\id TIT - Aŋaataha-Ainde NT -Papua New Guinea 2003 (DBL 2014) \h Taitaasiho \toc1 Taitaasihopɨ Utɨpɨho \toc2 Taitaasiho \toc3 Tai \mt1 Taitaasihopɨ Utɨpɨho \imt1 Kɨmandɨ Taitaasihopɨ Utɨpɨmandapɨ Nesɨpɨhande \ip Taitaasiho so Porɨhomɨ pɨwɨha nunyatɨ natausaasisawɨhiyaamɨ wore. Ko amɨ Porɨhomɨ otɨpɨpatɨ kahatɨ kahatɨ kawisahore. Porɨho naasɨkura Timotehopɨ utɨpɨho jɨho jɨpatɨpaisura amɨ Taitaasihopɨmoaisangi kura jɨpatɨpiyahore. Taitaasiho Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai iwinjatɨtandɨ aimɨ nomasɨhura kɨmo utɨpɨmo Porɨho jɨpatɨpiyahore. Porɨho Timotehoai pɨwɨha kaundatɨ jɨpatɨpaisɨha amɨ ka naasɨka Taitaasihopɨsangi jɨpatɨpiyataise. Komɨ jɨpatɨpaisɨha Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai iwinjaawɨ bimohiyɨhiyaapunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya Kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kiyaamɨ sisɨwɨ pɨwaatɨwɨ daiwɨ bimɨtaatɨwɨhɨretapɨ netɨ japɨhɨ gɨwunyaatɨ kaundataase. \is1 Taitaasihopɨ Pɨwɨha Napɨmasataise \io1 Porɨho Taitaasihoai ipɨhɨrete gaahuraare undisɨha (1:1-4) \io1 Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai iwinjaawɨ bimɨtaatɨwɨhiyai namɨhandɨhaawaahɨ kiyaamɨ daiwɨ kaiwɨ bimohɨrɨhɨretɨ biyaatɨ mmonaatɨ kainjaatɨ ipotɨ namɨhandɨhaawe undisɨha (1:5-16) \io1 Porɨho Taitaasihoai satɨpɨ kaundɨpɨ amɨ saimbɨ katɨpunje undatɨ kaundisɨha (2:1–3:11) \io1 Porɨho komɨ daayatɨ otɨpɨpatɨ kiyatɨ bimirɨhɨretapɨ pɨwɨha kaundatɨ amɨ jɨhaatɨ ipɨhɨrete gaahure undatɨ komɨ pɨwɨha kaundatɨ osasepɨhaasɨha (3:12-15) \c 1 \p \v 1 Nɨnɨ Porɨhonɨnɨ pɨwɨha kɨma jɨpatɨpiyataayo. Nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhonɨnɨ amɨ nɨnɨ Jisaasihomɨ kaiwaiwaapɨ ausaatɨ pɨwɨha kaundɨtandɨhonɨnɨ Jisasɨ Kɨraisihomɨhonɨne. Ko Jisaasiho nanɨmahanatɨ ahɨnihɨhonɨne, isɨhiya Autaahaatɨho japɨhɨ numwaatɨ isɨhiya kɨmiya aimɨ nisɨhiye tatɨ namɨhanatɨ ahɨwisawɨhiya nahatiyaamɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahotɨhandɨ netɨ watɨpurɨmatɨ utaaremwaitandɨ natanoaasihɨhonɨne. Aindɨ amɨ nɨnɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ akaahaahɨhɨ kandunjato. Sa pɨwa atisawaawɨ Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaatɨ maaritirɨhɨretapɨ gɨwunyaata nusesɨpatonɨhɨ kɨretɨ japepihɨrɨtaatɨwɨhaare. \v 2 Nɨnɨ kiyaamɨ gɨwunyaahotɨhandɨ netɨ watɨpurɨmaitande. Amɨ Autaahaatɨhopɨ kiya gɨwunyaahotɨndamɨ tanyaaha siyate. Kiya asɨyaimatɨwɨ Autaahaatɨhoaisawɨ maasɨ nasisoaarɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ Autaahaatɨho nunyonɨhɨ naitaatɨwɨ gwɨnyaapɨ maaritɨwɨ jatotɨhandɨ kiya naitaapo, tatɨ nasoaanatɨ noaipataise. Jɨhɨ aimehura Autaahaatɨho kahapaamapɨpa sangɨ kiyatɨ ahiyahura asiyaanimatɨtɨhaahandɨ nanyamɨtandɨ aimɨ katatɨ ahiyahandɨtihe. Iyatɨ ko Autaahaatɨho tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ katahore. Aihɨ sandapɨ nɨnɨ kiyaamɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ netɨ watɨpurɨmatɨ andɨtɨwiwataayo, kiya maaritɨwɨ watɨpɨtɨwɨ bindawa sandɨ asiyaanimatɨtɨhaahandɨ Autaahaatɨho nanyamɨtandaindɨhandapɨ jatɨtaatɨwo. \v 3 Aihɨ komɨ asisɨha gwɨnyaasɨhetɨ isɨhiya usaisɨ namɨhanatɨ natausoaasataise, komɨ pɨwɨha gaaha awusaitaatɨwo. Sa pɨwa isɨhiya asɨtimatɨtaatɨwɨhandɨ naitaatɨwe, tatɨ netɨ ausaimanɨnatɨ isɨhiyaisɨ nunjataise. Iyataatɨ amɨ nɨngisangisɨ pɨwɨha sɨka awusaitandɨ Autaahaatɨho nyangisɨ japɨhɨ nanyamaasɨho nanɨmahanatɨ ahɨnihɨhonɨne. \p \v 4 Taitaasihoŋe, kɨma pɨwɨha kɨnyapɨ nɨnɨ Porɨhonɨnɨ jɨpatɨpaindɨ nusoaasataayo. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gisɨ nɨnɨ kahɨtonɨhɨ amɨ kɨnyɨ kopɨ gɨwunyaahingɨtɨhandaahɨ kɨnyɨ noaipapɨ tɨtɨhɨ nisɨ maasɨhɨhoŋe. Aimbɨ amɨ gisangi isɨhiyaanɨ taahiyɨhiyaanɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohɨpatamataimbɨ gɨwunyaapɨhoŋe. Apɨho Autaahaatɨhounɨ nyangi japɨhɨ nanyamaasɨho Jisasɨ Kɨraisihounɨ kindarɨ gaahatɨ kahimɨ gɨtatamanisaihɨ kɨnyɨ napaisaatɨ baimbɨ bimɨtaapɨ nɨnɨ nunjenɨtɨ kindarapɨ gaapundataayo. \s1 Taitaasiho Biyatɨ Mmonatɨ Autaahaatɨhomɨ Isɨhiyai Iwinjatɨtaatɨwɨhiyai Namɨhandandɨhandapɨhaare \p \v 5 Durɨhɨrɨ netɨ otaatemasɨpatɨ yapɨpatɨ Kɨritɨhanda nɨnɨ gisɨ nangɨmasisɨ nasotɨmandɨ apaapɨmaahe. Otɨpɨpatɨ wapa sangɨ tɨtɨhemandihɨ kapa kɨnyɨ nepɨ tɨtɨhemapɨ owemaitaape. Aimbɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai iwinjaawɨ bimɨtaatɨwɨhiyai namɨhanɨpɨ ahɨwitaape, yapɨpatɨ Kɨritɨhandamɨ aunahɨpa nahatewaaraaho, nɨnɨ jɨhɨ aimɨ pɨwɨha kahɨtohɨrɨhɨrɨ kɨretɨ japepihɨrɨpo. \v 6 Isɨhiya kɨmiyahaiwa kaiwɨhiyai namɨhanɨpɨ ahɨwitaape. Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai iwinjaawɨ bimɨtaatɨwɨhiya isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ maatɨmaatɨhɨrɨ wapa kamaiwɨhiya. Amɨ kiya apopaatɨ nehɨ naasaamaatisawɨhiya. Iyataatɨ amɨ kiyaamɨ manyinya baiwɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨhiya. Iyataatɨ amɨ isɨhiya kiyaapɨ saiwɨ saiwɨ maipɨhaiwa kaiwɨhiye maatɨwɨ apɨhɨmanahiya. Amɨ kiyaamɨ sanɨ sapiyaamɨ pɨwɨha baiwɨ napaitɨwɨ atɨwiwɨhiya. Saiwɨhiyaisɨ kɨnyɨ namɨhanɨpɨ nɨnaasiyai kapɨhɨ kapɨhɨ ahɨwise, Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaimatɨwɨ kiyaisɨ iwinjaawɨ bimɨtaatɨwo. \v 7 Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai iwinjaawɨ bimɨtaatɨwɨhiya saiwɨhiyai ahɨwise. Sandɨ nɨnɨ apaapɨmaato. Kɨnyɨ aimɨ mmonɨpɨ gwɨnyaapɨhoŋe. Isɨhiya noaipapɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaimatohiyɨhiya siya Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ jaawɨ bindawa kawitaatɨwɨhiye. Isɨ kiya baiwɨ itatamanɨwɨ daiwɨ binyaihɨ isɨhiya kiyaamɨ maipɨhaiwa wɨndɨ mausopɨhiya. Aiwɨ amɨ kiya wɨretɨtɨwɨ maatɨmaatɨmiwɨhiya. Aiwɨ amɨ kiyaisɨ apowɨtandɨhandɨ ketɨ namwaipahiya. Aiwɨ amɨ kiya waapoho namaanɨwɨ namaahariwɨhiya. Aiwɨ amɨ isɨhiya usaisɨ tiwohɨpatɨ namepɨ kamaiwɨhiya. Aiwɨ amɨ kiya nawɨho taahɨho waatɨ naitaatɨwɨhandapɨ maarɨho namunyawɨhiya. \v 8 Aiwɨ kiya isɨhiya kaanɨhɨ wapɨhapɨhiya napisaihɨhiyai baiwɨ pɨwaundɨwɨ numwaapɨ iwɨtatamanɨwɨhiya. Aiwɨ amɨ gaahaiwaahɨhɨ napaitɨwɨ japepihɨrɨwɨ kaitaatɨwɨ apɨpaahɨ maaritɨmapɨhiya. Aiwɨ amɨ kiya tɨtɨhɨ gaahiya ainahiyɨhiya bindawa Autaahaatɨhomɨhɨretɨ baiwɨ japepihɨrɨwɨhiya. Aiwɨ amɨ kiyaamɨ ambɨpatamɨ maaritiwaiwai baiwɨ ipɨhatiwɨ jatɨwɨhiya. \v 9 Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasihomɨ kata kaiwaiwaapɨha nyahɨ kataunjotɨha biyatɨ anɨtisatɨ namaamatɨ isɨwataho. Ko siyatɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ pɨwɨha akaaha kataunjatɨ andɨtɨwiwɨtando. Iyataatɨ isɨhiya usa nyamɨ pɨwɨha kataunjotɨhai nemapɨ tipɨ ipɨhatiwɨ, wa katɨwunjohɨhaapɨ sa pɨwɨha akaahaamaahe nehɨhe, tatɨ kiyaisɨ netɨ nunjɨtando. \s1 Yapɨpatɨ Kɨritɨhanda Isɨhiya Taahiyɨhiya Jaipɨpaisahiya Bindawaapo \p \v 10 Sandɨ kahɨtotɨmandɨ apaapɨmaato. Isɨhiya Judaahiya taahiyɨhiya Kɨraisihopɨ aimɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kiya kiyaamɨ jɨhaiwa namaamapɨ anɨtiwɨ isɨwatawaawɨ kataunjohɨhai ipɨhatiwɨmapɨ isɨhiyaisɨ kaiwa tipɨ naupwɨ katɨwunjauhɨto. Isɨhiya siya Judaahiyaamɨ kiyohɨpatɨ kaiwɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ nahatiyaatɨ samɨ ambɨpatɨ namandipatɨwɨse, tɨwɨ katɨwɨhiya sapɨhɨ Kɨritɨhanda bimauhɨ kandapɨ kahɨto. \v 11 Isɨhiya saiwɨhiya siya maipɨhatɨ kaiwɨ isɨhiyaamɨ nawɨho nusaitaapo. Aiwɨ kiya nyahɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨnɨ wiwa kamaitaahetahaiwa kaiwɨ isɨhiyai katɨwunjɨtaapo. Kiyaamɨ saiwaaraahɨ isɨhiya usaisunɨ amɨ nususasɨ nɨnaasusasisunɨ nepɨ kiyaamɨ maarɨho gwɨnyaahohɨwaiwa nepɨ nusopɨsasɨwɨhiye. Isɨ isiya siyaamɨ kiyohɨwaiwaapɨ owe saiwa wɨndɨ kamaiwɨse, undɨpɨ ipɨhatimbɨ kiyaamɨ maahomwaaŋɨ nɨwisapupe. \v 12 Jɨhura yapɨpatɨ Kɨritɨhandɨ kandaahapɨho wo amɨtɨha gaaha gwɨnyaaho satatɨ katise. “Isɨhiya Kɨritɨhandaahapɨhiya apɨpaahɨ jaipɨpaisahiye. Kiya kohasɨpɨho ainjɨhɨpɨpa nandapa pɨhɨtatɨ naninjatɨ nandapaapɨ urɨpɨpasɨhɨ pohipaiwɨ ahosopatamataiwɨhiye”, tatɨ katise. \v 13 Ye sa pɨwa tɨtɨhɨ akaahaare. Isɨ kɨnyɨ kiyaisɨ baimbɨ pɨwɨha watɨpɨtɨpɨ kaunde kiya kiyaamɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ baiwɨ japɨhɨ tɨtɨhematɨto. \v 14 Aiwɨ amɨ kiya pɨwɨha kɨha kɨha jaiwɨtɨwɨha atihɨrɨ ahiyawɨ baiwɨ Judaahiyaamɨ bausandisawɨhiyaamɨ pɨwɨha atɨhomaawitaatɨwo. Aiwɨ amɨ isɨhiya sawana kiyaamɨ wɨnɨhapɨpa kahatamatɨpetahapa isɨwatawa pɨwɨha akaaha dawaatemahohɨtɨhandɨ namaitaatɨwo. \p \v 15 Utaaho Jisaasihopɨ gɨwunyaasɨho isɨhiyaamɨ pɨwɨha mambɨhaiwai nemahonɨhɨ kandapɨ Autaahaatɨho koaisɨ kɨnyɨ maipɨhandɨ kiyapaise mundɨtaise. Owe. Iyataatɨ utaaho wo Kɨraisihopɨ gɨmaawunyaasɨho maipɨho komɨ kaimbɨpa nahataapa sapa Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ maipɨhaiwandaise. \v 16 Aiwɨ amɨ kiya kiyaamɨ maahomwaaŋapɨ satɨwɨ katɨwɨhiye: “Nyangisɨ Autaahaatɨhopɨ gɨnyunyaatatɨ nanyesɨpatahiyaane”, tɨwɨhiyaare. Satɨwɨ katawaahandɨ kandɨ kiyaamɨ kaiwɨ japepihɨrɨwɨ bimohɨtɨhandɨ nyahɨ mmonɨhaawɨ kiya Autaahaatɨhoai ahosumwahauhɨ nyahɨ usonahaayo. Autaahaatɨho kiyaapɨ wɨndɨ apɨpaahɨ maarɨmitise, kiya pɨwɨha baiwɨ atɨhomiwɨ pɨwɨha namapɨhiyaasɨ wiwa amɨ tɨtɨhɨ gaahaiwaapɨ nenoaahɨtɨwɨhiyaasɨ wɨndɨ kamaitauho. \c 2 \s1 Gwɨnyaahiya Aunɨhiyaapɨhaare \p \v 1 Isɨ kɨnyɨ koŋɨnɨhɨ namaamɨhaapɨ pɨwɨha akaaha isɨhiyai katɨpunjingɨrɨhɨrɨ kɨretɨ japepihɨrɨpɨ katɨpunje. \v 2 Kiya gwɨnyaahiya aunɨhiya usɨhiyai satɨpɨ kaunde. Sahɨ isɨhiyai usonɨwɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandapɨ samɨ amɨtɨha biyatɨ nasesɨpatane. Isɨhiya kɨmo nyamɨ awaisɨhoe tɨwɨ kinyɨ pɨwɨha atɨhitaatɨwe. Iyataatɨ amɨ samɨ ambɨpatamɨ maaritindɨhandɨ baiwɨ ipɨhatiwɨ jatɨtaatɨwe. Aiwɨ amɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ akaaha sahɨ baiwɨ atiwɨ nepɨ gwɨnyaitaatɨwe. Aiwɨ amɨ isɨhiyai maarɨho nunyawɨ gaahatɨ kawitaatɨwe. Aiwɨ amɨ samɨhetɨ naaŋɨhaiwa nasoaipahonɨhɨ kaiwai ipɨhatiwɨmapɨ andɨtitɨwɨ bitoaitaatɨwe unde. \p \v 3 Aimbɨ amɨ asɨhiya aunɨhiyaisangi naasɨka satɨpɨ kaunde. Sahɨ asɨhiyaatɨ aunɨhiyaatɨ itatamanɨnɨwɨ aŋɨnɨ ainahiyɨhiyaatɨ bimaawɨse. Aiwɨ amɨ sahɨ wo waatamɨ wapa kiyonɨhapaapɨ siya siyopo tɨwɨ isɨhiyai katɨwunjawɨ dahomaiwɨse. Aiwɨ amɨ sahɨ waapoho naharitaatɨwɨho nandaatɨwɨhandapɨ maarɨho namunyawɨse. Saiwa kamaiwɨ tɨtɨhɨ gaahaiwa katɨwunjɨtaatɨwe undɨtaape. \v 4 Kaundisamɨhɨ amɨ kiya asɨhiya aunɨhiya kinyɨ katɨpunjingɨha nepawɨ asɨhiya gwɨnyaahiya apwainyɨhiyai katɨwunjisaihɨ amɨ kiya atiwɨ nepɨ baiwɨ warisaisunɨ amɨ kiyaamɨ manyinyaisunɨ maarɨho nunyawɨ gaahatɨ kawito. \v 5 Aiwɨ amɨ kiya kiyaamɨ ambɨpatamɨ maaritiwaiwa baiwɨ ipɨhatiwɨ jatɨtaatɨwo. Aiwɨ amɨ kiya kɨhiyaisawɨ dahomaiwɨ aŋɨnɨ ainahiyɨhiyaatɨtaatɨwo. Aiwɨ kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ napaitariwɨ otɨpɨpatɨ baiwɨ kaitaatɨwo. Aiwɨ amɨ warisaamɨ pɨwɨha kaundotɨha napaitɨwɨ atɨwiwɨ kaundohɨpɨpa kaitaatɨwo. Saiwɨ kiya kaisaihɨ isɨhiya usa kiyaamɨ gaahatɨ wanɨhatɨ mmonawa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akaahe tɨwɨ gwɨnyaawaawɨ kiya wɨndɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ sisɨpɨhɨmaatɨto. \s1 Pɨwɨha Gwɨnyaahiya Wainyɨhiyaapɨhaare \p \v 6 Amɨ usɨhiya gwɨnyaahiya wainyɨhiyaisangi pɨwɨha kɨma naasɨka kaunde. Kaundisamɨhɨ kiya kiyaamɨ ambɨpatamɨ maaritiwaiwa baiwɨ ipɨhatiwɨmapɨ jatɨtaatɨwo. \v 7 Aimbɨ amɨ kɨnyɨ kɨwahongisangi nasisoaarɨ gaahaiwaahɨhɨ kaimɨ numwe. Saisamɨhɨ isɨhiya kɨnyɨ gaahaiwa nahatewa kaingɨwaiwa baiwɨ gisopɨ nepɨ kaiwa kaito. Aimbɨ kɨnyɨ pɨwɨha katɨpunjapaahura pɨwɨha baimbɨ akaahaahɨ katɨpunjapaapɨ pɨwɨha akaaha nahata ausaapɨ kaunde. \v 8 Aimbɨ amɨ kɨnyɨ pɨwɨha nehɨ tɨtɨhɨ akaahaahɨhɨ katɨpunje. Saimbɨ kɨnyɨ gaahatɨ kaisamɨhɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanangi isɨhiya nyapatitotɨwiyawa, kiya gaahatɨ kiyauhɨ nyahɨ maipɨhatɨ kawisono, tɨwɨ mausonɨhɨ nyapɨ pɨwɨha maipɨha wɨndɨ kamaanyatɨtaatɨwo. \s1 Otɨpɨpatɨhiyaapɨ Pɨwɨhaare \p \v 9 Aimbɨ amɨ otɨpɨpatɨhiya nawɨho namepɨ nehɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiyai watɨpɨtɨpɨ kaunde, kiya kiyaamɨ awaisawɨhiyaamɨ pɨwɨha nahatewa kaundohɨwaiwa baiwɨ atɨwiwɨ japepihɨrɨto. Aiwɨ amɨ kiya kiyaamɨ awaisawɨhiya otɨpɨpatɨ sapa kanyito tɨwɨ maaritɨwɨ gwɨnyaahohɨpɨpa baiwɨ kawito. Aiwɨ amɨ kiya kiyaamɨ awaisawɨhiya pɨwɨha kaundisaihɨhaapɨ wihoaaŋɨ nepɨ yahwɨwɨ wɨretɨmundɨtaatɨwo. \v 10 Aiwɨ amɨ kiya kiyaamɨ awaisawɨhiyaamɨ wapa otɨhatɨhapɨ nɨnaasonyaahɨ ikonɨwɨ namausaito. Saiwɨ ikopa kamaiwɨ tɨtɨhɨ ainahiyɨhiya itatamanɨwɨ kahapaamapɨpa iwinjatisaihɨ kiyaamɨ awaisawɨhiya, nyamɨ otɨpɨpatɨhiya gaahiye tɨwɨ maaritɨtaatɨwo. Kiya saiwɨ gaahatɨ kaisaihɨ isɨhiya usa mmonawaawɨ wipaiwɨ wanɨhɨretɨ kaisaihɨ Autaahaatɨho nyangi japɨhɨ nanyamaasɨhomɨ pɨwɨha katawaunjohɨhaapɨ mmonawa tɨtɨhɨ akaahe tɨwɨ gwɨnyaitaatɨwo. \s1 Nyahɨ Ainahiyɨhiyaanɨnɨ Bindahaawɨ Kɨraisiho Japɨhɨ Napɨtaisɨ Jatɨtɨhaawo \p \v 11 Gɨwunyaahohiyɨhiyai kɨnyɨ watɨpɨtɨpɨ pɨwɨha akaaha katɨpunjehɨtotɨmandɨ apaapɨmaahe, Autaahaatɨho isɨhiya nahatiya yapɨpatambɨhiyai gaahatɨ kawɨsatɨ Jisaasihoai natausaasihɨ kɨmaapɨ yapɨpataapɨhɨ nasataise, isɨhiyai japɨhɨ maipɨhandaatɨhapɨ numwaitando. \v 12 Autaahaatɨhomɨ gaahatɨ kanyipatɨ nanyisataise saitɨhaawo. Autaahaatɨho wɨndɨ maarɨmitiwaiwa kamaaya namaitɨhaawe. Iyataatɨ amɨ nyamɨ ambɨpatamɨ maaritirɨhɨretɨ japepihɨra kiyohɨpatamatiyaatɨ wɨndɨ kamaitɨhaawo. Iyaatɨ amɨ nyamɨ ambɨpatamɨ maaritiwaiwa daahɨ ipɨhatisaatɨ tɨtɨhɨ gaahaiwaahɨ nahatewetɨ kiyaatɨ Autaahaatɨhomɨhiyaanimataatɨ wanɨ kɨmura yapɨmbataapɨhɨ bimɨtɨhaawo. \v 13 Nyahɨ siyaatɨ kiya awaindɨhandɨ maaritɨtɨhaahandɨ nanyoaipaitandɨhandapɨ jatɨtɨhaawo. Sandɨ nyamɨ Awaisɨho Autaahaatɨho watɨpɨho japɨhɨ nanyamaasɨho Jisaasiho komɨ yundanyaahaisatɨ japɨhɨ napɨtandɨhandapɨ jatɨtɨhaahandapɨto. \v 14 Jisaasiho so nyahɨ nahatiyaanapɨ nyangi nyatatamanatɨ nanyamaitandɨ komɨ ambɨpatɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nunyanataise. Nunyainjɨtɨhandaahɨ netɨ gaahiyaanenyamataise. Nyahɨ noaipawaatɨ tɨtɨhɨ komɨhiyaanimataatɨ gaahaiwaahɨhɨ kaitɨhaahandapɨ apɨpaahɨ maaritaamaitɨhaawo. \p \v 15 Saiwa aimɨ kahɨtohɨwiwa namaamɨhaapɨ koŋɨnɨhɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai nasisoaarɨ katɨpunje. Pɨwɨha akaaha katahunjotɨha baiwɨ atiwɨ nepɨ japepihɨrɨta watɨpɨtɨpɨ kaunde. Aimbɨ amɨ isɨhiya pɨwɨha akaaha ka atiwɨ gwɨnyaawaahandɨ kandɨ pɨwɨha akaaha kai ahosumwahohiyɨhiyai amɨ kɨnyɨ tɨtɨhepumapɨ kaunde. Saiwa kɨnyɨ andɨtitɨpɨ watɨpɨhoŋɨ awaisɨhoŋimatɨpɨ watɨpɨhandisapɨ kaisamɨhɨ isɨhiya gi gisonawaawɨ, utaaho watɨpɨhandisa kiyataisɨ komɨ pɨwɨha akaaha kandaase, tɨwɨ gwɨnyaitaatɨwo. \c 3 \s1 Kɨma Pɨwɨma Kɨraisihomɨhiyaanɨnɨ Gaahaiwa Andɨtitaatɨ Kiyaatɨ Bimɨtɨhaahandapɨhaare \p \v 1 Kɨnyɨ baimbɨ isɨhiyaisɨ gwɨnyaitaatɨwɨhaiwa jɨhaatɨ kaunde. Kaundisamɨhɨ kiya baiwɨ kiyaamɨ gamanɨhomɨ pɨwɨhaunɨ amɨ gamanɨhomɨ otɨpɨpatɨhiyaamɨ pɨwɨhaunɨ baiwɨ atɨwiwɨ japepihɨrɨto. Aiwɨ amɨ kiya otɨpɨpatɨ nahatewa baiwɨ kaitaatɨwɨ tɨmetɨtaatɨwo. \v 2 Aimbɨ amɨ kɨnyɨ baimbɨ kiyaisɨ kaunde kiya isɨhiya usaapɨ maipɨhaiwa katɨwɨ wɨndɨ itɨhɨmaatɨtaatɨwo. Aiwɨ amɨ kiya itɨhɨnnɨwɨ amɨ tɨmundaatɨwo. Kiya itɨhɨmanɨwɨ nehɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ bɨpisɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ bimɨtaatɨwo. \p \v 3 Nɨnɨ sandɨ katohɨtɨmandɨ, jɨhura nyangisangi biyaatɨ gwɨnyaitɨhaahandɨ owetihɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nemawaahiyaane. Iyataatɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ jaiwɨnyatihɨ naharisaatɨ kɨhaiwa kɨhaiwa kiyahaayo. Kiyonɨhɨ nyamɨ ambɨpatɨ maarɨho gwɨsɨhaamɨ maaritindɨhandɨ noaipatɨ apɨpaahɨ watɨpɨndaatɨ nyamɨ maarɨho kaiwaapɨ nyandotaise. Aihɨ nyahɨ isɨhiya usaapɨ itɨhɨta mɨmaipiya usonaatɨ amɨ isɨhiya usa kahapaamapɨpaisahiyaisɨ usonɨhaawɨ kiyaapɨ aponyahiyaane. Iyaatɨ amɨ nyamɨ tiworisa nyapɨ itɨhɨtɨwɨ pohipɨnyisauhɨ amɨ nyahɨ yawanaanɨsangi naasɨkatɨ kiyaatɨ itɨhɨna pohipinaahiyaane. \p \v 4 Siyonɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨho nyangisɨ japɨhɨ nanyamaasɨho nyangisɨ maarɨho apɨpaahɨ nanyinyatɨ nyamɨ naisohoematataise. Ko siyatɨ kaindɨhandɨ nyamɨ ndɨhetɨ auta noaipasɨtɨmandɨ kandaahɨ nyangisɨ japɨhɨ nanyamaataise. \v 5 Autaahaatɨho nyangisɨ japɨhɨ nanyamaasɨtɨmandɨ, nyahɨ biyaatɨ bindɨhaawɨ gaahaiwaahɨhɨ kiyonɨhɨ nyasonatɨ gwɨnyaataatɨ kandapɨ japɨhɨ nanyamaataamaise. Owetise. Nyahɨ wiwa gaahaiwa kaitɨhaahandɨ apɨpaahɨ owetihɨhandɨ kandɨ ko nyapɨ maarɨho asɨpɨnyindɨhandaahɨ nyangisɨ japɨhɨ nanyamaataise. Autaahaatɨho nyamɨ maipɨhaiwa bausatɨ nenyamasɨhɨ nyahɨ noaipawaatɨ wanɨhiyaanɨnɨ manyinyaanimatahaayo. Aihɨ Itɨpɨho Gaaho asiyaanimatɨtɨhaahandɨ nanyinyataise. \v 6 Jisasɨ Kɨraisiho nyangisɨ japɨhɨ nanyamaasɨhomɨ otɨpɨpatɨ awaindɨhandɨ kaindɨhandaahɨ Autaahaatɨho Itɨpɨho Gaahomɨ watɨpɨhandɨ waatɨ tisaahɨwatɨ nanyinyataise. \v 7 Ko siyatɨ kaindɨmandɨ nyamɨ maipɨhaiwa nahatewa nenyamatɨ nyangisɨ nisɨhiyaatɨ gaahiyaatɨ ainahiyɨhiyaate, nyatɨtande, Jisasɨ Kɨraisihomɨ maarɨho nyapɨ asɨpaindɨhandaaho. Iyatɨ amɨ ko nyapɨ Apɨho nanyamɨhainjɨtɨhandapɨ siya asɨyaimatɨwɨ nasisoaarɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ naitaapo, tatɨ aimɨ ko katatɨ ahɨnyihɨhiyaane. Sandɨ asiyaanimatɨtɨhaahandɨ naito taatɨ nyahɨ gwɨnyaawaatɨ jatotɨhandɨhɨ naito. \p \v 8 Kɨma pɨwɨma nɨnɨ aimɨ kandɨ jɨpatɨpiyohɨma tɨtɨhɨ akaahaare. Isɨ ka kiyaisɨ kɨnyɨ baimbɨ ausaapɨ kaundɨtaapɨ nɨnɨ maaritataayo. Saimbɨ kaisamɨhɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kiyaamɨ gwɨsɨha maarɨho tɨtɨhɨ gaahaiwaahɨhɨ kahatamatɨpetahaiwa kaitaatɨwɨhandɨ notɨ kiyaamɨhetɨ watɨpɨtɨtando. Iyataatɨ saiwa gaahaiwa isɨhiyaisɨ nga biyatɨ gaawimatɨtandɨhaiwe. \v 9 Iyataatɨ isɨhiyaamɨ kɨhaiwa kɨhaiwa katɨwɨ nasenɨhotɨhandunɨ, amɨ saisatoyaamɨ ambɨpatɨ ahiyawɨ pɨwaatotɨhandunɨ, amɨ itɨhapɨpaunɨ amɨ Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpaapunɨ itɨhɨnnɨwɨ kiyohɨwaiwa saiwaisɨ kɨnyɨ namasisɨ gisɨ kaanɨhɨ yandɨhɨ bime. Iyataatɨ nyahɨ saiwaapɨ aimɨ gɨnyunyaatahiyaane. Saiwa nyahɨ gaahaiwa kaitɨhaahandapɨ netɨ gɨnyunyaatɨ nanyisɨtandɨhaiwaamaahe. Owetise. \p \v 10 Iyataatɨ utaaho wo maipɨhaiwa kɨhaiwa kiyatɨ netɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ tipɨtapaahaara kaisɨhoai baimbɨ yataira tɨtɨhepumape. O kɨnyɨ saimbɨ tɨtɨhepumasamɨhandɨ kandɨ ko wɨndɨ biyatɨ atɨhomaahisonaahɨ gaasɨ koai ahosumapɨ namɨhaapusoaase. \v 11 Kɨnyɨ gwɨnyaape. Isɨhiya saiwɨhiya siya daihɨra tɨtɨhɨ gaahɨra namasisɨ aimɨ maipɨhɨra nowaayopo. Iyataatɨ komɨ maipɨhandɨ kaindɨhandɨ kandɨ netɨ koaisɨ nusopɨsasataise. \s1 Pɨwɨha Ipotɨhaare \p \v 12 Isɨ nɨnɨ Atemaasihoaisangi amɨ Titikaasihoaisangi kɨnyapɨ nandusaasisanaahɨ kɨnyɨ ketɨ kuraanɨhɨ dosisɨ nɨngisenda Nikoporisihandaahapɨ namme. Kɨnyɨ aimɨ gwɨnyaapɨhoŋe. Mbɨpa waatɨ mbwaataatɨ durɨhɨrɨ waatɨ tiwayaatɨ kiyonaahɨ Nikoporisihanda bimɨto hɨtɨtɨ kahɨtonɨho. \v 13 Utaaho kɨmo Romɨhiyaamɨ wɨnɨhapɨpaapɨ biyatɨ kataunjisɨho Sinaasihoaisunɨ amɨ Aporosihoaisunɨ kɨnyɨ baimbɨ daihɨra kuramɨ napɨtaatɨmɨhɨra daupwɨ natɨpusoaase. Saimbɨ kaisamɨhɨ kurɨ daihɨraapɨhapaapɨ wɨndɨ nenoaahɨmetɨtaatɨmo. \p \v 14 Nyamɨ isɨhiya Jisaasihopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nahatiyai kaunde, isɨhiya usa kahapaamapɨpa wapa andɨtɨwihonɨhɨ bimɨtaatɨwɨhapa nausetɨtonɨhiyai numwɨtaatɨwɨhandapɨ andɨtitɨwɨ baiwɨ otɨpɨpatɨ kaitaatɨwɨhandapo. O kiya saiwa wɨndɨ kamaiwɨ nehɨ bindawaawaahɨ Autaahaatɨhomɨhɨretɨ wɨndɨ minjapepihɨrɨtaapo. \p \v 15 Isɨhiya Autaahaatɨhopɨ nisataiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kɨmbɨhɨ nɨngisawɨ maasɨ bimohiyɨhiyaunɨ amɨ nɨnunɨ gisɨ ipɨhɨrete hɨtahaato. Isɨ amɨ nyamɨ ipɨhɨrete hɨtotɨhandɨ nepapɨ sapɨhɨ nyamataiwɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nyamɨ naisɨhiyaisɨ ipɨhɨrete unde. \p Autaahaatɨho gaahatɨ kasisatɨ jatatamanatɨ jainjaatɨ bimone undatɨ Porɨho Taitaasihoai kaundataase.