\id ROM - Aŋaataha-Ainde NT -Papua New Guinea 2003 (DBL 2014) \h Romɨhiya \toc1 Porɨho Romɨhiyaapɨ Utɨpɨmandɨ Kɨmandɨ Jɨpatɨpaindɨhande \toc2 Romɨhiya \toc3 Rom \mt1 Romɨhiyaapɨ Utɨpɨho \mt2 Porɨho Romɨhiyaapɨ Utɨpɨmandɨ Kɨmandɨ Jɨpatɨpaindɨhande \imt1 Kɨmandɨ Romɨhiyaapɨ Utɨpɨmandapɨ Nesɨpɨhande \ip Awaisɨhomɨ pɨwɨha awusaitandɨ natausaasihɨ pɨwɨha nesi naisɨho Porɨho utɨpɨhaiwa Autaahaatɨhomɨ pɨwaahaiwa 13, 14 kiyahaiwa jɨpatɨpiyataise. Romɨhiyaapɨhaunɨ Korindɨhiyaapɨ utɨpɨhandɨ jɨhandunɨ kapɨhandunɨ Tesaronaikaahiyaapɨhandunɨ amɨ Timotehopɨhandunɨ Taitusihopɨhandunɨ Pirimonɨhopɨhandunɨ saiwa Porɨho jɨpatɨpiyataise. Aihɨ amɨ isɨhiya usa gwɨnyapenawaawɨ pɨwɨha Ipɨruhiyaapɨha Porɨho kɨmɨko jɨpatɨpiyahaare tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \is1 Romɨhiyaapɨ Pɨwɨha Napɨmasataise \io1 Porɨho utɨpɨho kɨmo jɨpatɨpaisɨmopɨ tanyaaha nesɨpatɨ ausaatɨ katisɨha (1:1-17) \io1 Woho apopaatɨ sawaho sawahaamɨ andɨtitindɨhanda asɨtimatɨtandɨhandɨ wɨndɨ namaitaise tisɨha (1:18–3:20) \io1 Nyahɨ asɨtimatɨtɨhaahandɨ naitɨhaahandamɨ tanyaaha nyahɨ Kopɨ biyaatɨ gɨwunyaahotɨhandaahe tisɨha (3:21–4:25) \io1 Nyahɨ Jisaasihoaisaatɨ tɨmaamaitaatɨ kiyaanɨnɨhɨ bindɨhaawɨ asɨtimatɨtɨhaahandamɨ daihɨra mmonainja nutɨhaawo tisɨha (5:1–8:39) \io1 Ipotɨhura Autaahaatɨho Isɨraherɨhiyai japɨhɨ gaatatɨ numwaahonɨhɨ kiya napɨwɨ kopɨ gɨwunyaitaapo tisɨha (9:1–11:36) \io1 Gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ kaiwɨ bimɨtaatɨwɨhɨretapɨ katisɨha (12:1–15:13) \io1 Porɨho isɨhiya usai asisɨha gaahure undatɨ komɨ pɨwɨha owemasɨtɨhandapɨha (15:14–16:27) \c 1 \s1 Autaahaatɨho Otɨpɨpatɨ Naninyatɨ Natanoaasindɨhandapɨ Katɨtandiyo \p \v 1 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ aunahɨpatɨ awaipatɨ taunɨhandɨ Romɨhanda bimohiyɨhiyaate, nɨnɨ Porɨhonɨnɨ sapɨ utɨpɨmandɨ kɨmandɨ jɨpatɨpiyataayo. Iyataatɨ nɨnɨ Kɨraisɨ Jisaasihomɨ nehɨ otɨpɨpatɨhonɨnɨ ko kahapaamapɨpa katatɨ kiyaunjatɨ kaiwaiwaapɨha pɨwɨha gaaha wanɨha kopɨ ausaatɨ isɨhiyai kaundɨtandɨ Autaahaatɨho gaatatɨ nanɨmaatɨ nanɨmɨhanatɨ natanoaasisɨhonɨne. \p \v 2 Iyataatɨ Pɨwɨha Wanɨha Gaaha sa Jisaasiho katatɨ kaiwaiwaapɨha Autaahaatɨho jɨhura komɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyaamɨhetapɨ saiwa siyatɨ noaipaitaise tatɨ tɨmanatɨ jɨhɨ katihɨ komɨ pɨwɨha jɨhaatɨhɨ jɨpatɨpindisɨhaare. \v 3 Iyataatɨ sa pɨwa nehɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahopaahɨhɨtahaare. Iyataatɨ amɨ ko noaipatɨ utaahoematindɨhandɨhɨ Daawitɨhomɨ mwaaya satoyaamɨ jɨtɨpatetapɨ noaipataise. \v 4 Iyatɨ amɨ ko Autaahaatɨhotindɨhandɨhɨ Autaahaatɨho komɨ Itɨpɨhomɨ watɨpɨhandisatɨ anɨmwaahɨpatombɨ koaisɨ ahowimatɨ numwaataatɨ kandaahɨ kopɨ satatɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaaho watɨpɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandisahore tatɨ isɨhiyaisɨ netɨ nunjataise. Iyataatɨ so anɨmwaahɨpatombɨ nepaso nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihore. \v 5 Iyatɨ ko nɨngi andɨtɨniwatɨ komɨ otɨpɨpatɨ pɨwɨha naninyatɨ natanoaasisɨhonɨne. Sandɨ ko nɨngi sanindɨndɨ isɨhiya yapɨpatɨ nahandaahiyaisɨ numwaatɨ komɨ pɨwɨhaatɨhemasanɨhɨ kiya kopɨ gɨwunyaapɨ atiwɨ nepɨ komɨ pɨwɨha gaaha wanɨhaamɨ otɨtɨhɨ pɨnuwɨ japepihɨrɨtaatɨwo. \v 6 Amɨ sahɨ Romɨhandaahiyaatangisangi Jisasɨ Kɨraisihomɨhiyaatimatɨtaatɨwɨ Autaahaatɨho aimɨ gaasatisawɨhiyaati maawe. \p \v 7 Sahɨ Romɨhanda bimohiyɨhiyaatɨ Autaahaatɨho maarɨho nasamisawɨhiyaatɨ komɨ apohɨpataatɨhapɨhiyaatɨ komɨhiyaatimatɨtaatɨwɨ aimɨ gaasatisawɨhiyaate, nyamɨ Apɨho Autaahaatɨhounɨ, nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihounɨ sangi gaahatɨ kasimɨ sahɨ andɨtitɨwɨ maarɨho napaisaatɨtanɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ nasamɨtaise. \s1 Romɨhandaahiya Kɨraisihopɨ Gɨwunyaahohɨtɨhandapɨ Porɨho Autaahaatɨhoai Gaahoŋe Gaare Undataase \p \v 8 Wuwanɨ nɨnɨ namasatɨ sangi sandɨ kasatɨtandiyo. Sahɨ Jisasɨ Kɨraisihopɨ baiwɨ gɨwunyaahohɨtɨhandapɨ isɨhiya pɨwɨha nesi yapɨhɨ nahanda gaamapɨ kanɨhauhɨ kandapɨ Jisasɨ Kɨraisihomɨhetapɨ nisɨ Autaahaatɨhoaisɨ nɨnɨ, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undataato. \v 9 Iyataatɨ nɨnɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundataahura sapɨ nasɨsoaarɨ gɨsunyaatɨ gaapundatoandaayo. Siyonɨhɨ Autaahaatɨho komɨ Mwaahomɨ kata kaiwaiwaapɨ nɨnɨ ausaahohɨtɨhandaahɨ andɨtatɨ napamatɨ otɨpɨpatɨ kawisohɨho ninjahosɨ akɨte tɨtaise. \v 10 Saindɨ ipotaataatɨ wanɨ sangisɨ nɨnɨ napɨtɨ jasondandɨ gaapundataahura sawahomɨhandɨsɨ ko daihɨra wɨra daanuwɨtandaahɨ daanuwɨtandɨ nunjenataayo. \v 11 Sandɨ amɨ sangisɨ napɨtɨ jasonɨtɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhomɨhaiwaapɨ sangi jatatamanɨtɨ andɨtɨsaiwɨtandɨhandɨ nasamɨtandɨ nɨnɨ apɨpaahɨ maaritataate. \v 12 Napisanɨhɨ mmotɨnaatɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ nɨngisɨ nɨtatamanɨhonɨhɨ amɨ nɨnɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ sangi netɨ jatatamanɨtando. Iyonɨhɨ amɨ ususaanangi nyamɨ kopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ kandɨ andɨtisaihonɨhɨ amɨ nyahɨ ususaanɨ andɨtitɨtɨhaahandɨ naitɨhaawo. \v 13 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, kɨmandɨ sahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse, nɨnɨ sangisenda napɨtandɨ taahɨwaiwetɨ gwɨnyaataahandɨ kandɨ amɨ kahapaamapɨpa wapa jinjahɨra nanisapusɨhɨ namaaso. Isɨhiyaatɨ Judaahiyaamɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyaatamɨ isɨhiya aunahɨpa wiwaaraahiyaisɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaitaatɨwɨ komɨ pɨwɨhaatɨhemahohɨpatamataindɨ amɨ napɨtɨ samɨhatɨhɨ naasaipitɨ katɨ kaitando. \p \v 14 Iyataatɨ nisɨ ikwɨraatɨhɨ otɨpɨpatɨ awaipatɨ naaŋɨhandɨ isɨtɨhonɨne, isɨhiya nahatiyaisɨ Jisaasiho katatɨ kaiwaiwaapɨha pɨwɨha ausaatɨ kaundɨtando. Isɨhiya amɨtɨha gaaha owehiya nahɨriwɨ monɨwɨ yamwaasɨha anɨpataatɨhɨ bimohiyɨyaisunɨ amɨ isɨhiya amɨtɨha gaaha gwɨnyaapɨ mmonɨwɨ awaiwaiwa kaiwɨ bimohiyɨhiyaisunɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kaundɨtando. \v 15 Otɨpɨpatɨ siyahaiwa ikwɨraatɨhɨ ahɨnotihɨhonɨnisɨ amɨ sandɨ kandapɨ sahɨ aunahɨpa awaipatɨ Romɨhanda bimohiyɨhiyaatangisangi Kɨraisihopɨ pɨwɨha ausaatɨ kasatɨtandɨ nɨnɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ asakaindɨ maaritataayo. \s1 Pɨwɨha Gaaha Wanɨha Jisaasiho Katatɨ Kaiwaiwaapɨha Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨhomɨ Watɨpɨhande \p \v 16 Pɨwɨha Jisaasiho katatɨ kaiwaiwaapɨhaatɨhɨ nisɨ maarɨho ambɨpatɨ ahiyatɨ anɨtindɨ isɨwatataayo. Amɨ ka isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaasaihɨhiyaisɨ japɨhɨ numwaitandɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨtiho. Pɨwɨha ka Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ namasatɨ Judaahiyaamɨhatɨhɨ noaipatɨ amɨ kiyaamɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyaisangi maawɨ japɨhɨ numwaitandɨhaatiho. \v 17 Iyatɨ amɨ pɨwɨha sa ka Autaahaatɨho isɨhiyaisɨ sahɨ nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhiyaatɨ saasanotahiyaate, undɨtandɨhandɨ netɨ siyatɨ ausaimanataise, isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandaahɨhɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate, undataase. Amɨ kiya kiyaanɨhɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaapɨ naisaihaahɨ Autaahaatɨho sahɨ saasanotahiyaate undindɨhandɨ kandɨnɨhɨ ahotɨmɨ nutaise. Amɨ kɨmandɨ kandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨha wa satise: \q1 “Isɨhiya usa Kɨraisihopɨ kiyaamɨ gɨwunyaahohɨtɨhanda Autaahaatɨho kiyaisɨ, ‘Sahɨ tɨtɨhiyaatɨ saasanotahiyaate,’ undisawɨhiya nga nasɨsoaarɨ bimɨtaapo,” \rq Abakukɨho 2:4\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise. \s1 Isɨhiya Nahatiya Maipɨhandɨ Kaiwɨ Autaahaatɨhoaisɨ Ahosumwawaayopo \p \v 18 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhoaisɨ isɨhiya nahatiya ahosumwapɨ maipɨhandɨ kiyohɨtɨhandapɨ apɨpaahɨ Koaisɨ apowindɨhandɨ Autaahaatɨho yamahɨpataatɨhapɨ ausaimanataise, amɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwaara Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akɨtɨha akaaha nahataisɨ nepɨ ipɨhatisohɨtɨhandapɨ wihoaaŋɨhandɨ maipɨhandɨ kiyai numwɨtando. \v 19 Autaahaatɨho kiyaisɨ wihoaaŋɨhandɨ maipɨhandɨ numwindɨndɨ apaapɨmaahe, kiya kopɨ mmowɨ gwɨnyaitaatɨwɨhaiwa aimɨ auta ausaimanɨnataise amɨ Autaahaatɨho sawaho aimɨ netɨ nunjiho. \v 20 Iyatɨ wuwanɨ yeyetatɨ Autaahaatɨho yamɨhapatunɨ yapɨpatunɨ amɨ kahapaamapɨpaunɨ kiyatɨ ahaisururaapɨ wapa auta namoaipatɨ noaasandiwaiwa komɨ watɨpɨhandɨ watɨpɨhaiwa kiyatɨ kandɨnɨhɨ jinjahɨra ahotindɨhandɨ amɨ Autaahaatɨho nehɨ sawahometirɨhɨretapɨ isɨhiya aimɨ auta mmonɨmɨ nasawaatawaayopo. Kahapaamapɨpa Autaahaatɨho kiyatɨ ahaihɨ auta ahotiwaiwetapɨ wapa noaasandimbɨpaapɨ isɨhiya aimɨ mmonɨwɨhiyaare. Isɨ kiya Autaahaatɨhoai wɨndɨ samundɨtaapo kinyapɨ Autaahaatɨho so bindataise taatɨ nyahɨ apɨpaahɨ wɨndɨ moho mundɨtaapo. Apɨpaahɨ owetɨtaise. Isɨ kiya wɨndɨ samundɨtaapo. Autaahaatɨhopɨ ko nyamɨ maipɨhaiwa mose taatɨ kiyahaayo mundɨtaapo. \p \v 21 Autaahaatɨho bimindɨhandapɨ kiya aimɨ mmonawaahandɨ kandɨ ko Autaahaatɨho apɨpaahɨ akɨtɨhoso tɨwɨ wɨndɨ gɨmaawunyaahopo. Aiwɨ amɨ kiya koaisɨ wɨndɨ saundɨwɨ, “Kahapaamapɨpa nahatewa kɨnyɨhɨ kiyapaise,” undɨwɨ gaare mundopo. Owetise. Kiya wɨndɨ samaiwɨ daahɨ kiyaamɨ amɨtɨha omaŋɨtɨtɨhɨ nipɨtatɨ apɨpaahɨ asɨhatamataise. \v 22 Kiya satɨwɨ, “Nyahɨ amɨtɨha gaaha gwɨnyaitɨhaahandɨ nesi kaitɨhaahɨra mmonaahiyaanɨne,” tawaahandɨ kandɨ daahɨ kiya noaipapɨ apɨpaahɨ isɨhiya naharɨhatɨmaare. \v 23 Aiwɨ Autaahaatɨho jinjapɨhɨ asoho konɨhɨ bimisɨhopɨ wɨndɨ baiwɨ gɨwunyaapɨ gaapundɨwɨ mepɨ autaahepumwaamahopo. Kopɨ nanɨpimapɨ nehɨ sɨwipatɨ isɨhiya napopɨ owetohiyɨhiyaamunɨ kohasɨpɨhomunɨ akwɨranɨhomunɨ nepɨ oturɨwɨ kaiwɨ kaiwaapɨ gɨwunyaapɨ atotɨpɨwesawɨ gaapundɨwɨ mepɨ autaahepumwawaayopo. \p \v 24 Kiya siyauhɨ namatɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ netɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maipɨhaiwa apɨpaahɨ ainjotahaiwa gwɨnyaahohɨwaiwa kaitaatɨwɨhatɨhemataise. Aihɨ kiya kiyaamɨ ambɨpatɨ maarɨho katɨhɨ nesi nandaapɨ apɨpaahɨ ainjotatɨ maipɨhapa usɨhiya sawana amɨ asɨhiya sawana kiyaamɨ ambɨpatɨ nepɨ mɨmaipaiwɨhaiwa ahoyanɨwɨ kaiwɨ namɨnɨwɨ kainawaayopo. \v 25 Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akaaha namapɨ nanɨpimapɨ jaipɨpa nepɨ maapɨ ko kiyatɨ ahaiwaiwai Autaahaatɨhoemapɨ kaiwaapɨ atotɨpɨwesawɨ gaapundɨwɨ mepɨ autaahemapɨ kaiwaamɨ asɨmwaatɨtɨhɨ pɨnowaayopo. Autaahaatɨho kahapaamapɨpa amɨ isɨhiyai kiyatɨ ahaisɨhoai kiya ko kiyatɨ ahɨwisawɨhiya wɨndɨ atotɨpɨwesawɨ gaapundɨwɨ mepɨ autaahepɨmumwahopo, kiya koaisɨnɨhɨ nasɨsoaarɨ akɨtɨnɨhɨ mepɨ Autaahepumwaitaatɨwɨhoaiso. \p \v 26 Sandɨ siyauhɨ kandapɨ Autaahaatɨho isɨhiyaisɨ sawanaamɨ ambɨpatɨ maarɨho namasaatatɨ ainjotatɨ maipɨhaiwaatɨhemataise. Amɨ asɨhiya sandɨ usɨhiyaisawɨ tɨtɨhɨ namaatɨwɨ kainɨwɨ bitoaitaatɨwɨhɨretɨ namasi asɨhiya sawana asɨrɨ kɨhɨretɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ sawana isɨnɨwɨ namɨnɨwɨ kainawaayopo. \v 27 Amɨ sɨrɨ kɨretɨ usɨhiyaisangi asɨhiyaisawɨ namaatɨwɨ ambɨpatɨ tɨmaamaipɨ kainɨwɨ bitoaitaatɨwɨhɨretɨ namasi asɨrɨ kɨhɨretɨ nehɨ usɨhiya sawanaapaahɨhɨ kiyaamɨ maarɨho windotaise. Aiwɨ usɨhiya sawana kiyaamɨ ambɨpatɨ isɨnɨwɨ namɨnɨwɨ apɨpaahɨ ainjotatɨ maipɨhaiwa kainawaayopo. Saiwɨ kainawaawɨ kandaahɨ tɨtɨhɨ naitaatɨwɨ kiyohɨtɨhandɨ kandapɨ wihoaaŋɨhandɨ maipɨhandɨ newaayopo. \p \v 28 Amɨ kiya saiwɨ kiyauhɨ Autaahaatɨho nehɨ iwinjasɨhɨ kiyai kiya maipɨhaiwa amɨtɨha maarɨhoaatɨhɨ gwɨnyaahohɨwaiwa wapa akɨpɨpa gaahapa owehaiwa kiyawaayopo. Amɨ sandɨ kiya Autaahaatɨhopɨ pɨwɨha akɨtɨ katirɨhɨretɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandapɨ sandɨ wapa awaindɨhandɨmaahe tɨwɨ gwɨnyaahotɨhanda ko kiyai nehɨ iwinjataise. \v 29 Kiya kahapaamapɨpa apɨpaahɨ wɨndɨ tɨtɨhɨmetɨhandɨ amɨ maipɨhaiwa amɨ kahapaamapɨpa nehɨ sawanaapɨhapaapaahunyaahohɨtɨhandɨ amɨ isɨhiya usaisɨ nepɨ nusopɨsasɨtaatɨwɨ nasɨsoaarɨ maaritɨwɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ maarɨho amɨtɨhetɨ kɨpwɨndahiyaare. Amɨ mandɨtɨpɨpa amɨ isɨhiya siyɨhiyaisɨ tipɨ nemaitaatɨwɨhandɨ amɨ tundaatɨwɨhandɨ amɨ jɨnjaipɨtɨndaatɨwɨhandɨ amɨ isɨhiya usai maipɨhapa wihoaaŋɨ kawitaatɨwɨhandɨ kiyaamɨ amɨtɨhetunɨ ambɨpatɨ maarɨhoaatɨhɨ tɨsaindahiyaare. Iyatɨ pɨwɨha usaamɨha natɨpɨ nepɨ isɨhiyaamɨ dawaataatapɨ katɨwɨ kanɨwɨhiyaare. \v 30 Aiwɨ isɨhiyaamɨ ambɨpatɨ amɨ ambɨpatɨ amɨ dahopa nepɨ nusopɨsasɨtaatɨwɨ maipɨhaiwa katɨwɨ kanɨwɨhiyaare. Kiya Autaahaatɨhopɨ apousatɨ pohipaiwɨ isɨhiya usai wipɨwimatɨtaiso maatɨwɨ maipɨhaiwa pɨhɨtɨwɨ katɨwɨ kaiwɨ genanɨwɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ nepɨ awaindemapɨhiyaare. Aiwɨ daihɨra maipɨhaiwa kaitaatɨwɨhɨra taahɨrɨhɨraapɨ daapɨ nepɨ amɨ kiyaamɨ saniya sapiyai atɨhomaawiwɨ wɨretundɨwɨhiyaare. \v 31 Aiwɨ tɨtɨhapa amɨ tɨtɨhɨmetɨhapa kiya mmondaatɨwɨhandɨ amɨtɨha owetatɨ nahɨriwɨ amɨ wapa kaitaatɨwɨ pɨwɨha tɨmanɨwɨ katohɨpɨpa wɨndɨ kamaiwɨhiyaare. Aiwɨ amɨ isɨhiya usaisɨ kiya wɨndɨ gaahatɨ kamaawiwɨ amɨ wɨndɨ maarɨho nunyawɨ asɨpɨmaawiwɨhiyaare. \v 32 Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa satatɨ isɨhiya saiwɨ sɨretɨ kiyohiyɨhiya Autaahaatɨho kiyaisɨ nemahonɨhɨ napwɨtaapo tatɨ ahotimbɨpa mmonɨwɨhiyaare. Mmonɨwɨhiyaatawaahandɨ kandɨ mwɨtetɨwɨ kiya kahapaamapɨpa maipɨhaiwa kiyawaayopo. Aiwɨ amɨ nehɨ sandɨhɨhɨ kiyawaamaayopo. Isɨhiya usa saiwa maipiwa kiyohiyɨhiyaisɨ gaasɨ kaiwɨse undawaatopo. \c 2 \s1 Autaahaatɨho Isɨhiyai Netɨ Tɨtɨhɨ Tipɨtapaatɨ Usondaise \p \v 1 Sahɨ isɨhiyaatɨ nahatiyaatɨ isɨhiya usaisɨ pɨwɨha nepɨ yawutaapɨ tipɨtapaapɨ usohohiyɨhiyaate, naasoŋɨ naasongisɨ nɨnɨ pɨwɨha kahɨtɨtandiyonɨ baimbɨ atime, tɨtɨhɨmetatɨ maipɨhaiwa kɨnyɨ satɨpɨ, saiwa nɨnɨ wɨndɨ kamaindɨhonɨne tɨpɨ, kɨnyɨ wɨndɨ nepɨ namoaasɨtaise, kɨhomɨhonye. Kɨnyɨ baimbɨ atime, isɨhiya usaisɨ kiyaamɨ tɨtɨhɨmetatɨ maipɨhaiwaapɨ pɨwɨha nepɨ kiyaisɨ yawutaapaise. Siyapaapɨ sɨrɨ kɨretɨ kɨnyɨ kɨwahongisangi maipɨhaiwa kaimbɨhoŋɨsɨ kɨnyɨ kɨwahonyɨhetɨ pɨwɨha nepɨ yahutaatapaise. \v 2 Amɨ nyahɨ aimɨ mmonaahiyaane, isɨhiya setahaiwa tɨtɨhɨmetahaiwa kiyohiyɨhiyai Autaahaatɨho maipɨhaiwa wihoaaŋɨ nunyatɨ tɨtɨhɨ tipɨtapaatɨ usosɨho. \v 3 Amɨ kɨnyɨ utaahoŋɨ kɨwahoŋɨ maipɨhaiwa sɨkaiwa kiyapaahandɨ kandɨ usa kaiwa kiyohiyɨhiyaisɨ nepɨ tipɨtapaapɨ usohingonye, kɨnyɨ napitaimbunyaapaise? Kɨnyɨ Autaahaatɨho nɨngisɨ wɨndɨ netɨ tipɨtapaatɨ maanondaiso tɨpunyaapaino? \v 4 E kɨnyɨ Autaahaatɨho gaahandɨ awaindɨhandɨ nahinyatɨ wɨndɨ ketɨ gisɨ nemaahɨmatɨ konɨhɨ nehɨ ginjatɨmɨ naindɨhandɨ nehɨhande tipɨ nepɨ pohipaimbɨmapaino? Autaahaatɨho sandɨ gaahandɨ gisɨ kahimɨ naindɨndɨ kɨnyɨ kinyɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ japɨhɨ nepemaitɨtaapɨ kahisataise. Isɨ kɨnyɨ sandɨ mmonapaino, e owetiso? \v 5 Kɨnyɨ kinyɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhɨ daahɨ nepɨ watɨpɨtahoŋe. Siyapaapɨ kɨnyɨ wihoaaŋɨhandɨ naitaapɨhandɨ taapɨ nepɨ ahoyapaise. Isɨ sɨhɨ ipotɨ asisɨha Autaahaatɨho isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ komɨ apowindɨhandunɨ amɨ tɨtɨhɨ isɨhiyaisɨ tipɨtapaatɨ usondandɨhandɨ netɨ ausaimanɨhonɨhura kɨnyɨ wihoaaŋɨhandɨ kandapɨ naitaise. Saimbɨ naitaapɨhandɨ kɨnyɨ wanɨ taapɨ nepɨ awaindemapaise. \v 6 Amɨ sura Autaahaatɨho isɨhiya nahatiya naaso naasoaisɨ kiya kiyohɨwaiwaapɨ tɨtɨhɨ kɨretɨ wihoaaŋɨhandɨ gaahandisangi amɨ maipɨhandɨ isɨhiyai yaawɨhandisangi numwɨtaise. \v 7 Iyatɨ amɨ isɨhiya usa nehɨ gaahandɨhɨhɨ kiyaanɨhɨ mwɨtetɨwɨ kaiwɨ amɨ yamɨhapataatɨhɨ kiya Autaahaatɨhoaisawɨ bimɨtaatɨwɨhandapɨ daapɨ amɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ nga isɨhiyaamunɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ noaipaitandɨhandapɨ daapɨ amɨ wɨndɨ napopɨ owemetɨwɨ asɨyɨhiya kiyaanɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandapɨ daahohiyɨhiyai jinjahɨra nasɨsoaarɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ numwɨtaise. \v 8 Iyatɨ amɨ isɨhiya usa nehɨ sawanaapaahunyaapɨhiyaare. Aiwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akaahaapɨ pohipaiwɨ nemapɨhiyaare. Aiwɨ amɨ tɨtɨhɨmetimbɨpa kaitaatɨwɨ tɨtɨhɨtimbɨpai pohipaiwɨ namapɨhiyaare. Isɨ siyohiyɨhiyai Autaahaatɨho koai apowindɨhandaahɨ wihoaaŋɨhandɨ yaawɨhandɨ kandapɨ numwɨtaise. \v 9 Iyatɨ amɨ isɨhiya nahatiya maipɨhandɨ kiyohiyɨhiya naaŋɨhandɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ maarɨho apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yaawahandɨ naitaapo. Autaahaatɨho kiyaisɨ nunyonɨhɨ namasawɨ jɨhɨ Judaahiya nesaihɨ amɨ isɨhiya nahatiya Judaahiyaamɨ dawaataatɨhiyaisangi naitaapo. \v 10 Iyatɨ amɨ isɨhiya nehɨ tɨtɨhɨ gaahandɨhɨhɨ kiyohiyɨhiyai yamɨhapataatɨhɨ baiwɨ bimɨtaatɨwɨhandunɨ amɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ Autaahaatɨhomunɨ isɨhiyaamunɨ ndɨhetɨ nga tɨtɨhɨ autaahɨ ahotɨtandɨhandunɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ napaisaatɨtɨtandɨhandunɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ numwɨtaise. Namasatɨ jɨhɨ Judaahiyaisɨ nunyatɨ amɨ kiyaamɨ dawaataatɨhiyaisunɨ saiwa Autaahaatɨho numwɨtaise. \v 11 Amɨ Autaahaatɨho usaisɨ wɨndɨ mmonatɨ neusosahomaahe. Owetise. Isɨhiya nahatiyaisɨ nehɨ naasaipitɨ katɨ osamatɨ kawɨsahore. Isɨ amɨ sɨrɨ kɨretɨ ko isɨhiya nahatiyaisɨ netɨ tipɨtapaatɨ usondaise. \p \v 12 Autaahaatɨho Mosesihoai wɨnɨhapɨpa Judaahiyaapɨ numwimbɨpaamɨ ipaahaapɨ dawaataatɨ bindawaawɨ maipɨhandɨ kiyohiyɨhiyai kapaamɨ ipaahaapɨ Autaahaatɨho netɨ tipɨtapaatɨ usohonɨhɨ kiya owetɨtaapo. Iyatɨ isɨhiya Autaahaatɨho Mosesihoai wɨnɨhapɨpa numwimbɨpaatɨhɨ bindawaawɨ wɨndɨ minjapepihɨrɨwɨ maipɨhandɨ kiyohiyɨhiyai wɨnɨhapɨpa kapaamɨ pɨwɨhaaraahɨ Autaahaatɨho netɨ tipɨtapaatɨ usondaise. \v 13 Iyataatɨ amɨ isɨhiya wɨnɨhapɨpa nehɨ atihɨra atisohiyɨhiya Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ noaipapɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaamendaise. Owendaise. Isɨhiya wɨnɨhapɨpa baiwɨ atiwɨ amɨ kapa katirɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ isɨwatohiyɨhiya Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ noaipapɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaimatawaayopo. \v 14 Judaahiyaanamɨ isɨhiya dawaataatɨhiya nyapɨ wɨnɨhapɨpa Mosesihoai Autaahaatɨho numwimbɨpaapɨ wɨndɨ atɨhomiwɨ amɨ monɨwɨhiyaare. Saiwɨhiyaatawaahandɨ kandɨ nehɨ kiya gwɨnyaahohɨtɨhandaahɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa katirɨhɨretɨ wiwaara kiyawaayopo. Kiya Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa owetatɨ wɨndɨ monɨwɨhiyaandaahandɨ kandɨ amɨ wɨnɨhapɨpa kiya katirɨhɨretɨ nehɨ nanɨhaiwɨ gwɨnyaapɨ japepihɨrawaayopo. \v 15 Iyataatɨ kiya kaiwɨ daiwɨ bitohohɨtɨhandɨ netɨ siyatɨ nasoaanataise, isɨhiya wapa kaiwɨ japepihɨrɨtaatɨwɨ wɨnɨhapɨpa katiwaiwa kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ jɨpatɨpindataise tatɨ netɨ nasoaanataise. Iyatɨ amɨ kiyaamɨ amɨtɨha maarɨhoaisangi sandɨ akɨte tatɨ netɨ nasoaanataise. Amɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ gwɨnyaahohɨwaiwa wiwetɨ kiyaisɨ saundatɨ, “Sahɨ pɨwɨha naitaatɨwɨhandɨ ahotahiyaate,” undatɨ amɨ wiwetɨ kiyai saundatɨ, “Sahɨ ainahiyɨhiyaatisɨ pɨwɨha wa wɨndɨ namaitaapo,” undataase. \v 16 Aihɨ sandɨ siya kiyatɨ noaipaitaihɨ nɨnɨ Jisaasiho katatɨ kaiwaiwaapɨ pɨwɨha gaaha wanɨha netɨ ausaatɨ isɨhiyai kaundataato. Iyataatɨ sandaato, nɨnɨ pɨwɨha gaaha wanɨha ausaahohɨha katirɨhɨrɨ sɨrɨ kɨretɨ noaipataise, ndɨ kandaato. Aindɨ sandaato, asisɨha ipotɨhetɨ Kɨraisɨ Jisaasihomɨhetapɨ Autaahaatɨho kahapaamapɨpa isɨhiya omaŋɨtɨtɨhɨ noaasawɨ gwɨnyaapɨ kiyohɨwaiwa netɨ ausaimanatɨ tipɨtapaatɨ mmonatɨ wihoaaŋɨhandɨ numwɨtaise, ndɨ kandaato. \s1 Judaahiya Satɨwɨ Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ Wɨnɨhapɨpa Mmonaahiyaane Tɨwɨ Gwɨnyaawaayopo \p \v 17 Amɨ sahɨ isɨhiyaatɨ Judaahiyaatɨhɨ satɨwɨ, “wɨnɨhapɨpa nyangi nyatatamanɨtaiso,” tɨwɨ kapa baiwɨ isɨpɨ kapetɨ wɨrandawaayopo. Aiwɨ amɨ sahɨ satawaatopo, “nyahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaanɨne. Iyaatɨ nyahɨ komɨhinɨ detɨ bindɨhaayo,” tawaatopo. \v 18 Aiwɨ amɨ sahɨ wapa kaitaatɨwɨhaiwa Autaahaatɨho netɨ gɨsunyaasɨwaiwaapɨ mmonɨwɨ amɨ tɨtɨhɨ nga saasanotɨhapa sahɨ kaitaatɨwɨhapa wɨnɨhapɨpaatɨhapɨ aimɨ sahɨ mmonɨwɨ nepɨhiyaate. \v 19 Aiwɨ amɨ sahɨ aimɨ saiwɨ mmotɨnawaayopo: “Nyahɨ isɨhiya ndɨha niyotahiyai daihɨra nunjɨtɨhaahiyaane, tɨwɨ amɨ isɨhiya asahatindɨtɨhɨ bimohiyɨhiyai sisɨha tɨpowaatɨ autaahɨwiwa nɨwimaitɨhaahiyaanɨne,” tɨwɨhiyaate. \v 20 Iyatɨ amɨ sahɨ satɨwɨ, “Nyahɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ nahɨriwɨ monɨwɨhiyaisɨ kaiwa nunjaatɨ katawaunjaatɨ amɨ manyinya waimwaayai katawaunjohiyɨhiyaanɨne,” tawaatopo. Aiwɨ wɨnɨhapɨpaatɨhɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ tisaitatɨ ahotindɨhandunɨ Autaahaatɨho akɨtɨhopɨ pɨwɨha akaahaunɨ mmonɨwɨhiyaate. \v 21 Aiwɨ amɨ isɨhiya usaisɨ ikomaanɨwɨse undɨwɨ sahɨ katɨwunjawɨhiyaate. Isɨ napindapɨ sahɨ sawanaatɨ wɨndɨ katɨwɨmaasanɨhopo? Sahɨ pɨwɨha satɨwɨ, “Wɨndɨ ikomaanɨme,” tɨwɨ ausaapɨ katawaahandɨ kandɨ sahɨ ikonawaayopo. \v 22 Aiwɨ sahɨ satɨwɨ, “Asɨhiya amɨ usɨhiya usaamɨhiyaisapɨ ikonɨpɨ kamaime,” tawaahandɨ kandɨ sahɨ sawanaatɨ sandɨ kandɨ maipɨndɨ kiyawaayopo. Aiwɨ wapa isɨhiya oturɨwɨ namasawɨ sɨwipatɨ kiyauhɨhaiwaapɨ sahɨ pohipaiwɨ kahɨtɨwɨ noamawaahandɨ kandɨ kaiwaamɨ aŋɨhaiwaatɨhɨ nandaapɨ katɨhɨ wapa ahotihɨhaiwa sahɨ ikonɨwɨ nepɨhiyaate. \v 23 Aiwɨ amɨ sahɨ satɨwɨ, “Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa apɨpaahɨ gaahapaatihɨ mmonaatɨ newaahiyaanɨne,” tɨwɨ katɨwɨ genanawaahandɨ kandɨ sahɨ komɨ wɨnɨhapɨpa nepɨ sehɨmwaapɨ nusopɨsasohɨtɨhandaahɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ nepɨ apɨpaahɨ mɨmaipaiwɨ koai mawɨhandɨ nunyawɨ nepɨ nusopɨsasawaayopo. \v 24 Amɨ sandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨha wa satise: \q1 “Sahɨ Judaahiyaatɨ daiwɨ bitohohɨwaiwaapɨ isɨhiya samɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiya Autaahaatɨhopɨ sisɨpɨhɨtopo,” \rq Aisaiyaaho 52:5\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise. \p \v 25 Sahɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa baiwɨ japepihɨrawaawaahɨhɨ samɨ ambɨpatɨ namandipapɨ ahoaandindɨhandɨ sandɨ jatatamanɨtaise. O amɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa sahɨ wɨndɨ baiwɨ minjapepihɨrawaahandɨ kandɨ samɨ ambɨpatɨ namandipapɨ ahoaandindɨhandɨ sangi wɨndɨ maasɨtatamanɨtaise. \v 26 Iyataatɨ amɨ Judaahiyaatamɨ dawaataatɨ isɨhiya bimohiyɨhiya Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa baiwɨ japepihɨrisaihaahɨ Autaahaatɨho satatɨ, “Kiya ambɨpatɨ namandipapɨ ahoaandahiyaare,” tatɨ wɨndɨ kiyai mausondaiso? Amɨ kiya kiyaamɨ ambɨpatɨ wɨndɨ namandipapɨ ahɨmoaawaahandɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrisaihaahɨ amɨ kiyai ambɨpatɨ namandipandahiyaamatiyatɨ sɨrɨ kɨretɨ Autaahaatɨho usondaise. \v 27 Sahɨ Judaahiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa utɨpɨhoaatɨhɨ nepɨ jɨpatɨpaiwɨ samɨhatɨhɨ ahotatɨ amɨ samɨ ambɨpatɨ namandipapɨ ahoaandahiyaatɨtawaahandɨ wɨnɨhapɨpa nepɨ nopɨsasawaayopo. Sahɨ siyauhɨhandɨ kandɨ isɨhiya samɨ dawaataatɨhiya ambɨpatɨ nahomaamandipapɨhiya wɨnɨhapɨpa nehɨ nanɨhaiwɨ baiwɨ nepɨ japepihɨrawaayopo. Isɨ sandapɨ kiya samɨhetɨ pɨwɨha nepɨ yasutaitaapo. \p \v 28 Iyataatɨ amɨ isɨhiya diyaanɨhɨ tɨtɨhɨ Judaahiya akɨtɨnɨhɨ ambɨpatɨ namandipandatɨ ahoaandahiyaare? Isɨhiya nehɨ kiyaamɨ ambɨpatetɨ nehɨ yamaatɨ tiwatɨhaatɨ namandipanda ahoaandisawɨhiya siya Judaahiyaamaahe. Owetise. \v 29 Isɨhiya tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ Judaahiyaatohiyɨhiya kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhora noaipapɨ namandipandatɨ ahoaandahiyaare. Wɨnɨhapɨpaara yamaatɨ tiwatɨhaatɨhɨ ambɨpatetɨ namandipanda kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhɨ namandipanda ahoaandisawɨhiya siyaahɨhɨ Autaahaatɨhoaapɨhapɨ ambɨpatɨ awaipatɨ newaayopo. \c 3 \pc \v 1 Iyataatɨ amɨ isɨhiyaatɨ usaatɨ satɨwɨ nasendaapo, o amɨ siyonaahɨ Judaahiya isɨhiya kiyaamɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyaisɨ napindaahɨ daahepumwapɨ nusatipɨhaahopo? Tɨtaapo. Satɨwɨ amɨ kiya kiyaamɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ namandipapɨ kiyai gaahatɨ kiyawaayowo? Tɨwɨ nasendaapo. Aiwɨ amɨ satɨtaapo, ambɨpatɨ namandipatotɨhandɨ nehɨ ambɨpatamɨhandɨmetanaahɨ amɨ kandamɨ akɨtɨhandɨ gaahandɨ napindɨ noaipaitaisono? Tɨtaapo. \v 2 Amɨ sahɨ satɨtɨndapɨ nɨnɨ wihoaaŋɨhandɨ satɨtandiyo, kiya wiwa taahɨwaiwa taahɨwaiwetapɨ isɨhiya kiyaamɨ dawaataatɨhiyaisɨ nusatipɨhaawaayopo. Apɨpaahɨ awaindɨhandɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha Judaahiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ ahiyataise. Aihɨ Judaahiya kopɨ jatawaawɨ isɨhiyai katɨwunjawaayopo. \v 3 Iyataatɨ amɨ Judaahiyaamɨ usa Autaahaatɨho pɨwɨha kiyai numwisɨha wɨndɨ baiwɨ gɨmaawunyaapɨ miwatisaihaahɨ napitimatɨtaise? Autaahaatɨho isɨhiyaisɨ saiwa saiwa sawitando tatɨ gwɨnyaatɨ katatɨ tɨmaniwaiwa kiyaamɨ siyohɨtɨhanda netɨ nopɨsasɨnɨhonɨhɨ ko wɨndɨ netɨ itatamanatɨ kaiwa nga kamaitaiso? \v 4 Autaahaatɨho wɨndɨ siyatɨ kamaitaise. Amɨ isɨhiya nahatiya wiwetɨ jaipɨtisaihɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨhohɨ nahatewetɨ nehɨ akɨtɨhaiwaahɨhɨ katatɨ kiyahore. Iyataatɨ sandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ wa satise: \q1 “Autaahaatɨhonye, kɨnyɨ pɨwɨha katisamɨhaapɨ isɨhiya satɨwɨ komɨ pɨwɨha apɨpaahɨ tɨtɨhɨ akɨte tɨtaapo. Iyataatɨ amɨ isɨhiya gisɨ asɨretɨ jaipɨtɨwɨ satɨwɨ, ‘Kɨnyɨ sɨretɨ saiwa saiwa kaimbɨhoŋe,’ tɨwɨ pɨwɨha kɨnyɨhetemasaihɨ kaisɨ kɨnyɨ nepɨ tipɨndɨmapɨ tɨtɨhɨ ainahɨhoŋɨ saasanotahoŋɨ noaipaitaise,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 51:4\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise. \p \v 5 Iyataatɨ amɨ nyamɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa Autaahaatɨhomɨ tɨtɨhɨ saasanotiwaiwa netɨ ausaimanatɨ nasoaanɨhonaahɨ nyahɨ napitɨtɨtɨhaawe? Isɨhiya usa katohɨpatɨ newaatɨ nyahɨ satɨtɨhaawo? “Nyahɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa netɨ isɨhiyaisɨ siyatɨ, ‘Autaahaatɨho nehɨ tɨtɨhɨhosɨ amɨ tɨtɨhɨ gaahaiwaahɨhɨ kiyataise,’ undatɨ netɨ nunjonaahɨ amɨ Autaahaatɨho tɨtɨhɨmetahandɨ kiyatɨ nyamɨ maipɨhaiwaapɨ wihoaaŋɨhandɨ yaasɨhandɨ nyangi napindapɨ nanyinyataise?” tɨtɨhaawo. \v 6 Apɨpaahɨ owetise. Ko wɨndɨ tɨtɨhɨmetɨhandɨ kiyahomaahe. Isɨ amɨ Autaahaatɨho apɨpaahɨ tɨtɨhosɨ tɨtɨhɨ kiyatɨ nyahɨ Judaahiyaanangi nyamɨ maipɨhaiwaapɨ netɨ wɨndɨ tipɨtapaatɨ maanyonataataahɨ amɨ isɨhiya nahatiyaisɨ napindaahɨ napitiyatɨ netɨ tipɨtapaatɨ usondaisono? \v 7 Iyataatɨ amɨ samɨ usaatɨ satɨtaapo, “Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha newa japepihɨrɨtaano taatɨ katohɨrɨhɨretɨ wɨndɨ kamaayohɨtɨhanda Autaahaatɨho isɨhiyaisɨ saindɨ kawito tiwaiwa waatɨ auta noaipatɨ ko sawahoaisɨ netɨ nɨwimaatɨ awaindemahonaahɨ amɨ Autaahaatɨho napindapɨ nyangi satatɨ sahɨ maipɨhiyaate, nyatatɨ pɨwɨha nyamɨhetɨ netɨ yanyutaase?” tɨtaapo. \v 8 Amɨ sandɨ sahɨ satawaawaahɨ kɨmandɨ satɨwɨ, “Gwɨnyaawaawe, nyahɨ maipɨhandɨ pɨhɨtaatɨ kaitɨhaawo, kandetapɨ Autaahaatɨho sawahoaisɨ netɨ awaindemwaitandɨhandɨ nga pɨhɨtatɨ naito,” tɨwɨ gwɨnyaawaawe. Sandɨ satɨwɨ gwɨnyaawaawɨ nɨnɨ satohɨtɨndapɨ isɨhiya usa nisɨ ambɨpatɨ nepɨ nanopɨsasɨwɨ nisapɨ pɨwɨha katɨwɨ, “Porɨho isɨhiyaisɨ sandɨ kaitaatɨwɨ kataunjataise,” tɨwɨ asɨretɨ katawaatopo. Isɨ isɨhiya siya satɨwɨ gwɨnyaapɨ kiyohiyɨhiyaisɨ Autaahaatɨho tɨtɨhɨ nga maipɨhandɨ wihoaaŋɨ numwɨtaise. \s1 Isɨhiya Nahatiya Naasohɨ Naasohɨsangi Tɨtɨhɨ Saasanotahiya Apɨpaahɨ Owetamase \p \v 9 Amɨ sandɨ setisɨ nyahɨ Judaahiyaanɨnɨ isɨhiya nyamɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyaisɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ nusatipɨhaawaatɨ gaahiyaanɨnɨtindɨho? Apɨpaahɨ owetise. Judaahiyaanɨnunɨ isɨhiya nyamɨ dawaataatɨhiyaunɨ nauratɨhiyaatɨ nyamɨ maipɨhandɨ kiyohɨtɨhandɨ noaipatɨ nyamɨ awaisɨhoematatɨ nyainjatataise ndɨ aimɨ netɨ nasiso. \v 10 Iyataatɨ sandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨha wa satise: \q1 “Isɨhiya nahatiya naasohɨ naasohɨsangi Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotahiya apɨpaahɨ owetamase. \q2 \v 11 Iyatɨ amɨ tɨtɨhape tɨtɨhɨmetɨhape tɨwɨ mmonɨwɨhiya apɨpaahɨ owetatɨ amɨ Autaahaatɨhopaahaiwɨhiya apɨpaahɨ owetamase. \q2 \v 12 Iyatɨ amɨ isɨhiya nahatiya Autaahaatɨhoai wɨndɨ nepɨ miwatɨwɨ namapɨ amɨ nahatiya noaipapɨ wapa maipɨtihɨ daatɨpatɨpatɨ namahohɨpɨpaamataiwɨ apɨpaahɨ maipɨtɨwɨmawaayopo. \q1 Aiwɨ naasohɨ naasohɨsangi gaahandɨ apɨpaahɨ wɨndɨ kamaiwɨmawaayopo?” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 14:1-3\rq* \q1 \v 13 “Aiwɨ kiyaamɨ maahomwaaŋɨ itapɨpaamɨ anɨmwaahɨpatɨ nundataatɨ ainjotimumwaaŋamatiyahamwaaŋe. \q1 Aiwɨ kiyaamɨ maahomwaaŋɨ kamwaaŋɨ omasɨhetapɨ maipɨhapa jɨnjaipɨpa nipinjanɨmɨ noaipahiyaare.” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 5:9\rq* \q1 “Kiyaamɨ maahomwaaŋapɨ pɨwɨha maipɨha noaipasɨhaara akwɨranɨhomɨ onaapɨpaamatiyatɨ isɨhiyai tiwamasɨhɨ napowaayopo.” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 140:3\rq* \q1 \v 14 “Aiwɨ kiya kiyaamɨ maahomwaaŋɨ isɨhiyaamɨ maarɨho nepɨ tipatetepumapɨ mɨmaipɨwitaatɨwɨhaiwaahɨhɨ tisaitahiyaare.” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 10:7\rq* \q1 \v 15 “Aiwɨ amɨ kiya ketɨ tarɨwaiwɨ isɨhiyaisɨ yaawɨhaiwa nunyawɨ siyɨhiyaisɨ tipɨhiyaare. \q2 \v 16 Aiwɨ amɨ kiya isɨhiyaisɨ nepɨ nopɨsasɨmɨ niyauhɨhapɨhɨ amɨ isɨhiya nepɨ iwɨrinɨwɨ nopɨsasɨnɨmɨ nowaayopo. \q2 \v 17 Aiwɨ kiya isɨhiya usaisawɨ bɨpi pɨwannɨwɨ napaisaatɨ bimɨtaatɨwɨhɨra daihɨra wɨndɨ monɨwɨhiyaare.” \rq Aisaiyaaho 59:7-8\rq* \q1 \v 18 “Aiwɨ kiya satɨwɨ nyamɨ maipɨhaiwaapɨ Autaahaatɨho yaasatɨ naaŋɨhandɨ nyangi nanyamɨtaiso tɨwɨ wɨndɨ apɨpaahɨ yamaiwɨhiyaare,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 36:1\rq* \m tatɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaatɨhɨ jɨpatɨpindise. \p \v 19 Iyataatɨ nyahɨ aimɨ mmonaahiyaanɨne, pɨwɨha nahataapa Autaahaatɨho wɨnɨhapɨpa katimbɨpa isɨhiya kapaamɨ naaporɨhɨrotɨ bimohiyɨhiyaapɨse. Autaahaatɨho wɨnɨhapɨpa ahiyataise. Kapetapɨ isɨhiya yapɨhɨ nahatewaaraahiyaisɨ sahɨ maipɨhiyaate, undatɨ nunjatɨ kiyaamɨ maahomwaaŋɨ netɨ nuwisapuwɨtando. Iyatɨ isɨhiya nahatiyaisɨ Autaahaatɨho sahɨ maipɨhiyaate, undatɨ netɨ tipɨtapaatɨ usondando. \v 20 Sandɨ apaapɨmaase, isɨhiya wɨnɨhapɨpaamɨ katiwaiwa japepihɨrɨwɨ kiyohɨtɨhandaahɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ noaipapɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaatawaamaayopo. Apɨpaahɨ owetise tatɨse. Iyatɨ amɨ wɨnɨhapɨpaamɨ otɨpɨpatɨ kairɨhɨrɨ sɨrete: isɨhiyaisɨ, “Sahɨ maipɨhiyaatɨsɨ maipɨhaiwa kiyawaayopo,” undatɨ netɨ nunjataise. \s1 Isɨhiya Kɨraisihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyai Autaahaatɨho Sahɨ Tɨtɨhɨ Saasanotahiyaate Undatɨ Usonataise \p \v 21 Isɨhiyaamɨ wɨnɨhapɨpaamɨ daihɨra setihɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨho isɨhiyai sahɨ nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate, undatɨ usondandɨhɨra wɨra wanɨ netɨ isɨhiyaisɨ nunjataise. Iyataatɨ sɨra daahira wɨnɨhapɨpaamɨhɨraamaahe. Owetise. Siyataahandɨ kandɨ sɨkandapɨ Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpaunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ sandapɨ aimɨ ausaatatɨ ahotise. \v 22 Isɨhiya Jisasɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai Autaahaatɨho saundataase, “Sahɨ nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate,” undatɨ usonataise. Sandɨ isɨhiya nahatiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai Autaahaatɨho kawɨsataise, amɨ kiya nahatiya komɨ ndɨhetɨ nauratɨhetahiyaatiho. \v 23 Sandɨ isɨhiya nahatiya nauratetohɨtɨndɨ amɨ maipɨhandɨ kaiwɨ kiyai Autaahaatɨho japɨhɨ numwaahonɨhɨ koaisawɨ maasɨ bimɨtaatiwɨhandapɨ nenoaahɨtauhe. \v 24 Kɨraisɨ Jisaasiho isɨhiyai kiyaamɨ maipɨhandaatɨhapɨ japɨhɨ nuwatɨ numwaitandɨ otɨpɨpatɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ kaindɨhandapɨ komɨhetapɨ Autaahaatɨho isɨhiya wihoaaŋɨhapa wɨndɨ kamaiwɨhandɨ konɨhɨ nasɨsoaarɨ maarɨho asɨpaindɨhandaahɨ isɨhiyaisɨ saundataase, “Sahɨ nisɨ ndɨhetɨ apɨpaahɨ ainahiyɨhiyaatɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate,” undatɨ usonataise. \v 25-26 Autaahaatɨho Jisaasihoai ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ natausaasihɨ ko katetɨ napotaise, isɨhiya kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai maipɨhandaatɨhapɨ japɨhɨ numwaitando. Iyataatɨ jɨhura isɨhiya maipɨhandɨ kiyohiyɨhiyaisɨ sahɨ wihoaaŋɨhandɨ nepɨse, undatɨ nemaamatɨ nehɨ nanɨhiyatɨ bɨpi iwinjainjahore. Jɨhura sainjahondaahandɨ kandɨ amɨ ko tɨtɨhotindɨhandɨ wanɨ kɨmura isɨhiyaamɨ maipɨhandɨ tɨtɨhemwataayo tatɨ Autaahaatɨho isɨhiya nahatiyaisɨ nunjatɨ ausaimanataise. Amɨ siyatɨ isɨhiya nahatiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai saundatɨ, “Sahɨ nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate,” undohɨhonɨne tatɨ isɨhiyaisɨ netɨ nunjataise. \p \v 27 Isɨ nyahɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨronɨhɨ Autaahaatɨho kandaahɨ nisɨ ndɨhetɨ saasanotahiyaate nyatihɨ nyahɨ kandapɨ tahaapaitɨhaawo? Apɨpaahɨ owetise. Amɨ sandɨ nyahɨ tahaapɨtɨtɨhaahandɨ napindape? Owetise. Sandɨ nyahɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrɨhaawo e? Apɨpaahɨ owetise. Nyahɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrɨhaawɨ tahaapɨtɨtɨhaahandɨ owetamase. Nehɨ nyahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhanda nyahɨ genanaatɨ tahaapɨtɨtɨhaahandɨ owendaise. \v 28 Iyataatɨ nyahɨ siyaatɨ mmonahaayo, isɨhiya wɨnɨhapɨpa japepihɨrohɨtɨhanda kiyai Autaahaatɨho sahɨ tɨtɨhɨ nisɨ ndɨhetɨ saasanotahiyaate undataamaase. Owetise. Nehɨ kiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandaahɨhɨ Autaahaatɨho kiyai saundataase, “Sahɨ nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate,” undataase. \v 29 Isɨ amɨ Autaahaatɨho nehɨ Judaahiyaanamaahɨhɨ Autaahaatɨhoro? E amɨ isɨhiya nyahɨ Judaahiyaanamɨ dawaataatɨhiyaamimaawɨ Autaahaatɨhometindɨho? Ye, Autaahaatɨho nehɨ naasohɨsɨ Judaahiyaanamunɨ isɨhiya nyamɨ dawaataatɨhiyaamunɨ ko Autaahaatɨhore. \v 30 Autaahaatɨho nehɨ naasohɨsɨ kɨmɨko nyahɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ namandipata Judaahiyaanangi nyahɨ nyamɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahotɨhanda Autaahaatɨho sanyatataase, “Sahɨ nisɨ ndɨhetɨ saasanotahiyaate,” nyatataase. Iyatɨ isɨhiya nyamɨ dawaataatɨhiya kiyaamɨ ambɨpatɨ nahomamaandipapɨhiyai kiyaamɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahotɨhanda Autaahaatɨho saundataase, “Nisɨ ndɨhetɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate,” undataase. \v 31 Isɨ amɨ siyonaahɨ nyahɨ Jisaasiho japɨhɨ nanyamaasɨhopɨ gɨwunyaahohɨtɨhanda Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨpa jɨhura jɨpatɨpindimbɨpa apɨpaahɨ namɨhaayono? Owetise. Nyahɨ wɨndɨ samaayaatɨ kapai newa andɨtiwaatɨ tɨtɨhiwaatɨ isɨwataatɨ kapaamɨ katirɨhɨretɨ daayahaayo. Sandɨ kɨretɨ kiyahaayo ndɨ nasisɨtandɨ pɨwɨha jɨpatɨpindise ndɨ satohɨmaapɨ kɨmandɨ kasatɨtaanɨ atiwɨse. \c 4 \s1 Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai Saundatɨ Kɨnyɨ Nisɨ Ndɨhetɨ Tɨtɨhɨ Saasanotahoŋe Undataase \p \v 1 Abɨraahamɨho Judaahiyaanamɨ asɨho koetapɨ nyahɨ namoyaatɨmɨ nasotɨhoai Autaahaatɨho wapa kawindɨhandapɨ nyahɨ mmonaatɨ gwɨnyaitɨhaawɨ katɨtandiyo. Abɨraahamo so nehɨ utaaho nyamatiyahosɨ ko napitaihɨ amɨ Autaahaatɨho koai napitɨwɨsataise? \v 2 Amɨ Abɨraahamo nehɨ sawahomɨ kaiwaiwaara Autaahaatɨho nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ kɨnyɨ saasanotahoŋe undonaahɨ ko nɨnɨ watɨpɨhonɨne tatɨ genanatɨ tɨhaapɨtɨtaihe. Amɨ ko siyatɨ tɨhaapɨndaataahɨ nehɨhandɨ kaitaihe. \v 3 Amɨ sandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨha wa satise: \q1 “Abɨraahamɨho Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaasɨhɨ amɨ sandɨ gɨwunyaasɨtɨndaahɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai kɨnyɨ nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋe,” \rq Wuwanɨhapɨhɨ 15:6\rq* \m undatɨ usonataise. \p \v 4 Nyahɨ aimɨ mmonaahiyaane, utaaho wo wapa otɨpɨpatɨ kaisɨho wapa nawɨhoaisangi netaise. Komɨ otɨpɨpatɨ kaipatapɨ wihoaaŋɨhapa nesɨpɨpaapɨ nehɨhandɨ netaise tɨwɨ isɨhiya usonawaamaayopo. Owetise. Komɨ otɨpɨpatɨ kaipatetapɨ nusoaipasɨhapa netaise, tɨwɨ usonawaapo. \v 5 Utaaho otɨpɨpatɨ kiyahomɨhɨretɨ sendaahandɨ kandɨ utaaho wo otɨpɨpatɨ wapa kamaayatɨ nehɨ Autaahaatɨho isɨhiya maipɨhiyaisɨ sawaho gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate, undirɨhɨretɨ kaundisɨhopɨ gɨwunyaaso komɨ gɨwunyaasɨtɨndaahɨ koaisɨ Autaahaatɨho kɨnyɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋe undataase. \v 6 Amɨ sandapɨ Daawitɨhoaisangi satatɨ katise, utaaho wo otɨpɨpatɨ katetapɨ koai Autaahaatɨho kɨnyɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋe undɨtandɨhatɨ wɨndɨ kamaayahoai nehɨhandɨ Autaahaatɨho komɨ maaritindɨhandaahɨ kɨnyɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋe undonɨho nga maaritɨtaise tise. Iyatɨ Daawitɨho satise. \q1 \v 7 “Isɨhiya tɨtɨhɨmetɨhaiwa kiyohɨwaiwa Autaahaatɨho aimɨ nemwatɨ, \q1 kiyaamɨ maipɨhaiwa nahwɨsatɨ nanɨpimatisawɨhiya gaasɨ maaritɨwɨse. \q2 \v 8 Iyataatɨ amɨ utaaho wo komɨ maipɨhaiwa netɨ komɨhetɨ yawutaatɨ nemaitandɨ Awaisɨho maipɨhaiwa netɨ wɨndɨ awɨtatɨ amɨtɨhetɨ ahɨmaayonɨho \q1 gaasɨ maaritane,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 32:1-2\rq* \m tatɨ Daawitɨho katise. \p \v 9 Isɨhiya kiyaamɨ maipɨhaiwa Autaahaatɨho nemwatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate undisawɨhiya maaritɨwɨse, tatɨ Daawitɨho katindɨndɨ Judaahiyaanɨnɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ namandipandahiyaanapaahɨso e owetiso? Owetise. Isɨhiya nyahɨ Judaahiyaanamɨ dawaataatɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ nahomaamandipatɨwɨhiyaapimaawɨse. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wa jɨpatɨpindisɨha nɨnɨ katonɨhɨ nyahɨ aimɨ mmoho satahaaro Abɨraahamɨho Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaasɨhɨ kandaahɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai kɨnyɨ nisɨ ndɨhetɨ maipɨhandɨ owehoŋɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋe undise tahaaro. \v 10 Sandɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai saasanotahoŋe undindɨndɨ Abɨraahamɨho komɨ ambɨpatɨ namandipasɨhura ipotɨ kaundataamaase. Jɨhɨ sangɨ namandipasɨhura sandɨ kaundataase. \v 11 Iyatɨ jɨhɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai saunda nisapɨ kɨnyɨ gɨnunyaahingɨtɨhanda nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋe undatɨ amɨ saundataase, sandapɨ akɨte tɨpɨ gwɨnyaitaapɨ kɨnyɨ kinyɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ namandipate undatɨ ipotɨ kaundihɨ Abɨraahamɨho kɨretɨ kiyataise. Abɨraahamɨho siyatɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ sangɨ ahoaatɨ namandipatɨ nehɨ jɨhɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaasɨtɨhanda Autaahaatɨho koai kɨnyɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋe undindɨhanda isɨhiya ambɨpatamɨ atɨtatɨ nahomaamandipatɨwɨ ipotɨhura kopɨ gɨwunyaasaihɨhiyai sɨrɨ kɨretɨ Autaahaatɨho saunda sahɨ saasanotahiyaate undɨtandɨhiyaamɨ ko noaipatɨ sapɨho satɨhoematataise. \v 12 Iyatɨ Abɨraahamɨho Judaahiyaanɨnɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ namandipata ahoaandahiyaanamɨ apɨho asɨhore. Iyatɨ amɨ nyahɨ ambɨpatɨ namandipatotɨhandunɨ amɨ ko ambɨpatɨ namandipatindɨhandaahɨ noaipatɨ nyamɨ apɨho asɨhoematataamaise. Owetise. Nehɨ ko Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaatɨ daayatɨ bitosɨrɨhɨretɨ nyahɨ komɨ dahopa itɨpatɨ iwinjɨtɨhaahandaahɨhɨ ko noaipatɨ nyamɨ apɨho asɨhoematataise. \s1 Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai Kahapaamapɨpa Numwɨtandɨ Jɨhɨ Tɨmanatɨ Kaundiwaiwa Isɨhiya Autaahaatɨhopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyaapɨhaiwaare \p \v 13 Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoaisunɨ komɨ mwaaya maatiya saisatoyai yapɨpatɨ nahandɨ numwɨtandɨ jɨhɨ tɨmanatɨ kaundataase. Sandɨ Abɨraahamɨho wɨnɨhapɨpa netɨ japepihɨrihɨ kandaahɨ kaundataamaase. Owetise. Nehɨ Abɨraahamɨho Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaasɨhɨ amɨ Autaahaatɨho koai kɨnyɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋe undindɨhandaahunje. \v 14 Isɨ amɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoaisunɨ komɨ mwaaya maatiya saisatoyai kahapaamapɨpa numwɨtandɨ jɨhɨ tɨmanatɨ kaundimbɨpa netɨ isɨhiya wɨnɨhapɨpa japepihɨrohiyɨhiyai nunyonaahɨ napitimatɨtaise? Amɨ kɨmandɨ saimatɨtaise, isɨhiya Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaapɨ nehɨ wɨnɨhapɨpaahɨhɨ japepihɨrisaihaahɨ napitimatɨtaise? Iyataatɨ jɨhɨ tɨmanatɨ katiwaiwa akɨpɨpa wɨndɨ namwaipaitaise. \v 15 Amɨ wɨnɨhapɨpaahɨ nyahɨ isɨhiyaanɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwaapɨ Autaahaatɨhoai apousonɨhɨ wihoaaŋɨ maipɨhandɨ nyangi nanyamɨtandɨhandɨhɨhɨ netɨ nyamɨhetemataise. Iyataatɨ amɨ wɨnɨhapɨpa wapa ahɨmotanaahɨ amɨ isɨhiya kapa nepɨ wɨndɨ sehɨmwaapɨ namopɨsasɨwɨ maipɨhandɨ wɨndɨ mondaapo. Sandɨ nyahɨ aimɨ mmonahiyaanɨne. \p \v 16 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai jɨhɨ tɨmanatɨ wapa gi nahɨnyatɨ kahito undatɨ kaundindɨndɨ Abɨraahamɨho Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaasɨtɨhandaahɨhɨ kaundataase. Amɨ sandɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai saunda nɨnɨ gi wapa nahɨnyatɨ kahito undindɨndɨ Abɨraahamɨho wapa kamaayatɨ owehandɨ apɨpaahɨ nehɨhandɨ Autaahaatɨho sawahometirɨhɨretapɨ Abɨraahamɨhomɨ manyinya saisatoya ipotɨ ipotɨhura noaipasaihɨhiyaisɨ akɨtɨ kawitande. Iyatɨ nehɨ Judaahiyaanɨnɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrohiyɨhiyaanangisaahɨ kanyitandɨmaase. Owe. Isɨhiya nahatiya Abɨraahamɨhomataiwɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai maawɨ kawitandɨ kandaase. Amɨ Abɨraahamɨho Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaasɨtɨhanda isɨhiyaanɨnɨ ipotɨ ipotɨhura komatiyaatɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaitɨhaahiyaanamɨ apɨhoematataiso. \v 17 Amɨ sandapɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ Abɨraahamɨhopɨ satise: \q1 “Nɨnɨ gisɨ netɨ isɨhiya taahiyɨhiya yapɨpatɨ nahandaahiyaamɨ sapɨhoŋɨhɨmatɨ ahɨngɨsataayo,” \rq Wuwanɨhapɨhɨ 17:5\rq* \m tatɨ katisɨha jɨpatɨpindise. Isɨ amɨ sandɨ Abɨraahamɨhoai Autaahaatɨho mwaaya maatiya saisatoya yapɨpatɨ nahanda gaamatɨ numwɨtandɨ Abɨraahamɨhounɨ apwaataatunɨ aimɨ aungwoyɨ aungwaamiyaatihɨ jɨhɨ tɨmanatɨ katindɨmandɨ Autaahaatɨho katirɨhɨretɨ tɨtɨhɨ kaitaihɨ kandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nga noaipatɨ aimɨ akaahaimatataise. Iyatɨ amɨ Abɨraahamɨho Autaahaatɨho kɨmɨkopɨ gɨwunyaaso so ko isɨhiya aimɨ napwauhɨhiyai japɨhɨ gaatatɨ ahowimatɨ numwaatɨ amɨ kahapaamapɨpa wapa auta ahɨmotihɨ isɨhiya ndɨhaara wɨndɨ monɨhauhɨhaiwaapɨ aimɨ kaiwa auta isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ahotihɨhandamatiyatɨ noaipatɨ auta ahotane tihɨ kaiwa komɨ pɨwɨha atisatɨ tɨtɨhɨ kɨretɨ noaipatɨ auta isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ahotahore. \p \v 18 Iyataatɨ Abɨraahamɨho waimwaahomendaatɨ manyinya saisatoya namoyaitandɨ gwɨnyaitandɨhandɨ owetihɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨho watɨpɨho siyamopɨ gɨwunyaatɨ jatɨmɨ notaatɨ kandaahɨ noaipatɨ ko isɨhiya taahiyɨhiyaamɨ sapɨho satɨhoematataise. Iyatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Abɨraahamɨhoai kaundihɨ jɨpatɨpindisɨha satirɨhɨretɨ kinyɨ kimwaaya kimaasɨhiya gaasoya gaasisa taahiyɨhiya noaipaitaapo undirɨhɨreto. \v 19 Iyatɨ Abɨraahamɨho komɨ kɨnaukwɨha pɨhɨtatɨ 100 kaitandɨ aimɨ detɨtihɨ ko sandaase, “Nisɨ ambɨpatɨ aimɨ nawainatɨ awasihɨ amɨ nisɨ apopaatɨ Saraahaatamɨ maatitatɨ aimɨ awipɨtatɨ awasataise,” tatɨ mmonataahandɨ kandɨ konɨhɨ andɨtitatɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaataise. \v 20 Siyatɨ Abɨraahamɨho Autaahaatɨho manyinya saisatoya taahiyɨhiya numwɨtandɨ tɨmanatɨ jɨhɨ kaundindɨhandapɨ wɨndɨ samaatise, “Ese, Autaahaatɨho nɨngi nanɨmɨtandɨ katiwaiwa kaitaindɨho,” tatɨ maarɨho yɨyatɨwɨ gɨmunyaase. Owetise. Nehɨ Autaahaatɨho pɨwɨha kaundisɨhopɨ andɨtitatɨ gɨwunyaasɨtɨhandetapɨ ko andɨtitɨtandɨhandɨ watɨpɨhandɨ netɨ amɨ ko Autaahaatɨhoai maaritatɨ mepɨ autaahemwataise. \v 21 Abɨraahamɨho Autaahaatɨhoai mepɨ autaahemwasɨtɨndɨ ko satate, “Autaahaatɨho nɨngi manyinya taahiyɨhiya nanɨmɨtandɨ kandiwaiwa apɨpaahɨ akɨtɨ akɨtɨnɨhɨ kaitaiso,” tatɨ komɨ maarɨhora mmonatɨ gwɨnyaataate. \v 22 Amɨ sandapɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai saundise, “Kɨnyɨ utaahoŋɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋe,” undatɨ usose. Sandɨ Abɨraahamɨho Autaahaatɨhopɨ watɨpɨtatɨ gɨwunyaasɨtɨhandaahe. \v 23 Iyataatɨ amɨ sa pɨwa satatɨ, “Kɨnyɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋe,” undatɨ koaisɨ Autaahaatɨho usose tisa nehɨ Abɨraahamɨho sawahopaahɨhɨ katatɨ jɨpatɨpindataamaise. Owetise. \v 24 Pɨwa sa nyahɨ ipotɨ ipotɨhura nyamɨ Awaisɨho Jisaasihoai anɨmwaahɨpatombɨ ahowimatɨ numwaasɨho Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaasaihɨ kandaahɨ ko nyangi sanyatatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate nyatɨtandɨhiyaanapɨsangi maawɨ jɨpatɨpindataise. \v 25 Iyataatɨ so Jisaasisoai Autaahaatɨho ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ natausaasihɨ napotaise nyamɨ maipɨhaiwa nenyamaitando. Iyatɨ amɨ jahɨra anɨmwaahɨpatombɨ asohoematɨ ahowimatɨ numwaataise. Iyatɨ sandaahɨ Autaahaatɨho nyangi sanyatɨtando, “Sahɨ nɨngisawɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate,” nyatatɨ nyasondando. \c 5 \s1 Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ Ndɨhetɨ Noaipawaatɨ Tɨtɨhiyaanɨtɨhaayo \p \v 1 Amɨ sandɨ nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihoetapɨ Autaahaatɨho aimɨ nyangi sanyatatɨ, “Sahɨ nɨngisawɨ aimɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaatimatawaayopo,” nyatatɨ nyasosɨtɨndɨ sanyatataase, ‘Sahɨ nɨngisawɨ aimɨ nanɨhiyaatɨ napaisaatimataatɨ pɨwanaatɨ sahunɨ amɨ nɨnunɨ naisɨhiyaanimatɨhaayo,” nyatataase. \v 2 Amɨ nyahɨ gaahapa wapa kamaayaahandɨ apɨpaahɨ nehɨhandɨ Autaahaatɨho sawahometirɨhɨretapɨ gaahaiwa kanyitandɨhandaatɨhɨ Jisaasiho nyangi nanyamaasi nandaasɨhɨ wanɨ nyahɨ kandaatɨhɨ bindahaayo. Iyaatɨ amɨ nyahɨ Autaahaatɨhoai kometirɨhɨretɨ usosaihɨ nausainjɨtɨhandɨ nanyinyonɨhɨ koaisaatɨ maasɨ bimɨtɨhaahandapɨ maaritaatɨ sisahaunɨhiyahaayo. \v 3 Iyaatɨ amɨ nyahɨ naaŋɨhaiwa nehohɨwaiwaapɨsangi maaritaatɨ sisahaunɨhiyahaayo. Sandɨ nyahɨ aimɨ mmonaahiyaane naaŋɨhaiwa nehohɨwaiwetapɨ nyahɨ andɨtatɨ andɨtitaatɨ kiyaanɨnɨhɨ kaiwa nepɨ nutɨhaahatɨ nehaayo. \v 4 Iyaatɨ amɨ nyahɨ andɨtitaatɨ maaritaatɨ naaŋɨhandɨ nepɨ niyohɨtɨhandaahɨ nyangi Autaahaatɨho sanyatataase, “Sahɨ nga andɨtitɨwɨ naaŋɨhaiwa nanɨhaiwɨ nepɨhiyaate,” nyatataase. Iyatɨ amɨ ko nyangi sandɨ sanyatindɨmandaahɨ andɨtitaatɨ kometirɨhɨretɨ netɨ nanyisonɨhɨ komɨ nausainjɨtɨhandaatɨhɨ Koaisaatɨ maasɨ bimɨtɨhaahandapɨ jatɨtɨhaahandɨ nyahɨ nehaayo. \v 5 Iyataatɨ Autaahaatɨhometirɨhɨretimatɨtɨhaahandapɨ nyahɨ jatohɨtɨndɨ netɨ nyamɨ maarɨhoaatɨhɨ satatɨ, “Sahɨ nehɨhandɨ jatawaayopo,” tatɨ pohipɨmaanyamase. Amɨ sandɨ apaapɨmaahe, Autaahaatɨho komɨ Itɨpɨho nehɨhandɨ nanɨhiyatɨ nanyamisɨhora nyamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ waapohomatiyatɨ nahato konɨhɨ nuhaatɨ wiwanyosihe. \p \v 6 Iyataatɨ amɨ nyahɨ nyamɨ maipɨhandaatɨhapɨ newaatɨ andɨtitaatɨ tɨtɨhewaamatɨtɨhaawɨhɨra owetihɨ bimonɨhɨ nyahɨ isɨhiyaanɨnɨ Autaahaatɨhoaisunɨ komɨhaiwaisunɨ ahosumwaatɨ maipɨhiyaanapɨ nyangi japɨhɨ nanyamaitandɨ Autaahaatɨho asisɨha tɨtɨhɨ ahaisɨhetɨ Kɨraisiho napotaise. \v 7 Iyataatɨ utaaho wo ainahɨho gaaho wɨndɨ namwaapwɨtandɨ kopɨ wo aunahɨpatɨ nanɨpimatɨ netɨ napwɨtandɨhandɨ sandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ naaŋɨhande. Isɨ ko namwaapwɨtandɨ isɨhiya nehɨ apɨpaahɨ yahonyaahɨ kopɨ nanɨpimapɨ napwɨtaapo. Iyataahandɨ kandɨ amɨ utaaho wo apɨpaahɨ gaahopɨ nanɨpimatɨ aunahɨpa netɨ napwɨtandɨho wiwa wo bimɨtaise tatɨ gwɨnyaatataise. \v 8 Amɨ saimatihɨhandɨ kandɨ nyahɨ maipɨhandaatɨhɨ bimonɨhura kandaatɨhapɨ nyangi japɨhɨ nanyamaitandɨ Kɨraisiho nyapɨ nanɨpimatɨ napotaise. Aihɨ sandaahɨ Autaahaatɨho maarɨho konɨhɨ nahato awaisɨho nyangi nanyamindɨhandɨ netɨ nanyisataise. \p \v 9 Aihɨ Jisaasiho nyapɨ jɨtɨpa nuhaatɨ napwindɨhandaahɨ nyahɨ noaipawaatɨ Autaahaatɨhoaisaatɨ maawɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaanimatahaayo. Aihɨ sandapɨ nyahɨ aimɨ akɨtetaatɨ mmonahaayo. Aihɨ Jisaasiho Autaahaatɨhoai nyamɨ maipɨhandapɨ apowindɨhandɨ nyamɨhetɨ pɨwɨha netɨ yanyutaatɨ sahɨ maipɨhiyaate nyatatɨ nenyamaitandɨhandaatɨhapɨ nyangi japɨhɨ nga apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ nanyamaitaise. \v 10 Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ tiworisaanimataatatɨhiyaanɨnɨtihɨhandɨ kandɨ komɨ mwaaho nyapɨ napwindɨhanda japɨhɨ nanyamaasɨhɨ noaipawaatɨ komɨ naisɨhiyaanɨnimataatɨ koaisaatɨ pɨwannahaayo. Iyatɨ wanɨ nyahɨ Autaahaatɨhomɨ naisɨhiyaanimatahaayonɨ amɨ ko nga apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ Kɨraisiho asɨtimatɨtɨhaahandɨ nanyinyatɨ nyamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bimisɨhoetapɨ kiyaanangisɨnɨhɨ nanyamaitaise taatɨ mmotɨnaatɨ gwɨnyaahaayo. \v 11 Amɨ nehɨ sandɨhɨmaahe. Owetise. Nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihomɨhetapɨ nanyamaasɨhɨ wanɨ komɨ naisɨhiyaanimataatɨ pɨwannɨhohɨho Autaahaatɨhopɨ nyahɨ maaritaatɨ sisahaunɨhiyahaayo ko nyamɨ naisohoemainjɨho. \s1 Nyahɨ Isɨhiyaanɨnɨ Adaamɨhoetapɨ Napwɨtɨhaahandɨ Newaatɨ Amɨ Kɨraisihoetapɨ Asɨyɨhiyaanimatɨtɨhaahandɨ Nehaayo \p \v 12 Iyataatɨ utaaho nehɨ naasomɨ maipɨhandɨ isɨhiya nahatiyaisɨ nurɨmaasatɨ yaurɨmwaatɨ nusetaise. Utaaho nehɨ naasomɨ maipɨhandɨ kaindɨhandaaho. Amɨ sandaahɨ isɨhiya napwɨtaatɨwɨhandɨ isɨhiya nahatiyai nurɨmwaataise amɨ isɨhiya nahatiya maipɨhandɨ kiyauho. \v 13 Iyataatɨ Autaahaatɨho wɨnɨhapɨpa sangɨ numwihɨ maipɨhandɨ jɨhɨ yapɨpataapɨhɨ ahondaise. Amɨ wɨnɨhapɨpa sangɨ nunyataatɨ Autaahaatɨho isɨhiyaamɨ maipɨhandɨ nɨnaasaindapɨ wɨndɨ awɨtatɨ mose. \v 14 Iyataahandɨ kandɨ Adaamɨhoaapɨhapɨ namasatɨ nasatɨ Mosesihoaapɨhɨ isɨhiya nahatiyai napwɨtaatɨwɨhandɨ numwaatɨ netaise. Isɨhiya usa Adaamɨho maipɨhandɨ kaindɨhandɨ kandɨ wɨndɨ kamaayauhɨhandɨ kandɨ kiyai netɨ urɨpatisataise. Iyataatɨ Adaamɨho utaaho wo ipotɨ napɨtandɨhomɨ sɨwipatamatiyahore. \v 15 Amɨ Adaamɨhomɨ maipɨhandɨ Autaahaatɨho nehɨ koaisunyaatɨ isɨhiyaisɨ kiya wapa gaahapa kamaiwɨ nehɨhandɨ kawɨsatɨ andɨtɨwisɨtɨhandɨ naasaindɨndɨ kandɨmaahe. Owetise. Utaaho nehɨ naasomɨ maipɨhandɨ kaindɨhandapɨ isɨhiya taahiyɨhiya napowaayopo. Amɨ sandɨhɨ akɨte. Iyataahandɨ kandɨ Autaahaatɨho gaahandɨ nehɨhandɨ isɨhiyaisɨ kawindɨhandɨ maipɨhandapɨ isɨhiya napohɨtɨhandi nusatipɨhaatɨ waatɨ awaindɨhandɨ noaipataise. Utaaho nehɨ naasohɨ Jisasɨ Kɨraisiho gaahandɨ nehɨhandɨ nanyamindɨhandɨ isɨhiyaanamɨhetɨ tisaahɨwatɨ napihɨ amɨ kandɨ nyangi Autaahaatɨho nehɨhandɨ nawɨho otɨpɨpatɨ owehandɨ nanyinyatɨ netɨ tɨtɨhɨhiyaanenyamataise. \v 16 Amɨ Autaahaatɨho gaahandɨ nehɨhandunɨ amɨ utaaho nehɨ naasomɨ maipɨhandunɨ wapa naasaimbɨpa kapa nyamɨhetɨ noaipataamaise. Utaaho so Adaamɨhomɨ maipɨhandɨ nehɨ naasaindapɨ isɨhiyai Autaahaatɨho netɨ pɨwɨhaapɨhematɨ kiya maipɨhandɨ nepɨ amɨ nepɨ nopɨsasɨnɨwɨse ndaase. Amɨ Autaahaatɨhomɨ gaahandɨ nawɨho otɨpɨpatɨ owetatɨ nehɨhandɨ siyate. Isɨhiya maipɨhandɨ pɨhɨtɨwɨ taahɨtɨhandɨ kiyauhɨ amɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ pɨhɨtatɨ waatɨ asakiyatɨ gaahandɨ nehɨhandɨ kawɨsataise. Iyatɨ ko kiyaisɨ sahɨ maipɨhandapɨ pɨwɨha owehiyaatɨ tɨtɨhiyaate undataase. \v 17 Utaaho nehɨ naasohɨ maipɨhandɨ kaihɨ amɨ so utaaso naasomɨhandaahɨ napwɨtaatɨwɨhandɨ noaipatɨ kiŋɨho awaisɨhomatiyatɨ isɨhiyai netɨ urɨpatisatɨ iwinjatataise. Iyataahandɨ kandɨ Autaahaatɨho isɨhiyaisɨ nehɨhandɨ gaahandɨ kawindɨhandɨ, otɨpɨpatɨ nawɨho owehandɨ sandɨ napwɨtaatɨwɨhandi nusatipɨhaatɨ apɨpaahɨ awaindɨhande. Isɨ amɨ utaaho nehɨ naasomɨ otɨpɨpataahɨ isɨhiya nahatiya nehɨ nɨnaasohɨhɨ Autaahaatɨhomɨ gaahandɨ nehɨhandɨ nehohiyɨhiya amɨ kiyai sahɨ tɨtɨhiyaate undisawɨhiya asɨyɨhiyaimatɨwɨ bimaawɨ amɨ kiŋɨhiya awaisawɨhiyaimatɨtaapo. \v 18 Utaaho nehɨ naasomɨ maipɨhandɨ nehɨ naasaindɨhɨ kaindɨhandaahɨ isɨhiya nahatiyai sahɨ maipɨhiyaatisɨ napopɨse undihɨ napowaayopo. Isɨ amɨ utaaho nehɨ naasohɨhɨ tɨtɨhandɨ kaindɨhandaahɨ maipɨhandɨ netɨ napuwatɨ urɨpatindɨhandɨ namasi noaipapɨ amɨ asɨtimatɨtaatɨwɨhandɨ naitaapo. \v 19 Iyataatɨ amɨ utaaho nehɨ naasomɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨpa nematɨ Autaahaatɨhomɨ asɨmwaatɨtɨhɨ sanamaindɨhanda isɨhiya taahiyɨhiya noaipapɨ maipɨhiyaimatohɨpatamatiyatɨ amɨ kɨmɨ kɨretɨ utaaho nehɨ naasohɨ tɨtɨhandɨ kaindɨhanda isɨhiya taahiyɨhiyaisɨ netɨ Autaahaatɨhoaisatɨ tɨtɨhiyematɨ kiyaisɨ asɨtimatɨtaatɨwɨhandɨ numwɨtaise. \v 20 Isɨhiya wɨnɨhapɨpa nepɨ isɨwatawaawɨ, amɨ kapa wɨnɨhapɨpa pɨhɨtɨwɨ sehɨmwaahohɨtɨhandɨ kiyai netɨ nunjataise. Amɨ isɨhiya pɨhɨtɨwɨ maipɨhandɨ kiyauhɨ amɨ Autaahaatɨho isɨhiyai gaahandɨ nehɨhandɨ kawindɨhandɨ waatɨ awaindɨhandɨ pɨhɨtatɨ noaipataise. \v 21 Maipɨhandɨ isɨhiya napwɨtaatɨwɨhandɨ namoyaataise, aihɨ amɨ maipɨhandɨ noaipatɨ awaisɨho kiŋɨhomatiyatɨ isɨhiyaisɨ iwinjatataise. Iyataahandɨ kandɨ amɨ Autaahaatɨho isɨhiyaisɨ kiya gaahapa wapa kamaiwɨ nehɨhandɨ kawindɨhandɨ noaipatɨ kiŋɨho awaisɨhomatiyatɨ isɨhiyaisɨ iwinjatataise. Nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihomɨ tɨtɨhandɨ kaindɨhanda, Autaahaatɨho nehɨhandɨ gaahatɨ kanyisatɨ asɨtimataatɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtɨhaahandɨ nanyinyataise. \c 6 \s1 Jisaasiho Nyamɨ Maipɨhandɨ Nesi Napomatatɨ Nepasɨtɨhandaahɨ Nyahɨ Maipɨhandɨ Kaitɨhaawɨ Watɨpɨhandɨ Netɨ Tiwamase \p \v 1 Isɨ amɨ Autaahaatɨho nehɨ sawahometirɨhɨretapɨ nyahɨ gaahapa wapa kamaayaatɨ apɨpaahɨ nehɨhandɨ gaahaiwa kanyisatɨ nanyamindɨmandapɨ nyahɨ pɨwɨha napitɨtɨtɨhaawe? Nyahɨ kɨma satɨtɨhaawo, “Nyahɨ maipɨhandaatɨhɨ kiyaanɨnɨhɨ bindahaawɨ kandɨ kiyaanɨnɨhɨ kaimɨ nutɨhaawo Autaahaatɨho kometirɨhɨretapɨ nyangi nehɨhandɨ gaahaiwa konɨhɨ kanyisatɨ nanyamindɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨ pɨhɨtatɨ anyaatɨ noaipaito,” tɨtɨhaawo? \v 2 Apɨpaahɨ akɨtɨ akɨtɨnɨhɨ sandɨ owetise. Maipɨhandamɨ watɨpɨhandɨ nyamɨ ambɨpatetɨ ahotindɨhandɨ nenyamaitandɨ Jisaasiho komɨ ambɨpatetɨ nesi napotaatɨ tiwamasɨhɨ nyahɨ kandaatɨhapɨ aimɨ napowaamaho. Napowaamɨhaawɨ maipɨhandamɨ watɨpɨhandɨ nyamɨ ambɨpatɨ maarɨhoaatɨhɨ wɨndɨ ahɨmotatɨ owetise. Isɨ amɨ nyahɨ maipɨhandɨ kiyaanɨnɨhɨ mwɨtetaatɨ wɨndɨ apɨpaahɨ kamaitɨhaawo. \v 3 Amɨ nyahɨ aimɨ siyaatɨ mmonɨhaayo. Jisaasihoaisaatɨ maasɨ tɨmaamaitohɨtɨhandɨ sɨretɨ noaipataise, taatɨ nasoaanaatɨ waapɨhaatetɨ mɨhatɨhɨ nyamɨ ambɨpatɨ isɨsi nahatiyaanɨnɨ nandaahaayo. Nyahɨ siyohɨtɨmandɨ Jisaasiho nyamɨ maipɨhandɨ nesi napomasɨtɨhandaatɨhɨ nyahɨ koaisaatɨ maasɨ tɨmaamaitaatɨ nandaahaayo taatɨ nasoaanaatɨ waapɨhaatetɨ nyamɨ ambɨpatɨ nahatepɨ nawatisaatɨ nandaahaayo. \v 4 Iyaatɨ nyahɨ waapoho nehaawɨ Jisaasihoaisa maasɨ nyahɨ tɨmaamaitohɨtɨhanda ko napotɨ yamwainjɨtɨhandaatɨhɨ nyahɨ koaisaatɨ maasɨ napowaatɨ yamwaatɨhaayo, Autaahaatɨho komɨ watɨpɨhanda isɨhiya maarɨho owetanɨhɨ ise tɨwɨ mmondaatɨwɨhandisatɨ auta Kɨraisihoai anɨmwaahɨpatombɨ ahowimatɨ numwaasɨhɨ asohoematipatamatiyaatɨ nyangisangi asɨtimataatɨ wanɨhandɨ asɨtɨhandetɨ daaya bimɨtɨhaawo. \p \v 5 Amɨ nyahɨ Jisaasihoaisaatɨ maasɨ tɨmaamaitaatɨ ko napwindɨhandaatɨhɨ napohaayo nyahɨ kopɨ gɨwunyaawaatɨ maipɨhandaatɨhapɨ japɨhɨ nepemaitɨhaayo. Amɨ sɨrɨ kɨretɨ Autaahaatɨho koaisɨ asohoemwasɨpatamatiyatɨ nyangi maipɨhandaatɨhapɨ netɨ asɨyɨhiyaanenyamasɨhɨ koaisaatɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ nyahɨ taawaatɨ asɨyɨhiyaanimatahaayo. \v 6 Amɨ nyahɨ sandɨ aimɨ mmonahaayo, nyamɨ maarɨho ambɨpatɨ jahɨho aimɨ Kɨraisihoaisatɨ maasɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨmandaatatɨ napomase, Jisaasiho napwindɨhandaahɨ maipɨhandɨ nyahɨ maaritaatɨ kiyohɨtɨhandɨ apɨpaahɨ kandisɨnɨhɨ nemaitando. Nemahonɨhɨ amɨ nyangi maipɨhandɨ wɨndɨ kandamɨ otɨtɨhenyamatɨ nyainjatonɨhɨ nyahɨ kandamɨ maipɨhaiwa kanyatiwaiwa apɨpaahɨ wɨndɨ kamaayaatɨ owetɨtando. \v 7 Sandɨ kɨmɨretɨ nyahɨ aimɨ mmonaahiyaane, utaaho aimɨ napomasɨhura ko maipɨhandɨ kaitandɨhandɨ owendaise. \p \v 8 Isɨ amɨ nyahɨ aimɨ Kɨraisihoaisaatɨ maasɨ nyamɨ ambɨpatɨ maarɨho jahɨho nesi napowaamahaayonɨ koaisaatɨ maasɨ asɨyɨhiyaanimatɨto taatɨ nyahɨ aimɨ gwɨnyaahaayo. \v 9 Iyaatɨ amɨ nyahɨ aimɨ sɨretɨ mmonahaayo. Kɨraisiho aimɨ napomatatɨ anɨmwaahɨpatombɨ Autaahaatɨho ahowimasɨhɨ nepatɨ sohoemainje. Isɨ ko jahɨra apɨpaahɨ wɨndɨ namaapwɨtaise amɨ isɨhiya napwɨtaatɨwɨhandɨ koaisɨ netɨ anɨtisatɨ wɨndɨ maawiwatiso. \v 10 Iyataatɨ sandɨ Jisaasiho napwindɨndɨ isɨhiya maipɨhandɨ kiyohɨtɨhandi netɨ dawaatemaitandɨ nehɨ naasaindɨhɨ napotaise. Iyatɨ amɨ wanɨ ko asohoematatɨ Autaahaatɨhoaisatɨ maasɨ bindataise. \p \v 11 Isɨ sahɨ sɨrɨ kɨretɨ satɨwɨ gwɨnyaapɨse, nyahɨ maipɨhandɨ kiyohɨtɨhandaatɨhapɨ aimɨ napowaamɨhaawɨ kandɨ wɨndɨ kamaayɨhaayo. Iyaatɨ Autaahaatɨhoaisaatɨ maasɨ bindɨhaayo nyahɨ Jisaasihoaisaatɨ maasɨ tɨmaamaitohɨtɨhandaaho tɨwɨ gwɨnyaapɨse. \v 12 Aisaihɨ samɨ ambɨpatɨ napotɨ namasaatɨtandɨhatetɨ maipɨhandɨ wɨndɨ apɨpaahɨ ahɨmotatɨ amɨ wɨndɨ maasinjatane. Siyatɨ maasinjatonɨhɨ sahɨ kandamɨ samɨ nehɨ ambɨpati wɨndosɨwaiwa kaiwɨse satiwaiwa apɨpaahɨ wɨndɨ kamaitaatɨwo. \v 13 Aiwɨ sahɨ samɨ ambɨpatɨ wapa ikwɨrɨ auhɨrisangi nepɨ maipɨhandi apɨpaahɨ wɨndɨ namunyawɨse apɨpaahɨ gɨmunyaatatɨ tɨtɨhɨmetɨhaiwa kapaara kaitaatɨwo. Sahɨ wɨndɨ samaiwɨ namapɨ samɨ ambɨpatɨ isɨhiyaatɨ nahatiyaatɨ nesi Autaahaatɨhoaapɨhɨ noaipapɨ nasoaanɨwɨse. Amɨ sahɨ aimɨ napopɨ Autaahaatɨhoai mausondaatɨwɨhiyaatamataiwɨhiyaatangi ahosimatɨ japɨhɨ nasamaasɨhɨ asɨyɨhiyaatimatɨwɨhiyaatiso. Saiwa samɨ ambɨpatɨ sahɨ nahatiyaatɨ nesi Autaahaatɨhoaapɨhɨ noaipapɨse, ko samɨ ambɨpatɨ nesi kataahɨ tɨtɨhɨ nga saasanotahaiwa kaito. \v 14 Sahɨ saiwɨse samaiwɨse satirɨhɨretɨ sahɨ bindawaamaayopo kapetapɨ maipɨhandɨ sangisɨ jainjatatɨ sasatatɨ sahɨ wɨnɨhapɨpa wɨndɨ baiwɨ minjapepihɨrowɨ apɨpaahɨ kiyaatɨnɨhɨ maipɨhiyaatɨtɨtaapo satatɨ kandɨ jainjatɨtando. Nehɨ Autaahaatɨho sawahometirɨhɨretapɨ komɨ wɨnɨhapɨpa nehɨ nanɨhaiwɨ sahɨ japepihɨrɨtaatɨwɨ andɨtɨsaiwatɨ nehɨhandɨ sangisɨ gaahaiwa kasɨsatɨ nasamindɨhandaatɨhɨ wanɨ sahɨ bindawaayopo. \s1 Nyahɨ Aimɨ Noaipawaatɨ Nehɨ Nga Tɨtɨhɨ Saasanotahaiwaamɨ Otɨpɨpatɨhiyaanimatahaayo \p \v 15 O amɨ kiyonaahɨ nyahɨ napitaitɨhaawe? Wɨnɨhapɨpaatɨhɨ bɨmimaawaatɨ nehɨ Autaahaatɨho kometirɨhɨretapɨ koaisunyaatɨ nehɨhandɨ nyangi gaahaiwa kanyindɨhandaatɨhɨ bindɨhaayonɨ nyahɨ maipɨhandɨ kaitaano? Owe. Apɨpaahɨ owetise. \v 16 Amɨ akɨtɨnɨhɨ kɨmandɨ sahɨ mmonɨwɨhiyaate, utaaho womɨ otɨtɨhɨ sahɨ pɨnowaawaahɨ sɨko noaipatɨ samɨ awaisɨhoematatɨ sangi otɨpɨpatɨ nasanyatɨ jainjatonɨhɨ sahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaatimatɨwɨ komɨhatɨhɨ bimɨtaapo. Isɨ sahɨ maipɨhandaatɨhɨ samɨ ambɨpatɨ maarɨho nesi nandaapɨ kandamɨ watɨpɨhandaatɨhɨ bindawaawɨ maipɨhaiwa kiyawaawaahɨ sandapɨ kandamɨ wihoaaŋɨhandɨ sahɨ napopɨ samɨ ambɨpatɨ maarɨhoaisawɨ ahoyawɨ Autaahaatɨhoai wɨndɨ mausopɨ owetɨtaatɨwɨhandɨ naitaapo. O amɨ sahɨ samɨ ambɨpatɨ maarɨho nahato nepɨ isɨsi Autaahaatɨhomɨ otɨtɨhɨ pɨnuwɨ komɨ pɨwɨha atɨwisawaawaahɨ sandapɨ wihoaaŋɨhandɨ Autaahaatɨho sangi sasatatɨ Jisaasihomɨhetapɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate satindɨhandɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ gɨnunyaahohɨtɨhanda mmondaapo. \v 17 Amɨ akɨtɨnɨhɨ jɨhura sahɨ maipɨhandɨ jainjatihɨ kandamɨ otɨtɨhɨ bindawaawɨ maipɨhaiwa kaimbɨwɨhiyaate. Saimbɨwɨhiyaatɨtawaahandɨ kandɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha akɨtɨhaiwa nahatewaatɨhɨ sangi nasamaasi nandaasɨhɨ sahɨ samɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ nahandisawɨ katɨhɨ nandaapɨ atiwɨ japepihɨrawaayopo. Isɨ amɨ sandapɨ nyahɨ Autaahaatɨhoai gaare undahaato. \v 18 Aihɨ sahɨ saiwɨ atiwɨ japepihɨrauhɨ Autaahaatɨho maipɨhandamɨ watɨpɨhandaatɨhapɨ sangi nuwatɨ nasamaatɨ nehɨhaatesamataise. Aihɨ sahɨ noaipapɨ Autaahaatɨho sawahometirɨhɨretapɨ tɨtɨhɨ saasanotiwaiwaahɨhɨ kaiwɨ daitaatɨwɨ otɨpɨpatɨhiyaatimatawaayopo. \p \v 19 Sahɨ Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ mmondaatɨwɨ noaipatɨ samɨhetɨ watɨpɨmetihɨ kandapɨ namatɨ nɨnɨ isɨhiya kiyohɨwaiwaapɨ nasisatɨ kandaato kaiwetapɨ Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ sahɨ mmondaatɨwo. Jɨhura sahɨ samɨ ambɨpatɨ maarɨho nahandɨ kandɨnɨhɨ isɨsi kɨhiyaisawɨ kainɨwɨ amɨ maipɨhandɨ tɨtɨhɨmetahaiwa kaimbɨwɨhiyaate. Sahɨ saimbɨwɨhiyaatɨsɨ amɨ wanɨ sɨrɨ kɨretɨ samɨ ambɨpatɨ maarɨho nahandɨ nepɨ isɨsi Autaahaatɨhomɨ otɨtɨhɨ nandaapɨ bimaawɨse, nehɨ Autaahaatɨhomɨ tɨtɨhɨ saasanotiwaiwaamaahɨhɨ otɨpɨpatɨhiyaatimatɨtaatɨwo. \v 20 Amɨ sahɨ jɨhura maipɨhandamɨ otɨtɨhɨ pɨnowaawɨ noaipapɨ kandamɨ otɨpɨpatɨhiyaatimatawaawɨ Autaahaatɨhomɨ tɨtɨhɨ nga saasanotiwaiwaatɨhɨ sahɨ wɨndɨ pɨnamaayopo. Owetise. \v 21 Iyataatɨ jɨhɨ maipɨhaiwa sahɨ kiyohɨwaiwaapɨ wanɨ sangi taatɨ masindɨmandaahɨ wapa gaahaiwa wɨndɨ apɨpaahɨ namehopo. Owetise. Sahɨ saiwa jɨhɨ kiyohɨwiwetapɨ noaipasɨtɨhandɨhɨ samɨ napwɨtaatɨwɨhandɨhɨhe. \v 22 Sandɨndaahandɨ kandɨ wanɨ aimɨ sangisɨ samɨ maipɨhandaatɨhapɨ Autaahaatɨho nuwatɨ nasamaasɨhɨ sahɨ noaipapɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaatimatawaayopo. Sahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaatimatauhɨ wapa gaahapa samɨhetɨ nasoaipasɨtɨhandɨ siyatɨ sahɨ apɨpaahɨ andɨtitɨwɨ samɨ maarɨho ambɨpatɨ nahandɨ nehɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatapaahiyawaayopo. Amɨ sahɨ komɨ otɨpɨpatapaahiyohɨtɨhandapɨ wihoaaŋɨhandɨ sahɨ apɨpaahɨ kiyaatɨnɨhɨ asɨyɨhiyaatimatɨtaatɨwɨhandɨ taawɨ newaayopo. \v 23 Amɨ maipɨhandamɨ otɨpɨpatɨ kawisohiyɨhiyai kandɨ wihoaaŋɨhandɨ numwihɨ napowaayopo. Siyauhɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨho sawahometirɨhɨretapɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai nehɨhandɨ gaahaiwa kawɨsatɨ numwindɨhandɨhɨ nyamɨ Awaisɨho Kɨraisɨ Jisaasihoaisawɨ maasɨ tɨmaamaitohɨtɨhanda asɨyɨhiyaimatɨtaatɨwɨhandɨ kiyaisɨ nunyataise. \c 7 \s1 Wɨnɨhapɨpa Otɨpɨpatɨ Kairɨhɨretapɨ Mmondɨhaawɨ Nyahɨ Isɨhiyaanamɨ Usɨhiya Asɨhiya Namaatohɨtɨhandapɨ Gwɨnyaitɨhaawo \p \v 1 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, wɨnɨhapɨpa otɨpɨpatɨ kairɨhɨretɨ sahɨ mmonɨwɨhiyaatɨsɨ pɨwɨha kɨma nɨnɨ katɨtandiyohɨma sahɨ mmondaapo. Utaaho sangɨ napotɨ asoho bimihɨhuraahɨhɨ koaisɨ wɨnɨhapɨpa anɨtisatɨ iwiwatatɨ iwinjatataise. \v 2 Iyataatɨ amɨ sahɨ sawanaatɨ aimɨ mmonɨwɨhiyaate, apopaatɨ waatɨ namaatatɨ warɨho asohoaisahaati wɨnɨhapɨpa kaati netɨ warɨhomɨ ambɨpatetɨ tɨmaamahɨwa wɨrɨhɨramatiyatɨ anɨtisatɨ wɨsasausosataise. Siyatɨ wɨsasausosataahandɨ kandɨ amɨ kaatamɨ warɨho naponaahɨ wɨnɨhapɨpa kaati netɨ warɨhoaisatɨ tɨmaamahɨwatɨ wɨwisasimbɨpaatɨhapɨ apopaatɨ noaipatɨ nehɨhaatɨ bimɨtaise. \v 3 Isɨ amɨ warɨho wɨndɨ namaapotɨ asoho bimonɨhura apopaatɨ koai numasi notɨ woho woaisatɨ kiyatɨ daayataataahɨ isɨhiya kaatapɨ satɨtaapo, “Ese, saatɨ apopaatɨ kɨhoaisatɨ kiyatɨ daayataise,” tɨtaapo. O amɨ kaatamɨ warɨho naponaahɨ isɨhiya namaatohɨtɨhandamɨ wɨnɨhapɨpa kaati wɨndɨ maawiwatɨtaise. Isɨ amɨ kaatɨ woho woai namaatataataahɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ kaatɨ isɨhiya namaatohɨtɨhandamɨ wɨnɨhapɨpa wɨndɨ netɨ namopɨsasɨtaise. \p \v 4 Isɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, sangisangi sɨrɨ kɨretɨ kasimatataise. Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa sangi jainjatataamaise. Owetise. Sahɨ Kɨraisihomɨ ambɨpatamɨhiyaatɨtɨwɨ koaisawɨ tɨmaamaitauhɨ wɨnɨhapɨpa sangi wɨndɨ maasiwatise. Aiwɨ amɨ sahɨ aimɨ wanɨ Autaahaatɨho anɨmwaahɨpatombɨ ahowimatɨ numwaasɨho Kɨraisihomɨhiyaatimatawaayopo, nyahɨ Autaahaatɨhopɨ otɨpɨpatɨ gaahaiwa kiyatɨ kaiwetapɨ isɨhiya asɨyɨhiyai Autaahaatɨhopɨ nɨwumoaitɨhaawo. \v 5 Amɨ nyahɨ yawanaanamɨ maaritaatɨ gwɨnyaahohɨrɨhɨretɨ jɨhɨ bimonɨhura wɨnɨhapɨpa nyamɨ maarɨhoaatɨhɨ maipɨhaiwa gwɨnyaahohɨwaiwai netɨ nyamɨ ambɨpatetɨ anyaatɨ awaindemataise, nyahɨ kaiwa kaitɨhaawo. Aihɨ nyahɨ nehɨ napwɨtɨhaahandamɨ maipɨhaiwaahɨhɨ nga kainjaahiyaane. \v 6 Jɨhura sainjaahiyaanɨnɨndaahandɨ kandɨ wanɨ nyangi Autaahaatɨho wɨnɨhapɨpa kapa netɨ nanyapuwatɨ nyaiwatimbɨpaatɨhapɨ nuwatɨ nanyamaatɨ nehɨhaatenyamataise. Aihɨ kapa nyangi wɨndɨ nyaiwatatɨ manyinjatise. Owetise. Aihɨ amɨ nyahɨ wɨnɨhapɨpa jɨpatɨpindimbɨpaamɨ jahɨrɨhɨretɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ gaahaiwa kiyahaamaayo. Owetise. Sandɨ apaapɨmaahe, nehɨ wɨnɨhapɨpa kapaatɨhapɨ nyangi Kɨraisiho nanyamaasi napwihɨ Autaahaatɨho Itɨpɨho nanyamisɨhomɨ daihɨra maarɨho wanɨhoetapɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ gaahaiwa kiyaatɨ kawɨsahaawe. \s1 Isɨhiya Maipɨhaiwa Kiyohɨwaiwa Wɨnɨhapɨpa Netɨ Sahɨ Saiwɨhiyaate Undatɨ Nunjindɨhandapɨhaare \p \v 7 Isɨ amɨ nyahɨ pɨwɨha napitɨtɨtɨhaawe? Wɨnɨhapɨpa sawandɨpɨ maipɨhande tɨtɨhaawo? Apɨpaahɨ owetise. Wɨnɨhapɨpa sawandɨpɨhɨ tɨtɨhɨ gaahape. Siyataahandɨ kandɨ wɨnɨhapɨpa kapa nɨngisɨ nisɨ maipɨhandametirɨhɨretɨ sɨretɨsɨ mmome ndatɨ netɨ nanɨsihɨ nɨnɨ mmonataayo. Amɨ wɨndɨ wɨnɨhapɨpaapɨmetanaahɨ kahapaamapɨpa isɨhiya usaamɨhaiwaapɨ nisɨ maarɨho nɨndosɨtɨhandɨ tɨtɨhɨmetɨhande ndɨ nɨnɨ wɨndɨ mondaanɨhe, amɨ wɨnɨhapɨpa wɨndɨ satatɨ, “Kahapaamapɨpa usaamɨhapaapɨ kinyɨ maarɨho wɨndɨ maahɨndone,” tatɨ kamaatonaaho. \v 8 Iyataatɨ maipɨhandɨ wɨnɨhapɨpai netɨ kandamɨ daihɨrematɨ kapetapɨ netɨ nahatewa kɨhaiwa kɨhaiwa isɨhiya usaamɨhaiwaapɨ nɨngi nisɨ maarɨho nanɨtɨmanatɨ nɨndotaise. Amɨ wɨnɨhapɨpa owendaataahɨ maipɨhandɨ isɨhiya kiyohɨtɨhandɨ napotɨ owendaise. \v 9 Iyataatɨ wɨnɨhapɨpa satatɨ, “Kɨnyɨ tɨtɨhɨmetɨhaiwa saiwa saiwa wɨndɨ kamaime,” tatɨ katimbɨpa nɨnɨ wɨndɨ monataahura jɨhɨ nɨngi nehɨ nanɨhaindɨ nundɨ napɨtaindɨ bimambɨtɨhonɨne. Jɨhɨ saimbɨtɨhonɨnɨndaahandɨ kandɨ wɨnɨhapɨmba saiwa saiwa kɨnyɨ wɨndɨ kamaime timbɨpa noaipatɨ nisɨ maarɨhomɨ ndɨhai netɨ nanorɨhaasɨhɨ nɨwahonɨnɨ saindɨ mmotɨnataayo, nɨnɨ maipɨhandɨ kaitandɨhandɨhɨ nisɨ maarɨho ambɨpatetɨ noaipatɨ awaindematataise ndo. \v 10 Siyatɨ maipɨhandɨ noaipatɨ awaindematatɨ nisɨ maarɨhoai netɨ tiwihɨ napotaise. Amɨ wɨnɨhapɨpa pɨwɨha sa ka Autaahaatɨho jɨhɨ ahiyataise, nɨnɨ nga itatamanɨnɨtɨ bimɨtandɨhandɨ nanɨmɨtotatɨ Autaahaatɨho jɨhɨ ahaimbɨpa amɨ nɨngisaahɨ daahɨ napwɨtandɨhandɨhɨ naninyataise. \v 11 Sandɨ maipɨhandɨ nisɨ omaŋɨtɨtɨhɨ ahotindɨhandɨ wɨnɨhapɨmbetapɨ daihɨra mmonatɨ nɨngi asɨretɨ jɨnjaipɨndatɨ sandatɨ, “Kɨnyɨ utaahoŋɨ maipɨhoŋɨsɨ kɨnyɨ maipɨhandapɨ pɨwɨha nepɨ napome,” ndatɨ nɨwihɨ nisɨ maarɨho napotaise. \v 12 Isɨ amɨ wɨnɨhapɨpa sawandɨpɨhɨ nehɨ Autaahaatɨho sawahoaapɨhapɨ nasahapaare. Siyahapaasɨ isɨhiyai nehɨ tɨtɨhɨtahaiwaahɨhɨ kaitaatɨwɨhɨra daihɨra netɨ nunjataise. Iyatɨ amɨ isɨhiyai kapa nga iwɨtatamanɨtandɨhapaare. \p \v 13 O amɨ siyonaahɨ nɨnɨ sandɨ, “Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa apɨpaahɨ tɨtɨhɨ gaahapa nɨngi napwɨtandɨhandɨ naninyataise,” tɨtando? Owe. Apɨpaahɨ owetise. Sandɨhɨ maipɨhandɨ nisɨ omaŋɨtɨtɨhɨ ahotindɨhandɨ kiyataise. Autaahaatɨho wɨnɨhapɨpa nɨngi nɨtatamanɨtandɨ ahaimbɨpa nisɨ maipɨhandɨ netɨ kapetapɨ napwɨtandɨhandɨ nɨngi naninyataise. Amɨ siyataatɨ kandametirɨhɨretɨ netɨ ausaimanɨndando. Isɨ amɨ siyatɨ wɨnɨhapɨpetapɨ isɨhiyaamɨ maipɨhandɨ kiyohɨwaiwa isɨhiya mmondaatɨwɨ netɨ ausaimanɨnatɨ apɨpaahɨ maipɨ maipɨhandɨtɨtandɨ nisɨhetɨ maipɨhandunɨ wɨnɨhapɨpaunɨ ahondaatɨ nisɨ maarɨho ambɨpatɨ netɨ tunatɨ yahwɨnataise. \v 14 Iyataatɨ nyahɨ aimɨ mmonɨhaayo, Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaahɨhɨ Autaahaatɨho gwɨnyaasɨrɨhɨretapɨ netɨ nyangi nanyisataise. Kapa saihɨhandɨ kandɨ nɨnɨhɨ maapɨ nehɨ utaahonɨne. Aindɨ nisɨ maipɨhandɨ kiyohɨtɨhandɨ netɨ nanɨpuwatɨ nehɨ kandamɨ otɨpɨpatɨhonɨnenɨmatɨ ipatisatɨ niwatataise. \v 15 Amɨ nɨnɨ wapa kaitandɨ maaritohɨpɨpa kapa nɨnɨ wɨndɨ kamaayo, owetise. Namatɨ nehɨ wapa nɨnɨ kaitandɨ apɨpaahɨ pondamasɨpɨpaahɨhɨ napaitɨtɨ kiyataayo. Sandɨ saindɨ ponimetahandɨhɨhɨ kiyohɨtɨmandapɨ nɨnɨ napindapɨ kiyo ndɨ wɨndɨ gɨmaanunyaatatɨ apɨpaahɨ pondataise. \v 16 Iyataatɨ nɨnɨ wapa sapa sapa wɨndɨ kamaitando ndɨ nɨnɨ maarɨmitohɨpɨpa kiyohɨtɨndɨ netɨ sɨretɨ nanisataise, nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaapɨ tɨtɨhɨ gaahape ndaato. \v 17 Isɨ amɨ sandɨ nɨnɨ kiyohɨtɨmandɨ nɨnɨ kiyataamaayo. Owetise. Amɨ maipɨhandɨ nisɨ ambɨpatetɨ ahotindɨhandɨ nɨngi netɨ nanipinjatɨ kaime ndihɨ maarɨmitohɨwaiwa napaitɨtɨ nɨnɨ kiyataayo. \v 18 Aihɨ nɨnɨ saindɨ mmonataayo, gaahandɨ nisɨhetɨ apɨpaahɨ wɨndɨ ahɨmotise. Wɨndɨ siyatɨ ahɨmotihɨ tɨtɨhɨ gaahandɨ nɨnɨ kaitandɨ apɨpaahɨ maaritohɨtɨhandɨ wɨndɨ baindɨ nga kamaayo. \v 19 Aindɨ amɨ gaahandɨ nɨnɨ kaitandɨ maaritohɨtɨhandɨ wɨndɨ kamaindɨ namatɨ nehɨ maipɨhandɨ kandapɨ nɨnɨ wɨndɨ maarɨmitohɨtɨhandɨhɨhɨ kiyataayo. \v 20 Isɨ amɨ nɨnɨ wapa wɨndɨ kamaitandɨ maarɨmitohɨtɨhandɨ kiyataataahɨ sandɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨ kiyataamaayo. Owetise. Namatɨ nehɨ maipɨhandɨ nisɨhetɨ ahotindɨhandɨ netɨ nɨngi nanipinjatɨ kaime ndihɨ nɨnɨ kiyataayo. \p \v 21 Aihɨ amɨ nɨnɨ saindɨ mmonataayo, nisɨhetɨ wɨndɨ apɨpaahɨ watɨpɨhandɨ ahondaatɨ netɨ nanisapusɨhɨ nɨnɨ tɨtɨhɨ gaahandɨ kaitandɨ maaritataahandɨ kandɨ nɨnɨ nehɨ maipɨhandɨ tɨtɨhɨmetɨhandɨhɨ netɨ kiyataayo. \v 22 Saindɨ amɨ nisɨ maarɨho Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaapɨ nga biyatɨ maaritataise. \v 23 Saihɨhandɨ kandɨ amɨ nehɨ wɨnɨhapɨpa kapai wapa maipɨhandamɨ watɨpɨhandɨ nisɨ ambɨpatetɨ ahotatɨ otɨpɨpatɨ kiyataatɨ nɨnɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ amɨtɨhetapɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa nɨnɨ gaahape tohɨpɨpaisatɨ netɨ tunatɨ yahwɨnataise. Iyatɨ sandɨ tunatɨ yahwɨnjɨtɨmandɨ nɨngi netɨ daahɨ maipɨhandɨ nisɨ ambɨpatetɨ ahotatɨ otɨpɨpatɨ kaindɨhandaatɨhɨ nɨpatisatɨ nanɨpuwataise. \v 24 “Ese no, nɨnɨ utaahonɨnɨ nisɨ maaritɨtandɨhandɨ apɨpaahɨ owehonɨne. Ese no utaaho dɨyaamahonɨhɨ kɨmandɨ maipɨmandisatɨ ambɨpatɨ napwɨtandɨhandaatɨhɨ nanɨmaasi naipatetapɨ nɨngi japɨhɨ nanɨmaitaindɨho? \v 25 Nɨngi sandɨ sanetihɨhandɨ kandɨ nyamɨ Awaisɨho Kɨraisɨ Jisaasihomɨhetapɨ Autaahaatɨho nɨngi ambɨpatɨ napwɨtandɨhandaatɨhɨ nanɨmaasi naipatetapɨ nuwatɨ japɨhɨ nanɨmaasɨhoai, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undataato. Iyataatɨ amɨ nɨnɨ sendaayo, nɨnɨ nɨwahonɨnɨ nisɨ amɨtɨhaara Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa nga iwinjapepihɨrɨtɨ amɨ nɨnɨ nehɨ nisɨ ambɨpatamɨhaiwaara maipɨhandamɨ watɨpɨhandaatɨhɨ bindataayo. \c 8 \s1 Kɨraisiho Nyamɨ Maipɨhandɨ Nenyamatɨ Komɨ Itɨpɨho Nyangi Nanyinyataise \p \v 1 Isɨ amɨ isɨhiya Kɨraisɨ Jisaasihoaisawɨ maasɨ tɨmaamaitɨwɨ bimohiyɨhiyai Autaahaatɨho wɨndɨ samundɨtaise. “Sahɨ samɨ maipɨhandapɨ pɨwɨha naitaatɨwo,” undatɨ kiyaamɨhetɨ pɨwɨha netɨ wɨndɨ yahomaawutaitaise. \v 2 Sandɨ apaapɨmaahe, amɨ Itɨpɨho komɨ otɨpɨpatɨ Kaindɨhanda asɨyɨhiyaanɨnimatɨtɨhaahandɨ nyangi nanyinyatɨ Kɨraisɨ Jisaasihoaisatɨ netɨ nyamaamaisɨho maipɨhandamunɨ napwɨtɨhaahandamɨ watɨpɨhandaatɨhapɨ aimɨ nɨngi nuwatɨ nanɨmaatɨ nehɨhaatenɨmasɨhandapɨto. \v 3 Nyahɨ nga Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrɨtɨhaawɨ watɨpɨhandɨ isɨhiyaanamɨ ambɨpatetɨ nga ahɨmotatɨ nenoaahɨndaatɨ kandaahɨ maipɨhandaatɨhapɨ wɨnɨhapɨpa nga wɨndɨ netɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ saasanotahiyaanemaanyamase. Saihɨ namatɨ Autaahaatɨho sawaho wapa kiyatɨ kapetapɨ nyangi japɨhɨ nanyamaataise. Iyatɨ maipɨhandamɨ watɨpɨhandi nyamɨ ambɨpatetapɨ nemataise. Sandɨ komɨ Mwaahoai maapɨ natausaasihɨ nasatɨ isɨhiyaamɨ ambɨpatɨ maipɨhandisɨhatamatiyahatɨ nesɨtɨhandaahɨ Autaahaatɨho kiyataise. Iyatɨ Autaahaatɨho Kɨraisihomɨ ambɨpatɨ netɨ kataahɨ maipɨhandi pɨwɨhaapɨhematɨ kandamɨ watɨpɨhandi netɨ owemataise. \v 4 Autaahaatɨho sandɨ saindɨndɨ apaapɨmaahe, nyahɨ wanɨ nyamɨ ambɨpatɨ kanyatirɨhɨretɨ dahomaayaatɨ komɨ Itɨpɨho kanyatirɨhɨretɨ daayohiyɨhiyaanɨnɨ komɨ wɨnɨhapɨpa tɨtɨhɨ gaahaiwa gaamapɨ kaiwɨse tiwaiwa nga kaitɨhaawe. \p \v 5 Iyataatɨ isɨhiya kiyaamɨ nehɨ ambɨpatɨ kaundirɨhɨretɨ daiwɨ bitohohiyɨhiyai nehɨ kiyaamɨ ambɨpatamɨ maaritiwaiwaahɨhɨ anɨtiwɨ isɨwatawaayopo. Iyataatɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kaundirɨhɨretɨ daayohiyɨhiya amɨ nehɨ Itɨpɨhomɨ maaritaatɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ nepɨ gwɨnyaitaapo. \v 6 Amɨ isɨhiya kiyaamɨ nehɨ ambɨpatɨhɨ kaundiwaiwaahɨ gwɨnyaapɨ nehɨ kaiwaapaahiyohiyɨhiya Autaahaatɨhoai wɨndɨ apɨpaahɨ mausondaapo. Amɨ isɨhiya nehɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kaundirɨhɨretɨ daiwɨ nehɨ Itɨpɨhomɨhaiwaapaahiyohiyɨhiya Autaahaatɨhoai usowɨ kiyaamɨ maarɨho gaatatɨ wɨwitɨtaise. \v 7 Isɨ amɨ isɨhiya nehɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ kaundirɨhɨretɨ daayohiyɨhiya siya noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ tiworisaimatawaayopo. Sandɨ apaapɨmaahe, amɨ kiya wɨnɨhapɨpa wɨndɨ baiwɨ atɨhomisawaawɨ kiyawaayopo. Isɨ kiya apɨpaahɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaamɨ otɨtɨhɨ pɨnamuwɨ wɨndɨ minjapepihɨrɨtaapo. \v 8 Isɨhiya nehɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ maaritirɨhɨretɨ daiwɨ bitohohiyɨhiya siya Autaahaatɨhoai nepɨ maarɨho wɨndɨ usaamaawitaapo. Apɨpaahɨ owetɨtaise. \p \v 9 Amɨ sahɨhɨ samɨ nehɨ ambɨpatɨ kasatirɨhɨretɨ daiwɨ bindawaamaayopo. Owetise. Nehɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho samɨ maarɨhoaatɨhɨ otɨpɨpatɨ kiyatɨ jainjatonaahɨ Itɨpɨho kasatirɨhɨretɨ daiwɨ bimɨtaapo. Isɨ amɨ isɨhiya wowaatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Kɨraisihomɨhetapɨ nepɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ wɨndɨ kɨmwaurɨmwɨnatɨ otɨpɨpatɨ kamaayataataahɨ so saatɨ Kɨraisihomɨhiyaamaahe. Owetɨtaise. \v 10 Amɨ samɨ ambɨpatɨhɨ maipɨhandapɨ napotɨ namasaatɨtaise. Siyonɨhandɨ kandɨ amɨ Kɨraisiho nasatɨ samɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ bindataatɨ netɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ ainahiyɨhiyaatɨ saasanotahiyaatesamasɨtɨhandɨ samɨ maarɨhoai komɨ Itɨpɨhora netɨ asohoesamataise. \v 11 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨho Jisaasihoai anɨmwaahɨpatombɨ japɨhɨ ahowimatɨ numwaasɨhomɨ Itɨpɨho samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bimonaahɨ Autaahaatɨho kɨmɨko kɨraisihoai anɨmwaahɨpatombɨ ahowimatɨ numwaasɨho komɨ Itɨpɨho samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bimisɨhomɨ watɨpɨhanda samɨ ambɨpatɨ napotɨ namasaatɨtandɨhati netɨ asɨpatesamaitaise. \s1 Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Nyangi Sanyatatɨ Sahɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaayaatɨ Maatiyaate Nyatatɨ Netɨ Anyusaataise \p \v 12 Isɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nyamɨ ambɨpatɨ maaritindɨhandamɨ otɨpɨpatɨ iwiwɨhaamaayo katɨ kanyatirɨhɨretɨ daitɨhaawo. \v 13 Isɨ amɨ sahɨ nehɨ samɨ ambɨpatɨ maarɨho jahɨhomɨ kasatirɨhɨretɨ kaiwɨ bindawaawaahɨ Autaahaatɨhoai apɨpaahɨ wɨndɨ sahɨ mausondaapo. O amɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho sangi jatatamanatɨ andɨtɨsaihonɨhɨ samɨ ambɨpatamɨ maipɨhaiwa namawaawaahɨ sahɨ Autaahaatɨhoai usopɨ asɨyɨhiyaatimatɨtaapo. \v 14 Isɨhiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho daihɨra nunjirɨhɨra daayohiyɨhiya siya Autaahaatɨhomɨ mwaaya maatiya manyinyaare. \v 15 Sahɨ yaiwɨ napwɨtɨtaatɨwɨho maarɨho newaamaayopo, amɨ sahɨ jahɨra yaitaatɨwo. Itɨpɨho sangi netɨ aimɨ Autaahaatɨhomɨ manyɨnyaatesamataise. Saihɨ sahɨ samɨ maarɨhoaatɨhapɨ sahɨ satɨwɨ Autaahaatɨhoai, “Apo, nisɨ apo apore,” undɨwɨ gaapundawaatopo.\f + \fr 8:15 \ft Judaahiyaamɨ manyinya kiyaamɨ pɨwɨha Ibɨruhaara sapiyai saundɨwɨ, \fk ‘apa apore’\ft , undɨwɨ ambɨhundawaatopo.\f* \v 16 So Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho satatɨ nyamɨ maarɨhoaisatɨ netɨ tɨmaamaitatɨ nyangi sanyatatɨ, “Sahɨ Autaahaatɨhomɨ manyinyaate,” nyatatɨ netɨ anyusaataise. \v 17 Aihɨ nyahɨ Autaahaatɨhomɨ manyɨnyaanɨnisɨ komɨ manyɨnyaapɨ kahapaamapɨpa gaahaiwa Autaahaatɨho netɨ ahɨwiwaiwa nyahɨ newaatɨ nyamɨhaiwaatɨtaise. Iyaatɨ amɨ Kɨraisihopɨ Autaahaatɨho kahapaamapɨpa ahɨwiwaiwaisangi koaisaatɨ nyahɨ newaatɨ nyamɨhaiwaimatɨtaise. Amɨ nyahɨ Kɨraisihoaisaatɨ maasɨ yaasatɨ naaŋɨhaiwa nehaawaahɨ amɨ komɨ yundanyɨhaiwa nyahɨ koaisaatɨ maasɨ naito. \s1 Ipotɨhura Autaahaatɨhomɨ Yundanyɨha Nyahɨ Naitɨhaahiyaane \p \v 18 Nɨnɨ saindɨ mmonataayo, wanɨ kahapaamapɨpa ambɨpatɨ maarɨho yaasatɨ naaŋɨhaiwa nehohɨwɨmaiwa ipotɨhura Autaahaatɨho komɨ yundanyɨha nausainjɨtɨhandɨ netɨ ausaimanatɨ nyangi yundanyaanyisonɨhɨ naitɨhaahandi wɨndɨ nusatipɨhaatɨ daahemwaamase. Apɨpaahɨ owetise. \v 19 Kahapaamapɨpa nahataapa Autaahaatɨho kiyatɨ ahaimbɨpa utaatɨhandamatɨyatɨ maarɨho nurɨtɨmanatɨ tautautatɨ wɨndosɨhɨ wɨndɨ namotɨ ndɨha naingaatɨ jatataise nyahɨ komɨ mwaayaanɨnɨ maatiyaanangi Autaahaatɨho netɨ yundanyanyisatɨ anyusaimanɨtandɨhuraapo. \v 20 Amɨ kahapaamapɨpa nahataapa mɨmaipiyatɨ ahondaise. Sandɨ kapaamɨ setɨtando tatɨ gwɨnyaasɨtɨhandaahɨmaahe. Owetise. Autaahaatɨho Adaamɨhomɨ maipɨhandaahɨ kahapaamapɨpa nahataapai netɨ mɨmaipiyausoaasihɨ nopɨsasɨna ahondaise. Ahondaatɨ Autaahaatɨho kapaisɨ netɨ jahɨra tɨtɨhiwatɨ itatamanɨtandɨhuraapɨ kahapaamapɨpa jatataise. \v 21 Kahapaamapɨpa Autaahaatɨho kiyatɨ ahaimbɨpa siyatɨ jatataise, ipotɨ asisɨha wetɨ kapaamɨ maipɨtatɨ nopɨsasɨnatɨ napotɨ namasaatɨtandɨhandɨ netɨ wɨsasatɨ napusɨtɨhandaatɨhapɨ Autaahaatɨho sawaho nuwatɨ nesɨpausaasonɨhɨ nyahɨ komɨ mwaayaanɨnɨ maatiyaanamataiwɨ noaipapɨ gaatɨwɨ wɨndɨ maipɨtɨwɨ napopɨ namaamasaatɨtaatɨwo. \p \v 22 Nyahɨ aimɨ mmonɨhaayo, kahapaamapɨpa nahataapa Autaahaatɨho kiyatɨ ahaimbɨpa apopaatɨ maaha namwɨtandɨ detɨtihɨ yaawihɨ nehotipatamatiyatɨ kandɨnɨhɨ nahandɨ yaawihɨ nehotɨmɨ nasatɨ wanɨsangi taatɨ nehotataise. Iyataatɨ Kahapaamapɨpa nahataapa wanɨ kɨmuraisangi kapaanɨhɨ nehotatɨ ngotɨ otitɨmɨ kandɨnɨhɨ taatɨ nasataise. \v 23 Iyataatɨ nehɨ saiwa kahapaamapɨpaahɨ siyataamaise. Nyahɨ Autaahaatɨho ipotɨ gaahaiwa nanyamɨtandɨhaiwaamɨ jɨhɨ namasatɨ komɨ Itɨpɨho nanyamihɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bimisawɨhiyaanɨnɨsangi maawɨ nyamɨ ambɨpatɨ maarɨho yaasihɨ nehotaatɨ gowaatɨ bindɨhaayo. Iyaatɨ Autaahaatɨho nyahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanangi apɨpaahɨ kiyaanangisɨnɨhɨ nanyamaatɨ komɨ mwaayaanɨ maatiyaanenyamatɨ amɨ nyamɨ ambɨpatɨ maipɨtatɨ napotɨ namasaatɨtandɨhatɨ nematɨ asɨpatɨ nanyamɨtandɨhura noaipane taatɨ jatɨhaayo. \v 24 Amɨ nyahɨ maipɨtaatɨ napowaatɨ namasaatɨtɨhaahandaatɨhɨ bimonɨhɨ Autaahaatɨho sawaho ndɨha nanyorɨhaatɨ ko nyangi nyatatamanatɨ nyamɨ ambɨpatɨ asɨpatenyamaitandɨ jatɨmɨ niyohɨtɨhanda maipɨhandaatɨhapɨ japɨhɨ ko nanyamaataise. Iyataisɨ amɨ nyahɨ wapa naitɨhaawɨ jatɨmɨ niyohɨpɨpa aimɨ mmonaatɨ nehaawaahɨ wɨndɨ nehɨhandɨ minjatɨto. Nyahɨ aimɨ mmonaahiyaane, utaaho wo wapa aimɨ akɨpɨpa mmonatɨ netaataahɨ wɨndɨ jatɨmɨ namutaise. \v 25 Amɨ nyahɨ wapa sangɨ mmonaatɨ namehaawaahɨ wɨndɨ pohipɨmaayaatɨ kiyaanɨnɨhɨ biyaatɨ kapa naitɨhaawɨ jatɨto. \p \v 26 Siyaatɨ nyahɨ jatɨhaawɨ biyaatɨ andɨtitaatɨ maarɨhoaatɨhɨ ahapa ahapaapo taatɨ tɨtɨhɨ gwɨnyaitɨhaahandɨ watɨpɨhandɨ owendaise. Nyahɨ andɨtitɨtɨhaahandɨ watɨpɨhandɨ owetihɨ namatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nasatɨ nyangi ikwɨrɨ nanyinyatɨ nyatatamanatɨ andɨtɨnyaiwatɨ nyamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ maahomwaaŋɨ wɨndɨ apɨpaahɨ namusaatahaiwa pɨhɨtaatɨ mɨtaahɨ nitanaatɨ gwɨnyaahohɨwaiwa netɨ nyapɨ nanɨpimatɨ Autaahaatɨhoai nunyatɨ kanyundataase. \v 27 Saihɨ Autaahaatɨho isɨhiyaanamɨ maarɨhoaatɨhɨ gwɨnyaahohɨwaiwa mmonahosɨ komɨ Itɨpɨho gwɨnyaatɨ Autaahaatɨho sawahoai kaundiwaiwa mmonataise. Sandɨ Itɨpɨho nyamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ gwɨnyaahohɨwaiwa netɨ nyapɨ nanɨpimatɨ tɨtɨhɨ Autaahaatɨho nyahɨ komɨ isɨhiyaanapɨ gɨnyunyaasɨrɨhɨretematɨ nyahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaanapɨ Itɨpɨho Autaahaatɨhoai pɨwaanyundatɨ kanyundihe. \p \v 28 Aihɨ nyahɨ sɨretɨ mmonɨhaayo, kahapaamapɨpa gaahaiwa maipɨhaiwa nahataapa nyangi nanyoaipasɨhɨ nehohɨwaiwa Autaahaatɨho netɨ nyangisatɨ maasɨ otɨpɨpatɨ kiyatɨ nepemaisɨhɨ kaiwetapɨ nehɨ gaahandɨhɨhɨ nanyoaipasɨhɨ nyahɨ Autaahaatɨhoai maarɨho nunyohiyɨhiyaanɨnɨ sawaho komɨ gwɨnyaasɨwaiwa kawitɨhaawɨ gaanyatihɨ nasohiyɨhiyaanɨnɨ nehaayo. \v 29 Amɨ sandɨ apaapɨmaahe, isɨhiyaapɨ Autaahaatɨho komɨ maarɨhoaatɨhɨ jɨhɨ satatɨ, “Isɨhiya siya nisɨhiyaimatɨto,” tatɨ aimɨ mmonatɨ usɨtɨwisawɨhiyai komɨ Mwaaho Jisaasihomɨ ndɨmaahomwaaŋɨ ambɨpatɨ dahopa kiya naitaatɨwɨ isɨhiya yapɨpatambɨhiyaamɨ otɨhatɨhapɨ netɨ tipɨtapaatɨ yandɨhemataise. Kiya saisaihɨ komɨ Mwaaho Jisaasiho noaipatɨ komɨ saingoya sanaapwɨsa Autaahaatɨhomɨ mwaaya maatiya taahiyɨhiyaamɨ saaho jɨho awaisɨhoematɨtando. \v 30 Iyatɨ isɨhiya siya nisɨhiyaatɨto tatɨ Autaahaatɨho jɨhɨ mmonatɨ netɨ ahɨwisawɨhiya koenda napɨtaatɨwɨ nunjenatɨ gaundataase. Iyatɨ siya isiya koenda napɨtaatɨwɨ nunjenatɨ gaundisawiya atiwɨ nasauhɨhiyai Autaahaatɨho nehɨ sawaho gwɨnyaasɨtɨhanda kiyai saundataase, “Sahɨ isɨhiyaatɨ nisɨ ndɨhetɨ samɨ maipɨhandɨ owetatɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate,” undataase. Iyatɨ isiya siya Autaahaatɨho saundatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate, undisawɨhiyai ko numwaatɨ sawahomɨ yundanyɨha kiyai yundanyaawisataise. Aihɨ kiya Autaahaatɨhomɨ yundanyɨha nepɨ yundanyayawaayopo. \s1 Autaahaatɨho Jisasɨ Kɨraisihoetapɨ Nyangi Komɨ Maarɨho Nanyamindɨhandɨ Kandɨnɨhɨ Nyaiwatatɨ Nyatatamanataise \p \v 31 Amɨ saiwa Autaahaatɨho nyangi sanyiwɨmaiwaapɨ nyahɨ satɨtɨhaawo. “Amɨ Autaahaatɨho kɨmo nyamɨ Autaahaatɨhoematatɨ nyatatamanatɨ nyainjatonaahɨ utaaho wo nyamɨ tiworɨhoematatɨ netɨ nyangi nyawatɨ mɨmaipɨmaanyitaise. Apɨpaahɨ owetɨtaise,” taatɨ gwɨnyaitɨhaawo. \v 32 Autaahaatɨho komɨ Mwaaho Jisaasihoai nehɨ naasohɨtihɨ apɨpaahɨ maarɨho yaawihɨhandɨ kandɨ wɨndɨ netɨ maapatisatɨ nehɨ nanɨhiyatɨ nanyinyataise. Ko siyatɨ komɨ Mwaahoaisɨsɨ nanyinyahosɨ amɨ kahapaamapɨpa gaahapa nahataapa asakiyatɨ nehɨ nanɨhiyatɨ nyahɨ komɨ isɨhiyaanangi nanyamɨtaise. \v 33 Nyahɨ isɨhiyaanɨ Autaahaatɨho satatɨ, “Sahɨ nisɨ isɨhiyaatimatɨtaatɨwo,” tatɨ komɨ ikwɨrɨ ahɨnyihɨ noaipawaatɨ komɨhiyaanimatohiyɨhiyaanangi utaaho maahɨwo sanyatɨtaise? “Sahɨ maipɨhandisawɨhiyaatisɨ pɨwɨha naitaatɨwo,” nyatɨtaise? Autaahaatɨho sanyatɨtandɨhohɨ nyangi aimɨ sanyatise. “Sahɨ nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate,” nyatise. Isɨ utaaho wo netɨ pɨwɨha nyamɨhetɨ yahomaanyutaitaise. Apɨpaahɨ owetɨtaise. \v 34 Utaaho wo nyangi samaanyatɨtaise “Sahɨ samɨ maipɨhandapɨ pɨwɨha naitaatɨwo,” maanyatɨtaise. Owetise. Kɨraisɨ Jisaasiho nyamɨ maipɨhandɨ nenyamaitandɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ napwihɨ Autaahaatɨho jahɨra ahowimatɨ numwaasɨhɨ Autaahaatɨhoaisatɨ watɨpɨhandɨ netɨ awaisɨhoematataise. Iyataatɨ utaaho wo nyangi sanyatatɨ, “Sahɨ samɨ maipɨhandapɨ pɨwɨha naitaatɨwo,” nyatɨtaihɨ kandapɨ Jisaasiho nyamɨ ndɨmaahomwaaŋɨ netɨ isɨwatɨ nyapɨ nanɨpimatɨ Autaahaatɨhoaisatɨ taatɨ konɨhɨ pɨwanamaase. \v 35 Isɨ wapa napaamapaanɨhɨ netɨ nyangi Kɨraisiho maarɨho nanyinyatɨ nyainjatisɨhoaatɨhapɨ nehɨhaatenyamatɨ nanyopɨsasɨtaise. Naaŋɨhaiwa nyamɨ ambɨpatetɨ yanyamwaataahaiwaaro, e mɨmaipiyaatɨ nopɨsasɨnaatɨ bimohɨtɨhando, e isɨhiya naaŋɨhaiwa nanyinyawɨ tipɨ mwɨnyapɨ nanyopɨsasohɨtɨhando, e jarɨhoro, e ikɨpɨpa nandapa apɨpaahɨ owetatɨ somaahiyaanɨnɨ bimohɨtɨhando, e maapɨ isɨhiya amɨ kahapaamapɨpa nyangi nyapɨ nepɨnyamaitaatɨwɨhaiwaaro, e nyahɨ timbɨpa newaatɨ napowaatɨ owetɨtɨhaahando? Owe. \v 36 Iyataatɨ saiwa sapa Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaanɨnɨ sɨkiyaatɨ naitɨhaahaiwaapaahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wa satatɨ jɨpatɨpindise: \q1 “Nyahɨ kinyɨ isɨhiyaanɨnimatonɨhɨ kandapɨ asisɨha nahatewetɨ isɨhiya sɨyɨhiyaanangi nyawawaayopo. \q1 Aiwɨ kiya nyangi nehɨ kiyaamɨ maasapɨho sipɨsipɨhandɨ satɨhandi tiwɨtaatɨwɨhandamataiwɨ nyasonawaayopo,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 44:22\rq* \m tatɨ aimɨ jɨpatɨpindise. \p \v 37 Isɨ amɨ saiwa kahapaamapɨmbaahɨ nyangisɨ nanyoaipahonɨhɨ nepɨ naisaihɨhandɨ kandɨ Jisaasiho nyangi maarɨho nanyamisɨho konɨhɨ nanyinyamɨ niyonɨhɨ koetapɨ nyahɨ saiwa nahatewaisɨ nga apɨpaahɨ newaatɨ ipɨhatisaatɨ tiwandawaamaatɨ noaipaito. \v 38 Sandɨ amɨ apɨpaahɨ akɨtɨtihɨ nɨnɨ mmonataayo, Kɨraisiho nyangisɨ maarɨho nanyamisɨhoaatɨhapɨ wapa ahɨwatɨ netɨ nyangi wɨndɨ nehɨhaatenyamatɨ namaanyopɨsasɨtaise. Nyahɨ napwɨtɨhaahandɨsangi amɨ asɨyɨhiyaanimatɨtɨhaahandisangi wɨndɨ nehɨhaatenyamaamaitaise. Yamɨhapataatɨhapɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya enjerɨhiyaisangi amɨ yamɨhapataatɨhapɨhaiwa wiwa watɨpɨhaiwaisangi wɨndɨ nehɨhaatepɨnyamaamaitaapo. Kahapaamapɨpa wanɨ ahotiwaiwaisangi amɨ kahapaamapɨpa ipotɨ ipotɨ noaipataahaiwaisangi nyangi Jisaasiho maarɨho nanyamisɨhoaatɨhapɨ wɨndɨ netɨ tipɨtapaatɨ nehɨhaatenyamaamaitaise. Kahapaamapɨpa gɨmunyaatatɨ watɨpɨhaiwaisangi sandɨ wɨndɨ kamaitaise. \v 39 Kahapaamapɨpa mɨhaatɨ yamɨhapataatɨhapaisangi maapɨ yatɨhɨ yapɨpatambɨhapaisangi amɨ kahapaamapɨpa wapaisangi Autaahaatɨho kiyatɨ ahaiwaiwaamɨhatɨhɨ ahɨmotise. Nyamɨ Awaisɨho Kɨraisɨ Jisaasihomɨhetapɨ Autaahaatɨho maarɨho nyangi nanyamisɨhoaatɨhapɨ nyangi nyaiwɨtapaatɨ yandɨhɨ nehɨhaatenyamaitandɨhaiwo. \c 9 \s1 Autaahaatɨhomɨ Isɨhiya Isɨraherɨhiyaapɨ Porɨhoai Maarɨho Naaŋawɨsatɨ Yaawataise \p \v 1 Nɨnɨ utaahonɨnɨ Kɨraisihomɨhonisɨ pɨwɨha kɨma katɨtandiyohɨma apɨpaahɨ akaahaare. Nɨnɨ wɨndɨ jaipɨndɨ kandaamaato. Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nisɨ amɨtɨha maarɨho gwɨnyaahohɨtɨhandi netɨ nɨtatamanatɨ gwɨnyaasɨhɨ pɨwɨha akɨtɨha nɨnɨ kandaato. Nɨnɨ wɨndɨ jaipɨndaamaato. Itɨpɨhoaisangi kinyɨ pɨwɨha akɨtɨhaare tatɨ nisɨ amɨtɨha maarɨhoaatɨhɨ kandataase. \v 2 Pɨwɨha nɨnɨ katɨtandiyohɨha kɨma siyatɨ nɨnɨ nisɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ awaindɨ naaŋanisatɨ yaasataise, nɨwahonɨsɨ isɨhiya Isɨraherɨhiyaapo. Nɨnɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ jɨtɨpatamɨhonɨnɨndaatɨ sandɨ kiyataayo. \v 3 Nɨwahonisɨ ambɨpatɨ jɨtɨpatamɨ isɨhiya Isɨraherɨhiyai Autaahaatɨho japɨhɨ apɨpaahɨ numwaitandɨ awaindɨ gwɨnyaataayo. Iyataatɨ nɨnɨ nɨwahonisɨ Jisaasihoaisatɨ tɨmaamaitohɨtɨhandaatapɨ Autaahaatɨho kiyai japɨhɨ numwaitandɨ nɨngisɨ namandipatɨ nehɨhaatenɨmaito ndɨ nisɨ omaŋɨtɨtɨhɨ kiyaapimainjɨhɨ nɨnɨ gwɨnyaataayo. Ko siyonaahɨ nɨnɨ maaritɨto. \v 4 Iyataatɨ nyahɨ Judaahiyaanangi Autaahaatɨho satatɨ sahɨ nisɨhiyaatimatɨtaatɨwɨ Isɨraherɨhiyaate, nyatatɨ ambɨpatɨ nanyoaasatɨ ahɨnyihɨhɨyaanɨne. Iyatɨ sahɨ nisɨ manyɨnyaate, nyatihɨ komɨ manyɨnyaanimataahiyaanɨne. Komɨ manyɨnyaanimatonɨhɨ Autaahaatɨho komɨ gaahaiwa watɨpɨhaiwa nanyisatɨ nanyamihɨhiyaanɨne. Iyatɨ satatɨ sahɨ kiyaatɨnɨhɨ nisɨhiyaatimatɨtaatɨwe tatɨ pɨwɨha watɨpɨha katanyasatɨ nanyinyatɨ amɨ komɨ wɨnɨhapɨpa nyangi nanyinyataise. Komɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ aunɨhɨhɨrɨ kataatɨ gaapundɨtɨhaahaiwa nanyinyataise. Autaahaatɨho kahapaamapɨpa gaahaiwa nanyamɨtandɨ jɨhɨ tɨmanatɨ nyamɨ asoya asisai kaundiwaiwa nyahɨ nehaayo. \v 5 Iyataatɨ nyamɨ asoya watɨpɨhiya awaisawɨhiya nyahɨ kiyaamɨhetapɨ noaipapɨ nasohiyɨhiya Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaare. Aihɨ nyamɨ ambɨpatɨ jɨtɨpatetapɨ Kɨraisiho noaipatɨ nehɨ utaahoematataise. Iyatɨ ko kahapaamapɨpa nahatewaamɨ mɨtɨho awaisɨho napwise nyahɨ koaisɨ mepɨ autahewaumaitɨhaawo. \s1 Komɨhiyaimatɨtaatɨwɨhiyai Autaahaatɨho Aimɨ usonatɨ Namɨhaase \p \v 6 Iyataatɨ nɨnɨ wɨndɨ sandaamaato, Autaahaatɨho Isɨraherɨhiyaanangi gaahaiwa nanyisatɨ kanyitandɨ pɨwɨha jɨhɨ tɨmanatɨ katiwaiwa tɨmahiyatɨ namandipatatɨ akɨpɨpa owe daamaato. Sandɨ Isɨraherɨhiya nahatiya nanɨhaiwɨ topɨtaata kiyaanɨhɨ nisɨ isɨhiyaatɨtaapo tatɨ Autaahaatɨho wɨndɨ kamaatise. \v 7 Abɨraahamɨhomɨ jɨtɨpatetapɨ namoyaatɨwɨ noaipahohiyɨhiya nahatiya Autaahaatɨhomɨ manyinya akɨtɨhiyaimatawaamaayopo. Owe. Sandapɨ jɨhura Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai Saundise, “Isaakɨhomɨ manyɨnyaahɨ kinyɨ manyɨnyaatɨtaapo,” undise. \v 8 Iyataatɨ sandɨ siyate, manyinya nehɨ isɨhiyaamɨ ambɨpatɨ maarɨho gwɨnyaahohɨrɨhɨretapɨ namoyaatɨwɨ noaipapɨhiya Autaahaatɨhomɨ manyɨnyaimatawaamaayopo. Owetise. Manyɨnya Autaahaatɨho pɨwɨha tɨmanatɨ katirɨhɨretɨ namoyaatɨwɨ noaipahohiyɨhiyaahɨhɨ Autaahaatɨhomɨ naisoho Abɨraahamɨhomɨ manyɨnya akɨyɨhiyaimatawaayopo. \v 9 Iyataatɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai pɨwɨha jɨhɨ tɨmanatɨ kaundisɨha saundataase, “Tɨtɨhɨ asisɨha nɨwahonɨnɨ ahiyohurura jahɨra napɨtɨ sasanyuraasangi jainjasanɨhɨ Saraahaatɨ metɨhonjɨ wohonjɨ namwɨtaise,” undatɨ kaundise. \p \v 10 Iyataatɨ amɨ saiwaahɨmaahe, nyamɨ asɨho Isaakɨhoai aimɨ Saraahaatɨ namwihɨ noaipatɨ gwɨnyanatɨ awaisɨhotatɨ kɨnaungwɨha tɨtaahɨwaiwa sanaihɨhura apopaatɨ Repekaahaati netɨ wɨrataise. Aihɨ kaatɨ metɨhurɨ wohurɨ yaŋatɨpɨhurɨ Isaakɨhoai namounyataise. \v 11-12 Iyataatɨ metɨ awɨtipɨhurɨ sangɨ noaipasɨhura Autaahaatɨho kahapaamapɨpa isɨhiyaamɨ otɨhatɨhɨ nehɨ sawahomunyaasɨrɨhɨretɨ gwɨnyaasɨpɨpa kuramɨ woaisɨ numwaatɨ koetapɨ kaitandɨ kandapɨ Repekaahaati Autaahaatɨho saundataase, “Metɨho jɨhɨ napisɨho ipotɨhomɨ otɨtɨhɨ sanutaise,” undataase. Meturɨ sangɨ noaipapɨ sanaatamɨ gwɨsɨhaatɨhɨ kɨpwɨndɨmɨ amɨ kahapaamapɨpa gaahaiwaisangi maipɨhaiwaisangi wapa kamaimɨ owehandɨ Autaahaatɨho sandɨ kandaase. Sandɨ Autaahaatɨho nehɨ sawahounyaasɨrɨhɨretɨ japepihɨratɨ meturɨ naasohɨ naasohɨ komunyaasɨrɨhɨretɨ wapa kamaimɨhandɨ nehɨ metɨho woaisaahɨhɨ numwaatɨ komɨhetapɨ Autaahaatɨho komunyaasɨwaiwa kaitandɨ kandaase. \v 13 Iyataatɨ sandapɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ satise. “Jekopɨhoai nɨnɨ maarɨho nunyataatɨ amɨ Isauhoai nɨnɨ maarɨho namunyo,” tatɨ katise. \p \v 14 Isɨ amɨ sandɨ Autaahaatɨho nehɨ ko sawahounyoaasɨrɨhɨretapɨ Jekopɨho komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Isɨraherɨhoai maarɨho nunyatɨ koetapɨ kahapaamapɨpa kiyataatɨ amɨ Isauhoai namasɨtɨmandapɨ nyahɨ sataatɨ Autaahaatɨho sandɨ apɨpaahɨ wɨndɨ nga tɨtɨhɨmetɨhandɨ kiyataise tɨtɨhaawo? Apɨpaahɨ owetise. Nyahɨ wɨndɨ samaatɨtɨhaawo. \v 15 Amɨ Autaahaatɨho Mosesihoai saundise, “woai waati nɨnɨ maarɨho wɨwiwɨtandaahɨ wɨwiwɨto. Aindɨ amɨ woai waati maarɨho asɨpɨwitandaahɨ asɨpɨwito,” undise. \p \v 16 Isɨ amɨ Autaahaatɨho satatɨ isɨhiya siya siyai nɨnɨ maarɨho nunyatɨ gaahaiwa kawitaano tatɨ kawiwiwa isɨhiya wapa Kaitaatɨwɨ gwɨnyaapɨ amɨ wapa kiyohɨtɨhandaahɨmaahe. Owetise. Nehɨ Autaahaatɨho sawahometirɨhɨretapɨ isɨhiyai maarɨho nunyatɨ gaahaiwa kawɨsataise. \v 17 Amɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ utaaho wo yapɨpatɨ Isipɨhandaahapɨ maipɨho awaisɨhoai saundise. \q1 “Nɨnɨ gisɨ ahɨngisonɨhoŋe. Aindɨ kinyɨ maarɨho netɨ daahɨ ipɨhatindɨ watɨpɨhɨmataayo. Nɨnɨ kɨnyɨhetapɨ isɨhiya yapɨhɨ nahandaahiyai nisɨ watɨpɨhandɨ auta nunjatɨ amɨ nisɨ ambɨpatɨ netɨ awaindemasanɨhɨ kiya mmondaatɨwo,” \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 19:16\rq* \m undise tatɨ jɨpatɨpindise. \v 18 Isɨ amɨ nyahɨ sandɨ mmonɨhaayo, Autaahaatɨho nehɨ sawahometirɨhɨretapɨ isɨhiya usaisɨ maarɨho nunyatɨ asɨpɨwitandɨhiyai nunyatɨ asɨpɨwɨsatɨ amɨ usai netɨ kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ daahɨ nawɨhematɨ nisapuwɨtandɨhiyai nawɨhematɨ nisapuwataise. \s1 Autaahaatɨho Apousatunɨ Amɨ Maarɨho Asɨpiyahore \p \v 19 Sandapɨ samɨ usaatɨ satɨwɨ nɨngi nanɨsendaapo, o amɨ Autaahaatɨho isɨhiyaanangi kahapaamapɨpa kanyirɨhɨretɨ sɨretɨtanaahɨ nyahɨ maipɨhandɨ kiyohɨtɨmandɨ komɨ ahairɨhɨretɨ kiyahaayo. Isɨ amɨ ko nyangi napaapɨ sanyatise? “Sahɨ maipɨhandisawɨhiyaatisɨ pɨwɨha naitaatɨwo nyatise?” Nyahɨ usaanɨnɨ Autaahaatɨho aimɨ tɨmanatɨ kiyatɨ satatɨ kiya saito saito tatɨ ahaiwaiwa newaatɨ wɨndɨ tiwandawaamaamaito ndɨwɨ nɨngi sahɨ nanɨsendaapo. \v 20 Wiwa satɨwɨ nanɨsendaawɨ kɨma wɨhoaaŋɨ kasatɨtaanɨ atiwɨse. Sahɨ nehɨ isɨhiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ ikwɨra kiyatɨ ahɨsihɨhiyaate. Isɨ sahɨ isiyaatɨ akɨyɨhiyaatɨ maahusaatɨtawaawɨ Autaahaatɨhoai pɨwɨha tiwandɨwɨ nepɨ wihoaaŋɨ jahɨra kaundawaatopo? Onɨha yapɨpatɨ kwaatɨhaihaatɨ notɨ namasatɨ kaisɨhoai wɨndɨ satatɨ namunjese, “Kɨnyɨ nɨngi kɨmɨretɨ saimbɨ napindapɨ nanɨmasapɨ kanise?” undatɨ wɨndɨ namunjese. \v 21 Utaaho satɨho yapɨpatɨ kwaatɨhaihaatɨ onɨha kaitandɨ notɨ ahoaisɨho kwaatɨhaihaatɨ naasaipitɨ katamɨ netɨ onɨha yatɨwɨ komɨ watɨpɨhandɨ ahusotirɨhɨretɨ kaitaise. Iyatɨ wa sanahɨwiyatɨ nga nehɨ usɨpɨpaapɨhuraapɨ kiyatɨ amɨ wa asisɨha nahatewetɨ nandapa tɨhatɨ waapoho niwatɨ nanatɨ kaitandɨha kaitaise. \p \v 22 Autaahaatɨhoaisangi isɨhiyaanangi amɨ kahapaamapɨpai sɨrɨ kɨretɨ kanyisataise. Komɨ watɨpɨhandɨ isɨhiyaanɨnɨ nahatiyaanɨ mmondɨhaawɨ koaisɨ maipɨhandapɨ apɨpaahɨ apowindɨhandɨ netɨ ausaimanɨtandɨ gwɨnyaataise. Siyatɨ gwɨnyaataahandɨ kandɨ isɨhiya kiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ koai apowindɨhandɨ naitaatɨwɨhiya aimɨ tɨmetauhɨhandɨ Autaahaatɨho nehɨ nanɨhiyatɨ iwinjapɨ notaise. \v 23 Amɨ siyatɨ komɨ apowindɨhandɨ naitaatɨwɨhiyai nehɨ iwinjapɨ naindɨndɨ nyahɨ ko maarɨho asɨpɨnyisawɨhiyaanangi Autaahaatɨho sawahometirɨhɨretapɨ gaahapa saasanotɨhapa nyahɨ newaatɨ yundanyaitɨhaawɨ aimɨ jɨhɨ netɨ tɨmanatɨ ahɨnyiwaiwa netɨ ausaatɨ nyangi nanyisatɨ yundanyaanyitandɨ sandɨ ko kiyataise. \v 24 Amɨ siyatɨ Autaahaatɨho maarɨho asɨpɨnyɨsatɨ gaahapa sawahometirɨhɨretapɨ netɨ yundanyaanyitandɨ gaatatɨ nanyamaatɨ ahɨnyisawɨhiyaanɨnɨ usaanɨnɨ Judaahiyaamɨhatɨhapunɨ usaatɨ Judaahiyaanamɨ dawaatapɨhiyaatɨ nyahɨ kɨmɨ kiyaane. \v 25 Iyataatɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨwɨha jɨpatɨpaisɨhaatɨhapɨ Autaahaatɨho sandaase. \q1 “Isɨhiya nisɨhiyaametohiyɨhiyai sahɨ nɨsɨhiyaate undɨto. Isɨhiya nɨnɨ maarɨho wɨndɨ namunyohiyɨhiyai nɨnɨ saundɨto sahɨ nisɨ apohɨpatɨ kɨrɨwipataatɨhapɨhiyaate undɨto. \rq Oseyaaho 2:23\rq* \q1 \v 26 “Aindɨ sapɨhɨ aunahɨpatɨ yapɨpata isɨhiyai nɨnɨ saundɨtɨ sahɨ nisɨ isɨhiyaatɨmaahe undohiyɨhiyai sapɨhɨ kapɨhɨ nɨnɨ kiyai saundɨto nɨnɨ Autaahaatɨhonɨnɨ asohonɨnɨ bimohɨhonisɨ manyɨnyaate undɨto,” \rq Oseyaaho 1:10\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho katise. \v 27 Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho Aisaiyaaho Isɨraherɨhiyaapɨ satise \q1 “Isɨraherɨhiya apɨpaahɨ wɨndɨ gɨmunyaatatɨ awɨmɨtɨnatɨ aripatɨ nawasasaahaamatendaahandɨ kandɨ nehɨ apɨpaahɨ yahingwaasisaahɨ Autaahaatɨho japɨhɨ numwaitaise. \v 28 Iyatɨ amɨ nehɨ apɨpaahɨ kiyaisɨnɨhɨ isɨhiya yapɨhɨ nahandaahiyai Awaisɨho ketɨ netɨ tipɨtapaatɨ usonatɨ nemaitaise,” \rq Aisaiyaaho 10:22, 23\rq* \m tise. \v 29 Siyatɨ Aisaiyaaho Autaahaatɨho Isɨraherɨhiyaanangi tipɨtapaatɨ nyasonatɨ usaanangi nenyamaitandɨhandapɨ jɨhɨ tɨmanatɨ katindɨhande satatɨ, \q1 “Amɨ Awaisɨho Watɨpɨho nyamɨ usaanangi ipotɨ ipotɨ namoyaatɨtɨhaawɨhiyaanangi nehɨ nyainjatɨ nemaanyosatɨ nahatiyaanangi nenyamahonaahɨ nyahɨ isɨhiya Sotomɨhandaahiyaisunɨ Gomoraahandaahiyaisɨ Autaahaatɨho nemasɨhɨ kiyaanɨhɨ owetɨwɨmahohɨpatamatiyatɨ nenyamahonɨhɨ nyahɨ kiyaanɨnɨhɨ owetawaamaitaanɨhe,” \rq Aisaiyaaho 1:9\rq* \m tatɨ katipatamatiyate. \s1 Jisaasihomɨ Pɨwɨha Gaaha Isɨraherɨhiyaanangi Maasɨ Japɨhɨ Nanyamaitandɨhaare \p \v 30 Saiwa nɨnɨ kandɨ kasatohɨwɨmaiwaapɨ ko apɨhɨndaase tɨwaitaawɨ nɨnɨ sandɨ kɨma kandaato. Isɨhiya nyahɨ Isɨraherɨhiyaanamɨ dawaataatɨhiya wɨndɨ satɨwɨ nyangi Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate nyatɨto tɨwɨ wɨndɨ mɨndaahohiyɨhiyai kiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhanda Autaahaatɨho saundatɨ, “Sahɨ nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate,” undise ndaato. \v 31 Aindɨ amɨ sandaato, nyahɨ Isɨraherɨhiyaanɨnɨ Autaahaatɨho sanyatatɨ, “Sahɨ nahatiyaatɨ nisɨhiyaate,” nyatatɨ ahɨnyisawɨhiyaanɨnɨ wɨnɨhapɨpaatɨhɨ Autaahaatɨho nyangi satatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate nyatɨtandɨhandɨ ahotanɨhɨ naitɨhaawo taatɨ nyamɨ andɨtatɨ napawaamahohɨtɨhandɨ nyahɨ taahiyɨhiyaanɨnɨ wɨndɨ apɨpaahɨ mohondaato. \v 32 Sandɨ kiya napaapɨ wɨndɨ mohopo? Sandɨ apaapɨmaahe. Amɨ kiya kiyohɨwaiwa Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhanda kamaiwɨ nehɨ sawana satɨwɨ otɨpɨpa gaahapa kaisaihɨ kapetapɨ Autaahaatɨho satatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate nyatɨto tɨwunyaapɨ andɨtatɨ napamɨhauhe. Aihɨ kiya nawɨha isiya napepaapɨ asundusaitaatɨwɨhetɨ napepaapɨ asundusaapɨ tɨmahiyawaayopo. \v 33 Sandapɨ komɨ pɨwɨha jɨhɨ jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ Autaahaatɨho komɨ Mwaaho Kɨraisihopɨ nawɨhaapɨ nepemaahɨwatɨ satise \q1 “Sahɨ isɨhiyaatɨ baiwɨ mmowɨse, sisɨho awaipatɨ aunahɨpatɨ Jaiyanɨhoaasɨnɨ nawɨha watɨpɨha wa isɨhiya napepaapɨ asundusaapɨ tɨmɨhaitaatɨwɨha nɨnɨ ahiyataayo. Amɨ utaaho itapaatɨ wowaatɨ kopɨ gɨwunyaawaahiya wɨndɨ mɨmaipɨwimatatɨ mamaawɨtaise,” \rq Aisaiyaaho 28:16\rq* \m tatɨ isɨhiya Jisaasihoai ahosumapɨ gɨmaawunyaitaatɨwɨhiyaapunɨ numwaapɨ gɨwunyaitaatɨwɨhiyaapunɨ Autaahaatɨho sandɨ kandaase. \c 10 \s1 Isɨraherɨhiya Tɨtaahiyɨhiya Autaahaatɨho Isɨhiyai Saundatɨ Sahɨ Saasanotahiyaate Undatɨ Usosɨrɨhɨretɨ Wɨndɨ Mohopo \p \v 1 Nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ naisɨhiyaate, nɨwahonisɨ isɨhiya Isɨraherɨhiyai Autaahaatɨho japɨhɨ numwaitando ndɨ nɨnɨ kiyaapɨ awaindɨhandɨ pɨhɨndɨ gwɨnyaatɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundataato. \v 2 Nisɨ isɨhiya Isɨraherɨhiyai nɨnɨ baindɨ usotɨhonɨnisɨ pɨwɨha auta kiyaapɨ kandaato. Kiya Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaitaatɨwɨ apɨpaahɨ pɨhɨtɨwɨ maaritɨwɨmɨhauho. Kiya saiwɨ apɨpaahɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaitaatɨwɨ maaritawaahandɨ kandɨ kiya wɨndɨ tɨtɨhɨ mohopo. \v 3 Jisaasihomɨhetapɨ Autaahaatɨho isɨhiyai saundatɨ sahɨ nisɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate undatɨ usosɨrɨhɨretɨ kiya wɨndɨ mohopo. Saiwɨ nehɨ sawana kiyai daihɨra wɨra daahɨwɨtaatɨwɨ andɨtatɨ napamawaayopo. Aiwɨ kiya Autaahaatɨho isɨhiyai Jisaasihomɨhetapɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate undirɨhɨretɨ wɨndɨ monɨwɨ pɨnamaayopo. Owetise. \v 4 Nɨnɨ sandɨ kiya tɨtɨhɨ wɨndɨ mohopo ndɨ katohɨtɨndɨ apaapɨmaato, isɨhiya pɨhɨtɨwɨ andɨtatɨ napamapɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrauhɨ amɨ sandaahɨ Autaahaatɨho kiyai saundatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate undatɨ kaundataise. Amɨ sandɨhɨ Kɨraisiho netɨ owemase. Aihɨ amɨ sandɨ Kɨraisiho saindɨndaahɨ Autaahaatɨho isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai saundataise, sahɨ saasanotahiyaate undataase. \s1 Isɨhiya Nahatiyai Autaahaatɨho Nga Japɨhɨ Numwaitaise \p \v 5 Iyataatɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa nahataapa baiwɨ japepihɨrisaihɨhiyai Autaahaatɨho saundatɨ, “Sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate,” undatɨ usondandɨhandapɨ Mosesiho satatɨ jɨpatɨpaise. \q1 “Isɨhiya wowaatɨ wɨnɨhapɨpaamɨ pɨwɨha japepihɨrohiyɨhiyai kapetapɨ Autaahaatɨho jinjapɨhɨ asɨyɨhiyaimatɨtaatɨwɨhandɨ numwɨtaise,” \rq Pɨrisihiya 18:5\rq* \m tatɨ jɨpatɨpaise. \v 6 Amɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhanda isɨhiyaisɨ Autaahaatɨho saundatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate undisawɨhiyaapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ satatɨ kiya wɨndɨ satɨwɨ namaasendaapo, “Diya yamɨhapataatɨhɨ naitaapo?” maatɨtaapo. Amɨ sandɨ Kɨraisihoai numwaasi maapɨ noaatɨpaitaatɨwɨhandapɨ topo. \v 7 Aiwɨ amɨ kiya wa samaatɨtaapo, “Diya isɨhiya napohiyɨhiya bimohɨpɨpɨhɨ mɨhatɨhɨsangi nuwɨ noaatɨpapɨ Kɨraisihoai ahowimapɨ asohoemapɨ numwaasi nasaamanɨtaapo?” tɨwɨ namaasendaapo tatɨ jɨpatɨpindise. \v 8 Iyataatɨ amɨ pɨwɨha wa satatɨ jɨpatɨpindise, “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaahɨ kɨnyɨhinɨ detɨ kɨnyɨ maahomwaaŋɨ mipatetɨ ahotatɨ amɨ kɨnyɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ kɨhɨmundataise,” tise. Iyataatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaitɨhaahandapɨ nyahɨ kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨ sa pɨwa ausaahohaare. \v 9 Isɨ amɨ kɨnyɨ auta isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ kinyɨ maahomwaaŋɨ nausaapɨ, “Jisaasiho nisɨ Awaisɨhoe,” tɨpɨ katɨpɨ amɨ kɨnyɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ satɨpɨ Autaahaatɨho komɨ watɨpɨhandaahɨ anɨmwaahɨpatombɨ Jisaasihoai jahɨra ahowimatɨ numwaataise tɨpɨ gɨwunyaapaapaahɨ Autaahaatɨho gi japɨhɨ nangɨmaitaise. \v 10 Nyahɨ nyamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaawaatɨ amɨ nyamɨ maahomwaaŋɨ nausaawaatɨ auta isɨhiya usaisɨ Kɨraisihopɨ ausaawaatɨ kaundohɨtɨhandaahɨ Autaahaatɨho sanyatatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate nyatatɨ nyangi japɨhɨ nanyamaataise. \v 11 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ wa satise, “Utaaho itapaatɨ wowaatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya wɨndɨ mɨmaipɨwimatatɨ mamaawɨtaise,” tatɨ jɨpatɨpindise. \v 12 Sandɨ isɨhiya nahatiyaapɨse amɨ Judaahiyaanangisunɨ nyamɨ ipaahaapɨ dawaataatɨhiyai naasaipitɨ kiyatɨ Autaahaatɨho japɨhɨ nanyamaataiso. Iyatɨ Autaahaatɨho kɨmɨ ko nyahɨ nahatiyaanamɨ Awaisɨhoso. Iyatɨ amɨ nyahɨ wonɨnɨ waanɨnɨ ko wapa nanyamɨtandɨ gaundaatɨ nunjehonɨhapa pɨhɨtatɨ asakiyatɨ nga nanyinyahoso. \v 13 Amɨ siyatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhɨ wa satise, “Utaaho itapa wowaatɨ Awaisɨhomɨ ambɨpatɨ ambɨhɨtɨwɨ gaatohiyɨhiyai Awaisɨho japɨhɨ numwaitaise,” tatɨ jɨpatɨpindise. \p \v 14 Isɨ amɨ kiya kopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaawaawaahɨ ko kiyai japɨhɨ numwaitandɨ napitaiwɨ kopɨ kiya gaatɨwɨ koai nunjendaapo? Aiwɨ amɨ kiya pɨwɨha Kɨraisihopɨ usa ausaapɨ kamaatisaihɨ amɨ wɨndɨ atɨhomisawaawaahɨ kopɨ kiya napitaiwɨ gɨwunyaitaapo? Aiwɨ amɨ Kɨraisihopɨ isɨhiya usa pɨwɨha wa ausaapɨ kamaatisaihaahɨ kiya napitaiwɨ atitaapo? \v 15 Iyataatɨ amɨ Kɨraisihopɨ sangɨ atisohiyɨhiyai kopɨ pɨwɨha ausaapɨ diya kaundɨtaapo, amɨ Autaahaatɨho isɨhiya pɨwɨha ausaitaatɨwɨhiyai wɨndɨ natamausoaasonaaho? Amɨ sandɨ kandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ wa sandaase, \q1 “Ese, isɨhiya pɨwɨha gaaha wanɨha nesi nasohiyɨhiya satɨ apɨpaahɨ gaahatɨ kiyawaayopo,” \rq Aisaiyaaho 52:7\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise. \s1 Nyahɨ Isɨraherɨhiyaanamɨ Isɨhiya Taahiyɨhiya Jisaasihomɨ Pɨwɨha Gaaha Atiwɨ Namehopo \p \v 16 Amɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha nesihiyai Kɨraisihopɨ pɨwɨha gaaha ausaitaatɨwɨ natausaasihɨ nuwɨ ausaahauhɨhandɨ kandɨ isɨhiya taahiyɨhiya wɨndɨ pɨwɨha gaaha atiwɨ namehopo. Sandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho Aisaiyaaho satise, \q1 “Awaisɨhoŋe, pɨwɨha nyahɨ isɨhiyai kaundohɨha kiya wɨndɨ atiwɨ kiyaamɨ maarɨhoaatɨhɨ wɨndɨ nepɨ kumwaamopo,” \rq Aisaiyaaho 53:1\rq* \m tise. \v 17 Amɨ nyahɨ siyaatɨ aimɨ mmonɨhaayo, Kɨraisihopɨ pɨwɨha isɨhiya ausaapɨ kanyatauhɨ atisɨhaawɨ ketapɨ nyahɨ kopɨ gɨwunyaitɨhaahandɨ nehaayo. Iyaatɨ sa pɨwa nyahɨ atisoha Kɨraisihopɨ komɨ isɨhiya nesi napɨwɨ ausaapɨ kanyatauhɨ nyahɨ atisaatɨ nehaayo. \v 18 Amɨ Isɨraherɨhiya isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nesi ausaapɨ waapɨhɨtɨwɨ katohɨha apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ aimɨ atiwɨhiyaare. Atiwɨhiyaasɨ sandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ wa satise, \q1 “Isɨhiya Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha nunyatɨ natausaasihɨ nesi yapɨpatɨ nahanda gaamapɨ ausaapɨ waapɨhɨtɨwɨ katopo. Katauhɨ kiyaamɨ pɨwɨha aunahɨpɨ nahanda notɨ daayatɨ gaamatɨ ahondaise,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 19:4\rq* \m tise. \v 19 Aiwɨ amɨ Isɨraherɨhiya apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ atiwɨ aimɨ mmonɨwɨhiyaare. Saiwɨ atiwɨ mmonawaahandɨ kandɨ baiwɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ nepɨ kumwaamohɨtɨhandapɨ tɨpwɨhɨwatɨ Mosesiho Autaahaatɨhomɨ maahomwaaŋɨ netɨ satise, \q1 “Isɨhiya usa nisapɨ atɨhomisawaawɨ nehɨ isɨhiyaametɨwɨhiyai numwaatɨ iwɨtatamasanɨhɨ sahɨ samɨ mandɨha aposonɨhɨ naumwaaritaapo. Saindɨ isɨhiya nisapɨ wɨndɨ atɨhomiwɨ nɨngi wɨndɨ maanopɨhiyai nɨnɨ numwaatɨ nisɨhiyemasanɨhɨ sahɨ aposɨtaise,” \rq Wɨnɨhapɨpa 32:21\rq* \m tatɨ Mosesiho Autaahaatɨhomɨ maahomwaaŋɨ netɨ katise. \v 20 Amɨ sandapɨ Aisaiyaaho apɨpaahɨ waatɨ wɨndɨ yamaayatɨ Autaahaatɨhomɨ maahomwaaŋɨ netɨ satise, \q1 “Isɨhiya nisapɨ wɨndɨ taawɨ mɨndaahohiyɨhiya nɨngi nisonawaayopo. Isɨhiya nisapɨ wɨndɨ taawɨ namaasenɨhohiyɨhiyai nɨnɨ noaipatɨ iwinjataayo,” \rq Aisaiyaaho 65:1\rq* \m ndaase tatɨ Aisaiyaaho kandaase. \v 21 Iyataatɨ amɨ Isɨraherɨhiyaapaahɨ Aisaiyaaho Autaahaatɨhomɨ maahomwaaŋɨ netɨ sandaase, \q1 “Isɨhiya nisɨ pɨwɨha atɨhomiwɨ amɨ wɨretɨtɨwɨhiyai japɨhɨ numwaitondɨ nisɨ ikwɨrɨ dɨhɨmwanɨtɨ nɨnɨ ipɨho pɨtɨtaatɨwatɨ konɨnɨhɨ jaatɨ bɨsondaayo,” \rq Aisaiyaaho 65:2\rq* \m ndaase tatɨ katise. \c 11 \s1 Isɨraherɨhiyaanapɨ Autaahaatɨho Maarɨho Asɨpiyataise \p \v 1 Nɨnɨ sandɨ katɨtandiyo, Autaahaatɨho komɨ isɨhiya Isɨraherɨhiyai apɨpaahɨ kiyaisɨnɨhɨ namataindɨho? Owe. Komɨ isɨhiyai apɨpaahɨ kiyaisɨnɨhɨ wɨndɨ namaamase. Nɨnɨ Isɨraherɨhiyaamɨhonɨngi Autaahaatɨho japɨhɨ nanɨmaasɨhonɨne. Abɨraahamɨhomɨ jɨtɨpatetapɨ Benjaminɨhomɨhiyaamɨhonɨne. \v 2 Komɨ isɨhiyai jɨhɨ wuwanɨhuraapɨ sahɨ tɨtɨhɨ nɨsɨhiyaate undatɨ usonatɨ ahɨwisawɨhiyai Autaahaatɨho wɨndɨ ahosumatɨ apɨpaahɨ kiyaisɨnɨhɨ wɨndɨ namaamase. Owe. Eraijaaho Isɨraherɨhiyai pɨwɨha netɨ yawutaatɨ Autaahaatɨhoai pɨwaundindɨhandapɨ sahɨ mmonɨwɨhiyaate. \v 3 Ko Autaahaatɨhoai saundatɨ, \q1 “Awaisɨhoŋe, kinyɨ isɨhiya amɨ kinyɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaapɨ isɨhiyai kaundohiyɨhiya pɨropetɨhiya sɨyɨhiyai timapɨ amɨ kinyɨ arɨtaahandɨ bwɨnanaatɨ kasɨnɨ nandapa gaarehandɨ tɨhɨwɨ nahɨmɨtaatɨwɨhaiwa nepɨ yamwaapɨ nawatapɨ nosasopo. Siyauhɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨ naasonɨnɨhɨ bimonɨhɨ kiya nɨsangi sohonɨhi nɨwɨtaatɨwɨ daapɨ tusɨhanawaayopo,” \rq 1 Kiŋɨho 19:10-18\rq* \m undatɨ Autaahaatɨhoai ko gosoetɨ pɨwaundiho. \v 4 Eraijaaho saundihɨ amɨ Autaahaatɨho wihoaaŋɨha koai kaundisɨha sahɨ mmonɨwɨhiyaate. Autaahaatɨho Eraijaahoai saundatɨ, \q1 “Isɨhiya Isɨraherɨhiya 7,000 kaiwɨhiya autaahaatɨho jaipɨtaho Bearɨhopɨ wɨndɨ atotɨpɨwesawɨ gaapɨmundɨwɨhiyai netɨ nɨwahonɨsapɨ anɨtindɨ isɨwatataayo,” \rq 1 Kiŋɨho 19:11\rq* \m undatɨ kaundiho. \v 5 Wanɨ kɨmuraisangi Autaahaatɨho naasaipitɨ katɨ kiyatɨ taatɨ Isɨraherɨhiyai kawɨsataise. Jɨhura saundatɨ sahɨ nisɨhiyaate undatɨ usonatɨ ahɨwisawɨhiyai nehɨ sawahomɨ maarɨho asɨpaindɨhandaahɨ numwaasɨhɨ bindawa Autaahaatɨhoai isawatawaayopo. \v 6 Isɨhiya wapa gaahapa kiyohɨwaiwa wɨndɨ apɨpaahɨ monatɨ nehɨ sawahomɨ maarɨho asɨpaindɨhandaahɨhɨ satatɨ isɨhiya siya siya nɨsɨhiyaatɨto tatɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ japepihɨratɨ isɨhiyai saundataase: “Sahɨ siyaatɨ nɨsɨhiyaate,” undatɨ usonatɨ numwaataise. O amɨ isɨhiya gaahapa wapa kiyohɨwaiwetapɨ ko sandɨ kiyataataahɨ kiyai ko maarɨho asɨpaitandɨhandɨ sandɨ akɨtɨ asɨpɨwɨsataamaise, apɨpaahɨ owe. \p \v 7 Isɨ amɨ sandɨ isɨhiya yapɨpatɨ Isɨraherɨhandaahapɨhiya kiyaisɨ Autaahaatɨho saundatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate undɨtandɨ daahohɨtɨhandɨ kiya wɨndɨ namehohɨtɨndapɨ nyahɨ napitɨtɨtɨhaawe? Isɨraherɨhiya nehɨ apɨpaahɨ yahingwaasisaahɨhɨ Autaahaatɨho saundatɨ, “Sahɨ nɨsɨhiyaate,” undatɨ usosingingwaasisaahɨhɨ Autaahaatɨho kiyai saundatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate undɨtandɨ daahohɨtɨhandɨ nehopo. Isɨraherɨhiya kanaahɨtɨ taahiyɨhiya kiyaamɨ atihɨrɨ nepɨ napupwɨ nawaatɨmapɨ Autaahaatɨhomɨ gapɨpa wɨndɨ atɨhomisopo. \v 8 Sandɨ kiya siyohɨtɨmandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ wa satise: \q1 “Autaahaatɨho isɨhiya sawana kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ amɨtɨha nepɨ nawɨhaamataiwɨ watɨpɨtohɨtɨhanda netɨ daahɨ watɨpumasɨhɨ kandaahɨ wanɨ kɨmuraisangi kiya kiyaamɨ ndɨhaara wɨndɨ wapa monɨwɨ amɨ kiyaamɨ atihɨra wapa atɨhomisopo,” \rq Wɨnɨhapɨpa 29:4; Aisaiyaaho 29:10\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise. \v 9-10 Amɨ sandɨ kandapɨ Daawitɨho satise, \q1 “Autaahaatɨhoŋe, kiya nandapa awaimbɨpa tɨhɨwɨ nanɨhohɨpɨpa kɨnyɨ nepɨ wɨrɨhɨramataimbɨ nepemaipɨ kiyaamɨ naahwɨtarɨhɨrɨ nepɨ naahusaapane. Naahusaapanɨpɨ kiyaamɨ maipɨhaiwaamɨ wihoaaŋɨhapa kiyai kɨnyɨ maipɨhandɨ kawime. Kawimbɨ kiyaamɨ ndɨha kɨnyɨ nepɨ mwɨsotipɨ niyotipe asɨhatonɨhɨ kiya wɨndɨ baiwɨ minjapɨ naharito. Aimbɨ kɨnyɨ naaŋɨhaiwa kiya nehohɨwaiwa nepɨ awɨtɨmapusose kaiwaamɨ naaŋindɨhandaatɨhɨ kiyaamɨ dawaaho nasɨsoaarɨ kiyaanɨhɨ niyatawaatɨto,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 69:22, 23\rq* \m tatɨ Daawitɨho katise. \s1 Isɨhiya Judaahiyaanamɨ Dawaataatɨhiyai Autaahaatɨho Japɨhɨ Numwaataise Judaahiyaanɨnɨ Japɨhɨ Nepemaitɨtɨhaawo \p \v 11 Amɨ nɨnɨ pɨwɨha watɨpɨha sandapɨ sandɨ katɨtandiyo nyahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya asakaiwɨ taahiyɨhiya napepaapɨ Autaahaatɨho nyangi sanyatatɨ sahɨ tɨtɨhɨ saasanotahiyaate nyatatɨ japɨhɨ nanyamaitandɨhandɨ namewaahandɨ kandɨ nyahɨ apɨpaahɨ kiyaanɨnɨhɨ tɨmahiyaatɨ owetɨhaamaayo. Owetise. Amɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya taahiyɨhiya maipɨhandɨ kiyauhɨ namatɨ Autaahaatɨho isɨhiya nyahɨ Judaahiyaanamɨ dawaataatapɨhiyai japɨhɨ numwaataise. Siyatɨ numwaahonɨhɨ nyahɨ Judaahiyaanɨnɨ aponyonɨhɨ naumwaarisaatɨ namawaatɨ japɨhɨ nepemaitaatɨ nyamɨ Autaahaatɨhoenda napisaihɨ ko nyangi japɨhɨ nanyamaitando. \v 12 Nyahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya yapɨhɨ nahanda maipɨhandɨ kiyauhɨ namatɨ komɨ kahapaamapɨpa gaahaiwa Autaahaatɨho netɨ isɨhiya yapɨpatɨ nahandaahiyai tisaahɨwatɨ nunyataise. Iyatɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya taahiyɨhiya Autaahaatɨhometirɨhɨretapɨ kahapaamapɨpa gaahaiwa namepɨ pohipiyohɨtɨhanda Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ jamaamaŋɨnɨhauhɨ nehɨ iwinjatɨ kometirɨhɨretapɨ gaahaiwa Autaahaatɨho isɨhiya nyahɨ Judaahiyaanamɨ dawaataatɨhiyai asakiyatɨ tisaahɨwatɨ nunyataise. Isɨ amɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya nahatiya napisaihɨ Autaahaatɨho japɨhɨ numwaahonɨhura kahapaamapɨpa gaahaiwa Autaahaatɨhometirɨhɨretapɨ asakaiwɨ isɨhiya nahatiya naitaapo. \p \v 13 Wanɨ pɨwɨha kɨma isɨhiyaatɨ sahɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ ipaahaapɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyaatangi nɨnɨ kasatɨtandiyo. Nyahɨ Judaahiyaanamɨ ipaahaapɨ dawaataatɨ isɨhiya bimohiyɨhiyaamɨhatɨhɨ komɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundɨtɨ kandunjɨtandɨ Autaahaatɨho nɨngi natanoaasihɨhonɨne. Saihɨhonɨnɨsɨ satɨ otɨpɨpatɨ komɨ pɨwɨha ausaatɨ samɨhatɨhɨ nɨnɨ kaitandɨ Autaahaatɨho nɨngi naninyatɨ natanoaasipitapɨ baindɨ awaindɨ maaritɨtɨ genanataayo. \v 14 Kɨmatɨ otɨpɨmbatɨ nɨnɨ samɨmatɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaatɨ kasatɨtɨ kaisanɨhɨ sahɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨ gaahaiwa nesaihɨ nɨwahonisɨ isɨhiya Judaahiya sangi namwaarɨsiwɨ japɨhɨ Autaahaatɨhoenda napisaihɨ Autaahaatɨho kiyai japɨhɨ nisɨ otɨpɨmbatetapɨ numwaito. \v 15 Amɨ nyahɨ Judaahiyaanɨnɨ yapɨpatɨ Isɨraherɨhanda Jisaasihoai ahosumahohɨtɨhandaahɨ Autaahaatɨho komɨ isɨhiyaanangi ahosɨnyamataise. Sandɨ nyangi ahosɨnyamasɨtɨndaahɨ isɨhiya yapɨpatɨ nahandaahiyai saundatɨ sahɨ nɨsɨ naisɨhiyaatimatɨwɨse undatɨ numwaasɨhɨ kiya noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ naisɨhiyaimatawaayopo. Isɨ amɨ nyahɨ Judaahiyaanɨnɨ nyamɨ yapɨpatɨ Isɨraherɨhanda nahatiyaanɨnɨ japɨhɨ nepemaitaatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaasaihɨ Autaahaatɨho japɨhɨ nanyamaitaise. Sandɨ nyamɨ isɨhiya Judaahiya Isɨraherɨhandɨ Yapɨhɨ nahandi Autaahaatɨho japɨhɨ numwaasɨtɨndɨ isɨhiya napopɨ anɨmwaahɨpatombɨhiyai ahowimatɨ numwaataahandamatetɨtaise. \v 16 Iyataatɨ amɨ isɨhiya bɨretɨhandɨ tɨhɨwɨ jɨhɨ yeyetɨwɨ namandipahohɨtɨhandɨ Autaahaatɨhoai nunyawaawaahɨ bɨretɨhandɨ sandɨ nahandɨ Autaahaatɨhomɨhande. Iyatɨ amɨ ipatɨ wapaamɨ yandɨpɨho amɨ tamɨrɨhɨrɨ Autaahaatɨhoai isɨhiya nunyawaawaahɨ amɨ isɨtɨtɨ saatɨtɨhoaisangi nahandɨ Autaahaatɨhomɨhapaare. Isɨ sɨrɨ kɨretɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ asoya ipatamɨ yandɨpɨho tamɨrɨhɨrɨ isɨhiya Autaahaatɨhoai jɨhɨ yeyetɨwɨ nunyohɨpatamataiwɨhiyaare. \p \v 17 Amɨ ipatɨ oripitɨ satamɨ isɨtɨtɨho maipɨtihɨho Autaahaatɨho nawetatɨ yondaatɨ amɨ oripɨ ainjɨhɨpatamɨ isɨtɨtɨho nawetatɨ netɨ isɨmumwaaŋɨ yamaŋitatetematɨ bihɨwatosataise. Sahɨ isɨhiyaatɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ dawaataatɨ ipaahambɨhiyaatɨ satɨ ipatɨ oripɨhatɨ ainjɨhɨpatamataiwɨhiyaate. Sahɨ saiwɨhiyaatɨsɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨhetapɨ Autaahaatɨhomɨ gaahaiwa noaipasɨwaiwa nepɨ wanɨ andɨtitɨwɨ itatamanɨnawaayopo. \v 18 Isɨ amɨ Autaahaatɨho ipɨ oripɨhatamɨ ikwɨrɨ isɨtɨtɨhomatiyatɨ nawetatɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiyai netɨ ipaahaapema yotisawɨhiyaapɨ sahɨ sisɨpɨhɨtɨwɨ amɨ satɨwɨ nyahɨ kiyai nusatipɨhaayo tɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨse. Sahɨ saiwɨ wɨndɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiyai usopɨ gemaananɨwɨse. Amɨ sahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya Autaahaatɨho ipaahaapemasawɨhiyai mmopumapɨ genanawaawaahɨ kɨmandɨ sahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse, sahɨ ipatamɨ tambatɨhɨrɨ tamɨrɨhɨri waapoho nunyawɨ andɨtɨwiwawaamaayopo. Owe. Nehɨ tamɨrɨhɨrɨ tanyaaha sahɨ isɨtɨtɨ saatɨtɨhatɨmaatangi waapoho nasanyatɨ andɨtɨsaiwataise. \v 19 Amɨ sandapɨ samɨ usaatɨ nyahɨ Judaahiyaanangi sanyatɨtaapo, ye sandɨ akɨtɨndaahandɨ kandɨ sahɨ Judaahiyaatangi ipatɨ oripɨhatɨ yamaŋitatamɨ isɨtɨtɨ saatɨtɨhomatetahiyaatangi nasawetatɨ yasotise nyahɨ samɨ ipaahaapɨ dawaataatapɨhiyaanɨ ipɨ oripɨhati ainjɨhɨpatamɨ isɨtɨtɨ saatɨtɨhomatiyahiyaanangi netɨ sangi nawetatɨ yasotimbɨpɨhɨ bihɨwanyosɨtando nyatɨwɨ kanyatɨtaapo. \v 20 Sandɨhɨ akɨte kiya Autaahaatɨhopɨ gɨmaawunyaahohɨtɨhanda kiyai Autaahaatɨho netɨ nasɨpatɨ yondaise. Amɨ sahɨhɨ samɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohɨtɨhanda Autaahaatɨho netɨ kiyaamɨ aunahɨpatɨ sangi nasanyataise. Nasamihɨ sahɨ samɨ gɨwunyaahohɨtɨhanda kapɨhɨ andɨtitɨwɨ bitotawaayopo. Isɨ sahɨ satɨwɨ nyahɨ kiyaamɨ aunahɨpatɨ nehaayono tɨwɨ sahɨ wɨndɨ genanɨwɨ gɨmunyaapɨse. Namapɨ nehɨ yaiwɨ baiwɨ jatɨnɨwɨse. \v 21 Nisɨ isɨhiya Judaahiya ipɨ oripɨ yamaŋitatamɨ ikwɨrɨ isɨtɨtɨhomataiwɨhiyaisɨ Autaahaatɨho wɨndɨ nehɨ maawinjasɨ amɨ sangisangi wɨndɨ ko nehɨ maasinjaitaise. \p \v 22 Kɨmandɨ sahɨ nahatiyaatɨ baiwɨ mmonɨwɨse Autaahaatɨho isɨhiyai gaahaiwa kawɨsatɨ iwɨtatamasɨtɨhandunɨ topɨtaata ainjaharisatɨ tipɨtapaatɨ usosɨtɨhanduno. Maipɨhandɨ isɨhiya kiyohiyɨhiyai topɨtaata ainjaharisatɨ tipɨtapaatɨ usonatɨ amɨ sangi gaahandɨ kasisatɨ jatatamanataise. Sahɨ baiwɨ sandɨ Autaahaatɨho sangi gaahandɨ kasisatɨ jatatamasɨtɨndaatɨhɨ kiyaatɨnɨhɨ bimaamɨ nowaawaahɨ nga bimɨtaapo. O amɨ sahɨ saiwɨ wɨndɨ kamaayawaawaahɨ sangisangi Autaahaatɨho netɨ namandipasamaitaise. \v 23 Amɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiyaahɨ kiya japɨhɨ nepemaitɨwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaasaihaahɨ Autaahaatɨho japɨhɨ numwaatɨ namandipatɨ nemasɨpɨpɨhɨ japɨhɨ netɨ bihɨwausosɨtaise amɨ saitandɨ ko watɨpɨhandisahoso. \v 24 Sahɨ isɨhiyaatɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ ipaahaapɨ dawaataatapɨhiyaatɨ ipɨ oripɨ ainjɨhɨpatamɨ isɨtɨtɨhomataiwɨhiyaati wɨndɨ sɨretɨ kaitaatɨwɨhandɨ ahɨmotɨhandɨ nehɨ koai Autaahaatɨho nasawetatɨ nesisatɨ ipɨ oripɨ yamaŋitatetɨ bihɨwasosihɨhiyaate. Aihɨ nyahɨ judaahiyaanamɨ isɨhiya ipɨ oripɨ yamaŋitatamataiwɨhiyaare. Isɨ amɨ nehɨ nanɨhiyatɨ napaisaatɨ nga Autaahaatɨho ipɨ oripɨ yamaŋitatetapɨ isɨtɨtɨho nawetɨndɨwimbɨpa kapaamɨ ipatetɨ japɨhɨ netɨ bihɨwatosɨtaise. \s1 Autaahaatɨho Isɨhiya Nahatiyai Maarɨho Asɨpɨwɨsataise \p \v 25 Nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ nisɨ naisɨhiyaate, wapa jɨhura noaasandinjɨhapa wanɨ nɨngi Autaahaatɨho netɨ nanɨsihɨ sahɨ mmondaatɨwɨ kasatɨtandiyonɨ baiwɨ atiwɨse. Nɨnɨ kasatɨtandiyohɨtɨndɨ sangi yatɨhɨ netɨ japatisonɨhɨ sahɨ satɨwɨ, nyahɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ nesi kaitɨhaahɨra nga mmonaahiyaane tɨwɨ dopɨ wɨndɨ gemaananɨtaatɨwo. Iyataatɨ kɨmandapɨto, nyahɨ Isɨraherɨhiyaanamɨ isɨhiya taahiyɨhiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ amɨtɨha nepɨ nawahaamataiwɨ watɨpɨmahohɨtɨndɨ apɨpaahandɨ kandɨnɨhɨ kiyawaamaayopo. Owetise. Sandɨ kiya saiwɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ nawahaamataiwɨ watɨpɨtɨmɨ nuwɨ isɨhiya nahatiya yapɨpatɨ nahandaahiya nyahɨ Isɨraherɨhiyaanamɨ ipaahaapɨ dawaataatɨhiya Autaahaatɨhoenda Jisaasihoetapɨ napɨwɨ gaamasaihɨhuraatɨtaise. Aisaihɨhura nyahɨ Isɨraherɨhiyaanamɨ isɨhiya japɨhɨ nepemaitɨwɨ Jisaasihoenda napɨtaapo. \v 26 Aisaihɨ kɨmɨretɨ siyatɨ Autaahaatɨho kiyai japɨhɨ numwaitaise. Komɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhɨ sandapɨ Autaahaatɨho satise: \q1 “Isɨraherɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho aunahɨpatɨ Jaiyanɨhandaahapɨ napɨtaise. Nasatɨ Jekopɨhomɨ manyinya saisatoyaamɨ maipɨhandɨ apɨpaahɨ tɨtɨhɨmetindɨhandɨ ko kiyaamɨhetapɨ apɨpaahɨ kandɨnɨhɨ nemaitaise. \v 27 Nemahonɨhɨ koetapɨ sura nisɨ pɨwɨha wɨsasatɨ kiyai nɨnɨ numwɨto. Nunyatɨ kiyaamɨ maipɨhandɨ nemwaito,” \rq Aisaiyaaho 59:20, 21\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨhaatɨhɨ kandaase. \p \v 28 Amɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya Jisaasihomɨ pɨwɨha gaaha atɨhomiwɨ nemawaawɨ kiya noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ tiworisaimatawaayopo. Kiya komɨ tiworisaatohɨtɨndaahɨ Autaahaatɨho sahɨ ipaahambɨhiyaatangi nasamaatɨ jatatamanataise. Siyataahandɨ kandɨ amɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ asoya Abɨraahamɨho, Isaakɨho amɨ Jekopɨhoai Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha wɨsasatɨ numwindɨhandapimainjɨhɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ tiworisaimatohiyɨhiyai Autaahaatɨho maarɨho nunyataise. \v 29 Sandɨ apaapɨmaahe, Autaahaatɨho isɨhiyaapɨ satatɨ, siya isɨhiya nisɨhiyaatɨto tatɨ usonatɨ ahɨwisatɨ gaahaiwa kawitaano tatɨ kawɨsatɨ gwɨnyaasɨwaiwa jahɨra netɨ namandipatɨ nanɨpimatahomendaate. Ko katimbɨpa tɨtɨhɨ kɨretɨ kiyahore. \v 30 Amɨ jɨhura sahɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ dawaataatɨ ipaahaapɨ bimohiyɨhiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atɨhomiwɨ nemapɨhiyaate. Nemapɨhiyaatɨtawaahandɨ kandɨ wanɨ Autaahaatɨhomɨ maarɨho asɨpaindɨhandɨ sahɨ newaayopo amɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atɨhomiwɨ nemahohɨtɨhandaaho. \v 31 Amɨ sɨrɨ kɨretɨ sangi Autaahaatɨho maarɨho asɨpɨsindɨndaahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atɨhomiwɨ nemawaayopo Autaahaatɨho samatiyatɨ kiyaisangi maarɨho asɨpɨwitando. \v 32 Amɨ sandɨ Autaahaatɨho isɨhiya nahatiyai netɨ komɨ pɨwɨha atɨhomaawiwɨ nemahohɨtɨhandaatɨhɨ napuwataise kiya mmotɨnawaawɨ japɨhɨ nepemaitisaihɨ kiyai ko maarɨho asɨpɨwitando tato. \s1 Autaahaatɨhoai Nyahɨ Nuwimaitɨhaawo \p \v 33 Ese! Autaahaatɨho isɨhiyaanɨ nahatiyaanangi nehɨ gaahandɨhɨhɨ kanyisataise. Ese! Komɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ nesi kaitandɨhira mmosɨtɨhandunɨ komɨ kahapaamapɨpa nahataapa osamatɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ durɨhɨrɨ tongɨhɨramatiyatɨ apɨpaahɨ tongɨhande. Ko kahapaamapɨpa kaitandɨ sɨretɨ kaitaano tatɨ gwɨnyaatɨ kaiwaiwa nyahɨ apɨpaahɨ wɨndɨ mmonaatɨ newa namesapaito. Ese! Ko kahapaamapɨpa kairɨhɨretɨsangi nyahɨ apɨpaahɨ wɨndɨ mondo. \v 34 Iyataatɨ sandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ wa satise \q1 “Awaisɨho amɨtɨha gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ nyamɨ diyaamaho usonahore? Iyatɨ nyamɨ diyaamaho Awaisɨhoai amɨtɨha gwɨnyaitandɨhandɨ nunyahore? \v 35 Iyatɨ nyamɨ diyaamaho wapa Autaahaatɨhoai nunyahore, Autaahaatɨho kapaamɨ wɨhoaaŋɨhapa numwisɨhoai japɨhɨ numwɨtando?” \rq Aisaiyaaho 40:13\rq* \m Owe. Apɨpaahɨ owetise tatɨ jɨpatɨpindise. \v 36 Sandɨ apaapɨmaahe, kahapaamapɨpa nahataapa ko kiyatɨ ahaihɨ amɨ koetapɨ maarisatɨ ahoyatɨ daayatɨ bimotɨ amɨ koai netɨ mepɨ autaahemwaitandɨ nahataapa isɨhiyaanangi maawɨ ahondaise. Isɨ amɨ nyahɨ Autaahaatɨhoai kometɨrɨhɨretapɨ nyahɨ kiyaanɨnɨhɨ nasɨsoaarɨ mepɨ autaahewaumwaitɨhaawo. Akɨte. Sɨrɨ kɨretɨ nyahɨ kaitɨhaawo. \c 12 \s1 Nyamɨ Ambɨpatɨ Nahatepɨ Katɨnɨhɨ Autaahaatɨhoai Komɨ Otɨpɨpatapɨ Numwɨtɨhaawo \p \v 1 Isɨ amɨ nisataiwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ nisɨ naisɨhiyaate, Autaahaatɨho nyangi pɨhɨtahaiwaara komɨ maarɨho asɨpɨnyindɨhandapɨ nisɨ maarɨho nahatoaisatɨ sangi pɨwɨha watɨpɨha nɨnɨ sasatataato, sahɨ nɨnaasoŋɨ nɨnaasaaŋɨ samɨ ambɨpatɨ asɨpatɨ nahatepɨ katɨnɨhɨ Autaahaatɨhoai komɨ otɨpɨpatapɨ koai maarɨho apɨpaahɨ nga usaawimatahandɨ nunyawɨse. Aiwɨ sandɨ samɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhapɨ kaiwɨse. \v 2 Aiwɨ sahɨ isɨhiya maapɨ yapɨmbatambɨhiya kahapaamapɨpa kaiwɨ daiwɨ bimohɨrɨhɨretɨ wɨndɨ nepɨ kamaiwɨse. Sahɨ Autaahaatɨhoai nehɨ iwinjasaihɨ ko samɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ nasepemaihaatɨ asohoematɨ amɨ samɨ amɨtɨha gwɨnyaahohɨtɨhandɨ netɨ asɨtɨhandematɨ nasanyane. Amɨ sahɨ sandɨ siyawaawɨ apɨpaahɨ gaahapa Autaahaatɨho maaritatɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ gaatatɨ koai apɨpaahɨ usaawinatɨ amɨ tɨtɨhɨtirɨhɨretɨhapa sahɨ mmonɨwɨ kaitaatɨwo. \p \v 3 Amɨ Autaahaatɨho nehɨ sawaho nɨnɨ sangi Kandɨsasɨtandɨ ahɨnihɨhonɨnɨsɨ sahɨ nahatiyaatɨ naasoŋɨ naasaamaangi sasatataato, sahɨ sawanaatapɨ satɨwɨ, nyahɨ usaisɨ nusatipɨhaawaatɨ jɨhɨ autaahɨ wanaataapɨtɨhaayo tɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨse, sahɨ wɨndɨ akɨtɨ sametawaahando. Wɨndɨ samaiwɨ samɨ amɨtɨha gwɨnyaahohɨtɨhandɨ yatɨhɨ ipatisanɨwɨ sahɨ nɨnaasoŋɨ nɨnaasaaŋɨ Autaahaatɨho kopɨ gɨwunyaitaatɨwɨhandɨ awɨtatɨ kamwaaŋɨ nasamimumwaaŋɨ nepɨ sawanaatɨ tipɨtapaapɨ mmotɨnɨwɨse. \v 4 Sahɨ mmonɨwɨhiyaate isɨhiyaanamɨ ambɨpatɨ naasaipɨhɨ katamɨ wihoaaŋɨ wihoaaŋɨhapa ikwauhɨrɨ wapa wapa taahɨpɨpaisahate. Iyatɨ satɨ ambitamɨ ikwauhɨrɨ wapa wapa ahetimbɨpaamɨ otɨpɨpatɨ nehɨ kati wɨtɨ wɨte. Naasaipitɨmaahe. \v 5 Amɨ sɨrɨ kɨretɨ nyahɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨ isɨhiyaanɨnɨ taahiyɨhiyaanɨnɨtɨhaahandɨ Kɨraisihoaisaatɨ tɨmaamaitohɨtɨhanda noaipawa ambɨpatɨ naasaipatamatiyaatɨ nehɨ naasiyaanɨtaatɨ tɨmaamaitɨhaayo. \v 6 Isɨ Autaahaatɨho sawahometirɨhɨretapɨ nɨnaasonɨnɨhɨ nɨnaasaanangi otɨpɨpatɨ kahatɨ kahatɨ kaitɨhaahandɨ watɨpɨhandɨ nanyinyatɨ sawaho nyangi netɨ andɨtɨnyaisɨrɨhɨretɨ nesi kaitɨhaawo. Amɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nyamɨ usaanangi Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisaatɨ newaatɨ kopɨ nyahɨ awusaitɨhaahatɨ otɨpɨpatɨ nanyinyonaahɨ biyaatɨ nga Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaitɨhaahandɨ newaatɨ isɨwatohɨrɨhɨretɨ nesi ausaimanaatɨ awusaitɨhaawo. \v 7 Amɨ nyamɨ isɨhiyai ikwɨrɨ nunyaatɨ iwɨtatamanɨtɨhaahandɨ nanyinyonaahɨ sandɨ nga biyaatɨ nyahɨ kaitɨhaawo. Amɨ nyamɨ usaanangisɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyai katawaunjɨtɨhaahandɨtanaahɨ amɨ sandɨ kandɨ nga biyaatɨ nyahɨ kaitɨhaawo. \v 8 Amɨ nyamɨ usaanangi isɨhiyaisɨ andɨtɨwiwɨtɨhaahandɨ Autaahaatɨho komɨ Itɨpɨhora nanyinyonaahɨ amɨ nyahɨ nga biyaatɨ isɨhiyai andɨtɨwiwɨtɨhaawo. Utaaho wo wapa wapa isɨhiyai nunyahondaataahɨ ko nga biyaatɨ apɨpaahɨ iparɨhoematatɨ kiyane. Utaaho woai isɨhiyai iwinjatɨtandɨhandɨ Autaahaatɨho nunyonaahɨ so sandɨ biyaatɨ nga jatane. Utaaho wo isɨhiyai maarɨho asɨpɨwɨsataataahɨ biyatɨ maaritatɨ sisa aunɨhiyatɨ sandɨ so kiyane. \s1 Samɨ Naisɨhiya Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyaisunɨ Isɨhiya Mambɨhiyaisunɨ Sahɨ Maarɨho Numwɨtaatɨwe \p \v 9 Sahɨ isɨhiyai maarɨho nunyahaayo tɨwɨ otaatapɨhandɨ wɨndɨ kamaiwɨse. Nehɨ apɨpaahɨ akɨtɨ akɨtɨnɨhɨ sahɨ isɨhiyai maarɨho nunyawɨse. Aiwɨ wapa apɨpaahɨ ainjotatɨ tɨtɨhɨmetɨhapai sahɨ ahosumwapɨ nehɨ gaahapaisaahɨhɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ nepɨ wɨsasawɨ kɨpɨwɨse. \v 10 Aiwɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaapɨ komɨhiyaatimatawaawɨ noaipapɨ naisɨhiyaatimatawaayowɨ maarɨho apɨpaahɨ baiwɨ namɨnɨwɨse. Aiwɨ woŋɨ woŋɨ wo wopɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ satɨwɨ ko nɨngi nanɨtipɨhaatɨ gaahosɨ nɨnɨ komɨ ambɨpatɨ awaindemwatɨ mepɨ autaahemwaitaano tɨwɨ maarɨho jandone. \v 11 Samɨ maarɨho jandotɨ sisɨhaapɨhɨ waapohomatiyatɨ natatutisɨho sahɨ wɨndɨ nepɨ bɨmwaapɨ nehɨ kiyaatɨnɨhɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ maarɨho nahato nunyawɨmapɨ kiyaatɨnɨhɨ kawimɨ nuwɨse. \v 12 Autaahaatɨho Kɨraisihoetapɨ gaahaiwa nasamɨtandɨ jatohɨtɨndaahɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ sahɨ sisɨwɨ aunɨhaiwɨ maaritɨwɨse. Aiwɨ isɨhiya sangi wapa mɨmaipɨsiwɨ naaŋɨhaiwa nasamisaihɨ samɨ jatohɨtɨhandɨ namaamapɨ nehɨ kiyaatɨnɨhɨ andɨtitɨwɨ jaawɨ bitopɨ amɨ nasɨsoaarɨ kiyaatɨnɨhɨ Autaahaatɨho andɨtɨsiwɨtandɨ sahɨ gaapundawaatɨwɨse. \v 13 Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya samɨ naisɨhiya sɨnaanɨsa sɨnaapwɨsa jaatisa sunyɨhoya wapa ikɨpɨpa nandapa owetanɨhiyai samɨhapa wapa kiyai sahɨ nunyawɨse. Aiwɨ isɨhiya sahɨ wɨndɨ mausopɨ kiyai usa jainjasaihɨhiyai numwaapɨ samɨ aŋaaŋɨ nɨwupɨ nandapa yainjaraawiwɨse. \p \v 14 Aiwɨ isɨhiya sahɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatangi mɨmaipɨsiwɨ naaŋɨhaiwa nasanyohiyɨhiyai Autaahaatɨho gaahandɨ kawɨsatɨ iwɨtatamanɨta gaapundɨwɨse. Aiwɨ kiyai Autaahaatɨho mɨmaipɨwɨsatɨ netɨ nusopɨsasɨtandɨ sahɨ wɨndɨ gaapundɨwɨ kamundɨwɨse. \v 15 Aiwɨ isɨhiya usa nga maaritisaihɨhiyaisawɨ maaritɨwɨ amɨ maarɨho tundonɨhɨ gwisaihɨhiyaisawɨ maasɨ gwɨwɨse. \v 16 Sahɨ wɨndɨ satɨwɨ nyahɨ amɨtɨha gwɨnyaitɨhaahandisahiyaanɨ awaisawɨhiyaanɨne tɨwɨ sahɨ sawanaatapɨ gɨmunyaapɨse. Wɨndɨ samaiwɨ amɨ otɨpɨpatɨ yatɨhɨ maipɨ maipɨhapa isɨhiya mmonɨwɨ nemasaihɨhapa nepɨ kaiwɨse. Aiwɨ isɨhiya nahatiyaisawɨ naasairiretɨ mmotɨnɨwɨse. \p \v 17 Amɨ utaaho wo sangi wapa tɨtɨhɨmetatɨ maipɨhapa kasisonaahɨ koai wihoaaŋɨ tɨtɨhɨmetatɨ maipɨhapa sahɨ wɨndɨ namunjawɨse. Nehɨ wapa isɨhiya nahatiya gaahape tɨwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaahohɨpɨpaahɨhɨ koai sahɨ kawiwɨse. \v 18 Isɨhiya sangi itɨhɨsatɨwɨ mɨmaipɨsisaihɨsangi sahɨ kiyai wihoaaŋɨ nepɨ itɨhundɨwɨ mɨmaipɨmaawiwɨ namapɨ bɨpi napaisaatɨ isɨhiya nahatiyaisawɨ bimaawɨse. \v 19 Nisɨ naisɨhiyaatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, isɨhiya mɨmaipɨsisaihɨ kiyai wihoaaŋɨhandɨ namunyawɨse. Namapɨ nehɨ kiyai iwinjasaihɨ Autaahaatɨhomɨhandɨsɨ kawitandaahɨ kawito. Amɨ sandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ wa satatɨ wihoaaŋɨhandɨ nɨsɨhande nɨnɨ isɨhiya sangi mɨmaipɨsɨsohiyɨhiyai wihoaaŋɨhandɨ numwɨto tatɨ Awaisɨho katiso. \v 20 Isɨ namapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha satatɨ amɨ kinyɨ tiworɨhoai jaumwahonaahɨ nandapa nunye. Waapohopɨ komɨ naahwɨtarɨhɨrɨ awaurɨsonaahɨ nunye. Kɨnyɨ kinyɨ tiworɨhoai sawisapaapɨ komɨ nɨhoaatɨpatɨ mɨtɨhaatɨhɨ mawɨtandɨhandɨ kɨnyɨ wɨrapusosɨtaapo. \v 21 Aimbɨ kɨnyɨ tɨtɨhɨmetatɨ maipɨhapai nehɨ iwinjasamɨhɨ netɨ tɨhɨwatɨ wɨndɨ maahɨpatisane. Gaahapa kaimbɨ tɨtɨhɨmetahapai kɨnyɨ nepɨ tipɨ ipɨhatime. \c 13 \s1 Isɨhiya Watɨpɨhandɨ Nepɨ Awaisawɨhiyaimatɨwɨ Nyainjatohiyɨhɨyaamɨ Otɨtɨhɨ Saanutɨhaawo \p \v 1 Isɨhiyaanɨnɨ nahatiyaanɨ naasonɨnɨhɨ naasaanɨnɨhɨ isɨhiya watɨpɨhandɨ nepɨ awaisawɨhiyaimatɨwɨ nyangi nyainjatohiyɨhiyaamɨ otɨtɨhɨ saanutɨhaawo amɨ kiya nehɨhandɨ noaipapɨhiyaametiso. Autaahaatɨho sawaho katatɨ isɨhiyai iwinjatɨtaatɨwɨ ahɨwihɨhiyaaso. \v 2 Isɨ amɨ utaaho itapaatɨ wowaatɨ isɨhiya awaisawɨhiya jainjatohiyɨhiyaamɨ pɨwɨha atɨhomisatɨ nematataahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atɨhomisatɨ nemataise. Isɨ sosaati Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha awaisawɨhiya japepihɨrɨwɨ yaawatɨ naaŋɨhandɨ wihoaaŋɨhandɨ numwɨtaapo. \v 3 Amɨ awaisawɨhiya nyainjatohiyɨhiyaapɨ isɨhiyaanɨ usaanɨnɨ gaahandɨ kiyohiyɨhiyaanɨnɨ wɨndɨ yaitɨhaahiyaamaahe. Owe. Nehɨ isɨhiya usa maipɨhandɨ amɨ tɨtɨhɨmetɨhandɨ kiyohiyɨhiyaahɨhɨ kiyaapɨ yaitaatɨwɨhiyaare. Amɨ nyahɨ awaisawɨhiya watɨpɨhandisawɨ nyainjatohiyɨhiyaapɨ wɨndɨ yamaitɨhaawaahɨ amɨ nyahɨ gaahandɨ kaitɨhaawo. Saisaihɨ kiya nyangi nyasopɨ mepɨ autaahepɨnyamaito. \v 4 Amɨ siya komɨ otɨpɨpatɨhiyai Autaahaatɨho ahɨwihɨhiyaare. Kiya nyainjatisaihɨ nyahɨ nga bimɨtɨhaawo. Isɨ nyahɨ tɨtɨhɨmetɨhandɨ kiyahaawaahɨ kiyaapɨ yaitɨhaawo amɨ tɨtɨhɨmetindɨhandɨ kiyohɨtɨhandapɨ wihoaaŋɨhandɨ nanyamɨtaatɨwɨ watɨpɨhandɨ akɨtɨhandisawɨhiyaaso. Kiya Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiyaasɨ isɨhiyaanɨ tɨtɨhɨmetɨhandɨ kiyohɨtɨhandapɨ Autaahaatɨhoai apowihɨ wihoaaŋɨhandɨ nanyamɨtandɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ kiya nesi kopɨ kawisawaayopo. \v 5 Amɨ sandapɨ isɨhiya nyangi nyainjatohiyɨhiyai biyaatɨ atɨwisaatɨ kiyaamɨ asɨmwaatɨtɨhɨ nyahɨ saanutɨhaawo Autaahaatɨhoai apowindɨhandɨ nyahɨ namaitɨhaawunɨ nyamɨ maarɨho sanyatatɨ sandɨ nga tɨtɨhɨsɨ sahɨ kaiwɨse nyatindɨhandapuno. \p \v 6 Amɨ sandɨ kandapɨ isɨhiya awaisawɨhiyaimatɨwɨ nyainjatohiyɨhiyai nawɨho kiyai iwɨtatamanɨtandɨho nunyɨhaayo amɨ kiya kiyaamɨ otɨpɨpatɨ nga kiyawaawɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ taawɨ kawɨsawaahiyaatiho. \v 7 Isɨhiya nyangi nyainjatohiyɨhiyai kahapaamapɨpa kawitɨhaawɨ otɨpɨpatɨsahiyaane. Isɨ amɨ kiya nawɨho otɨpɨpatapɨho takisihandapɨnyatisaihɨhiyai ko numwɨtɨhaawo. Iyaatɨ ikɨpɨpa aŋaaŋɨ yapɨpatapɨ nawɨhopɨ nyainjatohiyɨhiya gaatisaihɨhiyai ko numwɨtɨhaawo. Iyaatɨ kiyaisɨ newa autaahɨ nɨwimaawa usondɨhaawo. Iyaatɨ kiyaisɨ nyahɨ mepɨ autaahewaamaitɨhaawo. \v 8 Isɨhiya usaamɨhapa wapa nawɨho ipotɨ numwɨtɨhaawo tɨwɨ nehɨhandɨ sahɨ namusepɨse. Nawɨho tɨtɨhɨ kuraanɨhɨ nunyawɨ wapa naitaatɨwɨhapa nepɨse. Aiwɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ maarɨho namɨnɨwɨ isɨhiya nahatiyai maarɨho nunyawɨse. Utaaho wo isɨhiya nahatiyai maarɨho nunyataaho so Autaahaatɨho wɨnɨhapɨpa Mosesihoai numwimbɨpa nga japepihɨrataise. \v 9 Wɨnɨhapɨpa satimbɨpaaro kɨnyɨ asɨhiya usɨhiya usaamɨhiyaisapɨ kamaime, isɨhiyai timaamape, isɨhiya usaamɨhapaapɨ kɨnyɨ kinyɨ maarɨho wɨndɨ maahɨndone tatɨ katimbɨpaaro. Saiwaunɨ amɨ wapaisangi netɨ wɨnɨhapɨpa nahataapai naasaahematɨ ahoyatɨ nehɨ wɨnɨhapɨpa naasaimbaahɨ noaipatɨ satatɨ kɨnyɨ isɨhiya nahatiyai maarɨho nunye kɨwahoŋɨ maarɨho namɨnɨhingɨpatamataimbo tatɨ ahondaise. \v 10 Utaaho wo isɨhiya nahatiyai maarɨho nunyataaho kiyaisɨ wɨndɨ maipɨhandɨ kamaawitaise. Isɨ utaaho isɨhiya nahatiyai maarɨho numwiso so Autaahaatɨho Mosesihoai Wɨnɨhapɨpa numwimbɨpa nahataapa japepihɨrataise. \s1 Nyahɨ Sisɨhetɨ Tɨtɨhɨ Jatɨnaatɨ Daitɨhaawo \p \v 11 Saiwa sahɨ kaiwɨse satohɨtɨndɨ nɨnɨ sangi apaapɨmaasato nyahɨ nyamɨ maanɨmaanisaatɨ Jisaasiho napɨtandɨhuraapɨ minjataatɨ naapɨpa nanosohɨpɨpaatɨhapɨ nyahɨ nepaitɨhaahuratihɨsato. Amɨ sandɨ sahɨ mmonawaayopo. Nyahɨ wuwanɨnɨhɨ yeyetaatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaapɨ nasonɨhɨ nyangi Autaahaatɨho apɨpaahɨ kiyaanangisɨnɨhɨ Jisaasihoetapɨ nanyamaitandɨhura asisɨha netɨ detɨ detemapɨ napinjatɨ aimɨ kɨma nasatɨ detɨndaise. \v 12 Asahatindɨhandɨ aimɨ owetɨtandɨ detɨndaatɨ amɨ asisɨha aimɨ bowɨtandɨ netɨ tɨmaninjɨpatamatiyatɨ maapɨ kɨmura maipɨhandɨ ahotɨmɨ naindɨhandɨ aimɨ owetɨtandɨ detɨtatɨ amɨ Jisaasiho jahɨra maapɨ napɨtandɨhura aimɨ detɨndaise. Isɨ isɨhiya maipɨhaiwa asahatindɨtɨhɨ noaatɨwɨ kiyohɨwaiwa kamaayaatɨ namawaatɨ amɨ gaahaiwa otapɨhaatɨ ipɨhoetɨ isɨhiya tunnɨwɨ yahwɨndaatɨwɨhiya pwɨsɨpɨ yaipa nepɨ isɨpɨ wɨrapɨ nipaatɨwɨ tɨmesohɨpatamatiyaatɨ nyahɨ newaatɨ isɨwaatɨ kiyaatɨ jaawa tɨmetɨtɨhaawo. \v 13 Nyahɨ biyaatɨ tɨtɨhɨ isɨhiya otapɨhaatɨ tɨtɨhɨ daayohɨpatamatiyaatɨ daitɨhaawo. Waapoho watɨpɨho isɨhiya nanɨwɨ naharitaatɨwɨho nyahɨ wɨndɨ nanaatɨ naharisaatɨ konyahɨmaataatɨ amɨ tɨtɨhɨmetatɨ gɨmunyaatɨhapa kamaayaatɨ asɨhiya usɨhiya usa kɨhiya kɨhiyaisaatɨ tɨmaamaitaatɨ kamaayaatɨ amɨ isɨhiya usaisaatɨ tunaatɨ itɨhɨnnaatɨ mandɨtɨmindɨhaawo. \v 14 Saiwa nyahɨ wɨndɨ kamaayaatɨ namawaatɨ nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho nyamɨ pwɨsɨpɨ yaipɨhosɨ koai nyahɨ newaatɨ nyamɨhetewaamaatɨ gwɨsitɨtɨhaawo. Iyaatɨ nyahɨ koai newaatɨ isɨwatɨtɨhaawo. Iyaatɨ ambɨpatɨ maarɨho jahɨho kanyatihɨ maarɨho kaiwaapɨ nyandosɨwaiwa wɨndɨ atisaatɨ kaitɨhaawɨhandapɨ mɨtaahɨ gɨmunyaitɨhaawo. \c 14 \s1 Nyamɨ Naisɨhiya Kɨraisihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Wapa Kiyohɨpɨpa Nyahɨ Wɨndɨ Tipɨtapaawaatɨ Mausondɨhaawo \p \v 1 Isɨhiya Kɨraisihopɨ kiyaamɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ noaipatɨ sangɨ watɨpɨtahiya Jisaasihomɨ isɨhiyaatamɨhatɨhɨ napisaihɨ sahɨ napaitɨwɨ maaritɨwɨ kiyai numwaapɨse. Aiwɨ kiya kiyaamɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ sangɨ watɨpɨtihɨ kahapaamapɨpaapɨ wipaiwɨ gwɨnyaapɨ kiyohɨtɨhandɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ mɨmaipaiwunyaapɨ pɨwɨha tunatɨ yahwɨnɨha wɨndɨ kamanɨwɨse. \v 2 Isɨhiya usa kiyaamɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ aimɨ watɨpɨtisawɨhiya satɨwɨ gaasɨ kahapaamapɨpa nahataapa nanɨhiyaatɨ nandaano tɨwɨ nanawaayopo. Iyauhɨ amɨ isɨhiya usa kiyaamɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ sangɨ watɨpɨtisawɨhiya satɨwɨ kohasɨpɨho maasapɨhomɨ gwɨtɨtɨho nyahɨ wɨndɨ namaanaatɨ nehɨ noaipɨ ahosɨhaahɨ nandaano tɨwɨ nehɨ noaipɨ ahosɨhaahɨ nanawaayopo. \v 3 Isɨhiya nandapa kahatamatɨpetɨhapa nanɨhaiwɨ nanɨhohiyɨhiya isɨhiya usa kohasɨpɨho maasapɨhomɨ gwɨtɨtɨho namaanɨhohiyɨhiyaapɨ mɨmaipaiwɨ gɨmaawunyaapɨse. Aiwɨ isɨhiya kohasɨpɨho maasapɨhomɨ gwɨtɨtɨho wɨndɨ namaanɨhohiyɨhiya isɨhiya nandapa kahatamatɨpetɨhapa nanɨhaiwɨ nanɨhohiyɨhiyaapɨ satɨwɨ kiya nanɨhaiwɨ nandapa kahatamatɨpetɨhapa nanɨhohɨtɨmandɨ maipɨhandɨ kiyawaayopo tɨwɨ wɨndɨ gwɨnyaapɨ kamaatɨwɨse. Amɨ Autaahaatɨho Jisaasihoetapɨ komɨ manyɨnyaatimatɨtaatɨwɨ isɨhiyaatɨ nandapa nahataapa nanɨhohiyɨhiyaatisunɨ nehɨ noaipɨ ahosɨhaahɨ nanɨhohiyɨhiyaatisunɨ ahoyatɨ aimɨ nasamaataise. \v 4 Utaaho wo womɨ otɨpɨpatɨho wapa kaimbɨpa sahɨ nepɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ mɨmaipaiwunyaapɨ tipɨtapaapɨ usondaatɨwɨ sandɨ samɨhandɨmaahe. Sandɨ nehɨ komɨ awaisɨhomɨhande. Nehɨ kohɨhɨ komɨ otɨpɨpatɨhoai nga tɨtɨhɨ kaiso e mɨmaipiyatɨ kaiso tatɨ netɨ tipɨtapaatɨ usondaise. Isɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai sahɨ nepɨ tipɨtapaapɨ usondaatɨwɨ sandɨ samɨhandɨmaahe, nehɨ ko sawaho Autaahaatɨhomɨhande. Awaisɨho Jisaasiho komɨ isɨhiyai nga andɨtɨwihonɨhɨ kiyaamɨ kopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ noaipatɨ watɨpɨtonɨhɨ nga bitoaitaapo. \p \v 5 Isɨhiya usa asisɨha wa naasaapɨ saiwɨ gwɨnyaapɨ satawaatopo, asisɨha kɨma nyamɨ apɨpaahɨ awaisɨha usɨpɨpaapɨ anaahɨhe tɨwɨ kai nepɨ awaindemapɨ anaahɨhemawaayopo. Iyauhɨ amɨ isɨhiya usaamɨtohɨtɨhandɨ satɨwɨ gwɨnyaawaayopo, amɨ nyapaahɨ asisɨha wa wa wipɨmetatɨ nahata nehɨ nauratetɨhaiwe, tɨwɨ gwɨnyaapɨ, kɨretɨ kahapaamapɨpa kiyawaayopo. Isɨ sandapɨ sahɨ nɨnaasoŋɨhɨ kinyɨ amɨtɨha maarɨho tɨtɨhemapɨ nesɨpatɨwɨ gwɨnyaapɨ kɨretɨ kaiwɨ japepihɨrɨwɨse. \v 6 Isɨhiya waapɨ satɨwɨ kɨma asisɨha apɨpaahɨ awaisɨha anaahɨhaasɨ nyahɨ awaindɨ anaahɨhewaamaitɨhaawo tɨwɨ kiyohiyɨhiya siya Awaisɨhopɨ gɨwunyaapɨ koai nepɨ mepɨ autaahepumwaitaatɨwɨ sandɨ kiya kiyawaayopo. Aiwɨ isɨhiya usa nandapa wapa wapa nahataapa nanɨhaiwɨ nanɨhohiyɨhiya siya Awaisɨhopɨ gɨwunyaapɨ koai mepɨ autaahepumapɨ sandɨ kaiwɨ amɨ nandapaapɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe gaare undawaatopo. Amɨ isɨhiya usa nandapa wapa wapaapɨ yaiwɨ namaanɨhohiyɨhiyaisangi Awaisɨhopɨ gɨwunyaapɨ koai mepɨ autaahepumapɨ sandɨ kaiwɨ amɨ nandapa wapa kiya nepɨ nanɨhohɨpɨpaapɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe gaare undawaatopo. \v 7 Iyataatɨ nyahɨ naasonɨnɨhɨ naasaanɨnɨhɨ nehɨ nɨwahonɨnɨ nɨwɨhaanisapɨ asɨyɨhiyaanɨnɨ bindɨhaamaayo. Iyaatɨ naasonɨnɨ naasaanɨnɨ nɨwahonɨnɨ nɨwɨhaanisapɨ siyɨhiyaanɨnɨ napohaamaayo. \v 8 Amɨ nyahɨ naasonɨnɨ naasaanɨnɨ asɨyɨhiyaanɨnɨ namaapowaatɨ bindɨhaawaahɨ Awaisɨho Kɨraisihoai newaatɨ mepɨ autaahewaumwaatɨ komɨ omaŋɨtɨtɨhɨ usaawitɨhaawɨ bindɨhaayo. Iyaatɨ amɨ nyahɨ naasonɨnɨ naasaanɨnɨ napohaawɨsangi Awaisɨho Kɨraisihoaapɨhɨ niyaatɨ koai newaatɨ mepɨ autaahewaumwaatɨ komɨ maarɨho newaatɨ usaawitɨhaawɨ napowaatɨ koenda niyahaayo. Isɨ amɨ nyahɨ asɨyɨhiyaanɨ bimowaatɨ amɨ napowaatɨ koenda niyahaawɨsangi Awaisɨho koai newaatɨ mepɨ autaahewaumasaihɨ usaawindandɨ bimowa napohaayo. \p \v 9 Sandɨ kandɨ nyahɨ nehɨ kopaahɨhɨ bimowa napwɨtɨhaahandapɨ Kɨraisiho napotɨ japɨhɨ nepataise amɨ siyatɨ isɨhiyaanɨ asɨyɨhiyaanamunɨ napohiyɨhiyaanamunɨ ahoyatɨ Awaisɨhoematatɨ nanyamaatɨ nyainjatɨtando. \v 10 Isɨ amɨ sahɨ usaatɨ samɨ naisɨhiya sangisawɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai apɨpaahɨ wɨndɨ nepɨ tipɨtapaapɨ mausowɨse. Aiwɨ amɨ samɨ usaatɨ isɨhiya samataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai mɨmaipaiwɨ mausowɨse. Amɨ nyahɨ nahatiyaanɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨmaahomwaaŋɨ noaipasaihɨ ko netɨ tipɨtapaatɨ nyasondandɨhiyaaniso. \v 11 Amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ wa Awaisɨho sandaase, \q1 “Nɨnɨ asohonɨnɨ nasɨsoaarɨ bimohɨhonɨnɨ pɨwɨha kɨma akɨtɨnɨhɨ akaaha kandaato isɨhiya nahatiya nisapɨ atotɨpɨwesawɨ nisɨ otɨtɨhɨ pɨnutaapo. Pɨnuwɨ satɨtaapo, ‘Ese! Autaahaatɨho kɨmo akɨtɨhore,’ tɨwɨ mepɨ autaahepɨnɨmaitaapo,” \rq Aisaiyaaho 45:23\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise. \v 12 Isɨ amɨ siyaatɨ nyahɨ naasonɨnɨ naasaanɨnɨ kahapaamapɨpaapɨ siyaatɨ siyaatɨ kiyahaayo undaatɨ nesɨpawaatɨ Autaahaatɨhoai kaundɨto. \s1 Naisɨhiya Kɨraisihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Napepaitaatɨwɨhaiwa Nyahɨ Kamaitɨhaawo \p \v 13 Isɨ amɨ nyahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨnɨ wɨndɨ newaatɨ tipɨtapaatɨnaatɨ motɨndɨhaawo. Motɨnaatɨ namawaatɨ kɨmɨretɨ gwɨnyaitɨhaawo. Sataato: nyahɨ nɨnaasonɨnɨ nyamɨ naisɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya wapa kapetapɨ napepaapɨ maipɨhandɨ kiya kaitaatɨwɨhaiwa wɨndɨ kamaitɨhaawo. \v 14 Nɨnɨ Jisaasihoaisatɨ maasɨ tɨmaamaitɨtɨ bitohotɨhandaahɨ Jisaasiho netɨ nɨngi nanɨsihɨ nɨnɨ saindɨ mmonataayo, wapa kahapaamapɨpa nehɨ sawɨhandɨ noaipatɨ isɨhiya namaanɨwɨ onaitaatɨwɨ onaahapaimatataamaise. Owetise. Nehɨ isɨhiya sawana kahapaamapɨpa wapaapɨ satɨwɨ sapa kahapaamapɨpa nyahɨ nandɨhaawɨ itɨhapɨpa ahotatɨ onaahapaasɨ nyahɨ wɨndɨ newaatɨ namandɨhaawo tɨwɨ kiyaamɨ amɨtɨhetɨ omaŋɨtɨtɨhɨ gwɨnyaasaihɨhapa sapaahɨ kɨretɨ kiyaapɨ onaahapandaise. \v 15 Amɨ nandapa wapa wapa sahɨ nanɨhohɨtɨhanda samɨ naisɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya usaamɨ maarɨho nepɨ nusopɨsasɨwɨ yaawɨhandɨ nunyawaawaahɨ sahɨ kiyai samɨ maarɨho wɨndɨ apɨpaahɨ namunyawaayopo. Isɨhiya Kɨraisiho maarɨho nunyataatɨ japɨhɨ numwaitandɨ kiyaapɨ napwisawɨhiyai sahɨ samɨ nandapa nanɨhohɨtɨhanda kiya napopɨ Autaahaatɨhoai wɨndɨ mausopɨ owetɨtaatɨwɨhɨra daihɨra maipɨhandaatɨhɨ sahɨ wɨndɨ numwaasi namuwɨse. Apɨpaahɨ owetane. \v 16 Isɨ amɨ sahɨ nehɨ nanɨhaiwɨ nandapa kahatamatɨpetɨhapa nanɨhohɨtɨhandɨ gaahandiso tɨwɨ sahɨ gwɨnyaapɨ kiyawaayopo. Sahɨ siyawaahandɨ kandɨ amɨ isɨhiya usa sahɨ sandɨ kiyohɨtɨndapɨ satɨwɨ sandɨ gaahandɨmaahe tɨwɨ gwɨnyaapɨ katisaihaahɨ kiya pɨwɨha mɨmaipɨtɨwɨha samɨ gaasɨndapɨ wɨndɨ kamaatɨta sahɨ baiwɨ jatɨnɨwɨ bitosawɨse. \v 17 Sandɨ nɨnɨ sangisɨ apaapɨmaasato, Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai iwinjatindɨhandɨ nandapa amɨ waapoho isɨhiya maaritohɨpɨpa kiyaamɨ maaritohɨrɨhɨretɨ nepɨ nanɨhohɨtɨhandɨmaahe. Owetise. Amɨ nehɨ kandi wɨnde. Autaahaatɨho komɨ Itɨpɨhora nyahɨ tɨtɨhɨ daayaatɨ bitowaatɨ bimaawa amɨ napaisaatɨ tunaatɨ yahomunaatɨ bimaawaatɨ amɨ nyamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ sisaatɨ aunɨhiyaatɨ maaritɨtɨhaawɨhandɨ katanyisatɨ nanyasindɨhande. Nehɨ saiwaamɨhaiwaahɨhɨ Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai iwinjatimbɨpɨhɨ ahondaise. \v 18 Isɨ amɨ isɨhiya sandɨ nepɨ isɨpɨ Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨ kawisohiyɨhiya Autaahaatɨhomɨ maarɨho nepɨ usaawiwɨtaapo. Aisaihɨ amɨ kiyai isɨhiya usonɨwɨ saundɨtaapo sahɨ isɨhiyaatɨ gaahiyaatisɨ gaahandɨ kiyawaayopo undɨwɨ usondaapo. \p \v 19 Isɨ amɨ nyahɨ wapa napaisaatɨ itɨhapɨpaara tunaatɨ yahomunaatɨ bimɨtɨhaahandɨ nanyinyatɨ amɨ nyangi Jisaasiho gɨwunyaahohiyɨhiya usaisatɨ maasɨ ahoyatɨ nyatatamanatɨ andɨtɨnyaiwɨtandɨhaiwaapaahaitɨhaawo. \v 20 Sahɨ satɨwɨ gaasɨ nandapa sapa sapa nɨnɨ nandaano tɨwɨ nanɨhohɨtɨhanda Autaahaatɨho komɨ isɨhiyaamɨhetɨ kaiwaiwa sahɨ wɨndɨ nepɨ namopɨsasɨwɨse. Amɨ nandapa nahataapa nga isɨhiya nandaatɨwɨhape. Nandaatɨwɨhapandaahandɨ kandɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai sahɨ wapa nopɨsasɨwɨ nanɨhohɨtɨhanda maipɨhandaatemahonaahɨ sahɨ wapa nopɨsasɨwɨ nandaatɨwɨ sandɨ tɨtɨhɨmaahe. Owetise. \v 21 Samɨ naisɨhiya samataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai netɨ nusopɨsasonɨhɨ maipɨhandaatɨhɨ tɨmɨhaitaatɨwɨhapa nandapaisangi waapoho wainɨhandisangi amɨ wapa wapaisangi sahɨ wɨndɨ namandaatɨwɨ sandɨ tɨtɨhe. \p \v 22 Isɨ sahɨ nandapa amɨ maahoaipatamɨ gwɨtɨtɨhopunɨ waapoho wainɨhandɨ nanɨhaiwɨ nandaatɨwɨhandapɨ gwɨnyaapɨ nehohɨpɨpa nehɨ sawanaatamɨhetunɨ Autaahaatɨhomɨhetunɨ sapɨhɨ ahotane. Amɨ sahɨ satɨwɨ gwɨnyaapɨ nyahɨ kɨmba nandapa gwɨtɨtɨho waapoho wainɨhandɨ nanɨhohɨpɨmba gaahandɨ kiyahaayono tɨwɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ kiyawaawaahɨ amɨ samɨ maarɨho wɨndɨ yaasatɨ naaŋamaasisonɨhɨ gaasɨ sahɨ maaritɨwɨse. \v 23 Amɨ sahɨ samɨ nanɨhohɨwaiwaapɨ maarɨho yɨyatɨwunyaawaawaahɨ kapa sahɨ nainjaihɨhura Autaahaatɨho pɨwɨha netɨ samɨhetɨ yasutaatɨ sasatɨtaise, sahɨ maipɨhandɨ kiyawaayopo satɨtaise, amɨ sandɨ sahɨ samɨ maarɨho kasatihɨ gwɨnyaahohɨrɨhɨretɨ sahɨ gwɨnyaapɨ kiyawaamaayowo. Isɨ amɨ wapa sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ kasatirɨhɨretɨ kamaayawaawaahɨ sandɨ sahɨ maipɨhandɨ kiyawaayopo. \c 15 \s1 Kɨraisihomɨ Dahopetɨ Nyahɨ Daayaatɨ Isɨhiya Usai Newa Usaawitɨhaawo \p \v 1 Nyahɨ nyamɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ watɨpɨtisawɨhiyaanɨ nyamɨ usa kiyaamɨ kopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ sangɨ watɨpɨtisawɨhiyai ikwɨrɨ nunyaatɨ nɨwimaawaatɨ iwɨtatamanaatɨ andɨtɨwiwɨtɨhaawo. Iyaatɨ nehɨ nyahɨ yawanaanɨnɨhɨ newaatɨ maarɨho witaatɨ usaimaamanɨndɨhaawo. \v 2 Yawanaanɨ sandɨ saminaatɨ namawaatɨ nyahɨ nɨnaasonɨnɨ nyamɨ naisɨhiya Kɨraisihopɨ nyamataiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai kiya kopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ awaindewaumawaatɨ andɨtɨwiwɨtɨhaawɨ gaahandɨ kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ usaawinɨhandɨ kawitɨhaawo. \v 3 Amɨ Kɨraisiho ko sawahoai maarɨho wɨwitatɨ usaawindandɨhandɨ wɨndɨ kamaise. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha satatɨ jɨpatɨpindirɨhɨretɨ kiyataise. Iyataatɨ pɨwɨha wa satise: \q1 “Autaahaatɨhonye, pɨwɨha kinyetirɨhɨretapɨ gi nepɨ nangopɨsasɨwɨ mɨmaipɨhiwɨ isɨhiya katohɨwaiwa nisɨ ambɨpatetɨ tɨmahiyatɨ yanɨmwaataise,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 69:9\rq* \m undataase tatɨ jɨpatɨpindise. \v 4 Amɨ pɨwɨha nahata jɨhura jɨpatɨpindimbɨpa nyangi katanyɨsɨtandɨ ahondaise. Katanyɨsatɨ andɨtɨnyaihonɨhɨ nyahɨ kapetapɨ kiyaanɨnɨhɨ andɨtitaatɨ Jisaasihomɨhetapɨ Autaahaatɨho apɨpaahɨ kiyaanangisɨnɨhɨ nanyamaitandɨhuraapɨ jatɨtɨhaawo. \p \v 5 Amɨ Autaahaatɨho nyahɨ kiyaanɨnɨhɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaitɨhaahandunɨ andɨtitɨtɨhaahandunɨ nanyamisɨho sangi andɨtɨsaihonɨhɨ amɨtɨha maarɨho nehɨ nauratɨhaiwɨ gwɨnyaapɨ Jisaasihomɨ itɨpatɨ naitaatɨwɨ sapɨ nɨnɨ koai pɨwaundɨtɨ gaapundataayo. \v 6 Saiwɨ amɨ sahɨ ahoyanɨwɨ maahomwaaŋɨ nehɨ naasaimwaaŋɨhɨ nepɨ Autaahaatɨho nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨrasihomɨ Sapɨhoai mepɨ autaahepumwaitaatɨwo. \s1 Isɨhiyaanɨ Judaahiyaanangisunɨ Isɨhiya Nyamɨ Dawaataatapɨhiyaisunɨ Kɨraisiho Nyatatamanataise \p \v 7 Sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maaritɨwɨ napaitɨwɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai Kɨraisiho nyangi nanyamaasɨpatamataiwɨ numwaapɨse isɨhiya Autaahaatɨhoai mepɨ autaahemwaito. \v 8 Sandɨ nɨnɨ kɨmɨretɨ sandaato, Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho Kɨraisihotohɨho Judaahiyaanangi nanyamaatɨ nyatatamanɨtandɨ nasataise. Iyatɨ amɨ Autaahaatɨho kahapaamapɨpa nyangi kanyisatɨ nanyamɨtandɨ jɨhɨ tɨmanatɨ katiwaiwa akɨtɨ kɨretɨ nga kasitaise tatɨ nyangi ko netɨ nanyisɨtando. Iyatɨ amɨ sɨretɨ nyamɨ asoyai kahapaamapɨpa saindɨ kasito undatɨ jɨhɨ tɨmanatɨ Autaahaatɨho kaundiwaiwa ko netɨ akɨwaiwemaitando. \v 9 Iyatɨ amɨ isɨhiya Judaahiyaanamɨ ipaahaapɨ dawaataatapɨhiyai ko numwaatɨ iwɨtatamanatɨ andɨtɨwihonɨhɨ Autaahaatɨho maarɨho asɨpɨwindɨhandapɨ kiya koai mepɨ autaahepumwaitaatɨwo. Amɨ siyatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wa jɨpatɨpindisɨha satise: \q1 “Isɨhiya nyahɨ Judaahiyaanɨ kinyɨ isɨhiyaanamɨ ipaahaapɨ dawaataatɨhiyaamɨhatɨhɨ kiyai nɨnɨ kinyapɨ saundɨtɨ, ‘Autaahaatɨho apɨpaahɨ gaahore,’ undɨtɨ gisɨ nɨnɨ gaare hɨtɨto. Saindɨ amɨ aunɨhɨhɨrɨ kinyapɨ aunɨhɨndɨ kɨraahɨ gisɨ nɨnɨ mepɨ autaahehɨmaito,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 18:49\rq* \m undipatamatiyato. \p \v 10 Iyatɨ jɨhaatɨ satise, \q1 “Isɨhiyaatɨ ipaahaapɨ dawaataatɨhiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisawɨ maasɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maaritɨwɨ sisɨwɨ aunɨhaiwɨse,” \rq Wɨnɨhapɨpa 32:43\rq* \m tatɨ wa ahotise. \p \v 11 Iyatɨ amɨ waisangi jɨhaatɨ sandaase. \q1 “Isɨ ipaahaapɨ dawaataatɨhiyaatɨ nahatiyaatɨ Awaisɨhoai nepɨ mepɨ autaahepumapɨse. Isɨ nahatiyaatɨ koai mepɨ autaahepumapɨse,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 117:1\rq* \m tatɨ ahotise. \p \v 12 Iyatɨ amɨ jɨhaatɨ Aisaiyaaho satise: \q1 “Utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Jesihoetapɨ namoyaatɨmɨ nasohiyɨhiyaamɨho noaipaitaise. Noaipatɨ ko isɨhiya ipaahaapɨ dawaataatapɨhiyai iwinjatɨtaise. Iyonɨhɨ kiya kopɨ gɨwunyaapɨ satɨwɨ ko nyangi nanyamaatɨ netɨ nyatatamanɨto tɨwɨ gɨwunyaapɨ jatɨtaapo,” \rq Aisaiyaaho 11:10\rq* \m tatɨ Aisaiyaaho kandaase. \p \v 13 Autaahaatɨho nyahɨ kopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandamunɨ ko japɨhɨ apɨpaahɨ kiyaanangisɨnɨhɨ nanyamaitandɨ nyahɨ jatohɨtɨhandamunɨ tanyaahopɨ nɨnɨ sapɨ gaapundataayo. Gaapundataayo sangi samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ sisɨwɨhaunɨhaitaatɨwɨhandunɨ napaindɨhandunɨ sahɨ kopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandetapɨ samɨ maarɨhoaatɨhɨ tɨsahɨwatɨ wisaiwɨto. Wisaihonɨhɨ komɨ Itɨpɨhomɨ watɨpɨhandɨ sangi andɨtɨsaihonɨhɨ sahɨ kiyaatangisɨnɨhɨ apɨpaahɨ ko nasamaitandɨ sahɨ jatohɨtɨhandɨ waatɨ awaindɨ noaipapɨ nuto. \s1 Porɨho Komɨ Otɨpɨpatapɨ Jɨpatɨpiyataise \p \v 14 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, sapɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨ sandɨ mmonataayo, sahɨ sawanaatɨ nepɨ itatamanɨnɨwɨ tɨtɨhematɨtaatɨwɨ gaahandunɨ amɨtɨha gwɨnyaitaatɨwɨhandunɨ kiya nepɨ tɨsaindahiyaare ndɨ gwɨnyaataayo. \v 15 Pɨwɨha wiwa sahɨ gwɨnyaitaatɨwɨ nɨnɨ kasatɨtɨ kɨmandɨ utɨpɨmandaatɨhɨ sapɨ nɨnɨ jɨpatɨpiyohɨwiwa apɨpaahɨ watɨpɨha jɨpatɨpiyataayo. Nɨnɨ sapɨ nehɨ nanɨhaindɨ saiwa jɨpatɨpiyohɨtɨndɨ amɨ Autaahaatɨho nɨngi komɨ otɨpɨpatɨ kawitandɨ nanɨmihe, isɨhiya Judaahiyaanamɨ dawaataatɨhiyaamɨhatɨho. \v 16 Siyatɨ isɨhiya nyahɨ Judaahiyaanamɨ ipaahaapɨ dawaataatɨhiyai iwɨtatamanɨtandɨ Kɨraisɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨ naninyatɨ Autaahaatɨho nɨngi ahɨnihonɨne. Sonɨnɨsɨ utaaho isɨhiyaamunɨ Autaahaatɨhomunɨ otɨhapɨhɨ bitosɨhomataindɨhonɨne. Iyataatɨ Kɨraisiho Autaahaatɨhoaapɨhapɨ nasatɨ otɨpɨpatɨ maapɨ katatɨ kaiwaiwaapɨ pɨwɨha nɨnɨ netɨ ausaataayo. Saisanɨhɨ Itɨpɨho pɨwɨha kaaraahɨ isɨhiya ipaahaapɨ dawaataatɨhiyai yatɨhɨ netɨ Autaahaatɨhomɨhiyemahonɨhɨ nɨnɨ kiyai netɨ Autaahaatɨhoai kiyaapɨ maarɨho usaawinatɨ wɨwitahandɨ komɨ otɨpɨpatapaahɨhɨ numwɨtando. \p \v 17 Isɨ amɨ nɨnɨ Kɨraisɨ Jisaasihoaisatɨ maasɨ tɨmaamaitɨtɨ ko andɨtɨnisɨhɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ kawisohɨtɨhandapɨ tɨhaapɨndɨ nga genananɨto. \v 18 Aindɨ nehɨ nɨnɨ nuwahonisɨhetapɨ kahapaamapɨpa isɨhiya nyahɨ Judaahiyaanamɨ ipaahaapɨ dawaataatɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atɨwiwɨ komɨ otɨtɨhɨ pɨnutaatɨwɨ Kɨraisiho kahapaamapɨpa kaiwaiwaapaahɨhɨ nɨnɨ katɨto. Aindɨ kiyaisɨ nɨnɨ Autaahaatɨhoenda numwaasi notaatɨ nisɨ pɨwɨharaahunɨ kahapaamapɨpa kiyohɨwaiwaaraahunɨ Kɨraisiho kaiwaiwaapaahɨhɨ nɨnɨ katɨto. \v 19 Iyataatɨ saiwa pɨwɨha nɨnɨ pɨwandɨ kahapaamapɨpa kiyohɨwiwa nɨnɨmaahe. Owetise. Nisɨ pɨwɨha pɨwandɨ ausaatɨ kiyohɨpɨpa Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho netɨ kahapaamapɨpa watɨpɨhaiwa kiyatɨ isɨhiyai sɨwipatɨ watɨpɨhaiwa nisɨhetapɨ netɨ nunjataise. Aihɨ Jerusaremɨhandaahapɨ namasatɨ Kɨraisihomɨ pɨwɨha ko kaiwaiwaapɨha nahata ausaatɨ nesɨwesɨtɨ gaamatɨ nɨnɨ kaimɨ nundɨ Iririkamɨhandamɨ detɨ yapɨpataahɨmataayo. \v 20 Iyataatɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ sangɨ atɨhomiwɨ kopɨ gɨwunyaapɨ ambɨpatɨ nepɨ sangɨ mepɨ autaahemwahohiyɨhiyaamɨhatɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Kɨraisiho kaiwaiwaapɨha ausaitandɨ nɨnɨ nisɨ maarɨho nunyatɨ pɨhɨndɨ gwɨnyaataayo, saindɨ kiyataatɨ isɨhiya usa Kɨraisihopɨ pɨwɨha aimɨ ausaasaihɨhapɨhɨ jɨhaatɨ nɨnɨ wɨndɨ kamaitando. \v 21 Iyataatɨ nɨnɨ sandɨ kiyohɨtɨndɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wa aimɨ tɨmanatɨ jɨpatɨpindisɨha nɨnɨ netɨ japepihɨrɨtɨ kai akaahemataayo. Iyataatɨ pɨwa sa satatɨ jɨpatɨpindataise: \q1 “Isɨhiya Kɨraisihopɨ kiyai usa kamundauhɨ atɨhomiwɨ monɨhohiyɨhiya atiwɨ mmondaapo,” \rq Aisaiyaaho 52:15\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise \p \v 22 Iyataatɨ saindɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ sangɨ atisohiyɨhiyaamɨhatɨhɨ ko Kɨraisiho kaiwaiwaapɨha pɨwɨha ausaatoandaatɨ otɨpɨpatɨ katɨ asisɨha taahɨwaiwaara netɨ nanisapusɨhɨ nɨnɨ sangisenda wɨndɨ namaaso. \p \v 23 Amɨ wanɨ otɨpɨpatɨ satɨ nɨnɨ yapɨpatɨ aunahɨpa isɨhiya kɨmiyaamɨmatɨhɨ aimɨ kaindɨ owemataayo. Owemataayonɨ kɨnaungwɨha taahɨwaiwetɨ nɨnɨ napɨtɨ sangi jasondondɨ gwɨnyaambɨtɨhonɨne. \v 24 Isɨ wanɨ napɨtɨ jasondandɨ taatɨ jatɨnataayo. Yapɨpatɨ aunahɨpa Sɨpenɨhandaahapɨ notaatɨ nɨnɨ sangi Romɨhanda jainjaitandɨ gwɨnyaataayo. Nɨnɨ napɨtɨ Romɨhanda sangi masɨwonjɨ jainjasanɨhɨ sahɨ nɨngi andɨtɨnipɨ daihɨraapɨhapɨ wapa naninyawɨ kaitaatɨwɨ jainjaitande. \v 25 Saindɨ daimɨ napɨtandɨhonɨnɨ konɨnɨ wanɨ nawɨho amɨ wapa Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Jerusaremɨhandaahiyai iwɨtatamanɨtandɨhapa nɨnɨ nusesi notaayo. \v 26 Jisaasihomɨ isɨhiya Masetoniyahandaahiyaunɨ Gɨrisihandaahiyaunɨ nehɨ kiyaisunyaapɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaamɨ usa ikɨpɨpa nawɨho owehiyai Jerusaremɨhanda ikwɨrɨ numwɨtaatɨwɨ nawɨho nepɨ kiya ahoyawaayopo. \v 27 Sandɨ nehɨ sawanaunyaapɨ kiyawaayopo. Sawanaunyaapɨ kiyawaahandɨ kandɨ kiya isɨhiya Judaahiyai gaahandɨ kawitaatɨwɨ otɨpɨpatɨsahiyaare. Amɨ Judaahiya isɨhiya usa kiyaamɨ dawaataatɨhiyai Autaahaatɨhomɨ gaahaiwa kiyai iwɨtatamanɨtandɨ nunyawɨhiyaaso. Isɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ ipaahaapɨhiya Judaahiyaanangi kiyaamɨ maapɨ ikɨpɨpa nawɨho nanyinyawɨ nandaatɨwe. \v 28 Isɨ nɨnɨ nawɨho nesi nundɨ Jisaasihomɨ isɨhiyai Jerusaremɨhanda nunyamapɨ samɨhihoaaŋɨhɨra napɨtɨ daindɨ jasomɨ Sɨpenɨhandaahapɨ naito. \v 29 Nɨnɨ saindɨ nɨwahonɨnɨ mmotɨnataayo, nɨnɨ sangisenda nasataahura Kɨraisihomɨ gaahandɨ tɨsaitahonɨnɨ napɨto, sahɨ Jisaasihomɨ isɨhiyaatɨ Romɨhandaahiyaatangi nasamɨtando. \p \v 30 Naisɨhiyaatɨ Kɨraisihopɨ nisataiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ sangi pɨwɨha kɨma andɨtisaitɨ kasatataatɨ nasɨsenataayo, nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihomɨ watɨpɨhandaahunɨ amɨ nyahɨ maarɨho namɨnaatɨ isɨhiya usaisɨ maarɨho numwɨtɨhaahandɨ Itɨpɨho nanyamindɨhandaahunɨ nisapɨ gaapundɨwɨse. Sahɨ nisapɨ waatɨ nɨngisawɨ maasɨ Autaahaatɨho nɨngi nɨtatamanɨtandɨ koai pɨwaundɨwɨ gaapundɨtaatɨwo. \v 31 Sahɨ saiwɨ nɨngisawɨ gaapundɨwɨse, isɨhiya Judaahiya aunahɨpa Judiyaahandaahiya Jisaasihomɨ pɨwɨha wɨndɨ atɨhomiwɨ kopɨ gɨmaawunyaahohiyɨhiya nɨngi nepɨ namaanopɨsasɨto. Aisaihɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya aunahɨpatɨ Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiyai nɨnɨ nawɨho ikɨpɨpa kiyai iwɨtatamanɨtandɨhapa nesundunyanɨhɨ kiya maarɨho naasohɨtanɨhɨ maaritɨwɨ kapa naito. \v 32 Saindɨ nunyamapɨ nisɨ sisɨtɨ aunɨhaindɨ maaritɨtandɨhandɨ tɨsaitahonɨnɨ sangisenda napɨto Autaahaatɨhomɨhandisɨ nanɨmaasi nasonaaho. Iyonɨhɨ nɨnɨ sangisenda napisanɨhɨ mmotɨnaatɨ maarɨho ambɨpatɨ nga newaatɨ witaatɨ ikɨnaatɨ usaimanɨndɨhaawo. \v 33 Isɨ nyahɨ napaisaatɨ bimɨtɨhaahandamɨ tanyaaho Autaahaatɨho sangisatɨ maasɨtane. Akɨte. \c 16 \s1 Porɨho Jisaasihomɨ Isɨhiya Taahiyɨhiyai Ipɨhɨretɨ Gaahuraare Undataase \p \v 1 Nɨnɨ Pimbihaatapɨ sandɨ kasatɨtandiyo, saatɨ Pimbihaatɨ nyamatiyatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahaati sangisenda nɨnɨ netɨ nandusoaasataayo. Iyataatɨ kaatɨ Jisaasihomɨ isɨhiya aunahɨpatɨ wɨtɨ Singɨriyaahandaahiyai biyatɨ iwɨtatamanɨhaate. Iyatɨ kaatɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhaate. \v 2 Siyahaatisɨ sahunɨ kaatunɨ maasɨ Jisaasihomɨ isɨhiyaatisɨ komɨhiya kiyohɨpatamataiwɨ kaati sahɨ maarɨho wɨwipɨ numwaapɨse. Aiwɨ amɨ kaatɨ wapaapɨ nenoaahɨtonɨhɨ sangi nasɨsehonɨhapa nunyawɨ iwɨtatamanɨwɨse. Amɨ kaatɨ itapaatɨ nga iparɨhaatɨ isɨhiya taahiyɨhiyaisɨ iwɨtatamanatɨ amɨ nɨngi maawɨ nɨtatamanahaatɨso. \p \v 3 Iyataatɨ nisɨ maarɨho witɨtɨ gwɨnyaahohɨtɨhanda nasasanyurɨ Prisiraayɨ Akwiraaya nɨngisamɨ Kɨraisɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨ maawɨ kiyohɨsasanyuri maarɨho wɨwitɨ gaahuraare undɨtɨ pɨwɨha kɨma nusoaasataayo. \v 4 Kasanyurɨ nɨngi nɨtatamanɨtaatɨmɨ gwɨnyaamaamɨ kasanyuramɨ ambɨpatɨ nopɨsasɨtaatɨmɨhandaatɨhɨ nesi nandaapɨhasanyure. Aihɨ sandɨ nɨnɨ kasanyuri awaindɨhandɨ gaare undataato. Iyataatɨ nɨnɨhɨ gaare undataamaato. Jisaasihomɨ isɨhiya Judaahiyaanamɨ ipaahaapɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyai maawɨ kasanyuri gaare undawaatopo. \v 5 Jisaasihomɨ isɨhiya kasanyuramɨ aŋɨpɨpɨhɨ ahoyanɨwɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ Jisaasihoai mepɨ autaahepumahohiyɨhiyai maawɨ maarɨho wɨwitɨ gaahure undataato. Aindɨ nisɨ naisoho Epiritaasiho yapɨpatɨ Esiyaahandaahapɨ jɨhɨ yeyetatɨ ko Kɨraisihopɨ gɨwunyaasɨhoai nisɨ maarɨho nunyatɨ gaahuraare undataato. \v 6 Aindɨ amɨ Mariyaahaatɨ samɨhatɨhɨ sapɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨ waatɨ pɨhɨtatɨ kasisaamaatɨsangi nisɨ maarɨho witɨhohɨtɨhanda gaahuraare undataato. \v 7 Aindɨ amɨ nɨwahonisɨ utaahurɨ Judaahurɨ Andɨronaikaasiyɨ Juniyaasiyai maasɨ maarɨho wɨwitɨ gaahuraare undataato. Iyataatɨ surɨ utaasurɨ nɨngisamɨ maasɨ Jisaasihomɨ ambɨpatapɨ isɨhiya nepɨ yanyupapɨhingwanaane. Iyataatɨ kuramɨ ambɨpatɨ Jisaasihomɨ Aposerɨhiyaamɨhatɨhɨ nga noaipatɨ ahotahure. Iyamaamɨ Kɨraisihopɨ nɨnɨ sangɨ gɨwunyaahonɨhura Kɨraisihopɨ kurɨ jɨhɨ gɨwunyaapɨ komɨhurimatɨmɨhure. \v 8 Aindɨ amɨ nisɨ naisoho Ambɨriyatusiho nɨngisatɨ maasɨ Awaisɨhopɨ gɨwunyaatɨ maaritihɨ nɨnɨ koai maarɨho nunyohɨhoai gɨwunyaataatɨ gaahuraare undataato. \v 9 Aindɨ amɨ nɨngisatɨ maasɨ Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨ kaisɨho nyamɨ naisoho Urɨbanusihoai gaahuraare undataato. Aindɨ amɨ nisɨ naisoho nɨngisa maasɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaasɨhɨ nisɨ maarɨho nunyohɨho Sɨtakisihoai gaahuraare undataato. \v 10 Aindɨ amɨ Aperisiho komɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaasɨtɨhandɨ kahapaamapɨpa nunjesɨhɨ aimɨ andɨtitatɨ bitohoai gaahuraare undataato. Aindɨ amɨ Arisɨtobiyuraasihomɨ isɨhiyai maawɨ gaahuraare undataato. \v 11 Aindɨ amɨ nɨnɨ nɨwahonisɨ utaaho komɨ ambɨpatɨ Erotiyonɨhoai gaahuraare undataato. Aindɨ amɨ Narɨsisaasihomɨ isɨhiyaamɨ usa noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaimatɨwɨ nyamɨ naisɨhiyai maawɨ gaahuraare undataato. \v 12 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ Tɨraipinaayɨ Tɨraiposaayai gaahuraare undataato, sapurɨ apopɨpurɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ taamɨ kaimbɨpuriso. Aindɨ amɨ nisɨ naisaamaatɨ Pesisihaatɨ nɨnɨ kaati apɨpaahɨ baindɨ maarɨho nunyohaamaatɨ, Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ waatɨ pɨhɨtatɨ taatɨ kaisaamaati gaahuraare undataato. \v 13 Aindɨ Rupusiho Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaipatɨ nga auta waatɨ noaipasɨhoaisunɨ amɨ komɨ sanaatɨ nɨngi biyatɨ nasisoaarɨ kaatamɨ mwaahonisamatiyatɨ nɨtatamanisaamaatisunɨ kindari gaahuraare undataato. \v 14 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ Asingɨritaasihoaisunɨ Pɨrekonɨhoaisunɨ Erɨmisihoaisunɨ Patɨrombaasihoaisunɨ Emasihoaisunɨ amɨ usa kɨmɨkiyaisawɨ bimohiyɨhiya nahatiya nisɨ amɨ nyamɨ naisɨhiya Kɨraisihomɨ isɨhiyai gaahuraare undataato. \v 15 Aindɨ amɨ Pirorokaasiyɨ Juniyaasiyaisunɨ Neriyaasihoaisatɨ komɨ sanaamaatisunɨ Orimbaasihoaisunɨ amɨ siyaisawɨ maasɨ bimohiyɨhiya nahatiya Autaahaatɨhomɨ isɨhiya usai maawɨ gaahuraare undataato. \v 16 Iyataatɨ sahɨ nahatiyaatangi nɨnɨ sasatataato, sahɨ nɨnaasoŋɨ amɨ nɨnaasaaŋɨ Autaahaatɨhomɨ gisunyaasɨrɨhɨretɨ gerɨnɨwɨ mmotɨnɨwɨ gaahuraare nɨwɨse satataato. Iyonɨhɨ amɨ Kɨraisihomɨ isɨhiya nahatiyaisangi sangi gaahuraare satawaatopo. \s1 Porɨho Ipotɨha Isɨhiya Romɨhandaahiyai Wɨnɨhundatɨ Jatɨnɨwo Undataase \p \v 17 Iyataatɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, isɨhiya usa sangi nasisɨpapɨ yɨyandɨhepɨsamapɨ samɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ nepɨ nasinjaapɨ nasopɨsasɨwɨ amɨ nyahɨ Aposerɨhiyaanɨnɨ Jisaasihomɨ pɨwɨha katawaasasonɨhɨ sahɨ atiwɨ nehohɨhai sehɨmwapɨ kiyai wa isɨhiyai katɨwunjohiyɨhiyaapɨ sahɨ baiwɨ jatɨnɨwo. Aiwɨ amɨ kiyaapɨ sahɨ yandɨhɨ nawɨsawɨ bitosawɨse. \v 18 Amɨ isiya siya saiwa siyohiyɨhiya Kɨraisiho nyamɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ kawisawaamaayopo, owetise. Amɨ nehɨ kiyai kiyaamɨ ambɨpatɨ gaundatɨ gousetɨ nawiwaiwaapɨ otɨpɨpatɨ kiyawaahiyaare. Iyataatɨ kiya kiyaamɨ pɨwɨha sanɨhɨha atɨpatisawɨ katɨwɨ kiyohɨwaiwaara isɨhiya ainahiyɨhiyaamɨ amɨtɨha gwɨnyaahohɨwaiwa nepɨ nusopɨsasɨwɨ jaipundɨwɨhiyaare. \v 19 Iyataatɨ sahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasiho Katatɨ kaiwaiwaapɨha atiwɨ nepɨ kai andɨtitɨwɨ isɨwasohɨtɨhandapɨ pɨwɨha isɨhiya nahatiya aimɨ atisopo. Iyauhɨ sandapɨ nɨnɨ sapɨ maaritataayo. Aindɨ amɨ nɨnɨ sangi sasatataato, sahɨ gaahandɨ kaitaatɨwɨhɨra daihɨra baiwɨ mmonɨwɨse. Aiwɨ amɨ maipɨhapa kaitaatɨwɨhɨra daihɨra sahɨ wɨndɨ monɨwɨ nehɨ nanɨhaiwɨ nanɨpimatɨwɨse satɨtɨ kasatataato. \p \v 20 Iyataatɨ Autaahaatɨho nyahɨ nyamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ napaisaatɨtɨtɨhaahandamɨ tanyaaho, Bwaasɨrɨhɨri netɨ ketɨ tarɨwiyatɨ samɨ auhɨraapɨhɨ itɨpɨwatɨ isehamanamatɨ koai samɨ otɨtɨhemaitaise. Iyonɨhɨ sahɨ koai ipatitaapo. Iyataatɨ nɨnɨ sapɨ saindɨ gɨsunyaatɨ, nyamɨ Awaisɨho Jisaasiho sawahomunyaasɨrɨhɨretapɨ sahɨ wapa kamaiwɨ nehɨhandɨ konɨhɨ sangi gaahandɨ kasisatɨ jatatamanatoaatɨtandɨ gaapundataayo. \p \v 21 Iyataatɨ nɨngisatɨ otɨpɨpatɨ maasɨ kaisɨho Timoteho sangi gaahuraare satataase. Aihɨ amɨ nɨnɨ nɨwahonisɨ Judaahiya itingingwaasɨ Rusiyaasihounɨ Jesonɨhounɨ Sosipataahounɨ sangi maarɨho wɨsaipɨ gaahuraare satawaatopo. \p \v 22 Iyataatɨ nɨnɨ Tetiyaasihonɨnɨ Porɨhomɨ maahomwaaŋapɨ pɨwɨha netɨ sapɨ jɨpatɨpiyataayo. Saindɨ pɨwɨma Porɨhomɨ netɨ jɨpatɨpiyohɨmonɨnɨ samataindɨ Kɨraisihomɨhonɨnisɨ sangi gaahuraare satataato. \p \v 23 Gaiyaasiho nɨngisunɨ Kɨraisihomɨ isɨhiyaisunɨ komɨ aŋɨpɨpɨhɨ nanyamaatɨ nyatatamasɨhɨ nanowaatɨ bimaawaatunɨ amɨ ahoyanaatɨ Kɨraisihoai mepɨ autaahewaumahaayo. Komɨ aŋɨpɨpɨhɨ siyohɨho sangi gaahuraare satataase. Aihɨ amɨ kɨmatɨ aunahɨpatɨ awaipatɨ Korindɨhandamɨ nawɨho jatisɨho Irasɨtaasihounɨ nyamɨ naisoho Kɨraisihopɨ nyangisatɨ maasɨ gɨwunyaasɨho Kwataasihounɨ sangi maarɨho wɨsaipɨ gaahuraare satamaase. \p \v 24 Sahɨ wapa kamaiwɨ nehɨhandɨ sawahomunyaasɨtɨhandaahɨ nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho sangi gaahandɨ kasisatɨ jatatamanɨtandɨ nɨnɨ sapɨ gɨsunyaatɨ gaapɨsundataayo. \s1 Nyahɨ Autaahaatɨhoai Newaatɨ Mepɨ Autaahewaumaitɨhaawo \p \v 25 Isɨ nyahɨ biyaatɨ Autaahaatɨhoai mepɨ autaahewaumaitɨhaawo. Jisasɨ Kɨraisiho katatɨ kaiwaiwaapɨha pɨwɨha nɨnɨ ausaatɨ kasatonɨnɨ sahɨ atiwɨ nehohɨhetesamatɨ samɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ nga andɨtitɨwɨ isɨpɨ bitoaitaatɨwɨ Autaahaatɨho sangi andɨtɨsaiwɨtaise. Sa pɨwa akaaha aimehuraapɨ utaarɨhandɨ noaasandɨmɨ napinjatɨ wanɨ aimɨ netɨ auta ausaimaŋɨnatɨ noaipasɨhɨ nɨnɨ ausaahohɨhetesamatɨ andɨtɨsaiwɨtaise. \v 26 Iyataatɨ amɨ sa pɨwa apɨpaahɨ akaasa isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwa noaasandiwaiwa kaundatɨ nunjihɨ atiwɨ mmonɨwɨ nepɨ jɨpatɨpiyohɨwaiwaatɨhapɨ ausaimaŋɨnatunɨ amɨ Autaahaatɨho jinjapɨhɨ bimisɨho pɨwɨha watɨpɨhaara isɨhiya yapɨhɨ nahatewaaraahiyai netɨ ausaimanatɨ nunjihɨ mmonawaayopo. Mmonawaawɨ Jisasɨ Kɨraisihomɨhetapɨ isɨhiya nahatiya Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨ komɨ pɨwɨha atɨwiwɨ komɨ otɨtɨhɨ pɨnutaatɨwo. \v 27 Iyataatɨ Autaahaatɨho so sawaho naasohɨhɨ apɨpaahɨ Autaahaatɨho akoho kahapaamapɨpa kaitandɨhɨra nga biyatɨ mmosɨhoai Jisasɨ Kɨraisiho kaiwaiwetapɨ nyahɨ newaatɨ jinjapɨhɨ kiyaanɨnɨhɨ mepɨ autaahewaumaitɨhaawo. Apɨpaahɨ akɨtɨ akɨtɨnɨhɨ nyahɨ sandɨ kaitɨhaawo.