\id MAT - Aŋaataha-Ainde NT -Papua New Guinea 2003 (DBL 2014) \h Matiyuho \toc1 Kɨma Pɨwɨha Gaaha Wanɨha Matiyuho Jɨpatɨpaisɨhaare \toc2 Matiyuho \toc3 Mat \mt2 Kɨma Pɨwɨha Gaaha Wanɨha \mt1 Matiyuho Jɨpatɨpaisɨhaare \imt1 Kɨmandɨ Matiyuhomɨ Utɨpɨmandapɨ Pɨwɨha Nesɨpɨhaare \ip Kɨmandɨ utɨpɨmandɨ Matiyuho ko sawahomɨ isɨhiya Judaahiyaapɨ jɨpatɨpiyataise. Judaahiya sura saiwɨ gwɨnyaawaayopo. Wɨndɨ otɨhɨmetanɨhɨ Nyangi Nyainjatɨtandɨ Autaahaatɨho Namɨhainjɨho napɨtaise tɨwo. Kopɨ pɨwɨha Ipɨruhaara Mesaiyaahoe tɨwɨ ambɨhɨtawaatopo. Aiwɨ amɨ pɨwɨha Gɨrikɨhaara Kɨraisihoe tɨwɨ ambɨhɨtawaatopo. Judaahiyai winjatohiyɨhiya awaisawɨhiya ko Mesaiyaaho napɨtandɨhɨretapɨ wɨndɨ mohopo. Amɨ nehɨ isɨhiya awaisawɨhiya kiyai iwinjatohiyɨhiya siyohɨtɨmandapɨ yaiwɨmawaayopo. Aihɨ sandɨ kandapɨ Matiyuho satatɨ Jisaasiho so akɨtɨnɨhɨ Mesaiyaaho Kiŋɨho Autaahaatɨho Namɨhainjɨhore undatɨ nunjɨtandɨ jɨpatɨpiyataise. Iyatɨ Autaahaatɨho Mesaiyaaho napɨtandɨhandapɨ pɨwɨha jɨhɨ tɨmanatɨ katiwaiwa ko napindɨmanda netɨ akɨwaiwemataise tatɨ jɨpatɨpiyataise. Aihɨ Autaahaatɨho komɨ isɨhiya netɨ naasiyaahematɨ Mesaiyaaho, Daawitɨhomɨ satɨhomɨhetapɨ winjatataise tatɨ jɨpatɨpiyataise. Matiyuho komɨ pɨwɨha kɨmo utɨpɨmoaatɨhɨ jɨpatɨpiyataatɨ nyahɨ Aŋaatɨhiyaanɨ pɨwaatohɨrɨhɨretɨ nɨne tatɨ amɨ nyaho tatɨ amɨ Jisaasiho nɨngisɨ sanisataise amɨ nyahɨ komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanangi sanyatataase tatɨ tɨtɨhɨ pɨwandaase. Iyatɨ ko sawaho netɨ noaasanatɨ nehɨ utaaho womatiyatɨ wɨndɨ pɨwaamaatise. \is1 Matiyuhomɨ Pɨwɨha Napɨmasɨhaare \io1 Jisaasihomɨ Saisatoyaapunɨ amɨ ko Noaipasɨrɨhɨretapɨha (1:1–2:23) \io1 Jonɨho Isɨhiyai Bwaawusisɨho Pɨwɨha Ausaasɨtɨhandapɨha (3:1-12) \io1 Jisaasiho Waapoho Netɨ amɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ koai Nunjesɨtɨhandapɨha (3:13–4:11) \io1 Jisaasiho Garirihanda Daayatɨ Pɨwɨha Ausaasɨtɨhandapɨha (4:12–18:25) \io1 Jisaasiho Garirihanda Namasi Jerusaremɨhandaahapɨhɨ Naintɨhandapɨha (19:1–20:34) \io1 Jisaasihomɨ Saararehɨrɨ Ipotɨhɨre: Ko pɨwɨha netɨ napwindɨhandapɨha (21:1–27:66) \io1 Jisaasiho Asohoematindɨhandapɨha (28:1-20) \c 1 \s1 Kɨmaiwa Ambɨmaiwa Jisasɨ Kɨraisihomɨ Saisatoyaamɨ Ambɨhaiwe \r (Rukɨho 3:23-38) \p \v 1 Kɨmiya Jisasɨ Kɨraisihomɨ saisatoyaare. Iyataatɨ Jisaasiho so Daawitɨhomɨ jɨtɨpatɨ napipatetapɨ noaipahore. Aihɨ amɨ Daawitɨho soaisangi Abɨraahamɨhomɨ jɨtɨpatɨ napipatetapɨ noaipahore. \q1 \v 2 Aihɨ Abɨraahamɨho so Aisaakɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Aisaakɨho so Jekopɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Jekopɨho so Judaahomunɨ komɨ saingo saahoyaamunɨ sapɨhore. \q1 \v 3 Iyataatɨ Judaaho so Peresiyɨ Jeraayaamɨ sapɨhore. Aihɨ kuramɨ sanaatɨ Tamaarɨhaate. \q1 Aihɨ Peresiho so Esɨronɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Esɨronɨho so Ramɨhomɨ sapɨhore. \q1 \v 4 Aihɨ Ramɨho so Aminataapɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Aminadaapɨho so Naasonɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Naasonɨho so Sarɨmonɨhomɨ sapɨhore. \q1 \v 5 Aihɨ Sarɨmonɨho so Boaasihomɨ sapɨhore. Boaasihomɨ sanaatɨ Rehepɨhaate. \q1 Aihɨ Boaasiho so Obetɨhomɨ sapɨhore. Obetɨhomɨ sanaatɨ Rutɨhaate. \q1 Aihɨ Obetɨho so Jesihomɨ sapɨhore. \q1 \v 6 Aihɨ Jesiho so awaisɨho Daawitɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Daawitɨho so Sorɨmonɨhomɨ sapɨhore. Iyataatɨ Sorɨmonɨhomɨ sanaatɨ jɨhura Yuraiyaahomɨ apwaataatimatahaate. \q1 \v 7 Iyataatɨ Sorɨmonɨho so Reoboaamɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Reoboaamɨho so Abaisaahomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Abaisaaho so Asaahomɨ sapɨhore. \q1 \v 8 Aihɨ Asaaho so Jehosapatɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Jehosapatɨho so Joramɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Joramɨho so Usaiyaahomɨ sapɨhore. \q1 \v 9 Aihɨ Usaiyaaho so Jotamɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Jotamɨho so Ahaisɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Ahaisɨho so Esikaiyaahomɨ sapɨhore. \q1 \v 10 Aihɨ Esikaiyaaho so Manasehomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Manaseho so Emonɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Emonɨho so Josaiyaahomɨ sapɨhore. \q1 \v 11 Aihɨ Josaiyaaho Jekonaiyaahomunɨ komɨ saingosaahoyaamunɨ sapɨhore. Isɨmiya siya awaisawɨhiyaimatɨwɨ kiyaamɨ isɨhiya Judaahiyai winjaawɨ bimaamɨ napɨwɨ ipotaataatɨho iwinja bimihɨ isɨhiya Babironɨhiya napɨwɨ Judaahiyaamɨ aunahɨpatɨ niyapɨ tipɨ numwaasi kaanɨhɨ wapɨhɨ nuwɨ yapɨpatɨ Babironɨhanda napuhohurandaise. \p \v 12 Aihɨ Isɨraherɨhiya Babironɨhanda napwɨtɨwɨ bimohuraapɨ isɨhiya siya saiwɨ namoyaatɨmɨ nowaayopo. \q1 Namoyaatɨmɨ nowaawɨ Jekonaiyaaho so Siyaarɨtiyerɨhomɨ sapɨhoematataise. \q1 Aihɨ Siyaarɨtiyerɨho so Serapaperɨhomɨ sapɨhore. \q1 \v 13 Aihɨ Serapaperɨho so Abaiyaatɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Abaiyaatɨho so Eraiyakimɨhomɨ Sapɨhore. \q1 Aihɨ Eraiyakimɨho so Asorɨhomɨ (Esorɨhomɨ) sapɨhore. \q1 \v 14 Aihɨ Asorɨho so Satokɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Satokɨho so Akimɨhomɨ (Ekimɨhomɨ) sapɨhore. \q1 Aihɨ Akimɨho so Eraiyaatɨhomɨ sapɨhore. \q1 \v 15 Aihɨ Eraiyaatɨho Eriyeserɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Eriyeserɨho so Matanɨhomɨ sapɨhore. \q1 Aihɨ Matanɨho so Jekopɨhomɨ sapɨhore. \q1 \v 16 Aihɨ Jekopɨho so Josepɨhomɨ sapɨhore. Aihɨ Josepɨho so Mariyaahaatamɨ warɨhore. Aihɨ Mariyaahaatɨ Jisaasihoai namoyataise. Iyataatɨ nyahɨ Judaahiyaanɨnɨ kopɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨhore taatɨ ambɨhɨtɨhaato. \p \v 17 Aihɨ Abɨraahamɨhoaapɨhapɨ isɨhiya sapiyaunɨ mwaayaunɨ ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ murɨtihɨ murɨtihɨ 14 kaiwɨ siyahaiwaara namoyaatɨmɨ napɨwɨ Daawitɨhoaapɨhɨ noaipawaayopo. Aihɨ amɨ Daawitɨhoaapɨhapɨ sapiyaunɨ mwaayaunɨ ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ murɨtihɨ murɨtɨhaiwaara 14 kaiwɨ namoyatɨmɨ nasauhɨ isɨhiya Babironɨhiya Isɨraherɨhiyai tipɨ numwaasi nuwɨ Babironɨhanda napuhauhɨ napwɨtohura noaipawaayopo. Aihɨ amɨ sura napwɨtɨwɨ bimohuraapɨ sapiyaunɨ amɨ mwaayaunɨ ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ murɨtihɨ murɨtɨhaiwaara 14 kaiwɨ namoyaatɨmɨ napɨwɨ Kɨraisiho Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho noaipasurandaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Mariyaahaatɨ Jisasɨ Kɨraisihoai Namwindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 2:1-7) \p \v 18 Jisasɨ Kɨraisiho noaipasɨtɨhandapɨ pɨwɨha siyate. Jisaasihomɨ sanaatɨ Mariyaahaatɨ apwaimaamaatɨtihɨhura Josepɨhoai namaatɨto tɨwɨ aimɨ katɨwosauhɨhaate. Aihɨ kaatɨ Mariyaahaatɨ sangɨ Josepɨhoaisatɨ nanotɨ nehɨ bindataahandɨ kandɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoraahɨ kaatɨ aimɨ gwɨsɨndaise. \v 19 Aihɨ kaatamɨ warɨho Josepɨho sandapɨ mmonataatɨ amɨ utaaho gaahosɨ Mariyaahaati mawɨhandɨ namunyatɨ bɨpi noaasatɨ kaatisɨnɨhɨ namaitotatɨ gwɨnyaataise. Aihɨ Josepɨho Mariyaahaati bɨpi namaitotatɨ taatɨ siyatɨ gwɨnyaataise. \v 20 Gwɨnyaasɨhɨ yapepataahɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho nehɨ koai wo Josepɨhoaapɨhɨ noaipatɨ koai saundataase. “Josepo Daawitɨhomɨhoŋe, kɨnyɨ Mariyaahaatapɨ netɨ wɨmiraitaano tɨpɨ wɨndɨ gɨmunyaape. Aimbɨ atime. Kɨmonjɨ metɨmonjɨ gwɨsɨhaatɨhɨ aimɨ kɨpwɨndisonyɨmonjɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kɨpotosihɨhonje. \v 21 Isɨ Mariyaahaatɨ maaha woho namwɨtaise. Namwonɨhɨ ko noaipatɨ komɨ isɨhiyaamɨ maipɨhaiwa nemwatɨ japɨhɨ numwaitandɨhosɨ kɨnyɨ kɨretɨ saundɨpɨ Jisaasihoe tɨpɨ ambɨhunde,” undatɨ kaundataase. \p \v 22 Sɨmaiwa siyatɨ noaipasɨtɨmandɨ jɨhura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨhoai Awaisɨho netɨ gɨwunyaasɨhɨ pɨwɨha wa katisɨha akaaha tɨtɨhɨ noaipaitandɨ sandɨ kiyataise. Aihɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨwɨha wa sata kandaase. \q1 \v 23 “Atime apwaimaamaatɨ waatɨ wohoaisatɨ wɨndɨ namohaatɨ gwɨsɨtatɨ maaha woho wo namwɨtaise. Namwonɨhɨ kiya Imaanuherɨhoe tɨwɨ ambɨhɨtɨtaapo,” \rq Aisaiyaaho 7:14\rq* \m tatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho katatɨ ahaisɨhaare. Iyataatɨ satɨ ambɨhitamɨ tanyaahaarɨ, “Autaahaatɨho nyangisatɨndaise,” tawaawɨ “Imaanuherɨhoe,” tawaatopo. \v 24 Aihɨ Josepɨho nanomatatɨ nepatɨ Autaahaatɨhomɨ enjeriho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho nehɨ koai wo kaundimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ tɨtɨhɨ kiyataise. Tɨtɨhɨ kiyatɨ Josepɨho komɨ apwaataati numwaataise. \v 25 Siyatɨ numwaataahandɨ kandɨ Josepɨho kaatisatɨ wɨndɨ maasɨ dahomaise. Nehɨ koai yandɨhɨ bimaamɨ notɨ kaatɨ maaha namwihɨhurandaise. Siyatɨ kaatɨ maaha woho namwihɨ Josepɨho ambɨpatɨ Jisaasihoe tatɨ ambɨpatɨ nusoaasataise. \c 2 \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Ipɨho Noaipasɨpɨpɨhapɨhiya Napɨwɨ Jisaasihoai Usohohɨtɨhandapɨhaare \p \v 1 Aihɨ sura Erotɨho awaisɨhoematatɨ bimihɨ Mariyaahaatɨ Jisaasihoai Pɨropinjɨhandɨ Judiyaahandamɨ aunahɨpatɨ Betɨrehemɨhanda namotaise. Aimɨ namotɨ bimihɨhura isɨhiya usa ipɨho noaipasɨpɨpɨhapɨhiya kaumbwaatɨ noaipatɨ tɨhoaasɨhɨ mmonɨwɨ nepɨ awɨtohiyɨhiya (amɨ kaumbwaatɨ asaamaatɨ waatɨ noaipatɨ tɨhoaasɨhɨ iwinjamapɨ) Jerusaremɨhanda nasawaayopo. \v 2 Napɨwɨ kiya satawaatopo, “Metɨhonjɨ wonjɨ kɨmbɨhɨ noaipasonyonjɨ sonjɨ Judaahiyaamɨ awaisɨhoematɨtandɨhosɨ maahapɨhe kaumbwaatɨ waatɨ konjapɨ noaipase tatɨ nanyisisaamaatɨ mɨhapɨhɨ ipɨho noaipasɨpɨpɨhapɨ nyahɨ usonaamapɨ iwinjawaatewainjamɨ nasahaayono konjapɨ atotɨpɨwesaatɨ gaapundaatɨ mepɨ autaahemwaitɨhaawo,” tawaatopo. \v 3 Satɨwɨ katauhɨ awaisɨho Erotɨho pɨwɨha atisataatɨ sata gwɨnyaataise wo awaisɨho wanɨho nisɨ aunahɨpatɨ nanaitaiso tatɨ aungwohandɨ yayataise. Aihɨ isɨhiya Jerusaremɨhandaahiyaisangi Erotɨhomataiwɨ aungwohandɨ yaiwɨmawaayopo. \v 4 Aihɨ awaisɨho Erotɨho namatɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ awaisawɨhiya pɨrisihiyaisunɨ amɨ isɨhiya usa wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaisunɨ numwaatɨ ahoyataise. Numwaatɨ ahoyatɨ kiyaisɨ sata nunjenataise. “Utaaho Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaatɨ Iwinjatɨtandɨ Autaahaatɨho ahɨwisɨho aunahɨpatɨ maahɨwɨta noaipaitaise?” tatɨ kiyai nunjenataise. \v 5 Nunjesɨhɨ kiya satɨwɨ kaundawaatopo, “Kɨmatɨ yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ aunahɨpatɨ Betɨrehemɨhanda noaipaitaise. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨropetɨho wo pɨwɨha wa satatɨ jɨpatɨpiyatɨ ahaisɨhaare. \q1 \v 6 ‘Sahɨ yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ aunahɨpatɨ Betɨrehemɨhanda bimohiyɨhiyaate samɨ aunahɨpatɨ gwɨharaahatɨndaahandɨ kandɨ katɨ kapɨhata autaahɨtɨtaise. O amɨ apaapɨmaato amɨ samɨhatɨhapɨ awaisɨho wo noaipatɨ nisɨ isɨhiya Isɨraherɨhiyai iwinjaatɨ bimɨtaise,’ \rq Maikaaho 5:2\rq* \m tatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho katatɨ ahaisɨhaare,” \m undɨwɨ Erotɨhoai kaundawaatopo. \v 7 Aihɨ awaisɨho Erotɨho bɨpi noaasa isɨhiya ipɨho noaipasɨpɨpɨhapɨhiyai gaatatɨ numwaatɨ kaumbwaatapɨ maahɨwuraanɨhɨ noaipasɨhɨ mmonawaayopo? Undatɨ nunjenataise. \v 8 Nunjesɨhɨ kiya wihoaaŋɨha kaundauhɨ amɨ ko kiyai jaiwɨta saundataase. “Nɨngimaawɨ nundɨ kopɨ gaapundɨtɨ mepɨ autaahemwaitaano. Isɨ sahɨ nuwɨ baiwɨ sonjɨ metonjapɨ daapɨ mmonɨwɨ kaiwɨse. Aiwɨ sonjɨ metonji daapɨ usonɨwɨmapɨ nɨngi napɨwɨ kandɨtaatɨwe,” undatɨ kiyai Betɨrehemɨhandaahapɨ natausaasataise. \p \v 9 Natausaasihɨ kiya nowaayopo. Taawɨ nowaawɨ kaumbwaatɨ mɨhapɨhɨ ipɨho noaipasɨpɨpɨhɨ usonɨhohaamaatɨ kaati usonawaayopo. Aihɨ kaatɨ kaumbwaatɨ kiyaamɨ jɨhɨ naihɨ iwinjapepinjamɨ numbwɨwɨ kaatɨ kaumbwaatɨ notɨ metɨhonjɨ nanototimbɨpɨhɨ namɨhaataise. \v 10 Siyatɨ kaumbwaatɨ namotɨ metɨhonjɨ nanototimbɨpɨhɨ notɨ namɨhaasɨhɨ kiya kaumbwaati usonawaawɨ aungwohandɨ asakaiwɨ maaritawaayopo. \p \v 11 Aihɨ kiya aŋaaŋɨ mɨhatɨhɨ nandaapɨ metɨhonjisunɨ sanaatɨ Mariyaahaatisunɨ usonawaayopo. Usonɨwɨ kapɨhɨ atotɨpɨwesawɨ bindawaawɨ metɨhonji mepɨ autaahɨwiwawaayopo. Aiwɨ kiyaamɨ ikihɨ naahepihaahapɨ wapa nawɨho awaisɨhotahapa anaahɨpɨpa gorɨhandunɨ amɨ wapa biyatɨ waamainjotahaiwa tausotɨpatɨ sameŋaihɨramatiyahapa amɨ wapa waahunɨho tapaipɨhomatiyahapa niyaapɨ Jisaasihoai nunyawaayopo. \v 12 Aihɨ yapepataahɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ Erotɨhoenda japɨhɨ namuwɨse undatɨ kaundataase. Kaundihɨ kiya namapɨ kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhapɨ japɨhɨ daihɨra niyohɨrɨhɨra namɨhaapɨ wɨra nowaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Josepɨho Mariyaahaatisunɨ Jisaasihoaisunɨ Numwaasi Yanɨhɨmatɨ Isipɨhandaahapɨ Naindɨhandapɨhaare \p \v 13 Aihɨ isɨhiya ipɨho noaipasɨpɨpɨhapɨhiya aimɨ niyauhɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho nehɨ koai wo yapepataahɨ Josepɨhoaapɨhɨ noaipatɨ saundataase: “Kɨnyɨ ketɨ dosisɨ metɨhonjisunɨ sanaatisunɨ numwaasisɨ yanɨhɨmapɨ yapɨpatɨ wɨtɨ Isipɨhandaahapɨ numwe. Numbwɨ bimambɨpɨ nɨwahonɨnɨ kahɨtisanɨhura japɨhɨ napɨtaapo amɨ Erotɨho metɨhonji tiwɨtandɨ daitaiso,” undataase. \v 14 Aihɨ Josepɨho atisatɨ dosi metɨhonjisunɨ sanaatisunɨ apatɨhɨ numwaasi yanɨhɨmatɨ kaanɨhɨ Isipɨhandaahapɨ notaise. \v 15 Siyatɨ Josepɨho notɨ Isipɨhanda bimaamɨ notɨ Erotɨho napwisurandaise. Aihɨ Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨhura komɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨhomɨhetapɨ katisɨha ka akaaha tɨtɨhɨ noaipataise. Iyataatɨ Autaahaatɨho sandaase, \q1 “Nisɨ Maasɨhɨho Isipɨhanda bimihɨ nɨnɨ gandɨ japɨhɨ numwaataayo,” \rq Oseyaaho 11:1\rq* \m tatɨ katisɨha akaaha noaipataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Erotɨho Katihɨ Metɨhonyai Tingaatɨhaisahiya Tiwohɨtɨhandapɨhaare \p \v 16 Aihɨ isɨhiya ipɨho noaipasɨpɨpɨhapɨhiya Erotɨhoai jaiwundohɨtɨhandapɨ koai apɨpaahɨ apousataise. Apowihɨ namatɨ ko tingaatɨhaisahiyai natausaasihɨ kiya nuwɨ Betɨrehemɨhandaahunɨ aunahɨpɨhaiwa kapɨhɨ detɨ ahetiwaiwaaraahunɨ metɨhonya wohonya kɨnaungwɨha yatɨwaapɨhapɨ yatɨhɨtahonya nahatonyai tiwawaayopo. Iyatɨ Erotɨho ipɨho noaipasɨpɨpɨhapɨhiyai nunjesɨhɨ kaumbwaatɨ noaipasuraapɨ kɨnaungwɨha siyatɨ aimɨ sanotaiso tatɨ gwɨnyaataatɨ ko sandɨ kiyataise. \v 17 Aihɨ pɨwɨha wa Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨhomɨhetapɨ katisɨha akaaha noaipataise. Iyataatɨ sa pɨwa sata kandaase. \q1 \v 18 “Maarɨho asɨpaiwɨ aungwohandɨ gohɨtɨhandamɨ ŋuŋaaha aunahɨpatɨ Ramaahanda noaipasɨhɨ isɨhiya atisawaayopo. Sandɨ Reserɨhaatɨ kaatamɨ metɨhonya konyaanɨhɨ napopɨ apɨpaahonya owetauhɨ gotaasɨ kaatisɨ isɨhiya wɨndɨ nepɨ napaisaatumaamaitaapo,” \rq Jeremiyaaho 31:15\rq* \m tatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho Jeremiyaahomɨ maahomwaaŋapɨ katisɨhaare. \s1 Kɨma Pɨwɨma Josepiyɨ Mariyaayaatihɨ Metɨhonjɨtihɨ Japɨhɨ Nasotɨhandapɨhaare \p \v 19 Aihɨ ipotɨhura Erotɨho aimɨ napwihɨ Isipɨhanda Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho wo nasatɨ Josepɨhoaapɨhɨ noaipatɨ yapepataahɨ Josepɨhoai saundataase. \v 20 “Isɨhiya metɨhonji tiwɨtaatɨwiyohiyɨhiya aimɨ napopo. Isɨ kɨnyɨ metɨhonjisunɨ sanaatisunɨ numwaasi yapɨpatɨ Isɨraherɨhandaahapɨ dosi naiwɨse,” undataase. \v 21 Aihɨ Josepɨho atisa dosi metɨhonjisunɨ sanaatisunɨ numwaasi yapɨpatɨ Isɨraherɨhandaahapɨ japɨhɨ nasataise. \v 22 Nasatɨ Akeriyaasihopɨ sapɨho Erotɨhomɨ aunahɨpatɨ netɨ Judiyaahanda awaisɨhoematatɨ jaatɨ bindataise tauhɨ Josepɨho atisataatɨ namatɨ kapɨhɨ naitandɨ yayataise. Yaihɨ Autaahaatɨho yapepataahɨ pɨwɨha jɨhaatɨ Josepɨhoai kaundihɨ namatɨ Josepɨho kindari numwaasi yapɨpatɨ Pɨropinjɨhandɨ Garirihandaahapɨ niyataise. \v 23 Niyatɨ yapɨpatɨ Garirihandamɨ aunahɨpatɨ taunɨhandɨ maipɨhonjɨ Nasaretɨhando tɨwɨ ambɨhɨtohɨpata bindataise. Iyataatɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya jɨhura pɨwɨha satɨwɨ katohɨha akaaha noaipataise. Kiya kopɨ satawaatopo: “Ko \it Nasaretɨhandaahapɨhore, tɨwɨ ambɨhɨtɨtaapo,” tɨwɨ kiya katawaatopo. \it* \c 3 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho Pɨwɨha Ausaasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 1:2-8; Rukɨho 3:1-18; Jonɨho 1:19-28) \p \v 1 Aihɨ Jisaasiho Nasaretɨhanda aimɨ gwɨnyanatɨ bimisura Jonɨho Isɨhiyai Baawusɨtandɨho noaipataise. Noaipatɨ Judiyaahandamɨ yapɨpatɨ ipatɨ iwɨwɨrɨho owehapɨhɨ bindataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sata ausaatɨ isɨhiyai saundataase. \v 2 “Sahɨ samɨ maipɨhaiwa namapɨ nepemaitɨwɨ Autaahaatɨhoenda napɨwɨse amɨ Autaahaatɨho isɨhiyaanɨ nahatiyaanangi osamatɨ nyainjaatɨ bimɨtandɨhura aimɨ nasatɨ detɨndaiso,” tatɨ pɨwɨha ausaataise. \v 3 Iyataatɨ Jonɨho so jɨhura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho Aisaiyaahomɨhetapɨ Autaahaatɨho katisɨhore. Iyataatɨ Autaahaatɨho Aisaiyaahomɨhetapɨ satatɨ kandaase: \q1 “Isɨhiya iwɨwɨrɨho owehapɨhapɨ utaaho wo pɨwɨha satatɨ gandaase. ‘Awaisɨhopɨ daihɨra daawupwɨ tɨtɨhepumapɨse. Tɨtɨhepumapɨ baiwɨse’” \rq Aisaiyaaho 40:3\rq* \m ndaase tatɨ Aisaiyaaho kandaase. \p \v 4 Jonɨho so maasapɨho kamerɨhandamɨ atɨha gwɨnɨwɨha niyohore. Niyotɨ yamepatɨ komɨ bwandɨpataapɨhɨ wɨsasanahore. Iyatɨ ko nandapa nainjɨpɨpa tapaatɨpɨhounɨ ipataatɨhapɨ apɨpaamɨ mwaahounɨ nanataise. \v 5 Aihɨ sura isɨhiya Jerusaremɨhandaahapɨhiyaunɨ amɨ yapɨpatɨ Judiyaahandaahapɨhiyaunɨ amɨ aunahɨpɨhaiwa kapɨhɨ waapɨhaatɨ Jorɨtaanɨhaatainapɨhiyaunɨ nuwɨ Jonɨhoaapɨhɨ noaipawaayopo. \p \v 6 Jonɨhoaapɨhɨ noaipapɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa ausaapɨ nemɨhauhɨ Jonɨho kiyaisɨ waapɨhaatɨ Jorɨtaanɨhaata baawusataise. \p \v 7 Aihɨ isɨhiya taahiyɨhiya Parisihiyaunɨ amɨ Satiyusihiyaunɨ waapoho naitaatɨwɨ nasauhɨ Jonɨho kiyai usonataise.\f + \fr 3:7 \ft Parisiya siya Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa nga japepihɨrɨwɨ amɨ isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ nepaitaapo tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaare. Aihɨ Satiyusihiya siya Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa wɨndɨ baiwɨ minjapepihɨrɨwɨ amɨ isɨhiya napohiyɨhiya wɨndɨ japɨhɨ namepaitaapo tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaare.\f* Aihɨ Jonɨho kiyai usonataatɨ ko kiyai saundataase. “Sahɨ akwɨranɨho tataapwɨnɨhomɨ mwaayaatisɨ sapɨ Autaahaatɨhoai apowindɨhandɨ nemapɨ yanɨhɨmaitɨhaawo tɨwɨ sandɨ sahɨ kaitaawɨ owetise. \v 8 Isɨ sahɨ saiwɨ satɨwɨ, ‘Nyahɨ nyamɨ maipɨhaiwa aimɨ namawaatɨ akɨtɨnɨhɨ nepemaitaatɨ Autaahaatɨhoenda aimɨ akɨtɨnɨhɨ nasɨhaayo,’ tɨwɨ isɨhiyai nunjawɨ akɨpɨpa kaiwɨ tɨtɨhɨ daiwɨse. \v 9 Isɨ sahɨ samɨ maarɨhoaatɨhapɨ satɨwɨ, ‘Nyahɨ Abɨraahamɨhomɨ mwaayaanɨ maatiyaanɨ saisatoyaanisɨ Autaahaatɨhomɨhiyaanɨne. Isɨ Autaahaatɨho nga nyangi nehɨ nanɨhiyatɨ nanyamaitaise,’ maatɨwɨse amɨ sahɨhɨmetisɨ Autaahaatɨhohɨ kɨmaiwa nawɨmaiwa netɨ nga Abɨraahamɨhopɨ komɨ saisatoyematɨ kiyatɨ ahaitaise. \v 10 Iyataatɨ mwɨsɨha ipatamɨ tambɨpɨhɨ aimɨ ahondaise. Isɨ ipatɨ nahatepɨ yandɨpɨho biyatɨ gaaho wɨndɨ namingohonɨhati Autaahaatɨho tisatatɨ sisɨhaapɨhɨ tɨhoaitaise,”\f + \fr 3:10 \ft Isɨhiya Autaahaatɨhoai atɨhomaawiwɨ komɨ asɨmwaatɨtɨhɨ pɨnamaayohiyɨhiyai nemaitaise tahaase.\f* undatɨ Jonɨho Parisihiyaisunɨ amɨ isɨhiya Satiyusihiyaisunɨ kaundataase. \v 11 Iyatɨ isɨhiya nahatiyaisɨ saundataase, “Nɨnɨ sahɨ nepemaitotɨhandapɨ gwɨnyaataatɨ sahɨ nepemaitotɨhandɨ nasisatɨ nehɨ waapohoraahɨ baasusataayo. Isɨ amɨ utaaho nisɨ ipotɨ napisɨho so Itɨpɨho Gaahoraahunɨ amɨ Itɨpɨho komɨ sisɨha watɨpɨhaaraahunɨ otɨhatɨsema yutɨhɨraahamatiyatɨ nasamaasaitaise. Iyatɨ ko nɨngi nanɨtipɨhaatɨ apɨpaahɨ awaisɨhore. Isɨ nɨnɨ komɨ asuipatɨ nehɨ otɨpɨpatɨho kaipatamataindɨ nga nambɨndɨ nɨwusohaitandɨ awaisɨhonɨnɨ gaahonɨnɨmaahe. \v 12 Iyatɨ nisɨ ipotɨ napisɨho isɨhiya nahatiyai netɨ tipɨtapaatɨ usondandɨ komɨ ikwɨrɨ tɨmendaisɨ amɨ utaaho nandapa akɨpɨpa kɨpotaatɨ maipɨhapa napɨpatɨ nemasɨpatamatiyatɨ kaitando. Nematɨ nandapa akɨpɨpa aŋɨhandɨ nandapaapɨ aŋɨmatindɨhandaapɨhɨ netɨ ahaitaise. Ahiyataatɨ nandapa maipɨtihɨ nemasɨpɨpa netɨ sisɨha kaanɨhɨ namaayotatɨ tɨhisɨhaapɨhɨ tɨhoaitaise. Isɨ amɨ sahɨ nepemaitɨwɨ Autaahaatɨhoenda napɨwɨse ko sangi japɨhɨ nasamaito,” undatɨ Jonɨho isɨhiya koenda nasohiyɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Waapoho Nesɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 1:9-11; Rukɨho 3:21-22) \p \v 13 Aihɨ suraanɨhɨ Jisaasiho Jonɨhomɨ ikwɨraatapɨ waapoho naitotatɨ Garirihanda namasi Jonɨhoaapɨhɨ nasatɨ waapɨhaatɨ Jorɨtaanɨhaatainɨ noaipataise. \v 14 Aihɨ Jonɨho Jisaasihoai nɨwisapuwɨtotatɨ saundataase. “Kɨnyɨ nɨngisɨ waapohora baanusɨtaapɨsɨ amɨ nɨnɨ gisɨ baahusɨtandɨ kɨnyɨ nisenda napaapɨ napise?” undataase. \v 15 Undihɨ Jisaasihomɨha saundataase. “Gaasɨ nɨnɨ katohɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ kɨnyɨ kaime. Amɨ siyaha kiyahaawɨ Autaahaatɨho tɨtɨhɨ maaritatɨ gwɨnyaasɨmumwaaŋɨ kaitɨhaawo,” undataase. Undihɨ Jonɨho namatɨ Jisaasiho kaundimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ kiyatɨ Jisaasihoai baawusataise. \p \v 16 Aihɨ Jisaasiho osetetɨ waapoho nesi nehɨhaatɨ notataise. Notatɨ bitosɨhɨ yamɨhapatɨ kopɨ tɨwɨtawamataise. Tɨwɨtawamasɨhɨ ko jataise. Jataatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho koho dɨpɨhomatiyaho yamɨhapataatɨhɨraapɨ Jisaasihomɨhasɨnɨ nasataise. \v 17 Aihɨ yamɨhapataatɨhapɨ Autaahaatɨho pɨwɨha wa sata kandaase. “Kɨmo nisɨ Maasɨhɨho akohoe. Maasɨhɨhotihɨ Koaisɨ nɨnɨ maarɨho aungwohandɨ nunyatɨ maarɨho koai wɨwitɨhore,” tatɨ pɨwandaase. \c 4 \s1 Kɨma Pɨwɨma Bwaasɨrɨhɨrɨ Jisaasihoai Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Nemaitandɨ Nunjesɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 1:12-13; Rukɨho 4:1-13) \p \v 1 Aihɨ sura Bwaasɨrɨhɨrɨ Jisaasihoai nunjendotatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho numwaasi isɨhiya iwɨwɨrɨho owehapɨhɨ notaise. \v 2 Notɨ apatɨhɨ otapɨhaatɨ nandapa onaayatɨ namaanatɨ bimaamɨ naihɨ waatɨho wo napotɨ wo nusoaipataise. Nusoaipasɨhɨ asisɨha 40 kiyahaiwa sanawihɨ Jisaasihoai apɨpaahɨ aungwohandɨ jaumanamataise. \v 3 Aihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ nasataise. Nasatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nemasotatɨ Jisaasihoai saundataase: “Kɨnyɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ mwaahoŋɨtapaapaahɨ ye nɨnɨ kɨmɨkonɨne tɨpɨ nɨngi nepɨ nanisapɨ kɨmaiwa nawɨmaiwa noaipatɨ nandapa bɨretɨhandimatonɨhɨ kɨnyɨ nepɨ nandaapɨ kaunde,” undataase. \p \v 4 Undihɨ Jisaasihomɨha saundataase, “Owe! Amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sandaase. ‘Nehɨ nandapa bɨretɨhandɨhɨhɨ isɨhiyai kiya asɨyaimatɨwɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ wɨndɨ nunyataamaise. Owetise. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nahatewa komɨ maahomwaaŋapɨ katiwaiwa atiwɨ nepɨ japepihɨrauhɨ isɨhiyai kiya asɨyaimatɨwɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ nunyataise,’ ndaase,” undataase. \p \v 5 Saundatɨ Jisaasiho kaundihɨ namatɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ Jisaasihoai numwaasi aunahɨpatɨ apɨpaahɨ awaipatɨ Jerusaremɨhandaahapɨ notaise. Notɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ mɨhaatɨ nɨwaataatɨ aundetɨhoaasɨnɨ ahɨwisataise. \v 6 Ahɨwisatosatɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ Jisaasihoai saundataase, “Kɨnyɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ mwaahoŋɨtapaapaahɨ kɨmasɨnapɨ mɨhaapɨ naapwaate. Amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha satatɨ jɨpatɨpindiso. \q1 ‘Nɨnɨ kinyapɨ nisɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhɨ bimohiyɨhiyai nandusoaasisanɨhɨ kiya kiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ gi giwasaihɨ nawɨhaara kɨnyɨ auhɨrɨa sundɨpɨhoaisangi wɨndɨ asundɨmusoaitaise,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 91:11-12; Wɨnɨhapɨpa 8:3\rq* \m tatɨ pɨwɨha aimɨ jɨpatɨpindisɨ naapwaate,” undataase. \p \v 7 Undihɨ Jisaasiho komɨha saundataase. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wa sandaase. \q1 ‘Kɨnyɨ kinyɨ Awaisɨho Autaahaatɨhoai napitaise tɨpɨ namunjenɨme,’ \rq Wɨnɨhapɨpa 6:16\rq* \m daase,” undataase. \p \v 8 Aihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ amɨ Jisaasihoai numwaasi sisɨho wo apɨpaahɨ utaarɨhoaasɨnɨ niyataise. Niyatɨ autaahɨ mɨhasɨnɨ bitondaatɨ isɨhiya kahatamatɨponjawɨhiyaamɨ yapɨpatɨ aunahɨpatɨ gaahaiwa nahatewa maarɨho dotɨ amɨ ambɨpatɨ pɨwɨha gɨmunyaatɨhaiwa nahatewa gaamatɨ nunjataise. \v 9 Nunjatosatɨ Jisaasihoai saundataase, “Kɨnyɨ nisapɨ maarɨnitɨpɨ atotɨpɨnɨwesapɨ mepɨ autaahepɨnɨmasamaahɨ saiwa nahatewa gi nahɨmɨto amɨ kaiwa kɨnyɨ jatɨtaapo,” undataase. \p \v 10 Undihɨ Jisaasiho Bwaasɨrɨhɨri saundataase. “Bwaasɨrɨhɨraŋe kɨnyɨ ahe. Kɨraŋɨnɨhɨ numbɨmape. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wa sataha yaha ahondaise. \q1 ‘Kɨnyɨ kinyɨ Awaisɨho Autaahaatɨho naasoaisaahɨhɨ nepɨ mepɨ autaahemape. Aimbɨ otɨpɨpatɨ naasohɨ komɨhatɨhɨhɨ kawime,’ \rq Wɨnɨhapɨpa 6:16\rq* \m tatɨ ahondaise,” tatɨ Jisaasiho Bwaasɨrɨhɨri kaundataase. \v 11 Aihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ Jisaasihoai namasi notaise. Naihɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨhiya usa napɨwɨ Jisaasihoai andɨtɨwiwawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Garirihanda Otɨpɨpatɨ Namasatɨ Kaindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 1:14-15; Rukɨho 4:14-15) \p \v 12 Jisaasiho Jonɨhopɨ atisataatɨ Jonɨhoai Erotɨho maipɨhandɨ kaihɨ itɨhundindɨhandapɨ aimɨ isɨpɨ nepɨ wɨrapɨ napuhopo tauhɨ yapɨpatɨ Garirihandaahapɨ notaise. \v 13 Iyataatɨ ko Jisaasiho Nasaretɨhanda namasi notɨ yapɨhaurɨ Sepɨyuraanɨhomɨhiyaamɨhataahunɨ Napɨtaaraihomɨhiyaamɨhataahunɨ aunahɨpa wɨtɨ Kapaniyaamɨhandamɨ detɨ durɨhɨrɨ Garirihandainɨ ahetihɨhata notɨ bindataise. \v 14 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wa Komɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho Aisaiyaahomɨ maahomwaaŋapɨ katisɨha Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨ kaiwaiwaara akaaha noaipataise. Iyataatɨ Aisaiyaaho sata kandaase. \q1 \v 15 “Yapɨpatɨ Sepɨyuraanɨhomɨhiyaamɨhatamunɨ yapɨpatɨ Napɨtaaraihomɨhiyaamɨhataahɨ durɨhɨramɨhihoaaŋɨ waapɨhaatɨ Jorɨtaanɨhaatɨ nahaitɨwɨ wihɨnɨ mɨhihɨnunɨ amɨ Judaahiyaamɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyaamɨ yapɨpatɨ Garirihandamɨ wihoaaŋɨhata noaipasɨhɨ aimɨ mmonawaayopo. Iyataatɨ isɨhiya napwɨtaatɨwɨhandamɨ asɨhatindɨhandaatɨhɨ bimohiyɨhiyaapɨhɨ nausainjɨtɨhandɨ aimɨ noaipataise. \q1 \v 16 Kapɨhɨ isɨhiya asɨhatindɨhandaatɨhɨ bimohiyɨhiya nausainjɨtɨhandɨ awaindɨhandɨ noaipasɨhɨ aimɨ mmonɨhohɨpatamataiwɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ dawaapɨpɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akɨtɨha atɨhomisohiyɨhiya atiwɨ mmonɨwɨ naitaapo. Iyataatɨ siya isiya napwɨtaatɨwɨhandamɨ asɨhatindɨhandaatɨhɨ bimohiyɨhiyaapɨhɨ nausainjɨtɨhandɨ aimɨ noaipataise,” \rq Aisaiyaaho 9:1-2\rq* \m tatɨ Aisaiyaaho katisɨha Jisaasiho kapɨhɨ otɨpɨpatɨ kiyatɨ bindata akaahemataise. \s1 Jisaasiho Isɨhiya Murɨmurisɨ Sahɨ Nɨngi Nanipinjawɨse Undihɨ Kiyai Koai Nɨwipinjawaayopo \r (Maakɨho 1:16-20; Rukɨho 5:1-11) \p \v 17 Aihɨ suraapɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨ namasatɨ pɨwɨha ausaataise. Ausaataatɨ satatɨ ausaataise, “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bimɨtandɨhura aimɨ nasatɨ detɨndaisɨ sahɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa namapɨ nepemaitɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨse,” tatɨ Jisaasiho pɨwɨha ausaataise. \p \v 18 Aihɨ Jisaasiho durɨhɨrɨ Garirihandainɨ taatɨ daimɨ notaatɨ utaahurɨ wurɨ saingɨho saaho bitosɨhɨ usonataise. Kuramɨ womɨ ambɨpatɨ Saimonɨhore. Iyataatɨ komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Pitaahoe tɨwɨ ambɨhɨtɨwɨhore. Iyataatɨ komɨ saingɨhomɨ ambɨpatɨ Endɨruhore. Iyataatɨ surɨ utaasurɨ kuramɨ otɨpɨpatɨ araiho noaitaatɨmɨhatɨ kaimɨ bindamaahure. Isɨ kurɨ taamɨ durɨhɨraatɨhɨ araihopɨ ikihɨ tɨmasɨhɨ usonataise. \v 19 Aihɨ kuri Jisaasiho saundataase, “Sahuraahɨ nɨngi nanipinjai namɨse Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaimatɨtaatɨwɨhiyai numwaitaatɨmɨ nɨnɨ kaindɨsasɨtaano,” undataase. \v 20 Undihɨ ketɨ kuraanɨhɨ kurɨ kuramɨ ikihɨ araihopɨhihɨ namasi Jisaasihoai nuwipinjai niyamaise. \p \v 21 Aihɨ Jisaasiho kapɨhɨ namasi notɨ utaahurɨ wurɨ saaho saingɨho bimihɨ usonataise. Kuramɨ ambɨpatɨ Jemɨsiyɨ Joniyaare. Aihɨ kuramɨ sapɨho Jepetihore. Aihɨ kurɨtihɨ sapɨho Jepetihotihɨ mausasɨ kopuhotɨ bindawa taawɨ kusasamɨ ikihɨ araiho nohohihihɨ tɨtɨhemɨhauhɨ Jisaasiho kurapɨ gandaase. \v 22 Aihɨ kurɨ ketɨ komɨ pɨwɨha atimɨmapɨ sapɨhoaisunɨ kopuhoaisunɨ namasi Jisaasihoai nuwipinjai niyamaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Otɨpɨpatɨ Kiyatɨ Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaatɨ Isɨhiya Timbɨpaisahiyai Tɨtɨhɨwisɨtɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 6:17-19) \p \v 23 Iyatɨ Jisaasiho yapɨpatɨ Garirihandamɨ aunahɨpatɨ nahatewaara daayatɨ kiyaamɨ aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ ahoyanohɨwaiwaapɨhɨ nandaatɨ isɨhiyai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kataunjataise. Iyatɨ ko Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandamɨ pɨwɨha gaaha wanɨha ausaatɨ kaundatɨ amɨ isɨhiya timbɨpa kahatamatɨpetahapa netɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ nusopɨsasisawɨhiyai netɨ tɨtɨhɨwiwataise. \v 24 Aihɨ Jisaasiho siyatɨ otɨpɨpatɨ kaindɨhandapɨ pɨwɨha yapɨpatɨ Siriyaahanda notɨ gaamataise. Aihɨ kiya atisawaawɨ namapɨ isɨhiya ambɨpatɨ aungwohandɨ ikɨtɨhɨtisa nɨwɨnatɨ yaawindɨhandisawɨ bimohiyɨhiyaisunɨ itɨpɨho maipɨhaiwa kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ nɨwɨndaatɨ iwiwatahiyaisunɨ amɨ isɨhiya tɨmahiyawɨ kwaapanɨmaasapɨ ahotawa itihohiyɨhiyaisunɨ isɨhiya ikwauhɨrɨ namɨhatatɨ bɨwatesawɨhiyaisunɨ siya timbɨpa kahatamatɨpetahapa numwaasawɨhiyai numwaasi Jisaasihoaapɨhɨ nasawaayopo. Numwaasi nasauhɨ kiyai Jisaasiho tɨtɨhɨwiwataise. \v 25 Aihɨ isɨhiya tɨtaahiyɨhiya Garirihandaahapɨhiyaunɨ mihoaaŋɨ Dekaporisihandaahapɨhiyaunɨ\f + \fr 4:25 \ft Dekaporisitotɨmandɨ Ikwɨmaindɨmo tawaatopo.\f* aunahɨpa Jerusaremɨhandaahapɨhiyaunɨ yapɨhɨ nahandɨ Judiyaahandaahapɨhiyaunɨ wihɨnɨ mɨhihɨnɨ waapɨhaatɨ Jorɨtaanɨhaatainapɨhiyaunɨ Jisaasihoaapɨhɨ nuwɨ noaipawaayopo. \c 5 \pc \v 1 Aihɨ Jisaasiho jata isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ tɨtaahiyɨhiyaatihiyata namatɨ sisɨhoaasɨnɨ nasaamanataise tamangɨpɨpɨhapɨ isɨhiyai daahepihɨwatɨ iwinjatataatɨ pɨwɨha kataunjɨtando. Nasaamanatɨ mɨhasɨnɨ bimihɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨ mmowɨ nepɨ kaiwɨ nɨwipinjohiyɨhiyaisangi kapɨhɨ naiwɨ komɨhinɨ detɨ koaisawɨ maasɨ bindawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Sisɨhoaasɨnɨ Pɨwɨha Isɨhiya Maarɨho Witɨtaatɨwɨhandapɨ Kaundatɨ Ausaasɨtɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 6:20-23) \p \v 2 Aihɨ Jisaasiho namasatɨ kiyai pɨwɨha sata kataunjataise. \v 3 “Isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ maarɨhoaatɨhɨ nenoaahɨtɨwɨ sangɨ waatɨ neho tɨwɨ bɨpi napaisaatɨ ipatisanɨwɨ gwɨnyaahohiyɨhiya gaasɨ maaritɨwɨse, amɨ Autaahaatɨho kiyai gaahatɨ kawɨsatɨ amɨ winja bindataiso. \v 4 Iyataatɨ isɨhiya usa sawanaunɨ amɨ isɨhiya usaunɨ maipɨhaiwa kaiwɨ tɨmahiyawɨ nopɨsasɨnohɨwaiwaapɨ maarɨho asɨpaiwɨ ngohiyɨhiyai Autaahaatɨho kwɨtipatɨ nɨwɨndiwa nurɨpɨpaiwatɨ gaahatɨ kawitaisɨ gaasɨ kiya maaritɨwɨ kiyaamɨ maarɨho wɨwitane. \v 5 Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa ipatisanɨwɨ Autaahaatɨho maaritirɨhɨretɨ kiyawaawaahɨ kiyaisɨ Sapɨho gaahaiwa nahatewa tɨmaŋa ahɨwiwaiwa numwɨtaisɨ maaritɨwɨ kiyaamɨ maarɨho wɨwitane. \v 6 Isɨhiya usa Autaahaatɨho tɨtɨhaiwa gwɨnyaatɨ maaritiwaiwa ko maaritirɨhɨretɨ kaitaatɨwɨ maaritɨwɨmahohiyɨhiya gaasɨ kiya maaritɨwɨ kiyaamɨ maarɨho wɨwitane, amɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ gaahaiwa waatɨ tisaahɨwa gaamatɨ numwɨtaiso. \v 7 Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa isɨhiya usaapɨ maarɨho tundatɨ asɨpɨwisohiyɨhiya gaasɨ maaritɨwɨse amɨ Autaahaatɨhoai kiyaapɨ maarɨho tundonɨhɨ kiyai maarɨho asɨpɨwitaiso. \v 8 Iyataatɨ isɨhiya usa kiyaamɨ amɨtɨha amɨ maarɨhoaatɨhɨ gwɨnyaahotɨhandɨ saasanotatɨ tɨtɨhɨtatɨ amɨ maarɨho naasohɨtihɨ Autaahaatɨhomɨhaiwaapaahɨhɨ andɨtatɨ napamahohiyɨhiya siya Autaahaatɨhoai usowɨ komɨ utatototɨ detɨ bimɨtaatɨwɨhiyaasɨ maaritɨwɨse. \p \v 9 “Iyataatɨ isɨhiya usa itɨhɨnnɨwɨ tɨmunɨwɨ bɨpi maarɨho namɨnɨwɨ napaisaatɨ bimɨtaatɨwɨhandapɨ andɨtitɨwɨ isɨhiyaamɨ otɨhapɨhɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiya siya Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaimatawaawɨsɨ gaasɨ maaritɨwɨse. \p \v 10 “Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa tɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ kaisaihɨ kandapɨ isɨhiya usa naaŋɨhandɨ numwisaihaahɨ gaasɨ kiya maaritɨwɨse amɨ Autaahaatɨho aimɨ kiyai iwinja bindataiso. \p \v 11 “Iyataatɨ sahɨ nisɨhiyaatɨtɨwɨ amɨ nisɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ kaisaihɨ isɨhiya usa sangi jasonawaawɨ nisapɨsatɨwɨ pɨwɨha ainjotaha maahoaipɨsaupwɨ kasatɨwɨ naaŋɨhandɨ nasanyawɨ pɨwɨha maipɨhaiwa jaiwɨtɨwɨhaiwa kasatisaihaahɨ gaasɨ nehɨ maaritɨwɨse. \v 12 Iyataatɨ amɨ jɨhura nisɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ anusaahohiyɨhiyaisangi saiwɨ sangi kasisohɨtɨmandamataiwɨ yaawatɨ naaŋɨhaiwa nunyawɨhiyaare. Iyataatɨ samɨ gaahaiwa awaiwaiwa naitaatɨwɨhaiwa Autaahaatɨho tɨmaŋiwaiwa yamɨhapataatɨhɨ ahondaise. Ahondaisɨ asakaiwɨ maaritɨwɨ sisɨwɨ aunɨhaiwɨse,” undatɨ Jisaasiho kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Sapɨpa Sisɨhaamataiwɨhiya Bimɨtaatɨwɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 9:50; Rukɨho 14:34-35) \p \v 13 Sata kaundatosa amɨ pɨwɨha wa sɨwipatɨ namɨhana saundataase. “Sahɨ kɨmaapɨ yapɨpatambɨhiyaapɨ sapɨpaamataiwɨhiyaate. Isɨ sapɨpaamɨ jɨpaindɨhandɨ owetonɨhɨ nyahɨ napitiyaatɨ kaisaihɨ sapa sapɨpa noaipatɨ japɨhɨ jɨpaitaise? Sapɨpa siyatɨ maipɨtahapa namaanɨwɨ namasaihɨ isɨhiya itɨpapɨ nopɨsasɨwɨ daitaapo. \p \v 14 “Aiwɨ amɨ sahɨ yapɨpatambɨhiyaapɨ sisɨha nausainjɨhaamataiwɨhiyaate. Isɨ aunahɨpatɨ wɨtɨ sisɨhaisahatɨ sisɨhoaasɨnɨ ahendaahatɨ wɨndɨ noaatatɨ ahɨmetɨtaise, nehɨ auta ahetɨtaise. \v 15 Iyataatɨ isɨhiya norɨhɨrɨ wɨrɨ tɨpopɨ yutɨhɨrɨ namaasapɨ ahiyawaamaayopo, owetise. Nehɨ norɨhɨrɨ tɨpopɨ autaahiwawaayopo isɨhiya nahatiya aŋɨtɨtɨhɨ bimohiyɨhiyai nɨwusoaatɨtando. \v 16 Isɨ sɨkaiwɨ samɨ kiyohɨtɨhandɨ isɨhiya usaisɨ nɨwusoaatane. Nɨwusoaatonɨhɨ samɨ kiyohɨwaiwa gaahaiwaatanɨhɨ mmonawaawɨ samɨ Japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨhomɨ ambɨpatɨ nɨwimaitaatɨwo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨhomɨ Wɨnɨhapɨpaapɨhaare \p \v 17 “Iyataatɨ sahɨ nisapɨ ko wɨnɨhapɨpaunɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ pɨwɨha katohɨwaiwaunɨ netɨ nemaitandɨ nasataise tɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨse, owe. Nɨnɨ saiwa nemaitandɨ nasataamaayo, owe. Nɨnɨ nehɨ kaiwa netɨ akɨwaiwemaitandɨ nasataayo. \v 18 Nɨnɨ pɨwɨha apɨpaahɨ akɨtɨha kɨma kasatɨtandiyonɨ baiwɨ atiwɨse. Yapɨpatɨ amɨ yamɨhapatɨ ahotɨmɨ niyonɨhɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaisangi ahotɨmɨ notɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha kahapaamapɨpa kaitandɨ kata wɨsasa ahaiwaiwa akɨwaiwa noaipahonɨhura owetɨtandɨhapaare. \v 19 Isɨ amɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaamɨ pɨwɨha wonjɨ maipɨhonjɨ tipɨtapa nematɨ isɨhiya usaisɨ saiwɨ kaiwɨse undatɨ kaundonaahɨ Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai iwinja bimindɨhandamɨ utaaso soai dawaataatema kopɨ nanɨpimatɨtaise. O utaaho wo wɨnɨhapɨpa kapa biyatɨ japepihɨratɨ amɨ isɨhiyai sahɨ saiwɨ kaiwɨ wɨnɨhapɨpetɨ japepihɨrɨwɨse undatɨ kaundonaahɨ koai Autaahaatɨho sawahomɨ isɨhiyai winja bimindɨhandaatɨhɨ otɨhatɨhemwa ndɨmaahomwaaŋɨ netɨ ahɨwitaise. \v 20 Aihɨ nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato, sahɨ Autaahaatɨhomɨ gwɨnyapesɨrɨhɨretɨ tɨtɨhɨ nga dahomaiwɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaamunɨ amɨ Parisihiyaamunɨ daayohɨmumwaaŋɨ yatɨhemapɨ autaahɨ wamwaaŋɨ dahomaayawaawaahɨ Autaahaatɨho wɨndɨ sangi wanɨ kɨmbɨhunɨ amɨ ipotunɨ jainja bɨmimɨtaise. \s1 Jisaasihomɨ Daihɨra Wanɨhɨra Komɨ Isɨhiya Daitaatɨwɨhɨra Jahɨrɨhɨraamɨ Autaahɨ Wamwaaŋɨ Ahondaise \r (Rukɨho 12:57-59) \p \v 21 “Iyataatɨ wɨnɨhapɨpa isɨhiyaisɨ timaamape tɨwɨhapa aimɨ samɨ jaasoya nehopo. Nepɨ sangi wɨnɨhapɨpa kapa katɨwɨsasauhɨ sahɨ aimɨ atiwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Iyatɨ amɨ pɨwɨha andɨtɨwiwɨha sataha aimɨ atiwɨhiyaate: \q1 ‘Utaaho wo isɨhiyai tiwamataataahɨ so pɨwɨha tipɨtapaatɨ mmondandɨhoaapɨhɨ noaipaitaise,’ \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 20:13; Wɨnɨhapɨpa 5:17\rq* \m tɨwɨha atiwɨhiyaate. \v 22 Amɨ nɨnɨhɨ sangi sandɨ kasatataato, utaaho wo komɨ naisoho saingo saahoemainjɨhopɨ apousataataahɨ so pɨwɨha tipɨtapaatɨ mmondandɨhoaapɨhɨ noaipaitaise. Iyatɨ amɨ utaaho wo komɨ naisoho saingo saahoemainjɨhoai sisɨpɨhunda tɨhanyohoŋe undataataahɨ so isɨhiya pɨwɨha tipɨtapaapɨ mmondaatɨwɨhiyaapɨhɨ noaipaitaise. Iyatɨ amɨ utaaho wo komɨ naisoho saingo saahoemainjɨhoai kɨnyɨ apɨpaahɨ naharimbɨ amɨtɨha owehoŋe undataataahɨ so sisɨha maipɨha tɨhoaatɨtandɨhaamɨ petetɨ aimɨ bindataatɨsɨ kaapɨhɨ nutaise. \p \v 23-24 Isɨ kɨnyɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨpɨ komɨ ambɨpatɨ nuwimaitaapiyapaapɨ kinyɨ naisoho wo kinyapɨ pɨwɨha ahotanɨho bimonɨhɨ gwɨnyapenapaapaahɨ nehɨ namasi numwe. Numbwɨ koaisapɨ pɨwɨha tɨtɨhemapɨ napaisaatɨnɨmapɨ kɨnyɨ jahɨra naimbɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpa mepɨ autaahemwapɨ numwɨtaapɨ nesi naingɨpɨpa koai nunye. \p \v 25 Iyataatɨ amɨ utaaho wo gisɨ pɨwɨha pɨwaatɨtaatɨwɨhapɨhapɨ nangɨmaasi niyonaaraahɨ nangɨmaasi naisɨhoai pɨwɨha napaisɨha kaundɨpɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ ketɨ pɨwɨha pɨwanɨmɨ tɨtɨhemapɨse. O kɨnyɨ saimbɨ kamaayapaapaahɨ ko nangɨmaasi niyatɨ pɨwɨha atisatɨ tipɨtapa mmondandɨhoaapɨhɨmahonɨhɨ amɨ ko netatɨ tingaatɨhaisahiyaamɨ ikwɨraatɨmahonɨhɨ amɨ tingaatɨhaisahiya nepawɨ napwɨtohɨtɨhandaatɨhɨmaitaawo. \v 26 Sahisaihɨ kɨnyɨ napwɨtohɨtɨhandaatɨhɨ bimaamɨ numbwɨ kinyɨ maipɨhaiwa owemaitaapɨ nawɨho wɨndɨ namunyapaapaahɨ kɨnyɨ wɨndɨ namasi namoaipaitaise, hɨtɨtɨ akɨtɨnɨhɨ waapɨhɨndɨ kahɨtataato,” undatɨ Jisaasiho isɨhiyai kaundataase. \p \v 27 Kaundatosa pɨwɨha kɨma kaamɨ wa sata kaundataase, “Pɨwɨha waisangi sataha jɨhura noaipasɨhɨ aimɨ atiwɨhiyaate: \q1 ‘Kɨnyɨ usɨhiya asɨhiya usaamɨhiyai ikomaawɨnɨme,’ \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 20:14; Wɨnɨhapɨpa 5:18\rq* \m tatɨ pɨwɨha aimɨ ahotihɨ atiwɨhiyaate. \v 28 Amɨ nɨnɨhɨ sangi bapaindɨ kasatataato: Utaaho apopaatɨ waati usonataatɨ aunɨhɨwisatɨ komɨ maarɨho kaatapɨ wɨndotɨ nurɨtɨmanataataahɨ so saatɨ apopaati ikonatɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ maipɨhandɨ aimɨ kiyataise. \p \v 29 “Iyataatɨ kinyɨ ndɨha ikwɨrɨ gaahɨraihoaaŋɨha maipɨhaiwa kaitaapɨhaiwaatɨhɨ nangɨmaasi niyonaahɨ ka namwaapɨ yotɨme. Yotisamɨhɨ kɨnyɨ utaahoŋɨ nahatongi nepɨ sisɨha tumwipɨhaapɨhɨ wɨndɨ yamaahotɨto. \v 30 Iyataatɨ amɨ kinyɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨrɨ maipɨhaiwa kaitaapɨhaiwaapɨhɨ gisi niyonaahɨ kɨrɨ otipapɨ yotɨme. Yotisamɨhɨ kɨnyɨ utaahoŋɨ nahatongi nepɨ sisɨha tumwipɨhaapɨhɨ wɨndɨ yamaahotɨtaatɨwo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Utaaho Apwaataati Nemasɨhopɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 19:9; Maakɨho 10:11-12; Rukɨho 16:18) \p \v 31 “Iyataatɨ pɨwɨha jɨhura siyaha noaipataise. ‘Utaaho wo komɨ apwaataati namataataahɨ gaasɨ nehɨ nanɨhiya utɨpɨhandɨ wɨndɨ namaatɨnohɨtɨhandɨ nasɨpatɨtaatɨwɨhandɨ nunyatɨ natausaasane,’ taha pɨwɨha jɨhura noaipataise. \v 32 Aihɨ amɨ nɨnɨhɨ pɨwɨha sandɨ kasatataato apopaatɨ waatɨ kɨhiyaisatɨ maasɨ dahomaayahaati warɨho namataataahɨ amɨ ko apopaatɨ saati maipɨhandɨ kɨhiyaisa kaitandɨhandaatɨhemwataise. Iyataatɨ amɨ saatɨ apopaatɨ warɨho jɨho namasaamaati wo netɨ wɨrataataahɨ maipɨhandɨ saatisa kiyatɨ baiwɨ namaatɨnɨwɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ netɨ nopɨsasataise. \p \v 33 “Iyataatɨ amɨ pɨwɨha waisangi samɨ jaasoya aimɨ nepɨ kasatauhɨ aimɨ atiwɨhiyaate. Iyataatɨ sa pɨwa siyate: \q1 ‘Wapa kaitaapɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpataahapɨto tɨpɨ katɨpɨ ahaingɨpɨpa nanɨpimatɨpɨ nepɨ namopɨsasɨpɨ akɨpɨpa kaime,’ \rq Pɨrisihiya 19:12; Nambaahandɨ 30:2; Wɨnɨhapɨpa 23:21\rq* \m taha aimɨ jɨhura noaipasɨhɨ sahɨ atiwɨhiyaate. \v 34 Atisauhɨhandɨ kandɨ nɨnɨ sangi sandɨ kasatataato, ‘Ahomunɨ ahapaamunɨ ambɨpata sapa saitaano,’ tɨpɨ pɨwɨha katɨpɨ wɨmisase, owetane. Nehɨ akɨpɨpaahɨ kaime. Iyapaapɨ ‘yamɨhapataatɨhapɨto maatɨme.’ Amɨ sapɨhɨ Autaahaatɨhomɨ mɨtɨhomasɨpɨpɨhiso. \v 35 Iyapaapɨ amɨ ‘yapɨpataahapɨto maatɨme,’ amɨ sapɨhɨ Autaahaatɨhomɨ auhɨrɨmasɨpɨpɨhiso. Iyapaapɨ amɨ ‘aunahɨpatɨ Jerusaremɨhandaahapɨto maatɨme,’ satɨ isɨhiyaamɨ Kiŋɨho Mɨtɨho Awaisɨhomɨ aunahɨpatiso. \v 36 Iyapaapɨ amɨ ‘kɨnyɨ nisɨ mɨtɨhoaatɨhapɨto,’ tɨpɨ pɨwɨha katɨpɨ wɨmisase kɨnyɨ kinyɨ mɨsisɨha wɨndɨ kɨhoepɨhemapɨ asɨhahemaamaitaise. Owetise. Autaahaatɨho sawahomɨhande. \v 37 Kɨnyɨ utaahoŋɨ ainahɨhoŋɨtapaapaahɨ kɨnyɨ pɨwɨha katisamɨha isɨhiya akɨte tɨwɨ naitaapo. Isɨ kɨnyɨ kinyɨ pɨwɨha ‘aye kaitaano,’ tɨpɨ ‘owe kamaitaano,’ te. O amɨ kaamɨ tiwatɨhaatɨ bipinjapɨ pɨwɨha wa katapaapaahɨ sa kinyɨ maarɨho jahɨho maipɨhomɨhaare. Iyatɨ amɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ kɨramɨha bihɨwainjataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Sahɨ Maipɨhaiwa Isɨhiya Sangi Kasisohɨwaiwa Wihoaaŋɨ Kamaawiwɨse Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 6:29-30) \p \v 38 “Iyataatɨ pɨwɨha wa jɨhura siyaha aimɨ noaipasɨhɨ atiwɨhiyaate. Iyataatɨ sa pɨwa siyate: \q1 ‘Utaaho wo ndɨha nangumwaahonɨhoai amɨ komɨha wihoaaŋɨ namwaape. Amɨ wo mangɨrɨ tiwa nangɨwonaahɨ amɨ komɨhɨrɨ wihoaaŋɨ tipɨ nawe,’ \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 21:24; Pɨrisihiya 24:20; Wɨnɨhapɨpa 19:21\rq* \m tɨwɨ pɨwɨha katauhɨ atiwɨhiyaate. \v 39 Aihɨ amɨ nɨnɨhɨ naasoŋɨ naasangi sandɨ kasatataato, usa maipɨhaiwa kasisaihaahɨ sahɨ wihoaaŋɨhaiwa kamaawiwɨse. Owe. O utaaho wo pahaapɨpatɨ tɨsawihonaahɨ amɨ wihoaaŋɨhatisangi tɨsawihɨwɨta nunyawɨse. \v 40 Iyataatɨ amɨ utaaho wo kinyɨ apotɨhɨrɨ jahɨrɨhɨrɨ nangaitandɨ pɨwɨha pɨwaatɨtaatɨwɨhapɨhapɨ nangɨmaasi naitandiyonaahɨ kɨnyɨ kinyɨ apotɨhɨrɨ asɨrɨhɨrimaawɨ tɨmaamaipɨ koai nunye. \v 41 Iyataatɨ amɨ utaaho wo apɨpaahɨ gi pohɨtaho tarɨwɨhɨta nisɨ ikɨpɨpa nesaimbɨ yametɨ sisɨmoaasɨnapɨ naninyamɨ napɨtaapo hɨtonaahɨ ko siso nusatipapɨ kaanɨhɨ wapɨhapɨ nesumbunye. \v 42 Iyataatɨ amɨ utaaho wo wapaapɨ naninye hɨta nasehonaahɨ bɨpi kapa nahɨsesɨpɨpa napaisaatɨ nunye. Iyatɨ amɨ utaaho wo gisɨ nisɨhapa ipotɨ nahɨmɨtaanɨ wapa naninye hɨtonaahɨ komɨ pɨwɨha nepumaamapɨ bɨpi nunye. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Samɨ Tiworisai Maarɨho Nunyawɨse Tindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 6:27-28, 32-36) \p \v 43 “Iyataatɨ pɨwɨha wa jɨhura aimɨ noaipasɨhɨ sahɨ aimɨ atiwɨhiyaate. Iyataatɨ pɨwɨha sa siyahaare, Kinyɨ naisɨhiyai maarɨho nunyapaapɨ amɨ tiworisai maarɨho namunye, taha jɨhura noaipasɨhɨ atiwɨhiyaate. \v 44 Aihɨ nɨnɨhɨ sangisɨ sandɨ kasatataato samɨ tiworisa isɨhiya samɨhiyaametahiyai maarɨho nunyawɨse. Aiwɨ isɨhiya usa sangi kahapaamapɨpa gɨmunyaatɨhapa naaŋatɨ yaasɨhaiwa nasanyohiyɨhiyaapɨ gaapundɨwɨse Autaahaatɨho sawaho kiyaisɨ tɨtɨhemwaito. \v 45 Sahɨ saiwɨ kiyawaawaahɨ Japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho sawahomɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ taawɨ kaimɨ nowaayopo. O sandɨ apaapɨmaato, amɨ Autaahaatɨho komɨ ipɨho netɨ isɨhiya maipɨhiyaamɨhetunɨ gaahiyaamɨhetunɨ yaawutaataise. Iyatɨ amɨ komɨ wipatɨ netɨ gaahiyaamɨhetunɨ maipɨhiyaamɨhetunɨ ahoya wipɨpasɨhɨ wipurɨwataiso. \v 46 Sahɨ sandɨ saiwɨ isɨhiya maarɨho nasanyohiyɨhiyaisaahɨhɨ maarɨho nunyohɨtɨmandɨ wapa kahapaamapɨpa asakaiwɨ naitotɨwo? Owetise. Amɨ sandɨ isɨhiya gamanɨhopɨ nawɨho takisihandɨ nusehohiyɨhiya nusewaawɨ tiwatɨhaatɨ sawanaapɨho ikonɨwɨ nehohiyɨhiyaisangi satɨ katɨ kiyawaayopo. Iyawaayowɨ sahɨ maarɨho nasanyohiyɨhiyaisaahɨhɨhɨ nunyohɨtɨmandɨ gaahatɨ kiyawaayowo? Akɨpɨpa napitetahapa naitaatɨwe? \v 47 Iyataatɨ amɨ sahɨ nehɨ samɨ naisɨhiya japɨ jaatingoyaisaahɨhɨ nɨwipaapɨ pɨwaundawaawaahɨ isɨhiya usa apɨpaahɨ saiwɨ wɨndɨ kamaiwɨhatɨ sahɨ kiyawaayowo? Autaahaatɨhopɨ atɨhomiwɨ nanɨpimatɨwɨ samɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyaisangi satɨ katɨ kaiwɨ maarɨho namɨnawaayowo? \v 48 Isɨ samɨ Japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho tɨtɨhɨ gaaho ainahɨho saasanotahosɨ sangisangi katɨ nepɨ tɨtɨhɨ kaiwɨ gaahiyaatɨ ainahiyɨhiyaatɨ saasanotahiyaatimatɨwɨse,” undatɨ Jisaasiho isɨhiyaisɨ saiwa kaundataase. \c 6 \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiyai Iwɨtatamanɨwɨ Andɨtɨwipɨ Kiyawaahapa Noaasɨtaatɨwɨhandapɨhaare \p \v 1 Jisaasiho satatɨ kaundatosatɨ amɨ pɨwɨha wiwa saundataase. “Isɨhiya usaapɨ nyangi nyainjaitotɨwɨ wiwa gaahaiwa kiyaamɨ ndɨhetɨ kamaiwɨse. O isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ saiwa kiyawaawaahɨ samɨ Japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho sapɨ gaahaiwa tɨmaŋa ahɨsiwaiwa wɨndɨ kandapɨ namaasamɨtaise. \p \v 2 “Iyataatɨ isɨhiya kahapaamapɨpa owehiyaisɨ wapa kiyaisɨ andɨtɨwiwɨtandɨhapa numwɨtaatɨwaahɨ bɨpi napaisaatɨ nunyawɨse. Iyataatɨ isɨhiya usa otaatapɨhiya isɨhiya nyainjawaawɨ nyamɨ ambɨpatɨ nepɨ autaahɨ awaindepɨnyamaitotɨwɨ asakaiwɨ auta aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ ahoyanohɨwaiwaatɨhunɨ daihɨraunɨ isɨhiya usaisɨ andɨtɨwiwɨtandɨhaiwa nunyawaayopo. Aisɨ sahɨ kiyaamɨ kiyohɨrɨhɨretɨ kamaiwɨse. Iyawaawɨ sahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse kiya kiyaamɨ isɨhiyaamɨhetapɨ naitaatɨwɨ kiyohɨwaiwa aimɨ nesihiyaasɨ Autaahaatɨho wɨndɨ ipotɨhura wapa namumwɨtaise. \v 3 Isɨ kɨnyɨ isɨhiya ikɨpɨpa nandapa owehiyai wapa andɨtɨwiwɨtandɨhapa nunyapaapaahɨ kinyɨ gapɨ gaatingoya kɨnaimwaayai saiwa siyataayo mundɨpɨ nehɨ noaatɨpɨ nunye. \v 4 Isɨ kinyɨ isɨhiyaapɨ maarɨho asɨpiyapaapɨ kaingɨtɨhandɨ noaasandane. Noaasandanɨhɨ Gapɨho noaasandihɨhaiwa mmonahosɨ mmonataatɨ kandapɨ wihoaaŋɨhapa nahɨmɨtaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨhopɨ Gaapundawaawɨ Noaatɨwɨ Gaapundɨtaatɨwɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 11:2-4) \p \v 5 “Iyataatɨ kɨnyɨ kɨwahoŋɨ gaapundapaahura isɨhiya otaatapɨhiyaamataimbɨ gaapɨmundɨme. Siya otaatapɨhiya gaapundawaahura isɨhiya nyainjaitotɨwɨ aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ ahoyanohɨwaiwaatɨhunɨ isɨhiya ahoyanɨhauhɨhapɨhunɨ maaritɨwɨ auta dopɨ bitotawa Autaahaatɨhopɨ gaapundɨwɨhiyaare. Sahɨ baiwɨ atiwɨ gwɨnyaapɨse kiya aimɨ kiyaamɨ kiyohɨwiwaapɨ wihoaaŋɨhapa nesihiyaasɨ Autaahaatɨho ipotɨhura kiyai wapa namumwɨtaise, apɨpaahɨ owetɨtaise. \v 6 Isɨ kɨnyɨ gapundɨtaapɨhura kɨnyɨ baimbɨ isɨhiya ŋuŋaaha kɨrɨhɨrupa owehapɨhɨ numbwɨ noaatɨpɨ Gapɨho noaata bimisɨhopɨ gaapunde. Aisamɨhɨ noaatɨpɨ kaingɨwaiwa mmonahosɨ wihoaaŋɨ gaahaiwa nahɨmɨtaise. \p \v 7 “Iyataatɨ sahɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundawaahura isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨmunyaahohiyɨhiyaamatɨmaiwɨse. Kiya gaapundawaahura nyahɨ utaarɨhandɨ pɨhɨta gaapundɨmɨ naisaihɨ atɨnyitotɨwɨ utaarɨhaiwa gaapundɨwɨhiyaare. \v 8 Samɨ Japɨho Autaahaatɨhoai sahɨ sangɨ nunjesaihɨ samɨ nenoaahɨtiwaiwa nahatewa jɨhɨ aimɨ mmondaise. Isɨ sahɨ Autaahaatɨhopɨ gɨmunyaapɨ nehɨhiyaamɨhatɨ nepɨ kɨretɨ kamaiwɨse. \p \v 9 “Isɨ sahɨ saiwɨ kɨmɨretɨ gaapundɨwɨse ‘Nyamɨ Apɨhoŋɨ yamɨhapataatɨhɨ Bimingɨhonye, kinyɨ ambɨpatɨ nyahɨ naimawa awaindewaama onaahɨtewaamaitaano. \v 10 Kɨnyɨ nyangi nyainjaapɨ bime. Nyainjaapɨ bimisamɨhɨ nyahɨ kinyɨ maaritingɨrɨhɨretɨ mɨhaatɨ autaahɨ yamɨhapataatɨhɨ japepihɨrohɨpatamatiyaatɨ maapɨ yapɨmbataapɨhɨsangi japepihɨrɨtaano. \v 11 Nandapa wanɨ ipɨmo kɨmoetapɨhapa nyangi nanyɨnye. \v 12 Aimbɨ isɨhiya maipɨhaiwa nyangi kanyisauhɨ kaiwa nyahɨ aimɨ nemwahohɨpatamataimbɨ nyamɨ maipɨhaiwa nepɨnyamape. \v 13 Aimbɨ kɨnyɨ nyangisɨ wapa nanyisenatɨ nyapatitandɨhaiwaatɨhɨ nanyamaasi namumwe. Kaiwaatɨhapɨ nyangi nanyamaape. Iyapaapɨ kɨnyɨ nyangi nyainjaapɨ bindapaise. Kɨnyɨ watɨpɨhoŋe. Kɨnyɨ saasanotahoŋe. Koŋɨnɨhɨ saimbɨ bindapaise. Akɨte.’ \p \v 14 “Baiwɨ atiwɨse. Isɨhiya usa sangi maipɨhaiwa kasisohɨwaiwa nepumwawaawaahɨ samɨ Japɨho yamɨhapataatɨhɨ Bimisɨho amɨ samɨ maipɨhaiwa nesamaitaise. \v 15 O amɨ isɨhiya usa sangi maipɨhaiwa kasisohɨwaiwa nepumaamawaawaahɨ amɨ samɨ Japɨho samɨ maipɨhaiwa wɨndɨ nesamaamaitaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Gaapundɨtaatɨwɨ Nandapa Namaanɨwɨ Onaitaatɨwɨhandapɨhaare \p \v 16 “Iyataatɨ sahɨ nandapa namaanɨwɨ onaiwɨ bindawaahura isɨhiya otaatapɨhiya isɨhiya usa nyangi nyasondotɨwɨ kiyohɨpatamataiwɨ isemetɨwɨse. Akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato isɨhiya siyohiyɨhiya kiyaamɨ sandɨ siyohɨtɨndamɨ wihoaaŋɨhapa aimɨ nesihiyaare. \v 17 O kɨnyɨ nandapa namaanɨpɨ onaayapaapaahɨ kinyɨ ndɨmaahomwaaŋɨ itatamanɨpɨ bausanɨpɨ mɨsisɨha tɨwɨhaatɨpɨ napɨpatɨpɨ nanɨhaimbɨ bime. \v 18 Saimbɨ nanɨhaimbɨ jahomaahɨmasɨhonyamataimbɨ bimisamɨhɨ isɨhiya kinyapɨ ko nandapa onaayatɨ bindataise tɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaitaatɨwo. Iyonɨhɨ kinyɨ Gapɨho noaatatɨ bimisɨho kohɨhɨ sawaho gɨsonatɨ gwɨnyaitaise. Iyatɨ Gapɨho ko noaasandihɨhaiwa mmonahosɨ kɨnyɨ noaasapɨ kaingɨwaiwaapɨ wihoaaŋɨhapa nahɨmɨtaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Gaahaiwa Nepɨ Ahoaitaatɨwɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 12:33-34) \p \v 19 “Kɨmaapɨ yapɨpataapɨhɨ sawanaatapɨ kahapaamapɨpa ikɨpɨpa gaahaiwa nepɨ ahomaayawɨse. O saiwa nepɨ ahoyawaawaahɨ kahɨho naapɨho nanatunɨ yosoaamatatunɨ amɨ aŋaaŋɨ nawɨtapɨ ikonjaihɨ samɨ ikɨpɨpa kahapaamapɨpa gaahaiwa nopɨsasɨna owetɨtaise. Iyonɨhɨ samɨ maarɨhoaisangi kaiwaisa maawɨ ahoyatɨ owetɨtaise. \v 20 Isɨ samɨ ikɨpɨpa kahapaamapɨpa sawanaatapɨ yamɨhapataatɨhapaahɨhɨ nepɨ ahoyawɨ sapa kapa komɨ otɨpɨpatapɨ Autaahaatɨhoai nunyawɨse. O saisaihaahɨ samɨhaiwa kahɨho naapɨho namaanatɨ yosoaamaamatatɨ isɨhiya aŋaaŋɨ nawatapɨ ikomaanɨwɨ nga biyatɨ ahɨsɨsotɨtaise. \v 21 Isɨ amɨ samɨ maarɨhoaisangi samɨ kahapaamapɨpa gaahaiwa ahiyohɨpɨpɨhɨ sapɨhɨ kapɨhɨ maawɨ ahɨsɨsotɨtaise. \p \v 22 “Iyataatɨ ndɨha ambɨpati daihɨra nunjɨtandɨ sisɨhaamatiyahaare. Isɨ amɨ kinyɨ ndɨha saasanotahandaataahɨ kinyɨ ambɨpatisangi nga biyatɨ saasanotɨtaise. \v 23 O amɨ kinyɨ ndɨha sisɨha niyotisɨhaamatiya maipɨta niyotataataahɨ kinyɨ ambɨpatisangi apɨpaahɨ asɨhatamaitaise. Isɨ kinyɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhɨsangi setɨtaise. Kɨnyɨ kɨmambɨhaiwaisaahɨhɨ maarɨho nunyamahingɨtɨnda yamɨhapataatɨhapɨhaiwai kɨnyɨ wɨndɨ mmonɨpɨ amɨ wɨndɨ kamaitaise. \p \v 24 “Iyataatɨ utaaho wo awaisururɨ yahuramɨ otɨpɨpatɨ ahoyatɨ isɨwatataatɨ otɨpɨpatɨ kamaitaise, owetɨtaise. Nehɨ woaisaahɨhɨ maarɨho nunyataatɨ woaisɨ maarɨho namumwɨtaise. Iyatɨ woaisɨ biya anɨtisa isɨwatata woai namatɨ pohipɨwisamaitaise. Isɨ sahɨ saiwɨ noaipapɨ Autaahaatɨhomunɨ kahapaamapɨpa nawɨhomunɨ otɨpɨpatɨhiyaatimaamatɨtaapo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Kahapaamapɨpa Owetihɨ Pɨhɨtɨwɨ Gwɨnyaahohɨtɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 12:22-31) \p \v 25 “Aihɨ nɨnɨ sandɨ kasatataato samɨ ambɨpatapɨhapa nandapa waapoho apotɨhɨrɨ napa newa nana niyoaitɨhaawe tɨwɨ waatɨ pɨhɨtɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨse. Autaahaatɨho samɨ ambɨpatɨsangi nasamihɨhatisɨ ko kati nunyawɨ andɨtɨwiwɨtaatɨwɨhapa nandapa namaasamɨtaiso? Iyatɨ amɨ ko samɨ ambɨpati namaasapɨ nɨwusoaitaatɨwɨhapa yutɨhɨrɨ apotɨhɨrɨ namaasamɨtaiso? E nasamɨtaiso? \v 26 Isɨ sahɨ kohoai usonɨwewɨse. Koho nandapa niyaama kɨpo nimana nandapaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ ahoya nanahomaahe. Owetise. Samɨ Japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho koho nehɨ nanɨhiyahoai sawaho komɨ ikwɨraatɨhɨ anɨtisa isɨwatɨ iwinjatataise. Isɨ sahɨ kohoai namusatipɨhaapɨ samɨ Japɨhomɨ kɨrɨwipatotapɨhiyaato? E owetiso? \v 27 Iyataatɨ samɨ wo komɨ wonjɨ utaarɨ biya bimɨtandɨhandapɨ gwɨnyapenatoandaatɨ kɨnaungwɨha wa netɨ bihɨwainjɨtaiso? Owetise. Autaahaatɨho sawahomɨhande. \p \v 28 “Aisɨ sahɨ napaapɨ apotɨhɨrɨ owetiso tɨwɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaahopo? Tandɨpɨho napitiyatɨ nawataise tɨwɨ usonɨwewɨse. Tandɨpɨho otɨpɨpatɨ kiyatɨ apotɨhɨrɨ nasatɨ niyotaiso tɨwɨ usowɨse. \v 29 Isɨ nɨnɨ sangi sandɨ kasatataato jɨhura Soromonɨho apotɨhɨrɨ otiwa kaumbwaahapaisahondaahandɨ kandɨ ko wɨndɨ tandɨpɨmomatiya namaayose. Autaahaatɨho Soromonɨhoai nusatipɨha autaahɨ tandɨpɨhoai netɨ itatamanatɨ yundanyaawɨsataise. \v 30 Iyataatɨ tandɨpɨho woyɨha wanɨ ahendaise. Bousonɨhɨ tisatɨwɨ tɨhoaitaapo. Tandɨpɨho woyɨha saiwaisɨ Autaahaatɨho iwinjatataise. Isɨ Autaahaatɨhopɨ maipɨhonjɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, Autaahaatɨho sangi biyatɨ jainja bɨmimɨtaiso? \v 31 Isɨ samɨ nanɨwɨ niyoaitaatɨwɨhapaapɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapenawaawɨ pɨwɨha wɨndɨ samaatɨwɨse: ‘Nyahɨ nandapa waapoho maahapa nandɨhaawe? Iyaatɨ apotɨhɨrɨ maahapa niyowaatɨ nipaatɨtɨhaawe?’ tɨwɨ pɨhɨtɨwɨ gɨmunyaapɨse. \v 32 Samɨ Japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho sapɨ kiya saiwaapɨ nenoaahɨndaise tatɨ aimɨ mmonatɨ gwɨnyaahore. Iyataatɨ saiwa isɨhiya Autaahaatɨhopɨ atɨhomiwɨ gɨmunyaapɨhiya kaiwai kiyaamɨ Autaahaatɨhoemapɨ gwɨnyaitaatɨwɨhaiwe. \v 33 Isɨ sahɨ saiwaapɨ nanɨpimatɨwɨ jɨhɨ yeye tɨwɨ Autaahaatɨhoai nehɨ iwinjasaihɨ amɨ ko sangisɨ jainja bimone. Jainjatonɨhɨ amɨ sahɨ koai andɨtitɨwɨ isɨwatɨwɨ amɨ tɨtɨhɨtirɨhɨretɨ ko maaritatɨ gwɨnyapesɨrɨhɨretapɨhapaapaahɨhɨ jasamana nasonɨhɨ kɨretɨ japepihɨrɨwɨse. Aisaihɨ Autaahaatɨho kaiwa japepihɨrohɨwaiwaamɨ tiwatɨhaatɨ samɨ nenoaahɨtiwaiwa nahatewa nasamɨtaise. \v 34 Isɨ asisɨha bousonɨhapɨhaiwa aipɨ nepɨ wanɨ kɨmura pɨhɨtɨwɨ maarɨho naaŋonɨhɨ gɨmunyaapɨse. Bousonɨhapɨhaiwa nehɨ kuraapɨhaiwaasɨ asisɨha wanɨmetapɨhaiwa baiwɨ gwɨnyaapɨ kaiwɨse. Asisɨha naasɨ naasaahɨ tɨtɨhɨ ketapɨhaiwa naaŋɨhaiwa tisaitataise,” tatɨ Jisaasiho isɨhiyai kataunjataise. \c 7 \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Usaisɨ Topɨtaata Wonamaatɨhɨ Tipɨtapaapɨ Mausowɨse Tohɨtɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 6:37-38, 6:41-42) \p \v 1 Iyatosatɨ Jisaasiho pɨwɨha wa sata kataunjataise. “Sahɨ isɨhiya usaapɨ saiwɨhiye saiwɨhiye tɨwɨ topɨtaata wonamaatɨhɨ tipɨtapaapɨ wɨndɨ mausowɨse amɨ Autaahaatɨhoaisangi wɨndɨ siyatɨ sangi kamaasito. \v 2 O sandɨ apaapɨmaasato, amɨ Autaahaatɨho sahɨ isɨhiya usaisɨ tipɨtapaapɨ usohohɨrɨhɨrɨ kɨretɨ tipɨtapa jasondaihɨhandapɨsato. Wapa wamwaaŋɨ usaisɨ nunyawaawaahɨ amɨ kamwaaŋɨ jahɨra nasamɨtaapo. \v 3 Isɨ amɨ ndɨha kɨwahonyɨhaatɨhɨ matoaatɨpatɨ nangɨmaasandipatapɨ kɨnyɨ wɨndɨ baimbɨ motɨnɨpɨ kɨsaahomɨ ndɨhaatɨhɨ ikwaatɨpɨhonjɨ ahotisonyonjapɨ kɨnyɨ napaapɨ baahaimbɨ usohise? \v 4 Siyatɨ ndɨha kɨwahonyɨhotɨ matoaatɨpatɨ nangɨmaasandihɨhandɨ kandɨ kɨsaahoaisɨ nisaahoŋe, kinyɨ ndɨhotɨ yaiho ikwaatɨpɨho ahɨngotihɨ nehɨmaitandiyo undɨpɨ napitundɨpɨ kaundɨtaise? \v 5 Kɨnyɨ jaipɨmwɨndiso atime. Kɨnyɨ kinyɨ ndɨhotɨ matoaatɨpatɨ nangɨmaasandipatɨ jɨhɨ nemape. Nemaposapɨ ipotɨ nga baimbɨ japaapɨ sura kɨsaahomɨ ndɨhotɨ ikwaatɨpɨho ahotisɨho baimbɨ mmonɨpɨ nepumaitaapo. \v 6 Iyataatɨ sahɨ samɨ maarɨho apohɨpataatɨhapɨ nasɨtɨmana apɨpaahɨ gaahaiwa ainjɨhariwɨ isɨhiya kɨhiya kɨhiyai namunyawɨse. O nunyawawaahɨ suhɨrɨ isɨhiya nandapa nunyauhɨhiyai ikwipatamataiwɨ nunyohiyɨhiya sangi aposahaiwa maahoaipupwɨsamapɨ sisɨpɨsatɨtaapo. Aisaihɨ samɨ maarɨho nasɨtɨmana ipotɨsawaitaise. Aiwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaahaiwa anaahɨwaiwa isɨhiya kɨhiyai osamapɨ kamundɨwɨse. O saiwɨ kaundawaawaahɨ kiya maasapɨhoai nandapa nunyauhɨ netɨ biya namaanatɨ komɨ auhɨraapɨhɨ netɨ itɨpɨwa isehamasɨpatamataiwɨ samɨ pɨwɨha atɨhomaasiwɨ sisɨpɨsatɨtaapo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nunjenɨwɨ Daapɨ Maasomwaaŋɨ Tiwɨtaatɨwɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 11:9-13) \p \v 7 “Sahɨ wapa nausetɨtonɨhapaapɨ Autaahaatɨhoaisɨ nunjenawaawaahɨ ko kapa nasamɨtaise. Aiwɨ amɨ sahɨ wapa nihɨrɨna noaasandonɨhapaapɨ pɨhɨtɨwɨ daawaawaahɨ kapa Autaahaatɨho nasisɨtaise. Aiwɨ amɨ wapa maasomwaaŋɨ napwɨtonɨhapaapɨ sahɨ maasomwaaŋɨ tiwisaihaahɨ Autaahaatɨho nuwatɨ kapa nesamɨtaise. \v 8 Isɨ isɨhiya nahatiya wowaatɨ Autaahaatɨhoaisɨ wapaapɨ nanyɨnye undɨwɨ pɨhɨtɨwɨ nunjenɨhohiyɨhiyai kapa nunjenohɨpɨpa Autaahaatɨho numwɨtaise. Isɨ utaaho wo wapaapɨ pɨhɨtatɨ daataataahɨ Autaahaatɨho kɨmbaare unda nunjɨtaise. Isɨ amɨ utaaho wo maasomwaaŋɨ tiwataataahɨ amɨ Autaahaatɨho nɨwuwɨtaise. \p \v 9 “Isɨ samɨ womɨ metɨhonjɨ sapɨhoai nandapa bɨretɨhandapɨ nunjenɨhonɨhɨ nawɨha nemwɨtaiso? Owetɨtaise. \v 10 Iyataatɨ amɨ metɨhonjɨ wonjɨ sapɨhoaisɨ araiho napopɨhopɨ nunjehonɨhɨ akwɨranɨho nemwɨtaiso? Sandisangi owetɨtaise. \v 11 Iyataatɨ sahɨ isɨhiyaatɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maipɨhaiwaisahiyaatisɨ samɨ metɨhonyai nasɨsehohɨpɨpa gaahaiwa numwɨtaatɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Sahisɨ siyowɨ samɨ Japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨhohɨ isɨhiya wapaapɨ koai nunjehohiyɨhiyai tɨtɨhɨ kaiwa gaahaiwa amɨ pɨhɨtatɨ waatɨ numwɨtaise. \v 12 Isɨ amɨ sahɨ isɨhiya usaapɨ kiya saiwɨ kanyitotɨwɨ gwɨnyaahohɨpatamataiwɨ isɨhiya usaisɨ naasaipitɨ katɨ kawiwɨse. Saiwɨ kiyawaawaahɨ sandɨ tɨtɨhɨ wɨnɨhapɨpa sapɨ Autaahaatɨho Mosesihoai numwimbɨpaamunɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ pɨwɨhaamunɨ akɨpɨpa kiyawaayopo. \s1 Isɨhiya Asɨyɨhiyaimatɨtaatɨwɨhandɨ Naitaatɨwɨ Onepatɨ Nandaitaatɨwɨhatɨ Apɨpaahɨ Maipɨhinjaatɨhe \r (Rukɨho 13:24) \p \v 13 “Naaŋɨhandɨ apɨpaahandɨ naitaatɨwɨ nutaatɨwɨhapɨhapɨ onepatunɨ daihɨraunɨ taapwɨnɨ awaiwaure. Aihɨ isɨhiya tɨtaahiyɨhiya nanɨhaiwɨ nandaapɨ taawɨ daihɨra kɨra nowaayopo. Isɨ sahɨ baiwɨ onepatɨ maipɨhinjaatɨhɨ nandaapɨ daihɨra maipɨhinjaatɨhɨ naiwɨse. \v 14 Iyataatɨ isɨhiya asɨyɨhiyaimatɨwɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ naitaatɨwɨ onepatɨ nandaitaatɨwɨhatɨ apɨpaahɨ maipehinje. Iyataatɨ sɨra daahira jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ naitaatɨwɨhɨra apɨpaahɨ naaŋɨhɨraare. Aisɨ isɨhiya nɨnaasiyaahɨhɨ onepatɨ maipɨhinjaatɨhɨ mmonawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Pɨwɨha Jaiwɨtɨwɨha Ausaitaatɨwɨhandapɨhare \r (Rukɨho 6:43-44, 13:25-27) \p \v 15 “Isɨhiya pɨwɨha jaiwɨtɨwɨha ausaahohiyɨhiyaapɨ sahɨ baiwɨ jaawo. Isɨhiya siya jaipɨsatɨwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisawa newaahaare tɨwɨ kasatɨtaapo. Saiwɨ jaipɨsatɨwɨ samɨhatɨhɨ maasapɨho sipɨsipɨhandamataiwɨ napaisaatɨ aŋɨnɨ napɨtaapo. Nasaihɨ gaahiye tɨwaitaawɨ owetise. Siya isiya suhɨrɨ ainjɨhɨrɨhɨrɨ iko niyatɨ tahamasɨrɨhɨramataiwɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ isɨhiyai nepɨ nopɨsasɨwɨ tahamanɨtaatɨwɨhaiwa kɨpwɨndahiyaare. \v 16 Iyataatɨ sahɨ kiyaamɨ pɨwaatɨwɨ daiwɨ bitohohɨrɨhɨretɨ usonawaawɨ siyaatawaawe tɨwɨ mmondaapo. Iyataatɨ wainɨhandamɨ yandɨpɨho dawipatetapɨ ningotɨ ahotihɨ nandawaayowo? Owetise. Iyataatɨ amɨ ipatɨ pɨhoaipɨhomɨ yandɨpɨho woyɨha nahaapatohetɨ ningotɨ ahotihɨ nandawaayowo? Owetise. \v 17 Isɨ siyate ipatɨ gaahatɨ yandɨpɨho gaaho ningoaitaise. O amɨ ipatɨ maipɨhatɨ yandɨpɨho amɨ maipɨho ningoaitaise. \v 18 Iyataatɨ ipatɨ gaahatɨ yandɨpɨho maipɨho wɨndɨ namingoaitaise. Iyonɨhɨ amɨ ipatɨ maipɨhatɨ yandɨpɨho gaaho wɨndɨ namingoaitaise. Owetɨtaise. \v 19 Isɨ ipatɨ nahatepɨ yandɨpɨho wɨndɨ biyatɨ namingosɨpatɨ tisatɨwɨ sisɨhaapɨhɨ tɨhoaitaapo. \v 20 Isɨ amɨ ipatamɨ yandɨpɨho mmonawaawɨ ipa setahatɨndaate tohɨpatamataiwɨ isɨhiya pɨwɨha jaiwɨtɨwɨhaiwa ausaahohiyɨhiyai setahiyaatawaawe tɨwɨ sahɨ usondaapo. \p \v 21 “Iyataatɨ isɨhiya jinjapɨhɨ nɨngisɨ Awaisɨhoŋe ndɨwɨ kandohiyɨhiya nahatiya yamɨhapataatɨhɨ nisɨ Apɨho Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bimindɨhandaatɨhɨ wɨndɨ namɨndaitaapo. Apɨpaahɨ owetɨtaise. Nehɨ isɨhiya Apɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨhomɨ maaritatɨ gwɨnyapesɨrɨhɨretɨ baiwɨ japepihɨrohiyɨhiya siyaahɨhɨ nisɨ Apɨho isɨhiyai iwinja bimindɨhandaatɨhɨ nandaitaapo. \v 22 Iyataatɨ asisɨha ipotɨhetɨ isɨhiya taahiyɨhiya usɨhiya asɨhiya nɨngi sandɨtaapo. ‘Awaisɨhoŋe, Awaisɨhoŋe, kinyɨ ambɨpataahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa newaatɨ ausaahaayo. Iyaatɨ kinyɨ ambɨpataahɨ itɨpɨho maipɨhaiwaisɨ nemahaayo. Iyaatɨ amɨ kinyɨ ambɨpataahɨ watɨpɨhaiwa kahatamatɨpetahaiwa kiyahaayo,’ ndɨtaapo. \v 23 Ndɨwɨ kandisaihɨ sura nɨnɨ kiyaisɨ ausaatɨ tɨtɨhɨ saundɨto. ‘Sangisɨ nɨnɨ apɨpaahɨ maipɨhonjisangi wɨndɨ maasɨsotɨhiyaate. Sahɨ maipɨhaiwaahɨhɨ kaiwɨhiyaate. Isɨ sahɨ nɨngi nanɨmasi nawɨsawitɨwɨ nuwɨse,’ undɨto. \s1 Kɨma Pɨwɨma Daihɨra Yatɨwɨ Aŋaaŋɨ aŋɨmatɨtaatɨwɨhɨraapɨhaare \r (Rukɨho 6:47-49) \p \v 24 “Isɨ isɨhiya usa nɨnɨ sangi nisɨ pɨwɨha kandɨsasohɨwɨmaiwa baiwɨ atiwɨ japepihɨrawaawaahɨ siya utaaho wo komɨ aŋaaŋɨ aŋɨmatɨtandɨ biyatɨ gwɨnyaatɨ kiyatosa mmonatɨ yapɨpatɨ watɨpɨhatetɨ yasɨha baahɨ mɨhaapɨ anɨtisatɨ mɨhotatɨ aŋɨmatipatamataiwɨhiyaare. \v 25 Iyataatɨ aŋaaŋɨ saaŋɨ anɨtiwɨ yasɨha baahɨ mɨhaapɨ mɨhotɨwɨ watɨpɨhaaŋɨ aŋɨmatauhɨ wipatɨ aungwohandɨ wipɨwatɨ waapɨhaatɨ awaindɨhandɨ usepuwatɨ itɨnambɨtɨhɨrɨ aungwohandɨ noaipataatɨ saiwa kwɨtɨwatɨ pimbapoya ikɨpɨndihɨ aŋaaŋɨ saaŋɨ wɨndɨ namaayase. Owetise. \v 26 Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa nisɨ pɨwɨha kɨma katotɨma atisawaahandɨ kandɨ baiwɨ minjapepihɨrohiyɨhiya siya utaaho wo biyatɨ gɨmunyaatɨ naharisaho aŋaaŋɨ aripatɨ napaipataatɨhɨ aŋɨmatisɨhomataiwɨhiye. \v 27 Iyataatɨ naharisaho aŋaaŋɨ siyatɨ aripatɨ napaipataatɨhɨ aŋɨmatihɨ wipatɨ aungwohandɨ wipɨwatɨ usepuwatɨ itɨnambɨtɨhɨrɨ napoyaatɨ saiwa saaŋɨ aŋaangi netɨ kwɨtɨwa pimbapoya ikɨpɨndamasɨhɨ niyatɨ noaatɨwotɨ kɨrɨtoandahinjɨ tɨmahiyataise,” undatɨ Jisaasiho isɨhiyai kataunja osasepɨhaataise. \p \v 28 Siyatɨ Jisaasiho pɨwɨha kataunjatɨ osasepɨhaasɨhɨ isɨhiya wɨrisandɨhandɨ kiyaamɨ maarɨho wɨndotaise. \v 29 Siyatɨ kiyaamɨ maarɨho wɨndosɨtɨmandɨ apaapɨmaahe, amɨ Jisaasiho pɨwɨha ausaatɨ kataunjimumwaaŋɨ isɨhiya wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaamɨ pɨwɨha ausaapɨ katɨwunjohɨmumwaaŋɨ amusaatɨ komɨ watɨpɨhandisatɨ kataunjihɨ kandapɨ kiyaamɨ maarɨho wɨndotaise. \c 8 \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Womɨ Asaaha Pisapɨpa Jisaasiho Nemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 1:40-44; Rukɨho 5:12-14) \p \v 1 Aihɨ Jisaasiho sisɨhoaasɨnɨ namasi noaatɨpasɨhɨ isɨhiya apɨpaahɨ awaindɨ wɨrisandɨhandɨ nɨwipinjai nowaayopo. \v 2 Aihɨ utaaho wo asaaha pɨsapɨpaisaho nasatɨ detɨ Jisaasihomɨhinɨ atotɨpɨwesatɨ bindataatɨ Jisaasihoai saundataase. “Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ nisɨ asaaha pisapɨmaiwa nepɨnɨmaitaapɨ maaritapaapaahɨ nepɨnɨmape, nɨnɨ noaipatɨ gaahonɨnɨtɨtaano?” tatɨ nunjenataise. \v 3 Aihɨ Jisaasiho asaaha pɨsapɨpaisahoai ikwɨrɨ ahɨwisataatɨ saundataase. “Kinyɨ noaipapɨ gaahoŋimatɨtaapɨ nɨnɨ maaritataayonɨ kinyɨ pisapɨpa owetanɨhɨ kɨnyɨ noaipapɨ gaahoŋimate,” undataase. Undihɨ ketɨ kuraanɨhɨ komɨ asaaha pisapɨpa owetihɨ ko noaipatɨ gaaho popɨtɨhoematataise. \v 4 Aihɨ ko noaipatɨ gaahotisɨhoai Jisaasiho saundataase, kɨnyɨ baimbɨ atime. “Kinyɨ asaaha pisapɨpa nɨnɨ nehɨmahohɨtɨmandapɨ isɨhiya nehɨhiyai ausaapɨ kamundɨme. Owetise. Nehɨ tɨtɨhɨ koŋɨnɨhɨ numbwɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaapɨhɨ noaipape. Numbwɨ noaipasamɨhɨ kiya kinyɨ pisapɨpa akɨtɨnɨhɨ owendaiso tɨwɨ baiwɨ gisopɨ nangɨsapɨse. Aiwɨ kinyɨ asaaha pisapɨpa akɨtɨnɨhɨ owendaise hɨtisaihaahɨ namapɨ Autaahaatɨho nisɨ asaaha timbɨpa nenɨmataise undɨpɨ nunjɨtaapɨhapa kiyai nunye. Numwisamɨhɨ kiya kapa nepɨ Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa katimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ kinyapɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai numwɨto,” undatɨ Jisaasiho koai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Tunnɨwɨ Yahwɨnohiyɨhiyaamɨ Mɨtɨhomɨ Otɨpɨpatɨhomɨ Timbɨpa Jisaasiho Nemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 7:1-10) \p \v 5 Aihɨ Jisaasiho niyatɨ aunahɨpatɨ Kapaniyamɨhanda noaipasɨhɨ utaaho wo isɨhiya Romɨhiyaamɨho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya 100 kaiwɨhiyaamɨ mɨtɨho nasataise. Nasatɨ Jisaasihoai nunjenatɨ saundataase. \v 6 “Awaisɨhoŋe, nisɨ otɨpɨpatɨho komɨ ikwauhɨrɨ bɨwatetɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ yaawihɨ konɨhɨ nanototihɨ kahɨtataato,” undataase. \v 7 Undihɨ Jisaasiho koai saundataase, “Gaasɨ nɨnɨ nundɨ koai tɨtɨhɨwiwɨtaano,” undataase. \v 8 Undihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho Jisaasihoai saundataase. “Awaisɨhonye, kɨnyɨ nisɨ aŋɨpɨpɨhɨ nambɨ nandaitaapɨ nɨnɨ gaahonɨnɨmaahe. Gaasɨ nehɨ pɨwɨha katisamɨhɨ nisɨ otɨpɨpatɨhomɨ timbɨpa owetɨto. \v 9 Iyataatɨ nɨnɨsangi isɨhiya usa awaisawɨhiya ninjaawɨ bimauhɨ kiyaamɨ otɨtɨhɨ bindataahonɨne. Iyataatɨ amɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya usa nisɨ otɨtɨhɨ bimauhɨ nɨnɨ kiyai iwinjaatɨ bindataayo. Iyataatɨ nɨnɨ utaaho woaisɨ, ‘kɨnyɨ numwe!’ undonaahɨ atisa notaise. Aihɨ amɨ utaaho woaisɨ, ‘kɨnyɨ namme!’ undonaahɨ atisatɨ ko nasataise. Aindɨ amɨ nisɨ otɨpɨpatɨhoai ‘kɨnyɨ kɨmatɨ otɨpɨpatɨ kaime,’ undonaahɨ amɨ atisatɨ kiyataise. Saindɨhonɨnisɨ amɨ kɨnyɨ pɨwɨha katɨpɨ timbɨpa nemaitaapɨ watɨpɨhandisahoŋɨtihɨ nɨnɨ aimɨ gwɨnyaataayo,” undataase. \v 10 Undatɨ kaundihɨ Jisaasiho atisataatɨ pɨwɨha sa kaundihiyataatɨ yayamatɨ mɨtaahɨ gwɨnyapenataise. Siyatɨ gwɨnyapenataatɨ namatɨ isɨhiya koaisawɨ maasɨ daiwɨ bitohoyɨhiyai saundataase. “Isɨhiya usa utaamo kɨmo biyatɨ gɨwunyaasɨpatamataiwɨ baiwɨ gɨwunyaapɨhiya tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ Isɨraherɨhiyai nɨnɨ wɨndɨ akɨtɨnɨhɨ mausoho owetise. \p \v 11 “Isɨ nɨnɨ sangisɨ sandɨ kasatataato, yamɨhapataatɨhɨ isɨhiya taahiyɨhiya yapɨhɨ nahandahapɨhiya Abɨraahamɨho, Isaakɨho amɨ Jekopɨho siyaisawɨ maasɨ nandapa nanɨwɨ nahoaiwɨ pɨwaatinjaihɨ Autaahaatɨho kiyaisaahɨhɨ iwinja bimɨtaise. \v 12 Iyatɨ Autaahaatɨho jɨhura isɨhiyai iwinja bimɨtota tɨmaŋa ahɨwisawɨhiyai netɨ ipaahaapɨ asɨhatindɨhandaatɨhemahonɨhɨ gwɨwɨ mangɨrɨ gitɨpaitaapo,” tatɨ kiyaisɨ kaundataase. \v 13 Iyatosa tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai tɨhaapundisɨhoai saundataase. “Gaasɨ kinyɨ aŋɨpɨpɨhapɨ numwe, kinyɨ gɨwunyapehingɨtɨhandɨ kandɨ naitaino,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pitaahomɨ Sanohaamaatamɨ Timbɨpa Jisaasiho Nemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 1:29-31; Rukɨho 4:38-39) \p \v 14 Aihɨ Jisaasiho Pitaahomɨ aŋɨpɨpɨhɨ nasatɨ noaipataise. Iyatɨ aŋaaŋɨ nandaatɨ mmonataatɨ Pitaahomɨ sanohaamaatɨ sisɨha nusoaipatɨ yaawihɨ nanotondaise. \v 15 Aihɨ Jisaasiho kaati ikwɨrɨ ahɨwisa sisɨha timbɨpa nemwa tɨtɨhɨwiwataise. Aihɨ kaatɨ nepatɨ Jisaasihopɨ nandapa turɨhatɨ koai yainjɨraawisataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Itɨpɨho Maipɨhapai Nemwa Isɨhiya Taahiyɨhiyai Tɨtɨhɨwisɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 1:32-34; Rukɨho 4:40-41) \p \v 16 Aihɨ asɨhataahura isɨhiya taahiyɨhiya itɨpɨho maipɨhaiwa bimohiyai numwaasi Jisaasihoaapɨhɨ nasawaayopo. Aihɨ Jisaasiho nehɨ komɨ pɨwɨhaaraahɨ itɨpɨho maipɨhaiwaisɨ nemataise. Iyatɨ amɨ isɨhiya nahatiya timbɨpaisahiyai japɨhɨ tɨtɨhɨwiwataise. \v 17 Saiwa siyatɨ noaipaitaihɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho Aisaiyaahoai kaundihɨ ko atisatɨ netɨ sata katisɨha wanɨ akaaha noaipataise. \q1 “Ko nyamɨ andɨtatɨ kunyapetotɨhandɨ sawahomɨhetema nyamɨ timbɨpa netɨ awɨnyɨtɨmatɨ nenyamataise,” \rq Aisaiyaaho 53:4\rq* \m tatɨ Aisaiyaaho katisɨhaare. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Satatɨ Isɨhiya Usa Nɨngi Nanipinjɨtaatɨwaahɨ Yaawatɨ Naaŋiwaiwaapɨ Kiya Gwɨnyaaposawo Tindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 9:57-60) \p \v 18 Aihɨ Jisaasiho mmonata isɨhiya durɨhɨramataiwɨ nimaanɨwɨ komɨhinɨ ahoyanɨmɨ nasauhɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨ mmowɨ nepɨ kaiwɨ nuwipinjohiyɨhiyai sata kaundataase. “Durɨhɨrɨ Garirihandamɨ wihɨnapɨ nutɨhaawo,” undataase. \v 19 Aihɨ utaaho wɨnɨhapɨpa kataunjisɨho nasatɨ Jisaasihoai saundataase, “katɨpunjingɨhonye, wapɨhɨ naisamɨhapɨhɨ nɨnɨ gi nahipinjɨto,” undataase. \v 20 Saundihɨ Jisaasiho koai wihoaaŋɨha saundataase. “Suhɨrɨ ainjɨhɨrɨhɨrɨ kɨramɨ akosɨha yomumwaaŋɨ nanoaitandɨhapɨhɨ ausetahɨre. Iyataatɨ amɨ kohoaisangi nanoaitandɨha itɨha ausetahore. Iyataahandɨ kandɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ nehɨhaatɨ maatɨmaatɨ nanotɨ daayataahonɨnisɨ aŋaaŋɨ owehonɨne,” undataase. \v 21 Aihɨ utaaho wo Jisaasihomɨ pɨwɨha atisa neho Jisaasihoai saundataase. “Awaisɨhonye, nɨnɨ gi nangipinjɨtandɨhandɨ kandɨ apɨho napwonɨhɨ yamwaatosamapɨhuraapɨ jatɨtaanɨ kɨnyɨ gaare dɨtaino?” undataase. \v 22 Saundihɨ Jisaasiho koai saundataase. “Isɨhiya asɨyɨhiyaimatɨwɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ owehiya kiyaamɨ napohiyɨhiyai sawana nepɨ yamwaapɨse. Aisaihɨ kɨnyɨ nɨngi nanipinje,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Itɨnambɨtɨhɨri Netɨ Yatɨhisɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 4:36-41; Rukɨho 8:22-25) \p \v 23 Aihɨ Jisaasihoaisawɨ komɨ otɨpɨpatɨ mmonɨwɨ nepɨ kaiwɨ nuwipinjohiyɨhiyaisawɨ kopuhotɨ yamwaasi nowaayopo. \v 24 Taawɨ niyauhɨ nuwisaataatapɨ itɨnambɨtɨhɨrɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ durɨhɨraatɨhɨ noaipataise. Noaipatɨ itɨnambɨtɨhɨrɨ durɨhɨri tiwayaasɨhɨ waapɨhaatɨ sisɨho dotɨ kopuhotɨ tiraamataise. Sandɨ taatɨ saihɨ Jisaasihohɨ ahomaaya nanomataise. \v 25 Nanomasɨhɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya Jisaasihoenda nuwɨ koai ahowimawaayopo. Ahowimapɨ kiya koai saundawaatopo. “Awaisɨhoŋe, nyangi nanyamaape, nyahɨ aimɨ detɨ waapoho nana owetɨtɨhaawiyono,” undawaatopo. \v 26 Undauhɨ Jisaasiho nepatɨ kiyai saundataase, “Sahɨ napindapɨ yayopo? Sahɨ nisapɨ gɨnunyaahohɨtɨhandɨ maahɨtihe?” undataase. Saundatosatɨ Jisaasiho dotatɨ itɨnambɨtɨhɨrisunɨ durɨhɨrisunɨ yatɨhitɨpɨ owete undihɨ amɨ itɨnambɨtɨhɨrunɨ durɨhɨrɨ sisɨhaiwaamatiyatɨ dosi napiwaiwa Jisaasihomɨ maahomwaaŋɨ atɨwisa kandɨnɨhɨ apɨpaahɨ yatɨhita owendaise. \v 27 Saiwa saihɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya ese tɨwɨ ikwɨrɨ mangɨra ikwɨnawaayopo. Ikwɨnɨwɨ sanawaatopo. “Kɨmo utaamo napimahoe? Amɨ itɨnambɨtɨhɨrɨ waapɨhaatɨ sisɨhomatiyahaiwaisangi komɨ maahomwaaŋɨ atɨwisa asɨmwaatɨtɨhɨ sanaindɨmando?” nnawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Utaahurɨ Yahuramɨhatɨhapɨ Itɨpɨho Maipɨhaiwa Nemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 5:1-17; Rukɨho 8:26-37) \p \v 28 Aihɨ Jisaasihoaisawɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaisawɨ durɨhɨrɨ nahaitɨwɨ wihɨnɨ mɨhihɨnɨ yapɨpatɨ Gataraahanda nuwɨ noaipawaayopo. Nuwɨ noaipɨhauhɨ utaahurɨ yahurɨ itɨpɨho maipɨhaiwa nɨwɨndaapɨ bimauhɨhurɨ akosɨha isɨhiya napohiyɨhiyai ahiyohɨpɨpɨhɨ bindamaahurɨ kɨraapɨ napihɨ Jisaasihoaisawɨ nutanawaayopo. Iyataatɨ utaasurɨ surɨ apɨpaahɨ watɨpɨhurɨtihɨ isɨhiya yaiwɨ wɨndɨ dahomaiwɨhɨraare. \v 29 Aihɨ surɨ utaasuramɨhatɨhapɨ itɨpɨho maipɨhaiwa Jisaasihoai saundɨwɨ kaahaundawaatopo. “Autaahaatɨhomɨ Mwaahonye, kɨnyɨ nyangi napitɨnyitaape? Nyamɨ asisɨha kɨnyɨ nyangi nyapɨ mwɨnyapɨ yaasɨhandɨ nanyamɨtaapɨha sangɨ noaipasɨ napaapɨ nambɨhoŋe?” undawaatopo. \v 30 Aihɨ sapɨhɨ onɨhɨ wonjɨ maasapɨho asakiyatɨ taahɨwaiwa nandapa nanɨwɨ bitotawaayopo. \v 31 Aihɨ itɨpɨho maipɨhaiwa Jisaasihoai saundɨwi gɨwusewaayopo. “Amɨ kɨnyɨ nyangi utaamurɨ kɨmuramɨmatɨhapɨ nepɨnyamaitaapaahɨ maasamaiwaatɨhɨ nowa nandaitaanɨ natɨpɨnyoaase,” undawaatopo. \p \v 32 Undauhɨ Jisaasiho itɨpɨho maipiwai sata kaundataase, “Kiyonaahɨ nuwɨse,” undataase. Jisaasiho saunda nuwɨse undihɨ itɨpɨho maipiwai kurɨ utaasuraatɨhapɨ noaipasi kapɨhɨ maasapɨhaiwa asakiyatɨ bitosɨwaiwaatɨhɨ nandaawaayopo. Itɨpɨho maipiwai maasapɨhaiwaatɨhɨ nuwɨ nandaahauhɨ maasapiwa nehoaatetetɨ ainjɨhariwɨ namaŋɨndi nuwɨ durɨhɨraatɨhɨ naapwaatɨwɨ waapoho nanɨwɨ nawatisawaayopo. \v 33 Aihɨ isɨhiya maasapɨhaiwa jaawɨ bitohohiyɨhiya sandɨ mmowɨmapɨ aunahɨpataahapɨ yanɨhɨmapɨ nowaayopo. Nuwɨ Jisaasiho kaiwaiwa nahatewa ausaapɨ kaundawaatopo. Kaundawaawɨ amɨ Jisaasiho utaahuramɨhatɨhapɨ itɨpɨho maipɨhaiwa nemwasɨhɨ kurɨ noaipapɨ gaahurimatindɨhandapimaawɨ kaundɨwɨ gaamawaayopo. \v 34 Saiwa Jisaasiho kaiwaiwaapɨ satɨwɨ kaundauhɨ atiwɨmapɨ isɨhiya aunahɨpatɨ nahandɨ nupwɨsasɨwesi Jisaasihoaisunɨ utaahurɨ kuramɨhatɨhapɨ itɨpɨho maipɨhaiwa nemwaasururisunɨ iwinjaitaatɨwɨ nasawaayopo. Napɨwɨ Jisaasihoaisunɨ utaahurɨ kuramɨhatɨhapɨ itɨpɨho maipɨhaiwa nemwasururisunɨ baiwɨ usonɨwɨ gaamawaayopo. Usowɨ kaiwosawɨ Jisaasihoai isɨhiya aunahɨpataahapɨhiya gɨwusepɨ napaisaatundɨwɨ nyamɨ yapɨpatɨ namasi wɨtaahapɨ numwe undawaatopo. \c 9 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Utaaho Wo Komɨ Ikwauhɨrɨ Bɨwatesɨhoai Tɨtɨhɨwisɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 2:1-12; Rukɨho 5:17-26) \p \v 1 Saundauhɨ Jisaasiho kopuhotɨ yamwaasi jahɨra durɨhɨraatɨhɨra nahaita komɨ aunahɨpatɨ Kapaniyamɨhandaahapɨ nasataise. \v 2 Nasa noaipasɨhɨ isɨhiya usa Jisaasiho tɨtɨhɨwiwɨtotɨwɨ gwɨnyapenawaawɨ utaaho wo komɨ ikwauhɨrɨ apɨpaahɨ bɨwatesɨhɨ wɨndɨ dosi dahomaayaho gwɨtɨhotɨ autaahɨ nanototihɨhoai numwaasi nasawaayopo. Siyauhɨ Jisaasiho kiyaamɨ sawahopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ usonataise. Usonatosatɨ utaaho komɨ ikwauhɨrɨ bɨwatesɨhoai saundataase. “Nisɨ maasɨho andɨtitɨpɨ maarɨho wɨhitane. Nɨnɨ kinyɨ maipɨhaiwa nehɨmataayono,” undataase. \p \v 3 Aihɨ isɨhiya usa wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhapɨ sawana sanawaatopo. “Utaamo kɨmo isɨhiyaamɨ maipɨhaiwa nemwatɨhonɨne tatɨ Autaahaatɨhopɨ sisɨpɨhɨndaase,” nnawaatopo. \p \v 4 Sanɨhauhɨ Jisaasiho kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhɨ usonatosatɨ kiyai saundataase. “Sahɨ saiwa maipɨmaiwa napindapɨ taawɨ gwɨnyapehopo? \v 5 Pɨwɨha kɨmairamɨ maahɨwaanɨhɨ usaayataise? Nɨnɨ satɨtandɨmaaro? ‘Nɨnɨ kinyɨ maipɨhaiwa nehɨmataayo tɨtandɨmaaro e kinyɨ timbɨpa nehɨmataayonɨ dosi numwe,’ tɨtandɨmaaro? \v 6 Isɨ amɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonisapɨ ko yapɨpataapɨhɨ isɨhiyaamɨ maipɨhaiwa nemwaitandɨ kɨmaapɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandisahore tɨwɨ sahɨ mmondaatɨwɨ nɨnɨ sangi saindɨ nasisɨtaano,” undatɨ isɨhiyaisɨ kaundataase. Saundatosatɨ utaaho komɨ ikwauhɨrɨ bɨwatesɨhoai saundataase. “Nepapɨ dopɨ kinyɨ yutɨhɨrɨ gwaasɨha nesi kinyɨ aŋɨpɨpɨhapɨ numwe,” undataase. \v 7 Saundihɨ utaaho komɨ ikwauhɨrɨ bɨwatetɨ andɨtɨmitisɨho nepatɨ dosi komɨ aŋɨpɨpɨhapɨ notaise. \v 8 Saiwa siya Jisaasiho utaaho komɨ ikwauhɨrɨ bɨwatetɨ napwisɨhoai tɨtɨhemwasɨtɨmandɨ isɨhiya mmonawa Autaahaatɨhopɨ yaiwɨ siyatɨ Autaahaatɨho isɨhiya yapɨpataapɨhiyai watɨpɨhandɨ numwindɨhandapɨ maaritɨwɨ komɨ ambɨpatɨ nɨwimaapɨ mepɨ autaahemwawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨha Jisaasiho Utaaho Wo Matiyuhoai Gaatatɨ Numwaasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 2:13-17; Rukɨho 5:27-32) \p \v 9 Jisaasiho sapɨhɨ aŋɨpɨpɨhɨ namasi taatɨ daihɨra notaatɨ nɨnɨ Matiyuhonɨnɨ Romɨhandaahapɨ gamanɨhopɨ nawɨho isɨhiya nahatiyaamɨ nehohɨhonɨnɨ aŋaaŋɨ nisɨ opisihandaapɨhɨ bimonɨhɨ ninjataise. Ninjatosatɨ Jisaasiho nɨngi sandataase. “Kɨnyɨ nambɨ nɨngi nanipinje,” ndihɨ nɨnɨ dosi Jisaasihoai nɨwipinjataayo. \p \v 10 Aihɨ Jisaasiho nisɨ aŋɨpɨpɨhɨ taatɨ nandapa nainjɨhɨ isɨhiya taahiyɨhiya nawɨho takisihandɨ ikonɨwɨ nehohiyɨhiyaunɨ isɨhiya maipɨhiya maasaimaarɨhiyaunɨ napɨwɨ Jisaasihoaisawunɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaisawunɨ nandapa maawɨ nanawaayopo. \v 11 Aihɨ saiwɨ nanɨhauhɨ isɨhiya usa Parisihiya Jisaasiho isɨhiya nawɨho takisihandɨ ikonɨwɨ nehohiyɨhiyaisatunɨ isɨhiya maatɨmaatapɨ maipɨhiya maasaimaarɨhiyaisatɨ nandapa nainjɨhɨ iwinjawaayopo. Winjaposawɨ Parisihiya Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya nuwipinjohiyɨhiyai satɨwɨ nunjenawaayopo. “Sangi kiyasisisɨho nawɨho takisihandɨ ikonɨwɨ nehohiyɨhiyaisatunɨ isɨhiya maipɨhiya maasaimaarɨhiyaisatunɨ napaapɨ nandapa nainje?” undawaatopo. \p \v 12 Kiya satauhɨ Jisaasiho atɨwisatosatɨ kiyaamɨ pɨwɨha netɨ saundataase. “Isɨhiya ainahiyɨhiyaanɨnɨ timbɨmaayaahiyaanɨne tɨwɨhiya siya dokɨtaahoaapɨhɨ nowaamaayopo. Isɨhiya mmotɨnɨwɨ timbiyaahiyaanɨne tɨwɨhiyaahɨhɨ dokɨtaahoenda nowaayopo. \v 13 Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨha nɨnɨ kasatɨtandiyohɨmaamɨ tanyaaha napondaase tɨwɨ nepɨ tipɨtapaapɨ mmonɨwɨse. \q1 ‘Sahɨ nɨngi maarɨho naninyawɨ isɨhiyai iwɨtatamanɨwɨ maarɨho wɨwihohɨtɨhandapaanyise samɨ kohasɨpɨho nandapa tɨhɨwɨ sisandɨpapɨ nanɨmɨtaatɨwɨhapaapɨmaanyise,’ \rq Oseyaaho 6:6\rq* \m tisɨhaapɨto. Iyataatɨ nɨnɨ isɨhiya satɨwɨ nyahɨ maipɨhaiwa oweta tɨtɨhɨ gaahiyaanɨne tohiyɨhiyai gandɨ numwaitandɨ napɨtɨhonɨnɨmaahe. Owetise. Isɨhiya satɨwɨ nyahɨ maipɨhaiwa kiyaatɨ maipɨhiyaanɨne tohiyɨhiyai gandɨ numwaitandɨ napɨtɨhonɨne,” undatɨ Parisihiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nandapa Namaanɨwɨ Onaitaatɨwɨhandapɨ Nasenohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 2:18-22; Rukɨho 5:33-39) \p \v 14 Kaihɨ Jonɨho isɨhiyai waapohora baawusisɨhoai nuwipinjohiyɨhiya Jisaasihoenda napɨwɨ sawana kiyaunɨ Parisihiyaunɨ asisɨha waiwaara nandapa namaanɨwɨ onaayohɨtɨhandapɨ Jisaasihoai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Nyahunɨ Parisihiyaunɨ nyamɨhatɨ siyaahiyaane, Autaahaatɨhopɨ gaapundaatɨ koaisa pɨwaatɨndaahura asisɨha waiwaara nandapa namaanaatɨ onaayahaayo. Nyahɨ siyahaayonɨ amɨ gi nangipinjawɨ kinyɨ otɨpɨpatɨ mmonɨwɨ nepɨ kiyohiyɨmiya napaapɨ nandapa wonjɨ masɨhonjɨsangi apɨpaahɨ onaamaayopo?” undawaatopo. \p \v 15 Saundauhɨ amɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Nɨnɨ wonɨnɨmesanɨhura nandapa namaanɨwɨ onaiwɨ maarɨho asɨpaitaatɨwɨhiyaasɨ wanɨ nɨnɨ kiyaisatɨ maasɨ bindataayonɨ nisɨ otɨpɨpatɨ kaiwɨ nanipinjoyɨmiya nandapa onaamaiwɨ nanawaayopo. \p \v 16 “Iyataatɨ Utaaho wo yutɨhɨrɨ asɨrɨhɨrɨ namandipatɨ jahɨrɨhɨrɨ napwɨrɨnɨhonɨhɨretɨ tɨmaamahɨwatɨ wɨndɨ ngɨmundaise. Amɨ tɨmaamahɨwatɨ gwɨnɨhonaahɨ yutɨhɨrɨ jahɨrɨhɨrɨ napwɨrinjɨpɨpɨhɨ mɨtaahɨ awaindɨhandɨ napwɨrɨndaise tatɨ kandaase. \v 17 Iyataatɨ amɨ pɨwɨha waisangi siyate: waapoho wainɨhandɨ asɨtɨhandɨ wipatɨ jahɨpatɨ pusatɨ namasaatɨhatopɨ isɨhiya wɨndɨ nuhaapɨ wɨmiwɨtaapo.\f + \fr 9:17 \ft Judaahiya maasapɨho sipɨsipɨhandamɨ atɨtatɨ nausohaapɨ ipɨhoetɨ ipiyawɨ awasihɨ natanɨwɨ gwɨnɨwɨ waapoho wainɨhandɨ katopɨ nuhaapɨ wipɨ ahiyawɨ nanɨwɨhiyaare.\f* O amɨ nuhaapɨ wiwawaawaahɨ wainɨhandɨ wipatetɨ namanatɨ nipitotayata nawatandɨwa nehɨhaatɨ nuhandɨwa owetanɨhɨ amɨ wipatisangi nawatata nopɨsasɨndaise. O amɨ wainɨhandɨ asɨtɨhandɨ wipatɨ asɨpata nuhaapɨ wiwawaawaahɨ maiwɨ wainɨhandunɨ wipatunɨ biyatɨ nga ahotɨtaise,” tatɨ kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Aŋaaŋɨ Pɨwɨhaapɨ Ahoyandaatɨwɨhandɨ Ja Bimisɨho Mɨtɨhomɨ Maataatapunɨ Apopa Waatɨ Jisaasihomɨ Utɨ Apotɨhɨrɨ Wisɨtɨhandapɨhaare \p \v 18 Jisaasiho taatɨ sandɨ saundihɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ ahoyanohaaŋaaŋɨ ja bimisɨho mɨtɨho Jisaasihoenda nasatɨ komɨ auhɨraapɨhɨ atotɨpɨwesatɨ bindata saundataase. “Nisɨ maasɨhaama wanɨ kaatɨnɨhɨ napwise. Napwisɨ amɨ kɨnyɨ nambɨ ikwɨrɨ ahɨwisapɨ ahowimasamɨhɨ nepa jahɨra asaamaatimatatɨ bimɨtaisɨ namme,” undataase. \v 19 Aihɨ Jisaasiho dosi Judaahiya kapɨhapɨhiyaamɨ mɨtɨhoaisamɨ komɨ aŋɨpɨpɨhapɨ naihɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyaanangisangi maawɨ nohaayo. \p \v 20 Taawa daihɨra niyonɨhɨ apopaatɨ waatɨ jɨtɨpatɨ apɨpaahɨ namandarisatɨ kɨnaungwɨha ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨ 12 kiya sanawihɨ jɨtɨmainjɨhaatɨ dawaataatapɨ nasatɨ Jisaasihomɨ utɨ apotɨhɨramɨ otasaaha iwiwataise. \v 21 Sandɨ apopaatɨ Jisaasihomɨ utɨ apotɨhɨrɨ iwisɨtɨndɨ sawahaatɨ kaatamɨ maarɨhoaatɨhɨ sata gwɨnyaataate. “Amɨ nɨnɨ nehɨ Jisaasihomɨ utɨ apotɨhɨrɨ iwiwataataahɨ nisɨ timbɨmba jɨtɨmahohɨtɨmandɨ owenetɨtaise,” tate. \v 22 Siya iwisɨhɨ Jisaasiho nepemaita kaati iwinjata saundataase. “Itapo kɨnyɨ andɨtitɨpɨ kinyɨ maarɨho wɨhitane. Nisapɨ kɨnyɨ gɨnunyaahingɨtɨhanda kinyɨ timbɨpa jɨtɨmahingɨtɨhandɨ owesendaiso,” undataase. Aihɨ ketɨ kuraanɨhɨ saatɨ apopaatamɨ timbɨpa timbiya jɨtɨmasɨpɨpa gausendaise. \v 23 Aihɨ Jisaasiho utaaho awaisɨhomɨ aŋaaŋɨ nandaataise. Nandaatɨ aŋaaŋɨ mmonata isɨhiya maarɨho tundihɨ awirɨhɨrɨ taawɨ awirɨtɨwɨ ŋuŋaatɨwɨ gwauhɨ usonataise. \v 24 Iwinjatosa saundataase, “Kɨmaatɨ apopɨ metɨmaatɨ napotaamaise. Owe. Kaatɨhɨ nehɨ nanotondaise. Nanototihɨ ahowimatandiyonɨ sahɨ noaipapɨse,” undataase. Saundihɨ kiya isɨhiya nahatiya awirɨtɨwɨ gwɨwɨ bimohiyɨhiya dopɨ Jisaasihoai kɨnyɨ akɨtatɨnno undɨwɨ sisɨpundawaayopo. \v 25 Aihɨ isɨhiya awirɨtɨwɨ ŋuŋaatɨwɨ gwohiyɨhiyai aipɨ nepɨ nipinjawɨ ipaahaapemahauhɨ noaipasi nawɨsawitauhɨ kura Jisaasiho apopa metɨhaatɨ napotɨ nanototirɨhɨrotɨ aŋaaŋɨ nandaatɨ kaatamɨ ikwɨrɨ iwiwa ahowimasɨhɨ napomasaama jahɨra nepataise. \v 26 Aihɨ sandɨ Jisaasiho apopɨ metɨmaatɨ napomasɨhɨ jahɨra gaata ahowimasɨhɨ nepasɨtɨmandapɨ pɨwɨha sa nesi aunahɨpɨhaiwaara kanɨwɨ gaamawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Utaahurɨ Yahurɨ Ndɨha Maipɨtahuri Kuramɨ Ndɨha Nusorɨhaasɨtɨhandapɨhaare \p \v 27 Iyataatɨ Jisaasiho sapɨhɨ aŋɨpɨpɨhɨ taatɨ naihɨ utaahurɨ yahurɨ kuramɨ ndɨha maipɨta asɨhatihɨ wɨndɨ baimɨ minjapɨhurɨ koai nuwipinjai nomaise. Nuwipinjai nomaamɨ Jisaasihoai saundamaase. “Daawitɨhomɨ mwaahoŋɨ awaisɨhoŋe, yɨhoaanyangi kinyɨ maarɨho asɨpɨnyime,” undɨmɨ kaahaundamaise. \v 28 Aihɨ Jisaasiho aimɨ notɨ aŋɨtɨtɨhɨ nandaatɨ bimihɨhura kurɨ ndɨha maipɨhurɨ nandaapɨ koai iwinjamaise. Nandaapɨ iwinjasɨhɨ kuri Jisaasiho saunda nunjenataise. “Sɨhoaahɨ nɨnɨ sɨhoaasamɨ ndɨha asɨhatisɨma nga nasorɨhaitandɨ akɨtɨnɨhɨ baimɨ nisapɨ gɨnunyaamaiso?” unda nunjenataise. Siyatɨ nunjesɨhɨ amɨ kurɨ Jisaasihoai saundamaase. “Ye Awaisɨhonye, yɨhoaaŋɨ siyaha gɨhunyaahaayo,” undamaase. \v 29 Aihɨ Jisaasiho kuramɨ ndɨhotɨ iwiwatɨ saundataase. “Sɨhoaahɨ nisapɨ gɨnunyaasɨrɨhɨretɨ sɨhoaasamɨ ndɨha nasorɨhaatonɨhɨ jasamɨse,” undataase. \v 30 Saundihɨ kuramɨ ndɨha jahɨra nusorɨhaatihɨ jamaise. Jasɨhɨ Jisaasiho kuri pɨwɨha watɨpɨha nunya saundataase. “Sɨhoaahɨ nɨnɨ sɨhoaasamɨ ndɨha nasorɨhaahotɨmandapɨ isɨhiyai ausaapɨ wɨndɨ kamundɨmise,” undataase. \v 31 Iyatɨ Jisaasiho saunda kamundɨmise undihɨhandɨ kandɨ kurɨhɨ numwɨ sapɨhɨ yapita gaamapɨ Jisaasihopɨ pɨwɨha ausaapɨ isɨhiyai kaundɨmɨ gaamamaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Utaaho Wo Pɨwaamaatahomɨ Maahomwaaŋɨ Nɨwusaasɨtɨhandapɨhaare \p \v 32 Aihɨ utaahurɨ kuramɨ ndɨha Jisaasiho nusorɨhaasururɨ taamɨ naihɨ isɨhiya usa utaaho wo itɨpɨho maipɨho isɨhiyaamɨ pɨwɨha nema kiyaamɨ maahomwaaŋɨ nɨwisapusɨhɨ pɨwaamaatɨwɨho nɨwɨndaasɨhɨ pɨwaamaatahoai numwaasi Jisaasihoenda nasawaayopo. \v 33 Numwaasi nasauhɨ utaaso so komɨ maahomwaaŋɨ napupwasɨhomɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ Jisaasiho itɨpɨho maipɨho isɨhiyaamɨ pɨwɨha nema kiyaamɨ maahomwaaŋɨ nɨwisapusɨhɨ pɨwaamaatɨwɨhoai netɨ ipaahaapɨ natausaasihɨ noaipasi naihɨ utaaso so pɨwɨha namasatɨ pɨwandaase. Siyatɨ komɨ maahomwaaŋɨ nɨwusainjɨhɨ pɨwaatihɨ isɨhiya Jisaasiho nɨwusoaasɨhɨ iwinjahohiyɨhiya awaindɨhandɨ mɨtaahɨ gwɨnyapepɨ satawaatopo. “Nyahɨ siyaahandɨ jɨhɨ wɨndɨ yapɨpatɨ Isɨraherɨhanda namoaipasɨhɨ monaahiyaanɨne,” tɨwɨ ese tawaatopo. \v 34 Aihɨ amɨ Parisihiya saiwa Jisaasimo kaiwɨmaiwaapɨ wipɨtɨwɨ satawaatopo. “Itɨpɨho maipɨhaiwaamɨ awaisɨho Bwaasɨrɨhɨrɨ Jisaasihoai watɨpɨhandɨ numwihɨ ko saiwa itɨpɨho maipɨmaiwa nemataise,” tawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiyaapɨ Maarɨho Asɨpiya Tundindɨhandapɨhaare \p \v 35 Aihɨ Jisaasiho notɨ nesɨwesɨwa aunahɨpa awaiwaiwaaraahunɨ gwɨharaahaiwaaraahunɨ japepihɨra daaya isɨhiyai usonataise. Iyatɨ ko kiyaamɨ aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ ahoyanohɨwaiwaatɨhɨ kataunjataise. Iyatɨ ko Autaahaatɨho nyainja bimindɨhandɨ isɨhiyaanamɨ otɨhatɨhɨ nesisa mɨhotɨtandɨhandapɨ pɨwɨha gaaha wanɨha ausaatɨ kaundataase. Siyatɨ ausa kaundatɨ isɨhiya timbɨpa gɨmunyaata kahatamatɨpetɨhaiwa kiyaamɨ ambɨpatetɨ wɨrapɨ isɨpɨ daayohɨwaiwa nemwa tɨtɨhɨwiwataise. \v 36 Otɨpɨpatɨ saiwa kiyatɨ daayatɨ usonata isɨhiya taahiyɨhiyai isɨhiyaunɨ itɨpɨho maipɨhaiwaunɨ naaŋɨhaiwa nunyawɨ iwɨtaatisauhɨ kiya tihɨrɨ usaaha nawapwaahomataiwɨ naaŋɨhaiwa wɨrapɨ isɨpɨ daiwɨ bindawaayopo. Iyataatɨ amɨ kiyai isɨhiya usa ikwɨrɨ numwɨtaatɨwɨhiya owetihɨ maasapɨho sipɨsipɨhandɨ satɨho owehandamataiwɨ daiwɨ bitotawaayopo. Iyauhɨ kiyaapɨ Jisaasiho komɨ maarɨho awaindɨhandɨ asɨpiyatɨ tundataise. \v 37 Siyatɨ kiyaapɨ maarɨho tundihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨ mmonɨwɨ nepɨ kaiwɨ maawɨ nuwipinjauhɨ daisawɨhiyai saundataase. “Nandapa osaataatɨ kɨpwɨtaatɨwɨhapa aimɨ asakiyatɨ tɨmendaahandɨ kandɨ kɨpwɨwɨ nepɨ ahoaitaatɨwɨhiya yahingwaasɨhɨhe. \v 38 Isɨ nandapa kɨpwɨtaatɨwɨhapa tɨmetimbɨpaamɨ Satɨho Awaisɨho daatɨ otɨpɨpatɨhiya kɨpwɨtaatɨwɨhiyai sawaho natausaasɨta sahɨ kopɨ gaapundɨwɨse,” undataase. \c 10 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanɨ Otɨpɨpatɨ Watɨpɨhaiwa Kaitɨhaawɨ Watɨpɨhandɨ Nanyinyatɨ Natanyoaasindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 3:13-19; Rukɨho 6:12-16) \p \v 1 Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨ mmona newa kiyaatɨ koai nuwipinja maawɨ daayohiyɨhiyaanɨ ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨta 12 kiyahiyaanangi gaata nanyamaatɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ itɨpɨho maipɨhaiwa nehɨhaatɨ newa yota timbɨpa kahatamatɨpetahapa isɨhiyaamɨhetapɨ newaamaatɨ tɨtɨhɨwiwɨtɨhaawɨ nyangi nanyinyataise. \p \v 2 Iyataatɨ Jisaasiho natanyoaasɨtandɨ gaatatɨ nanyamaasawɨhiyaanɨ aposerɨhiyo tohiyɨhiyaanɨ nyamɨ ambɨpatɨ siyaane: Saimonɨho komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Pitaahotihɨ komɨ saingɨho Endɨruhotihɨ Sepetihomɨ mwaahurɨ saahosaingɨho Jemɨsiyɨ Joniye. \v 3 Aihɨ Piripɨhotihɨ, Batoromiyuhotihɨ, Tomaasihotihɨ amɨ nɨnɨ Matiyuhonɨnɨ nawɨho takisihandɨ jɨhura nehohɨhonɨnɨtihɨ, Arɨpiyaasihomɨ mwaaho Jemɨsihotihɨ amɨ Tatiyaasihotihe. \v 4 Aihɨ amɨ Saimonɨho wo Judaahiyaanɨ Romɨhandaahiyaamɨ otɨtɨhɨ bimɨtɨhaawɨ pohipiyohiyɨhiyaanamɨhotihɨ amɨ Judaasiho aunahɨpatɨ Kariyotɨhandaahapɨho Jisaasihoai ipotɨhura ahosumwa tiwɨtaatɨwɨhiyai nusepaasɨhotihɨ siyaane. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Aposerɨhiyaanɨ Ikwɨmaindɨmwɨtihɨ Auhɨramɨ Yahurɨtahiyaanangi Otɨpɨpatɨ Nanyamindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 6:7-13; Rukɨho 9:1-5) \p \v 5 Aihɨ Jisaasiho komɨ aposerɨhiyaanɨ ikwɨmaitɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨta 12 kiyahiyaanangi pɨwɨha wɨnɨhapɨpa sata kanyatatɨ sawahomɨ otɨpɨpatɨ kaitɨhaawɨ natanyoaasataise. “Sahɨ wuwanɨnɨhɨ namasawɨ kiyawaawɨ Isɨraherɨhiyaanamɨ ipaahaapɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyaamɨhatɨhunɨ amɨ isɨhiya Samariyaahandaahiyaamɨ aunahɨpɨhaiwaara wɨndɨ namuwɨse. \v 6 Siyawaawɨ sahɨ nehɨ isɨhiyaatɨ Isɨraherɨhiyaatamɨ yapɨpatɨ aunahɨpata nuwɨ samɨ isɨhiya Isɨraherɨhiya maasapɨho sipɨsipɨhandamataiwɨ owetohiyɨhiyaapɨhɨ nuwɨse. Nuwɨ daapɨ numwaapɨ nepɨ ahoyawɨse. \v 7 Saiwɨ nuwɨ pɨwɨha sahɨ satɨwɨ ausaapɨse: ‘Autaahaatɨho sangi jainja bimindɨhandɨ aimɨ samɨhatɨhɨ nasatɨ kɨmandɨ detɨndaise,’ undɨwɨ kaundɨwɨse. \v 8 Aiwɨ isɨhiyaamɨ timbɨpa nemwapɨ ipatisawɨ napohiyɨhiyai ahowimapɨ numwaapɨ asaaha pɨsapɨpaisahiyai kiyaamɨ pisapɨpa nepumapɨ isɨhiyaamɨhatɨhɨ itɨpɨho maipɨhaiwa nɨwɨndaasɨwaiwa nepumapɨse. Iyawaawɨ saiwɨ nawɨho namunyawɨ nehɨhaiwa nepɨhaiwaasɨ saiwa sahɨ nehɨhaiwa nehohɨwiwa nawɨho namepɨ isɨhiyai nehɨ nunyawɨse. \v 9 Saiwɨ nowaawɨ nawɨho wo mipɨ jisɨho tuhwɨnɨpɨhoaisangi apɨpaahɨ owehiyaatɨ taanahiyɨhiyaatɨ nuwɨse. \v 10 Iyawaawɨ amɨ ikihɨsangi oweta wɨndɨ mipɨse. Aiwɨ yutɨ apotɨhɨrɨ asuipatɨ ngɨrɨhɨrɨ isɨpɨpaisangi wɨndɨ mipɨ nehɨ niyopɨ isɨhohɨpɨpa sapa kapaahɨtanɨhɨ nuwɨse. Wo otɨpɨpatɨhoaisangi komɨ otɨpɨpatɨ kaipatapɨ nandapa nunyauhɨ netɨ nainjɨtɨhandɨsɨ amɨ sangisangi otɨpɨpatɨhiyaatɨsɨ samɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨwaiwaapɨ aunahɨpataahɨsɨ nandapa nasanyawɨ tɨhɨngwaasɨsitaawɨ nehɨ taanahiyaatɨ nuwɨse. \p \v 11 “Aunahɨpa wɨtɨ awaipataahisangi amɨ gwɨharaahataahisangi sahɨ nuwɨ noaipapɨ pɨwɨha ausaawaahura katɨ aunahɨpita utaaho wo gaaho samɨ pɨwɨha biyatɨ maaritatɨ atisonɨhopɨ mmonɨwɨse. Mmowɨ siyatɨ samɨ pɨwɨha maaritatɨ atisataatɨ komɨ aŋɨpɨpɨhɨ sangi nasamaahonaahɨ koai nɨwipaapɨse. Koai nɨwipaapɨ sapɨhɨ koaisawaahɨ bimambɨwɨ nutaatɨwɨhura komɨ aŋaaŋapɨ noaipasi satɨ aunahɨpatɨ namasi nuwɨse. \v 12 Amɨ sahɨ aŋaaŋɨ wɨndaapɨhɨ nuwɨ nandaawaahura kaaŋamɨ saisa satoyai saundɨwɨse. ‘Autaahaatɨhomɨ asisɨha gaahure. Komɨ napaindɨhandɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ napaisaatɨsamaitandɨhandɨ sangisatɨ maawe,’ undɨwɨse. \v 13 Iyataatɨ amɨ isɨhiya sandɨ aŋɨndaapɨhapɨhiya sangi nasamaasaihaahɨ samɨ pɨwɨha kiyai saundohɨha Autaahaatɨhomɨ asisɨha gaahure. Komɨ napaindɨhandɨ sangisatɨ maawe undohɨtɨhandamɨ akɨtɨhandɨ sawaho Autaahaatɨho netɨ numwɨtaise. O amɨ sangi kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ namaasamaasaihaahɨ samɨ kiyai saundohɨtɨhandamɨ akɨtɨhandɨ napaindɨhandɨ Autaahaatɨho jahɨra kiyaamɨhetapɨ netɨ sawanaatangi nasamɨtaise. \v 14 Iyataatɨ isɨhiya usa sangi namaasamaapɨ pɨwɨha atɨhomaasisaihaahɨ sapɨhɨ kapɨhɨ samɨ auhɨretɨ ikwaatɨpɨho asisotisɨho tuwɨhaapɨ nemapɨse Autaahaatɨho sahɨ namepemaitohɨtɨhandapɨ sangisɨ siyatɨ ahosɨsamaitaise undɨwo. \v 15 Iyawaawɨ kɨmandɨ baiwɨ gwɨnyapenɨwɨse. Sɨhɨ asisɨha isɨhiyai Autaahaatɨho netɨ tipɨtapaitandɨhura isɨhiya aunahɨpatɨ Sotomɨhandaahiyaisunɨ Gomoraahandaahiyaisunɨ Autaahaatɨho kiyaamɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwaapɨ wɨndɨ awaindɨhandɨ ahosumwa mandɨtɨmaawitaise. Iyataatɨ amɨ isɨhiya aunahɨpiwa sangi wɨndɨ namaasamaapɨ samɨ pɨwɨha atɨhomaasiwɨ ahosɨsamahohɨwaiwai Autaahaatɨho naaŋɨhaiwa jɨhɨ Sotomɨhiyaisunɨ Gomoraahiyaisunɨ numwiwaiwai daahemwahaiwa mɨtaahɨ aungwohandɨ nunyatɨ mandɨtɨwitaise,” nyatatɨ Jisaasiho ko natanyoaasisawɨhiyaanɨ aposerɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanangi Nyahɨ Naaŋɨhaiwa Naitɨhaahaiwaapɨ Jɨhɨ Tɨmaŋa Kanyatindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 13:9-13; Rukɨho 21:12-17) \p \v 16 Kanyatatosa Jisaasiho pɨwɨha bihɨwainja sanyatataase. “Atiwɨse. Nɨnɨ sangi maasapɨho sipɨsipɨhandamataiwɨ andɨtɨmitɨwɨ napaisaatɨ nanɨhaiwɨhiyaatangi isɨhiya suhɨrɨ ainjɨhɨrɨramataiwɨ tipɨ ikɨwɨ tahamanɨwɨ nopɨsasɨwɨhiyaamɨhatɨhɨ nandɨsoaasataayo. Siyataayonɨ sahɨ baiwɨ akwɨranɨhomataiwɨ mɨhopɨ mɨhaapɨ japepinjawɨ gwɨnyaapɨ mmotɨnɨwɨ amɨ koho dɨpɨhomataiwɨ nehɨ aŋɨnɨ napaisaatɨ otɨpɨpatɨ kaiwɨ daiwɨse. \v 17 Iyawaawɨ baiwɨ jaawɨ bitosawɨse sahɨ kaisaihɨhaiwaapɨ isɨhiya pɨwɨha samɨhetemapɨ itɨhɨsatɨwɨ kiyaamɨ aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ ahoyanohɨwaiwaatɨhɨ wɨrɨhɨrɨ gupwata yasupwaitaawo. \v 18 Saiwa sangi isɨhiya kiyaamɨ awaisawɨhiyaapɨhɨ kahapɨhepɨsamapɨ nasamaasi nuwɨ nisɨ ambɨpatapɨsatɨwɨ naaŋatɨ yaasɨhaiwa nasanyawɨ tɨsapɨ mwɨsawɨtaapo. Saiwɨ sasisaihɨ kiya Judaahiyaisunɨ isɨhiya kiyaamɨ dawaataatapɨ Autaahaatɨhopɨ atɨhomiwɨ gɨmunyaapɨhiyaamɨ awaisawɨhiyaisunɨ sahɨ nɨnɨ kaindɨ kaindunjatɨ kiyohɨwaiwaapɨ ausaapɨ kaundɨtaatɨwo. \v 19 Saiwɨ kiya sangi nasamaasi nuwɨ itɨhɨsatɨwɨ nasapuwɨtaatɨwɨ pɨwɨha waapɨhɨsasaihɨ sahɨ pɨwɨha maahɨwa napitɨtaatɨ kaundɨtɨhaawe tɨwɨ awaindɨhandɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨse. Sahɨ katɨtaatɨwɨhura tɨmetanɨhɨ pɨwɨha katɨtaatɨwɨha samɨ Japɨho Autaahaatɨho netɨ gɨsunyaitaise. \v 20 Iyataatɨ pɨwɨha samɨ maahomwaaŋapɨ katɨtaatɨwɨha samɨhaametɨtaise. Owetise. Samɨ Japɨhomɨ Itɨpɨho samɨ maahomwaaŋɨ netɨ pɨwɨha sapɨ nanɨpimatɨ katɨtaise. Isɨ sahɨ awaindɨhandɨ yaiwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨse. \p \v 21 “Iyataatɨ nɨngi maarɨho naninyawɨ nisɨ otɨpɨpatɨ kaniwɨ nanipinjohiyɨhiyai sawanaamɨ naisɨhiya sawitaapo. Isɨhiya sawanaamɨ saahosaingoyai usa isɨhiya timaitaatɨwɨ nusepaitaapo. Aisaihɨ amɨ saniya sapiya kiyaamɨ mwaayamaatiyai satɨ katɨ naasaipitɨ kawitaapo. Aisaihɨ amɨ nisapɨ gɨnunyaahohiyɨhiya saniyasapiyai mwaayamaatiya mandɨtɨwiwɨ ahosumwapɨ isɨhiya usa tiworisai nusepaapɨ kiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ numwisaihɨ timaitaapo. \v 22 Saiwɨ nisapɨ satɨwɨ isɨhiya nahatiya sangi mandɨtɨpɨsitaapo. Amɨ saiwa kasisaihɨhandɨ kandɨ samɨ wowaatɨ biya andɨtita bitopɨ notaataahɨ asisɨha ipotɨhetɨ biya jinjahɨra bimɨtandɨhandɨ naitaise. \v 23 Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangi kasatataato, sahɨ Isɨraherɨhiyaamɨ aunahɨpɨhaiwaara wɨndɨ gaamapɨ otɨpɨpatɨ kaimɨ nuwɨ sangɨ owemasaihɨhura Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ jahɨra napɨto. Nisɨ napɨtandɨhura detɨsɨ aunahɨpatɨ wuwanɨnɨhɨ nuwɨ nandaahohɨpata mɨhotɨwɨmapɨ bɨmisotɨwɨse. Aunahɨpitɨ sataahiya sangi tɨsapɨ mwɨsapɨ naaŋɨhaiwa nasamisaihaahɨ kapɨhɨ namasi amɨ wɨtaahapɨ sahɨ yanɨhɨmapɨ nisɨ pɨwɨha nanesi kaundɨtaatɨwɨ nuwɨse. \p \v 24 “Iyataatɨ utaaho wo komɨ kataunjisɨhomɨhatɨhɨ asɨmwaatɨtɨhɨ bindata mmona nesɨho komɨ kataunjisɨhoai wɨndɨ nusatipɨha daahemwahomaahe. Amɨ utaaho woaisangi wo awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ nawɨho owehandɨ nehɨ kawisataaho komɨ awaisɨhoai wɨndɨ daahemwa namusatipɨhaahoe. \v 25 Saisɨ kiya mmona nesɨho komɨ kataunjisɨhomatiya noaipaitandɨ maarɨho biya witane. Iyonɨhɨ amɨ utaaho awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨhoaisangi komɨ awaisɨhomɨhamwaaŋɨ noaipataataahɨ gaare. Aisɨ amɨ nɨnɨ samɨ awaisɨhonɨhi itɨpɨho maipɨhaiwaamɨ awaisɨhomɨ ambɨpatɨ Bwaasɨrɨhɨraŋe ndawaatowɨ amɨ sangisaahɨ apɨpaahɨ ambɨpa maipɨhaiwa nasoaasawɨ kasatɨtaapo,” nyatatɨ Jisaasiho komɨ aposerɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanɨ Aposerɨhiyaanangi Nehɨ Autaahaatɨhopaahɨhɨ Yaiwɨse Nyatindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 12:2-7) \p \v 26 Sanyatatosa nyangi sanyatataase, “Nisɨ otɨpɨpatɨ kaiwɨ nisɨ pɨwɨha gaahaiwa isɨhiyai sahɨ kaundohɨwaiwa sɨhɨhura Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ ausaimanɨndaise. Iyatɨ isɨhiya maipɨhaiwa sangi kasisohɨwaiwaisangi amɨ sɨhɨhura Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ ausaimanɨndaise. Isɨ sahɨ kiyaapɨ yamaiwɨ nisɨ otɨpɨpatɨ nanɨhaiwɨ kaiwɨ daiwɨse. \v 27 Pɨwɨha nehɨ sawanaatangisaahɨ isɨhiyaapɨ noaatɨtɨ kasatonɨhɨ atiwɨ nehohɨwaiwa isɨhiya nahatiyai ausaapɨ otɨhaatɨ ndɨhetɨ kaundɨwɨse. \v 28 Iyawaawɨ sahɨ isɨhiya samɨ maarɨhoai wɨndɨ tɨmapɨ nehɨ samɨ ambɨpatisaahɨ tiwɨtaatɨwɨhiyaapɨ sahɨ wɨndɨ yamaiwɨse. Nehɨ Autaahaatɨho samɨ ambɨpatunɨ maarɨhounɨ ahoya maawɨ tiwa netɨ sisɨhaapɨhɨ tɨhoaitandɨhopaahɨhɨ yaiwɨse. \p \v 29 “Iyataatɨ koho apɨpaahɨ gwɨharaahasɨnya isɨhiya wɨndɨ napaitɨwɨ tusɨhanɨwɨ namaitaapo. O tusɨhanɨwɨ yahurɨ newaawaahɨ surapɨ nawɨho nehɨ njisɨho tɨhwɨnɨpɨhohɨhɨ naitaapo. Isɨhiya siyauhɨhandɨ kandɨ amɨ Autaahaatɨho sasɨnya koho gwɨharaahasɨnyai biya wisatataise. Siyatɨ iwinjaatɨ bindataisɨ kohɨsɨnyaamɨ wo nehɨ nɨwipɨhandɨ wɨndɨ yapɨpataapɨhɨ tɨmaamɨhaitaise. Autaahaatɨho sawaho tɨmahiyane tonaahɨhɨ tɨmɨhaitaise. \v 30-31 Iyataatɨ koho gwɨharaahasɨnyaisɨsɨ iwinja bimisɨ amɨ sangisaahɨ autaahɨ wamwaaŋɨ komɨ apohɨpataatesama jainja bindataise. Isɨ sahɨ yamaiwɨse. Iyataatɨ amɨ sahɨhɨ samɨ mɨsisɨhaisangi napitiyatɨ ahendaise tatɨ Autaahaatɨho awɨtatɨ aimɨ jasose. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Nyahɨ Jisaasihomɨhiyaanɨne Tɨtɨhaahandapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 12:8-9) \p \v 32 “Utaaho itapaatɨ wowaatɨ komɨ kaatamɨ maahomwaaŋɨ nausaatɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ausaatɨ nɨnɨ Kɨraisihomɨhonɨne nɨnɨ Kɨraisihomɨhaanɨne tisɨhoai tisaamaati amɨ nisangi nisɨ Apɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨhomɨ ndɨmaahomwaaŋɨ koai kaati awusaito. Saindɨ so nisɨhoe saatɨ nisɨhaate undɨtɨ nisɨ Apɨhoai kaundɨto. \v 33 Amɨ utaaho itapaatɨ wowaatɨ komɨ kaatamɨ maahomwaaŋapɨ nausaatɨ nɨnɨ Kɨraisihomɨhonɨne maata Kɨraisihomɨhaanɨne maatisaamaati amɨ nisangi satɨ katɨ kaindɨ nisɨ Apɨhomɨ ndɨmaahomwaaŋɨ wɨndɨ amaawusaito. Saindɨ nisɨ Apɨhoai so nisɨhoe saatɨ nisɨhaate undɨtɨ wɨndɨ kamundɨto. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Napaindɨhandɨ Nesi Napɨtɨhonɨnɨmaahe Namatana Pwɨsipɨyaipa Nesi Napɨtɨhonɨne Tindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 12:51-53, 14:26-27) \p \v 34 “Sahɨ wɨndɨ nisapɨ saiwɨ gɨmunyaapɨse, ko nyahɨ napaisaatɨ pɨwanna tɨmuna bimɨtɨhaahandɨ yapɨpataapɨhɨ nesi nasahoe tɨwɨ gɨmunyaapɨse. Owe. Nɨnɨ sahɨ napaisaatɨ pɨwannɨwɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ nesi napɨtɨhonɨnɨmaahe. Namatana pwɨsɨpɨyaipa nesi napɨtɨhonɨne. \v 35 Iyataatɨ nɨnɨ mwaaya sapiya maatiya saniya saisa saisatoya ahosɨmatɨwɨ itɨhɨnnɨwɨ tunnɨwɨ tipɨtapaatɨwɨ nopɨsasɨndaatɨwɨhandɨ nesi napɨtɨhonɨne. \v 36 Iyataatɨ utaaho wo nɨngi komɨ maarɨho naninya nanipinjisɨhoai sawahomɨhiya saniya sapiya saingosaahoya sanaanisa sanaapwɨsa apɨpaahɨ awaindɨhandɨ mɨmaipɨwiwɨ ahosumwaitaapo. \p \v 37 “Amɨ utaaho wo saniya sapiyaisaahɨhɨ komɨ maarɨho awaindɨhandɨ nunyataatɨ nɨngi wɨndɨ biyatɨ namaanɨmiso so nisɨ maarɨho wɨwihohɨtɨhandunɨ gaahaiwaunɨ namaitaise. Iyataatɨ amɨ utaaho wo komɨ mwaaya maatiyaisaahɨhɨ maarɨho awaindɨhandɨ nunyataatɨ nɨngi wɨndɨ biyatɨ namaanɨmiso so nisɨ maarɨho wɨwihohɨtɨhandunɨ gaahaiwaunɨ namaitaise. \v 38 Iyatɨ amɨ utaaho wo satatɨ naaŋɨhaiwa wɨndɨ nametɨ wɨndɨ namaapwɨtaano tatunyaatɨ saiwa ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatamatiya netɨ tɨmaapwɨtatɨ nisɨ kaindɨ daayohɨrɨhɨretɨ maaninjapepihɨrataataahɨ soai nisɨ otɨpɨpatɨ kanisatɨ nanetɨ nanipinjɨtandɨ nɨnɨ wɨndɨ namumwaito. Owetɨtaise. \v 39 Iyataatɨ amɨ utaaho wo maapɨ komɨ ambɨpatapɨhaiwaapaahɨhɨ andɨtatɨ napamasɨho ko nɨngisatɨ jinjapɨhɨ bɨsotɨtandɨhandɨ ko wɨndɨ namaitaise. O amɨ utaaho wo maapɨ komɨ ambɨpatapɨhaiwai ahosumwa nisɨhaiwaapaahɨhɨ andɨtatɨ napamasɨho so nɨngisa biya jinjapɨhɨ bimɨtandɨhandɨ ko naitaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Satatɨ Utaaho Wo Nisɨhiyai Iwɨtatamasɨho Gaahandɨ Naitaise Tindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 9:41) \p \v 40 “Iyataatɨ isɨhiya usa sangi napaitɨwɨ maarɨho wɨsaipɨ nasamaapɨ nisɨ pɨwɨha sahɨ ausaahohɨha atɨsisaihaahɨ nisangi satɨ katɨ kanisawaayopo. Iyawaawɨ amɨ saiwɨ napaitɨwɨ maarɨho wɨnipɨ nanɨmaawaawaahɨ satɨ katɨ kaiwɨ nɨngi natanoaasisɨhoaisangi numwaawaayopo. \v 41 Iyataatɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa nesi napisɨho pɨropetɨhoai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nesi nasahoso tatɨ komɨ aŋaaŋɨ numwaatɨ nandapa nunyatɨ iwɨtatamanataataahɨ amɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha atisatɨ nusesi napisɨho pɨropetɨhoai numwiwaiwaamɨhaiwa koaisangi naitaise. Iyataatɨ amɨ utaaho wo utaaho tɨtɨhɨ gaaho woai tɨtɨhɨ gaahoso tatɨ komɨ aŋaaŋɨ numwaatɨ nandapa nunya iwɨtatamanataataahɨ amɨ Autaahaatɨho utaaho tɨtɨhɨ gaahoai numwiwaiwaamɨhaiwa utaaso soai Autaahaatɨho numwɨtaise. \v 42 Isɨ kɨmandɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse, utaaho wo nisɨ isɨhiya nɨngi nanipinjohiyɨhiya usa ambɨpatɨ owehiyaamɨ woai nisapɨ gɨwunyaataatɨ so Jisaasihomɨhiyaamɨhoso tatɨ gaahandɨ apɨpaahɨ turɨkaarehonjisangi kawisataataahɨ soaisangi amɨ Autaahaatɨho siyohiyɨhiyaapɨ gaahaiwa tɨmaŋa ahɨwiwaiwa kopɨhapa apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ naitaise,” nyatatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatatɨ osasepɨhaataise. \c 11 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihounɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhounɨ Kuramɨ Otɨpɨpatɨ Kaiwaiwaapɨhaare \r (Rukɨho 7:18-35) \p \v 1 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨ aposerɨhiyaanangi pɨwɨha wɨnɨhɨnyata kanyatiwaiwa katatɨ owematosatɨ otɨpɨpatɨ kaitɨhaawɨ nyangisɨ natanyoaasataise. Natanyoaasamapɨ sapɨhɨ namasi kapɨhɨ aunahɨpɨhaiwa detɨ ahetiwaiwaara isɨhiyai kataunja pɨwɨha ausaitandɨ daimɨ notaise. \p \v 2 Aihɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho ko napwɨtatɨ bimimbɨpɨhapɨ Kɨraisiho otɨpɨpatɨ kaiwaiwaapɨ atisataise. Atisataatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai Kɨraisihoenda koai wa nunjendaatɨwɨ natausaasataise. \v 3 Natausaasihɨ nuwɨ noaipapɨ Jisaasihoai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Kɨnyɨ Jonɨho satatɨ Autaahaatɨhomɨ gaahaiwa watɨpɨhaiwa isɨhiyai iwɨtatamaŋɨtandɨhaiwa nesi napɨtaise tisɨhoŋɨ koŋo? E wopɨ nyahɨ jatɨtɨhaawo?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \p \v 4 Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ Jisaasiho komɨha sata kaundataase, “Kahapaamapɨpa nɨnɨ kandɨ kiyonɨhɨ sahɨ taawɨ atiwɨ mmonɨhowɨmaiwa kɨmaiwaapɨ jahɨra nuwɨ Jonɨhoai kaundɨwɨse. \v 5 Isɨhiya ndɨha maipɨta asɨhatahiyai nɨnɨ nusorɨhaahonɨhɨ jahɨra nga jawaayopo. Aindɨ isɨhiya ikwauhɨrɨ ambɨpatɨ bɨwatetɨ napohiyai nisɨ watɨpɨhandɨ nunyatɨ andɨtɨwihonɨhɨ gaawimainjɨhɨ jahɨra dosi daayawaayopo. Aindɨ isɨhiya asaaha pɨsapɨpaisahiyai kapa nemwahonɨhɨ ambɨpatɨ gaahatɨ nusoaipataise. Aindɨ isɨhiya atihɨrɨ nɨwisapwinjɨhɨ atɨhomisohiyɨhiyai nurɨwatahonɨhɨ atisawaayopo. Aindɨ amɨ isɨhiya aimɨ napomahohiyɨhiyai anɨmwaahɨpatombɨ jahɨra gandɨ numwaatɨ nisɨ maarɨho dɨtɨhɨrɨ nunyonɨhɨ nepawaayopo. Aindɨ amɨ isɨhiya jamaamaŋɨnɨwɨ taanahiyɨhiyai kiyaisɨ Autaahaatɨho kahapaamapɨpa gaahaiwa kawitandɨhaiwaapɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundataato. \v 6 Iyataatɨ utaaho itapa wowaatɨ nisɨ kiyohɨwaiwaapɨ atisa mmonataatɨ ko kaatɨ gwɨnyapesɨrɨhɨretɨ kamaisanɨhandɨ kandɨ ko kaatɨ nisapɨ gɨnunyaasɨtɨhandɨ namaamataataahɨ gaasɨ maaritane,” undataase. \p \v 7 Aihɨ Jonɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya atiwɨmapɨ sapɨhɨ namasi taawɨ niyauhɨ isɨhiya wɨrisandiwɨ niyohiyɨhyai Jisaasiho Jonɨhopunda saundataase. “Sahɨ isɨhiya iwɨwɨrɨho owehapɨhɨ Jonɨhoenda niyohɨtɨndɨ napaamapa mmondaatɨwɨ niyopo? Utaaho wo komɨ maarɨho kɨpwɨnatɨ pɨwɨha sawaho gwɨnyapesɨha kamaatatɨ nehɨ isɨhiya atitaatɨwɨ maaritohɨrɨhɨretɨ awaatɨpɨho itɨpɨho netɨ ahoaihɨ notɨ nasataisɨhomatiya pɨwɨha katatɨ notɨ nasataihɨhoai iwinjaita nowaayowo? Owetise. \v 8 Owetanaahɨ napaamapaapɨ niyopo? Utaaho apotɨhɨrɨ gaahɨrɨ watɨpɨhɨrɨ otiwa kaumbwaahɨrɨ niyotɨ bitosɨhoai iwinjaitaatɨwɨ nowaayowo? Owetise. Isɨhiya saiwɨ apotɨhɨrɨ watɨpɨhɨrɨ gaahɨrɨ otiwa kambwaahɨrɨ niyopɨhiyaahɨ awaisawɨhiyaisawɨ awaisawɨhiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ bimopo. \v 9 O sapaisangi owetanaahɨ akɨpɨpa napa mmondaatɨwɨ niyopo? Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho pɨropetɨho wo sapɨhɨ bitosɨhɨ koai iwinjaitaatɨwɨ nowaayowo? Ye akɨtɨnɨhe. Akɨtɨnɨhɨndaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyai nusatipɨhaatɨ sawahopɨ kiya katohɨwaiwa akɨwaiwema kiyatɨ mmonatɨ amɨ sawahoaisangi noaipatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho pɨropetɨhoematataise. \v 10 Iyataatɨ pɨwɨha kaiwa kiya katohɨwiwaamɨ netɨ akaahemasɨha Jonɨho sawahopɨ wa sata jɨpatɨpindataise. Iyataatɨ Autaahaatɨho sandaase: \q1 ‘Nisɨ pɨwɨha nisiho kɨmbɨhɨ kɨmore. Kɨmosɨ kinyɨ daihɨra daahuwatɨ nuwa gisapwaitandɨ kinyɨ jɨhɨ koaisɨ nɨnɨ netɨ nandusaasɨto,’ \rq Marakaiho 3:1\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho kandaase tatɨ jɨpatɨpindataise. \v 11 Isɨ kɨmandɨ nɨnɨ kasatɨtandiyonɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse. Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho nɨnɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨhura tɨmetihɨ noaipatɨ nisɨ daihɨra daanusɨhondaatɨ isɨhiya yapɨpatambɨhiya nahatiyai nusatipɨhaahore. Siyatɨ isɨhiya nahatiyai nusatipɨhaahotihɨhandɨ kandɨ isɨhiya nisɨhetapɨ Autaahaatɨho iwinjatisawɨhiyaamɨ utaaho wo yatɨhɨ otɨtɨhapɨho Autaahaatɨhomɨ gaahaiwa asakiyatɨ mmonatɨ netaatɨ kandaahɨ Jonɨhoai nusatipɨhaahore. \p \v 12 “Aihɨ Jonɨho dotɨ komɨ otɨpɨpatɨ namasatɨ isɨhiyai saundatɨ, ‘Autaahaatɨho komɨ Mwaahoetapɨ sangi jainja bimɨtandɨ kɨmo nasatɨ detɨndaise,’ undisuraapɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjatindɨhandɨ watɨpɨtatɨ waatɨ topɨtaata noaipatɨ awaindɨ gwɨnyanɨmɨ napinjatɨ wanɨ kɨmuraisangi taatɨ gwɨnyanɨmɨ notaise. Aihɨ isɨhiya watɨpɨhiya mwɨtetɨwɨ tipɨndɨnanɨwɨ nipinjanɨwɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjatindɨhandaatɨhɨ nandaapɨ kandi maaritɨwɨ namaŋɨndɨwɨ newaayopo. \v 13 Iyataatɨ amɨ Mosesihomɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨpaunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨropetɨhiya komɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨhaunɨ Autaahaatɨho nasatɨ nisɨhetapɨ iwinja bimɨtandɨ gwɨnyaatɨ tɨmaniwaiwaapɨ jatataatɨ ausaataise. Ausaatɨ katɨmɨ nasatɨ Jonɨho noaipatɨ otɨpɨpatɨ kiyataatɨ kaiwaisɨ netɨ namasatɨ akɨwaiwematɨ ausaasurandaise. \v 14 Isɨ Mosesihomɨ pɨwɨhaunɨ Autaahaatɨhomɨ pɨropetɨhiya pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ pɨwɨhaunɨ sahɨ atɨwitaatɨwaahɨ pɨwɨha satatɨ, ‘Awaisɨho napɨtandɨ asisɨha detɨtanɨhɨ Eraijaaho jahɨra jɨhɨ nasatɨ komɨ daihɨra daawuwɨtaise,’ tisɨha atitaapo. Atisawaawɨ Jonɨhopɨ Eraisaahomatiyahore tɨwɨ sahɨ gwɨnyapendaapo. \v 15 Sahɨ samɨhandisɨ pɨwɨha kɨma atiwɨ naitaatɨwaahɨ atiwɨ nepɨse \p \v 16 “Amɨ isɨmiya baiwɨ atɨhomiwɨ gɨmunyaapɨ wanɨ kɨmuraapɨmiyaapɨ nɨnɨ napitɨtɨtande? Gaasɨ namatɨ satɨtaano. Kiya manyinya nanɨhaiwɨ bindawaawɨ ikwaatɨpɨhoaatɨhɨ isohiyɨhiyaamataiwɨhiye. Iyawaawɨ usa sasaahoya usai saundohiyɨhiyaamatiyawaayopo. \v 17 ‘Nyahɨ apwɨtɨhɨrɨ etɨtaatiyaatɨ ipohaayo. Siyaatɨ ipohonɨhɨ sahɨ nyangisawɨ maaritɨwɨ wɨndɨ waipwaapɨ namaawesɨnɨhopo. Iyaatɨ amɨ nyahɨ etɨtaatɨtaatɨ awirɨhɨrɨ awirɨtonɨhɨ sahɨ nyangisawɨ maarɨho asɨpaiwɨ wɨndɨ gomaatopo,’ nnɨwɨ kanohiyɨhiyaamataiwɨhiye. \v 18 Siyatɨ sɨrɨ kɨretɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhoaisangi noaipatɨ jinjahɨra nandapa namaanatɨ onaaya amɨ waapoho watɨpɨho wainɨhandɨ wɨndɨ namaanataise. Namainjɨhɨ isɨhiya kopɨ satawaatopo, ‘Ese utaamo kɨmo koai apɨpaahɨ wipetahosɨ wapa itɨpɨho maipɨhapa nɨwɨndaataise,’ tawaatopo. \v 19 Iyawaawɨ amɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ noaipatɨ nandapa onaamaindɨ jinjahɨra nandapa waapoho wainɨhandɨ nanɨhonɨhɨ isɨhiya nisapɨ satawaatopo: ‘Ese utamo kɨmoai iwinjasapewɨse. Nandapa gwɨsɨha taupwɨmatɨ nipinja nanatɨ waapoho watɨpɨho naharitaatɨwɨho pɨhɨta nanahore. Iyatɨ isɨhiya apɨpaahɨ maipɨhiya nawɨho takisihandɨ newaawɨ katɨhapɨ sawanaapɨho nawɨho ikonɨhohiyɨhiyaisatunɨ amɨ isɨhiya kiyaamɨ usaisa ahoyana pɨwanna daaya bitondaise,’ tawaatopo. Satɨwɨ sahɨ saiwɨ manyinya nɨnɨ katohiyɨhiyaamataiwɨhiyaate. Iyawaahandɨ kandɨ ipotɨhura sahɨ mmonawaawɨ yɨhoaanyamɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨwaiwetapɨ akɨpɨpa noaipahonɨhura sahɨ yɨhoaanyapɨ satɨtaapo: ‘Kurɨ kuramɨ otɨpɨpatɨ kaiwaiwa tɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨ gwɨnyapesɨrɨhɨretɨ akɨtɨnɨhɨ kiyamaise,’ tɨwɨ mmondaapo,” undatɨ Jisaasiho isɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Maipɨhaiwaatɨhapɨ Namepemaitohiyɨhiyaapɨ Jisaasiho Itɨhɨtindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 10:13-15) \p \v 20 Saundatosatɨ Jisaasiho isɨhiya aunahɨpɨhaiwa komɨ watɨpɨhaiwa taahɨwaiwa kaihɨ kapɨhɨ kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ jahɨra Namepemaitohiyɨhiyaapɨ itɨhɨndaase. \v 21 Itɨhɨtatɨ sata kandaase, “Ese, Korasinɨhiyaatɨ amɨ Betɨsaitaahiyaate, sahɨ apɨpaahɨ maipɨhandɨ yaasatɨ naaŋɨhandɨ watɨpɨhandɨ naitaapo. O amɨ apaapɨmaato. Amɨ watɨpɨhaiwa taahɨwaiwa samɨhapɨhɨ samɨhatɨhɨ nɨnɨ kiyohɨwaiwa isɨhiya aunahɨpatɨ Tayaahandaahiya Saitonɨhandaahiyaamɨhapɨhɨ kiyaamɨhatɨhɨ saiwa kaisanaahɨ kiya jɨhɨ aimɨ ketɨ waatɨpatɨ tɨhoaamwɨtɨpatɨ nopɨ jaatɨwɨ yutɨha niyopɨ gwɨwɨ maarɨho asɨpaiwɨ kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ jahɨra nepemaitɨtauhe. \v 22 Isɨ sahɨ baiwɨ kɨmandɨ gwɨnyaapɨse. Asisɨha isɨhiyai netɨ tipɨtapaitandɨhura Autaahaatɨho isɨhiya Tayaahiyaisunɨ Saitonɨhiyaisunɨ yaawatɨ naaŋɨhandɨ yatɨhɨ wamwaaŋɨ nunyataatɨ amɨ sangisɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ nasamɨtaise. \v 23 Amɨ sahɨ Kapaniyamɨhandaahiyaate, sangi Autaahaatɨho maarita autaahesamaitaiso? Owetɨtaise. Kohɨ sisɨhaapɨhɨ netɨ yasotɨtaise. O napaapono? Amɨ watɨpɨhaiwa nɨnɨ samɨhapɨhɨ kiyohɨwaiwa isɨhiya aunahɨpatɨ Sotomɨhiyaamɨhapɨhɨ kaisanaahɨ kiya kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ jahɨra nepemaitɨwɨ wɨndɨ owemetɨwɨ wanɨ kɨmura bimɨtauhe. \v 24 Isɨ sahɨ baiwɨ kɨmandɨ gwɨnyaapɨse. Asisɨha isɨhiyai netɨ tipɨtapaitandɨhura Autaahaatɨho isɨhiya Sotomɨhiyai yaawatɨ naaŋɨhandɨ yatɨhɨ wamwaaŋɨ nunyataatɨ amɨ sangisɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ nasamɨtaise,” tatɨ Jisaasiho isɨhiyaapɨ itɨhɨndaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Nisaapɨhɨ Napɨwɨ Ikɨnɨwɨse Tindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 10:21-22) \p \v 25 Isɨhiyai saundatɨ namɨhaatosatɨ Jisaasiho sandaase. “Apore, yamɨhapatɨ yapɨpatamɨ Awaisɨhonye, kinyɨ gwɨnyapehingɨwaiwa isɨhiya yapɨpatambɨ amɨtɨha awaisɨhaisahiyaapɨ nepɨ noaasapɨ isɨhiya manyinyaamataiwɨ nanɨhaiwɨhiyai nepɨ nunjinɨhɨ kandapɨ nɨnɨ gisɨ, ‘gaare, gaahoŋe,’ hɨtataato. \v 26 Ye, akɨte apore, sandɨ saingɨtɨmandɨ kɨwahonyɨ gwɨnyapepɨ saitaano tɨpɨ maaritingɨtɨhanda kiyapaise,” ndaase. \v 27 Satatosatɨ amɨ sandaase, “Apɨho komɨ gwɨnyapesɨwaiwa nahatewa nanɨsatɨ aimɨ nɨngi naninyataise. Utaaho wo mambɨho Autaahaatɨhomɨ Mwaahonɨnɨhi wɨndɨ biyatɨ maanose. Nehɨ nisɨ Apɨho Sawahohɨhe. Iyataatɨ amɨ utaaho wo mambɨho nisɨ Apɨhoai wɨndɨ biyatɨ mausose. Nehɨ nɨnɨ Komɨ Mwaahonɨnɨ nɨwahonɨnɨhe. Nɨwahonɨnɨndaatɨ amɨ isɨhiya usaisɨ nɨwahonɨnɨ maaritɨtɨ gwɨnyaahohɨtɨhanda nisɨ Apɨhoai kiyaisɨ netɨ nunjisanɨhiyaahɨhɨ usondaapo. \p \v 28 “Isɨhiyaatɨ sahɨ wapa kahapaamapɨpa naaŋɨhapa wɨrapɨ isɨpɨ daayawaawɨ samɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ maarɨho ambɨpatɨ nepɨ nopɨsasɨnɨwɨ naaŋasisa nasɨrapetisawɨhiyaate, nɨnɨ sangi ikɨndaatɨwɨhandɨ nasamɨtaanɨ sahɨ nahatiyaatɨ nɨngisenda napɨwɨse. \v 29 Napɨwɨ nisɨ kandɨsasohɨwaiwa otɨpɨpatɨ nepɨ sawanaatamɨhetemapɨ amɨ nisɨhetapɨ kaiwa mmowɨ kaiwɨ nepɨse. O napaapono? Amɨ nɨnɨ utaahonɨnɨ napaisɨhonɨnɨ nisɨ maarɨhoaatɨhɨ yatɨhɨ ipatisanɨtɨhonɨnisɨ amɨ sahɨ nisɨhetapɨ ikɨndaatɨwɨhandɨ naitaapo. \v 30 Amɨ nɨnɨ kandisasohɨpɨpa sapa usaayɨhapaasɨ sahɨ nga samɨ ikotɨhaasɨnɨ tɨpwɨtɨtaapo, amɨ sahɨ isɨwɨtaatɨwɨ nasanyohɨpɨpa usaayatɨ wɨndɨ naahomaaŋɨhapaasɨ sahɨ nanɨhaiwɨ nga isɨwɨtaapo,” ndaase. \c 12 \s1 Kɨma Pɨwɨma Judaahiyaamɨ Asisɨha Awaisɨha Ikɨndaatɨwɨha Sapaatɨhandapɨ Jisaasiho Nɨnɨ Kaamɨ Awaisɨhonɨne Tindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 2:23-28; Rukɨho 6:1-5) \p \v 1 Aihɨ asisɨha wanya sanaihɨ Judaahiyaamɨ asisɨha ikɨndaatɨwɨha Sapaatɨhandetɨ (Saararehura) Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨ mmowɨ nepɨ kaiwɨ nuwipinjohiyɨhiyaisatɨ osaataatɨhɨra taawɨ nowaawɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai jaumanataise. Siyatɨ jaumwasɨhɨ kiya kapɨhɨ osaataatɨ witɨhandɨ nandapa kɨpwɨwɨ iwatopɨ nepɨ nanawaayopo. \v 2 Iyauhɨ Parisihiya kiyai iwinjaposawɨ Jisaasihoai saundawaatopo. “Jasapeme! Kɨmandɨ kinyɨ otɨpɨpatɨhiya kiyohɨtɨmandɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ wɨnɨhapɨpa sehɨmwaapɨ asisɨha ikɨndɨhaaha Sapaatɨhandɨ\f + \fr 12:2 \ft Sa asisɨha saararehura Judaahiya ikɨnohuraare\f* nepɨ nanyopɨsasɨwɨhandɨ kiyawaayopo,” undɨwɨ kaundawaatopo. \p \v 3 Saundauhɨ amɨ Jisaasiho Parisihiyai komɨha sata kaundataase. “Amɨ sahɨ Daawitɨhounɨ komɨ isɨhiya naisɨhiyaunɨ jaumwasɨhɨ kaindɨhandapɨ apɨpaahɨ wɨndɨ awɨmɨtɨwɨhiyaatɨtamatɨtawaatopo. \v 4 Jaumwasɨhɨ Daawitɨho komɨ isɨhiyaisa Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ nandapa bɨretɨhandɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ ahotɨtandɨ ahiyohɨha pɨrisihiyaamɨ mɨtɨho pɨrisiho nemwihɨ ko netatɨ komɨ isɨhiyai neunyatɨ nainje. Iyataatɨ sapa nandapa bɨretɨndapɨ wɨnɨhapɨpa watɨpɨhapa satatɨ, ‘Nehɨ pɨrisihiyaahɨhɨ nandaatɨwɨhande,’ tatɨ ahotahande. Siyatɨ wɨnɨhapɨpa ahotihɨhandɨ kandɨ jaumwasɨhiyataatɨ kapa netɨ nopɨsasatɨ Daawitɨho nandapa bɨretɨhandɨ komɨ isɨhiyai neunyatɨ nainje. \v 5 Aisɨ amɨ pɨwɨha waisangi Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpaatɨhɨ ahotisɨha sahɨ apɨpaahɨ awɨmɨtɨwɨhiyaato? Pɨwɨha siyahaapɨto, asisɨha ikɨndaatɨwɨ Sapaatɨhaiwa nahatewetɨ pɨrisihiya Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ otɨpɨpatɨ kiyawaawɨ asisɨha ikɨndaatɨwɨha (Saararehura) Sapaatɨhandamɨ wɨnɨhapɨpa nepɨ nopɨsasopo. Nopɨsasawaahandɨ kandɨ pɨwɨha naaŋɨha kiya wɨndɨ namehopo. Autaahaatɨho kiyaisɨ nehɨ nanɨhiyatɨ iwinjase. \v 6 Siyauhɨ amɨ wanɨ kɨmbɨhɨ samɨhatɨhɨ nɨnɨ utaahonɨnɨ aŋɨ awaindɨhandisunɨ kandamɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨpatisunɨ awaindɨhandɨ daahemwatɨ nusatipɨhaatɨhonɨnɨ kɨmbɨhɨ kɨmonɨnɨ bitondaayo. \v 7 Iyataatɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ sandaase: \q1 ‘Nɨnɨ sahɨ isɨhiyai pɨhɨtɨwɨ iwɨtatamanɨwɨ maarɨho asɨpɨwitaatɨwɨhandapɨ pɨhɨndɨ maaritɨtɨ gwɨnyaataayo, amɨ sahɨ samɨ maasapɨho sipɨsipɨhandɨ kohasɨpɨho tipɨ jɨtɨpa nuhaapɨ sisandɨpapɨ gaarehandɨ nɨngi naninyohɨtɨhandapɨ wɨndɨ pɨhɨndɨ maaritɨtɨ gɨmunyaaho,’ \rq Oseyaaho 6:6\rq* \m ndaase. Isɨ amɨ sahɨ pɨwɨma kɨmaamɨ tanyaaha mmonawaawaahɨ isɨhiya ainahiyɨhiyai sahɨ wɨndɨ mɨmaipɨmaawitaapo. \v 8 Sandɨ apaapɨmaato, nɨnɨ nɨwahonɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ asisɨha ikɨndaatɨwɨha Sapaatɨhandɨ\f + \fr 12:8 \ft Sa asisɨha saararehura Judaahiya ikɨnohuraare\f* ahiyohɨhonɨnisɨ kandamɨ Awaisɨhonɨne. Saindɨ nɨwahonɨnɨ Awaisɨhonɨnisɨ asisɨha Sapaatɨhandetɨ isɨhiya wapa kaitaatɨwɨhapa nɨnɨ nɨwahonɨnɨ jatataayo,” undatɨ Parisihiyai Kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Judaahiyaamɨ Asisɨha Ikɨndaatɨwɨha Sapaatɨhandetɨ (Saararehura) Jisaasiho Utaaho Ikwɨrɨ Bɨwatesɨhoai Tɨtɨhɨwisɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 3:1-6; Rukɨho 6:6-11) \p \v 9 Sapɨhɨ Parisihiyai saundamapɨ Jisaasiho kiyaamɨ (sinekokɨhandɨ) aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ ahoyanohɨtɨhandaatɨhɨ notɨ nandaataise. \v 10 Aihɨ utaaho wo komɨ ikwɨrɨ bɨwateho sapɨhɨ bindataise. Bimihɨ Parisihiya Jisaasihoai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Judaahiyaanamɨ asisɨha ikɨnaatɨ awaindewaamaitɨhaahandɨ Sapaatɨhandetɨ (Saararehura) isɨhiya timbɨpaisahiyai tɨtɨhɨwiwawaawaahɨ wɨnɨhapɨpa Mosesiho Autaahaatɨhomɨ netɨ nanyamimbɨpa nepɨ nopɨsasawaayowo e owetiso?” undɨwɨ nunjenawaayopo. Sandɨ Parisihiya Jisaasihoai saundɨwɨ nunjenɨhohɨtɨndɨ komɨhetɨ pɨwɨha nepɨ yawutaapɨ ko siyahoe siyahoe tɨtaatɨwɨhapaapɨ daawaawe.\f + \fr 12:10 \ft Sapaatɨhandetɨ isɨhiya otɨpɨpatɨ wɨndɨ kamaiwɨse tatɨ wɨnɨhapɨpa ahondahandɨtihɨ kandapɨ Jisaasihoai isɨhiya usa sandɨ nunjenawaayopo.\f* \v 11 Saiwɨ nunjenɨhauhɨ amɨ kiyai Jisaasiho saundataase. “Amɨ samɨ woŋɨ kinyɨ maasapɨho sipɨsipɨhandɨ bitohoŋɨ amɨ kandɨ asisɨha ikɨndaatɨwɨha Sapaatɨhandetɨ anɨmwaahɨpatopɨ witonaahɨ noaitaino e owetɨtaiso? \v 12 Isɨ amɨ utaahohɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨmaahomwaaŋɨ nehosɨ maasapɨho sipɨsipɨhandi daahemwahoe. Isɨ nyamɨ wɨnɨhapɨpa daihɨra wɨndɨ namaanyisapuse utaawo itapɨ waatɨ asisɨha ikɨndaatɨwɨha Sapaatɨhandetɨ netɨ nopɨsasɨnɨhonɨhɨ nyahɨ koai kaati newa iwɨtatamaŋɨtɨhaahandapo,” undataase. \v 13 Saundatosa amɨ utaaho komɨ ikwɨrɨ bɨwatesɨhoai Jisaasiho saundataase. “Kɨnyɨ kinyɨ ikwɨrɨ mbapɨ dɨhumwaŋɨme,” undataase. Undihɨ amɨ ikwɨrɨ bɨwatesɨho komɨ ikwɨrɨ mbatɨ dɨhumwasɨhɨ kɨrɨ ikwɨrɨ bɨwatesɨrɨhɨrɨ noaipatɨ gaahɨrɨta wihoaaŋɨhɨrɨ ainahɨhɨramatiya nonasayataise. \v 14 Siyatɨ sandɨ Jisaasiho gaahandɨ watɨpɨhandɨ kaihɨhandɨ kandɨ amɨ Parisihiya sapɨhɨ namasi nuwɨ Jisaasihoai sohoai tiwɨtaatɨwɨhandapɨ pɨwɨha tɨmanɨwɨ wɨsasawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Akɨtɨ Autaahaatɨhomɨ Otɨpɨpatɨhoe Tahaare \p \v 15 Koai sohoai tiwɨtaatɨwɨ pɨwɨha kanɨwɨ wɨsasohɨtɨndapɨ Jisaasiho mmonamapɨ sapɨhɨ aunahɨpita namasi notaise. Namasi naihɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ timbɨpaisahiyaunɨ ainahiyɨhiyaunɨ koai nuwipinjawɨ komɨ pɨwɨha atɨwisawaayopo. Iyauhɨ timbɨpaisahiya koenda nasohiyɨhiya nahatiyai kiyaamɨ timbɨpa nemwa tɨtɨhɨwiwataise. \v 16 Iyatɨ isɨhiya wɨrɨsandimɨ koenda nasauhɨ kiyaamɨ timbɨpa nemwa tɨtɨhɨwisawɨhiyai saundataase. “Sahɨ nɨnɨ saiwa sangi kasɨsohɨwɨmaiwaapɨ isɨhiyai wɨndɨ ausaapɨ kamundɨwɨse,” unda bapiya kaundataase. \v 17 Sandɨ Jisaasiho isɨhiyai tɨtɨhɨwisɨtɨhandapunɨ nisapunɨ ausaapɨ isɨhiyai kamundɨwɨse undindɨmandɨ apaapɨmaahe, jɨhura Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho pɨropetɨ Aisaiyaahomɨ maahomwaaŋapɨ Jisaasiho sawahopɨ saitaise tatɨ katisɨha akaahemaitande. Iyataatɨ sa pɨwɨha Aisaiyaahomɨ maahomwaaŋapɨ Autaahaatɨho sata kandaase: \q1 \v 18 “Kɨmbɨhɨ kɨmo nisɨ otɨpɨpatɨhore. Nɨwahonɨnɨ ahɨwisonɨhore. Aindɨ utaaso so koai nɨnɨ maarɨho nunyatɨ amɨ nɨnɨ koai baindɨ maarɨho wɨwitɨhore. Maarɨho wɨwitɨhosɨ nɨnɨ koai andɨtɨwihonɨhɨ kaitandɨho nisɨ Itɨpɨho nesipɨtɨ numwaasaito. Numwaasasanɨhɨ amɨ ko isɨhiya nisapɨ atɨhomiwɨ gɨmunyaapɨ nisɨhiyaamɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyai kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ japɨhɨ nepemaitɨwɨ nisenda napɨwɨ gɨnunyaapɨ tɨtɨhɨ gaahiya noaipaitaatɨwɨhɨra daihɨra nanunjɨtaise. \v 19 Iyataatɨ amɨ ko pɨwɨha utaarɨhandɨ isɨhiyaisatɨ pwɨsɨpataahamatiyatɨ tunatɨ wɨndɨ notɨ nasaya kamaatatɨ amɨ wɨndɨ kaahaamaatatɨ amɨ wɨndɨ pɨwɨha waapɨhɨta aunahɨpatamɨ daihɨra isɨhiya nasisoaarɨ ahoyanɨhohɨppɨpɨhɨ wɨndɨ nonasaya ngotɨ otita kaahaamaatɨtaise. \v 20 Iyataatɨ isɨhiya apwɨtɨramɨ detɨho apɨpaahɨ tɨwatainjɨhomataiwɨ kiya wɨndɨ andɨtɨmitɨwɨ isɨhiya usa kiyaamɨ tiworisaunɨ utaaho yapɨpatambɨ maipɨhounɨ kiyai nepɨ nusopɨsasɨwɨ tipɨ urɨpatisauhɨ kiyaamɨ maarɨho owetihɨ napwɨtaatɨwiyohiyɨhiyai nisɨ otɨpɨpatɨho kiyaamɨ maarɨho jahɨra netɨ tɨtɨhɨwiwɨtaise. Iyatɨ amɨ isɨhiya usa sisɨha norɨhɨrɨ tɨha tɨhwɨtimɨ notɨ otasaahanda niyotɨtandɨ nehɨmasɨhaamataiwɨ kiyaamɨ maarɨho nipɨtihɨ napwɨtaatɨwɨ nahɨriwɨ bimohiyɨhiyai nisɨ otɨpɨpatɨho kiyaamɨ maarɨho jahɨra netɨ wɨwiwatɨ tɨtɨhɨwiwɨtaise. Iyatɨ ko apɨpaahɨ andɨtitatɨ watɨpɨtatɨ nɨnɨ isɨhiya nahatiya tɨtɨhɨ gaahiya nisɨhiyaimatɨtaatɨwunɨ maipɨhaiwa nahatewa yapɨpatambɨ nematɨ ipɨhatindɨmaitandɨ gwɨnyaahohɨwaiwa akɨwaiwa noaipaitandɨ kaimɨ notɨ kaiwa noaipahonɨhuraatɨtaise. \v 21 Iyonɨhɨ isɨhiya yapɨhɨ nahatewaaraahiya nisɨ otɨpɨpatɨho atɨnisahopɨ ko nyangi japɨhɨ apɨpaahiyaanangi nanyamaito tɨwɨ kopaahɨhɨ gɨwunyaapɨ nammopɨ andɨtitɨwɨ jatɨtaapo,’ \rq Aisaiyaaho 42:1-4\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho Aisaiyaahomɨ maahomwaaŋapɨ kandaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Jisaasihopɨ Bwaasɨrɨhɨramɨ Watɨpɨhanda Otɨpɨpatɨ Watɨpɨhaiwa Kiyataise Tohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 3:20-30; Rukɨho 11:14-23, 12:10) \p \v 22 Aihɨ isɨhiya usa utaaho wo koai itɨpɨho maipɨho numwaatɨ komɨ ndɨha nɨwɨsotisɨhɨ wɨndɨ minja komɨ maahomwaaŋɨ netɨ nɨwisapusɨhɨ wɨndɨ pɨwaamaatahoai Jisaasihoenda numwaasi nasawaayopo. Iyauhɨ Jisaasiho so utaasometapɨ itɨpɨho maipɨhoai netɨ yota utaasomɨ ndɨha nusorɨhaatɨ maahomwaaŋɨ nɨwusaatɨ tɨtɨhɨwisɨhɨ ko jahɨra pɨwaatatɨ jataise. \v 23 Aihɨ kapɨhɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ ahoyanɨhohiyɨhiya sandɨ mmonawaawɨ apɨpaahɨ yaiwɨmapɨ Jisaasihopɨ satɨwɨ nasenawaayopo. “Ese, utamo kɨmo kɨmandɨ kaisɨ Daawitɨhomɨ Mwaaho Nyainja Bimɨtandɨhondaatete? Amɨ kometanaahɨ diyaamahotɨtaisono?” nnawaatopo. \v 24 Sanɨhauhɨ Parisihiya sandɨ atiwosawɨ kiya Jisaasihopɨ satawaatopo. “Ko itɨpɨho maipɨhaiwa netɨ yotindɨmandɨ nehɨ amɨ itɨpɨho maipɨhaiwaamɨ awaisɨho Bwaasɨrɨhɨrɨ koai watɨpɨhandɨ nunya andɨtɨwisɨhɨ saiwa kiyataise,” tawaatopo. \p \v 25 Satauhɨ Jisaasiho Parisihiyaamɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ usonatosa kiyai saundataase. “Isɨhiya usa yapɨpatɨ naasaipitɨ kataahapɨhiya yapɨpatɨ namandipapɨ tipɨtapaatɨwɨ tunnɨwɨ kahapɨhɨ kahapɨhɨ ahoyanawaawaahɨ wɨndɨ kiya otɨhɨ bɨmimɨtaapo. Iyataatɨ amɨ aunahɨpatɨ wɨtɨsangi amɨ kɨretɨhiya nususasɨ wusasɨsangi nepɨ tipɨtapaatɨwɨ itɨhɨnnɨwɨ sawanaahandɨ tunawaawaahɨ wɨndɨ kiya tɨmaamaamaitɨwɨ nopɨsasɨnɨwɨ tɨmɨhaitaapo. \v 26 Isɨ amɨ sɨrɨ kɨretɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ iwinja bimisawɨhiya dopawɨ nepɨ yahwɨnɨwɨ tunawaawaahɨ nasɨpatawaayopo. Siyawaawɨ kiya wɨndɨ andɨtiwɨtɨ bɨmitoaitaapo. Owetɨtaise. Apɨpaahɨ tɨmahaitaapo. \v 27 Iyataatɨ sahɨ nisapɨ satawaatopo, ‘Ko itɨpɨho maipɨhaiwa nemasɨtɨmandɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ koai watɨpɨhandɨ numwihɨ saiwa kiyataise,’ tawaatopo. Isɨ amɨ kiyonaahɨ nɨnɨ sangi nasɨsendaano. Samɨ otɨpɨpatɨ mmowɨ nepɨ kaiwɨ nasipinjohiyɨhya itɨpɨho maipɨhaiwa nepɨ yotohɨtɨndɨ kiyai watɨpɨhandɨ ndɨ numwihɨ kiyawaayopo? Amɨ sangi nasipinjohiyɨhiya watɨpɨhandɨ nɨnɨ netɨ kiyohɨtɨmandɨ kandaahɨ kiya itɨpɨho maipɨhaiwa nemawaayowɨ samɨ pɨwɨha nisapɨ katohɨha sawanaatamɨhetɨ yasamwaitaise. \v 28 Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhohɨhɨ nɨngi watɨpɨhandɨ nanɨmihɨ kandaahɨ itɨpɨho maipɨhaiwa isɨhiyaamɨhetapɨ tahamanɨtɨ nemataayo. Saiwa saindɨ itɨpɨho maipɨhaiwa nɨnɨ nemahohɨtɨmandɨ Autaahaatɨho sangi jainjaatɨ bimɨtandɨhandɨ aimɨ nasatɨ samɨhatɨndaise satatɨ nasisataise. \p \v 29 “Utaaho wo amɨ utaaho apɨpaahɨ watɨpɨhomɨ aŋaaŋɨ nehɨ nanɨhiya nawatatɨ nandaatɨ komɨ ikɨpɨpa wɨndɨ namusaitaise. Owetɨtaise. Nehɨ koai wɨrɨhɨra anɨtisa jɨhɨ wɨsasatosataahɨhɨ komɨ aŋaaŋɨ nawatatɨ ikɨpɨpa naitaise. Isɨ nɨnɨ Bwaasɨrɨhɨri daahemwa apɨpaahɨ watɨpɨhonɨnisɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ kɨrisɨ netɨ wɨsasatosatɨ kɨramɨ itɨpɨho maipɨhaiwai netɨ yondaayo. \p \v 30 “Iyataatɨ utaaho wo nɨngisa tɨmaamaitɨha bɨmitondaataahɨ so nɨngi netɨ nipɨndataise. Iyatɨ amɨ utaaho wo nɨngi komɨ ikwɨrɨ naninya isɨhiyai nisenda numwaasi namaasataataahɨ so nisɨhiyaimatɨtaatɨwɨhiyai netɨ tahamana torɨwamataise. \v 31 Isɨ sahɨ baiwɨ atiwɨse. Isɨhiya kiyaamɨ maipɨhaiwa gɨmunyaatahaiwaunɨ maahomwaaŋapɨ sisɨpɨhɨtɨwɨ katohɨwaiwaunɨ nahatewa Autaahaatɨho nemwaitaise. Iyataahandɨ kandɨ amɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhopɨ maipɨhaiwa gwɨnyapepɨ sisɨpɨhɨtɨwɨ pɨwɨha maipɨhaiwa katohɨwaiwa kaiwa Autaahaatɨho apɨpaahɨ wɨndɨ nemwaamaitaise. Owetɨtaise. \v 32 Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonisapɨ maipɨhaiwa gwɨnyapepɨ sisɨpɨhɨtɨwɨ katohɨwaiwa Autaahaatɨho nemwaitaise. Iyataahandɨ kandɨ kiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhopɨ sisɨpɨhɨtohɨwaiwa Autaahaatɨho wanunɨ asisɨha ipotɨhetunɨ kaiwa wɨndɨ nemwaamahonɨhɨ kaiwaanɨhɨ ahotɨmɨ nutaise,” undataase. \p \v 33 Undatosatɨ wa pɨwɨha saundataase. “Iyataatɨ isɨhiya ipatamɨ yandɨpɨho mmonɨwosawɨ ipatɨ satɨ gaahate satɨ maipɨhate tɨtaapo. Isɨ ipatɨ gaahatɨ yandɨpɨho gaaho ningotaise. Ipatɨ maipɨhatɨ yandɨpɨho maipɨho ningotaise. \v 34 Apɨpaahɨ akwɨranɨ tataapwɨnɨhomɨ mwaahatɨmaate sahɨ baiwɨ atiwɨse. Samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ apɨpaahɨ maipɨhaiwaahɨhɨ tisaindahiyaatisɨ saiwa kaiwaahɨhɨ sahɨ katɨtaapo. O amɨ napaapono isɨhiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ kɨpwɨndiwaiwa kaiwaahɨhɨ kiyaamɨ maahomwaaŋapɨ katɨtaapo. \v 35 Iyataatɨ amɨ uta ngaawo komɨ omaŋɨtɨtɨhɨ kahapaamapɨpa gaahaiwaahɨ gwɨnyapenatɨ netɨ osaiwaiwa kaiwaahɨhɨ kata kaitaise. Iyonɨhɨ amɨ utaaho maipɨho wo komɨ omaŋɨtɨtɨhɨ kahapaamapɨpa maipɨhaiwaahɨhɨ gwɨnyapenatɨ netɨ osaiwaiwa kaiwaahɨhɨ kata kaitaise. \p \v 36 “Iyataatɨ nɨnɨ akɨtɨ kɨma sangi kasatataato ipotɨhura Autaahaatɨho asisɨha isɨhiyai netɨ tipɨtapaitandɨhetɨ isɨhiya nahatiya naasohɨ naasaamɨhɨ pɨwɨha nahata tanauhɨha kiyaamɨ katohɨhaapɨ naasa naasaahɨ awɨtɨwɨ Autaahaatɨhoai sa sata sataatɨ kato undɨtaapo. \v 37 Iyataatɨ amɨ sura Autaahaatɨho sawanaatamɨ pɨwɨha katohɨwaiwa kaiwa netɨ mmonatesi sasatɨtaise. ‘Sahɨ ainahiyɨhiyaate amɨ sahɨ maipɨhaiwaisawɨhiyaate satɨtaise,’” unda Jisaasiho Parisihiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Usa Jisaasihoai Watɨpɨhandɨ Kaimbɨ Nanyise Undohiyɨhiyai Itɨhundindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 8:11-12; Rukɨho 11:29-32) \p \v 38 Aihɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaamunɨ Parisihiyaamunɨ nehɨ usaahɨhɨ Jisaasihoai saundawaatopo. “Katɨpunjingɨhonye, nyahɨ kɨnyapɨ ko Autaahaatɨhoaapɨhapɨ nasahoe taatɨ gwɨnyaitaanɨ wɨtɨ sɨwipatɨ watɨpɨhatɨ nepɨ nanyise?” undawaatopo. \p \v 39 Undauhɨ Jisaasiho komɨha kiyai saundataase, “Sahɨ nisɨ kiyohɨwaiwa jinjahɨra mmonawaahandɨ kandɨ apɨpaahɨ maipɨhiyaatɨ Autaahaatɨhopɨ baiwɨ gɨmunyaapɨhiyaate. Saiwɨhiyaatisɨ sahɨ nɨngi sɨwipatɨ watɨpɨhatɨ nehɨ sawanaatamɨ ambɨpatapaahɨhɨ maaritɨwɨ mmowɨ namaitaatɨwɨhatapɨ nanyise ndɨwɨ nanɨsenawaayopo. Isɨ nanɨsehohɨpitɨ wɨndɨ sangi namaasasɨto. Nehɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho pɨropetɨ Jonaahoai kawɨsatɨ isɨhiyai sɨwipatɨ nunjipatamataindɨhatɨhɨ nasɨsɨto. \v 40 Saindɨ Jonaaho araiho awaisɨhomɨ gwɨsɨhaatɨhɨ asisɨha mairɨmaara nanotɨ nepasɨpatamataindɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨsangi saindɨ kaindɨ mɨhatɨhɨ apɨpaahɨ yapɨpatamɨ nyepepɨ nundɨ noaatɨpatɨ bimisanɨhɨ asisɨha mairɨma sananisonɨhɨ jahɨra nepaito. \v 41 Iyataatɨ Jonaaho isɨhiya Niniwehandaahiyai kiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ Autaahaatɨho ahosumwa mandɨtɨwiwɨtandaihɨ ausaatɨ kaundihɨ namapɨ kiya jahɨra maipɨhaiwaatɨhapɨ nepemaitopo. Iyauhɨ amɨ nɨnɨ utaahonɨnɨ Jonaahoai nusatipɨhaatɨhonɨnɨ wanɨ samɨmatɨhɨ bindataayo. Saindɨ bimonɨhandɨ kandɨ sahɨ atiwɨ jahɨra wɨndɨ namepemaitopo. Isɨ sandɨ sahɨ namepemaitohɨtɨndapɨ jɨhura Niniwehandaahiya Jonaahomɨ pɨwɨha atɨwiwɨ nepemaitohiyɨhiya Autaahaatɨho asisɨha isɨhiyai netɨ tipɨtapaitandɨhura komɨ ndɨhetɨ samɨ maipɨhaiwa nepɨ ausaapɨ nasisɨtaapo. \v 42 Iyataatɨ amɨ jɨhura apopaatɨ isɨhiyai iwinja bindataahaatɨ yapɨpatɨ kaanɨhɨ wɨtaahapɨhaatɨ Soromonɨhomɨ amɨtɨha awaindɨhandɨ gwɨnyapenatɨ kataunjindɨhandɨ atitandɨ napise. Aihɨ amɨ nɨnɨ utaahonɨnɨ Soromonɨhoai daahemwatɨhonɨnɨ wanɨ samɨmatɨhɨ bindataayo. Isɨ sahɨ siyohɨtɨndapɨ Autaahaatɨho isɨhiya yapɨpatɨ nahandaahiyai netɨ tipɨtapaitandɨhura sahɨ baiwɨ atɨhomisohɨwɨmaiwaapɨ apopaatɨ saatɨ dotɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ sangi mandɨtɨpɨsitaise,” undatɨ Jisaasiho isɨhiya komɨ pɨwɨha atɨhomisohiyɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Itɨpɨho Maipɨho Utaahoai Namasi Naisɨhomɨhatɨhɨ Jahɨra Nasa Nandaasɨtɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 11:24-26) \p \v 43 Kaundatosatɨ wa pɨwɨha namɨhana saundataase. “Iyataatɨ itɨpɨho maipɨho utaahomɨhatɨhapɨ noaipasi notaahura ko yapɨpatɨ awasatɨ waapɨhaatɨ iwɨwɨrɨho ahɨmetatɨ owehapɨhɨ notɨ daayatɨ ko mbɨpa netɨ maarɨho witɨtandɨhapɨhapɨ daataise. Daataatɨ amɨ ko ikɨndandɨhapɨhɨ wɨndɨ monataise. \v 44 Monataatɨ ko sawaho sanataase. ‘Nɨnɨ nisɨ aŋɨpɨpɨhɨ namasi nasohɨpɨpɨhapɨ jahɨra naitaano,’ ndaase. Satamapɨ jahɨra jɨhura namasi naimbɨpɨhɨ aŋɨpɨpɨhɨ niyatɨ mmonataise. Niyatɨ mmonataatɨ kaaŋɨ aŋaaŋɨ nipɨtatɨ naihoanda sanahɨwiya itatamanɨndataise. \v 45 Setihɨ mmonamapɨ notɨ itɨpɨho maipɨhaiwa ikwɨrɨ naasairɨhɨtihɨ wihɨnɨramɨ yahurɨtahaiwa 7 kiyatɨ koai nusatipɨhaapɨ apɨpaahɨ maipɨhaiwai numwaasi nasataise. Numwaasi nasatɨ koaisawɨ maawɨ aŋɨndaatɨhɨ utaahomɨ omaŋɨtɨtɨhɨ nandaapɨ bindawaayopo. Nandaapɨ bindawa utaaso soai apɨpaahɨ nepɨ nusopɨsasawaayopo. Nusopɨsasauhɨ ko daahɨ apɨpaahɨ maipɨtatɨ wuwanɨ kaimumwaaŋɨ nusatipɨhaatɨ nopɨsasɨnataise. Saisɨ sɨrɨ kɨretɨ isɨhiya maipɨhiya nisɨ kiyohɨwaiwa mmonɨwɨ baiwɨ akɨtɨnɨhɨ kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ namepemaitohiyɨhiya awaindɨhandɨ apɨpaahɨ maipɨhaiwaatɨhɨ nandaapɨ nepɨ nopɨsasɨndaapo,” undatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihomɨhiyaapɨhaare \r (Maakɨho 3:31-35; Rukɨho 8:19-21) \p \v 46 Iyatɨ Jisaasiho taatɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhiyai pɨwɨha konɨhɨ kaundɨmɨ naihɨ kura komɨ sanaatunɨ saingoyaunɨ koenda napɨwɨ noaipawaayopo. Noaipapɨ ipaahaapɨ bitotawa koaisawɨ pɨwaatɨndotɨwɨ nasenawaayopo. \v 47 Pɨwaatɨndaanɨ maahe tɨwɨ nasenɨhauhɨ kapɨhɨ isɨhiyaamɨ wo Jisaasihoai saundataase, “Jasapeme, kinyɨ kɨnaatunɨ kwɨnyɨhoyaunɨ wanɨ kɨmiya ipaahaapɨ bitotawaawɨ pɨwaahɨtɨtaatɨwɨtopo,” undataase. \v 48 Undihɨ amɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha sandaase, “Diyaamɨhaatɨ nisɨ naate? Diyaamahiya nisɨ nɨhoaarɨse?” ndaase. \v 49 Satatosa Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨ mmowɨ nepɨ kaiwɨ nuwipinjohiyɨhiyai ikuwɨsatɨ sandaase. “Jasawewɨse, kɨmiya nisɨ naatɨ nisɨ nɨhoaarɨsaare. \v 50 Isɨhiya wowaatɨ nisɨ Apɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho ko kaatɨ saito saito tatɨ kiyaapɨ gɨwunyaasɨrɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ kiyohiyɨhiya siyaahɨhɨ nisɨ nɨhoaarɨho nisɨ naapwɨraatɨ nisɨ naate,” undatɨ Jisaasiho isɨhiyai kaundataase. \c 13 \s1 Kɨma Pɨwɨma Isapɨpa Kwɨtaaho Tɨwɨhaasɨhopɨ Namɨhanahaare \r (Maakɨho 4:1-9; Rukɨho 8:4-8) \p \v 1 Saundamapɨ asisɨha sɨketɨ Jisaasiho aŋaaŋɨ namasi noaipasi durɨhɨrɨ Garirihandainapɨ notaise. Notɨ sapɨhɨ durɨhɨrainɨ bindata isɨhiyai kataunjataise. \v 2 Aihɨ isɨhiya apɨpaahɨ wɨrɨsandɨhandɨ komɨhinɨ detɨ ahoyanɨmɨ nasauhɨ bimɨtandɨhapɨhɨ owetihɨ namatɨ Jisaasiho kopuhotɨ yamwaataise. Yamwaatɨ kopuhotɨ bindata isɨhiya durɨhɨramɨ mangɨrainɨ bitohauhɨ kataunjataise. \v 3 Iyatɨ Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ sɨwipatɨ namɨhanatɨ kiyaisɨ pɨhɨtatɨ taahɨwaiwa kataunjataise. Kataunjataatɨ sɨwipatɨ wɨtɨ satahatɨ namɨhana saundataase. “Asisɨha waaraahɨ utaawo noaipasisotɨ isapɨpa kwɨtaaho isoho osaataatɨ tuwɨhaataise. \v 4 Tɨwɨhaasɨhɨ kapaamɨ wapa daihɨra tɨmahaihɨ koho satetɨ nanataise. \v 5 Iyatɨ kapaamɨ wapa nawɨhaasɨnɨ yapɨpatɨ yaataatɨtɨhapɨhɨ tɨmahiyataise. Iyatɨ yapɨpatɨ yaataatɨhatɨndaatɨ ipɨho yahutaatɨ dimaatataatɨ kwɨtaaho ketɨ nutataise. \v 6 Ketɨ nutatatɨho ko amɨ ipɨho noaipatɨ watɨpɨndaatɨ nawɨhai winjasɨhɨ nawɨha tahaŋataatɨ kwɨtaaho sangɨhapa taatɨ nutimbɨpai tɨhatɨ tɨpoyamataise. Tɨpoyamasɨhɨ amɨ yapɨpatɨ yaataatɨndaatɨ tambatɨhɨrɨ biyatɨ wɨndɨ mɨhaapɨ baahɨ namohapaasɨ awasatɨ owendaise. \v 7 Iyatɨ kapaamɨ kwɨtaaho wapa kɨtɨha nahaapatohapaamɨ tambatɨhɨrɨ kwɨtaahomɨhatɨhɨ tɨmahaihɨ kwɨtaaho nahaapatoho nutataatɨ nandapai netɨ daahemwa tiwa namaasataise. \v 8 Amɨ kapaamɨ kwɨtaaho wapa yapɨpatɨ gaahata tɨmahiyataise. Iyatɨ nutatɨ gwɨnyanatɨ wuwanɨ tɨwɨhaahohɨpɨpai nusatipɨhaatɨ akɨpɨpa ningotɨ ahondaise. Iyatɨ akɨpɨpa wapa apɨpaahɨ taahɨwaiwa 100 kiyatɨ ningotɨ amɨ wapa kapɨhata taahɨpɨpa 60 kiya ningotɨ amɨ wapa 30 kiyatɨ ningotaise,” undataase. \v 9 Satɨ sɨwipatɨ pɨwɨha namɨhanatɨ Jisaasiho katatɨ owemataatɨ sandaase. “Sahɨ samɨhandɨsɨ atiwɨ naitaatɨwaahɨ baiwɨ atiwɨ nepɨse,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ Nepemaahɨwa Katindɨhandamɨ Tanyaahaapɨ Ausaasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 4:10-12; Rukɨho 8:9-10) \p \v 10 Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨ mmona newa kiyaatɨ nuwipinjohiyɨhiyaanɨnɨ nasawa Jisaasihoai saunda nunjenɨhaayo. “Isɨhiyai Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ katɨpunjapaahura kɨnyɨ wapaapɨ nepemaipɨ napaapɨ kaundapoaatise?” undaatɨ nunjenɨhaayo. \v 11 Undonɨhɨ Jisaasiho komɨha nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi sanyatataase. “O amɨ sangisaahɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bimɨtandɨ jɨhɨ gwɨnyapena tɨmaŋiwaiwa sahɨ mmonɨwɨ naitaatɨwɨhandɨ aimɨ netɨ gɨsunyaasɨhiyaate. Sangisɨ sasisataatɨ amɨ isɨhiya otaatapɨhiyaisaahɨ owetise. \v 12 Sandɨ apaapɨmaato, isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ isɨwatohiyɨhiya kaamɨ tiwatɨhaatɨ asakaiwɨ mɨtaahɨ atiwɨ naitaapo. Aisaihɨ amɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ miwasohiyɨhiya wonya masɨhonya atisohonyonyaisangi nemasaihɨ nanɨpimatɨwɨmaitaapo. \v 13 Nɨnɨ Autaahaatɨhomɨhaiwa netɨ mambɨ wapaapɨ nepemaitɨ kiyaisɨ kaundohɨtɨndɨ apaapɨmundo, kɨmandɨ isɨmiya siyohɨtɨmandape. Kiya pɨhɨtɨwɨ jawaahandɨ kandɨ wapa mmonɨhopo. Kiya pɨhɨtɨwɨ atisawaahandɨ kandɨ wapa atiwɨ nepɨ kɨmwaamopo. \v 14 Isɨ kiya siyohɨtɨmandɨ Autaahaatɨho Aisaiyaahomɨ maahomwaaŋapɨ pɨwɨha jɨhɨ tɨmanatɨ katisɨha akaaha noaipataise. Iyataatɨ Autaahaatɨho Aisaiyaahomɨhetapɨ sandaase, \q1 ‘Kiya pɨhɨtɨwɨ atisawaahandɨ kandɨ kaamɨ tanyaahaapɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaitaapo. Aiwɨ kiya pɨhɨtɨwɨ jawaahandɨ kandɨ baiwɨ akɨtɨhandɨ wɨndɨ mondaapo. \v 15 O napaapono, isɨmiya kɨmiya kiyaamɨ amɨtɨha namɨhatatɨ asɨhatahiyaare. Aiwɨ amɨ kiyaamɨ atɨhomwaaŋɨ napwɨndatɨ atɨhomiwɨhiyaare. Aiwɨ kiyaamɨ ndɨha namaimapɨ minjapɨhiyaare. O amɨ wiwa kiya saiwa kamaiwɨ baiwɨ mmonɨwɨ baiwɨ atiwɨ baiwɨ itatamanɨnɨwɨ gwɨnyaapɨ nɨngisenda nepemaitɨwɨ napisaihɨ amɨ wiwa nɨnɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa nemwatɨ amɨ kiyai netɨ tɨtɨhemwatɨ gaawimatɨpano,’ \rq Aisaiyaaho 6:9-10\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho kandaase. \v 16 Amɨ sangisaahɨ Autaahaatɨho apɨpaahɨ biyatɨ maarɨho wɨsaiwatɨ jasonataise. Aihɨ samɨ ndɨha nasorɨhainjɨhɨ Autahaatɨhomɨhaiwa mmonɨwɨ newaayopo. Aiwɨ amɨ samɨ atihɨrɨ nasawatainjɨhɨ Autaahaatɨhomɨhaiwa atiwɨ taawɨ gwɨnyapenawaayopo. \v 17 Kɨmandɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyaunɨ amɨ usa isɨhiya Autaahaatɨhopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaunɨ taahiyɨhiya wanɨ nɨnɨ kiyonɨhɨ sahɨ mmohohɨwɨmaiwa mmondotɨwɨ maaritɨwɨ jaawɨ bɨsotɨmbɨwɨhiya amɨ wɨndɨ mohopo. Aiwɨ wanɨ nɨnɨ kandɨsasonɨhɨ sahɨ atisohɨwɨmaiwa atitotɨwɨ jaawɨ bɨsotɨmbɨwɨhiya amɨ wɨndɨ atɨhomisopo. Isɨ sahɨ wanɨ mmonɨwɨ atisohɨwɨmaiwaapɨ baiwɨ maaritɨwɨse. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isapɨpa Kwɨtaaho Tuwɨhaasɨhopɨ Nepemaahɨwa Katisɨhaamɨ Tanyaaha Jisaasiho Ausaasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 4:13-20; Rukɨho 8:11-15) \p \v 18 “Isɨ sahɨ isapɨpa kwɨtaaho tɨwɨhaasɨhopɨ nepemaitɨ nɨnɨ katohɨhaapɨ napondaase tɨwɨ atiwɨ mmonɨwɨ nepɨse ausaatɨ kasatɨtaano. \v 19 Isɨhiya usa isɨhiyaisɨ iwinjaatɨ bimɨtandɨ Autaahaatɨho gwɨnyapenatɨ netɨ tɨmaniwaiwaapɨ pɨwɨha atisawaawɨ wɨndɨ gɨmunyaahauhɨ yapɨpatambɨ Utaaho Maipɨho atisohɨha nasatɨ nemataise. Saisawiya siya daihɨra kwɨtaaho tɨmahaisɨhomataiwɨhiyaare. \v 20 Amɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisawaawɨ ketɨ kuraanɨhɨ maaritɨwɨ newaayopo. Siyohiyɨhiya yapɨpatɨ nawɨhaamɨ tiwatɨhaatɨ yaataatɨhata kwɨtaaho tɨmahaipatetamataiwɨhiyaare. \v 21 Amɨ saiwɨ yapɨpatɨ yaataatɨhatamatetahiyaasɨ pɨwɨha atisohɨha baahɨ mɨhatɨhɨ kɨmwaurɨmwɨndihɨ kiya wɨndɨ otɨhɨ andɨtitɨwɨ bɨmitohopo. Iyauhɨ kiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ maaritɨwɨ japepihɨrohɨtɨhandapɨ isɨhiya kiyai naaŋɨhaiwa numwisaihɨ Autaahaatɨhopɨ kiya gɨwunyaahohɨtɨhandɨ namaitaapo. \v 22 Amɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha taawɨ atimɨ nowaawɨ amɨ mambɨhaiwaapɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapepɨ ikɨpɨpa pɨhɨtɨwɨ nepɨ ahoaitaatɨwɨ maaritohɨtɨhanda pɨwɨha atisohɨha kai netɨ tiwa itaatisa namaasataise. Namaasasɨhɨ pɨwɨha atisohɨhaamɨ akɨpɨpa kiyaamɨhetapɨ wapa namoaipase. Isɨhiya siyohiyɨhiya yapɨpatɨ kɨtɨha nahaapatohapa nandapaisatɨ ahoya nawasɨpataahamataiwɨhiyaare. \v 23 Amɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ mmonɨwɨ nepɨ baiwɨ kɨpowaayopo. Iyauhɨ kiyaamɨhetapɨ pɨwɨha atisohɨhaamɨ nandapa akɨpɨpa noaipataise. Noaipataatɨ akɨpɨpa wapa apɨpaahɨ pɨhɨtatɨ noaipatɨ amɨ wapa kapɨhata pɨhɨta noaipatɨ amɨ wapa pɨhɨtatɨ noaipataise. Siyohiyɨhiya isiya kwɨtaaho yapɨpatɨ gaahata tɨmahiyatɨ nutatɨ gwɨnyanatɨ nandapa akɨpɨpa pɨhɨtatɨ noaipasɨpatamataiwɨhiyaare,” nyatatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Kɨtɨha Maipɨhaapɨ Namɨhanahaare \p \v 24 Aihɨ Jisaasiho pɨwɨha wa namɨhana isɨhiyaisɨ saundataase, “Autaahaatɨho isɨhiyai taatɨ iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨmandɨ utaaho wo osaataatɨ nandapa kwɨtaaho gaahapa niyaamatɨ tɨwɨhaasɨtɨhandamatiyahande. \v 25 Aihɨ waara isɨhiya nanomɨhauhɨhura apatindɨtɨhɨ utaaso nandapa gaahapa yamasomɨ tiworɨho nasatɨ kɨtɨha maipɨha maasaworɨhɨrɨ osaataatɨ nandapaamɨhatɨhɨ tɨwɨhaamapɨ notaise. \v 26 Aihɨ nandapa nimaatatɨ taatɨ kwɨtaihɨhura kɨtɨha maasaworɨhɨrɨ ausaimanɨnataise. \v 27 Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya napɨwɨ osaataatɨ nandapaamɨ satɨhoai saundawaatopo, ‘awaisɨhoŋe, nandapa gaahapaahɨhɨ yamahɨninjahonɨ kɨtɨma maipɨma maahɨraapɨ nasahaare?’ undawaatopo. \v 28 Undauhɨ osaataatamɨ satɨho kiyaisɨ saundataase. ‘Nisɨ tiworɨho wo sandɨ kiyataise,’ undihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya koai saundawaatopo. ‘Nyahɨ nowa kɨtɨha otɨpiya nawowaamaitaanɨ kɨnyɨ gaare tɨtaino?’ undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 29 Undauhɨ ko kiyai saundataase. ‘Owetise amɨ wiwa kɨtɨha otɨpaiwɨ nawomawaawɨ nandapaisawɨ ahoyawɨ nawomaitaawo. \v 30 Isɨ nehɨ namɨhaapɨ iwinjasawɨse. Nandapaisa Kɨtɨha gaasɨ ahoya nawa ahetane wanɨhapaahɨho. Iyonɨhɨ nandapa nimaŋɨtandɨhura tɨmetanɨhɨ isɨhiya kapa nimaŋɨtaatɨwɨhiyai kaundisanɨhɨ kiya jɨhɨ kɨtɨha maasaworɨhɨrɨ nawopɨ ahoyawɨ usaamapɨ wɨsasawɨ tɨhoaaposawɨ amɨ kasɨnɨ ipotɨ nandapa akɨpɨpa kɨpɨwɨ ahoyawɨ aŋɨpɨpɨhɨ kapaapɨhapɨhɨ ahaito,’ undataase,” tatɨ Jisaasiho namɨhana katisɨha katatɨ owemaitaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨho Isɨhiyai Iwinja Bimihɨ Mɨtaahɨ Taahiyɨhiya Noaipapɨ Andɨtitɨwɨ Komɨhiyaimatohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 4:30-32; Rukɨho 13:18-19) \p \v 31 Aihɨ Jisaasiho pɨwɨha wa namɨhana isɨhiyai saundataase. “Autaahaatɨho isɨhiyaisɨ iwinja bimindɨhandɨ ipatɨ kati wɨtamɨ yandɨpɨho kwɨtaaho apɨpaahɨ turɨkaarehonjɨ utaaho yamasɨhɨ nuta gwɨnyainjɨpatamatiyahande. \v 32 Iyatɨ so kwɨtaaso nandapa kwɨtaaho wapa osaataatɨ yamahohɨpɨpai apɨpaahɨ namusatipɨhaatɨ turɨkaarehonje. Siyahonjɨndaahandɨ kandɨ aimɨ gwɨnyanataahura osaataatɨ nandapa wapai apɨpaahɨ daahemwatɨ awaisɨhondaise. Iyatɨ ipatamatiya gwɨnyanatɨ awaisɨhotihɨ amɨ koho nasatɨ isɨtɨtɨ satɨtɨhora bindataise,” undatɨ namɨhanatɨ isɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Bɨretɨhandapɨ Pɨraawaahoai Netɨ Nipindɨhandɨ Yisɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 13:20-21) \p \v 33 Aihɨ Jisaasiho kiyaisɨ pɨwɨha wa namɨhana saundataase. “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bimindɨhandɨ bɨretɨhandɨ tɨhɨtaatɨwɨ waatɨpatɨ pɨraawaaho namasawɨ ahiyohɨhoai netɨ nipindɨhandamatiyahande. Iyatɨ netɨ nipitandɨhandɨ yisɨhandɨ apopaatɨ waatɨ netɨ pɨraawaaho waatɨpatisa ahoya tiwa nauhɨwa naumbwaihɨratɨ waapohoaisa namasa isehamanɨmɨ naihɨ netɨ nipitandɨhandɨ yisɨhandɨ bɨretɨhandɨ tɨhɨtandɨ isehamasɨhetɨ gaama nandaapɨ notaise,” undatɨ Jisaasiho isɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Nehɨ Sɨwipatɨ Namɨhanahataahɨhɨ Isɨhiyai Pɨwɨha Ausa Kaundindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 4:33-34) \p \v 34 Iyataatɨ Jisaasiho pɨwɨma kɨmaiwa nahatewa nehɨ namɨhanahaiwaahɨhɨ isɨhiya wɨrɨsandiwɨhiyai kaundataase. Amɨ nehaahɨ wɨndɨ kamundise. \v 35 Ko Jisaasiho kɨmandɨ kaindɨmandɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨhomɨ maahomwaaŋapɨ jɨhura satisɨha netɨ akaahemataise: \q1 “Nɨnɨ isɨhiyaisɨ kaundataatɨ wapaapɨ namɨhandɨ kaundɨto. Aindɨ nɨnɨ wuwanɨhura yamɨhapatɨ yapɨpatɨ kaindɨ ahiyohururaapɨ noaasandɨmɨ napimbɨpaapɨ wanɨ kiyaisɨ ausaatɨ kaundɨto,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 78:2\rq* \m ndaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Kɨtɨha Maipɨhaapɨ Namɨhana Katindɨhandamɨ Tanyaaha Ausaasɨtɨhandapɨhaare \p \v 36 Aihɨ Jisaasiho isɨ wɨrɨsandɨhandi numwasi aŋɨpɨpɨhapɨ niyatɨ aŋaaŋɨ nandaataise. Nandaasɨhɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨ koenda nasawa saundɨhaato. “Kɨnyɨ pɨwɨha kɨtɨha maipɨha osaataatɨ nawasɨhaapɨ nepemaipɨ katingɨtɨhandamɨ tanyaaha ausaapɨ kanyate,” undɨhaato. \v 37 Undonɨhɨ Jisaasiho komɨha nyangi sanyatataase. “Pɨwɨha kaamɨ tanyaaha saasɨ sahɨ atiwɨse. Utaaho nandapaamɨ kwɨtaaho gaaho tɨwɨhaaso so nɨnɨ nɨwahonɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨne. \v 38 Iyatɨ amɨ osaataatɨ saatɨ yapɨhɨ nahande. Nandapaamɨ kwɨta gaaso isɨhiya Autaahaatɨho iwinja bimisawɨhiyaare. Amɨ kɨtɨ maipa isɨhiya mambɨ Utaaho Maipɨho iwinja bimisawɨhiyaare. \v 39 Iyataatɨ uta tiworɨho kɨtɨha maipɨha tuwɨhaaso so Bwaasɨrɨhɨre. Nandapa nimanɨwɨ kɨpɨwɨ ahoyohurura wanɨ isɨmiyaamɨ bimaamɨ niyohurɨmura Autaahaatɨho satetɨ owematɨ isɨhiyai netɨ tipɨtapaitandɨhandɨ namasatɨ taatɨ tɨmanisuraare. Iyatɨ amɨ isɨhiya nandapa nimanɨtaatɨwɨhiya siya Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiyaare. \v 40 Iyataatɨ amɨ kɨtɨ maipa nawopɨ ahoyawɨ tɨhoaahohɨpatamataiwɨ isɨmiya wanɨ bimaamɨ niyohurɨmura Autaahaatɨho netɨ owemaitandɨhura sɨrɨ kɨretɨ saiwɨ kaitaapo. \v 41 Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ nisɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiyai nandusoaasisanɨhɨ nuwɨ nisɨ isɨhiyai winja bimohiyɨhiyaamɨhatɨhapɨ kahapaamapɨpa maipɨhaiwa namoyaasɨpɨpaisunɨ isɨhiya nahatiya maipɨhaiwa kiyohiyɨhiyaisunɨ numwaapɨ ahoaitaapo. \v 42 Aiwɨ kiyaisɨ sisɨha maipɨha watɨpɨhaapɨhɨ nepɨ yotisaihɨ kapɨhɨ kiya gwɨwɨ ese no no tɨwɨ kiyaamɨ mangɨrɨ gitɨpaitaapo. \v 43 Iyonɨhɨ suraanɨhɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya tɨtɨhiya kiyaamɨ Sapɨho iwinja bimonɨhɨ ipɨhomataiwɨ jaitaapo. Isɨ samɨhandɨsɨ atiwɨ naitaatɨwaahɨ baiwɨ atiwɨ nepɨse,” nyatatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nawɨho Ikihɨ Sanaatɨ Apɨpaahɨ Aungwonyonjɨ Noaasandisɨho Nehohɨtɨhandapɨhaare \p \v 44 Kaundatosa Jisaasiho wa pɨwɨha namɨhana komɨ otɨpɨpatɨ mmona newa kiyaatɨ nuwipinjohiyɨhiyaanangi sanyatataase. “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bimindɨhandɨ nawɨho ikihɨ sanaatɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ wapɨhɨ osaataatɨ noaasandisɨhomatiyahande. Aihɨ utaaho wo sandɨ nawomɨ ikɨ sanɨndɨ mmonataise. Iyatɨ amɨ ko kandɨ daahɨ jahɨra netɨ noaasatosamɨ asakiyatɨ maaritɨmɨ notɨ komɨ ikɨpɨpa nahataapa usai neunya kapaapɨ nawɨho netaise. Kapaapɨ nawɨho nesɨhora nawɨho ikihɨ sanaatɨ noaasandisɨho komɨhotɨtandɨ yapitɨ nawɨho noaasandipitɨ katamɨ satɨhoai nawɨho nunya netaatɨ maaritindɨhandamatiyahande,” nyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Konaarapɨho Kiwaanyɨhopɨ Namɨhana Katindɨhandapɨhaare \p \v 45 Iyatosatɨ amɨ wa pɨwɨha komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi namɨhana sanyatataase. “Amɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bimindɨhandapɨ isɨhiya usa napaitɨwɨ maaritɨwɨ daapɨ nehohiyɨhiya utaaho wo napaitatɨ maaritatɨ konaarapɨho netɨ ahoyataaho konaarapɨho kiwaanyɨhopɨ pɨhɨtatɨ daasɨhomataiwɨhiye. \v 46 Iyataatɨ konaarapɨho kiwaanyɨho koai wo apɨpaahɨ wipetaho isɨhiya maaritɨwɨho mmonataahura utaaso notɨ komɨhaiwa nahatewa neunya nawɨho nesisa kiwaanyɨho apɨpaahɨ koai wipiya otiwa kaumbwaaho nunya netaise,” nyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Araihomɨ Ikihapɨ Namɨhana Katindɨhandapɨhaare \p \v 47 Iyatosa Jisaasiho wa pɨwɨha namɨhana komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi sanyatataase. “Amɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bindata komɨ pɨwɨha ausaasɨho amɨ isɨhiya kahatamatɨpetahiya Autaahaatɨhomɨhatɨhɨ napɨwɨ ahoyanɨwɨ nandaapɨ bimohɨtɨhandɨ durɨhɨrɨ awairɨhɨraatɨhɨ ikihɨ awaihihɨ tɨmapɨ aipɨ araiho nanɨwɨho namaanɨwɨho nohohɨpatamatiyahande. \v 48 Ikihɨ awaihihɨ tɨmapɨ aihauhɨ araiho satotɨ ikiha tisainjɨhura ikihɨ aisi mangɨrainɨ aripataatɨhɨ nuwɨ notawaayopo. Notɨwɨ bindawaawɨ araiho nepɨ napɨpapɨ gaaho akorɨpɨhoaatɨhɨ ahiyawɨ amɨ maipɨhotihɨ poundaho nepɨ tɨmawaayopo. \v 49 Isɨ isɨmiya wanɨ bimaamɨ niyohurɨmura Autaahaatɨho netɨ owemaitandɨhura sɨrɨ kɨretɨ siyatɨ noaipaitaise. Autaahaatɨhomɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiya napɨwɨ isɨhiya maipɨhiyai isɨhiya gaahiyaamɨ otɨhatɨhapɨ aipɨ nepɨ ahoaitaapo. \v 50 Aiwɨ isɨhiya maipɨhiya kiyaisɨ sisɨha maipɨha watɨpɨhaapɨhɨ nepɨ yotisaihɨ kapɨhɨ kiya gwɨwɨ ese no no tɨwɨ kiyaamɨ mangɨrɨ gitɨpaitaapo,” nyatataase. \p \v 51 Nyatatosatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi sanyata nanyisenataise. “Pɨwɨha kɨmaiwa kasatohɨwɨmaiwaamɨ tanyaaha mmonɨwɨ gwɨnyapenawaayowo e owetiso?” nyatataase. Sanyatihɨ amɨ nyahɨ koai saundɨhaato. “Ye, mmonaatɨ gwɨnyapenahaayo,” undɨhaato. \p \v 52 Undonɨhɨ ko netɨ sanyatataase, “Isɨhiya wɨnɨhapɨpa isɨhiyai katɨwunjohiyɨhiya Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bimindɨhandapɨhaiwa nɨnɨ kandunjanɨhɨ nepɨhiya kiya jɨhapa Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa gwɨnyaapɨ nehohɨpɨpaisawɨ amɨ wanɨhapa nga gwɨnyaapɨ isɨhiyai nga katɨwunjɨtaatɨwɨhiyaimatɨtaapo,” nyatatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Sawahomɨ Isɨhiya Koai Ahosumwapɨ Pohipɨwisohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 6:1-6; Rukɨho 4:16-30) \p \v 53 Aihɨ Jisaasiho maipɨhaiwaapɨ namɨhana Autaahaatɨho isɨhiyai winja bimindɨhandapɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi katanyasiwaiwa saiwa katatɨ owemamapɨhura sapɨhɨ namasi notaise. \v 54 Sapɨhɨ namasi sawahomɨ aunahɨpatɨ Nasaretɨhandaahapɨ notaise. Notɨ noaipatɨ komɨ aunahɨpataahɨ bindataatɨ isɨhiya kapɨhapɨhiyai kiyaamɨ aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ ahoyanohɨpɨpɨhɨ kataunjataise. Kataunjihɨ isɨhiya atɨwisohiyɨhiya komɨ watɨpɨhandisa kataunjiwaiwaapɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yaiwɨmawaayopo. Yaiwɨmapɨ satawaatopo, “Ese utaamo komɨ amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyapendandɨmandɨ napitiyatɨ maahapɨhapɨ nehande? Iyatɨ amɨ watɨpɨhaiwa kaitandɨhandisangi napitiyatɨ maahapɨhapɨ nehande? \v 55 Utaaho kɨmo nehɨ aŋaaŋɨ aŋɨmatisɨhomɨ mwaahosɨ awɨtɨwɨ jɨpatɨpaiwɨ kaiwɨ mmowɨ naitaatɨwɨhapɨhɨ wɨndɨ utaarɨhandɨ namohore. Amɨ komɨ sanaatɨ Mariyaahaatɨmetindɨho? Iyatɨ amɨ komɨ saingoya Jemɨsiho Josepɨho Saimonɨho Judaasiho siyaametindɨho? \v 56 Aiwɨ amɨ komɨ sanaapwɨsa nyangisawɨ kɨmbɨhɨ bɨmindawaayondɨho? Isɨ ko saiwa komɨ watɨpɨhaiwa napitiyatɨ maahapɨhapɨ nehaiwaatindɨho? Nyahɨ apɨpaahɨ wɨndɨ moho,” tawaatopo. \v 57 Satɨwɨ mɨmaipaiwɨ usowɨ Jisaasihoai sawahomɨhiya kiya ahosumwawaayopo. Sawisauhɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho isɨhiya usaamɨ aunahɨpata wapɨhɨ wapɨhɨ naihɨhapɨhɨ kapɨhapɨhiya ko autaahɨ awaisɨho gaahoe tɨwɨ kopɨ gɨwunyaapɨ numwaawaayopo. Nehɨ isɨhiya usaahɨhɨ koai sawisauhɨhandɨ kandɨ sawahomɨ aunahɨpataahapɨ isɨhiya sawahomɨhiya wɨndɨ baiwɨ samaawisopo. Owetise. Iyataatɨ sahɨ nɨwahonisɨhiyaatɨ nɨngi satɨ katɨ kaniwɨ ahosɨnɨmawaayopo,” undataase. \v 58 Saiwɨ kopɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmaawunyaapɨ namumwaahauhiyata kandapɨ kapɨhɨ sawahomɨ aunahɨpata watɨpɨhaiwa taahɨwaiwa wɨndɨ kamaise. Owetise. \c 14 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhoai Jɨhura Tiwauhɨ Napomasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 6:14-29; Rukɨho 3:19-20, 9:7-9) \p \v 1 Aihɨ sura Erotɨho awaisɨho isɨhiya Garirihandaahiyai iwinja bimisɨho Jisaasihopɨ komɨ watɨpɨhaiwa kaiwaiwaapɨ atisataise. \v 2 Atisatosatɨ saundataase, “Ese so akɨtɨnɨhɨ Jonɨho isɨhiyai baawusisɨho ko jahɨra anɨmwaahɨpatombɨ nepate. Siyataatɨ komɨhatɨhɨ watɨpɨhaiwa ahotihɨ kaiwetapɨ ko watɨpɨmaiwa kiyataise,” Daase. \v 3-4 Iyataatɨ sandɨ ko apaapɨmaase, jɨhura Jonɨhoai Erotɨho sawahomɨ pɨwɨhaara tiwauhɨ napwindɨhandapɨ gwɨnyapenataatɨse. Iyataatɨ Jonɨhomɨ daihɨra napwirɨhɨra siyate. Erotɨho komɨ saaho Piripɨho sangɨ napotɨ bimihɨhomɨ apwaataatɨ Erotiyaasihaati aunɨwɨsataatɨ kaati ikonatɨ netɨ wɨrataise. Aihɨ Jonɨho Erotɨhoai saundataase, “Gaatɨho sangɨ napwihɨhandɨ kandɨ kɨnyɨ wɨndɨ satɨ gaahatɨ kaimbɨ komɨ apwaataatɨ Erotiyaasihaati nepɨ wɨrapaamaise,” undatɨ mausahaiwa kaunda itɨhundataase. Saundihɨ Erotiyaasihaati Jonɨhopɨ apɨpaahɨ kaatamɨ mandɨha nusoaatatɨ apousamasɨhɨ kandapɨ Erotɨhoai nususepaipatɨ jinjahɨra Jonɨhoai nemape undatoaatihɨ namatɨ kaatapimainjɨhiyata ko Jonɨhoai netɨ wɨratɨ napuwataise. \v 5 Ko saiwa saundindɨmandapɨ Erotɨho Jonɨhoai wɨratɨ napuwatosatɨ sohoai tiwamaitotatɨ gwɨnyapenɨmɨ notoandaise. Iyatoandaahandɨ kandɨ isɨhiya Jonɨhopɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨhoe tɨwɨ koai autaahɨ nepɨ isɨwatauhiyata Erotɨho satatɨ nɨnɨ Jonɨhoai tiwisanɨhɨ isɨhiya dopawɨ nisɨ awaisɨhonɨnimandɨ iwinja bimohɨtɨhandɨ nepɨ nopɨsasɨwɨ maatɨmaatitaawo tatɨ gwɨnyaataatɨ isɨhiyaapɨ yayatɨ Jonɨhoai ketɨ wɨndɨ tɨmaawise. \v 6 Aihɨ amɨ asisɨha Erotɨhoai sanaatɨ namwisuraatihɨ kuraapɨ gwɨnyapendaatɨwɨ isɨhiya napɨwɨ ahoyanawaayopo. Ahoyanɨwɨ bimauhɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ Erotiyaasihaatamɨ maataatɨ nonasaya waipwaasɨtɨhandapɨ Erotɨho maarɨho tundatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ maaritataise. \v 7 Siya maaritataatɨ kaati pɨwɨha wa tɨmana saundataase, “Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sahɨtataato wapaapɨ nanɨsesamaahɨ tɨtɨhɨ kɨnyɨ nanɨsehingɨpɨpa nahɨmɨto,” undataase. \v 8 Undihɨ apwaimaamaati sanaatɨ kaundisɨha japepihɨra Erotɨhoai saundatɨ nunjenataise. “Wanɨ kɨmura kuraanɨhɨ kɨmbɨhɨ ketɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhomɨ nahwɨtarɨhɨrɨ namandipapɨ mɨtɨho pɨretɨho nehoaatɨpɨhoaatɨhɨ nesɨmbo,” undataase. \p \v 9 Erotiyaasihaatamɨ maataatɨ awaisɨho Erotɨhoai saundihɨ amɨ Erotɨhomɨ maarɨho yaawatɨ naaŋawisataise. Komɨ maarɨho yaawa naaŋawihɨhandɨ kandɨ amɨ komɨ pɨwɨha kaati wapaapɨ nanɨsesamɨhapa kapa akɨtɨnɨhɨ nahɨmɨto undatɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ kaundindɨhandapimainjɨhɨ namatɨ ko kaatamɨ nasesɨpɨpa nepunyawɨse undatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ woai kaundataase. \v 10 Kaundihɨ niyatɨ napwɨta bimimbɨpɨhɨ Jonɨhoai nahwɨtarɨhɨrɨ namandipatɨ komɨ mɨtɨho nisatataise. \v 11 Iyatɨ mɨtɨho nesisatɨ apwaimaamaati numwihɨ amɨ kaatɨ nesi notɨ kaatamɨ sanaatɨ Erotiyaasihaati nunyataise.\f + \fr 14:11 \ft Sandɨ mɨtɨho nesɨmbo unda nunjesɨtɨmandɨ apaapɨmunje kaatamɨ sanaatɨ Jonɨho akɨtɨnɨhɨ sohoai nahwɨtarɨhɨrɨ namandipawaayowo tatɨ mmondandɨhandapunje.\f* \v 12 Aihɨ Jonɨhomɨ otɨpɨpatɨ mmowɨ nepɨ kaiwɨ nuwipinjohiyɨhiya kandapɨ atisawaawɨ napɨwɨ komɨ ambɨpatɨ nesisuwɨ yamwaawaayopo. Yamwaaposamɨ kiya nuwɨ Jisaasihoai Erotɨho Jonɨhoai nemasɨtɨhandapɨ kaundawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya 5,000 Kaiwɨhiyai Jisaasiho Nandapa Numwindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 6:31-44; Rukɨho 3:19-20, 9:7-9) \p \v 13 Satɨwɨ kaundauhɨ atisamapɨ Jisaasiho sapɨhɨ namasi kopuhotɨ yamwaatɨ isɨhiya owehapɨhapɨ nehɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangisataahɨhɨ nohaayo. Aihɨ isɨhiya Jisaasiho sapɨhapɨ naise tauhɨ atiwɨmapɨ kiyaamɨ aunahɨpɨhaiwa namasi nyangi nyahamasi auhɨraapɨhɨ nowaayopo. \v 14 Nuwɨ noaipɨhauhɨ Jisaasiho kopuho namasi noaatɨpa nehɨhaatɨ notataise. Iyatɨ isɨhiya awaindɨhandɨ wɨrɨsandɨhandi iwinjataatɨ kiyaapɨ komɨ maarɨho asɨpiyatɨ tundataise. Siyatɨ kiyaapɨ maarɨho tundihɨ kiyaamɨ timbɨpaisahiyaisɨ tɨtɨhɨwiwataise. \p \v 15 Aihɨ asɨhataahura aimɨ ipɨho yaataatisɨhɨ komɨ otɨpɨpatɨ mmonaatɨ newa kiyawa nuwipinjohiyɨhiyaanɨ nasawa Jisaasihoai saundɨhaato. “Aimɨ asisɨha napandotaisɨ amɨ isɨhiya owehapɨhɨsɨ nandapa owetise. Isɨ isɨmiyai natɨpusoaase kiyaisɨ aunahɨpɨhaiwaara nuwɨ nandapa daapɨ nepɨ nando,” undɨhaato. \v 16 Undonɨhɨ Jisaasiho komɨha nyangisɨ sanyatataase. “Owe, kiya kɨmbɨhɨ wɨndɨ namasi namuwɨse. Sawanaatɨ wapa kiya nandaatɨwɨhapa nunyawɨse,” nyatataase. \v 17 Nyatihɨ amɨ nyamɨha saundɨhaato, “Nyahɨhɨ nandapa bɨretɨhandɨ ikwɨ naasairɨtihɨ amɨ araiho 2 kiyatɨ yahurisahiyaane,” undɨhaato. \v 18 Undonɨhɨ Jisaasiho sanyatataase, “Gaasɨ kapa nɨngi kɨmbɨhɨ nesɨpɨwɨ naninyawɨse,” nyatataase. \p \v 19 Nyatatosatɨ isɨhiyai yatɨhɨ bimaawɨse undihɨ bindawaayopo. Iyauhɨ ko nandapa bɨretɨhandɨ 5 kiyatɨ ikwɨ wihɨtɨrɨtihɨ amɨ araiho yahurɨtihɨ netɨ isɨwatata naingaatɨ yamɨhapataatɨhɨ jatɨ Autaahaatɨhoai nandapaapɨ kɨnyɨ gaahoŋe gaare undataase. Undatosatɨ nandapa bɨretɨhandɨ naumbotɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi nanyamihɨ amɨ nyahɨ newaatɨ isɨhiyai nesɨwesɨwa gaamawa nunyahaayo. \v 20 Nunyonɨhɨ nepɨ isiya nahatiya pɨhɨtɨwɨ nanɨwɨ amɨ gwɨsɨmowaayopo. Iyauhɨ amɨ nawɨpɨpa nyahouna ahotimbɨpa Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ newa ahoyawa ikihɨ ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahura tisaahɨwa kɨpohaayo. \v 21 Iyataatɨ isɨhiya nandapa nanɨhohiyɨhiya nehɨ usɨhiyaahɨhɨ asɨhiya manyinyai awɨmɨtɨwɨ 5,000 kaiwɨhiyaare. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Durɨhɨraatɨhɨ Autaahɨ Itɨpapɨ Naindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 6:45-52; Jonɨho 6:16-21) \p \v 22 Aihɨ Jisaasiho komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanangi sanyatataase. “Sahɨ jɨhɨ kopuho nesi durɨhɨrɨ nahaitɨwɨ wihɨnapɨ taawɨ naawɨse nɨnɨ isɨhiyai nɨwahonɨnɨ netɨ nandusaasɨtaano,” nyatataase. \v 23 Aihɨ isɨhiyai netɨ kiyaisɨnɨhɨ natausosamapɨhura nehɨ sawahohɨhɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨtandɨ sisɨhoaasɨnɨ nasaamaanataise. Iyatɨ sawahohɨhɨ sisɨhoaasɨnɨ nasaamana bimihɨ aimɨ asɨhatamataise. \v 24 Aihɨ suraanɨhɨ kopuho aimɨ notɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨndaise. Aihɨ itɨpɨho kopuhoai netɨ tiwanda itɨpinnatɨ durɨhɨrɨ sisɨho dotɨ kihihoaaŋemataise. \v 25 Aihɨ bousetetɨ Jisaasiho durɨhɨraatɨhɨ autaahɨ taatɨ itɨpatɨ daimɨ nasataise. \v 26 Daimɨ napihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨ iwinjaatosatɨ apɨpaahɨ maarɨho owenyetihɨ yayawaamɨhaayo. Yayawaamawa satahaato, “Ese waapɨhaatetapɨ matapɨhiya maipɨhiye,” taatɨ kaahaatɨhaato. \v 27 Yayonɨhiyata ketɨ kuraanɨhɨ Jisaasiho nyangi sanyatataase, “Maarɨho wɨsaitane. Nɨne. Nɨnisɨ wɨndɨ yamaiwɨse,” nyatataase. \p \v 28 Nyatihɨ Pitaaho Jisaasihoai sata kaundataase, “Awaisɨhonye o amɨ kɨnyɨtapaapaahɨ namme nde. Nɨnɨ gisenda durɨhɨraatɨhɨ autaahɨ itɨpatɨ daimɨ napɨtaano,” undataase. \v 29 Undihɨ amɨ Jisaasiho Pitaahoai, “Gaasɨ namme,” undataase. Undihɨ Pitaaho kopuho namasi noaatɨpatɨ durɨhɨraatɨhɨ autaahɨ itɨpatɨ daimɨ Jisaasihoenda notaise. \v 30 Notaatɨ itɨpɨho itɨpinataatɨ durɨhɨrɨ tiwayaasɨhɨ iwinjatɨ yayataise. Siyatɨ komɨ yaindɨhandaahɨ taatɨ nawatisataatɨ Jisaasihopɨ sata gandaase, “Awaisɨhonye nɨngi nanimaapɨ nanɨmaape,” undataase. \p \v 31 Undihɨ ketɨ namaŋɨnda Jisaasiho satotɨ ahɨwa numwaataise. Numwaatosatɨ sata kaundataase. “Ese, uta kɨmoŋɨ kɨnyɨ apɨpaahɨ nisapɨ maipɨhonjɨ masehonjɨ gɨnunyaapɨhoŋe. Kɨnyɨ napaapɨ maarɨho yahwɨ gwɨnyaahise?” undataase. \v 32 Saundihɨ kurɨ maisahurɨ durɨhɨraatɨhapɨ notɨmɨ kopuhotɨ nasaamasɨhɨ itɨpɨho napotɨ yatɨhitataise. \v 33 Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ kopuhotɨ bimohiyɨhiyaanɨ Jisaasihoai saundawa, ‘Kɨnyɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ mwaahoŋɨ akohoŋe,’ undaatɨ mepɨ autaahewaumwahaayo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Genesaretɨhandaahiyaamɨ Timbɨpa Jisaasiho Nemwatɨ Tɨtɨhɨwisɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 6:53-56) \p \v 34 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangisa durɨhɨrɨ nahaitawa nonji yapɨpatɨ Genesaretɨhanda noaipɨhaayo. \v 35 Noaipahonɨhɨ isɨhiya kapɨhapɨhiya Jisaasihoai usowosawɨ aimɨ kɨmo koso nɨwɨ kapɨhɨ yapita gaamapɨ pɨwɨha katɨwepinjanɨwɨ kiyaamɨ timbɨpaahiyai Jisaasihoenda numwaasi nasawaayopo. \v 36 Aiwɨ numwaasi nasohiyɨhiya Jisaasihoai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Isɨmiya kɨmiyai kɨnyɨ ikwɨrɨ ahɨwitaapɨ gandaahandɨ kandɨ isɨhiya taahiyɨhiyaasɨ namapɨ nehɨ iwinjasamɨhɨ kinyɨ apotɨhɨramɨ mangɨrainɨ otasaahaapɨ giwɨta gaaro?” undawaatopo. Saundauhɨ Jisaasiho kiyaisɨ nehɨ iwinjasɨhɨ komɨ apotɨhɨrɨ wiwawaayopo. Aiwɨ isɨhiya timbɨpaahiya komɨ apotɨhɨramɨ otasaaha wihohiyɨhiya nahatiya gaawimatatɨ tɨtɨhitawaayopo. \c 15 \s1 Kɨma Pɨwɨma Saisatoyaamunɨ Autaahaatɨhomunɨ Wɨnɨhapɨpaapɨ Pɨwɨha Tunjɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 7:1-13) \p \v 1 Aihɨ isɨhiya Parisihiyaunɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ Jerusaremɨhandaahɨraapɨ napɨwɨ koai saundɨwɨ nunjenawaayopo. \v 2 “Kinyɨ otɨpɨpatɨ mmonɨwɨ nepɨ kaiwɨ nangipinjohiyɨhiya nyamɨ asoya asisaamɨ mɨtɨhiyaamɨ wɨnɨhapɨpa nanyinyohɨpɨpa napaapɨ baiwɨ nepɨ minjapepihɨropo? Aiwɨ nyamɨ asoya asisa aimapɨ kaiwɨnyasauhɨ kiyohɨrɨhɨretɨ tɨtɨhɨ japepihɨrɨwɨ nandapa nandaatɨwɨhura kiyaamɨ ikwɨrɨ jɨhɨ bahomusopo?” undawaatopo. \p \v 3 Undauhɨ Jisaasiho komɨha kiyai saunda nunjenataise. “Amɨ sahɨ sawanaatɨsangi jaasoya jaasisaamɨ wɨnɨhapɨpa baiwɨ isɨwatawa Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa napindapɨ miwatɨwɨ amɨ nepɨ nopɨsasopo? \v 4 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨho sata katise. ‘Kɨnyɨ kinyɨ gapiyɨ kɨniyai baimbɨ atɨwimbɨ maarɨwitɨpɨ gɨwunyaape,’ ndaase. Iyatɨ ‘amɨ metɨho metɨhaatɨ wo waatɨ komɨ kaatamɨ saniyɨ sapiyaapɨ maarɨho mɨmaipiya gɨwunyapenatɨ atɨhomaawisa wɨretɨtatɨ maipɨhaiwa kaundataataahɨ soho saamaati timasaihɨ napone,’ tatɨ Autaahaatɨho wɨnɨhɨndaase. \v 5-6 Sata wɨnɨhɨtihɨhandɨ kandɨ sahɨ isɨhiyai satɨwɨ katɨwunjawaayopo, ‘Utaaho wo saniyɨ sapiya iwɨtatamanɨtandɨhapa kasanyuri numwɨtandɨhapa wapa ahotanɨhapaapɨ ko sata kɨmba Autaahaatɨhomɨhape tatɨ kandaataahɨ, gaasɨ ko saniyɨ sapiyai wɨndɨ maawɨtatamanɨtando,’ tɨwɨ sahɨ isɨhiyai katɨwunjawaayopo. Sahɨ sandɨ samɨ jaasoyaamɨ amɨ mɨtɨhiyaamɨ wɨnɨhapɨpaapimainjɨhɨ kapaahɨhɨ awaindemawaawɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha watɨpɨha yatɨhɨ ipatisamawaayopo. \p \v 7 “Sahɨ apɨpaahɨ utaatɨ otaatapɨhatɨmaate, apɨpaahɨ tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ Aisaiyaaho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaatɨ jɨhura sapɨ sata katihɨhiyaate: \q1 \v 8 ‘Isɨmiya kɨmiya kiyaamɨ maahomwaaŋapaahɨhɨ nepɨ mepɨ autaahepɨnɨmapɨ autaahɨ niwatawaayopo. Niwataahandɨ kandɨ kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhapɨ kiyawaamaayopo. Owetise. Kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ kaanɨhɨ yandɨhɨ ahotatɨ nisapɨ wɨndɨ gɨmaanunyaahopo. \v 9 Aiwɨ kiya isɨhiyaamɨ nehɨ pɨwɨha nepɨ ausaapɨ kɨma Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpe tɨwɨ katɨwɨsanawaayopo. Siyawaawɨ kiya nisapɨ nehɨ jaipɨtɨwɨhaiwa aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundawaatopo,’ \rq Aisaiyaaho 29:13\rq* \m tatɨ Aisaiyaaho kandaase,” undatɨ Jisaasiho isɨhiya Parisihiyaisunɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaisunɨ kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Daihɨra Isɨhiya Autaahaatɨhoaisawɨ Pɨwaatɨndaatɨwɨhɨra Wiwa Netɨ Nɨwisapusɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 7:14-23) \p \v 10 Kaundatosatɨ Jisaasiho isɨhiya usaisɨ gaata numwaatɨ detɨ komɨhinɨ nasauhɨ kiyai saundataase. “Sahɨ kɨma pɨwɨma baiwɨ atiwɨ nepɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ baiwɨ kɨpɨwɨse. \v 11 Utaaho komɨ maahomwaaŋapɨ nandapa ikisatɨ nanaapwɨtimbɨpa kapa netɨ komɨ ambɨpatɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ maipɨtatɨ ainjotatɨ nusopɨsasataamaise. Iyatɨ daihɨra ko Autaahaatɨhoaisatɨ nahoyatɨ sisatɨ pɨwaatɨndandɨhɨra netɨ nɨwisapuwataamaise. Owetise. Nehɨ amɨ komɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ amɨtɨhaatɨhɨ gwɨnyapenatɨ amɨ komɨ maahomwaaŋɨ nausaatɨ maipɨhaiwa katimbɨpa sapaahɨhɨ ko daihɨra Autaahaatɨhoaisatɨ pɨwaatɨndandɨhɨra netɨ nɨwisapuwatɨ nuwipɨndaise,” undatɨ isɨhiyai kaundataase. \p \v 12 Aihɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ nasaatɨ koai saundɨhaato. “Kɨnyɨ mmohɨno e mohɨno kinyɨ pɨwɨha katingɨhaapɨ atisawaawɨ Parisihiya kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ mɨmaipaiwunyaapɨ apowindɨmandapo?” undɨhaato. \v 13 Undonɨhɨ Jisaasiho nyamɨha netɨ wihoaaŋɨha wa namɨhana sanyatataase. “Nandapa nahataapa osaataatɨ nisɨ Apɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho wapa wɨndɨ yamaamasɨpɨpa ko tambatɨhɨrɨ ahɨwa nawotɨ yamotɨtaise. \v 14 Aisɨ sahɨ kiyaapɨ awaindɨhandɨ gɨmaawunyaapɨ nehɨ iwinjasawɨse. Kiya ndɨha asɨhatahiya daihɨra isɨhiya usa ndɨha asɨhatahiyai nunjawaahiyaare. Nunjawaahiyaasɨ sawanaatɨ aimɨ mmohohɨtɨhande amɨ utaaho wo ndɨha asɨhataho daihɨra utaaho ndɨha asɨhataho woai ikwɨrɨ wisi nunjamɨ notaataahɨ maisahurɨ anɨmwaahɨpatopɨ witɨtaise,” nyatatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \p \v 15 Aihɨ Pitaaho dotɨ Jisaasihoai saundataase, “Pɨwɨha satɨpɨ utaaho komɨ ikwɨrɨ bahomusa nehɨ nandapa nainjɨtɨhanda komɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ gwɨnyapesɨtɨhandɨ netɨ nusopɨsasataamaise tingɨtɨmandamɨ tanyaaha ausaapɨ kɨnyɨ nyangi kanyatɨme,” undataase. \v 16 Undihɨ Jisaasiho kiyai saundataase, “Ese, isɨmiyaatɨ sangisangi sangɨ akɨtɨnɨhɨ monawaawɨtowo? \v 17 Aiwɨ sahɨ nɨnɨ pɨwɨha kasatohɨhaamɨ tanyaaha monawaawɨtowo? Nandapa utaaho nainjɨpɨpa maahomwaaŋɨhɨra notɨ kosahaara kɨpwɨnataise. Iyatɨ kapɨhapɨ nehɨhaatɨ notaise. \v 18 Aihɨ amɨ kahapaamapɨpa Maipɨhapa utaaho komɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ gwɨnyapenatɨ osaimbɨpa maahomwaaŋapɨ nehɨhaatɨ noaipataise. Iyatɨ saiwaahɨhɨ utaaho Autaahaatɨhoaisa pɨwaatɨndandɨhɨra daihɨra asɨhata nɨwisapuwatɨ nuwipɨndaise. \v 19 Iyatɨ amɨ utaaho komɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhapɨ saiwa siyataise, apɨpaahɨ gɨmunyaatɨhaiwa maipɨhaiwa gwɨnyapenatɨ isɨhiyai tiwamatɨ asɨhiya warɨsaisahiyai iwiwatɨ iwinjatɨ usɨhiya asɨhiya kɨhiyaisatɨ nanotɨ daayatɨ isɨhiya usaamɨhapa ikonatɨ pɨwɨha kahatamatɨpɨta jaiwɨtatɨ usaamɨ ambɨpatɨ ambɨpatɨ komɨ pɨwɨhaara netɨ nopɨsasataise. \v 20 Iyatɨ saiwaahɨhɨ utaahomɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ nusopɨsasatɨ daihɨra Autaahaatɨhoaisa pɨwaatɨndandɨhɨra netɨ nɨwisapuwataise. O amɨ utaaho wo komɨ saisatoyaamɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨra ikwɨrɨ jɨhɨ bahomusa nandapa nehɨ nanɨhonɨhɨ sandɨ komɨ omaŋɨtɨtɨhɨ wɨndɨ netɨ namausopɨsasɨtaise. Owetise,” nyatatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Apopaatɨ Waatɨ Kanaanɨhandaahapɨhaatɨ Jisaasihopɨ Waatɨ Andɨtitatɨ Gɨwunyaasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 7:24-30) \p \v 21 Aihɨ Jisaasiho sapɨhɨ namasi yanɨhɨma isɨhiyaapɨ yapɨpatɨ wɨtɨ aunahɨpatɨ awaiwaurɨ Tayaahandamunɨ Saitonɨhandamunɨ detɨ ahetihɨhata notaise. \v 22 Notɨ noaipatɨ bimihɨhura apopaatɨ yapɨpatɨ Kanaanɨhandaahapɨ Isɨraherɨhiyaamɨ dawaataatapɨhiyaamɨhaatɨ sapɨhɨ bindataahaatɨ Jisaasihoenda nasatɨ koai saundatɨ gousoetaise. “Daawitɨhomɨ Mwaahoŋɨ Isɨraherɨhiyai Iwinjaapɨ Bimɨtaapɨ Awaisɨhoŋe nɨngi kɨnyɨ maarɨho asɨpɨnime. Nisɨ maasɨhaamaati itɨpɨho maipɨho nɨwɨndaatɨ netɨ nusopɨsasihɨ kaatɨ apɨpaahɨ maipɨtatɨ ahondaise,” undatɨ koai gousoetaise. \v 23 Siyatɨ gousoesɨhandɨ kandɨ Jisaasiho kaati pɨwɨha wa wihoaaŋɨha kamundise. Kamundihɨ namawa komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ koai saundaatɨ tarɨwundaatɨ nunjenɨhaayo. “Apopaatɨ kɨmaatɨ pohɨrɨnyatatɨ ŋuŋaatatɨ taatɨ nyamɨ ipotɨ nanyipinjisɨ kaati kɨnyɨ nepɨ tarɨwaimbɨ natɨpusoaase,” undɨhaato. \p \v 24 Undonɨhɨ Jisaasiho komɨ maahomwaaŋɨ nausaatɨ waapɨhɨtatɨ sandaase. “Nehɨ isɨhiya Isɨraherɨhiya maasapɨho sipɨsipɨhandɨ nihɨrɨnatɨ owetindɨhandamataiwɨ nihɨrɨnɨwɨ owetohiyɨhiyai jɨhɨ gandɨ numwaatɨ netɨ ahoaindɨ iwɨtatamanɨtandɨ Autaahaatɨho nɨngi natanoaasihɨ napɨtɨhonɨne,” ndaase. \v 25 Sa satihɨhandɨ kandɨ apopaatɨ mwɨtetatɨ mɨtɨho nusoaasamɨ nasatɨ Jisaasihomɨ auhɨraapɨhɨ tɨmahiya atotɨpɨwesatɨ bindataatɨ koai saundataase. “Kɨnyɨ nɨngi maarɨho asɨpɨnimbɨ nahɨsetɨ kahɨtohɨpɨpa kanime,” undatɨ gousoetaise. \v 26 Aihɨ Autaahaatɨho jɨhɨ kahapaamapɨpa gaahaiwa Isɨraherɨhiyai nunjatɨ nunyatɨ kawɨsatosatɨ ipotɨ isɨhiya kiyaamɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyai kawitandɨ sawahoai natausaasindɨhandapɨ Jisaasiho namɨhanatɨ apopaati saundataase. “Itapo, manyinyaamɨ nandapa nepɨ suhɨri tumwaitaapɨ sandɨ gaamaahe, owe,” undataase. \v 27 Saundihɨ amɨ kaatamɨha koai satatɨ kaundatase. “Ye, Awaisɨhoŋe kɨnyɨ sa akɨtɨha katapaase. Akɨtɨha katapaahandɨ kandɨ nandapa otasaaha gwɨtɨtɨho naumbwɨnatɨ suhɨramɨ satɨhomɨ ganɨhoaasɨnapɨ yatɨhɨ tɨmahaihɨhapa suhɨrɨ netɨ nanataise,” undataase. \v 28 Undihɨ Jisaasiho kaati komɨha saundataase. “Ese itapo, kɨnyɨ apopaaŋɨ nisapɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ gɨnunyaapɨhaaŋe. Isɨ kɨnyɨ ngɨpwɨ nɨngi nanɨsehingɨpɨpa kapa kɨretɨ nɨnɨ kahito,” undataase. Aihɨ sa saundisura kuraanɨhɨ kaatamɨ maataati tɨtɨhɨwitataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiya Taahiyɨhiyaamɨ Timbɨpa Nemwatɨ Amɨ Wɨrɨsandɨhandɨ 4,000 Kaiwɨhiyai Nandapa Numwindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 8:1-10) \p \v 29 Aihɨ Jisaasiho sapɨhɨ namasi notɨ durɨhɨrɨ Garirihandainɨ noaipataise. Noaipatɨ aripatainɨ daayatɨ bitopɨ niyatɨ sisɨhoaasɨnɨ nasaamanatɨ bindataise. \v 30 Bimihɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ isɨhiya auhɨrɨ bɨwatetɨ andɨtatɨ namahatatɨ ndɨha niyotatɨ maahomwaaŋɨ napupwasɨhɨ pɨwɨha pɨwaamaatɨwɨhiyaunɨ amɨ usa taahiyɨhiya timbɨpaisahiyai numwaasi napɨwɨ komɨ asɨmwaapɨpɨhɨ ahɨwisawaayopo. Ahɨwisauhɨ Jisaasiho kiyaamɨ timbɨpa nemwatɨ tɨtɨhɨwiwataise. \v 31 Nemwatɨ tɨtɨhɨwisɨhɨ auhɨrɨ bɨwatesawɨhiya dosi daiwɨ amɨ andɨtatɨ namɨhatisawɨhiya nuwɨ napɨwaiwɨ amɨ ndɨha niyotisawɨhiya japɨhɨ japɨ maahomwaaŋɨ napupwasawɨhiya pɨwaatauhɨ isɨhiya kiyaisɨ winjawaawɨ maarɨho wɨndotɨ apɨpaahɨ yaiwɨmawaayopo. Yaiwɨmapɨ Isɨraherɨhiyaanamɨ Autaahaatɨhopɨ kiya maaritɨwɨ komɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahepumawaayopo. \p \v 32 Aihɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi gaata nanyamaatɨ sanyatataase. “Isɨhiya kɨmiya nɨngisawɨ asisɨha mairɨmaara bimauhɨ kiya nandapa nandaatɨwɨhapa owetise. Owetihɨ nɨnɨ kiyaapɨ maarɨho asɨpiyataayo. Asɨpiyataatɨ kiyaisɨ nandapa namunyatɨ aŋɨpɨpɨhapɨ nandusoaasɨtandɨ ponje amɨ aunahɨpatɨ kaanɨhɨsɨ wiwa kiya kiyaamɨ andɨtatɨ owetanɨhɨ daihɨra wonɨwoniwɨ tɨmahaitaawo,” nyatatɨ kanyatataase. \v 33 Sanyatihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ saundaatɨ nunjenɨhaayo. “Kɨmbɨhɨ iwɨwɨrɨho isɨhiya oweta aunahɨpa kaanɨhɨsɨ nyahɨ nandapa maahapɨhapɨ taahɨpɨpa nga newaatɨ isɨ wɨrɨsandɨmiyai numwɨtɨhaawe,” undaatɨ nunjenɨhaayo. \v 34 Nunjenɨhonɨhɨ Jisaasiho nyangi sanyatatɨ nanyisenataise. “Sahɨ nandapa bɨretɨhandɨ napitaiwɨ isɨpɨhiyaate?” nyatataase. Aihɨ nyahɨ koai saundɨhaato. “Nandapa bɨretɨhandɨ 7 kiyatɨtihɨ amɨ araiho maipɨhasɨnya naasonyaisahiyaanɨne,” undɨhaato. \p \v 35 Saundonɨhɨ namatɨ Jisaasiho isɨhiyaisɨ yatɨhɨ bimaawɨse undihɨ kiya yatɨhɨ bindawaayopo. \v 36 Bimauhɨ Jisaasiho nandapa bɨretɨhandɨ ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wihɨnɨramɨ yahurisatɨ araihonya netɨ isɨwatata kapaapɨ Autaahaatɨhoai, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undataase. Gaare undatosatɨ kapa naumbotɨ nasɨpatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi nanyamihɨ amɨ nyahɨ newaatɨ isɨhiyaisɨ gaamawa nesɨwesɨwa newaunyɨhaayo. \v 37 Newaunyonɨhɨ kiya nahatiya nanɨwɨ kiyaamɨ gwɨsɨha tisaitataise. Tisaitihɨ nawɨpɨpa kanaahɨpa ahotimbɨpa nyahɨ asawa newaatɨ ikɨhaiwa awaiwaiwa 7 kiyahaiwa tisaahɨwaatɨ kɨpohaayo. \v 38 Iyataatɨ isɨhiya nandapa nanɨhohiyɨhiya asɨhiya manyinyai awɨmɨtɨwɨ nehɨ gwɨnyaahiya usɨhiyaahɨhɨ 4,000 kaiwɨhiyaare. \v 39 Aihɨ Jisaasiho isɨhiyaisɨ natausaasamapɨ kopuhotɨ yamwaatɨ nasaamana durɨhɨraatɨhɨra aunahɨpatɨ Makataanɨhandamɨ yapɨpataahapɨ notaise. \c 16 \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Usa Jahɨra Jisaasihoai Watɨpɨhandɨ Kaimbɨ Nanyise Undohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 8:11-13; Rukɨho 12:54-56) \p \v 1 Aihɨ isɨhiya usa Parisihiya amɨ Satiyusihiya Jisaasihoenda nasawaayopo. Napɨwɨ wɨndɨ kamaayonaahɨ koai nepɨ nusopɨsasɨto tɨwɨ iwinjatawaawɨ Jisaasihoai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Nyahɨ kinyapɨ ko Autaahaatɨhoaapɨhapɨ nasahoe taatɨ gwɨnyaitaanɨ watɨpɨhandɨ wɨndɨ nepɨ kaimbɨ nanyise,” undawaatopo. \v 2 Undauhɨ Jisaasiho komɨha saundataase. “Asɨhataahura ipɨho nipatataatɨ yamɨhapatɨ jɨtɨpitihɨ sahɨ satawaatopo, ‘Apatɨhunɨ amɨ bousonɨhunɨ baahɨnyitande,’ tawaatopo. \v 3 Aiwɨ asisɨhaatɨhɨ yamɨhapatɨ tɨwipa napapatɨ asɨhatihɨ sahɨ satawaatopo. ‘Ese wipɨwɨtande,’ tawaatopo. Saiwɨ yamɨhapati iwinjawaawɨ baahaitaise wipɨwɨtaise tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Gwɨnyaapɨhiyaatɨtawaahandɨ kandɨ Autaahaatɨho nisɨhetapɨ isɨhiyai kawitandɨ gwɨnyapesɨwaiwa wanɨ kɨmura samɨmatɨhɨ nasatɨ taatɨ kaihɨhandɨ kaiwa sahɨ wɨndɨ mohopo. \v 4 Wanɨ kɨmura namɨwiyaatohiyɨhiyaatɨ apɨpaahɨ maipɨhiyaatɨ Autaahaatɨho akoho naasopaahɨ gɨmunyaapɨ kɨho kɨhopɨ gwɨnyapepɨhiyaate. Saiwɨhiyaatisɨ sahɨ nɨngi sɨwipatɨ watɨpɨhatɨ wɨtɨ nyangi nanyise ndɨwɨ nanɨsenawaayopo. Isɨ nanɨsehohɨpitɨ wɨndɨ sangi namaasasɨto. Nehɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho Jonaahoai kawɨsatɨ isɨhiyai sɨwipatɨ nunjipatamataindɨhatɨhɨhɨ nasɨsɨto,” undamapɨ kiyaisɨ numwasi notaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Parisihiya Satiyusihiya Isɨhiyai Katɨwunjawɨ Kiyohɨwaiwaapɨhaare \r (Maakɨho 8:14-21) \p \v 5 Naihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ Jisaasihoaisa maasɨ nohaayo. Iyaatɨ durɨhɨrɨ Garirihandɨ nahaitaatɨ wihɨnɨ mɨhihɨnɨ noaipɨhaayo. Iyaatɨ nyahɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ nandapa bɨretɨhandɨ wapa miwaatɨ nanɨpimataatɨ nehɨ dosi taanahiyɨhiyaanɨnɨ nowaatɨ noaipɨhaayo. \v 6 Nowaatɨ noaipawaatɨ bindɨhaawɨ Parisihiya Satiyusihiya isɨhiyaisɨ katɨwunjawɨ kiyauhɨ kaiwa isɨhiyaisɨ numwanɨmɨ naihɨ kaiwa awaindɨtɨtaiso tatɨ kandapɨ awaindɨhandɨ gwɨnyapenataatɨ Jisaasiho nyangi sanyatataase. “Parisihiya Satiyusihiyaamɨ nandapa bɨretɨhandɨ netɨ nipitandɨhandɨ yisihandɨ samɨhetɨ yasamwaatɨ nasamanɨtaisɨ sahɨ bapaiwɨ jatɨnɨwo,” nyatataase. \v 7 Ko nyangi sanyatihɨ amɨ nyahɨ yawanaanɨnɨ sanɨhaato. “Ko nyangi sandɨ kanyatindɨmandɨ apaapɨmaanyase, amɨ nyahɨ nandapa bɨretɨhandɨ wapa miwaatɨ nehɨ nasonɨhɨ kandapɨ nyase,” nnɨhaato. \v 8 Komɨ pɨwɨha kanyatisɨhaapɨ taawa sanɨhonɨhɨ Jisaasiho nyangi nyasonatosatɨ sata nanyisenataise. “Nandapa bɨretɨhandɨ owesɨ maahɨwapɨhapɨ naitɨhaawe nɨwɨ napaapɨ awaindɨhandɨ taawɨ gwɨnyapehopo? Ese sandɨmaatɨ nisapɨ sahɨ apɨpaahɨ maipɨhonjɨ gɨnunyaapɨhiyaate! \v 9 Sahɨ siyohɨtɨmandɨ nɨngi sangɨ maanowaawo? Isɨhiya usɨhiya gwɨnyaahiya 5,000 kaiwɨhiyai nandapa bɨretɨhandɨ 5 kiyahandamɨ naumbwɨtɨ nunyonɨhɨ nga gwɨsɨha tisaipɨ nanɨhauhɨ nawɨpɨpa ahotindɨhandapɨ sahɨ wɨndɨ gɨmunyaahowo? Nawɨpɨpa ahotimbɨpa ikihɨ napitaiwɨhihɨ tisaipɨ nepɨ kɨpopo? Sahɨ nanɨpimatowo? \v 10 Amɨ nandapa bɨretɨhandɨ 7 kiyatɨ ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wihɨnɨramɨ yahurɨtahandɨ isɨhiya usɨhiya gwɨnyaahiya 4,000 kaiwɨhiyai nunyohɨtɨhandapɨsangi sahɨ apɨpaahɨ wɨndɨ gɨmunyapenawaayowo? Ikihɨ awaihihɨ napitaiwɨhihɨ nawɨpɨpa tisaipɨ nepɨ kɨpopo? Sahɨ gwɨnyapehowo e nanɨpimatawaayowo? \v 11 Nɨnɨ Parisihiya Satiyusihiya isɨhiyai katɨwunjawɨ kiyohɨwaiwaapɨ kasatonɨhandɨ kandɨ sahɨ kiyaamataiwɨ samɨ ambɨpatapɨhaiwaapaahɨhɨ gwɨnyapepɨ nisapɨ baiwɨ gɨmaanunyaapɨ nyahɨ nandapa bɨretɨhandɨ nenamaasotɨhandapɨ awaindɨ gwɨnyaataatise nnɨwɨ napaapɨ gwɨnyapehopo? Isɨ sahɨ Parisihiya Satiyusihiya isɨhiyaisɨ katɨwunjawɨ kiyohɨwaiwa nandapa bɨretɨhandɨ netɨ nipindɨhandɨ yisihandamatiyahaiwaasɨ samɨhetɨ yasamwaatɨ nasamanɨtaisɨ yaiwɨ jatɨnɨwɨhiyaatɨ bitosawɨse,” nyatataase. \p \v 12 Kanyatihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ siyaatɨ gwɨnyapenaatɨ mmonɨhaayo ko nandapa bɨretɨhandɨ netɨ nipindɨhandapɨ maanyase. Nehɨ Parisihiya Satiyusihiya isɨhiyai katɨwunjawɨ kiyohɨwaiwaapɨ nyatiso taato. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pitaaho Jisaasihopɨ Ahore Tatɨ Ausaatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 8:27-30; Rukɨho 9:18-21) \p \v 13 Aihɨ Jisaasihoaisaatɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ aunahɨpatɨ Sisariya Piripaihandamɨ yapɨpataahapɨ niyahaayo. Sapɨhɨ niyaatɨ bindɨhaawɨ Jisaasiho sata nyangi nanyisenataise. “Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonisapɨ isɨhiya diyaamahoe tawaatopo?” tatɨ nanyisenataise. \v 14 Sata nanyisesɨhɨ nyamɨha koai wihoaaŋɨha saundɨhaato. “Isɨhiya usa kinyapɨ satawaatopo, ‘Ko Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho anɨmwaahɨpatombɨ japɨhɨ nepate,’ tawaatopo. Tɨwɨ amɨ usa satawaatopo, ‘Ko aimehura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho Eraijaahore,’ tawaatopo. Tɨwɨ amɨ usa ‘Ko aimehura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho Jeremiyaahore,’ tawaatopo. Tɨwɨ amɨ usa ‘Ko aimehura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ wore,’ tawaatopo,” undaatɨ Jisaasihoai kaundɨhaato. \v 15 Saundonɨhɨ ko nyangi sata nanyisenataise. “O amɨ sahɨho? Sahɨ nisapɨ ko diyaamahoe tɨwɨ gwɨnyapenawaayopo?” nyatataase. \p \v 16 Sanyatihɨ Saimonɨ Pitaaho dotɨ Jisaasihoai saundataase. “Kɨnyɨ Kɨraisihoŋɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaapɨ Iwinjatɨtaapɨ Autaahaatɨho Ahɨngisɨhoŋɨ Autaahaatɨho asohomɨ Mwaahoŋe,” undatɨ awusaatɨ kaundataase. \p \v 17 Saundihɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha Pitaahoai sata kaundataase. “Saimonɨhoŋɨ Jonɨhomɨ mwaahonye, Autaahaatɨho gisɨ gaahandɨ kahisataisɨ maarɨho wite. Ko nisɨ Apɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho nisapɨ pɨwɨha sa netɨ nangɨsihɨ kɨnyɨ nisapɨ ausaapɨ katapaase. Nehɨ kɨwahonyɨ maarɨhora gwɨnyaapehingɨtɨhanda katapaamaase, owetise. \v 18 Isɨ nɨnɨ gi sandɨ kahɨtataato. Kɨnyɨ watɨpɨhoŋɨ nawɨhaaraŋe. Nawɨhaarangisɨ kinyɨhetapɨ gisatɨ isɨhiya wanɨ nisapɨ gɨnunyaahohiyɨhiyaisunɨ ipotɨ ipotɨhura nisapɨ gɨnunyaitaatɨwɨhiyaisunɨ netɨ ahoyatɨ andɨtɨwiwɨto. Andɨtɨwisanɨhɨ nisapɨ gɨnunyaahohɨtɨhanda nawɨhiyaimatɨwɨ bitopɨ naisaihɨ Bwaasɨrɨhɨrunɨ komɨhiya watɨpɨhiyaunɨ nisɨ isɨhiyaisɨ wɨndɨ nepɨ tipɨ tipɨndɨwɨ maurɨpatitaapo. \v 19 Iyataatɨ nɨngi Apɨho yapɨpatambɨ natanoaasataatɨ komɨ watɨpɨhandɨ isɨhiya gɨnunyaahohiyɨhiyaisɨ iwinja bimɨtandɨ nɨngi nanɨmindɨhandɨ gi ipotɨ kinyɨ ikwɨraatɨhɨ nahɨmɨto. Nahɨmisanɨhɨ maapɨ yapɨpataapɨhɨ kahapaamapɨpa wapaamɨ daihɨra maasomwaaŋɨ nisɨ watɨpɨndɨ nɨnɨ gi nahɨnyohɨtɨndaahɨ nepɨ nisapupwɨ napuwapaapaahɨ amɨ mɨhaatɨ yamɨhapataatɨhɨ Autaahaatɨhoaisangi netɨ satɨ katɨ kaitaise. Aimbɨ kahapaamapɨpa wapaamɨ daihɨra maasomwaaŋɨ kɨnyɨ nepɨ maapɨ yapɨpataapɨhɨ dauta nutane tɨpɨ daupwɨ nuwapaapaahɨ mɨhaatɨ yamɨhapataatɨhɨ Autaahaatɨhoaisangi netɨ satɨ katɨ kaitaise,” undatɨ Pitaahoai Jisaasiho kaundataase. \v 20 Saundatosatɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ nahatiyaanangi sanyatataase. “Sahɨ isɨhiyaisɨ nisapɨ ko Isɨhiyaisɨ Japɨhɨ Numwaatɨ Winjatɨtandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨhore undɨwɨ kamundɨwɨse,” nyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Napomatatɨ Japɨhɨ Nepaito Tatɨ Ausaatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 8:31–9:1; Rukɨho 9:22-27) \p \v 21 Aihɨ suraapɨ Jisaasiho namasatɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi satatɨ kanyatatɨ nanyisataise. “Nɨnɨ Jerusaremɨhanda naitaano. Naindɨ noaipasanɨhɨ isɨhiya gwɨnyaahiya jɨhiyaunɨ amɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ nɨngi yaasatɨ naaŋɨhaiwa nanɨmɨtaapo. Yaasatɨ naaŋɨhaiwa naninyawɨ sohonɨhi nɨwɨtaapo. Sohonɨhi nɨwisaihɨ napotɨ ahotɨmbɨtɨ asisɨha yatairɨ sananisonɨhɨ asisɨha netɨ mairɨ ma kanisɨhetɨ Autaahaatɨho jahɨra ahonimatɨ nanɨmaahonɨhɨ nepaito,” nyatatɨ nyangi kanyatataase. \v 22 Aihɨ Pitaaho Jisaasihoai numwaatɨ yandɨhema saunda itɨhundataase. “Awaisɨhoŋe, sandɨ nyangi kanyatingɨtɨndapɨ Autaahaatɨho maarɨho asɨpɨhisatɨ nehɨmahonɨhɨ kandɨ gi namangoaipane,” undatɨ itɨhundataase. \v 23 Saundihɨ Jisaasiho Pitaahoai dawaatumwatɨ saundataase. “Kɨnyɨ gwɨnyapehingɨwiwa saiwa nehɨ kɨwahonyɨ isɨhiyaamɨ gwɨnyapehohɨwaiwa gwɨnyapenapaise. Autaahaatɨho gwɨnyapesɨtɨhandɨmaahe. Owetise. Kɨnyɨ saimbɨ nisɨ daihɨra gwɨnyapenɨhohɨrɨhɨra nepɨ nanɨsapuwapaise. Isɨ Bwaasɨrɨhɨraŋe, kɨnyɨ nisɨmbɨhapɨ nawɨsapitɨpɨ kɨraŋɨnɨhɨ numbwɨmape,” undataase. \p \v 24 Pitaahoai saundatosatɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ nahatiyaanangi sanyatataase. “Isɨhiya usa nɨngi napɨwɨ nanipinjawɨ nɨnɨ daahɨmɨra daayohɨrɨmɨra daitaatɨwaahɨ sawanaamɨ ambɨpatapɨ gwɨnyaapɨ maaritohɨwaiwai namapɨ nanɨpimatɨwɨ nisaputɨwɨ kiyaisɨ isɨhiya naaŋa yaawɨhaiwa numwisaihɨhaiwa kaiwa nepɨ isɨpɨ nɨngi andɨtitɨwɨ nanipinjawɨse. \v 25 Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa maapɨ kiyaamɨ ambɨpatapɨhaiwaapaahɨhɨ andɨtatɨ napamawaawaahɨ kiya nɨngisawɨ jinjapɨhɨ bɨsotɨtaatɨwɨhandɨ wɨndɨ namaitaapo. O isɨhiya usa maapɨ kiyaamɨ ambɨpatapɨhaiwai ahosumwapɨ nisɨhaiwaapaahɨhɨ andɨtatɨ napamawaawaahɨ kiya nɨngisawɨ baiwɨ jinjapɨhɨ bɨsotɨtaatɨwɨhandɨ naitaapo. \v 26 Amɨ Isɨhiya usa kahapaamapɨpa yapɨpatambɨhaiwa nahatewa nunyawɨ nepɨ kiyaamɨhaiwemapɨ ahoyawaahandɨ kandɨ nɨngisawɨ kiya jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ nihɨrɨwɨ owetonɨhɨ kaiwetapɨ akɨpɨpa napaamapa naitaapo? Apɨpaahɨ owetɨtaise. Nɨngisawɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ wapa nunyawɨ jahɨra namaitaapo. \v 27 Sandɨ sangi apaapɨmaasato, amɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ nisɨ Apɨhomɨ watɨpɨhandɨ saasanotindɨhandaatɨhɨ nisɨ enjerɨhiya itɨpɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiyaisatɨ napɨtɨ isɨhiyaisɨ netɨ tipɨtapaitandɨhura detɨtihɨ kasato. Aindɨ nɨnɨ isɨhiya nahatiya naasiya naasiyaisaahɨ maapɨ kiyaamɨ kiyohɨwaiwaapɨ wihoaaŋɨhapa kamwaaŋɨ numwɨtandɨhandapɨsato. \v 28 Isɨ kɨmandɨ sahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse. Isɨhiya usa wanɨ kɨmbɨhɨ bimohiyɨmiya wɨndɨ ketɨ namwaapɨwɨ bimambɨwɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napɨtɨ Awaisɨhonɨnimandɨ isɨhiyai iwinjaatɨ bimisanɨhɨ ninjaitaapo,” nyatatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi pɨwɨha gwɨnyaitɨhaaha kanyatataase. \c 17 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Noaipatɨ Wipetahoemainjɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 9:2-13; Rukɨho 9:28-36) \p \v 1 Aihɨ asisɨha ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wihɨnɨramɨ naasaahɨ 6 kiyatɨ sanotɨ namɨhaasɨhɨ Jisaasiho Pitaahoaisunɨ saaho saingɨho Jemɨsiyɨ Joniyai numwaasi sisɨho utaarɨhoaasɨnapɨ sawanaahɨhɨ niyawaayopo. \v 2 Naiwɨ sawingwaasɨhɨ bindawaawɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasamɨ ndɨhetɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ ketɨ netɨ wipendaise. Netɨ wipendaatɨ komɨ ndɨmaahomwaaŋɨ ipɨhomatiya apɨpaahɨ nausaatatɨ saasanotatɨ amɨ komɨ apotɨhɨrɨ noaipatɨ kɨhoepɨtatɨ apɨpaahɨ amɨnaahɨ taanahɨtɨtatɨ urahurɨhɨrɨ nuramataise. \v 3 Aihɨ nehɨ ketɨ kuraanɨhɨ noaipapɨ Mosesiyɨ Eraijaaya Jisaasihoaisamɨ pɨwaatinjɨhɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasɨ iwinjawaayopo. \v 4 Sandɨ saimainjɨhɨ Pitaaho Jisaasihoai saundataase. “Awaisɨhoŋe, nyahɨ gaanɨhɨ kɨmbɨhɨ bindɨhaayo. Gaanɨhɨ bindɨhaayonɨ kɨnyɨ gaasɨ kaime disamaahɨ nɨnɨ aŋaaŋɨ nausarɨhaiwa maurɨ maaŋɨ aŋɨmatɨtaano, waaŋɨ kinyapɨtanɨhɨ waaŋɨ Mosesihopɨtanɨhɨ amɨ waaŋɨ Eraijaahopo,” undataase. \p \v 5 Pitaaho taatɨ satatɨ Jisaasihoai kaundihɨ tɨwipatɨ apɨpaahɨ saasanotatɨ nausaatahatɨ ketɨ nihɨtisa kiyaisɨ numwaasataise. Numwaasatɨ amɨ pɨwɨha wa tɨwipataatɨhapɨ satatɨ noaipataise. “Kɨmo nisɨ apohɨpataatɨhapɨ maasɨhɨho akohore. Nɨnɨ koaisɨ nisɨ maarɨho apɨpaahɨ awaindɨhandɨ nunyatɨ wɨwitɨhore. Isɨ sahɨ koaisɨ baiwɨ atɨwiwɨse,” ndaase. \p \v 6 Aihɨ otɨpɨpatɨhingwaasɨ pɨwɨha sa atisawaawɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yaiwɨ kiyaamɨ ndɨmaahomwaaŋɨ yapɨpatetɨmapɨ yatɨhɨ tɨmahiyawaayopo. \v 7 Siyauhɨ Jisaasiho nasatɨ kingwaasi wiwatɨ saundataase. “Saingwaasaatɨ wɨndɨ yamaiwɨ naingaatɨwɨ nepapɨse,” undataase. \v 8 Saundihɨ kingwaasɨ nepapɨ naingaapɨ jawa isɨhiya usai wɨndɨ maawinjapɨ nehɨ Jisaasiho sawahoaisaahɨ usonawaayopo. \p \v 9 Saiwa saimainjɨhɨ mmowɨmapɨ kingwaasɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasɨ Jisaasihoaisawɨ sisɨhoaasɨnɨ taawɨ noaatɨpapɨ nowaayopo. Noaatɨpapɨ nowaawɨ Jisaasiho kingwaasi saundataase. “Saingwaasaatɨ sisɨhoaasɨnɨ noaipasɨhɨ mmohohɨtɨmandapɨ isɨhiyaisɨ ausaapɨ apɨpaahɨ wɨndɨ kamundɨwɨmapɨse. Kamundɨwɨmapɨ nehɨ sawanaatamɨhetɨhɨ kɨsamwɨndinja Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napomatatɨ japɨhɨ nepasanɨhuraapo,” undatɨ kaundataase. \p \v 10 Aihɨ kingwaasɨ sisɨhoaasɨnɨ Eraijaaho noaipatɨ Jisaasihoai pɨwaundihɨ iwinjahohɨtɨhandapɨ gwɨnyapenawaawɨ Jisaasihoai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Isɨhiya wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya satɨwɨ katohɨtɨndɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaatɨ Iwinjatɨtandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho napɨtandɨ detɨtanɨhɨ komɨ jɨhɨ Eraijaaho napɨtaise tohɨtɨndɨ napaapɨ topo?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \p \v 11 Nunjenɨhauhɨ amɨ Jisaasiho komɨha kingwaasi saundataase. “Ye, sa akaahaare. Akaahaasɨ Autaahaatɨho jɨhɨ Eraijaahoai natausaasonɨhɨ nasatɨ komɨ Utaaho ipotɨ natausaasɨtandɨhopɨ kahapaamapɨpa netɨ tɨtɨhemwaitandɨ gwɨnyaatɨ katihɨhaapɨ topo.” \v 12 Sata katihɨhaapɨ towɨ amɨ nɨnɨ sangi wanɨ kɨmandɨ kasatataato. “Utaaho wo Eraijaahopɨ nanɨpimatɨ aimɨ napise. Aimɨ napihɨ isɨhiya koaisɨ wɨndɨ baiwɨ usowɨ namumwaapɨ nehɨ kiya sawanaamɨ gwɨnyapehohɨrɨhɨretɨ nepɨ mɨmaipɨwiwɨ kawisopo. Koai saiwɨ mɨmaipɨwisowɨ sɨrɨ kɨretɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonisangi isɨhiya katɨ kanitaapo,” undatɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasi kaundataase. \v 13 Saundihɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasɨ kingwaasɨ Jisaasiho nyangi sanyatindɨmandɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhopɨ nyatise tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Metɨho Wo Itɨpɨho Maipɨhoaisahoai Jisaasiho Netɨ Tɨtɨhɨwisɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 9:14-29; Rukɨho 9:37-42) \p \v 14 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhingwaasisatɨ mɨhaapɨ sisɨhomɨ auhɨraapɨhɨ noaatɨpapɨ nuwɨ noaipawaayopo. Nuwɨ noaipapɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ sapɨhɨ bitohauhɨ iwinjawaayopo. Iwinjahauhɨ utaaho wo nasatɨ Jisaasihomɨ utatototɨ tɨmahiyatɨ atotɨpɨwesataise. \v 15 Iyatɨ Jisaasihoai saundataase, “Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ nisɨ metɨhoai maarɨho asɨpɨnɨwime. Ko apɨpaahɨ naharisa taatɨ tɨmahiya nepatɨ asisɨha wiwetɨ sisɨhaapɨhɨ tɨmahiya tɨhoaatatɨ amɨ wiwetɨ osetetɨ tɨmahiya tɨmandaatatoandaahoso. \v 16 Aihɨ nɨnɨ kinyɨ otɨpɨpatɨhiya nepɨ tɨtɨhɨwiwɨtondɨ koai numwaasi niyonɨhɨ kiya wɨndɨ nepɨ tɨtɨhɨmaawihowo,” undataase. \p \v 17 Undihɨ Jisaasiho komɨha isɨhiya atitaatɨwɨ saundataase. “Sahɨ isɨhiyaatɨ nisapɨ apɨpaahɨ maipɨhonjɨsangi gɨmaanunyaapɨ asɨretɨ gwɨnyapepɨhiyaate. Sangisatɨ nɨnɨ asisɨha kɨnaungwɨha napitaindɨhaiwaara bimaamɨ naisanɨhɨ sahɨ nisɨ watɨpɨhaiwaapɨ gɨnunyaitaatɨwe? Sahɨ siyohɨtɨmandapɨ nehɨ jainjaatɨ nɨnɨ sangisatɨ konɨnɨhɨ bimaamɨ nutando? Metɨhoai kɨmbɨhɨ nɨngi numwaasipɨwɨninyawɨse,” undataase. \v 18 Undihɨ metɨhoai numwaasi koaapɨhɨ nasawaayopo. Iyauhɨ Jisaasiho itɨpɨho maipɨho metɨhomɨhatɨhɨ bimisɨhoai nehɨhaatɨ noaipasi pɨnumwe undihɨ itɨpɨho metɨhomɨhatɨhapɨ noaipasi nehɨhaatɨ notaise. Noaipasi naihɨ nehɨ ketɨ kuraanɨhɨ metɨho tɨtɨhitataise. \p \v 19 Aihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ yawanaanɨnɨ Jisaasihoaisaatɨ bindɨhaawɨ koai saundaatɨ nunjenɨhaayo. “Itɨpɨho soai nyahɨ napindapɨ nehɨhaatɨ wɨndɨ newa yamoto?” undɨhaato. \p \v 20 Saundaatɨ nunjenɨhonɨhɨ ko nyangi sanyatataase. “Sahɨ itɨpɨho nemaamahohɨtɨndɨ sandɨ apaapɨmaahe, samɨ nisapɨ gɨnunyaahohɨtɨhandɨ maipɨhonjɨ masɨhonjɨndaate. Isɨ kɨmandɨ kasatɨtaanɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse sahɨ nisapɨ gɨnunyaahohɨtɨhandɨ ipatamɨ yandɨpɨho apɨpaahɨ turɨkaarehonjɨ nutatɨ ipatɨ awaipatɨtipatamataiwɨ awaindemawaawaahɨ watɨpɨhaiwa kaitaapo. Aiwɨ sahɨ kɨmo sisɨmoai saundɨwɨ nga kaundɨtaapo. ‘Sisɨmoŋɨ kɨmbɨhɨ namasi sapɨhapɨ numwe,’ undisaihɨ amɨ ko atɨsisatɨ dosi nutaise. Aiwɨ amɨ sahɨ kahapaamapɨpa watɨpɨhaiwa nahatewa nga kaitaapo. \v 21 (Iyataatɨ itɨpɨho maipɨho siyahoai nehɨ pɨwɨha wɨndɨ nemaamaitaise. Gaapɨpatɨ waatɨ andɨtitɨwɨ gaapundɨwɨ amɨ nandapa onaiwɨ Autaahaatɨhoai gɨwusehohɨtɨhandaahɨhɨ nemaitaise,” nyatatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase).\f + \fr 17:21 \ft Pɨwɨha kɨma Gɨrikɨhaamɨ utɨpɨhaiwa wiwaatɨhɨ wɨndɨ jɨpatɨmindise. Owe.\f* \s1 Kɨma Pɨwɨma Ko Yaawɨhaiwa Netɨ Napwɨtandɨhandapɨ Jisaasiho Jɨhaatɨ Ausaatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 9:30-32; Rukɨho 9:43-45) \p \v 22 Aihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ Jisaasihoaisaatɨ yapɨpatɨ Garirihanda daayaatɨ bitotɨhaawɨ Jisaasiho nyangi sanyatataase. “Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨhi nɨwahonisɨ isɨhiya Judaahiya nepɨ wɨnirapɨ nanɨmaasi nuwɨ isɨhiya usa Romɨhandaahapɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ ahɨnitaapo. \v 23 Aisaihɨ isɨhiya Romɨhandaahapɨhiya nɨngi sohonɨnɨhi nɨwɨtaapo. Sohonɨnɨhi nɨwisaihɨ napomatatɨhonɨnɨ konɨnɨ amɨ asisɨha mairɨ metɨ Autaahaatɨho ahonimatɨ japɨhɨ nanɨmaahonɨhɨ nepaito,” nyatataase. Sanyatihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi maarɨho apɨpaahɨ yaasanyisatɨ nyatataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nawɨho Aŋɨ Awaindɨhandi Iwinjatɨtandɨho Jisaasiho Numwindɨhandapɨhaare \p \v 24 Aihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ Jisaasihoaisaatɨ aunahɨpatɨ Kapaniyaamɨhanda nasawaatɨ noaipɨhaayo. Nasawa noaipahonɨhɨ aŋɨ awaindɨhandi nawɨho kɨnaungwɨha nɨnaasetɨ iwinjatɨtandɨho nehohiyɨhiya noaipapɨ Pitaahoai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Sangi katasɨsisɨho aŋɨ awaindɨhandamɨ otɨpɨpati nawɨho nunyahonaahoesɨ akɨto?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 25 Nunjenɨhauhɨ Pitaaho kiyai saundataase. “Ye nunyahore,” undatɨ kiyai kaundataase. Kiyai saundamapɨ aŋɨpɨpɨhɨ Jisaasiho bimimbɨpɨhapɨ notaise. Notɨ nandaasɨhɨ Jisaasiho Pitaaho nunjendandɨ gwɨnyaapɨ napisɨha aimɨ mmonatosatɨ jɨhɨ tɨpwɨhɨwatɨ Pitaahoai saundatɨ nunjenataise. “Saimonɨhoŋe, kɨnyɨ napitaimbɨ gwɨnyaapaise? Mambɨ isɨhiya awaisawɨhiya gamanɨhiyai isɨhiya dɨndiyaanɨhɨ nawɨho takisihandɨ tɨmapɨ nunyawaayopo? Isɨhiya awaisawɨhiya gamanɨhiyaamɨ yapɨpataahapɨ sawanaamɨ isɨhiyaaro e isɨhiya wɨtaahapɨhiya kiya urɨpatiwɨ iwinjaawɨ bimohiyɨhiyaaro?” undatɨ nunjenataise. \v 26 Aihɨ Pitaaho komɨha saundataase. “Isɨhiya yapɨpatɨ wɨtaahapɨhiyaahɨhɨ isɨhiya usa awaisawɨhiya gamanɨhiyaimatɨwɨ kiyaisɨ urɨpatiwɨ winjaawɨ bimohiyɨhiyai nawɨho takisihandɨ nunyawaayopo,” undatɨ Pitaaho Jisaasihoai kaundataase. Undihɨ amɨ Jisaasiho Pitaahoai saundataase. “O amɨ isɨhiya awaisawɨhiya gamanɨhiyaamɨ yapɨpataahapɨhiya nawɨho takisihandɨ wɨndɨ gamanɨhiyai tɨmapɨ namumwisaihaahɨ yahuraaŋɨ Autaahaatɨhomɨ mwaahuraaŋɨsɨ nawɨho nanyɨsehohɨho wɨndɨ namumwɨtɨhaawono? \v 27 Namumwɨtɨhatɨ katɨ yɨhoaaŋɨ wiwa saisaihɨ kiyai yɨhoaanyapɨ apowɨtaisɨ gaasɨ numwɨtɨhaawo. Isɨ kɨnyɨ durɨhɨrainɨ numbwɨ araihopɨ wɨrɨhɨrɨ ukɨhɨrɨ wɨrapɨ tɨmape. Tɨmapɨ yeye tɨpɨ araiho nohingomɨ maahomwaaŋɨ nawɨho windɨtaise. Windisɨho so kɨnyɨ noaapɨ maisɨhoaanyapɨ gaatɨtaisɨ ko nesi naimbɨ aŋɨ awaindɨhandapɨ nawɨho nehohiyɨhiyai nanyunye,” undatɨ Jisaasiho Pitaahoai kaundataase. \c 18 \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Saiwɨ Saiwɨhiyaahɨhɨ Awaisawɨhiyaimatɨtaapo Tatɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 9:33-37; Rukɨho 9:46-48) \p \v 1 Aihɨ sura kuraanɨhɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨ mmona newaatɨ kiyaatɨ nuwipinjohiyɨhiyaanɨnɨ usaanɨnɨ nasaatɨ Jisaasihoai saundaatɨ nunjenɨhaayo. “Autaahaatɨho isɨhiyaanangi nyainja bimindɨmandaatɨhɨ dɨndiyaanɨhɨ awaisawɨhiyaimatɨtondɨho?” undaatɨ nunjenɨhaayo. \v 2 Saundaatɨ nunjehonɨhɨ Jisaasiho metɨwonji gaata numwaatɨ nyamɨ ndɨmaahomwaaŋɨ netɨ ahɨwihɨ bitondaise. \v 3 Aihɨ Jisaasiho nyangi sanyatataase. “Nɨnɨ sangi kɨmandɨ akɨtɨnɨhɨ kasatataatonɨ sahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse. Sahɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ sawanaatapaahɨhɨ genanɨwɨ gwɨnyaahohɨwaiwa wɨndɨ namemapɨ manyinyaamataiwɨ ipatisanɨwɨ gwɨnyaapɨ kamaayawaawaahɨ Autaahaatɨho wɨndɨ sangisɨ jainjaatɨ bɨmimɨtaise. \v 4 Iyataatɨ isɨhiya usa kɨmonjɨ metɨmonjamataiwɨ yatɨhɨ ipatisanɨwɨ gwɨnyaapɨ kiyohiyɨhiya siya Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bimindɨhandaatɨhɨ awaisawɨhiyaimatɨtaapo. \p \v 5 “Iyataatɨ isɨhiya usa nɨngisɨ maarɨho naninyawaawɨ kɨmonjɨ metɨmonjamataiwɨ yatɨhɨ ipatisanɨwɨ nisapɨ gɨnunyaahohiyɨhiya usai numwaapɨ iwɨtatamanawaawaahɨ nɨngi nanɨmaawaayopo,” nyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Kopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyai Isɨhiya Usa Maipɨhaiwa Kaitaatɨwɨhandaatɨhɨ Numwaasi Nandaitauhɨhandapɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 9:42-48; Rukɨho 17:1-2) \p \v 6 Sanyatatosa Jisaasiho pɨwɨha wa satatɨ kanyatataase. “Isɨhiya nisapɨ manyinyaamataiwɨ nanɨhaiwɨ gɨnunyaahohiyɨhiyai isɨhiya usai daihɨra asɨra maipɨhaiwaatɨhɨ kaiwa kaitaatɨwɨhɨra numwaasi nowaawɨ siyohiyɨhiya Autaahaatɨho kiyai sisɨhaapɨhɨ netɨ tɨhoaitandɨhandɨ naitaawɨ kiyaisɨ jɨhɨ nawɨha apɨpaahɨ aungwohandɨ nahwɨtarɨhɨraapɨhɨ wɨrapusosawɨ nahusaapanɨwɨ osetetɨ bomaitaatɨwɨ ngaatɨtaise. \p \v 7 “Ese isɨhiya yapɨpatambɨhiya kahapaamapɨpa maipɨhaiwa kiyohiyɨhiya apɨpaahɨ yaawɨhaiwa maipɨhaiwa naitaapo. Iyataatɨ isɨhiya mambɨhiya andɨtatɨ napamapɨ maipɨhaiwaatɨhɨ jinjahɨra isɨhiya usaisɨ numwaasi nuwɨ kaitaapo. Kiya saiwɨ kaisaihɨhandɨ kandɨ sahɨ kiyaamɨhɨretɨ winjapepihɨrɨwɨ isɨhiya usaisɨ maipɨhaiwaatɨhɨ numwaasi namuwɨse. O numwaasi nowaawaahɨ sahɨ apɨpaahɨ maipɨhaiwa yaasɨhaiwa naitaapo. \v 8 Iyataatɨ kinyɨ ikwɨrɨ auhɨrɨ wɨrɨ maipɨhaiwa kaitaapɨhɨra daihɨra gisɨ nangɨmaasi niyonaahɨ kɨrɨ otipapɨ yotɨme. Saimbɨ ikwauhatɨmurɨ wɨtɨmurɨ otipapɨ yotapaapɨ nehɨ wɨtɨmurisapaahɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaapɨhandɨ baimbɨ nga naitaapo. O saimbɨ otipapɨ yamotɨpɨ ikwauhɨrɨ nahatewa isɨpɨ maipɨhaiwa kiyapaapɨ apɨpaahɨ yaasɨhaiwa maipɨhaiwa nepɨ sisɨha kaanɨhɨ tɨhatoaatisɨhaapɨhɨ nutaino. \v 9 Iyataatɨ amɨ kinyɨ ndɨha wa daihɨra maipɨhaiwa kaitaapɨhɨra nangɨsamɨ niyonaahɨ ka namwaapɨ yotɨme. Saimbɨ ndɨha wa namwaapɨ yotapaapɨ nehɨ wa naasaisapaahɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaapɨhandɨ baimbɨ nga naitaapo. O saimbɨ ndɨha daihɨra maipɨhɨra nangɨmaasi naisɨha namwaapɨ yamotɨpɨ mairɨ isɨpɨ maipɨhaiwa kiyapaapɨ apɨpaahɨ yaasɨhaiwa maipɨhaiwa nepɨ sisɨha kaanɨhɨ tɨhatoaatisɨhaapɨhɨ nutaino. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Namɨhanatɨ Maasapɨho Sipɨsipɨhandɨ Nihɨrɨnatɨ Owetindɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 15:3-7) \p \v 10 “Isɨ isɨhiya manyinyaamataiwɨ nanɨhaiwɨ napaisaatɨ gɨnunyaahohiyɨhiyai sahɨ wɨndɨ tipɨ gwamwaapɨwɨse. Amɨ Nisɨ Apɨho komɨ yamɨhapataatɨhapɨ otɨpɨpatɨhiyai natausaasihɨ nuwɨ napɨwaiwɨ kiyaisɨ iwinjaawɨ bitotawaayopo. Winjaawɨ bitotawaawɨ kiyaisɨ wapa nusoaipasɨhapaapɨ Autaahaatɨhoai dɨndaahaiwɨ kaundawaayopo. \v 11 (Iyataatɨ amɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ isɨhiya maipɨhaiwaatɨhɨ nihɨrɨnɨwɨ owetohiyɨhiyai japɨhɨ numwaitandɨ napɨtɨhonɨne).\f + \fr 18:11 \ft Jɨhɨ Gɨrikɨhaara utɨpɨho jɨpatɨpiyohɨwaiwaatɨhɨ kɨmandɨ wesɨmandɨ wɨndɨ ahɨmotise. Owe.\f* \p \v 12 “Sahɨ napitaiwɨ gwɨnyaawaayopo? Utaaho wo komɨ maasapɨho sipɨsipɨhandɨ taahɨtɨhandɨ 100 kiyatɨ bitohonɨho kandamɨ naasaindɨhɨ nihɨrɨnatɨ owetanɨhɨ ko napitaitaise? Sipɨsipɨhandɨ owemetatɨ 99 kiyatɨ bitosɨtɨhandi namasi sisɨhoaasɨnɨ woyɨha nanatɨ bitohonɨhɨ naasaindɨhɨ owetindɨhandapɨ ko daitandɨ nutaise. \v 13 Daatɨ owetindɨhandi numwaataataahɨ kandɨ owetihɨ jahɨra daatɨ numwaasɨtɨndɨ sipɨsipɨhandapɨ owemetatɨ 99 kiyatɨ nga bitosɨtɨhandapɨ maaritindɨhandi nusatipɨhaatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ ko maaritɨtaise satɨtɨ akɨtɨnɨhɨ kasatataato. \v 14 Sɨrɨ kɨretɨ samɨ Japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho isɨhiya manyinyaamataiwɨ nanɨhaiwɨ napaisaatɨ gɨnunyaahohiyɨhiyaapɨ kiya apɨpaahɨ wɨndɨ nihɨrɨnɨwɨ owemetɨto tatɨ gwɨnyaataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Wo Komɨ Naisoho Tɨmahiyonɨhoai Japɨhɨ Tɨtɨhemwa Numwaitandɨhandapɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \p \v 15 “Iyataatɨ amɨ utaaho wo gɨsamɨ tɨmaamaitɨmɨ nisapɨ gɨnunyaasɨho gi wapa maipɨhandɨ kahisonaahɨ kɨnyɨ koenda numbwɨ maipɨndɨ kahindɨndɨ ausaapɨ nunje. Nehɨ sawahoaahɨhɨ bindamaamɨ sandɨ kaime. Saimbɨ komɨ maipɨhandɨ ausaapɨ kaundɨpɨ nunjisamɨhɨ amɨ ko atisatɨ maarɨho asɨpiyatɨ japɨhɨ nepemaitonaahɨ kɨnyɨ kinyɨ naisohoai japɨhɨ numwaapɨ maasɨ tɨmaamaitɨtaise. \v 16 O amɨ ko kinyɨ pɨwɨha atɨhomaahisatɨ maarɨho asɨpiyatɨ komɨ maipɨhandɨ kahindɨhandɨ ausaatɨ namepemaitonaahɨ namapɨ Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa netɨ katirɨhɨretɨ japepihɨrɨpɨ utaaho naasohɨsangi amɨ yahurɨsangi numwaasi koenda numwe. Saimbɨ numwaasi numbwɨ bindawaawɨ kuramɨ ndɨhetɨ gi maipɨhandɨ kahisɨhoaisamɨ pɨwɨha siyaha siyahaapɨto tɨmɨ jɨhaatɨ katisaihɨ numwaasi naingururɨ atimɨ gi maipɨhandɨ kahisɨhoai maarɨho asɨpiyatɨ nepemaitɨtandɨ pɨwɨha napaisaatɨ kaundɨmɨse. \v 17 Kaundisaihɨhandɨ kandɨ ko kuramɨ pɨwɨha wɨndɨ atɨhomaawisatɨ gi maipɨhandɨ kahisono hɨtatɨ wɨndɨ namepemaitonaahɨ namapɨ maipɨhandɨ kahisɨhoai numwaasi isɨhiya nisapɨ gɨnunyaahohiyɨhiya detɨ sɨhoaasangisawɨ ahoyanɨwɨ bimohiyɨhiyaamɨ ndɨhetɨ noaipapɨse. Noaipapɨ kiya nahatiya atɨsiwɨ nepɨ tipɨtapaapɨ mmowɨ tɨtɨhepɨsamaitaatɨwɨ sɨhoaasamɨ pɨwɨha ausaapɨ kaundɨmɨse. Saimɨ isɨhiya nahatiyaisɨ kaundisaihɨ maipɨhandɨ kahisɨhoai maarɨho asɨpaimbɨ nepemaite undisaihɨ namepemaitatɨ gisatunɨ kiyaisatunɨ wɨndɨ tɨmaamaamaitonaahɨ namapɨ kɨnyunɨ isɨhiya nisapɨ gɨnunyaahohiyɨhiyaunɨ kopɨ satɨwɨ gwɨnyaapɨse. “Kɨmo utaamo nyamɨhomaahe. Owetise. Koai wapɨhapɨho Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ mmonatɨ utaaho apɨpaahɨ maipɨhoe,” tɨwɨ koaisɨnɨhɨ samɨ dawaataatemapɨse. \p \v 18 “Iyataatɨ nɨnɨ pɨwɨha kɨma sangi kasatataatonɨ baiwɨ atiwɨse. Maapɨ yapɨpataapɨhɨ kahapaamapɨpa wapaamɨ daihɨra maasomwaaŋɨ sahɨ nepɨ nisapupwɨ napuwawaawaahɨ amɨ mɨhaatɨ yamɨhapataatɨhɨ Autaahaatɨhoaisangi netɨ satɨ katɨ kaitaise. Aiwɨ kahapaamapɨpa wapaamɨ daihɨra maasomwaaŋɨ dauta nutane tɨwɨ sahɨ nepɨ maapɨ yapɨpataapɨhɨ daupwɨ nuwawaawaahɨ mɨhaatɨ yamɨhapataatɨhɨ Autaahaatɨhoaisangi netɨ satɨ katɨ kaitaise. \p \v 19 “Amɨ jɨhaatɨ kasatataatonɨ sahɨ atiwɨse. Samɨ utaahurɨ wurɨ maapɨ yapɨpataapɨhɨ wapa nepɨ amɨ kaitaatɨmɨhapaapɨ gwɨnyapenamaamɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ tɨmaamaitɨmɨ gaapundamaamaahɨ nisɨ Apɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho kurisɨ kapa nunyatɨ kawitaise. \v 20 O amɨ sandɨ apaapɨmaato amɨ utaahurɨ nehɨ yahurisangi amɨ murɨmoaisangi ahoyanɨwɨ nisapɨ gɨnunyaapɨ nisɨ ambɨpatɨ ambɨhɨtohiyɨhiyaamɨhatɨhɨ kiyaisatɨ maasɨ nɨnɨ bindataayo,” nyatatɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Wo Komɨ Sasaaho Koaisɨ Maipɨhandɨ Kawindɨhandɨ Nemumasɨtɨhandapɨ Jisaasiho Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 21 Aihɨ Pitaaho dotɨ Jisaasihoai saunda nunjenataise, “Awaisɨhoŋe utaaho wo nisatiyatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaaho nɨngi maipɨhaiwa napitiyahaiwaara kanisonɨhɨ amɨ nɨnɨ komɨ maipɨhaiwa nemwaitande? 7 kiyatɨ ikwɨrɨ wihɨtɨrɨtanɨhɨ wihɨnɨhɨramɨ yatairaaho?” undataase. \p \v 22 Undatɨ nunjesɨhɨ Jisaasiho komɨha Pitaahoai saundataase, “Owetise. Nehɨ 7 kiyatɨ ikwɨ wihɨtɨrɨtanɨhɨ wihɨnɨhɨramɨ yatairaahɨmaahe. Nasisoaarɨ gɨmunyaatahaiwaara kɨnyɨ komɨ maipɨhaiwa nepumwape. \p \v 23 “Iyataatɨ pɨwɨha sa katohɨhaapɨ nesɨpatɨ mambɨhaiwaapɨ namɨhanɨtɨ katɨtandiyo. Autaahaatɨho nisɨhetapɨ isɨhiyai iwinja bimindɨhandɨ siyahande. Utaaho wo awaisɨho isɨhiyai iwinja bimisɨho isɨhiya awaisawɨhiya usa komɨ otɨtɨhɨ otɨpɨpatɨ kawisohiyɨhiya nawɨho otɨpɨpatɨ kaitaatɨwɨ nehohɨhopɨ nunjendandɨ kiyaisɨ gaata numwaataise. \v 24 Nunjendandɨ wanɨ konɨhɨ taatɨ sandɨ siyataatɨ utaaho wo nawɨho ikihɨ apɨpaahɨ taahɨwaiwa ambɨpatɨ gɨmunyaata awɨmɨtɨwɨhaiwa nusesɨhoai gaata numwaataise. \v 25 Gaata numwaatɨ nunjesɨhɨ nawɨho ikihɨ nusesɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ wɨndɨ nesi nasa namunyataise. Saihɨ komɨ awaisɨho namatɨ utaaso soai komɨ apwaataatɨ manyinyaisatɨ ahoyatɨ utaaho awaisɨho womɨ otɨpɨpatɨ nawɨho owehandɨ kaitaatɨwɨ kusasi koaisɨ nunyatɨ nawɨho naitaano ndaase. Satatɨ kusasamɨ ikɨpɨpa kahapaamapɨpa netɨ usaisɨ nunyatɨ nawɨho naitaano ndaase. Nisɨ nawɨho jahɨra naitandɨ sandɨ kaitaano ndaase. \v 26 Satatɨ katihɨ utaaso utaaho awaisɨhomɨ nawɨho ikihɨ ambɨpatɨ owehaiwa netɨ nainjɨho atisataise. Atisataatɨ komɨ awaisɨhomɨ utatototɨ tɨmahiya atotɨpɨwesatɨ gousetɨ saundataase. ‘Kɨnyɨ nisapɨ aposindɨhandɨ yatɨhitɨpɨ kinyɨ maarɨho asɨpɨnimbɨ nehɨ ninjase. Nehɨ ninjasamɨhɨ kinyɨ nawɨho netɨ nangɨnɨhohɨho otɨpɨpatɨ kaindɨ nehɨnyamɨ nundɨ owemaitaano,’ undatɨ gousetaise. \v 27 Saunda gousesɨhɨ komɨ awaisɨho maarɨho asɨpɨwisa nehɨ iwinjatɨ nawɨho ikihɨ taahɨwaiwa netɨ nɨwinjɨhopɨ saundatɨ, ‘gaasɨ kɨnyɨ namaanɨmɨtaapɨ nanɨpimatɨtɨ namaitaano,’ undataase. \p \v 28 “Saundatɨ maarɨho asɨpɨwisataatɨ nehɨ iwinjasɨhɨ notaise. Notɨ komɨ sasaaho otɨpɨpatɨho woai iwinjataise. Iyataatɨ utaaso winjaso komɨ nawɨho sisɨwaahaipɨhandɨ naasaindɨhɨ, ‘sɨhɨ japɨhɨ nahɨmɨtaano,’ undatɨ netɨ nɨwɨnahore. Aihɨ awaisɨho maarɨho asɨpɨwisa nehɨ iwinjasɨhɨ naisoho komɨ sasaaho nawɨho maipɨhonjɨ netɨ niwinjɨhoai siyatɨ iwinjaataatɨ komɨ nahutarɨhɨrɨ netɨ nahusapanatɨ saundataase. ‘Nawɨho nanɨhingɨpɨpa jahɨra ketɨ naninye,’ undataase. \p \v 29 “Saundihɨ komɨ sasaaho otɨpɨpatɨho namatɨ maarɨho asɨpɨnitotatɨ kaundisɨhomɨ asɨmwatɨtɨhɨ tɨmahiya saundatɨ gousetaise. ‘Ese kohɨ uta gaahonye kɨnyɨ aposindɨhandɨ yatɨhitɨpɨ maarɨho asɨpɨnime. Saimbɨ nehɨ ninjasamɨhɨ kinyɨ nawɨho nangɨnɨhohɨho jahɨra nehɨmɨtaano?’ undatɨ komɨ sasaahoai gousetaise. \v 30 Gousesɨhandɨ kandɨ jatɨtandɨ poundihɨ sasaahoai maarɨho asɨpɨmaawisatɨ daahɨ komɨ pɨwɨha nematɨ napwɨtohɨtɨhandaatɨhɨ napuwataise. Siyatɨ netɨ napusɨhɨ napwɨtatɨ otɨpɨpatɨ kaimɨ notɨ nawɨho netɨ nɨwinjɨho netɨ tiwatɨ owetanɨhura noaipasi nutando. \p \v 31 “Aihɨ awaisɨho maarɨho asɨpɨwisatɨ nehɨ iwinjasɨho sandɨ topɨtaata sasaahoai maipɨhandɨ kawihɨ sasaahoya usa otɨpɨpatɨhiya winjawaayopo. Iwinjawaawɨ sandɨ sawindindapɨ kiyaisɨ apɨpaahɨ apousatɨ maarɨho tundaise. Siyatɨ maarɨho tundihɨ naiwɨ kiyaamɨ awaisɨhoai nahataapa noaipasɨhɨ mmohohɨpɨpaapɨ ausaapɨ kaundawaatopo. \v 32 Sandapɨ kaundauhɨ atisatosatɨ awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨho maarɨho asɨpɨwisatɨ nehɨ iwinjasɨhoai gaata numwaatɨ saundataase. ‘Kɨnyɨ utaahoŋɨ otɨpɨpatɨhoŋɨ apɨpaahɨ maipɨhoŋe. Amɨ kɨnyɨ nehɨ ngɨpwɨnehinɨhiyataatɨ nawɨho aungwohandɨ nepɨ nanɨnɨpɨ jahɨra namaanɨmingɨhopɨ nanɨpimatɨtɨ nangɨmɨhaahonɨhoŋe. \v 33 Saindɨ gi maarɨho asɨpɨhindɨ nehɨ nangɨmɨhaahonɨhoŋɨsɨ kɨnyɨ sɨrɨ kɨretɨ kaimbɨ kinyɨ kɨsaahɨmoai maarɨho asɨpɨwimbɨ namumwɨhaapo?’ undataase. \v 34 Saundatɨ awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨhopɨ apowihɨ isɨhiya koaisɨ ambɨpatɨ maarɨho yausahaiwa numwɨtaatɨwɨ napwɨtohɨpɨpɨhapɨ natausaasataise. Sapɨhɨ napupwɨ ambɨpatɨ yausahaiwa numwisaihɨ netɨ kaimɨ nunjatɨ awaisɨhomɨ nawɨho netɨ nɨwinjɨho netɨ tiwa owemataahuraatɨtande,” tatɨ Jisaasiho namɨhanatɨ kandaase. \p \v 35 Satatɨ namɨhana kata owemataatɨ kandapɨ nesɨpatɨ sanyatataase. “Amɨ sahɨ isɨhiya maipɨhaiwa sangi kasisohɨwaiwa samɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ nepumwaamawaawaahɨ nisɨ Apɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho sangisɨ utaaho awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨhoai kawindɨhandamatiyatɨ kɨretɨ kasitaise,” tatɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \c 19 \s1 Kɨma Pɨwɨma Namaatɨnohɨtɨhandɨ Nepɨ Namaasɨpaitaatɨwɨhandapɨ Jisaasiho Kataunjindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 10:1-12; Rukɨho 16:18) \p \v 1 Aihɨ Jisaasiho saiwa katatɨ owemapɨ sapɨhɨ yapɨpatɨ Garirihanda namasi yapɨpatɨ Judiyaahandamɨhatɨ waapɨhaatɨ Jorɨtanɨhaatamɨ wihɨnɨ mɨhihɨnɨ ahetipataahapɨ notaise. Naihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ maawɨ nohaayo. \v 2 Nowaatɨ daayonɨhɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ Jisaasihoenda nasauhɨ kiyaamɨ timbɨpaisahiyai tɨtɨhɨwiwataise. \p \v 3 Siyatɨ tɨtɨhɨwisɨhɨ daayaatɨ bitohonɨhɨ isɨhiya Parisihiya usa Jisaasihoai wapaapɨ nunjendaatɨwɨ nasawaayopo. Napɨwɨ wihoaaŋɨha ko tɨtɨhɨ kiyaisɨ wɨndɨ biyatɨ kamundonaahɨ koai nepɨ nusopɨsasɨtotɨwɨ winjatawaawɨ Jisaasihoai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Kahapaamapɨpa nahataapa wapa gwɨnyapenataahapaapɨ utaaho wo komɨ apwaataati apɨpaahɨ namatɨ kaatisɨnɨhɨ netɨ natausaasɨtandɨ gaaro e owetiso?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \p \v 4 Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ Jisaasiho komɨha sata kaundataase. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sataha awɨtɨwɨhiyaatɨsɨ sahɨ wɨndɨ gɨmunyaahowo? \q1 ‘Jɨhɨ aimehura yeyetatɨ isɨhiyaisɨ kiyatɨ namasisɨho wohoaisɨ apopaatapɨ kiyatɨ ahɨwisatɨ apopaatisɨ wohopɨ kiyatɨ ahɨwisataise’. \rq Wuwanɨhapɨhɨ 1:27, 5:2; Marakaiho 2:15\rq* \p \v 5 Iyatɨ amɨ sandɨ siyatɨ woho apopaati ahɨwindɨmandapɨ Autaahaatɨho sandaase. ‘Wohorɨ saniyɨ sapiyai namasisɨ apopaati nɨwipaahonɨhɨ namaatɨmɨ tɨmaamaitɨtaise.’ \v 6 Isɨ kasanyurɨ yasasanyurɨmaahe, owetise. Kasanyurɨ tɨmaamaitɨmɨ noaipapɨ kasanyuramɨ maarɨho ambɨpatɨ naasaipɨhɨndaise. Isɨ amɨ Autaahaatɨho aimɨ woho apopaati netɨ tɨmaamaisɨtɨhandɨ isɨhiya wɨndɨ nepɨ namaasɨpapɨse,” undatɨ Jisaasiho Parisihiyai kaundataase. \v 7 Jisaasiho kiyaisɨ saundihɨ Parisihiya koaisɨ saundɨwɨ nunjenawaayopo. \q1 “O siyonaahɨ Mosesiho jɨhura wɨnɨhapɨpa napindapɨ satatɨ katise?” Utaaho wo komɨ apwaataati namaitandaahɨ ko utɨpɨho apwaataati namaitandɨ kaati nanɨmasi numwe undaho jɨpatɨpiya nunya kaati netɨ natausaasane tatɨ katise?” \rq Wɨnɨhapɨpa 24:1-4\rq* \m undɨwɨ nunjenawaayopo. \p \v 8 Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ Jisaasiho komɨha kiyai saundataase. “Sandɨ Mosesiho wɨnɨhapɨpa watɨpɨhapa kandaamaase, owetise. Nehɨ sawanaatamɨ atihɨrɨ nawaatɨmapɨ maatɨmaatisohɨtɨhanda gaasɨ sɨwaasisai utɨpɨho nunyawɨ namapɨse tatɨ katise. Iyataatɨ sahɨ siyohɨtɨndɨ jɨhɨ aimehura woho apopaati ahɨwisataatɨ Autaahaatɨho gwɨnyapenatɨ ahaihɨ ahotɨmɨ napindɨhandɨmaahe. Owetise. \v 9 Isɨ sangi kɨmandɨ nɨnɨ kasatataatonɨ atiwɨse. Utaaho wo komɨ apwaataatɨ utaaho woaisatɨ namohaati namatɨ waatisɨ netɨ wɨrataataahɨ so komɨ apwaataatɨ jɨhaatisamɨ tɨmaamaitɨmɨ maarɨho ambɨpatɨ naasaindɨtindɨhandɨ netɨ nasɨpataise,” undatɨ Parisihiyai Jisaasiho saundihɨ kiya pɨwɨha owetihɨ namasi nowaayopo. \p \v 10 Namasi niyauhɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ saundɨhaato. “O amɨ utaaho wo apopaatisamɨ tɨmaamaitɨtaatɨmɨhapa sapa wɨnɨhapɨpa watɨpɨhapa ahotanaahɨ gaasɨ isɨhiya wɨndɨ namaamaatɨto,” undɨhaato. \p \v 11 Undonɨhɨ Jisaasiho nyangi sanyatataase. “Nisɨ pɨwɨha woho apopaatɨ andɨtitɨmɨ tɨmaamaitɨtaatɨmɨhandapɨ kandɨsasohɨma isɨhiya nahatiya atiwɨ nepɨ kamaitaapo. Nehɨ isɨhiya Autaahaatɨho kiyaamɨ maarɨho ambɨpatɨ napaisaatumwatɨ andɨtɨwihonɨhiyaahɨhɨ atiwɨ nepɨ kaitaapo. \v 12 Iyataatɨ isɨhiya usa namaamaatohɨtɨndɨ apaapɨmaahe, amɨ isɨhiya usa saniyaamɨ gwɨsɨhaatɨhapɨ namaatɨwɨ sɨhɨmwaamoyaitaatɨwɨ waapoho owehiya napɨwɨhiyaare. Amɨ usa kiyaisɨ isɨhiya usa nepɨ paatonɨho napaapɨ nusopɨsasauhɨ kandapɨ namaamaatawaayopo. Aiwɨ amɨ isɨhiya usa sawanaamɨ maarɨhoraahɨ nehɨ Autaahaatɨho iwinja bimonɨhɨ komɨ otɨpɨpatapaahɨhɨ jinjapɨhɨ asisɨha nahatewetɨ andɨtitɨwɨ gwɨnyaitaatɨwɨ namaamaatawaayopo. Isɨ utaaho wo andɨtatisahondaataahɨ nisɨ pɨwɨma sangi kandɨsasohɨma isɨwatɨ japepihɨrane,” nyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Autaahaatɨho Manyɨnyai Maarɨho Wɨwisɨtɨhandɨ Numwindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 10:13-16; Rukɨho 18:15-17) \p \v 13 Aihɨ isɨhiya usa manyɨnyai Jisaasiho ikwɨrɨ ahɨwisa gaapɨwundonɨhɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ maarɨho wɨwisɨtɨhandɨ naitotɨwɨ Jisaasihoenda numwaasi nasawaayopo. Numwaasi nasauhɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ itɨhundaatɨ nɨwisapuwɨhaayo. \v 14 Siyaatɨ itɨhundonɨhɨ Jisaasiho sandaase, “Manyɨnyai wɨndɨ namaawisapupwɨ kiya nisenda napɨtaatɨwɨ nehɨ iwinjasawɨse. Isɨhiya manyɨnya kɨmiyaamataiwɨ nisapɨ nanɨhaiwɨ gɨnunyaahohiyɨhiya Autaahaatɨho isɨhiyai iwinja bindataatɨ gaahaiwa kawiwaiwa kiyaamɨhaiwaatɨtaiso,” daase. \v 15 Sata katatosatɨ manyɨnyaisɨ ikwɨrɨ ahɨwisa Autaahaatɨho maarɨho wɨwisɨtɨhandɨ nunyataise. Nunyamapɨ sapɨhɨ namasi notaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Ikɨpɨpa Taahɨpɨpaisaho Jisaasihoaisatɨ Pɨwaatinjɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 10:17-31; Rukɨho 18:18-30) \p \v 16 Aihɨ asisɨha waara utaaho wo nasatɨ Jisaasihoai saunda nunjenataise. “Katɨpunjingɨhonye, gaahandɨ napindɨ kiyataatɨ nɨnɨ Autaahaatɨhoaisatɨ bimɨtandɨhandɨ naitande?” undatɨ nunjenataise. \p \v 17 Saundatɨ nunjesɨhɨ Jisaasiho koaisɨ saundataase. “Kɨnyɨ nɨngi gaahandapɨ napindapɨ nanɨsehise? Nehɨ Autaahaatɨho sawaho naasohɨ sohɨhɨ gaahore. Isɨ kɨnyɨ Autaahaatɨhoaisapɨ jinjapɨhɨ bimɨtaapɨhandɨ naitaapaahɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa baimbɨ gwɨnyaapɨ japepihɨrɨme,” undataase. \p \v 18 Undihɨ amɨ utaaso Jisaasihoai “wɨnɨhapɨpa maahɨwapaare?” undatɨ nunjenataise. Saundatɨ nunjesɨhɨ Jisaasiho komɨha koaisɨ saundataase, “Wɨnɨhapɨpa kɨmbaapɨto: ‘isɨhiyai timaamape. Asɨhiyai ikomaanɨme. Wapa isɨhiya usaamɨhapa ikomaawɨnɨme. Isɨhiya usaapɨ jaipɨmaatɨme. \v 19 Kɨniyɨ gapiyai baimbɨ atɨwimbɨ maarɨwitɨpɨ gaahaiwa gɨwunyaapɨ kawime. Aimbɨ kɨwahonyapɨ maaritɨpɨ maarɨho namɨnɨhingɨpatamataimbɨ kinyɨ naisohopɨ maaritɨpɨ koaisɨ maarɨho nunye,’ timbɨpaapɨto,” undatɨ Jisaasiho kaundataase. \p \v 20 Jisaasiho saundihɨ uta waimwaaso koaisɨ saundataase. “Wɨnɨhapɨpa saiwaahɨ aimɨ taatɨ japepihɨrataahonɨne. Japepihɨrataahonɨnisɨ wapa napaapɨ nausetɨndaayo?” undataase. \p \v 21 Saundihɨ Jisaasiho koai saundataase, “Amɨ kɨnyɨ jinjapɨhɨ bimɨtaapɨhandɨ nenoaahɨtindɨhandɨ nepɨ watɨpɨtɨpɨ isɨwatɨtaapaahɨ kɨnyɨ kinyɨ ikɨpɨpa usaisɨ nepunyapɨ nawɨho nepe. Aimbɨ nawɨho nehingɨho isɨhiya ikɨpɨpa owehiya taanahiyɨhiyai nunye. Saimbɨ nunyapaapɨ kɨnyɨ yamɨhapataatɨhɨ ikɨpɨpa nepɨ ahoaitaapo. Saiwa saimbɨ nɨngi kɨnyɨ nambɨ nanipinje,” undataase. \v 22 Jisaasiho saundihɨ uta waimwaaso atisataatɨ komɨ maarɨho apɨpaahɨ naaŋawisaho notaise amɨ ikɨpɨpa taahɨwaiwaisahondaato. \p \v 23 Naihɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanangi sata kanyatataase. “Nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ kasatataato, isɨhiya ikɨpɨpa taahɨpɨpaisahiya kapaisaahɨhɨ maarɨho nunyawɨ anɨtiwɨ isɨwatohiyɨhiyai Autaahaatɨho winja bimonɨhɨ noaipapɨ komɨhiyaimatɨtaatɨwɨ naaŋamaitaise. \v 24 Iyataatɨ amɨ sawanaatɨ aimɨ mmohohɨtɨhande, maasapɨho awaisɨho kamerɨhandɨ amɨ kauhoaisangi onepatɨ maipɨhinjaatɨhɨ nandaitotatɨ dinanataatɨ apɨpaahɨ watɨpɨtihɨ wɨndɨ namɨndaasɨtɨhande. Nandaitandɨ watɨpɨtindɨhandisɨ isɨhiya ikɨpɨpa taahɨpɨpaisahiya kapaisaahɨhɨ maarɨho nunyawɨ anɨtiwɨ isɨwatohiyɨhiyaisɨ Autaahaatɨho iwinja bimonɨhɨ noaipapɨ komɨhiyaimatɨtaatɨwɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ watɨpɨtamaitaise,” nyatataase. \p \v 25 Jisaasiho sa sanyatihɨ atisɨhaawɨ nyahɨ mangɨrɨ ikwɨnaatɨ yayahaawɨ satɨhaato. “Ese siyonaahɨ isɨhiya diyaanɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ nga naitaapo?” tahaato. \p \v 26 Sataatɨ katonɨhɨ Jisaasiho yatɨwatɨ nyainjatataatɨ sanyatataase, “Isɨhiya mambɨhiya sawanaamɨ watɨpɨhandɨ gwɨnyaahohɨtɨhanda jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ naitaatɨwɨ apɨpaahɨ naaŋa watɨpɨtatɨ owendaise. O amɨ Autaahaatɨho sawahohɨ nahatewa tɨtɨhɨ nga kaitaise,” nyatataase. \p \v 27 Sanyatihɨ Pitaaho Jisaasihoai saunda nunjenataise, “Mmonɨpeme, nyahɨ kahapaamapɨpa nahandɨ namasisɨ gisɨ nahipinjɨhaayo. Nahipinjɨhaayonɨ nyahɨ napindɨ naito?” undatɨ nunjenataise. \p \v 28 Saundatɨ nunjesɨhɨ Jisaasiho nyangi sanyatataase. “Kɨmandɨ akɨtɨnɨhɨ nɨnɨ sangi kasatataato, kahapaamapɨpa nahataapa Autaahaatɨho netɨ japɨhɨ asɨpɨpemaitandɨhura Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ nisɨ saasanotindɨhandɨ watɨpɨhandisatɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai winja bimisanɨhɨ sahɨ nɨngi nanipinjohiyɨhiyaatɨ nɨngisawɨ maawɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ iwinjaawɨ bimɨtaapo. \v 29 Iyataatɨ isɨhiya nahatiya usa naasohɨ naasaamɨhɨ nisapimatonɨhɨ kiyaamɨ aŋaaŋɨ saaho saingoya sanaanɨ sanaapwɨsa saniyɨ sapiya mwaaya maatiya yapɨpatɨ kahapaamapɨpa namatɨ kapaisɨ dawaatumwataataahɨ kokaati nɨnɨ kapaapɨ nanɨpimatɨ asakaindɨ tiwatɨ nyepaindɨ numwisanɨhɨ amɨ kokaatɨ jinjapɨhɨ bimɨtandɨhandɨ naitaise. \v 30 Iyataatɨ amɨ ipotɨhura Autaahaatɨho nisɨhetapɨ komɨ isɨhiyai winjaatɨ bimonɨhura isɨhiya taahiyɨhiya wanɨmura noaipapɨ ambɨpatisahiya apɨpaahɨ awaisawɨhiyaimatɨwɨ jɨhɨtohiyɨhiya sɨhɨhura noaipapɨ ipotɨtisaihɨ amɨ isɨhiya taahiyɨhiya wanɨmura noaipapɨ apɨpaahɨ nehɨhatɨma ambɨpatɨ owetatɨ ipotɨtohiyɨhiya sɨhɨhura noaipapɨ jɨhɨtɨtaapo,” tatɨ komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \c 20 \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Wainɨhandamɨ Osaataatɨ Kiyohiyɨhiyaapɨ Jisaasiho Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 1 Aihɨ Jisaasiho nyahɨ koaisɨ nɨwipinjaatɨ komɨ otɨpɨpatɨ mmona kiyaatɨ nehohiyɨhiyaanangi pɨwɨha wa namɨhana sanyatataase. “Autaahaatɨho nisɨhetapɨ isɨhiyai iwinja bimindɨhandɨ siyahande: utaaho wo wainɨhandamɨ osaataatɨ asakiyatɨ taahɨwaiwaisahomatiyahande. Iyatɨ ko osaataatɨ wanɨhandamɨ satɨho asisɨhaatɨhɨ koho koaisatɨ nepasi notɨ komɨ osaataatɨ otɨpɨpatɨ kawitaatɨwɨhiyaisɨ daatɨ numwaataise. \v 2 Numwaatɨ pɨwɨha kiyaisatɨ wɨsasatɨ saundataase, ‘Nawɨho ipɨho naasoetɨ nunyohɨmumwaaŋɨ nasamɨtaanɨ sahɨ nuwɨ nisɨ wainɨhandamɨ osaataatɨ otɨpɨpatɨ kaniwɨse,’ undatɨ natausaasataise. \v 3 Iyatɨ amɨ ipɨho nasatɨ wonjɨ otɨhɨtihɨ ko isɨhiya ahoyanɨwɨ nahoaiwɨ pɨwanɨwɨ otɨpɨpatapɨ daahopɨpɨhɨ notaise. Notɨ isɨhiya usa maanɨmaanaiwɨ nehɨ bitohauhɨhiyai iwinjataise. \v 4 Iwinjataatɨ kiyaisɨ saundataase, ‘Sangisangi nisɨ wainɨhandamɨ osaataatɨ otɨpɨpatɨ kanitaatɨwɨ nuwɨse. Nawɨho tɨtɨhɨ nga nasamɨtaano,’ undataase. \v 5 Saundihɨ kiya atiwɨ nowaayopo. Aihɨ ipɨho otɨhasɨnɨtihɨhuraunɨ amɨ yaataatiwatɨ kwaatanaipatɨ koho nainjura ko naasaipitɨ katɨ kiyatɨ isɨhiya usaisɨ numwaatɨ komɨ osaataatapɨ natausaasataise. \v 6 Aihɨ ipɨho kwaatanaipatɨ koho nanatɨ aimɨ satotɨ mɨhepɨ nipatɨtandɨhepɨtihɨhura ko isɨhiya ahoyanɨwɨ kahapaamapɨpa nunyawɨ nehohɨpɨpɨhɨ jahɨra notaise. Jahɨra notɨ isɨhiya usa kapɨhɨ kiyaanɨhɨ bitohauhɨ iwinjataise. Winjataatɨ kiyaisɨ saundatɨ nunjenataise. ‘Sahɨ ipɨmo pɨtɨtaatɨwapɨ kɨmbɨhɨ nehɨ napindapɨ bitohopo?’ undatɨ nunjenataise. \v 7 Saundatɨ nunjesɨhɨ kiya koai kiyaamɨha saundawaatopo. ‘Utaaho wo nyangisɨ otɨpɨpatapɨ namaanyamaasɨhiyahaawɨ nehɨ bitotɨhaayo,’ undawaatopo. Saundauhɨ komɨha kiyaisɨ saundataase, ‘O kiyonaahɨ sangisangi nisɨ osaataatɨ otɨpɨpa kanitaatɨwɨ nuwɨse,’ undatɨ netɨ natausaasataise. \p \v 8 “Aihɨ ipɨho aimɨ tipatetɨ nipatihɨhura osaataatamɨ satɨho utaaho wo komɨhapai iwinja bimisɨhoai saundataase. ‘Otɨpɨpatɨ kanisohiyɨhiyaisɨ gaatɨpɨ numwaapɨ nawɨho nunye. Nunyapaapɨ saimbɨ nunye namasapɨ isɨhiya ipotɨnɨhɨ numwaahohiyɨhiyai nawɨho jɨhɨ nunyapɨ nunyamɨ numbwɨ jɨhɨnɨhɨ numwaahohiyɨhiyai nawɨho ipotaataatɨ nunyapɨ namɨhaape,’ undataase. \v 9 Aihɨ isɨhiya ipɨho kwaatanaipatɨ koho nanatɨ owetihɨ mɨhepɨ satotɨ nipatɨtandɨhepɨtihɨ numwaasawɨhiya naasohɨ naasohɨ nawɨho ipɨ naasoetɨ nehohɨho newaayopo. Saiwɨ isɨhiya wura wura numwaasawɨhiyaisangi nehɨ naasaimumwaaŋɨ newaayopo. \v 10 Aihɨ isɨhiya jɨhɨnɨhɨ asisɨhaatɨhɨ koho koaisa numwaasawɨhiya nawɨho naitaatɨwɨ nasawaawɨ awaisɨho wamwaaŋɨ naitotɨwɨ gwɨnyaapɨ nasawaayopo. Saiwɨ gwɨnyaapɨ napɨwɨhandɨ kandɨ kiyaisangi nehɨ kamwaaŋɨ isɨhiya kiyaamɨ ipotɨnɨhɨ nasohiyɨhiyaamataiwɨ nawɨho ipɨho naasoetɨ nehohɨho nɨnaasohɨ nɨnaasohɨ newaayopo. \v 11 Saiwɨ nawɨho newaawɨ isɨhiya jɨnɨhɨ koho koaisa numwaasawɨhiya nawɨho awaisɨho namehono tɨwɨ osaataatamɨ satɨhoai mehundɨwɨ saundɨwɨ itɨhundawaatopo. \v 12 ‘Isɨhiya kɨmiya ipotɨnɨhɨ asɨhataahura numwaahɨnɨhɨ otɨpɨpatɨ masehonjɨ etɨtaatiyauhɨhiyai nyahɨ ipɨho pɨtɨtaatɨmawaatɨ dawaarɨhɨretɨ ipɨho nyatihɨ otɨpɨpatɨ awaindɨhandɨ kiyohiyɨhiyaanangi nawɨho nauratɨhaimbɨ naninyapaise,’ undɨwɨ itɨhundawaatopo. \p \v 13 “Saundɨwɨ itɨhundauhɨ kiyaamɨ woaisɨ osaataatamɨ satɨho saundataase. ‘Uto atime nɨnɨ gisɨ wɨndɨ mɨmaipɨmaahiso. Amɨ kɨnyɨ nawɨho ipɨho naasoetapɨhopɨ otɨpɨpatɨ ipɨho naasohɨ kaitaano tɨpɨ aaye tingɨtɨhande. \v 14 Isɨ kɨnyɨ nawɨho nesi aŋɨpɨpɨhapɨ numwe. Nehɨ nɨngisunyaatɨ utaaho ipotɨnɨhɨ numwaahohɨhoaisangi nawɨho gi nahinyohɨpatamataindɨ naurataindɨ numwɨtandiyo. \v 15 Nisɨhandɨ nɨwahonisɨhandisɨ nisɨ watɨpɨhandaahɨ gwɨnyapenɨtɨ nisɨ nawɨhora kahapaamapɨpa kaito. Nɨnɨ gaahandɨ baindɨ kiyataayonɨ kɨnyɨ mandɨtaimbɨ wɨndɨ apomaasane,’ undatɨ osaataatamɨ satɨho koaisɨ kaundataase,” tatɨ namɨhanatɨ Jisaasiho kanyatataase. \p \v 16 Satatɨ namɨhana kanyatatosatɨ Jisaasiho sanyatataase. “Isɨ sɨhɨhura Autaahaatɨho nisɨhetapɨ komɨ isɨhiyai iwinja bimonɨhura siyatɨ noaipaitaise: isɨhiya wanɨmura ambɨpatɨ awaipatisahiya jɨhɨtohiyɨhiya sɨhɨhura noaipapɨ ipotɨtisaihɨ amɨ isɨhiya wanɨmura ambɨpatɨ awaipatɨ owehiya ipotɨtohiyɨhiya sɨhɨhura ambɨpatɨ awaipatɨ nepɨ noaipapɨ jɨhɨtɨtaapo,” nyatatɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Ipotaataatɨhandɨ Jisaasiho Yaawɨhaiwa Netɨ Napwɨtandɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 10:32-34; Rukɨho 18:31-33) \p \v 17 Aihɨ Jisaasiho Jerusaremɨhandaahapɨ taatɨ naihɨ maawɨ niyahaawɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ 12 kiyaatɨ ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiyaanangi isɨhiyaamɨhatɨhapɨ mɨhinenyamatɨ taawa niyahaahetɨ sanyatataase. \v 18 “Sahɨ atiwɨse. Nyahɨ Jerusaremɨhanda niyaatɨ noaipaitɨhaawɨhiyaanɨnɨ taawaatɨ daayaatɨ bitopɨ niyahaayo. Niyaatɨ noaipasaihɨ kapɨhɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨhi isɨhiya nepɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨwɨ waamaindumwapɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaamunɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaamunɨ ikwɨraatɨhɨ wɨrapɨnitaapo. Aisaihɨ kiya nɨngi kɨnyɨ napwɨtaahunyaatahoŋisɨ napwɨtaapo ndɨtaapo. \v 19 Sandɨwɨ kiya nepɨ nɨngi isɨhiya kiyaamɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ wɨrapɨnitaapo. Aisaihɨ kiya Romɨhandaahapɨhiya nɨngi sisɨpɨhɨndɨwɨ wɨrɨhɨra nepɨ yanupapɨ amɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nipɨmandaapɨ nɨwisaihɨ napwɨto. Napomasanɨhɨ asisɨha mairɨma saniyonɨhɨ Autaahaatɨho nɨngi ahonimatɨ nanɨmaahonɨhɨ nɨnɨ japɨhɨ nepaito,” nyatatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jemɨsiyɨ Joniyaamɨ Sanaatɨ Wapaapɨ Jisaasihoai Nunjesɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 10:35-45) \p \v 20 Aihɨ Sepetihomɨ apwaataatɨ kaatamɨ mwaahurɨ Jemɨsiyɨ Joniyaisatɨ maasɨ Jisaasihoenda nasataise. Nasatɨ mwaahurapɨ wapaapɨ nunjendandɨ komɨ utatototɨ nambɨtatɨ atotɨpɨwesataise. Iyatɨ ko wapa kaitandɨ nunjenataise. \v 21 Kaatɨ saihɨ Jisaasiho kaati saunda nunjenataise. “Kɨnyɨ napindape?” undataase. Undihɨ kaatamɨha saundataase, “Kɨnyɨ Awaisɨhoŋimatɨpɨ isɨhiyai iwinjaapɨ bindapaahura katisamɨhɨ nisɨ metɨmurɨ awaisururimatɨmɨ kinyɨ yatɨhɨ isɨhiyai iwinjatɨtaatɨmo,” undataase. \p \v 22 Saundihɨ Jisaasiho kusasi komɨha saundataase. “Sausasaatɨ nanɨsehohɨtɨmandapɨ wɨndɨ mowɨhusasaate,” undataase. Undatosa Jemɨsiyɨ Joniyai saundataase, “Waapoho ipɨho yahutaatɨ pusahomataindɨ nɨnɨ yaasɨhaiwa netɨ awɨtɨmatɨ nainjanɨhaiwa sɨhoaahɨ nɨngi nanipinjamɨ kaiwa nepɨ awɨtɨmapɨ nandaiso?” undatɨ nunjenataise. Aihɨ kuramɨha Jisaasihoai saundamaase, “Yɨhoaanyangisangi nga saito,” undamaase. \v 23 Undihɨ Jisaasiho komɨha kuri saundataase. “Akɨtɨsɨ sɨhoaasangisangi waapoho ipɨho yahotɨ pusahomataimɨ yaasɨhaiwa nepɨ awɨtɨmapɨ nandaatɨmɨhuraahe. Sɨhoaahɨ saitaise satɨtɨ kasatataahandɨ kandɨ nɨnɨ isɨhiyai kɨnyɨ soŋɨ soŋɨ nisɨ yatɨhɨ awaisɨhoŋimatɨpɨ isɨhiyai iwinjaapɨ bime undɨtandɨhandɨ nisɨhandɨmaahe. Owetise. Saiwa nisɨ Apɨho isɨhiya aunahɨpatɨ nepɨ isɨhiyaisɨ iwinjaawɨ bimɨtaatɨwɨhiyaapɨ aimɨ tɨmanatɨ ahɨwihɨhaiwaasɨ kiyaahɨhɨ naitaapo,” undatɨ Jisaasiho Jemɨsiyɨ Joniyai kaundataase. \p \v 24 Aihɨ nyahɨ 10 kiyaatɨ ikwɨ maindɨmwɨtahiyaanɨnɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ usaanɨnɨ kurɨ Jisaasihoai nunjesɨtɨndapɨ atisɨhaawɨ kurapɨ nyangi aponyataise. \v 25 Siyatɨ aponyihɨ namatɨ Jisaasiho nahatiyaanangi gaata nanyamaatɨ sanyatataase. “Sahɨ mmowɨ gwɨnyaapɨhiyaate, isɨhiya wapɨhapɨhiya Autaahaatɨhopɨ atɨhomiwɨ gɨmunyaahohiyɨhiyaamɨ awaisawɨhiya kiyaamɨ isɨhiyaisɨ topɨtaata sawanaamɨ gwɨnyapehohɨtɨhanda iwinjatauho. Aiwɨ kiyaamɨ isɨhiyai awaisawɨhiya waatɨ pɨhɨtɨwɨ urɨpatiwɨ otɨpɨpatɨ watɨpɨhaiwa ambɨpatɨ yaawɨhaiwa nunyauho. \v 26 Kiyaamɨ kiyohɨwaiwa sahɨ wɨndɨ namepɨse apɨpaahɨ owetane. Amɨ samɨ woŋɨ usaamɨ awaisɨhoŋimatɨtaapaahɨ soŋɨ nahatiyaamɨ otɨpɨpatɨhoŋimate. \v 27 Aiwɨ amɨ samɨ woŋɨ noaipapɨ usaamɨ mɨtɨhoŋɨ jɨhoŋimatɨtaapaahɨ amɨ nehɨ yatɨhɨ isɨhiyaamɨ otɨtɨhɨ otɨpɨpatɨhoŋimate. \v 28 Sahɨ siyawaawaahɨ nisɨ kiyohɨrɨhɨretɨ kaitaapo. Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ isɨhiya otɨpɨpatɨ kaniwɨ nɨngi nɨtatamanɨtaatɨwɨ napɨtɨhonɨnɨmaahe. Owetise. Nɨnɨ isɨhiyaapɨ otɨpɨpatɨ kawindɨ netɨ iwɨtatamanɨtɨ kiyaisɨ nisɨ ambɨpatɨ nunyandɨ kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ japɨhɨ numwaitandɨ napɨtɨhonɨne,” nyatatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ nahatiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaahurɨ Ndɨha Niyotahuri Kuramɨ Ndɨha Jisaasiho Nusorɨhaasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 10:45-52; Rukɨho 18:35-43) \p \v 29 Aihɨ nyahɨ Jisaasihoaisaatɨ aunahɨpa Jerikohandɨ namasi wapɨhapɨ taawaatɨ niyonɨhɨ isɨhiya wɨrɨsandimɨ Jisaasihomɨhinɨ nasawaayopo. \v 30 Iyauhɨ utaahurɨ wurɨ ndɨha maipɨtahurɨ kapɨhɨ daihɨraamɨhinɨ bindamaahurɨ Jisaasiho yamo taatɨ nasataise tauhɨ atisamaise. Atisamaamɨ namasamɨ satɨmɨ kaahaatamaase. “Daawitɨhomɨ Mwaahoŋɨ nyahɨ Isɨraherɨhiyaanangi nyainjaapɨ bimɨtaapɨ awaisɨhonye yɨhoaanyangi kɨnyɨ kinyɨ maarɨho asɨpɨnyime,” tɨmɨ kaahaatamaase. \v 31 Satɨmɨ kaahaatihɨ isɨhiya wɨrɨsandimɨ nasohiyɨhiya kurisɨ itɨhundɨwɨ, “Sɨhoaahɨ wɨndɨ kaahaamaatɨmɨse,” undawaatopo. Saundauhɨhandɨ kandɨ kurɨhɨ mɨtaahɨ mwɨtetɨmɨ satɨmɨ kaahaatamaase. “Daawitɨhomɨ Mwaahoŋɨ nyahɨ Isɨraherɨhiyaanangi nyainjaapɨ bimɨtaapɨ awaisɨhoŋe yɨhoaanyangi kɨnyɨ maarɨho asɨpɨnyime,” tɨmɨ kaahaatamaase. \p \v 32 Satɨmɨ kaahaatihɨ Jisaasiho nasatɨ bitondaatɨ gaata numwaatɨ saundataase. “Nɨnɨ sɨhoaasangi napitɨsitande?” undatɨ kuri nunjenataise. \v 33 Saundatɨ nunjesɨhɨ amɨ kuramɨha Jisaasihoai saundamaase. “Awaisɨhoŋe kɨnyɨ yɨhoaanyamɨ ndɨha nanyorɨhaitaapɨto,” undamaase. \v 34 Saundihɨ Jisaasiho kurisɨ maarɨho asɨpɨwisatɨ kuramɨ ndɨhaatɨhɨ ikwɨrɨ ahɨwisataise. Ahɨwihɨ nehɨ ketɨ kuraanɨhɨ ndɨha norɨhaapɨ japɨ amɨ Jisaasihoai nɨwipinjai nomaise. \c 21 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Awaisɨhoematatɨ Jerusaremɨhanda Niyatɨ Nandaasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 11:1-11; Rukɨho 19:28-40; Jonɨho 12:12-19) \p \v 1 Aihɨ nyahɨ Jisaasihoaisaatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ Jerikohandaahɨraapɨ nasaatɨ Jerusaremɨhanda detɨtihɨ aunahɨpatɨ Betɨpakihanda sisɨho wo komɨ ambɨpatɨ Oripɨhandamɨ sɨhoaarɨhɨretɨ ahetihɨhata noaipɨhaayo.\f + \fr 21:1 \ft Sisɨho Oripɨho so amɨ ipatɨ oripɨhatɨ nawatɨ asakiyatɨ koaasɨnɨ ahetahosɨ kandapɨ Sisɨho Oripɨho tɨwɨ ambɨhɨtawaatopo.\f* Sapɨhɨ Jisaasiho nyamɨ wuri sata kaundataase. \v 2 “Sɨhoaahɨ aunahɨpatɨ nyamɨ naitɨhaamihoaaŋɨ ahetimata naimɨse. Naimɨ sapɨhɨ noaipapɨ ketɨ kuraanɨhɨ maasapɨho dongiho wo wɨraposisaihɨ komɨ mwaaho sɨpɨpɨhohoaisatɨ bitohonɨhɨ sɨhoaahɨ mmondaise. Mmonamaamɨ so koaisɨ sanaati mwaasoaisamɨ ahoyamɨ nesɨpapɨ numwaasi kɨmbɨhɨ nammɨse. \v 3 Amɨ isɨhiya usa sɨhoaahɨ napitiyamaise satɨwɨ nasɨsesaihaahɨ kiyai saundɨmɨse. ‘Awaisɨho wapa kaitandɨ numwaapɨse nyatihe,’ undɨmɨse. Saundisaihɨ kiya namapɨ nehɨ jainjasaihɨ maasapɨho dongihindari numwaasi napɨtaatɨmo,” undatɨ Jisaasiho wɨnɨhundatɨ natausaasataise. \p \v 4 Iyataatɨ sandɨ saimatindɨmandɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨwɨha wa jɨhura satisɨhaamɨ akɨtɨhandɨ noaipaitande. Iyataatɨ ko pɨwɨha sandaase, \q1 \v 5 “Sahɨ isɨhiya Sisɨho Saiyonɨhandɨ Jerusaremɨhandaahiyai saundɨwɨ kaundɨwɨse. ‘Wanɨ samɨ awaisɨho jainjatɨtandɨho sangisenda yaho taatɨ nasataise. Ko utaaho aŋɨnɨ napaisaatɨhosɨ amɨ maasapɨho dongihomɨ mwaahoaasɨnɨ yamwaasi yatɨhɨ napaisaatɨ yaho taatɨ nasataise,’ \rq Aisaiyaaho 62:11; Jekaraiyaaho 9:9\rq* \m tatɨ kandaase.” \p \v 6 Aihɨ nyahɨ otɨpɨpatɨhiyaanamɨ kurɨ Jisaasiho kaunda natausaasimbɨpa naimɨ kɨretɨ kiyamaise. \v 7 Aimɨ kurɨ maasapɨho dongiho sanaatɨ mwaahoaisunɨ numwaasi namɨ kuramɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatapɨhɨrɨ nausohaapɨ dongiho sɨpɨpɨhohomɨ dawaarɨhɨretɨ ahaihɨ kasɨnɨ Jisaasiho yamwaatɨ bimotɨ Jerusaremɨhandaahapɨ dongiho koaasɨnɨ taatɨ niyataise. \v 8 Taatɨ naihɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ Jisaasiho awaisɨhoso tɨwɨ maaritɨwɨ usa kiyaamɨ utɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨhapa nausohaapɨ daihɨra tusapaapanɨwɨ gwaapwɨwɨ amɨ usa isaaha totɨpatɨ tisatɨwɨ daihɨra nusapaapɨ mɨhopɨ mɨhinɨ gwaapowaayopo. \v 9 Aiwɨ isɨhiya Jisaasihomɨ usa jɨhɨ usa ipotɨ niyawaawɨ maaritɨwɨ satɨwɨ konyahɨtawaatopo: \q1 “Daawitɨhomɨ Mwaahoŋe nyahɨ gisɨ mepɨ autaahehɨwaamɨhaayo. Autaahaatɨho Gisɨ anɨtisatɨ giwasonɨhɨ nyamɨ Awaisɨhoŋimatɨpɨ nyainjatɨme. Kɨnyɨ Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandisapɨ nasapainɨ ko sawaho komɨ gaahaiwa nahɨnyatɨ nangɨmaasane. Kɨnyɨ nyamɨ Awaisɨhoŋimatɨpɨ napingɨtɨmandapɨ Autaahaatɨhoai mɨhaatɨ yamɨhapataatɨhɨ mepɨ autaahewaumwɨhaayo,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 118:26\rq* \m tɨwɨ konyahɨtawaatopo. \p \v 10 Aihɨ Jisaasiho niyatɨ Jerusaremɨhanda nandaasɨhɨ isɨhiya nahatiya dopɨ wɨndɨ biyatɨ gɨmaawunyainjɨhɨ satɨwɨ nasenawaayopo. “Utaaso so diyaamahore?” tawaatopo. \v 11 Satɨwɨ nasenɨhauhɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ nasenɨhohiyɨhiyai saundawaatopo. “Kɨmo utaamo yapɨpatɨ disɨtɨrikɨhandɨ Garirihandamɨ aunahɨpatɨ taunɨhandɨ Nasaretɨhandaahapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨropetɨho Jisaasihore,” undɨwɨ wihoaaŋɨha kaundawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ Niyatɨ Nandaatɨ Daayatɨ Mmosɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 11:15-19; Rukɨho 19:45-48; Jonɨho 2:13-22) \p \v 12 Aihɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ isɨhiya usa kahapaamapɨpa namɨnɨwɨ nunyawɨ nehohiyɨhiyai netɨ ipaahaapema tahamanataise. Iyatɨ isɨhiya nawɨho yapɨpatɨ wɨtaahapɨho Judaahiyaamɨhoetemapɨ nehohiyɨhiyaamɨ gwɨtɨho bwɨnanaatɨ nepihotɨ amɨ koho pɨpɨhopa Autaahaatɨhopɨ tɨhɨwɨ sɨsandɨpaitaatɨwɨho nunyawɨ nehohiyɨhiyaamɨ ganɨho gwɨtɨho netɨ nepihotɨ tipɨndatɨ isɨhiyai tahamanataise. \v 13 Tahamanatɨ kiyai saundataase, “Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ sandaase: ‘Nisɨ aŋaaŋɨ isɨhiya nisapɨ gaapundɨtaatɨwɨhaane,’ ndaase. Autaahaatɨho satihɨhandɨ kandɨ sahɨ kaaŋɨ nepɨ anɨmwaasɨha isɨhiya ikohiya ikondaatɨwɨ noaatohɨpɨpɨhamataiwɨ sahɨ kiyawaayopo,” undatɨ tahamanatɨ itɨhundataase. \p \v 14 Aihɨ isɨhiya usa ndɨha niyotahiyaunɨ amɨ usa ikwauhɨrɨ ambɨpatɨ bɨwatetɨ namɨhatahiya aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ Jisaasihoenda nasauhɨ kiyai ko netɨ tɨtɨhɨwiwataise. \v 15 Aihɨ sapɨhɨ aŋɨndaatɨhɨ manyinya maaritɨwɨ konyahɨtɨwɨ aunɨhɨtɨwɨ satawaatopo. “Daawitɨhomɨ Mwaahoŋe, nyahɨ gisɨ mepɨ autaahewaahɨmɨhaayo,” tɨwɨ aunɨhɨtawaatopo. Aihɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨwɨ waamaindumwapɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ Jisaasiho isɨhiyai gaahaiwa watɨpɨhaiwa kawiwaiwa mmowɨ manyinya Jisaasihoaisɨ mepɨ autaahepumwahohɨtɨhandɨ atiwɨ mmonawaawɨ kiyaisɨ apɨpaahɨ apousataise. \v 16 Apowihɨ namapɨ Jisaasihoai kiya saundɨwɨ nunjenawaayopo, “Uto manyinya konyahɨtɨwɨ aunɨhɨtohɨtɨmandɨ tɨtɨhɨmetisɨ kɨnyɨ atino?” undɨwɨ nunjenawaayopo. Satɨwɨ nunjenɨhauhɨ Jisaasiho komɨha saundataase. “Ye baindɨ atisataayo. Sahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sata jɨpatɨpindihɨ awɨtohɨhaamɨ tanyaaha wɨndɨ mohowo? Satisɨhaapɨto, ‘Autaahaatɨhonye, kɨnyɨ manyinyaamunɨ amɨ sangɨhiya amwɨtɨhɨrɨ ikwɨhandahiyaamɨ maahomwaaŋɨ aimɨ nɨwusaahɨnɨhɨ kɨwahongi tɨtɨhɨ baiwɨ mepɨ autaahepɨhɨmawaayopo,’ tatɨ jɨpatɨpindɨsɨhaaro,” undatɨ Jisaasiho awaisawɨhiya koai nunjenɨhohiyɨhiyai kaundataase. \v 17 Saundatɨ Jisaasiho kiyai numwasisɨ amɨ Jerusaremɨhanda namatɨ noaipasi aunahɨpatɨ Betanihandaahapɨ notɨ sapɨhɨ nanotaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Ipatɨ Wɨtɨ Yandɨpɨho Namingosɨhati Jisaasiho Awaipɨte Undihɨ Awaipɨtindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 11:12-14, 11:20-24) \p \v 18 Aihɨ bowihɨ asisɨhaatɨhɨ koho koaisaatɨ Jisaasiho Jerusaremɨhandaahapɨ jahɨra naihɨ niyahaawɨ koaisɨ jaumanataise. \v 19 Jaumasɨhɨ daihɨraamɨhinɨ ipatɨ wɨtɨ pwɨhoaipɨhomatiyahatɨ yandɨpɨho ningosɨhɨ isɨhiya nandɨwɨ nanɨwɨhatɨ ahetihɨ Jisaasiho kati iwinjataise. Iwinjatosa kataapɨhɨ notɨ yandɨpɨho ningoaitaiso tatɨ nepihɨra jata yandɨpɨho owetihɨ nehɨ isaahaahɨhɨ iwinjataise. Winjataatɨ namatɨ katisɨ saundataase. “Kɨnyɨ kɨmatɨ immataŋɨ apɨpaahɨ awaipɨtɨpɨ yandɨpɨho jahɨra wɨndɨ namingope,” undataase. Undihɨ ketɨ kuraanɨhɨ ipitɨ satɨ awaipɨtamataise. \p \v 20 Siyatɨ awaipɨtamasɨhɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ mmonɨhaawɨ yayaatɨ maarɨho nanɨpimainjɨhɨ sataatɨ nasenɨhaayo. “Ese immatɨ kɨmatɨ napitiyatɨ ketɨ awaipɨtamase?” taatɨ nasenɨhaayo. \p \v 21 Sataatɨ nasenɨhonɨhɨ Jisaasiho sata kanyatataase. “Pɨwɨma kɨma watɨpɨha nɨnɨ sangi tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ kasatataato. Sahɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandapɨ andɨtitɨwɨ gɨwunyaapɨ amɨ maarɨho yɨyatɨwɨ gɨmunyaawaawaahɨ sahɨ wapa nɨnɨ immatɨ kɨmati kawisohɨtɨmandamataiwɨ nga kaitaapo. Aiwɨ amɨ sahɨ nehɨ wapa saiwɨhapaahɨhɨ kamaitaapo. Amɨ sahɨ kɨmo sisɨmoaisangi nga saundɨtaapo, ‘ndopɨ noaatɨwopesi kɨnyɨ durɨhɨraatɨhɨ pɨnumbwɨ tɨmahiye,’ undisaihɨ ko sangi atɨsisatɨ kaitaise. \v 22 Aiwɨ amɨ sahɨ wapa naitaatɨwɨhapaapɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ gɨwunyaawaawɨ Autaahaatɨhoai nunjenawaawaahɨ kapa nunjehohɨpɨpa naitaapo,” nyatatɨ kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Awaisawɨhiya Jisaasihoai Komɨ Watɨpɨhandapɨ Nunjenɨhohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 11:27-33; Rukɨho 20:1-8) \p \v 23 Aihɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ jahɨra niyatɨ isɨhiyai taatɨ kataunjataise. Taatɨ kataunjihɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ Judaahiyaanamɨ gwɨnyaahiya isɨhiyaunɨ Jisaasihoenda napɨwɨ saundɨwɨ koaisɨ nunjenawaayopo. “Kɨnyɨ watɨpɨhandɨ maahapɨhapɨ nepɨhandaahɨ watɨpɨmaiwa kaise? Gisɨ watɨpɨndɨ diyaamaho nahɨmihɨhande?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 24 Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ Jisaasiho komɨha saundataase, “Nisangi sangi naasaindɨhɨ wɨndɨ nasɨsendaano. Amɨ sahɨ wihoaaŋɨ nepɨ tɨtɨhɨ kandisaihaahɨ nisangi watɨpɨhandɨ sandaahɨ kɨmaiwa kiyo satɨtɨ kasatɨtaano. \v 25 Jonɨho Isɨhiyaisɨ Baawusisɨho watɨpɨhandɨ ndɨ numwihɨ isɨhiyaisɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundatɨ baawusise? Autaahaatɨho numwihɨhandaaho e isɨhiya nunyauhɨhandaaho?” undatɨ nunjenataise. Saundatɨ nunjesɨhɨ kiya sawana sanawaatopo. “Pɨwɨha napitɨtaatɨ kaundɨtɨhaawe? Amɨ nyahɨ koaisɨ Autaahaatɨho numwihɨhandaahe undisaihɨ wiwa ko sanyatɨtaiso amɨ Jonɨho isɨhiyai pɨwɨha ausaatɨ kaundatɨ baawusindɨhandɨ nisɨ kandɨ kiyohɨtɨmandisawɨ napindapɨ sahɨ mmowɨ nepɨ gwɨnyaahopo? Nyatɨtaiso. \v 26 O amɨ nyahɨ sataatɨ isɨhiya nunyauhɨhandaahe tɨtɨhaawɨhandapɨ nyahɨ yayahaayo wiwa isɨhiya ahoyanɨwɨ wapa wipɨnyitauho. Amɨ kiya Jonɨhopɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨhoe tɨwɨ waatɨ andɨtitɨwɨ gɨwunyaapɨhiyaatiho,” nnawaatopo. \v 27 Sawana sanɨwɨ wɨsasawesi Jisaasihoai saundawaatopo. “Kɨnyɨ nanyisehingɨtɨndapɨ nyahɨ wɨndɨ moho,” undawaatopo. Saundauhɨ amɨ Jisaasiho komɨha kiyai saundataase. “O kiyonaahɨ nisangi sangisɨ watɨpɨhandɨ sandaahɨ kɨmaiwa nɨnɨ kiyo satɨtɨ wɨndɨ kamaasatɨtaano,” undatɨ isɨhiya awaisawɨhiya nunjehohiyɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Womɨ Mwaahurapɨ Jisaasiho Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 28 Aihɨ Jisaasiho Judaahiyaanamɨ awaisawɨhiya koai napɨwɨ nunjehohiyɨhiyai pɨwɨha wa saundataase. “Pɨwɨha kɨma namɨhandɨ nɨnɨ sangi kasatɨtandiyohɨmaapɨ sahɨ napitaiwɨ gwɨnyaawaayopo? Utaaho wo komɨ mwaahurɨ yahurisaho kurisɨ osaataatɨ otɨpɨpatɨ kaitaatɨmɨ numwɨtandɨ gwɨnyaataise. Gwɨnyaatɨ komɨ mwaaho woai jɨhɨ notɨ saundataase. ‘Maasɨho wanɨ asisɨma kɨmetɨ kɨnyɨ numbwɨ osaataatɨ otɨpɨpatɨ kaime,’ undataase. \v 29-30 Saundihɨ ko sapɨhoai komɨha wihoaaŋɨha saundataase. ‘Nɨnɨhɨ pondihiyo,’ undataase. Undihɨ namatɨ sapɨho mwaaho woenda notaise. Notɨ woai jɨhɨ kaundipatɨ naasaipitɨ katɨ kaundataase. Kaundihɨ meto sapɨhoai saundataase. ‘Ye, aaye kaitaano apore,’ undataase. Sapɨhoai saundatɨ aaye undamapɨho ko amɨ wɨndɨ notɨ osaataatɨ otɨpɨpatɨ kamaise. Amɨ metɨho sapɨho jɨhɨ nunjesɨho nehɨ sawahounyaatɨ bapiyatɨ gwɨnyaataatɨ namatɨ ipotɨ osaataatɨ notɨ otɨpɨpatɨ kiyataise. \v 31 Aisɨ meturɨ suramɨ maahonɨhɨ sapɨho maaritatɨ gwɨnyapesɨrɨhɨretɨ japepihɨratɨ kiyataise?” undatɨ Jisaasiho isɨhiya Judaahiyaanamɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ Awaindɨhandɨ jatohiyɨhiya awaisawɨhiyai nunjenataise. Saundatɨ nunjesɨhɨ kiya Jisaasihoai kiyaamɨha saundawaatopo. “Metɨho jɨhɨ nunjesɨho sapɨho maaritatɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ japepihɨratɨ kiyataise,” undawaatopo. Saundauhɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Kɨmandɨ sangisɨ akɨtɨnɨhɨ nɨnɨ kasatataato sahɨ baiwɨ atiwɨse. Isɨhiya usɨhiya asɨhiya apɨpaahɨ maipɨhiya sahɨ apɨpaahɨ maipɨhiye tɨwɨ samɨ mandɨha kaanɨhɨ naingaapɨ usomapɨ kahɨtɨwɨ noaamahohiyɨhiya samataiwɨ wɨndɨ watɨpɨtɨwɨ namoaasawɨ napaisaatɨ kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ nepemaitisaihɨ Autaahaatɨho kiyai iwinjatɨtandɨhandɨ sangi nasɨtipatɨ detɨ detɨ ahondaise. \v 32 Sandɨ apaapɨmaato amɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho nasatɨ daihɨra tɨtɨhɨ kɨmɨraare tatɨ nasɨsihɨ amɨ sahɨ koaisɨ wɨndɨ baiwɨ usopɨ gɨmaawunyaahopo. Sahɨ siyauhɨhandɨ kandɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiya apɨpaahɨ maipɨhiyaahɨhɨ Jonɨhoai komɨ pɨwɨha atɨwiwɨ kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ japɨhɨ nepemaitawaayopo. Isɨhiya maipɨhiya saiwɨ Jonɨhomɨ pɨwɨha atɨwiwɨ gɨwunyaahauhɨ sahɨ iwinjawaahandɨ kandɨ sahɨ samɨ amɨtɨha nepemaipɨ komɨ pɨwɨha wɨndɨ gɨmaawunyaahopo?” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Wainɨhandamɨ Osaataatɨ Nepɨ Jatohiyɨhiya Maatɨmaatiwɨhiyaapɨ Jisaasiho Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 12:1-12; Rukɨho 20:9-19) \p \v 33 Iyatosatɨ Jisaasiho isɨhiya Judaahiyaanamɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandɨ jatohiyɨhiya awaisawɨhiyai saundataase. “Pɨwɨha kɨma wa namɨhanɨtɨ kasatɨtaanɨ atiwɨse. Utaaho wo yapɨpatɨ asakiyatɨ ahusetaho osaataatɨ wɨrɨhɨrɨ wainɨhandɨ niyaamatɨ naaporɨhɨrɨ nesɨwesɨwatɨ nisatɨ nisapuwatɨ anɨmwaahɨpatɨ wainɨhandamɨ yandɨpɨho katopɨ ikisiwatɨ waapoho namoaitandɨhatɨ yamwaatɨ amɨ isɨhiya ikondaatɨwɨhiyaapɨ jaatɨ bitoaitandɨhopɨ aŋaaŋɨ bwɨnanaatɨ nuwataatɨ kiyatɨ aŋɨmatataise. Kiyatɨ ko isɨhiya usa komɨ osaataatɨ wainɨhandɨ jatɨwɨ nimanɨwɨ nanɨwɨ amɨ sawahoai nawɨhounɨ wainɨhandunɨ numwɨtaatɨwɨhiyai nunyamapɨ aunahɨpa namasi wapɨhɨ utarɨhandɨ daaya bitoaitandɨ notaise. \v 34 Iyatɨ notɨ bindataatɨ wɨrɨhɨrɨ wainɨhandɨ aimɨ yandɨpɨho ningotɨ akuraihɨ nandɨwɨ ahoaitaatɨwɨhura tɨmetihɨ yapɨpatɨ osaataatamɨ satɨho komɨ otɨpɨpatɨhiya kopɨhapa nimanɨwunyaihɨ nusaitaatɨwɨ netɨ natausaasataise. \v 35 Siyatɨ netɨ natausaasihɨ nuwɨ osaataatɨ wainɨhandɨ jaawɨ bitohohiyɨhiyai iwinjawaayopo. Winjɨhauhɨ osaataatɨ jaawɨ bitohohiyɨhiya osaataatɨ wainɨhandamɨ satɨho otɨpɨpatɨhiya natausaasisawɨhiyai nepɨ anɨtiwɨ isɨwatawa woaisɨ komɨ ambɨpatɨ tipɨ nausopɨ asohoai gotɨ tipɨ amɨ woaisɨ apɨpaahɨ sohoaisɨ timapɨ amɨ woaisɨ nawɨhaara yahuwɨ sohoai timawaayopo. \v 36 Sawiwɨ tiwauhɨ amɨ osaataatamɨ satɨho jɨhaatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya usa jɨhiyai nusatipɨhaapɨ taahiyɨhiyai natausaasataise. Natausaasihɨ amɨ osaataatɨ jaawɨ bitohohiyɨhiya kiyai naasaipitɨ katɨ kawisawaayopo. \p \v 37 “Komɨ otɨpɨpatɨhiyai isɨhiya osaataatɨ iwinjaawɨ bitohohiyɨhiya saiwɨ tiwauhɨ namatɨ osaataatamɨ satɨho sawahomɨ mwaahoai asɨtɨha napuwatɨ ipotɨnɨhɨ kiyenda natausaasataise. Natausaasataatɨ ko sandaase, ‘Nisɨ maasɨhɨhoai osaataatamɨ satɨhomɨ mwaahoso tɨwɨ akɨtɨnɨhɨ kiya koaisɨ mepɨ autaahemwapɨ atɨwitaapo,’ tatɨ natausaasataise. \v 38 Satatɨ nisɨ maasɨhɨhoai atɨnɨwitaawo tatɨ natausaasihɨhandɨ kandɨ ko taatɨ napihɨ iwinjaposawɨ sawana sanawaatopo. ‘Kɨmo utaamo osaataatamɨ satɨhomɨ mwaahosɨ osaataatɨ naitandɨhosɨ namatɨ osaataatɨ komɨhapa nyamɨhapaimatɨta naitɨhaawɨ koai ketɨ tiwɨtɨhaawo,’ nnawaatopo. \v 39 Sanɨwɨ nehɨhaatemapɨ koaisɨ nepɨ aisi noaipapɨ osaataatɨ naaporɨhɨramɨ ipaahaapɨ sohoai tiwawaayopo,” undatɨ Jisaasiho Judaahiyaanamɨ isɨhiya awaisawɨhiyai pɨwɨha sa namɨhana kaundataase. \v 40 Saundatosa Jisaasiho kiyai saundatɨ nunjenataise. “Osaataatɨ wainɨhandamɨ satɨho nasataahura isɨhiya siya komɨ osaataatɨ iwinjaawɨ bitohohiyɨhiyai napitɨwitaise?” undatɨ nunjenataise. \p \v 41 Saundatɨ nunjesɨhɨ kiyaamɨha koai saundawaatopo. “Isɨhiya siya maatɨmaatiwɨ maipiyai osaataatamɨ satɨho siyɨhiyai tiwa nematɨ komɨ osaataatɨ wainɨhandɨ yandɨpɨho ningotɨ mimohonɨhɨ nandɨwɨ nanawaahura tɨtɨhɨ kopɨhapa numwɨtaatɨwɨhiyai iwinjatɨtaatɨwɨ nemwɨtaise,” undawaatopo. \v 42 Saundauhɨ Jisaasiho kiyai saundataase, “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha satatɨ jɨpatɨpindisɨha sahɨ aimɨ mmowɨ akɨtɨnɨhɨ awɨtɨwɨhiyaatɨtawaahandɨ kandɨ kaamɨ tanyaaha sahɨ wɨndɨ mohowɨ kasatɨtaanɨ atiwɨse. \q1 ‘Yasɨha kɨma isɨhiya aŋaaŋɨ aŋɨmatohiyɨhiya ponyatise tɨwɨ namahotɨha ka wanɨ noaipatɨ mɨhotɨrɨhɨrɨ yasɨha anaahɨhaimatihɨ isɨhiya usa nyamɨ yasɨha aundetɨhopɨ yaŋatɨhaatane tawaatopo. Iyatɨ sandɨ Awaisɨho Autaahaatɨho yasɨhaisɨ netɨ andɨtiwatɨ watɨpɨtatɨ mɨhondaise. Ko nyamɨ ndɨhetɨ sandɨ saihɨ nyahɨ awaindɨhandɨ yayawaamawaatɨ maaritɨhaayo,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 118:22-23\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindataise. \v 43 Sandɨ apaapɨmaato amɨ Autaahaatɨho sangi komɨ jainjatindɨhandɨ namatɨ nematɨ isɨhiya usa kiyaamɨ dahopa otɨpɨpatetapɨ akɨpɨpa namwɨyaitaatɨwɨhiyai neunyatɨ kiyaisɨ iwinjatɨtaise. \v 44 (Iyataatɨ nɨnɨ aŋaaŋamɨ yasɨha anaahɨha mɨhotɨrɨhɨranɨne. Mɨhotɨrɨhɨranɨnisɨ utaaho wo nɨnɨ napaisɨhonɨnɨ maipɨhonɨnisɨ yasɨha watɨpɨha mɨhotɨrɨhɨri nundɨ isɨwatɨtaano tatɨ nisenda komɨ maarɨho ipatisana nasataataahɨ nɨnɨ komɨ maipɨhaiwa nemwatɨ andɨtɨwiwɨto. Andɨtɨwisanɨhɨ aŋaaŋɨ yasɨha anaahɨha mɨhotɨrɨhɨrisɨhaanamatiyatɨ andɨtita bitoaitaise. O amɨ utaaho wo nɨnɨ watɨpɨhonɨnɨ gaahonɨniso tatɨ genanatɨ nisenda namaasataataahɨ aŋaaŋɨ yasɨha mɨhotɨrɨhɨrɨ owehaaŋɨ niyatɨ nopɨsasinjɨtɨhandamatiyatɨ ko tɨmahiya nopɨsasɨnatɨ owetɨtaise,” undatɨ Jisaasiho Judaahiyaanamɨ awaisawɨhiyai kaundataase.)\f + \fr 21:44 \ft Kɨmandɨ wesɨ 44 mandɨ utɨpɨho jɨhɨ jɨhaiwaatɨ wɨndɨ ahɨmotise.\f* \p \v 45 Saundihɨ amɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨwɨ waamaindumwapɨ nunyohiyɨhiyaamɨ awaisawɨhiya mɨtɨhiyaunɨ amɨ Parisihiyaunɨ sandɨ Jisaasiho sɨwipatɨ namɨhanatɨ kaundindɨndɨ atisawaayopo. Atisawa sandɨ ko nyahɨ yawanaanapiso tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 46 Sandɨ saiwɨ yawanaanapiso tɨwɨ mmonawaawɨ koai nepɨ wɨraitaatɨwɨ kiyaamɨ maarɨho nonasayataise. Kiyai sawimataataahandɨ kandɨ Jisaasihopɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ ko Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨhoe tɨwɨ gɨwunyaapɨhotihɨ amɨ kiya isɨhiya wɨrɨsandɨhiya wiwa nyangi wipɨnyitaawo tɨwɨ yayawaawɨ koai wɨndɨ kiya nepɨ wɨmirahopo. \c 22 \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Womɨ Mwaaho Apopaatɨ Netɨ Wɨraitandɨ Isɨhiya Maaritɨwɨ Nandapa Tɨhɨwɨ Nandaatɨwɨ Ahoyanohɨtɨhandapɨ Jisaasiho Namɨhana Katindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 14:16-24) \p \v 1 Aihɨ Jisaasiho jahɨra pɨwɨha wa namɨhana kiya awaisawɨhiyai sata kaundataase. \v 2 “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjatihɨ wiwa taatɨ siyatɨ noaipapɨ notaise. Utaaho awaisɨho wo komɨ mwaaho apopaatɨ netɨ wɨraitandɨ nandapa awaimbɨpa netɨ tɨhatɨ tɨmanataise. \v 3 Tɨhatɨ tɨmanataatɨ isɨhiya aimɨ jɨhɨ nandapaapɨ napɨtaatɨwɨ kaundatɨ nunjesawɨhiyai nuwɨ gaatɨwɨ numwaitaatɨwɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai netɨ natausaasataise. Natausaasihɨ nuwɨ kaundauhɨ kiya atisawaahandɨ kandɨ poundihɨ namaasopo. \v 4 Namaasauhɨ namatɨ uta awaiso komɨ otɨpɨpatɨhiya usaisɨ saundataase. “Sahɨ nuwɨ isɨhiya nisɨ nandapaapɨ napɨwɨse undɨtɨ aimɨ gaatohiyɨhiyai saundɨwɨ awaisɨho gaatisɨho sandaase undɨwɨse. ‘Nisɨ nandapa awaimbɨpa aimɨ tɨhɨtɨ wanɨ tɨmendaise. Nandapa amɨ sɨpɨpɨhoho mwaaho napaisɨho titɨ tɨhɨtɨ nahataapa aimɨ tɨmendaise. Nisɨ maasɨhɨho apopaatɨ netɨ wɨrahonɨhɨ iwinjapɨ maaritɨwɨ nandapa tɨhɨtɨ tɨmanɨhohɨpɨpa nandaatɨwɨ napɨwɨse,’ undɨwɨ kaundɨwɨse,” undatɨ natausaasataise. \p \v 5 Saundatɨ natausaasihɨ nowaayopo. Nuwɨ awaisɨho kaundirɨhɨrɨ kɨretɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya isɨhiya kiyaisɨ tɨtɨhɨ kaundawaatopo. Tɨtɨhɨ saiwɨ kaundauhɨhandɨ kandɨ awaisɨho gaatisawɨhiya atɨhomiwɨ pohipaiwɨ wɨndɨ namaasopo. Namaapɨwɨ kiyaamɨ otɨpɨpatɨ kaitaatɨwɨ kɨhɨra nandawaayopo. Kɨhɨra nandɨwɨ wo komɨ osaataatapɨ naihɨ amɨ wo asɨharisatɨ nandapa maahoaipatɨ kohasɨpɨho netɨ ahoya naasaimbɨpɨhemaitandɨ notaise. \v 6 Amɨ usa otɨpɨpatɨhiyaisɨ isɨwatawa ambɨpatɨ tipɨ isuriwɨ tipɨ amɨ usa sɨyɨhiyai timawaayopo. \v 7 Komɨ otɨpɨpatɨhiyai sawiwɨ komɨ nandapaapɨ namaasauhɨ uta awaisɨho apɨpaahɨ apousataise. Apowihɨ komɨ isɨhiya tunnɨwɨyahwɨndaatɨwɨhiyai natausaasihɨ nuwɨ isɨhiya komɨ pɨwɨha gapɨpa atɨhomaawiwɨ maatɨmaatiwɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai tiwohiyɨhiyai tipɨ kiyaamɨ aunahɨpa niyapɨ tɨpowaayopo. \p \v 8 “Iyatɨ amɨ ko komɨ otɨpɨpatɨhiyai gaatatɨ numwaatɨ saundataase. ‘Nisɨ maasɨhɨho apopaatɨ netɨ wɨraitandɨ nandapa awaimbɨpa tɨhɨtɨ aimɨ tɨmetihɨhandɨ kandɨ isɨhiyai napɨwɨse undɨtɨ gaatohiyɨhiya nɨngi ahosɨnɨmawaawɨ wɨndɨ namaasowɨ kiyaahɨmaahe. \v 9 Kiyaahɨmetisɨ namapɨ daihɨra awaiwaiwaatɨhɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ dɨndaayohɨpɨpɨhɨ nuwɨ isɨhiya usaapɨ daapɨse. Daapɨ usonawaahiyai pɨhɨtɨwɨ taahiyɨhiyai nisɨ nandapaapɨ numwaasi napɨwɨse,’ undatɨ natausaasataise. \v 10 Saundihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya daihɨra awaiwaiwaamɨ ururaatɨhapɨhɨ nuwɨ daapɨ isɨhiya usonawaahiya kiyaisɨnɨhɨ gaatɨwɨ numwaapɨ nepɨ ahoaiwɨ numwaasi nandapa awaimbɨpaapɨ napɨwɨ katɨhɨ bindawaayopo. Bimauhɨ awaisɨho nandapa awaimbɨpa tɨhatɨ tɨmasɨhomɨ aŋaaŋɨ isɨhiyaapɨ tisaitamataise. \p \v 11 “Tɨsaitamasɨhɨ utaaho awaisɨho isɨhiya komɨ mwaaho apopaatɨ netɨ wɨrahonɨhɨ iwinjapɨ maaritɨwɨ nandapa nandaatɨwɨ nasohiyɨhiyai usondandɨ nandaataise. Nandaatɨ usonataatɨ isɨhiya nahatiya apotɨhɨrɨ namatɨtaatɨwɨhuraapɨhɨrɨ awaisɨho sawahomɨhɨrɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya maasomwaaŋɨ nepɨ nunyohɨrɨhɨrɨ niyowaayopo. Nahatiya siyauhɨhandɨ kandɨ utaaho wo naasohɨ nisɨ apotɨhɨrisangi awaisɨhomɨhɨramatiya gaahɨriso tatɨ niyotɨ nandaatɨ bimihɨ awaisɨho koai usonataise. \v 12 Usonatosatɨ awaisɨho koai saundataase. ‘Uto kɨnyɨ apotɨhɨrɨ kɨmura usɨpɨmbaapɨmuraapɨhɨrɨ namaayopɨhoŋisɨ napitaimbɨ nandaapɨhoŋe?’ undatɨ nunjenataise. Saundatɨ nunjesɨhɨ utaaso wihoaaŋɨha wɨndɨ awaisɨhoai kamunje. \v 13 Aihɨ utaaho awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. ‘Kɨmo utaamoai sahɨ nepɨ komɨ ikwauhɨrɨ wɨsasawɨ ipaahaapɨ apɨpaahɨ asɨhatindɨtɨhɨ yotɨwɨse. Nepɨ yotisaihɨ sapɨhɨ ko ngotɨ amɨ komɨ mangɨrɨ gitɨpaitando,’ undataase,” undatɨ Jisaasiho isɨhiyai kaundataase. \p \v 14 Satatɨ kaundataatɨ amɨ wa kɨma kiyai namɨhanatɨ kaundisɨmaapɨ nusesɨpatɨtandɨ kaundataase. Iyatɨ ka satatɨ kaundataase, “Autaahaatɨho siyatɨ isɨhiya taahiyɨhiyai iwinjatɨtotatɨ nunjenatɨ gaatihɨhandɨ kandɨ kiya wɨndɨ atiwɨ namaasopo. Namaasauhɨ nehɨ yahingwaasɨhɨhɨ numwaatɨ iwinjatataise,” undatɨ kaundatɨ owemataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Parisihiya Nawɨho Takisihandapɨ Jisaasihoai Nunjehohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 12:13-17; Rukɨho 20:20-26) \p \v 15 Aihɨ Jisaasiho satatɨ kaundihɨ Parisihiya atiwɨmapɨ nuwɨ ko pɨwɨha kiyaamɨ nunjehohɨha tɨtɨhɨ kamundonaahɨ wipɨwitaatɨwɨ winjatawa nunjendaatɨwɨha kanɨwɨ wɨsasawaayopo. \v 16 Kanɨwɨ wɨsasawesi Parisihiya sawana katɨwunjohiyɨhiyaunɨ amɨ awaisɨho Erotɨhomɨhiyaunɨ ahoyawɨ nehɨ waimwaayaisaahɨhɨ napɨpapɨ pɨwɨha Jisaasihoai nunjendaatɨwɨ apɨpaahɨ tɨmanɨwɨ kaundɨwɨ nusesɨpapɨ saundɨwɨ nunjepɨse undɨwɨ natɨwusaasawaayopo. Natɨwusaasauhɨ nuwɨ Jisaasihoai saundawaatopo. “Katɨpunjingɨhonye kinyɨ otɨpɨpatɨ kaingɨrɨhɨretɨ mmonaahiyaanɨne. Kɨnyɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ akaahaahɨhɨ katɨpɨ katɨpunjapɨhoŋe. Aimbɨ kɨnyɨ isɨhiyai wɨndɨ usopɨ nepɨmusosapɨ osamapɨ nahatiyai naasaipitɨ kawimbɨ amɨ isɨhiya usa gwɨnyaahohɨwaiwaapɨ yaimbɨ waatɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨhoŋe. Gɨmunyaapɨ nehɨ nanɨhaimbɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ akaaha katɨpɨ amɨ Autaahaatɨhomɨhɨretapɨ pɨwɨha akaahaahɨhɨ katɨpɨ katɨpunjapɨhoŋe. \v 17 Saimbɨhoŋɨsɨ kɨmandɨ wɨndɨ nahɨsendɨhaawiyonɨ kɨnyɨ kandapɨ wipaimbɨ gwɨnyaapaapaahɨ kanyatɨtaape. Romɨhandaahapɨ awaisɨho Sisaaho nyangisɨ nyainjatisɨho nawɨho takisihandɨ naninyawɨse nyatataase. Ko sanyatihɨ amɨ wɨnɨhapɨpa Mosesiho Autaahaatɨhomɨ netɨ jɨhura Judaahiyaanangi nanyamimbɨpa satise. ‘Autaahaatɨho sangi jainja bindataisɨ komɨ otɨpɨpatapɨ nawɨho koai nunyawɨse,’ tise. Satisɨ nyahɨ Sisaahoai nawɨho takisihandɨ nunyahaawaahɨ nyamɨ wɨnɨhapɨpa newa nopɨsasɨhaayono e owetiso?” undɨwɨ napitɨnyatise tɨwɨ iwinjatawaawɨ Jisaasihoai nunjenawaayopo. \p \v 18 Saundɨwɨ nunjehauhɨ kiya koai maipɨhandɨ kawitaatɨwɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ usonatosa Jisaasiho kiyai saundataase. “Sahɨ utaatɨmatɨmaatɨ pɨwɨha otaatapɨ jɨnjaipɨpaisahatɨmaate sahɨ nɨngi jaipɨndɨwɨ napindapɨ nanɨsehopo? \v 19 Nawɨho taanauhɨho takisihandapɨ tɨmaitaatɨwo nɨngi nepɨ nanɨsawewɨse,” undataase. Undihɨ kiya nawɨho taanauhɨho koai nesi napɨwɨ nunjawaayopo. \v 20 Nesipɨwunyauhɨ netɨ isɨwatata kiyai saundatɨ nunjenataise. “Dɨyaamɨ ndɨmaahomwaaŋɨ sɨwipatɨ amɨ ambɨpatɨ kɨmaiwa nawɨmoaatɨhɨ ahotise?” undatɨ kiyai nunjenataise. \v 21 Saundatɨ nunjesɨhɨ kiyaamɨha Jisaasihoai nepɨ saundawaatopo. “Sisaaho awaisɨhomɨ ndɨmaahomwaaŋɨ sɨwipate,” undawaatopo. Saundauhɨ amɨ Jisaasiho kiyai saundataase, “Kiyonaahɨ Sisaahoai komɨhapa tɨtɨhɨ nunyawɨ amɨ Autaahaatɨhoai komɨhapa tɨtɨhɨ nunyawɨse,” undatɨ kiyaamɨ gwɨnyaahohɨtɨhandi ipatisamatɨ kiyaamɨ maahomwaaŋɨ netɨ nɨwisapuwatɨ kaundataase. \p \v 22 Jisaasiho siyatɨ kiyaamɨ maahomwaaŋɨ nɨwisapuwatɨ satatɨ tɨtɨhɨ kaundihɨ amɨ kiya ese tɨwɨ yaiwɨ mɨtaahɨ awaindɨhandɨ gwɨnyaapɨ koai sapɨhɨ numwɨhaapɨ kiyaanɨhɨ nowaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Napohiyɨhiya Japɨhɨ Nepaitaatɨwɨhandapɨ Satiyusihiya Jisaasihoai Nunjehohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 11:18-27; Rukɨho 20:27-40) \p \v 23 Aihɨ ketɨ kura Satiyusihiya Jisaasihoenda nasawaayopo. Siya Satiyusimiya isɨhiya napohiyɨhiya wɨndɨ japɨhɨ namepaitaapo tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaare. Satɨwɨ isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ wɨndɨ namepaitaapo tɨwɨhiyaasɨ kandapɨ Jisaasihoai nunjendaatɨwɨ nasawaayopo. \v 24 Napɨwɨ kiya Jisaasihoai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “Katɨpunjingɨhonye, wɨnɨhapɨpa Mosesiho Autaahaatɨhomɨ netɨ jɨpatɨpaimbɨpa nyahɨ Judaahiyaanapɨ satise: ‘Utaaho wo apopaati netɨ wɨratɨ bimainjatɨ maaha oweho naponaahɨ komɨ saingɨho osɨnɨhaati netɨ wɨrane. Netɨ wɨratɨ saahopɨ nanɨpimapɨ ambɨpatɨ ahotɨmɨ nutandɨhiya metɨhonyai namoyane,’ tatɨ Mosesiho katise. \v 25 Aihɨ kɨmbɨhɨ nyangisawɨ isɨhiya usa saahosaingoya 7 kaiwɨ ikwɨrɨ wihɨtɨrɨtihɨ wihɨnɨramɨ yahurɨtahiya bimambɨwɨ nahatiya owetise. Kiyaamɨ saaho jɨho apopaati netɨ wɨratɨ bimainjatɨ maaha oweho napotaise. Napwihɨ saingɨho ipotɨho netɨ saaho jɨhomɨ osɨnɨhaati netɨ wɨrataise. \v 26 Netɨ wɨratɨ bimainjatɨ amɨ saingo ipotɨhoaisangi maaha oweho apopaati ahɨwisamɨ napotaise. Saiwɨ naasaipitɨ kaiwɨ saingoya nahatiya apopaati nepɨ wɨrapɨ maaha owehiya napopɨ nuwɨ owetamataise. \v 27 Saiwɨ usɨhiya napopɨ owetihɨ ipotaataatɨnɨhɨ apopaatɨ napotaise. \v 28 Saiwɨ kaati nahatiya nepɨ wɨrapɨhaatisɨ isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ nepawaahura apopaatɨ saatɨ dɨyaamɨ apwaataatɨtɨtaise?” undɨwɨ Jisaasihoai Satiyusihiya nunjenawaayopo. \p \v 29 Nunjenɨhauhɨ Jisaasiho komɨha kiyai saundataase. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaamɨ tanyaaha sahɨ wɨndɨ mopɨ amɨ Autaahaatɨho isɨhiya napohiyɨhiyai jahɨra ahowimatɨ numwaitandɨhandɨ watɨpɨhandɨ wɨndɨ mowɨhiyaate. Saiwɨ wɨndɨ mowɨhiyaatisɨ sahɨ asɨretɨ naharɨtɨwɨ nɨngi nanɨsenawaayopo. \v 30 Iyataatɨ isɨhiya jahɨra nepawaahura Autaahaatɨhomɨ yamɨhapataatɨhapɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya namaamaatohɨpatamataiwɨ usɨhiya asɨhiya nepɨ wɨndɨ namaamaatɨndaapo. Owetɨtaise. \v 31 Amɨ isɨhiya napohiyɨhiya jahɨra nepaitaatɨwɨhandapɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ sangi kasatihɨ awɨtohɨhaamɨ tanyaaha sahɨ wɨndɨ monɨhowo? \v 32 Autaahaatɨho satisɨhaapɨto, ‘Nɨnɨ Abɨraahamɨho Aisaakɨho Jekopɨhoai ahoya iwinjatataayo,’ tatɨ katisɨhaapɨto. Iyataatɨ singwaasɨ napomahohingingwaasamɨ maarɨho ambɨpatisatɨ ahiyatɨ bindataatɨse. Isɨ isɨhiya kopɨ baiwɨ andɨtitɨwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai ambɨpatɨ asɨpatɨ neunyonɨhɨ jinjapɨhɨ asɨyɨhiyaimatisaihɨ kiyaamɨ Autaahaatɨhoematatɨ ahiya bimɨtaise,” undatɨ Jisaasiho Satiyusihiyai kaundataase. \p \v 33 Jisaasiho satatɨ kaundindɨndapɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ atisawaawɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yaiwɨmapɨ ko isɨhiyai kataunjiwaiwaapɨ gwɨnyapenawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Wɨnɨhapɨpa Jɨhɨ Maahapa Awaimbɨpaare Undɨwɨ Parisihiya Jisaasihoai Nunjehohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 12:28-31; Rukɨho 10:25-28) \p \v 34 Aihɨ Parisihiya Jisaasiho Satiyusihiyaamɨ maahomwaaŋɨ netɨ nɨwisapuse tauhɨ atisawaayopo. Atisawaawɨ ahoyanɨwɨ pɨwɨha iwinjatawa nunjendaatɨwɨha kanɨwɨ wɨsasawesi Jisaasihoenda nowaayopo. \v 35 Nuwɨ kiyaamɨ wo wɨnɨhapɨpa kataunjisɨho pɨwɨha wɨsasawesi nasohɨha Jisaasihoai saundatɨ nunjenataise. \v 36 “Katɨpunjingɨhonye wɨnɨhapɨpa jɨhura Mosesiho Autaahaatɨhomɨ nyapɨ netɨ jɨpatɨpiyatɨ ahaimbɨpaamɨ maahɨwapaanɨhɨ wiwa nahatewai daahemwa jɨhɨ noaipatɨ awaimbɨpandaise?’ undatɨ nunjenataise. \p \v 37 Saunda nunjesɨhɨ Jisaasihomɨha koaisɨ saunda kaundataase. “Wɨnɨhapɨpa jɨhɨ awaimbɨpa kɨmbaasɨ kahɨtɨtaanɨ atime. ‘Kɨnyɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ Awaisɨho kinyɨ Autaahaatɨhoai kinyɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ dotɨ nangɨtɨmasɨtɨhandɨ nahandɨ kinyɨ ambɨpatɨ amɨ kinyɨ amɨtɨha gwɨnyapehingɨtɨhandɨ nahandɨ nunyapɨ maarɨwitɨme,’ tatɨ jɨpatɨpindise. \v 38 Wɨnɨhapɨpa sapa kahɨtohɨpɨmba wɨnɨhapɨpa wiwai nusatipɨhaatɨ jɨhɨ awaimbɨpaare. \v 39 Iyataatɨ kasɨnɨhapa awaimbɨpa jɨhɨ kahɨtohɨpɨmbaamatiyahapaare. Iyatɨ kapa sandaase, ‘Kɨnyɨ kɨwahoŋɨ maarɨho namɨnɨpɨ kɨwahonyapɨ maaritingɨpatamataimbɨ isɨhiya usaisɨ maarɨho nunyapɨ kiyaapɨ kɨnyɨ maarɨwitɨme,’ tatɨ jɨpatɨpindise. Iyataatɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨmaurɨ kɨmaurɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨpa Mosesiho nyapɨ Autaahaatɨhomɨ netɨ kata jɨpatɨpaimbɨpa nahataapaamunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamunɨ pɨwɨhaamɨ tanyaahaure. \v 40 Iyatɨ wɨnɨhapɨmaurɨ kɨmaurɨ kaurɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaisɨ andɨtɨwiwatɨ anɨtisatɨ isɨwatataise,” undatɨ Jisaasiho Parisihiyaamɨ wo nunjesɨhoai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Sawahopɨ Autaahaatɨho Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Ahɨwisɨhopɨ Parisihiyai Nunjesɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 12:35-37; Rukɨho 20:41-44) \p \v 41 Aihɨ Parisihiya sangɨ nuwɨ ahoyanohiyɨhiya kiyaanɨhɨ sapɨhɨ bitohauhɨ Jisaasiho kiyai saundatɨ nunjenataise. \v 42 “Autaahaatɨho Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Ahɨwisɨhopɨ sahɨ napitaiwɨ gwɨnyaawaayopo? Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Ahɨwisɨho Kɨraisiho dɨyaamɨ mwaahore?” undatɨ Parisihiyai Jisaasiho nunjenataise. Saundatɨ nunjesɨhɨ kiyaamɨha koai saundawaatopo, “Daawitɨhomɨ mwaahore,” undawaatopo. \p \v 43 Saundauhɨ Jisaasiho kiyai saundatɨ nunjenataise. “O kiyonaahɨ Itɨpɨho netɨ gwɨnyausosihɨ jɨhura samɨ jaasoya jaasisai iwinjatisɨho awaisɨho Daawitɨho napaapɨ Kɨraisiho, ‘Nisɨ Awaisɨhoe,’ tise? Daawitɨho Kɨraisihopɨ satatɨ katisɨhaapɨto, \q1 \v 44 ‘Awaisɨho Autaahaatɨho nisɨ Awaisɨho Ninjatisɨhoai saundataase. “Kɨnyɨ nɨngisapɨ maawɨ isɨhiyai iwinjaapɨ bimaamɨ numwe. Iwinjaapɨ bimaamɨ naisamɨhɨ nɨnɨ kinyɨ tiworisai sɨhɨ netɨ kinyɨ ikwɨraatɨhɨmasanɨhɨ kɨnyɨ nepɨ kiyai kinyɨ asɨmwaatɨtɨhemapɨ itɨpapɨ ipatisapɨ tipɨ nemaitaapo,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 110:1\rq* \m undataase tatɨ Daawitɨho Kɨraisihopɨ katisɨhaapɨto. \v 45 Amɨ siyatɨ Daawitɨho Kɨraisihopɨ, ‘Nisɨ Awaisɨhoe,’ tonaahɨ Kɨraisiho nɨnapitiyatɨ Daawitɨhomɨ mwaahotɨtaise? Amɨ Kɨraisihoaisangi Daawitɨhomɨ Awaisɨho koai Iwinjaatɨ Bimisɨhometiso?” undatɨ Jisaasiho Parisihiyai nunjenataise. \p \v 46 Saunda nunjesɨhɨ kiyaamɨha apɨpaahɨ masɨhonjisangi wɨndɨ koai kamundopo. Aiwɨ asisɨha suraapɨ Judaahiyaanamɨ awaisawɨhiya yaiwɨ Jisaasihoai wapaapɨ apɨpaahɨ wɨndɨ namunjenɨwɨmawaayopo. \c 23 \s1 Kɨma Pɨwɨma Parisihiyaunɨ Wɨnɨhapɨpa Katɨwunjohiyɨhiyaunɨ Daiwɨ Bitopɨ Kiyohɨwaiwaapɨ Jisaasiho Isɨhiyai Yaiwɨ Jatɨnɨwɨse Undindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 12:38-39; Rukɨho 11:43, 46, 20:45-46) \p \v 1 Aihɨ sura Jisaasiho isɨhiya wɨrɨsandɨhandisunɨ nyahɨ komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanangisunɨ sata kanyatataase. \v 2 “Isɨhiya wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ amɨ Parisihiyaunɨ wɨnɨhapɨpa Mosesiho Autaahaatɨhomɨ netɨ jɨpatɨpiya ahaimbɨpaamɨ tanyaaha mmowɨ nepɨ ausaawaahiyaare. \v 3 Ausaawaahiyaasɨ nahataapa Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpaatɨhɨ tɨtɨhɨ ahotimbɨpa kasatisaihɨhapa sahɨ baiwɨ atiwɨ japepihɨrɨwise. Saiwɨ japepihɨrawaahandɨ kandɨ kiyaamɨ daiwɨ bitopɨ kiyohɨrɨhɨretɨ sahɨ wɨndɨ nuwipinjawɨ kamaiwɨse. Amɨ kiya isɨhiyai saiwɨ kaiwɨse undɨwɨ katɨwunjohɨrɨhɨretɨ kamaiwɨhiyaaso. \v 4 Aiwɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa akɨpɨpaamɨ tiwatɨhaatɨ wɨnɨhapɨpa sawanaamɨ gwɨnyapehohɨwaiwa ikɨpɨpa naaŋatɨ apɨpaahɨ namimaatahaiwaamatiyahaiwa isɨhiyaamɨ dawaarɨhɨrɨ ikotɨhaasɨnɨ wɨrapɨ awurɨtɨmapɨ tɨpwɨtɨwusosauhɨ nesi nipinjanawaayopo. Nesi nipinjanɨwɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrauhɨhandɨ kandɨ sawana katɨwunjohiyɨhiya isɨhiyai nunjawɨ andɨtɨwipɨ minjapepihɨrɨwɨhiyaare. \v 5 Iyawaawɨ isɨhiya usa iwinjapɨ kiyaapɨ kiya Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa baiwɨ andɨtitɨwɨ japepihɨrɨwɨhiye tɨtotɨwɨ nahatewa kiya kiyohɨwaiwa nehɨ otaatapɨhaiwa kiyawaayopo. Aiwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha utɨpɨhoaatɨhɨ jɨpatɨpaiwɨha isɨhiya gaapundɨtaatɨwɨhura amɨtɨhetunɨ ikwɨretunɨ wɨsasanohɨha Parisihiyaunɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ isɨhiya nyainjaitotɨwɨ nepɨ awaiwaiwa jɨpatɨpaiwɨ wɨsasanawaayopo. Aiwɨ amɨ kiyaamɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨ niyohohɨrɨhɨramɨ otasaahepɨ akɨmetatetɨ wihɨwihoaaŋɨ Autaahaatɨho kaundihɨ isɨhiya nahatiya kiyohɨmumwaaŋɨ nusatipɨhaapɨ isɨhiya nyangi nyainjaitotɨwɨ wɨrapananahaiwa mmwɨrɨhɨrɨ gwɨnɨwɨ wɨramawaayopo. \v 6 Aiwɨ usɨpɨpaapɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ nandapa awaimbɨpa tɨhɨwɨ nanɨhauhɨhapɨhɨ nyangi isɨhiya nyainjapɨ nandapa jɨhɨ nanyamɨtotɨwɨ gwɨnyaapɨ tɨpwɨnanɨwɨ auta detɨ bitopɨhiyaare. Aiwɨ amɨ aŋaaŋɨ pɨwɨhaapɨ isɨhiya ahoyanohɨpɨpɨhɨ isɨhiya nyangi nyainjaitotɨwɨ isɨhiyai mandusosawɨ mɨtaahoaahapaahaiwɨhiyaare. \v 7 Aiwɨ isɨhiya ahoyanohɨpɨpɨhɨ isɨhiya nyangi nyainjapɨ mepɨ autaahepɨnyamapɨ awaisɨhoŋe ipɨhɨretɨ gaahuraare nyatɨtotɨwɨ maaritɨwɨhiyaare. Aiwɨ amɨ kiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha baiwɨ mmowɨ nepɨ amɨtɨha awaindɨhandɨ gwɨnyaahohɨtɨhandapɨ isɨhiya nyangi katɨpunjingɨhonye nyatɨtotɨwɨ maaritɨwɨhiyaare. \p \v 8 “Amɨ sahɨhɨ nyangisɨ isɨhiya katɨpunjingɨhonye nyatɨtotɨwɨ maaritɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨse. Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ woŋɨ woai namusatipɨhaapɨ nahatiyaatɨ nauratɨhetahiyaatiso. Iyataatɨ amɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨ naasonɨnɨhɨ sangisɨ kandɨsasohɨhonɨnɨtihɨto. \v 9 Iyawaawɨ isɨhiya yapɨpatambɨhiyaamɨ woaisɨ sahɨ maarɨho awaindɨhandɨ nunyawɨ mepɨ autaahemwapɨ apore mundɨwɨse. Sahɨ maaritɨwɨ mepɨ autaahemwaitaatɨwɨho samɨ Japɨho Autaahaatɨho nehɨ naasohɨso. \v 10 Iyawaawɨ sahɨ isɨhiya nyangisɨ mepɨ autaahepɨnyamapɨ awaisɨhoŋe nyatɨtotɨwɨ maaritɨwɨ gɨmunyaapɨse. Amɨ Autaahaatɨho isɨhiyai Japɨhɨ Numwaatɨ Iwinjatɨtandɨ Ahɨnisɨhonɨnɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨ samɨ awaisɨhonɨnɨ naasonɨnɨhiso. \v 11 Iyataatɨ samɨ woŋɨ noaipapɨ sahɨ nahatiyaatamɨ otɨpɨpatɨhoŋimatapaapaahɨ soŋɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ noaipapɨ sahɨ nahatiyaatamɨ awaisɨhoŋimatitaise. \v 12 Samɨ woŋɨ satɨpɨ nɨnɨ utaahonɨnɨ tɨtɨhɨ gaahonɨnɨ awaisɨhonɨnɨ usaisɨ nusatipɨhaatɨhonɨne tɨpɨ genanɨpɨ gwɨnyaapaapaahɨ songi Autaahaatɨho netɨ gwaasɨhaaraŋehɨmaitaise. Amɨ samɨ woŋɨ satɨpɨ nɨnɨ utaahonɨnɨ maipɨhonɨnɨ gwaasɨhaaranɨne tɨpɨ yatɨhɨ ipatisanapaapaahɨ amɨ songi Autaahaatɨho netɨ autaahehɨmaitaise,” nyatatɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Parisihiyaisunɨ Amɨ wɨnɨhapɨpa Katɨwunjohiyɨhiyaisunɨ Yaasɨhaiwa Naitaapo Undindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 12:40; Rukɨho 11:39-52, 20:47) \p \v 13 Nyahɨ komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanangi sanyatatosatɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaisunɨ amɨ Parisihiyaisunɨ Jisaasiho saundataase. “Wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaatɨ amɨ Parisihiyaatɨ sahɨ apɨpaahɨ jɨnjaipɨpaisawɨ otaatapɨhiyaate. Daihɨra maasomwaaŋɨ isɨhiyai Autaahaatɨho nisɨhetapɨ iwinjatɨtandɨhɨra sahɨ nepɨ nuwisapuwawaayopo. Sandɨ apaapɨmaato amɨ sahɨ isɨhiyai jɨnjaipɨtɨwɨ otaatapɨhaiwa kaundɨwɨ katɨwunjawɨ nunjawaawɨ kaiwaaraahɨ Autaahaatɨho nisɨhetapɨ isɨhiyai iwinja bimindɨhandaatɨhɨ sahɨ sawanaatɨ wɨndɨ namɨndaapɨ amɨ isɨhiya kandaatɨhɨ nandaitotɨwɨ nasauhɨhiyai nepɨ nuwisapupwɨhiyaate. Isɨ sahɨ sandɨ siyohɨtɨndapɨ Autaahaatɨho yaasɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ sangi nasamɨtaise. \v 14 (Wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaatɨ amɨ Parisihiyaatɨ jɨnjaipɨtɨwɨ otaatapɨhiyaate sangi awaindɨhandɨ yaasɨhandɨ Autaahaatɨho nasanyonɨhɨ sahɨ naitaapo. Amɨ asɨhiya osɨnɨhiyai sahɨ nepɨ nusopɨsasɨwɨ kiyaamɨ aŋaaŋɨ ikowɨnɨwɨ amɨ isɨhiya usa nyainjapɨ kiya gaahiya Autaahaatɨhopɨ baiwɨ gɨwunyaapɨhiye tɨtotɨwɨ gaapɨpatɨ utaarɨhaiwa gaapundɨwɨhiyaate. Amɨ sahɨ sandɨ siyohɨtɨndapɨ Autaahaatɨho sangi yaasɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ nasamɨtaise.)\f + \fr 23:14 \ft Utɨpɨho jɨhɨ wuwanɨhaiwaatɨhɨ kɨmandɨ wesɨ 14 nɨmandɨ wɨndɨ jɨpatɨmaayopo.\f* \p \v 15 “Wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaatɨ amɨ Parisihiyaatɨ sahɨ apɨpaahɨ jɨnjaipɨtɨwɨ otaatapɨhiyaate Autaahaatɨho yaasɨhandɨ awaindɨhandɨ sangi nasamɨtaise. Sahɨ apɨpaahɨ maaritɨwɨ andɨtatɨ napamapɨ utaaho wo naasoaisangi numwaapɨ samɨ gwɨnyaapɨ kiyohɨwaiwa nunjawɨ katɨwunjisaihɨ noaipatɨ sahɨ sawanaatamatiyatɨ kaiwa japepihɨratɨ isiwatɨtandɨ nandapa namaanɨwɨ amɨ naapɨpa namopɨ daapɨhiyaate. Aiwɨ woai sahɨ numwaapɨ samɨ gwɨnyaapɨ kiyohɨwaiwa koai nunjawɨ katɨwunjauhɨ sangi nasɨtipɨhaatɨ samɨ jɨnjaipɨpa otaatapɨhaiwa biyatɨ maaritatɨ amɨ anɨtisatɨ isɨwatatɨ japepihɨrataise. Japepihɨrihɨ sahɨ koai Autaahaatɨho isɨhiyai netɨ sisɨhaapɨhɨ tɨhoaitandɨhaapɨhɨ sahɨ sawanaatamataiwɨ detɨ nepɨ ahɨwisawaayopo. \p \v 16 “Wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaatɨ amɨ Parisihiyaate, samɨ ndɨha niyotatɨ asɨhatahiyaatisɨ isɨhiyai daihɨra asɨra numwaasi maipɨhaiwa kaitaatɨwɨhɨra nunjohɨtɨndapɨ Autaahaatɨho sangi yaasɨhandɨ nasamɨtaise. Sahɨ isɨhiyai satɨwɨ katɨwunjohɨtɨndapo, ‘Amɨ utaaho wo wapa kaitandɨ gwɨnyaataahapaapɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ Awaindɨhandapɨ ambɨhɨtatɨ sapa kaitandɨ akɨtɨnɨhɨ kandaato tatɨ katamapɨho amɨ kandɨ katimbɨpa wɨndɨ kamaayataataahɨ gaasɨ namane. O amɨ kahapaamapɨpa Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatapɨhapa gaahaiwa Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ ahotimbɨpaapɨ ambɨhɨtatɨ sapa akɨtɨnɨhɨ kaitande tatɨ kandaataahɨ komɨ kaitandɨ katimbɨpa ko tɨtɨhɨ kiyane,’ tɨwɨ sahɨ isɨhiyai katɨwunjawaayopo. \v 17 Sahɨ apɨpaahɨ ndɨha niyotatɨ nahariwɨhiyaate. Napaanɨhɨ jɨhɨ noaipatɨ awaindɨndaise. Kahapaamapɨpa Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatapɨhapa gaahaiwa aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ ahotimbɨpaaro e aŋɨ awaindɨhandɨ kaiwai netɨ anaahɨpɨpa nehɨ Autaahaatɨhomɨhapemasɨtɨndo? \v 18 Aiwɨ sahɨ isɨhiyai satɨwɨ katɨwunjawaayopo. ‘Amɨ utaaho wapa kaitandɨ gwɨnyaataahapaapɨ nandapa tɨhɨwɨ sisandɨpapɨ waamaitumapɨ Autaahaatɨhoai nunyohɨpɨpɨhɨ arɨtaahandapɨ ambɨhɨtatɨ sapa kaitandɨ akɨtɨnɨhɨ kandaato,’ tatɨ katamapɨho amɨ kaitandɨ katimbɨpa kamaayataataahɨ sandɨ awaindɨhandɨmetisɨ namane. O amɨ ko sapa kaitande tatɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohɨpɨpɨhɨ arɨtaahandaasɨnɨ nandapa ahotimbɨpaapɨ ambɨhɨtatɨ kandaataahɨ katimbɨpa kapa tɨtɨhɨ akɨpɨpa kiyane tɨwɨ sahɨ isɨhiyai katɨwunjawaayopo. \v 19 Sahɨ isɨhiyaatɨ ndɨha niyotahiyaate. Sahɨ ndɨha niyotahiyaatisɨ wɨndɨ mohopo. Napaanɨhɨ noaipatɨ jɨhɨ awaindɨndaise. Nandapa Autaahaatɨhoai numwɨtaatɨwɨhapaaro e nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohɨpɨpɨhɨ arɨtaahandɨ nandapa kapai netɨ yandɨhɨ anaahɨpɨpa nehɨ Autaahaatɨhomɨhapemasɨpɨpɨho? \v 20 Iyataatɨ nandapa tɨhɨwɨ sisandɨpapɨ waamaindumapɨ Autaahaatɨhoai nunyohɨpɨpɨhɨ arɨtaahandɨ jɨhɨ awaindɨhandisɨ utaaho wapa kaitandɨ gwɨnyaataahapaapɨ kapɨhapɨ ambɨhɨtatɨ sapa kaitandɨ akɨtɨnɨhɨ kandaato ndaataahɨ kapɨhapunɨ amɨ nahataapa kapɨhɨ arɨtaahandaasɨnɨ ahotimbɨpaapɨ ahoyatɨ ambɨhɨndaase. \v 21 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandɨ jɨhɨ awaindɨhandisɨ utaaho wapa kaitandɨ gwɨnyaataahapaapɨ kandapɨ ambɨhɨtatɨ sapa kaitandɨ akɨtɨnɨhɨ kandaato ndaataahɨ sandɨ aŋɨ awaindɨndapunɨ Autaahaatɨho kandaatɨhɨ bindataatɨ kandisɨ netɨ tɨtɨhɨ nehɨ sawahomɨhandemasɨhopunɨ ahoyatɨ ambɨhɨndaase. \v 22 Iyataatɨ yamɨhapataatɨhɨ Autaahaatɨho bindataatɨ isɨhiyaisunɨ amɨ kahapaamapɨpaisunɨ iwinjatimbɨpɨhe. Iwinjatimbɨpɨhɨsɨ utaaho wo wapa kaitandɨ gwɨnyaataahapaapɨ sapa akɨtɨnɨhɨ kaito tatɨ yamɨhapataatɨhapɨ ambɨhɨndaataahɨ Autaahaatɨho sapɨhɨ bimisɨhopɨ ambɨhɨndaase. \p \v 23 “Sahɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaatɨ Parisihiyaate, sahɨ isɨhiyaatɨ jɨnjaipɨtɨwɨ otaatapɨhiyaate. Sahɨ noaipahosɨha ikosɨha atuhwɨrɨpatɨ akwandɨhɨrɨ mataapɨhapa nimanɨwɨ kɨpwɨwɨ napɨpapɨ awɨtɨwɨ gaahapaisawɨ Autaahaatɨhoai nunyawaayopo. Saiwɨ mataapɨhapa sahɨ andɨta napamapɨ nunyawaawɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaamɨ pɨwɨha watɨpɨhaiwa nepɨ sehɨmwaawaayopo. Iyataatɨ wɨnɨhapɨpaamɨ pɨwɨha watɨpɨhaiwa satiwaiwaapɨto: ‘Isɨhiya usaisɨ aŋɨnɨ nepusosawɨ nauratɨhaiwɨ usowɨ mmotɨnɨwɨ amɨ maarɨho asɨpɨwiwɨ asɨpainɨwɨ amɨ Autaahaatɨhopɨ ko gaahandɨ nyangi jinjapɨhɨ kainjahoso tɨwɨ gɨwunyaapɨ amɨ yawanaanɨnɨ gaahandɨ kaindɨhaawo tɨwɨ gwɨnyapepɨse,’ tatɨ katiwaiwa sahɨ sehɨmwaahauhɨhaiwaapɨto. Saiwa sehɨmwaahohɨwiwa baiwɨ napaitɨwɨ japepihɨrɨwɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa kahapaamapɨpa wapa Autaahaatɨhoai samwaaŋɨ nunyawɨse timumwaaŋɨ kamwaaŋɨ nunyawɨ ahoyawɨ nahataapa isɨwatɨwɨhiyaatɨtihɨto. Saiwɨhiyaatɨtihɨtonɨ sahɨ ahoyawɨ kamaayohɨtɨhandapɨ Autaahaatɨho yaasɨhandɨ sangi nasamɨtaise. \v 24 Sahɨ ndɨha niyotatɨ asɨhatahiyaatisɨ isɨhiyai daihɨra wɨndɨ baiwɨ namunjɨtaapo. Samɨ ndɨha niyotahiyaatisɨ nehɨ isɨhiyaatɨ sawanaatamɨ wɨnɨhapɨpa turɨkaare mataapɨhapaahɨhɨ watɨpɨtɨwɨ andɨtatɨ napamapɨ dɨpɨpataasɨnɨ dawaaho kɨsɨmwɨnɨwɨ isɨwatawaahandɨ kandɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaamɨ tanyaaha watɨpɨhapa awaimbɨpa sahɨ nepɨ sehɨmwaapɨ nanɨpimatawaayopo. \p \v 25 “Wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaatɨ amɨ Parisihiyaatɨ sahɨ jɨnjaipɨtɨwɨ otaatapɨhiyaatisɨ Autaahaatɨho sangi naaŋatɨ yaasɨhandɨ nasamɨtandɨhiyaate. Sahɨ samɨ wipatɨ kaapɨho amɨ nyaihandɨ pɨretɨho ikwaatɨho kipatɨ sanahɨwaiwɨ bausawaahandɨ kandɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ kipotɨ ainjotatɨ asɨhatatɨ maipɨhaiwa maatɨmaatɨhɨrɨ amɨ sawanaatamɨ ambɨpatapɨhaiwa ikopaahɨhɨ tɨsaindahiyaate. \v 26 Ese Parisi ndɨ niyotiso kahapaamapɨpa maipɨhaiwa kinyɨ omaŋɨtɨtɨhɨ gwɨnyaapɨ isɨwatingɨwaiwa namapɨ nepemaite. Nepemaitɨpɨ tɨtɨhɨ kinyɨ omaŋɨtɨtɨhɨ saasanotahoŋɨ daimbɨ bitoaitaapo. \p \v 27 “Wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaatɨ Parisihiyaatɨ sahɨ jɨnjaipɨtɨwɨ otaatapɨhiyaate. Autaahaatɨho naaŋatɨ yaasɨhandɨ sangi nasamɨtaise. Sahɨ isɨhiyaatɨ itapɨpaamɨ anɨmwaahɨpatamatetahiyaate. Iyataatɨ itapɨpaamɨ anɨmwaahɨpatɨ yamaatɨ tiwatɨhaatɨ isɨhiya naihoaapɨ aripa nopɨ nehaapɨ maipɨ amwepatɨ tandɨpɨho tisarɨpɨ yamahauhɨ sanahɨwendaahandɨ kandɨ mɨhatɨhɨ nyepepɨ isɨhiya napohiyɨhiyaamɨ andɨtatɨ amɨ kahapaamapɨpa namasaatahapaapɨ tɨsaindataise. \v 28 Sahɨ sɨrɨ kɨretɨ yamaatɨ nehɨhaatɨ isɨhiya nahatiyai gaahiyaatamataiwɨ nasoaanawaayopo. Saiwɨ nasoaanawaahandɨ kandɨ sahɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ jɨnjaipɨpa otaatapɨhaiwa amɨ maipɨhaiwa kahapaamapɨpa tɨsaindahiyaate. \v 29 Wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaatɨ amɨ Parisihiyaatɨ sahɨ jɨnjaipɨtɨwɨ otaatapɨhiyaate. Autaahaatɨho naaŋatɨ yaasɨhandɨ sangi nasamɨtaise. O amɨ apaapɨmaato. Amɨ sahɨ gaahatɨ kiyahaayono tɨwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya napohiyɨhiyaamɨ anɨmwaahɨpɨhaiwa jinjahɨra naihoaapɨ sanahɨwaiwɨ isɨhiya kiya gaahiyaaso tɨwɨ sahɨ jinjahɨra kiyaapɨ gɨwunyaawaayopo. \v 30 Gɨwunyaapɨ amɨ sahɨ satawaatopo, ‘Amɨ nyahɨ jɨhɨ aimehura asoya asisa bimohura bindɨhaawaahɨ kiya kiyohɨpatamatiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyai wɨndɨ tɨmaawɨtaanɨhe,’ tawaatopo. \v 31 Sahɨ satawaawaahɨ sahɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyai tiwohiyɨhiyaamɨ saisatoyaatisɨ kiyaamɨ jɨtɨpatɨ samɨhetɨ wɨsaindihɨ kɨretɨ kaitaatɨwɨ sa pɨwa katawaatopo. \v 32 Kiyonaahɨ sahɨ jaasoya jaasisa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyai tiwohɨpatamataiwɨ kiyaatɨnɨ kaimɨ nuwɨse. \v 33 Sahɨ akwɨranɨhatɨmaatɨ akwɨranɨhomɨ mwaahatɨmaate. Autaahaatɨho sisɨhaapɨhɨ sangisɨ netɨ tɨsɨhoaitandɨhandɨ sahɨ napitaiwɨ nemapɨ yanɨhɨmaitaapo. Owetɨtaise. \p \v 34 “Isɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaisunɨ amɨ komɨ amɨtɨha gaaha gwɨnyaitandɨhandɨ mmowɨ nepɨhiyaisunɨ amɨ komɨ pɨwɨha katɨwunjɨtaatɨwɨhiyai nɨnɨ netɨ sangisenda nandusaasɨto. Nandusoaasisanɨhɨ kiyaamɨ usaisɨ sɨyɨhiyai sahɨ timmapɨ amɨ usaisɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨmandaapɨ sɨyɨhiyai timaapɨ amɨ kiyaamɨ usaisɨ samɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ nepɨ yupwapɨ tahamanɨwɨ aunahɨpatɨ kahatɨ kahataahemapɨ naaŋatɨ yaawɨhaiwa numwɨtaapo. \v 35 Isɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya tɨtɨhɨ gaahiya ainahiyɨhiyai jɨhɨ aimehura Aberɨhoai timmapɨ koaapɨhapɨ tipɨ napɨmbɨwɨ Berekaiyaahomɨ mwaaho Sekaaraiyaahoai aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ tipɨ tiwohɨwaiwa nahatewaapɨ samɨ jaasoya jaasisai nusatipɨhaapɨ naaŋatɨ yaasɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ sahɨ naitaatɨwɨhiyaate. \v 36 Nɨnɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ sangi kasatataato saiwa nahatewa Autaahaatɨhomɨ isɨhiya ainahiyɨhiyai timmahohɨwiwaapɨ sahɨ isɨhiyaatɨ nisɨ pɨwɨha atiwɨ nisɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨwaiwa mmohohiyɨhiyaatɨ nahatiyaatɨ naaŋatɨ yaasɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨnɨhɨ naitaatɨwɨhiyaate,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Judaahiyaapɨ Jisaasiho Maarɨho Asɨpiyatɨ Tundindɨhandapɨhaare \r (Rukɨho 13:34-35, 19:41-44) \p \v 37 Saundatosatɨ Jisaasiho maarɨho asɨpiyatɨ sandaase. “Ese isɨhiyaatɨ Jerusaremɨhandaahapɨhiyaate, Autaahaatɨho isɨhiya komɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ awusaahohiyɨhiya sangisenda natausaasihɨhiyai sahɨ nawɨhaara yahuwɨ sɨyɨhiyai timmapɨhiyaate. Otɨpwɨsɨpaatɨ kaatamɨ mwaahonya sangɨhonyai ditatotɨ netɨ ahoyatɨ iwinjatindɨhandamataindɨ nɨnɨ sangi maarɨho nasanyataatɨ nasamaatɨ ahosisatɨ jainjatɨtondiyonɨhandɨ sahɨ pohipaiwɨ nisenda wɨndɨ namaasopo. \v 38 Namaasauhɨ sahɨ isɨhiyaatangisatɨ samɨ aunahɨpatɨ nasamatɨ nehɨ sawanaatamɨ ikwɨraatɨhɨ ahɨsisataayonɨ sahunɨ amɨ samɨ aunahɨpɨhaiwa noaipa netɨ nopɨsasɨnatɨ itɨpɨtɨtaise. \v 39 Iyataatɨ nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ kasatataato wanɨ kɨmuraapɨ sahɨ nɨngi jahɨra wɨndɨ apɨpaahɨ maanondaapo. Aiwɨ sahɨ nɨngi nanɨmaitaatɨwɨ tɨmetisaihɨhura napisanɨhɨ sahɨ nisapɨ satɨtaapo. ‘Ko Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandisa nasataisɨ Autaahaatɨho komɨ gaahaiwa nunyatɨ numwaasane,’ tɨtaapo,” tatɨ Jisaasiho komɨ maarɨho asɨpaindɨhandapɨ katatɨ namɨhaataise. \c 24 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandɨ Isɨhiya Usa Niyapɨ Nupwɨsasɨwɨ Nopɨsasɨtaapo Tindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 13:1-2; Rukɨho 21:5-6) \p \v 1 Aihɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ aŋɨ Awaindɨhandɨ namasi notaise. Namasi taatɨ naihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ komɨhinɨ detɨ nasaatɨ koai saundɨhaato, “Aŋɨ Awaindɨmandɨ aŋaaŋɨ apɨpaahɨ sanahɨweta gaahandɨsɨ kɨnyɨ baimbɨ japɨ mmome,” undaatɨ koai nunjɨhaayo. \v 2 Saundonɨhɨ amɨ komɨha nyangi sanyatataase. “Ye, akɨtɨsɨ gaahaaŋɨsɨ wanɨmuraahɨhɨ sahɨ baiwɨ kandisɨ iwinjapɨ mmowɨse. Saiwa mmohohɨwiwaapɨ akɨtɨnɨhɨ nɨnɨ sangi kasatɨtaanɨ atiwɨse. Nawɨmaiwa tiwatɨnyepiyatɨ ahotiwɨmaiwa sasaahohaamɨhasɨnɨ apɨpaahɨ naasaahɨsangi tiwatɨnyepiyatɨ wanɨ ahotimbɨpɨhɨ ahɨmotɨtaise. Isɨhiya nepɨ nupwɨsasɨwɨ nahataisɨ noaatɨwopɨ napapɨ yatɨhemaitaapo,” tatɨ nyangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Naaŋɨhaiwa Asakiyatɨ Noaipaitaise Tindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 13:3-13; Rukɨho 21:7-19) \p \v 3 Aihɨ Jisaasiho sisɨho Oripɨhoaasɨnɨ niyatɨ bimihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ nehɨ yawanaanɨnɨhɨ koenda niyaatɨ noaipahaayo. Niyaatɨ noaipawa koai saundaatɨ nunjenɨhaayo. “Kɨnyɨ nyangi kanyate, aŋɨ awaindɨmandɨ maahɨwuraanɨhɨ isɨhiya nepɨ niyapɨ nupwɨsasɨwɨ nopɨsasɨtaapo? Aisaihɨ amɨ kɨnyɨ jahɨra napɨtaapɨhandapunɨ amɨ napisamɨhɨ Autaahaatɨho kahapaamapɨpa ahotatɨ isɨhiyaanɨ bimaamɨ niyohurɨmura netɨ owemaitandɨhuraapɨ wapa napaanɨhɨ napitimatataatɨ nyangi nanyɨsɨtaise?” undaatɨ nunjenɨhaayo. \p \v 4 Undaatɨ nunjenɨhonɨhɨ Jisaasiho komɨha nyangi sanyatataase. “Sahɨ bapaiwɨ jatɨnɨwɨhiyaato, wiwa isɨhiya usa jɨnjaipɨsatɨtaawo. \v 5 Sandɨ apaapɨmaasato amɨ isɨhiya taahiyɨhiya noaipapɨ satɨwɨ, ‘Nɨnɨ kɨmonɨnɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaatɨ Iwinjatɨtandɨ Autaahaatɨho Ahɨnisɨhonɨne,’ tɨwɨ isɨhiya taahiyɨhiyaisɨ jɨnjaipundɨtauhɨhandapɨto. \v 6 Amɨ sahɨ isɨhiya akɨtɨnɨhɨ nupwɨ nesi tunnɨwɨ yawinjaihɨhaiwaapɨ atiwɨ amɨ nehɨ maatapɨ itɨpɨhora usa tunnɨwɨ yahwɨnɨhopo tɨwɨ atɨhomɨsamasaihɨhaiwaapɨ atitaapo. Sahɨ saiwa atisawaahandɨ kandɨ tunnɨwɨ yahwɨnohɨwaiwaapɨ yaiwɨ samɨ maarɨho jandotɨ wɨsirandɨtaisɨ baiwɨ jatɨnɨwɨhiyaato. Amɨ saiwaahɨ noaipaitaise. Saiwa noaipataahandɨ kandɨ asisɨha ipotɨha Autaahaatɨho kahapaamapɨpa netɨ owematɨ asɨpɨpa ahaitandɨha sangɨ napise. \v 7 Iyataatɨ isɨhiya aunahɨpatɨ wɨtaahapɨhiya nupwɨ nesi wɨtaahiyaisawɨ tunnɨwɨ yahwɨndaapo. Aisaihɨ amɨ isɨhiya yapɨpatɨ awaipatɨ wɨtaahapɨhiya nupwɨ nesi amɨ yapɨpatɨ awaipatɨ wɨtaahapɨhiyaisawɨ tunnɨwɨ yahwɨndaapo. Iyataatɨ amɨ yapɨpatɨ taahɨpɨpɨhɨ jahɨro awaiwaiwa noaipatɨ amɨ ipɨpatɨpatɨ asakiyatɨ ipɨpatɨpindaise. \v 8 Iyataatɨ saiwa naaŋiwaiwa nahatewa isɨhiya nahatiyaamɨ maarɨho apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yaawɨtandɨhaiwa napɨtandɨhaiwaamɨ jɨhɨ namasatɨ daihɨra daahɨwataise. \p \v 9 “Amɨ saiwa taatɨ siyatɨ noaipapɨ niyonɨhɨ sangisɨ isɨhiya nisapɨsatɨwɨ nepɨ wɨsairapɨ nasamaasi nuwɨ mambɨ isɨhiya awaisawɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ ahɨsisaihɨ amɨ kiya sangisɨ yaasɨhaiwa nasanyawɨ amɨ siyɨhiyaatangi tipɨsamaitaapo. Tɨsapɨ sahɨ nisapɨ baiwɨ gɨnunyaapɨ tɨtɨhɨ daiwɨ bimisaihɨ kandapɨ yapɨhɨ nahatewaaraahɨ isɨhiya sangisɨ mandɨtɨsiwɨ ahosɨsamaitaapo. \v 10 Saiwɨ isɨhiya sangisunɨ isɨhiya nisapɨ ipotɨ ipotɨ gɨnunyaasaihɨhiyaisunɨ yaasɨhaiwa nasanyawɨ mandɨtɨsisaihɨ samɨ usa taahiyɨhiya kiya nisapɨ gɨnunyaahotɨhandɨ namapɨ sura kiya tɨmɨhaitaapo. Aiwɨ sahɨ samɨ usaisɨ isɨhiya tiworisa tɨsawɨtaatɨwɨhiyai nusepaitaapo. Saiwɨ nusepaapɨ amɨ sahɨ pohipinɨwɨ ahosɨmatɨwɨ mandɨtindaapo. \v 11 Amɨ sura isɨhiya taahiyɨhiya jɨnjaipɨtɨwɨhiya satɨwɨ, ‘Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisaatɨ newaatɨ ausaahohiyɨhiyaanɨ pɨropetɨhiyaane,’ tɨwɨ isɨhiya nisapɨ gɨnunyaahohiyɨhiyai jɨnjaipundɨwɨ daihɨra asɨra numwaasi nutaapo. \v 12 Sura isɨhiya maipɨhaiwa asakaiwɨ kaisaihɨ amɨ isɨhiya kaiwaapɨ yaiwɨ kiyaamɨ maarɨho namɨndaatɨwɨhandɨ namapɨ bwaitaise. \v 13 Sura kahapaamapɨpa maipɨhaiwa isɨhiya asakaiwɨ kaimɨ naisaihɨhandɨ kandɨ utaaho itapaatɨ wowaatɨ kaiwaapɨ yayatɨ tɨmaamahiyatɨ andɨtitatɨ nisapɨ gɨnunyaatɨ bitopɨ notɨ ipotɨ otasaahaapɨhɨndaataahɨ Autaahaatɨho so saati numwaahonɨhɨ asoho asaamaatimatatɨ jinjapɨhɨ bimɨtaise. \v 14 Iyataatɨ Pɨwɨha Gaaha Wanɨha Autaahaatɨho nisɨhetapɨ isɨhiyaisɨ numwaatɨ iwinjatɨtandɨhandapɨ nɨnɨ nesipɨtɨ maapɨ ahiyohɨma sahɨ nesi isɨhiya nahatiya yapɨhɨ nahandaahiyai gaamapɨ ausaapɨ kaundɨtaatɨwe. Saiwɨ kaundɨwɨ gaamasaihɨhura Autaahaatɨho kahapaamapɨpa netɨ owematɨ amɨ asɨpɨpa ahaitaise,” tatɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Wɨndɨ Apɨpaahɨ Maipɨhandɨ Noaipaitaise Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 15 Sanyatatosatɨ amɨ pɨwɨha kɨma kaamɨ bihɨwainjatɨ wa nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi Jisaasiho sanyatataase. “Wɨndɨ isɨhiyaamɨ ndɨmaahomwaaŋɨ apɨpaahɨ yaurɨmaahanahandɨ maipɨhandɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ isɨhiya usa nesipɨwɨ ahaisaihɨ kandɨ aŋɨndi netɨ nopɨsasatɨ ahotanɨhɨ tɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨropetɨ Daniyerɨho jɨhɨ katirɨhɨrɨ kɨretɨ sahɨ mmondaapo,” ndaase. Jisaasiho satisɨ Daniyerɨho katisɨha woŋɨ waaŋɨ awɨtohiyɨhiyaatɨ kaapɨ baiwɨ mmowɨ amɨ gwɨnyaapɨse. \v 16 Satatosatɨ Jisaasiho netɨ bihɨwainjatɨ satɨmɨ notaise. “Isɨ sura isɨhiya usa aŋɨ Awaindɨhandɨ nepɨ nopɨsasisaihɨhura yapɨpatɨ Judiyaahanda Jerusaremɨhandɨ ahetimbɨpɨhɨ isɨhiya bindawaahiya sisɨhaiwaasɨnɨ noaatɨtaatɨwɨhapɨhɨ kaanɨhɨ isɨhiya kiyai tiwɨtaatɨwɨhiya tiworisaapɨ yanɨhɨmapɨ naiwɨse. \v 17 Saiwɨ yanɨhɨmasaihɨ amɨ utaaho wo komɨ masapɨpɨhɨ itɨpɨho netɨ ikɨnatɨ bitosɨho komɨ aŋaaŋɨ nandaatɨ komɨ ikɨpɨpa wɨndɨ asa namene. Nehɨ konɨhɨ isɨhiyaapɨ yanɨhɨmane. \v 18 Iyataatɨ amɨ utaaho wo komɨ osaataatɨ otɨpɨpatɨ kiyatɨ bitosɨho komɨ apotɨhɨrɨ naitandɨ komɨ aŋɨpɨpɨhapɨ nepemaitatɨ jahɨra wɨndɨ namone. Nehɨ konɨhɨ isɨhiyaapɨ yanɨhɨmane. \v 19 ‘Ese nisɨ maarɨho tɨndataise asɨhiya maahaapɨ gwɨsɨtɨwɨ amɨ maaha sangɨha amwɨtɨhɨrɨ nunyohiyɨhiya usɨhiyaamataiwɨ nawɨhaiwɨ nihɨtɨwɨ wɨndɨ yamaanɨhɨmasaihɨ isɨhiya yaawɨhaiwa apɨpaahɨ awaiwaiwa kiyaisɨ sura numwɨtaapo. \v 20 Isɨ saiwa naaŋɨhaiwa asisɨha wipɨwatɨ itɨnambɨtɨrisatɨ mbwaahonɨhura amɨ asisɨha ikɨndaatɨwɨha Sapaatɨhandetɨ wɨndɨ sangi namaasoaipaitandɨ Autaahaatɨhopɨ baiwɨ kiyaatɨnɨhɨ gaapundɨmɨ nuwɨse. Amɨ wɨnɨhapɨpa asisɨha Sapaatɨhandetɨ kaanɨhɨ wɨndɨ dahomaiwɨse tahuraaso. \v 21 Iyataatɨ saiwa naaŋa yaasɨhaiwa awaiwaiwa asakiyatɨ sura noaipasɨwiwa jɨhura wuwanɨ yeyetatɨ yamɨhapa yapɨpatɨ kahapaamapɨpa Autaahaatɨho ahaisururaapɨ noaipapɨ napiwaiwai apɨpaahɨ awaindɨhandɨ nusatipɨhaatɨ noaipaitaise. Iyatɨ amɨ ipotɨ ipotɨsangi siyatɨ naaŋɨhaiwa awaiwaiwa wiwa sura noaipasɨwiwaamatiyahaiwa wɨndɨ namoaipaitaise. Owetɨtaise. \v 22 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨho sura asisɨha kaiwetɨ naaŋɨhaiwa noaipaitandɨha netɨ namandipatɨ wɨndɨ nuhɨmaamahonaahɨ amɨ isɨhiya nahatiya kiyaanɨhɨ owetamaitaihe. Saiwɨ owetɨtɨhandɨ kandɨ komɨ isɨhiya sawahopɨ baiwɨ andɨtitɨwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaapimatonɨhɨ namatɨ Autaahaatɨho asisɨha kaiwetɨ naaŋɨhaiwa noaipaitandɨha netɨ namandipatɨ nuhɨmaitaise. \v 23 Iyataatɨ amɨ sura utaaho wo sangisɨ sasatatɨ, ‘Jasawewɨse! Isɨhiyaisɨ Japɨhɨ Numwatɨ Iwinjatɨtandɨ Autaahaatɨho Namɨhanatɨ Ahɨwisɨho kɨmbɨhɨ kɨmore,’ tatɨ amɨ wo, ‘mɨhapɨhɨ sore,’ tatɨ kasatonaahɨ sahɨ koaisɨ wɨndɨ atɨhomaawiwɨse. \v 24 Iyataatɨ amɨ sura isɨhiya noaipapɨ sangisɨ jɨnjaipɨsatɨwɨ usa satɨtaapo. ‘Nɨnɨ Isɨhiyaisɨ Japɨhɨ Numwaatɨ Iwinjatɨtandɨ Autaahaatɨho Nanɨmahanatɨ Ahɨnisɨhonɨne,’ tɨwɨ tɨtɨhɨ akɨtɨhiyaamataiwɨ noaipaitaapo. Noaipapɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ baiwɨ andɨtitɨwɨ gɨwunyaapɨ niyohiyɨhiyai jɨnjaipundɨwɨ daihɨra owetɨtaatɨwɨhɨra numwaasi nutaatɨwɨ kahapaamapɨpa sɨwipatɨ watɨpɨhaiwa isɨhiya ese akɨte tɨwɨ mmondaatɨwɨhaiwa kaitaapo. Saisaihɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨhopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kiyaisɨ wɨndɨ atɨhomaawitaapo. \v 25 Saiwa siyatɨ noaipaitaihɨ jɨhɨ aimɨ tɨmanɨtɨ nɨnɨ sangisɨ kasatataato amɨ sahɨ baiwɨ jaawɨ atiwɨ gwɨnyaitaatɨwo. \p \v 26 “Isɨ amɨ isɨhiya sangisɨ nisapɨ jaipɨsatɨwɨ ‘Jasawise ko isɨhiya iwɨwɨrɨho owehapɨhɨ mɨhore tɨwɨ kasatisaihaahɨ sahɨ kiyaisɨ wɨndɨ atɨhomaawiwɨse.’ Aiwɨ amɨ kiya satɨwɨ, ‘Jasawise ko kɨmbɨhɨ kɨmore,’ tisaihɨhandɨ kandɨ sahɨ kiyai wɨndɨ atɨhomaawiwɨse. Owetane. \v 27 Sandɨ nɨnɨ apaapɨmaasato amɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ nasataahura kɨnapɨpa kɨnapinatɨ ipɨho noaipasɨpɨpɨhapɨ yamɨhapatɨ nahandɨ nahɨraapɨ ipɨho nipainjɨpɨpɨhɨ naihɨ isɨhiya iwinjahohɨpatamataindɨ auta isɨhiya nahatiyaamɨ ndɨhetɨ napɨto. \v 28 Sahɨ mmonɨwɨhiyaate itapɨpa namasaatatɨ ainjotatɨ ahotihɨhapɨhɨ jurɨho noaipatɨ ahoyanatɨ netɨ nanatɨ owemasɨho. Isɨ nɨnɨ napisanɨhura sɨrɨ kɨretɨ maapɨ yapɨpataapɨhɨ noaipaitaise,” tatɨ Jisaasiho kandaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Sawaho Isɨhiyaamɨ Saaho Jɨho Napɨtandɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 29 “Sanyatatosatɨ kɨma kaamɨ bihɨwainjatɨ Jisaasiho sandaase: Naaŋɨhaiwa sura noaipasɨwaiwa owetanɨhɨ nehɨ ketɨ kuraanɨhɨ, \q1 ‘Ipɨho noaipataaho ko wɨndɨ yahomutaatɨ apɨpaahɨ asɨhatamatɨ waatɨho noaipatɨ wɨndɨ tɨhomwaatɨ amɨ kaumbwaatɨ yamɨhapataatɨhapɨ tɨmahiyatɨ amɨ kahapaamapɨpa watɨpɨhaiwa mɨhaatɨ autaahapɨhaiwa kapaamɨ tɨtɨhɨ daihɨra daayatɨ bitotɨ ahotimbɨpɨhɨ namasi tɨmɨhaitaise.’ \rq Aisaiyaaho 3:10, 34:4\rq* \p \v 30 “Iyonɨhɨ sura nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ mɨhaatɨ yamɨhapataatɨhɨ noaipasanɨhɨ amɨ isɨhiya pɨwɨha kaha kaha katohiyɨhiya nahatiya maarɨho asɨpaiwɨ gwɨwɨ ninjasaihɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ yamɨhapataatɨhɨ tɨwipataatɨhɨ nisɨ watɨpɨhandɨ saasanotindɨhandisatɨ napɨto. \v 31 Napisanɨhɨ otɨpɨho kapaparɨhɨrɨ ipopɨ ganɨhonɨhɨ nisɨhiya nahatiya atitaapo. Atisaihɨ nɨnɨ nisɨ yamɨhapataatɨhapɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiyai netɨ yapɨpataapɨhɨ aunahɨpatɨ nahatewaara gaamatɨ nandusoaasisanɨhɨ nuwɨ nisɨ isɨhiya nahatiyai nepɨ ahonitaapo,” ndaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Awaatɨpɨho Ninatɨ Tɨwɨhandɨwisɨhoai Iwinjasawɨse Wapaapɨ Kasatɨtaiso Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 32 Jisaasiho satatosatɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi pɨwɨha kɨma kaamɨ bihɨwainjatɨ kanyatɨmɨ notaatɨ ko sandaase: “Sahɨ awaatɨpɨhoai baiwɨ mmonɨwɨ iwinjapɨ gwɨnyaapɨse wapa noaipaitandɨhuraapɨ nasisatɨ kasatɨtaiso. Sawanaatɨ aimɨ mmonɨhohɨtɨhande, awaatɨpɨho kupwɨratɨ tɨwɨhaasɨhɨ sahɨ mmonawaawɨ satohɨtɨhande, ‘kimbapɨho kɨmo ipɨhopɨhondaatisɨ ipɨho nga ipɨtatɨ yatitande,’ tɨwɨ gwɨnyaahohɨtɨhande. \v 33 Isɨ sahɨ awaatɨpɨhoai iwinjapɨ gwɨnyaahohɨtɨhandisɨ kahapaamapɨpa naaŋɨhaiwa amɨ maipɨhaiwa noaipaitaise satɨtɨ kasatohɨwɨmaiwa noaipahonɨhɨ sahɨ mmonawaawɨ nisapɨ komɨ napɨtandɨhura detɨtatɨ tɨmendaatiso tɨwɨ sahɨ gwɨnyaapɨse. \v 34 Isɨ kɨmandɨ akɨtɨnɨhɨ nɨnɨ sangisɨ kasatɨtaanɨ atiwɨse. Saiwa noaipaitaise satɨtɨ kasatɨmɨ nasohɨwaiwa katohɨrɨhɨrɨ kɨretɨ isɨhiya kɨmiya wɨndɨ owemetɨwɨ binyaihɨ noaipaitaise. \v 35 Iyataatɨ yamɨhapatɨ amɨ yapɨpatɨ kahapaamapɨpa owetanɨhandɨ kandɨ nisɨ pɨwɨha wɨndɨ apɨpaahɨ owemetatɨ nahata kaanɨhɨ ahotɨmɨ notaatɨ kaamɨ akɨpɨpa nɨnɨ katohɨrɨhɨretɨ tɨtɨhɨ noaipaitaise,” tatɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Satatɨ Nɨnɨ Jahɨra Napɨtandɨhuraapɨ Isɨhiya Nahatiya Wɨndɨ Mohopo Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 36 Sanyatatosatɨ amɨ kɨma kaamɨ wa ko sandaase. “Nɨnɨ jahɨra napɨtandɨhura asisɨha amɨ ipɨhomɨ sɨwipatɨ ahura sura ko napɨtaiso tɨwɨ mambɨ isɨhiya nahatiya apɨpaahɨ wɨndɨ mohopo. Amɨ yamɨhapataatɨhapɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨhiya itɨpɨhiyaisangi wɨndɨ mohopo. Owe. Nehɨ Apɨho Autaahaatɨho sawahohɨ nɨnɨ jahɨra napɨtandɨhura asisɨha ipɨhomɨ sɨwipatɨ mmonatɨ gwɨnyaahore. \v 37 Iyataatɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napɨtandɨhura isɨhiya Nuwaahomɨhura kahapaamapɨpa kiyohɨwaiwaamatiyahaiwa isɨhiya kaitaapo. \v 38 Saiwɨ jɨhɨ sura Nuwaahohura wipatɨ wipɨwatɨ usepatɨ usepuwatɨ durɨhɨrɨ sangɨ nimainjɨhura isɨhiya nanɨhaiwɨ kiyaamɨ nasɨsoaarɨ kiyohɨpatɨ kaiwɨ nandapa wɨrapɨ nepɨ tɨhɨwɨ nanɨwɨ amɨ usɨhiya asɨhiya nepɨ nusoaasawɨ nusoaasanɨwɨ wɨrapɨ namaatɨnɨmɨ nuwɨ asisɨha Nuwaaho kopuhotɨ nandaasuraisangi katɨ taawɨ kiyawaayopo. \v 39 Aiwɨ nuwaahoai kiyaahɨ wɨndɨ naingaapɨ maawinjapɨ wipɨwatɨ usepuwɨtaiso tɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨ kiyaamɨ kiyohɨwaiwaapaahɨhɨ nambɨtɨwɨmɨhauhɨ Autaahaatɨho wipɨpasɨhɨ wipɨwatɨ usepatɨ awaindɨhandɨ usepuwatɨ durɨhɨrɨ awairɨhɨrɨ nimaanatɨ dotɨ ketɨ kiya kiyaanɨhɨ nahatiyaisɨ netɨ nawatisatɨ nainje. Isɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napɨtandɨhura sɨkiyatɨtɨtaise. \v 40 Iyataatɨ sura nɨnɨ napɨtɨ isɨhiya usaisɨ numwaataatɨ usai nemaito. Aindɨ sura utaahurɨ yahurɨ kuramɨ osaataatɨ taamɨ otɨpɨpatɨ kaitaise. Kaisaihɨ kuramɨ woai numwaataatɨ amɨ woai nemaito. \v 41 Iyataatɨ sura apopɨpurɨ yapurɨ taamɨ napaihɨrɨ nawenɨtaise. Taamɨ nawesaihɨ kapuramɨ waati numwaataatɨ amɨ waati nemaito. \p \v 42 “Isɨ Nɨnɨ samɨ Awaisɨhonɨnɨ napɨtandɨhura asisɨha sahɨ wɨndɨ mohowɨ baiwɨ namopɨ samɨ ndɨha naingaapɨ jatɨwɨse. \v 43 Iyawaawɨ kɨmandɨ nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangisɨ kasatɨtandiyonɨ sahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse amɨ utaaho wo aŋaaŋamɨ satɨho utaaho wo komɨ aŋaaŋɨ nawatatɨ ikɨpɨpa ikowɨndandɨho napɨtandɨhuraapɨ mmonahondaataahɨ ko wɨndɨ namotɨ konɨhɨ jaatɨ bimonɨhɨ ikowɨndandɨho wɨndɨ nandaatɨ komɨ aŋaaŋɨ nurɨwatatɨ ikɨpɨpa wɨndɨ namusaitaise. \v 44 Isɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ sahɨ ko napɨtaiso tɨwɨ wɨndɨ minjatɨwɨ nehɨ sangi nanɨhaiwɨ maanɨmaanaisaihɨhura napɨtɨpanɨ sandapɨ sahɨ baiwɨ kiyaatɨnɨhɨ asisɨha nahatewetɨ wɨndɨ namopɨ jatɨmɨ nuwɨse,” ndaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Otɨpɨpatɨho wo Tɨmetatisangi Amɨ tɨmaametisɨhopɨ Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 45-46 Jisaasiho satatɨ katatosatɨ kɨma ka katisɨmaapɨ namɨhanatɨ wa sandaase: “Utaaho wo awaisɨho ikɨpɨpa kahapaamapɨpa taahɨpɨpa amɨ otɨpɨpatɨhiya taahiyɨhiyaisaho wapɨhapɨ notaahura komɨ otɨpɨpatɨhiyaamɨ woaisɨ kiyaamɨ awaisɨhoematatɨ iwinja bitotɨ nandapa kapaapɨhura kiyaisɨ nemwɨtandɨ ahɨwisataise. Utaaho napitiyatɨ napitetahoaisɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai iwinja bitoaitandɨ ahɨwitaise? Utaaho amɨtɨha biyatɨ gwɨnyaatɨ amɨ napaitatɨ komɨ awaisɨho napɨtandɨhuraapɨ jatataatɨ otɨpɨpatɨ nunyamɨ naipatɨ konɨhɨ kaimɨ nutandɨhoaisɨ ahɨwitaise. Isɨ utaaso siyatɨ amɨtɨha gaaha biyatɨ gwɨnyaatɨ napaitatɨ otɨpɨpatɨ kaimɨ naiso komɨ awaisɨho nasatɨ usohonɨhura biyatɨ nga maaritɨtaise. \v 47 Nɨnɨ sangisɨ akɨtɨnɨhɨ kasatataato. Otɨpɨpato somɨ asɨmwaatɨtɨhɨ komɨ awaisɨho komɨ ikɨpɨpa kahapaamapɨpa nahataapa netɨ ahiyonɨhɨ winjatɨtaise. \v 48 O amɨ otɨpɨpato so komɨ amɨtɨha gaaha gwɨnyaitandɨhandɨ owetatɨ amɨ biyatɨ komɨ awaisɨho napɨtandɨhuraapɨ wɨndɨ minjatahondaataahɨ komɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ sawaho satɨndaise: ‘Nisɨ awaisɨho ketɨ jahɨra wɨndɨ namaasatɨ utaarɨhandɨ bɨsotɨtaise tɨtaise’. \v 49 Satatɨ komɨ sasaahoya otɨpɨpatɨhiyai netɨ ipatisatɨ tiwatɨ nusopɨsasatɨ amɨ isɨhiya waapoho watɨpɨho nanɨwɨ naharisohiyɨhiyaisatɨ nandapa awaimbɨpa wɨratɨ netɨ tɨhatɨ waapoho watɨpɨho naharitaatɨwɨho netɨ nanatɨ naharisatɨ bimɨtaise. \v 50 Siyatɨ bimonɨhɨ komɨ awaisɨho asisɨha wiwetɨ otɨpɨpato naharisatɨ nisɨ awaisɨho sura napɨtaisomaatatɨ nehɨ koaisɨ nanɨhiyatɨ monatɨ bimonɨhura napɨtaise. \v 51 Nasatɨ awaisɨho so otɨpɨpatɨhoaisɨ netɨ ambɨpatɨ maarɨho yaawɨhandɨ neunyonɨhɨ amɨ isɨhiya otaatapɨhiya yaawɨhaiwa nehohɨwaiwa kiyaisatɨ naitaise. Iyatɨ sapɨhɨ ko ngotɨ amɨ komɨ mangɨrɨ gitɨpaitaise,” tatɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanangi namɨhanatɨ kanyatataase. \c 25 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Asɨhiya Apwainyɨhiya Ikwɨ Maindɨmwɨtahiyaapɨ Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 1 Sanyatatosatɨ kɨma kaamɨ pɨwɨha wa japepihɨratɨ nyahɨ koai nɨwipinjaatɨ komɨ otɨpɨpatɨ mmonaatɨ newaatɨ kiyaatɨ daayohiyɨhiyaanangi sanyatataase. “Asisɨha sura nɨnɨ jahɨra napɨtandɨhura Autaahaatɨho nisɨhetapɨ isɨhiyaisɨ iwinjatindɨhandaatɨhɨ wapa siyatɨ noaipaitaise. Asɨhiya apwainyɨhiya ikwɨ maindɨmwɨ utaaho wo wanɨ konɨhɨ namaatahoaisɨ winjapɨ nutanɨwɨ numwaitaatɨwɨ apatindɨtɨhɨ nowaayopo. Nowaawɨ kiyaamɨ norɨhɨrɨ nasorɨhɨrɨ raamɨhandɨ nepɨ tɨpopɨ isɨsi nowaayopo. \v 2 Iyawaawɨ kinyaamɨ winya 5 kaiwɨ ikwɨ wihɨtɨrɨtahinya amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ owetatɨ nahɨriwɨ nanɨpimatɨwɨhinyaare. Aiwɨ amɨ kiyaamɨ winya ikwɨrɨ wihoaaŋɨhɨrɨ 5 kaiwɨhinya amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandisahinyaare. \v 3 Aiwɨ nahɨriwɨ amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ owesinya kinyaamɨ norɨhɨrɨ raamɨhandɨ waapoho sisɨha tɨpoaitaatɨwɨho windahandɨ nepɨ isɨwawaahandɨ kandɨ waapoho isoho wɨndɨ nepɨ mihopo. \v 4 Nahariwɨhinya siyauhɨ amɨ amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandisahinya kinyaamɨ norɨhɨrɨ raamɨhandɨ waapoho tisaitahaiwa nepɨ amɨ raamɨhandɨ nipɨtonɨhapɨho waapoho isohoaisawɨ nepɨ isɨsi utaaho apopaati wanɨ konɨhɨ netɨ wɨrasɨhopɨ jatɨtaatɨwɨ nowaayopo. \v 5 Nuwɨ kiyaamɨ raamɨhandɨ tɨpopɨ ahiyawosawɨ jatauhɨ utaaho apopaatɨ wanɨ konɨhɨ netɨ wɨrasɨho wɨndɨ namaasataise. Namaapihɨ apopɨ apwaimaaminyinyaamɨ ndɨha yaawatɨ naawihɨ mɨtɨho tɨmahiyawɨ nepɨ amɨ namapɨ apɨpaahɨ nanomawaayopo. \p \v 6 “Saiwɨ kinya nanomɨhauhɨ notɨ konɨmosohura apwɨtetetɨnɨhɨ isɨhiya usa satɨwɨ kaahaatawaatopo. ‘Utaaho wanɨ konɨhɨ apopaati netɨ wɨrasɨho kɨmo napisɨ napɨwɨ nuwipaapɨ iwinjasawɨse,’ tɨwɨ kaahaatawaatopo. \v 7 Satɨwɨ kaahaatauhɨ asɨ apwainyɨhiya nanomahohiyɨhiya kaahaapa kapetɨ nepapɨ kiyaamɨ raamɨhandɨ nepɨ tɨpoaitaatɨwɨ waapoho kɨsɨhɨsiwɨ mmonɨwɨ wɨrɨhɨrɨ tɨhwɨtitandɨhɨrɨ tɨwɨhaapɨ tɨtɨhemawaayopo. \v 8 Saiwɨ kɨsɨhɨsiwɨ tɨtɨhemapɨ mmonɨwosawɨ nahɨriwɨ amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ owehinya amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandisahinyai saundawaatopo. ‘Yainyaanamɨ raamɨhandɨ waapoho owetatɨ nipɨnda nehɨmanisɨ sainyaatamɨ waapoho wo nanyinyawɨse,’ undawaatopo. \v 9 Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ amɨtɨha gwɨnyaitaatɨwɨhandisahinya amɨtɨha owehinyai saundawaatopo. ‘Owe. Waapoho sapunɨ nyapunɨ nausetɨtɨtaise. Yainyaanamɨ waapoho sainyaatangi apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ wɨndɨ namaasamɨto. Namaasamɨtaanɨ namapɨ sainyaatɨ komɨ anɨhaiwaapɨhɨ isɨhiya jatohɨpɨpɨhɨ nuwɨ nunyawɨ nepɨse,’ undawaatopo. \v 10 Saundauhɨ namapɨ apopɨ apwaimaaminyinya amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ owehinya waapoho kinyaapɨho nunyawɨ naitaatɨwɨ nuwɨmawaayopo. Nuwɨmɨhauhɨhura utaaho apopaati wanɨ konɨhɨ netɨ wɨrasɨho nasatɨ noaipataise. Nasatɨ noaipasɨhɨ apopɨ apwaimaaminyinya tɨmetɨwɨ jatohinyinya koaisawɨ nutasi ko namaatindɨhandapɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ maaritɨwɨ nandaatɨwɨ nandapa tɨhɨwɨ tɨmesohɨpɨpɨhɨ aŋɨpɨpɨhɨ nuwɨ nandawaayopo. Nuwɨ nandaahauhɨ maasomwaaŋɨ nepɨ napuwawaayopo. \p \v 11 “Saiwɨ maasomwaaŋɨ nepɨ napwɨtɨwɨ bimauhɨ ipotɨ apopɨ apwaimaaminyinya waapoho nunyawɨ naita niyohinyinya napɨwɨ ipaahaapɨ bitotawa satawaatopo. ‘Ese awaisɨhonye, maasomwaaŋɨ nanyupwe nyahɨ nandaitaano,’ tɨwɨ gɨwusewaayopo. \v 12 Satɨwɨ kinya maasomwaaŋapɨ gɨwusehauhɨ utaaho wanɨ konɨhɨ apopaati netɨ wɨrasɨho kinyai saundataase. ‘Nɨnɨ sainyaatangi apɨpaahɨ wɨndɨ maasɨsonɨtɨhinyaate,’ undataase,” tatɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi sa pɨwɨha namɨhanatɨ kanyatatɨ owemataise. \p \v 13 Sanyatatɨ owemataatɨ nyahɨ gwɨnyaitɨhaaha sanyatataase. “Isɨ amɨ asisɨha amɨ ipɨhomɨ sɨwipatɨ nɨnɨ jahɨra napɨtandɨhuraapɨ sahɨ wɨndɨ mohowɨ namopɨ kiyaatɨnɨhɨ tɨmetɨwɨse,” nyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨha Otɨpɨpatɨhiya Murɨmo Nawɨho Otɨpɨpatapɨho Nehauhɨhiyaapɨ Jisaasiho Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 14 Sanyatatosatɨ kɨma kaamɨ wa namɨhanatɨ Jisaasiho sandaase. “Autaahaatɨho nisɨhetapɨ isɨhiyaisɨ iwinjaatɨ bimaamɨ notɨ amɨ nɨngi jahɨra natanoaasonɨhɨ napɨtɨ isɨhiyaisɨ netɨ tipɨtapaitandɨhandɨ siyatɨ ahondaise. Utaaho awaisɨho ikɨpɨpa nawɨho asakausetaho kaanɨhɨ wapɨhɨ daayatɨ bitoaitandɨ nutandɨ detɨtihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai komɨ ikɨpɨpa iwinjatawa amɨ otɨpɨpatɨ kaitaatɨwɨho nawɨho numwɨtandɨ gaatatɨ numwaataise. \v 15 Gaatatɨ numwaatɨ kiya nasauhɨ kiyaamɨ gwɨnyaapɨ otɨpɨpatɨ kiyauhɨ sawaho iwinjasɨrɨhɨretɨ mmonatɨ nawɨho kiya otɨpɨpatɨ kora nesi kaitaatɨwɨho nunyataise. Iyatɨ jɨhɨ woaisɨ 5,000 Kina kiyatɨ nunya amɨ kapɨhɨ woaisɨ 2,000 Kina kiyatɨ nunya amɨ ipotaataatɨ woaisɨ 1,000 Kina kiyatɨ nunyataise. Siyatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya murɨmoai nawɨho sapa nunyatɨ kiyamapɨ kaanɨhɨ wapɨhɨ daayatɨ bitotɨ bimɨtandɨhapɨhapɨ notaise. \v 16 Aihɨ otɨpɨpatɨ komɨ awaisɨho nawɨho 5,000 kiyatɨ numwisɨho ketɨ kuraanɨhɨ dotɨ nawo so nesi koraahɨ otɨpɨpatɨ kiyataise. Nesi kiyatɨ nawɨho koetapɨ nawɨho wo 5,000 Kina kiyatɨ namoyaatɨ ahɨwatɨ netaise. Nesɨhɨ nahato notɨ 10,000 Kina kiyataise. \v 17 Amɨ naasaipitɨ kiyatɨ otɨpɨpatɨho komɨ awaisɨho nawɨho 2,000 Kina kiyatɨ numwisɨhoaisangi nawɨho wo jɨhomɨ tiwatɨhaatɨ 2,000 Kina kiyatɨ nesɨhɨ nahato notɨ 4,000 Kina kiyatɨ noaipataise. \v 18 Aihɨ amɨ otɨpɨpatɨho nawɨho 1,000 Kina kiyatɨ komɨ awaisɨho numwisɨho nesi koraahɨ otɨpɨpatɨ kamaayatɨ amɨ anɨmwaahɨpatɨ yamwaatɨ katopɨ komɨ awaisɨhomɨ nawɨho wiwatɨ noaasatosataise. \p \v 19 “Otɨpɨpatɨhiyaamɨ awaisɨho notɨ utaarɨhandɨ kaanɨhɨ bɨsotinjatɨ komɨ nawɨho otɨpɨpatɨhiyaisɨ nesi otɨpɨpatɨ kaiwɨse undatɨ numwisɨho netɨ tɨtɨhematɨ mmondandɨ jahɨra nasatɨ noaipataise. \v 20 Nasatɨ noaipatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaapɨ gaatihɨ kiya noaipawaayopo. Noaipapɨ otɨpɨpatɨho komɨ awaisɨho nawɨho ikihɨ sanaatɨ 5,000 Kina kiyatɨ numwihɨ nesi otɨpɨpatɨ kaisɨho nesi nasatɨ komɨ awaisɨhoai nunyataatɨ saundataase. ‘Nawɨho kɨmo kɨnyɨ mmonɨpeme. Kɨnyɨ nɨngi 5,000 Kina kaimbɨ nanɨminɨhɨ nesi kora otɨpɨpatɨ kiyataatɨ komɨ tiwatɨhaatɨ nehohɨho 5,000 Kina kiyatɨ kɨmore. Iyatɨ nahato notɨ 10,000 kina kiyatɨ kɨmo noaipataise,’ undatɨ nesisaunyataise. \v 21 Saundatɨ nesisaumwihɨ komɨ awaisɨho koai saundataase. ‘Kɨnyɨ nga nawɨhaimbɨ napaitɨpɨ otɨpɨpatɨ kiyapaise. Kɨnyɨ otɨpɨpatɨhoŋɨ napaitarɨhoŋɨ otɨpɨpatɨ baimbɨ itatamanɨpɨ kiyapaise. Nawɨho gwɨharaahonya itatamanɨpɨ baimbɨ isɨpɨ jatapainɨ nɨnɨ gisɨ wapa taahɨpɨpa asakaindɨ nahɨmisanɨhɨ jatɨtaapo. Kɨmaiwa jatɨtaapɨ nahɨmɨtandɨ nɨnɨ maaritohɨtɨmandapɨ kɨnyɨ nɨngisapɨ maasɨ maaritɨme,’ undataase. \p \v 22 “Aihɨ otɨpɨpatɨ komɨ awaisɨho nawɨho 2,000 kina kiyatɨ numwisɨho nasatɨ komɨ awaisɨhoai saundataase. ‘Awaisɨhonye nawɨho kɨmosɨ nepɨ mmonɨpeme. Kɨnyɨ nɨngisɨ 2,000 kina kaimbɨ nanɨmingɨho nesi otɨpɨpatɨ kaindɨ kinyɨhomɨ tiwatɨhaatɨ 2,000 kina kaindɨ nisɨho nehohɨho kɨmore,’ undatɨ komɨ awaisɨhoai nesisaunyataise. \v 23 Saundatɨ nesisaumwihɨ komɨ awaisɨho koaisɨ saundataase. ‘Kɨnyɨ nga napaitɨpɨ otɨpɨpatɨ kiyapaise. Kɨnyɨ otɨpɨpatɨhoŋɨ gaahoŋɨ napaitarɨhoŋe. Nawɨho naasonyaahɨhɨ nahɨnyonɨhɨ kɨnyɨ baimbɨ itatamanɨpɨ jatapainɨ namatɨ wapa taahɨpɨpa asakaindɨ kɨmaiwa jatɨtaapɨ nahɨmɨtandɨmandapi maaritataayonɨ kɨnyɨ nɨngisapɨ maasɨ maaritɨme,’ undataase. \p \v 24 Aihɨ otɨpɨpatɨ komɨ awaisɨho nawɨho 1,000 kina kiyatɨ numwisɨho nasatɨ nehɨ koaisunyaatɨ awaisɨhoai saundataase. ‘Awaisɨhoŋe nɨnɨ kɨnyɨ kaingɨwaiwa mmonɨtɨhonɨne. Kɨnyɨ utaahoŋɨ apɨpaahɨ watɨpɨhoŋɨ isɨhiya kinyɨ otɨpɨpatɨ kahiwɨ kinyɨ nawɨho ginjasohiyɨhiyaapɨ wɨndɨ baimbɨ gɨmaawunyaapɨhoŋe. Aimbɨ kɨnyɨ nawɨho nesi otɨpɨpatɨ kaiwɨ asoho kiya nepɨ ahiyauhɨhapa kiyaapɨhapa nepɨmunyapɨ nahataapa nehɨ kɨwahoŋɨhɨ nepɨ nanɨpɨhoŋe. \v 25 Saimbɨhoŋɨtihɨ nɨnɨ yaindɨ wiwa nɨnɨ kinyɨ nawɨho nesisɨ otɨpɨpatɨ kaindɨ kinyɨhomɨ tiwatɨhaatɨ netɨ ahaisanɨho nisapɨho nepɨmaaninyapɨ kɨwahoŋɨ nepɨ nandainɨhɨ namatɨ kinyɨ nawɨho anɨmwaahɨpatɨ yamwaatɨ katopɨ witɨ noaasahisosataayo. Noaasahisosatatɨhosɨ konɨhɨ nahato kɨmosɨ nepe,’ undatɨ nesisaunyataise. \v 26 Saundihɨ komɨ awaisiho koaisɨ komɨha saundataase. ‘Kɨnyɨ otɨpɨpatɨhoŋɨ apɨpaahɨ maipɨhoŋɨ pohipaimbɨ tɨhautɨpɨhoŋɨ tɨhaanyohoŋe. Ye, kɨnyɨ saimbɨ nisapɨ mmonɨpɨ gwɨnyaapɨ katapaase. Akɨte. \v 27 O amɨ kɨnyɨ nisapɨ saimbɨ mmonɨpɨ gwɨnyaapɨ satapaapaahɨ nisɨ nawɨho nawɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ asoho nanɨmoyaita kɨnyɨ ahɨnitahande. Ahɨnisamɨhɨ asoho nanɨmoyaatɨ ahɨnotanɨhɨ jahɨra nasataahura nɨnɨ naitando,’ undataase. \p \v 28 “Otɨpɨpatɨho tɨhautɨpɨhoai saundatosatɨ kapɨhɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya usaisɨ saundataase. ‘Kɨmo uta tɨhautɨpɨmomɨ 1,000 kinaamandɨ nepɨ otɨpɨpatɨho nawɨho 10,000 kinaahandisahoai nunyawɨse. \v 29 O amɨ apaapɨmaasato, amɨ nisɨ otɨpɨpatɨho woai nɨnɨ wapa amɨ nawɨhoaisangi numwisanɨhapa biyatɨ itatamanatɨ isɨwatatɨ jatisɨhoai amɨ wapa taahɨpɨpa numwisanɨhɨ ko asakiyatɨ netɨ isɨwatɨtaise. Aindɨ amɨ nisɨ otɨpɨpatɨho woaisɨ wapa naasonyaahɨ nawɨhoaisangi numwisanɨhapa wɨndɨ biyatɨ itatamanatɨ minjasonaahɨ amɨ naasonyaahɨ nunyohonyaisangi komɨhetapɨ nɨnɨ nemaito. \v 30 Isɨ amɨ otɨpɨpato tɨhaanyosoaisaahɨ sisɨha kaanɨhɨ tɨhatoaatisɨhaapɨhɨ nepɨ yotɨwɨse. Yotisaihɨ sapɨhɨ konɨhɨ ngotɨ nehotatɨ komɨ mangɨrɨ gitɨpatoaatɨtando,’ undatɨ awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Sawaho Awaisɨhoematatɨ Nasatɨ Isɨhiya Netɨ Tipɨtapaatɨ Usondandɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 31 Sawaho nasatɨ isɨhiyai netɨ tipɨtapaitandɨhuraapɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi Jisaasiho sanyatataase. “Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ Awaisɨhonɨnimatɨtɨ isɨhiya nahatiya yapɨhɨ nahandaahiyai netɨ tipɨtapaitandɨ napɨto. Saindɨ napisanɨhura enjerɨhiya itɨpɨhiya nisɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiya nahatiya nɨngisawɨ maawɨ napɨtaapo. Saindɨ napɨtɨ yamɨhapataatɨhapɨ nisɨ watɨpɨhandɨ saasanotindɨhandaatɨhɨ bindataatɨ isɨhiya nahatiyaisɨ netɨ tipɨtapaito. \v 32 Aindɨ enjerɨhiya nisɨ yamɨhapataatɨhapɨ otɨpɨpatɨhiyai nandusaasisanɨhɨ yapɨpatɨ nahandaahapɨ isɨhiya nahatiyaisɨ wɨrapɨ numwaapɨ nepɨ detɨ nisɨhinɨ ahoaitaapo. Ahoaisaihɨ isɨhiya nahatiya nisɨ ndɨmaahomwaaŋɨ bitoaitaapo. Napɨwɨ ahoyainjaihɨ maasapɨhomɨ satɨho maasapɨho wɨrɨsandɨhaiwa netɨ tipɨtapaatɨ maasapɨho sipɨsipɨhandi wapɨhɨ nematɨ amɨ maasapɨho memetɨhɨri wapɨhemasɨpatamataindɨ isɨhiyai nɨnɨ netɨ tipɨtapaatɨ yɨyatɨwaapɨhɨ ahoaito. \v 33 Aindɨ isɨhiya nisɨhiya tɨtɨhɨ gaahiyai nisɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋematɨ amɨ isɨhiya maipɨhiya nisɨ tiworisai nisɨ ikwɨrɨ konaamohɨraihoaaŋematɨ tipɨtapaatɨ netɨ napɨpatɨ ahoaito. \p \v 34 “Aindɨ Nɨnɨ Awaisɨhonɨnɨ Isɨhiyaisɨ Iwinjatohɨhonɨnɨ isɨhiya nisɨhiya nisɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ bitohohiyɨhiyai saundɨto. ‘Sahɨ isɨhiyaatɨ nisɨ Apɨho biyatɨ maarɨho nasanyatɨ wɨsaiwatɨ biyatɨ jasosawɨhiyaatɨ nisenda napɨwɨse. Napɨwɨ wuwanɨ yamɨhapatɨ yapɨpatɨ kahapaamapɨpa ahaisuraapɨ Autaahaatɨho sangisɨ jainjaatɨ bindata nasamɨtandɨ ahɨsimbɨpa nepɨse. \v 35 Kɨmandɨ sangisɨ nasamaatɨ nisɨhiyaatimatohɨtɨmandɨ apaapɨmaahe, amɨ nisɨ Apɨho sangisɨ biyatɨ jasonatɨ maarɨho nasanyatɨ wɨsaisɨhɨ amɨ sahɨ nɨngisɨ maarɨho naninyawɨ wɨnipɨ nanɨmaahohɨtɨhandape. Nanɨmaapɨ nɨngisɨ janɨmasɨhɨ nandapa naninyawɨ amɨ waapohopɨ nainyatɨ naahwɨtarɨhɨrɨ awanɨsihɨ sahɨ nɨngi waapoho naninyawɨ amɨ nɨngisɨ sahɨ wɨndɨ maanowɨhonɨnɨ yapɨpatɨ amɨ aunahɨpatɨ nɨngi wɨtaahapɨhonɨnɨ samɨ yapɨpatɨ aunahɨpata nasonɨhɨ sahɨ nɨngi maarɨho naninyawɨ wɨnipɨ samɨ aunahɨpata aŋɨpɨpɨhɨ nanɨmaapɨhiyaate. \v 36 Aiwɨ amɨ nɨnɨ yutɨhɨrɨ apotɨhɨrɨ owehonɨnɨ nehɨ napwɨrɨndɨhapa niyotɨ namaasatɨtɨ amɨ taanahɨhonɨnɨ napɨtɨ jainjahonɨhɨ apotɨhɨrɨ sahɨ naninyawɨ amɨ nɨngi yaasihɨ timbiyonɨhɨ sahɨ nɨngi nɨtatamanɨwɨ sisɨha tɨhoaapɨnosawɨ amɨ aŋaaŋɨ napwɨtohɨwaiwaapɨhɨ isɨhiya nepɨ nanɨpuhauhɨ napwɨtɨtɨ bimonɨhɨ sahɨ napɨwɨ nɨsopɨ nanɨhoniwɨ pɨwandɨwɨhiyaate,’ undɨtɨ sura kiyaisɨ nɨnɨ saundɨto. \p \v 37 “Saundisanɨhɨ amɨ isiya siya tɨtɨhɨ gaasiya kiyaamɨha nɨngi sandɨtaapo. ‘Awaisɨhonye saiwa kɨnyɨ katingɨwɨmaiwa maahɨwura nyahɨ gisɨ kahisonɨhɨse? Gisɨ jahɨmasɨhɨ maahɨwura nandapa nahɨnyaatɨ amɨ waapohopɨ nasihɨ nyahɨ waapoho gisɨ nahɨnyonɨhɨse? \v 38 Iyaatɨ kɨnyɨ nyamɨ yapɨpatɨ amɨ aunahɨpata napinɨhɨ nyahɨ nyamɨ aŋɨpɨpɨhɨ maahɨwura gisɨ nangɨmaahonɨhɨse? Iyaatɨ kɨnyɨ yutɨhɨrɨ amɨ apotɨhɨrɨ jahɨpɨpa yutɨha napwɨrɨnɨhapa niyopɨ somaahɨhoŋɨ naimbɨ nyainjahɨnɨhɨ nyahɨ gisɨ maahɨwura gisonaatɨ yutɨhɨrɨ apotɨhɨrɨ newaatɨ nangɨmaasawaatɨ nangɨsohonɨhɨse? \v 39 Iyaatɨ amɨ kɨnyɨ timbaimbɨ amɨ isɨhiya nepɨ aŋaaŋɨ napwɨtohɨwaiwaatɨhɨ nangɨpwɨhauhɨ biminɨhɨ nyahɨ maahɨwura sisɨha tɨhoaawaasosaatɨ nangipaawaatɨ pɨwaahɨtonɨhɨse?’ ndɨwɨ kiyaamɨha nɨngi sandɨtaapo. \p \v 40 “Sandisaihɨ nɨnɨ kiyaamɨ Awaisɨhonɨnɨ kiyai nisɨha wihoaaŋɨ saundɨto. ‘Nɨnɨ sangisɨ akɨtɨnɨhɨ kasatataato. Isɨhiya nisapɨ gɨnunyaapɨ nɨngisɨ nanipinjohiyɨhiya nisɨ naapwɨrisa nɨhoaarɨsaamɨ wowaatɨ komɨ kaatamɨ ambɨpatɨ auta waatɨ namoaipahoai namoaipɨhaati iwɨtatamanɨwɨ sahɨ kawɨsohɨwiwa nɨngisɨ sahɨ kanisawaayopo,’ undɨto. \v 41 Saundɨtosatɨ amɨ isɨhiya nisɨ ikwɨrɨ konaamohɨraihoaaŋɨ netɨ ahoyohiyɨhiyai saundɨto. ‘Sahɨ nisɨ ndɨmaahomwaaŋɨ maanɨsopɨ kiyaatɨnɨhɨ nanɨmasi nawɨsapitɨwɨse. Autaahaatɨho sangisɨ mɨmaipiyatɨ jasonatɨ sangi maarɨho wɨndɨ namaasamihɨhiyaatisɨ ahawɨse. Nanɨmasi kiyaatɨnɨhɨ sisɨha kaanɨhɨ namaayotatɨ tɨhatoaatisɨha Bwaasɨrɨhɨrapunɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya maipɨhiyaapɨ Autaahaatɨho netɨ aimɨ tɨmanisɨhaapɨhɨ sahɨ nuwɨse,’ undɨtɨ netɨ nandusaasɨto. \v 42 Saundɨtɨ netɨ nandusaasatɨ kiyaisɨ saundɨto. ‘Nɨngisɨ janɨmasɨhɨ jainjahonɨhɨ sahɨ nandapa wɨndɨ namaaninyawɨ amɨ waapohopɨ nainyatɨ nisɨ nahutarɨhɨrɨ awanɨsihɨ sahɨ waapoho nɨngi wɨndɨ namaaninyawɨhiyaate. \v 43 Aiwɨ nɨnɨ nehɨ nɨngi wonɨnɨhɨ samɨ yapɨpatɨ aunahɨpata nasonɨhɨ sahɨ wɨndɨ samɨ aŋɨpɨpɨhɨ napaitɨwɨ maarɨho wɨnipɨ namaanɨmaapɨ amɨ yutɨhɨrɨ apotɨhɨrɨ owehonɨnɨ nehɨ somaahɨhonɨnɨ napwɨrɨndatɨ yutɨha niyotɨ jainjahonɨhɨ sahɨ asɨpɨpa yutɨhɨrɨ apotɨhɨrɨ wapa nepɨ nanɨmaasapɨ namaanisopɨhiyaate. Aiwɨ amɨ nɨngi yaasihɨ timbaindɨ amɨ isɨhiya aŋaaŋɨ napwɨtohɨpɨpɨhɨ nepɨ nanɨpuhauhɨ napwɨtɨtɨ bimonɨhɨ sahɨ nɨngi wɨndɨ nɨtatamanɨwɨ nisowɨ pɨwandɨwɨ ninjaawɨ bɨmimaawɨhiyaate,’ undɨtɨ kiyai saundɨto. \p \v 44 “Saundisanɨhɨ kiyaamɨha nɨngisɨ sandɨtaapo. ‘Awaisɨhonye kɨnyɨ jahɨmanatɨ waapohopɨ nahɨsatɨ nahwɨtarɨhɨrɨ awangisatɨ amɨ nehɨ gi woŋɨ nyahɨ maahɨsonaahoŋɨ nyamɨ yapɨpatɨ aunahɨpata nambɨ amɨ yutɨhɨrɨ apotɨhɨrɨ owehoŋɨ somahɨhoŋɨ nyainjapɨ amɨ timbaimbɨ ami isɨhiya nepɨ aŋaaŋɨ napwɨtohɨwaiwaapɨhɨ nangɨpwɨhauhɨ napwɨtɨpɨ biminɨhɨ nyahɨ gisɨ maahɨwura wɨndɨ maahɨsonaatɨ maahɨtatamanɨhonɨhɨse,’ ndɨtaapo. \p \v 45 “Sandisaihɨ Nɨnɨ Awaisɨhonɨnɨ isɨhiyaisɨ netɨ tipɨtapaatɨ usondandɨhonɨnɨ kiyai saundɨto. ‘Isɨhiya nisapɨ gɨnunyaapɨ amɨ nɨngi nanipinjohiyɨhiya ambɨpatɨ awaipatɨ owehiyai sahɨ wɨndɨ namumwaapɨ amɨ maawɨtatamanɨwɨ amɨ wapa namunyohɨtɨndɨ nɨngi sahɨ kanisawaayopo,’ undɨtɨ kiyai nɨnɨ wɨndɨ namumwaito. \p \v 46 “Saundɨtɨ kiyai netɨ sisɨha kaanɨhɨ namaayotatɨ tɨhatoaatisɨhaapɨhɨ nandusaasisanɨhɨ kiya sapɨhɨ yaawɨhandɨ kiyaanɨhɨ nepɨ nutaapo. Aisaihɨ amɨ nisɨ isɨhiya gaahiya nɨngisawɨ asɨtimatɨtaatɨwɨhandɨ nepɨ kiyaanɨhɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimaamɨ nutaapo,” tatɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \c 26 \s1 Kɨma Pɨwɨma Judaahiyaamɨ Awaisawɨhiya Jisaasihoai Tiwɨtaatɨwɨ Pɨwɨha Wɨsasohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 14:1-2; Rukɨho 22:1-2; Jonɨho 11:45-53) \p \v 1 Satatɨ saiwa katatɨ owematosatɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi Jisaasiho sanyatataase. \v 2 “Sahɨ aimɨ mmonawaayopo. Asisɨha yatairɨ saniyonɨhɨ Isɨraherɨhiyaanamɨ asisɨha awaisɨha kimbapɨho jɨhura Autaahaatɨho nyapundatɨ Isipɨhiyaisɨ tiwataatɨ nyamɨ asoya asisaisɨ tɨmaawatɨ nusatipasɨtɨhandapɨ gwɨnyaitɨhaahura noaipaitaise. Noaipahonɨhɨ sura kura nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨhi nɨwahonisɨ isɨhiya nanɨmaasi nuwɨ isɨhiya mambɨ awaisawɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ nanumwɨtaapo kiya nɨngi ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nipɨmandaapɨ sohonɨhi nɨwɨtaatɨwo,” nyatatɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi Jisaasiho kanyatataase. \p \v 3 Aihɨ sura Jisaasiho nyangisɨ taatɨ sanyatihɨ amɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ Judaahiyaanamɨ gwɨnyaahiya jɨhiya usaunɨ kiyaamɨ jɨhɨ mɨtɨho awaisɨho komɨ ambɨpatɨ Kaiyapaasihomɨ aŋɨpɨpɨhɨ ahoyanawaayopo. \v 4 Ahoyanɨwɨ Jisaasiho sohoai tiwɨtaatɨwɨ noaatɨwɨ isɨpɨ numwaitaatɨwɨhɨra daihɨraapɨ daapɨ nepaatɨnɨwɨ pɨwɨha kanɨwɨ wɨsasawaayopo. \v 5 Saiwɨ pɨwɨha kanɨwɨ wɨsasawaawɨ namapɨ sawana sanawaatopo. “Owe. Nyahɨ sandɨ kɨma asisɨma awaisɨma kimbapɨmo Pasopaamandetɨ kamaitɨhaawo. Amɨ isɨhiya ahoyanawaahuraasɨ kiyaamɨhatɨhapɨ Jisaasiho gaahoso tɨwɨ gɨwunyaapɨhiya nepɨ nyangi nyapɨ amɨ nepɨ sawana tunnɨwɨ aunahɨpatɨ nepɨ nopɨsasɨtaawo,” nɨwɨ sɨhɨ wuraapɨ namɨhaawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Apopaatɨ Waatɨ Jisaasihomɨ Mɨtɨhoaatɨhɨ Atɨpatɨ Werɨhandɨ Waamainjotɨhandɨ Nɨwuhaatɨ Iwinjaasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 14:3-9; Jonɨho 12:1-8) \p \v 6 Jɨhɨ awaisɨhoematatɨ Jerusaremɨhanda sangɨ nandaasura Jisaasiho Betanihandaahapɨ naihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨhɨ maawɨ nohaayo. Nowaatɨ Betanihanda akɨpwepɨho Saimonɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ noaipawa bindɨhaayo. \v 7 Bindɨhaawɨ Jisaasiho taatɨ nandapa nainjɨhɨ apopaatɨ waatɨ atɨpatɨ werɨhandɨ nga biyatɨ waatɨ waamainjotɨhandɨ nawɨho apɨpaahɨ aungwohandɨ nunyatɨ nehatɨ katamɨ wipatɨ nehɨ usɨpɨpaapɨhatɨ katopɨ werɨhandɨ windhatɨ nesi Jisaasihoenda nasataise. Nasatɨ saatɨ apopa atɨpatɨ werɨhandɨ komɨ mɨtɨhaatɨhɨ nɨwuhaatɨ iwinjaataise. \v 8 Kaatɨ Jisaasihoai sawihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ sandɨ mmonɨhaawɨ kandapɨ apɨpaahɨ itɨhɨtaatɨ yawanaanɨnɨ sanɨhaato. “Ese kɨmaatɨ apomaatɨ atɨpatɨ werɨhandɨ apɨpaahɨ gaahatɨ napindapɨ nopɨsasatɨ tɨmase? \v 9 Kɨmatɨ atɨpatɨ werɨhandɨ biyatɨ nga waamainjotɨhatɨ nawɨho awaisɨho katapɨ nga nepɨ isɨhiya ikɨpɨpa owehiyai numwɨtɨhatiso,” nnaatɨ yawanaanɨnɨ kanɨhaato. \p \v 10 Nyahɨ sanɨhonɨhɨ Jisaasiho mmonataatɨ nyangisɨ sanyatataase. “Sahɨ kɨmaatɨ apomaati nɨngi atɨpatɨ werɨhandɨ waamainjotɨhandɨ nuhaatɨ ninjaasɨtɨmandapɨ pohɨrundɨwɨ namaawisapupwɨse. Sandɨ nɨngi apɨpaahɨ gaahandɨ kanisatɨ nanɨsihɨ nɨnɨ maarɨho witɨtɨ netaayo. \v 11 Isɨhiya ikɨpɨpa owehiyaahɨ sangisawɨ kɨmbɨhɨ kɨmaapɨ jinjapɨhɨ bɨsotisaihɨ sahɨ kiyaisɨ gaahaiwa kawɨsawaatɨtaapo. Amɨ sahɨ nɨngi gaahaiwa kanitaatɨwɨ nɨnɨ sangisatɨ nisɨ ambɨpatɨ ndɨmaahomwaaŋɨ isɨtɨ wɨndɨ nasisoaarɨ konɨnɨhɨ bɨmimɨto. \v 12 Kɨmaatɨ apomaatɨ atɨpatɨ werɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ waamainjotɨhandɨ wipatɨ nehɨ naasuraahɨ tuwatapɨ noaapɨ jaatɨwɨ namaitaatɨwɨhatɨ nisɨ mɨtɨhaatɨhɨ nanuhaatɨ ninjaasɨtɨmandɨ nyahɨ Judaahiyaanɨhɨ isɨhiya napwauhɨhiyai atɨpatɨ werɨhandɨ waamainjotɨhatɨ nuhaawaatɨ jaawa yamwaahohɨpatamatiyatɨ nisɨ ambɨpatɨ netɨ nɨmanataise nɨnɨ napotɨ yamwaatɨtandɨhuraapo. \v 13 Nɨnɨ sangisɨ akɨtɨnɨhɨ kasatataato, sahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha isɨhiyai japɨhɨ numwaitandɨ nɨnɨ napwohɨtɨhandapɨha isɨhiya nesi yapɨpatɨ nahanda isɨhiya usaisɨ ausaapɨ kaundisaihɨhapɨhɨ apomaatɨ kɨmaatɨ nɨngi atɨpatɨ werɨhandɨ nuhaatɨ ninjaasɨtɨmandɨ nesi kanɨwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ atiwɨ saatɨ Jisaasihoai gaahandɨ kawɨsataise tɨwɨ gɨwunyaitaapo,” nyatatɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kanyatataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Judaasiho Jisaasihomɨ Tiworisai Nusepasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 14:10-11; Rukɨho 22:3-6) \p \v 14 Aihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ 12 kiyaatɨ ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiyaanamɨ wo komɨ ambɨpatɨ Judaasiho aunahɨpatɨ Kariyotɨhandaahapɨho pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyai Jisaasihopɨ nusepaitandɨ notaise. \v 15 Nusepaitandɨ notɨ kiyaisɨ ko saundataase. “Nɨnɨ Jisaasihoai sangi nasepaatɨ samɨ ikwɨraatɨhɨ ahɨsisanaahɨ sahɨ nɨngi nawɨho napitaiwɨ nanɨmɨtaapo?” undataase. Saundihɨ kiya atiwosawɨ nawɨho taanauhɨho nepɨ awɨtɨwɨ mmonɨwɨ 30 kaiwɨho koai nunyawaayopo. \v 16 Nunyauhɨ netɨ isɨwatata daihɨra wɨra Jisaasiho kɨmore undatɨ tiworisaisɨ netɨ nunjɨtandɨhɨraapɨ sura nawo nesuraapɨ Judaasiho daatɨ mmonɨmɨ notaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyaanangisa Asisɨha Pasopaahandetɨ Sipɨsipɨhandunɨ Nandapa Bɨretɨhandɨ Nainjɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 14:12-21; Rukɨho 22:7-14, 21-23; Jonɨho 13:21-30) \p \v 17 Aihɨ asisɨha wiwa kɨnaungwɨha nahatewetɨ nyahɨ Judaahiyaanɨnɨ kaiwai newaatɨ awaiwaiwemawaatɨ bɨretɨhandɨ nipindɨhandɨ yisɨhandɨ owehandɨ tɨhawa nanɨhohɨwaiwa aimɨ detɨndaise. Iyataatɨ saiwa asisɨha awaiwaiwa Pasopaahandamɨhaiwaare. Iyataatɨ jɨhura Isipɨhanda nyamɨ asoya asisa sipɨsipɨhandɨ tipɨ kandamɨ jɨtɨpatɨ kiyaamɨ aŋaaŋɨ jaahauhɨ Autaahaatɨho katɨ mmonataatɨ kiyaisɨ nusatipatɨ isɨhiya Isipɨhiya sɨyɨhiyaisɨ tiwamataise. Aihɨ sandapɨ nyahɨ Judaahiyaanɨnɨ asisɨha saiwaamɨ jɨhetɨ gwɨnyaawaatɨ sipɨsipɨhandɨ tiwaatɨ tɨhawaatɨ nanahaayo. Saitɨhaahuraatihɨ asisɨha jɨha aimɨ detɨtihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ Jisaasihoai saundaatɨ nunjenɨhaayo. “Nandapa asisɨ kɨma awaisɨmetɨ kinyapɨ maahɨwapɨhɨ newaatɨ tɨngɨmaŋɨtɨhaawe?” undaatɨ nunjenɨhaayo. \v 18 Saundaatɨ nunjenɨhonɨhɨ Jisaasiho nyangi sanyatataase. “Aunahɨpata utaaho wo setahoenda naiwɨse satohɨhoenda naiwɨ koai sahɨ saundɨwɨse. ‘Kataunjisɨho satise, ‘nɨnɨ otɨpɨpatɨ Autaahaatɨho naninyatɨ natanoaasihɨ nesi napɨtɨ kiyohɨpatɨ kaindɨ owemaitandɨhura aimɨ detɨndaise. Iyatɨ detɨsɨ nɨnɨ nisɨ otɨpɨpatɨ mmowɨ nepɨ kaiwɨ nanipinjohiyɨhiyaisatɨ Judaahiyaanamɨ asisɨha awaisɨmetɨ maasapɨho sipɨsipɨhandɨ sɨpɨpɨhoho sapɨhomɨ gwɨtɨtɨhoaisatɨ nandapa bɨretɨhandɨ nipindɨhandɨ yisɨhandɨ owehandɨ kinyɨ aŋɨpɨpɨhɨ nandaano tihe,’ undɨwɨse,’ nyatataase.” \v 19 Sanyatihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ Jisaasiho kanyatirɨhɨrɨ kɨretɨ japepihɨraatɨ nandapa newaatɨ tɨhaatɨ tɨmanɨhaayo. \p \v 20 Tɨhawaatɨ tɨmanɨhonɨhɨ ipɨho notɨ asɨhatahurandaise. Asɨhataahuraatihɨ Jisaasihotihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ 12 kiyaatɨ ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiyaanɨnɨ bindɨhaawɨ nandapa nanahaayo. \v 21 Nandapa taawaatɨ nanahaawɨ Jisaasiho sandaase, “Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangi kasatɨtaanɨ atiwɨse, samɨ woŋɨ nɨngi nipɨ nɨwɨtaatɨwɨhiyai nusepaapɨ kɨmore undɨwɨ nɨngi nepɨ nunjɨtaapo,” nyatataase. \v 22 Sanyatihɨ nyahɨ atisɨhaawɨ nyamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ apɨpaahɨ yaasatɨ nyatatɨ naaŋanyihɨ nɨnaasonɨnɨhɨ napɨpananaatɨ Jisaasihoai saundaatɨ nunjenɨhaayo. “Awaisɨhoŋe, akɨtɨnɨhɨ nɨno? Kɨnyɨ nisapɨno?” undaatɨ Jisaasihoai nunjenɨhaayo. \v 23 Saundaatɨ nunjenɨhonɨhɨ Jisaasiho komɨha nyangi sanyatataase. “Samɨ wo nandapa bɨretɨhandɨ nisɨ nyaihandɨ pɨretɨho naasɨkoaatɨhɨ wiwatɨ tɨmandaatɨ nainjɨho nɨngi nipɨ nɨwɨtaatɨwɨhiyai kɨmore undatɨ netɨ anusaitaise. \v 24 Anusaahonɨhɨ nisɨ tiworisa sohonɨngi nɨwisaihɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nisapɨ ko siyatɨ napwɨtaise tatɨ jɨpatɨpindisɨha japepihɨrɨtɨ kɨretɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napwɨto. Nɨnɨ saindɨ napwisanɨhandɨ kandɨ utaaso nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨngi isɨhiya tiworisaamɨ ikwɨraatɨhɨ netɨ anusaaso naaŋatɨ yaawɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ naitaise. Naitaisɨ ese koai sanaatɨ namaamotaataahɨ sandɨ ko wɨndɨ namaitaihe,” nyatataase. \v 25 Sanyatihɨ Judaasiho Jisaasihoai netɨ nusepaatɨ kɨmore undɨtandɨho Jisaasihoai saundatɨ nunjenataise. “Katɨpunjingɨhonye, kɨnyɨ akɨtɨnɨhɨ nisapɨno e owetiso?” undatɨ nunjenataise. Saundihɨ Jisaasiho Judaasihoai komɨha saundataase, “Ye, kɨwahoŋɨ sa ka aimɨ katapaase,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Awaisɨhomɨ Nandapa Gwɨtɨtɨho Jɨtɨpatapɨhaare \r (Maakɨho 14:22-26; Rukɨho 22:15-20; 1 Korindɨhiya 11:23-25) \p \v 26 Aihɨ nyahɨ nandapa taawaatɨ nanahaawɨ Jisaasiho nandapa bɨretɨhandɨ netɨ isɨwatata Autaahaatɨhoai gaahoŋe gaare undatɨ gaapundatɨ naumbotɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi nanyinyataise. Nanyinyataatɨ sanyatataase, “Kɨmandɨ bɨretɨmandɨ nisɨ ambɨpatapɨ namɨhanahandɨsɨ sahɨ nepɨ nanɨwɨse,” nyatataase. \v 27-28 Sanyatatosatɨ amɨ waapoho wainɨhandɨ wipatɨ kaapɨhopɨ netɨ isɨwatataatɨ Autaahaatɨhoai kɨnyɨ gaahoŋe gaare undatɨ nyangi nanyinyataatɨ sanyatataase: “Kɨmo waapomo wainɨmandɨ nisɨ jɨtɨpatapɨ namɨhanahande. Isɨhiya nɨngi nɨwisaihɨ nisɨ jɨtɨpatɨ nuhaatonɨhɨ jɨhura Autaahaatɨho pɨwɨha katatɨ tɨmanatɨ wɨsasirɨhɨretɨ nisɨ jɨtɨpatɨ nuhainjɨpatɨ mmonataatɨ isɨhiya nisapɨ gɨnunyaahohiyɨhiyaamɨ maipɨhaiwa nemwahonɨhɨ kiya noaipapɨ Autaahaatɨho sawahoaisawunɨ isɨhiya sawanaunɨ naasiyaimatɨwɨ bimɨtaatɨwɨhate. Isɨ sahɨ nahatiyaatɨ nepɨ nanɨwɨse. \v 29 Nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ kasatataato, kɨmo waapoho waindɨhandɨ nɨnɨ apɨpaahɨ wɨndɨ namandɨmatatɨ sɨhɨ nisɨ Apɨho Autaahaatɨho nisɨhetapɨ isɨhiya nisɨhiyai iwinjatonɨhura waapoho wainɨhandɨ asɨtɨhandɨ japɨhɨ sangisatɨ maasɨ nando,” nyatatɨ kanyatataase. \p \v 30 Jisaasiho nyangisɨ sanyatatɨ owemasɨhɨ sapɨhɨ aŋɨpɨpɨhɨ bindɨha nandapa nanɨhohɨpɨpɨhɨ aunɨhɨhɨrɨ wɨrɨ katawaamapɨ Jerusaremɨhanda namasi noaatɨpawaatɨ wihɨnɨ sisɨho Oripɨhoaasɨnapɨ nasaamanɨhaayo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pitaahoai Jisaasiho Kɨnyɨ Nɨngi Nanoaasɨtaise Undindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 14:27-31; Rukɨho 22:31-34; Jonɨho 13:36-38) \p \v 31 Aihɨ daihɨra taawaatɨ noaatɨpawa niyahaawɨ nyangi Jisaasiho sanyatataase. “Kɨmura wanɨ apatindɨmatɨhɨ sahɨ nahatiyaatɨ kiyaatɨnɨhɨ nɨngi nanɨmasi jɨhura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nisapɨ katatɨ jɨpatɨpindirɨhɨrɨ kɨretɨ tɨtɨhɨ yanɨhɨmaitaapo. Yanɨhɨmapɨ nisapɨ gɨnunyaahohɨtɨhandɨ bwaitaise. Iyataatɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha jɨpatɨpindisɨhaatɨhapɨ nisapɨ namɨhanatɨ satise: \q1 ‘Nɨnɨ Autaahaatɨhonɨnɨ utaaho maasapɨho sipɨsipɨhandɨ jaatɨ bitosɨho satɨhoai sohoai tiwisanɨhɨ komɨ maasapɨho sipɨsipɨhandɨ usonamapɨ numwasi kɨhɨra nandatɨ torɨwatamaitaise,’ \rq Jekaraiyaaho 13:7\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindɨse. \v 32 Satatɨ jɨpatɨpindisɨ kɨretɨ nɨnɨ napomatatɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨho jahɨra nɨngisɨ ahonimatɨ nanɨmaahonɨhɨ sangisɨ jahɨra nasamaatɨ netɨ ahosindɨ jainjaitandɨ samɨ jɨhɨ Garirihandaahapɨ taatɨ nɨnɨ naito,” nyatataase. \v 33 Sanyatihɨ atisahaawɨ Pitaaho Jisaasihoai saundataase. “Amɨ nisaahoyɨmiya gi nangɨmapɨ gɨsesi yanɨhɨmasaihɨsangi nɨnɨ gi wɨndɨ nangɨmasi yamaanɨhɨmaito,” undataase. \v 34 Saundihɨ amɨ Jisaasiho komɨha Pitaahoai saundataase. “Kɨnyɨ kɨmandɨ baimbɨ atimbɨ gwɨnyaape. Kɨmura apatindɨmatɨhɨ bousetetɨ isɨhiya gi sahɨtɨwɨ, ‘Kɨnyɨ Jisaasihomɨ naisohoŋe,’ hɨtɨwɨ nahɨsesaihɨ kɨnyɨ yaimbɨ otɨpwɨsɨpaatɨ sangɨ gaatonɨhura kɨnyɨ isɨhiya nahɨsehohiyɨhiyai nisapɨ saundɨtaise. ‘Owe. Nɨnɨ Jisaasiho soai wɨndɨ mausotɨhonɨne,’ undɨpɨ mairɨ maara nisɨ ambɨpatɨ kɨnyɨ nepɨ nanoaasɨtaise,” undataase. \v 35 Saundihɨ Pitaaho Jisaasihoai komɨha saundataase. “Amɨ tiworisa nɨngi gisawɨ maisɨhoaanyangi nyawɨtaatɨwɨsangi nɨnɨ kiyai apɨpaahɨ wɨndɨ kinyapɨ samundɨto, ‘Nɨnɨ Jisaasihoai wɨndɨ apɨpaahɨ mausotɨhonɨne,’ mundɨto. Owetɨtaise,” undataase. Jisaasihoai Pitaaho saundihɨ amɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ usaanɨnɨ naasaipitɨ katɨ Pitaahoai nuwipinjaatɨ Jisaasihoai kaundɨhaato. \s1 Kɨma Pɨwɨma Wapɨhɨ Getɨsemanihanda Jisaasiho Gaapundindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 14:32-42; Rukɨho 22:39-46) \p \v 36 Aihɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi nanyamaasi sisɨhoaasɨnɨ nasaamanatɨ naihɨ niyaatɨ wapɨhɨ ambɨpatɨ Getɨsemanihanda noaipɨhaayo. Siyaatɨ sapɨhɨ niyawaatɨ noaipawaatɨ nyahɨ usaanangi Jisaasiho sanyatataase. “Sahɨ kɨmbɨhɨ bimaawɨse nɨnɨ onɨhɨ mɨhapɨhɨ naindɨ gaapundɨtaano,” nyatataase. \v 37 Sanyatamapɨ Pitaahoaisunɨ Sepetihomɨ mwaahurɨ Jemɨsiyɨ Joniyai numwaasi Jisaasiho gaapundɨtandɨ onehɨ mɨhapɨhɨ niyataise. Komɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ ambɨpatɨ osamatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ tiwatɨ iwɨtaatisatɨ naaŋawisatɨ yaawataise. \v 38 Sawimainjɨhɨ mmotɨnataatɨ namatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhingwaasɨ Pitaaho Jemɨsiho Jonɨhoai saundataase. “Maingwaase, utaahonɨnɨ kɨmonɨnɨ nahatonɨnɨ nisɨ maarɨho apɨpaahɨ awaindɨhandɨ naaŋanisatɨ yaasatɨ nisɨ omaŋɨtɨtɨhɨ ambɨpatɨ gaanɨmatɨ netɨ mɨmaipɨnimatatɨ nanopɨsasɨnatɨ tiwatɨ nanosatɨ nɨtaatihiyo. Sanimainjɨhiyonɨ saingwaasaatɨ kɨmbɨhɨ namopɨ jaawɨ bitotawa nɨngi andɨtɨnipɨ gaapundɨwɨse. Nɨnɨ onɨhɨ masɨwonjaapɨhɨ nundɨ gaapundɨtaano,” undatɨ kingwaasi kaundataase. \v 39 Kingwaasi saundamapɨ Jisaasiho onɨhɨ kaanɨhɨ masɨwonjɨ notɨ komɨ ndɨmaahomwaaŋɨ yapɨpatetɨmatɨ tɨmahiyatɨ gaapundataise. Gaapundataatɨ komɨ Sapɨho Autaahaatɨhopɨ satatɨ gaapundataase. “Ese nisɨ Apore kɨmaiwa naaŋatɨ yaasamaiwa netɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nɨpɨ nipɨmandaasaihɨ nɨnɨ napwɨtandiyohɨtɨmandɨ nɨnɨ wɨndɨ namwaapwɨtandɨ kɨnyɨ gaaso tɨpɨ nepɨnɨmaitaapaahɨ kaiwa nepɨnɨmape. Saimbɨ nepɨnɨmaitaapɨhandɨ kandɨ nɨnɨ maaritɨtɨ nisɨ gwɨnyaatɨ katohɨrɨhɨretɨ kɨnyɨ wɨndɨ japepihɨrɨpɨ kamaime. Owetane. Nehɨ kɨnyɨ kɨwahonyɨ gwɨnyaapɨ maaritingɨrɨhɨretɨ japepihɨrɨpɨ kaime,” undatɨ Autaahaatɨhoai kaundataase. \p \v 40 Saundatɨ Autaahaatɨho Sapɨhoai Jisaasiho pɨwaundatɨ gaapundatɨ gousemapɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasenda jahɨra nasataise. Nasatɨ usonataatɨ kingwaasɨhɨ apɨpaahɨ ahominɨwɨ nanomawaayopo. Nanomɨhauhɨ Jisaasiho Pitaahoai saundataase, “Pitaahoŋe, saingwaasaatɨ nɨngi andɨtɨnipɨ jatawaawɨ apɨpaahɨ masɨhonjɨsangi gaapɨmundɨwɨ napindapɨ nanomahopo? \v 41 Sangi nasɨsendandɨhaiwa noaipatɨ nasɨsehonɨhɨ tɨmɨhaitaawɨ sahɨ baiwɨ jatɨnɨwɨ bitotawa andɨtitɨwɨ gaapundɨwɨse. Samɨ maarɨho nga biyatɨ gaapundatɨ jatɨtandɨ maaritataahandɨ kandɨ samɨ ambɨpatɨ wɨndɨ andɨtɨminje,” undatɨ Jisaasiho Pitaaho Jemɨsiho Jonɨmohingwaasi kaundataase. \p \v 42 Kingwaasi saundamapɨ Jisaasiho jahɨra gaapundɨtandɨ notaise. Notɨ Autaahaatɨhoai saundatɨ gaapundataase. “Ese nisɨ Apore, kɨmaiwa naaŋatɨ yaasamaiwa nɨnɨ naitandɨ apɨpaahɨ pondataahandɨ kandɨ nisɨ gwɨnyaahohɨrɨhɨretɨ wɨndɨ namutaano. Amɨ nɨnɨ sandɨ kaitandɨhɨra daihɨra nehɨ kɨrahɨtanaaho. Nehɨ kɨnyɨ kɨwahoŋɨ maaritɨpɨ gwɨnyaahingɨrɨhɨretɨ japepihɨrɨtɨ kaitaano daihɨra kɨmɨ kɨraaso,” undatɨ gaapundataase. \v 43 Autaahaatɨhoai saundatɨ gaapundatɨ gousemapɨ jahɨra komɨ otɨpɨpatɨhingwaasenda Jisaasiho nasataise. Nasatɨ usonata kingwaasɨ ndɨha norɨhaapɨ jatawa andɨtitɨwɨ wɨndɨ gaapɨmundɨwɨ kingwaasɨhɨ ndɨha naawihɨ tingaitɨwotawaayopo. \v 44 Saiwɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasɨ wɨndɨ jatawa gaapɨmundɨwɨ tingaitɨwosauhɨ namatɨ Jisaasiho amɨ jahɨra niyatɨ ipotɨhandɨ gaapundataase. Gaapundataatɨ jɨhɨ Autaahaatɨhoai pɨwaundatɨ gaapundatɨ gousesɨrɨhɨrɨ kɨretɨ japepihɨratɨ gaapundatɨ Autaahaatɨhoai gousetaise. \p \v 45 Niyatɨ ipotɨhandɨ gaapundatɨ owemamapɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasenda jahɨra nasatɨ kiya gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ kiyai saundataase. “Sahɨ akɨtɨnɨhɨ gaahatɨ kaiwɨ ikɨnɨwɨ itɨpɨho nepɨ nanopotawaayopo. Gaasɨ saingwaasaatɨ nanopotɨwɨsono. Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨhi isɨhiya nepɨ wɨnisasawɨ isɨhiya nyamɨ dawaataatapɨhiyai nanumwisaihɨ kiya nepɨ nɨpɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nipɨmandaasaihɨ napwɨtandɨha asisɨha wanɨ kɨma ka noaipataisɨ saingwaasaatɨ mmonawaayowo e owetiso? \v 46 Saingwaasaatɨ tarɨwaiwɨ ketɨ nepapɨse nutɨhaawo. Nepapɨ jasawewɨse utaaho nɨngi netɨ nisɨ tiworisaamɨ ikwɨraatɨhɨ anusaatɨ nanumwɨtandɨho aimɨ kɨmbɨhɨ kɨmo nasatɨ noaipataisɨ koaisaatɨ nutandɨhaawɨ nutɨhaawo,” undatɨ kingwaasɨ komɨ otɨpɨpatɨhingwaasi Jisaasiho kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Tiworisa Jisaasihoai Nepɨ Isɨpɨ Wɨrahohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 14:43-50; Rukɨho 22:47-53; Jonɨho 18:3-12) \p \v 47 Jisaasiho taatɨ konɨhɨ kingwaasi pɨwaundɨmɨ naihɨ Judaasiho nyahɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨ mmonaatɨ newaatɨ kiyaatɨ nuwipinjohiyɨhiyaanamɨ wo isɨhiya Jisaasihoai nepɨ isɨpɨ wɨraitaatɨwɨhiyai numwaasi nasatɨ noaipataise. Judaasihoaisawɨ isɨhiya apɨpaahɨ taahiyɨhiya wɨrɨsandɨhandi pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaitumapɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ Judaahiyaanamɨ gwɨnyaahiya jɨhiya awaisawɨhiyaunɨ natɨwusaasauhɨ pwɨsɨpatɨ namatanaatɨ kosasaihɨrɨ amɨ pwɨsɨpatɨ turaipatɨ pɨhɨtɨwɨ isɨsi nasawaayopo. \v 48 Iyataatɨ jɨhɨ tɨmanatɨ Judaasiho Jisaasihoai tiworisaamɨ ikwɨraatɨhɨ netɨ numwisɨho tiworisa wɨrɨsandɨhandi saundataase. “Utaaho nɨnɨ naindɨ koai naahipaumwatɨ gerundisanɨhɨ ninjahoto so kosɨ sahɨ nepɨ isɨpɨ wɨrapɨse,” undatɨ kiyai numwaasi nasataise. \v 49 Iyatɨ Judaasiho nasatɨ noaipatɨ tɨtɨhɨ konɨhɨ Jisaasihoenda niyatɨ saundataase. “Katɨpunjingɨhonye apatɨhe. Gaahuraasɨ kinyɨ maarɨho wɨngitatɨ napaisaatɨtane,” undatɨ naisɨhiya kainɨhohɨrɨhɨretɨ kiyatɨ naahipaumwatɨ gerundataise. \v 50 Siyatɨ gerundihɨ Jisaasiho Judaasihoai saundataase. “Kwɨhoe, kaitaapɨ napingɨpɨpa tarɨwaimbɨ ketɨ kaime,” undataase. Aihɨ isɨhiya tiworisa wɨrɨsandɨhandɨ nasohiyɨhiya Jisaasihoai nepɨ anɨtiwɨ isɨpɨ wɨrawaayopo. \p \v 51 Saiwɨ nepɨ wɨrahauhɨ ketɨ kɨnapaahoya nyahɨ Jisaasihoai nuwipinjohiyɨhiyaanamɨ Jisaasihomɨhinɨ detɨ bitohohiyɨhiyaamɨ wo komɨ namatanaatɨ kosasaihɨrɨ napatesi pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaitumapɨ dɨpumanɨwɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨhomɨ atihɨrɨ tisatamasɨhɨ mɨhaapɨ yiyandɨhɨ timahiyataise. \v 52 Aihɨ nyamɨ koai Jisaasiho saundataase, “Kɨnyɨ pwɨsɨpatɨ kosasaihɨrɨ namatanaatɨ kanaatamɨ anɨhandopɨ jahopɨ wipe. Amɨ usa maatɨmaatiwɨ pwɨsɨpatɨ nepɨ timbiyohiyɨhiya amɨ isɨhiya pwɨsɨpatɨ kataahɨ nepɨ tiwisaihɨ napwɨtaapo. \v 53 Kɨnyɨ gwɨnyaapaino e wɨndɨ gɨmunyaahɨno? Nɨnɨ nisɨ Apɨhoai nunjesanɨhɨ komɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiyai tiwaatɨhɨrɨ kɨhɨrɨ asakiyatɨ natausaasonɨhɨ napɨwɨ tinjaapɨnaitaapo. \v 54 O amɨ saiwɨ enjerɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiya nɨngi nga tinjaapɨnesaihaahɨ Autaahaatɨhomɨ kɨmaiwa nɨngi wanɨ nanoaipasɨwɨmaiwaapɨ siyatɨ sɨrɨ sɨretɨ noaipaitaise tatɨ jɨhɨ jɨpatɨpindisɨhaamɨ akɨwaiwa napitiyatɨ noaipaitaise?” undatɨ koai nyahɨ nahatiyaanɨ gwɨnyaitɨhaaha kaundataase. \p \v 55 Koai saundatosatɨ isɨ tiworisa wɨrɨsandɨhandi Jisaasiho saundataase. “Isɨhiyaato sahɨ wɨrɨsandiwɨ pwɨsɨpatɨ kosasaihɨrɨ namatanaatɨ turaipatɨ isɨpɨ gwɨsitɨwɨ tɨpwinji utaaho wo maatɨmaatisatɨ timbiyahoai nepɨ tipɨ wɨraitaatɨwɨ napɨwɨhiyaato? Nɨnɨ ipɨho nahatewetɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ isɨhiyai kandunjatoaasohurura sahɨ nɨngi nepɨ nipɨ wɨmaanirapɨhiyaatiso. \v 56 Sahɨ nɨngi wɨndɨ samaaniwɨhiyaatɨtawaahandɨ kandɨ kɨmaiwa sahɨ nɨngi nepɨ wɨnirapɨ kiyohɨwɨmaiwa jɨhura isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ pɨwɨha jɨpatɨpiyohɨwaiwaamɨ akɨpɨpa tɨtɨhɨ noaipaitandɨ sahɨ kiyawaayopo,” undatɨ Jisaasiho isɨhiya komɨ tiworisai kaundataase. Aihɨ Jisaasihoai saiwɨ isɨhiya komɨ tiworisa nepɨ isɨpɨ wɨrahauhɨ nyahɨ Jisaasihoai numwasi nyahɨ 11 kiyaatɨ ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ naasohɨtahiyaanɨnɨ yanɨhɨmahaayo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihomɨ Pɨwɨha Judaahiyaamɨ Awaisawɨhiya Tipɨtapaapɨ Mmonɨhohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 14:53-65; Rukɨho 22:54-55, 63-71; Jonɨho 18:13-14, 19-24) \p \v 57 Aihɨ isɨhiya Jisaasihoai isɨpɨ nepɨ wɨrahohiyɨhiya koai numwaasi pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumapɨ dɨpumanɨwɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho awaisɨho Kaiyapaasihomɨ aŋɨpɨpɨhɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ amɨ gwɨnyaahiya jɨhiya mɨtɨhiyaunɨ ahoyanɨwɨ bimauhɨhapɨhɨ nuwɨ noaipawaayopo. \v 58 Saiwɨ Jisaasihoai wɨrapɨ numwaasi niyauhɨ Pitaaho Jisaasihoai nuwipinjai ipotɨ bɨpi notɨ Kaiyapaasihomɨ masaataatamɨ onepataapɨhɨ noaipataise. Noaipatɨ Jisaasihoai napitɨwɨsopo tatɨ iwinjaitandɨ nandaatɨ mɨhatɨhɨ Kaiyapaasihomɨ aŋaaŋɨ iwinjatohiyɨhiyaisatɨ maasɨ bindataise. \p \v 59 Aihɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumapɨ dɨpumanɨwɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ usa gwɨnyaahiya jɨhiyaunɨ amɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ nahatiya pɨwɨha jaiwɨtɨhaiwa Jisaasihopɨ isɨhiya ko siyahoe siyahoe tisaihɨ sohoai tiwɨtaatɨwɨhandapɨ mmonɨwɨ pɨhɨtɨwɨ daawaayopo. \v 60 Saiwɨ daapɨ isɨhiya taahiyɨhiyai numwaahauhɨ napɨwɨ Jisaasihopɨ ko siyahoe tɨwɨ jaipɨtɨwɨ katauhɨhandɨ kandɨ pɨwɨha komɨhetɨ nepɨ yawutaitaatɨwɨha kiya wɨndɨ monɨhopo. Monɨhauhɨ ipotaataatɨnɨhɨ utaahurɨ wurɨ Jisaasiho jɨhɨ pɨwɨha wa katihɨ atɨwimɨhurɨ nammɨ pɨwɨha isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ausaamaise. \v 61 Nammɨ ausaamaamɨ kurɨ isɨhiya pɨwɨha atiwɨ nepɨ tipɨtapaahohiyɨhiyai asɨretɨ saundamaase. “Kɨmo utaamo jɨhɨ yɨhoaaŋɨ atɨwisonɨhɨ satise, ‘Autaahaatɨhomɨ aŋaaŋɨ awaindɨhandɨ nɨnɨ netɨ nga nupwɨsasɨtɨ nopɨsasɨtɨmatɨ amɨ jahɨra asisɨha mairɨmetɨ netɨ mɨhondɨ aŋɨmatɨtɨ owemaito,’ tahore,” undɨmɨ kaundamaase. \p \v 62 Kurɨ saundihɨ atiwosawɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumapɨ dɨpumanɨwɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho awaisɨho dotɨ Jisaasihoai saundatɨ nunjenataise. “Pɨwɨha kɨma utaamurɨ kinyapɨ ko satise tɨmɨ katisɨmaapɨ wihoaaŋɨha owetiso?” undatɨ nunjenataise. \v 63 Saundihɨ Jisaasiho apɨhɨmandaise. Apɨhɨmaatihɨ namatɨ utaaho awaisɨho nunjesɨho Jisaasihoai jɨhaatɨ saundataase. “Autaahaatɨho asoho akɨtɨho konɨhɨ jinjapɨhɨ bimisɨhomɨ ambɨpata amɨ komɨ ndɨhetɨ nɨnɨ gi kɨnyɨ akɨtɨ akɨtɨnɨhɨ sanahaahonɨne ndɨtaapɨ nahɨsenataayonɨ wanɨ tɨtɨhɨ kanyate? Kɨnyɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaapɨ Iwinjatɨtaapɨ Autaahaatɨho Ahɨngisɨhoŋɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahoŋɨtapaapaaho?” undataase. \p \v 64 Saundihɨ Jisaasiho koai saundataase. “Ye, kɨwahoŋɨ sa ka katingaare. Nɨnɨ sɨkonɨne. Sɨkonɨnisɨ nɨnɨ sahɨ nahatiyaatangi akɨtɨnɨhɨ kasatataato, wanɨ naaŋatɨ yaasɨhaiwa nehohurɨmuraapɨ namasatɨ Autaahaatɨho apɨpaahɨ watɨpɨho komɨ watɨpɨhaiwa nahatewa nɨngi naninyonɨhɨ awaisɨhonɨnimandɨ yamɨhapataatɨhapɨ isɨhiyai winjatɨmɨ naisanɨhɨ sahɨ ninjapɨ mmondaapo. Aindɨ ipotɨ jahɨra isɨhiyai netɨ tipɨtapaitandɨ enjerɨhiya nisɨ yamɨhapataatɨhapɨ itɨpɨhiya otɨpɨpatɨhiyaisatɨ tɨwipataatɨhɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandisatɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napisanɨhɨ sahɨ ninjaitaapo,” undataase. \v 65 Jisaasiho saundihɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumapɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho awaisɨho Kaiyapaasiho Jisaasiho katisɨhaapɨ satatɨ, “ko Autaahaatɨhoai netɨ nopɨsasatɨ sisɨpɨhɨtihɨ nɨngi aponyise,” undatɨ isɨhiyai nunjɨtandɨ komɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨhɨrɨ napwɨratɨ sandaase. “Utaaho kɨmo, ‘nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahonɨne,’ ndaatɨ ko noaipatɨ Autaahaatɨhoematatɨ amɨ Autaahaatɨhopɨ sisɨpɨhɨndaase. Satatɨ sisɨpɨhɨtihɨ aimɨ kɨma nyahɨ atisɨhaayonɨ napaapɨ jatɨtɨhaawe? \v 66 Sahɨ napitaiwɨ gwɨnyaawaayopo?” undatɨ isɨhiya nahatiyai nunjenataise. Kaiyapaasiho saundatɨ nunjesɨhɨ isɨhiya nahatiya pɨwɨha naasaahɨ koai saundawaatopo. “Jisaasiho pɨwa komɨ katisaapɨ napone?” undawaatopo. \p \v 67 Satɨwɨ isɨhiya Jisaasihoai komɨ ndɨmaahomwaaŋɨ maahoaipurɨpwɨ komɨ ndɨha nɨwisapupwɨ namaasapɨ tipɨ asanapatɨ pɨhaapɨpatɨ turɨwipɨ tiwawaayopo. \v 68 Sawiwɨ Jisaasihoai sisɨpɨhundɨwɨ saundawaatopo. “Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaapɨ Iwinjatɨtaapɨ Autaahaatɨho Ahɨngisɨhoŋɨtapaapaahɨ saiwa ndɨ kiyatɨ tɨhuse tɨpɨ Autaahaatɨho netɨ gi nahɨsonɨhɨ nyangi ausaapɨ kanyate?” undɨwɨ maatɨmaatiwɨ mɨmaipɨwɨsawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pitaaho Jisaasihoai Nɨnɨ Wɨndɨ Mausotɨhonɨne Tindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 14:66-72; Rukɨho 22:56-62; Jonɨho 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Jisaasihoai mɨhatɨhɨ aŋɨtɨtɨhɨ taawɨ sawɨsauhɨ Pitaaho yamaapɨ ipaahaapɨ isɨhiya usaisa bindataise. Bimihɨ Kaiyapaasihomɨ asɨhiya otɨpɨpatɨhiyaamɨ waatɨ nasatɨ Pitaahoai usonatosatɨ saundataase. “Kɨnyɨ gisangi utaamoŋɨ Jisaasiho aunahɨpatɨ Garirihandaahapɨhoaisapɨ maasɨ bitohɨnɨhɨ gɨsotɨhoŋe,” undataase. \v 70 Saundihɨ Pitaaho kɨmɨ konɨne mundatɨ isɨhiya nahatiyaamɨ otɨhaatɨ ndɨhetɨ noaasatɨ saundataase. “Utaaso pɨwa kɨnyɨ katingo soai nɨnɨ wɨndɨ mausotɨhonɨnisɨ kɨnyɨ nehɨ nuwipɨhandɨ katapaase,” undataase. \v 71 Saundamapɨ Pitaaho isɨhiya ahoyanohiyɨhiyaamɨ ndɨhaapɨ yayatɨ dosi nawɨsaitatɨ notɨ onepatamɨ maasomwaaŋetetɨ bitondaise. Bitosɨhɨ Kaiyapaasihomɨ asɨhiya otɨpɨpatɨhiyaamɨ apopaatɨ amɨ waatɨ Pitaahoai iwinjataise. Iwinjataatɨ kapɨhɨ isɨhiya bitohohiyɨhiyai saundataase. “Utaamo kɨmo Jisaasiho Nasaretɨhandaahapɨhoaisatɨ maasɨ bitosɨhɨ iwinjahonɨhoe,” undataase. \v 72 Saundihɨ Pitaaho, “Ye, kɨmɨ konɨne,” mundatɨ daahɨ jahɨra noaasatɨ komɨha saundataase. “Apɨpaahɨ akɨtɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ nɨnɨ utaaso soai wɨndɨ mausotɨhonɨne ndaato,” undataase. \v 73 Saundatosatɨ bitosɨhɨ kapɨhata masɨwonjɨ sanaihɨ kapɨhɨ isɨhiya usɨhiya bitotawaahiya napɨwɨ Pitaahoai saundawaatopo. “Akɨtɨsɨ uto nyahɨ gi aimɨ gɨsohonɨ kɨnyɨ pɨwaatɨpɨ kaingɨrɨhɨretɨ aimɨ mmoho kɨnyɨ Jisaasihoaisawɨ daiwɨ bitohohiyɨhiyaamɨ woŋe,” undawaatopo. \v 74 Aiwɨ saundɨwɨ mwɨtetauhɨ Pitaaho yayatɨ nuwinatɨ namatɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ katatɨ sandaase. “Amɨ nɨnɨ pɨwɨma kɨma katohɨma akaaha kamaatisanaahɨ gaasɨ Autaahaatɨho nɨngi naaŋatɨ yaasahandɨ nanɨmɨto. Nɨnɨ apɨpaahɨ akɨtɨ akɨtɨnɨhɨ utaaso so Jisaasihoai wɨndɨ mausotɨhonɨne ndaato,” undatɨ isɨhiya nunjehohiyɨhiyai kaundataase. Kiyai saundatɨ osasepɨhaasɨhɨ nehɨ ketɨ kuraanɨhɨ otɨpwɨsɨpaatɨ gandaase. \v 75 Aihɨ ketɨ Pitaaho Jisaasiho pɨwɨha jɨhɨ koai tɨmanatɨ saundatɨ kaundisɨhaapɨ gwɨnyaataise. Iyatɨ Pitaaho Jisaasihomɨ pɨwɨha kaundisɨha sura gwɨnyaasɨha kɨmaare: “Otɨpwɨsɨpaatɨ sangɨ gaatonɨhɨ isɨhiya gi kɨnyɨ komɨhoŋe hɨsaihɨ amɨ kɨnyɨ kiyai saundɨpɨ, ‘Owe, nɨnɨ utaaso soai wɨndɨ mausotɨhonɨne,’ undɨpɨ nisɨ ambɨpatɨ nepɨ nanoaasɨtaise,” undisɨha gwɨnyaataise. Siyatɨ gwɨnyaataatɨ namatɨ komɨ maarɨho tundihɨ onepatamɨ mɨhapaahɨ noaipatɨ awaindɨhandɨ ngotɨ maipiyamataise. \c 27 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Pairotɨhoaapɨhɨ Numwaasi Niyohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 15:1; Rukɨho 23:1-2; Jonɨho 18:28-32) \p \v 1 Aihɨ bowihɨ asisɨhaatɨhɨ kohokoaisawɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasɨpɨho maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumapɨ dɨpumanɨwɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiya nahatiya amɨ Judaahiyaanamɨ gwɨnyaahiya jɨhiya pɨwɨha apatindɨtɨhɨ kanɨwɨ sanɨhohɨha Jisaasiho nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahonɨne ndaatɨ Autaahaatɨhopɨ sisɨpɨhɨndaasɨ sandapɨ ko napwɨto nɨwɨ aimɨ kanɨhohɨha nepɨ tɨtɨhemapɨ Jisaasiho gaasɨ napwɨto nɨwɨ tipɨtapaapɨ mmonɨwɨ andɨtipɨ nepɨ kanɨwɨ wɨsasawaayopo. \v 2 Sanɨwɨ tɨmanɨwɨ apɨpaahɨ wɨsasawɨ isɨsi Jisaasihoai nepɨ wɨrɨhɨrɨ watɨpɨhɨrɨ senɨhanda wɨsasawɨ numwaasi Romɨhandaahapɨ gamanɨhomɨ utaaho wo kiyapɨho komɨ ambɨpatɨ Pairotɨhoenda nowaayopo. Gamanɨho Romɨhandaahapɨho Jisaasihomɨ pɨwɨha tipɨtapaatɨ mmonatosatɨ awaisawɨhiyai aaye undatɨ Jisaasihoai tiwɨtandɨ sandɨ Pairotɨhoenda numwaasi nowaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Judaasiho Wɨratatɨ Napwindɨhandapɨhaare \r (Aposerɨhiya 1:18-19) \p \v 3 Jisaasiho sohoai tiwɨtaatɨwɨ saiwɨ pɨwɨha kanɨwɨ wɨsasauhɨ Judaasiho Jisaasihoai komɨ tiworisaamɨ ikwɨraatɨhɨ awusaatɨ numwisɨho sandɨ mmonataatɨ namatɨ koai ipotɨwausesɨhɨ nɨnɨ maipɨhandɨ kiyono tatɨ maarɨho naaŋawihɨ gwɨnyaataise. Iyatɨ nawɨho taanauhɨho 30 kaiwɨ siriwaaho Jisaasihomɨ tiworisa Judaasiho nusepaasɨtɨhandapɨ nunyotɨho jahɨra nesi notɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumapɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaisunɨ Judaahiyaanamɨ gwɨnyaahiya jɨhiyaisunɨ nunyataise. \v 4 Nesi notɨ nunyataatɨ kiyai ko saundataase, “Nɨnɨ utaahonɨnɨ apɨpaahɨ maipɨhandɨ kaindɨ Jisaasiho utaaho tɨtɨhɨ ainahɨhoai sangi nasepaatɨ samɨ ikwɨraatɨhɨsamahonɨhɨ sohoai sahɨ tiwɨtaatɨwɨ pɨwɨha kanɨwɨ aimɨ wɨsasauhɨ samɨ nawɨho jahɨra kɨmo nasesi nasonɨ nepɨse,” undatɨ kiyaamɨ nawɨho jahɨra nunyataise. Saundatɨ numwihɨ kiyaamɨha Judaasihoai saundawaatopo. “Sandɨ kɨnyɨ Jisaasihoai kawingɨtɨndapɨ nyahɨ wɨndɨ apɨpaahɨ gɨmunyaitaanɨ kɨnyɨ kɨwahonyɨhandisɨ wɨrapɨ isɨpɨ bitose,” undawaatopo. \v 5 Saundauhɨ Judaasiho nawɨho Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ sapɨhɨ yotamapɨ notɨ wɨratamataise. \p \v 6 Aihɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiya nawɨho Judaasiho tɨmasɨho nepɨ sanawaatopo. “Kɨmo nawɨmo itapɨpa tiwaatɨ jɨtɨpatɨ newaatɨ nuhaitɨhaawɨ nunyaahosɨ amɨ nyamɨ wɨnɨhapɨpa itɨhɨtɨhapa ahotahosɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ otɨpɨpatapɨ wɨndɨ ahɨmaitɨhaawo,” nnawaatopo. \v 7 Sanɨwɨ pɨwɨha naasaahɨ kanɨwɨ wɨsasawesi nawɨho ko nepɨ koraahɨ kapɨhɨ yapɨpatɨ wɨtɨ isɨhiya kaanɨhapɨhiya napwisaihɨhiyai kata yamwaitaatɨwɨ nunyawɨ newaayopo. Iyataatɨ satɨ yapitɨ sisɨwaahaipatɨ kwaatɨhaihaatɨ isɨhiya nopɨ jɨhura onɨha yapɨpatɨ kaimbɨwɨhatɨ nehɨ ahotihɨhatɨ nunyawɨ newaayopo. \v 8 Saiwɨ nawɨho itapɨpa tipɨ jɨtɨpatɨ nepɨ nuhaitaatɨwɨ nunyawɨhora namapɨ satɨ yapitɨ nunyawɨ nepɨhatɨtihɨ isɨhiya satɨ yapiti Jɨtɨpataapɨhe tɨwɨ ambɨhɨtɨwɨ wanɨ kɨmuraisangi satɨwɨ katɨwɨ ambɨhɨtawaatopo. \v 9 Iyataatɨ sandɨ jɨhura utaaho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho Jeremiyaaho pɨwɨha wa satatɨ katɨsɨha tɨtɨhɨ akaaha noaipataise. Iyataatɨ pɨwa sandaase: \q1 “Kiya nawɨho taanauhɨho 30 kaiwɨ isɨhiya Isɨraherɨhiya kopɨ nusepaasɨhoai numwɨtaatɨwɨ pɨwɨha wɨsasawɨ aaye tohɨho kamwaaŋɨ tɨtɨhɨ newaayopo. \v 10 Nepɨ nawɨho kora kapɨhɨ yapɨpatɨ onɨha kiyohiyɨhiya yapɨpatɨ sisɨwaahaipatɨ nopɨ namasawɨ onɨha kaiwɨ tɨhohiyɨhiyaamɨhatɨ nunyawɨ newaayopo nɨngi Awaisɨho nunyapɨ nepe dindɨhandamataiwo,” \rq Jekaraiyaaho 11:12-13\rq* \m ndaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pairotɨho Pɨwɨha Netɨ Tipɨtapaatɨ Mmonatɨ Jisaasihoai Nunjesɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 15:2-5; Rukɨho 23:3-5; Jonɨho 18:33-38) \p \v 11 Aihɨ komɨ tiworisa numwaasi niyauhɨ notɨ Jisaasiho Pairotɨhoaapɨhɨ noaipataise. Noaipatɨ Pairotɨhomɨ ndɨmaahomwaaŋɨ bitosɨhɨ Jisaasihoai Pairotɨho saundatɨ nunjenataise. “Kɨnyɨ Judaahiyai iwinjatingɨhoŋɨ awaisɨhoŋo?” undatɨ nunjenataise. Saundatɨ nunjesɨhɨ Jisaasiho komɨha Pairotɨhoai saundataase. “Ye, kɨnyɨ sa ka tɨtɨhɨ katapaase,” undataase. \v 12 Iyatɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ Judaahiyaanamɨ gwɨnyaahiya jɨhiyaunɨ pɨwɨha jaipɨtɨwɨhaiwa Jisaasihomɨhetɨ nepɨ yawutaapɨ Pairotɨhoai ko siyahoe siyahoe undohɨwaiwaapɨ Jisaasiho utaaho ainahɨhondaahandɨ kandɨ wihoaaŋɨha ko wɨndɨ kamaatɨtandɨ kamaatise. \v 13 Ko siyatɨ kopɨ jaipɨtɨwɨ pɨwɨha katohiyɨhiyai wihoaaŋɨha wɨndɨ kamundihɨ Pairotɨho Jisaasihoai saundataase. “Isɨmiya kɨmiya pɨwɨha kɨmaiwa kinyɨmetemapɨ katohɨwɨmaiwaapɨ wihoaaŋɨha kaundɨtaapɨha owetiso?” undatɨ nunjenataise. \v 14 Pairotɨho saundatɨ nunjesɨhɨhandɨ kandɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha koai apɨpaahɨ masɨhonjɨsangi wɨndɨ kamundise. Siyatɨ apɨpaahɨ wɨndɨ kamundihɨ Pairotɨho namatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yayatɨ gwɨnyaataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pairotɨho Jisaasiho Napwɨto Tindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 15:6-15; Rukɨho 23:13-25; Jonɨho 18:38–19:16) \p \v 15 Iyataatɨ Judaahiyaanɨnɨ Autaahaatɨho jɨhura nyapundatɨ isɨhiya yapɨpatɨ Isipɨhandaahiyai tiwatɨ netɨ nopɨsasamatɨ kiyaamɨ ikwɨraatɨhapɨ nyamɨ asoya asisai waatɨho asisɨha numwaasuraapɨ kɨnaungwɨha nahatewetɨ gwɨnyaahaayo. Siyahaahura nyamɨ isɨhiya maatɨmaatiwɨ maipɨhiyai gamanɨho netɨ napusawɨhiyaamɨ woai nupusoaase undaatɨ Judaahiyaanɨnɨ yawanaanɨnɨ kaundonɨhoai Pairotɨho nyamɨ kiyapɨho nuwausoaasahore. \v 16 Aihɨ sura utaaho wo apɨpaahɨ maipɨho maatɨmaatisatɨ ikonatɨ isɨhiyai tiwamatɨ aunahɨpatɨ yapɨpatɨ nopɨsasaho amɨ isɨhiya nahatiya kopɨ siyahoe tɨwɨ usowɨho komɨ ambɨpatɨ Barapaasihoai nepɨ napuhauhɨ napwɨtatɨ bindataise. \v 17 Aihɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ Pairotɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ masaataatɨ noaipapɨ ahoyanɨhauhɨhura Pairotɨho kiyai saundatɨ nunjenataise. “Nɨnɨ utaamurɨ kɨmuramɨ wo maahoaisɨnɨhɨ nutusoaasɨtandɨ sahɨ samɨ maarɨho gwɨnyaawaayopo? Barapaasihoro e Jisaasiho Kɨraisihoro tohɨhoro?” undatɨ nunjenataise. \v 18 Sandɨ apaapɨ kiyai nunjenataamaaise amɨ Pairotɨho Jisaasiho utaaho ainahɨhosɨ nehɨ iwinjatɨ nandusoaasɨtando tatɨ gwɨnyaatɨ amɨ aimɨ biyatɨ mmonataatɨ isɨhiya nehɨhiya Jisaasihoai utaaho gaahoso tɨwɨ usohauhɨ amɨ Judaahiyaanamɨ awaisawɨhiya tanyaaha owehandɨ nehɨ nuwipɨhandɨ isɨhiya taahiyɨhiya Jisaasihoai maaritɨwɨ nuwipinjauhɨ kandapɨ kiyai apowihɨ Jisaasihoai numwaasi nasauhɨ sandapɨ isɨhiya nahatiyai nunjenataise. \v 19 Saundatɨ nunjenatosatɨ kiyaamɨha pɨwɨha wihoaaŋɨhaapɨ taatɨ jatihɨ komɨ apwaataatɨ Pairotɨhopɨ pɨwɨha wa nusoaasataatɨ saundataase. “Kɨnyɨ utaaso so apɨpaahɨ aŋɨnɨ tɨtɨhɨ ainahɨhoaisɨ wapa kamaawimbɨ owetane. Sandɨ gi nɨnɨ apaapɨmaahɨto, amɨ utaaso sopɨ nɨnɨ wanɨ bousetɨmetɨ kopɨ yapepatɨ nisɨ maarɨho ambɨpatɨ yainyahandɨ jataatɨhɨto. Isɨ uta soaisɨ wapa apɨpaahɨ wɨndɨ kamaawimbɨ kinyɨ ikwɨrɨ nepɨ nasɨhasɨne,” undatɨ pɨwɨha nusoaasataise. Nusoaasihɨ netɨ awɨtatɨ amɨ sandapimaawɨ Pairotɨho namatɨ Jisaasihoai netɨ nehɨ iwinjatɨ nandusoaasɨtando tatɨ gwɨnyaataise. \p \v 20 Aihɨ Pairotɨho kiyaamɨha wihoaaŋɨha koai kaundɨtaatɨwɨ jatataatɨ komɨ apwaataatɨ pɨwɨha nusoaasisɨha biyatɨ mmonatɨ gwɨnyaataise. Ko taatɨ saihɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasɨpɨho maahoaipa tɨhɨwɨ waamaindumapɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ Judaahiyaanamɨ gwɨnyaahiya jɨhiya isɨhiya wɨrɨsandɨhiyai nɨwusepaipapɨ saundawaatopo. “Sahɨ Pairotɨhoai saundɨwɨse. ‘Barapaasihoai nupusoaasapɨ Jisaasiho daahɨ napone,’ undɨwɨse,” undawaatopo. \v 21 Aihɨ Pairotɨho kiyai bapiyatɨ jɨhaatɨ saundatɨ nunjenataise. “Utaamurɨ kɨmuramɨ maahoaisɨnɨhɨ nutusoaasɨtandɨ sahɨ maarɨho gwɨnyaawaayopo?” undatɨ nunjenataise. Saundatɨ nunjesɨhɨ kiya aimɨ gwɨnyaapɨ bitombɨwɨhiyaasɨ kaahaatɨwɨ koai saundawaatopo. “Barapaasihoai nupusoaase,” undawaatopo. \v 22 Saundauhɨ Pairotɨho kiyai komɨha saundatɨ nunjenataise. “Kiyonaahɨ Jisaasiho Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaatɨ Iwinjatɨtandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨhoe tohɨhoai nɨnɨ napitɨwitandono?” undatɨ nunjenataise. Saundatɨ nunjesɨhɨ isɨhiya nahatiya kiyaamɨ maahomwaaŋɨ nausaapɨ kaahaatɨwɨ Pairotɨhoai saundawaatopo. “Ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nepɨ tipɨmandaapɨ sohoai timmape,” undawaatopo. \v 23 Saundɨwɨ kaahaatauhɨ amɨ Pairotɨho kiyai saundatɨ nunjenataise. “Kɨmo utaamo maipɨhapa maatɨmaatɨhɨrɨ napindɨnɨhɨ kaisono?” undatɨ nunjenataise. Ko kiyai saundihɨ amɨ kiya kiyaamɨ maahomwaaŋɨ norɨpatɨwɨ kaahaatɨwɨ koai saundawaatopo. “Ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ sohoai nepɨ tipɨmandaapɨ timmape,” undɨwɨ kaahaatawaatopo. \p \v 24 Isɨhiya saiwɨ kaahaatɨwɨ komɨ pɨwɨha wɨndɨ atɨhomaawisauhɨ Pairotɨho mmonataatɨ wiwa maatɨmatɨhɨrɨ noaipatɨ isɨhiya nepɨ tunnɨwɨ nopɨsasɨndaawo tatɨ gwɨnyaataise. Siyatɨ gwɨnyaataatɨ namatɨ ko isɨhiya wɨrɨsandɨhiyaamɨ ndɨhetɨ otɨhaatɨ waapoho netɨ komɨ ikwɨrɨ bausataise. Bausatɨ kiyai saundataase, “Utaamo kɨmoai sahɨ sohoai tipe tɨwɨ kaahaatohɨrɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ tiwisaihɨ napotaataahɨ sandɨ nisɨhandɨmaahe. Owetise. Kɨmo utaamoai sahɨ tiwawaawaahɨ sawanaatamɨ gwɨnyaahohɨtɨhanda kiyawaayopo satɨtɨ nasisatɨ nisɨ ikwɨrɨ kɨmɨrɨ sahɨ ninjahauhɨ samɨ ndɨhetɨ bausataayo. Isɨ sahɨ utaamo kɨmoai tiwawaawaahɨ nehɨ sawanaatamɨhande. Sawanaatamɨhandisɨ sahɨ pɨwɨha naitaapo,” undatɨ Pairotɨho komɨ ikwɨrɨ bausataise. \v 25 Pairotɨho kiyai saundihɨ kiya isɨ wɨrɨsandɨhiya nahatiya koai wihoaaŋɨha saundawaatopo. “Koai sohoai tiwaatɨ komɨ jɨtɨpatɨ newaatɨ nuhaahohɨtɨhandapɨ gaasɨ Autaahaatɨho naaŋatɨ yaasahandɨ nyangisunɨ nyamɨ manyinya asoya asisa ipotɨ ipotɨhiyai nanyamɨto,” undawaatopo. \v 26 Aihɨ Pairotɨho Barapaasihoai nuwausoaasihɨ naihɨ Jisaasihoai netɨ komɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhematɨ saundataase. “Koai wɨrɨhɨra nepɨ yupwapɨ nupwɨ numwaasi nuwɨ tipɨmandaapɨ tipɨse,” undataase. Saundihɨ kiya wɨrɨhɨrɨ otasaahepɨ ainɨhɨrɨ dawipatamatiyahɨrɨ nainaametahɨra Jisaasihoai nepɨ yupwapɨ nuwawaayopo. Yupwapɨ nuposawɨ numwaasi nowaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Tunnɨwɨ Yahwɨnohiyɨhiya Jisaasihoai Maatɨmaatɨwiwɨ Sisɨpɨhundohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 15:16-20; Jonɨho 19:2-3) \p \v 27 Aihɨ Pairotɨhomɨ isɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya Jisaasihoai numwaasi nuwɨ awaisɨho Pairotɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ masaataatɨ sasaahoya usa bimohɨpɨpɨhɨ noaipawaayopo. Aiwɨ amɨ kiya nahatiyai gaatɨwɨ numwaahauhɨ kiyaisawɨ maawɨ Jisaasihomɨhinɨ napɨwɨ ahoyanawaayopo. \v 28 Ahoyanɨwɨ Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ niyosɨrɨhɨrɨ nesɨpamapɨ kiya apotɨhɨrɨ isɨhiya awaisawɨhiya gamanɨhiya kiŋɨhiyaahɨhɨ niyohohɨrɨhɨrɨ nepɨ Jisaasihoai nɨwusoaitaatɨwɨhapa newaayopo. \v 29 Aiwɨ kiya kaarɨha kɨsɨhɨsumbɨpa niyapɨ jaipaiwɨ namɨhanɨwɨ tingaatɨha awaisawɨhiya gamanɨhiya kiŋɨhiyaahɨhɨ nipaatohɨha kaiwɨ Jisaasihoai komɨ mɨtɨhoaasɨnɨ nɨwipaapɨ amɨ irɨhɨrɨ awaisawɨhiya gamanɨhiya kiŋɨhiyaamɨ watɨpɨhandɨ nunjahɨrɨ komɨ ikwɨrɨ gaahɨretɨ isɨpusosawaayopo. Aiwɨ kiya komɨ utatototɨ atotɨpɨwesawɨ ko kiyaamɨ ipɨpaatihɨhandaamataiwɨ maatɨmaatɨwiwɨ sisɨpɨhundawaayopo. Sawiwɨ koai saundawaatopo, “Sɨkoŋe. Sɨkoŋɨ Judaahiyai koŋɨnɨhɨ kiŋɨhoŋimatɨpɨ winjatɨmɨ numwe!” undɨwɨ maatɨmaatundɨwɨ sisɨpɨhundawaatopo. \v 30 Saundɨwɨ maatɨmaatundɨwɨ sisɨpɨhundɨwɨ Jisaasihoai maahoaipurupwɨ amɨ irɨhɨrɨ kiya isɨpusosohɨrɨhɨrɨ nepɨ kɨraahɨ komɨ mɨtɨhaatɨhɨ jinjɨhaatɨ tiwawaayopo. \v 31 Kiya koai saiwa sawiwɨ owemaposawɨ apotɨhɨrɨ isɨhiya awaisawɨhiya isɨhiyai iwinjatohiyɨhiya niyohohɨrɨhɨrɨ Jisaasihoai nepɨ maatɨmaatɨwiwɨ nɨwɨsohohɨrɨhɨrɨ nesɨpapɨ sawahomɨhɨrɨ nepɨ nɨwɨsoposawaayopo. Aiwɨ kiya ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨmandaapɨ sohoai tiwɨtaatɨwɨ Jisaasihoai numwaasi nowaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Ipɨ Tɨtɨhɨ Atawɨhatetɨ Tipɨmandaapɨ Sohoai Tiwohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 15:21-32; Rukɨho 23:26-43; Jonɨho 19:17-27) \p \v 32 Saiwɨ aunahɨpatɨ namasi Jisaasihoai numwaasi taawɨ daihɨra nowaawɨ utaaho wo aunahɨpatɨ Sairinihandaahapɨho komɨ ambɨpatɨ Saimonɨhoaisawɨ nutanawaayopo. Nutanɨwɨ koai Jisaasihomɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya nehɨ sawanaunyaapɨ tarɨwundɨwɨ nepɨ tɨpwɨtɨwusosauhɨ ko turɨpwɨtataise. \v 33 Aiwɨ Jisaasihoai numwaasi kiya nuwɨ aunahɨpatamɨ nawɨsapɨ ipaahaapɨ wapɨhɨ ambɨpatɨ Gorɨkataahanda noaipawaayopo. Iyataatɨ satɨ ambitɨ Gorɨkataahando tohɨtɨndɨ tanyaaha itapɨpaamɨ mɨtɨhomɨ andɨtatamatetahapɨho tawaatopo. \v 34 Sapɨhɨ noaipapɨ komɨ ambɨpatɨ yatɨhɨ yaawonɨhɨ tipɨmandaitaatɨwɨ Jisaasihoai waapoho wainɨhandɨ waapoho watɨpɨho ikɨrɨhoaisawɨ tɨmaamaipɨ nuhaapɨ kɨsɨhɨsiwɨ nandotɨwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya nunyawaayopo. Nunyauhɨ netɨ nanatɨ mmonata ikonatɨ nurɨtɨmasɨhɨ amɨ ko wɨndɨ namainje. \v 35 Aihɨ sapɨhɨ Gorɨkataahanda Jisaasihoai ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨmandaahauhɨ napwɨtandɨ nimandataise. Tipɨmandaaposawɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ wɨrɨ tipɨtapaapɨ newaawɨ wɨrɨ nahatohɨrɨtihɨ namapɨ kɨrɨ diyaamaho nese tɨwɨ ipɨpa wapa isawaayopo. Isawaawɨ apotɨhɨrɨ nahatohɨrɨ kiyaamɨ wo netaise. \v 36 Saiwɨ ipɨpa isɨwɨ Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ neposawɨ kiya kapɨhɨ daahɨ bindawa Jisaasihoai wiwa komɨ naisɨhiya tinjaapɨ numwaitaawo tɨwɨ jaawɨ bitotawaayopo. \v 37 Aiwɨ Jisaasihomɨ mɨtɨhomɨ autaahɨ ipatetɨ komɨ tiworisa pɨwɨha kaapɨ napone tohɨha utɨpɨhoaatɨhɨ jɨpatɨpaiwɨ tipɨmandaaposawaayopo. Iyawaawɨ sa pɨwa satɨwɨ jɨpatɨpiyawaayopo. \qc Kɨmo Jisaasiho Judaahiyai Iwinjatisɨho Kiŋɨho Awaisɨhore, \m tɨwɨ jɨpatɨpaiwɨ tipɨmandaaposawaayopo. \p \v 38 Aihɨ utaahurɨ wurɨ maatɨmaatimɨ ikopaisahuri Jisaasihoaisawɨ maawɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatɨ yatɨwetɨ woai gaahɨraihoaaŋɨ amɨ woai konaamohihoaaŋɨ tipɨmandaahauhɨ napwɨtaatɨmɨ nimandamaise. \p \v 39 Isɨhiyaamɨ daihɨra detɨ saiwɨ tipɨmandaaposauhɨ isɨhiya daiwɨ nuwɨ napɨwɨyawaahiya iwinjawaawɨ Jisaasiho ipatetɨ tipɨmandandihɨ kiyaamɨ mɨtɨho tunniwɨ ikwɨwiwɨ pɨwɨha maipɨhaiwa kaundɨwɨ sisɨpɨhundawaayopo. \v 40 Sisɨpɨhundɨwɨ saundawaatopo, “Ese! Uto kɨnyɨ satɨpɨhoŋɨsɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandɨ nɨnɨ otinjaatɨ napapatɨ nupwɨsasɨtɨ amɨ asisɨha mairɨ ma saniyonɨhɨ jahɨra netɨ mɨhondɨ aŋɨmatɨto tingɨhoŋɨ sɨkoŋo. Kɨnyɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahoŋɨtapaapaahɨ immatɨ nemapɨ namaapopɨ asohoŋimate,” undawaatopo. \p \v 41 Sɨrɨ kɨretɨ naasaipitɨ kawiwɨ pɨrisihiya isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa kohasipɨho maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumapɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ katɨwunjohiyɨhiyaunɨ amɨ gwɨnyaahiya jɨhiyaunɨ Jisaasihoai nepɨ nusopɨsasɨwɨ mɨmaipɨwiwɨ sisɨpɨhundawaayopo. \v 42 Kiya sawiwɨ Jisaasihopɨ satawaatopo, “Kɨmo utamo isɨhiya usaisɨ tɨtɨhemwahosɨ amɨ katɨ kiyatɨ sawaho wɨndɨ tɨtɨhematatɨ ipatetapɨ namoaatɨpase. Iyatɨ ko Isɨraherɨhiyai Iwinjatisɨho Awaisɨho sɨkosɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatɨ nemapɨ noaatɨpane. Noaatɨpahonɨhɨ nyahɨ mmonaatɨ akɨtɨ koso taatɨ kopɨ gɨwunyaitaano. \v 43 Iyatɨ amɨ ko Autaahaatɨhopɨ biyatɨ gɨwunyaatɨ amɨ ko Autaahaatɨhomɨ Mwaahonɨne tahore. Satahosɨ wanɨ Autaahaatɨho koaisɨ maarɨho nunyataatɨ nasatɨ koai tinjausetɨ numwaaso taatɨ nyahɨ iwinjaitɨhaawo,” nɨwɨ kiya Jisaasihopɨ sisɨpɨhɨtawaatopo. \v 44 Iyauhɨ amɨ utaahurɨ maatɨmaatɨhɨrɨ ikopaapɨ nepɨ tipɨmandaahohururisangi Jisaasihoai naasaipitɨ katɨ kawimɨ sisɨpɨhundamaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Maarɨho Nusoaasatɨ Napwindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 15:33-41; Rukɨho 23:44-49; Jonɨho 19:28-30) \p \v 45 Aihɨ ipɨho saniyatɨ otɨhasɨnɨtatɨ sɨwipatɨ auhɨraapɨhɨ itɨpunohuraatihɨ kapɨhɨ yapɨpatɨ nahatepɨ gaamatɨ nehɨ nɨwipɨhandɨ ipɨho asɨhataise. Siyatɨ asɨhatɨmɨ notɨ ipɨho sɨwipatɨ japɨhɨ saasɨnataise. \v 46 Iyatɨ sura ipɨho mɨhepɨ yaataatisuraatihɨ Jisaasiho nehotatɨ kaahaata sandaase. “\it Eri Eri rama sapakɨtani?”\it* tatɨ kaamɨ tanyaaha sandaase, “Ese, nisɨ Autaahaatɨhoŋe kɨnyɨ nɨngi napindapɨ apɨpaahɨ nanɨmamahise?” tatɨ komɨ Sapɨho Autaahaatɨhopɨ kaahandaase. \p \v 47 Satihɨ isɨhiya usa sapɨhɨ bitotawaahiya koai atɨwisawaawɨ satawaatopo. “Ko Eraijaahopɨ gandaase nasatɨ tinjausaitando,” nnawaatopo. \v 48 Sanɨwɨ kiyaamɨ wo atisamapɨ nihɨti notɨ wɨndɨ yutɨpɨhandɨ waapoho isɨwatɨtandɨhandɨ netɨ waapoho wainɨhandɨ biyatɨ jɨmaayahandɨ tɨmandaatɨ notɨ irɨhɨrɨ asatɨpatetɨ ningahɨwatɨ nesi niyatɨ Jisaasiho nandotatɨ komɨ maahomwaaŋɨ ahɨwisatɨ nunyataise. \v 49 Wo Jisaasihoai sawihɨ amɨ usa satawaatopo, “Eraijaahopɨ gandaasɨ koai Eraijaaho nasatɨ tinjausetɨ numwaaso taatɨ iwinjaitɨhaawo,” tɨwɨ Jisaasihopɨ maatɨmaatɨtɨwɨ sisɨpɨhɨtawaatopo. \v 50 Aihɨ Jisaasiho jahɨra Autaahaatɨhopɨ kaahaatatɨ sawahomɨ gwɨnyaasɨtɨhanda komɨ maarɨho Autaahaatɨhoai numwihɨ numwaasɨhɨ napomataise. \v 51 Aihɨ sura Jisaasiho maarɨho nusoaasisururaanɨhɨ apotɨhɨrɨ utaarɨhɨrɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ nimandirɨhɨrɨ otɨhutaatɨ mɨhasɨnapɨ napwɨrɨnɨmɨ kɨrɨnɨhɨ mɨhaapɨ notɨ yatɨwɨndaise. Aihɨ yapɨpatɨ ahoainatɨ ipɨpatɨpatɨ ipɨpatɨpinatɨ amɨ nawɨha awaiwaiwa nutatɨ nawatataise. \v 52 Iyatɨ kapɨhɨ isɨhiya itapɨpaamɨ anɨmwaasɨha ipwɨrɨndɨwatɨ nutatɨ nuwatɨ japwainjɨhɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya napwauhɨ yamwaahohiyɨhiya jahɨra taahiyɨhiya nepawaayopo. \v 53 Aiwɨ Jisaasiho anɨmwaahɨpatombɨ aimɨ nepasɨhura kiyaamɨ anɨmwaahɨpatɨ namasi aunahɨpɨ Awaipatɨ Autaahaatɨho satɨ nisɨhate tatɨ maaritimbɨpɨhɨ Jerusaremɨhandaahapɨ niyawaayopo. Niyauhɨ isɨhiya taahiyɨhiya kiyai iwinjawaayopo. \p \v 54 Yapɨpatɨ siyatɨ ipɨpatɨpinatɨ kahapaamapɨpa nahataapa noaipasɨpɨpa tunnɨwɨ yawɨnohiyɨhiyaamɨ saaho tɨhaapundisɨhounɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya koaisawɨ Jisaasihoai iwinjatohiyɨhiya mmonɨwɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yayawaayopo. Yaiwɨ kiya Jisaasihopɨ satawaatopo. “Ese, uta kɨmo apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahore!” tawaatopo. \p \v 55 Iyataatɨ asɨhiya taahiyɨhiya Jisaasihoai iwɨtatamanɨwɨ tɨhɨngwaasɨwiwɨhiya koai Garirihandaahapɨ nuwipinjai napɨwɨhiya sapɨhɨ nawɨsawɨ kaanɨhɨ bitotawa mmonɨwɨ japepinjawaayopo. \v 56 Aiwɨ siya asɨyaamɨhatɨhapɨ winyaamɨ ambɨpatɨ sinyaare: Mariyaahaatɨ aunahɨpatɨ Makɨtaraahandaahapɨhaatɨtihɨ amɨ waatɨ Maariyaahaatɨ Jemɨsiyɨ Josepiyaamɨ sanaatɨ amɨ waatɨ Sepetihomɨ mwaahuramɨ sanaatɨ siyaare. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Nepɨ Yamwaahohɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 15:42-47; Rukɨho 23:50-55; Jonɨho 19:38-42) \p \v 57 Aihɨ ipɨho sangɨ nipatatɨ asɨhatahuraatihɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Josepɨho kapɨhɨ nasatɨ noaipataise. Iyataatɨ so aunahɨpatɨ Arimatiyaahandaahapɨho ikɨpɨpa nawɨho taahɨpɨpaisahore. Iyatɨ ko Jisaasihomɨ pɨwɨha biyatɨ atisatɨ netɨ japepihɨratɨ amɨ Jisaasihoai maarɨho biyatɨ nunyahore. \v 58 Iyatɨ ko Pairotɨhoenda notɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ netɨ yamwaitandɨ nunjenataise. Netɨ yamwaitandɨ nunjesɨhɨ Pairotɨho komɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai Jisaasihomɨ ambɨpatɨ Josepɨhoai nepumwɨtaatɨwɨ pɨwɨha kaundataase. \v 59 Kaundihɨ nuwɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ Josepɨhoai nepunyauhɨ Josepɨho Jisaasihomɨ ambɨpatɨ netɨ apotɨhɨrɨ kɨhoepɨhɨrɨ asɨrɨhɨraapɨhɨ mmataise. \v 60 Mmatɨ anɨmwaahɨpatɨ akosɨha wanɨ asɨpatɨ itapɨpa wɨndɨ ahɨmaayawɨhatɨ sawahomɨhatɨ koai nawɨhetɨ nisatoaapatɨ yamwaahatopɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ nesi notɨ wiwatɨ ahiyataise. Siyatɨ wiwatɨ ahiyatɨ anɨmwaahɨpatamɨ maahomwaaŋɨ mipatetɨ nawɨha awaisɨha nawapwaaho netɨ nisapuwatɨ napuwatosamɨ sapɨhɨ namasi notaise. \v 61 Aihɨ Mariyaaha Makɨtaraahandaahapɨhaatunɨ Mariyaahaatɨ waatɨ sapɨhɨ anɨmwaahɨpɨ akosaamɨ wihɨnɨ mandosamɨ bindamaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Tunnɨwɨ Yahwɨnohiyɨhiya Jisaasihomɨ Anɨmwaahɨpatetɨ Jaawɨ Timohɨtɨhandapɨhaare \p \v 62 Aihɨ bowihɨ Judaahiyaanamɨ asisɨha awaisɨha Sapaatɨhandetɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumapɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ Parisihiya napɨwɨ pairotɨhoai iwinjawaayopo. \v 63 Iwinjapɨ Jisaasihopɨ koai saundawaatopo. “Awaisɨhoŋe, uta jaipɨmundisɨho sangɨ napotɨ asoho bindataahura pɨwɨha wa ko katisɨhaapɨ nyahɨ gwɨnyaahaawɨ gi kaapɨ kahɨtisaihɨ kɨnyɨ wapa kaitaapɨ nahɨsendɨhaawɨ nasahaayo. Iyataatɨ uta jaipɨmwɨndisɨho pɨwɨha satɨmɨhore. ‘Asisɨha mairɨ ma saniyonɨhura jahɨra nɨnɨ anɨmwaahɨpatombɨ nepaito,’ tatɨ katɨmɨhore. \v 64 Satɨmɨhosɨ wiwa komɨ otɨpɨpatɨ kaiwɨ mmowɨ nepɨ nuwipinjohiyɨhiya noaatɨwɨ apatindɨtɨhɨ napɨwɨ komɨ ambɨpatɨ ikonɨwɨ neposawɨ isɨhiyai wiwa kiya satɨwɨ, “Ko anɨmwaahɨpatombɨ aimɨ nepase,” undɨwɨ jaipundɨtaapo. Saundisaihɨ jaipɨpa kɨmba ipotɨhapa jɨhapai nusatipɨhaatɨ awaimbɨpaatɨtaise. Iyataatɨ sandɨ nyahɨ gi apaapɨmaahɨto kɨmba jaipɨmba nepɨ atiwɨ gwɨnyaapɨ isɨhiya taahiyɨhiyai kataunjiwaiwa japepihɨrɨtauhɨhandapɨto. Isɨ sandapɨ kɨnyɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai kaundisamɨhɨ kiya Jisaasihomɨ anɨmwaahɨpatetɨ asisɨha mairɨ ma sanotɨ owetanɨhapɨ jaawɨ bitoaito. Jaawɨ bitosaihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya komɨ ambɨpatɨ wɨndɨ napɨwɨ ikomando,” undɨwɨ Pairotɨhoai kaundawaatopo. \v 65 Saundauhɨ Pairotɨho kiyai komɨha saundataase, “Gaasɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya usai numwaasi nuwɨ anɨmwaahɨpatamɨ maahomwaaŋɨ mipatɨ anɨtiwɨ nepɨ napupwɨ kaiwosawɨ kiyai ahɨwisaihɨ jatɨwɨse,” undataase. \v 66 Saundihɨ kiya nuwɨ anɨmwaahɨpatɨ anɨtiwɨ nepɨ napupwɨ amɨ nawɨha mipatetɨ napwɨndisɨha isɨhiya usa nupwɨ nemaamaito tɨwɨ itɨhɨtɨwɨ asɨtɨha napupwɨ wapa mipatetɨ namasawaayopo isɨhiya wapa wipaisaihɨ mmondaatɨwo. Aiwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai ahɨwisauhɨ kapɨhɨ jaawɨ bitotawaayopo. \c 28 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Anɨmwaahɨpatombɨ Jahɨra Nepasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 16:1-10; Rukɨho 24:1-10; Jonɨho 20:1-18) \p \v 1 Aihɨ Judaahiyaanamɨ asisɨha awaisɨha Sapaatɨhandɨ\f + \fr 28:1 \ft Sa asisɨha saararehura Judaahiya ikɨnohuraare.\f* mmonɨhoaasohɨha aimɨ sanotɨ owetihɨ asisɨha Sandehura taatɨ bowataise. Taatɨ bowihɨ asisɨhaatɨhɨ koho koaisamɨ apopɨpurɨ Mariyaaha Makɨtaraahandaahapɨhaatɨtihɨ amɨ Mariyaahaatɨ waatɨtihɨ Jisaasihomɨ akosɨha anɨmwaahɨpatɨ mmondaatɨmɨ nomaise. \v 2 Aihɨ sapɨhɨ ketɨ nɨwisaataatapɨhandɨ wonamaatɨ topɨtaata yapɨpatɨ ipɨpatɨpinataise amɨ Autaahaatɨho Awaisɨhomɨ enjerɨho itɨpɨho yamɨhapataatɨhapɨ otɨpɨpatɨho yamɨhapatɨ namasi maapɨ yapɨpataapɨhɨ noaatɨpasɨho. Noaatɨpatɨ nawɨha nawapwaaho aungwohandɨ anɨmwaahɨpatamɨ maahomwaaŋɨ mipatetɨ napwɨndisɨha nuwatɨ netɨ nepehaasatɨ kaanɨhɨ nawɨsatɨ ahiyatosatɨ kasɨnɨ ko bindataise. \v 3 Iyataatɨ komɨ ambɨpatɨ ndɨmaahomwaaŋɨ nahato sisɨha kɨnapɨpaamatiya nausaatatɨ otiwatɨ kaumbwaatɨ amɨ komɨ apotɨhɨrɨ amɨnaihɨrɨ apɨpaahɨ kɨhoepɨ taanahɨndaise. \v 4 Ko Setaho sapɨhɨ noaipatɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhaiwa saasanotɨhaiwaisatɨ bitosɨhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya Jisaasihomɨ anɨmwaahɨpatɨ jaawɨ bitohohiyɨhiya koai usonɨwɨmapɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yaiwɨ itipɨ kwaapanɨmaasapɨ yapɨpataapɨhɨ tɨmahiyawɨ apɨpaahɨ isɨhiya napowaahiyaamatiyawaayopo. \p \v 5 Aihɨ amɨ enjerɨho yamɨhapataatɨhapɨho apopɨpurisɨ saundataase. “Amɨ sainjaahɨhɨ wɨndɨ yamaimɨse. Nɨnɨ aimɨ jasohonɨ Jisaasiho ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨmandaapɨ tiwohɨhopɨ taamɨ daamaise. \v 6 Kohɨ kɨmbɨhɨ wometɨse. Wometatɨ aimɨ jahɨra asohoematatɨ nepase sawaho jɨhɨ nepaito tatɨ katirɨhɨrɨ kɨreto. Koai ahiyauhɨ nanototimbɨpɨhɨ kɨmbɨhɨsɨ wometɨsɨ sainjaahɨ nammɨ baimɨ mmonɨmɨse. \v 7 Mmonɨmapɨ nehɨ ketɨ nihɨti naimɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundɨmɨ kaundɨmɨse. ‘Jisaasiho aimɨ anɨmwaahɨpatombɨ asohoematatɨ jahɨra nepase. Nepasi samɨ jɨhɨ Garirihandaahapɨ mɨho naise. Sapɨhɨ sangi nasamaatɨ ahositandɨ naisɨ sahɨ koai usondaatɨwɨ naiwɨse,’ undɨmɨ kaundɨmɨse. Pɨwɨha kɨma sainjaasangi nɨnɨ akaaha akɨtɨnɨhɨ kasatataato. Kasatataatonɨ sainjaahɨ gwɨnyaapɨ ketɨ naimɨse,” undatɨ yamɨhapataatɨhapɨho apopɨpuri tarɨwundatɨ natausaasataise. \p \v 8 Aihɨ apopɨpurɨ kapɨhɨ anɨmwaahɨpatɨ tarɨwaimɨ namasi yayamaahandɨ amɨ kapuramɨ omaŋɨtɨtɨhɨ nga maaritɨmɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyai Jisaasiho nepasɨtɨhandapɨ kaundɨtaatɨmɨ naupwasi niyamaise. \v 9 Taamɨ naupwasi naihɨ nɨwisaataatapɨ akohɨhɨ Jisaasiho noaipatɨ kapurisatɨ nutana iwinjatɨ saundataase. “Maimbure asisɨhaatɨhe,” undataase. Saundihɨ nammɨ tɨmahiyamɨ Jisaasihomɨ auhɨrɨ iwipɨ maaritɨmɨ koai mepɨ autaahepumamaise. \v 10 Sawihɨ kapuri Jisaasiho saundataase, “Sainjaahɨ wɨndɨ yamaimɨse. Yamaimɨ naimɨ nisɨ nɨhoaarɨsa nisɨ otɨpɨpatɨhiya Garirihanda nɨngi nisonda naitaanɨ kapɨhapɨ kiya naita sainjaahɨ kaundɨtaatɨmɨ naimɨse,” undatɨ natausaasataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Tunnɨwɨ Yahwɨnohiyɨhiya Jisaasihomɨ Anɨmwaahɨpatɨ Jaawɨ Bitohohiyɨhiya Kahapaamapɨpa Noaipasɨhɨ Mmonɨhohɨpɨpaapɨ Pɨwɨha Katohɨtɨhandapɨhaare \p \v 11 Apopɨpurɨ taamɨ daihɨra naihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya anɨmwaahɨpatetɨ jaawɨ bitohohiyɨhiyaamɨ usa aunahɨpata jahɨra naiwɨ kahapaamapɨpa noaipasɨpɨpaapɨ nahatewa ausaapɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumapɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyai kaundawaatopo. \v 12 Saiwaapɨ kaundauhɨ atiwosawɨ kiya Judaahiyaanamɨ mɨtɨhiya gwɨnyaahiyaisawɨ ahoyanɨwɨ pɨwɨha wa kanɨwɨ wɨsasawaayopo. Kanɨwɨ wɨsasawɨ satawaatopo. “Jisaasiho anɨmwaahɨpatombɨ asohoematatɨ jahɨra nepase,” nyatɨwɨ kanyatohɨtɨhandɨ nesi isɨhiyai tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya wɨndɨ ausaapɨ kamundɨto nɨwɨ nawɨho apɨpaahɨ awaisɨho ikihɨ awaihihɨ nunyawaayopo. \v 13 Nawɨho awaisɨho nunyawɨ kiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai saundawaatopo. “Jisaasiho jahɨra nepasɨtɨhandapɨ isɨhiya nasesaihɨ sahɨ satɨtaatɨwe, ‘Nyahɨ nanowaamahonɨhɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya apatɨhɨ napɨwɨ komɨ ambɨpatɨ nehopo tɨtaatɨwe. \v 14 Amɨ gamanɨhomɨ kiyapɨho Pairotɨho sandapɨ atisataatɨ sangi sasatatɨ sandɨ sahɨ wɨndɨ namoaitɨhiyaatɨsɨ akɨtɨnɨhɨ nanomɨhauhɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya newaayowo?’ satatɨ nasɨsehonaahɨ nyahɨ daihɨra wɨra mmonaatɨ koai newaatɨ napaisaatumwaitaano. Napaisaatumwasaihɨ ko sangi wapa kamaasisonɨhɨ amɨ sahɨ samɨ ambɨpatapɨ awaindɨhandɨ yaiwɨ wɨndɨ mɨtaahɨ gɨmunyaitaatɨwo,” undɨwɨ atɨpatisawɨ nawɨho awaisɨho kiyai nunyawɨ kiyaamɨ maahomwaaŋɨ nepɨ nɨwisapuwawaayopo. \v 15 Iyauhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya namapɨ nawɨho nepɨ kiyai Judaahiyaanamɨ awaisawɨhiya satɨwɨ katɨwɨse undɨwɨ kaundohɨwaiwa kɨretɨ nesi isɨhiyai kaundawaatopo. Satɨwɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya nehopo tɨwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya pɨwɨha katohɨha Judaahiyaanamɨhatɨhɨ kaanɨhɨ daayatɨ nɨnɨ jɨpatɨpiyohurɨmura ahondaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyai Noaipatɨ Iwinjatindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 16:14-18; Rukɨho 24:36-49; Jonɨho 20:19-23) \p \v 16 Aihɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨ mmonaatɨ newaatɨ kiyaatɨ nɨwipinjohiyɨhiyanɨnɨ 11 kiyaatɨ ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ naasohɨtahiyaanɨnɨ sisɨho woaasɨnɨ sapɨhɨ naiwɨse nyatatɨ Jisaasiho kanyatisɨhoaasɨnɨ yapɨpatɨ Garirihanda niyahaayo. \v 17 Niyaatɨ sapɨhɨ sisɨhoaasɨnɨ Jisaasihoai iwinjahaayo. Iwinjaatɨ maarɨho yatɨhitaatɨ waatɨ gwɨnyaawaatɨ yatɨhɨ tɨmahiyaatɨ koai nyahɨ mepɨ autaahewaumahaayo. Siyaatɨ mepɨ autaahewaumɨhaawɨ nyamɨ usa kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ satɨwɨ, “Ese kɨmo akɨtɨnɨhɨ Jisaasiho asohoematatɨ anɨmwaahɨpatombɨ nepasɨhotindɨho e koai wotindɨho?” tɨwɨ kiyaamɨ maarɨho yɨyatɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 18 Aihɨ Jisaasiho nasatɨ detɨ nyamɨ otɨhaatɨ bitondaatɨ pɨwɨha wa sanyatataase. “Autaahaatɨho komɨ watɨpɨhandɨ nahandɨ kahapaamapɨpa yamɨhapataatɨhunɨ yapɨpataapɨhunɨ ahotimbɨpa isɨhiyai maawɨ jaatɨ bimɨtandɨ nɨngi aimɨ naninyataise. Nanɨmihɨ nahataapa nisɨ ikwɨraatɨhɨ ahotihɨ nɨnɨ iwinjatataayo. \v 19 Isɨ sangi nisɨ watɨpɨhanda andɨtisaiwɨtaanɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nesi yapɨpatɨ nahatewaara gaamapɨ isɨhiya nahatiyenda sahɨ nuwɨse. Nuwɨ isɨhiyai numwaapɨ nepɨ ahoyawɨ nisapɨ sahɨ ausaapɨ kaundɨwɨ katɨwunjisaihɨ kiya nisapɨ gɨnunyaapɨ nɨngisɨ napɨwɨ nanipinjɨto. Aiwɨ Apɨhomunɨ amɨ nɨnɨ komɨ Mwaahonisunɨ amɨ Itɨpɨho Gaahomunɨ ambɨpatɨ watɨpɨhanda isɨhiya nisapɨ gɨnunyaahohiyɨhiyai baawusawɨse. \v 20 Aiwɨ nisɨ pɨwɨha nahatewa isɨhiyai katɨwunjawɨse satɨtɨ kandisasohɨwaiwa kiya baiwɨ atiwɨ gwɨnyaapɨ japepihɨrɨwɨ nɨngi napɨwɨ nanipinjɨtaatɨwɨ sahɨ baiwɨ kiyai katɨwunjawɨse. Siyawaawɨ kɨmandɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse. Nɨnɨ sangi andɨtɨsitɨ sangisatɨ konɨnɨhɨ jinjapɨhɨ bitopɨ nundɨ ipotɨhura Autaahaatɨho nisɨhetapɨ isɨhiyai netɨ tipɨtapaahonɨhuraatɨtaise,” nyatatɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi Jisaasiho kanyatataase.