\id MRK - Aŋaataha-Ainde NT -Papua New Guinea 2003 (DBL 2014) \h Maakɨho \toc1 Kɨma Pɨwɨha Gaaha Wanɨha Maakɨho Jɨpatɨpaisɨhaare \toc2 Maakɨho \toc3 Mk \mt2 Kɨma Pɨwɨha Gaaha Wanɨha \mt1 Maakɨho Jɨpatɨpaisɨhaare \imt1 Kɨmandɨ Maakɨhomɨ Utɨpɨmandɨ Pɨwɨha Nesɨpɨhaare \ip Maakɨho so Jisaasihoai nɨwipinjohiyɨhiya 12 kaiwɨhiyaamɨhomaahe. Owe. Iyataahandɨ kandɨ Aposerɨhiya Porɨhomɨ naisoho Banapaasihomɨ mwaahore. Aihɨ Banapaasiho so Maakɨhomɨ sapɨhoetɨ amɨ saanɨhoetɨhore. Iyatɨ ko jɨhɨ nehɨ masɨhonjɨ Poriyɨ Banapaasiyaisatɨ daayainjamapɨ amɨ ipotɨ kuri numwasi notaise. Ko saihiyataatɨ amɨ Porɨho koai maarɨho biyatɨ wɨndɨ wɨmaawise. Aihɨhandɨ kandɨ ipotɨ Maakɨho Porɨhopɨ wonya taahonyonya kawɨsataise. Aihɨ amɨ Kɨraisihomɨ isɨhiyaamɨ jɨhimatohiyɨhiya jɨhiya Maakɨhopɨ (Jonɨ Maakɨhopɨ) saiwɨ gwɨnyaawaayopo. Ipotɨ wura Maakɨho Romɨhandaahapɨ notaise. Notɨ kapɨhɨ Pitaahoaisa bindataise. Siyatɨ bindataatɨ amɨ Pitaaho koai pɨwɨha sɨtorihandɨ kaundihɨ amɨ Maakɨho atisatɨ netɨ kɨma komɨ pɨwɨma jɨpatɨpiyataise. \ip Iyataatɨ Maakɨho Jisaasihopɨ jɨpatɨpiyatɨ kataunjisɨha satatɨ kandaase. Jisaasiho Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha iwisi maapɨ yapɨmbataapɨhɨ noaatɨpatɨ nasatɨ amɨ isɨhiyaamɨhatɨhɨ notɨ nasayatɨ daayataise ndaase. \is1 Maakɨhomɨ Pɨwɨha Napɨmasɨhaare \io1 Awaisɨhomɨ pɨwɨha iwisiho napindɨhandapɨha (1:1-13) \io1 Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha iwisi napisɨho otɨpɨpatɨ kaindɨhandapɨha (2:14–13:37) \io1 Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha iwisi napisɨho napwindɨhandapɨha (14:4-47) \io1 Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha iwisi napisɨho napotatɨ asohoematatɨ nepasɨtɨhandapɨha (16:1-20) \c 1 \s1 Kɨma Pɨwɨha Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho Pɨwɨha Ausaasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 3:1-12; Rukɨho 3:1-9, 3:15-17; Jonɨho 1:19-28) \p \v 1 Kɨma Pɨwɨma Gaaha Wanɨha Autaahaatɨhomɨ Mwaaho Jisasɨ Kɨraisiho katatɨ kataunjatɨ kaiwaiwaapɨhaare. \v 2 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho Pɨropetɨho Aisaiyaaho sata katatɨ ahairɨhɨretɨ namasatɨ noaipataise: \q1 “Atime utaaho woaisɨ Nɨnɨ Nisɨ pɨwɨha nunyatɨ amɨ netɨ nandusaasɨto. Nandusaasisanɨhɨ pɨwɨha ausaatɨ daihɨra tɨtɨhehɨma daahuwɨtaise.” \rq Marakaiho 3:1\rq* \q1 \v 3 “Isɨhiya iwɨwɨrɨho owehapɨhɨ utaaho wo bindata isɨhiyai gaata numwaatɨ pɨwɨha ausaatɨ sata kaundɨtaise. ‘Awaisɨho napɨtandɨhɨra daihɨra tɨtɨhepumapɨ daawupɨse,’ undɨtaise,” \rq Aisaiyaaho 40:3\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho Aisaiyaahomɨhetapɨ katatɨ ahaisɨhaare. \p \v 4 Aihɨ ipotɨhura utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Jonɨho isɨhiya iwɨwɨrɨho owehapɨhɨ noaipatɨ bindataise. Noaipatɨ bindata isɨhiyai gaata numwaatɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundatɨ waapohora baawusataise. So Jono Autaahaatɨho Aisaiyaahomɨhetapɨ katisɨhore. Isɨ ko Jonɨho isɨhiyai pɨwɨha ausaatɨ sata kaundataase. “Samɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa namamapɨ sahɨ Autaahaatɨhomɨhiyaatimatɨtaatɨwɨ namɨhanɨwɨ waapoho nepɨse. Aiwɨ baiwɨ akɨtɨnɨhɨ nepemaitɨwɨ waapoho nesaihɨ amɨ Autaahaatɨho sahɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa nesamaitaise,” undataase. \v 5 Aihɨ sura isɨhiya yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ aunahɨpɨhaiwa nahatewaaraahapɨhiyaunɨ amɨ Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiya nahatiyaunɨ Jonɨhoaapɨhɨ komɨ pɨwɨha atitaatɨwɨ niyawaayopo. Naiwɨ Jonɨhomɨ pɨwɨha atisawaawɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa ausaahauhɨ Jonɨho waapɨhaatɨ Jorɨtanɨhaata baawusataise. \p \v 6 Jonɨho sura maasapɨho kamerɨhandamɨ atɨtatɨ nausohaatɨ niyohore. Iyatɨ tapaatɨpɨhounɨ apɨpaamɨ mwaahounɨ nanataise. Iyatɨ Jonɨho yamepatɨ autaahɨ komɨ bwandɨpataapɨhɨ wɨsasanahore. \v 7-8 Iyatɨ isɨhiyai pɨwɨha ausaatɨ satatɨ kaundataase. “Utaaho wo nɨngi nanɨtipɨhaatɨ apɨpaahɨ awaisɨho nisɨ ipotɨ napɨtaise. Iyataatɨ nɨnɨ awaisɨhonɨnɨndaahandɨ kandɨ ko nɨngi nanɨtipɨhaatɨ apɨpaahɨ awaisɨhore. Iyataatɨ nɨnɨ komɨ otɨpɨpatɨhonɨnɨndaahandɨ kandɨ otɨpɨpatɨhiyaamɨ kiyohɨpatɨ kaindɨ nambɨtɨtɨ komɨ asuipatɨ nausohaumaamaito. Amɨ nɨnɨhɨ nehɨ waapohora sangi baasusataayonɨ amɨ Jisaasihohɨ sangisɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhora baasusonɨhɨ sahɨ noaipapɨ ko Autaahaatɨhomɨhiyaatimatɨtaapo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jonɨho Jisaasihoai Baawusindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 3:13-17; Rukɨho 3:21-22) \p \v 9 Aihɨ suraanɨhɨ Jisaasiho yapɨpatɨ Garirihandamɨ aunahɨpatɨ Nasaretɨhanda namasi nasatɨ Jonɨhoaapɨhɨ noaipasɨhɨ Jonɨho waapɨhaatɨ Jorɨtanɨhaata baawusataise. \v 10 Siyatɨ Jonɨho Jisaasihoai baawusihɨ Jisaasiho nehɨhaatɨ notataahetɨ jata yamɨhapatɨ tɨwatawamasɨhɨ jataise. Aihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho koho dɨpɨhomatiyatɨ autaahapɨ pɨrɨruti nasatɨ Jisaasihomɨhetɨ bindataise. \v 11 Aihɨ pɨwɨha wa yamɨhapataatɨhapɨ Autaahaatɨho Jisaasihoai saundataase. “Kɨnyɨ nisɨ Maasɨhɨhoŋɨtinɨhɨ maarɨho nahɨnyatɨ amɨ gi maarɨho wɨhiwataatɨ kinyapɨ nɨnɨ maaritataayo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Bwaasɨrɨhɨrɨ Ko Napitaise Tatɨ Jisaasihoai Nunjesɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 4:1-11; Rukɨho 4:1-13) \p \v 12 Aihɨ sura ketɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Jisaasihoai numwaasi yapɨpatɨ isɨhiya iwɨwɨrɨho owehata notaise. \v 13 Siyatɨ notɨ isɨhiya iwɨwɨrɨho owehapɨhɨ bimihɨ waatɨho wo sanawihɨ wo nusaipataise. Siyatɨ asisɨha utaarɨhandetɨ bimihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nemaso amɨ napitaise tatɨ nunjenataise. Siyatɨ Jisaasiho kohasɨpɨhoaisataahɨhɨ bimihɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiya napɨwɨ koai andɨtɨwipɨ iwɨtatamanawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Otɨpɨpatɨ Namasatɨ Garirihanda Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 4:12-17; Rukɨho 4:14-15) \p \v 14 Jonɨho isɨhiyai waapohora baawusisɨho aimɨ napwinjɨhɨ Jisaasiho Garirihanda niyataise. Niyatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyai iwɨtatamanɨtandɨha ausaatɨ kaundataase. \v 15 Ausaatɨ Isɨhiya usɨhiya asɨhiyai saundataase. “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandɨ ausaimanɨnatɨ waatɨ noaipaitandɨ wanɨ kɨmura akururandaatɨ aimɨ nasatɨ detɨndaise. Isɨ sahɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa namasi japɨhɨ nepemaitɨwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha baiwɨ gɨwunyaapɨse,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Murɨmurapɨ Jisaasiho Gaatihɨ Kiya Koai Nuwipinjai Niyohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 4:18-22; Rukɨho 5:1-11) \p \v 16 Jisaasiho sata kaundamapɨ durɨhɨrɨ Garirihandainapɨ niyataise. Niyatɨ utaahurɨ wurɨ saingɨho saaho ikihɨ araiho kɨpwɨnɨhonɨhɨ noaitaatɨwɨhihɨ durɨhɨraatɨhɨ taamɨ tɨmasɨhɨ kuri usonataise. Saahomɨ ambɨpatɨ Saimonɨhore. O saingɨhomɨ ambɨpatɨ Endɨruhore. Kuramɨ otɨpɨpatɨ kaimɨ bimipatɨ araiho noaitaatɨwɨhatɨ kaimɨ bindamaahure. \v 17 Aihɨ Jisaasiho kuri saundataase. “Isɨhiya nisɨhiyaimatɨtaatɨwɨhiyai numwaitaatɨmɨhandapɨ nɨnɨ sahuraasangi kaindɨsasɨtaanɨ nɨngi nanipinjai namɨse,” undataase. \v 18 Uta kuri kaundihɨ ketɨ kuraanɨhɨ kurɨ atimɨ ikihɨ araiho nosihihɨ kapɨhɨ ahotihɨ namasi Jisaasihoai nuwipinjai niyamaise. \p \v 19 Aihɨ Jisaasiho wonjɨ niyatosatɨ jata Jemɨsihotihɨ saingɨho Jonɨhotihɨ kurɨ kopuhotɨ bindama taamɨ ikihɨ gwɨnɨmɨ tɨtɨhemasɨhɨ winjataise. Surɨ utaasurɨ Sepetihomɨ mwaahure. \v 20 Aihɨ Jisaasiho kuri iwinjatosa gaatihɨ kurɨ kuramɨ sapɨhoaisunɨ otɨpɨpatɨhiyaisunɨ namasi Jisaasihoai nuwipinjai niyamaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Womɨ Omaŋɨtɨtɨhɨ Itɨpɨho Maipɨho Bimihɨ Jisaasiho Nemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 4:31-37) \p \v 21 Jisaasihotihɨ kingwaasɨtihɨ naiwɨ aunahɨpa wɨtɨ katamɨ ambɨpatɨ Kapaniyamɨhanda bimauhɨ asisɨha waiwa sanausotaise. Sanawihɨ Judaahiyaanamɨ Sapaatɨhandetɨ\f + \fr 1:21 \ft Sapaatɨhandɨ sandɨ asisɨha saararehura Judaahiya ikɨnohururaare.\f* Jisaasiho aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ (Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨ) isɨhiya ahoyanohaaŋaaŋɨ nandaatɨ isɨhiyai pɨwɨha ausaatɨ kataunjataise. \v 22 Kataunjihɨ pɨwɨha atɨwisohiyɨhiya komɨ kataunjindɨhandapɨ waatɨ yaiwɨmawaapo. Isɨhiya amɨtɨha gaahaiwaisahiya Judaahiya sawanaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaamatiyatɨ kataunjataamaise. Owetise. Kohɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandisahosɨ kandɨ watɨpɨhandaahɨ kataunjataise. \v 23 Sura utaaho wo komɨhatɨhɨ itɨpɨho maipɨho bindata amɨ iwinjatihɨho sandɨ anɨndaatɨhɨ bindataise. Bindata sata gandaase. \v 24 “Nasaretɨhandaahapɨ Jisaasihoŋe kɨnyɨ nehɨ Autaahaatɨho maaritimbɨpaahɨhɨ kaimbɨhoŋɨtihɨ nyahɨ aimɨ gisonaahiyaane. Isɨ kɨnyɨ nyangi nanyopɨsasɨtaapɨ napaapɨ napise? Nehɨ nyainjase?” undawaatopo. \v 25 Saundauhɨ Jisaasiho itɨpɨho maipɨhapai waapɨhɨta saundataase. “Sahɨ utaamoai namasi kaahaamaatɨwɨ nehɨ bɨpi noaipasi nuwɨse,” undataase. \v 26 Sata kaundihɨ itɨpɨho maipɨhapa utaahoai nepɨ waatɨ ahowiwɨ kɨsɨhɨsiwɨ waatɨ kaahaatɨmɨ noaipasi nowaayopo. \v 27 Itɨpɨho maipɨhapa Jisaasihomɨ pɨwɨha atɨwiwɨ bɨpi noaipasi niyauhɨ isɨhiya sandɨ mmonawa nahatiya yaiwɨmapɨ maarɨho owesuetihɨ sawana sanawaatopo. “Kɨmandɨ wanɨ napindɨ noaipasɨtɨho? Kɨmomɨ kanyatindɨmandɨ wanɨhandɨ wipetahandɨ watɨpɨhande. Iyatɨ amɨ itɨpɨho maipɨhapai waapɨhɨta kaundihɨ bɨpi atɨwiwɨ utaahomɨhetapɨ noaipasi nowaayopo,” tɨwɨ kanawaatopo. \v 28 Siyatɨ Jisaasiho kaindɨhandapɨ pɨwɨha yapɨpatɨ Garirihandamɨ aunahɨpa nahatewaara nesi kanɨwɨ gaamawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pitaahomɨ Sanohaamaatamɨ Timbɨpa Jisaasiho Nemwatɨ Tɨtɨhɨwisɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:14-15; Rukɨho 4:38-39) \p \v 29 Siyatɨ Jisaasiho itɨpɨho maipɨhapai nemwasɨhɨ amɨ kandɨ aŋɨndɨ namasi noaipasi tɨtɨhɨ Saimoniyɨ Endɨruyaamɨ aŋaaŋɨ nandaawaayopo. Aihɨ amɨ Jemɨsiyɨ Joniyaisangi maasɨ nomaise. \v 30 Sura Saimonɨhomɨ sanohaamaatɨ sisɨha nusoaipatɨ yaawihɨ nanototihɨhuraasɨ kaatapɨ ketɨ apaipɨ Jisaasihoai kaundawaayopo. \v 31 Kaundauhɨ Jisaasiho kaatɨ nanototimbɨpɨhɨ niya ikwɨrɨ iwiwatɨ tɨtɨhɨwisɨhɨ kaati sisɨha nusoaipasɨtɨhandɨ busoaatɨ owesuendaise. Aihɨ kaatɨ Saimonɨhomɨ sanohaamaatɨ kiyaapɨ nandapa turɨhatɨ turɨmanataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Timbɨpaisahiyai Kiyaamɨ Timbɨpa Jisaasiho Nemwatɨ Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:16-17; Rukɨho 4:40-41) \p \v 32 Aihɨ kura asahataahura ipɨho aimɨ namaatipatɨ asisɨha napandosɨhɨ isɨhiya timbɨpaisahiyaisunɨ amɨ isɨhiya itɨpɨho maipɨhapa netɨ daahɨ ipɨhatisa bimisawɨhiyaisunɨ numwaasi Jisaasihoaapɨhɨ nasawaayopo. \v 33 Aunahɨpa sataahapɨhiya nahatiya aŋaaŋamɨ maasometetɨ masapɨpɨhɨ ahoyanawaayopo. \v 34 Isɨhiya timbɨpa kahapa kahapaisawɨhiyai nemwa tɨtɨhɨwiwa itɨpɨho maipɨhapai netɨ natausaasataise. Iyataatɨ itɨpɨho maipɨhapa Jisaasihopɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahoso tɨwɨ usonɨwɨ gwɨnyaahauhɨ Jisaasiho, “itɨpɨhoŋɨ maipɨhoŋɨ kaahaamaatɨme,” undatɨ maahomwaaŋɨ netɨ nuwisapuwataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Yapɨpatɨ Garirihandamɨ Aunahɨpɨhaiwaara Daayatɨ Pɨwɨha Ausaatɨ Kaundindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 4:42-44) \p \v 35 Asisɨhaatɨhɨ bowɨtandɨ asisepasɨhɨ Jisaasiho nanosɨpɨpɨhɨ namasi niyatɨ isɨhiya oweta watɨminɨhapɨhɨ Autaahaatɨhoai pɨwaundatɨ gaapundataase. \v 36 Siyatɨ gaapundatɨ bimihɨ Saimonɨhounɨ komɨ naisɨhiyaunɨ Jisaasihopɨ daapɨ naiwɨ Jisaasihoai usonawaayopo. \v 37 Usonɨwɨ Jisaasihoai saundawaatopo, “Isɨhiya nahatiya kinyapɨ maahapɨhe?” tɨwɨ daawaayopo undawaatopo. \v 38 Undauhɨ Jisaasihomɨha pɨwɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Nɨnɨ pɨwɨha ausaitandɨ napɨtɨhonɨnisɨ amɨ aunahɨpɨhaiwa detɨ ahetiwaiwaaraahapɨ nutɨhaawo nɨnɨ pɨwɨha ausaatɨ isɨhiyai kaundɨtaano,” undataase. \v 39 Sata Jisaasiho kaundamapaahɨ yapɨpatɨ Garirihandamɨ aunahɨpɨ nahatewaara gaamatɨ daayatɨ kiyaamɨ aŋɨhaiwa kaiwaapɨhɨ pɨwɨhaapɨ\f + \fr 1:39 \ft Amɨ aniwa saiwa Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨ gaapundohɨwaiwaare.\f* ahoyanohɨpɨpɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundataase. Ausaatɨ kaundatɨ isɨhiyaamɨhetɨ itɨpɨho maipɨhapa bimimbɨpai netɨ tahamanausoaasatɨ nemwataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Womɨ Asaaha Pisapɨpa Jisaasiho Nemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:1-4; Rukɨho 5:12-16) \p \v 40 Utaaho wo asaaha pisapɨpaisaho nasatɨ Jisaasihomɨ utatototɨ atotɨpɨwesatɨ bindataatɨ Jisaasihoai sata nunjenataise. “Kɨnyɨ nisɨ asaaha pisapɨmba nepɨnɨmaitaapaahɨ kinyɨhandisɨ nepɨnɨmape?” undatɨ nunjenataise. \p \v 41 Siyatɨ nunjesɨhɨ Jisaasiho kopɨ maarɨho asɨpɨwihɨ namatɨ ikwɨrɨ komɨhetɨ ahɨwisataatɨ saundataase. “Kinyɨ asaaha pisapɨmba nehɨmaitandɨ gaare. Isɨ kɨnyɨ noaipapɨ yaumbwimanɨnɨpɨ gaahoŋimate,” undataase. \v 42 Jisaasiho sata kaundihɨ ketɨ kuraanɨhɨ komɨ asaaha pisapɨpa owetihɨ noaipatɨ gaahondaise. \v 43 Aihɨ Jisaasiho koai pɨwɨha watɨpɨha sata kaunda natausaasataise. \v 44 “Kɨnyɨ baimbɨ atime. Isɨhiya usaisɨ kinyɨ asaaha pisapɨpa nehɨmahohɨtɨhandapɨ aho nenɨmasɨhe tɨpɨ usaisɨ apɨpaahɨ wɨndɨ kamundɨme. Nehɨ tɨtɨhɨ koŋɨnɨhɨ numbwɨ utaaho pɨrisiho isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨtandɨ nandapa tɨhisɨhoaapɨhɨ noaipape. Koaapɨhɨ noaipapɨ kinyɨ ambɨpatɨ nunjapɨ nandapa wapa nunye. Nunyamɨhɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨtandɨ ko tahane Mosesiho katatɨ ahaisɨhetɨ japepihɨrato. Saimbɨ kaisamɨhɨ isɨhiya gi gisonawa komɨ pisapɨpa aimɨ owesuendaise tɨwɨ gisondaatɨwo,” undatɨ natausaasataise. \v 45 Sata Jisaasiho kaundihɨhandɨ kandɨ kohɨ notɨ isɨhiya nahatiyai ausaatɨ nahataapɨpɨhɨ kaundatɨ gaamataise. Aihɨ Jisaasiho sandapɨ namatɨ aunahɨpɨhaiwaara isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ namoaipase. Owe. Nehɨhapɨhɨ isɨhiya owehapɨhɨ bimihɨ isɨhiyaahɨhɨ mɨhopɨ mɨhinapɨhiya koaapɨhɨ nasawaayopo. \c 2 \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Wo Ikwauhɨrɨ Bɨwatetɨ Namɨhatatɨ Napohoai Jisaasiho Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 9:1-8; Rukɨho 5:17-26) \p \v 1 Asisɨha aimɨ waiwa sanaihɨ Jisaasiho japɨhɨ Kapaniyamɨhandaahapɨ nasataise. Japɨhɨ napihɨ isɨhiya Jisaasihopɨ aimɨ japɨhɨ nasataise tɨwɨ kanɨwɨ gaamatawaayopo. \v 2 Saiwɨ Jisaasiho aimɨ yamore tɨwɨ atisawaawɨ isɨhiya taahiyɨhiya napɨwɨ ahoyanawaayopo. Isɨhiya aŋaaŋamɨ detɨ maasomwaaŋɨsangi tisaitɨwɨ sɨsipa yondaise isɨhiya nandaitɨhɨra daihɨra apɨpaahɨ owetato. Aihɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kiyai ausaatɨ kaundataase. \v 3 Aihɨ isɨhiya murɨmurɨ utaaho wo komɨ ikwauhɨrɨ namɨhata bɨwatehoai gwɨtɨhotɨ ahiyawɨ tɨpwinji Jisaasihoaapɨhɨ nasawaayopo. \v 4 Tɨpwinji napɨwɨ Jisaasihoaapɨhɨ nandaito tɨwɨ mmonawa isɨhiya tisaitataatɨ nandaitɨhɨra daihɨra apɨpaahɨ owetihɨ namapɨ aŋɨhandamɨ aŋɨtaupwataatɨhɨ koai nesi yamwaawaayopo. Nesi yamwaapɨ mɨhasɨnɨ aŋɨtaupwataatɨhɨ bitotawa tɨtɨhɨ Jisaasiho bitosɨsɨsɨnɨ aŋɨtaupwa nawatawaayopo. Nawataposawɨ utaaho gwɨtɨhotɨ kiyatɨ nanototihɨ wɨrɨhɨretɨ mɨhatɨhɨ Jisaasiho bitosɨpɨpɨhɨ nusoaasawaayopo. \v 5 Isɨhiya siya Jisaasihopɨ utaaho watɨpɨhosɨ nga utaamo kɨmoai tɨtɨhemwaitaise tɨwɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ Jisaasiho usonataise. Usonataatɨ utaaho ikwauhɨrɨ namɨhatisɨhoai Jisaasiho saundataase. “Nisɨ maasɨho kinyɨ maipɨhaiwa nahatewa nɨnɨ aimɨ nehɨmataayo,” undataase. \p \v 6 Sata Jisaasiho kaundihɨ isɨhiya usa Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya sa pɨwa atisawaawɨ kiyaamɨ maarɨhoaatɨhapɨ saiwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 7 “Kɨmo satindɨmandɨ, ‘Maasɨho kinyɨ maipɨhandɨ nɨnɨ aimɨ nehɨmataayo,’ tindɨmandɨ napaapɨse? Autaahaatɨhohɨhɨ nga maipɨhaiwa nemwaitaise. Isɨ kɨmo utaamo nɨnɨ Autaahaatɨhonɨniso tatɨ Autaahaatɨhopɨ sisɨpɨhɨndaase,” tɨwɨ kiyaamɨ maarɨhoaatɨhɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ gwɨnyapenawaayopo. \v 8 Saiwɨ kiya mɨmaipaiwɨ gwɨnyapenɨhauhɨ Jisaasiho ketɨ usonataise. Usonatosa kiyai saundataase. “Sahɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ napaapɨ saiwɨ gwɨnyapenɨhopo? \v 9 Pɨwaamairɨ kɨmairamɨ maahɨwa nga napaisɨhaatɨtaise? Nɨnɨ utaahoai saundɨtɨ, ‘Kinyɨ maipɨhaiwa nehɨmataayo,’ undɨtandɨhaaro e ‘Kinyɨ yutɨhɨrɨ gwaumbwɨ nanopotingɨrɨhɨrɨ dopɨ nawopɨ isɨsi numwe,’ undɨtandɨhaaro? \v 10 Isɨhiya Autaahaatɨhomɨhiyaimatɨtaatɨwɨhiyaamɨ saaho Awaisɨho jɨho isɨhiya nahatiyaamɨ maipɨhaiwa nemaitandɨhoe tɨwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaitaatɨwɨ nɨnɨ nasɨsɨtaanɨ jasawise,” undataase. Saundatosatɨ Jisaasiho ikwauhɨrɨ bɨwatetɨ namɨhatisɨhoai saundataase. \v 11 “Nɨnɨ gisɨ kinyɨ yutɨhɨrɨ gwaumbwɨ nanopotingɨpɨpa dopɨ bitotapa nawopɨ isɨsi numwe hɨtataato,” undataase. \v 12 Aihɨ isɨhiya ikwauhɨrɨ bɨwatetɨ namɨhatisɨhoai baiwɨ iwinjasauhɨ ko dotɨ nga itɨpɨwatɨ bitonda komɨ yutɨhɨrɨ nawotɨ isɨsi kiyaamɨ ndɨhetɨ aimɨ ketɨ naihɨ usonawaayopo. Aihɨ isɨhiya sandɨ mmonawaawɨ aungwohandɨ waatɨ yaiwɨmawaayopo. Yaiwɨmapɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahepumwawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Wo Komɨ Ambɨpatɨ Ripaihoai Jisaasiho Gaata Numwaatɨ Nɨngi Nanipinje Undindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 9:9-13; Rukɨho 5:27-32) \p \v 13 Jisaasiho jɨhara durɨhɨrɨ Garirihandainɨ taatɨ naihɨ isɨhiya taahiyɨhiya iwinjaposawɨ napɨwɨ Jisaasihoaapɨhɨ ahoyanɨhauhɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kataunjataise. \v 14 Siyatɨ pɨwɨha kataunjamapɨ notɨ aŋɨ wɨndaapɨhɨ mmonata utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Ripaiho Arɨpiyaasihomɨ mwaaho bimihɨ usonataise. So Ripaiso Romɨhanda Gamanɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨho nawɨho taakisihandɨ nesɨhore. Isɨ koai Jisaasiho saundataase, “Kɨnyɨ dosisɨ nɨngi nanipinje,” undataase. Undihɨ Ripaiho Jisaasihomɨ pɨwɨha atɨwisatɨ ketɨ dosi Jisaasihoai nuwipinjataise. \p \v 15 Aihɨ Jisaasiho Ripaihomɨ aŋaaŋɨ nandaatɨ maasɨ Ripaihoaisatɨ nandapa nanataise. Romɨhanda Gamanɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨho nawɨho nehohiyɨhiyaatihɨ amɨ isɨhiya maipɨhatɨma isɨhiya usonɨwɨ namahohɨtɨmatɨmaatihɨ Jisaasihoai nuwipinjai taahiyɨhiya niyohiyɨhiyaatihɨ Jisaasihotihɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaatihɨ bindawa nandapa nanawaayopo. \v 16 Saiwɨ Jisaasihoaisawɨ maasɨ nandapa taawɨ nanɨhauhɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya Parisihiya usonawaayopo. Usonawa Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyai saundawaatopo. “Kɨmo Jisaasimo isɨhiya maipɨhiya gamanɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨho nawɨho nehohiyɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya maipɨhatɨma isɨhiya mmonɨwɨmahohɨtɨmatɨmaisa nandapa napaapɨ nainje?” undawaatopo. \v 17 Aihɨ Jisaasiho pɨwɨha sa atisataatɨ namatɨ wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Isɨhiya timbɨpa owehiya ainahiyɨhiya dokɨtaahoaapɨhɨ nowaamaayopo. Iyataatɨ isɨhiya satɨwɨ, ‘Nyahɨ maipɨhaiwa kamaayaatɨ gaahiyaanɨne,’ tɨwɨ genanɨhohiyɨhiyai japɨhɨ gandɨ numwaitandɨ napɨtɨhonɨnɨmaahe. Sɨkatɨma maipɨhatɨma isɨhiya mɨmaipaiwɨ usonɨmahohɨtɨmatɨmaamɨ maipɨhaiwa nemwatɨ japɨhɨ gandɨ numwaitandɨ napɨtɨhonɨne,” undatɨ Jisaasiho kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nandapa Onaayohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 9:14-17; Rukɨho 5:33-39) \p \v 18 Aihɨ asisɨha waara Jonɨho\f + \fr 2:18 \ft Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho so Judaahiyai Jisaasiho (Mesaiyaaho) napɨtaise undatɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundataase (Maakɨho 1:4-8).\f* Isɨhiyai Baawusisɨhoai nuwipinjawɨ ko kaiwaiwa mmonɨwɨ nepɨ kaiwɨ nuwipinjohiyɨhiyaatihɨ amɨ isɨhiya Parisihiyaatihɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨtaatɨwɨ nandapa onaayawaayopo. Aihɨ isɨhiya usa Jisaasihoaapɨhɨ naiwɨ noaipapɨ koai satɨwɨ nunjenawaayopo. “Isɨhiya Jonɨhomɨ otɨpɨpatɨ mmonɨwɨ nepɨ kaiwɨ koai nuwipinjohiyɨhiyaatihɨ amɨ Parisihiyaamɨ otɨpɨpatɨ mmonɨwɨ nepɨ kaiwɨ nuwipinjohiyɨhiyaatihɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨtaatɨwɨ nandapa onaayawaayopo. Onaayauhɨhandɨ kandɨ amɨ gi nangipinjawɨ kinyɨ otɨpɨpatɨ mmonɨwɨ nehohiyɨmiya napaapɨ onaamaayopo?” undɨwɨ Jisaasihoai nunjenawaayopo.\f + \fr 2:18 \ft Judaahiya Autaahaatɨhoai pɨwaundɨwɨ nahowiwɨ gaapundɨtaatɨwɨhura asisɨha wiwetɨ nandapa namaanɨwɨ onaiwɨhiyaare. Aiwɨ amɨ kiyaamɨ maarɨho wapaapɨ asɨpaitaatɨwɨhura nandapa namaanɨwɨ namapɨ nehɨ bimaawɨhiyaare.\f* \v 19 Aihɨ Jisaasiho kiyai wihoaaŋɨha pɨwɨha sata kaundataase. “Utaaho apopaati netɨ wɨraitandɨ tɨmetisɨho komɨhiyaisatɨ maasɨ bimonɨhɨ komɨhiya nandapa wɨndɨ onaamaitaapo. Owetɨtaise. \v 20 Amɨ ko apopaati netɨ wɨraitandɨ tɨmetisɨhoai isɨhiya numwaasi naisaihɨ amɨ ko komɨ naisɨhiyaisatɨ wɨndɨ bɨmimonɨhɨ sura komɨ naisɨhiya nandapa onaitaapo. \p \v 21 “Utaaho wo yutɨhɨrɨ napwɨrɨnɨhonɨhura gwɨndandɨ asɨrɨhɨrɨ ahiyatɨ namɨhawatɨ wɨndɨ gɨmwɨndaise. O siyatɨ jahɨrɨhɨrisatɨ namɨhawatɨ gwɨnɨhonaahɨ asɨrɨhɨrɨ watɨpɨndaatɨ jahɨrɨhɨrɨ jɨhɨ napwɨrinjonyonji nusatipɨhaatɨ waahɨwatɨ awaindɨ napwɨrɨndaise. \v 22 Utaaho wo waapoho niwɨtandɨhura wipatɨ pusa napuwahata waapoho asoho niwataamaise. Owetise. O amɨ wipatɨ siyatɨ pusa aimɨ napuwahatɨ maipɨhata nihonaahɨ wɨndɨ biyatɨ jɨmaitaise. O utaaho wo wipatɨ asɨpata waapoho asoho niwataataahɨ wɨndɨ aŋumaawatɨ biyatɨ jɨpiyonɨhɨ nga maarɨho witatɨ nandaise,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Jisaasiho Asisɨha Sapaatɨhandamɨ Awaisɨhore \r (Matiyuho 12:1-8; Rukɨho 6:1-5) \p \v 23 Asisɨha wa Sapaatɨhandetɨ Jisaasihotihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaatihɨ osaataatɨ maasɨ daiwɨ bitopɨ nowaawɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya nandapa wapa witɨhandɨ kɨpowaayopo. \v 24 Saiwɨ kɨpwauhɨ isɨhiya Parisihiya usonawa Jisaasihoai saundawaatopo. “Kɨma asisɨha ikɨndɨhaaha Sapaatɨhandetɨ kɨmiya isɨmiya gi nangipinjawɨ kɨnyɨ kaingɨwaiwa mmonɨwɨ nehohiyɨmiya nyamɨ wɨnɨhapɨpa Sapaatɨhandetɨ otɨpɨpatɨ isɨhiya wɨndɨ kamaiwɨse timbɨpa nepɨ nopɨsasɨwɨ nandapa napaapɨ kɨpwopo?” undɨwɨ Jisaasihoai kaundawaatopo. \p \v 25 Aihɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Jɨhura Daawitɨho nandapa nandandɨhapa owetihɨ komɨhiyaisa jaumasɨhɨ kaindɨhandapɨ sahɨ pɨwɨha awɨtɨwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaato? \v 26 Siyatɨ Daawitɨhounɨ komɨhiyaunɨ jɨhura jaumasɨhɨ niyatɨ Abaiyataahoai bɨretɨhandɨ nepo undihɨ amɨ Abaiyataaho nandaatɨ nandapa bɨretɨhandɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ ahotɨtandɨ ahiyohɨtɨhandɨ netɨ numwihɨ ko nanataise. Sura pɨrisiho Abaiyataaho bimihɨhuraare. Sapa nandapa bɨretɨhandɨ isɨhiya nehɨhiya nepɨ nandaatɨwɨhapaamaahe. Owe. Nehɨ Pɨrisihiyaahɨhɨ nandaatɨwɨhapaare. Saitaatɨwɨhapaatihɨhandɨ kandɨ Daawitɨho netɨ nanatɨ amɨ komɨ isɨhiya koaisawɨtohohiyɨhiyai numwihɨ nanɨhopo,” undataase. \p \v 27 Saundatosatɨ amɨ wa saundataase. “Asisɨha Sapaatɨhandi isɨhiya nepɨ itatamanɨtaatɨwɨ Autaahaatɨho kiyatɨ ahiyataamaise. Owetise. Asisɨha Sapaatɨhandɨ isɨhiyai netɨ iwɨtatamanɨtandɨ Autaahaatɨho kiyatɨ ahiyataise. \v 28 Isɨ Nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Awaisɨhonɨnɨ Jɨhonɨnɨ asisɨha sa Sapaatɨhandɨ kaindɨ ahiyohɨhonɨnisɨ amɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨ asisɨha sa Sapaatɨhandamɨ awaisɨhonɨne,” undataase. \c 3 \s1 Kɨma Pɨwɨma Asisɨha Sapaatɨhandetɨ Jisaasiho Utaaho Wo Ikwɨrɨ Namɨhatatɨ Bɨwatesɨhoai Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 12:9-14; Rukɨho 6:6-11) \p \v 1 Aihɨ Jisaasiho japɨhɨ aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ amɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundohɨpɨpɨhapɨ niyataise. Niyatɨ nandaatɨ mmonata utaaho wo komɨ ikwɨrɨ namɨhatatɨ bɨwateho sapɨhɨ bimihɨ usonataise. \v 2 Aihɨ isɨhiya usa Jisaasihoai iwinjatawaayopo amɨ uta ikwɨ bɨwatesoai Jisaasiho asisɨha Sapaatɨhandetɨ tɨtɨhemwaso tɨwo. Amɨ Jisaasiho koai tɨtɨhemwahonaahɨ kɨnyɨ sandɨ asisɨha ikɨnaatɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaitɨhaaha Sapaatɨhandɨ nepɨ nopɨsasɨpɨ kiyapaise undɨwɨ kaundɨto tɨwo. \v 3 Aihɨ Jisaasiho ikwɨrɨ namɨhatatɨ bɨwatesɨhoai saundataase. “Kɨnyɨ dopɨ kɨmbɨhɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ nambɨ bitose,” undataase. \v 4 Saundatosa isɨhiya nahatiyai ko sata nunjenataise. “Asisɨha Sapaatɨhandetɨ gaahatɨ kaitɨhaawo e maipɨhatɨ kaitɨhaawo? Isɨhiya yaawatɨ naaŋɨhaiwa nehohiyɨhiya itatamanɨnɨwɨ nga bimɨtaatɨwɨ nyahɨ kiyai iwɨtatamanɨtɨhaawo e daahɨ yaawɨhaiwa nunyaatɨ siyɨhiyai tiwaamaitɨhaawo?” undataase. Aihɨ kiya wihoaaŋɨha wa kamundɨwɨ kaundɨtɨha owetihɨ nehɨ jatawaayopo. \v 5 Aihɨ Jisaasiho nahatiyai iwinjataatɨ apousataise. Apowindɨmandɨ kiya Sapaatɨhandapɨ waatɨ gwɨnyaawaawɨ utaahopɨ wɨndɨ maarɨho asɨpɨmaawisauhɨ usonataate. Aihɨ Jisaasiho ikwɨrɨ bɨwatetɨ namɨhatatɨ maipɨtisɨhoai saundataase. “Kɨnyɨ kinyɨ ikwɨrɨ tɨtɨhipɨ mbape,” undataase. Undihɨ ko atisatɨ komɨ ikwɨrɨ tɨtɨhiwatɨ mbasɨhɨ ketɨ kuraanɨhɨ noaipatɨ gaatatɨ sawanyɨnjapɨhɨrɨndaise. \v 6 Siyatɨ Jisaasiho kaihɨ isɨhiya Parisihiya usonɨwɨmapɨ nuwɨ ketɨ awaisɨho Erotɨhomɨhiyaisawɨ Jisaasihoai tiwɨtaatɨwɨhandapɨ pɨwɨha kanawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Taahiyɨhiya Durɨhɨrɨ Garirihandainɨ Ahoyanotɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 6:17-19) \p \v 7 Aihɨ Jisaasihotihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya komɨ otɨpɨpatɨ mmonɨwɨ nepɨ kaiwɨ nɨwipinjohiyɨhiyaatihɨ durɨhɨrɨ Garirihandainapɨ kapɨhɨ namasi nowaayopo. Niyauhɨ amɨ isɨhiya taahiyɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ Garirihandaahapɨhiya Jisaasihoai nɨwipinjai nowaayopo. \v 8 Isɨhiya Jisaasiho kaiwaiwaapɨ pɨwɨha atiwɨ newaawɨ yapɨpatɨ Judiyaahandaahapɨhiyaatihɨ amɨ aunahɨpatɨ awaipatɨ Jerusaremɨhandaahapɨhiyaatihɨ amɨ yapɨpatɨ Itumeyaahandaahapɨhiyaatihɨ amɨ yapɨhaiwa waapɨhaatɨ Jorɨtaanɨhaataihoaaŋɨ ahetiwaiwaaraahapɨhiyaatihɨ amɨ yapɨpatɨ Taiyaahandaahapɨhiyaatihɨ amɨ yapɨpatɨ Saitonɨhandaahapɨhiyaatihɨ taahiyɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ Jisaasihoaapɨhɨ nasawaayopo. \v 9 Nasauhɨ Jisaasiho usonata isɨhiya taahiyɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ ahoyanɨhauhɨ namatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Isɨhiya taahiyɨhiya waatɨ ahoyanawaayowɨ nisɨhinɨ waatɨ nasawaawɨ nepɨ nɨhipɨ nɨhawɨtaawɨ kopuhotɨ yandɨhɨ durɨhɨraatɨhɨ bindata pɨwɨha ausaatɨ kaundɨtaanɨ kopuho wo nepɨ nɨmanɨwɨse amɨ isɨhiya nɨngi wɨndɨ nepɨ nɨhipɨ maanɨhiwɨto,” undataase. \v 10 Jɨhɨ isɨhiya usai kiyaamɨ timbɨpa nemwatɨ tɨtɨhemwasɨhɨ usopɨhiyaasɨ kandapɨ amɨ usa timbɨpaisahiya koai numwɨhatɨwɨ uwiwɨtaatɨwɨ komɨhinɨ detɨ detɨ nasawaayopo. \v 11 Aihɨ itɨpɨho maipɨhapaisawɨhiyaisangi nuwɨ detɨ Jisaasihomɨhinɨ tɨmahiyawɨ ahosauhɨ itɨpɨho maipɨho isɨhiyai timbɨpa nunya bimisɨho kiyaamɨhetapɨ waatɨ kaahaata Jisaasihoai saundataase. “Kɨnyɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahoŋe,” undatɨ kaundataase. \v 12 Sata itɨpɨho maipɨho kaundihɨ Jisaasiho itɨpɨho maipɨhapai, saundataase. “Itɨpɨhoŋɨ maipɨhapaaraŋɨ nisɨ ambɨpatɨ isɨhiya nahatiyaamɨ ndɨhetɨ ausaapɨ kamaatɨme,” undatɨ watɨpɨtatɨ nɨwisapuwatɨ kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨ Kaiwaiwa Mmonɨwɨ Nepɨ Kaiwɨ Nɨwipinjohiyɨhiya Sawana Otɨpɨpatɨ Namɨhanɨwɨ Kaitaatɨwɨ Natausaasɨtandɨ Netɨ Ahoyatɨ Namɨhainjɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 10:1-4; Rukɨho 6:12-16) \p \v 13 Jisaasiho niyatɨ nasaamana sisɨhoaasɨnɨ bindata komɨ gwɨnyaatɨ maaritatɨ numwaasawɨhiyaapɨ gandaase. Gaatihɨ kiya nuwɨ Koai winjawaayopo. \v 14 Jisaasiho isɨhiya koaisawɨ maasɨtɨtaatɨwunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha awusaitaatɨwɨ gaata numwaasawɨhiya 12 kaiwɨ ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiyaare. Isɨ kiyai Jisaasiho ambɨpatɨ wɨtɨ asɨpatɨ satatɨ, “aposerɨhiyaate,” unda ambɨhundataase.\f + \fr 3:14 \ft Satɨ ambitɨ aposerɨhiyaate undindɨmandamɨ tanyaaha siyate, “Nɨnɨ otɨpɨpatɨ kiyonɨhɨ nisonɨwɨ nepɨ kiyohɨpatɨ sawanaatɨ kaitaatɨwɨ nandisoaasataayo,” undatɨ ambɨhundataase.\f* \v 15 Amɨ ko kiyai itɨpɨho maipɨhapa isɨhiyaamɨhetapɨ nemaitaatɨwɨ watɨpɨhandɨ numwɨtandɨ gaatatɨ numwaataise. \v 16 Iyataatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiya ikwɨrɨ maindɨmwɨtihɨ amɨ auhɨramɨ yahurɨtahiya 12 kaiwɨhiyai namɨhainjawɨhiyaamɨ ambɨpatɨ kɨmate: Wo Saimonɨhoe. Amɨ koai Jisaasiho ambɨpatɨ wɨtɨ Pita unda nusoaasataise. \v 17 Aihɨ amɨ wurɨ Jemɨsiyɨ Joniye. Surɨ Sepetihomɨ mwaahure. Amɨ kuri Jisaasiho ambɨpatɨ wɨtɨ Boaanesesihuraahe undatɨ ambɨhundataase. Satɨ ambitamɨ tanyaaha “asoaahaamataimɨhuraahe,” undataase. \v 18 Aihɨ amɨ usa kɨmiyaare: Endɨruho Piripɨho Batɨromiyuho Matiyuho Tomaasiho Arɨpiyaasihomɨ mwaaho Jemɨsiho Taatiyaasiho Saimonɨho isɨhiya Jerotɨhiyaamɨhotihɨ, \v 19 amɨ Judaasiho aunahɨpatɨ Kariyotɨhandaahapɨhotihɨ siyaare. Judaasiho so Jisaasihoai ipotɨhura komɨ tiworisaamɨ ikwɨraatɨmasɨhore. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Jisaasihopɨ Berɨsepurɨhomɨ Watɨpɨhanda Otɨpɨpatɨ Kiyataise Tohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 12:24-32; Rukɨho 11:14-23, 12:10) \p \v 20 Aihɨ Jisaasiho kaundatɨ kiyamapɨ aŋaaŋɨ nandaasɨhɨ amɨ isɨhiya taahiyɨhiya waatɨ ahoyanɨhauhɨ Jisaasihounɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaunɨ nandapa nandaatɨwɨhandɨ owe. \v 21 Aihɨ Jisaasihopɨ isɨhiya satɨwɨ, “Ko nandapa wɨndɨ nandandɨhandɨ owetauhɨ,” amɨ komɨ saingoya sanaapwɨsa amɨ sanaatɨ atisawaayopo. Saiwɨ atisawaawɨ, “Ko naharisataise,” tɨwɨ gwɨnyaapɨ koai numwaitaatɨwɨ nowaayopo. \p \v 22 Aihɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya Jerusaremɨhandaahapɨ napɨwɨ Jisaasihopɨ satawaatopo. “Kɨmo utaamo Berɨsepurɨho Bwaasɨrɨhɨrisahore. Iyatɨ Berɨsepurɨho itɨpɨho maipɨhapaamɨ mɨtɨhomɨ watɨpɨhanda Jisaasiho itɨpɨho maipɨhapai nemataise,” tawaatopo. \v 23 Satauhɨ amɨ Jisaasiho isɨhiyai numwaatɨ netɨ ahoyatɨ pɨwɨha netɨ sɨwipatɨ sɨtorihandɨ nepemaahɨwatɨ kataunjataise. Iyatɨ saundataase, “Bwaasɨrɨhɨrɨ amɨ Bwaasɨrɨhɨri napitiyatɨ nemaitaise? \v 24 Iyataatɨ amɨ isɨhiya yapɨpatɨ naasaipitaahapɨhiya tunnawaawaahɨ baiwɨ wɨndɨ bɨmimɨtaapo. \v 25 Iyataatɨ amɨ wusasɨ nususasɨ sawusasɨ tunnawaawaahɨ tunnɨwɨ natapaatɨwɨ wɨndɨ nga bɨmimɨtaapo. \v 26 Iyataatɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ wihɨwihoaaŋɨ natapaatatesi sawandɨrɨ tunnataataahɨ wɨndɨ andɨtɨmitɨtaise. Andɨtɨmitatɨ netɨ nopɨsasɨnatɨ owetɨtaise. \p \v 27 “Iyataatɨ utaaho wo watɨpɨhomɨ aŋaaŋɨ amɨ utaaho wo topɨtaata nandaatɨ ikɨpɨpa ikona namaitaise. Owetɨtaise. Nehɨ jɨhɨ aŋaaŋamɨ satɨhoai anɨtisa wɨrɨhɨra wɨsasatɨ ahiyatosataahɨ nga komɨhapa ikona naitaise. \p \v 28 “Nɨnɨ kɨmandɨ akɨtɨnɨhɨ sangi kasatɨtaano maipɨhaiwa nahatewa isɨhiya katɨwɨ kiyohɨwaiwa Autaahaatɨho nga nemwaitaise. \v 29 O amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaahopɨ maipɨhaiwa katɨwɨ sisɨpɨtawaawaahɨ sandɨ kiya sisɨpɨtotɨhandɨ Autaahaatɨho wɨndɨ nemaamahonɨhɨ kandɨnɨhɨ ahotɨtaise,” undataase. \v 30 Jisaasiho sata kaundindɨmandɨ isɨhiya usa kopɨ itɨpɨho maipɨhoaisahore tauhɨ kandapunje. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihomɨ Sanaatɨ Saingoya Akɨyɨhiyaapɨhaare \r (Matiyuho 12:46-50; Rukɨho 8:19-21) \p \v 31 Aihɨ Jisaasihomɨ sanaatunɨ amɨ saingoya sanaapwɨsaunɨ napɨwɨ ipaahaapɨ bitotawa Jisaasihopɨ noaipasi nasane tɨwɨ pɨwɨha nusoaasawaayopo. \v 32 Iyauhɨ isɨhiya taahiyɨhiya Jisaasihoaisawɨ maasɨ mɨhatɨhɨ aŋɨtɨtɨhɨ koai otaatemapɨ bindawa saundawaatopo. “Kinyɨ kɨnaatɨ kwɨnyɨhoya kɨnaapwɨsa kɨmiya ipaahaapɨ bitotawa kinyapɨ taawɨ gaatawaayopo,” undawaatopo. \p \v 33 Saundauhɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Nisɨ naatɨ nisɨ nɨhoaarɨsa naapwɨrisa diye?” undataase. \v 34 Saundatosa kaaŋɨ aŋaaŋɨ maasɨ Jisaasiho sawɨhoaisawɨ bimohiyɨhiyai winjataise. Iwinjatataatɨ saundataase. “Kɨmiya nisɨ niya nisɨ nɨhoaarɨsa amɨ nisɨ naapwɨrise. \v 35 Isɨhiya Autaahaatɨho maaritatɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ japepihɨrohiyɨhiya siyaahɨhɨ tɨtɨhɨ nisɨhiya akɨyɨhiya nisɨ nɨhoaarɨsa amɨ nisɨ naapwɨrisa amɨ nisɨ naatɨ siyaare,” undataase. \c 4 \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Wo Nandapaamɨ Kwɨtaaho Osaataatɨ Tɨwɨhaasɨhopɨ Sɨwipatɨ Namɨhanahaare \r (Matiyuho 13:1-9; Rukɨho 8:4-8) \p \v 1 Jisaasiho jahɨra namasatɨ durɨhɨrɨ Garirihandainɨ isɨhiyai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kataunjataise. Aihɨ isɨhiya apɨpaahɨ wɨrɨsandɨhandɨ komɨhinɨ ahoyanɨhauhɨ amɨ ko wo kopuhoaasɨnɨ yamwaatɨ durɨhɨraatɨhɨ detɨ aripatamɨhinɨ bindataise. Aihɨ isɨhiya durɨhɨrainɨ detɨ aripataatɨhɨ bindawaayopo. \v 2 Jisaasiho kiyai pɨwɨha sɨwipatɨ nepemaahɨwa taahɨwaiwa kataunjataise. Iyatɨ ko saundataase. \v 3 “Atiwɨse. Utaaho wo komɨ osaataatɨ nandapaamɨ kwɨtaaho tɨwɨhaitandɨ netɨ isɨsi notaise. \v 4 Isɨsi notɨ kwɨtaaho osaataatɨ tɨwɨhaataise. Tɨwɨhaasɨhɨ nandapaamɨ kwɨtaaho wapa daihɨra tɨmahiyataise. Tɨmɨhaihɨ koho nasatɨ netɨ nanataise. \v 5 Aihɨ amɨ wapa kwɨtaaho nawɨhetɨ autaahɨ yapɨhonya yahonyaahɨ ahotihɨhapɨhɨ tɨmahiyataise. Siyatɨ yapɨhonya tiwatɨhaatɨ yahonyaahɨhɨ ahotihɨhapɨhɨ tɨmahiyataatɨ amɨ yapɨpatɨ nehɨ yaataatɨndaatɨ ketɨ kuraanɨhɨ nutataise. \v 6 Nutatɨ taatɨ sanaihɨ ipɨho ipɨndaatɨ nawɨhetisɨ tɨhihɨ tambatɨhɨrɨ baahɨ namotaatɨ awaipɨndaise. \v 7 Aihɨ amɨ wapa kwɨtaaho anɨpɨho kaarɨha mwɨtoaipataatɨhɨ tɨmahiyataise. Aihɨ anɨpɨho kaarɨha mwɨtoaipatɨ waatɨ nawataatɨ nandapaamɨ kwɨtaaho nutisɨhoai netɨ namaasatɨ itaatihɨ gɨpwɨpwitatɨ nehaayataise. Siyataatɨ kapa nandapa biyatɨ nga nawatɨ amɨ nandapa yandɨpɨho wɨndɨ namingose. Owetise. \v 8 Aihɨ amɨ isapɨpa kwɨtaaho wapa yapɨpatɨ gaahata tɨmɨhaimbɨpa nga nutatɨ nga saniyatɨ gwɨnyanatɨ yandɨpɨho akoho ningotaise. Siyatɨ nga nawasɨpɨpaamɨ wapa pɨhɨtatɨ 30 kiyatɨ nandapa yandɨpɨho ningotaise. Aihɨ amɨ yandɨpɨho wapa nandapa pɨhɨtatɨ 60 kiyatɨ ningotaise. Aihɨ amɨ wapa pɨhɨtatɨ 100 kiyatɨ ningotaise.” \v 9 Aihɨ amɨ Jisaasiho satatosatɨ isɨhiya koai atɨwinjatohiyɨhiyai saundataase. “Sahɨ nisɨ pɨwɨha atɨnisohiyɨhiyaatɨ pɨwɨha sa sahɨ baiwɨ atiwɨ nepise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Pɨwɨha Sɨwipatɨ Namɨhanatɨ Katisɨhaapɨ Sandapɨ Kato Undindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 13:10-17; Rukɨho 8:9-10) \p \v 10 Ipotɨ wura Jisaasiho nehɨ sawahohɨhɨ bimihɨ komɨ aposerɨhiya 12 kaiwɨhiyaatihɨ amɨ isɨhiya usa detɨ komɨhinɨtohiyɨhiyaatihɨ nuwɨ Jisaasihoai satɨwɨ nunjenawaayopo. “Kɨnyɨ sɨwipatɨ nepemaipɨ kanyatingɨhaamɨ tanyaaha ausaapɨ kanyate?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 11 Aihɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Sangisaahɨ Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai iwinjatindɨhandapɨ noaasandimbɨpa aimɨ netɨ nasisa gisunyaasɨhɨ sahɨ aimɨ mmonɨwɨ nehopo. Amɨ isɨhiya ipaahaapɨhiyaahɨ pɨwɨha nahatewa nehɨ sɨwipatɨ nepemaipɨhaiwaahɨhɨ atisawaayopo. \v 12 Amɨ sandɨ tanyaaha siyate: \q1 ‘Kiya nisapɨ pɨhɨtɨwɨ jambɨwɨ wɨndɨ akɨpɨpa mmonɨwɨ namaitaatɨwo. Aiwɨ kiya atiwɨ pɨhɨtɨwɨ atimbɨwɨ amɨ akɨpɨpa wɨndɨ gɨmaawunyaata namusesapatɨtando. Amɨ kiya nga mmonɨwɨ nepɨ amɨ gɨwunyaatatɨ nusesɨpatonɨhɨ nisenda japɨhɨ nepemaitɨwɨ napisaihɨ nɨnɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa nemwatɨpane,’ ndɨ pɨwɨha sɨwipatɨ namɨhandɨ kandaato,” \rq Aisaiyaaho 6:9-10\rq* \m undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Utaaho Wo Isapɨpa Kwɨtaaho Tɨwɨhaasɨhopɨ Sɨwipatɨ Namɨhanatɨ Katisɨha Nesɨpatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 13:18-23; Rukɨho 8:11-15) \p \v 13 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Pɨwɨha nepemaitɨ sɨwipatɨ namɨhandɨ kasatohɨmaapɨ sangi gɨmaasunyainjo? Gɨmaasunyaatonaahɨ amɨ nɨnɨ pɨwɨha sɨwipatɨ namɨhandɨ kasatohɨwaiwa nahatewa napitiyatɨ gɨsunyaatɨtaise? \v 14 Utaaso isapɨpa kwɨtaaho tɨwɨhaaso so siyatɨ utaaho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ isapɨpa kwɨtaahomatiyatɨ tɨwɨhaatɨ yamasɨhore. \v 15 Isapɨpa kwɨtaaho daihɨra tɨmɨhaihɨ koho netɨ nainjɨtɨmandɨ sandɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ ahiyauhɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ ketɨ kuraanɨhɨ nasatɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ yamatosisɨha nemasɨtɨhandapɨ namɨhanahaare. \v 16 Amɨ isɨhiya usa isapɨpa kwɨtaaho nawɨhetɨ yapɨhonya nehɨ yaataatɨ yahonya ahotihɨhapɨhɨ tɨmɨhaisɨhomataiwɨhiye. Kiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kiyai katɨwunjohɨha ketɨ maaritɨwɨ atiwɨ nepɨ isɨwatawaayopo. \v 17 Nepɨ isɨwatawaahandɨ kandɨ ka pɨwɨha kiya atiwɨ nehotɨha kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ pɨwɨha dahopetɨ gaamatɨ baahɨ kiyai wɨndɨ namusese. Aihɨ kiya pɨwɨha ka nehɨ masɨhonjapɨ isɨwatawaayopo. Aihɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ pohipaiwɨhiya kiyai nepɨ urɨpatitaatɨwɨ itɨhundɨwɨ tiwauhɨ yaiwɨ ketɨ kuraanɨhɨ pɨwɨha namawaayopo. \v 18 Amɨ isɨhiya usa isapɨpa kwɨtaaho anɨpɨho kaarɨha mwɨtaipataatɨhɨ tɨmɨhaihɨ anɨpɨho kaarɨha netɨ itaatihɨ wɨndɨ nga gɨmunyana gɨpwɨpwitatɨ nehaisɨhomataiwɨhiye. Siya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiya kiyai katɨwunjohɨha atiwɨ newaayopo. \v 19 Siya atiwɨ newaahandɨ kandɨ kiya mambɨhaiwa kiya baiwɨ nga bimɨtaatɨwɨhaiwaapɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapenɨhotɨhandɨ amɨ nawɨho ikɨpɨpa nepɨ ahoyotɨhandɨ amɨ wiwa wiwa nehɨ maipɨhaiwaapaahɨhɨ maarɨho nusoaasawɨmahohɨtɨhandɨ tisaitatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhai netɨ itaatisataise. Aihɨ ka pɨwɨha kiyaamɨ pɨwɨha dahopa bimohɨrɨhɨretapɨ isapɨpa kwɨtaahomatiyatɨ gwɨnyanatɨ akɨpɨpa yandɨpɨho nandapa wɨndɨ nimaatatɨ namingose. \v 20 Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa isapɨpa yandɨpɨho yapɨpatɨ gaahata tɨmahiyatɨ biya nga nuta saniya akɨpɨpa ahotatɨ ningosɨpatamataiwɨhiye. Siya isiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kiyai katɨwunjohɨha atiwɨ nepɨ anɨtiwɨ isɨwatohiyɨhiye. Isɨ kiya pɨwɨha atisohɨhaamɨ nandapa akɨpɨpa kiyaamɨhetapɨ noaipataise. Usaamɨhetapɨ nandapa akɨpɨpa pɨhɨtatɨ 30 kiyatɨ ningotaise. Aihɨ amɨ usaamɨhetapɨ pɨhɨtatɨ 60 kiyatɨ ningotaise. Aihɨ amɨ usaamɨhetapɨ pɨhɨtatɨ 100 kiyatɨ ningotaise,” undatɨ Jisaasiho kiyai tanyaaha nesɨpa ausaatɨ kaundataase.\f + \fr 4:20 \ft Pɨwɨha kɨmaamɨ tanyaaha siyate: Isɨhiya Jisaasihoai nunyanɨwɨ komɨhiyaimatohiyɨhiya isɨhiya usa Jisaasihomɨhiyaimatɨtaatɨwɨhiyai kiyaamɨ pɨwɨha dahopa bimohɨrɨhɨretapɨ numwaawaawaahɨ sandɨ nandapa akɨpɨpa yandɨpɨho ningopɨ namoyaawaayopo.\f* \s1 Kɨma Pɨwɨma Norɨhɨrɨ Asatɨpatɨ (Ramɨhandɨ) Tɨpopɨ Yutɨhɨraatɨhɨ Noaasotɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 8:16-18) \p \v 21 Aihɨ amɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Utaaho wo norɨhɨrɨ asatɨpatɨ (ramɨhandɨ) tɨpotɨ yutɨhɨraatɨhɨ napapɨhatɨ noaasatɨ ahaitaiso? Owetɨtaise. Ko wɨndɨ siyatɨ kamaitaise. Ko tɨpotɨ autaahiwatɨ aupwɨpɨhɨ ahaitaise. \v 22 Siyatɨ tɨpotɨ autaahihonɨhɨ wapa nahataapa asɨhatindɨtɨhɨ noaasandimbɨpa ausaimanɨtaise. Iyonɨhɨ amɨ wapa noaasandimbɨpa ausaimanɨnɨhonɨhɨ isɨhiya mmondaapo. \v 23 Sahɨ isɨhiyaatɨ nɨngi nga atɨnisohiyɨhiyaatɨ baiwɨ atiwɨ nepɨse,” undataase. \p \v 24 Saundatosa amɨ Jisaasiho pɨwɨha wa kiyai saundataase. “Pɨwɨha wanɨ nɨnɨ kasatonɨhɨ atisohɨmaapɨ sahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse. Sahɨ isɨhiya usaisɨ wapa nunyohɨrɨhɨrɨ kɨretɨ japepihɨratɨ Autaahaatɨho amɨ sangi nasamɨtaise. Nasanyatɨ amɨ waatɨ pɨhɨtatɨ tɨsaahɨwatɨ nasamɨtaise. \v 25 Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨhaiwa waatɨ nga mmonɨwɨ nehohiyɨhiyai Autaahaatɨho amɨ waatɨ pɨhɨtatɨ kiyai numwɨtaise. Amɨ usa Autaahaatɨhomɨhaiwa wɨndɨ waatɨ nga mmonɨwɨ namehohiyɨhiyai amɨ nehɨ masɨhonya kiya mmonɨwɨ nepɨ gwɨnyaahonyonya kiyaamɨhetapɨ ko nemaitaise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isapɨpa Kwɨtaaho Nawasɨtɨhandapɨ Jisaasiho Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 26 Jisaasiho sata kaunda owematosa amɨ pɨwɨha wa namɨhanaha kiyai saundataase. “Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai iwinjatindɨhandɨ siyate. Utaaho wo isapɨpa kwɨtaaho yapɨpataatɨhɨ niyaamatɨ tɨwɨhaasɨhomatiyahande. \v 27 Tɨwɨhaatosatɨ apatɨhɨ amɨ otapɨhaatɨ nanɨhiyatɨ utaaho nanotɨ nepatɨ daaya bindataatɨ isapɨpa kwɨtaaho ko tɨwɨhaasɨhopɨ napitiya nutatɨ gwɨnyanatɨ nandapa akɨpɨpa ningotɨ ahotise tatɨ wɨndɨ mmonatɨ gɨmunyaase. \v 28 Yapɨpatamɨhandɨsɨ yapɨpatɨ sawandɨpɨ waapoho atɨpatɨ numwihɨ isapɨpa nutatɨ nawataise. Iyatɨ yanisa saniyatɨ kwɨtaaya nandawisa nandapa akɨpɨpa yandɨpɨho ningotɨ ahondaise. \v 29 Iyatɨ nandapa akɨpɨpa akuraahaihɨ kapa kɨpwɨtaatɨwɨ tɨmetihɨhura mba niyaamatɨ tɨwɨhaasɨho namatanaatɨ netɨ kanaata tisatatɨ kɨpotaise,” undatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nandapaamɨ Kwɨtaaho Maasɨtetɨhandapɨ Jisaasiho Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 13:31-32; Rukɨho 13:18-19) \p \v 30 Jisaasiho sata kaundatosa amɨ wa saundataase. “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bindata komɨ kaindɨhandapɨ napitiya namɨhanaatɨ katɨtɨhaawe? Nyahɨ Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai wɨnjatindɨhandapɨ sɨwipatɨ maahɨwɨtɨ namɨhana nepemahɨwa katɨtɨhaawe? \v 31 Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai iwinjatindɨhandɨ nandapa isapɨpaamɨ kwɨtaaho apɨpaahɨ turɨkaarehonjɨ maasɨtetɨhandamatiyahande. Iyataatɨ maasɨtetɨhandamɨ kwɨtaaho apɨpaahɨ turɨkaarehonjɨ osaataatɨ yamapɨ tɨwɨhaawaayopo. \v 32 Tɨwɨhaahauhɨ ko kwɨtaaho nutatɨ nawatɨ amɨ osaataatamɨ wapa ipɨ yandɨpɨho kwɨtaaho yamahohɨpɨpai nusatipɨhaatɨ ketɨ gwɨnyana saniya apɨpaahɨ awaipatɨtatɨ amɨ katɨ isɨtɨtɨ saatɨtɨpiyataise. Amɨ katamɨ isɨtɨtɨ saatɨtɨhoetɨ koho ainjɨhɨpɨpa nasatɨ nga katɨhɨ sɨhwihatɨhɨ itɨha itaayatɨ bimɨtaise,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Pɨwɨha Namɨhana Nepemaahɨwɨhaiwaahɨhɨ Kataunjindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 13:34-35) \p \v 33 Jisaasiho pɨwɨha saiwaamatiyahaiwa pɨhɨtatɨ sɨwipatɨ namɨhana nepemaahɨwa isɨ wɨrɨsandɨhiyai kiya nga mmonɨwɨ nepɨ gwɨnyaitɨwɨhamwaaŋɨ kataunjataise. \v 34 Ko siyatɨ nasisoaarɨ pɨwɨha sɨwipatɨ nepemahɨwa namɨhana kataunjataise. Iyataahandɨ kandɨ amɨ kounɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya koai nɨwipinjohiyɨhiyaunɨ nehɨ sawanaahɨ bindawaahura kaiwa pɨwɨha nepemaahɨwa namɨhana katiwaiwaamɨ tanyaaha nesɨpatɨ iwinjapwaatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Durɨhɨraatɨhɨ Itɨnambɨtɨhɨrɨ Awaindɨ Waatɨ Tiwayaasɨhɨ Jisaasiho Kɨri Yatɨhite Undindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:23-27; Rukɨho 8:22-25) \p \v 35 Jisaasiho saiwa pɨwɨha kataunjamapɨ sura asisɨha napandosura koai nɨwipinjohiyɨhiya otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Durɨhɨramɨ mɨhihɨnapɨ kopuhotɨ nutɨhaawo,” undataase. \v 36 Sata nutɨhaawo undihɨ kiya atiwɨ kopuho Jisaasiho aimɨ bimisɨhotɨ naapwaatawaayopo. Naapwaatɨwɨ kapɨhɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhiyai namasi Jisaasihoaisawɨ nowaayopo. Niyauhɨ amɨ kopuho wiwaisangi maasɨ kiyaisa notaise. \v 37 Saiwɨ taawɨ niyauhɨ mbɨpa watɨpɨhapa durɨhɨraatɨhɨ dotaise. Iyatɨ durɨhɨri netɨ ahoyatɨ tiwayaasɨhɨ amɨ nausɨha kopuhomɨ bopininɨ tiwayaatɨ naweta amɨ mɨhatɨhɨ kopuhoaatɨhɨ waapɨhaatɨ nandaatɨ tisaitataise. \v 38 Aihɨ sura Jisaasiho kopuhomɨ ahosɨhopɨ dawaapɨpɨhɨ yutɨhɨrɨ (kusinɨhandɨ) mɨtaapaitaatɨwɨhɨrɨ mɨtaapa nanotondaise. Siyatɨ nanototihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya owetɨtɨhaahatɨ kendaisɨ waapoho nanaatɨ nawatisaanɨpanɨ kɨnyɨ nyangi nyasonɨpɨ gɨnyunyaapaino?” undawaatopo. \v 39 Saiwɨ Jisaasihoai ahowimɨhauhɨ ko nepatɨ mbɨpaisunɨ durɨhɨrisunɨ itɨhunda saundataase. “Mbɨpaaraŋe mbɨmwaapɨ bɨpi namɨhaape. Amɨ durɨhɨrangisangi waatɨ tɨmipiyaapɨ bɨpi yatɨhitɨpɨ ahomaimbɨ nimande,” undataase. Sata Jisaasiho kaundihɨ mbɨpaunɨ durɨhɨrunɨ yatɨhitatɨ owendaise. \v 40 Aihɨ ko koai nɨwipinjohiyɨhiya otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Sahɨ napindapɨ yayopo. Nisapɨ sahɨ wɨndɨ gɨmaanunyaahowo?” undataase. \v 41 Aihɨ kiya sandɨ mmonawaawɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ yaiwɨ sawana sanawaatopo. “Utaamo kɨmo napitetahondaatɨtindɨho amɨ mbɨpa itɨpɨho itɨpinjɨtɨhandunɨ durɨhɨrɨ tiwayaasɨtɨhandunɨ komɨ pɨwɨha atɨwisatɨ bɨpi ketɨ owendaiso?” nnawaatopo. \c 5 \s1 Kɨma Pɨwɨma Itɨpɨho Maipɨhapa Utaaho Womɨhetɨ Bimihɨhapai Jisaasiho Nemasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:28-34; Rukɨho 8:26-39) \p \v 1 Aihɨ kiya Jisaasihotihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaatihɨ saiwɨ durɨhɨrɨ Garirihandɨ nahaitɨwɨ mɨhihɨnɨ nuwɨ yapɨpatɨ amɨ aunahɨpatɨ taunɨhandɨ Geraasahiyaamɨhata noaipawaayopo. \v 2 Notɨwɨ Jisaasiho kopuho aimɨ namasi taatɨ naihɨ ketɨ utaaho wo itɨpɨho maipɨhapa bimoho Jisaasihoai iwinjatosatɨ napihɨ nutanamaise. So utaaso itapɨpa ahiyohɨpɨpɨhɨ jomaahɨpatɨ nawɨhaatɨhɨ nanotɨ bimainjaho katɨhɨ nasisoaarɨ bisotimbɨpɨhɨ jomaahɨpataatɨhapɨ noaipasi nasataise. \v 3 So utaaso itɨpɨho maipɨhapaisaho nahatewetɨ itapɨpa ahiyohɨpɨpɨhɨ jomaahɨpataatɨhɨ nanotɨ bisondaahore. Iyataatɨ isɨhiyaisangi ipipatɨ gwɨhɨrɨ watɨpɨhapaaraahisangi wɨndɨ andɨtitɨwɨ wɨmisasawɨhore. \v 4 Isɨhiya ipipatɨ gwɨhɨra anɨtiwɨ wɨsasawɨ ahiyauhisangi nehɨ bɨpi nainjaatɨ ahiyamɨ nahatewetɨ konɨhɨ notoaatihɨ isɨhiya andɨtitɨtaatɨwɨhandɨ owetihɨ kaimbɨwɨ namɨhaahauhɨhore. \v 5 Iyataatɨ apatɨhɨ otapɨhaatɨ jomaahɨpatɨ itapɨpa ahiyohɨwaiwaatɨhɨ nanda noaipa sisɨho sɨhoaarɨhɨrɨ gaamatɨ konyahata nawɨhaara sawaho tunna namautahore. \p \v 6 Isɨ ko jata Jisaasiho kaanɨhɨ wonjɨ taatɨ napihɨ ketɨ ŋuhɨti niyatɨ Jisaasihomɨ utatototɨ tɨmahiyatɨ komɨ atotɨpatɨ Jisaasihomɨ auhɨraapɨhɨ detɨ atotɨpɨwesatɨ bindataise. \v 7 Atotɨpɨwesatɨ bindataatɨ Jisaasihoai waatɨ kaahaata saundataase. “Jisaasihoŋe, Autaahaatɨho nahatewai ipatisamatɨ autaahɨ yamɨhapataatɨhɨ bimisɨhomɨ Mwaahoŋe, kɨnyɨ nɨngi napitɨnitaape? Nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpataahɨ watɨpɨndɨ waatɨ kahɨtataatonɨ kɨnyɨ nɨngisɨ yaasɨhandɨ wɨndɨ namaaninye,” undataase. \v 8 Itɨpɨho maipɨho sata kaundindɨmandɨ Jisaasiho amɨ aimɨ saundatɨ, “Kɨnyɨ itɨpɨhoŋɨ maipɨhoŋe, utaamo kɨmoai namasi noaipasi numwe,” undatɨ kaundihɨ kandapɨse. \v 9 Aihɨ Jisaasiho koai saundatɨ, “Kinyɨ ambɨpatɨ napimahoŋe?” undatɨ nunjenataise. Nunjesɨhɨ ko saundataase. “Nisɨ ambɨpatɨ Taahɨhonɨne. Sandɨ Taahɨhonɨne hɨtohɨtɨmandɨ amɨ itɨpɨ maipɨhiyaanɨ taahiyɨhiyaanɨnɨ bindɨhaawɨhɨto,” undataase. \v 10 Iyatɨ itɨpɨho maipɨhapa Jisaasihoai saundɨwɨ, “Nyahɨ kɨmbɨhɨ bimɨtɨhaawiyonɨ nepɨ natɨpɨnyoaasɨtainɨ, owe,” undɨwɨ kaundawaatopo. \p \v 11 Aihɨ kapɨhɨ maasapɨho taahɨho sisɨhonjamɨhinɨ detɨ bitotawaayopo. \v 12 Aihɨ itɨpɨho maipɨhapa Jisaasihoai waatɨ kaahaatɨwɨ saundawaatopo. “Jisaasihoŋe, nyahɨ nowa kɨmaiwa maasapɨmaiwaamɨhetɨ nandaitaanɨ nepɨ natɨpɨnyoaase,” undawaatopo. \v 13 Satɨwɨ itɨpɨ maipɨhatɨma kaundauhɨ amɨ Jisaasiho, “gaasɨ nuwɨ maasapɨho soetɨ nandaapɨse,” undataase. Satatɨ kaundihɨ itɨpɨ maipɨhatɨma utaahomɨhetapɨ noaipasi nuwɨ maasapɨhoetɨ nandaawaayopo. Nandaahauhɨ maasapɨho so taahɨho ambɨpatɨ owehandisɨ 2,000 kiyaho nahato mɨhetapɨ ŋuhɨti notɨ mɨhopɨ durɨhɨraatɨhɨ nahandɨ witamataise. Siyatɨ nahato 2,000 kiyaho durɨhɨraatɨhɨ witatɨ waapoho nanatɨ nahato konɨhɨ napomataise. \p \v 14 Aihɨ isɨhiya maasapɨho yamanɨwɨ jaawɨ bitohohiyɨhiya sandɨ mmonɨwɨmapɨ ŋuhɨti nuwɨ isɨhiya osaataatɨ bitohohiyɨhiyaisunɨ amɨ aunahɨpata bimohiyɨhiyaisunɨ kaundɨwɨ gaamawaayopo. Aihɨ isɨhiya kiyaamɨ pɨwɨha atiwɨmapɨ mmondaatɨwɨ ŋuhɨti nasawaayopo. \v 15 Kiya ŋuhɨti napɨwɨ mmonawa utaaho itɨpɨho maipɨhapa komɨhetɨ bimihɨ konyahɨta naharisa daayatoaatisɨho naharindɨhandɨ owetatɨ komɨ amɨtɨha biyatɨ iwinjapwaatihɨ nanɨhiyatɨ utɨ apotina nanɨhiya bimihɨ napɨwɨ usonawaayopo. Kiya koai saiwɨ usonawaawɨ aungwohandɨ waatɨ yayawaayopo. \v 16 Aihɨ kiya utaaho itɨpɨho maipɨhapaisaho Jisaasiho tɨtɨhemwasɨhoaisunɨ amɨ maasapɨho nahato durɨhɨraatɨhɨ witatɨ waapoho nanatɨ napwindɨhandunɨ mmonɨwɨ pɨwɨha nesi nuwɨ isɨhiya nahatiyai kaundɨwɨ gaamawaayopo. \v 17 Aihɨ kiya saiwa atiwɨ mmonawaawɨ Jisaasihoai kiya namasawɨ saundawaatopo. “Kɨnyɨ nyamɨ yapɨpatɨ kɨmatɨ namasi wapɨhapɨ ketɨ kɨmɨkuraanɨhɨ dosisɨ numwe,” undawaatopo. \p \v 18 Jisaasiho aimɨ japɨhɨ nutandɨ kopuhotɨ nasaamasɨhɨ amɨ utaaho itɨpɨho maipɨhaiwa komɨhetɨ bimihɨ tɨtɨhemwasɨho Jisaasihoai nunjenatɨ saundataase. “Nɨnɨ gisatɨ maasɨ nutaanɨ kɨnyɨ gaare nde?” undatɨ nunjenataise. \v 19 Sata ko nunjesɨhɨ Jisaasihomɨha wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Kɨnyɨ nɨngisapɨ wɨndɨ namutaise. Owe. Isɨ nehɨ kinyɨ aŋɨpɨpɨhapɨ numwe. Numbwɨ amɨ kɨnyɨ kɨwahonyɨhiya nahatiyai Awaisɨho gisɨ gɨtatamanɨtandɨ maarɨho wɨhiwatɨ amɨ gaahatɨ kahisatɨ amɨ itɨpɨho maipɨhapa kinyɨhetapɨ nemasɨtɨhandapɨ pɨwɨha ausaapɨ kaunde,” undataase. \v 20 Sata Jisaasiho kaundihɨ ko ketɨ kuraanɨhɨ kapɨhɨ namasi notɨ aunahɨpa wɨtɨ katamɨ ambɨpatɨ aunahɨpa awaipatɨ taunɨhandɨ Dekaporisihandɨ Ikwɨmaitɨmohata noaipataise. Sapɨhɨ noaipatɨ ko satatɨ, “Jisaasiho itɨpɨho maipɨhapa nisɨhetɨ bimimbɨpa nenɨmasɨhɨ nɨnɨ noaipatɨ wanɨ gaahonɨne,” undatɨ komɨhiyai pɨwɨha ausaatɨ kaundataase. Kaundihɨ isɨhiya komɨ pɨwɨha atisawaawɨ ese tɨwɨ maarɨho owetihɨ yaiwɨmapɨ aatɨmawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jairaasihomɨ Metɨhaatɨ Aimɨ Napomasɨhaati Jisaasiho Japɨhɨ Ahowimatɨ Amɨ Apopaatɨ Waatɨ Komɨ Apotɨhɨrɨ Iwisɨhɨ Kaatamɨ Timbɨpa Owetindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 9:18-26; Rukɨho 8:40-56) \p \v 21 Aihɨ Jisaasiho japɨhɨ kopuho nesi Garirihɨrɨ durɨhɨraatɨhɨ nahaita mɨhihɨnɨ notataise. Notatɨ durɨhɨrainɨ aripataatɨhɨ bitosɨhɨ isɨhiya koai iwinjaposawɨ taahiyɨhiya koaapɨhɨ napɨwɨ koai otaatemapɨ ahoyanawaayopo. \v 22 Aihɨ sura utaaho wo Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ ahoyanohaaŋaaŋɨ jatisɨho komɨ ambɨpatɨ Jairaasiho Jisaasihoai usonatosatɨ notɨ komɨ utatototɨ tɨmahiya ahondaise. Tɨmahiyatɨ Jisaasihomɨ auhɨraapɨhɨ ko atotɨpɨwesataise. \v 23 Tɨmahiya atotɨpɨwesatɨ ahondaatɨ Jisaasihoai gousetɨ saundatɨ nunjenataise. “Nisɨ maasɨhaama metɨhaatɨ aimɨ napwɨtandɨ detɨsɨ amɨ kɨnyɨ kinyɨ ikwɨrɨ kaati ahɨwitaapɨ namme. Ahɨwisamɨhɨ kaatɨ japɨhɨ nepatɨ nga bimɨtando,” undataase. \v 24 Sata Jairaasiho kaundatɨ nunjesɨhɨ amɨ Jisaasiho komɨ nunjesɨha atɨwisatɨ koaisatɨ maasɨ komɨ aŋɨpɨpɨhapɨ notaise. Siyatɨ koaisatɨ maasɨ naihɨ isɨhiya taahiyɨhiya wɨrɨsandiwɨ komɨhinɨ numwɨhatɨwɨ nowaayopo. \v 25 Aihɨ kiyaamɨ otɨhatɨhapɨ apopaatɨ waatɨ kɨnaungwɨha pɨhɨtatɨ 12 kiyahaiwetɨ jɨtɨmainjɨhaatɨ kiyaisatɨ maasɨ notaise. \v 26 Saatɨ apopaatɨ dokɨtaahiya taahiyɨhiyai iwinjasɨhɨ kiya kaati yaawɨhandɨ pɨhɨtɨwɨ nunyauhɨ nenjɨhaate. Iyatɨ kaatamɨ nawɨho aungwohandɨ kiyai nunyainjɨhaate. Iyataahandɨ kandɨ wɨndɨ gaamausetatɨ daahɨ maipɨtatɨ jɨtɨmainjɨhaate. \v 27 Siyatɨ jɨtɨmatɨ ketinjɨhaatisɨ Jisaasiho kaiwaiwaapɨ atisataatɨ koenda nasataise. Nasatɨ Jisaasihomɨ ipotɨ dawaataatɨ notaatɨ Jisaasiho apotɨhɨrɨ nipata niyosɨrɨhɨrɨ isɨwataise. \v 28 Kaatɨ Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ isɨwatɨ numwɨhatindɨmandɨ kaatɨ siyatɨ gwɨnyaataate. “Nɨnɨ Jisaasiho apotɨhɨrɨ niyotɨ nipaatirɨhɨrɨ numwɨhatɨtɨ amɨ iwisanɨhisangi nisɨ timbɨpa jɨtɨmatoaasohɨtɨhandɨ nga owetɨtaise,” tatɨ andɨtitatɨ gɨwunyaasɨtɨhandaahe. \v 29 Siyatɨ kaatɨ Jisaasihoai numwɨhatihɨ kaatamɨ jɨtɨmatoaatindɨhandɨ ketɨ kuraanɨhɨ owetatɨ jɨtɨpa dɨhɨwatɨ niyaipasɨhɨ mmotɨnataatɨ aimɨ noaipatɨ gaahaanɨne tatɨ gwɨnyapenataise. \v 30 Siyatɨ apopaatɨ Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ isɨwihɨ komɨ watɨpɨhandɨ wɨndɨ aimɨ apopaatamɨhetɨ naihɨ mmotɨnata ketɨ kuraanɨhɨ nepemaitatɨ kapɨhɨ isɨ wɨrɨsandɨhiyai saundataase. “Utaatɨndɨ ndɨ nisɨ apotɨhɨrɨ nise,” tatɨ nasenataise. \v 31 Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya Jisaasihoai saundawaatopo. “Isɨmiya metatɨ kinyɨhinɨ napɨwɨ nangɨmatɨwɨ mɨpanɨndisaatɨmaatɨ nasenɨpɨ ndɨ nanɨmɨhatatɨ nise tɨpɨ namaasenɨme,” undawaatopo. \v 32 Satɨwɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya kaundauhɨhandɨ kandɨ wiwatɨ numwɨhatindɨhandɨ nde tatɨ usondandɨ nepemainana mɨhinɨ mɨhinɨ jataise. \v 33 Aihɨ kaatɨ apopaatɨ kaatamɨ jɨtɨmasɨtɨhandɨ owetihɨ mmotɨnata aungwohandɨ yayatɨ itipɨ nasatɨ Jisaasihomɨ utatototɨ tɨmahiyataise. Siyatɨ kaatɨ komɨ auhɨraapɨhɨ atotɨpɨwesatɨ bindata kaatamɨ timbɨpa jɨtɨmatoaatindɨhandɨ Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ iwisura dɨhɨwatɨ nipiyaipasɨtɨhandapɨ tɨtɨhɨ ausaatɨ koai kaundataase. \v 34 Aihɨ Jisaasihomɨha kaati saundataase. “Maasɨhaamo nisapɨ kɨnyɨ satɨpɨ, ‘Koai nɨnɨ numwɨhatɨtɨ wisanaahɨ nisɨ jɨtɨmahohɨtɨhandɨ nga owenetɨtaise,’ tɨpɨ kɨnyɨ gɨnunyaahingɨtɨhanda kɨnyɨ jɨtɨmapoaatingɨtɨhandɨ owesendaise. Isɨ kɨnyɨ jɨtɨmahingɨtɨhandɨ owendaisɨ kinyɨ maarɨho wɨhita napaisatɨtonɨhɨ numwe,” undataase. \p \v 35 Siyatɨ Jisaasiho kaati taatɨ kaundihɨ Jairaasihomɨ aŋɨpɨpɨhapɨhiya pɨwɨha isɨsi noaipapɨ Jairaasihoai saundawaatopo. “Kinyɨ kimaamaatɨ aimɨ napwisɨ napaapɨ nehɨhandɨ kataunjisɨhoai pohɨrundɨpɨ kaundise?” undawaatopo. \v 36 Amɨ Jisaasihohɨ kiya Jairaasihoai kaundohɨha wɨndɨ atɨhomaawise. Nehɨ metɨhaatamɨ sapɨhoai saundataase. “Kɨnyɨ wɨndɨ yamaime. Owe. Nisapɨ ko nga nisɨ metɨhaati tɨtɨhɨwiwɨtaise tɨpɨ nehɨ gɨnunyaape,” undataase. \v 37 Aihɨ taahiyɨhiya nɨwipinjai niyohiyɨhiyai saundataase. “Sahɨ nahatiyaatɨ nanipinjai namaapɨwɨse,” undataase. Saundatosatɨ nehɨ Pitaahoaisunɨ Jemɨsihoaisunɨ amɨ Jemɨsihomɨ saingɨho Jonɨhoaisunɨ numwaasi nehɨ kingwaasisataahɨhɨ Jairaasihomɨ aŋɨpɨpɨhɨ notaise. \v 38 Jisaasihotihɨ kiyaatihɨ nuwɨ Jairaasihomɨ aŋɨpɨpɨhɨ noaipawaayopo. Noaipapɨ Jisaasiho mmonata isɨhiya pɨhɨtɨwɨ ŋuŋa tɨwɨ gwɨwɨ nehotauhɨ usonataise. \v 39 Aihɨ Jisaasiho nandaatɨ kaaŋɨ taawɨ gwɨwɨ nehotohiyɨhiyai saundataase. “Kɨmaatɨ metɨmaatɨ napotaamaise. Owe. Nehɨ nanotondaise. Isɨ sahɨ napaapɨ taawɨ gwopo?” undataase. \v 40 Sata Jisaasiho kaundihɨ kiya ko kaundisɨhaapɨ etɨtaatɨndaase tɨwɨ sisawaayopo. Aihɨ kiya nahatiyai netɨ ipaahaapɨ natausaasatosatɨ metɨhaatɨ kaatamɨ saniyɨ sapiyaisunɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasisunɨ numwaasi maasɨ metɨhaatɨ napotɨ ahotimbɨpɨhɨ nandaataise. \v 41 Nandaapɨ bitotawa Jisaasiho metɨhaatɨ napomasaamaatamɨ ikwɨrɨ netɨ iwiwatata pɨwɨha sawanaamɨhaara saundataase, \bd ‘Tarita Kumwɨ,’\bd* undataase. Sandɨ \bd Tarita Kumwɨ,\bd* undindɨmandɨ saundataase. “Metɨhaaŋe, Nɨnɨ gi kahɨtataatonɨ kɨnyɨ nepapɨ dopɨ bitose,” undataase. \v 42 Sata Jisaasiho kaundihɨ kaatɨ ketɨ kuraanɨhɨ Komɨ pɨwɨhetɨ nepasi daayataise. Saatɨ metaatamɨ kɨnaungwɨha 12 kiyahaate. Aihɨ isɨhiya aŋaaŋɨ Jisaasihoaisawɨ nandaahohiyɨhiya sandɨ mmonawaawɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ waatɨ yaiwɨmawaayopo. \v 43 Yaiwɨmɨhauhɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Kɨmaatɨ metɨmaati tɨtɨhɨwihonɨhɨ nepasɨtɨmandapɨ isɨhiyai ausaapɨ apɨpaahɨ wɨndɨ kamundɨmapɨse,” undatɨ watɨpɨtatɨ kaundataase. Iyatosatɨ amɨ saundataase, “Metɨhaati nandapa wapa nanda nunyawɨse,” undataase. \c 6 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Sawahomɨ Isɨhiya Nasaretɨhandaahiya Ahosumwahotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 13:53-58; Rukɨho 4:16-30) \p \v 1 Satɨ aunahɨpita Jisaasiho metɨhaati tɨtɨhɨwiwa kiyamapɨ kapɨhɨ namasi tɨtɨhɨ komɨ aunahɨpataahapɨ notaise. Naihɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya maasɨ Jisaasihoaisawɨ nowaayopo. \v 2 Nuwɨ noaipapɨ asisɨha Sapaatɨhandetɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ ahoyanotɨhandaatɨhɨ Jisaasiho nandaatɨ namasatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kataunjataise. Kataunjihɨ isɨhiya nahatiya Jisaasihomɨ pɨwɨha atisawaawɨ aungwohandɨ yaiwɨmaposawɨ satawaatopo. “Kɨmo utaamo amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ maahapɨhapɨ nehande? Iyatɨ ko pɨwɨha maahapɨhapɨ atisa nehe? Iyatɨ amɨ watɨpɨhandɨ napitiya mmonatɨ netɨ gɨwunyainjɨhɨ watɨpɨhaiwa kaindɨho? \v 3 Kɨmo utaamo Maariyaahaatamɨ mwaahoro? Komɨ saingoya Jemɨsiho Josesiho (komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Josepɨho) Judaasiho Saimonɨho amɨ sanasɨhiya kɨmbɨhɨ nyangisawɨ maasɨ bimohiyɨmiyaamɨ saahoro? Iyatɨ ko jɨhɨ otɨpɨpatɨ aŋaaŋɨ aŋɨmatɨtaatɨwɨhatɨ kiyatɨ bimisɨhoro?” tɨwɨ katɨwɨ mɨmaipaiwɨ usonawaawɨ kopɨ wɨndɨ maarɨmitɨwɨ Jisaasihoai ahosumwawaayopo. \v 4 Kiya saiwɨ kiyauhɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho aunahɨpatɨ tɨtɨhɨ nehɨ ko sawahomɨhataahunɨ amɨ ko nehɨ sawahomɨhiyaamɨhatɨhɨhunɨ amɨ ko nehɨ sawahomɨ aŋɨpɨpɨhɨ saniya sapiya saingosaahoya sanaanisa sanaapwɨsaamɨhatɨhunɨ ko ambɨpatɨ awaipatɨ owehore. O amɨ ko komɨ aunahɨpatɨ namasi notɨ aunahɨpa wɨta amɨ isɨhiya nehɨ kiyai usaapɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaataataahɨ amɨ kapɨhɨ ko ambɨpatɨ awaipatɨ netaise,” undataase. \v 5 Saiwɨ kiya Jisaasihoaisunɨ komɨ pɨwɨhaisunɨ ahosumwahauhɨ ko watɨpɨhaiwa komɨ aunahɨpata kiyaamɨ ndɨhetɨ wɨndɨ kamaise. Owe. Nehɨ nɨnaasiyaisaahɨhɨ ikwɨrɨ ahɨwisatɨ kiyaamɨ timbɨpa nemwataise. \v 6 Komɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ baiwɨ wɨndɨ gɨmunyaahauhɨ sandapɨ Jisaasiho waatɨ aungwohandɨ gwɨnyaataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiya 12 Kaiwɨhiyai Otɨpɨpatɨ Kaitaatɨwɨ Numwindɨhandapɨhaare \p Aihɨ Jisaasiho kapɨhɨ namasi aunahɨpatɨ kahatɨ kahataahɨma notɨ daayatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyai kataunjataise. \v 7 Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya 12 kaiwɨhiyaasɨ kiyai ko numwaatɨ detematosatɨ itɨpɨho maipɨhapa isɨhiyaamɨhetɨ bimonɨhapai nepumwaitaatɨwɨ ko kiyai komɨ watɨpɨhandɨ nunyataise. Komɨ watɨpɨhandɨ nunyatɨ netɨ tipɨtapaatɨ yahurɨ yahuri wapɨhɨ wapɨhapɨ natausaasataise. \v 8 Siyatɨ natausaasataatɨ pɨwɨha wa watɨpɨha sata nunyataise. “Nɨnɨ sangi nandɨsoaasisanɨhɨ sahɨ nowaawɨ kahapaamapɨpa wapa mipɨ nehɨ taanahiyaatɨ nuwɨse. Nehɨ samɨ ngɨrɨhɨrɨhɨhɨ mwɨtɨpisawɨ daayohɨrɨhɨrɨhɨhɨ isɨsi nuwɨse. Ikihɨ amɨ nandapa bɨretɨhandɨ amɨ nawɨho ikiha kɨpɨwɨ wɨndɨ mipɨ nehɨ taanahiyaatɨ nuwɨse. \v 9 Iyataatɨ amɨ sahɨ asuipatɨhɨ gaasɨ nipaatɨwɨse. Aiwɨ amɨ apotɨhɨrɨ nehɨ samɨ ambɨpatetɨ niyopɨ nipaatohɨpɨpaahɨtane. Iyawaahandɨ kandɨ amɨ apotɨhɨrɨ wapa isɨpɨpa wɨndɨ mipɨse. Owetane. \v 10 Sahɨ nuwɨ aunahɨpatɨ wɨta noaipapɨ amɨ aŋaaŋɨ wangaapɨhɨ nandaawaawaahɨ sapɨhɨ kapɨhɨ bimambɨwɨ aunahɨpatɨ namasi nowaahura aŋaaŋɨ saaŋɨ namasi kapɨhɨ noaipasi nuwɨse. \v 11 O amɨ sahɨ nuwɨ aunahɨpatɨ wɨta noaipasaihɨ isɨhiya wɨndɨ sapɨ maaritɨwɨ namaasamaapɨ pɨwaamaasatɨwɨ amɨ samɨ pɨwɨha atɨhomaasisaihaahɨ kandɨ kiyaamɨ maipɨhandapɨ, ‘nyamɨhandɨmaahe samɨhande. Isɨ kandapɨ Autaahaatɨho wihoaaŋɨhandɨ nasamɨtaise,’ undɨwɨ nunjɨtaatɨwɨ samɨ auhɨramɨ atasɨhaapɨhɨ ikwaatɨpɨho namaasandimbɨpa kapɨhɨ tɨwɨhaapɨ nemapɨ nuwɨse,” undatɨ pɨwɨha itatamanatɨ wɨnɨhundatɨ kaundatɨ natausaasataise.\f + \fr 6:11 \ft Amɨ saiwɨ kiyohɨtɨmandɨ isɨhiyai saundɨwɨ nyahɨ sangisenda wɨndɨ japɨhɨ namaapɨto kiyaatangisɨnɨhɨ nasamɨhaayo undɨwɨ sɨwipatɨ nunjawaayopo.\f* \v 12 Siyatɨ Jisaasiho natausaasihɨ nuwɨ isɨhiyai saundɨwɨ, “Sahɨ samɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa namapɨ nepemaitɨwɨ amɨ Autaahaatɨhoenda napɨwɨse,” undɨwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaawaayopo. \v 13 Aiwɨ kiya Jisaasiho watɨpɨhandɨ numwindɨhanda itɨpɨho maipɨhapa taahɨwaiwa isɨhiyai timbɨpa nunyatɨ bimiwaiwai nepɨ tahamanɨwusoaasawɨ nemawaayopo. Aiwɨ amɨ atɨpatɨ oripɨhatɨ noaapɨ isɨhiya taahiyɨhiya timbɨpaisahiyai iwinjaahauhɨ kiyai gausoendaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho Napwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 14:1-12; Rukɨho 3:19-20, 9:7-9) \p \v 14 Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaisatɨ otɨpɨpatɨ kaindɨhandɨ nga auta noaipasɨhɨ amɨ isɨhiya nahatiya mmonawa gaatihɨ kandapɨ aunahɨpatɨ nahatewaara kanɨwɨ gaamatawayopo. Aihɨ amɨ sandapɨ isɨhiya pɨwɨha nesi kanɨwɨ daayohiyɨhiyaamɨ usa satawaatopo. “Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho so anɨmwaahɨpatombɨ saiwa kaitandɨ watɨpɨhandisa nepasi isɨhiya kamaitaahetahaiwa watɨpɨhaiwa kiyataise,” tɨwɨ katawaatopo. Satauhɨ amɨ awaisɨho Kiŋɨ Erotɨho pɨwɨha sa atisatɨ netaise. \v 15 Aihɨ amɨ usa satawaatopo. “Kɨmo utaamo Eraijaahoe,” tawaatopo.\f + \fr 6:15 \ft Eraijaaho so Kɨraisiho sangɨ noaipasɨhɨ kɨnaungwɨha taahɨwaiwa gɨmunyaatahaiwa jɨhɨ aimɨ bimainjatɨ napwihɨhopɨtopo.\f* Aihɨ amɨ usa satawaatopo. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ jɨhura ausaapɨ isɨhiyai kaundohiyɨhiyaamatiyaho wo noaipa watɨpɨhaiwa aungwohaiwa kiyataise,” tɨwɨ Jisaasihopɨ katawaatopo. \v 16 Satɨwɨ isɨhiya katauhɨ awaisɨho Erotɨho pɨwɨha sa kaahɨhɨ atisa netaise. Siyatɨ kaahɨhɨ atisataatɨ ko awaisɨho Erotɨho sandaase. “So Jonɨhoai nɨnɨ naahutarɨhɨrɨ nisatonɨhɨ aimɨ napwisɨhosɨ amɨ ko japɨhɨ anɨmwaahɨpatombɨ nepatete,” tatɨ kandaase. \p \v 17-18 Apopaatɨ waatɨ kaatamɨ ambɨpatɨ Erotiyaasihaate. Amɨ saatɨ Erotɨhomɨ saingɨho Piripɨhomɨ apwaataate. Piripɨhomɨ apwaataatɨtihɨhandɨ kandɨ awaisɨho Erotɨho kaati aunɨhɨwisatɨ netɨ wɨrataise. Siyatɨ netɨ wɨrasɨhɨ kandapɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho konɨhɨ jinjɨhaatɨ awaisɨho Erotɨhoai saundataase. “Kunyɨhɨho Piripɨhomɨ apwaataati nepɨ wɨrahingɨtɨmandɨ wɨnɨhapɨpa nepɨ nopɨsasɨpɨ kiyapainɨ sandɨ tɨtɨhɨmaahe maipɨhandɨ kiyapaise,” undatɨ itɨhundataase. Siyatɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho Erotɨhoai kaundihɨ kandapɨ awaisɨho Erotɨhoai apowihɨ namatɨ tingaatɨhaisahiyai natausaasihɨ nuwɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhoai isɨpɨ numwaasi nuwɨ isɨhiya napwɨtohɨpɨpɨhɨ ipipatɨ watɨpɨhata wɨsasawɨ napuwawaayopo. \v 19 Erotiyaasihaatɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhopɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ apowihɨ Jonɨho sohoai timapɨse undɨtɨhatɨ katɨ Erotɨho awaisɨhopimainjɨhɨ wɨndɨ kaundatɨ kamaise. Owe. \v 20 Amɨ Erotɨho Jonɨhopɨ yayatɨ amɨ koai Erotɨho biyatɨ iwinjatiho. Iyatɨ amɨ Jonɨho Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ utaaho apɨpaahɨ gaaho tɨtɨhotihɨ Erotɨho yayatɨ gwɨnyaataato. Iyatɨ amɨ Jonɨho pɨwɨha ausaasɨwaiwa Erotɨhomɨ omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ nusopɨsasinjɨhandɨ kandɨ amɨ Erotɨho Jonɨhopɨ maaritatɨ komɨ pɨwɨha atɨwisataise. \p \v 21 Siyatɨ nitana Erotiyaasihaatɨ bimainjɨhaatisɨ kaatamɨ maarɨhopɨ asisɨha Erotɨhoai sanaatɨ namwisɨha noaipataise. Siyatɨ Erotɨhoai asisɨha sanaatɨ namwisɨha noaipasɨhɨ Erotɨhomɨ yatɨhɨ otɨtɨhɨ otɨpɨpatɨ awaiwaiwa isɨpɨ kaiwɨ bimohiyɨhiyaisunɨ amɨ pwɨsɨpɨ yaipatɨ kiyohiyɨhiyai tahaapundɨwɨ iwinjatohiyɨhiyaisunɨ amɨ isɨhiya usa awaisawɨhiya Garirihandaahapɨhiyaisunɨ numwaatɨ ahoyatɨ kiyaisa maasɨ nandandɨ nandapa aungwohandɨ tɨhataise. \v 22 Aihɨ Erotiyaasihaatamɨ maataatɨ nasa nandaatɨ awaisɨho Erotɨhomunɨ isɨhiya ko gaata numwaasɨhɨ nandapa maasɨ nainjawɨhiyaamɨ ndɨhetɨ waipatɨ sanahɨwiya waipwaasɨhɨ kiya kaatapɨ aungwohandɨ maaritawaayopo. Saiwɨ kaatapɨ kiya aungwohandɨ maaritawaawɨ awaisɨho Erotɨho kaatɨ apwaimaamaati saundataase. “Gisɨ wapaapɨhisonaahɨ satɨpɨ nɨngisɨ sapaapɨnyisɨ naninye ndɨpɨ kande amɨ nɨnɨ kapa gisɨ nahɨmɨtaano,” undataase. \v 23 Ko awaisɨho Erotɨho pɨwɨha watɨpɨha kaatɨ apwaimaamaati saundataase. “Kɨnyɨ nɨngi wapaapɨ nanɨsesamaahɨ nahɨmɨto. Nisɨ otɨpɨpatɨ awaisɨhonɨnimandɨ isɨhiyai iwinjaatɨ bimohɨpatisangi tipɨtapaatɨ wihoaaŋɨhatɨ kɨnyɨ kaimbɨ jatɨtaapɨ nahɨmɨto nanɨsesamaaho,” undataase. \p \v 24 Saundihɨ kaatɨ sanaatenda ŋuhɨti notɨ saundataase. “Nore nɨnɨ awaisɨho Erotɨhoai ko nɨngi napindɨ nanɨmɨtandɨ nunjendande?” undataase. Sata nunjesɨhɨ sanaatɨ maataati satɨpɨ kaunde undatɨ saundataase. “Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhomɨ mɨtɨho nisatɨpɨ nesɨmbo undɨpɨ kaunde,” undataase. \v 25 Sata sanaatɨ maataati kaundihɨ kaatɨ atisamapɨ ketɨ ŋuhɨti niya awaisɨho Erotɨhoai saundataase. “Wanɨ kɨmura kuraanɨhɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhomɨ mɨtɨho nisatɨpɨ nyaihandaapɨhɨ ahiyapɨ nesɨmbɨnɨmɨtaape,” undataase. \v 26 Sata apwaimaama Jonɨhomɨ mɨtɨhopundihɨ awaisɨho Erotɨho apɨpaahɨ awaindɨhandɨ komɨ maarɨho yaawatɨ naaŋawisataise. Siyatɨ awaisɨhomɨ maarɨho yaawihɨhandɨ kandɨ amɨ ko pɨwɨha apɨpaahɨ watɨpɨha isɨhiya maasɨ nandapa nanɨhohiyɨhiyaamɨ ndɨhetɨ apwaimaamaati kaundisɨhaapɨ gwɨnyapenataatɨ sandɨ utaahomɨ mɨtɨhopɨndɨnɨ owe undɨtandɨhandɨ owendaise. \v 27 Aihɨ ako komɨ pɨwɨha watɨpɨha watɨpɨta katisɨhaapimainjɨhɨ namatɨ tingaatɨhaisaho woai saundataase. “Kɨnyɨ aŋɨhandɨ napwɨtohɨtɨhandaatɨhɨ numbwɨ nandaapɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhomɨ mɨtɨho nisatɨpɨ nesi nambɨ apwaimaamaati numwɨta numwe,” undataase. Numwe undihɨ ko tingaatɨhaisaho ketɨ kuraanɨhɨ atisatɨ aŋɨhandɨ napwɨtotɨhandaatɨhɨ notɨ nandaatɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhomɨ mɨtɨho nisatataise. \v 28 Mɨtɨho nisatatɨ nyaihandaapɨhɨ isɨsi nasatɨ apwaimaamaati nunyataise. Apwaimaamaati numwihɨ kaatɨ netatɨ sanaati nunyataise.\f + \fr 6:28 \ft Kɨmandɨ Erotiyaasihaatɨ Erotɨhomɨ Tingaatɨhaisahiya akɨtɨnɨhɨ Jonɨho sohoai tiwauhɨ napotaise tatɨ mmondande.\f* \p \v 29 Saiwɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhomɨ mɨtɨho nisatauhɨ aimɨ sore tauhɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya atisawaayopo. Atiwɨmapɨ napɨwɨ Jonɨhomɨ ambɨpatɨ nesisuwɨ jomaahɨpataatɨhɨ akosɨhaara ahiyawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiya Taahiyɨhiya 5,000 Handi Nusatipɨhaapɨhiyai Nandapa Numwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 14:13-21; Rukɨho 9:10-17; Jonɨho 6:1-13) \p \v 30 Isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaapɨ kaundɨtaatɨwɨ Jisaasiho natausaasisawɨhiya aposerɨhiya japɨhɨ napɨwɨ kiya kiyohɨwaiwaapunɨ amɨ katɨwunjohɨwaiwaapɨ Jisaasihoai kaundawaatopo. \v 31 Aihɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ Jisaasihoaapɨhɨ nuwɨ napɨwɨyawaasauhɨ amɨ Jisaasihounɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaunɨ ikɨnɨwɨ nandapa nandaatɨwɨhura apɨpaahɨ owendaise. Saimainjɨhɨ namatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Isɨhiya owehapɨhɨ apɨpaahɨ watɨminɨhapɨhapɨ nehɨ tɨtɨhɨ yawanaanɨ nutɨhaawo amɨ sahɨ mbɨpa baiwɨ nepɨ maarɨho witɨwɨ ikɨndaatɨwo,” undataase. \v 32 Sata Jisaasiho kaundihɨ kiya atiwɨ nehɨ sawanaahɨ kopuho wotɨ Jisaasihoaisawɨ wapɨhɨ isɨhiya owetatɨ apɨpaahɨ watɨminɨhapɨhapɨ nowaayopo. \p \v 33 Saiwɨ kopuhotɨ niyauhɨ amɨ isɨhiya taahiyɨhiya kiyai iwinjawaayopo. Saiwɨ iwinjaposawɨ isɨhiya taahiyɨhiya aunahɨpɨhaiwa nahatewaaraahapɨhiya Jisaasihoaisawɨhiya niyohɨpɨpɨhapɨ auhɨraapɨhɨ durɨhɨrainɨ wihoaaŋɨ nowaayopo. Numbɨwɨ Jisaasihoaisawɨhiya mehiyauhɨ kiya jɨhɨ nuwɨ noaipapɨ tɨmanɨnɨwɨ bindawaayopo. \v 34 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaisatɨ kopuhotɨ ipotɨ notɨ tɨmahiyataise. Tɨmahiyatɨ kopuho namasi ko isɨhiya wɨrɨsandɨhandi usonata kiyaapɨ maarɨho aungwohandɨ tundataise amɨ kiya sipɨsipɨhandɨ satɨho owehandamataiwɨhiyaatiho. Aihɨ amɨ ko namasatɨ pɨwɨha taahɨwaiwa kiyai kataunjataise. \v 35 Siyatɨ Jisaasiho kataunjihɨ aimɨ ipɨho tipatetɨ namaatipaitandaihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya napɨwɨ koai saundawaatopo. “Kɨmbɨhɨ isɨhiya wɨndɨ bɨmimaawɨ owehapɨhisɨ aimɨ ipɨho notɨ napwɨhataise. \v 36 Isɨmiya kɨmiyai nepɨ natɨpusoaase kiya nuwɨ sawana osaataatɨ nandapa niyamahohɨpɨpɨhunɨ amɨ aunahɨpɨhaiwaara yahapɨhɨ detɨ nandapa mmonɨwɨ nawɨho nunyawɨ nepɨ nando,” undawaatopo. \v 37 Aihɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Sahɨ sawanaatɨ isɨmiya kɨmiyai nandaatɨwɨhapa nunyawɨse,” undataase. Ko saundihɨ amɨ kiyaamɨha koai saundawaatopo. “O amɨ nyahɨ kiyai napindɨ numwɨtɨhaawe? Kɨnyɨ nyangi natɨpɨnyoaasisamɨhɨ nyahɨ nowa nawɨho ikɨhurɨ yahura nandapa bɨretɨhandɨ nga newa kɨmiya isɨmiyai nga nunya gaamaitaano?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \p \v 38 Aihɨ Jisaasiho kiyai saundatɨ nunjenataise. “Nandapa bɨretɨhandɨ sahɨ napitaiwɨ isɨpɨhiyaate? Nuwɨ mmonɨwɨse,” undataase. Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya nuwɨ kiyaamɨ nandapa bɨretɨhandɨ awɨtɨwɨ mmonawaayopo. Mmonawa bɨretɨhandɨ 5 kiyatɨ ikwɨrɨ naasairɨtihɨ amɨ araiho 2 kiyatɨ yahurɨtihɨ kɨpwɨndihɨ mmonɨwɨmapɨ Jisaasihoai saundawaatopo. “Bɨretɨhandɨ 5 kiyatɨ ikwɨrɨ wihɨtɨhɨrɨtihɨ amɨ araihurɨ 2 kiyatɨ yahurɨtihɨ kɨpwɨndataise,” undawaatopo. \p \v 39 Saundauhɨ amɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Sahɨ isɨmiyai nepɨ tipɨtapaapɨ kɨtarɨhɨraatɨhɨ yatɨhɨ bimɨta kɨhonjɨ kɨhonjaapɨhɨ ahoaiwɨ ahɨwisai nuwɨse,” undataase. \v 40 Saiwɨ nepɨ kɨhonjɨ kɨhonjaapɨhɨ ahoyauhɨ amɨ isɨhiya 50 kaiwɨsangi amɨ 100 kaiwɨsangi kɨhonjɨ kɨhonjaapɨhɨ bimai nowaayopo. \v 41 Saiwɨ bimauhɨ Jisaasiho nandapa bɨretɨhandɨ 5 kiyatɨ ikwɨ wihɨtɨhɨrɨtihɨ amɨ araihurɨ 2 kiyatɨ yahurɨtihɨ netaise. Netɨ isɨwatata autaahɨ yamɨhapataatɨhɨ jatata sapa nandapaapɨ Autaahaatɨhoai, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undataase. Sata gaare undatosatɨ Jisaasiho bɨretɨhandɨ netɨ naumbotɨ araihoaisatɨ ahoyatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai nunyataise amɨ kiya nepɨ isɨhiyai nunyawɨ gaamaitaatɨwo. \v 42-43 Nunyawɨ gaamɨhauhɨ isɨhiya siyatɨ ahoyainjɨtɨhandɨ kiyaamɨ maaritohɨrɨhɨretɨ nanɨmbɨwɨ gaata gwɨsɨha yaawihɨ nawɨpɨpa bɨretɨhandɨ araiho kanaahɨpa ahotimbɨpa otɨpɨpatɨhiya asɨwɨ nepɨ ikɨhaiwa 12 kiyahaiwa tisaipɨ kɨpowaayopo. \v 44 Sandɨ nandapa bɨretɨhandunɨ amɨ araihounɨ isɨhiya nanɨhohiyɨhiyaamɨ nehɨ usɨhiyaahɨhɨ awɨtauhɨ 5,000 kaiwɨhiyaare. Amɨ asɨhiyaunɨ amɨ manyinyaunɨ wɨndɨ awɨmɨtopo, owetise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Durɨhɨraatɨhɨ Autaahɨ Itɨpa Daimɨ Naindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 14:22-23; Jonɨho 6:16-21) \p \v 45 Saiwɨ nandapa nanɨwɨ owetihɨ ketɨ kuraanɨhɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai tarɨwundatɨ kopuhotɨ yamwaasi durɨhɨraatɨhɨ wihɨnɨ nahaitɨwɨ aunahɨpatɨ Betɨsaitaahandaahapɨ jɨhɨ taawɨ nutaatɨwɨ kaundataase. Iyatɨ ko isɨhiyai kiyaamɨ aunahɨpataahapɨ netɨ natausaasɨtandɨ kapɨhɨ daahɨ bindataise. \v 46 Siyatɨ isɨhiya nahatiyai natausaasamapɨ Jisaasiho nehɨ sawahohɨhɨ Autaahaatɨhoai pɨwaundatɨ gaapundɨtandɨ sisɨhoaasɨnɨ nasaamanataise. \v 47 Aihɨ aimɨ asɨhananaataatɨhɨ Jisaasiho ko taatɨ gaapundimbɨpɨhɨ ikatɨhaatɨ bitonda jata komɨ otɨpɨpatɨhiya aimɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ kopuhotɨ taawɨ niyauhɨ iwinjataise. \v 48 Iyatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai iwinjata mbɨpa waatɨ mbwaatɨ kiyaisunɨ amɨ kiyaamɨ kopuhoai netɨ kwɨtɨwa ikɨpɨnda tiwandihɨ kiyai bɨpi ahiyawɨ nepɨ taawɨ saihɨra kopuho aisi niyauhɨ iwinjataise. Siyatɨ ko kiyai iwinjatosa kapɨhɨ ikatɨhaatɨ bitonjatɨ aimɨ bowɨtandɨ detɨtihɨ 3 kirokɨhandamunɨ amɨ 6 kirokɨhandamunɨ otɨhamwaaŋɨ Jisaasiho durɨhɨraatɨhɨ itɨpatɨ daimɨ autaahɨ nasataise. Iyatɨ ko kiyai bɨpi nusatipaito tatɨ taatɨ nasataise. \v 49 Siyatɨ kiyai nusatipaito tatɨ durɨhɨraatɨhɨ autaahɨ daimɨ napihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya koai ketɨ iwinjawaayopo. Saiwɨ iwinjaposawɨ kiya kopɨ naahɨrisa panaahaise tɨwɨ gwɨnyaawaawɨ kiya yaiwɨ kaahaatawaatopo. \v 50 Kiya koai iwinjawaawɨ yayawaayopo. Yayauhɨhandɨ kandɨ amɨ ketɨ kiyai Jisaasiho pɨwaundatɨ saundataase. “Sahɨ wɨndɨ yamaiwɨse. Nɨnɨ Jisaasihonɨnisɨ sahɨ nepɨ andɨtitɨwɨse,” undataase. \v 51 Saundamapɨ Jisaasiho kopuhotɨ yamwaatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaisatɨ maasɨ bindataise. Aihɨ amɨ mbɨpa waatɨ mbwaatɨ itɨpinjɨtɨhandɨ yatɨhitatɨ owendaise. Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya apɨpaahɨ awaindɨhandɨ maaroamapɨ yaiwɨmawaayopo. \v 52 Saiwɨ kiya aungwohandɨ maaroamapɨ yaiwɨmahohɨtɨmandɨ amɨ kiyai Jisaasihopɨ wɨndɨ namausesɨpainjɨhe. Iyatɨ amɨ ko watɨpɨhandɨ kiyatɨ bɨretɨhandɨ 5 kiyahandɨ isɨhiya taahiyɨhiyai naumbotɨ numwindɨhandapɨ kiya wɨndɨ gɨmunyaawaawe amɨ Jisaasiho wapa wapa nga kaitaiso tɨwɨ kopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaatatɨ namausesɨpainjɨtɨmandɨ kiyaamɨ maarɨho daahɨ nimbɨputawaawe. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiya Taahiyɨhiya Timbɨpaisahiyai Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 14:34-36) \p \v 53 Aihɨ kiya durɨhɨraatɨhɨ napɨwɨ yapɨpatɨ Genesaretɨhanda durɨhɨramɨ wihɨnɨ notawaayopo. Notɨwɨ kapɨhɨ kiyaamɨ kopuho yamepata wɨraposawaayopo. \v 54 Saiwɨ Jisaasihotihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaatihɨ kopuhotapɨ noaatɨpɨhauhɨ isɨhiya taahiyɨhiya aimɨ ketɨ kuraanɨhɨ Jisaasihoai usowɨ iwinjawaayopo. \v 55 Saiwɨ iwinjamapɨ yapɨpatɨ Genesaretɨhandamɨ aunahɨpatɨ nahatewaara gaamapɨ ŋihɨti nuwɨ isɨhiya timbɨpa kahatamatɨpetahapaisahiyai gwɨtɨhoaatɨhɨ ahiyawɨ isɨsi wapɨhɨ wapɨhɨ Jisaasiho sapɨhɨ sore tauhɨhapɨhɨ kapɨhɨ numwaasi nasawaayopo. \v 56 Aihɨ nahataapɨpɨhɨ Jisaasiho daimɨ naimbɨpɨhɨ aunahɨpatɨ awaipatɨ taunɨhandaatɨhɨ amɨ gwɨharaahonyaara amɨ osaataatɨ isɨhiya kiyaamɨ naisɨhiya timbɨpaisawɨhiyai aunahɨpa isɨhiya ahoyanɨwɨ nandapa amɨ wapa nunyawɨ nehohɨpɨpɨhɨ maaketɨhandaatɨhɨ numwaasi nasawaayopo. Numwaasi napɨwɨ ahɨwisawosawɨ Jisaasihoai saundawaatopo. “Jisaasihoŋe, isɨhiya timbɨpaisahiya kinyɨ apotɨhɨrɨ giwɨta nehɨ winjase,” undawaatopo. Aihɨ isɨhiya timbɨpaisahiya saiwɨ Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ numwɨhatɨwɨ iwihohiyɨhiya kiyaamɨ timbɨpa owetihɨ noaipapɨ gaahiyaatawaayopo. \c 7 \s1 Kɨma Pɨwɨha Judaahiya Kiyaamɨ Ikwauhɨrɨ Nasisoaarɨ Bausohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 15:1-9) \p \v 1 Isɨhiya usa Parisihiyaunɨ amɨ usa Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ Jerusaremɨhandaahapɨ napɨwɨ Jisaasihoai otaatemapɨ ahoyanawaayopo. \v 2 Bindawa Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya usa kiyaamɨ ikwɨrɨ jɨhɨ waapohora bahomusawɨ nehɨ nandapa nanɨhauhɨ kiya usonawaayopo. Saiwɨ kiya kiyaamɨ satoya kiyohɨrɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ ikwɨrɨ nehɨ nɨwipɨhaiwaimaawɨ bausawɨhiyaare. Isɨ Parisihiya kɨretɨ japepihɨrɨwɨ katawaatopo. \v 3 Parisihiyaunɨ amɨ isɨhiya nahatiya Judaahiyaisangi satoyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjauhɨ nehohɨpɨpa namaamapɨ anɨtiwɨ isɨwatawaayopo. Saiwɨ anɨtiwɨ wɨnɨhapɨpa isɨwatawaahiyaasɨ nandapa nandaatɨwɨhura jɨhɨ ikwɨrɨ bausawosawɨ ipotɨ nandapa isɨpɨ nanawaayopo. \v 4 Iyataatɨ amɨ wiwa saiwɨ kaiwɨhiyaare isɨhiya ahoyanɨwɨ nandapa nunyawɨ nawɨho nehohɨpɨpɨhapɨ wapa nawɨho nunyawɨ newaawaahɨ amɨ ikwɨrɨ nandapa ahoyawɨ bausawɨhiyaare. Ikwɨrɨ jɨhɨ bausawosawɨ nandapa nanawaayopo. Iyataatɨ wɨnɨhapɨpa kɨmbaahɨmaahe. Kiya satoyaamɨ wɨnɨhapɨpa nehohɨpɨpa taahɨpɨpaare. Saiwɨ kiya kiyohɨwɨmaiwa saiwa nyaihandɨ onɨha maasanaihɨrɨ kopuho gwaasɨha nawopɨ itatamanɨwɨ tɨwɨhaapɨ bausohɨpatamataiwɨ napaitɨwɨ nɨwipɨhaiwaimaawɨ bausawɨhiyaare. \v 5 Saiwɨ kaiwɨhiyaasɨ kaiwaapɨ gɨwunyainjɨhɨ kandapɨ namapɨ Jisaasihoai Parisihiyaunɨ amɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ satɨwɨ nunjenawaayopo. “Kinyɨ otɨpɨpatɨmiya asoyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwɨnyasauhɨ atisa newa japepihɨrohɨpɨpa napaapɨ minjapepihɨropo? Kiya napaapɨ ikwɨrɨ bahomusawɨ kipatisawɨ nandapa nanɨhopo?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 6 Aihɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Sahɨ apɨpaahɨ jaipɨmundatɨ otaatapɨhiyaatapɨ Aisaiyaaho tɨtɨhɨ katise. Iyatɨ ko sapɨ satatɨ jɨpatɨpaise: \q1 ‘Isɨmiya kɨmiya nɨngi nehɨ maahomwaaŋapaahɨhunɨ nehɨ pɨwɨhaaraahunɨ nanimaapɨ mepɨ autaahepɨnɨmawaayopo. \q1 O amɨ kiyaamɨ maarɨhohɨ nisɨhoaisatɨ nasatɨ wɨndɨ maasɨ tɨmaamaamaitise. Owe. Nehɨ kaanɨhɨ nisapɨ nawisatɨ koai yandɨhɨ ahondaise. Nehɨ isɨhiyaamɨ gwɨnyaahohɨwaiwa nisɨ wɨnɨhapɨpa pɨwɨhaamataiwɨ isɨhiyai katɨwunjawaayopo. \q2 \v 7 Kiya nehɨ sawanaamɨ wɨnɨhapɨpaapɨ kɨmba Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpe tɨwɨ isɨhiyai katɨwunjawaayopo. \q1 Saiwɨ kaiwɨhiyaasɨ kiya nisapɨ nehɨ jaiwaiwɨ otaatapɨhaiwa gaapundɨwɨ mepɨ autaahepɨnɨmawaayopo,’ \rq Aisaiyaaho 29:13\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho Aisaiyaahoai netɨ gɨwunyaasɨhɨ amɨ Aisaiyaaho satatɨ katatɨ jɨpatɨpiyatɨ ahiyataise. \v 8 Sahɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa nepɨ nawisapipɨ nehɨhinemaposawɨ nehɨ isɨhiya gwɨnyaapɨ katɨwunjohɨwaiwa kaiwɨ amɨ kaiwaahɨhɨ japepihɨrɨwɨhiyaate. Aiwɨ amɨ sahɨ isɨhiyai saundɨwɨhiyaate: Kɨmba Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpe undɨwɨhiyaate,” undataase. \p \v 9 Sata kaundatosatɨ amɨ wa saundataase. “Sahɨ nawɨhaiwɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa nepɨ nehɨhaatemaposawɨ sahɨ isɨhiyai sawanaatamɨ katɨwunjohɨwaiwaahɨhɨ isɨwatɨwɨ kaiwaahɨhɨ japepihɨrɨwɨhiyaate. \v 10 Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa Mosesiho jɨpatɨpiyatɨ ahaimbɨpaisangi sahɨ nepɨ asɨretɨ ahiyawɨhiyaate. Mosesiho wɨnɨhapɨpa siyahapa jɨpatɨpiyatɨ ahaimbɨpaapɨto. ‘Kɨniya gapiyaamɨ ambɨpatɨ nɨwimape.’ Aimbɨ amɨ, ‘Kɨniyɨ gapiyai wɨretundɨpɨ maipɨhaiwa kaundapaapaahɨ tɨhɨwisaihɨ napwɨtaape,’ tatɨ ahaihɨhandɨ kandɨ sahɨ satɨwɨ ahiyawɨ katɨwunjawɨhiyaate. \v 11 Utaaho wo ikɨpɨpa amɨ nawɨho wapa saniyɨ sapiyai numwɨto tatɨ ahaimbɨpaapɨ, ‘Autaahaatɨhoai aimɨ nunyonɨ gaasɨ sainjaahɨ namapɨ owetane,’ undane tɨwɨ katɨwunjawɨhiyaate. \v 12 Sahɨ saiwɨ wɨnɨhapɨpa asɨretɨ ahiyawɨ katɨwunjauhɨ amɨ utaaho saniyɨ sapiyai nawɨho wapa iwɨtatamanatɨ andɨtɨwiwɨtandɨ numwɨtotahandɨ kandɨ samɨ pɨwɨhaara namumwise. Owe. \v 13 Sahɨ nehɨ sawanaatamɨ wɨnɨhapɨpa isɨhiyai katɨwunjawaawɨ kandaahɨ Autaahaatɨho pɨwɨha wɨnɨhapɨpa watɨpɨtatɨ katimbɨpa nemawaayopo. Aiwɨ amɨ sahɨ wiwa taahɨwaiwa sɨkiyahaiwa kaiwɨhiyaate,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiyaamɨ Omaŋɨtɨtɨhɨ Wapa Netɨ Maipɨtindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 15:10-20) \p \v 14 Aihɨ Jisaasiho isɨhiyai japɨhɨ netɨ ahoyatɨ pɨwɨha saundataase. “Isɨhiyaatɨ kɨmiyaatɨ nisɨ pɨwɨha baiwɨ atiwɨ nepɨ gwɨnyaapɨse. \v 15 Nandapa nehɨhaatapɨ kumbwɨ nepɨ nanɨhingɨpɨpaara kinyɨ omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ nangopɨsasatɨ ainjotatɨ maipɨndaamaise. Owetise. Nehɨ isɨhiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ mɨmaipaiwɨ maipɨhaiwa gwɨnyapenɨwɨ kiyohɨwaiwaahɨhɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ ainjotatɨ maipɨhaiwa noaipataise,” undataase. \v 16 “Isɨ sahɨ atihɨrisahiyaatisɨ pɨwɨha sa baiwɨ atiwɨ nepɨse” undataase.\f + \fr 7:16 \ft Utɨpɨho yeyetɨwɨ jɨpatɨpiyohɨwaiwaatɨhɨ wɨndɨ ahɨmotise.\f* \p \v 17 Aihɨ Jisaasiho isɨhiyai namasi niyatɨ aŋaaŋɨ nandaasɨhɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya komɨ pɨwɨha sɨwipatɨ katisaapɨ kaamɨ tanyaahaapɨ nunjenawaayopo. \v 18 Nunjenɨhauhɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Sahɨ isɨmiya kɨmiyaamataiwɨ wɨndɨ gɨmunyaahowo? Sahɨ wɨndɨ monɨwɨhiyaato? Nehɨ nandapa nanɨhingɨpɨpa kinyɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ maipɨtatɨ ainjɨmotɨtaise. \v 19 Sandɨ kasatotɨmandɨ apaapɨmaasato amɨ nandapaahɨ nainjamɨhɨ notɨ witataatɨhɨ kɨpwɨndisa ahorɨmaitaise. Nandapa kɨnyɨ nanɨhingɨpɨpa kinyɨ maarɨhoaatɨhɨ netɨ maipɨtɨtandɨhandɨ owe.” Amɨ Jisaasiho sandaatɨ, nandapa nahataapa nehɨ gaahapaare wapa isɨhiya wɨndɨ namandaatɨwɨhapa wɨndɨ ahɨmotise. Owe, tatɨ kandaase. \p \v 20 Iyatɨ Jisaasiho pɨwɨha onɨhiwatɨ jɨhaatɨ kiyai saundataase. “Isɨhiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhɨ ainjotatɨ maipɨhaiwa gwɨnyapenɨhohɨwaiwa nehɨhaatɨ ausaimanɨhauhɨ kaiwa isɨhiyaamɨhetɨ ainjotatɨ maipɨndaise. \v 21-23 Isɨhiyaamɨ maarɨhoaatɨhɨ maipɨtatɨ maipɨhaiwa ahotiwaiwa siyahaiwaapɨto: Woho amɨ apopaatɨ usɨhiya amɨ asɨhiya kɨhiya kɨhiyaisawɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨwɨ amɨ usaamɨhapa ikonɨwɨ amɨ isɨhiya siyɨhiyai timapɨ amɨ woho apopaatɨ komɨ kaatamɨ warɨhoai apwaataati namasi namaatɨnotɨhandɨ nepɨ nopɨsasɨwɨ kɨhaatɨ kɨhoaisawɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨwɨ amɨ ikɨpɨpa amɨ wapa usaamɨhapaapɨ, ‘Ese sapa nyamɨhapaatane,’ tɨwɨ maaritɨmapɨ amɨ apɨpaahɨ maipɨhaiwa kɨhaiwa kaiwɨ amɨ jaipɨpa kɨpɨwɨ isɨpɨ katɨwɨ amɨ mamaawisawiya maipɨhapa ainjotahapa maaritɨwɨmapɨ kaiwɨ amɨ isɨhiya usaapɨ apousatɨ mandɨtɨpaiwɨ amɨ isɨhiya usaapɨ pɨwɨha maipɨha jaipɨtɨwɨha katɨwɨ amɨ kiya nepɨ sawana genanɨwɨ naimaatɨwɨ amɨ naharimatɨhapa kaiwɨ naharimatahɨretɨ bimaawɨ, saiwa apɨpaahɨ maipɨmaiwa isɨhiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhapɨ noaipasɨwaiwa kiyai netɨ maipiyausoaasihɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ kiya noaipapɨ maipɨhiya ainjotahiyaimatawaayopo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Apopaatɨ Waatɨ Judaahiyaamɨ Dawaataatapɨhaatɨ Jisaasihopɨ Gɨwunyaasɨhaati Iwɨtatamasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 15:21-28) \p \v 24 Jisaasiho pɨwɨha sata kaundamapɨ aunahɨpatɨ katɨ namasi aunahɨpatɨ awaipatɨ Taiyaahandamɨ amɨ yapɨpata notaise. Notɨ noaipatɨ isɨhiya kopɨ yaho napise nɨwɨ maanondotatɨ aŋɨhandɨ wɨndaapɨhɨ nandaatɨ bɨpi bindataise. Iyataahandɨ kandɨ ko isɨhiyaapɨ wɨndɨ nga namoaatise. Owe. \v 25 Aihɨ apopaatɨ waatɨ Judaahiyaamɨ dawaapɨpɨhapɨhaatɨ kaatamɨ maataati itɨpɨho maipɨhapa netɨ daahɨ ipɨhatisa timbɨpa numwihɨ bimihɨhaatamɨ sanaatɨ Jisaasihopɨ isɨhiya aimɨ yaho napise tauhɨ atisataise. Atisamapɨ ketɨ ŋihɨti nasatɨ Jisaasihomɨ auhɨraapɨhɨ utatototɨ tɨmahiyataise. \v 26 Iyataatɨ saatɨ apopaatɨ Judaahiyaamɨ dawaapɨpɨhapɨhiyaamɨhaatɨ amɨ isɨhiya Pinisiyaahiya Romɨhandamɨ Pɨropinjɨhandɨ Siriyaahanda bimohiyɨhiyaamɨhaate. Isɨ kaatɨ Jisaasihoai gousetɨ kaatamɨ maataatamɨhetɨ itɨpɨho maipɨho bimisɨhoai nematɨ tahamanausoaasɨtandɨ nunjenataise. \v 27 Aihɨ Jisaasiho kaati wihoaaŋɨha saundataase. “Manyinyaamɨ nandapa bɨretɨhandɨ newaatɨ suhɨri numwɨtɨhaawɨ sandɨ tɨtɨhɨmaahe. Owe. Jɨhɨ manyinya kiyaamɨ maaritɨwɨ gwɨnyaahohɨrɨhɨretɨ nanɨwɨ ngaatɨtande,” undataase. \p \v 28 Ko saundihɨhandɨ kandɨ amɨ apopaatɨ kaatamɨha Jisaasihoai saundataase. “Ye, Awaisɨhoŋe, amɨ suhɨrɨsangi nandapa bɨretɨhandɨ manyinya nanawaawɨ naumbwɨwɨmɨhauhɨ mwɨtisɨha nawɨpɨpa ganɨhomɨ otɨtɨhɨ tɨmɨhaimbɨpa netɨ nanataise,” undataase. \p \v 29 Aihɨ Jisaasiho kaati saundataase. “Amɨ kɨnyɨ pɨwɨha wihoaaŋɨha gaaha kandinga sɨkaasɨ gaasɨ numwe. Amɨ kinyɨ metɨhaatamɨhetɨ itɨpɨho maipɨho bimisɨho aimɨ kaati numwasi naise,” undataase. \v 30 Jisaasiho kaati sata kaundihɨ kaatɨ atisamapɨ japɨhɨ kaatamɨ aŋɨpɨpɨhapɨ notaise. Notɨ mmonata kaatamɨ maataati itɨpɨho maipɨho netɨ ipɨhatisa bimisɨho aimɨ noaipasi naihɨ metɨhaatɨ gaahaatɨ betɨhɨretɨ nanototihɨ sanaatɨ usonataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Wo Atɨhomaahɨpɨho Amɨ Pɨwaamaatisohoai Jisaasiho Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \p \v 31 Aihɨ Jisaasiho kapɨhɨ Taiyaahanda namasi aunahɨpatɨ Saitonɨhandaahihoaaŋɨ notaise. Notɨ aunahɨpatɨ Ikwɨ Maindɨmohata (Dekaporisihanda) noaipasi durɨhɨrɨ Garirihandainɨhɨra notaise. \v 32 Aihɨ isɨhiya utaaho wo komɨ atihɨrɨ naputatɨ amɨ biyatɨ pɨwaamaatatɨ mehɨtatɨ pɨwaatahoai numwasi nasawaayopo. Numwaasi napɨwɨ Jisaasiho utaasoai ikwɨrɨ ahɨwisatɨ atihɨrɨ amɨ maahomwaaŋɨ tɨtɨhemwaitandɨ gɨwusoepɨ nunjenawaayopo. \v 33 Aihɨ Jisaasiho koai numwasi isɨhiya taahiyɨhiyaapɨ yandɨhɨ nawisatɨ wapɨhɨ notɨ bitotama atɨhomaahɨpɨhomɨ atihatɨmuropɨ isundɨpɨho ahɨwisatɨ amɨ komɨ isundɨpɨho maahoairisatesi komɨ omasɨhetɨ iwiwataise. \v 34 Siyatɨ utaamopɨ maarɨho asɨpiyataatɨ awaindɨhandɨ maarisatɨ komɨ omasɨhai numwɨhatatɨ iwiwatataatɨ yamɨhapataatɨhɨ jatata awaindɨ mbɨpa netɨ maarisatɨ sandaase, \bd “Epata,”\bd* ndaase. Sandɨ tanyaaha satatise, “nawatahatɨpɨ nutɨpɨ nausaate,” ndaase. \v 35 Sata Jisaasiho kaundihɨ ketɨ kuraanɨhɨ utaasomɨ atihɨrɨ nurɨwatatatɨ amɨ komɨ omasɨha usaayatɨ gaatihɨ nga atisatɨ amɨ pɨwɨha nga biyatɨ pɨwandaase. \p \v 36 Aihɨ kapɨhɨ isɨhiya ahoyanɨhohiyɨhiyai Jisaasiho saundataase. “Kɨmandɨ nɨnɨ kiyonɨhɨ sahɨ mmonɨhohɨtɨmandapɨ isɨhiya usaisɨ sahɨ wɨndɨ apɨpaahɨ kamundɨmapɨse. Apɨpaahɨ owetane,” undatɨ kiyai kaundataase. Sata mɨtaahɨ bapiya kaundihɨhandɨ kandɨ amɨ kiya mwɨtetɨwɨ pɨwɨha ka nesi mɨtaahɨ kanɨwɨ gaamawaayopo. \v 37 Isɨhiya kapɨhɨ Jisaasiho kaiwaiwa mmonɨhohiyɨhiya satawaatopo. “Kamaitaahetahaiwaisangi Jisaasiho nahataapa nga kiyataise. Kiyatɨ isɨhiya atɨhomaahɨpɨhiyaamɨ atihɨrɨ nurɨwatasɨhɨ nga atiwɨ amɨ pɨwaamaatisohiyai maahomwaaŋɨ nɨwusoaasɨhɨ nga pɨwaatawaayopo,” tɨwɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ aatɨwɨmawaayopo. \c 8 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiya 4,000 kaiwɨhiyai Nandapa Numwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 15:32-39) \p \v 1 Aihɨ amɨ sura isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ napɨwɨ Jisaasihoaisawɨ maasɨtawaawɨ amɨ kiya nandapa nandaatɨwɨhapa owehiyaare. Saimainjɨhɨ namatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai gaatatɨ numwaatɨ saundataase. \v 2 “Kɨmiya isɨmiyaapɨ nɨnɨ maarɨho asɨpiyataayo amɨ kiya nɨngisawɨ maasɨ kɨmbɨhɨ asisɨha 3 kiyatɨ mairɨ manyetɨ bimauho. Aiwɨ amɨ kiya nandapa nandaatɨwɨhapa wapa mipɨ owehiya nehɨ taanahiyɨhiya napɨwɨhiyaaso. \v 3 Amɨ nɨnɨ kiya japarɨhiyai kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhapɨ nandusoaasisanaahɨ amɨ daihɨra itipɨ wonɨwonɨwinɨhonɨhɨ tɨmɨhaitaapo. Amɨ kiyaamɨ usa apɨpaahɨ kaanɨhapɨ napɨwɨhiyaaso,” undataase. \p \v 4 Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya Jisaasihoai saundawaatopo. “Nyahɨ aunahɨpa awaiwaiwa taunɨhandamɨ apɨpaahɨ kaanɨhɨ bindɨhaayonɨ isɨmiya kɨmiya taahiyɨmiyai nandapa bɨretɨhandɨ napitiyaatɨ maahapɨhapɨ newaatɨ numwɨtɨhaawe?” undawaatopo. \v 5 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundatɨ nunjenataise. “Sahɨ nandapa bɨretɨhandɨ napitaiwɨhandɨ isɨpɨhiyaate?” undataase. Siyatɨ nunjesɨhɨ amɨ kiya koai saundawaatopo. “Bɨretɨhandɨ 7 kiyahandɨ isɨwaahiyaane,” undawaatopo. \p \v 6 Aihɨ Jisaasiho isɨhiya nahatiya woyɨhaatɨhɨ yatɨhɨ yapɨpatetɨ bimɨtaatɨwɨ kaundataase. Siyatɨ kaundatosatɨ ko bɨretɨhandɨ 7 kiyahandɨ netɨ isɨwatata Autaahaatɨhoai, “Kɨnyɨ gaahoŋɨ iparɨhoŋe gaare,” undatɨ bɨretɨhandɨ naumbwotɨ tipɨtapaataise. Siyatɨ naumbwisonyonya komɨ otɨpɨpatɨhiyai nunyataise amɨ kiya nepawɨ isɨhiyai nunyawɨ gaamaitaatɨwo. Aihɨ amɨ kiya nesi isɨhiya nahatiyai gaamapɨ nunyawaayopo. \v 7 Aiwɨ amɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya araiho wonya isɨpɨhiyaare. Aihɨ Jisaasiho araihonyaapɨ Autaahaatɨhoai, “kɨnyɨ gaahoŋɨ iparɨhoŋisɨ gaare,” undatosatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai numwihɨ amɨ kiya nepawɨ isɨhiyai nunyawɨ gaamawaayopo. \v 8 Kaihɨ isɨhiya nahatiya nandapa sapa nanɨwɨ gwɨsɨmwɨwɨ gandaise. Saiwɨ nanɨwɨ gaatihɨ nawɨpɨpa ahotimbɨpa otɨpɨpatɨhiya koai nɨwipinjawɨ ko kaiwaiwa mmonɨwɨ nepɨ kiyohiyɨhiya asɨwɨ nepɨ ikɨhaiwa 7 kiyahaiwaara kɨpɨwɨ tisaahɨwawaayopo. \v 9 Isɨhiya nandapa sapa nanɨhohiyɨhiya nahatiya 4,000 kaiwɨhiyaare. Aihɨ kiya nandapa nanɨwɨ owetihɨhura Jisaasiho kiyai kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhapɨ netɨ natausaasataise. \v 10 Natausaasamapɨ ketɨ kuraanɨhɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaisatɨ kopuhotɨ yamwaasi aunahɨpatɨ Darɨmanutaahandaahapɨ notaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Parisihiya Jisaasihoai Kɨnyɨ Watɨpɨhaiwa Wiwa Kaime Nyahɨ Mmondaano Undohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 16:1-4) \p \v 11 Notɨ noaipasɨhɨ Parisihiya usa napɨwɨ Jisaasihoaisawɨ pɨwɨhaara pwɨsɨpataahamataiwɨ nepɨ tunnɨwɨ kanɨwɨ pɨwanawaatopo. Pɨwanɨwɨ kiya koai saundawaatopo. “Nyahɨ kinyapɨ koai akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨho natausaasihɨ nasahoe taatɨ mmonaatɨ gwɨnyaitaanɨ kɨnyɨ watɨpɨhandɨ wɨndɨ nyamɨ ndɨhetɨ kaime,” undɨwɨ nunjenawaayopo. Sandɨ tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ kiya nunjenawaamaayopo. Owetise. Nehɨ jaiwaiwɨ amɨ ko wipiyonaahɨ amɨ kiya koai wapa kawitaatɨwɨ jatawa jaiwaiwɨ nunjenawaayopo. \v 12 Saiwɨ nunjenɨhauhɨ Jisaasiho komɨ maarɨho apɨpaahɨ naaŋawihɨ maarɨho dɨtɨhɨrɨ aungwohandɨ maarisatɨ noaamatɨ sandaase. “Sahɨ napaapɨ watɨpɨtɨwɨmapɨ nɨngi sandɨwɨ, ‘Kɨnyɨ watɨpɨhandɨ kaime, nyahɨ mmondaano,’ ndɨwɨ nanɨsenɨhopo? Nɨnɨ sangisɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato. Sahɨ mmondaatɨwɨ watɨpɨhandɨ nɨnɨ wɨndɨ kamaito owetɨtaise,” undataase. \v 13 Sata kaundamapɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai numwasi kopuhotɨ yamwasi durɨhɨrɨ nahaitatɨ wihɨnapɨ notaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyai Parisihiyaamunɨ Erotɨhomunɨ Pɨwɨha Katɨwunjawɨ Kiyohɨwaiwaapɨ Yisɨhandapɨ Jaawo Undindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 16:5-12) \p \v 14 Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya nandapa wapa mmonɨwɨ nepɨ isɨpɨ namuwɨ kiya nanɨpimatɨwɨ nehɨ taanahiya nowaayopo. Aiwɨ bɨretɨhandɨ nehɨ naasaindɨhɨ isɨsi nuwɨhandisɨ kopuhotɨ kandɨhɨ ahotihɨ mmonawaayopo. \v 15 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai pɨwɨha watɨpɨha sata kaundataase. “Sahɨ baiwɨ jaawo. Parisihiyaamunɨ Erotɨhomunɨ kiyohɨwaiwaapɨ jaawo amɨ kaiwa yisɨhandamatiyahaiwaaso. Kiya kiyohɨwaiwa nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ ahiyauhɨ nandapa bɨretɨhandɨ kaitaatɨwɨ dohandi waatɨ netɨ nipindɨhandamatiyahaiwaasɨ kaiwa samɨhetɨ nasatɨ osamatɨ nasamanɨtaisɨ sahɨ baiwɨ jaawo,” undataase. \v 16 Aihɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya sawana sanawaatopo. “Nyahɨ bɨretɨhandɨ owetihɨ kandapɨ sandɨ Jisaasiho nyangi kanyatataase,” nnawaatopo. \v 17 Aihɨ Jisaasiho kiya kanɨwɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ usonataatɨ kiyai saundataase. “Nyahɨ bɨretɨhandɨ owetihɨnyase tɨwɨ sahɨ saiwa napaapɨ gwɨnyapenɨhopo? Sahɨ sangɨ wɨndɨ mmonɨwɨ gɨmaasunyainjo? Samɨ amɨtɨha maasinjapwaatatɨ nisaputamaso? \v 18 Sahɨ ndɨhaisahiyaatɨndaahandɨ kandɨ baiwɨ wɨndɨ mohopo. Sahɨ atihɨrisahiyaatɨtawaahandɨ kandɨ sahɨ wɨndɨ atiwɨ namehopo. Sahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse, nɨnɨ kiyohɨpɨpaapo. \v 19 Nɨnɨ isɨhiya 5,000 kaiwɨhiyai nandapa bɨretɨhandɨ 5 kiyahandɨ naumbwɨtɨ nunyohuraapɨ sangi wɨndɨ gɨmaasunyainjo e owo? Nawɨpɨpa isɨhiya nanɨwɨ ahotimbɨpa ikihɨ napitaiwɨhihɨ nepɨ kɨpopo?” undatɨ nunjenataise. Aihɨ amɨ kiya koai saundawaatopo. “Ikihɨ 12 kiyawaahihɨ nyahɨ asawa newaatɨ kɨpohaayo,” undawaatopo. \v 20 Saundauhɨ amɨ Jisaasiho jɨhaatɨ kiyai saundataase. “Isɨhiya 4,000 kaiwɨhiyai kaatɨha bɨretɨhandɨ 7 kaindɨhandɨ naumbwɨtɨ nunyonɨhɨ nanɨwɨ gaatihɨ nawɨpɨpa ahotimbɨpa sahɨ asɨwɨ nepɨ ikihɨ napitaiwɨhihɨ nepɨ kɨpopo?” undatɨ nunjenataise. Aihɨ amɨ kiya koai saundawaatopo. “Ikihɨ 7 kiyahiha asawa newa kɨpohaayo,” undawaatopo. \v 21 Saundauhɨ amɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “O amɨ sangi sangɨ gisunyaatatɨ amɨ sangɨ nasesɨpainjo?” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Utaaho Ndɨha Niyotahoai Betɨsaitaahanda Nusorɨhaasɨtɨhandapɨhaare \p \v 22 Aihɨ Jisaasihounɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaunɨ napɨwɨ aunahɨpatɨ Betɨsaitaahanda noaipawaayopo. Napɨwɨ noaipɨhauhɨ utaaho wo komɨ ndɨha niyotahoai komɨhiya numwaasi nasawaayopo. Numwaasi napɨwɨ Jisaasiho komɨ ndɨhaatɨhɨ ikwɨrɨ ahɨwisatɨ nusorɨhaitandɨ gɨwusoepɨ nunjenawaayopo. \v 23 Aihɨ Jisaasiho utaaho ndɨha niyotisɨhoai ikwɨra iwisi aunahɨpatamɨ ipaahaapɨ noaipapɨ mangɨrainɨ akɨrepepɨ notɨ bitondaise. Notɨ bitondaatɨ Jisaasiho utaahomɨ ndɨha niyotisɨhotɨ maahoaipatɨ maahoaipurɨwatɨ ikwɨrɨ ahɨwisatɨ saundataase. “Kɨnyɨ wanɨ wapai nga usonapaino?” undataase. \v 24 Aihɨ ko ndɨha niyotisɨho naingaatɨ jatɨ Jisaasihoai saundataase. “Ye, nɨnɨ isɨhiyai iwinjataayo. Iwinjataahandɨ kandɨ kiya ipatɨ nesɨwesɨwa daayataahatamataiwɨ daayauhɨ nɨnɨ iwinjataayo,” undataase. \v 25 Aihɨ Jisaasiho jɨhaatɨ komɨ ikwɨrɨ uta ndɨ niyotisɨhomɨ ndɨhaatɨ ahɨwisataise. Aihɨ ko komɨ ndɨha waatɨ nusorɨhaatatɨ gaatihɨ nahataapai nga biyatɨ mmonataise. \v 26 Jisaasiho koai saundataase. “Kɨnyɨ aunahɨpataahapɨ wɨndɨ namumbwɨ kɨnyɨ kinyɨ aŋɨpɨpɨhapɨ tɨtɨhɨ numwe,” undatɨ netɨ natausaasataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pitaaho Jisaasihopɨ Kɨraisihore Tatɨ Ausaatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 16:13-20; Rukɨho 9:18-21) \p \v 27 Jisaasihounɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaunɨ aunahɨpatɨ gwɨharaahonya aunahɨpatɨ awaipatɨ taunɨhandɨ Sisariya Piripaihanda ahetiwaiwaaraahapɨ daimɨ nowaayopo. Saiwɨ kiya taawɨ daimɨ nowaawɨ Jisaasiho kiya komɨ otɨpɨpatɨhiyai sata nunjenataise. “Nisapɨ isɨhiya diyaamahoe tawaatopo?” undatɨ kiyai nunjenataise. \v 28 Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya wihoaaŋɨha koai saundawaatopo. “Kinyapɨ isɨhiya usa Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhoe tawaatopo. Aiwɨ amɨ usa Eraijaahopɨ japɨhɨ nasatete tawaatopo.\f + \fr 8:28 \ft Eraijaaho so jɨhɨ aimehura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atɨwisa netɨ Komɨ pɨwɨha awusaatɨ bimainjatɨ Jisaasiho sangɨ napihɨhura Autaahaatɨho asohoai aimɨ numwaasi yamɨhapataatɨhapɨ naihɨ kɨnaungwɨha aimɨ pɨhɨtatɨ sanaihɨhopɨtopo. 1 Kiŋɨ 17 nɨhandaapɨhɨ mmome.\f* Aiwɨ amɨ usa satawaatopo. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyaamɨ wore tawaatopo,” undɨwɨ kaundawaatopo. \v 29 Saundauhɨ Jisaasiho kiyai sata nunjenataise. “O amɨ sahɨ nisapɨ diyaamahoe tɨwɨ gwɨnyapenawaayopo?” undatɨ nunjenataise. Aihɨ Pitaaho koai saundataase. “Kɨnyɨ Kɨraisihoŋe,” undataase. \v 30 Aihɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Sahɨ nisapɨ isɨhiyai Mesaiyaahoe undɨwɨ wɨndɨ kamundɨwɨse,” undataase.\f + \fr 8:30 \ft Mesaiyaahoe tohɨtɨmandɨ sandɨ satɨwɨ “Komɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Namɨhanatɨ Ahɨwisɨhore,” tawaatopo.\f* \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Yaawɨhandɨ Netɨ Napotɨ Japɨhɨ Nepaitandɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 16:21-28; Rukɨho 9:22-27) \p \v 31 Aihɨ Jisaasiho namasatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai sata kataunjataise. “Autaahaatɨhomɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Awaisɨhonɨnɨ Jɨhonɨhi ambɨpatɨ yaasɨhandɨ awaindɨhandɨ nanɨmɨtaapo. Aiwɨ Judaahiyaamɨ aunɨhiya gwɨnyaahiya jɨhiyaunɨ amɨ Pɨrisihiyaamɨ awaisawɨhiya jɨhiyaunɨ amɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya nɨngisɨ ahosɨnɨmaitaapo. Aiwɨ nisapɨ poundonɨhɨ sohonɨhi nɨwisaihɨ napwɨto. Napotatɨ asisɨha mairɨmanya saniyonɨhɨ nɨnɨ asohonɨnimandɨ japɨhɨ anɨmwaahɨpatombɨ nepaito,” undataase. \v 32 Koai nusoaipaitandɨhapaapɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai tɨtɨhɨ ausaatɨ kaundataase. Aihɨ Pitaaho Jisaasihoai nawɨsatɨ numwaasi notɨ yandɨhɨ bitotama koai nuwisapuwatɨ saundataase. “Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ satɨpɨ wɨndɨ kamaatɨme. Owetane,” undataase. \v 33 Amɨ Jisaasiho nepemaitatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai iwinjataise. Winjatata Pitahoai sɨretɨ ko katirɨhɨretɨ sata kamaatɨtandɨ kaundataase. Iyatɨ koai Jisaasiho pɨwɨha watɨpɨha sata kaundataase. “Bwaasɨrɨhɨraŋe,\f + \fr 8:33 \ft Autaahaatɨhomunɨ Kɨraisihomunɨ amɨ komɨ isɨhiyaamɨ tiworɨhomɨ satɨ ambɨpate. Iyatɨ amɨ Pitaaho Kɨraisihomɨ tiworɨho Bwaasɨrɨhɨramatiyatɨ gwɨnyaasɨhɨ kandapɨ itɨhundataase.\f* kɨnyɨ nɨngisɨ nanɨmasi nawɨsapitɨpɨ kɨraŋɨnɨhɨ numbwɨmape. Kɨnyɨ Autaahaatɨho maaritatɨ gwɨnyaasɨpɨpaapɨ wɨndɨ gɨmunyaahise. Kɨnyɨ nehɨ isɨhiya maaritɨwɨ gwɨnyaahohɨrɨhɨretɨ gwɨnyaapaise,” undataase. \p \v 34 Saundatosatɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhiyaisatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai gaatatɨ numwaatɨ netɨ naasaimbɨpɨhɨ ahoyataise. Ahoyatosatɨ kiyai saundataase. “Amɨ isɨhiya nɨngisɨ nanipinjɨtaatɨwaahɨ kiya sawanaamɨ maaritohɨwaiwai ahosumapɨ kaiwaanɨhɨ namamapɨse. Kiya nɨngi nanipinjɨtaatɨwɨ kiya sawana nga itatatamaŋɨnɨwɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ kandɨnɨhɨ namamapɨse. Namamapɨ ipɨ tɨtɨ atawɨhatɨ nepɨ isɨwɨ nanipinjawɨse. \v 35 Amɨ utaaho wo sawaho wanɨ biyatɨ nga bimɨtandɨhandapaahɨhɨ andɨtatɨ napamataataahɨ ko ipotɨhura konɨhɨ nɨngisatɨ maasɨ bimɨtandɨhandɨ nihɨratɨ namaitaise. O amɨ utaaho wo nisapimatonɨhunɨ amɨ nisɨ pɨwɨha gaaha wanɨhaapimatonɨhɨ ko sawaho biyatɨ nga bimɨtandɨhandɨ nihɨratɨ namatɨ amɨ napotaataahɨ ko ipotɨhura nga nɨngisatɨ konɨhɨ jinjapɨhɨ asohoematatɨ bimɨtandɨhandɨ naitaise. \v 36 Iyataatɨ amɨ utaaho wo maapɨ yapɨpatambɨhaiwa nahatewa kohesayanatɨ netaatɨ kandaahɨ ko ipotɨhura asɨtimatatɨ konɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtandɨhandɨ nihɨrataataahɨ amɨ akɨtɨndɨ napindɨ nunyatɨ ko asɨtimatatɨ bimɨtandɨhandɨ naitaise? Apɨpaahɨ owetɨtaise. \v 37 Siyatɨ ko asohoematatɨ bimɨtandɨhandɨ nihɨratɨ owetanɨhɨ ko nawɨho nga nunya komɨ maarɨho asɨtimatatɨ bimɨtandɨhandɨ wɨndɨ japɨhɨ namaitaise. Apɨpaahɨ owetɨtaise. \v 38 Isɨhiya wanɨ kɨmura bimohiyɨmiya maipɨhandɨ apɨpaahɨ tisaitatɨ amɨ apɨpaahɨ maipɨhura bindawaayopo. Isɨ amɨ isɨhiya nisapɨ mawonaahɨ amɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Awaisɨhonɨnɨ Jɨhonɨnɨ nisɨ Apɨhomɨ watɨpɨhandɨ nausainjɨtɨhandaatɨhɨ yamɨhapataatɨhapɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiyaisatɨ nasataahura kiyaapɨ nɨngisɨ manyonɨhɨ kiyai ahosumwaito,” undatɨ kiyai kaundataase. \c 9 \pc \v 1 Jisaasiho kiyai sata kaundatosatɨ amɨ wa saundataase. “Nɨnɨ sangisɨ akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato. Isɨhiya kɨmiya wanɨ kɨmbɨhɨ bitohohiyɨmiya usa sangɨ napwisaihɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bimindɨhandɨ watɨpɨhandisa noaipahonɨhɨ mmondaapo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Noaipatɨ Wipetahoemainjɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 17:1-13; Rukɨho 9:28-36) \p \v 2 Asisɨha aimɨ 6 kiyatɨ sanaihɨhura Jisaasiho Pitaahoaisunɨ Jemɨsihoaisunɨ Jonɨhoaisunɨ numwaasi sisɨho utaarɨhoaasɨnɨ nasaamanataise. Aihɨ kasɨnɨ sisɨhoaasɨnɨ nehɨ sawanaahɨhɨ bitotawaayopo. Aihɨ kingwaasamɨ ndɨhetɨ ketɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ wipetahatɨ noaipataise. \v 3 Iyatɨ amɨ komɨ utɨ apotɨhɨrɨ noaipatɨ nehɨ kɨhoepɨ taanahɨtɨndaise. Iyatɨ utaaho wo maapɨ yapɨpatambɨho wapaara bausanatɨ bausonɨhɨ siyatɨ wɨndɨ kɨhoepɨmetɨtaise. \v 4 Aihɨ kingwaasɨ jawa Eraijaayɨ Mosesiya\f + \fr 9:4 \ft Eraijaayɨ Mosesiya sura jɨhura Judaahiyaamɨ awaisururapɨtopo. Mosesiho wɨnɨhapɨpa numwisɨhore. Aihɨ amɨ Eraijaaho so awaisɨho jɨho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ kopɨ awusaasɨhore.\f* kiyaamɨ ndɨhetɨ noaipapɨ Jisaasihoaisamɨ maasɨ taamɨ pɨwaatinjɨhɨ otɨpɨpatɨhingwaasɨ winjawaayopo. \p \v 5 Aihɨ Pitaaho Jisaasihoai saundataase. “Katɨpɨnyasingɨhoŋe, nyahɨ gaanɨhɨ kɨmbɨhɨ bindɨhaayonɨ aŋɨhaiwa gohaparɨhaiwa nausarisaatɨ maurɨmandɨ aŋɨmatɨtaano. Waaŋɨ kinyapɨtanɨhɨ, waaŋɨ Mosesihopɨtanɨhɨ amɨ waaŋɨ Eraijaahopɨtanɨhɨ nyahɨ aŋɨmatɨtaano,” undataase. \v 6 Pitaahounɨ Jemɨsiyɨ Joniyaunɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ waatɨ yayawaawɨ amɨ pɨwɨha wa Jisaasihoai kaundɨtɨha owetihɨ namatɨ sandɨ Pitaaho kandaase. \v 7 Aihɨ tɨwipatɨ wɨtɨ nasatɨ kingwaasi netɨ napapɨhatɨ namaasamataise. Aihɨ katɨ tɨwipataatɨhapɨ pɨwɨha wa Autaahaatɨho Jisaasihopɨ katihɨ sataha noaipataise. “Kɨmo Nisɨ Maasɨhɨho Akohotihɨ Nɨnɨ Koai Maarɨho nunyatɨ wɨwitɨhosɨ ko pɨwɨha kasatonɨha baiwɨ atɨwiwɨse,” taha noaipataise. \v 8 Aihɨ kingwaasɨ pɨwɨha sa atiwosawɨ ketɨ ketɨ nepemainanɨwɨ jawaahandɨ kandɨ isɨhiya usaisɨ maawinjahopo, nehɨ Jisaasiho sawahohɨhɨ bitosɨhɨ iwinjawaayopo. \p \v 9 Sandɨ siyatɨ noaipasɨhɨ mmonɨwɨ atiwɨmapɨ japɨhɨ sisɨho koaasɨnɨ namasi noaatɨpawaawɨ Jisaasiho kingwaasi saundataase. “Sahɨ sisɨmoaasɨnɨ kɨmandɨ noaipasɨhɨ mmonɨhohɨtɨmandapɨ isɨhiyai saimainje undɨwɨ apɨpaahɨ wɨndɨ kamundɨwɨse. Kamundɨwɨ bimambɨwɨ Nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ Awaisɨhonɨnɨ napomatatɨ japɨhɨ nepasanɨhura sandapɨ isɨhiyai sahɨ ausaapɨ kaundɨtaatɨwe,” undataase. \v 10 Aihɨ kingwaasɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasɨ Jisaasiho kaundisɨha atiwɨ nepɨ kaundirɨhɨretɨ japepihɨrawaayopo. Saiwɨ kiyawaahandɨ kandɨ Jisaasiho, “Nɨnɨ japɨhɨ anɨmwaahɨpatombɨ nepaito,” undisɨhaapɨ wɨndɨ namausesɨpainjɨhɨ kaamɨ tanyaaha ko napindapɨnyatindɨho? Nɨwɨ kanawaatopo. \p \v 11 Aihɨ kingwaasɨ Jisaasihoai satɨwɨ nunjenawaayopo. \q1 “Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya Eraijaahopɨ ko jɨhɨ napɨtaise tɨwɨ napindapɨ katopo?” \rq Marakaiho 4:5\rq* \m undɨwɨ nunjenawaayopo. \p \v 12 Aihɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Ye, mandɨhɨ akɨte. Kiya akɨtɨ tɨtɨhɨ katawaatopo. Eraijaaho kahapaamapɨpa netɨ japɨhɨ tɨtɨhemaitandɨ ko jɨhɨ napɨtaise. Iyataahandɨ kandɨ Autaahaatɨhomɨ Isɨhiyaamɨ Saaho Jɨho Awaisɨho yaawɨhandɨ awaindɨhandɨ pɨhɨtatɨ naitaise. Iyatɨ amɨ isɨhiya koai nehɨ wapaamataiwɨ, ‘mmopɨ nɨwɨsapɨ nemapɨ ahosumwapɨ pohipɨwitaapo,’ tatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ napaapɨ jɨpatɨpindise? \v 13 Nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato. Eraijaahohɨ aimɨ napise. Aimɨ napihɨ amɨ isɨhiya koai kawitaatɨwɨ maaritohɨpɨpa kɨretɨ aimɨ kawisopo amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katatɨ jɨpatɨpindirɨhɨretɨ japepihɨrɨwo,” undatɨ Jonɨho isɨhiyai baawusisɨhopɨ gwɨnyaataatɨ sa pɨwɨha kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Metɨho Womɨhetapɨ Itɨpɨho Maipɨhoai Nemasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 17:14-21; Rukɨho 9:37-43a) \p \v 14 Aihɨ Jisaasiho Pitaaho Nemɨsiho amɨ Jonɨho Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya usenda japɨhɨ napɨwɨ nɨwipaawaayopo. Napɨwɨ iwinjawa isɨhiya apɨpaahɨ kiyai otaatemapɨ bitotawa amɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya pɨwɨhaara pwɨsɨpataahamataiwɨ tunnɨwɨ kanɨhaunɨ iwinjawaayopo. \v 15 Aihɨ Jisaasiho aimɨ nasa noaipasɨhɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhiya winjaposawɨ waatɨ yaiwɨpwitawaayopo. Waatɨ yaiwɨpwitɨwɨmapɨ ketɨ dosi ŋuhɨti detɨ Jisaasihoaapɨhɨ nuwɨ, “Aimɨ soŋɨ nasapaino?” undɨwɨ pɨwaundawaayopo. \v 16 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai sata nunjenataise. “Sahɨ kɨmiya isɨmiyaisawɨ pwɨsɨpataahamataiwɨ pɨwɨhaara napaapɨ tunnɨhopo?” undatɨ nunjenataise. \v 17 Aihɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhiyaamɨ otɨhatɨhapɨ utaaho wo dotatɨ Jisaasihoai saundataase. “Katɨpunjingɨhoŋe, nɨnɨ nisɨ maasɨhɨhoai gisenda numwaasi nasataayo. Itɨpɨho maipɨho komɨhetɨ bindata timbɨpa nunyatɨ komɨ pɨwɨha nematɨ maahomwaaŋɨ netɨ nɨwisapusɨhɨ amɨ ko pɨwɨha biyatɨ wɨndɨ pɨwaamaatiho. \v 18 Iyataatɨ kɨmo nisɨ metɨmoai itɨpɨho maipɨho nahatewetɨ siyatɨ isɨwatataatɨ koai netɨ waatɨ maahutatɨ yapɨpatetɨ netɨ tusaataise. Sawihɨ nisɨ metɨmo komɨ maahomwaaŋɨ mipatetɨ sisipa maahoairɨhɨrɨ nasatɨ noaamatɨ amɨ mangɨrɨ netɨ sawaho ikwɨnatɨ ikɨtɨhɨtisataise. Iyatɨ amɨ komɨ ambɨpatɨ tɨhɨrotɨpɨtatɨ yahamipɨndaise. Aihɨ wanɨ nɨnɨ koai kinyɨ otɨpɨpatɨmiyaapɨhɨ kiya koai tɨtɨhɨwiwɨtondɨ numwaasi nasataayo. Numwaasi kiyaapɨhɨ nasonɨhandɨ kandɨ kiya metɨmomɨhetɨ itɨpɨho maipɨho bimisɨhoai wɨndɨ nga nemaamahopo,” undataase. \p \v 19 Aihɨ Jisaasiho pɨwɨha sa atisatosatɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhiyaisunɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaisunɨ saundataase. “Ese, sahɨ isɨmiyaatɨ nisapɨ wɨndɨ gɨmaanunyaahopo. Nɨnɨ sangisatɨ napitiyahaiwaara maasɨ bindataatɨ kaindɨsasɨtande? Napitaindɨhaiwaara bindata samɨ naaŋiwaiwa netɨ awɨsɨtɨmapɨ notoaatɨtande? So metɨhoai nɨngisaapɨhɨ numwaasi napɨwisono!” undataase. \v 20 Aihɨ kiya metoai numwaasi Jisaasihoaapɨhɨ nasawaayopo. Aihɨ itɨpɨho maipɨho Jisaasihoai usonataatɨ yayatɨ ketɨ kuraanɨhɨ metoai netɨ yapɨpatetɨ maahuta wonamaatɨhɨ tusaataise. Aihɨ metɨho nehaatatɨ tɨwaapananatɨ ahonda sisipa maahoairɨhɨrɨ kiyataise. \v 21 Aihɨ Jisaasiho metomɨ sapɨhoai sata nunjenataise. “Kinyɨ metɨmo napitiyahaiwaara kɨmiyatɨ kiyataise?” undatɨ nunjenataise. Aihɨ metomɨ sapɨho Jisaasihoai wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Metɨho sangɨhohuraape. \v 22 Iyataatɨ amɨ wiwetɨ itɨpɨho maipɨho nisɨ metɨmoai sohoai tiwamaitotatɨ sisɨhaapɨhɨ netɨ tɨhoaatɨ amɨ osetetɨ netɨ tɨmandaatɨ kiyatoandaise. Isɨ amɨ kɨnyɨ ganaahɨ metɨmoai wapa kawimbɨ yaindaanyangisɨ kinyɨ maarɨho asɨpɨnyime,” undataase. \v 23 Aihɨ Jisaasiho metɨhomɨ sapɨhoai saundataase. “Kɨnyɨ nɨngi sandapaase. ‘Kɨnyɨ gaatanaaho, ndapaase.’ Ye, nɨnɨ nge. Kɨnyɨ nisapɨ gɨnunyaapaapaahɨ amɨ kɨnyɨ nisapɨ gɨnunyaahingɨtɨhanda nahataapa taatɨ nanɨhiyatɨ kɨnyɨ gɨnunyaahingɨrɨhɨrɨ kɨretɨ noaipaitaise,” undataase. \p \v 24 Aihɨ ketɨ kuraanɨhɨ metomɨ sapɨho waatɨ kaahaata saundataase. “Jisaasihoŋe, kinyapɨ kɨmo metɨmoetɨ itɨpɨho maipɨho bimisɨho nga nemaitaise ndɨ nɨnɨ gɨhunyaataayo. Saindɨ gɨhunyaataahandɨ kandɨ nisɨ kinyapɨ gɨhunyaahohɨtɨhandɨ wonjɨ nenoaahɨtonɨ kɨnyɨ nepɨ andɨtɨnipe kinyapɨ nɨnɨ gɨhunyaahohɨtɨhandɨ noaipatɨ watɨpɨtɨtando,” undataase. \v 25 Aihɨ Jisaasiho jata isɨhiya taahɨtɨhandɨ kapɨhɨ nihɨti nasauhɨ itɨpɨho maipɨhoai pɨwɨha watɨpɨha saundataase. “Kɨnyɨ itɨpɨ maipɨhoŋɨ isɨhiyaamɨ atihɨrɨ nepɨ nɨwisapuhɨnɨhɨ pɨwɨha atɨhomiwɨ amɨ maahomwaaŋɨ nepɨ nɨwisapuhɨnɨhɨ pɨwaamaatohɨhoŋe, kɨmo metɨmomɨhetapɨ noaipasi koŋɨnɨhɨ numwe. Kɨnyɨ japɨhɨ nambɨ komɨhetɨ namɨndaape. Koŋɨnɨhɨ numbwɨmape,” undatɨ itɨhundatɨ tahamanatɨ nemataise. \v 26 Aihɨ itɨpɨho maipɨho waatɨ kaahaatatɨ noaipasi notataahetɨ metɨhoai netɨ waatɨ kɨsɨhɨsisa kwaanɨhoaaniya yotamapɨ noaipasi notaise. Siyatɨ itɨpɨho maipɨho metɨhoai netɨ yotindɨhandapɨ metɨho kwaapanɨmaasatɨ napomataahomatiyatɨ yapɨpatetɨ ahondaise. Aihɨ isɨhiya taahiyɨhiya mmonawaawɨ metɨho aimɨ napomataise tawaatopo. \v 27 Iyauhɨ amɨ Jisaasiho metɨhomɨ ikwɨrɨ iwiwatɨ tɨtɨhɨwisɨhɨ ko nepatɨ dotɨ tɨtɨhɨ bitondaise. \p \v 28 Siyatɨ Jisaasiho kiyamapɨ aŋaaŋɨ nandaasɨhɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya nehɨ sawanaahɨhɨ Jisaasihoaisawɨ bindawa koai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Nyahɨ napindapɨ itɨpɨho maipɨho soai nga wɨndɨ newaamaamaho?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 29 Aihɨ Jisaasiho kiyai wihoaaŋɨha saundataase. “Itɨpɨho maipɨho setahoaisaahɨ nehɨ gaapɨpataahɨhɨ\f + \fr 9:29 \ft amɨ nandapa onaayohɨtɨhandaahɨhe tatɨ utɨpɨho wiwaatɨhɨ sa ahondaise.\f* nga nemaitaapo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨha Jisaasiho Napotatɨ Japɨhɨ Nepaitandɨhandapɨ Kasɨnɨhandɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 17:22-23; Rukɨho 9:43-45) \p \v 30 Aihɨ Jisaasihounɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaunɨ kapɨhɨ aunahɨpa namasi Garirihandaahɨra kandɨ Garirihandamɨ otɨhapɨhɨ daimɨ nowaayopo. Aiwɨ Jisaasiho isɨhiyaapɨ sawahopɨ aimɨ yamo napise nnawa napɨwɨ usondaatɨwɨhandapɨ wɨndɨ maarɨmitise. \v 31 Amɨ sandɨ apaapɨmaahe, komɨ otɨpɨpatɨhiyai taatɨ kataunjataate. Iyatɨ amɨ ko komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ Awaisɨhonɨngi isɨhiya tiworisaamɨ ikwɨraatɨhɨnɨmasaihɨ amɨ kiya nɨngi sohonɨhi nɨwɨtaapo. Nɨwisaihɨ napomatatɨ anɨmwaahɨpatombɨ asisɨha mairɨma saniyonɨhɨ japɨhɨ asohonɨnimandɨ nepaito,” undataase. \v 32 Isɨhiya yaasɨhandɨ naninyawɨ nusaihɨ napomatatɨ asisɨha mairɨma saniyonɨhɨ japɨhɨ anɨmwaahɨpatombɨ nepaito undisɨmaapɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai wɨndɨ gɨmaawunyaatatɨ namausesɨpainje. Siyatɨ namausesɨpainjɨhandɨ kandɨ kiya Jisaasihoai nunjendaatɨwɨhandapɨ yayawaawɨ nesɨpapɨ kanyate undɨwɨ koai wɨndɨ namunjenɨhopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiya Awaisawɨhiyaimatohɨrɨhɨretapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 18:1-5; Rukɨho 9:46-48) \p \v 33 Aihɨ Jisaasihounɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaunɨ aimɨ Kapaniyaamɨhanda noaipapɨ aŋaaŋɨ nandaapɨ bindawaawɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai sata nunjenataise. “Daihɨra nyahɨ taawa nasɨhaawɨ sahɨ akɨtɨndɨ napindapɨ pɨwɨha wihɨwihoaaŋɨ kanɨmɨ nasopo?” undatɨ nunjenataise. \v 34 Aihɨ kiya wihoaaŋɨha sapaapɨ katɨhaato undɨwɨ wɨndɨ kamundopo. Amɨ wihoaaŋɨha kamundohɨtɨmandɨ amɨ kiya daihɨra wihɨwihoaaŋɨ sanɨwɨ, “nyamɨmatɨhapɨ diyaamaho awaisɨhore?” nɨwɨ kanɨwawɨhandɨtihɨ namapɨ kiya yatɨhitawaayopo. \v 35 Jisaasiho yatɨhɨ bindata komɨ otɨpɨpatɨhiya 12 kaiwɨhiyaasɨ kiyai gaatatɨ detɨ komɨhinɨ ahoyatosatɨ ko kiyai saundataase. “Samɨ wo noaipatɨ jɨhoematɨtandaahɨ so isɨhiya nahatiyaamɨ nehɨ ipotɨhoematatɨ amɨ isɨhiya nahatiyaamɨ yatɨhɨ otɨtɨhɨ nehɨ otɨpɨpatɨhoematatɨ otɨpɨpatɨ kiyane,” undataase. \v 36 Sata kaundatosatɨ Jisaasiho metɨhonjɨ wonji numwaatɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ otɨhapɨhɨ ahɨwihɨ bitondaise. Bitosɨhɨ konji komɨ ikwɨraatɨhɨ numwaatɨ isɨwatataatɨ kiyai saundataase. \v 37 “Utaaho wo metɨhonjɨ kɨmonjamatiyahonjɨ amɨ nisapimatonɨhɨ wonjɨ metɨhonji numwaatɨ iwɨtatamanataataahɨ so nɨngi nanɨmaataise. Iyatɨ amɨ nɨngisɨ wo nanɨmaatɨ nɨtatamaso so amɨ nɨngisɨ nanɨmaataamaise amɨ nɨngisɨ natanoaasisɨhoai numwaataise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyai Saundatɨ Utaaho Wo Nyamɨ Tiworɨhomendaataahɨ Amɨ So Nyamɨ Naisohore Undindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 9:49-50) \p \v 38 Aihɨ Jonɨho Jisaasihoai saundataase. “Katɨpɨnyasingɨhoŋe, utaaho wo namaanyipinjaho kinyɨ ambɨpataahɨ itɨpɨho maipɨhoai utaaho womɨhetapɨ taatɨ tahamana nemasɨhɨ nyahɨ usonɨhaawɨ kɨnyɨ saimbɨ kamaime undaatɨ itɨhunda nimbɨpuwɨhaayo,” undataase. \v 39 Amɨ Jisaasiho koai saundataase. “Sahɨ napaapɨ nɨwimbɨpuwawaawe nehɨ iwinjasawɨse kiyatɨ kaito. Amɨ utaaho wo nisɨ ambɨpata watɨpɨhaiwa wiwa kaisɨho so nisapɨ ketɨ maipɨha wɨndɨ kamaatɨtaiso,” undataase. \v 40 “Isɨhiya usa nyangi nyaipɨndɨwɨ nepɨmaanyamahohiyɨhiya siya amɨ nyamɨ naisɨhiyaare. \v 41 Nɨnɨ sangisɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato, utaaho wo sangi jasonataatɨ kɨmiya Kɨraisihomɨhiyaaso tatɨ nehɨ waapohoaisangi nasamisɨho soai amɨ nɨnɨ wihoaaŋɨhandɨ gaahandɨ nawɨhomataindɨ numwisanɨhɨ ko naitaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Kopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyai Isɨhiya Usa Maipɨhaiwa Kaitaatɨwɨhandaatɨhɨ Numwaasi Nandaitauhɨhandapɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 18:6-9; Rukɨho 17:1-2) \p \v 42 “Amɨ isɨhiya nisapɨ wanɨ namasawɨ taawɨ gɨnunyaahohiyɨhiya kiya manyinyaamataiwɨhiyai utaaho wo maipɨhandɨ sangɨ kiyaunjonɨhɨ amɨ koai nepɨ jɨhɨ nawɨha aungwohandɨ apɨpaahɨ naaŋɨhandɨ komɨ naahutarɨhɨraapɨhɨ wɨrapɨ nahemaposawɨ durɨhɨraatɨhɨ nepɨ tɨmandaasaihɨ nawatisatɨ napotaataahɨ ngaatɨtaise. Autaahaatɨho koai yaawɨhandɨ wɨndɨ namumwɨtando. \v 43 Amɨ kinyɨ ikwɨrɨ maipɨhandɨ kɨnyɨ kaitaapɨhandaatɨhɨ angisi niyonaahɨ gaasɨ ketɨ kuraanɨhɨ kɨrisɨ tisatɨmape. Ikwɨrɨ nehɨ naasairɨsapɨ asohoŋimatɨtaapɨhandɨ nga naitaapo. Amɨ wiwa ikwɨrɨ maindɨmurisapɨhoŋɨ opaimbɨ sisɨha kaanɨhɨ namaayotatɨ tɨhatoaatisɨhaapɨhɨ numbwɨ tɨhoaatɨtaino. \v 44 (Amɨ sapɨhɨ kiya maatɨmaatɨhiyaamɨ pindɨpɨho noaamatɨ kiyaisɨnɨhɨ nisatoaapatɨ nanɨmɨ notoaatɨtaise. Iyatɨ amɨ sisɨha wɨndɨ namaayotatɨ kaanɨhɨ tɨhatɨ kiyai tɨhɨmɨ notoaatɨtaise.)\f + \fr 9:44 \ft Wesɨ 48 handɨ mmome kɨma kandamatiyatɨ naahwɨtarɨhɨrɨ naasairɨ noaipaso.\f* \v 45 Iyataatɨ amɨ kinyɨ auhɨrɨ maipɨhandɨ kaitaapɨhɨra nangɨmaasi niyonɨhɨ kɨnyɨ maipɨhandɨ kiyapaapaahɨ amɨ kɨrɨ tisatɨmape. Amɨ kɨnyɨ saimbɨ ambɨpatɨ wihoaaŋɨhatɨ tisatɨpɨ nehɨ wihoaaŋɨhatisahoŋɨ asɨtimatɨtaapɨhandɨ nepɨ nga bimɨtaapo amɨ wiwa ambɨpatɨ nahatepɨsapɨhoŋɨ sisɨhaapɨhɨ nutaino. \v 46 \f + \fr 9:46 \ft Wesihandɨ 46 handɨ amɨ 44 handɨ saurɨ 48 handamatiyahaurisɨ wesɨ 48 handɨ mmome.\f* \v 47 Amɨ kinyɨ ndɨha maipɨhandɨ kaitaapɨhɨra nangɨmaasi niyonɨhɨ kɨnyɨ maipɨhandɨ kiyapaapaahɨ amɨ gaasɨ kinyɨ ndɨha wa namwaapɨ yotɨme. Ndɨha nehɨ naasaisapɨhoŋi Autaahaatɨho gisɨ biyatɨ ginjaatɨ bimɨtando amɨ wiwa ndɨha maiwɨsapɨ opaimbɨhongi nepɨ sisɨhaapɨhɨ yangotɨtaawo. \v 48 Iyataatɨ sapɨhɨ sisɨhaapɨhɨ pindɨpɨho isɨhiyai pindɨpoaamatɨ nainjɨho wɨndɨ namaapotɨ amɨ sisɨha isɨhiyai tɨhatoaatisɨha wɨndɨ namaayotatɨ kaanɨhɨ tɨhatoaatɨtaise. \p \v 49 “Isɨhiya nahatiya sorɨho sapɨpa nandapaatɨhɨ ahiyauhɨ amɨ nandapa nga jɨpiyataise. Isɨ sɨrɨ kɨretɨ sisɨha isɨhiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maipɨhaiwa ahotiwaiwa tɨhamahonɨhɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ tɨtɨhɨtatɨ popɨtɨtɨtaise. \v 50 Iyataatɨ sorɨho sapɨpa sapa gaahape. Gaahapandaahandɨ kandɨ sapɨpaamɨ jɨpaindɨhandɨ nupwɨhoaatatɨ owendaataahɨ sahɨ japɨhɨ jɨpaindɨhandɨ napitaiwɨ nepɨ ahaitaapo. Isɨ amɨ sahɨ sapɨpaamɨ jɨpaindɨhandɨ samɨhetɨ netɨ tisaitonɨhɨ amɨ sahɨ ususaatɨ bɨpi napaisaatɨ bimaawɨse,” undataase.\f + \fr 9:50 \ft Kɨmandɨ wesimandɨ satatise, Kɨraisihoai nuwipinjohiyɨhiya kiya kopɨ gɨwunyaahotɨhandapɨ yaawatɨ naaŋawisɨhaiwa newaahandɨ kandɨ kiya ususa baiwɨ gerɨnɨwɨ napaisaatɨ bimaawise ndaase.\f* \c 10 \s1 Kɨma Pɨwɨha Jisaasiho Namaatɨnɨwɨhiya Tipɨtapaatotɨhandapɨ Kataunjindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 19:1-12; Rukɨho 16:18) \p \v 1 Aihɨ Jisaasiho sapɨhɨ namasi yapɨpatɨ Judiyaahanda notaise. Notɨ yapɨpatɨ Judiyaahanda waapɨhaatɨ Jorɨtaanɨhaatɨ nahaitatɨ kaanɨhɨ notaise. Aihɨ isɨhiya taahiyɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ koai usonɨwosawɨ napɨwɨ ahoyanɨhauhɨ Jisaasiho komɨhatɨ kiyatɨ namasatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaatɨ kiyai kataunjataise. \p \v 2 Aihɨ Parisihiya usa napɨwɨ Jisaasihoai pɨwɨha wa nehɨ jaiwaiwɨha ko napitɨtɨha kanyatise tɨwɨ iwinjatawa namasawɨ saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Nyamɨ wɨnɨhapɨpa napondaase? Utaaho wo komɨ apwaataati nemaitandɨ sandɨ tɨtɨho e tɨtɨhɨmaaho?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 3 Aihɨ Jisaasiho kiyai wihoaaŋɨha saundataase. “Mosesiho wɨnɨhapɨpa napitɨtɨhapa nasanyataise,” undatɨ nunjenataise. \v 4 Aihɨ kiya wihoaaŋɨha saundawaatopo. “Mosesiho satise ‘Utaaho apwaataati namataataahɨ kaati aimɨ namataayo tatɨ utɨpɨho jɨpatɨpiyatɨ nunyatɨ nematɨ natausaasane,’ tatɨ katise,” undawaatopo. \v 5 Aihɨ Jisaasiho komɨha kiyai saundataase. “Sahɨ maatɨmaatiwɨ wɨretɨtɨwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katasɨsimbɨpa atɨhomiwɨ daahɨ nisaputɨwɨ watɨpɨtauhɨ Mosesiho sapa wɨnɨhapɨpa katatɨ jɨpatɨpiya ahiyataise. \v 6 Amɨ jɨhɨ wuwanɨhura Autaahaatɨho kahapaamapɨpa kiyatɨ ahaisura, ‘wohoaisunɨ amɨ apopaatisunɨ kiyatɨ ahiyataise,’” tatɨ pɨwɨha katise. \v 7 ‘Isɨ amɨ woho saniyɨ sapiyaisɨ namasi notɨ apwaataatisatɨ tɨmaamaitɨtande. \v 8 Saimɨ tɨmaamaitamaamɨ kasanyurɨ noaipapɨ ambɨpatɨ yandɨhɨ yatɨwɨtamaamaise. Owe. Kasanyurɨ noaipapɨ ambɨpatɨ nehɨ naasaipatisahasanyure.’ \v 9 Iyataatɨ kasanyuri Autaahaatɨho netɨ maasɨ tɨmaamahɨwataise. Isɨ utaaho wo netɨ kasanyuri tɨmaawipɨtapaane,” undatɨ Jisaasiho kaundataase. \p \v 10 Jisaasiho kiyai sata kaunda namɨhaasɨhɨ ipotɨhɨ aŋɨpɨpɨhapɨ japɨhɨ nowaayopo. Nuwɨ bindawa komɨ otɨpɨpatɨhiya Jisaasihoai pɨwɨha isɨhiya namaatɨnohiyɨhiya tipɨtapaatotɨhandapɨ katisɨhaapɨ nunjenawaayopo. \v 11 Aihɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Utaaho komɨ apwaataati namatosatɨ amɨ waati netɨ wɨrataataahɨ so komɨ apwaataatɨ jɨhaati netɨ maipɨhandɨ kawɨsataise. Iyatɨ amɨ kasanyuramɨ namaatinjɨtɨhandɨ netɨ nopɨsasataise. \v 12 Iyataatɨ amɨ apopaatɨ waatɨ warɨhoai namasi notɨ woai namaatataataahɨ kasanyuramɨ namaatinjɨtɨhandɨ netɨ nopɨsasatɨ maipɨhandɨ kiyataise,” undatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Manyinyai Gaahandɨ Numwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 19:13-15; Rukɨho 18:15-17) \p \v 13 Isɨhiya usa metɨhonyai numwaasi nasawaayopo konyai Jisaasiho saundatɨ, “Sangisɨ Autaahaatɨho gaahandɨ kasisane,” undatɨ komɨ ikwɨrɨ ahɨwisatɨ gaahandɨ numwɨtotɨwo. Aihɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya kiyai itɨhundɨwɨ nɨwisapuwawaayopo. \v 14 Aihɨ Jisaasiho isɨhiyai komɨ otɨpɨpatɨhiya itɨhundɨwɨ nɨwisapuhotɨhandɨ mmonata kandapɨ ko wɨndɨ maarɨmitatɨ apowihɨ ko kiyai saundataase. “Sahɨ metɨhonyai nepɨ namaawisapupɨse. Nehɨ iwinjasawɨse, kiya nɨngisenda kaiwɨ napɨto. Amɨ isɨhiya kɨmonyaamataiwɨhiyai Autaahaatɨho nga iwinjatɨtaise. \v 15 Nɨnɨ sangisɨ akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato, metɨhonya wapa nehɨhapa nunyauhɨhapa nanɨhaiwɨ nehohɨpatamataiwɨ isɨhiya Autaahaatɨho kiyai iwinjatɨtandɨ metɨhonyaamataiwɨ kopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaahohiyɨhiyai ko wɨndɨ maawinjatɨtaise,” undataase. \v 16 Sata Jisaasiho kiyai kaundatosatɨ metɨhonyai numwaatɨ komɨ ikwɨra namaahatata nahatonyai kiyaamɨ mɨtɨhoaatɨhɨ ikwɨrɨ ahɨwisatɨ urɨpatisatɨ saundataase. “Autaahaatɨho sangisɨ gaahandɨ kasisane,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiya Ikɨpɨpa Taahɨpɨpaisahiyaapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 19:16-30; Rukɨho 18:18-30) \p \v 17 Jisaasiho sapɨhɨ namasatɨ taatɨ namasisɨ naihɨ utaaho wo ŋuhɨti nasatɨ Komɨ utatototɨ tɨmahiyatɨ komɨ atotɨpatɨ atotɨpɨwesatɨ bindata sata nunjenataise. “Katɨpunjingɨhoŋɨ gaahoŋe, nɨnɨ napitiyataatɨnɨhɨ gaahandɨ asɨtimatɨtandɨhandɨ netɨ nasisoaarɨ bimɨtande?” undatɨ nunjenataise. \v 18 Siyatɨ ko nunjesɨhɨ Jisaasiho koai wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Nɨngi kɨnyɨ napaapɨ gaahoŋe ndɨpɨ kandise? Nehɨ Autaahaatɨhohɨhɨ gaahoso. \v 19 Kɨnyɨ wɨnɨhapɨpaamɨ pɨwɨhaapɨ aimɨ gwɨnyaapɨhoŋe. Wɨnɨhapɨpa sandaase. \q1 ‘Sahɨ isɨhiya usaisɨ wɨndɨ siyɨhiyai timaamapɨse. Sahɨ namaatɨwɨhiyaatɨ usɨhiya asɨhiya usa samɨ sɨwaasisa amɨ samɨ sɨwoyaametahiyaisawɨ ambɨpatɨ wɨndɨ tɨmaamaamaitɨwɨse. Sahɨ isɨhiya usaamɨhapa ikomaanɨwɨse. Isɨhiya pɨwɨha atiwɨ nepɨ tipɨtapaapɨ mmonɨhohiyɨhiyaapɨhɨ sahɨ pɨwɨha usaapɨ jaipɨtɨwɨha kamaatɨwɨse. Sahɨ usaisɨ jaipundɨwɨ kiyaamapa nawɨho amɨ wapa wapaisangi aipɨ namausepɨse. Sahɨ samɨ sɨniya japiyaamɨ pɨwɨha atɨwiwɨ kiyai nepɨ autaahɨ isɨwatɨwɨse,’ \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 20:12-17; Wɨnɨhapɨpa 5:16-20\rq* \m tatɨ wɨnɨhapɨpa ahondaise,” undatɨ kaundataase. \v 20 Aihɨ ko Jisaasihoai saundataase. “Katɨpɨnyasingɨhonye, nɨnɨ metɨhonɨnɨhuraapɨ sapa wɨnɨhapɨpa nahataapa japepihɨrɨmɨ napɨtɨ wanɨ kɨmurandaise,” undataase. \v 21 Aihɨ Jisaasiho koai tɨtɨhɨ iwinjatataatɨ maarɨho nunyatɨ maarɨho wɨwiwatɨ koai saundataase. “Kɨnyɨ wɨnɨhapɨpa nga japepihɨrapaahandɨ kandɨ nehɨ naasaindɨhɨ wɨndapaahɨhɨ nenoaahɨtapaise. Isɨ wanɨ numbwɨ kinyɨ ikɨpɨpa kahapaamapɨpa nahataapa nepɨ isɨhiya usaisɨ nunyapɨ nawɨho nepe. Nunyapɨ nawɨho nepɨ isɨhiya ikɨpɨpa apɨpaahɨ owehatɨmai nawɨho ko nunye. Kɨnyɨ saimbɨ kiyapaapaahɨ kinyapɨhaiwa apɨpaahɨ gaahaiwa yamɨhapataatɨhɨ ahisotɨtaise. Numbwɨ saimbɨ kaimbɨmapɨ nambɨ nɨngi nanipinje,” undataase. \v 22 Aihɨ ko Jisaasiho pɨwɨha kaundisɨha atisataatɨ namatɨ mandɨropatatɨ wɨndɨ maarɨmitatɨ maarɨho naaŋawisaho notaise, amɨ ko ikɨpɨpa taahɨpɨpaisahondaato. \p \v 23 Siyatɨ ko aimɨ naihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai gaamatɨ winjatataatɨ kiyai saundataase. “Isɨhiya ikɨpɨpa asaketahiya Autaahaatɨho iwinjatɨtandɨhandaatɨhɨ napɨwɨ nandaitaatɨwɨ apɨpaahɨ naaŋamaitaise,” undataase. \v 24 Aihɨ Jisaasiho pɨwɨha sata kaundihɨ kiya komɨ otɨpɨpatɨhiya atisawaawɨ waatɨ aungwohandɨ yaiwɨmapɨ gwɨnyapenawaayopo. Saiwɨ yaiwɨpwitauhɨ amɨ Jisaasiho kiyai jɨhaatɨ saundataase. “Nisɨ metɨhonyaate, utaaho wo Autaahaatɨho iwinjatindɨhandaatɨhɨ nandaitandaisɨhoai amɨ koai Autaahaatɨho iwinjatɨtandɨ apɨpaahɨ kimbimatatɨ naaŋamataise. \v 25 Sandɨ utaaho wo ikɨpɨpa asaketahoai Autaahaatɨho iwinjaatɨ bimɨtandɨ apɨpaahɨ watɨpɨtatɨ naaŋamatɨ nɨwipɨndaise. O amɨ Kamerɨhandɨhɨ jaatɨhɨramɨ daundirɨhɨra wɨndɨ namitanatɨ wɨndɨ napasɨpasinatɨ kamaayatɨ nga nanɨhiyatɨ napaisaatɨ nandaasi nutaise,” undataase. \v 26 Aihɨ ko Jisaasiho sata kiyai kaundihɨ, kiya komɨ pɨwɨha atisawaawɨ maarɨho owetihɨ yaiwɨ waatɨ gwɨnyaawaayopo. Saiwɨ waatɨ gwɨnyaawaawɨ kiya sawana sanawaatopo. “O siyonaahɨ, utaaho nɨnapitiyahoai Autaahaatɨho japɨhɨ numwaatɨ asɨtimatɨtandɨhandɨ numwɨtaise?” nɨwɨ nasenawaayopo. \v 27 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai tɨtɨhɨ iwinjatata kiyaamɨ nasenɨhohɨhaapɨ wihoaaŋɨha saundataase. “Sandɨ apɨpaahɨ naaŋɨhandisɨ isɨhiya kiyaamɨ maaritɨwɨ andɨtitotɨhanda namwaipaitaise, owetɨtaise. O Autaahaatɨhohɨ ngaatɨtaise. Isɨ Autaahaatɨhohɨ komɨ maaritatɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ katonɨhɨ nahatewa nga noaipaitaise,” undataase. \p \v 28 Aihɨ amɨ Pitaaho pɨwɨha wa Jisaasihoai saundataase. “Nyangi nyasome! Nyahɨ nyamɨ kahapaamapɨpa isɨwasohɨpɨpa namasisɨ gi nangipinjai nasahaayono,” undataase. \v 29-30 Aihɨ Jisaasiho komɨha pɨwɨha kiyai saundataase “Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangi sandɨ kasatataato. Isɨhiya usa nisapimatatɨ amɨ nisɨ pɨwɨha isɨhiya usaisɨ ausaapɨ kaundɨtaatɨwɨhandapimatonɨhɨ kiyaamɨ aŋaaŋɨ saingɨho saahoai sanasɨhiyai saniya sapiyai mwaaya maatiyai osaataatɨ namasi naisaihaahɨ, amɨ Autaahaatɨho nanɨpimatɨ waatɨ ambɨpatɨ owehaiwa wihoaaŋɨhaiwa pɨhɨtatɨ numwɨtaise. Siyatɨ wanɨ kɨmaapɨ yapɨmbataapɨhɨ waatɨ aŋaaŋɨ saingosaahoya sanasɨhiya saniya mwaaya maatiya osaataatɨ waatɨ naitaise. Iyatɨ amɨ isɨhiya koai naaŋɨhaiwa numwɨtaapo. Isɨ siyatɨ kaisɨho amɨ ipotɨhura gaahandɨ asɨyaimatɨwɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ naitaise. \v 31 Isɨ isɨhiya taahiyɨhiya wanɨ kɨmura noaipapɨ jɨhimatohiyɨhiya ipotɨhura kiya noaipapɨ ipotɨhiyaimatɨtaapo. Iyonɨhɨ amɨ isɨhiya wanɨ kɨmura noaipapɨ ipotɨhiyaimatohiyɨhiya ipotɨhura kiya noaipapɨ jɨhiyaimatɨtaapo,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Napwɨtandɨhandapɨ Pɨwɨha Mairɨmaara Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 20:17-19; Rukɨho 18:31-34) \p \v 32 Aihɨ Jisaasihotihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaatihɨ daihɨra taawɨ daimɨ niyawaayopo, amɨ kiya aunahɨpa Jerusaremɨhandaahapɨ niyawaawo. Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai ipotema ko kiyaamɨ jɨhɨ daimɨ niyataise. Iyataatɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai yawihɨ yaiwɨ niyawaayopo. Aihɨ amɨ isɨhiya usa ipotɨ nɨwipinjai niyohiyɨhiyaisangi waatɨ yayawaayopo. Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiya 12 kaiwɨ ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiyaisaahɨhɨ yandɨhɨ nawisaiwa numwaatɨ koai wapa Jerusaremɨhanda nusoaipahonɨhɨ amɨ isɨhiya komɨ ambɨpatetɨ yaawɨhaiwa nunyawɨ kawitaatɨwɨhaiwaapɨ nɨngi sanitaapo undatɨ saundataase. \v 33 “Sahɨ nisɨ pɨwɨma atɨniwɨse. Nyahɨ wanɨ taawa Jerusaremɨhandaahapɨ niyahaayo. Isɨ kapɨhɨ Jerusaremɨhanda nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ Awaisɨhonɨnɨhi nipɨ nanɨmaapɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ Autaahaatɨhoai nandapa tɨhɨwɨ dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaamunɨ amɨ wɨnɨhapɨpa Katɨwunjohiyɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨnɨmasaihɨ nɨnɨ napwɨtandɨhandapɨ kiya pɨwɨha nepɨ nisɨhetɨ yanutaapɨ, ‘Kɨnyɨ wɨnɨhapɨpa nemapainɨ napope,’ ndɨwɨ pɨwɨha wɨsasɨtaapo. Saiwɨ pɨwɨha wɨsasawɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ dawaapɨpɨhɨ bimohiyɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨnɨmaitaapo. \v 34 Saiwɨ kiya nɨngi nepɨ kiyaamɨhetɨnɨmasaihɨ amɨ kiya tiworisa nɨngi sisɨpɨhɨndɨwɨ maahoaipɨnupwɨ amɨ irɨhɨra maahwɨtɨwɨ nɨndipapɨ amɨ sohonɨngi nɨwisaihɨ nɨnɨ napwɨto. Napomatatɨ ipotɨ asisɨha mairɨma saniyonɨhura asohonɨnimandɨ japɨhɨ nepaito,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Jemɨsiyɨ Joniya Kinyɨ Wihɨwihoaaŋɨ Yɨhoaanyangi Nepɨnyitaape Undɨmɨ Nunjesɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 20:20-28) \p \v 35 Aihɨ Jepetihomɨ mwaahurɨ Jemɨsiyɨ Joniya namɨ detɨ Jisaasihoai saundamaase. “Katɨpɨnyasingɨhonye, kɨnyɨ yɨhoaanyangi wapa kanyitaapɨhandapɨ gisɨ nangɨsendɨhaawiyo,” undamaase. \v 36 Aihɨ Jisaasihomɨha wihoaaŋɨha kuri saundataase. “Nɨnɨ sɨhoaasangi napindɨ kasitande?” undatɨ nunjenataise. \v 37 Aihɨ kuramɨha wihoaaŋɨha gwɨnyaasɨha Jisaasihoai saundamaase. “Ipotɨhura kɨnyɨ kinyɨ gaahaiwa sisɨhaamatiyatɨ otiwa kaumbwaatɨ isɨhiyai nɨwusainjɨtɨhandaatɨhɨ kinyɨ ganɨho gaahoaasɨnɨ ambɨpatɨ wandɨha awaisɨha nepɨ isɨhiyai iwinjatapaahura kɨnyɨ yɨhoaanyangi kanyatisamɨhɨ kinyatiyaha ambɨpatɨ amɨ wandɨha awaipatɨ neha wonɨnɨ kinyɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨtanɨhɨ amɨ wonɨnɨ kinyɨ ikwɨrɨ konaamohihoaaŋɨ gisaha isɨhiyai iwinjaaha bimɨtɨhaawɨto,” undamaase. \p \v 38 Aihɨ Jisaasihomɨha wihoaaŋɨha kuri saundataase. “Sahuraahɨ sa pɨwɨma nɨngisɨ nanɨsepɨ kandisaapɨ wɨndɨ baimɨ gɨmunyaapɨ monɨmɨhuraahe. Owetise. Nɨnɨ yaasɨhandɨ waapoho sawinjɨho ipɨho yahohomatiyahandɨ nandandiyohɨtɨhandɨ sahuraahɨ nga nɨngisamɨ maasɨ maingwanaanɨnɨ newaatɨ nandaano? Iyataatɨ isɨhiya waapɨhaatetɨ nandaahauhɨ waapɨhaatɨ nurɨmaasasɨpatamatiyatɨ nɨngi yaasɨhandɨ awaindɨhandɨ siyatɨ nanɨmaasaitaise. Isɨ siyatɨ yaasɨhandɨ nanɨmaasahonɨhɨ sɨhoaahɨ kandɨ nisɨ maarɨho ambɨpatɨ nahandɨ yaasindɨhandaatɨhɨ maasɨ maingwanaanɨnɨ nandaasaihɨ maingwanaanangi ahoyatɨ nanyamaasaitaiso?” undataase. \v 39 Aihɨ kurɨ saundamaase. “Ye, yɨhoaanyangisangi kɨnyɨ naaŋɨhandɨ kinyɨ ambɨpatɨ amɨ maarɨho nahatoŋɨ yaasahandɨ naitaapaingɨwɨmaiwaamaahɨ amɨ kiyaha naito,” undamaase. Aihɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha kuri saundataase. “Akɨtɨnɨhɨ sɨhoaahɨ nga waapoho nandandiyohɨho nanɨmɨ amɨ yaasatɨ naaŋɨhandɨ nɨngi waapɨhaatamatiyatɨ nanɨmaasaitandaindɨmandɨ sɨhoaasangisangi nga nasamaasaitaise. \v 40 Nasamaasahonɨhandɨ kandɨ nɨnɨ sɨhoaasangisɨ woŋɨ nisɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨtanɨhɨ amɨ woŋɨ konaamohihoaaŋɨtanɨhɨ nɨngisapɨ woŋɨ otɨpɨpatɨ satɨ kaimbɨ amɨ woŋɨ satɨ kaime satɨtandɨhandɨ sandɨ nisɨhandɨmaahe. Owetise. Sandɨhɨ Autaahaatɨhomɨhande. Autaahaatɨhomɨhandisɨ isɨhiya satɨ otɨpɨpatɨ amɨ aunahɨpa naitaatɨwe tatɨ netɨ tɨmanatɨ namɨhanatɨ kiyaapɨ gwɨnyaasawɨhiyai numwɨtaise. Nunyatɨ ahɨwitaise,” undataase. \p \v 41 Aihɨ amɨ otɨpɨpatɨhiya sasaahoya ikwɨmaindɨmwɨ 10 kaiwɨhiya kurɨ Jisaasihoai saundɨmɨ nunjesɨhaapɨ atisawaawɨ kiyai Jemɨsiyɨ Joniyaapɨ apousataise. \v 42 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiya nahatiyai numwaatɨ detematosatɨ ko pɨwɨha sata kaundataase. “Sahɨ kɨmandɨ aimɨ mmopɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Isɨhiya usa Judaahiyaanamɨ dawaataatapɨhiyaamɨ mɨtɨhiya awaisawɨhiya isɨhiyaisɨ iwinjaawɨ bindawaawɨ nyahɨ awaisawɨhiyaaniso tɨwɨ maaritɨwɨmapɨ wandɨha ambɨpatɨ awaipatɨ nunjawɨ kiyaamɨ isɨhiyai nepɨ urɨpatiwɨ otɨpɨpatɨ aungwohaiwa kimbimatahaiwa waatɨ nunyawaayopo. Aiwɨ amɨ kiyaamɨ awaisawɨhiya Kiŋɨhiyaisangi kiyaamɨ watɨpɨhandɨ wandɨhaaraahɨ isɨhiyai nepɨ yatɨhɨ otɨtɨhemapɨ saundɨwɨ, ‘Sahɨ nyamɨ yatɨhɨ pɨnuwɨ nyamɨ pɨwɨha baiwɨ atɨnyiwɨse,’ undɨwɨ maaritɨwɨ apɨpaahɨ watɨpɨtɨwɨmapɨhiyaare. \v 43 Isɨ siyahaiwa saiwa gaahaiwaametisɨ samɨ otɨhatɨhɨ saiwa apɨpaahɨ wɨndɨ namoaipane. Apɨpaahɨ owetane. Isɨ samɨ woŋɨ noaipapɨ usaamɨ jɨhimatɨpɨ awaisɨhoŋimatɨtaapaahɨ kɨnyɨ noaipapɨ nahatiyaamɨ nehɨ otɨpɨpatɨhoŋimate. \v 44 Iyataatɨ amɨ samɨ wo noaipa jɨho awaisɨhoematɨtandaahɨ ko noaipatɨ sahɨ nahatiyaatamɨ nehɨ otɨpɨpatɨho nehɨhoematane. \v 45 Sandɨ apaapɨmaato. Amɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ bwandɨpɨhonɨnɨ nasohɨtɨmandɨ otɨpɨpatɨ nɨngisɨ nɨtatamanatɨ andɨtɨniwɨtandɨhatɨ isɨhiya kaiwɨ nɨtatamanisaihɨ nga bimɨtandɨ nɨnɨ nasataamaayo. Owetise. Isɨhiya taahiyɨhiyai nɨnɨ iwɨtatamanɨtɨ amɨ Autaahaatɨho kiyai nunyatɨ numwaitandɨ nisɨ ambɨpatɨ nawɨhomataindɨ koai nunyandandɨ napɨtɨhonɨne. Nɨnɨ saindɨ nunyainjanɨhɨ Autaahaatɨho nisɨ ambɨpatɨ nunyatɨ isɨhiya taahiyɨhiyai numwaitando,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Wo Batimiyaasiho Ndɨha Niyotahoai Jisaasiho Nusorɨhaasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 20:29-34; Rukɨho 18:35-43) \p \v 46 Kiya naiwɨ aunahɨpa Jerikohanda noaipawaayopo. Noaipapɨ Jisaasihotihɨ sapɨhɨ namasi taatɨ naihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya taahɨtɨhandɨ kiyai nɨwipinjai niyohiyɨhiyaunɨ katɨ aunahɨpitɨ namasisɨ Jisaasihoaisawɨ taawɨ aimɨ niyawaayopo. Aihɨ utaaho wo komɨ ndɨha niyotaho Batimiyaasiho, Timiyaasihomɨ mwaaho isɨhiya daihɨra nuwɨ napɨwɨyohɨpɨpɨhɨ bindataise. Komɨ ndɨha siyatɨ niyotahosɨ isɨhiya daihɨra nuwɨ napɨwɨyauhɨhiyai nawɨho kahapaamapɨpaapɨ itundatɨ daihɨra mangɨrainɨ bindataise. \v 47 Isɨ ko daihɨra mangɨrainɨ bindataatɨ isɨhiya satɨwɨ, “Nasaretɨhandaahapɨ Jisaasiho yamo taatɨ nasataise,” tɨwɨ katauhɨ atisataise. Atisataatɨ ko waatɨ kaahaata sandaase. “Jisaasihoŋe, Daawitɨhomɨ mwaahoŋɨ Satɨhoŋe, kɨnyɨ nisapɨ maarɨho tɨhɨtane,” tatɨ kaahandaase. \v 48 Aihɨ isɨhiya taahiyɨhiya koai itɨhundɨwɨ, “Kinyɨ kaahaapa bɨpi namɨhaape,” undɨwɨ nɨwisapuwawaayopo. Saiwɨ kiya koai namɨhaape undauhɨhand kandɨ ko kiyaamɨha atɨhomaawisa waatɨ asakata kaahaata, “Daawitɨhomɨ Mwaahoŋɨ Satɨhoŋe, kɨnyɨ nisapɨ maarɨho tɨhɨtane,” tatɨ kaahandaase. \v 49 Aihɨ Jisaasiho komɨ gapɨpa atisataatɨ namatɨ kapɨhɨ bitondaise. Bitondaatɨ saundataase. “Napɨta sopɨ gaatɨwɨse,” undataase. Aihɨ kiya so ndɨha niyotisoai gaatɨwɨ saundawaatopo. “Kɨnyɨ maaritɨpɨ dosisɨ name Jisaasiho kinyapɨ ko nasane ndaaso,” undawaatopo. \v 50 Aihɨ ko atisataatɨ komɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨ nipaatirɨhɨrɨ nausohaatɨ yotamapɨ dosisɨ Jisaasihoaapɨhɨ notaise. \v 51 Aihɨ Jisaasiho koai saunda nunjenataise. “Nɨnɨ gisɨ napindɨ kahitandɨ gaatise,’ undatɨ nunjenataise. Aihɨ komɨha wihoaaŋɨha saundataase. “Katɨpɨnyasingɨhonye, nisɨ ndɨha nanorɨhaatonɨhɨ japɨhɨ nga baindɨ jaitandɨto,’ undataase. \v 52 Aihɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha saundataase. “Kɨnyɨ nisapɨ ko nisɨ ndɨha netɨ nga nanorɨhaitaise tɨpɨ andɨtitɨpɨ gɨnunyaahingɨtɨhandaahɨ kinyɨ ndɨha nangorɨhaatonɨhɨ numwe,” undataase. Aihɨ Jisaasihomɨ pɨwɨhetɨ ketɨ kuraanɨhɨ komɨ ndɨha biyatɨ nusorɨhaatihɨ biyatɨ jatɨ Jisaasihoai nɨwipinjai daihɨra notaise. \c 11 \s1 Jisaasiho Aunahɨpatɨ Jerusaremɨhanda Awaisɨho Kiŋɨhoematatɨ Nandaasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 21:1-11; Rukɨho 19:28-40; Jonɨho 12:12-19) \p \v 1 Aihɨ kiya naiwɨ detɨ Jerusaremɨhanda noaipaitaahetihɨ aunahɨpɨhaurɨ Betɨpaakihandamunɨ Betaanihandamunɨ sisɨho Oripɨhoaasɨnɨ niyawaayopo. Saiwɨ taawɨ niyawaawɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhurɨ yahuri jɨhɨ natausaasataise. \v 2 Natausaasataatɨ kuri pɨwɨha saundataase. “Kɨmihɨnɨ kɨmatɨ aunahɨpɨmatɨ jahohɨmata numwɨse. Numwɨ tɨtɨhɨ mmonama dongihandamɨ mwaaho sɨpɨpɨhoho isɨhiya wɨndɨ awɨtɨmatɨwɨ dahomaiwɨho wɨraposisaihɨ wɨrandɨtaise. Isɨ ko nesɨpapɨ nesi namɨ kɨmbɨhɨ nɨngi nanɨmɨtaatɨme. \v 3 O amɨ isɨhiya usa sɨhoaasangi sasatɨwɨ, ‘sahuraahɨ dongihoai napitaitaatɨmɨ taamɨ nesɨpase?’ satisaihaahɨ sahuraahɨ kiyai saundɨmise. ‘Awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨ wɨtɨ ahotihɨ katɨ kaitandɨ kanyatihɨsɨ katɨ kiyatɨ owetanɨhɨ japɨhɨ ketɨ kuraanɨhɨ numwaasisamaitaise,’ undɨmise undatɨ,” natausaasataise. \v 4 Siyatɨ kuri Jisaasiho kaundatɨ natausaasihɨ numwɨ mmonama dongihandamɨ mwaaho aimɨ akururaaho sɨpɨpɨhoho aŋɨhandamɨ maasometetɨ daihɨraamɨ nehɨhinɨ wɨraposauhɨ wɨrandihɨ mmonamaise. Mmonɨmosamɨ taamɨ kandɨ dongihandamɨ mwaaho numwaasi nutotɨmɨ nesɨpamaise. \v 5 Saimɨ taamɨ nesɨpasɨhɨ isɨhiya kapɨhɨ bitohoyɨhiya kuri saundawaatopo. “Sahuraahɨ napaapɨ taamɨ dongihandamɨ mwaaho nesɨpase?” undɨwɨ nunjenawaapo. \v 6 Aihɨ kurɨ Jisaasiho nasɨsesaihaahɨ saundɨmɨ kaundɨmɨse undatatɨ kaundisɨha ka kaundamaase. Aihɨ kiya kuri, “Gaasɨ gohɨ numwaasi numwɨse,” undawaatopo. \v 7 Aihɨ kurɨ dongihoai numwaasi Jisaasihoaapɨhɨ noaipamaise. Noaipapɨ kuramɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨhɨ niyosɨrɨhɨrɨ nausohaapɨ dongihandamɨ dawaarɨhɨretɨ ahaihɨ Jisaasiho kasɨnɨ nasaamana bindataise. \v 8 Aihɨ amɨ isɨhiya taahiyɨhiya apotɨhɨrɨ kiyaamɨ tiwatɨhaatɨhɨ niyohohɨpɨpaisangi nausohaapɨ daihɨra Jisaasiho nutandɨhɨra gaamapɨ nusapaapɨ gwaumwɨ nowaayopo. Aihɨ amɨ usa osaataatɨ nuwɨ ipatɨ iwɨwɨrɨhomɨ isaaha nimanɨwɨ nesipɨwɨ daihɨra gaamapɨ gwaapowaayopo. \v 9 Aihɨ isɨhiya jɨhunɨ ipotunɨ Jisaasihoai otɨhapemapɨ maaritɨwɨ nowaawɨ waapɨhɨtɨwɨ satawaatopo. “Nyahɨ Autaahaatɨhopɨ maaritɨhaayo. Kɨmo Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ ambɨpataahɨ nasahosɨ Autaahaatɨho koaisɨ gaahatɨ kawɨsatɨ gaahandɨ nunyane. Osaana. \v 10 Kɨmandɨ noaipasɨtɨmandɨ nyamɨ asɨho Daawitɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandamatiyahandɨ noaipaitandaisɨ gaahandɨ noaipaitandɨhandɨ Autaahaatɨho koai nunyane. Nyahɨ Autaahaatɨhopɨ waatɨ maaritɨhaayo. Iyaatɨ Autaahaatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨhoai mepɨ autaahewaumɨhaayo,” tɨwɨ konyahɨtawaatopo. \p \v 11 Siyatɨ saiwa noaipasɨhɨ Jisaasiho niyatɨ aunahɨpa Jerusaremɨhanda nandaatɨ niyatɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ nahataapa katɨhɨ ahotimbɨpai jatɨ mmonataise. Mmonatɨ kiyamapɨ ipɨho aimɨ notɨ tipatetɨ namaatipasɨhɨ katɨhɨ namasi ipaahaapɨ noaipatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaisatɨ maasɨ aunahɨpa Betaanihandaahapɨ notaise. \s1 Ipatɨ Pɨhoaipɨhomatiyahatɨ Yandɨpɨho Namingosɨhɨ Kati Jisaasiho Yandɨpɨho Namingope Undihɨ Awaipɨtindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 21:18-19) \p \v 12 Saiwɨ nuwɨ aunahɨpa Betaanihanda nanopawɨ bowihɨ nepasi japɨhɨ kapɨhɨ Betaanihanda namasi niyawaayopo. Niyawaawɨ Jisaasihoai jaumanataise. \v 13 Aihɨ Jisaasiho ipatɨ wɨtɨ pɨhoaipɨhomatiyahatamɨ yandɨpɨho namingohatɨ onɨhɨ wonjɨ yanɨnaatɨhɨhɨ mwininjatɨ ahetihɨ jataise. Jataatɨ wiwa yandɨpɨho ningotɨ ahotɨtaiso tatɨ detapɨ mmondandɨ niyataise. Niyatɨ detapɨ yandɨpɨho ningotɨ ahotɨtaiso ta mmonata yandɨpɨho ningoaitandɨhura sangɨndaatɨ nehɨ yananaatɨhɨ nupwaitatɨ mwinatɨ ahetihɨ mmonataise. \v 14 Aihɨ katɨ ipiti Jisaasiho saundataase, “Isɨhiya kinyɨ yandɨpɨho jɨhaatɨ wɨndɨ nandɨwɨ namaahɨndaapo, owetɨtaise,” undatɨ kaundihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya pɨwɨha sa atiwɨ newaayopo. \s1 Isɨhiya Kahapaamapɨpa Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ Ahiyawɨ Nunyawɨ Nehauhɨ Jisaasiho Tahamasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 21:12-17; Rukɨho 19:45-48; Jonɨho 2:13-22) \p \v 15 Aihɨ kiya naiwɨ Jerusaremɨhanda noaipawaayopo. Noaipapɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ nandaataise. Nandaatɨ isɨhiya katɨhɨ taawɨ kahapaamapɨpa nunyawɨ nawɨho nepɨ amɨ nawɨho yapɨpatɨ wɨtɨwɨtaahapɨho nunyawɨ Judaahiyaamɨhoetemapɨ nepɨ kiyohiyɨhiyaamɨ ganɨho netɨ nepuhotaise. Iyatɨ amɨ isɨhiya nawɨho nunyawɨ koho dɨpisɨho gaarehandɨ Autaahaatɨhoai numwɨtaatɨwɨ nehohɨwaiwaamɨ ganɨho netɨ nepuhotaise. Iyatɨ amɨ kiyaisɨ netɨ tahamanausoaasataise. \v 16 Netɨ nepuhotɨ katɨhɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ usaaŋaipatainɨ amɨ gotɨtɨpɨhɨrotɨ isɨhiya saiwa japɨhɨ isɨsi katɨhɨ nandaapɨ nuwɨ napɨwɨmaitaatɨwɨ netɨ nɨwimbɨpuwataise. \v 17 Iyatɨ amɨ ko isɨhiyai kataunjatɨ saundataase. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ Autaahaatɨho sandaase. ‘Nisɨ aŋaaŋɨ saaŋɨ isɨhiya yapɨhɨ nahandaahapɨhiya nahatiya napɨwɨ gaapundɨtaatɨwɨhaane,’ tatɨ jɨpatɨpindise. Satatɨ jɨpatɨpindihɨhandɨ kandɨ sahɨ isɨhiyaamɨ nawɨho wihoaaŋɨho tɨtɨhɨ kamwaaŋɨ namunyawɨ wihoaaŋɨho wo ikonɨwɨ nusaitaatɨwɨ sandɨ sahɨ kiyawaayopo. Siyawaawɨ nisɨ aŋaaŋɨ ikohiya ikopa kaitaatɨwɨ noaatɨtaatɨwɨhaaŋemawaayopo,” undataase. \p \v 18 Aihɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ Jisaasihomɨ pɨwɨha sata kaundisɨhaapɨ atiwɨ newaayopo. Atiwɨ newaawɨ Jisaasiho sohoai tiwɨtaatɨwɨhɨra daihɨraapɨ daawaayopo. Iyataatɨ amɨ kiya kopɨ yayawaayopo. Sandɨ kopɨ yayotɨmandɨ apaapɨmaahe, amɨ isɨhiya nahatiya Jisaasihomɨ pɨwɨha atisawaawɨ kiyaamɨ maarɨho windosɨhunɨ amɨ Jisaasihopɨ maaritauhe. \v 19 Aihɨ aimɨ ipɨho naihɨ asɨhananaataatɨhɨ Jisaasihounɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaunɨ aunahɨpatɨ Jerusaremɨhandi namasi nowaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Satatɨ Utaaho Wo Wapaapɨ Gwɨnyaataatɨ Kapa Akɨtɨnɨhɨ Naito Tatɨ Kopɨ Gɨwunyaatɨ Autaahaatɨhoai Nunjenɨhonaahɨ Nunjesɨpɨpa Naitaise Tindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 21:20-22) \p \v 20 Nanopawɨ bowihɨ kohokoaisawɨ nepasi daihɨra niyawaawɨ ipatɨ wɨtɨ pɨhoaipɨhomatiyahatɨ awaipɨtamasɨhɨ mmonawaapo. Satɨ ipitɨ isaaha isɨtɨtɨ saatɨtɨho tamitatɨ damipatɨ tambatɨhɨrɨ nahataapa osamatɨ apɨpaahɨ napotɨ awaipɨtamataise. \v 21 Siyatɨ awaipɨtamasɨhɨ Pitaaho mmonataatɨ gwɨnyapenataise. Gwɨnyapenataatɨ batɨ ipiti kaundindɨhandapɨ namatɨ Jisaasihoai ko saundataase. “Katɨpɨnyasingɨhonye, jase, kɨmatɨ ipɨmatisɨ kɨnyɨ batɨ itɨhundingɨpatɨ wanɨ aimɨ awaipɨtatɨ napomataiso,” undataase. \v 22 Aihɨ Jisaasihomɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Sahɨ baiwɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨse. \v 23 Isɨhiya usa baiwɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kɨmɨrɨ sɨhoaarɨmɨrɨ tipɨmati, ‘kɨnyɨ niwautɨpesi durɨhɨraatɨhɨ tɨmandaate,’ undɨwɨ nga kaundɨtaapo. Kaundisaihɨ amɨ kɨretɨ tɨtɨhɨ kiya noaipaitaise. Saiwɨ kaundɨtaatɨwɨhiya maarɨho yiyahwɨ gwɨnyaapɨhiyaamaahe, owetise. Nehɨ maarɨho naasohɨhɨ gɨwunyaapɨ nyahɨ katisaihɨ tɨtɨhɨ akɨpɨpa noaipaitaise tɨwɨ gwɨnyapenawaawɨ katɨtaapo. Isɨ nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato, sahɨ wapaapɨ gwɨnyapenawaawɨ katisaihaahɨ tɨtɨhɨ akɨpɨpa samɨ katohɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ japepihɨra tɨtɨhɨ kapa noaipaitaise. \v 24 Isɨ sahɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨwɨ wapa naitaatɨwɨ koai nunjenawaawɨ nyamɨ kaundohɨpɨpa akɨtɨnɨhɨ kapa tɨtɨhɨ naito tɨwɨ gwɨnyaawaawaahɨ samɨ katohɨpɨpa kapa tɨtɨhɨ naitaapo satɨtɨ nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ kasatataato. \p \v 25 “Isɨ sahɨ gaapundɨtaatɨwɨ dowaahetɨ utaaho wo sangi maipɨhandɨ wɨndɨ kasindɨhandapɨ kopɨ gwɨnyapenawaawaahɨ namapɨ komɨ maipɨhaiwa sangɨ gaapundɨwiwatawa jɨhɨ nepumapɨse. Saiwɨ kaisaihaahɨ amɨ samɨ japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho samɨ maipɨhaiwaisangi nesamaitaise. \v 26 (O amɨ utaaho wo sangi maipɨhaiwa kasiwaiwa nepɨmumwawaawaahɨ amɨ samɨ japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho samɨ maipɨhaiwa wɨndɨ nesamaamaitaise owetɨtaise,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase.)\f + \fr 11:26 \ft Utɨpɨhaiwa taahɨwaiwa wiwaatɨhɨ kɨma pɨwɨma wɨndɨ jɨpatɨpɨmindise. Owe.\f* \s1 Awaisawɨhiya Jisaasihoai Watɨpɨhandɨ ndɨ Nahinyatɨ Kahɨtihɨ Kɨnyɨ Sandɨ Kiyapaise Undotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 21:23-27; Rukɨho 20:1-8) \p \v 27 Aihɨ kiya japɨhɨ napɨwɨ Jerusaremɨhanda noaipawaayopo. Noaipapɨ Jisaasiho Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ taatɨ daayataise. Aihɨ pɨrisihiya awaisawɨhiya Autaahaatɨhoai nandapa tɨhɨwɨ dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ amɨ usa gwɨnyaahiyaunɨ Jisaasihoaapɨhɨ nasawaayopo. \v 28 Napɨwɨ Jisaasihoai satɨwɨ kiya nunjenawaapo. “Kɨnyɨ isɨhiyai Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ saiwa kamaiwɨse undɨpɨ nɨwisapupɨ kaingɨtɨmandɨ watɨpɨhandɨ diyaamɨhandaahe? Aimbɨ amɨ gisɨ saimbɨ kaimehɨta ndɨ kahɨtihɨ kɨnyɨ kiyapaise?” undɨwɨ nunjenawaapo. \p \v 29 Aihɨ amɨ Jisaasihomɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “O amɨ nɨnɨ pɨwɨha wa nehɨ naasaahɨhɨ nasɨsendaano, sahɨ wihoaaŋɨha baiwɨ nepɨ kandisaihaahɨ amɨ nɨnɨ kaiwa kaiwa kiyohɨwɨmaiwaapɨ watɨpɨhandɨ sandaahe satɨtɨ sangi kasatɨtando. Isɨ nɨnɨ sandɨ nasɨsendaano. \v 30 Jonɨho isɨhiyai pɨwɨha ausaatɨ kaundatɨ amɨ waapohora baawusindɨndɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaaho e yapɨpatambɨ isɨhiyaamɨ gwɨnyaahotɨhandɨ watɨpɨhandaaho wanɨ sahɨ kandɨwɨse?” undatɨ kiyai nunjenataise. \p \v 31 Sata Jisaasiho nunjesɨhɨ kiya sawana sanawaatopo. “Nyahɨ napitɨtɨtɨhaawe? ‘Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahe,’ undisaihaahɨ pɨwɨha Jisaasiho wihoaaŋɨha sanyatɨtaise. ‘Amɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨnaahɨ sahɨ Jonɨhopɨ napindapɨ gɨmaawunyaahopo?’ nyatɨtaise. \v 32 O amɨ nyahɨ, ‘isɨhiyaamɨ gwɨnyaahotɨhandɨ yapɨpatambɨ watɨpɨhandaahe,’ undisaihaahɨ amɨ isɨhiya Jonɨhopɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨhoe tɨwɨ gɨwunyaapɨhiyaasɨ kiyaisɨ nyapɨ apowɨtaiso,” nnawaatopo. (Amɨ kiya sanɨwɨ kanɨhotɨmandɨ sandɨ kiya isɨhiyaapɨ yayawaawɨ kanawaatopo.) \v 33 Aihɨ kiya yayawaawɨ namapɨ Jisaasihoai saundawaatopo. “Nyahɨ saiwaapɨ wɨndɨ mmonaahiyaane,” undawaatopo. Aihɨ Jisaasihomɨha amɨ kiyai saundataase “O siyonaahɨ amɨ nisangisɨ watɨpɨhandɨ sandɨ so nanɨmihɨhanda saindɨ kiyataayo satɨtɨ wɨndɨ kamaasatɨto,” undataase. \c 12 \s1 Kɨma Pɨwɨha Isɨhiya Maatɨmaatiwɨhiya Wainɨhandɨ Osaataatɨ Jaawɨ Bimohiyɨhiyaapɨ Jisaasiho Namɨhana Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 21:33-46; Rukɨho 20:9-19) \p \v 1 Aihɨ Jisaasiho pɨwɨha namɨhanaha Judaahiyaamɨ awaisawɨhiyaapɨ kiyai sata kaundataase. “Utaaho wo wɨrɨhɨrɨ wainɨhandɨ niyaamatɨ naporɨhɨrɨ nisatɨ nisɨhoaapotosatɨ amɨ waapoho wainɨhandɨ namwaitandɨhandɨ kiyataise. Kiyatosa amɨ aŋaaŋɨ waaŋɨ isɨhiya wainɨhandɨ ikondaatɨwɨhiyaapɨ tamangɨpɨpɨhapɨ jaawɨ bitoaitaatɨwɨhaaŋɨ autaahɨ nɨwaataatɨ aŋɨmatataise. Siyatɨ kiya owetihɨ isɨhiya usaisɨ saunda nunyataise. ‘Sahɨ nisɨ osaataatɨ wainɨhandɨ kɨmandɨ ninjaawɨ bitosawɨse. Ninjaawɨ bitotawaawɨ wainɨhandɨ ningohonɨhura sapɨhandɨ nanawaawɨ amɨ nɨwahonisapɨhandɨ nanɨmɨtaatɨwo. Aiwɨ amɨ wɨndɨ nunyawɨ isɨhiyai nawɨho naitaatɨwe,’ undatɨ kiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmataise. Siyatɨ nunyamapɨ konɨhɨ kaanɨhɨ wapɨhapɨ nomataise. \v 2 Nomatɨ ketinjatɨ wainɨhandɨ aimɨ ningotɨ akuraihɨhura komɨ otɨpɨpatɨho woai saundataase. ‘Kɨnyɨ numbwɨ nisɨ wainɨhandɨ ninjaawɨ bitohohiyɨhiyaapɨhɨ noaipasamɨhɨ kiya wainɨhandɨ wɨndɨ nahɨmisaihɨ nanenapɨta numwe,’ undatɨ natausaasataise. \v 3 Siyatɨ natausaasihɨ ko naihɨhandɨ kandɨ kiya wainɨhandɨ jasohiyɨhiya komɨ otɨpɨpatɨhoai isɨwatawa tɨmambɨwɨ ahiyawɨ nehɨ taanahɨhoai japɨhɨ nepɨ natɨwusaasawaayopo. \v 4 Aihɨ amɨ wainɨhandamɨ satɨho komɨ wainɨhandɨ jaawɨ bimohiyɨhiyaapɨhɨ jɨhaatɨ komɨ otɨpɨpatɨho woai natausaasataise. Aihɨ amɨ koai isɨwatawa mɨtɨhaatɨhɨ tɨmbɨpɨ jɨtɨpɨtahandɨ tipɨ mawahandɨ nunyawaayopo. \v 5 Aihɨ wainɨhandamɨ satɨho amɨ komɨ otɨpɨpatɨho woai jɨhaatɨ natausaasataise. Natausaasihɨ ko notɨ kiyai iwinjasɨhɨ kiya koai sohoai tiwawaayopo. Aihɨ wainɨhandamɨ satɨho amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya taahiyɨhiyai natausaasataise. Natausaasihɨ kiya nuwɨ kiyai iwinjahauhɨ jɨhiyai kawisohɨpatɨ katɨ kawiwɨ usai gotɨ tipusoaasawɨ amɨ usai sɨyɨhiyai tiwawaayopo. \v 6 Aihɨ amɨ komɨ mwaaho nehɨ naasohɨhɨ maarɨho biyatɨ wɨwiwahoai ipotɨ natausaasɨtandɨ bindataise. Aihɨ ipotaataatɨnɨhɨ sawahomɨ mwaahoai wainɨhandɨ jaawɨ bimohiyɨhiyaapɨhɨ netɨ natausaasataise. Natausaasataatɨ sapɨho sandaase. ‘Nisɨ maasɨhɨhomɨ pɨwɨha kiya baiwɨ atɨwitaapo,’ ndaase. \v 7 Satatɨ natausaasihɨ ko notɨ noaipasɨhɨ wainɨhandɨ jaawɨ bimohiyɨhiya taatɨ naihɨ koai iwinjaposawɨ kiya sanawaatopo. ‘Kɨmo utaamo wainɨhandɨ kɨmandamɨ satɨhomɨ tɨtɨhɨ mwaaho akohoe. Isɨ koai sohoai tiwɨtɨhaawɨ napɨwɨse. Tiwisaihɨ ko naponɨhɨ ko wainɨhandɨ osaataatɨ naitotahandɨ namawa nyahɨ kandɨ nesaihɨ nyamimatɨtando,’ nnawaatopo. \v 8 Satɨwɨ kanawaawɨ namapɨ komɨ mwaahoai isɨwatawa sohoai tipɨ osaataatamɨ nehɨhaatɨ yotawaapo. \p \v 9 “Isɨ wainɨhandamɨ satɨho kiyaisɨ napitɨwitaise. Osaataatamɨ satɨho nasatɨ kiyaisɨ siyɨhiyai tiwamaitaise. Tiwamatɨ komɨ wainɨhandɨ osaataatɨ usai nemwɨtaise. \v 10 Pɨwɨha kɨma sata jɨpatɨpindisɨha sahɨ wɨndɨ awɨmɨtɨwɨhiyaato: \q1 ‘Aŋaaŋɨ aŋɨmatohiyɨhiya yasɨha kɨmaapɨ ponyase tɨwɨ namahotɨha wanɨ noaipatɨ mɨhotɨrisatɨ aŋaaŋapɨ yasɨha aundetɨho anaahɨhaimatataise. \v 11 Awaisɨho sawaho sandɨ siyatɨ kaihɨ nyahɨ mmonɨhaawɨ apɨpaahɨ gaatihɨ maaritɨhaayo,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 118:22-23\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise,” undatɨ kiyaisɨ kaundataase. \p \v 12 Sata Jisaasiho kiyai kaundihɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya komɨ pɨwɨha atɨwisawaawɨ ko nyapɨ pɨwɨha sa namɨhanaha kandaase tɨwɨ Jisaasihoai isɨwɨtotɨwɨ gwɨnyaahohiyɨhiya namapɨ isɨhiyaapɨ yayawaawɨ koai namasi nowaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Isɨhiya Nyamɨ Awaisɨho Sisaahoai Nawɨho Numwɨtaano Undɨwɨ Nunjenɨhotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 22:15-22; Rukɨho 20:20-26) \p \v 13 Saiwɨmapɨ nuwawɨ bowihɨ isɨhiya Parisihiyaamɨ usaisunɨ amɨ Erotɨhomɨhiyaamɨ usaisunɨ ko napitɨnyatise tɨwɨ bɨpi iwinjatawa nunjendaatɨwɨ Jisaasihoaapɨhɨ natɨwusaasawaayopo. Aiwɨ amɨ pɨwɨha wa wipɨta asɨretɨ kaundonaahɨ asɨretɨ satɨpɨhoŋe undɨwɨ pɨwɨha komɨhetɨ nutotɨwo. \v 14 Aihɨ kiya nuwɨ Jisaasihoaapɨhɨ noaipapɨ koai saundawaatopo. “Katɨpɨnyasingɨhonye, nyahɨ gwɨnyaahaayo kɨnyɨ utaahoŋɨ ainahɨhoŋɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ gaahaahɨhɨ katɨpɨhoŋɨtinɨho. Aimbɨ amɨ kɨnyɨ isɨhiyaamɨ gwɨnyaahohɨwaiwaapunɨ kɨnyapɨ itɨhɨtohɨwaiwaapunɨ wɨndɨ yamaimbɨ andɨtitɨpɨ bitotapa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha naasɨka Akɨtɨhaahɨhɨ katɨpɨnyasapɨhoŋe, isɨhiya awaisawɨhiyaisunɨ gwɨharaahiyaisuno. Isɨ wanɨ nyangi kanyate. Nyahɨ awaisɨho Sisaaho Romɨhanda nahataapɨpɨhɨ jatisɨhoai nawɨho gamanɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨho nunyahaawaahɨ sandɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa newa nopɨsasɨhaayono e owetiso? Isɨ Sisaahoai nawɨho nunyaano e namunyaano?” undɨwɨ kiya nunjenawaapo. \p \v 15 Aihɨ Jisaasiho kiyaamɨ jaiwaiwɨ iwinjatawa nunjenɨhotɨhandɨ usonataise. Usonataatɨ kiyai wihoaaŋɨha saundataase. “Sahɨ napaapɨ napɨwɨ nɨngi ninjatawa jaiwaiwɨ taawɨ nanɨsehopo? Nawɨho taanauhɨho wo isɨsi nasawaawaahɨ naninyawewɨse nɨnɨ mmondaano,” undataase. \v 16 Undihɨ kiya nawɨho wo nunyauhɨ ko netɨ mmonatosatɨ amɨ kiyai saundatɨ nunjenataise. “Kɨmatɨ sɨwipɨmatunɨ ambɨmbatunɨ diyaamɨhate?” undataase. Aihɨ kiya saundawaatopo. “O awaisɨho Sisaahomɨhate,” undawaatopo. \v 17 “O siyonaahɨ wapa awaisɨho Sisaahomɨhapanaahɨ amɨ koai tɨtɨhɨ komɨhapa nunyawɨse. O amɨ wapa Autaahaatɨhomɨhapanaahɨ amɨ tɨtɨhɨ kapa Autaahaatɨhoai nunyawɨse,” undataase. Undatɨ Jisaasiho pɨwɨha kaundihɨ kaapɨ kiya namapɨ yaiwɨmapɨ maaroamapɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Satiyusihiya Isɨhiya Napohiyɨhiya Japɨhɨ Nepaitaatɨwɨhandapɨ Nunjenɨhotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 22:23-33; Rukɨho 20:27-40) \p \v 18 Judaahiyaamɨ usa isɨhiya Satiyusihiya Jisaasihoaapɨhɨ napɨwɨ noaipawaayopo. Isiya siya Satiyusisiya satɨwɨhiyaare. Isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ wɨndɨ namepaitaapo tɨwɨ gwɨnyaapɨ katɨwɨhiyaare. \v 19 Isɨ kiya Jisaasihoai saundɨwɨ nunjenawaapo. “Katɨpɨnyasingɨhonye, Mosesiho nyapɨ wɨnɨhapɨpa kɨmba sata jɨpatɨpiya ahiyataise. ‘Utaaho sɨhɨmwaaha manyinya oweho nehɨ bimainja apwaataati namasi naponaahɨ sotisomɨ tɨtɨhɨ saingɨho osɨnɨhaati netɨ wɨrane. Iyonɨhɨ manyinya koaapɨhapɨ noaipahohiyɨhiya komɨ aunahɨpa naitaatɨwɨmaahe. Owe. Sotisɨhomɨ aunahɨpa naitaatɨwe,’ tatɨ ahiyataise. \v 20 Isɨ isɨhiya sapɨho naasomɨ mwaaya taahiyɨhiya 7 kaiwɨhiya noaipawaayopo. Aihɨ jɨho bwandɨpɨho apopaati netɨ wɨrataise. Ko netɨ wɨratɨ bimainjatɨ maaha oweho napotaise. \v 21 Aihɨ amɨ komɨ saingɨho komɨhinɨ noaipasɨho saahomɨ osɨnɨhaati netɨ wɨrataise. Wɨratɨ bimainja amɨ koaisangi naasɨkatɨ kiyatɨ maaha oweho napotaise. Aihɨ amɨ kapɨhoaisangi katɨ kiyatɨ netɨ wɨratɨ bimainja maaha oweho napotaise. \v 22 Saiwɨ nahatiya kaimɨ nuwɨ ipotaataatɨho 7 hoaisangi naasɨkatɨ kiyatɨ maaha oweho napotaise. Aihɨ ipotɨnɨhɨ kaatɨ apopaatɨ napotaise. \v 23 Isɨ saatɨ apopaati saaho saingɨho nahatiya 7 kaiwɨhiya nepɨ wɨrapɨhaatisɨ asisɨha isɨhiya japɨhɨ nepapɨ asɨtimatɨtaatɨwɨha noaipahonɨhura saatɨ apopaatɨ noaipatɨ diyaamahomɨ apwaataatimatɨtaise?” undɨwɨ Jisaasihoai nunjenawaapo. \p \v 24 Aihɨ Jisaasihomɨha wihoaaŋɨha kiyaisɨ saundataase. “Sahɨ monɨwɨ gɨmunyaapɨhiyaato? Sahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ jɨpatɨpindimbɨpaapunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandapunɨ sahɨ apɨpaahɨ wɨndɨ monɨwɨ amɨ wɨndɨ gɨmaasunyaatahiyaato? Amɨ sahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindiwaiwaapunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandapunɨ wɨndɨ monɨwɨhiyaatɨsɨ sahɨ saiwa nahɨriwɨ katawaatopo. \v 25 Isɨhiya japɨhɨ nepawaahura wanamataiwɨ wɨndɨ namaamaatɨndaapo. Owetɨtaise. Nehɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhɨ bimohiyɨhiya enjerɨhiyaamataiwɨ bimɨtaapo. \p \v 26 “Isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ nepaitaatɨwɨhandapɨ Autaahaatɨho pɨwɨha katisɨha sahɨ aimɨ akɨtɨnɨhɨ awɨtɨwɨhiyaate. Mosesiho pɨwɨha ipatɨ mwinɨhatɨ sisɨha sawɨha tɨhindɨndapɨ jɨpatɨpiya ahaisɨha sahɨ wɨndɨ awɨmɨtowo? Sandɨ ipɨhosɨ aŋɨnetahonjɨ maipɨhonjaatɨhapɨ sisɨha tɨhisɨhaapɨto. Sa pɨwɨhaatɨhɨ Autaahaatɨho Mosesihoai saundise. ‘Nɨnɨ Abɨraahamɨho Aisaakɨho Jekopɨhomɨ Autaahaatɨhonɨne,’ undise. \v 27 Autaahaatɨho so isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨmaawunyaapɨhiya napohiyɨhiyaamɨ Autaahaatɨhomaahe. Owetise. Autaahaatɨho so isɨhiya sangɨ napopɨ asɨyɨhiya bimohiyɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya aimɨ napohiyɨhiya kopɨ gɨwunyaahotɨhandaahɨ kiyaanɨhɨ asɨyaimatɨwɨ koaisawɨ bimohiyɨhiyaamɨ Autaahaatɨhore. Isɨ sahɨ nahariwɨhiyaatisɨ pɨwɨha sa apɨpaahɨ naharɨtɨwɨha katawaatopo,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨhomɨ Wɨnɨhapɨpa Awaimbɨpa Jɨhapaapɨ Sapa Awaimbɨpaare Undatɨ Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 22:34-40; Rukɨho 10:25-28) \p \v 28 Utaaho wo Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa kataunjisɨho nasataise. Nasatɨ atisata kiya Satiyusihiya nunjenɨhohɨwaiwa Jisaasiho nga wihoaaŋɨha biyatɨ ausaatɨ nusesɨpatɨ kaundihɨ ko wɨnɨhapɨpa kataunjisɨho atisataise. Siyatɨ biyatɨ gaaha kaundihɨyataatɨ namatɨ komɨha Jisaasihoai sata nunjenataise. “Wɨnɨhapɨpa mahɨwapaanɨhɨ apɨpaahɨ awaimbɨpa jɨhapaare?” undatɨ nunjenataise. \v 29 Aihɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha koai saundataase. “Wɨnɨhapɨpa apɨpaahɨ awaimbɨpa wapaisɨ nusatipɨhaahapa kɨmbaare: ‘Sahɨ Isɨraherɨhiyaate atiwɨse. Nyamɨ Awaisɨho Autaahaatɨho nehɨ naasohɨhɨ ko Awaisɨhore. \v 30 Isɨ kɨnyɨ kinyɨ maarɨho kinyɨ amɨtɨha gwɨnyaahingɨtɨhandɨ kinyɨ andɨtitingɨtɨhandɨ kinyɨ watɨpɨhandɨ kinyɨ gwɨsɨha saiwa nahatewa Autaahaatɨho naasomɨhetɨ niyonɨhɨ kinyɨ Awaisɨho Autaahaatɨhoaisaahɨhɨ maarɨho napaitɨpɨ nunye.’ \v 31 Aihɨ amɨ wɨnɨhapɨpa wapa awaimbɨpa kapɨhapa kɨmbaare. ‘Kɨnyɨ kɨwahoŋɨ maarɨho namɨnɨpɨ kinyɨ ambɨpatisɨ maarɨho nunyapɨ baimbɨ napaitɨpɨ itatamanɨhingɨpatamataimbɨ kinyɨ naisohoai maarɨho nunyapɨ amɨ komɨ ambɨpatapɨhapa nunyapɨ iwɨtatamanɨme.’ Iyataatɨ wɨnɨhapɨpa wapa awaimbɨpa kɨmaurisɨ nusatipɨhaatɨ awaimbɨpaatɨtandɨhapa apɨpaahɨ owetise,” undatɨ Jisaasiho koai kaundataase. \p \v 32 Aihɨ ko wɨnɨhapɨpa kataunjisɨho Jisaasihoai saundataase. “Katɨpɨnyasingɨhonye, kɨnyɨ tɨtɨhɨ pɨwɨha apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ akaaha katapaase, Autaahaatɨho Awaisɨho nehɨ naasohɨhɨ bindataise. O wo autaahaatɨho owetise. \v 33 Isɨ nyahɨ biyaatɨ napaita nyamɨ maarɨho nyamɨ gwɨnyaahotɨhandɨ nyamɨ andɨtitotɨhandɨ watɨpɨhandɨ nyamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ saiwa nahatewa akɨtɨnɨhɨ komɨhetɨ niyonɨhɨ koaisaahɨhɨ maarɨho numwɨtɨhaawo. Iyaatɨ amɨ nyahɨ yawanaanɨ nyamɨ ambɨpatisɨ maarɨho nunyaatɨ biyaatɨ napaitaatɨ itatamanɨhopatamatiyaatɨ amɨ naisɨhiya amɨ isɨhiya usaisangi maarɨho nunyaatɨ iwɨtatamanɨtɨhaawe. Isɨ wɨnɨhapɨmaurɨ kɨmaurɨ nyahɨ atisaatɨ biyaatɨ japepihɨrotɨhandɨ nyahɨ gaarehandɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhaatɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohɨwaiwa nahatewaisɨ nusatipɨhaataise,” undataase. \p \v 34 Sata ko wɨnɨhapɨpa kataunjisɨho katihɨ Jisaasiho atisata ko biyatɨ tɨtɨhɨ akaaha katihiyataatɨ Jisaasiho koai saundataase. “Kɨnyɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandaatɨhɨ nandaitaapɨ aimɨ detɨtapaise,” undataase. Undatɨ kaundihɨhura isɨhiya nahatiya yayawaawɨ andɨtitɨwɨ pɨwɨha wiwa Jisaasihoai jɨhaatɨ namunjenɨhopo owetise. \s1 Jisaasiho Sawahopɨ Kɨraisiho Diyaamahore Unda Nunjesɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 22:41-46; Rukɨho 20:41-44) \p \v 35 Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ katɨhɨ gotɨtɨpɨhɨrotɨ usaaŋaipatainɨ bitonda pɨwɨha ausaatɨ kataunjataatɨ isɨhiyai saundatɨ nunjenataise. “Isɨhiya wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya Kɨraisihopɨ Daawitɨhomɨ mwaahoe tɨwɨ napaapɨ katopo? \v 36 Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho netɨ Daawitɨhoai gɨwunyaasɨhɨ amɨ Daawitɨhohɨ sawaho satise: \q1 ‘Awaisɨho Autaahaatɨho nisɨ Awaisɨhoai saundise, “Kɨnyɨ nisɨ ikwɨrɨ gaahɨraihoaaŋɨ bime. Bimaamɨ numbwɨ nɨnɨ kinyɨ tiworisaisɨ netɨ kinyɨ asɨmwaatɨtɨhemasanɨhɨ kɨnyɨ kiyai nepɨ ipɨhatisamɨhuraatɨtando,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 110:1\rq* \m undatɨ Autaahaatɨho Awaisɨho nisɨ Awaisɨhoai kaundise,’ tatɨ kandaase. \v 37 Daawitɨhohɨ sawaho koaisɨ nisɨ Awaisɨhoŋe undatɨ ambɨhundataase. Isɨ Kɨraisiho naasɨkura napitiyatɨ Daawitɨhomɨ awaisɨhotatɨ mwaahotɨtaise?” undataase. Undihɨ isɨhiya taahiyɨhiya komɨ pɨwɨha saapɨ asakaiwɨ maaritɨwɨ atɨwisawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiya Wɨnɨhapɨpa Katɨwunjohiyɨhiyaamɨ Kiyohɨwaiwaapɨ Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 23:1-36; Rukɨho 11:37-54, 20:45-47) \p \v 38 Jisaasiho isɨhiyai pɨwɨha kataunjataatɨ satatɨ kaundataase. “Isɨhiya wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaamɨ kiyohɨwaiwaapɨ sahɨ baiwɨ jaawo. Kiya saiwɨhiye. Isɨhiya nyapɨ awaisawɨhiye nyatɨto tɨwɨ apotɨhɨrɨ gaahapa utaarɨhapa niyosi daitaapo. Aiwɨ amɨ kiya isɨhiya ahoyanɨwɨ nuwɨ napɨwaiwɨ kahapaamapɨpa nunyawɨ nehohɨpɨpɨhɨ isɨhiya nyangi nyainjapɨ ipɨhɨrete nyatɨto tɨwɨ apɨpaahɨ maaritɨwɨmapɨhiyaare. \v 39 Aiwɨ amɨ aŋaaŋɨ gwɨharaahaaŋɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundohɨpɨpɨhɨ (sinekokɨhandaatɨhɨ) mɨtaahoaahapaahaiwɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ awaisawɨhiyaaniso tɨwɨ bimaawɨhiyaare. Aiwɨ wapa usɨpɨpaapɨ ahoyanɨwɨ nandapa awaimbɨpa tɨhauhɨhapɨhɨ noaipawaahura awaisawɨhiyaanɨsɨ nyangisɨ awaisawɨhiyaisawɨ nepɨ ahɨnyisawosawɨ nandapa nyangi maasɨ jɨhɨ nanyamɨto tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaare. \v 40 Aiwɨ amɨ kiya asɨhiya osɨnɨhiyai jaiwundɨwɨ kiyaamɨ aŋɨtɨtɨhɨ wapa ahusotimbɨpa ikowɨnɨwɨ nusepɨhiyaare. Aiwɨ amɨ kiya kiyaamɨ ikopa maipɨhaiwaamɨ tiwatɨhaatapɨ isɨhiya kiyaapɨ gaahiya ainahiyɨhiye tɨto tɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gaapɨpa utaarɨhaiwa aipɨ pɨhɨtɨwɨ gaapundɨwɨhiye. Isɨ kiya saiwɨ kiyohɨwaiwaapɨ ipotɨhura Autaahaatɨho kiyai naaŋatɨ yaawɨhandɨ usai nusatipɨhaahandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ numwɨtaise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Apopaatɨ Waatɨ Nawɨho Kahapaamapɨpa Taahɨpɨpa Owehaatɨ Autaahaatɨhopɨ Maaritatɨ Autaahaatɨhoai Gaarehandɨ Numwindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 21:1-4) \p \v 41 Aihɨ Jisaasiho niyatɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ nandaataise. Nandaatɨ bokisihandɨ nawɨho gaarehandapɨho wihohɨtɨhandamɨhinɨ detɨ bindataise. Bindata iwinjatihɨ isɨhiya taahiyɨhiya nawɨho ikɨpɨpa asaketahiya kandɨ nawɨho wihohɨtɨhandopɨ nawɨho wiwawaayopo. Nawɨho asaketahiya amɨ waatɨ awaisɨho taahɨho kandopɨ wiwawaayopo. \v 42 Aihɨ apopaatɨ waatɨ warɨho aimɨ napomasɨhɨ osɨhaamaatɨ kahapaamapɨpa nawɨho taahɨpɨpa owehaatɨ nasataise. Nasatɨ nawɨho nehɨ jisɨhasurɨ yasurɨ kandopɨ iwiwataise. \v 43 Aihɨ Jisaasiho kaatɨ osɨhaamaati iwinjatosatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai gaata numwaatɨ detematosatɨ kiyai sata kaundataase. “Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangi sandɨ kasatɨtaato Kɨmaatɨ osɨnɨmaatɨ warɨho owemaatɨ kaatamɨ nawɨho tɨmasɨho isɨhiya nahatiya kɨmiyaamɨ nawɨho awaisɨho kɨmandɨ Aŋɨ Awaindɨmandamɨ nawɨho wihohɨtɨhandopɨ wihohɨhoai nusatipɨhaatɨ apɨpaahɨ awaisɨho iwiwataise. \v 44 Iyataatɨ kɨmiya isɨhiya nahatiya nawɨho asaketahiyaasɨ nahato nga kiyatɨ ahusotihɨ nehɨ yandɨhɨ isoho tɨmawaayopo. O kɨmaatɨ osɨnɨmaatɨ nawɨho apɨpaahɨ nenoaahɨta owetihɨhaatɨ kaatɨ kaatamɨ nawɨho kora nandapa nunyatɨ netɨ nandandɨho nahato konɨhɨ tɨmataise. Isɨ kaatɨ nandapaapɨ nunyatɨ netɨ nandandɨho apɨpaahɨ owendaise,” undatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai kaundataase. \c 13 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Aŋɨ Awaindɨhandɨ Nosasɨndaise Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:1-2; Rukɨho 21:5-6) \p \v 1 Jisaasiho Aŋɨ Awaindɨhandi namasi notaise. Namasi ko taatɨ naihɨ komɨ otɨpɨpatɨho wo Jisaasihoai saundataase. “Katɨpɨnyasingɨhonye, aŋaaŋɨ kɨmaiwa apɨpaahɨ gaahaiwa sanahɨwaiwe. Iyatɨ amɨ nawɨha kɨmaiwa apɨpaahɨ aungwohaiwaaraahɨ aŋɨmatɨwɨhapanyaare,” undataase. \v 2 Aihɨ Jisaasihomɨha wihoaaŋɨha koai saundataase. “Kɨnyɨ kɨmaiwa anɨmaiwai usonapaapɨno? O saiwa ipotɨhura nawaamaiwa tiwatɨ nyepinatɨ ahotiwɨmaiwa siyatɨ wɨndɨ ahɨmotɨtaise. Owetɨtaise. Isɨhiya nepɨ natipɨ nopɨsasɨwɨ nepɨ nepuhwɨtaapo. Nepuhwisaihɨ nahomanɨndɨwa mɨhaapɨ yatɨhɨ yapɨpatetɨ tɨmɨhaitaise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Naaŋɨhaiwa Pɨhɨtatɨ Noaipaitaise Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:3-14; Rukɨho 21:7-19) \p \v 3 Jisaasiho niyatɨ nasaamanatɨ Aŋɨ Awaindɨhandɨ wihɨnɨ ahetihɨ Sisɨho Oripɨhoaasɨnɨ bindataise. Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya nehɨ wingwaasɨhɨhɨ koaapɨhɨ nasawaayopo. Kingwaasamɨ ambɨpatɨ Pitaahotihɨ Jemɨsihotihɨ Jonɨhotihɨ Endɨruhotihɨ siya nehɨ sawanaahɨhɨ napɨwɨ Jisaasihoai satɨwɨ nunjenawaayopo. \v 4 “Kɨnyɨ Aŋɨ Awaindɨhandɨ netɨ nopɨsasɨndaise tɨpɨ kanyatingɨtɨhandɨ maahɨwura noaipaitaise? Iyataatɨ jɨhɨ sɨwipatɨ wapa napitiyahapa noaipahonɨhɨ sandɨ kɨnyɨ katindɨhandɨ aimɨ koaipaitande taatɨ nyahɨ gwɨnyaitɨhaawe?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \p \v 5 Saundauhɨ Jisaasiho namasatɨ kiyai wihoaaŋɨha sata kaundatase. “Sahɨ baiwɨ jaawo. Isɨhiya usa sangisɨ jaipɨsatɨtaawo. \v 6 Isɨhiya taahiyɨhiya napɨwɨ nisɨ ambɨpatɨ ambɨhɨtɨwɨ nɨnɨ Mesaiyaahonɨnɨ kɨmɨkonɨne satɨwɨ isɨhiyaatɨ taahiyɨhiyaatangi jaipɨsatisaihɨ amɨ sahɨ wiwa kiyaamɨ jaipɨpa atɨwiwɨ kiyaapɨ gɨwunyaitaawɨ jaawo. \p \v 7 “Iyataatɨ pwɨsɨpatɨ aungwohaiwa detunɨ kaanɨhunɨ noaipahonɨhɨ pɨwɨha sahɨ atisawaawɨ kaiwaapɨ yaiwɨ amɨ samɨ maarɨho owemaasetane. Amɨ Saiwaahɨ tɨtɨhɨ noaipahonɨhɨ sahɨ asisɨha aimɨ detɨtihe tɨtaawɨ saiwaahɨ kiyatɨ jɨhɨ noaipaitaise. Jɨhɨ noaipataahandɨ kandɨ asisɨha ipotɨha sangɨtɨtaise. \v 8 Isɨhiya yapɨpatɨ wɨtaahapɨhiya dosisɨ amɨ isɨhiya usa yapɨpatɨ wɨtaahapɨhiyaisawɨ tundaapo. Aisaihɨ amɨ awaisɨho kiŋɨho womɨhiya dosisɨ awaisɨho kiŋɨho yapɨpatɨ wɨtaahapɨhomɨhiyaisawɨ tundaapo. Iyonɨhɨ amɨ ipɨpatɨpatɨ nahataapɨpɨhɨ ipɨpatɨpindaise. Iyonɨhɨ amɨ wapɨhɨ wapɨhɨ jarɨho noaipahonɨhɨ isɨhiya nandapa nandaatɨwɨhapa owetɨtaise. Saiwa apopaatɨ maaha namwɨtandɨ tɨmendaatɨ jɨhɨ wuwanɨ namasatɨ kɨhurakɨhura gotɨ yausamɨ notɨ aimɨ detɨtihɨ suraanɨhɨ kaatamɨ ambɨpatɨ aungwohandɨ yaawindɨhandamatiyatɨ jɨhapɨhapa namasatɨ noaipataise. \p \v 9 “Isɨ amɨ sangisangi baiwɨ jaawo. Sangi isɨhiya jaipɨ nepɨ wɨsairapɨ nasamaasi nuwɨ pɨwɨha pɨwaatɨtaatɨwɨhapɨhɨsamaitaapo. Aiwɨ amɨ aŋɨ gwɨharaahaiwa ahoyanɨwɨ amɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundohɨwaiwa sinekokɨhaiwaapɨhɨ tɨsawɨtaapo. Aiwɨ kiya sahɨ nisapɨ gɨnunyaahotɨhandapɨ nisapɨsatɨwɨ sangisɨ nasamaasi nuwɨ awaisawɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ahɨsitaapo. Ndɨhetɨ ahɨsisaihɨ sahɨ nisɨ pɨwɨha ausaapɨ kaundɨtaapo. \v 10 Nisɨ pɨwɨha gaaha wanɨha akaaha yapɨpatɨ aunahɨpatɨ nahatewaara gaamapɨ nuwɨ isɨhiyai kiya baiwɨ atitaatɨwɨ ausaapɨ kaundisaihɨhura asisɨha ipotɨhaanɨhɨ sura noaipaitando. \v 11 Iyataatɨ sangisɨ jaipɨ nepɨ wɨsairapɨ nasamaasi pɨwɨha pɨwaatɨtaatɨwɨhapɨhɨ naisaihɨ sahɨ pɨwɨha napitɨtaatɨ kaundɨtɨhaawe tɨwɨ yaiwɨ pɨhɨtɨwɨ waatɨ gɨmunyaapɨse. Owe. Autaahaatɨho ketɨ kuraanɨhɨ sahɨ pɨwɨha katɨtaatɨwɨha nasamɨtaise. Nasamɨtaisɨ sahɨ baiwɨ pɨwɨha ausaapɨse. Iyataatɨ sa pɨwa sahɨ nehɨ sawanaatɨ wɨndɨ amusaitaapo. Owetɨtaise. Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho samɨhetapɨ pɨwɨha sahɨ katɨtaatɨwɨha ausaitaise. \v 12 Usa saingo saahoyai numwaapɨ isɨhiya usai numwisaihɨ kiya tiwɨtaapo. Iyonɨhɨ amɨ sapɨho komɨ mwaahoai naasɨkatɨ kiyatɨ isɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmahonɨhɨ kiya koai tiwɨtaapo. Iyonɨhɨ amɨ mwaaya matiya dopawɨ maatɨmaatiwɨ saniya sapiyai isɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmasaihɨ kiya tiwɨtaapo. \v 13 Iyataatɨ isɨhiya sapɨ apɨpaahɨ apowɨtaise. Sandɨ nisapɨ kiyaisɨ poundonɨhɨ kiya sangisɨ pohipɨsitaapo. Isɨ utaaho wo saiwa siya noaipahonɨhandɨ kandɨ andɨtita kaiwaisɨ ipɨhatisamatɨ asisɨha ipotɨhaapɨ jaatɨ bimisɨhoai Autaahaatɨho numwatɨ asɨtimatɨtandɨhandɨ numwɨtaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Apɨpaahɨ Maipɨhandɨ Wɨndɨ Noaipaitaise Tindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:15-28; Rukɨho 21:20-24) \p \v 14 “Sahɨ utaaho woai iwinjaitaapo ko Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ nehɨ Autaahaatɨhopaahɨhɨ gaarehandɨ tɨhohɨtɨhandɨ arɨtaahandɨ ahetimbɨpɨhɨ apɨpaahɨ maipɨhapa kapɨhɨ ahɨmotɨhapɨhɨ gonɨhiyatɨ wanɨhandɨ ko nesi nandaatɨ maipɨyausoaasa netɨ nopɨsasonɨho. Iyonɨhɨ isɨhiya ese tɨwɨ yaiwɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ mwɨtunɨwɨ usondaapo. (Utaaho pɨwɨha kɨma awɨndaaho biyatɨ gwɨnyaane). Isɨ sura isɨhiya Judiyaahanda bimohiyɨhiya kiyaamɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ utaaho apɨpaahɨ maipɨhandɨ yawimatahandɨ kiyonɨhɨ kɨma asisɨha ipotɨhe tɨwɨ mmonɨwɨmapɨ yanɨhɨmapɨ sisɨhoaasɨnapɨ naiwɨse. \v 15 Iyataatɨ isɨhiya sura kiyaamɨ aŋɨtaupwataatɨhɨ\f + \fr 13:15 \ft Judaahiya kiyaamɨ aŋɨhaiwaamɨ aŋɨtaupwatɨ nimaayawɨ aŋɨmatawaayopo. Aŋɨtaupwataatɨhɨ wapa nandapa amɨ ipatamɨ yandɨpɨho ipiyawaayopo. Aiwɨ yatihɨhura mbɨpa nepɨ kasɨnɨ nanopɨ amɨ gaapundawaayopo.\f* masapɨpɨhɨ bimambɨwɨhiya aŋɨtɨtɨhɨ kiyaamɨhapa isɨsi nutaatɨwɨhapa naitaatɨwɨhandapɨ wɨndɨ gɨmunyaitaapo. Aiwɨ kiyaamapa naitaatɨwɨ aŋɨtɨtɨhɨ wɨndɨ namɨndaapɨ yanɨhɨmaitaapo. \v 16 Iyonɨhɨ amɨ isɨhiya osaataatɨ bitombɨwɨhiya japɨhɨ nepemaitɨwɨ nuwɨ kiyaamɨhapa utɨ apotɨhɨrɨ kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ naitaatɨwɨ wɨndɨ namuwɨse yanɨhɨmapɨse. \v 17 Aisaihɨ sura asɨhiya maaha sangɨhaisahiyaunɨ amɨ maahaapɨ gwɨsɨhiyaunɨ ketɨ sura yanɨhɨmapɨ namaisaihɨ yaawɨhandɨ naitauhɨ, “Ese”, nɨngi kiyaapɨ maarɨho tɨndataise. \v 18 Saiwa siyatɨ wipatɨ wipɨwatɨ boaahonɨhura sangisaapɨhɨ namwaipaitandɨ sahɨ Autaahaatɨhopɨ baiwɨ gaapundɨwɨse. \v 19 Amɨ sandɨ apaapɨmaato sura naaŋɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ noaipaitaihɨto. Jɨhura Autaahaatɨho kahapaamapɨpa kiyatɨ ahaisuraapɨ nasatɨ wanɨ kɨmura siyahaiwa wɨndɨ namwaipase. Iyataatɨ amɨ ipotɨsangi wɨndɨ siyahaiwa naaŋɨhaiwa apɨpaahɨ awaiwaiwa wɨndɨ namwaipaitaise. \v 20 Isɨ Awaisɨho Autaahaatɨho asisɨha sa naaŋɨhaiwa apɨpaahɨ awaiwaiwa noaipaitandɨ netɨ nuhɨmaitandɨ aimɨ gwɨnyaase. O amɨ ko wɨndɨ siyatɨ asisɨha sa netɨ nuhɨmaamahonaahɨ isɨhiya wɨndɨ nga bɨmimaawɨ nahandɨ kiyaanɨhɨ owetɨtauhe. Saitɨhatɨ katɨ amɨ Autaahaatɨho isɨhiya komɨhiyaimatɨtaatɨwɨ aimɨ namɨhanatɨ ahɨwisawɨhiyaapimatonɨhɨ gwɨnyaataatɨ kiyai netɨ iwɨtatamanɨtandɨ namatɨ asisɨha netɨ nuhɨmaitaise. \p \v 21 “Isɨ sura isɨhiya usa napɨwɨ nisapɨ satɨwɨ, ‘Kɨraisiho komɨ isɨhiyai japɨhɨ numwaitandɨ Autaahaatɨho namɨhainjɨho kɨmbɨhɨ kɨmosɨ jase amɨ yaihapɨhɨ yaihosɨ jase amɨ mɨhapɨhɨ mɨhosɨ jase,’ satisaihɨ amɨ sahɨ kiyaamɨ pɨwɨha atiwɨ wɨndɨ gɨmaawunyaapɨse. \v 22 Iyonɨhɨ amɨ isɨhiya usa taahiyɨhiya napɨwɨ sangi jaiwɨsatɨwɨ sasatɨtaapo. ‘Nɨnɨ kɨmonɨnɨ Kɨraisihonɨnɨ Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai japɨhɨ numwaitandɨ nanɨmɨhainjɨhonɨne,’ satɨtaapo. Aiwɨ amɨ usa taahiyɨhiya nehɨ nɨnaasohɨ wura wura napɨwɨ satɨwɨ, ‘Nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atindɨ netɨ kopɨ awusaahohɨhonɨne,’ satɨwɨ jaipɨsatɨtaapo. Aiwɨ amɨ kiya watɨpɨhaiwa kɨhaiwa kɨhaiwa kahatamatɨpetahaiwa kaitaapo. Satɨwɨ saiwa kiyawaahandɨ kandɨ Autaahaatɨho isɨhiya komɨhiyaimatɨtaatɨwɨ namɨhanatɨ ahɨwisawɨhiyai maawɨ jaipundɨwɨ numwaitaatɨwaitaapo. \v 23 Siyahaiwa noaipaitaihɨ amɨ kaiwa sangɨ noaipasɨhɨ nɨnɨ pɨwɨha jɨhɨ tɨmanɨtɨ aimɨ kasatataatonɨ sahɨ baiwɨ jaawo. \s1 Jisaasiho Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ Napɨtotindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:29-31; Rukɨho 21:25-28) \p \v 24 “Saiwa siyatɨ naaŋɨhaiwa noaipatɨ owetanɨhura sura. \q1 ‘Ipɨho noaipatɨ asahatɨtaise. \q1 Iyonɨhɨ amɨ waatɨhoaisangi wɨndɨ namusaatɨtaise. \q1 \v 25 Iyonɨhɨ amɨ kaumbwaatɨ yamɨhapataatɨhapɨ tɨmɨhaitaise. \q1 Iyonɨhɨ amɨ yamɨhapataatɨhɨ watɨpɨhaiwa ahotiwaiwa ahoainatɨ nasɨhaahaarɨndaise.’ \rq Aisaiyaaho 13:10, 34:4; Isikierɨho 32:7; Joerɨho 2:10, 31, 3:15\rq* \p \v 26 Iyonɨhɨ sura Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ nisɨ watɨpɨhandisa amɨ nisɨ yundanyaahaisatɨ watɨpɨhonɨnɨ tɨwipataatɨhɨ napisanɨhɨ isɨhiya ninjaitaapo. \v 27 Saindɨ sura nɨnɨ nisɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiyai nandusaasɨto. Nandusoaasisanɨhɨ kiya nuwɨ nisɨ isɨhiya nisɨhiyaimatɨtaatɨwɨ namɨhanohiyɨhiyai nahataapɨpɨhɨ yapɨpatamunɨ amɨ yamɨhapataatɨhapunɨ mangɨrainɨ numwaapɨ nepɨ ahonitaapo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Napɨtandɨhuraapɨ Awaatɨpɨhoetɨ Yatitandɨhura Wapa Noaipasɨpɨpaapɨ Namɨhana Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:32-35; Rukɨho 21:29-33) \p \v 28 “Awaatɨpɨho kaindɨhandapɨ aimɨ mmowɨ nepɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Awaatɨpɨho kupwɨratɨ tɨwɨhandɨwihɨ sahɨ mmonawaawɨ kɨmura yatɨhɨrɨ yatitandɨhuraare tɨwɨhiyaate. \v 29 Sahɨ saiwɨ aimɨ mmowɨhiyaatisɨ naaŋɨhaiwa siyahaiwa noaipahonɨhɨ mmonawaawɨ sahɨ nisapɨ satɨwɨ, ‘Ko napɨtandɨhura aimɨ detɨndaate,’ tɨwɨ gwɨnyaapɨse. \v 30 Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangi sandɨ kasatataato. Isɨhiya kɨmuraahiya sangɨ napopɨ bimisaihɨ saiwa naaŋɨmaiwa nɨnɨ katohɨwɨmaiwa noaipaitaise. \v 31 Yamɨhapatunɨ amɨ yapɨpatunɨ notɨ owetɨtaise. O nisɨ pɨwɨhaahɨ wɨndɨ owemetɨtaise. Owemetatɨ, Kaahɨ kaanɨhɨ ahotɨmɨ nutaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Satatɨ Saiwa Noaipaitandɨha Asisɨhaapɨ Utaaho Wo wɨndɨ Gɨmunyaatɨ Wɨndɨ Mose Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:36-44) \p \v 32 “Iyataahandɨ kandɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ napɨtandɨhuraapɨ utaaho wo asisɨha sete amɨ ipɨhomɨ ndɨhaamɨ sɨwipatɨ suraare tatɨ wɨndɨ gɨmunyaatɨ wɨndɨ mose. Owe. Autaahaatɨhomɨ enjerɨhiya itɨpɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiyɨhiyaisangi wɨndɨ mohopo. Owe. Aihɨ amɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨsangi wɨndɨ moho. Owe. Nehɨ Apɨho Autaahaatɨho sawahohɨhɨ asisɨha amɨ ipɨhomɨ ndɨhaamɨ sɨwipatɨ setɨ suraare tatɨ mmonatɨ gwɨnyaatɨ isɨwatɨtaise. \p \v 33 “Isɨ sahɨ baiwɨ jaawo. Sahɨ baiwɨ tɨmanɨnɨwɨ jatɨwɨse amɨ sahɨ asisɨha akaaha tɨtɨhɨ ahura noaipaitaise tɨwɨ wɨndɨ mopɨhiyaatiso. \v 34 Sandɨ siyahande. Utaaho wo komɨ aŋɨpɨpɨhɨ namasi kaanɨhɨ wapɨhapɨ daitandɨ nutandɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai nisɨhapa kɨmba baiwɨ ninjaawɨ bimaawɨse undindɨhandamatiyahande. Iyatɨ komɨ otɨpɨpatɨ otɨpɨpatɨhiya kɨho kɨho jatɨtandɨhatɨ yiyandɨhɨ nunyataise. Iyatɨ maasomwaaŋɨ jatɨtandɨhoai, ‘Kɨnyɨ baimbɨ namopɨ koŋɨnɨhɨ jatɨme,’ undindɨhandamatiyahande. \v 35 Isɨ siyahandisɨ sahɨ baiwɨ jatɨwɨse, aŋaaŋamɨ satɨho napɨtandɨhandapɨ sahɨ wɨndɨ monɨwɨhiyaatiso. Iyatɨ komɨ napɨtandɨhura asisɨha taatɨ napandosuraatɨtaindɨho amɨ apatɨhɨ apwɨtetetɨtɨtaindɨho amɨ asisɨha wa taatɨ bowataatɨ sangɨ saasɨnɨhonɨhɨtɨtaindɨho amɨ ipɨho taatɨ yahutaahonɨhɨtɨtaindɨho. \v 36 Sahɨ nasisoaarɨ kiyaatɨnɨhɨ tɨmetɨwɨse. Amɨ wiwa ko ketɨ kuraanɨhɨ nasatɨ sahɨ nanɨhaiwɨ nanopotisaihɨ jasondaiso. \v 37 Pɨwɨha kɨma nɨnɨ sangi tɨmetɨwɨse satɨtɨ kasatohɨma naasɨka isɨhiya nahatiyai sahɨ jaawɨ tɨmetɨwɨse undataato,” undatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai kaundataase. \c 14 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Aŋɨ Awaindɨhandamɨ Mɨtɨhiya Tiwɨtaatɨwɨ Pɨwɨha Katohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:1-5; Rukɨho 22:1-2; Jonɨho 11:45-53) \p \v 1 Asisɨha yatairɨ ahondaise amɨ Asisɨha awaisɨha Pasopaahandunɨ amɨ kimbapɨho nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ yisɨhandɨ owehandɨ nandaatɨwɨha noaipaitando.\f + \fr 14:1 \ft Pasopaahandɨ sandɨ Judaahiyaamɨ asisɨha sa kimbapɨho awaisɨhaare. Aihɨ kiya sandɨ Pasopaahandɨ kɨnaungwɨha nahatewetɨ nehɨ naasaaraahɨ mmonɨwɨhiyaare.\f* Sandɨ jɨhura asisɨha wetɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho jɨtɨpatɨ aŋaaŋamɨ maasomwaaŋɨ jaahohɨpatɨ mmonataatɨ Isɨraherɨhiyaamɨ manyinya bwandɨpɨhiya jɨhiyai tɨmaawatɨ nehɨ nusatipasɨtɨhandapɨ gwɨnyaapɨ mmonɨwɨhaare. Sa asisa noaipasɨhura kiya nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ yisɨhandɨ owehaunɨ maasapɨho sipɨsipɨhandunɨ nanawaayopo. Aiwɨhaasɨ ka asisɨha noaipaitandɨ nehɨ asisɨha yatairɨ ahotihɨ pɨrisihiya awaisawɨhiyaunɨ\f + \fr 14:1 \ft Siya pɨrisihiya isɨhiyaapɨ kiyaamɨ aunahɨpatɨ nepɨ kohasɨpɨho nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumwapɨ dɨpumanɨwɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiya jɨhiyaare.\f* amɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ ahoyanɨwɨ pɨwɨha kanawaayopo. Aiwɨ kiya Jisaasihoai daihɨra wɨraapɨ nanɨhundɨwɨ jaiwaiwɨhɨretapɨ isɨwatawaawɨ sohoai tiwɨtaatɨwɨ kanawaatopo. \v 2 Aiwɨ amɨ kiya sanawaatopo: “Nyahɨ asisɨha awaisɨha Pasopaahandetɨ sandɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ wɨndɨ kamaitɨhaawo, amɨ kiya wiwa maatɨmaatiwɨ pwɨsɨpatɨ noaipaitaiso. Isɨ gaasɨ namɨhaitɨhaawo,” nɨwɨ kanawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Apopaatɨ Waatɨ Atɨpatɨ Waamainjotahatɨ Gaahatɨ Jisaasihomɨ Mɨtɨhaatɨhɨ Nɨwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:6-13; Jonɨho 12:1-8) \p \v 3 Jisaasiho aunahɨpa Betanihanda niyatɨ utaaho wo jɨhɨ asaaha pisapɨpa neho komɨ ambɨpatɨ Saimonɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ nandaatɨ bindataise. Bindata ganɨhoaasɨnɨ taatɨ nandapa nainjɨhɨ apopaatɨ waatɨ onɨha wa atɨpatɨ apɨpaahɨ waamainjotahatɨ windaha nesi nasataise. Atɨpatɨ satɨ nawɨho awaindɨhandisahate. Onɨha atɨpatɨ windisɨha nupwɨ napuwɨtɨhandɨ owehaasɨ namatɨ nehɨ awɨha napuhohininapɨ maipɨhinjaapɨhapɨ tɨwɨtatosatɨ Jisaasihomɨ mɨtɨhaatɨhɨ nɨwisataise. \v 4 Aihɨ kapɨhɨ isɨhiya usa bimohiyɨhiya kaatɨ siya nɨwihɨ kiya mmonawaawɨ mɨmaipaiwɨ gwɨnyapenawaayopo. Kiya saiwɨ mɨmaipaiwɨ gwɨnyapenɨwɨ satɨwɨ kanawaatopo. “Ese kɨmaatɨ apomaatɨ atɨpatɨ kɨmatɨ apɨpaahɨ nga waamainjotatɨ gaamatɨ napaapɨ nyahowatɨ nuhoaase? \v 5 O satɨ atɨpitɨ isɨhiya usai nawɨhopɨ nunyaatɨ nawɨho ikihɨ murɨmo\f + \fr 14:5 \ft Nawɨho ikihɨ murɨmo so jɨhɨ suraahiya nawɨhopɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiya kɨnaungwɨha naasaapɨ nehotɨhore.\f* nga naito. Newaatɨ isɨhiya ikɨpɨpa owehiyai nga numwɨto,” nnawaatopo. \v 6 Sanɨhauhɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Sahɨ kɨmaatɨ apomaati munyaipundɨwɨ itɨhɨmundɨwɨ bɨpi namɨhaapɨse. Sahɨ saiwa napaapundopo. Kaatɨ maipɨhatɨ kiyataamaise. Owe. Nɨngi apɨpaahɨ gaahatɨ kanisataise. \v 7 Nahatewetɨ isɨhiya ikɨpɨpa owehiya sangisawɨ maasɨ nasisoaarɨ bimɨtaapo. Isɨ sahɨ kiyai wura wura iwɨtatamanɨtaapo. O amɨ nɨnɨhɨ sangisatɨ maasɨ nahatewetɨ wɨndɨ bɨmimɨto. \v 8 Apopaatɨ kɨmaatɨ wapa nga kaatɨ kaitandɨhapa aimɨ kiyataise. Kɨmaatɨ atɨpatɨ waamainjotɨhatɨ nisɨ ambɨpatetɨ nanuhoaasɨtɨmandɨ nɨnɨ anɨmwaahɨpatopɨ yamwaatɨtandɨhandapɨ nisɨ ambɨpatɨ netɨ apɨpaahɨ nɨmanatɨ kanisataise. \v 9 Nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ kasatataato. Yapɨhɨ nahatewaara isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha ausaawaawɨ kɨmaatɨ apomaatamɨ kɨmandɨ gaamandɨ kaindɨmandapɨ pɨwɨhaatɨhɨ ahoyawɨ ausaapɨ katɨtaapo. Ausaapɨ katisaihɨ isɨhiya kaatapɨ gɨwunyapendaapo,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨha Judaasiho Noaipatɨ Jisaasihomɨ Tiworɨhoemainjɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:14-16; Rukɨho 22:3-6) \p \v 10 Aihɨ sura Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtisawɨhiya aposerɨhiyaamɨ wo komɨ ambɨpatɨ Judaasiho aunahɨpa Kariyotɨhandaahapɨho tiworisai nusepaatɨ mwɨtɨpɨwitandɨ notaise. Notɨ pɨrisihiya mɨtɨhiya jɨhiya (isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨwɨ nunyohiyɨhiyaamɨ) awaisawɨhiyai Jisaasihoai kiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmahonɨhɨ kiya tiwɨtaatɨwɨ mwɨtɨpɨwisatɨ nusepaataise. Nusepaatɨ, “Nɨnɨ koai saindɨ samɨ ikwɨraatɨhɨmatɨ nasamɨto,” undataase. \v 11 Satatɨ ko mwɨtɨpɨwisatɨ kaundihɨ kiya pɨrisihiya atisawaawɨ gaaso tɨwɨ waatɨ maaritawaapo. Aiwɨ kiya Judaasihoai nawɨho wo numwɨtaatɨwɨ watɨpɨtɨwɨ katawaatopo. Aihɨ Judaasiho Jisaasihoai kiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmaitandɨhɨra daihɨraapunɨ asisɨha tɨtɨhɨ gaahetɨ numwɨtandɨhaapunɨ gwɨnyaatɨ jatata tɨmanataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyaisatɨ Asisɨha Awaisɨha Kimbapɨho Pasopaahandetɨ Nandapa Ipotɨhapa Nainjɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:17-25; Rukɨho 22:7-14, 22:21-23; Jonɨho 13:21-30) \p \v 12 Nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ owehapa sipɨsipɨho tipɨ tɨhɨwɨ gaarehandɨ Autaahaatɨhoai nunyawɨ komɨ gwɨtɨtɨhoaisawɨ nandaatɨwɨhaiwaamɨ asisɨha jɨhapɨha noaipataise. Iyataatɨ asisɨha sa awaisɨha kimbapɨho Pasopaahandamɨ jɨha noaipataise.\f + \fr 14:12 \ft Asisa setɨ Judaahiya gaarehandɨ (Autaahaatɨhoai) nunyawɨ nandaatɨwɨ sipɨsipɨhandɨ tipɨhiyaare. Sandɨ sipɨsipɨhandɨ tiwotɨmandɨ jɨhɨ aimehura Isɨraherɨhiyaamɨ manyinya jɨhiya bwandɨpɨhiyai Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho tɨmaawatɨ kiyai nehɨ nusatipatɨ Isipɨhiyaamɨ manyinya usɨhiya bwandɨpɨhiyai tiwindɨhandapɨ gwɨnyaapɨ bindawaawɨ bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ yisɨhandɨ owehandisawɨ tɨhɨwɨ nandaatɨwɨ so sipɨsipɨho tiwawaapo.\f* Aihɨ kura asisɨha ketɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya Jisaasihoai satɨwɨ nunjenawaapo. “Pasopaahandapɨ Sipɨsipɨhomɨ gwɨtɨtɨho nandapa bɨretɨhandɨ nandaapɨhapa nyahɨ newa maahapɨhɨ tɨhaatɨ tɨngɨmanɨtɨhaawɨ gwɨnyaapaise,” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 13 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhurɨ yahuri kapa Pasopaahandapɨ sipɨsipɨho tipɨ gwɨtɨtɨho bɨretɨhandɨ nandapa nandaatɨwɨhapa nepɨ tɨhɨmɨ tɨmanɨtaatɨmɨ pɨwɨha sata kaundatɨ natausaasataise. Iyatɨ ko kuri saundataase, “Sahuraahɨ aunahɨpata awaipatɨ sitihanda numwɨse. Numwɨ noaipasaihɨ utaaho wo onɨhaara waapoho niwatesiho daihɨra taatɨ niyonɨhɨ sɨhoaahɨ koaisamɨ nutandaise. Nutanɨwɨ ko nasɨtipa jɨhɨ niyonɨhɨ amɨ sahuraahɨ koai nɨwipinjai ipotɨ numwɨse. \v 14 Ko notɨ aŋɨhandɨ wɨndaatɨhɨ nandaitaise. Ko aŋɨndɨ nandaasɨtɨndamɨ satɨhoai satɨmɨ nunjepɨ kaundɨmɨse. ‘Nyangi katanyasisɨho sanyatihe. Asisɨha kɨma awaisɨmetɨ nɨnɨ nisɨ otɨpɨpatɨhiyaisatɨ nandapa bɨretɨhandɨ sipɨsipɨhomɨ gwɨtɨtɨho Pasopaahandapɨ nandapa Autaahaatɨho Isɨraherɨhiyai Nehɨ Iwinjasɨhɨ Nga Bimohɨtɨhandapɨ Gwɨnyaawaatɨ nandandɨhapɨhɨ aŋɨpɨpɨhɨ maahɨpɨpɨhe? Nyatihe,’ undɨmise. \v 15 Satɨmɨ kaundisaihɨ ko aŋɨhandamɨ satɨho autaahɨ wɨrɨ awairɨhɨrotɨ kahapaamapɨpa ganɨho gwɨtɨho aimɨ tɨmanɨnda ahotahɨrotɨ netɨ nasisɨtaise. Nasisonɨhɨ kɨrotɨ nyahɨ Pasopaahandapɨ nandapa nandɨhaahapa nepɨ nyamanɨmɨse,” undatɨ kuri natausaasataise. \v 16 Aihɨ kurɨ komɨ otɨpɨpatɨhurɨ atimɨ nomaise. Numwɨ aunahɨpatɨ awaipatɨ Jerusaremɨhanda noaipapɨ Jisaasiho kaundimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ kaiwa tɨtɨhɨ noaipasɨhɨ mmonɨmɨ kiyamaise. Aimɨ asisɨha Pasopaahandetɨ nandapa Jisaasihoaisawɨ kiya nandaatɨwɨhapa nepɨ tɨmanamaise. \p \v 17 Aihɨ asahataahura aimɨ napwɨhihɨ asɨhananaataatɨhɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiya 12 kaiwɨhiyaisatɨ niyatɨ sapɨhɨ aŋɨpɨpɨhɨ nandaataise. \v 18 Aihɨ kiya ganɨhomɨhinɨ nausanɨwɨ yaataatɨ bindawaawɨ nandapa taawɨ nanawaawɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangisɨ sandɨ kasatataato. Sahɨ kɨmiyaatamɨ otɨhatɨhapɨ wo nisɨ tiworɨhoŋimatɨpɨ nɨngisɨ isɨhiya nɨwɨtaatɨwɨhiya tiworisaamɨ ikwɨraatɨhɨnɨmaitaise. Wanɨ kɨmbɨhɨ ganɨmoaasɨnɨ nandapa maasɨ nɨngisatɨ maasɨ supwɨhandɨ waapohoaatɨhɨ bɨretɨhandɨ tɨmandaatɨ nainjɨmopɨto,” undataase. \v 19 Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya pɨwɨha sa atisawaawɨ maarɨho naaŋawisataise. Naaŋawihɨ namasawɨ nɨnaasohɨ saundɨwɨ, “Akɨtɨnɨhɨ nɨnɨ nisapɨno,” undɨwɨ Jisaasihoai nunjenawaapo. \v 20 Aihɨ Jisaasihomɨha kiyai saundataase. “Usaapɨmaato owe. Sahɨ kɨmiyaatɨ 12 kaiwɨmiyaatamɨ woŋɨ nɨngisapɨ maasɨ nandapa bɨretɨhandɨ waapoho supwɨhandɨ disihandaatɨhɨ nimandisɨhoaatɨhɨ tɨmandaatɨ nainjɨmopɨto. \v 21 Ye, kɨmandɨ nɨngi nanoaipaitandaindɨmandɨhɨ akɨtɨ tɨtɨhe. Autaahaatɨho komɨ pɨwɨhaatɨhapɨ nisapɨ napwɨtaise tatɨ katimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ japepihɨrɨtɨ napwɨto. Iyataahandɨ kandɨ kɨmo utamo isɨhiya nɨwɨtaatɨwɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨnɨmaitandaisɨmoai yaawatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ Autaahaatɨho numwɨtaise. Isɨ amɨ koaisɨ sanaatɨ namaamotaataahɨ ngaatɨtaihe. Koai sanaatɨ napaapɨ namotaihɨhotindɨho?” undatɨ kiyaisɨ kaundataase. \s1 Kaatɨha Bɨretɨhandunɨ Waapoho Wainɨhandunɨ Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyai Numwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:26-30; Rukɨho 22:14-23; 1 Korindɨhiya 11:23-25) \p \v 22 Saiwɨ kiya taawɨ nandapa nanɨwɨ bindawaawɨ Jisaasiho nandapa bɨretɨhandɨ wɨndɨ netaise. Netɨ isɨwatataatɨ Autaahaatɨhoai, “kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undatɨ gaapundataise. Gaapundatɨ naumbotɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai nunyataise. Nunyataatɨ saundataase. “Kɨmatɨ nisɨ ambɨpatisɨ sahɨ nepɨse,” undataase. \v 23 Iyatosatɨ amɨ wipatɨ kapɨhopɨ waapoho wainɨhandɨ netɨ gaapundatɨ Autaahaatɨhoai “kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undatosatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai numwihɨ nepɨ nahatiya kapɨhombɨ nanawaayopo. \v 24 Kiya aimɨ nanɨhauhɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Kɨmandɨ wainɨmandɨ kapɨmopɨ windindɨmandɨ nisɨ jɨtɨpate. Nɨnɨ nisɨ jɨtɨpatɨ katɨ nuhoaataayo. Nuhaahonɨhɨ Autaahaatɨho katɨ netɨ komɨ isɨhiyaisatɨ kataahɨ pɨwɨha katatɨ wɨsasataise. Iyatɨ ka pɨwɨha wɨsasatɨ ahaisɨha wanɨ kɨmura netɨ watɨpɨmatɨ akaahe tatɨ nisɨ jɨtɨpatɨ nuhaamaitandiyohɨpataahɨ (Autaahaatɨho) komɨ isɨhiyai netɨ sawɨhoaisatɨ tɨmaamahɨwataise. Isɨ kɨmatɨ nisɨ jɨtɨmatɨ nuhaamaitandiyohɨmataahɨ isɨhiya tɨtaahiyɨhiyai (kiyaamɨ maipɨhaiwa nemwatɨ) iwɨtatamanɨtaise. \v 25 Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangi sandɨ kasatataato. Wɨrɨhɨrɨ wainɨhandamɨ waapomo kɨmo nɨnɨ japɨhɨ wɨndɨ namandɨ bimaamɨ nundɨ Apɨhounɨ nɨnunɨ isɨhiyai iwinjaaha bindɨhaahuraahɨ wainɨhandɨ asɨtɨhandɨ yandɨpɨhomɨ waapoho asoho nando,” undataase. \p \v 26 Sata kaunda owetihɨ aunɨhɨhɨrɨ wɨrɨ katɨwɨmapaahɨ Jerusaremɨhanda namasi Sisɨho Oripɨhoaasɨnapɨ niyawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Pitaahoai Saundatɨ Kɨnyɨ Nɨngi Nanoaasapɨ Wɨndɨ Mausotɨhonɨne Tɨpɨ Katɨtaise Undindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:31-35; Rukɨho 22:31-34; Jonɨho 13:36-38) \p \v 27 Naiwɨ noaipapɨ Sisɨho Oripɨhoaasɨnɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Sahɨ nahatiyaatɨ nɨngi nanɨmasi yanɨhɨmaitaapo amɨ sandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨsangi satatɨ jɨpatɨpindiso: \p ‘Sipɨsipɨhandi jaatɨ bitosɨhoai nɨnɨ tiwisanɨhɨ sipɨsipɨhandɨ yanɨhɨmatɨ kɨhɨra kɨhɨra nandairaitaise,’ tatɨ aimɨ jɨpatɨpindiso \v 28 Isɨ nɨnɨ napotatɨ japɨhɨ nepasi nɨnɨ jɨhɨ taatɨ Garirihandaahapɨ naito,” undataase. \v 29 Aihɨ Pitaaho Jisaasihoai saundataase. “Nisaahoyaahɨ gi nangɨmasi yanɨhɨmaisaihɨhandɨ kandɨ nɨnɨhɨ gi nangɨmasi yamaanɨhɨmaito. Owetɨtaise,” undataase. \v 30 Aihɨ Jisaasiho koai saundataase. “Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ gisɨ sandɨ kahɨtataato, kɨnyɨ atɨnime. Wanɨ kɨmura apɨmatɨhɨ otɨpwɨsɨpaatɨ sapɨho yataira sangɨ gaatonɨhɨ kɨnyɨ nisapɨ satɨpɨ, ‘Nɨnɨ koai wɨndɨ mausotɨ gɨmunyaatɨhonɨne,’ tɨpɨ mairɨmaara isɨhiyai kaundɨtaise,” undataase. \v 31 Sata kaundihɨhandɨ kandɨ Pitaaho mwɨtetatɨ watɨpɨtatɨ saundataase. “Nɨnɨ gisatɨ maasɨ napwɨtandɨ kinyapɨ wɨndɨ mausotɨhonɨne mundɨto. Apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ owetɨtaise,” undataase. Aihɨ amɨ otɨpɨpatɨhiya nahatiyaisangi nehɨ naasɨka katawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Getɨsemanihanda Gaapundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:36-46; Rukɨho 22:39-46) \p \v 32 Aihɨ kiya nuwɨ wapɨhɨ kapɨhamɨ ambɨpatɨ Getɨsemanihanda noaipawaayopo. Noaipapɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Sahɨ kɨmbɨhɨ bimaawɨse, nɨnɨ yambɨhɨ nundɨ gaapundɨtaano,” undataase. \v 33 Undatɨ nehɨ Pitaahoaisunɨ Jemɨsihoaisunɨ Jonɨhoaisunɨ singwaasisaahɨhɨ numwaasi naihɨ nowaayopo. Aihɨ komɨ ambɨpatɨ nahato naaŋawisatɨ maipɨwimataho notaise. \v 34 Aihɨ kingwaasi saundataase, “Nɨnɨ nisɨ maarɨho ambɨpatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ naaŋanisatɨ yaasatɨ daahɨ nɨpatisatɨ mɨmaipɨnimainjɨhiyo. Sanimainjɨhɨ amɨ nɨngi apɨpaahɨ napwɨtaahɨnyihiyo. Isɨ sahɨ kɨmbɨhɨ bindawa baiwɨ jatɨwɨse,” undataase. \v 35 Saundamapɨ notɨ onɨhɨ masɨwonjaapɨhɨ yapɨpatetɨ tɨmahiyatɨ ahondaatɨ gaapundataase. Iyatɨ siyatɨ gaapundataase sa asisɨha maipɨha ko yaawɨhandɨ naitandɨma amɨ gaatanaahɨ ka koai nehɨ nusatipatɨ sanutando. \v 36 Iyatɨ ko Autaahaatɨhopɨ satatɨ gaapundataase. “Apa,\f + \fr 14:36 \ft Metɨhonjɨ konjamɨ sapɨhoai ambɨhundirɨhɨretɨ ambɨpatɨ kandaase.\f* nisɨ Apo. Apore nahatewa kɨnyɨ nga kaitaise. Isɨ Apore, nɨngisɨ yaasamaiwa kɨmaiwa waapoho ipɨho yahotɨ ikonatɨ maipɨho nanɨhohɨpatamataindɨ nɨnɨ naitandiyohɨwɨmaiwa nepɨnɨmapehɨtataato. Amɨ nehɨ kinyɨ maaritɨpɨ gwɨnyahingɨrɨhɨretɨ japepihɨre. Nɨnɨ maaritɨtɨ gwɨnyaahohɨrɨhɨretɨ kɨnyɨ wɨndɨ minjapepihɨrɨme. Owetane,” undatɨ Sapɨhoai kaundatɨ gaapundataase. \p \v 37 Siyatɨ gaapundamapɨ Jisaasiho nasatɨ mmonata komɨ otɨpɨpatɨhingwaasɨ nanoposauhɨ Pitaahoai saundataase. “Saimonɨhoŋe, nɨngisapɨ wonjɨ maipɨhonjɨ minjatɨpɨ napaapɨ nanɨhaimbɨ nanopotise? \v 38 Sangi nasisendandɨhaiwa sangisaapɨhɨ namwaipaitandɨ sahɨ baiwɨ jatawa andɨtitɨwɨ gaapundɨwɨse. Maarɨhohɨ Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ kaitandɨ maaritihɨhandɨ kandɨ ambɨpatɨhɨ saiwa kaitandɨ wɨndɨ andɨtɨminje,” undataase. \p \v 39 Saundamapɨ japɨhɨ notɨ gaapɨpatɨ jɨhɨ notɨ gaapundipatɨ katɨ jɨhara gaapundataase. \v 40 Gaapundamapɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyenda japɨhɨ nasataise. Nasatɨ usonata kiyai naapɨpa apɨpaahɨ tiwamasɨhɨ nanomɨhauhɨ ahowimasɨhɨ nepapɨ pɨwɨha kaundɨtɨha owetihɨ kiya Jisaasihoai wihoaaŋɨha wɨndɨ kamundopo. \p \v 41 Aihɨ Jisaasiho jɨhara niyatɨ mairɨ manda gaapundataase. Gaapundamapɨ japɨhɨ nasatɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasi saundataase. “Saingwaasaatɨ daahɨ ikɨnɨwɨ nanopotawaayopo. Naapɨpa nga nanopɨ nepawaawaahɨ nutɨhaawɨ dopise. Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨhi isɨhiya maipɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨnɨmaitaatɨwɨhura wanɨ kɨmuraare. \v 42 Isɨ saingwaasaatɨ dopise nutɨhaawo. Iwinjasawɨse utaaho nisɨ tiworɨho nɨngi nanɨmaatɨ isɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨnɨmaitandɨho aimɨ kɨmo koaipataiso,” undataase. \s1 Judaasiho Jisaasihoai Isɨhiya Maipɨhiyaamɨ Ikwɨraatɨhɨmasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:47-56; Rukɨho 22:47-53; Jonɨho 18:3-12) \p \v 43 Jisaasiho satatɨ taatɨ kaundihɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtisawɨhiyaamɨ wo komɨ ambɨpatɨ Judaasiho ketɨ kuraanɨhɨ noaipataise. Ko Judaasihoaisawɨ isɨhiya taahɨtɨhandɨ pwɨsɨpɨ yaipa irɨhɨrɨ gupwatɨ namatanaatɨ bainatɨhɨrɨ isɨndihɨ nasawaayopo. Siya saiwa isɨpɨ nasohiyɨmiya pɨrisihiya awaisawɨhiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ Autaahaatɨhoai nandapa maahoaipatɨ kohasɨpɨho tɨhɨwɨ dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ amɨ gwɨnyaahiya usaunɨ siyai nepɨ natɨwusaasauhɨ napɨwɨhiyaare. \v 44 Iyataatɨ utaaho Jisaasihoai netɨ isɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmaitandɨho pɨwɨha wa sata isɨhiyai kaundamapɨhore. “Nɨnɨ nundɨ utaaho woai naahipauma gerundisanaahɨ so Jisaasihosɨ ko naahipauma gerundohoai tɨtɨhɨ isɨpɨse. Isɨpɨ baiwɨ iwinjaawɨtopɨ numwaasi nutaatɨwe,” undatɨ kaundamapɨhore. \p \v 45 Isɨ ko ketɨ noaipatɨ detɨ Jisaasihoaapɨhɨ tɨtɨhɨ notɨ saundataase. “Katɨpɨnyasingɨhonye,” undatɨ naahipauma gerundataase. \v 46 Aihɨ kiya sotihɨso tɨwɨ Jisaasihoai ikwɨra isɨpɨ wɨrawaayopo. \p \v 47 Aihɨ kapɨhɨ otɨhatɨhapɨ koai nɨwipinjohiyɨhiya bitohohiyɨhiyaamɨ wo komɨ namatɨnaatɨ bainatɨhɨrɨ napatatɨ pɨrisiho isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ Autaahaatɨhoai nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhomɨ otɨpɨpatɨhoai amɨtetetɨ mɨtɨhoaatɨhɨ tiwɨto tatɨ tɨmasɨhɨ ko nawisainjɨhɨ komɨ atihɨrɨ oturamasɨhɨ mɨhaapɨ yapɨpatetɨ tɨmahiyataise. \v 48 Aihɨ Jisaasiho kiyai sata kaundatase. “Sahɨ nɨngi nipɨ nanɨmaita nasohiyɨmiyaatɨ pwɨsɨpɨ yaipa irɨhɨrɨ gupwatɨ namatanaatɨ bainatɨhɨrɨ isɨpɨ nasohɨtɨmandɨ utaaho wo maatɨmaatisa tunnatɨ ikopaisahoai nimbɨpupwɨ isɨwɨtaatɨwɨhandamataiwɨ sahɨ nasawaayopo. \v 49 Nɨnɨ asisɨha nahatewetɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ samɨ ndɨhetɨ bindata pɨwɨha kandɨsasonɨhɨ sahɨ wɨndɨ kura nɨngisɨ maanipɨhiyaatiso. Iyataahandɨ kandɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindirɨhɨrɨ kɨretɨ tɨtɨhɨ noaipaitandɨ gaasɨ sɨkiyatɨ noaipane,” undataase. \v 50 Aihɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya nahatiya koai namapɨ usesi kɨhɨra kɨhɨra yanɨhɨmapɨ nandɨwirawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Wo Waimwaaho Yanɨhɨmasɨtɨhandapɨhaare \p \v 51 Aihɨ utaaho wo waimwaaho apotɨhɨrɨ nehɨ naasairɨhɨ kɨhoepɨhɨrɨ niyoho Jisaasihoai nɨwipinjai maasɨ sura niyataise. Nɨwipinjai naihɨ isɨhiya koai pɨnuwɨ namaŋɨndɨwɨ isɨwawaapo. \v 52 Saiwɨ ko waimwaasoai pɨwuwɨ isɨwauhɨhandɨ kandɨ komɨ apotɨhɨrɨ naasairɨhɨ niyosɨrɨhɨrɨ nesɨpandɨwihɨ kɨrɨ kiyai nesɨpaunyamɨ somaahɨho yanɨhɨmataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Awaisawɨhiya Kaunjorɨhiyaapɨhɨ Tipɨtapaapɨ Usohotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:57-68; Rukɨho 22:54-55, 22:63-71; Jonɨho 18:13-14, 18:19-24) \p \v 53 Saiwɨ isɨpɨ Jisaasihoai numwaasi pɨrisiho wo isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho awaisɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ numwaasi nowaayopo. Numwaasi niyauhɨ pɨrisihiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ Autaahaatɨhoai nandapa tɨhɨwɨ dɨpumanɨhohiyɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya usa gwɨnyaahiyaunɨ amɨ isɨhiya usa wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ siya nahatiya kapɨhɨ ahoyanɨwɨ bimauhɨhapɨhɨ Jisaasihoai numwaasi nuwɨ noaipawaayopo. \v 54 Aihɨ Jisaasihoai numwaasi niyauhɨ sura Pitaaho Jisaasihomɨ ipotɨ koai yandɨhɨ kaanɨhɨ notaise. Notɨ pɨrisiho isɨhiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ maahoaipatɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhomɨ matambɨpotɨ nandaataise. Nandaatɨ masapɨpɨhɨ tingaatɨhaisahiyai bumasɨhɨ sisɨha tɨhoaahauhɨ kiyaisatɨ maasɨ bindata sisɨhainɨ tɨhwindataise. \p \v 55 Aihɨ isɨhiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaunɨ amɨ usa Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya nahatiyaunɨ isɨhiya usaapɨ gaatawaayopo kiya napɨwɨ Jisaasihopɨ, “Ko siyahoe satahoe,” tɨtaatɨwo. Sandɨ Jisaasiho wɨndɨ maipɨhandɨ kiyonɨhɨ atiwɨ newaawaahɨ koai sohoai tiwɨtaatɨwe. Saiwɨ kiyawaahandɨ kandɨ kaunjorɨhiya nahatiya ko maipɨhandɨ kaindɨhandɨ wɨndɨ mohopo. Owetise. \v 56 Isɨhiya taahiyɨhiya napɨwɨ pɨwɨha kɨha kɨha yiyandɨhɨ nesuwɨ katauhɨ kiyaamɨ pɨwɨha wa noaipatɨ tɨtɨhɨ wɨndɨ akaahaamimainje. Owetise. \v 57 Aihɨ amɨ isɨhiya usa bitotawa pɨwɨha wa jaipɨtɨha nepɨ Jisaasihoai yawutaapɨ satɨwɨ kaundawaatopo. \v 58 “Jisaasimo kɨmo satahore. ‘Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandɨ isɨhiya ikwɨra aŋɨmatotɨhandɨ nupwɨsasɨtɨma japɨhɨ asisɨha mairɨmanya saniyonɨhɨ ipotɨ aŋɨmatɨto. Isɨhiyaamɨ aŋɨmatohɨmumwaaŋɨ wɨndɨ aŋɨmaamatɨto. Owe. Nehɨ kandi wamwaaŋɨ noaipa aŋɨmatɨndɨtaise,’ tahoe,” taawaatopo. \v 59 Amɨ pɨwɨha saiwaisangi isɨhiya siya katowiwa noaipatɨ wɨndɨ akɨtɨ akaahaamimainje. Owetise. \p \v 60 Aihɨ pɨrisiho awaisɨho Kaiyapaasiho isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho awaisawɨhiya kaunjorɨhiya nahatiyaamɨ ndɨhetɨ dotɨ bitonda Jisaasihoai sata nunjenataise. “Isɨmiya kɨmiya kinyapɨ pɨwɨma kɨmaiwa kahɨtohɨwɨmaiwaapɨ kɨnyɨ wihoaaŋɨha kamundɨtaahɨmaasihaino? Kɨnyɨ kiya pɨwɨha kinyɨhetemapɨ katohɨwɨmaiwaapɨ wihoaaŋɨhapa kaundɨtaapɨhapa owetiso?” undatɨ ko Jisaasihoai nunjenataise. \v 61 Siyatɨ ko nunjesɨhandɨ kandɨ Jisaasihohɨ pɨwɨha wihoaaŋɨha koai kamunda nehɨ apɨhɨmaata bitondaise. Aihɨ awaisɨho mɨtɨho pɨrisiho jɨhaatɨ Jisaasihoai sata nunjenataise. “Kɨnyɨ Kɨraisihoŋɨ\f + \fr 14:61 \ft Pɨwɨha Ipɨruhaara Mesaiyahoe tawaatopo. Sandamɨ tanyaaha satɨwɨ Komɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Namɨhainjɨhore tawaatopo.\f* Autaahaatɨho nyahɨ apɨpaahɨ gaahoe taatɨ mepɨ autaahewaumwahohɨhomɨ Mwaahoŋo e woŋo?” unda nunjenataise. \v 62 Aihɨ Jisaasiho komɨha koai saundataase. “Ye, kɨmɨkonɨne. Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ Autaahaatɨho nahatewaamɨ Awaisɨho Watɨpɨhomɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ bindataatɨ autaahɨ mɨhotɨ yamɨhapataatɨhapɨ tɨwipatisatɨ taatɨ napisanɨhɨ sahɨ nɨngi ninjaitaapo,” undataase. \v 63 Sata Jisaasiho kaundihɨ ko pɨrisiho isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho sa pɨwa atisataatɨ apowihɨ komɨ apotɨhɨrɨ nipaatirɨhɨrɨ napwɨramatosatɨ sandaase. “Isɨhiya kɨmopɨ, ‘ko siya siya kiyahoe katahoe,’ tɨwɨ katɨtaatɨwɨhiya usaapɨ jɨhaatɨ gamaatɨtɨhaawo. Owe. \v 64 Sahɨ sawanaatɨ aimɨ Autaahaatɨhopɨ komɨ sisɨpɨtindɨhandɨ atiwɨ newaapo. Amɨ ko komɨ pɨwɨhaara nɨnɨ Autaahaatɨhonɨne ndaasɨ sahɨ napitaiwɨ gwɨnyapenawaayopo?” undataase. Aihɨ kiya satawaatopo. “So maipɨhandɨ kandaasɨ napone,” tɨwɨ katawaatopo. \p \v 65 Aihɨ isɨhiya usa sapɨhɨ bitohohiyɨhiya namasawɨ maahoaipurɨpwɨ amɨ apotɨhɨrɨ nepɨ ndɨmaahomwaaŋɨ namaasaposawɨ kiya saundawaatopo. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atindɨ netɨ ausaatɨhonɨne tɨpɨhoŋisɨ wanɨ aho aho nɨngi nɨwataise tɨpɨ kanyate,” undɨwɨ nanipɨ maahɨpɨwaihɨrawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pitaaho Jisaasihopɨ Koai Nɨnɨ Wɨndɨ Mausotɨhonɨne Tindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:69-75; Rukɨho 22:56-62; Jonɨho 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ pɨrisihiyaamɨ awaisɨho mɨtɨho pɨrisihomɨ aŋaaŋamɨ masapɨpɨhɨ yatɨhɨ Pitaaho bindataise. Bimihɨ ko pɨrisiho awaisɨho mɨtɨhomɨ otɨpɨpatɨhaatɨ waatɨ nasataise. \v 67 Nasatɨ Pitaahoai usonata ko taatɨ sisɨhainɨ tɨhwimihɨ kaatɨ biyatɨ koai mwɨtɨpisa iwinjatataise. Iwinjatataatɨ Pitaahoai saundataase. “Kɨnyo, gimaawɨ yapɨpatɨ Garirihandaahapɨhoŋisɨ amɨ aunahɨpatɨ Nasaretɨhandaahapɨhoai nuwipinjohiyɨhiyaamɨ woŋe,” undataase. \v 68 Aihɨ ko Pitaaho kaati owe undatɨ sata kaundataase. “Nɨnɨ utaaho soaisatɨ wɨndɨ dahomaindɨhonɨne. Kɨnyɨ pɨwɨma kɨma kandingɨmaapɨ wɨndɨ gɨmaanunyaatatɨ amɨ wɨndɨ nɨngi namaanesɨpainje,” undataase. Saundamapɨ ko Pitaaho matambɨpaamɨ onepataapɨhɨ naihɨhura koho otɨpwɨsɨpaatɨ sapɨho waatɨ gandaase. \v 69 Aihɨ apopaatɨ kaatɨ jɨhara Pitaahoai usonataatɨ kapɨhɨ isɨhiya bitohohiyɨhiyai sata kaundataase. “Kɨmo utaamo isɨhiya Jisaasihomɨhiyaamɨhore,” undataase. \p \v 70 Sata kaundihɨhandɨ kandɨ Pitaaho owetatɨ satatɨ kaundataase “Nɨnɨ Jisaasihoaisatɨ maasɨ wɨndɨ apɨpaahɨ dahomaindɨhonɨne,” undataase. Aihɨ otɨhɨtihɨ kapɨhɨ isɨhiya bitohoyɨhiya Pitaahoai japɨhɨ saundawaatopo. “Akɨte, kɨnyɨ Jisaasihomɨhiyaamɨhoŋe. Kɨnyɨ tɨtɨhɨ Garirihandaahapɨhoŋe,” undawaatopo. \v 71 Aihɨ Pitaaho watɨpɨta andɨtita sata kaundataase. “Utaaho so nɨnɨ wɨndɨ mausotɨhopɨ sahɨ katawaatopo. Isɨ nɨnɨ tɨtɨhɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ kandaatonɨ nɨnɨ jaipɨndɨ katisanaahɨ Autaahaatɨho nisɨ jaipɨndɨ katotɨhandapɨ yaasatɨ naaŋɨhandɨ naninyane,” undataase. \v 72 Sata taatɨ kaundihɨ ketɨ kuraanɨhɨ otɨpwɨsɨpaatɨ kasɨnɨhaatɨ gandaase. Aihɨ Pitaaho Jisaasihomɨ pɨwɨha jɨhɨ sata kaundisɨhaapɨ gwɨnyaataise. “Otɨpwɨsɨpaatɨ yataira sangɨ gaatonɨhɨ kɨnyɨ mairɨmaara nisapɨ koai wɨndɨ mausotɨhonɨne undɨtaise,” undatɨ Jisaasiho jɨhɨ kaundisɨhaapɨ gwɨnyapenataatɨ namatɨ waatɨ gotaise. \c 15 \s1 Jisaasiho awaisɨho Pairotɨhomɨ Ndɨhetɨ Bitosɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 27:1-2, 27:11-14; Rukɨho 23:1-5; Jonɨho 18:28-38) \p \v 1 Aihɨ isɨhiya pɨrisihiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ awaisawɨhiyaatihɨ amɨ isɨhiya usa wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaatihɨ amɨ isɨhiya usa gwɨnyaahiyaatihɨ amɨ isɨhiya usa awaisawɨhiya nahatiyaatihɨ asisɨhaatɨhɨ kohokoaisawɨ kapɨhɨ ahoyanawaayopo. Ahoyanɨwɨ Jisaasihopɨ pɨwɨha wa katɨwɨ wɨsasawaayopo. Aiwɨ Jisaasihoai kiya wɨrɨhɨrɨ wɨrɨ watɨpɨhɨrɨ ipipatamatiyahɨra wɨsasɨwɨ numwaasi nuwɨ awaisɨho gapɨnaaho Pairotɨhoaapɨhɨmawaayopo. \v 2 Aihɨ Pairotɨho Jisaasihoai sata nunjenataise. “Kɨnyɨ Judaahiyai winjaapɨ bimingɨhoŋɨ awaisɨhoŋɨ kiŋɨhoŋo?” unda nunjenataise. Aihɨ Jisaasihomɨha wihoaaŋɨha koai saundataase. “Ye, saahɨ kɨnyɨ kɨwaahoŋɨ katapaase,” undataase. \v 3 Aihɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ awaisawɨhiya pɨwɨha kɨha kɨha Jisaasihopɨ satahoe, siyahoe tɨwɨ awaisɨho Pairotɨhoai kaundawaatopo. \v 4 Satɨwɨ Pairotɨhoai kaundauhɨ Pairotɨho amɨ jɨhara Jisaasihoai saunda nunjenataise. “Isɨmiya kɨmiya kɨnyɨ atinɨhɨ pɨwɨha taahɨwaiwa kɨhaiwa kɨhaiwa kinyapɨ katawaatowɨ kɨnyɨ kaapɨ wihoaaŋɨha nyangi napaapɨ kamaanyatise?” undataase. \v 5 Aihɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha kiyai wɨndɨ kamundihɨ awaisɨho Pairotɨho kandapɨ waatɨ pɨhɨtatɨ gwɨnyapenataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Tiwɨtaano Undauhɨ Pairotɨho Gaasɨ Tipɨ Nimaapɨse Undindɨhandapɨhaare. \r (Matiyuho 27:15-26; Rukɨho 23:13-25; Jonɨho 18:39–19:16) \p \v 6 Kɨnaungwɨha nahatewetɨ asisɨha sa awaisɨha Pasopaahandɨ noaipasɨhura isɨhiya tɨtɨhɨ kiyaisunyaapɨ utaaho wopɨ ambɨhɨtɨwɨ utaaho soai nupusoaase tɨwɨ Gapɨnaaho Pairotɨhoai kaundauhaahɨ kiyaamɨ ambɨhɨtɨwɨ katotɨhoai tɨtɨhɨ nuwausoaasahore. \v 7 Isɨ sura utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Barapaasiho napwɨtatɨ bindataise. So Barapaasiso Romɨhandaahapɨhiyaamɨ gamanɨho Judaahiyai iwinjaatɨ bimɨtandɨhandapɨ poundihɨ isɨhiya Judaahiya usaisɨ maatɨmaatiwɨ isɨhiya usa dopɨ tiwauhɨ tunnawaawɨ kiyaamɨ usaisɨ ko tiwihɨ napwauhɨ kandapɨ koai nepɨ napuhauhɨhore. \v 8 Aihɨ isɨhiya taahiyɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ napɨwɨ Pairotɨhoai namasawɨ nunjenawaayopo. “Kɨnyɨ asisɨha awaisɨha kɨmiyaha noaipasɨhura napwɨtohiyɨhiyai nupusoaasapɨhoŋisɨ wanɨ amɨ katɨ kaimbɨ nupusoaase,” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 9 Aihɨ awaisɨho Pairotɨho kiyai sata nunjenataise. “Judaahiyaamɨ awaisɨhoai bɨpi nehɨ nuta nɨnɨ nandusaasano?” undatɨ nunjenataise. \v 10 Sandɨ sata kaundindɨmandɨ siyatɨ usona gwɨnyaataate. Isɨhiya pɨrisihiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ awaisawɨhiya nyangi isɨhiya nahatiya namaanyipinjawɨ Jisaasihoai nɨwipinjowo tɨwɨ Jisaasihopɨ apowihɨ, “Nyahɨ gamanɨhomɨ awaisawɨhiyaanamɨhetɨmawaayowo,” tatɨ gwɨnyaataate. \v 11 Kiyataahandɨ kandɨ pɨrisihiyaamɨ awaisawɨhiya mɨtɨhiya aimɨ jɨhɨ tɨmanɨwɨ isɨhiyai saundɨwɨ nusepaawaayopo. “Jisaasihopɨ wihoaaŋɨho Barapaasihoai nupusoaase undɨwɨse,” undɨwɨ awaisawɨhiya nusepaipapɨ kaundawaatopo. \v 12 Aihɨ Pairotɨho japɨhɨ kiyai saundataase. “Kɨmo utaamopɨ Judaahiyaamɨ awaisɨho kiyai iwinja bimisɨhoe tohɨmoai nɨnɨ napitɨwitande?” undataase. \v 13 Aihɨ kiya japɨhɨ waapɨhɨtɨwɨ satawaatopo. “Ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨ nimaape,” tawaatopo. \v 14 Aihɨ Pairotɨho kiyai saundataase. “Napaape? Ko wɨndɨ maipɨhandɨ kaiho nɨwipɨhandɨtowo?” undataase. Aihɨ kiya komɨha nemapɨ jɨhaatɨ waapɨhɨtɨwɨ kaahaatɨwɨ satawaatopo. “Jisaasihoai ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨ nimaape,” tawaatopo. \v 15 Aihɨ Pairotɨho kiyaamɨ pɨwɨha napaisaatɨ bɨpi atɨwisatɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ maaritorɨhɨretɨ Barapaasihoai nuwausoaasihɨ ko kiyenda naihɨ amɨ Pairotɨho katihɨ Jisaasihoai ainjɨhariwɨ yupawaayopo. Aiwɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨ tipɨmandaitaatɨwɨ Pairotɨho netɨ Romɨhiyaamɨ pwɨsɨpɨ yaipa kaiwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmataise. Aihɨ kiya koai tipɨ tipɨmandaitaatɨwɨ numwaasi nowaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Pwɨsɨpɨ Yaipa Kiyohiyɨhiya Sisɨpundotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 27:27-31; Jonɨho 19:2-3) \p \v 16 Aihɨ Jisaasihoai Romɨhiyaamɨ pwɨsɨpɨ yaipa kaiwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya numwaasi utaaho wo awaisɨho gapɨnaaho Pairotɨhomɨ matambɨpotɨ niyawaayopo. Naiwɨ amɨ sasaahoya usa nahatiyai gaatɨwɨ numwaawaayopo. \v 17 Gaatɨwɨ numwaahauhɨ akoyanɨwosawɨ apotɨhɨrɨ wɨrɨ nyanyipɨhɨrɨ awaisawɨhiya kiŋɨhiya niyohohɨrɨhɨrɨ nɨwisowaayopo. Aiwɨ amɨ wɨrɨhɨrɨ wɨrɨ mwɨtoaipatɨ kaarɨha nangisawɨ ningopɨ tingaatɨha kaiwɨ Jisaasihomɨ mɨtɨhoaatɨhɨ nɨwipaawaayopo. \v 18 Saiwɨ nɨwipaaposawɨ kiya namasawɨ isɨhiya kiŋɨhiya awaisawɨhiyai kawisohɨpatamataiwɨ sisɨpɨhundɨwɨ kaiwunjawɨ saundawaatopo. “Judaahiyaamɨ kiŋɨho awaisɨhoŋɨ iwinjaapɨ bimingɨhonye, ipɨhɨrete,” undawaatopo. \v 19 Saundɨwɨ Romɨhiyaamɨ pwɨsɨpɨ yaipa kiyohiyɨhiya taahɨwaiwaara Jisaasihoai mɨtɨhoaatɨhɨ irɨhɨra tiwawaayopo. Aiwɨ koai maahoaipurɨpwɨ kiyaamɨ ipɨhomataiwɨ iwiwɨ amɨ isɨhiya awaisawɨhiyai ambɨpatɨ awaipatɨ nunyawɨ atotɨpɨwesohɨrɨhɨretɨ kaiwɨ koai ambɨpatɨ awaipatɨ nunyawaahandamataiwɨ atotɨpɨwesawunjawaayopo. \v 20 Saiwɨ sisɨpɨhundɨmbɨwɨ gaatihɨ apotɨhɨrɨ nyanyipɨhɨrɨ nɨwisohohɨrɨhɨrɨ nesɨpamapɨ komɨhɨrɨ japɨhɨ nepɨ nɨwisowaayopo. Nɨwisopɨ Pairotɨhomɨ masaataatɨ namasi Jerusaremɨhandamɨ matambɨpaamɨ ipaahaapɨ noaipapɨ tipɨ nimaitaatɨwɨhapɨhapɨ numwaasi niyawaayopo. \s1 Jisaasihoai Tipɨ Nimaahotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 27:32-44; Rukɨho 23:26-43; Jonɨho 19:17-27) \p \v 21 Utaaho wo aunahɨpatɨ Sairinihandaahapɨho komɨ ambɨpatɨ Saimonɨho Arekɨsandaayɨ Rupaasiyaamɨ sapɨho nehɨhaatɨ daaya bitonjatɨ aunahɨpa Jerusaremɨhandaahapɨ taatɨ naihɨhoaisawɨ daihɨra otɨhapɨhɨ nutanawaayopo. Aiwɨ koai nɨwimbɨpupwɨ, “kɨnyɨ Jisaasihomɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatɨ nepɨ tɨpwɨte,” undɨwɨ andɨtitɨwɨmapɨ nepɨ tɨpwɨtɨwusosawaayopo. \p \v 22 Aiwɨ Jisaasihoai numwaasi Gorɨkotaahandaahapɨ niyawaayopo. Sandɨ Gorɨkota tɨwɨ ambɨhɨtohɨtɨmandamɨ tanyaaha siyate. Mɨtɨhomɨ andɨtatamatetimbɨpɨho tɨwɨ katawaatopo. \v 23 Aiwɨ kiya wainɨhandisawɨ marasinɨho wo komɨ ambɨpatɨ mɨrɨhoaisawɨ ahoyawɨ naumbwaihɨrɨwɨ Jisaasihoai komɨ ambɨpatɨ awaindɨhandɨ nɨwɨnatɨ yaahomaawɨtandɨho nunyauhɨhandɨ kandɨ kohɨ pohipiyatɨ netɨ wɨndɨ namainje. \v 24 Aihɨ kiya Jisaasihoai ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨ nimaawaayopo. Saiwosawɨ Jisaasihomɨ apotɨhɨrapɨ ndɨ nese tɨwɨ jatawa wapa ipɨpa isɨwɨ jɨhimatɨwɨ nusatipɨhaahohiyɨhiya Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ kɨhonjɨ kɨhonjɨ newaayopo. \p \v 25 Sura asisɨhaatɨhɨ ipɨho aimɨ nasa saasihɨ 9 kirokɨhura Jisaasihoai tipɨ nimaawaayopo. \v 26 Aiwɨ Jisaasihomɨ mɨtɨhomɨhinɨ autaahɨ pɨwɨha kaundɨwɨ tiwohɨha satɨwɨ jɨpatɨpaiwɨ ahiyawaayopo. “\sc Kɨmo utaamo Judaahiyai iwinjaatɨ bimisɨho awaisɨhore\sc*,” tɨwɨ jɨpatɨpaiwɨ ahiyawaapo. \v 27 Aiwɨ amɨ utaahurɨ wurɨ ikopaisahurɨ Jisaasihomɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ wotihɨ amɨ ikwɨrɨ konaamohɨraihoaaŋɨ wotihɨ tipɨ nimaawaayopo. \v 28 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ jɨpatɨpindisɨhaamɨ pɨwɨha akaaha noaipataise. Pɨwɨha sa sataha jɨpatɨpindise. “Isɨhiya maipɨhaiwaisahiyaisatɨ maasɨ utaaho maipɨhomataiwɨ isɨhiya usonawaayopo,”\f + \fr 15:28 \ft Aisaiyaaho 53:12 handɨ mmome.\f* tatɨ jɨpatɨpindise. \p \v 29 Aihɨ isɨhiya nuwɨ napɨwaiwɨ mɨtɨho nepemaihɨrɨwɨ bitotawa Jisaasihoai sisɨpɨhundɨwɨ saundawaatopo. “Ese. Kɨmoŋe, Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandɨ nɨnɨ nupwɨsasɨtɨ japɨhɨ ketɨ asisɨha mairɨmetɨ aŋɨmatɨtɨ owemaito tɨpɨhoŋe. \v 30 Isɨ wanɨ kɨmura kɨnyɨ kinyɨ ambɨpatisɨ andɨtɨwipe. Aimbɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhati namasi japɨhɨ noaatɨpape,” undawaatopo. \v 31 Aihɨ amɨ isɨhiya pɨrisihiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya usa wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaisangi katɨ nepɨ Jisaasihoai sisɨpɨhundawaatopo. Aiwɨ kiya sawana sanawaatopo. “Kɨmo utaamo isɨhiyai tɨtɨhɨwiwatɨ andɨtɨwiwahosɨ amɨ komɨ ambɨpati napaapɨ tɨtɨhemaama andɨtɨmaawise? \v 32 Amɨ kɨmo akɨtɨ tɨtɨhɨ Kɨraisiho Isɨraherɨhiyai iwinjaatɨ bimisɨhondaataahɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhati namasi noaatɨpane. Noaatɨpahonɨhɨ nyahɨ winjɨhaawɨ kopɨ nyahɨ gɨwunyaitaano,” nnawaatopo. Aihɨ amɨ kapɨhɨ utaahurɨ yahurɨ ikonɨmɨhuri Jisaasihoaisawɨ maasɨ tipɨ nimaahohururisangi Jisaasihoai mɨmaipaimɨ itɨhundamaase. \s1 Jisaasiho Napwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 27:45-56; Rukɨho 23:44-49; Jonɨho 19:28-30) \p \v 33 Aihɨ ipɨho aimɨ saniya otɨhasɨnɨ 12 kirokɨhandɨtihɨ nahataapɨpɨhɨ asahatindɨhandɨ namaasatɨ asahatamataise. Asahatɨmɨ notɨ ipɨho aimɨ notɨ yaataatisura 3 kirokɨhuraatihɨ japɨhɨ taatɨ saasɨnataise. \v 34 Iyatɨ taatɨ kura saasɨna bowihɨ Jisaasiho waatɨ kaahaata sandaase. \bd “Eroi, Eroi Rama Sapakɨtani?”\bd* ndaase. Sandɨ sata katindɨmandɨ sandaase. “Nisɨ Autaahaatɨhoŋe, Nisɨ Autaahaatɨhoŋe, kɨnyɨ nɨngisɨ napaapɨ nanɨmahise?” ndaase. \v 35 Aihɨ isɨhiya kapɨhɨ detɨ bitohohiyɨhiya sa pɨwa atisawaawɨ sanawaatopo. “Atiwɨse! Kɨmo utaamo Eraijaahopɨ gandaaso!” nnawaatopo. \v 36 Aihɨ utaaho wo nihɨti notɨ wainɨhandɨ ikonahandaatɨhɨ sɨponjɨhandɨ wɨndɨ dɨhaamatiyahandaahɨ tɨmandaatɨ boyatɨ netɨ asatɨpatamɨ otasaahaasɨnɨ mwɨtiwatɨ isɨsi niyataise. Niyatɨ detɨ bitonda kandɨ Jisaasiho nandota nunyataatɨ kiyai saundataase. “Nyahɨ nehɨ jatɨtɨhaawo Eraijaaho ambɨhɨtisɨho noaatɨpatɨ japɨhɨ napɨhausoaasonɨhɨ yapɨpatetɨ tɨmɨhaiso e owetisotaato!” undataase. \v 37 Aihɨ Jisaasiho waapɨhɨta gaatamapɨ konɨhɨ napomataise. \p \v 38 Siyatɨ Jisaasiho napwihɨ ketɨ kuraanɨhɨ apotɨhɨrɨ wɨrɨ awairɨhɨrɨ mwipɨhɨrɨ watɨpɨhɨrɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ Autaahaatɨho nasatɨ komɨ ndɨmaahomwaaŋɨ ahiyatɨ bimɨtandɨrotɨ netɨ nimbɨpuwatɨ nahoesandirɨhɨrɨ mɨhaatapɨ mɨhaapɨ kɨrɨnɨhɨ otutaatɨ napwɨrɨnataise. \v 39 Aihɨ siyatɨ Jisaasiho napwihɨ utaaho wo tiworisa tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨho Jisaasihomɨ detɨ utatototɨ bitonjahosɨ komɨ ndɨhetɨ napwihɨ usonataatɨ ko sandaase. “Kɨmo utaamo tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaaho akohore!” ndaase. \p \v 40 Aihɨ amɨ asɨhiya usaisangi onɨhɨ wonjɨ bitotawa Jisaasihoai winjatawaayopo. Kiyaamɨ otɨhatɨhapɨ waatɨ aunahɨpa Makɨtaraahandaahapɨhaatɨ Mariyaahaate. Aihɨ amɨ waatɨ Mariyaahaatɨ waate. Kaatɨ Jemɨsiho ipotɨhomunɨ Josisihomunɨ sanaate. Aihɨ amɨ waatɨ Saaromihaate. \v 41 Siya asiya jɨhɨ Jisaasiho otɨpɨpatɨ kiya Garirihanda daihɨ kiya kaiwusepaapɨ maasɨ nɨwipinjawɨ daayohiyɨhiyaatihɨ amɨ usa Jerusaremɨhandaahapɨ Jisaasihoaisawɨ maasɨ niyohiyɨhiyai maawɨ kapɨhɨ bitotawa iwinjatawaapo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Nawɨha Isɨhiya Soaariwɨ Akohaahaiwɨhaatɨhɨ Ahiyotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 27:57-61; Rukɨho 23:50-55; Jonɨho 19:38-42) \p \v 42-43 Aihɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Josepɨho aunahɨpatɨ Arɨmatiyaahandaahapɨho sapɨhɨ bindataise. So utaaso kaunjorɨho awaisɨho wandɨhaisahore. Iyataatɨ amɨ koaisangi Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai iwinjaatɨ bimɨtandɨhandapɨ jaatɨ bindataahore. Isɨ ko mmona gwɨnyapenata bosonɨhɨ kiya Judaahiyaamɨ asisɨha ikɨndaatɨwɨha Sapaatɨhandɨtɨtaihɨ otɨpɨpatɨ wapa wɨndɨ kamaitɨhaawɨ wanɨ kɨmura kahapaamapɨpa tɨmanɨndaatɨwɨhuraatihɨ gwɨnyapenata ipɨho aimɨ namaatipaitandaihɨ namatɨ ko yamaayatɨ awaisɨho Pairotɨhoaapɨhɨ notaise. Notɨ noaipatɨ awaisɨho Pairotɨhoai Jisaasihomɨ ambɨpatɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetapɨ napɨhaatɨ naitandɨ nunjenataise. \v 44 Aihɨ ko awaisɨho Jisaasihopɨ aimɨ ketɨ napwihɨndindɨho tatɨ waatɨ gwɨnyapeninja tiworisa tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨhoai gaata numwaataise. Gaata numwaatɨ koai saundatɨ, “Jisaasiho aimɨ napwiso e sangɨ napwiso?” undatɨ nunjenataise. \v 45 Aihɨ awaisɨho Pairotɨho nunjesɨhɨ, aimɨ napwise undihɨ Josepɨhoai saundataase. “Gaasɨ, kɨnyɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ napɨhaapesi numwe,” undataase. \v 46 Sata ko aye undihɨ Josepɨho apotɨhɨrɨ wɨrɨ kɨhoepɨhɨrɨ nawɨho nunya nesiya Jisaasihoai napɨhaatɨ kɨraapɨhɨ ahiya napapɨhataise. Napapɨhatɨ isɨsi niyatɨ nawɨha wa isɨhiya soaariwɨ akohaahaiwɨhotɨ ahiyataise. Ahiyatosatɨ nawɨha taapwɨnɨha naaŋɨha awaisɨha netɨ nepehaasa maahomwaaŋɨ anɨtisatɨ awaahatɨ napuwataise. \v 47 Siyatɨ Josepɨho Jisaasihoai ahiyatɨ anɨtisatɨ napusɨhɨ aunahɨpa Makɨtaraahandaahapɨ Maariyaahaatɨtihɨ amɨ Mariyaahaatɨ waatɨ Josesihomɨ sanaatɨtihɨ iwinjatɨmbɨmɨ amɨ Jisaasihoai ahaimbɨpɨhɨ mmonɨmapɨ nomaise. \c 16 \s1 Jisaasiho Japɨhɨ Nepasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 28:1-8; Rukɨho 24:1-12; Jonɨho 20:1-10) \p \v 1 Judaahiyaamɨ asisɨha Sapaatɨhandɨ aimɨ owetihɨ asahataahura asɨhiya aunahɨpa Makɨtaraahandaahapɨ Mariyaahaatɨtihɨ amɨ Saromihaatɨtihɨ amɨ Mariyaahaatɨ waatɨ Jemɨsihomɨ sanaatɨtihɨ sinya nuwɨ atɨpatɨ wɨtɨ biya waamainjotɨhatɨ Jisaasihomɨ ambɨpatetɨ nesaiwɨ nurɨhapɨ winjaitaatɨwɨ nawɨho nunyawɨ newaayopo. \v 2 Saiwɨ atɨpatɨ waamainjotahatɨ nunyawɨ nepɨ tɨmanɨwɨ nanopawɨ bowihɨ asisɨha jɨhetɨ, Sandehura asisɨhaatɨhɨ kohokoaisawɨ ipɨho aimɨ yahutaasɨhɨ katɨ atɨpatɨ isɨsi Jisaasihomɨ ambɨpatetɨ jaitaatɨwɨ koai ahiyohɨpɨpɨhɨ nawɨhaamɨ anɨmwaahɨpataapɨhapɨ niyawaayopo. \v 3 Niyawaawɨ daihɨra otɨhapɨhɨ sawinya sanawaatopo. “Ese! Jisaasihoai ahiyotɨhandamɨ maasomwaaŋɨ mipatetɨ nawɨha aungwohanda nepehaasawɨ anɨtiwɨ napuhowɨ ndɨ netɨ nepehaasa nuwatɨnyosɨtande,” nnawaatopo. \v 4 Sanɨwosawɨ naingaapɨ jawa wa nawɨhandɨ wɨndɨ maasomwaaŋɨ mipatetɨ namaapundihɨ utaaho wo netɨ nepehaasa nemasɨhɨ nehɨ maasomwaaŋɨ nundihɨ jawaayopo. Iyataatɨ sa nawa apɨpaahɨ awaisɨha naaŋɨhaare. \v 5 Siyatɨ maasomwaaŋɨ nundihɨ kiya nandaapɨ mɨhatɨhɨ jawa utaaho wo waimwaaho apotɨhɨrɨ nehɨ amɨnaihɨrɨ kɨhoepɨhɨrɨ utaarɨhɨrɨ nipaataho ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ bimihɨ iwinjawaayopo. Iwinjaposawɨ waatɨ yaiwɨpwitawaayopo. \p \v 6 Yaiwɨmahauhɨ ko kiyai saundataase. “Sahɨ wɨndɨ waatɨ yamaiwɨse owe. Sahɨ Nasaretɨhandaahapɨ Jisaasihopɨ daapɨ nasauhɨ nɨnɨ aimɨ jasoho ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nimaapɨ tipɨmandaahohɨhopo. Isɨ ko wɨndɨ kɨmbɨhɨ ahɨmotise owe. Aimɨ japɨhɨ nepasi naise. Koai ahiyohɨpɨpɨhɨ kɨmbɨhisɨ sahɨ sawanaatɨ mmowɨse. \v 7 Isɨ sahɨ nuwɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai kaundɨwɨse. Aiwɨ amɨ Pitaahoai maawɨ kaundɨwɨse. Kaundawaawɨ saundɨwɨse. “Jisaasiho aimɨ jɨhɨ satindɨhande, ‘Nɨnɨ napotatɨ japɨhɨ nepasi Garirihandaahapɨ nɨnɨ jɨhɨ taatɨ naito,’ undindɨhandisɨ aimɨ nepasi ko jɨhɨ Garirihandaahapɨ naisɨ kiya koai kapɨhɨ iwinjaita ipotɨ naita kaundɨwɨse,” undataase. \p \v 8 Aihɨ kiya asiya noaipasi kapɨhɨ namasi yanɨhɨmapɨ nowaayopo. Nowaawɨ kiya kiyaamɨ maarɨho owesoetihɨ yaiwɨ itipɨ nowaayopo. Nowaawɨ isɨhiya usai wɨndɨ kamundopo, owe. Sandɨ kamundotɨmandɨ apaapɨmaahe. Kiya aungwohandɨ yaiwɨmawaawe. \s1 Mariyaahaatɨ Makɨtaraahandaahapɨhaatɨ Jisaasihoai Usosɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 28:9-10; Jonɨho 20:11-18) \p \v 9 Saraarehɨramɨ asisɨha jɨhetɨ (Sandehura) Jisaasiho asisɨhaatɨhɨ apɨ kohokoaisa japɨhɨ nepataise. Siyatɨ ko aimɨ nepasɨhura ipotɨ Mariyaahaatɨ aunahɨpa Makɨtaraahandaahapɨhaataapɨhɨ jɨhɨ noaipataise. Saatɨ itapaatɨ jɨhura Jisaasiho itɨpɨho maipɨhapa ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wihɨnɨramɨ yahurɨtahapai nemwasaamaate. \v 10 Isɨhiya Jisaasihoai nɨwipinjawɨ koaisawɨ maasɨ daayohiyɨhiya Jisaasihopɨ maarɨho tundihɨ taawɨ gwɨwɨ bimauhɨ kaatɨ Jisaasihoai usosɨtɨhandapɨ notɨ kiyai kaundataase. \v 11 Kiyaisɨ Jisaasiho japɨhɨ asohoematatɨ nepasɨtɨhandapunɨ amɨ kaatɨ sawɨhaamɨ koai usosɨtɨhandapunɨ kiyai kaundihɨ kiya kaatamɨ pɨwɨha atisawaahandɨ kandɨ kaatamɨ pɨwɨhaapɨ akɨte tɨwɨ wɨndɨ baiwɨ atiwɨ nepɨ gɨmunyaahopo, owe. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Otɨpɨpatɨhurɨ Yahurɨ Daihɨra Usosɨtɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 24:13-35) \p \v 12 Kaihɨ otɨpɨpatɨhurɨ yahurɨ aunahɨpa namasi taamɨ daihɨra naihɨ Jisaasiho noaipatɨ wɨndɨ jɨhamatɨmetatɨ nehɨ koai wipetaho kuri iwinjataise. \v 13 Aihɨ kurɨ japɨhɨ nepemaitɨmɨ numwɨ otɨpɨpatɨhiya amɨ usai, “Yɨhoaaŋɨ Jisaasihoai iwinjaho,” undɨmɨ kaundihɨhandɨ kandɨ kiya kuramɨ pɨwɨha kaundisɨhaapɨ wɨndɨ akaahe akɨte tɨwɨ atɨwiwɨ gɨmaawunyaahopo. Owetise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiya Komɨ Pɨwɨha Awusaitaatɨwɨ Natausaasindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 28:16-20; Rukɨho 24:36-49; Jonɨho 20:19-23) \p \v 14 Aihɨ ipotɨnɨhɨ Jisaasiho sawaho komɨ otɨpɨpatɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ naasohɨtahiya 11 kaiwɨhiya bindawa taawɨ nandapa nanɨhauhɨ noaipatɨ nunjaanatɨ iwinjataise. Noaipatɨ iwinjatɨ itɨhundataase. Sandɨ itɨhundindɨmandɨ apaapɨmaahe, isɨhiya usɨhiya asɨhiya ko aimɨ nepasɨhɨ usonɨhohiyɨhiya Jisaasihopɨ aimɨ japɨhɨ nepase undɨwɨ kaundauhɨhandɨ kandɨ kiya daahɨ kiyaamɨ maarɨho nimbɨputɨwɨ wɨndɨ kopɨ akɨte tɨwɨ gɨmunyaahauhɨ kandapɨ itɨhundataase. \v 15 Iyatɨ kiyai pɨwɨha sata kaundataase. “Sahɨ yapɨpatɨ nahatewaara gaamapɨ nuwɨ isɨhiya nahatiyai nisɨ Pɨwɨha Gaaha Wanɨha anusaapɨ kaundɨwɨse. \v 16 Pɨwɨha Gaaha Wanɨha kandɨ kiyohɨwaiwaapɨ ausaasaihɨ utaaho itapaatɨ wo waatɨ atisatɨ pɨwɨha kaapunɨ nisapunɨ gɨnunyaasɨho gɨnunyaasaamaati waapohora baawusisaihɨ Autaahaatɨho soai saati japɨhɨ numwaitaise. O utaaho itapaatɨ wo waatɨ nisapunɨ amɨ nisɨ pɨwɨhaapunɨ nepɨ nimbɨpwɨtɨwɨ wɨndɨ gɨmaanunyaasɨho gɨmaanunyaasaamaatɨ ipotɨhura kɨnyɨ maipɨhoŋe, maipɨhaaŋe undatɨ komɨhetɨ kaatamɨhetɨ Autaahaatɨho pɨwɨha netɨ yawutoaatɨ yaawɨhandɨ nunyatɨ nemaitaise. \v 17 Autaahaatɨho isɨhiya nisapɨ baiwɨ gɨnunyaahohiyɨhiyaisatɨtonɨhɨ kiya nisɨ ambɨpataahɨ watɨpɨhaiwa kaitaapo. Nisɨ ambɨpataahɨ Bwaasɨrɨhɨramɨ itɨpɨho maipɨhapa isɨhiyaamɨhetɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bimiwaiwai nepumaitaapo. Aiwɨ amɨ pɨwɨha wa kiya wɨndɨ pɨwaamaatɨwɨha wanɨha wanɨhandɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho netɨ kiyai gɨwunyaahonɨhɨ kiya pɨwaatɨtaapo. \v 18 Aiwɨ amɨ akwɨranɨho tataapwɨnɨhoai iwisaihɨ ko wɨndɨ ikomaawɨtaise. Aiwɨ amɨ onaapɨpa wapa nanawaawɨ kiya wɨndɨ kapa onaapɨpaapɨ namwaapwɨtaapo. Aiwɨ amɨ kiya timbɨpaisahiyai ikwɨrɨ kiyaamɨhetɨ ahɨwisaihɨ kiyaamɨ timbɨpa ketɨ owesuetɨtaise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Autaahaatɨho Numwaasi Yamɨhapataatɨhapɨ Naindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 24:50-53; Aposerɨhiya 1:9-11) \p \v 19 Awaisɨho Jisaasiho pɨwɨha saiwa kaunda owetihɨ Autaahaatɨho koai yamɨhapataatɨhapɨ numwaasi naihɨ niyatɨ yamɨhapataatɨhɨ Autaahaatɨhomɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ bindataise. \v 20 Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya yapɨhɨ nahatewaara nuwɨ gaamapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha Jisaasihopɨtaha awusoaawaayopo. Siyauhɨ Awaisɨho kiyai andɨtɨwiwa kiyaisatɨtihɨ kiya watɨpɨhaiwa kaiwa kaiwa kiyauhɨ isɨhiya mmonawaawɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akɨtɨha akaahaare tawaatopo.\f + \fr 16:20 \ft Isɨhiya amɨtɨhaisahiya taahiyɨhiya kɨma pɨwɨma (16:9-20 ma) Maakɨho sawaho jɨpatɨmaise amɨ utaaho wo ipotɨ jɨpatɨpiyataise tɨwɨ gwɨnyaawaayopo.\f*