna jutikatin asamtai, tuja aents aidau pujutjin uwemtikati tujutu asa. \v 21 Nuadui ishamkagtukaigpajum. Wi atum yuwatnunak uchijum aidau yuwatnujai amastatjime”, tiuwai. Aatus tusa anentain ichichtukui, dutikak shiig anentus ausauwai. \s1 José jakamu \p \v 22 Josék niina apaji patayi aidaujai betek ijunas Egipto nugkanum pujusui. José pujusui ciento diez mijan, \v 23 imaan mijan pujau asa Efraín akiamua nuna uchiji akiinaunash, ama tijajinashkam wainkauwai. Manasésa uchiji Maquir aajakua nuna uchijinashkam nii yajuak tsakapakui. \p \v 24 Makichik tsawantai José niina yachi aidaun chichajak: “Wi jakatnuk namput wajaschae, tujash Apajuí atumnak tuke yaimpakagtatui. Dutijamak juju nugka juwi batsatjum nunashkam nigki jiigmaki Abrahaman, Isaakan, Jacopan aatus nugkan amastinaitjime tusa anagkuawa nuwi ejetamawagtin atinme”, tiuwai. \v 25 Nuna tusa José Israela uchiji aidau umikagtinun chichajak: “Dekas tajime, atumnak Apajuí yaimpakagtinai. Dutijamainakuig mina ukunchjush juwi ukugtutsuk jukitin atajum”, tusa yachi aidaun akatjauwai. \v 26 Tuja Josék ciento diez mijanji ajamu Egipto nugkanum pujus jakauwai. Nunikmatai iyashi wamak kaujai tusa kugkuinai ukatuk, aents jakau egketainum egkeawag ukusajui.