\id PHP - Aŋaataha-Ainde NT -Papua New Guinea 2003 (DBL 2014) \h Piripaihiya \toc1 Piripaihiyaapɨ Utɨpɨho \toc2 Piripaihiya \toc3 Pir \mt1 Piripaihiyaapɨ Utɨpɨho \imt1 Kɨmandɨ Piripaihiyaapɨ Utɨpɨmandapɨ Nesɨpɨhande \ip Porɨho Romɨhanda konɨhɨ napwɨtatɨ bindata utɨpɨho kɨmo jɨpatɨpiyahore 62 A.D. hura. Isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiya Piripaihanda bimohiyɨhiya pɨwɨha wiwa kwɨtunɨwɨhaiwa kanɨhaunɨ kandapɨ Porɨho utɨpɨho kɨmo jɨpatɨpiyahore. Iyatɨ amɨ Piripaihiya nawɨho Porɨhoai andɨtɨwiwɨtandɨho nunyauhɨ amɨ kandapimaawɨ gaare undatɨho utɨpɨho jɨpatɨpiyatɨ nusoaasataise. Siyatɨ Porɨho tɨtɨhɨ utɨpɨho jɨpatɨpiyatɨ nusoaasataise. \is1 Piripaihiyaapɨ Pɨwɨha Napɨmasataise \io1 Porɨho isɨhiyai ipɨrete gaahure undisɨha (1:1-11) \io1 Porɨhoai nasisoaarɨ nusoaipasɨwaiwa ambɨpatɨ yaawatɨ amɨ naaŋɨhandɨ konɨhɨ nepɨ notaise. Saihɨ amɨ Kɨraisiho konɨhɨ andɨtɨwipɨ notaise. Aihɨ amɨ sandaahɨ Porɨho maaritɨtandɨhandisatɨ konɨhɨ bimaamɨ naindɨhandapɨha (1:12-30) \io1 Kɨraisiho kaipatamatiyaatɨ tɨtɨhɨ kɨretɨ nyahɨ nahatiyaanɨ ambɨpatɨ yaasɨhaiwa naitɨhaawo tisɨha (2:1-30) \io1 Porɨho isɨhiyai pɨwɨha nehɨha asɨwa katɨwunjohiyɨhiyaamɨ pɨwɨha atiwɨ namepɨse undisɨha (3:1-21) \io1 Porɨho isɨhiyai saiwɨ saiwɨ kaiwɨse undatɨ komɨ pɨwɨha osasepɨhaasɨha (4:1-23) \c 1 \p \v 1 Nɨnɨ Porɨhonɨnɨtihɨ Timotehotihɨ maisahuraaŋɨ Jisasɨ Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨhuraaŋɨ utɨpɨho kɨmo jɨpatɨpiyaha sahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatɨ Jisasɨ Kɨraisihoaisawɨ maasɨ tɨmaamaitohiyɨhiyaatɨ aunahɨpatɨ awaipatɨ (taunɨhandɨ) Piripaihanda bimohiyɨhiyaatapunɨ amɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai iwinjatohiyɨhiyaapunɨ amɨ otɨpɨpatɨhiyaatapunɨ nusoaasɨhaayo. \p \v 2 Autaahaatɨho nyamɨ Apɨhounɨ amɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihounɨ sangi samɨ maarɨho nepɨ napaisaatisamapɨ gaahatɨ kasimɨ jatatamanɨtaise. \s1 Porɨho Autaahaatɨhoai Kɨnyɨ Gaahoŋe Gaare Undataase \p \v 3 Nɨnɨ nahatewetɨ sapɨ gwɨnyaataahura gaapundɨtɨ Autaahaatɨhoai kɨnyɨ gaahoŋe gaare undataato, amɨ sahɨ gaahaiwa kiyohɨwaiwaapo. \v 4 Aindɨ amɨ nɨnɨ waatɨ asakaindɨ maaritɨtɨ sapɨ pɨhɨndɨ nisɨ gaapɨpatɨ nahatewaatɨhɨ nahatewetɨ Autaahaatɨhoai pɨwaundɨtɨ gaapundataayo. \v 5 Nɨnɨ saindɨ maaritɨtɨ Autaahaatɨhoai kɨnyɨ gaahoŋe gaare undotɨmandɨ apaapɨmaahe, amɨ sahɨ Piripaihiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha Jisaasihopɨha ausaatɨ isɨhiyai kaundɨtandɨhandapɨ sahɨ nawɨho naninyawɨ andɨtɨnipɨ nɨngisawɨ maasɨ tɨmaamaitauhe. Saiwɨ wuwanɨ pɨwɨha gaaha wanɨha Jisaasihopɨha namasawɨ atiwɨ kopɨ gɨwunyaapɨ kaimɨ napɨwɨ wanɨ kɨmuraatindɨhandape. \v 6 Aindɨ amɨ nɨnɨ saindɨ gwɨnyaataate, kiya gaahatɨ kiyohɨtɨmandɨ sandɨ Autaahaatɨho kiyaamɨhetapɨ gaahaiwa taatɨ kiyataise. Siyatɨ ko kaindɨmandɨ kiyai netɨ komɨ gwɨnyaatɨ maaritirɨhɨretemataise. Siyatɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ konɨhɨ kawimɨ notɨ notɨ asisɨha Jisaasiho japɨhɨ nasonɨhuraatɨtande, ndɨ gwɨnyaataayo. \p \v 7 Iyataatɨ amɨ sahɨ kiyohɨtɨmandapɨ nga tɨtɨhe, ndɨ gwɨnyaataayo. Autaahaatɨho nɨngisɨ gaahatɨ kanisatɨ, amɨ komɨ otɨpɨpatɨ kɨmatɨ komɨ pɨwɨha awusaitandɨhatɨ nanɨmihɨ kiyataayo. Kiyonɨhɨ amɨ sangisangi nahatiyaatɨ maasɨ nɨngisawɨ tɨmaamaitaatɨ kiyahaawɨ sangisɨ nisɨ maarɨho apɨpaahɨ aungwohandɨ nasanyatɨ nisɨ maarɨho samɨhetɨ ahondaise. Nɨnɨ napwɨtohɨpɨpɨhɨ napwɨtɨtɨ bimaatɨ amɨ awaisawɨhiya nɨnɨ kiyohɨtɨhandapɨ gaatɨwɨ nanɨmaapɨ nanɨsenɨhauhɨ wihoaaŋɨha kaundataayo. Nɨnɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ akaaha ausaahonɨhandɨ kandɨ kiya pɨwɨha Autaahaatɨhomɨ mɨmaipaimbɨ asɨretɨ ausaapaise, ndɨwɨ pɨwɨha nepɨ nisɨhetepɨnɨmawaayopo. Aihɨ nɨnɨ akaaha tɨtɨhɨ ausaataayo, undɨtɨ kiyaisɨ nunjatɨ tɨtɨhɨ kaundataayo, kiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akaahe tɨtaatɨwo. Saiwa siyonɨhɨ sahɨ nɨngisawɨtotɨhandapɨ maaritataayo. \v 8 Autaahaatɨho aimɨ mmose, nɨnɨ napɨtɨ sangi jasondandɨ pɨhɨndɨ gwɨnyaahonɨho, amɨ nɨnɨ sangi Jisaasiho maarɨho nasamipatamataindɨ nisɨ maarɨho nasanyataayono. \p \v 9 Aindɨ amɨ nɨnɨ nisɨ gaapɨpatɨ kɨmatɨ sapɨ gaapundɨtɨ Autaahaatɨhoai sapɨ pɨwaundataayo. Sahɨ Piripaihiyaatɨ isɨhiyai maarɨho nunyohɨtɨhandɨ samɨhetɨ waatɨ anyaatɨ tisaitatɨ noaipaitando. Iyonɨhɨ amɨ sahɨ gaahandɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ pɨhɨtɨwɨ nepɨ, amɨ samɨ amɨtɨha sahɨ isɨhiyai maarɨho nunyohɨtɨhandapɨ biyatɨ nga jainjapwaatamaitando. \v 10 Aiwɨ amɨ sahɨ baiwɨ nepɨ mmonɨwɨ maipɨhapa namapɨ amɨ nehɨ apɨpaahɨ gaahapa, amɨ tɨtɨhɨtamasɨpɨpaahɨhɨ nepɨ amɨ kapa japepihɨrɨwɨ kaiwɨ bimɨtaatɨwo. Amɨ sahɨ saiwɨ kaiwɨ bimaamɨ nuwɨ asisɨha Kɨraisiho isɨhiya kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai netɨ kiya otɨpɨpatɨ kopɨ kawisohɨpatɨ tipɨtapaatɨ usonatɨ katapɨ wihoaaŋɨhandɨ nawɨhomatiyatɨ nunyonɨhura wapa maipɨhapaapɨ pɨwɨha owehiyaatɨ apɨpaahɨ ainahiyɨhiyaatɨtɨtaatɨwo. \v 11 Amɨ sahɨ saiwɨ Kɨraisiho netɨ andɨtɨsiwatɨ jatatamanatɨ Autaahaatɨhomɨ tɨtɨhɨ gaahaiwa sangi samɨhetɨ kasiwaiwaamɨ nandapa akɨpɨpa noaipatɨ samɨhetɨ tisaitatɨ ahotɨtando. Siyatɨ tɨtɨhɨ gaahaiwa tisaitatɨ samɨhetɨ ahotanɨhɨ, amɨ kaiwa tɨtɨhaiwa amɨ gaahaiwa kiyohɨwaiwa noaipatɨ, amɨ kaiwetapɨ sahɨ Autaahaatɨhoai ambɨpatɨ awaipatɨ nunyawɨ koai nepɨ mepɨ autaahemwaitaatɨwo. \s1 Porɨho Napwinjɨtɨhanda Isɨhiya Taahiyɨhiya Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Atisawaayopo \p \v 12 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ sangisɨ nasesɨpatɨ netɨ gisunyaatɨ sandɨ kasatɨtandiyo. Nɨngi isɨhiya nepɨ wɨnirapɨ nanɨpuhauhɨ kɨmbɨhɨ Romɨhanda napwɨtɨtɨ bindataayo. Amɨ kɨmandɨ napwɨtotɨmandɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atitaatɨwɨ nisaputataamaise. Owetise. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha isɨhiya taahiyɨhiya aunahɨpatɨ taahɨwaiwaara taawɨ atiwɨ newaayopo. Nepɨ kaapɨ taawɨ gwɨnyaawaayopo. \v 13 Aihɨ amɨ isɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya awaisɨho Sisaahomɨ aŋɨtɨtɨhɨ masaataatɨ jatohiyɨhiyaunɨ, amɨ isɨhiya usa kɨmbɨhiya nahatiyaunɨ nɨnɨ napwɨtotɨmandamɨ tanyaahaapɨ mmonɨhopo. Amɨ nɨnɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaatɨ komɨ otɨpɨpatɨhonɨnɨndɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨ kawisonɨhɨ kandapɨndɨwɨ nɨngi nepɨ nanɨpuhauho. \v 14 Iyauhɨ amɨ naisɨhiya taahiyɨhiya nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nɨnɨ napwɨtotɨmandapɨ gwɨnyaawaawɨ kiya watɨpɨtɨwɨ Awaisɨhopɨ gɨwunyaapɨ, amɨ kiya wɨndɨ yamaiwɨ amɨ watɨpɨhiya bitotawa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Kɨraisihopɨha isɨhiyai kaundawaatopo. \p \v 15 Iyataatɨ amɨ sandɨhɨ akɨte, isɨhiya usa nisapɨ apowihɨ amɨ kiya nisapɨ itɨhapɨpa mandɨtɨhɨrisawɨ Kɨraisihomɨ pɨwɨha ausaawaayopo, amɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai nepɨ iwɨrɨwitaatɨwo. Usa siyauhɨhandɨ kandɨ amɨ usaahɨ maarɨho gaahoaisawɨ Kɨraisihomɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ gaahɨretɨ isɨhiyai iwɨtatamanɨtaatɨwɨ gwɨnyaapɨ ausaawaayopo. \v 16 Amɨ siya siyohiyɨhiya Kɨraisihoaisunɨ amɨ nɨngisunɨ kiyaamɨ maarɨho naninyawɨ amɨ pɨwɨha wanɨha gaahaapɨ maaritɨwɨmawaawe. Aiwɨ nɨnɨ napwɨtotɨmandɨ pɨwɨha gaaha wanɨhai netɨ andɨtɨwiwɨtandɨ andɨtitɨtɨ bitohohɨtɨhandapɨtihɨ kiya mmonawaawɨ amɨ pɨwɨha ausaawaayopo. \v 17 Iyauhɨ usa aimɨ jɨhɨ katohiyɨhiya siya maarɨho tɨtɨhɨmetahoaisawɨ kiya sawana ambɨpatɨ awaipatɨ nepɨ noaipapɨ awaisawɨhiyaatɨtaatɨwunɨ, amɨ nɨngi nɨnɨ napwɨtɨtɨ bimohɨpɨpɨhɨ daahɨ nepɨ iwɨrɨniwɨ yaasɨhandɨ waatɨ nanɨmɨtaatɨwɨ pɨwɨha ausaawaayopo. \p \v 18 Amɨ kiya siyauhɨhandɨ kandɨ nɨnɨ kandapɨ wɨndɨ pɨhɨndɨ gɨmunyaaho. Amɨ kiya tanyaaha gaahaapo, amɨ tanyaaha maipɨhaapɨ ausaawaawisangi nɨnɨ gwɨnyaata sandɨ awaindɨhandɨmaahe. Amɨ kiya pɨwɨha Kɨraisihopɨha ausaawaayopo. Isɨ amɨ nɨnɨ sandapɨ wanɨsangi maaritɨtɨ amɨ ipotɨ ipotɨsangi konɨnɨhɨ maaritɨmɨ nuto. \v 19 Amɨ nɨnɨ konɨnɨhɨ maaritɨmɨ nuto. Amɨ sahɨ nisapɨ taawɨ gaapundɨwɨ Autaahaatɨhoai pɨwaundauhɨ amɨ Kɨraisihomɨ Itɨpɨho Gaaho nɨngi taatɨ andɨtɨniwatɨ nɨtatamanataiso. Isɨ amɨ kɨmaiwa nɨngi naaŋanisatɨ yaasamaiwa nɨnɨ taatɨ netɨ bimohɨwɨmaiwaatɨhapɨ nenɨmatɨ Autaahaatɨho nuwanoaasonɨhɨ nɨnɨ noaipaito. \v 20 Nɨnɨ nisɨ maarɨho nahatoaisatɨ watɨpɨndɨ saindɨ gwɨnyaataayo, nɨnɨ wapa sehɨmwaatɨ kamaindɨ, amɨ Kɨraisihoai komɨ maarɨho yaawɨhandɨ wɨndɨ namumwɨto, nisapɨ ko wɨndɨ maarɨmitɨhando. Iyonɨhɨ amɨ kapetapɨ nɨngi manyɨhandɨ nɨnɨ wɨndɨ namaitando. Amɨ nɨnɨ nasisoaarunɨ amɨ wanɨ kɨmura kuraunɨ isɨhiya usaapɨ wɨndɨ yamaindɨ watɨpɨndɨ pɨwɨha katɨto. Amɨ saindɨ kiyataatɨ nɨnɨ asohonɨnɨ bindataatisangi, amɨ nɨnɨ napotaatisangi Kɨraisihoai ambɨpatɨ awaipatɨ numwisanɨhɨ amɨ komɨ ambɨpatɨ isɨhiya nepɨ autaahɨ isɨwatɨtaatɨwo. \v 21 Amɨ nɨnɨ sandɨ apaapɨmaato, nɨnɨ asohonɨnɨ komɨ otɨpɨpatɨ kawindɨ amɨ aimɨ nehɨ Kɨraisihopaahaindɨhonɨnisɨ aimɨ apɨpaahɨ komɨhonɨnɨndɨ koaisatɨndaayo. Isɨ amɨ nɨngi isɨhiya nɨwisaihɨ napotaatisangi aimɨ koaisatɨndaayo, amɨ nɨnɨ ambɨpatɨ awaipatɨ taatɨ koai nunyataayono. Aindɨ gaahandɨ asɨtimandɨ netɨ nehɨ nanɨhaindɨ naaŋatɨ yaasiwaiwa owetihɨ Kɨraisihoaisatɨ yamɨhapataatɨhɨ aimɨ bindataayo. \v 22 Amɨ nɨnɨ nisɨ ambɨpatisatɨ asohonɨnɨ bindataataahɨ, amɨ nɨnɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ kawito. Amɨ nɨnɨ wɨndɨ moho napwɨtando e asohonɨnɨ bimɨtando ndo. \v 23 Sandapɨ nɨnɨ yatɨwɨ gwɨnyaataayo. Nɨnɨ wanɨ kɨmandɨ bimohɨtɨmandɨ namasi Kɨraisihoenda naindɨ koaisatɨ bimɨtandɨ maaritataayo. Amɨ nɨngi gaanimatɨtaise. \v 24 Sandɨ nɨnɨ ngandaahandɨ kandɨ amɨ nɨnɨ sangisatɨ kɨmaapɨ otɨhɨ utaarɨ bindataatɨ sangi netɨ jatatamanɨtɨ, amɨ andɨtɨsaiwɨtandɨ sandɨ apɨpaahɨ awaindɨ gaare. \v 25 Amɨ nɨngi sandapɨ gɨnunyaatatɨ ninjapwainjɨhɨ, amɨ nɨnɨ sangisatɨ daahɨ bindataatɨ jatatamanɨtɨ andɨtisaisanɨhɨ, amɨ kandapɨ sahɨ samɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandapɨ maaritɨtaatɨwɨ nɨnɨ mmonɨtɨ gwɨnyaataayo. \v 26 Isɨ amɨ nɨnɨ jahɨra sangisenda napisanɨhɨ, amɨ sahɨ maaritɨwɨ Kɨraisihomɨ ambɨpatɨ nɨwimaitaapo, amɨ ko nyangi kanyiwaiwaapo. \p \v 27 Amɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ sahɨ kaitaatɨwɨhandɨ siyate: Sahɨ Kɨraisihomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha kasatauhɨ atiwɨ nehohɨrɨhɨretɨ wapa kaiwɨ, amɨ daiwɨ bitosawɨse. Amɨ sahɨ saisaihɨ nɨnɨ napɨtɨ sangi jasoto e amɨ wɨndɨ napɨtɨ masisonataatisangi sahɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ utaaho nehɨ naasomataiwɨ daiwɨ bitohopo tisaihɨ nɨnɨ atitando. Aiwɨ sahɨ pɨwɨha gaaha wanɨhaapɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ samɨ tiworisa nepɨ tisaipɨndɨtaawɨ jatɨtaatɨwo. \v 28 Aiwɨ tiworisa sangi tisaipɨndohiyɨhiyai nemapɨ sahɨ kiyaapɨ wɨndɨ yamaiwɨ andɨtitɨwɨ maarɨho naasoaisawɨ nga bitoaitaatɨwo. Siyawaawɨ satɨ sɨwipatɨ nepɨ kiyai sahɨ nunjɨtaatɨwɨ, amɨ kiyai Autaahaatɨho nematɨ amɨ sangi ko japɨhɨ nasamaitandɨhandapɨ siyatɨ nanyamaitandɨhiyaane undɨwo. \v 29 Amɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaitaatɨwaahɨhɨ Autaahaatɨho sangi nasamɨhanataamaise. Sahɨ kopɨ yaasɨhaiwa naitaatɨwɨ maawɨ ko sangi nasamɨhanataise. Amɨ sɨkauraahɨ sahɨ Kɨraisihoai ambɨpatɨ awaipatɨ nunyawɨ nɨwimaitaatɨwo. \v 30 Nɨnɨ sangisatɨ bimohura naaŋatɨ yaasɨhaiwa wɨra anisɨhɨ sahɨ mmonɨwɨhiyaate. Aiwɨ amɨ wanɨ naaŋatɨ yaasɨhaiwa taatɨ wɨra anisɨhɨ nɨnɨ nepɨ niyohɨwɨmaiwaapɨ sahɨ aimɨ atisawaayopo. Aiwɨ amɨ sahɨ sawanaatɨsangi sɨkiyahaiwa tiwatɨ wɨra asisɨhɨ taawɨ newaayopo. \c 2 \s1 Kɨraisiho Ipatisanatɨ Netɨ Kaimumwaaŋɨ Sahɨ Japɨ Kaitaatɨwe \p \v 1 Kɨraisiho sangisɨ andɨtɨsaiwatɨ amɨ komɨ maarɨho nasamindɨhandɨ sangi netɨ nasɨpɨpaisɨhɨ samɨ maarɨho biyatɨ wɨsaitataise. Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho Kɨraisihomɨhetɨ bimisɨho sangi netɨ tisamaamaisɨhɨ amɨ sahɨ woŋɨ waaŋɨ amɨ wowaatapɨ samɨ maarɨho gaaho gwɨnyaapɨ gaahatɨ kainɨwɨ mmotɨnawaayopo. \v 2 Sahɨ tɨmaamaitɨwɨ maarɨho naasohɨ utaaho nehɨ naasomataiwɨ gwɨnyaapɨse. Aiwɨ sahɨ ususaatɨ woŋɨ waaŋɨ wowaati maarɨho nunyawɨ namɨnɨwɨ napaisaatɨ bimaawɨse. Sahɨ sandɨ saisaihɨ nɨnɨ sapɨ apɨpaahɨ nga maaritɨtɨmaito. \v 3 Kɨnyɨ wapa kiyapaahapa nehɨ kɨnyɨ kɨwahonyapaahɨhɨ gwɨnyaapɨ, amɨ usaapɨ mandɨtɨpaimbɨ amɨ kɨwahoŋɨ naimaatɨpɨhɨretɨ wɨndɨ kamaime. Kɨnyɨ yatɨhɨ ipatisanɨpɨ isɨhiya usa aimɨ awaisawɨhiyaimatɨwɨ bimohiyɨhiyaamɨ yatɨhɨ otɨtɨhɨ pɨnumbwɨ kiyai kɨnyɨ nɨwimaapɨ autaahɨwipe. \v 4 Aimbɨ amɨ kinyɨ ikɨpɨpa kɨnyɨ kɨwahonyɨhapaahɨhɨ itatamanɨpɨ minjatɨpɨ amɨ usaamɨhapai maawɨ nepɨ iwɨtatamanɨpɨ kiya itatamanɨnɨwɨ bimɨtaatɨwɨhandapɨ kɨnyɨ iwinjatɨme. \s1 Kɨraisiho Ipatisainjɨhɨ Autaahaatɨho Koai Nuwimaataise \p \v 5 Sahɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ amɨ samɨ dahopa pɨwɨha amɨ wapa kaiwɨ daiwɨ bitohohɨrɨhɨretɨ Kɨraisɨ Jisaasiho kaipatamataiwɨ kaiwɨse. \v 6 Kɨraisiho yapɨpataapɨhɨ sangɨ nasatɨ yamɨhapataatɨhɨ bimisura nahataapaatɨhɨ osamatɨ ko Autaahaatɨhomatiyaho Autaahaatɨhoaisatɨ naasaataatɨ gwɨnyaatɨ amɨ naasaataatɨ awaisɨhoematatɨ bimainjahore. Siyahondaahandɨ kandɨ ko Autaahaatɨhoematatɨ Autaahaatɨhoaisatɨ maasɨ naasaataatɨ bimindɨhandɨ sawaho netɨ itatamanɨtando tatɨ gwɨnyaatɨ ko wɨndɨ anɨtisatɨ miwatise. Owetise. Kandɨ ko nehɨ namɨhaatɨ namataise. \v 7 Ko siyatɨ Autaahaatɨhotatɨ Autaahaatɨhoaisatɨ bimimbɨpɨhɨ namatɨ namɨhaamapɨ noaipatɨ nehɨ otɨpɨpatɨhoematataise. Iyatɨ ko noaipatɨ nyahɨ isɨhiyaanamɨ ambɨpatɨ netɨ amɨ nehɨ nyamatiyatɨ utaahoematataise. \v 8 Ko siyatɨ nehɨ utaahoematatɨ noaipatɨ yatɨhɨ ipatisanatɨ Autaahaatɨho kaundirɨhɨretɨ atɨwisatɨ kaimɨ notɨ amɨ yaawɨhandɨ netɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ sɨkiyatɨ napotaise. \v 9 Ko siyatɨ kaindɨhandaahɨ Autaahaatɨho koai nɨwimaatɨ otɨpɨpatɨ amɨ ambɨpatɨ apɨpaahɨ autaahɨtahatɨ awaipatɨ usaamɨ ambɨpati nusatipɨhaahatɨ nunyatɨ ahɨwisataise. \v 10 Isɨ amɨ nahatiya mɨhaatɨ yamɨhapataatɨhiyaunɨ amɨ maapɨ yapɨpataapɨhiyaunɨ amɨ yamatɨhɨ yapɨpatamɨ nyepepɨhiyaunɨ Jisaasihomɨ ambɨpatapɨ atotɨpɨwesawɨ koai nɨwimaitaatɨwo. \v 11 Aiwɨ amɨ isɨhiya nahatiya kiyaamɨ maahomwaaŋapɨ ausaapɨ satɨwɨ “Jisasɨ Kɨraisiho so nyamɨ Awaisɨhore,” tɨtaatɨwo. Aiwɨ amɨ kiya nyamɨ Apɨho Autaahaatɨhore tɨwɨ koai nɨwimaapɨ komɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahepumaitaatɨwo. \s1 Sahɨ Gaahaiwa Kiyohɨwaiwa Sisɨhaamatiyatɨ Isɨhiyai nɨwusaatane \p \v 12 Isɨ amɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ jɨhura napɨtɨ sangisatɨ bimohura sahɨ nasisoaarɨ napaitɨwɨ Autaahaatɨhoai atɨwiwɨhiyaate. Isɨ amɨ wanɨ kɨmura nɨnɨ sangisatɨ maasɨ wɨndɨ bɨmimaatɨ kaanɨhɨ wapɨhɨ bimohurɨmuraisangi sɨkaiwɨ Autaahaatɨhoai atɨwiwɨse. Sangi Autaahaatɨho ko maaritatɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ japepihɨrɨtaatɨwɨ japɨhɨ aimɨ nasamaasɨhiyaatisɨ sahɨ kopɨ yaiwɨ itipɨ apɨpaahɨ ipotɨhandɨ koaisawɨ asɨtimatɨwɨ bimɨtaatɨwɨ japɨhɨ kiyaatangisɨnɨhɨ nasamaitandɨhandapɨ andɨtatɨ napamapɨ otɨpɨpatɨ kaimɨ nuwɨse. \v 13 Amɨ sandɨhɨ Autaahaatɨho sawaho samɨhetɨ otɨpɨpatɨ kiyataise, amɨ sangi netɨ andɨtɨsaiwatɨ gisunyaahonɨhɨ amɨ sahɨ ko maaritatɨ gwɨnyaasɨpɨpa japepihɨrɨwɨ kaitaatɨwɨ amɨ sangisangi apɨpaahɨ maaritɨwɨmapɨ kapaahɨhɨ mmonɨpinjawɨ kaiwɨ japepihɨrɨtaatɨwo. \p \v 14 Sahɨ samɨ itɨhɨnnɨwɨ naumwaarinɨhohɨpɨpa ŋuŋaaha namamapɨ nahataapa nehɨ gaahɨretɨ kaiwɨse. \v 15 Sahɨ saisaihɨ amɨ isɨhiya sapɨ sisaiwɨhiye, maatisaihɨ amɨ sahɨ nga ainahiyɨhiyaatɨtɨwɨ, amɨ wapa maipɨhapaapɨ pɨwɨha samɨhetɨ owehiyaatɨtɨtaatɨwo. Aiwɨ sahɨ maipɨhapa wapa owehiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ manyinyaatɨtɨtaatɨwo. Amɨ sahɨ isɨhiya apɨpaahɨ maipɨhiya suhɨrɨ maasapɨho ainjɨhɨpɨpaamatiyahiyaamɨ otɨhatɨhɨ bindawaayopo. Bindawaawɨ sahɨ gaahaiwa Autaahaatɨhomɨhɨretɨ kiyohɨwaiwaaraahɨ sahɨ kiya asɨhatindɨtɨhɨ bimohiyɨhiyai kaumbwaatamɨ sisɨhaamataiwɨ taawɨ kiyaamɨhetɨ nɨwusaatawaayopo. \v 16 Sahɨ pɨwɨha akaaha isɨhiyai asiyaimatɨtaatɨwɨhandɨ numwɨtandɨha katɨwunjawɨ kɨmaasɨ sahɨ naitaatɨwaahɨ nepɨse undɨwɨ nunyawaayopo. Isɨ amɨ sahɨ sɨkɨretɨ kaimɨ nuwɨse, amɨ Kɨraisiho japɨhɨ nasonɨhura nɨnɨ sapɨ tɨhaapaindɨ maaritɨtɨ sandɨ nisɨ otɨpɨpatɨ andɨtatɨ napamatɨ kiyohɨpatɨ nehɨ yatɨtɨpɨhatɨ kiyataamaayo, akɨpɨpa nimaatahatɨ kiyataayo, ndɨ maaritɨtaano. Aindɨ amɨ nɨnɨ tusatipatɨtɨ ŋuhɨtohɨtɨhandamɨ akɨpɨpa nɨnɨhimatɨtɨ naitaano. \p \v 17 Nɨnɨ jɨhura napɨtɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kasatonɨhɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaawaayopo. Aiwɨ sandɨ sahɨ kopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ wapa nandapa kohasɨpɨho nga biyatɨ waamainjotɨhapaamataiwɨ Autaahaatɨhoai komɨ otɨpɨpatɨ kawiwɨ gaarehandɨ nunyawaayopo. Isɨ amɨ nɨngisangi isɨhiya nɨwisaihɨ napotaatɨ nisɨ jɨtɨpatɨ sahɨ gaarehandɨ nunyohɨtɨhandamɨ tiwatɨhaatɨ nuhaamataataahɨ gaare, ndɨ maaritɨtɨ amɨ sangisatisangi waatɨ mɨtaahɨ maaritɨto. \v 18 Isɨ amɨ sangisangi maaritɨwɨ amɨ nɨngisawɨ maasɨ waatɨ tisaitɨwɨ maaritɨwɨse. \s1 Timoteyɨ Epapɨrotaitaasiyaapɨtahaare \p \v 19 Nɨngisɨ Awaisɨho Jisaasiho satatɨ, “Kɨnyɨ isɨhiya Piripaihiyaapɨ Timotehoai natɨpusoaase,” ndonaahɨ koai netɨ nandusoaasɨtandɨ gwɨnyaatɨ jatataayo. Koai nɨnɨ nandusoaasisanɨhɨ sangisaapɨhɨ nasatɨ noaipatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaapɨ gaahaiwa kaiwɨ bimohɨwaiwa mmonatɨ netɨ atisatɨ nesisatɨ kandonɨhɨ nɨnɨ sapɨ tɨhaapaindɨ maaritɨtando. \v 20 Isɨhiya sapɨ pɨhɨtɨwɨ nitanɨwɨ gisunyaapɨhiya usa nɨngisawɨ kɨmbɨhɨ wɨndɨ bɨmimowɨ nehɨ Timotehohisɨ amɨ nehɨ koaisaahɨhɨ netɨ nandusoaasisanɨhɨ ko sangisenda napɨtaise. Iyataatɨ so Timoteho nisatiyatɨ nɨnɨ sangisɨ napɨtɨ jasondandɨ waatɨ pɨhɨndɨ nitandɨ gwɨnyaahopatamatiyatɨ sapɨ waatɨ nitanatɨ pɨhɨtatɨ gwɨnyapenahore. \v 21 O amɨ isɨhiya usaahɨ otɨpɨpatɨ nehɨ sawanaamɨhatapaahɨhɨ maaritɨwɨ kiyawaahandɨ kandɨ Jisasɨ Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨ wɨndɨ kamaiwɨhiyaahɨhiso. \v 22 Timoteho sopaahɨ sahɨ aimɨ ko utaaho siyatɨ setahoe, tɨwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Ko metɨho wo komɨ sapɨhoaisɨ andɨtɨwiwatɨ otɨpɨpatɨ kiyausepaatɨ kaipatamatiyatɨ nɨngisaha maasɨ Autaahaatɨhopɨ Pɨwɨha Gaaha wanɨha Jisasɨ Kɨraisihopɨtɨha awusaahaayo. Timoteho siyatɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ nɨngisatɨ maasɨ kaindɨhandapɨ sahɨ aimɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 23 Timotehoai sahɨ bimohɨpɨpɨhapɨ nandusoaasisanɨhɨ napɨtaise. Isɨ amɨ nɨnɨ jɨhɨ gwɨnyaatɨ mmondaano, gamanɨho nɨngisɨ wipɨniso ndo. Saindɨ mmonɨtɨ kaindosatɨ Timotehoai sapɨ ketɨ nandusaasɨto. \v 24 Aihɨ amɨ nisangi saindɨ gwɨnyaataayo. Awaisɨho nɨngisɨ sandatɨ, ‘kɨnyɨ Piripaihiyai iwinjaita numwe,’ ndatɨ netɨ nɨtatamanatɨ natanoaasonɨhɨ nɨnɨ ketɨ napɨtɨ sangi jainjaitando. \p \v 25 Epapɨrotaitaasiho samɨ maahomwaaŋɨ nesi nɨngisenda napɨtandɨ sahɨ jɨhɨ namɨhanɨwɨ natɨwusaasawaayopo. Aiwɨ nɨnɨ nenoaahɨtohɨpɨpa sahɨ koai nunyauhɨ ko nesisatɨ nɨngisɨ naninyataise. Aihɨ ko nasatɨ naninyatɨ nɨngisatɨ maasɨ bindata Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ kiyataise. Iyatɨ amɨ ko nisatiyatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaasɨtɨhanda tɨtɨhɨ nisɨ naisɨho akohore. Ko nisɨhihoaaŋɨ andɨtitatɨ bitonda Kɨraisihomɨ pwɨsɨpɨ yaipatɨ isɨwatɨ tunnatɨ yahwinjɨhoematatɨ isɨhiya pɨwɨha akaahai nepɨ tipɨndɨwɨ ipɨhatiwɨmaitaatɨwiyohiyɨhiyai pɨwɨha wihoaaŋɨha kaundataase. Isɨ nɨnɨ koaisɨ nga japɨhɨ komɨhiyaatangisenda nandusoaasisanɨhɨ napɨtaise. \v 26 Iyataatɨ sahɨ Piripaihiyaatɨ kopɨ timbɨpa apɨpaahɨ aungwohandɨ nese, tɨwɨ aimɨ atiwɨ newaayopo. Aihɨ amɨ ko Epapɨrotaitaasihoaisangi nisɨhiya nisɨ timbɨpaapɨ aimɨ atisowɨ ketɨ nisɨ aunahɨpata nisɨhiyai winjaita nutaano, tatɨ waatɨ gwɨnyaataise. \v 27 Sandɨ ko timbɨpa awaimbɨpa nese totɨmandɨ tɨtɨhɨ akaahe. Ko aimɨ napwɨtotahoai Autaahaatɨho kopɨ maarɨho asɨpiyatɨ amɨ nisapisangi maarɨho asɨpiyatɨ koaisɨ komɨ timbɨpa nemwatɨ amɨ nisɨ maarɨho asɨpaindɨ maarɨho tɨndatɨ naaŋanitandɨhandɨ nenɨmataise. \v 28 Isɨ nɨnɨ koaisɨ sangisenda japɨhɨ nandusoaasɨtandɨ watɨpɨndɨ gwɨnyaataayo. Isɨ nɨnɨ sapɨ pɨhɨndɨ wɨndɨ gɨmunyaatɨ, amɨ naaŋɨhaiwa yiyatɨmwɨ wɨndɨ namaitandɨ gaasɨ koai nandusoaasɨtaano, amɨ notɨ sangisɨ jainjahonɨhɨ sahɨ koai usonawaawɨ sahɨ kopɨ nga maaritɨtaatɨwo. \v 29 Isɨ nɨnɨ koai nandusoaasisanɨhɨ japɨhɨ nasatɨ jainjahonɨhɨ koai, nga japɨhɨ nasapaise Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ naimbɨ kaimbɨmapo, undɨwɨ ikwɨrɨ ahowiwɨse. Utaaho siyahosɨ maaritɨwɨ koai nepɨ autaahemapɨse. \v 30 Epapɨrotaitaasiho Awaisɨhomɨ otɨpɨpataatɨhɨ timbɨpa netɨ maanɨhɨ napotaise. Iyatɨ ko otɨpɨpatɨ sawahopɨhatapɨ wɨndɨ gɨmunyapɨmenatɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatapimainjɨhɨ nɨnɨ kaanɨhɨ bimonɨhɨ, amɨ sahɨ nɨngisɨ andɨtɨnipɨ otɨpɨpatɨ ususaanɨ nɨnawɨpɨhɨ kaitɨhaahatɨ sahɨ nɨngisɨ kaiwɨnepaapɨ kaitɨhatɨ, amɨ sahɨ koai nunyohɨpatɨ samɨ aunahɨpatɨ netɨ ko nɨngisatɨ maasɨ kiyataise. Kiyatɨ maasɨ bindɨhaawɨ ko timbɨpa naaŋɨhandɨ netaise. \c 3 \s1 Utaaho Kɨraisihopɨ Gɨwunyaasɨho Komɨ Gɨwunyaasɨtɨhandaahɨ Noaipatɨ Tɨtɨhoematataise \p \v 1 Nɨnɨ nisɨ pɨwɨha katɨmɨ nasohɨha owematɨ amɨ nɨnɨ sangi sandɨ kasatataato. Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate. Sahɨ Awaisɨhoaisawɨ aimɨ tɨmaamaitɨwɨ aimɨ komɨhiyaatisɨ, amɨ sahɨ kopɨ nasisoaarɨ kiyaatɨnɨhɨ maaritɨmɨ nuwɨse. Pɨwɨha aimɨ kasatohɨha jɨhaatɨ gaasɨ kasatɨtaano, amɨ sahɨ sawanaatɨ isɨhiya isɨhiyaisɨ pɨwɨha nehɨha katɨwunjohiyɨhiyaapɨ nga jatɨnɨwɨ bimɨtaatɨwɨhandapo. \v 2 Isɨhiya Judaahiyaamɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ apɨpaahɨ tɨtɨhɨmetatɨ maipɨhaiwa kiyohiyɨhiyaapɨ sahɨ baiwɨ jatɨnɨwɨ bitosawɨse, amɨ kiya suhɨrɨ apɨpaahɨ maipɨhɨramataiwɨhiyaaso. Siya isiya Judaahiyaamɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ kɨnyɨ aimɨ noaipapɨ Kɨraisihomɨhoŋimatɨtaapaahɨ kinyɨ ambɨpatɨ namandipape, tɨwɨ watɨpɨtɨwɨmapɨhiyaare.\f + \fr 3:2 \ft Usɨhiyaamɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ namaupwɨ ahoaapɨ nupwɨ nemawaayopo jɨhura Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai kaundihɨ kaihɨ, amɨ Isɨraherɨhiya Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaane undɨwɨ usaisɨ nunjɨtaatɨwɨ kiyohɨrɨhɨretɨ kaiwo.\f* \v 3 Kiya satɨwɨ, “Nyahɨ ambɨpatɨ namandipataahiyaanisɨ Autaahaatɨhomɨhiyaane,” tɨwɨ watɨpɨtɨwɨmapɨhiyaare. O amɨ nyahɨhɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahotɨhandaahɨ aimɨ noaipawaatɨ tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ Isɨraherɨhyaanɨ nyamɨ ambɨpatɨ akɨtɨ yamatɨhɨ nyamɨ maarɨhoaatɨhɨ aimɨ namandipataahiyaanimatɨhaayo. Iyaatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho nyangi netɨ andɨtɨnyiwatɨ ginyunyaasɨhɨ Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ kataatɨ gaapundaatɨ amɨ Kɨraisihomɨ ambɨpatɨ nɨwimaahaayo. Isɨhiya kiyaamɨ ambɨpatɨ nehɨ yamaatɨ namandipatohɨtɨhandɨ kiyaisɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ wɨndɨ maawɨtatamanɨtaise. Isɨ nyahɨ kandapɨ pɨwɨha waatɨ pɨwaataatɨ pɨhɨtaatɨ gwɨnyaitɨhaawɨmaahe. Owetise. \v 4 Amɨ nisangi nɨnɨ nisɨ ambɨpatɨ namandipandɨ kiyohɨtɨhandapɨ nga tɨhaapaitɨhatɨ katɨ owe. Amɨ kandɨ nɨnɨ baindɨ bimɨtandɨ nɨngisɨ wɨndɨ nga maanɨtatamanɨtaise. Isɨhiya kiyaamɨ ambɨpatɨ nehɨ yamaatɨ tiwatɨhaatɨ namandipatotɨhandapɨ tɨhaapaiwɨ genanohiyɨhiyai nɨnɨ nusatipɨhaatɨhonɨne. \v 5 Nisangisɨ amɨ saindɨhonɨne. Nisɨ naatɨ nanɨmotɨ bimihɨ asisɨha ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ mairɨma sananihɨ nisɨ ambɨpatɨ nanɨmandipapɨhonɨne. Iyataatɨ amɨ nisangi isɨhiya Isɨraherɨhiyaamɨhonɨnɨ Isɨraherɨhonɨnɨ akohonɨne. Aindɨ amɨ nɨnɨ jɨtɨpatɨ Benjaminɨhomɨhatetapɨ namoyaatɨwɨ nasohiyɨhiyaamɨhetapɨ noaipatɨhonɨne. Iyataatɨ amɨ nɨnɨ tɨtɨhɨ Ipɨruhonɨnɨ pɨwɨha Ipɨruha pɨwandɨhonɨne. Amɨ nisɨ niyɨ apiyaisangi Ipɨruhasanyurɨ pɨwɨha Ipɨruha pɨwaatɨmɨhasanyure. Nɨnɨ tɨtɨhɨ Judaahiyaamɨhetapɨ noaipatɨhonɨne. Isɨ nɨnɨ jɨhɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa saiwa wapa sɨmehɨmwaatɨ nahataapa tɨtɨhɨ japepihɨrɨtɨ isɨtɨ asoya kiyohɨwaiwa kaindɨ japepihɨrɨtɨ kɨretapɨ noaipatɨ Parisihonimandɨhonɨne. \v 6 Aindɨ nɨnɨ wɨnɨhapɨpa saiwa baindɨ atindɨ netɨ gwɨnyaatɨ andɨtindɨ tɨtɨhɨ nga nahataapa japepihɨrɨtɨhonɨne. Saindɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisɨ netɨ nusopɨsasɨtɨ titɨhonɨne. Siyonɨhɨ isɨhiya nɨngisɨ nisonawaawɨ Porɨho wɨnɨhapɨpa tɨtɨhɨ japepihɨratɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ gaahatɨ kiyataise, tɨwɨhonɨne. \v 7 Jɨhura nɨnɨ saindɨ gwɨnyaataayo, nɨnɨ kɨmaiwa kiyohɨwɨmaiwaaraahɨ andɨtɨnihonɨhɨ nɨnɨ noaipatɨ gaahonɨnɨtɨto, ndɨ gwɨnyaataayo. Aihɨ amɨ wanɨ kɨmura kaiwaisɨ ahosumwatɨ pohipaindɨmatɨ saindɨ gwɨnyaataayo. Kaiwa wapa akɨpɨpaamaahe, nehɨ kaiwai nehɨhaiwa bototɨ ahopa daatɨpatɨpatamatiyahaiwe, ndɨ gwɨnyaataayo. Nɨnɨ wɨnɨhapɨpa Judaahiyaamɨ anɨtindɨ isɨtɨ nisɨ maarɨho kapetɨ ahiyatɨ japepihɨrataataahɨ Jisaasiho nɨngisɨ nɨtatamanatɨ japɨhɨ nanɨmaitandɨ amɨ nisɨ maipɨhaiwa nenɨmaitandɨ nisapɨ napwindɨhandapɨ wɨndɨ gɨmunyaatɨ, amɨ koai nɨwipɨminjɨtaanɨhe, ndɨ gwɨnyaataayo. Aindɨ amɨ nɨnɨ sandɨ nehɨ Kɨraisihopaahaindɨ koai nɨwipinjɨtandɨ kopimainjɨhɨ nɨnɨ jɨhura wɨnɨhapɨpa japepihɨrɨtɨ Judaahiyaanamɨhɨretɨ kiyohɨpɨpa nahataapa awɨndɨ nawɨho nisɨhetapɨ nihɨrinjɨhomataindɨ kapaanɨhɨ namamataayo, ndɨ wanɨsangi taatɨ gwɨnyaataayo. \v 8 Nɨnɨ jɨhɨ kaindɨ japepihɨrohɨwaiwaisaahɨhɨ ahosumwatɨ pohipaindɨmataamaayo. Amɨ wapa nahataapaisɨ nehɨhaiwe ndɨ gwɨnyaatɨ ahosumwatɨ namataayo, amɨ nisɨ Awaisɨho Kɨraisɨ Jisaasihoaisaahɨhɨ usonɨtɨ nɨwipaatɨ koaisatɨtɨtandɨhandɨ sandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨtiho. O amɨ Jisaasihopɨ so nisɨ Awaisɨhoe, ndɨ gwɨnyaatɨ kopaahiyataatɨ nɨnɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ wɨnɨhapɨpa tɨtɨhɨ watɨpɨndɨ japepihɨrɨtɨ jɨhɨ kiyohɨwaiwa saiwa wanɨ nɨnɨ saindɨ nehɨ yatɨtɨpɨhaiwa bototɨ ahopa daatɨpatɨpatamatiyahaiwaaso ndɨ namataayo, amɨ Kɨraisiho nɨngisɨ nanisapuwatɨ nanɨmaasɨhopaahaindɨ nehɨ komɨ otɨpɨpatɨhɨ kawindɨ koaisaahɨhɨ nɨwipinjɨtando. \v 9 Saindɨ namatosatɨ nɨnɨ apɨpaahɨ komɨhonɨnɨndɨ Jisaasihoaisatɨ konɨnɨhɨ maasɨ bimɨtando. Nɨnɨ wanɨ noaipatɨ komɨ ndɨhetɨ Autaahaatɨhoaisatɨ tɨtɨhonɨnɨndaayo. Amɨ sandɨ nɨnɨ asoyaamɨ wɨnɨhapɨpa napaitɨtɨ japepihɨrataatɨ kandaahɨ nɨnɨ noaipatɨ gaahonɨnɨ tɨtɨhɨhonɨnɨndaamaayo. Owetise. Nɨnɨ nisɨ Jisasɨ Kɨraisihopɨ ko nisɨ maipɨhandaatɨhapɨ japɨhɨ nanɨmaasɨhoe, ndɨ gɨwunyaahotɨhanda Autaahaatɨho nɨngisɨ netɨ tɨtɨhonenɨmasɨhɨ, amɨ nɨnɨ komɨ ndɨhetɨ noaipatɨ gaahonɨnɨ tɨtɨhɨhonɨnimatataayo. \v 10 Nɨnɨ saindɨ Jisaasihoaisatɨ maasɨ tɨmaamaitɨtɨ watɨpɨtɨtandɨ gwɨnyaataayo. Aindɨ amɨ komɨ watɨpɨhanda japɨhɨ nepasɨtɨhandapɨ gɨnunyaatɨtande. Aindɨ amɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨ kaimɨ naihɨ isɨhiya pohipɨwiwɨ yaawɨhaiwa nunyawɨ tiwauhɨ napwipatamataindɨ koai nɨwipinjatɨ komɨ otɨpɨpatɨ kaisanɨhɨ isɨhiya nusaihɨ kaindɨ napwɨtandɨ gwɨnyaatɨ kiyataayo. \v 11 Aindɨ amɨ nɨnɨ saindɨ gwɨnyaataayo. Jisaasihoai tiwauhɨ napwihɨ amɨ Autaahaatɨho ahowimatɨ japɨhɨ numwaasɨtɨhandisɨ, amɨ nisangi komɨ otɨpɨpatapɨndɨwɨ nusaihɨ napwisanɨhɨ Autaahaatɨho ahonimatɨ japɨhɨ nanɨmaahonɨhɨ nepaito, ndɨ gwɨnyaataayo. \s1 Porɨho Komɨ Otɨpɨpatɨ Owemaitandɨ Naupwasɨtɨhandapɨhaare \p \v 12 Saiwa aimɨ katohɨwɨmaiwaamataindɨ nɨnɨ aimɨ noaipatɨ Kɨraisihomɨhamwaaŋɨ gaahonɨnɨndɨ Kɨraisihopɨ gɨnunyaatataise, ndɨ kasatataamaato. Owetise. Nɨnɨ nehɨ saindɨ kandaato, jɨhɨ Jisaasiho nɨngisɨ nanɨmahanatɨ nanɨmaatɨ gaahonenɨmatɨ komɨhinɨ ahɨnisataise. Aihɨ nɨnɨ noaipatɨ gaahonɨnɨtɨtandɨhandapɨ komɨ otɨpɨpatɨ anɨtindɨ isɨtɨ kiyataayo, ko nɨngisɨ anɨtisatɨ niwatipatamataindo. \v 13 Isɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ aimɨ noaipatɨ gaahonɨndaayo, ndɨ wɨndɨ gɨmunyaaho. Owetise. Nɨnɨ nehɨ saindɨ kiyataayo, nɨnɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨ saindɨ nga kiyataayo, ndɨ nepemaitɨtɨ jatɨ kaimɨ niyataamaayo. Owetise. Nehɨ nɨnɨ niyohihihoaaŋɨ kihoaaŋɨhɨ jaatɨ otɨpɨpatɨ owemaitandɨhapɨhɨ noaipaitandɨ ŋuhɨti niyataayo \v 14 Nɨnɨ andɨtindɨ taatɨ watɨpɨndɨ notaayo. Nundɨ otɨpɨpatɨ owemaitandɨhapɨhɨ noaipasanɨhɨ, amɨ nɨnɨ Jisaasihoai nɨwipinjatɨ komɨ otɨpɨpatɨ dɨpɨpataasɨnɨ andɨtindɨ kawisotɨhandapɨ wihoaaŋɨhapa nawɨhomatiyatɨ ipotɨhura Autaahaatɨho mɨhaatɨ yamɨhapataatɨhɨ nanɨmɨtandɨhandapo. \p \v 15 Nyahɨ aimɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaawaatɨ watɨpɨtaahiyaanisɨ Autaahaatɨhomɨhɨretɨ gwɨnyaawa mmona japepihɨrɨtɨhaawe. O amɨ samɨ wo wapaapɨ wɨretɨ wipiya gwɨnyapenataatɨ, owe mɨretɨ kaitɨhaawɨ gaare maatane. Owe. Nehɨ Autaahaatɨhomɨhandisɨ koaisɨ wapaapɨ biyatɨ namausesɨpatonaahɨ Autaahaatɨho netɨ nunjatɨ nusesɨpatɨ gɨwunyaitaise. \v 16 Isɨ jɨhɨ wuwanɨhura Jisaasihomɨhɨretɨ japepihɨrɨtɨhaawɨ gɨnyunyainjɨhɨ kɨretɨ japepihɨra kaimɨ nasohɨrɨhɨrɨ kɨretɨ japepihɨrɨwɨ namaamɨhaapɨ kaimɨ nuwɨse. \p \v 17 Nisɨ naisɨhiyaate, nɨnɨ sangisɨ nasisatɨ kiyonɨhɨ mmonɨhohɨrɨhɨrɨ kɨretɨ japepihɨrɨwɨ kaiwɨse. Iyataatɨ isɨhiya usa aimɨ nyahɨ kiyohɨrɨhɨretɨ nepɨ japepihɨrɨwɨhiyai sahɨ baiwɨ mwɨtɨpisawɨ iwinjapɨ mmonɨwɨ nepɨ kiya kaiwɨ bimohɨrɨhɨretɨ sangisangisɨ kaiwɨ daiwɨ bitosawɨse. \v 18 Nɨnɨ kaindɨsasohɨrɨhɨrɨ kɨretɨ baiwɨ japepihɨrɨtaatɨwɨ nɨnɨ aimɨ jɨhura napɨtɨ pɨhɨndɨ kasato. Aihɨ amɨ wanisangi kwɨtipatɨ tɨmɨhaihɨ kwɨtipataasɨnɨ jɨhaatɨ kasatataato. Isɨhiya usa taahiyɨhiya sapɨhɨ nyahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanamɨ otɨhatɨhɨ yahiya bindawaayopo, kiyaamɨ kiyohɨrɨhɨretɨ wipaiwɨ kaiwɨhiyo. Isiya siya Kɨraisiho ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ napwindɨhandapɨha pɨwɨhai ahosumwapɨ kaamɨ tiworisaimatɨwɨ wɨrɨ asɨretɨ gwɨnyaapɨ kaiwɨhiye. \v 19 Isɨhiya siya maapɨ yapɨpatambɨ maipɨhaiwaapaahɨhɨ gwɨnyamapɨhiye. Aiwɨ amɨ kiyaamɨ ambɨpatamɨ maaritirɨhɨretɨ maipɨhaiwa kaitaatɨwɨ apɨpaahɨ maaritɨwɨmapɨhiye. Aiwɨ amɨ kiya wiwa mapɨpaisahaiwa kiyawaahandɨ kandɨ kaiwaapɨ mawɨtandɨhandɨ owetihɨ siyahaayo, tɨwɨ maaritɨwɨ kɨrɨwipatɨ tɨwaapatɨwɨ katɨwɨhiye. Isɨ isiya siya yaawɨhandɨ awaindɨhandɨ nepɨ aunahɨpatɨ maipɨhata sisɨhaapɨhɨ nuwɨ bimɨtaatɨwɨhiye. \v 20 O amɨ nyahɨhɨ nyamɨ aunahɨpatɨ apɨpaahatɨ yamɨhapataatɨhɨ ahɨnyondaise. Amɨ siyaamatiyaatɨ wɨndɨ kamaitɨhaawo. Amɨ katɨ nyamɨ aunahɨpatɨ yamɨhapataatɨhapɨho nyangi japɨhɨ nanyamaasɨho Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho japɨhɨ nasatɨ nanyamaasi mɨhaatɨ yamɨhapataatɨhapɨ naitandɨ napɨtaihɨ nyahɨ andɨtitaatɨ watɨpɨtaatɨ jatɨhaayo. \v 21 Isɨ ko Jisaasiho komɨ watɨpɨhaiwa komɨ yundanyɨhaisatɨ nasataatɨ ambɨpatɨ kati wipetɨhatɨ wanɨhatɨ watɨpɨhatɨ wɨndɨ namwaapwɨtɨhaahatɨ ko sawahomɨ ambɨpatamatiyahatɨ nanyamɨtaise. Iyatɨ ko Jisaasiho komɨ watɨpɨhandaahɨ nahataapa netɨ komɨ otɨtɨhematɨ nahataapai nga osamatɨ jatɨtaise. \c 4 \s1 Maarɨho Naasohɨtanɨhɨ Gaahɨretɨ Gwɨnyaawaatɨ Maaritɨtɨhaawo \p \v 1 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ sangisɨ nisɨ maarɨho nasanyataayo. Aindɨ nɨnɨ sangisɨ napɨtɨ jasondandɨ gwɨnyaatɨ maaritataayo. Aindɨ amɨ nɨnɨ sapɨ maaritɨtɨ amɨ sapɨ tɨhaapiyataayonɨ, amɨ sahɨ aimɨ kasatohɨpatamataiwɨ Awaisɨhoai wɨndɨ namaamapɨ kopɨ andɨtitɨwɨ gɨwunyaapɨ bitosawɨse. \p \v 2 Nɨnɨ sainjaahɨ apopɨpuraahɨ Yuhotiyaayɨ Sindikeyaasangi pɨwɨha kɨma sandɨ nasɨsenɨtɨ kasatɨtɨ nusaasataayo. Sainjaahɨ aimɨ noaipapɨ Awaisɨhomɨhapuraahisɨ maarɨho naasohɨ gwɨnyaapɨ tɨmaamaitɨmɨ, amɨ sainjaahɨ itɨhɨtinjɨtɨhandɨ namɨhaapɨ gaahɨretɨ pɨwanɨmɨ bimaamɨse. \v 3 Amɨ nɨnɨ kɨnyɨ nisɨ naisohoŋɨ napaitarɨhoŋɨ otɨpɨpatɨ maisɨhoaaŋɨ nɨnawɨpɨhɨ kiyohɨhongi nangisenataayo, amɨ nisɨ naimbɨpurɨ sapurisɨ iwɨtatamanɨtaapo. Kapurɨ nɨngisamɨ maasɨ Pɨwɨha Gaaha Wanɨha ausaambɨmɨhapure. Kapurunɨ amɨ Kɨremenɨhotihɨ amɨ usa nɨngisɨ andɨtɨnipɨ Pɨwɨha Gaaha Wanɨha ausaahohiyɨhiya siya kiyaamɨ ambɨpatɨ Autaahaatɨhomɨ utɨpɨho komɨ isɨhiya asiyaimatɨtaatɨwɨhiyaamɨ ambɨpatɨ jɨpatɨpindisɨhoaatɨhɨ aimɨ ahusotahiyaare.\f + \fr 4:3 \ft 3 Sandɨ Autaahaatɨhomɨ utɨpɨhandaatɨhɨ isɨhiya komɨhiyaimatɨtaatɨwɨ aimɨ namɨhainjawɨhiyaamɨ ambɨhaiwa jɨpatɨpindataise (Pɨwɨha Ausaimaninjɨha 3:5; 21:27).\f* \p \v 4 Aihɨ nɨnɨ sangisɨ sandɨ kasatataato. Sahɨ Awaisɨhopɨ nasisoaarɨ kiyaatɨnɨhɨ maaritɨwɨse. Amɨ jɨhaatɨ sandɨ kasatataato. Sahɨ Awaisɨhopɨ nasisoaarɨ kiyaatɨnɨhɨ maaritɨwɨse. \p \v 5 Awaisɨho japɨhɨ ketɨ napɨtaise. Isɨ sahɨ isɨhiya nahatiyai bɨpi napaisaatɨ iwinjaawɨ nepusosawɨ bitopɨ, amɨ sahɨ gaahaiwa kiyohɨwaiwa kiya mmonda kiyai gaahatɨ iparimatɨwɨ kawiwɨ kaiwɨ nunjawɨse. \v 6 Aiwɨ amɨ sahɨ wapaapɨ waatɨ gwɨnyamapɨ namitanɨwɨ amɨ nahataapa sahɨ owetatɨ nausetɨtohɨpɨpaahɨ Autaahaatɨhoai pɨwaundɨwɨ nunjepɨ gaapundɨwɨse. Aiwɨ amɨ sahɨ nahatewetɨ nasisoaarɨ Autaahaatɨhoai saundɨwɨ, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undɨwɨse. \v 7 Sahɨ saisaihɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ maarɨho napaisaatɨtatɨ yatɨhɨwitindɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ nyahɨ gwɨnyaawaatɨ mmonɨhotɨhandi nusatipɨhaahandisɨ kandɨ netɨ samɨ maarɨho, amɨ amɨtɨha yatɨhisiwatɨ napaisaatisamatɨ amɨ sahɨ Kɨraisihoaisawɨ tɨmaamaitɨwɨ aimɨ komɨhiyaatisɨ kandɨ netɨ jatatamanatɨ jainjatane. \p \v 8 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ sangisɨ pɨwɨha kɨma wa sandɨ kasatɨtandiyo. Sahɨ kɨmaiwaapɨ gwɨnyaapɨse: Sahɨ nasisoaarɨ apɨpaahɨ gaahapaapunɨ, amɨ wapa isɨhiya gaahape tɨwɨ mmonɨwɨ nepɨ mepɨ autaahemaitaatɨwɨhapaapaahɨhɨ gwɨnyaapɨse. Aiwɨ wapa apɨpaahɨ akɨtɨhapaapunɨ amɨ wapa isɨhiya autaahɨ nepɨ isɨwatɨtaatɨwɨhapaapunɨ amɨ nehɨ tɨtɨhɨtahapaapunɨ amɨ popɨtɨhapaapunɨ, amɨ apɨpaahɨ sanahɨwetɨhapaapunɨ, amɨ wapa isɨhiya gaahape, tɨwɨ mmonɨwɨ kapaahɨhɨ kiyohɨpɨpa sapaapaahɨhɨ sahɨ nasisoaarɨ nahatewetɨ gwɨnyaapɨse. \v 9 Aiwɨ nɨnɨ wapa nahataapa sahɨ kaitaatɨwɨhapa sangisɨ nasisatɨ kandɨsasonɨhɨ mmonɨwɨ aimɨ nga nepɨ gwɨnyaahohɨpɨpa amɨ wapa nahataapa kapaapɨ nɨnɨ pɨwɨha ausaatɨ katonɨhɨ amɨ sahɨ aimɨ atiwɨ nepɨ, amɨ sahɨ ninjɨhauhɨ nɨnɨ kiyohɨpɨpa sapa kapa nahataapa sahɨ nasisoaarɨ kaiwɨse. Sahɨ saiwa kaisaihɨ Autaahaatɨho maarɨho yatɨhɨ napaisaatɨtindɨhandamɨ tanyaaho, amɨ maarɨho napaisaatɨtindɨhandɨ nanyamisɨho sangisatɨ maasɨ bimɨtaise. \s1 Porɨhoai Andɨtɨwiwɨtandɨhapa Piripaihiya Nɨwusoaasauhɨ Kandapɨ Ko Maaritatɨ Kiyai Gaare Undindɨhandapɨhaare \p \v 10 Sahɨ nisapɨ nawɨho nanusoaasohɨhopɨ nɨnɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ maaritɨtɨ Awaisɨhoai, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undataato. So nawɨho netaatɨ kiya nisapɨ waatɨ gɨnunyaawaawe, ndɨ maaritataayo. Sahɨ kiyaatɨnɨhɨ nisapɨ gɨnunyaawaahandɨ kandɨ amɨ daihɨra nawɨho nanusoaasɨtaatɨwɨhɨra owetatɨ nɨwipɨtihɨ kandapɨ wɨndɨ namaanusoaasawɨ amɨ namaaninyopo. \v 11 Nɨnɨ sandɨ katotɨmandɨ amɨ nɨnɨ nawɨho owetihɨ kandapɨ naumwaarindɨ kandaamaato. Owetise. Nɨnɨ masɨhonya wonya isɨwatɨtɨ amɨ taahɨpɨpa wapa isɨwatataatisangi sandɨ kɨmba nisapɨ gaare, ndɨ maaritɨtɨhonɨne. Sandɨ amɨ apaapɨmaato. Nɨnɨ mmonɨtɨ netɨhonɨne, wapa taahɨpɨpaisahonɨnɨndɨ amɨ wapa nehɨ yahonyaisahonɨnɨndaatisangisɨ sapa nisapɨ gaare, ndɨ bimɨtandɨ Autaahaatɨho netɨ nanɨsise. Nanɨsisɨ nɨnɨ nehɨ maaritɨto. \v 12 Nɨngisɨ siyahaiwa nanoaipasɨhɨ aimɨ mmonɨtɨ netɨhonɨne. Nɨnɨ wiwetɨ wapa owehonɨnɨ apɨpaahɨ taanauhɨhonɨnɨndɨ, amɨ wiwetɨ nɨnɨ wapa taahɨpɨpa waatɨ asakiyatɨ ahɨnotahonɨnɨndaatisangisɨ nga nanɨhaindɨ bɨpi bimaatɨhonɨne. Wiwetɨ nɨnɨ nandandɨhapa nga tisaitatɨ ahotihɨ nandɨ amɨ wiwetɨ nɨnɨ nandandɨhapa apɨpaahɨ owetihɨ nehɨ japarɨ kiya janɨmasɨhandɨ kandɨ bɨpi bindataayo. Amɨ nɨnɨ wiwetɨ nandapa kahapaamapɨpa waatɨ nɨnɨ nandandɨhamwaaŋɨ nusatipɨhaatɨ noaipatɨ ahotatɨ, amɨ nɨnɨ nandapa amɨ wapa nɨnɨ nandɨ isɨwatɨtɨ ahotɨtandɨhapa apɨpaahɨ yatɨhɨtatɨ nausetɨtatɨ wɨndɨ gaametise. Saimainjɨhandɨ nɨnɨ bɨpi nisɨ maarɨho yatɨhɨ ipatisandɨ witɨtɨ bimɨtandɨ nahataapaatɨhapɨ aimɨ mmonɨtɨ netɨhonɨne. \v 13 Nɨngisɨ nahataapa noaipasɨpɨpa nga nɨnɨ netɨ amɨ kaito, amɨ Kɨraisiho komɨ watɨpɨhanda nɨngisɨ andɨtɨniwahosɨ andɨtɨnihonɨho. \p \v 14 Amɨ sahɨ nisapɨ gaahatɨ kaiwɨ gɨnunyaapɨ nɨngisɨ apɨpaahɨ naaŋanihɨ bimonɨhura andɨtɨniwɨtandɨhapa aimɨ mmonɨwɨ nanusoaasawaayopo. \v 15 Sahɨ Piripaihiyaatɨ aimɨ mmonɨwɨhiyaate. Nɨnɨ jɨhɨ wuwanɨhura napɨtɨ namasatɨ sapɨhɨ Pɨwɨha Gaaha Wanɨha ausaahonɨho. Aindɨ amɨ kapɨhɨ Masetoniyaahanda namasi wiwaaraahapɨ niyonɨhɨ, amɨ nehɨ sahɨhɨ Kɨraisihomɨ isɨhiyaatɨ nɨngisɨ nawɨho wapa andɨtɨniwatɨ nɨtatamanɨtandɨhapa naninyawaayopo. \v 16 Nɨnɨ aunahɨpatɨ awaipatɨ (taunɨhandɨ) Tesaronaikaahanda bindataatɨ nawɨho wapa nisɨ ambɨpati nɨtatamanɨtandɨhapa owetihɨ nitandɨ bimonɨhɨ sahɨ wonjɨ taahɨwaiwaara jinjapɨhɨ nawɨho naninyawaayopo. \v 17 Sahɨ nɨngisɨ ambɨpatapɨhapa wapa naninyamɨ nutaatɨwɨ kandaamaato. Sahɨ samɨ gaahatɨ kaiwɨ iparimatotɨhanda waatɨ nga kaimɨ naisaihɨ amɨ sangi kandapɨ gaahandɨ wihoaaŋɨhandɨ Autaahaatɨho kasisatɨ nasamɨtandɨhandapɨ kandaato. \v 18 Amɨ sahɨ nisɨhapa wapa japɨhɨ nanɨmɨtaatɨwɨ nanewaawaahɨ nɨnɨ kapa nahataapa aimɨ nga kamwaaŋɨ netaayo. Aindɨ amɨ kapaamɨ tiwatɨhaatɨ wapa autaahɨ waatɨ wamaaŋɨ netaayo. Aindɨ aimɨ nahataapa netɨ nɨnɨ gandaayo, amɨ sahɨ wapa nawɨho Epapɨrotaitaasihoai nanunyohɨpɨpa aimɨ nesisanɨmiho. Sapa sahɨ nɨngisɨ naninyohɨpɨmba Autaahaatɨhoai dɨpumanɨtandɨ nandapa kohasɨpɨho wapa nga waamainjotɨhapa isɨhiya tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohɨpatamataiwɨ nunyauhɨ samɨ gaarehandɨ nunyohɨpɨpaapɨ ko komɨ ndɨmaahomwaaŋɨ noaipasɨhɨ sapɨ waatɨ maaritatɨ netaise. \v 19 Sahɨ saiwɨ kiyawaawaahɨ nyamɨ Apɨho Autaahaatɨho Kɨraisihomɨhetapɨ komɨ isɨhiyaanangi nanyamɨtandɨhapa apɨpaahɨ gaahapa nyapɨ nanyamɨhainjɨpɨpa kahapaamapɨpa asaketahosɨ sahɨ wapaapɨ nenoaahɨtohɨpɨpa kapa waatɨ tisaahɨwatɨ sangisɨ nasamɨtaise amɨ sahɨ aimɨ noaipapɨ Kɨraisihomɨhiyaatiso. \p \v 20 Isɨ amɨ Autaahaatɨho amɨ nyamɨ Apɨhoai, kɨnyɨ gaahoŋe gaare, undaatɨ asisɨ nahatewetɨ nasisoaarɨ jinjapɨhɨ komɨ ambɨpatɨ awaipatɨ nɨwimaawaatɨ mepɨ autaahewaumwaitɨhaawo. Akɨte! \v 21 Sahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ sapɨhɨ bimohiyɨhiyaatɨ Piripaihiyaatangisɨ ipotɨha nɨnɨ ipɨhɨrete, satataato. Iyonɨhɨ amɨ nisɨ naisɨhiya nɨngisɨ andɨtɨnipɨ kɨmbɨhɨ maasɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiyaisangi sangisɨ sasatɨwɨ, “Naisɨhiyaate ipɨhɨrete,” satawaatopo. \v 22 Aihɨ amɨ isɨhiya usa awaisɨho jɨho Sisaaho Romɨhanda bindata nahataapɨpɨhɨ jatisɨhomɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaapɨhiyaasɨ kiyaisangisɨ sangisɨ sasatɨwɨ, “Naisɨhiyaate ipɨhɨrete,” satawaatopo. \p \v 23 Nɨnɨ sapɨ nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihoai pɨwaundɨtɨ nunjenɨtɨ gaapundataayo, amɨ ko sangisɨ jatatamanatɨ gaahatɨ kasisonɨhɨ sahɨ nga baiwɨ bimɨtaatɨwo.