\id LUK - Aŋaataha-Ainde NT -Papua New Guinea 2003 (DBL 2014) \h Rukɨho \toc1 Kɨma Pɨwɨma Gaaha Wanɨha Rukɨho Jɨpatɨpaisɨhaare \toc2 Rukɨho \toc3 Rk \mt2 Kɨma Pɨwɨma Gaaha Wanɨha \mt1 Rukɨho Jɨpatɨpaisɨhaare \imt1 Kɨmandɨ Rukɨhomɨ Utɨpɨmandapɨ Pɨwɨha Nesɨpɨhaare \ip 1 Kɨmandɨ utɨpɨmandɨ Rukɨho sawaho jɨpatɨpiyahande. Rukɨho so dokɨtaahore isɨhiya timbɨpaisahiyai usonatɨ tɨtɨhemwasɨho. Iyataatɨ amɨ ko isɨhiya Gɨrikɨhiyaamɨhore. Tɨtɨhɨ komɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya usaunɨ atiwɨ nepɨ gɨwunyaitaatɨwɨ kɨma pɨwɨma jɨpatɨpiyataise. Rukɨho isɨhiya Judaahiyaapɨ kɨmandɨ utɨpɨhandɨ jɨpatɨpiyataamaise. Owetise. Ko Rukɨho Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyaisatɨ konɨhɨ maasɨ bindataatɨ otɨpɨpatɨ kiyahore. Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha aposerɨhiyaapɨhɨ ahotisɨhaisangi Rukɨho kɨmɨ ko jɨpatɨpiyahaare. Sandɨ utɨpɨhandɨ utaaho wo Tiyopiraasihopɨ gwɨnyaatɨ jɨpatɨpiyahande. Ambɨpatɨ Tiyopiraasi tɨwɨ ambɨtohɨtɨmandamɨ tanyaaha siyate, “Autaahaatɨhoai maarɨho numwisɨho” tawaatopo. Sandapɨ nyahɨ wɨndɨ biyaatɨ mmonaatɨ wɨndɨ gɨmunyaaho ko Tiyopiraasihopɨ jɨpatɨpaindɨho e amɨ isɨhiya Autaahaatɨhoai maarɨho nunyohiyɨhiyaapɨ jɨpatɨpaindɨho. \ip 2 Rukɨho kɨma pɨwɨma jɨpatɨpaisɨma Jisaasihopɨ so isɨhiya nahatiyaamɨ saaho jɨho isɨhiya nahatiyaisɨ japɨhɨ numwaitandɨhoso tɨwɨ gwɨnyaitaatɨwɨ nunjatɨ jɨpatɨpiyataise. \is1 Rukɨhomɨ pɨwɨha napɨmasatɨ ahondaise \io1 Pɨwɨha namasatɨ jɨpatɨpaisɨha (1:1-20) \io1 Jonɨho Isɨhiyai baawusisɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaipatapɨha (3:1-20) \io1 Jisaasiho waapoho netɨ aimɨ owetihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ nasatɨ Jisaasihoai nunjesɨtɨhandapɨha (3:21–4:13) \io1 Jisaasiho kapɨhɨ Garirihanda daayatɨ pɨwɨha ausaasɨtɨhandapɨha (4:15–9:50) \io1 Jisaasiho kapɨhɨ Garirihanda namasi Jerusaremɨhandaahapɨ napindɨhandapɨha (9:5–19:27) \io1 Jisaasiho naangɨhandɨ nesɨtɨhandapɨha (19:28–23:56) \io1 Jisaasiho anɨmwaahɨpatombɨ japɨhɨ nepasi yamɨhapataatɨhapɨ naihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya iwinjapepinjohɨtɨhandapɨha (24:1-53) \c 1 \s1 Kɨma Pɨwɨma Rukɨho Utaaho Wo Komɨ Ambɨpatɨ Tiyopiraasihopɨ Jɨpatɨpaisɨhaare \p \v 1 Awaisɨhoŋɨ Tiyopiraasihoŋe jɨhura isɨhiya taahiyɨhiya kiyaamɨ ikwɨraahɨ kahapaamapɨpa Autaahaatɨho kaihɨ nyamɨ otɨhapɨhɨ ndɨhetɨ noaipasɨwaiwaapɨ jɨpatɨpiyawaayopo. \v 2 Saiwɨ kiya jɨpatɨpiyohɨtɨmandɨ jɨhɨ wuwanɨnɨhɨ saiwa namasatɨ noaipasɨhɨ isɨhiya usa mmonɨwɨ nepɨ isɨwatawa kiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaamɨ otɨpɨpatɨhiyaimatɨwɨ bindawaawɨ pɨwɨha baiwɨ nyangi katɨwɨnyasauhɨ atisaatɨ nehotɨha ka tɨtɨhɨ jɨpatɨpiyawaayopo. \v 3 Aihɨ amɨ nisangi saiwa wuwanɨ namasatɨ noaipasɨwaiwaapɨ nunjenɨtɨ baindɨ atindɨ netaayo. Tɨtɨhɨ atindɨ netɨ tɨtɨhɨ kamwaaŋɨ wuwanɨhura noaipasɨmumwaaŋɨ jɨpatɨpaindɨ kinyapɨ nusoaasataayo. \v 4 Isɨ pɨwɨha isɨhiya aimɨ katɨwɨhisohɨha sa tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ akaaha katɨwɨsawaayopo. Isɨ kɨnyɨ tɨtɨhɨ akaahetɨpɨ gwɨnyaitaapɨ nɨnɨ kinyapɨ jɨpatɨpiyataayo. \s1 Autaahaatɨhomɨ Enjerɨho Otɨpɨpatɨho Yamɨhapataatɨhɨ Bimisɨho Jekaraiyaahoai Jonɨho Noaipaitaise Undindɨhandapɨhaare \p \v 5 Yapɨpatɨ Judiyaahandi Erotɨho noaipatɨ awaisɨhoematatɨ jaatɨ bimihɨhura utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Jekaraiyaaho bindataise. Jekaraiyaaho so isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhatɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanatɨ bindataahore. Iyataatɨ so Jekaraiyaaho isɨhiyaapɨ nandapa maahoaipatɨ tɨhɨwɨ dɨpumanɨhohiyɨhiya Abaijaahomɨhiyaamɨ namoyaatahore. Iyataatɨ komɨ apwaataatamɨ ambɨpatɨ Erisapetɨhaate. Saatɨ Erisapetɨhaatisangi amɨ naasɨkiyatɨ Aronɨhomɨhetapɨ noaipahaate. \v 6 Kasanyurɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa amɨ pɨwɨha nahataapa baimɨ akɨtɨnɨhɨ napaitɨmɨ atimɨ amɨ japepihɨrɨmɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ saasanotatɨ ainahɨsasanyurɨ bindamaahasanyure. \v 7 Iyataatɨ kasanyurɨ maaha owehasanyure. Sandɨ apaapɨmaahe amɨ Erisapetɨhaatɨ maaha wɨndɨ namaamotɨ nehɨ yatɨtɨpɨhaatɨ bisotihe. Saimɨ maaha owehasanyurɨ bimaamɨ numwɨ aimɨ aungwoyɨ aungwaasɨyaatamaise. \v 8 Jekaraiyaahounɨ komɨhiyaunɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ otɨpɨpatɨ kaitaatɨwɨha asisɨha kiyaapɨha noaipasɨhɨ kiyawaayopo. Aihɨ amɨ ko Jekaraiyaahoaisangi asisɨha waara Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ otɨpɨpatɨ kiyataise. \v 9 Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa maahoaipatɨ kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaindumapɨ dɨpumanɨhohɨpatɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨ isɨhiya otɨpɨpatɨ satɨ saimbɨ kɨnyɨ kaime undɨwɨ Jekaraiyaahoai ahɨwisawaayopo. Amɨ ko katɨhɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ tausotɨpatɨ apɨpaahɨ gaahandɨ waamainjotɨhatɨ dɨpumanatɨ tɨhɨtandɨ nandaataise. \v 10 Aihɨ sura isɨhiya tɨtaahɨtɨhandɨ ipaahaapɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahepumapɨ gaapundohɨpɨpɨhɨ taawɨ ahoyanɨwɨ gaapundawaayopo. Aihɨ sura kura mɨhaaŋɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ Jekaraiyaaho amɨ taatɨ tausotɨpatɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨtandɨ tɨhihɨhuraare. \v 11 Aihɨ mɨhatɨhɨ aŋɨtɨtɨhɨ Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhapɨhoai Jekaraiyaaho usonataise ko tausotɨpatɨ nga waamainjotɨhatɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohɨtɨhandɨ ganɨho arɨtaahandamɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ bitosɨhɨ. \v 12 Siyatɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhoai Jekaraiyaaho usonatosatɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ yayapwitatɨ itiwatɨ maarɨho apɨpaahɨ owesoendaise. \v 13 Siyatɨ yaihɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho Jekaraiyaahoai saundataase. “Jekaraiyaahoŋe, kɨnyɨ wɨndɨ yamaime Autaahaatɨho kinyɨ gaapundingɨtɨhandɨ aimɨ atɨhise. Isɨ kinyɨ kɨwaamaatɨ Erisapetɨhaatɨ maaha woho wo namwɨtaise. Namwonɨhɨ kɨnyɨ ambɨpatɨ Jonɨhoe undɨpɨ ambɨhundɨtaape. \v 14 Ko noaipahonɨhɨ kinyɨ maarɨho biyatɨ wɨhitonɨhɨ kɨnyɨ kopɨ apɨpaahɨ waatɨ maaritɨtaise. Iyonɨhɨ amɨ isɨhiya taahiyɨhiya ko noaipahonɨhɨ kandapɨ waatɨ aungwohandɨ maaritɨtaapo. \v 15 Saiwɨ kiya maaritɨtaapo ko Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ awaisɨho watɨpɨho noaipahonɨho. Iyatɨ ko waapoho wainɨhandɨ amɨ waapoho wapa watɨpɨhapa apɨpaahɨ masɨhonjisangi wɨndɨ namaanane. Ko sangɨ noaipatɨ sanaatamɨ gwɨsɨhaatɨhɨ kɨpwɨndisuraapɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho komɨhetɨ tisaitɨtaise. \v 16 Iyataatɨ so utaaho (Jonɨho) Isɨraherɨhiya taahiyɨhiyaamɨ maarɨho netɨ nusepemaihaahonɨhɨ kiya nepemaitɨwɨ kiyaamɨ Autaahaatɨho Awaisɨhoenda japɨhɨ napɨtaapo. \v 17 Iyatɨ amɨ ko Awaisɨhomɨ jɨhɨ nutaise. Iyataatɨ ko komɨ watɨpɨhandɨ pɨwɨha ausaahonɨhɨ isɨhiya nepemaitɨtaatɨwɨhandɨ Eraijaahomatiyahandɨ naitaise. Nesi sapiyaamɨ maarɨho netɨ nusepemaihaatɨ napaisaatumwahonɨhɨ nepemaitɨwɨ kiyaamɨ manyinyaisawɨ maasɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ tɨmaamaitɨtaapo. Iyatɨ amɨ isɨhiya taahiyɨhiya pɨwɨha nemapɨ maatɨmaatisohiyɨhiyaamɨ maarɨho netɨ nusepemaihaahonɨhɨ isɨhiya tɨtɨhɨ gaahiya amɨtɨha gaaha gwɨnyaahohiyɨhiyaamataiwɨ gɨwunyaitaatɨwɨhandɨ tɨtɨhɨ gaahandɨ naitaapo. Iyataatɨ amɨ Awaisɨho napɨtandɨhandapɨ jɨhɨ netɨ tɨmanatɨ isɨhiyai sahɨ tɨmetɨwɨse Awaisɨho napɨtandɨ aimɨ detiso undonɨhɨ amɨ kiya Awaisɨho napɨtandɨhandapɨ tɨmetɨtaapo,” undatɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho Jekaraiyaahoai kaundataase. \v 18 Jekaraiyaaho Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhoai satatɨ nunjenataise. “Kɨnyɨ pɨwɨma kɨma kandingɨmaapɨ nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ akaahe ndɨ napitaindɨ gwɨnyaitande? Amɨ nɨnɨ aimɨ aungwɨhonɨnɨtihɨ amɨ nisɨ apopaatisangi aimɨ aungwaamaatiso,” undatɨ nunjenataise. \v 19 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho pɨwɨha wihoaaŋɨha sata koai kaundataase. “Nɨnɨ Gapɨriyerɨhonɨne. Autaahaatɨhomɨ ndɨmaahomwaaŋɨmasɨpɨpɨhɨ komɨ ndɨhetɨ bitohohɨhonɨne. Ko Autaahaatɨho nɨngi natanoaasihɨ nasataayo gi pɨwaahɨtɨtɨ amɨ pɨwɨha gaaha kɨma kahɨtɨtando. \v 20 Isɨ kɨnyɨ atime. Nisɨ pɨwɨha nesipɨtɨ kahɨtohɨhaapɨ akaahe tɨpɨ gɨmunyaahingɨtɨhandapɨ kinyɨ maahomwaaŋɨ nisaputonɨhɨ kɨnyɨ wɨndɨ pɨwaamaatɨpɨ nehɨ pɨwaamaatisohoŋimatɨpɨ nehɨ bimaamɨ numbwɨ nisɨ pɨwɨha kɨma kahɨtohɨmaamɨ akɨpɨpa akɨtɨnɨhɨ ausaimanɨnatɨ noaipahonɨhura pɨwaatɨtaape. Amɨ nisɨ pɨwɨha kɨma kahɨtohɨma tɨtɨhɨ asisɨha Autaahaatɨho namɨhanatɨ ahaisɨhetɨ akɨtɨnɨhɨ noaipaitaise,” undatɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho Jekaraiyaahoai kaundataase. \v 21 Aihɨ ko siyatɨ utaarɨ mɨhatɨhɨ bimihɨ isɨhiya Jekaraiyaahopɨ jaawɨ bindawaawɨ saiwɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Napindɨ noaipasɨhɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ utaarɨhandɨ ko ketamase tɨwɨ pɨhɨtɨwɨ waatɨ gwɨnyaawaayopo. \v 22 Aihɨ ko ipaahaapɨ noaipatɨ isɨhiyai wɨndɨ pɨwaamundise. Owe. Ko nehɨ komɨ ikwɨraahɨ sɨwipatɨ kiyaunjataise. Aihɨ isɨhiya sandɨ mmonawaawɨ kiya saiwɨ gwɨnyaawaayopo. Kɨmo utaamo Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ wɨndɨ wipetahandɨ noaipasɨhɨ mmonataato tɨwɨ waatɨ yaiwɨmapɨ usonɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Amɨ ko pɨwaatɨtandɨhandɨ aimɨ owetihɨhandisɨ nehɨ komɨ ikwɨraahɨ konɨhɨ sɨwipatɨ kiyaunjiho. \v 23 Aihɨ Jekaraiyaaho komɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨhura kiyatɨ aimɨ owemapɨ komɨ aunahɨpataahapɨ japɨhɨ notaise. \v 24 Aihɨ sandɨ saimainjɨhɨ ipotɨ komɨ apwaataatɨ Erisapetɨhaatɨ maahaapɨ gwɨsɨndaise. Gwɨsɨtatɨ noaatatɨ aŋɨpɨpɨhɨ bimihɨ waatɨho ikwɨrɨ naasairɨhɨ 5 kiyatɨ sanausotaise. \v 25 Aihɨ kaatɨ Erisapetɨhaatɨ sandaase. “Wanɨ ipotɨnɨhɨ aungwaataatɨ Autaahaatɨho nɨngi apɨpaahɨ gaahatɨ kɨmatɨ kanisataise. Isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ maaha owehaanɨnɨ yatɨtɨpɨhaanɨnɨ kendaatɨ amɨ nisapɨ isɨhiya satɨwɨ Autaahaatɨhoai kaatapɨ apowihetaise tauhɨ amɨ nɨngi manyindɨhandɨ owetɨtando,” ndaase. \v 26 Erisapetɨhaatɨ maahaapɨ gwɨsɨtatɨ bimihɨ waatɨho ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ isundɨpɨho naasohɨ 6 kiyatɨ nusoaipataise. Nusoaipasɨhɨ waatɨho soetɨ Autaahaatɨho komɨ otɨpɨpatɨho Gapɨriyerɨhoai aunahɨpatɨ awaipatɨ gwɨharaahonjɨ konjamɨ ambɨpatɨ Nasaretɨhandaahapɨ natausaasihɨ notaise. Iyataatɨ Nasaretɨhandɨ yapɨpatɨ amɨ disɨtɨrikɨhandɨ Garirihanda ahendaise. \v 27 Ko Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho apopaatɨ waatɨ apwaimaamaatɨ weŋɨhaatɨ kaatamɨ ambɨpatɨ Mariyaahaataapɨhɨ notaise. Saatɨ apopaatɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Josepɨhopɨ ambɨhɨtɨwɨ pɨwaatɨwosauhɨhaate. So Josepɨho isɨhiya Daawitɨhomɨhiyaamɨhetapɨ noaipahore. \v 28 Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho Gapɨriyerɨho notɨ kaatɨ apopaatɨ apwaimaamaataapɨhɨ noaipatɨ kaati saundataase. “Apopaanye, gaahuraare. Kinyɨ omaŋɨtɨtɨhɨ yatɨhɨ napaisaatɨ gɨpatisanane. Awaisɨho gi gaahandɨ aimɨ kahisatɨ nahinyataise,” undataase. \v 29 Aihɨ amɨ Mariyaahaatɨ sa pɨwa atisataatɨ kaatɨ naharimatataise. Naharimainjɨhɨ kaatɨ siyatɨ gwɨnyapenataise sa pɨwɨha napitɨtɨha atiso tatɨ gwɨnyaataise. \v 30 Kaatɨ siyatɨ gwɨnyaasɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho kaati saundataase. “Mariyaahaaŋe, kɨnyɨ wɨndɨ waatɨ yamaime. Autaahaatɨho gi maarɨho wɨhiwatɨ amɨ gaahandɨ kahisataise. \v 31 Isɨ kɨnyɨ atime. Kɨnyɨ maahaapɨ gwɨsɨtɨpɨ woho wo namwɨtaise. Naumbwɨ komɨ ambɨpatɨ Jisaasihoe tɨpɨ ambɨhunde. \v 32 Koaisɨ Autaahaatɨho netɨ Awaisɨhoemwaitaise. Iyatɨ kopɨ Autaahaatɨho nisɨ maasɨhɨhoe tɨtaise. Komɨ satɨho awaisɨho Daawitɨhomɨ aunahɨpa koaisɨ Autaahaatɨho nemwɨtaise. Iyatɨ amɨ Awaisɨho Autaahaatɨho ahɨwisonɨhɨ ko komɨ satɨho Daawitɨho jɨhura awaisɨhoematatɨ Isɨraherɨhiyai winjatipatamatiyatɨ Isɨraherɨhiyai iwinjatɨtandɨ noaipatɨ awaisɨhoematɨtaise. \v 33 Iyatɨ amɨ Jisaasiho Jekopɨhomɨ isɨhiyai konɨhɨ apɨpaaho awaisɨhoematatɨ iwinjatɨtaise. Iyatɨ ko awaisɨhoematatɨ komɨ isɨhiyai winjatindɨhandɨ wɨndɨ owemetɨtaise,” undatɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho Mariyaahaati kaundataase. \v 34 Aihɨ Mariyaahaatɨ kaatamɨha wihoaaŋɨha Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhoai sata nunjenataise. “Nɨnɨ sangɨ namaatɨtɨ apwaimaamaanɨnɨ weŋɨhaanɨnisɨ sandɨ kɨnyɨ kandingɨtɨmandɨ nɨnapitiyatɨ noaipaitaihɨhandapɨndise?” undatɨ nunjenataise. \v 35 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho komɨha wihoaaŋɨha kaati saundataase. “Itɨpɨho Gaaho kɨnyɨhetɨ napɨtaise. Amɨ Autaahaatɨho Nahatewai Ipɨhatisama Autaahɨ Nɨwaataatɨ Bimisɨhomɨ watɨpɨhandɨ gisɨ nangɨmaasaitaise. Nangɨmaasahonɨhɨ sonjɨ metonjɨ Autaahaatɨhomatetahoai kɨnyɨ ipotɨhura namwɨtaise. Namwisamɨhɨ kopɨ Autaahaatɨho satatɨ nisɨ Maasɨhɨhoe tatɨ ambɨhɨtɨtaise. \v 36 Isɨ kɨnyɨ atime. Kinyɨ naisaamaatɨ Erisapetɨhaatɨ aimɨ apɨpaahɨ aungwaamaatɨndaahandɨ kandɨ kaatamɨ gwɨsɨhaatɨhɨ maaha woho wo kɨpwɨndataise. Jɨhura isɨhiya kaatapɨ maaha wɨndɨ namaamotɨ yatɨtɨpɨhaate tɨwɨ katohaamaatɨ kaatɨ aimɨ gwɨsɨndaise. Gwɨsɨtatɨ kaatɨ bimihɨ kaati waatɨho ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ naasohɨtaho 6 kiyatɨ aimɨ sanausotaise. \v 37 Autaahaatɨho wapa kamaitandɨhapa owetise,” undatɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho kaundataase. \v 38 Aihɨ Mariyaahaatɨ koai saundataase. “Nɨnɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨhaanɨne. Isɨ kɨnyɨ kandingɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ gaasɨ kiyatɨ nɨngisɨ sandɨ nanoaipane,” ndaase. Sata katihɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho kaati numasi niyataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Mariyaahaatɨ Notɨ Erisapetɨhaati Usosɨtɨhandapɨhaare \p \v 39 Aihɨ sura asisɨha yahonya sanaihɨ ketɨ kuraanɨhɨ Mariyaahaatɨ dosisɨ tarɨwiyatɨ aunahɨpatɨ wɨtɨ tipatɨ sisɨho sɨhoaarɨhɨretɨ ahetihɨhataahapɨ notaise. Notɨ yapɨpatɨ disɨtɨrikɨhandɨ Judiyaahandamɨ aunahɨpatɨ wɨta noaipataise. \v 40 Notɨ noaipatɨ Jekaraiyaahomɨ aŋaaŋɨ nandaatɨ Erisapetɨhaati ipɨhɨrete gaahure undataase \v 41 Aihɨ Erisapetɨhaatɨ Mariyaahaatamɨ ipɨhɨrete gaahure undindɨhandɨ atihɨhura metɨhonjɨ Erisapetɨhaatamɨ gwɨsɨhaatɨhɨ kɨpwɨndisonyonjɨ naapwananatɨ ahoyataise. Aihɨ amɨ kaatɨ Erisapetɨhaatamɨhetɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho nasatɨ waatɨ tɨwɨsaitataise. \v 42 Tɨwisainjɨhɨ Erisapetɨhaatɨ pɨwɨha waapɨhɨta sata kandaase. Autaahaatɨho asɨhiya nahatiyaisɨ gaahandɨ kawindɨhandi nusatipɨhaatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ gaahandɨ gi kahisatɨ nahinyahaaŋe. Iyataatɨ metɨhonjɨ kinyɨ gwɨsɨhaatɨhɨ kɨpwɨndisonyonjisangi Autaahaatɨhomɨ gaahandisahonje. \v 43 Nɨnɨ itapaanɨnɨ isɨhiya wɨndɨ gaahandɨ kamaanitɨhaanɨnɨndaahandɨ kandɨ kɨnyɨ nisɨ Awaisɨhomɨ sanaaŋɨ nɨngisaapɨhɨ nasapaise. \v 44 Atime. Nɨnɨ kinyɨ ipɨhɨrete gaahure dingɨtɨhandɨ atisonɨhura metɨhonjɨ nisɨ gwɨsɨhaatɨhɨ kɨpwɨndisonyonjɨ maaritatɨ naupwaatataise. \v 45 Kɨnyɨ satɨpɨ Awaisɨho nɨngisɨ kanitandɨ katimbɨpa kapa kanitaise tɨpɨ kopɨ aimɨ gɨwunyaapɨhaaŋisɨ waatɨ maarite ipotɨhura Awaisɨho katimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ kiyonɨhɨ akɨpɨpa noaipaitaiso undatɨ Erisapetɨhaatɨ Mariyaahaati kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Mariyaahaatɨ Autaahaatɨhomɨ Ambɨpatɨ Nɨwimaatɨ Aunɨhɨhɨrɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 46 Aihɨ Mariyaahaatɨ sata kandaase. \q1 “Nisɨ Maarɨho dɨtɨhɨrɨ nahandisatɨ \q1 Awaisɨhoai mepɨ autaahemwataayo. \q2 \v 47 Aindɨ amɨ nɨnɨ nisɨ omaŋɨtɨtɨhɨ nahandisatɨ \q1 Autaahaatɨho nɨngi japɨhɨ nanɨmaatɨ nɨtatamanatɨ ninjatisɨhopɨ waatɨ maaritataayo. \v 48 Amɨ sandɨ apaapɨmaato nɨnɨ komɨ otɨpɨpatɨhaanɨnɨ awaisaamaanɨnɨtihɨhandamatiyatɨ ko nisapɨ gɨnunyaasɨhɨto. \q1 Isɨ wanunɨ ipotunɨ isɨhiya nahatiya nisapɨ ‘ise saati Autaahaatɨho gaahandɨ maaritɨtandɨhandɨ kawisa nunyataise,’ tɨwɨ nisapɨ katɨtaapo. \q2 \v 49 Sandɨ apaapɨmaato Autaahaatɨho watɨpɨhaiwa nahatewaisaho apɨpaahɨ awaindɨhandɨ siyatɨ kanindɨmandapɨto. \q1 Isɨ Autaahaatɨho apɨpaahɨ akɨtɨ akɨtɨnɨhɨ ainahɨho gaahore. \q2 \v 50 Iyataatɨ isɨhiya kopɨ yaiwɨ komɨ asɨmwaatɨtɨhɨ pɨnuwɨ amɨ koai autaahɨ nepɨ isɨwatohiyɨhiyai nasisoaarɨ kiyaapɨ maarɨho asɨpiyatɨ gaahatɨ kawɨsahore. \q1 Isɨ isɨhiya ipotɨ ipotɨ namoyaatɨwɨ noaipahohiyɨhiya kopɨ yaiwɨ komɨhinɨ detɨ nasohiyɨhiyai ko maarɨho asɨpɨwisatɨ komɨ gaahandɨ konɨhɨ kawɨsatɨ nunjamɨ notoaatɨtaise. \q2 \v 51 Ko komɨ watɨpɨhandɨ awaindɨhanda \q1 isɨhiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhapɨ genanɨwɨ naimaatohiyɨhiyai kupwɨra mɨhopɨ mɨhinɨmahore. \q2 \v 52 Iyatɨ awaisawɨhiya isɨhiya watɨpɨhiyaimatɨwɨ iwinjatohiyɨhiyai nematɨ yatɨhiwatɨ nehɨhatɨmematɨ \q1 amɨ nehɨhatɨmai netɨ autaahemwahore. \q2 \v 53 Iyatɨ amɨ ko isɨhiya jaumwasawɨhiyai kahapaamapɨpa waatɨ tisaahɨwatɨ nunyahore. \q1 Iyatɨ amɨ ko isɨhiya kahapaamapɨpa gaahaiwa asaketahiyai nehɨ taanahiyɨhiyai netɨ natausaasataise. \q2 \v 54-55 Komɨ pɨwɨha jɨhura nyamɨ asoyai kaundisɨhaapɨ gwɨnyapenataatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya Isɨraherɨhiyai iwɨtatamanatɨ andɨtɨwiwɨtandɨ nasataise. \q1 Siyatɨ ko jɨhura nyamɨ asoyai kaundipatamatiyato. \q1 Nɨnɨ Abɨraahamɨhoaisunɨ \q1 amɨ komɨhiya ipotɨ ipotɨ noaipahohiyɨhiyaisunɨ konɨnɨhɨ nasisoaarɨ gaahatɨ kawito tipatamatiyato,” \m tatɨ Mariyaahaatɨ aunɨhɨhɨrɨ katatɨ kandaase. \v 56 Siyatɨ Mariyaahaatɨ Erisapetɨhaatisatɨ maasɨ waatɨhonya murɨmingwaasɨ bisotinjatɨ japɨhɨ kaatamɨ aunahɨpataahapɨ notaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Erisapetɨhaatɨ Jonɨhoai Namwindɨhandapɨhaare \p \v 57 Erisapetɨhaatɨ metɨhonjɨ namwɨtandɨha asisɨha noaipasɨhɨ kaatɨ maaha woho namotaise. \v 58 Aihɨ isɨhiya kapɨhɨ kapɨhɨ kaatamɨhinɨ detɨ bimohiyɨhiyaunɨ amɨ kaatamɨ jɨtɨpatetapɨ namoyaatohiyɨhiyaunɨ Autaahaatɨho apɨpaahɨ gaahatɨ kaati kawɨsataise tauhɨ atisawaayopo. Atisawaawɨ kaatisawɨ maasɨ waatɨ awaindɨhandɨ maaritawaayopo. \v 59 Aihɨ asisɨha ikwɨwihɨtɨrɨtihɨ wihɨnɨhɨramɨ mairɨma (8 kiyatɨ) sanaihɨhura metɨhonjamɨ ambɨpatɨ ahoaapɨ namandipaitaatɨwɨ ahoyanawaayopo. Ahoyanawaawɨ ambɨpatɨ sapɨhomɨhatɨ nepawɨ Jekaraiyaahotane tɨwɨ nusoaasɨtaatɨwiyawaayopo. \v 60 Saiwɨ sapɨhomɨhatɨ nusoaasɨtotɨwɨhiyauhɨhandɨ kandɨ metɨhonjamɨ sanaatɨ saundataase. “Owe. Metɨhonjamɨ ambɨpatɨ Jonɨhotane,” undataase. \v 61 Aihɨ kiya kaati saundawaatopo. “Ambɨpatɨ satɨ nusoaasɨtɨhatɨ kandɨ kinyɨhiya usa ambɨpatɨ satɨ ambɨhonahiya owetihɨto,” undawaatopo. \v 62 Aihɨ kiya metɨhonjamɨ sapɨhoai ambɨpatɨ maahɨwɨtɨ nusoaasɨtaapɨ gwɨnyaapaise undɨwɨ pɨwaamaatisohosɨ nehɨ ikwɨra sɨwipatɨ kaiwunjawɨ nunjenawaayopo. \v 63 Aihɨ ko kiyai jɨpatɨpaitandɨhapa wapa nepɨninyawɨse undihɨ amɨ kiya koai wapa jɨpatɨpaitandɨhapa nepunyauhɨ amɨ ko metɨhonjamɨ ambɨpatɨ Jonɨhore tatɨ jɨpatɨpiyataise. Aihɨ kiya ese tɨwɨ waatɨ yaiwɨmawaayopo. \v 64 Aihɨ sura ketɨ kuraanɨhɨ komɨ maahomwaaŋɨ japɨhɨ nɨwusaatatɨ gaatihɨ pɨwaatatɨ Autaahaatɨhopɨ maaritatɨ komɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahemwataise. \v 65 Aihɨ naisɨhiya kapɨhɨ detɨ bimohiyɨhiyai waatɨ yawimatataise. Aiwɨ amɨ satɨ yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ sɨhoaarɨhɨrɨ tipatetɨ gaamapɨ saiwa Jekaraiyaahoai nusoaipasɨwɨmaiwaapɨ pɨwɨha kanɨmɨ nowaayopo. \v 66 Aihɨ isɨhiya nahatiya pɨwɨha saiwa Jonɨho noaipasɨrɨhɨretapɨha waatɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapenawaawɨ kiya satɨwɨ nasenawaayopo. Metɨmonjɨ kɨmonjɨ ipotɨhura noaipatɨ napitetahotɨtaindɨho? Tawaatopo. Sandɨ apaapɨmaatopo. Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ koaisatɨtihe. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaahoraahɨ Jekaraiyaaho Aunɨhɨhɨrɨ Katatɨ Aunɨhɨtindɨhandapɨhaare \p \v 67 Jonɨhomɨ sapɨho Jekaraiyaahomɨhetɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho waatɨ tɨwisaitataatɨ koai netɨ gɨwunyaasɨhɨ Jekaraiyaaho sata kandaase. \v 68 “Isɨraherɨhiyaamɨ Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ maarita nuwimaawa mepɨ autaahemwaitɨhaawo aimɨ nasataiso. Iyatɨ amɨ komɨ isɨhiyai maipɨhandaatɨhapɨ japɨhɨ aimɨ numwaataiso. \v 69 Nyangi Japɨhɨ Nanyamaitandɨho apɨpaahɨ watɨpɨhoai Autaahaatɨho namɨhana ahɨwihɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho Daawitɨhomɨ isɨhiyaamɨhetapɨ ko noaipataise. \v 70-71 Isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ nehɨ kaahɨhɨ ausaahohiyɨhiyaamɨhetapɨ jɨhɨ aimehura Autaahaatɨho pɨwɨha watɨpɨtatɨ nyangi japɨhɨ nanyamaitandɨ katisɨhaare. Isɨhiya nyamɨ tiworisaamunɨ amɨ nyangi mandɨtinyaipɨ nyapɨ apowisawɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhapɨ nanyamaitandɨ pɨwɨha katisɨhaare. \v 72 Autaahaatɨho nyamɨ asoya asisai maarɨho asɨpɨwitandɨ jɨhura pɨwɨha kandaase. Iyatɨ amɨ ko pɨwɨha apɨpaahɨ watɨpɨtatɨ sawahomɨ ambɨpatɨ ambɨhɨtatɨ wɨsasatɨ ahaisɨhaapɨ gwɨnyapenataato. Ko Pɨwɨha aimɨ jɨhɨ wɨsasisɨhaapɨ gwɨnyapenataatɨ namatɨ maarɨho asɨpinyisataise. \v 73 Iyatɨ amɨ Autaahaatɨho jɨhura nyamɨ asɨho Abɨraahamɨhoai nyangi nyatatamanɨtandɨ apɨpaahɨ watɨpɨtatɨ pɨwɨha wɨsasatɨ sata kaundisɨhaare. \v 74 ‘Nɨnɨ kinyɨ gaasoya gaasisai kiyaamɨ tiworisaamɨ ikwɨraatɨhapɨ japɨhɨ numwaito. Numwaasanɨhɨ kiya kiyaamɨ tiworisaapɨ wɨndɨ yamaiwɨ nisɨ otɨpɨpatɨ kanitaapo,’ tatɨ katisɨha wanɨ akaahemataise. \v 75 Amɨ nyahɨ isɨhiyaanɨnɨ asɨyɨhiyaanɨnɨ bindɨhaawɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ komɨ gwɨnyaatɨ maaritipatɨ tɨtɨhɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ kawisaatɨ amɨ ndɨhetɨ gaahiyaanɨnɨ ainahiyɨhiyaanɨnɨ kiyaanɨnɨhɨ nehɨ komɨhiyaanimataatɨ komɨ otɨpɨpatɨ kawitɨhaawe. \v 76 Amɨ kɨnyɨ nisɨ metɨhonjaŋe isɨhiya kinyapɨ ipotɨhura Autaahaatɨho Nahatewai Ipɨhatisa Daahema Autaahɨ Bimisɨhomɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨhoe tɨwɨ ambɨhɨtɨtaapo. Iyataatɨ sandɨ apaapɨmaato kɨnyɨ Awaisɨhomɨ jɨhɨ taapɨ nopaapɨ Awaisɨhopɨ daihɨra daawupɨ isɨhiyaamɨ maarɨho amɨ omaŋɨtɨtɨhɨ tɨtɨhepumapɨ turɨmanɨtaapɨhoŋɨtihɨto. \v 77 Aimbɨ amɨ nepɨ turɨmanɨpɨ komɨ isɨhiyai katɨpunjɨtaape. Katɨpunjisamɨhɨ kiya Autaahaatɨhopɨ ko nyamɨ maipɨhaiwa nenyama japɨhɨ nanyamaitande tɨwɨ gɨwunyaitaatɨwo. \v 78 Amɨ nyamɨ Autaahaatɨho nyangi komɨ maarɨho nanyinyatɨ asɨpinyisahore. Isɨ ko asisɨha bowatɨ ipɨho nausainjɨtɨhandamatiyatɨ nyamɨhetɨ bonyawatɨ nanyusaatatɨ nyangi japɨhɨ nanyamaitandɨ yamɨhapataatɨhɨraapɨ napɨtaise. \v 79 Nasonɨhɨ isɨhiya asɨhatindɨhandaatɨhɨ napwɨtaatɨwɨhandapɨ yaiwɨ yutɨhɨramataiwɨ namaasatɨwɨ bimohiyɨhiyai Autaahaatɨho iwɨtatamanɨtaise. Iwɨtatamanatɨ amɨ nyangi nyamɨ maarɨho wɨnyaitonɨhɨ biyaatɨ gaahiyaanɨnɨ napaisaatɨ bimɨtɨhaahɨra daihɨra nanyisatɨ nanyamaasi nutaise,” tatɨ Jekaraiyaaho kandaase. \v 80 Aihɨ amɨ so meto (Jonɨho) ipotɨhura komɨ maarɨhoaisatunɨ amɨ ambɨpatisatunɨ ahoya gwɨnyanataise. Aihɨ amɨ komɨ maarɨhoaisangi noaipatɨ watɨpɨndaise. Iyatɨ ko isɨhiya owehapɨhɨ kendaise. Ketinjatɨ ipotɨhura isɨhiya Isɨraherɨhiyaamɨ ndɨhetɨ auta noaipatɨ pɨwɨha ausaatɨ kiya Isɨraherɨhiyai kaundataase. \c 2 \s1 Kɨma Pɨwɨma Mariyaahaatɨ Jisaasihoai Namwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 1:18-25) \p \v 1 Aihɨ sura (Jonɨho noaipatɨ taatɨ gwɨnyainjɨhɨ amɨ Erotɨho Judiyaahandɨ jatihɨ) utaaho wo awaisɨho komɨ ambɨpatɨ Sisa Okaasɨtaasiho pɨwɨha wa isɨhiya nahatiyaapɨ nusoaasataise. Sa pɨwɨha Romɨhandaahapɨ awaisɨho isɨhiyaapɨ nusaasisa isɨhiya nahatiya gamanɨho Romɨhandaahapɨho jatimbɨpɨhapɨhiya nahatiyaapɨ nusaasataise amɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ kusiwɨ awɨtɨwɨ nepɨ utɨpɨhoaatɨhɨ jɨpatɨpaitaatɨwɨ. Iyataatɨ Romɨhiyaamɨ Gamanɨhomɨ awaisɨho Sisa Okasɨtaasiho katihɨ sandɨ jɨhandɨ isɨhiya nahatiyaamɨ ambɨpatɨ awɨtɨwɨ jɨpatɨpiyawaayopo. \v 2 Gamanɨho jɨhura isɨhiyaamɨ ambɨpatɨ wɨndɨ namehandɨ kɨmandɨ nehɨ namasatɨ jɨhapɨhandɨ isɨhiya nahatiyaamɨ ambɨpatɨ netaise. Iyataatɨ sura Kwiriniyaasiho (Sisa Okaasɨtaasihomɨ yatɨhɨ otɨtɨhɨ) yapɨpatɨ pɨropinjɨhandɨ Siriyaahanda jaatɨ bimihɨhuraare. \v 3 Aihɨ sandɨ jɨhapɨhandɨ Romɨhandaahapɨ gamanɨho isɨhiya nahatiyaamɨ ambɨpatɨ naitandɨ isɨhiya nahatiya nehɨ kiyai kiyai yɨyandɨhɨ kiyaamɨ yapɨpata ambɨpatɨ utɨpɨhoaatɨhɨ ahaitaatɨwɨ nowaayopo. \p \v 4 Aihɨ amɨ Josepɨho so awaisɨho Daawitɨhomɨ isɨhiyaamɨ jɨtɨpatetapɨ namwiyaatohiyɨhiyaamɨhetapɨ noaipahore. Isɨ ko Josepɨho yapɨpatɨ Garirihandamɨ aunahɨpatɨ Nasaretɨhanda namasi yapɨpatɨ Judiyaahanda Daawitɨhomɨ aunahɨpatɨ Betɨrehemɨhandaahapɨ notaise. \v 5 Notaatɨ ko Josepɨho komɨ apwaataatimatɨtandɨhaatɨ Mariyaahaati numwaasi maasɨ gamanɨho kasanyuramɨ ambɨpatɨ utɨpɨhoaatɨhɨ ahɨwitandɨ nomaise. Iyataatɨ sura Mariyaahaatɨ maaha namwɨtandɨ aimɨ detɨtihɨhuraare. \v 6 Saimɨ numwɨ noaipapɨ satɨ aunahɨpita bimihɨ Mariyaahaatɨ maha namwɨtandɨhura asisɨha noaipataise. \v 7 Aihɨ kaatɨ kaatamɨ mwaaho bwandɨpɨho woho namotaise. Namotɨ apotɨhɨrɨ masɨmasɨhonyaapɨhɨ napapatɨ kopuho kauho nandapa nainjɨhotɨ nausosatosataise amɨ aŋɨhaiwa isɨhiya nawɨho nunyawɨ nanoaitaatɨwɨhaiwa isɨhiyaapɨ tisaitatɨ owetiho. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨhomɨ Otɨpɨpatɨhiya Jisaasiho Noaipasɨtɨhandapɨ Isɨhiya Sipɨsipɨhandɨ Jatohiyɨhiyai Pɨwɨha Kaundohɨtɨhandapɨhaare \p \v 8 Iyataatɨ satɨ aunahɨpita nehɨhaatɨ mangɨrainɨ isɨhiya usa sipɨsipɨhandɨ yamanɨwɨ jaawɨ apatindɨtɨhɨ bitotawaayopo. \v 9 Saiwɨ apatindɨtɨhɨ jaawɨ bitohauhɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho kiyaapɨhɨ nasatɨ noaipataise. Aihɨ Awaisɨhomɨ nausainjɨtɨhandɨ yundanyɨha watɨpɨhandɨ waatɨ kiyai nɨwunjainjɨhɨ kiya waatɨ yayawaayopo. \v 10 Yayauhɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho kiyai saundataase, “Sahɨ wɨndɨ yamaiwise. Sahɨ atiwɨse. Nɨnɨ sapɨ pɨwɨha wanɨha gaaha isɨsi nasataayo. Sa pɨwɨha wanɨha gaasa isɨhiya nahatiyai maaritɨtaatɨwɨhandɨ nunyonɨhɨ kiya asakaiwɨ waatɨ aungwohandɨ maaritɨtaapo. \v 11 Wanɨ asisɨma kɨmetɨ Daawitɨhomɨ aunahɨpata apopaatɨ waatɨ metɨhonjɨ wonjɨ namotaise. Sonjɨ metonjɨ sangi Japɨhɨ Nasamaitandɨ Autaahaatɨho Namɨhainjɨho Awaisɨhore.\f + \fr 2:11 \ft Pɨwɨha Ipɨruhaara Mesaiyaahore tɨwɨ amɨ pɨwɨha Gɨrikɨhaara Kɨraisihore tohɨhore.\f* \v 12 Sahɨ nuwɨse. Nuwɨ mmonawa metonji apotɨhɨraapɨhɨ napapahawɨ kauho nandapa nainjɨho kopuhotɨ nausosawosisaihɨ sahɨ usonawaawaahɨ amɨ so kore,” undataase. \p \v 13 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho kiyai sata kaundatɨ namɨhaasɨhɨ ketɨ kuraanɨhɨ yamɨhapataatɨhapɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya usa taahɨtɨhandɨ yamɨhapataatɨhapɨ tɨmahiyawɨ ko otɨpɨpatɨho jɨhɨ nasatɨ bitosɨhoaisawɨ maasɨ bitotawa Autaahaatɨhoai satɨwɨ mepɨ autaahepumwawaapo. \v 14 “Autaahɨ ko bimimbɨpɨhɨ yamɨhapataatɨhiyaanɨ Autaahaatɨhoai mepɨ autaahemwawa nɨwimaitɨhaawo. Isɨhiya yapɨpatambɨhiya Autaahaatɨho kiyaapɨ maaritisawɨhiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ yatɨhɨwitonɨhɨ kiya nga bimɨto,” tɨwɨ Autaahaatɨhomɨ yamɨhapataatɨhapɨ otɨpɨpatɨhiya katawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Sipɨsipɨhandɨ Yamanɨwɨ Jaawɨ Bitohohiyɨhiya Nuwɨ Jisaasihoai Usonɨhohɨtɨhandapɨhaare \p \v 15 Satɨwɨ katɨwɨmapɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya sipɨsipɨhandɨ jaawɨ bitohohiyɨhiyai namasi autaahɨ yamɨhapataatɨhapɨ japɨhɨ naiwɨmawaayopo. Saiwɨ aimɨ niyauhɨhura sipɨsipɨhandɨ jaawɨ bitohohiyɨhiya sawana sanawaatopo. “Betɨrehemɨhanda sandɨ noaipasɨhɨ Awaisɨho aimɨ ausaatɨ kanyatataasɨ nyahɨ sandɨ mmondɨhaawɨ ketɨ tarɨwiyaatɨ nutɨho,” nnawaatopo. \p \v 16 Kiya sanɨwɨ kanɨwɨmapɨ ketɨ kuraanɨhɨ dosisɨ nowaayopo. Nuwɨ Mariyaahaatisunɨ Josepɨhoaisunɨ usonawaayopo. Aiwɨ amɨ metɨhonjisangi kauho amɨ sipɨsipɨho nandapa nainjɨho kopuhotɨ nanototihɨ usonawaayopo. \v 17 Kiya nuwɨ aimɨ usonɨwosawɨ sonjɨ metonjapɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho pɨwɨha kaundisɨha ka ausaapɨ isɨhiya sapɨhɨ Betɨrehemɨhanda bimohiyɨhiyai kaundɨwɨ gaamawaayopo. \v 18 Kaundauhɨ isɨhiya nahatiya sipɨsipɨho jaawɨ bitohohiyɨhiyaamɨ saiwa pɨwaiwa atisawaawɨ pɨwɨha sa napitɨtahaare tɨwɨ waatɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapenawaayopo. \v 19 Aihɨ amɨ Mariyaahaatɨhɨ saiwa pɨwaiwa nahatewa atisa netɨ amɨtetetɨ biyatɨ gwɨnyaatɨ amɨ omaŋɨtɨtɨhɨ anɨtisa kɨpotɨ gwɨnyaapɨ notaise. \v 20 Aihɨ sipɨsipɨho yamanɨwɨ jaawɨ bitohohiyɨhiya japɨhɨ nowaayopo. Japɨhɨ nowaawɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho kaundimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ tɨtɨhɨ noaipasɨhɨ kiyaamɨ ndɨhaara mmonɨwɨ atiwɨ nehohɨtɨhandapɨ Autaahaatɨhopɨ maaritɨwɨ aunɨhɨtɨwɨ komɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahepumawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Ambɨpatɨ Nusoaasotɨhandapɨhaare \p \v 21 Mariyaahaatɨ Jisaasihoai namotɨ bimihɨ asisɨha ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ mairɨma 8 kiyatɨ aimɨ sanawihɨ metɨhonjamɨ ambɨpatɨ namandipapɨ ahoaamawaayopo. Ambɨpatɨ namandipapɨ amɨ ambɨpatɨ Jisaasihoe tɨwɨ ambɨhundawaayopo. Satɨ ambitɨ jɨhɨ Jisaasihopɨ sangɨ Mariyaahaatɨ gwɨsɨtihɨhura Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho Jisaasihotane tatɨ aimɨ ambɨhɨtipate. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Saniyɨ Sapiya Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ Autaahaatɨhoai Numwindɨhandapɨhaare \p \v 22 Maaha asɨhiya namowaahura saiwɨ saiwɨ kaiwise tatɨ Mosesiho wɨnɨhapɨpa katatɨ ahaihɨ ahotirɨhɨretɨ japepihɨratɨ Mariyaahaatɨ kiyatɨ bimainjatɨ aimɨ owetihɨ kaatɨ Mariyaahaatunɨ Josepɨhounɨ metɨhonji numwaasi Jerusaremɨhanda Autaahaatɨhoai numwɨtaatɨmɨ nomaise. \v 23 Iyataatɨ satɨ saiwɨ kaitaatɨwɨ Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaatɨhɨ satatɨ ahondaise, \q1 “Maaha wohonya bwandɨpɨhonya namohonyonya nahatonya Awaisɨhoai nunyawɨse,” \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 13:2, 12\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindipatamataimɨ kiyamaise. \p \v 24 Iyataatɨ amɨ Awaisɨhomɨ wɨnɨhapɨpa wapaisangi satatɨ ahondaise maaha naumbwɨ bimambɨpɨ Autaahaatɨhoai gaare undɨtaapɨ koho dɨpɨhurɨ yahurisangi amɨ koho dɨpisɨho gwɨtɨpɨho sangɨho yahurisangi nesaimbɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe gaare undɨpɨ nunye tatɨ ahondaise. Siyatɨ ahotahandisɨ Josepɨyɨ Mariyaaya kɨretɨ japepihɨrɨmɨ kapa tɨtɨhɨ isɨsi kaitaatɨmɨ kasanyurɨ Jerusaremɨhanda numwɨ kiyamaise. Amɨ kasanyurɨ noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ popɨtɨhasanyurɨtɨtaatɨmɨ sandɨ kiyamaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Simiyoniyɨ Anaaya Jisaasihoai Usosɨtɨhandapɨhaare \p \v 25 Iyataatɨ sura utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Simiyonɨho sapɨhɨ Jerusaremɨhanda bindataise. So utaaso tɨtɨhɨ gaaho amɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa biyatɨ japepihɨratɨ nehɨ Autaahaatɨhopaahɨhɨ gaapundatɨ bindataahore. Iyatɨ amɨ utaaho Isɨraherɨhiyai kiyaamɨ tiworisaamɨ ikwɨraatɨhapɨ japɨhɨ numwaatɨ amɨ kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ yatɨhɨwiwatɨ japɨhɨ numwaitandɨhoai Autaahaatɨho netɨ natausaasɨtandɨhuraapɨ koai usondandɨ konɨhɨ jaatɨ bisotinjahore. Iyatɨ ko Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho koaisatɨ maasɨtahore. \v 26 So utaasoai Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho sata kaunda gɨwunyaasɨhore kɨnyɨ ketɨ wɨndɨ namaapwɨtaise. Namaapopɨ bindapaapɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho Kɨraisihoai usonɨmapɨhura napwɨtaise undatɨ gɨwunyaasɨhɨ gwɨnyaatɨ jatinjahore. \v 27 Aihɨ koaisɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhapɨ naime undatɨ gɨwunyaasɨhɨ ko dosisɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhapɨ niyataise. Aihɨ metɨhonjɨ Jisaasihoai saniyɨ sapiya wɨnɨhapɨpa katatɨ ahotirɨhɨrɨ kɨretɨ japepihɨrɨmɨ metonjapɨ kapa kaitotɨmɨ taamɨ metɨhonji numwaasi nandaamaise. \v 28 Numwaasi nandaasɨhɨ Simiyonɨho konjɨ metonji numwaatɨ komɨ ikwɨraatɨhɨ netɨ isɨwatataatɨ konjapɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe undatɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahemwatɨ sata kandaase. \v 29 “Awaisɨhoŋe, wanɨ kɨnyɨ nɨnɨ kinyɨ otɨpɨpatɨhonɨnɨ nehɨ nanɨhaindɨ kaindɨ bɨpi napaisaatɨ napwɨtaanɨ amɨ nehɨ nanɨhaimbɨ ninjase. Amɨ kɨnyɨ jɨhura nɨngi sandapaase, ‘Kɨnyɨ namaapopɨ bimambɨpɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨho noaipahonɨhɨ usonɨmapɨ napwɨtaise,’ dingɨha wanɨ tɨtɨhɨ akaaha noaipasɨhɨ nɨnɨ nisɨ ndɨhaara koai usonataatɨ nisɨ maarɨho wɨnitatɨ yatɨhɨ nɨpatisanataise. \v 30-31 Noaipasɨhɨ nɨnɨ nɨwahonisɨ ndɨhaara utaaho isɨhiyai japɨhɨ numwaitandɨ kɨnyɨ namɨhanɨpɨ tɨmanɨhingɨhoai wanɨ kɨmura usonataayo amɨ isɨhiya nahandamɨ ndɨhetɨ kiya mmondaatɨwɨ koai nepɨ ausaimaninɨho. \v 32 Iyataatɨ Kɨmonjɨ metɨmonjɨ sisɨha jɨpwɨtɨhɨramatiyahore isɨhiya nahandɨ Judaahiyaamɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyai nɨwusaatɨtando. Nɨwusaatonɨhɨ kiya nepemaitɨwɨ kopɨ gɨwunyaasaihɨ kɨnyɨ kiyai japɨhɨ numwaitaapo. Numwaasamɨhɨ kiya kɨnyɨ kinyɨ isɨhiya Isɨraherɨhiyaisapɨ kiyaamɨhatɨhɨ bindapaapɨ kiyai taapɨ numwaahingɨtɨmandaahɨ kinyapimatonɨhɨ Isɨraherɨhiyaapɨ maaritɨwɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ awaindepumaitaatɨwo,” tatɨ Simiyonɨho kandaase. \p \v 33 Sonjɨ metonjapɨ Simiyonɨho pɨwɨha sata katihɨ metonjamɨ saniyɨ sapiya kaapɨ kanjanyuramɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bɨpi waatɨ pɨhɨtɨmɨ gwɨnyaamaise. \v 34 Iyatɨ amɨ Simiyonɨho metonjamɨ saniyɨ sapiyai Autaahaatɨhomɨ gaahandɨ nunyatɨ Autaahaatɨho sausasaatangi gaahandɨ kasisatɨ jainjatɨtaise undatɨ amɨ Mariyaahaatɨ metonjamɨ sanaati Simiyonɨho saundataase. “Kɨnyɨ Atime! Kɨmonjɨ metɨmonji Autaahaatɨho ahɨwisataise. Amɨ komɨ dahopaara Isɨraherɨhiya isɨhiya taahɨtɨhandɨ Autaahaatɨhoai ahosumwapɨ tɨmɨhaitaapo. Aisaihɨ amɨ Isɨraherɨhiya kanaahɨtɨ wɨretɨhandɨ isɨhiya taahɨhandɨ japɨhɨ nepemaitɨwɨ kiyaamɨ Autaahaatɨhoenda japɨhɨ napɨtaapo. Amɨ sandɨ siyatɨ sɨretɨ noaipaitandɨ Autaahaatɨho kɨmonjɨ metɨmonji sɨwipatamatiyatɨ ahɨwisataise. Iyataatɨ kɨmonjɨ metɨmonjɨ Autaahaatɨho maaritatɨ gwɨnyaasɨpɨpa nunjatɨ kiyonɨhɨ amɨ isɨhiya taahiyɨhiya kopɨ pɨwɨha maipɨhapa katɨwɨ amɨ kiya koai mandɨtɨwitaapo. \v 35 Sawisaihɨ sandaahɨ isɨhiya kiyaamɨ amɨtɨhetɨ maipɨhapa mɨmaipaiwɨ gwɨnyaapɨ amɨ kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ maipɨhapa kɨpwɨndimbɨpa auta noaipahonɨhɨ isɨhiya usa wapa noaasandimbɨpa mmondaatɨwo. Iyonɨhɨ saiwa gi kinyɨ maarɨhoaatɨhɨ netɨ namatanaatɨ timbiyatɨ tɨmwipɨhanaatɨ mwɨtɨhanaatamatiyatɨ nangɨmandipatɨ yaasɨhandɨ mɨhɨwɨtaise,” undatɨ Mariyaahaati Simiyonɨho kaundataase. \p \v 36 Sapɨhɨ apopaatɨ waatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaahaatɨ kaatamɨ ambɨpatɨ Anaahaatɨ bindataise. Amɨ Anaahaatɨ saatɨ Panuerɨhomɨ maataate. Amɨ Panuerɨho so Aserɨhomɨhetapɨ namoyaatohiyɨhiyaamɨ noaipahore. Iyataatɨ saatɨ Anaahaatɨ aimɨ apɨpaahɨ aungwaamaate. Jɨhura apwaimaamaatɨhura namaatatɨ warɨhoaisatɨ bimihɨ kɨnaungwɨha ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ isundɨpɨho yahurɨ 7 kiyatɨ sanausohaate. Sanawihɨ kaatamɨ warɨho napotaise. \v 37 Napwihɨ nehɨ osɨnɨhaatɨ kendaise. Ketihɨ kaatamɨ kɨnaukwɨha pɨhɨtatɨ tenɨhaiwa ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ maurɨmandɨtihɨ kaatɨ maurɨmaurɨ 84 kiyatɨ aimɨ sanawihɨhaate. Saatɨ Anaasaatɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandɨ wɨndɨ namaamase. Owe. Asisɨha wiwetɨ nandapa waapoho namaana onaayatɨ nehɨ bindataatɨ Autaahaatɨhopɨ apatɨhɨ amɨ otapɨhaatɨ ahoyatɨ gaapundahaate. \v 38 Aihɨ sɨkura kaatisangi detɨ nasatɨ Autaahaatɨhoai metonjapɨ gaahoŋe gaare undataase. Iyatɨ amɨ kaatɨ sonjɨ metonjapɨ pɨwɨha ausaatɨ isɨhiya Autaahaatɨho Jerusaremɨhandaahiyai japɨhɨ numwaitandɨ jatohiyɨhiya nahatiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Josepiyɨ Mariyaaya Metɨhonjisamɨ Nasaretɨhandaahapɨ Japɨhɨ Naindɨhandapɨhaare \p \v 39 Saiwɨ wɨnɨhapɨpa Awaisɨhomɨ katatɨ ahotimumwaaŋɨ japepihɨrɨwɨ kaiwɨ owemamapɨ japɨhɨ kusasɨ kusasamɨ aunahɨpa Nasaretɨhandɨ yapɨpatɨ Garirihanda ahetipataahapɨ nowaayopo. \v 40 Aihɨ satɨ aunahɨpita konjɨ metɨhonjɨ gwɨnyanatɨ awaisɨhotatɨ amɨ utaaho watɨpɨhondaise. Iyatɨ ko amɨtɨha gwɨnyaasɨtɨhandɨ gaahandɨ pɨhɨtatɨ awaindɨ gwɨnyaataise. Aihɨ amɨ Autaahaatɨho kopɨ maaritatɨ koai andɨtɨwiwataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Metɨho Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ Naindɨhandapɨhaare \p \v 41 Judaahiya nahatiya kiyohɨrɨhɨretɨ kaimɨ Jisaasihomɨ saniyɨ sapiya kɨnaukwɨha nahatewetɨ Judaahiyaamɨ asisɨha awaisɨha kimbapɨho Pasopaahandetɨ Jerusaremɨhanda numwɨhasanyure. Saimbɨ Asisɨha Pasopaahandɨ mmondaatɨmɨ numwɨhasanyure.\f + \fr 2:41 \ft Iyataatɨ asisɨha kimbapɨho Pasopaahandɨ sandɨ jɨhura Isipɨhanda Autaahaatɨho Isɨpɨhiyai tiwataatɨ amɨ Isɨraherɨhiyai nehɨ iwinjatɨ neusosihɨ nga bimohɨtɨhandapɨ gwɨnyaahohuraare.\f* \v 42 Iyataatɨ sura Jisaasihomɨ kɨnaukwɨha aimɨ awaisɨhaata ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahaiwa 12 Kiyatɨ sanawihɨhura kimbapɨho Pasopaahandamɨ asisɨha awaisɨha noaipasɨhɨ kɨnaungwɨha nahatewetɨ kiyohɨpatamataiwɨ Jerusaremɨhandaahapɨ nowaayopo. \v 43 Nuwɨ Jerusaremɨhanda kimbapɨho Pasopaahandɨ mmonɨwɨ asisɨha nahatewa aimɨ sanotɨ owetihɨ japɨhɨ niyauhɨ metɨho Jisaasihohɨ Jerusaremɨhanda bindataise. Bimihɨ komɨ saniyɨ sapiyaahɨ Jisaasihopɨ Jerusaremɨhanda binye tɨmɨ wɨndɨ gɨmunyaase. Owe. \v 44 Nehɨ kapurɨ saimɨ gwɨnyaamaise Jisaasiho isɨhiya usaisatɨ maasɨ notaiso tɨmɨ gwɨnyaamaise. Saimɨ gwɨnyaamaamɨ namapɨ naihɨ asisɨha naasaahɨ sanausotaise. Aihɨ kapurɨ Jisaasiho metɨhopo tɨmɨ tɨtɨhɨ kapuramɨhiyaapɨhunɨ amɨ naisɨhiya usaapɨhunɨ nunjenɨmɨ pɨhɨtɨmɨ daamaise. \v 45 Pɨhɨtɨmɨ dambɨmɨ woai wɨndɨ mausose. Owetise. Aihɨ kapurɨ kopɨ daitaatɨmɨ japɨhɨ Jerusaremɨhanda nomaise. \v 46 Aihɨ kapurɨ asisɨha mairɨmanyetɨ dambɨmɨhura Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ bimihɨ usonamaise. Ko Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ isɨhiya katɨwunjohiyɨhiyaamɨ otɨhatɨhɨ bindataatɨ kiyaamɨ pɨwɨha atɨwisatɨ netɨ amɨ pɨwɨha komɨhaiwa kiyai taatɨ nunjesɨhɨ kapurɨ usonamaise. \v 47 Aihɨ isɨhiya komɨ pɨwɨha atɨwisohiyɨhiya komɨ amɨtɨha nga gwɨnyaasɨtɨhandapunɨ amɨ komɨ pɨwɨha nga wihoaaŋɨha kataunjisɨhaapunɨ waatɨ yaiwɨmapɨ waatɨ gwɨnyaawaayopo. \v 48 Aihɨ kapurɨ saniyɨ sapiya koaisɨ iwinjamaamɨ waatɨ yaimɨmamaise. Yaimɨmaposamɨ metɨhoai sanaatɨ saundataase. “Maasɨho yaimburaaŋɨ kinyapɨ pɨhɨtaha gwɨnyaaha daahaayonɨ kɨmbɨhɨ sandɨ napaapɨ bindapaise? Nɨnunɨ kinyɨ gapɨhounɨ maarɨho naaŋanyisa maarɨho oweta yutɨpɨtihɨ kinyapɨ pɨhɨtaha daahaayono,” undataase. \v 49 Aihɨ metɨho Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha kapuri sata kaundataase. “Saimburaahɨ nisapɨ napaapɨ daamaise? Nɨnɨ nisɨ Apɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ bimɨtandɨhandapɨ saimburaasangɨ wɨndɨ gɨmaasunyainjo?” undataase. \v 50 Sata ko kaundihɨ kapurɨ komɨ sata kaundisɨmaamɨ tanyaahaapɨ wɨndɨ omaŋɨtɨtɨhɨ namausesɨpatatɨ gɨmaawunyainje. \p \v 51 Aihɨ ko japɨhɨ kapurisatɨ maasɨ naihɨ nuwɨ aunahɨpatɨ Nasaretɨhanda noaipawaayopo. Noaipapɨ kapɨhɨ bindawaawɨ komɨ saniyɨ sapiyaamɨ pɨwɨha nahatewetɨ biya atɨwisatɨ kiyataise. Aihɨ komɨ sanaatɨ saiwa pɨwaiwa netɨ kaatamɨ amɨtetetɨ omaŋɨtɨtɨhɨ ahiyatɨ kaatɨnɨhɨ gwɨnyaatɨ bindataise. \v 52 Aihɨ Jisaasiho gwɨnyanatɨ awaisɨhondaise. Iyatɨ amɨ komɨ amɨtɨha gwɨnyaasɨtɨhandɨ noaipatɨ gaahandɨndaise. Aihɨ Autaahaatɨhounɨ amɨ isɨhiyaunɨ koai maarɨho nunyawɨ wɨwipɨ kopɨ maaritawaayopo. \c 3 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho Pɨwɨha Wanɨha Gaaha Ausaasɨtɨhandapɨhaare \p \v 1 Sisa Taiperiyaasiho (Caesar Augustus) noaipatɨ awaisɨho jɨhoematatɨ Romɨhanda bindataatɨ isɨhiyai iwinjaatɨ bimihɨ kɨnaungwɨha ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ wihɨnɨrɨtahaiwa 15 kiyatɨ aimɨ sanausotaise. Aihɨ amɨ Pondiyaasɨ Pairotɨho awaisɨhoematatɨ yapɨpatɨ Judiyaahandɨ jaatɨ bindataise. Aihɨ amɨ sura Erotɨho (Herod) noaipatɨ awaisɨhoematatɨ yapɨpatɨ Garirihandɨ jaatɨ bindataise. Aihɨ amɨ Erotɨhomɨ saingɨho Piripɨho noaipatɨ awaisɨhoematatɨ yapɨhaurɨ Ituriyaahandunɨ amɨ Tɨraikonaitisɨhandunɨ jaatɨ bindataise. Aihɨ amɨ Raiseniyaasiho noaipatɨ awaisɨhoematatɨ yapɨpatɨ Abirinihandɨ jaatɨ bindataise. \v 2 Aihɨ amɨ sura Anaasiyɨ Kaiyapaasiya noaipapɨ otɨpɨpatɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohɨpatamɨ mɨtɨhurɨ awaisururɨ jɨhurimatamaise. Aihɨ sura Jekaraiyaahomɨ mwaaho Jonɨho isɨhiya owetatɨ amɨ iwɨwɨrɨho wɨndɨ pɨhɨtatɨ namaawatɨ owehapɨhɨ bimihɨ Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha koai nunyataise. \v 3 Aihɨ Jonɨho pɨwɨha ka nesi waapɨhaatɨ Jorɨtanɨhaatainɨ aunahɨpɨhaiwa nahatewaara gaamatɨ pɨwɨha ausaatɨ sata kaundataase. Sahɨ samɨ maipɨhaiwa ainjotiwaiwa kiyohɨwaiwa namasi nepemaitɨwɨ waapoho nepɨse. Sahɨ saisaihɨ samɨ maipɨhaiwa Autaahaatɨho nesamaito undatɨ sapɨhɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundataase. \v 4 Jonɨho sandɨ siyatɨ kaindɨmandaahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨropetɨ Aisaiyaaho satatɨ komɨ utɨpɨhoaatɨhɨ ahaisɨha akematɨ ausaimanatɨ noaipataise. Ka pɨwa Aisaiyaaho satatɨ kandaase. \q1 “Isɨhiya owehapɨhapɨ utaaho womɨ gapɨpa satahapa noaipataise. Awaisɨhomɨ daihɨra napɨtandɨhɨra nepɨ tɨmanɨwɨse. Tɨtɨhepumapɨ sanahɨwaiwɨse Awaisɨho kɨra napɨtando. \v 5 Gwaahorɨhɨrɨ timbwaapasɨpɨpa yapɨpatɨ japɨhɨ nepɨ wipɨ naasaataatɨmapɨ amɨ sisɨho sɨhoaarɨhɨrɨ dotɨ tiwanyapetimbɨpa otipapɨ yatɨhipɨ ipɨhaapɨ naasaataatɨmapɨse. Aiwɨ daihɨra nangisana nesɨwesɨmanatɨ daundiwaiwa nepɨ tɨtɨhɨmapɨ nopɨmapɨ daupwɨse. Aiwɨ daihɨra nawɨha damipatɨ ahotimbɨpa natipɨ otɨndɨwɨ nemapɨ daihɨra isuriwɨ etapɨhandɨ ahiyamapɨse sanahɨwetɨto. \v 6 Aisaihɨ isɨhiya nahatiya Autaahaatɨho isɨhiyai japɨhɨ numwaitandɨ ko otɨpɨpatɨ kaindɨhandɨ mmondaatɨwo,” \rq Aisaiyaaho 40:3-5\rq* \m tatɨ Aisaiyaaho katisɨhaare. \p \v 7 Isɨhiya taahɨtɨhandɨ Jonɨho nyangi waapohora baanyusɨto tɨwɨ koaapɨhɨ nasawaayopo. Saiwɨ nasauhɨ Jonɨho kiyai saundataase. “Sahɨ akwɨranɨho maipɨhomɨ mwaayaate. Samɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwaapɨ Autaahaatɨhoai apowindɨhandaahɨ wihoaaŋɨhandɨ yaasɨhandɨ waatɨ nasamɨtandɨhandapɨ ndɨ kasatihɨ yanɨhɨmapɨ nasopo? \v 8 Sahɨ samɨ maipɨhaiwa ainjotahaiwai aimɨ namasi japɨhɨ nepemaitɨhaayo undɨwɨ nunjɨtaatɨwɨ tɨtɨhɨ gaahaiwaahɨhɨ kaiwɨse. Iyawaawɨ sahɨ nehɨ sawanaatɨ samanɨwɨse Abɨraahamɨho nyamɨ apɨhore maatɨwɨse. O amɨ apaapɨmaatonɨ sandapɨ nɨnɨ kasatɨtaano. Autaahaatɨho kɨmaiwa nawɨmaiwaisɨ nga kaundonɨhɨ kɨmaiwa nawɨmaiwa noaipatɨ Abɨraahamɨhomɨ manyinyaimatɨtaise. \v 9 Ipatamɨ tanyaahainɨ mwɨsɨha aimɨ ahondaise. Ipatɨ nahatepɨ yandɨpɨho wɨndɨ biyatɨ namingosɨpati tisatɨwɨ sisɨhaapɨhɨ tɨhoaitaapo,” tatɨ Jonɨho kiyai kaundataase. \p \v 10 Sata Jonɨho kaundihɨ isɨhiya nahatiya komɨ pɨwɨha atɨwisohiyɨhiya Koai saundɨwɨ nunjenawaayopo. “O siyonaahɨ amɨ nyahɨ nyamɨ maipɨhaiwaapɨ napitaitɨhaawe,” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 11 Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ ko kiyai sata wihoaaŋɨha kaundataase. “Utaahoŋɨ woŋɨ apotɨhɨrɨ nipaatɨtaapɨhɨrɨ yatɨmwɨnaahɨ wɨrɨ utaaho wo owehoai nunye. Iyataatɨ amɨ woŋɨ nandapa asaketahoŋɨtapaapaahɨ naasɨkatɨ kaimbɨ wo nandapa owehoai nunyapɨ nanɨme,” undataase. \p \v 12 Aihɨ amɨ isɨhiya usa nawɨho taakɨsihandɨ nehohiyɨhiya waapoho naitaatɨwɨ nasohiyɨhiya Jonɨhoai satɨwɨ nunjenawaapo. Amɨ nyahɨho? Nyahɨ napitaitɨhaawe?” undɨwɨ koai nunjenawaapo. \p \v 13 Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ ko komɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Gamanɨho nawɨho taakisihandɨ samwaaŋɨ isɨhiyaamɨ nepɨse tatɨ katimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ tɨtɨhɨ nawɨho isɨhiyaamɨ sahɨ nepɨse. O ko nawɨhomɨ tiwatɨhaatɨ sangisunyaapɨ wo nehɨho apɨpaahɨ wɨndɨ namepɨse,” undataase. \p \v 14 Aihɨ amɨ isɨhiya usa pwɨsɨpɨ yaipa kiyohiyɨhiya Jonɨhoai satɨwɨ nunjenawaapo. “O amɨ nyahɨho? Nyahɨ napitaitɨhaawe?” undɨwɨ nunjenawaapo. Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ ko komɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Isɨhiyai nopɨsasɨwɨ tɨmapɨse. Aiwɨ pɨwɨha nehɨha jaiwɨtɨha pɨwaamaatɨwɨse isɨhiyaamɨ nawɨho jaiwaiwɨ nusaitaatɨwo. Nawɨho tɨtɨhɨ sahɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨpatapɨho jaawɨ nepɨse. Nepɨ satɨwɨ nyangi nyatatamanɨtandɨ nawɨho kɨmɨko gaare tɨwɨ gwɨnyaapɨ nepɨse,” undataase. \p \v 15 Saundihɨ isɨhiya kiyaamɨ maarɨho ambɨpatɨ waatɨ uwɨndosɨhɨ nahatiya waatɨ kiyaamɨ maarɨhoaatɨhapɨ saiwɨ gwɨnyaawaayopo. “Jonɨho kɨmo Kɨraisiho Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai japɨhɨ numwaitandɨ namɨhainjɨhotindɨho,” tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 16 Saiwɨ gwɨnyaahauhɨ Jonɨho kiyai wihoaaŋɨha saundataase. “Nɨnɨ nehɨ waapohoraahɨ sangi baasusataayo. Utaaho wo apɨpaahɨ Awaisɨho nɨngi nanɨtipɨhaaho ipotɨ napɨtaise. Iyataatɨ nɨnɨ komɨ otɨpɨpatɨhonɨnɨndaahandɨ kandɨ otɨpɨpatɨhiyaamɨ kiyohɨwaiwa kaindɨ nambɨtɨtɨ komɨ asuipatamɨ wɨrɨhɨrɨ nesɨpatɨ nausohaumwaamaito. Isɨ amɨ ko sangi Itɨpɨho Gaahoraahunɨ amɨ Sisɨhaaraahunɨ baasusɨtaise. \v 17 Ko komɨ ikwɨraahɨ saaworɨhɨrɨ isɨwahore kɨraahɨ konɨho witɨhandamɨ yutɨhɨrɨ pasaaha tɨwɨhaatɨ nemaitando. Tɨwɨhaatɨ yutɨhɨrɨ pasaaha nemata konɨho witɨhandɨ akɨtɨhandɨ kandamɨ aŋɨhandɨ gwɨnyaatɨ aŋɨmatindɨhandaatɨhɨ ahiyataatɨ yutɨhɨrɨ pasaaha netɨ sisɨha namaayota kaanɨhɨ nasisoaarɨ tɨhisɨhaapɨhɨ tɨhoaitaise,” undataase. \v 18 Jonɨho pɨwɨha pɨhɨtahaiwa kiyai kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ yaurɨwɨhaiwa kiyai kaundataase. Siyatɨ kaundatɨ pɨwɨha gaaha wanɨha isɨhiyai ausaatɨ kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Erotɨho Jonɨhoai Napusɨtɨhandapɨhaare \p \v 19 Siyatɨ kiyai kaundataatɨ amɨ Jonɨho Erotɨho awaisɨho kiyai winjaatɨ bimisɨhoai ko maipɨhandɨ wɨndɨ kiyatɨ komɨ saingɨhoai maipɨhandɨ kawɨsatɨ komɨ apwaataatɨ Erotiyaasihaati ikona numwaasɨhɨ kandapɨ itɨhundataase. Iyatɨ amɨ maipɨhaiwa wiwaimaawɨ kaihɨ kaiwaapimaawɨ ahoyatɨ itɨhundataase. \v 20 Aihɨ Erotɨho kaiwa maipɨhaiwa taahɨwaiwa kaiwaiwaamɨ tiwatɨhaatɨ bihɨwainjatɨ maipɨhandɨ wɨndɨ kiyatɨ Jonɨhoai nepɨ wɨrapɨ napuwɨtaatɨwɨ komɨ tingaatɨhaisahiyai kaundihɨ kiya Jonɨhoai nepɨ wɨrapɨ numwaasi nuwɨ isɨhiya naputohɨpɨpɨhɨ napuwawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jonɨho Jisaasihoai Baawusindɨhandapɨhaare \p \v 21 Aihɨ Jonɨho isɨhiyai waapohora baawusihɨ waapoho nepɨ bimauhɨ amɨ Jisaasihoaisangi kapɨhɨ naihɨ Jonɨho waapohora baawusataise. Jonɨho aimɨ baawusatɨ owetihɨ ko Jisaasiho nehɨhaatɨ notatɨ bitondaatɨ Autaahaatɨhoai taatɨ pɨwaundatɨ gaapundataase. Ko taatɨ gaapundihɨ yamɨhapatɨ tɨwɨtawamataise. \v 22 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho yamɨhapataatɨhɨraapɨ noaatɨpataise. Siyatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho yamɨhapataatɨhɨraapɨ tɨtɨhɨ koho komɨ ambɨpatɨ dɨpɨhomatiyaho noaatɨpatɨ Jisaasihomɨhasɨnɨ komɨ mɨtɨhoaatɨhɨ nasataise. Aihɨ amɨ yamɨhapataatɨhapɨ pɨwɨha gapɨpa satahapa noaipataise. “Kɨnyɨ Nisɨ Maasɨhɨhoŋɨ akohoŋɨtinɨhɨ Nɨnɨ gi nisɨ maarɨho apɨpaahɨ aungwohandɨ nahinyatɨ amɨ nisɨ maarɨho gi wɨhitɨhoŋe,” tatɨ pɨwɨha yamɨhapataatɨhapɨ noaipataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihomɨ Saisatoyaapɨhaare \p \v 23 Jisaasihomɨ kɨnaungwɨha ikwauhɨmaindɨmwɨtihɨ amɨ kaatɨ ikwɨmaindɨmwɨtihɨ 30 kiyatɨ sanawihɨhura ko komɨ otɨpɨpatɨ namasatɨ kiyataise. Aihɨ isɨhiya Jisaasihopɨ Josepɨhomɨ mwaahoe tɨwɨ usonɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \q1 Josepɨho so Eraihomɨ mwaahore. \q1 \v 24 Eraiho so Mataatɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Mataatɨho so Ripaihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Ripaiho so Merɨkaihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Merɨkaiho so Janaihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Janaiho so Josepɨhomɨ mwaahore. \q1 \v 25 Aihɨ Josepɨho so Matataiyaasihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Matataiyaasiho so Amosihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Amosiho so Nahumɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Nahumɨho so Esɨraihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Esɨraiho so Nakaihomɨ mwaahore. \q1 \v 26 Aihɨ Nakaiho so Maahaatɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Maahaatɨho so Matataiyaasihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Matataiyaasiho so Semenɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Semenɨho so Josekɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Josekɨho so Jotaahomɨ mwaahore. \q1 \v 27 Aihɨ Jotaaho so Joananɨhomɨ mwaahore. Aihɨ Joananɨho so Resaahomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Resaaho so Serupaperɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Serupaperɨho so Siyaarɨtiyerɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Siyaarɨtiyerɨho so Neraihomɨ mwaahore. \v 28 Aihɨ Neraiho so Merɨkaihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Merɨkaiho so Adaihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Adaiho so Kosamɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Kosamɨho so Erɨmatamɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Erɨmataamɨho so Erɨhomɨ mwaahore. \q1 \v 29 Aihɨ Erɨho so Josuwaahomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Josuwaaho so Eriyeserɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Eriyeserɨho so Jorimɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Jorimɨho so Mataatɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Mataatɨho so Ripaihomɨ mwaahore. \q1 \v 30 Aihɨ Ripaiho so Simiyonɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Simiyonɨho so Judaahomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Judaaho so Josepɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Josepɨho so Jonamɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Jonamɨho so Eraiyakimɨhomɨ mwaahore. \q1 \v 31 Aihɨ Eraiyakimɨho so Meriyaahomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Meriyaaho so Menaahomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Menaaho so Matataahomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Matataaho so Natanɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Natanɨho so Daawitɨhomɨ mwaahore. \q1 \v 32 Aihɨ Daawitɨho so Jesihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Jesiho so Obetɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Obetɨho so Sarɨmonɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Sarɨmonɨho so Naasonɨhomɨ mwaahore. \q1 \v 33 Aihɨ Naasonɨho so Aminataapɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Aminataapɨho so Atɨminɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Atɨminɨho so Arɨnaihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Arɨnaiho so Esɨronɨhomɨ mwaahore. \q1 Esɨronɨho so Peresihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Peresiho so Judaahomɨ mwaahore. \q1 \v 34 Aihɨ Judaaho so Jekopɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Jekopɨho so Aisaakɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Aisaakɨho so Abɨraahamɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Abɨraahamɨho so Teraahomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Teraaho so Nahorɨhomɨ mwaahore. \q1 \v 35 Aihɨ Nahorɨho so Serukɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Serukɨho so Reyuhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Reyuho so Perekɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Perekɨho so Eberɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Eberɨho so Seraahomɨ mwaahore. \q1 \v 36 Aihɨ Seraaho so Kenanɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Kenanɨho so Arɨpakɨsaatɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Arɨpakɨsaatɨho so Siyemɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Siyemɨho so Nuwaahomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Nuwaaho so Ramekɨhomɨ mwaahore. \q1 \v 37 Ramekɨho so Metuseraahomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Metuseraaho so Enokɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Enokɨho so Jaretɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Jaretɨho so Mahararerɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Mahararerɨho so Kenanɨhomɨ mwaahore. \q1 \v 38 Aihɨ Kenanɨho so Enosihomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Enosiho so Setɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Setɨho so Adaamɨhomɨ mwaahore. \q1 Aihɨ Adaamɨho so Autaahaatɨhomɨ mwaahore. \c 4 \s1 Kɨma Pɨwɨma Bwaasɨrɨhɨrɨ Jisaasihoai Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Nemaito Tatɨ Nunjesɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 4:1-11; Maakɨho 1:12-13) \p \v 1 Jisaasihomɨhetɨ Itɨpɨho Gaaho pɨhɨtatɨ tɨwisaitataise. Aihɨ Jisaasiho waapɨhaatɨ Jorɨtanɨhaatɨ namasi japɨhɨ naihɨ Itɨpɨho Gaaho wapa gaahapa iwɨwɨrɨho namaawa isɨhiya owehapɨhɨ numwaasi notaise. \v 2 Siyatɨ notɨ Jisaasiho isɨhiya owehapɨhɨ bimihɨ waatɨho naasohɨtihɨ amɨ asisɨha ikwɨmaindɨmwɨ 10 kiyatɨ nusoaipataise. Siyatɨ Jisaasiho asisɨha utaarɨhandetɨ bimihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nemwaitando tatɨ nunjenataise. Aihɨ sura asisa saiwetɨ Jisaasiho nandapa wɨndɨ namainjɨhɨ jaumanataise. \p \v 3 Aihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ Jisaasihoai saundatɨ nunjenataise. “Kɨnyɨ Autaahaatɨhomɨ mwaahoŋɨtapaapaahɨ kɨma nawɨma noaipatɨ nandapa bɨretɨhandimatɨtandɨ kaunde,” undatɨ nunjenataise. \v 4 Aihɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha saundataase. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sandaase. \q1 ‘Nandapa bɨretɨhandaahɨhɨ utaahoai ko asohoematatɨ bimɨtandɨhandɨ wɨndɨ namumwɨtaise,’ \rq Wɨnɨhapɨpa 8:3\rq* \m tise,” undataase. \p \v 5 Aihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ koai numwaasi niyatɨ ketɨ kuraanɨhɨ isɨhiya jaawɨ bimohɨwaiwa yapɨhaiwa nahatewa maapɨ yapɨpatambɨhaiwa nunjataise. \v 6 Nunjatɨ koai saundataase. “Saiwa isɨhiyaamɨ yapɨhaiwa nahatewa amɨ kiyaamɨ kahapaamapɨpa yundanya gaahaiwa nahatewa kɨnyɨ awaisɨhoŋimatɨpɨ jatɨtaapɨ gi nahɨmɨto. Nahataapa gisɨ nahɨmisanɨhɨ kapa kɨnyɨ jatapaapɨ kapetapɨ ambɨpatɨ awaipatɨ autaahɨ naitaise. Iyataatɨ saiwa yapɨmaiwaunɨ amɨ kahapaamapɨpa gaahaiwa nahataapa noaipatɨ aimɨ nisɨhapaare. Isɨ nɨnɨ utaaho woai kapa numwɨtandɨ gwɨnyaatɨ maaritataahoai numwɨto. \v 7 Isɨ kɨnyɨ nisapɨ atotɨpɨwesapɨ nisapɨ gaapɨnundisamaahɨ saiwa nahatewa noaipatɨ kinyɨhaiwaatɨtaise,” undataase. \v 8 Saundihɨhandɨ kandɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha koai saundataase. “Amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sataha jɨpatɨpindise. \q1 ‘Kɨnyɨ kinyɨ Autaahaatɨho Awaisɨhomɨ otɨtɨhɨ yatɨhɨ pɨnumbwɨ nehɨ koaisaahɨhɨ atɨwime. Atɨwimbɨ nehɨ ko naasomɨ otɨpɨpatɨ nehɨ komɨhatɨhɨhɨ kawime,’ \rq Wɨnɨhapɨpa 6:13\rq* \m tatɨ pɨwɨha jɨpatɨpindise,” undataase. \v 9 Aihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ Jisaasihoai numwaasi Jerusaremɨhanda niyatɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaasɨnɨ autaahɨ nɨwaataatɨ mɨhasɨnɨ ahɨwisataise. Ahɨwisatosatɨ koai saundataase. “Amɨ akɨtɨnɨhɨ kɨnyɨ Autaahaatɨhomɨ mwaahoŋɨtapaapaahɨ kɨmasɨnapɨ mɨhaapɨ naapwaate. \v 10 Amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wa sata jɨpatɨpindiso. \q1 ‘Korɨ komɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhɨ bimohiyɨhiyai kaundonɨhɨ kiya baiwɨ gisɨ ginjatɨtaapo. \v 11 Aiwɨ kiya kiyaamɨ ikwɨraahɨ gisɨ giwasaihɨ nawɨhaara kɨnyɨ kinyɨ ikwauhɨrɨ asundusoaapɨ mɨmaahɨwɨtaise,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 91:11-12\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindiso,” undataase. \v 12 Aihɨ amɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha pɨwɨha Bwaasɨrɨhɨri satatɨ kaundataase. “Amɨ pɨwɨha wa Autaahaatɨhomɨ utɨpɨhoaatɨhɨ sataha jɨpatɨpindataise. \q1 ‘Kɨnyɨ kinyɨ Awaisɨho Autaahaatɨhoai napɨtaise tɨpɨ namunjenɨme’ tatɨ jɨpatɨpindataise” undataase. \rq Wɨnɨhapɨpa 6:16\rq* \p \v 13 Siyatɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ kɨhɨra kɨhɨraapɨ Jisaasihoai nunjenatɨ owematɨ namɨhaataise. Iyatɨ sɨhɨ waaraahapo tatɨ Jisaasihoai numwɨhaataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Otɨpɨpatɨ Namasatɨ Garirihanda Kaindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 4:12-17; Maakɨho 1:14-15) \p \v 14 Aihɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhomɨ watɨpɨhandisaho Garirihandaahapɨ japɨhɨ notaise. Japɨhɨ naihɨ isɨhiya kapɨhɨ bimohiyɨhiya Jisaasiho aimɨ yamo japɨhɨ napɨse nnɨwɨ pɨwɨha nesi kihoaaŋɨ gaamapɨ kanɨwɨ atisawaayopo. \v 15 Jisaasiho kiyaamɨ aŋɨ gwɨharaahaiwaatɨhɨ notɨ nandaatɨ pɨwɨha kataunjataise. Aihɨ isɨhiya nahatiya koai mepɨ autaahepumapɨ kopɨ waatɨ maaritawaapo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Nasaretɨhandaapɨhiya Jisaasihoai Ahosumwahohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 13:53-58; Maakɨho 6:1-6) \p \v 16 Aihɨ Jisaasiho Nasaretɨhanda notaise. Satɨ aunahɨpitɨ Jisaasiho sangɨho jɨhura bindataatɨ kataahapɨ gwɨnyainjɨpate. Isɨ kata asisɨha Saraarehura Sapaatɨhandɨ Judaahiya ikɨnawaasohɨhetɨ Jisaasiho komɨ kaipatɨ kiyatɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨ ahoyanawaasohɨpɨpɨhɨ nandaataise. Nandaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha awɨtɨtandɨ isɨhiyai mandusosatɨ dotɨ bitondaise. \v 17 Dotɨ bitosɨhɨ pɨropetɨ Aisaiyaaho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨhomɨ utɨpɨho koai nepunyawaayopo. Nepunyauhɨ ko netɨ utɨpɨhandɨ kandɨ napapopɨwɨhandisɨ nesɨpatɨ nupwiyaatɨ pɨwɨha sataha jɨpatɨpindisɨha mmonatɨ awɨndaise. \q1 \v 18 “Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaahoai natausaasihɨ nasatɨ nisɨhetɨndaise. Aihɨ amɨ sandapɨ Autaahaatɨho nɨngi nanɨmahanataise. Isɨhiya wapa owehiya taanahiyɨhiyai Pɨwɨha Gaaha Wanɨha ausaatɨ kaundɨtando. Ko Awaisɨho nɨngi natanoaasihɨ nasataayo isɨhiyai saundɨtandɨ sangi isɨhiya usa nepɨ wɨsirapɨ nasapuhohiyɨhiyaatɨ samɨ naputohɨtɨhandaatɨhapɨ noaipapɨse. Sahɨ ndɨha niyotatɨ asahatisawɨhiyaatɨ jahɨra samɨ ndɨha norɨhaapɨ jasawise. Ko nɨngi natanoaasihɨ nasataayo amɨ isɨhiya usai isɨhiya usa tipɨ nepɨ gwaapwɨwɨ mɨmaipɨwisauhɨ pɨwɨha owehiya bimohiyɨhiyai samɨ maarɨho ambɨpatɨ yaasatɨ naaŋasindɨhandɨ nesamataayo undɨtande. \v 19 Aindɨ Awaisɨho komɨ isɨhiyai japɨhɨ numwaatɨ gaahandɨ kawitandɨhuraapɨ aimɨ asisɨha kɨma noaipataise undɨtandɨ nɨngi ko natanoaasataise,” \rq Aisaiyaaho 61:1-2\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindisɨha mmonatɨ awɨndaise. \v 20 Siyatɨ Jisaasiho pɨwɨha awɨtatɨ owetihɨ japɨhɨ mmatɨ napapotɨmanatɨ utɨpɨhandɨ jatisɨhoai nunyatosatɨ isɨhiyai kataunjɨtandɨ bindataise. Bimihɨ isɨhiya nahatiya aŋɨhandɨ gwɨharaahandɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundohɨtɨhandaatɨhɨ ahoyanohɨtɨtɨhɨ bimohiyɨhiya kiyaamɨ ndɨha nehɨ Jisaasihomɨhetɨ mwɨtɨpisawɨ iwinjatawaapo. \p \v 21 Saiwɨ kiyaamɨ ndɨha nahata komɨhetɨ ahotihɨ iwinjatauhɨ ko namasatɨ kiyai pɨwɨha sata kaundataase. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha satatɨ jɨpatɨpindisɨha nɨnɨ awɨtonɨhɨ amɨ sahɨ atisauhɨ wanɨ kɨmura ka noaipatɨ tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ akaahaimatataise,” undataase. \v 22 Aihɨ kiya kopɨ satɨwɨ “Ese ko utaaho gaahore. Ko pɨwɨha gaaha kandaase,” tɨwɨ kopɨ kiya maaritawaayopo. Aiwɨ pɨwɨha gaaha ko katihɨ amɨ kiya atisohɨhaapɨ kiya waatɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Gwɨnyapenɨwɨ kiya kopɨ satawaatopo. “Utaaho kɨmo nɨnapitiyahoe nyahɨ Josepɨhomɨ mwaahoe taatiyono koai woro?” tawaatopo. \p \v 23 Satɨwɨ katauhɨ Jisaasiho komɨha kiyai saundataase. “Amɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ sahɨ nɨngi isɨhiya usa pɨwɨha satɨwɨ katohɨha nepɨ kandɨtaapo. ‘Dokɨtaahoŋe, kinyɨ timbɨpa kɨnyɨ kɨwahoŋɨ nepɨ tɨtɨhemate.’ Aimbɨ aunahɨpa Kapaniyaamɨhanda kɨnyɨ watɨpɨhaiwa wiwa kainɨhɨ kaiwaapɨ nyahɨ aimɨ atisonɨ kapɨhɨ kaingɨpɨpa naasɨkapa kɨmbɨhɨ kɨnyɨ kinyɨ aunahɨpɨmataahisangi kaime ndɨtaapo,” undataase. \v 24 Saundatosatɨ pɨwɨha wa jɨhaatɨ bihɨwatɨ saundataase. “Nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ pɨwɨha kɨma kasatataato. Utaaho wo Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨho tɨtɨhɨ komɨ aunahɨpata pɨwɨha komɨhiyai kaunda kiyonɨhɨ komɨ pɨwɨha atɨhomaawitaapo. Atɨhomaawiwɨ kiya koai maarɨho namunyawɨ wɨndɨ maaritɨwɨ namumwaapɨ koai pohipɨwitaapo. \v 25 Nɨnɨ apɨpaahɨ pɨwɨha akaaha kɨma sangi kasatataato. Sahɨ atiwɨse. Jɨhɨ Eraijaaho bimisura Isɨraherɨhanda asɨhiya osɨnɨhiya taahiyɨhiya bindawaayopo. Aihɨ sura wipatɨ wɨndɨ wimaawatɨ yatɨhɨrɨ ahotɨmɨ naihɨ kɨnaungwɨha mairɨmaatihɨ waatɨho ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ naasohɨtahaiwa kɨnaungwɨha 3 kiyatɨ amɨ waatɨho 6 kiyatɨ sanotaise. Aihɨ jarɨho aungwohandɨ nahataapɨpɨhɨ noaipataise. \v 26 Siyatɨ jarɨho noaipasɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨho Eraijaahoai Isɨraherɨhanda osɨnɨhiyaamɨ waataapɨhɨ kaati wapa nausetɨtanɨhapaapɨ iwɨtatamanɨtandɨ natausaasataamaise. Owetise. Nehɨ yapɨpatɨ wɨtɨ Saitonɨhanda aunahɨpa wɨtɨ Sarepatɨhanda apopaatɨ waatɨ osɨnɨhaatɨ bimihɨhaatenda kaati iwɨtatamanɨtandɨ natausaasataise. \v 27 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho Erisaaho bimisuraisangi isɨhiya pɨhɨtahiya kiyaamɨ ambɨpatetɨ timbɨpa asaahaisahiya Isɨraherɨhanda bindawaayopo. Iyataatɨ kiya timbɨpa asaahaisahiyaamɨ otɨhatɨhapɨ utaaho wo nehɨ naasoaisangi Erisaaho wɨndɨ tɨtɨhemwaamase. Owetise. Nehɨ utaaho koai wo yapɨpatɨ Siriyaahandaahapɨho Namaanɨhomɨ timbɨpa asaaha tɨtɨhemwase,” tatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \p \v 28 Aihɨ isɨhiya nahatiya Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ gwɨharaahaaŋɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨ ahoyanohɨpɨpɨhɨ bimohiyɨhiya sa pɨwɨha atisawaawɨ apɨpaahɨ apousataise. \v 29 Apowihɨ kiya dopawɨ Jisaasihoai nepɨ aisi tiwɨtaatɨwɨ kiyaamɨ aunahɨpatamɨ nehɨhaatɨ mangɨrainapɨ noaipasi nowaayopo. Iyataatɨ kiyaamɨ aunahɨpitɨ satɨ sisɨho woaasɨnɨ ahendaise. Isɨ Jisaasihoai aisi nepatɨhopɨ nesuwɨ nepandɨtaatɨwɨ nowaayopo. \v 30 Saiwɨ aisi niyauhɨhandɨ kandɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandamɨ otɨhatɨhɨ daimɨ koai isɨhiya wɨndɨ maawiwasauhɨ kiyai numwasi konɨhɨ nomataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Womɨhetɨ Itɨpɨho Maipɨho Bimihɨ Jisaasiho Nemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 1:21-28) \p \v 31 Saiwɨ kiya kawɨsauhɨ Jisaasiho aunahɨpa taunɨhandɨ Kapaniyaamɨhandaahapɨ noaatɨpataise. Satɨ aunahɨpitɨ taunɨhandɨ Garirihandamɨ aunahɨpatɨ taunɨhande. Isɨ kata asisɨha Judaahiya ikɨnohɨha Saraarehura Sapaatɨhandetɨ Jisaasiho isɨhiyai pɨwɨha kataunjataise. \v 32 Aihɨ komɨ pɨwɨha kiya atisawaawɨ kaapɨ “ese” tɨwɨ waatɨ yaiwɨmawaapo. Kiya siyohɨtɨmandɨ amɨ pɨwɨha apɨpaahɨ watɨpɨha watɨpɨhandisɨha kiyai kataunjihɨ atisawaawe. \p \v 33 Iyataatɨ sandɨ aŋɨ gwɨharandɨ Judaahiya Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨ ahoyanohɨtɨhandaatɨhɨ utaaho wo itɨpɨho maipɨhoaisaho bindataise. Bindataatɨ ko waatɨ kaahaata sandaase. \v 34 “Ese Nasaretɨhandaahapɨ Jisaasihoŋe, kɨnyɨ nyangi nepɨ napitɨnyitaapɨ napise? Kɨnyɨ nyangi nepɨ nanyopɨsasɨtaapɨ napɨno? Kɨnyɨ akɨtɨnɨhɨ tɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨhoŋɨtihɨ nɨnɨ gisonɨtɨ gwɨnyaataayo,” undataase. \p \v 35 Saundihɨ Jisaasiho ko itɨpɨ maipoai itɨhundatɨ saundataase. “Kɨnyɨ ŋuŋaatɨpɨ pɨwaamaatɨpɨ bɨpi kɨmo utaamoai namasisɨ noaipape,” undataase. Saundihɨ so itɨpɨ maipo utaasoai netɨ yapɨpatetɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ yotamapɨ koai namasi notaatɨ koai wɨndɨ nusopɨsasatɨ tɨmaawise. \v 36 Aihɨ isɨhiya nahatiya sandɨ mmonawaawɨ yaiwɨ itiwawaayopo. Itipɨ kiya sawana sanawaatopo. “Pɨwɨha sa napitiyaha kandaatindɨho? Komɨ pɨwɨha katisɨha apɨpaahɨ watɨpɨhandɨ wɨndisahe amɨ ko watɨpɨhandɨ wɨndisahosɨ pɨwɨha katihɨ itɨpɨho maipɨhapa komɨ pɨwɨha atɨwisatɨ noaipasi notaise,” tawaatopo. \v 37 Satɨwɨ Jisaasiho sandɨ siyatɨ kaindɨmandapɨ kapɨhɨ kihoaaŋɨ nahataapɨpɨhɨ pɨwɨha nesi gaamapɨ kanɨmɨ nowaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Pitaahomɨ Sanohaamaatisunɨ Isɨhiya Taahiyɨhiyaisunɨ Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:14-17; Maakɨho 1:29-34) \p \v 38 Jisaasiho Judaahiyaamɨ aŋɨ gwɨharaahonjɨ namasi Saimonɨ Pitaahomɨ aŋɨpɨpɨhapɨ notaise. Naihɨ Saimonɨhomɨ sanohaamaatɨ yaawatɨ sisɨha tɨhwɨtɨhɨrɨ aungwohandɨ nusoaipasɨhɨ nanotondaise. Nanototihɨ koai kaatapɨ kaatamɨ timbɨpa nemwaito tɨwɨ nunjenɨwɨ kaundawaatopo. \v 39 Kaundauhɨ Jisaasiho niyatɨ kaatamɨ nanototimbɨpɨhɨ detɨ bitonda timbɨpa sisɨha tɨhwɨtɨhɨri itɨhundataase. Itɨhundihɨ kaatamɨ timbɨpa ketɨ kuraanɨhɨ nurɨmɨhaatɨ owetihɨ nepatɨ gaahaatɨ bindata kiyaapɨ nandapa netɨ tɨhatɨ turɨmanataise. \p \v 40 Judaahiyaamɨ asisɨha ikɨnohɨha Saraarehura Sapaatɨhandɨ ipɨho taatɨ aimɨ nipatisura owendaise. Aihɨ isɨhiya usa kiyaamɨ naisɨhiya timbɨpa kahatamatɨpetahapaisahiyai kiya numwaasi Jisaasihoaapɨhɨ nasawaayopo. Aihɨ Jisaasiho komɨ ikwɨrɨ kiya timbɨpaahiyai nɨnaasiyaamɨhasɨnɨ ahɨwisatɨ kiyaamɨ timbɨpa nemwasɨhɨ gaawimatataise. \v 41 Iyatɨ ko kiya isɨhiyaamɨhetɨ itɨpɨho maipɨhapa bimimbɨpa nahataapai nemwasɨhɨ kapa kiyai namasi notaise. Iyataatɨ sapa itɨpɨho maipɨhapa yayatɨ sata kandaase. “Kɨnyɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahoŋe,” tatɨ yayatɨ kandaase. Aihɨ Jisaasiho itɨpɨho maipɨhapai siyatɨ kiya katɨto tatɨ nehɨ maawinjatɨ itɨhundataase. Iyataatɨ itɨpɨho maipɨhapaahɨ Jisaasihopɨ komɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho Kɨraisihoe tatɨ gwɨnyaahapaaso. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Judiyaahandamɨ Aunahɨpatɨ Taunɨhandɨ Wiwaara Pɨwɨha Ausaatɨ Daindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 1:35-39) \p \v 42 Aihɨ asisɨhaatɨhɨ koho koaisatɨ satɨ aunahɨpita namasi isɨhiya owehapɨhɨ aupwɨpɨhapɨ notaise. Aihɨ isɨhiya kopɨ daapɨ nuwɨ koai winjawaayopo. Iwinjaposawɨ ko nyangi nanyamasi wɨndɨ namuto tɨwɨ nɨwisapuwɨtotɨwiyawaapo. \v 43 Saiwɨ nɨwisapuhauhɨhandɨ kandɨ ko Jisaasiho kiyai saundataase. “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandapɨha pɨwɨha gaaha wanɨha aunahɨpatɨ wiwaarahimaawɨ daindɨ ausaatɨ kaitaano amɨ sɨkatɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨ nɨngi Autaahaatɨho natanoaasihɨ napɨtɨhonɨniso,” undataase. \v 44 Aihɨ yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ aŋɨ gwɨharaahaiwa Judaahiya Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨ ahoyanohɨwaiwaatɨhɨ nahatewaapɨhɨ nandaatɨ pɨwɨha kɨhapɨhɨ kɨhapɨhɨ Jisaasiho ausaatɨ isɨhiyai kaundataase. \c 5 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Otɨpɨpatɨhiya Jɨhapɨhiyai Gaatatɨ Numwaasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 4:18-22; Maakɨho 1:16-20) \p \v 1 Asisɨha waara Jisaasiho durɨhɨrɨ Genesaaretɨhandamɨ aripataatɨhɨ bitosɨhɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atitaatɨwɨ koai nepɨ uwɨhipɨ detɨ detɨ niyawaayopo. \v 2 Aihɨ kopuhurɨ yahurɨ gwɨharaahurɨ sɨrɨ duriramɨ mangɨrainɨ aripataatɨhɨ ahotihɨ Jisaas jatɨ mmonataise. Surɨ kopusuramɨ satoya araiho nohoyɨhiyɨhiya kapɨhɨ ahiyawosawɨ ikɨhaiwa bausawɨ taawɨ tɨwɨhaapɨ nemahauhɨ. \v 3 Surɨ kopusuramɨ wotɨ Jisaasiho nasaamanatɨ bindataise. So kopuso Jisaasiho nasaamanatɨ bimiso Saimonɨhomɨhore. Aihɨ Saimonɨho koai Jisaasiho kaundihɨ Saimonɨho kopuho netɨ durɨhɨraatɨhɨ masɨhonjɨ onɨhiwatosataise. Aihɨ Jisaasiho durɨhɨraatɨhɨ kopuhotɨ bindata isɨhiya wɨrisandɨhandi pɨwɨha kataunjataise. \p \v 4 Jisaasiho kiyai pɨwɨha kataunja aimɨ owetihɨ Saimonɨhoai saundataase. “Kinyɨ kopuho kɨmo nesi numbwɨ durɨhɨrɨ tongɨtimbɨpɨhɨ ndɨhoaapɨhɨ ahiyaposapɨ ikɨhaiwa araiho kɨpwɨndandɨhaiwa tɨmape araiho ikɨhaiwopɨ kɨpwɨnɨhonɨhɨ noaitaapo,” undataase. \v 5 Sata kaundihɨ amɨ Saimonɨhomɨha wihoaaŋɨha sata Jisaasihoai kaundataase. “Awaisɨhoŋe, wanɨ apatɨhɨ nyahɨ araiho wo noaitotaatɨ ikɨhaiwa nehɨhandɨ tɨmawa kaimɨ niyonɨhɨ nehɨhandɨ bonyawataise. Isɨ kɨnyɨ katapanɨ gaasɨ nɨnɨ ikihɨ durɨhɨraatɨhɨ tɨmaitaano,” undataase \v 6 Saiwɨ kiya ikɨhaiwa durɨhɨraatɨhɨ tɨmɨhauhɨ araiho pɨhɨtatɨ taahɨho ikihopɨ sanotɨ kɨpwɨnatɨ tisaitataatɨ ikihɨ norɨpaitaahiyataise. \v 7 Saihɨ namapɨ kiya sasaahoya kopuho wotɨ bimohiyɨhiyai andɨtinyaipɨ nyamapa nyaiwɨta napɨwɨse undɨwɨ tiwɨmawaayopo. Aihɨ kiya napɨwɨ araiho niyaapɨ kopuho maiwotɨ ahiyawaayopo. Ahiyauhɨ kopuhurɨ maisahurɨ araihopɨ naaŋata daahɨ nesi nawatitaahiyataise. \v 8 Aihɨ Saimonɨ Pitaaho sandɨ mmonataatɨ Jisaasihomɨ utatototɨ auhɨraapɨhɨ tɨmahiya bindata Jisaasihoai saundataase. “Awaisɨhoŋe, nɨnɨ apɨpaahɨ maipɨhaiwaisahonɨnisɨ nanɨmɨhamapɨ numwe,” undataase. \v 9 Kɨmandɨ Sata Pitaaho kaundindɨmandɨ apaapɨmaahe, amɨ Jisaasihomɨ pɨwɨhetɨ araiho saiwa pɨhɨtɨwɨ kiya nowaawɨ kandapɨ komɨ maarɨho owesoetihɨse. Kaihɨ amɨ kapɨhɨ bitohohiyɨhiya komɨhiyaisangi naasɨkatɨ kiyatɨ maarɨho owesoendaise. \v 10 Kaihɨ amɨ Sepetihomɨ mwaahurɨ Jemɨsiyɨ Joniya Saimonɨhomɨ naisururisɨ amɨ kurisangi sandɨ mmonama kuramɨ maarɨho owesoendaise. Aihɨ Jisaasiho Saimonɨhoai saundataase. “Sandapɨ kɨnyɨ yaimbɨ kinyɨ maarɨho owemaasetane. Owe. Wanɨ kɨmuraapɨ kɨnyɨ namasapɨ isɨhiya nɨngisenda napɨtaatɨwɨ taawɨ nasohiyɨhiyai saimbɨ numwaitaapɨhoŋe,” undataase. \v 11 Kaihɨ kiya kiyaamɨ kopuhaurɨ nesi naiwɨ durɨhɨramɨ mangɨrainɨ aripataatɨhɨ ahiyawaayopo. Aiwɨ kiyaamɨhapa kahapaamapɨpa nahataapa namɨhamapɨ koai nɨwipinjawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Utaaho Womɨ Asaaha Pisapɨpa Nemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:1-4; Maakɨho 1:40-45) \p \v 12 Asisɨha waara Jisaasiho aunahɨpatɨ taunɨhandɨ wɨtaahɨ bindataise. Bimihɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ nahatepɨ asaaha pisapɨpaahɨtaho satɨ aunahɨpatɨ taunɨnda bindataise. Isɨ ko asaaha pisapɨpaisaho Jisaasihoai usonatosatɨ Jisaasihomɨ utatototɨ komɨ ndɨmaahomwaagɨ yapɨpatetɨmatɨ tɨmahiya atotɨpɨwesatɨ bindataatɨ Jisaasihoai sata nunjenataise. “Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ nisɨ asaaha pisapɨmba tɨwɨhaapɨ nepɨnɨmaitaapɨ ganaahɨ nepɨnɨmape, noaipatɨ gaahonɨnɨtɨtaano?” undatɨ nunjenataise. \v 13 Aihɨ Jisaasiho komɨ ikwɨrɨ mbatɨ ambɨpatetɨ numwɨhatatɨ koai saundataase. “Ye nɨnɨ nge. Isɨ kɨnyɨ gaahoŋimate,” undataase. Sata kaundihɨ ketɨ kuraanɨhɨ komɨ asaaha pisapɨpa owendaise. \v 14 Aihɨ koaisɨ Jisaasiho sata kaundataase. “Kɨnyɨ isɨhiya usaisɨ kɨmandɨ nɨnɨ gisɨ kahisotɨmandapɨ apɨpaahɨ wɨndɨ kamundɨmape. Owe. Kɨnyɨ nehɨ tɨtɨhɨ numbwɨ isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa tɨhatɨ Autaahaatɨhoai dɨpumasɨho pɨrisihoaapɨhɨ ko gi gisonda noaipapɨ nunje. Aimbɨ Mosesiho pɨwɨha wɨnɨhapɨpa katatɨ ahairɨhɨretɨ japepihɨrɨpɨ kinyɨ asaaha pisapɨpa owetindɨhandapɨ nandapa wapa nepɨ Autaahaatɨhoai nandapa tɨhatɨ dɨpumasɨhoai nunye ko kinyapɨ nandapa tɨhonɨhɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨtando. Saimbɨ kaisamɨhɨ isɨhiya gisonawa komɨ asaaha pisapɨpa aimɨ owesoendaise tɨwɨ gi gisonɨwɨ gwɨnyaitaatɨwo,” undataase. \v 15 Sata Jisaasiho kaundihɨhandɨ kandɨ pɨwɨha komɨ kaiwaiwaapɨha isɨhiya nahatiya kanɨwɨ gaamatawaayopo. Aiwɨ isɨhiya atisawaawɨ isɨhiya taahɨhandɨ Jisaasihomɨ pɨwɨha atitaatɨwunɨ amɨ kiyaamɨ timbɨpa asaaha nemwaitandunɨ koaapɨhɨ pɨhɨtɨwɨ nasawaayopo. \v 16 Saiwɨ isɨhiya koaapɨhɨ pɨhɨtɨwɨ nasauhɨhandɨ kandɨ Jisaasiho pɨhɨtahaiwetɨ notɨ isɨhiya oweta watɨminahapɨhɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundatoaandaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Utaaho Wo Ikwauhɨrɨ Bɨwatetɨ Namɨhatihɨhoai Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 9:1-8; Maakɨho 2:1-12) \p \v 17 Asisɨha waara Jisaasiho isɨhiyai kataunjataise. Aihɨ sura isɨhiya usa Parisihiyaatihɨ amɨ Isɨhiya usa Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa Katɨwunjohiyɨhiyaatihɨ sapɨhɨ bindawaayopo. Isiya siya yapɨpatɨ Garirihandamɨ aunahɨpatɨ taunɨhaiwa nahatewaaraahapunɨ amɨ Judiyaahandaahapunɨ amɨ Jerusaremɨhandaahapunɨ napɨwɨhiyaare. Iyataatɨ Awaisɨho Autaahaatɨho Jisaasihoai isɨhiyaamɨ timbɨpa nemwaitandɨ watɨpɨhandɨ nunyataise. \v 18 Aihɨ isɨhiya usa utaaho wo ikwauhɨrɨ bɨwatetɨ namɨhatahoai gwɨtɨhotɨ ahiyawɨ isɨsi mɨhatɨhɨ aŋɨtɨtɨhɨ nandaapɨ Jisaasihomɨ ndɨhetɨ ahaitotɨwɨ nasawaayopo. \v 19 Saiwɨ nesi mɨhatɨhɨ nandaito tɨwɨ mmonawa isɨhiya aŋɨtɨtɨhɨ ditɨwɨmawaawɨ daihɨra nandaitɨhɨra apɨpaahɨ owetihɨ namapɨ kiya utaahoai isɨsi aŋaaŋamɨ aŋɨtaupataasɨnɨ nasaamanawaayopo. Nasaamanɨwɨ aŋɨtaupatɨ nawɨtaposawɨ utaahoai wɨrɨhɨretɨ wɨrapɨ isɨhiya ahoyanɨhohiyɨhiyaamɨ otɨhaatɨ Jisaasiho mandosatɨ bitosɨpɨpɨhɨ mɨhatɨhɨ aŋɨtɨtɨhɨ nusoaasawaayopo. \v 20 Isɨhiya utaahoai isɨsi nasohiyɨhiya utaaho kɨmoai Jisaasiho nga tɨtɨhemwaitaise tɨwɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ Jisaasiho usonataise. Usonataatɨ ko ikwauhɨrɨ bɨwatetɨ namɨhatisɨhoai saundataase. “Naisohoŋe, kinyɨ maipɨhaiwa aimɨ nɨnɨ nehɨmataayo,” undataase. \v 21 Saundatɨ Jisaasiho koai kaundihɨ isɨhiya Parisihiyaunɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ atisawaawɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhapɨ saiwɨ gwɨnyaawaapo. “Utaamo kɨmo Autaahaatɨhomɨ aunahɨpatɨ netɨ Autaahaatɨhoematatɨ amɨ Autaahaatɨhopɨ ko sisɨpɨhɨndaasɨ amɨ ko napitetatɨ diyaamahondaatɨse? Amɨ utaaho wo isɨhiyaamɨ maipɨhaiwa nga nemwaitandɨho owe nehɨ Autaahaatɨho sawaho naasohɨhɨ isɨhiyaamɨ maipɨhaiwa nga nemwahore,” tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 22 Kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhapɨ saiwɨ gwɨnyaahohɨwaiwa Jisaasiho usonataatɨ kiyai sata nunjenataise. “Samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhapɨ saiwa napaapɨ saiwɨ gwɨnyaahopo? \v 23 Kɨmairɨ Pɨwaamairamɨ maahaanɨhɨ usaayahaare? Nɨnɨ satɨtandɨhaaro? Kinyɨ maipɨhaiwa nehɨmataayo totɨmaaro e kɨnyɨ nepasi numwe undɨtandɨhaaro? O amɨ nɨnɨ utaamo kɨmoai kɨnyɨ dosi numwe undɨtandɨ naaŋataatɨ amɨ nɨnɨ koai saundɨtɨ nɨnɨ kinyɨ maipɨhaiwa nehɨmataayo undɨtandɨ usaayataise. \v 24 Iyataatɨ amɨ sahɨ nisapɨ satɨwɨ Isɨhiyaamɨ Awaisɨho Saaho Jɨho isɨhiya yapɨpatambɨhiyaamɨ maipɨhaiwa nemwaitandɨ watɨpɨhandisahoe tɨwɨ sahɨ mmonɨwɨ gwɨnyaitaatɨwɨ ninjatɨwɨse,” undataase. Saundatosatɨ utaaho ikwauhɨrɨ bɨwatetɨ namɨhatisɨhoai saundataase. “Nɨnɨ gi kahɨtataatonɨ kɨnyɨ nepapɨ kinyɨ yutɨhɨrɨ gwaumbwɨ nanopotingɨrɨhɨrɨ nawopɨ isɨsi kinyɨ aŋɨpɨpɨhapɨ numwe,” undataase. \v 25 Sata kaundihɨ ketɨ kuraanɨhɨ ko isɨhiya nahatiyaamɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ dotɨ komɨhapa gwaapotɨ nanototimbɨpa netɨ isɨsi Autaahaatɨhopɨ maaritatɨ Koai mepɨ autaahemwatɨ nuwimaapɨ komɨ aŋɨpɨpɨhapɨ notaise. \v 26 Aihɨ isɨhiya nahatiya sandɨ mmonawaawɨ kiyaamɨ maarɨho owesoetihɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahepumawaayopo. Siyatɨ kiyaamɨ maarɨho owesoetihɨ kiya satawaatopo. Kɨmandɨ wanɨhandɨ wɨndɨ siyahandɨ jɨhɨ namoaipasɨhɨ mmonaahiyaanɨnisɨ nehɨ wanɨ kɨmandɨ wanɨhandɨ noaipasɨhɨ mmonahaayo tawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Ripaihoai Jisaasiho Nɨngi Nanipinje Undindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 9:9-13; Maakɨho 2:13-17) \p \v 27 Sandɨ aimɨ owetihɨ Jisaasiho notɨ mmonata utaaho wo Romɨhanda Gamanɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨho nawɨho taakisihandɨ nesɨho aŋɨhandɨ nawɨho nehotɨhandaatɨhɨ bimihɨ usonataise, komɨ ambɨpatɨ Ripaiho. Usonataatɨ koai Jisaasiho saundataase. “Kɨnyɨ nɨngi nanipinje,” undataase. \v 28 Aihɨ ko Ripaiho komɨhapa nahataapa ahotihɨ namɨhaamapɨ dosi Jisaasihoai nuwipinjataise. \p \v 29 Kaihɨ Ripaiho komɨ aŋɨpɨpɨhɨ Jisaasihopɨ nandapa aungwohandɨ tahataise. Siyatɨ ko nandapa tɨhihɨ isɨhiya taahiyɨhiya Ripaihomataiwɨ nawɨho taakisihandɨ nehohiyɨhiyaatihɨ amɨ isɨhiya usaimaawɨ kurisawɨ bindawa nandapa maasɨ nanawaayopo. \v 30 Saiwɨ nanahauhɨhandɨ kandɨ Parisihiyaunɨ amɨ isɨhiya usa Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyai saundawaatopo. “Sahɨ isɨhiya maipɨhiyaisawɨ nandapa waapoho maasɨ napaapɨ nanɨhopo?” undawaatopo. \v 31 Saundauhɨ Jisaasiho kiyaamɨ katohɨhaapɨ wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Isɨhiya timbɨpa owehiya ainahiyɨhiya dokɨtaahoaapɨhɨ nowaamaayopo. Owetise. Nehɨ isɨhiya timbɨpaisahiyaahɨhɨ dokɨtaahoaapɨhɨ nowaayopo. \v 32 Isɨhiya maipɨhaiwa owehiya ainahiyɨhiya japɨhɨ nepemaitɨtaatɨwɨ nɨnɨ gandɨ numwaitandɨ napɨtɨhonɨnɨmaahe. Owe. Isɨhiya apɨpaahɨ maipɨhaiwa kaiwɨ maipɨhaiwaisahiyai kiyaamɨ maipɨhaiwa namasi japɨhɨ nepemaitɨtaatɨwɨ nɨnɨ gandɨ numwaitandɨ napɨtɨhonɨne,” undatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨhoaisawɨ Utaarɨhandɨ Pɨwaatɨndaatɨwɨ Nandapa Namaanɨhohɨtɨhandapɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 9:14-17; Maakɨho 2:18-22) \p \v 33 Aihɨ kiya Jisaasihoai satɨwɨ kaundawaayopo. “Isɨhiya Jonɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya taahɨwaiwetɨ nandapa waapoho namaanɨwɨ onaiwɨ bindawa Autaahaatɨhopɨ gaapundawaayopo. Aihɨ amɨ Parisihiyaamɨ otɨpɨpatɨhiyaisangi naasɨkatɨ kaiwɨ nandapa onaiwɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundawaayopo. Kiya saiwɨ kiyauhɨhandɨ kandɨ kinyɨ otɨpɨpatɨmiya katɨ kamaiwɨ nandapa waapoho kiyaanɨhɨ nanɨmɨ nowaayopo,” undawaatopo. \v 34 Saundauhɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Namaatɨtandɨ tɨmetisɨho wometɨtandɨ jɨhɨ komɨ naisɨhiyaisatɨ maasɨ bimonɨhɨ sahɨ komɨ naisɨhiyai nga saundɨwɨ, ‘sahɨ nandapa waapoho namaanɨwɨ onaiwɨse,’ undɨtaawo? O amɨ sandɨhɨ owetɨtaise. \v 35 Iyataatɨ so namaatɨtandɨ tɨmetisɨhoai komɨhiyaamɨhatɨhapɨ nepɨ yandɨhemaitaapo. Saiwɨ nepɨ yandɨhemasaihɨ sura asisiwetɨ komɨ naisɨhiya nandapa waapoho namaanɨwɨ onaitaapo,” undataase. \p \v 36 Iyatɨ Jisaasiho amɨ pɨwɨha wa kɨma sɨwipatɨ namɨhanaha sata kiyai kaundataase. “Utaaho wo yutɨhɨrɨ asɨrɨhɨramɨ wonjɨ maipɨhonjɨ namandipatɨ netɨ nesotɨ yutɨhɨrɨ jahɨrɨhɨrɨ napwɨrinjonyosaapɨhɨ ahiyatɨ namahɨwatɨ wɨndɨ ngɨmundaise. O amɨ utaaho wo siyatɨ kiyataataahɨ yutɨhɨrɨ asɨrɨhɨrɨ netɨ nopɨsasɨtaise. Iyataatɨ amɨ asɨrɨhɨramɨ masɨhonjɨ namandipatɨ nesonyonjɨ sonjɨ yutɨhɨrɨ jahɨrɨhɨrisatɨ gwɨnataataahɨ wɨndɨ nasɨkameta wipetɨtaise. \v 37 Iyataatɨ amɨ waapoho wainɨhandɨ asɨtɨhandɨ utaaho wo netɨ wipatɨ jahɨpatɨ aimɨ pusatɨ namasaatahatopɨ nuhaatɨ wɨmiwɨtaise. O amɨ utaaho wo siyatɨ kiyataataahɨ wipatɨ pusatɨ namisaatahatisɨ namasaatimbɨpɨhapɨ kɨpwɨratɨ yapɨpatetɨ nuhoaandɨwa sanutaise. Iyonɨhɨ amɨ wipatisangi nosasɨnatɨ namasaatatɨ owetɨtaise. \v 38 Waapoho wainɨhandɨ asɨtɨhandɨ wipatɨ asɨpatɨ gaahata nuhoaapɨ wiwawaayopo. \v 39 Utaaho wo waapoho wainɨhandɨ jahɨtɨhandɨ nanataataahɨ wainɨhandɨ asɨtɨhandɨ wɨndɨ namandaise. Iyatɨ ko satɨtaise. Waapoho wainɨhandɨ jahɨtɨhandɨ gaahande tɨtaise,” undatɨ Jisaasiho kaundataase. \c 6 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihounɨ Parisihiyaunɨ Judaahiyaamɨ Asisɨha Sapaatɨhandapɨ Itɨhɨnnohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 12:1-8; Maakɨho 2:23-28) \p \v 1 Judaahiyaamɨ asisɨha ikɨnohɨha Sapaatɨhandɨ wɨndetɨ Jisaasiho konɨho witɨhandamɨ osaataatɨhɨra daimɨ notaise. Naihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya ko kaiwaiwa mmonɨwɨ nepɨ kaiwɨ nɨwipinjohiyɨhiya konɨho witɨhandɨ ikwɨra nasɨpapɨ yutɨhɨrɨ pasaaha ikwɨra ikɨsipɨ tɨwɨhaapɨ akonyonya nanawaayopo. \v 2 Aiwɨ kiya nanahauhɨ isɨhiya Parisihiya usa kiyai iwinjawaawɨ saundawaatopo. “Sahɨ asisɨha Sapaatɨhandetɨ kamaayohɨpɨpa kaiwɨ napaapɨ saiwɨ kiyopo?” undawaatopo. \v 3 Saundauhɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Jɨhura Daawitɨhounɨ amɨ komɨhiyaunɨ jaumasɨhɨ kiyohɨtɨhandapɨ sahɨ ka pɨwɨha wɨndɨ awɨmɨtɨwɨhiyaato? \v 4 Daawitɨho Autaahaatɨhomɨ Aŋɨhandaatɨhɨ nandaatɨ nandapa bɨretɨhandɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ ahotisɨha netaise. Sapa nandapa bɨretɨhandɨ pɨrisihiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaahɨhɨ nandaatɨwɨhape tatɨ wɨnɨhapɨpa ahotihɨhandɨ kandɨ Daawitɨho netɨ nanatɨ amɨ komɨhiyai wapa numwihɨ nanawaayopo,” undataase. \v 5 Iyatɨ amɨ Jisaasiho pɨwɨha wa saundataase. “Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Awaisɨhonɨnɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ Sapaatɨhandamɨ awaisɨhonɨnisɨ kandisɨ nɨnɨ jatataatɨ kandetɨ wapa gaahapa isɨhiya kaitaatɨwɨhapa nɨnɨ gwɨnyaatɨ katisanɨhɨ kapa kaitaapo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Wo Komɨ Ikwɨrɨ Bɨwatetɨ Namɨhatahoai Sapaatɨhandetɨ Jisaasiho Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 12:9-14; Maakɨho 3:1-6) \p \v 6 Aihɨ amɨ Sapaatɨhandɨ wɨndetɨ Jisaasiho niyatɨ aŋɨ gwɨharaahandɨ Judaahiya Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨ ahoyanohɨpɨpɨhɨ nandaatɨ isɨhiyai pɨwɨha kataunjataise. Aihɨ sura sapɨhɨ utaaho wo komɨ ikwɨrɨ bɨwatetɨ namɨhataho bindataise. \v 7 Aihɨ isɨhiya Parisihiyaunɨ amɨ isɨhiya usa Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ Jisaasihoai kɨnyɨ maipɨhandɨ kiyapaise undɨwɨ komɨhetɨ pɨwɨha nutandɨhandapɨ koai iwinjatawaayopo. Iwinjatawa so utaaso ikwɨrɨ bɨwatetɨ namɨhatisoai Sapaatɨhandetɨ netɨ tɨtɨhemwaso tɨwɨ komɨhetɨ ndɨha ahiyawɨ iwinjatawaayopo. \v 8 Kiya saiwɨ gwɨnyaapɨ iwinjasauhɨhandɨ kandɨ Jisaasihohɨ kiyaamɨ saiwɨ gwɨnyaapɨ iwinjatohɨtɨhandɨ usonatɨ netaise. Usonatosatɨ ikwɨrɨ bɨwatetɨ namɨhatisɨhoai Jisaasiho saundataase. “Kɨnyɨ dopɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ sapɨhɨ bitose,” undataase. Saundihɨ ko tɨtɨhɨ dotɨ kapɨhɨ bitondaise. \v 9 Bitosɨhɨ amɨ kiyai Jisaasiho saundataase. “Nɨnɨ sangi sandɨ nasɨsendaano. Sapaatɨhandetapɨ wɨnɨhapɨpa ahotimbɨpa napondaase? Nyahɨ Sapaatɨhandetɨ gaahaiwa isɨhiyai iwɨtatamanaatɨ kaitɨhaawo e isɨhiyai newa nusopɨsasaatɨ mɨmaipɨwitɨhaawɨ nyamɨ wɨnɨhapɨpa kandaaso? Isɨhiya baiwɨ bimɨtaatɨwɨhandapɨ nyahɨ iwɨtatamanɨtɨhaawo e newa kiyai nusopɨsasɨtɨhaawo?” undataase. \v 10 Saundatosatɨ isɨhiya nahatiyai naingaatɨ iwinjatataatɨ ko ikwɨrɨ bɨwatesɨhoai saundataase. “Kinyɨ ikwɨrɨ mbape,” undataase. Undihɨ ko komɨ ikwɨrɨ mbasɨhɨ ketɨ kuraanɨhɨ noaipatɨ gaahɨrɨ sawanyɨnjapɨhɨrɨndaise. \v 11 Siyatɨ Jisaasiho kaindɨmandapɨ kiyai apɨpaahɨ apousamasɨhɨ kiya nyahɨ Jisaasihoai napitɨwitɨhaawe tɨwɨ Jisaasihoai kiya wapa kawitaatɨwɨhapaapɨ sawana kanawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Otɨpɨpatɨhiya Ikwɨmaindɨmwɨtihɨ Auhɨramɨ Yahurɨtahiyai Jisaasiho Namɨhainjɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 10:1-4; Maakɨho 3:13-19) \p \v 12 Aihɨ sura asisɨha waara apatɨhɨ sɨhoaarɨhɨretɨ Jisaasiho kapɨhɨ gaapundɨtandɨ nasaamanataise. Nasaamanatɨ kapɨhɨ Autaahaatɨhoai pɨwaundatɨ konɨhɨ gaapundɨmɨ naihɨ notɨ bourɨwataise. \v 13 Bourɨwihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya nahatiyai gaatatɨ numwaatɨ koaisawɨ maasɨ nasisoaarɨ daiwɨ bimɨtaatɨwɨhiya awɨtahiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiyai namɨhanatɨ numwaataise. Iyatɨ kiyai ambɨpatɨ wɨtɨ sata nusoaasataise. Nɨnɨ sangi nisɨ watɨpɨhandisatɨ nandɨsɨsoaasisanɨhɨ sahɨ nisɨ pɨwɨha anusoaitaatɨwɨhiyaate undatɨ ambɨpatɨ aposerɨhiyaate undatɨ nusoaasatɨ ambɨhundataase. \v 14 Jisaasiho namɨhanatɨ numwaatɨ aposerɨhiyaate undisawɨhiya kɨmiyaare: Wo Saimonɨhore. Komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Jisaasiho nusoaasipatɨ Pitaahore. Aihɨ amɨ Saimonɨhomɨ saingɨho Andɨruhotihɨ Jemɨsihotihɨ Jonɨhotihɨ Piripɨhotihɨ Batoromiyuhotihɨ \v 15 Matiyuhotihɨ Tomaasihotihɨ Jemɨsiho Arɨpiyaasihomɨ mwaahotihɨ Saimonɨho komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Serotɨhoe tɨwɨ ambɨhundɨwɨhosɨ kotihɨ amɨ \v 16 Judaasiho Jemɨsihomɨ mwaahotihɨ amɨ Judaasiho aunahɨpatɨ Keriyotɨhandaahapɨho Jisaasihoai tiwɨtaatɨwɨhiya tiworisaamɨ ikwɨraatɨhɨmasɨhotihɨ siyaare. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Taahiyɨhiyaamɨ Timbɨpa Jisaasiho Nemwatɨ Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 4:24-25; Maakɨho 3:7-12) \p \v 17 Aihɨ Jisaasiho tipatɨ sɨhoaarɨhɨretɨ namasi kiya Aposerɨhiyaisatɨ maasɨ noaatɨpatɨ yatɨhɨ gaahapɨhɨ sahananaata komɨ otɨpɨpatɨhiya tɨtaahɨtɨhandisatɨ maasɨ bitondaise. Aihɨ amɨ sapɨhɨ taahɨtɨhandɨ bitotawaayopo. Iyataatɨ siya isiya aunahɨpa nahataapɨpɨhapɨ napɨwɨhiyaare. Iyataatɨ kiya yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ nahataapɨpɨhapɨhiyaunɨ amɨ taunɨhandɨ awaindɨhandɨ Jerusaremɨhandaahapɨhiyaunɨ amɨ aunahɨpa taunɨhaurɨ detɨ durɨhɨrainɨ ahetiwaurɨ Taiyaahandunɨ Saitonɨhandaapɨhiyaunɨ napɨwɨ sapɨhɨ bindawaayopo. \v 18 Siya kaanɨhapɨ nasohiyɨya Jisaasihomɨ pɨwɨha atɨwitaatɨwunɨ amɨ kiyaamɨ timbɨpa nemwaitandɨ napɨwɨhiyaare. Kiyaamɨ usaamɨhetɨ itɨpɨho maipɨhapa bindata netɨ ambɨpatɨ nusopɨsasimbɨpa nemwatɨ tɨtɨhemwataise. \v 19 Aihɨ amɨ isɨhiya nahatiya Jisaasihoai uwipɨ numwɨhatɨtaatɨwiyawaayopo. Sandɨ apaapɨmaahe isɨhiya usa koai uwipɨ numwɨhatohiyɨhiyaamɨ timbɨpa komɨ watɨpɨhandɨ awaindɨhandɨ komɨhetapɨ noaipasi sanotɨ nemwasɨhɨ biyatɨ gaawimatihe. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiya Maaritɨwunɨ Amɨ Gwɨtaatɨwɨhandapunɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 5:1-12) \p \v 20 Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai naingaatɨ iwinjatataatɨ pɨwɨha sata kandaase. “Sahɨ isɨhiyaatɨ kahapaamapɨpa owehiyaatɨ satɨwɨ nyahɨ kahapaamapɨpa gaatahiyaane tɨwɨ pɨhɨtɨwɨ maaritɨwɨse. Amɨ sangi Autaahaatɨho komɨ isɨhiyaisatɨ ahoyatɨ aimɨ sangi jainjatataiso. \p \v 21 “Sahɨ wanɨ jasamasɨhɨ jarisohiyɨhiyaatɨ waatɨ maaritɨwɨse amɨ ipotɨhura Autaahaatɨho sangi nandapa pɨhɨtatɨ tisaahɨwatɨ nasanyonɨhɨ tisaipɨ nga nepɨ nanɨwɨ gwɨsɨmwɨtaawo. \p “Aiwɨ amɨ sahɨ wanɨ taawɨ ngohiyɨhiyaatɨ waatɨ maaritɨwɨse amɨ ipotɨhura sangi Autaahaatɨho maaritɨtaatɨwɨhandɨ nasanyonɨhɨ samɨ maarɨhoaatɨhapɨ maaritɨwɨ sisɨtaawo. \p \v 22 “Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Awaisɨhonɨnɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨhi sahɨ nanipinjawɨ nisɨ otɨpɨpatɨ kaniwɨ nisɨhiyaatimatisaihɨ nisapɨsatɨwɨ isɨhiya ipotɨhura sangi jasonawaawɨ mandɨtisaipɨ mɨmaipɨsiwɨ amɨ pohipɨsiwɨ maahoaipupwɨsamapɨ amɨ pɨwɨha maipɨhaiwa kasatɨwɨ samɨ ambɨpatɨ nausohaapɨ ahoaapɨ asɨretɨ ambɨhɨsatisaihɨ amɨ gaasɨ sahɨ maaritɨwɨse. \v 23 Isɨhiya saiwa saiwɨ sangi kasisaihɨhandɨ kandɨ sahɨ gaasɨ waatɨ maaritɨwɨ naupwananɨwɨse kandapɨ wihoaaŋɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ sangi yamahapataatɨhɨ Autaahaatɨho ipotɨhura nasamɨtandɨ taatetɨ tisamanataiso. Amɨ jɨhuraisangi kiyaamɨ satoya sapiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaapɨ katohiyɨhiyai naasɨkatɨ kawiwɨhiyaaso. \p \v 24 “Amɨ sahɨ nawɨho kahapaamapɨpa asaketahiyaatɨ jaawo samɨ maarɨho biyatɨ wisaitahapa aimɨ nepɨ isɨwatawaayowo. Iyataatɨ amɨ nehɨ sapa kapaanɨhɨ sahɨ wanɨ newaayowo. \p \v 25 “Sahɨ isɨhiyaatɨ wanɨ nandapa waatɨ nanɨwɨ gwɨsɨmohiyɨhiyaate, sahɨ jaawo ipotɨhura pɨhɨtatɨ jasamanɨtaiso. \p “Sahɨ isɨhiyaatɨ wanɨ sisɨwɨ maaritohiyɨhiyaate sahɨ jaawo amɨ ipotɨhura sahɨ gwɨwɨ kwɨtipatɨ tisamɨhaitaiso. \v 26 Sahɨ isɨhiya usa sapɨ maarɨsaitɨwɨ mepɨ autaahepɨsamahohiyɨhiyaate sahɨ jaawo. Jɨhuraisangi isɨhiya pɨwɨha jaiwɨtaha ausaahohiyɨhiya siyaamɨ satoya sapiya kiyaapɨ maaritɨwɨ kiyai nepɨ mepɨ autaahepumapɨhiyaaso,” daase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Kinyɨ Tiworisai Maarɨho Nunye Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 5:38-48, 7:12a) \p \v 27 Saiwa satatɨ Jisaasiho katatɨ owetihɨ kiyai saundataase. “Amɨ sahɨ nisɨ pɨwɨha atɨnisohiyɨhiyaatangi sandɨ kasatataato. Sahɨ samɨ tiworisai maarɨho nunyawɨse. Aiwɨ isɨhiya sangi mandɨtɨsisohiyɨhiyai gaahatɨ kawiwɨse. \v 28 Aiwɨ isɨhiya sangi samɨ maarɨho nasosasɨnahaiwa pɨwɨha kasatɨwɨ amɨ sapɨ satɨwɨ kiyai wapa maipɨhapa nusoaipatɨ netɨ nusopɨsasane tohiyɨhiyai wihoaaŋɨ gaahatɨ kawiwɨse. Aiwɨ amɨ isɨhiya sangi mɨmaipɨsisohiyɨhiyaapɨ kiyai Autaahaatɨho maarɨho asɨpɨwisatɨ gaahandɨ kawita sahɨ kiyaapɨ gaapɨwundɨwɨse. \v 29 Amɨ utaaho wo kinyɨ pahaapɨpatɨ wɨtɨ tɨngɨwihonaahɨ amɨ wihoaaŋɨhatimaawɨ tɨngɨwihɨwɨta nepemaitɨpɨ koai nunye. Iyatɨ amɨ utaaho wo kinyɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨhɨrɨ mbɨpaapɨ nipaatingɨrɨhɨrɨ nehonaahɨ gaasɨ amɨ apotɨhɨrɨ nyepepɨ nipaatingɨrɨhɨri maawɨ owe mundɨpɨ nehɨ nanɨhaimbɨ nunye. \v 30 Isɨhiya nahatiya sangi wapaapɨ nanyinyawɨse satɨwɨ nasɨsenohiyɨhiyai kapa nasɨsenohɨpɨpa sahɨ nunyawɨse. Aiwɨ amɨ isɨhiya usa samapa wapa nasesaihaahɨ kiyai kapa japɨhɨ nanyinyawɨse undɨwɨ mwɨtetɨwɨ wɨndɨ kamundɨwɨse. \v 31 Sahɨ satɨwɨ isɨhiya usa nyangi gaahatɨ kanyitotɨwɨ gwɨnyaawaawaahɨ satɨ sahɨ gwɨnyaahohɨpatamataiwɨ isɨhiya usai gaahatɨ sahɨ kawiwɨse. \p \v 32 “Iyataatɨ amɨ sahɨ isɨhiya sangi maarɨho nasanyohiyɨhiyaisaahɨhɨ japepinjawɨ maarɨho kiyai wihoaaŋɨ nunyawaawaahɨ amɨ kandapɨ wihoaaŋɨhandɨ napindɨ naitaatɨwe, amɨ isɨhiya maipɨhaiwaisahiyaisangi naasɨkatɨ kaiwɨ maarɨho nunyohiyɨhiyaisaahɨhɨ maarɨho wihoaaŋɨ nunyawɨhiyaaso. \v 33 Amɨ sahɨ isɨhiya sangi gaahatɨ kasisohiyɨhiyaisaahɨhɨ wihoaaŋɨ gaahatɨ kawisawaawaahɨ kandapɨ wihoaaŋɨhandɨ napindɨ sahɨ naitaatɨwe amɨ isɨhiya maipɨhandisawɨhiyaisangi naasɨkatɨ kaiwɨ wihɨwihoaaŋɨ gaahatɨ kainɨwɨhiyaaso \v 34 Amɨ sahɨ isɨhiyai samapa kahapaamapɨpa wapa nunyawaawɨ kiyaamapa wihoaaŋɨ tɨtɨhɨ kamwaaŋɨ nunyohɨmumwaaŋɨ nanyamɨto tɨwɨ nunyawaawaahɨ kandapɨ wihoaaŋɨhandɨ gaahandɨ napindɨ sahɨ naitaatɨwe, amɨ isɨhiya maipɨhaiwaisawɨhiya kahapaamapɨpa wapa kiyaamɨ naisɨhiya maipɨhaiwaisawɨhiyai nunyawaawɨ kiyaamapa wihoaaŋɨ kamwaaŋɨ nanyamɨtaawo tɨwɨ gwɨnyaapɨ nunyawɨhiyaaso. Sahɨ saiwɨ sandɨ kamaiwɨse. Owe. \v 35 Amɨ sahɨhɨ samɨ tiworisai maarɨho nunyawɨ amɨ gaahatɨ kiyai sahɨ kawiwɨse. Aiwɨ amɨ sahɨ wapa samapa isɨhiya usai nunyawaahaapaapɨ kiyaamapa wihoaaŋɨhapa nanyamɨtaawo tɨwɨ gɨmunyaapɨse nehɨ kapaanɨhɨ nunyawɨ namapɨse. Sapa saiwɨ sahɨ kiyohɨpɨpaapɨ wihoaaŋɨhandɨ awaindɨhandɨ nepɨ kahapaamapɨpa nahataapai netɨ daahematɨ Autaahɨ Nuwaataatɨ Bimisɨhomɨ mwaayatimatɨtaatɨwo. Iyataatɨ kohɨ isɨhiya koai wɨndɨ kɨnyɨ gaahoŋe gaare mundɨwɨhiyaisunɨ amɨ isɨhiya maatɨmaatiwɨhiyaisunɨ gaahatɨ kawisahoso. \v 36 Sahɨ isɨhiyaapɨ samɨ maarɨho tisatane, samɨ Japɨho isɨhiyaapɨ komɨ maarɨho tundipatamatiyato,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Maipɨhaiwa Kiyohɨwaiwa Atimbɨ Tipɨtapaapɨ Mausome Tatɨ Jisaasiho Isɨhiyai Kataunjindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 7:1-5) \p \v 37 Jisaasiho pɨwɨha wa isɨhiyai sata kataunjataise. “Sahɨ isɨhiya usaamɨ kiyohɨwaiwa ketɨ nepɨ tipɨtapaapɨ usonɨwɨ kiyai ‘sahɨ maipɨhiyaate,’ mundɨwɨse amɨ Autaahaatɨho wɨndɨ sangi netɨ tipɨtapa jasonatɨ, ‘sahɨ maipɨhiyaate,’ maasatɨtando. Aiwɨ amɨ sahɨ isɨhiya usaisɨ saundɨwɨ, ‘sahɨ maipɨhiyaatisɨ samɨ maipɨhaiwaapɨ pɨwɨha nepɨse,’ undɨwɨ kiyaamɨhetɨ pɨwɨha nepɨ yamaawutaapɨse. Amɨ sangisɨ Autaahaatɨho wɨndɨ sasatatɨ, ‘sahɨ maipɨhiyaatisɨ samɨ maipɨhandapɨ pɨwɨha nepɨse,’ satatɨ pɨwɨha samɨhetɨ netɨ wɨndɨ yamaasutaito. \v 38 Sahɨ isɨhiyai wapa kahapaamapɨpa nunyawɨse amɨ Autaahaatɨho sangi nasamɨtaiso. Amɨ sahɨ iparimatɨwɨ isɨhiyai wapa pɨhɨtɨwɨ taahɨpɨpa nunyawaawaahɨ amɨ Autaahaatɨho apɨpaahɨ gaaho iparɨhosɨ wapa kahapaamapɨpa sangi pɨhɨtatɨ taahɨpɨpa waatɨ asakiyatɨ amɨ tisaahɨwa tiwatɨ nyepiyatɨ tirandɨwatɨ amɨ kapa ahaitɨhapɨhɨ owetatɨ nawangitatɨ nehɨhaatɨ tɨmahiyahaiwa sangi nasamɨtaise. Iyatɨ Sahɨ isɨhiya usaisɨ wapa ikɨpɨpa nunyohɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ Autaahaatɨho sangi japɨhɨ kapa pɨhɨtatɨ nasamɨtaise. \p \v 39 Sata kaundatosatɨ amɨ pɨwɨha wa sɨwipatɨ namɨhanaha sata Jisaasiho kiyai kaundataase. “Utaaho wo komɨ ndɨha niyotaho amɨ utaaho wo ndɨha niyotahoai daihɨra mɨre undatɨ namunjɨtaise. Owetɨtaise. Amɨ maisahurɨ ndɨha niyotahurɨsɨ maisahurɨ tɨmaamainji anɨmwaahɨpatopɨ witɨtaise. \v 40 Metɨho wo taatɨ sɨkurɨhandaatɨhɨ kahapaamapɨpa kaiwunjauhɨ mmonatɨ nesɨho koai kataunjisɨhoai nusatipɨhaatɨ noaipatɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ awaisɨhondaamaise. Owetise. Koai kiyaunjisɨho kiyaunjihɨ ko metɨho bɨpi bindata atisatɨ mmonatɨ netɨ kaimɨ nunjatɨhura ko noaipatɨ komɨ kiyaunjisɨhomatetaho noaipataise. \p \v 41 “Kɨnyɨ utaaho wo kinyɨ naisohomɨ ndɨhotɨ ikwaatɨpɨho apɨpaahɨ turɨkaarehonjɨ ahusotisonyonjapɨ kɨnyɨ napaapɨ baimbɨ taapɨ waatɨ gwɨnyaapɨ usonɨhise kɨnyɨ kɨwahonyɨ ndɨhotɨ ikwaatɨpɨho aungwohandɨ ipatamatiyahandɨ ahɨsotindɨhandapɨ baimbɨ gwɨnyaapɨ monɨpiwatapaapo? \v 42 Kinyɨ ndɨhotɨ ikwaatɨpɨho apɨpaahɨ aungwohandɨ ipatamatiyahandɨ ahɨngisotindɨhandɨ monɨpiwatapa wo kinyɨ naisohomɨ ndɨhotɨ ikwaatɨpɨho turɨkaarehonjɨ ahotisonyonjapɨ koai saundɨpɨ, ‘naisohonye, kinyɨ ndɨhotɨ ikwaatɨpɨhonjɨ yaihonjɨ ahɨngisotisɨ nehɨmaitaano,’ undɨpɨ napitaimbɨ kaundɨtaise? Sandɨ kɨnyɨ satɨpɨ nɨnɨ nisɨ ndɨhotɨ ikwaatɨpɨho ahɨmotahoniso tɨpɨ jaipɨtɨpe. Ikwaatɨpɨho apɨpaahɨ aungwohandɨ ipatamatiyahandɨ kinyɨ ndɨhotɨ ahɨsotindɨhandɨ kɨnyɨ kɨwahoŋɨ jatɨnɨpɨ jɨhɨ nemaposapɨ auhaatapɨ kinyɨ ndɨha baimbɨ japaapɨ sura kinyɨ naisohomɨ ndɨhotɨ ikwaatɨpɨho turɨkaarehonjɨ ahusotisonyonjɨ mmonɨpɨ nepumaitaapo,” ndaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Ipatamɨ Yandɨpɨho Gaahopunɨ Amɨ Maipɨhopunɨ Jisaasiho Isɨhiyai Kataunjindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 7:16-20, 12:33-35) \p \v 43 Satatosatɨ Jisaasiho wa jɨhaatɨ sandaase. “Ipatɨ gaahatɨ yandɨpɨho maipɨho wɨndɨ namingoaitaise. Iyonɨhɨ amɨ ipatɨ maipɨhatɨ yandɨpɨho gaaho wɨndɨ namingoaitaise. Wɨndɨ siyatɨmaahe, owetise. \v 44 Ipatɨ nahatepɨ yandɨpɨho ningosɨhura isɨhiya japɨ mmonawaawɨ ‘ipatɨ satɨ gaahate amɨ ipatɨ satɨ maipɨhate,’ tɨwɨ japɨ mmonawaayopo. Iyataatɨ ipatɨ pɨhoaipɨhomɨ yandɨpɨho anɨpɨho kaarɨhetapɨ nandawaamaayopo. Owetise. Aiwɨ amɨ wainɨhandisangi kaarɨha mwɨtoaipatetɨ ningotɨ ahotihɨ nandawaamaayopo. Owetise. \v 45 Utaaho gaahomɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhɨ amɨtɨhetɨ nehɨ gaahaiwaahɨhɨ gwɨnyaatɨ tɨwɨsaitataise. Tɨwɨsaitihɨ nehɨ tɨtɨhɨ gaahaiwaahɨhɨ gwɨnyaatɨ kiyataise. O amɨ utaaho maipɨhomɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhɨ amɨtɨhetɨ nehɨ maipɨhaiwaahɨhɨ gwɨnyaatɨ tɨwɨsaitataise. Tɨwɨsaitihɨ nehɨ maipɨhaiwaahɨhɨ gwɨnyaatɨ kiyataise. Nɨnɨ sandɨ apaapɨmaato amɨ amɨtɨhetɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhɨ saiwa wapa isɨhiya gwɨnyaapɨ kɨpwɨndimbɨpa kiyaamɨ maahomwaaŋɨ nausaapɨ katauhɨ ausaimanɨnatɨ auta noaipataise,” ndaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Sɨwipatɨ Namɨhanatɨ Isɨhiya Aŋaaŋɨ aŋɨmatotɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 7:24-27) \p \v 46 Satatosatɨ amɨ bapiyatɨ Jisaasiho sandaase: “Sahɨ nisɨ pɨwɨha sangi kasatohɨha japepihɨrɨwɨ kamaayawaahandɨ nɨngi sahɨ napaapɨ Awaisɨhoŋe, Awaisɨhoŋe ndɨwɨ ambɨhɨndopo? \v 47 Utaaho wo nɨngisaapɨhɨ nasatɨ nisɨ pɨwɨha atisatɨ nisɨ kaundohɨrɨhɨretɨ kaisɨhopɨ nɨnɨ sɨwipatɨ wɨtɨ namɨhandɨ nasisatɨ sandɨ kasatɨtaano sangi biyatɨ nasesɨpata gisunyaatɨtando. \v 48 So utaaho kɨmomatiyahore: Ko aŋaaŋɨ aŋɨmatɨtandɨhura yapɨpatɨ watɨpɨhatɨ nawɨhaisɨhatetɨ anɨmwaahɨpatɨ baahɨ mɨhaapɨ yamwaataise. Yamwaatosatɨ yasɨha wiwatosatɨ simenɨhandɨ sanyoaayatɨ wiwatɨ yasɨha tɨpɨhaatɨ mɨhondaise. Mɨhotatosatɨ aŋaaŋɨ akaaŋaaŋɨ kasɨnapɨ watɨpɨhaaŋɨ ahominahaaŋɨ anɨtisatɨ aŋɨmatataise. Aihɨ wipatɨ itɨ nambɨtɨhɨrɨ noaipatɨ wipɨwatɨ itɨ nambɨtɨrisatɨ usepatɨ usepuwataatɨ aŋaaŋɨ netɨ ikɨpindatɨ kwɨtɨwihɨhandɨ kandɨ wɨndɨ namaayase. Sandɨ ketɨ namaayasɨtɨmandɨ amɨ utaaho itatamanatɨ biyatɨ gwɨnyaatɨ anɨtisatɨ watɨpɨhaaŋɨ aŋɨmatihe. \v 49 Iyataatɨ utaaho wo nisɨ pɨwɨha atisataaho ko nisɨ katohɨrɨhɨretɨ japepihɨratɨ kamaisɨho so utaaho aŋaaŋɨ mɨmaipiyatɨ aŋɨmatisɨhomatiyahore. Utaaho aŋaaŋamɨ yasɨha mmonainjatɨ yapɨpatɨ watɨpɨhatetɨ baahɨ anɨmwaahɨpatɨ yamwaatɨ mɨhotatɨ aŋɨmaamatatɨ yapɨpatɨ napaipatetɨ yaataatɨ mɨhotatɨ aŋɨmatihɨ wipatɨ itɨ nambɨtɨrisatɨ wipɨwataatɨ usepatɨ usepuwataatɨ aŋaaŋi netɨ kwɨtɨwatɨ ikɨpɨndihɨ ketɨ kuraanɨhɨ niyatesi tɨmahiyatɨ kaaŋɨnɨhɨ nosasɨnamasɨpatamatiyahore,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \c 7 \s1 Kɨma Pɨwɨma Tunnɨwɨ Yahwɨnohiyɨhiyaamɨ Mɨtɨhomɨ Otɨpɨpatɨho Timbaihɨ Jisaasiho Timbɨpa Nemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:5-13) \p \v 1 Jisaasiho pɨwɨha saiwa aimɨ kaundihɨ kiya aimɨ atiwɨ owetihɨ ko niyatɨ aunahɨpatɨ taunɨhandɨ Kaparɨniyaamɨhanda nandaataise. \v 2 Satɨ aunahɨpitɨ taunɨhanda utaaho wo Romɨhiyaamɨho isɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya 100 kaiwɨhiyai jɨhimatatɨ iwinjatisɨho bindataise. Iyataatɨ ko otɨpɨpatɨho woaisahore. Aihɨ so komɨ otɨpɨpatɨhoai uta awaisɨho maarɨho apɨpaahɨ aungwohandɨ nunyamahore. Nunyamahosɨ amɨ ko timbɨpa netɨ timbiyatɨ detɨ aimɨ napwɨtandɨhandɨ ketihɨ bindataise. \v 3 Siyatɨ bimihɨ ko tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaiso isɨhiya satɨwɨ Jisaasiho yamo Kapaniyaamɨhanda napise tauhɨ atisataise. Atisataatɨ namatɨ Judaahiyaamɨ gwɨnyaahiya mɨtɨhiyai ko netɨ natausaasataise kiya nuwɨ kaundisaihɨ Jisaasiho nasatɨ komɨ otɨpɨpatɨhomɨ timbɨpa nemwaitando. \v 4 Aihɨ kiya nuwɨ Jisaasihoai pɨhɨtɨwɨ waatɨ satɨwɨ nunjenawaayopo. “Kɨmo utaaho gaahosɨ kɨnyɨ komɨ pɨwɨha atɨwimbɨ andɨtɨwipe. Iyatɨ ko nyahɨ Judaahiyaanangi maarɨho nanyɨnyahore. \v 5 Iyatɨ amɨ ko aŋɨ gwɨharaahonya Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaawaatɨ gaapundɨtɨhaawɨ ahoyanohonya nyapɨ anɨnyamatahore,” undawaatopo. \p \v 6 Saundɨwɨ kaundauhɨ Jisaasiho namatɨ kiyaisatɨ maasɨ notaise. Notɨ ko uta awaisomɨ aŋɨpɨpɨhɨ Jisaasiho noaipaitaahetihɨ ko tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨho mɨtɨho Jisaasihopɨ komɨ naisɨhiyai sata kaunda natausaasataise. “Awaisɨhoŋe, pohɨrimbɨ nisɨ aŋɨpɨpɨhɨ nambɨ namɨndaape. Nɨnɨ utaahonɨnɨ gaahonɨnɨmaahe amɨ kɨnyɨ nisɨ aŋɨtɨtɨhɨ nambɨ nandaitaapo. \v 7 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ gwɨnyaataatɨ nɨnɨ awaisɨhonɨnɨ gaahonɨnɨmaahe kɨnyɨ nɨngisaapɨhɨ detɨ napɨtaapo. Isɨ kɨnyɨ sapɨhapɨ nehɨ pɨwɨha katisamɨhɨ nisɨ otɨpɨpatɨhomɨ timbɨpa owetɨtando. \v 8 Iyataatɨ amɨ nɨngisangi isɨhiya usa nɨngi ninjatohiyɨhiya watɨpɨhandɨ naninyawɨ ahɨnisauhɨ amɨ nɨnɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai winjaatɨ bindataayo. Aindɨ amɨ utaaho woai ‘kɨnyɨ numwe undonaahɨ amɨ ko atɨnisatɨ notaise. Aindɨ amɨ utaaho woai kɨnyɨ namme undonaahɨ amɨ ko atɨnisatɨ nasataise. Aindɨ amɨ nisɨ otɨpɨpatɨhoai otɨpɨpatɨ satɨ kɨnyɨ kaime undonaahɨ amɨ ko nisɨha atɨnisatɨ kiyataise,’” undataase. \p \v 9 Sata Kaundihɨ Jisaasiho atisataatɨ koai ise ta usonataise. Ise ta usonatosatɨ nepemaitatɨ koai isɨhiya nuwipinjai wɨrisandiwɨ taahiyɨhiya niyohiyɨhiyai saundataase. “Utaaho wo siyatɨ awaindɨhandɨ gɨwunyaasɨtɨhandisaho Isɨraherɨhiyaamɨ woai mausoho ndɨ nɨnɨ sangi kasatataato,” undataase. \v 10 Aihɨ isɨhiya ko natausaasisawɨhiya japɨhɨ nuwɨ aŋɨpɨpɨhɨ noaipapɨ mmonawa komɨ otɨpɨpatɨhomɨ timbɨpa aimɨ owetihɨ tɨtɨhɨ nepatɨ gaaho ainahɨho bimihɨ usonawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Apopaatɨ Osɨnɨhaatamɨ Mwaahoai Jisaasiho Japɨhɨ Ahowimasɨtɨhandapɨhaare \p \v 11 Sandɨ kiyatɨ owetihɨ amɨ wɨndɨ otɨhɨmetihɨ ketɨ aunahɨpatɨ wɨtɨ katamɨ ambɨpatɨ Nainɨhandaahapɨ Jisaasiho niyataise. Naihɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya usa wɨrisandɨhandɨ maasɨ koai nuwipinjai satɨ aunahɨpitaahapɨ niyawaayopo. \v 12 Jisaasiho niyatɨ aimɨ aunahɨpatamɨ matambɨpaamɨ onepataapɨhɨ noaipasɨhɨ utaaho waimwaaho wo napwihɨhoai aimɨ isɨsi yamwaitaatɨwɨ noaipawaayopo. So meto itapaatɨ osɨnɨhaatamɨ mwaaho nehɨ naasohisɨ amɨ kɨmɨko napohore. Aihɨ amɨ satɨ aunahɨpitaahapɨhiya isɨhiya taahɨtɨhandɨ kaatisawɨ maasɨ nasawaayopo. \v 13 Aihɨ kaati Awaisɨho usonataatɨ kaatapɨ maarɨho tundihɨ namatɨ kaati Jisaasiho saundataase. “Kɨnyɨ wɨndɨ gomaatɨme,” undataase. \v 14 Saundatosatɨ Jisaasiho niyatɨ gwɨtɨho waimwaaho soho ahotisɨho isɨwatɨ numwɨhatihɨ isɨhiya sohoai isɨsi niyohiyɨhiya namuwɨ kapɨhɨ namapɨ bitotawaayopo. Bitohauhɨ Jisaasiho koai saundataase. “Uta waimwaamoŋe, nɨnɨ gi japɨhɨ nepape hɨtataatonɨ kɨnyɨ nepape,” undataase. \v 15 Saundihɨ utaaho aimɨ napomasɨho japɨhɨ nepatɨ tɨtɨhɨ bindata pɨwandaase. Aihɨ Jisaasiho koai numwaatɨ sanaati nusoaasataise. \v 16 Aihɨ isɨhiya nahandɨ sandɨ mmonawaawɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yaiwɨ ese tɨwɨ gwɨnyaapɨ Autaahaatɨhoai mepɨ autaahepumawaayopo. Aiwɨ amɨ kiya satawaatopo. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaatɨ kanyatɨtandɨho awaisɨho kɨmo nyamɨ otɨhapɨhɨ noaipataise,” tawaatopo. Aiwɨ amɨ kiya satawaatopo. “Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai andɨtɨwiwɨtandɨ aimɨ nasataise,” tawaatopo. \v 17 Sandɨ siyatɨ Jisaasiho kaindɨmandapɨ isɨhiya pɨwɨha nesi yapɨpatɨ Judiyaahanda nahataapɨpɨhunɨ amɨ wapɨhunɨ nesi kanɨwɨ gaamawaayopo. Aiwɨ amɨ yapɨpatɨ kapɨhɨ detɨ ahetiwaiwaaraahimaawɨ kanɨwɨ gaamawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨho Komɨ Otɨpɨpatɨhuri Pɨwɨha Nunyatɨ Jisaasihoenda Natausaasindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 11:2-19) \p \v 18 Jonɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya Jisaasiho isɨhiyaamɨ timbɨpa nemwatɨ amɨ napwauhɨhiyai ahowimasɨwɨmaiwaapɨ atiwɨmapɨ nuwɨ kaiwaapɨ Jonɨhoai kaundauhɨ ko atisataise. Atisatosatɨ komɨ otɨpɨpatɨhurɨ yahuri gaatatɨ numwaataise. \v 19 Gaata Numwaatɨ Awaisɨhoai pɨwɨha satɨmɨha nunjenɨmɨ kaundɨtaatɨmɨ kuri sata kaundatɨ natausaasataise. “Utaaho wo napɨtaise tɨwɨ katohɨhoŋo e nyahɨ wopɨ jatɨtɨhaawo?” undɨmɨ nunjenɨmɨse undataase. \v 20 Satatɨ kuri natausaasihɨ kurɨ numwɨ Jisaasihoaapɨhɨ noaipamaise. Noaipapɨ Jisaasihoai kurɨ saundamaase. “Jonɨho isɨhiyai baawusisɨho yahuraanyangi natanyoaasihɨ gisenda nasahaayo pɨwɨha Jonɨho satatɨ nanyamisɨha gi nangɨsendɨhaawo. Utaaho wo napɨtaise tohɨhoŋɨ nambɨhoŋo e utaaho wopɨ nyahɨ jatɨtɨhaawo? Hɨtɨha gi nangɨsendɨhaawɨ natanyoaasataise,” undamaase. Saundɨmɨ Jonɨho kuri kaundatɨ Jisaasihopɨ nusoaasisɨha ka kurɨ Jisaasihoai kaundamaase. \p \v 21 Kurɨ numwɨ Jisaasihoapɨhɨ noaipasura kura amɨ Jisaasiho taatɨ isɨhiya timbɨpa kahatamatɨpetahapaisahiyai tɨtɨhɨwiwataise. Iyatɨ isɨhiya kiyaamɨhetɨ itɨpɨho maipɨhapa bimimbɨpai nemwatɨ amɨ isɨhiya ndɨha niyotahiyai netɨ japɨhɨ ndɨha nusorɨhaasɨhɨ kiya jawaayopo. \v 22 Iyauhɨ kurɨ Jonɨhomɨ pɨwɨha nesi naisururi Jisaasiho wihoaaŋɨha kuri sata kaunda natausaasataise. “Sahuraahɨ japɨhɨ Jonɨhoenda numwɨ sahuraahɨ sahuraasamɨ ndɨhaara mmonɨmɨ atimɨ nesɨpɨpaapɨ Jonɨhoai satɨmɨ kaundɨmɨse. Ndɨha niyotahiya japɨhɨ nga jawaayopo. Auhɨrɨ bɨwatetɨ namɨhatahiya nga itɨpapɨ daayawaayopo. Isɨhiya kiyaamɨ asaaha pisapɨpa owetihɨ ambɨpatɨ gaahatɨ nusoaipataise. Isɨhiya kiyaamɨ atihɨrɨ nɨwisaputihɨ pɨwɨha atɨhomisohiyɨhiya pɨwɨha baiwɨ atisawaayopo. Aihɨ amɨ isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ nepawaayopo. Isɨhiya nopɨsasɨnɨwɨ mɨmaipetahatɨma bimohɨtɨmatɨma Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wanɨha gaaha atisawaayopo. \v 23 Iyataatɨ isɨhiya nisapɨ ko Kɨraisihotindɨho tɨwɨ namitanɨwɨ amɨ kiya nisapɨ gɨnunyaahohɨtɨhandɨ wɨndɨ namosasɨnɨhonɨhɨ andɨtitɨwɨ gɨnunyaahohiyɨhiya maaritɨtaapo nyatataase,” undɨmɨ kaundɨmɨse undatɨ kuri kaunda natausaasataise. \p \v 24 Jonɨhomɨ pɨwɨha isɨsi naisururɨ aimɨ japɨhɨ naihɨ Jisaasiho Jonɨhopɨ pɨwɨha isɨhiya taahiyɨhiyai sata kaundataase. “Jɨhura isɨhiya owehapɨhɨ sahɨ niyohɨtɨndɨ napindɨ mmondaatɨwɨ niyopo. Mbɨpaara awaatɨpatɨ nesi kihɨkihoaaŋemasɨhɨ mmonta niyowo? Owetise. \v 25 Owetise amɨ sahɨ akɨtɨndɨ napindɨ mmonta niyopo? Utaaho wo utɨ apotɨhɨrɨ gaahapa niyotɨ yundanyainatɨ bitosɨhɨ koai usonda niyowo? Owetise. Isɨhiya saiwɨ gaahapa niyopɨ yundanyainɨwɨhiya siyaahɨ isɨhiya awaisawɨhiyaimatɨwɨ yapɨpati amɨ isɨhiyai osamapɨ jatohiyɨhiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ bindawaayopo. \v 26 Isɨ amɨ sahɨ napindɨ mmonta niyopo? Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨhoai usonda niyowo? Ye akɨte. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨhoai usonda niyopo. So Jonɨho isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyai nusatipɨhaaho awaisɨhore. \v 27 So utaamopɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ satatɨ ahotisɨhore. ‘Utaaho woaisɨ nisɨ pɨwɨha nunyatɨ nandusaasɨto. Nandusoaasisanɨhɨ ko kinyɨ jɨhɨ notɨ daihɨra kinyapɨ netɨ tɨtɨhehɨmaitaise,’ tatɨ kopɨ ahotisɨhore. \v 28 Maapɨ yapɨpataapɨhɨ isɨhiya namɨwiyaahohɨhiyaamɨ namoyaatohiyɨhiyaamɨ wo Jonɨhoai nusatipɨhaaho awaisɨho wo namoaipase. Owetise. Sandɨ Sendaahandɨ kandɨ amɨ utaaho Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjatindɨhandaatɨhɨ nehɨ yatɨhɨ ambɨpatɨ oweho usaisɨ wɨndɨ namusatipɨhaatɨ amɨ apɨpaahɨ wɨndɨ awaisɨhometisɨho Jonɨhoai awaindɨhandɨ nusatipɨhaatɨ awaisɨhore,” undataase. \p \v 29 Isɨhiya nahatiya nehɨhiya amɨ isɨhiya gamanɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaitaatɨwo nawɨho taakisihandɨ nehohiyɨhiyai maawɨ Jisaasihomɨ sa pɨwɨha atisawaawɨ kiya satawaatopo. “Autaahaatɨhomɨ kaindɨhandɨ apɨpaahɨ akɨtɨ tɨtɨhe,” tawaatopo kiyai Jonɨho waapohora baawusahiyaaso. \v 30 Iyataahandɨ kandɨ isɨhiya Parisihiyaunɨ amɨ isɨhiya usa Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ siya Jonɨho waapohora wɨndɨ bahomaawusahiyaasɨ kiya Autaahaatɨhomɨ daihɨra gaahɨra nunjirɨhɨra nepɨ dawaatemapɨ ahosumwawaayopo. \p \v 31 Aihɨ Jisaasiho sata kandaase. “Isɨhiya wanɨ kɨmura bimohiyɨmiyaapɨ napindapɨ sɨwipatɨ namɨhandɨ katɨtande? Kiya napitetahiyaatindɨho? \v 32 Manyinya aunahɨpata masapɨpɨhɨ bindawa metɨhonya sasaahohonyai gaatɨwɨ satɨwɨ kaundohɨpatamataiwɨhiye. ‘Sahɨ waipoaapɨ nawesɨndaatɨwɨ nyahɨ apwɨtɨhɨrɨ ipohonɨhɨ sahɨ wɨndɨ waipoaapɨ namaawesɨnɨhopo. Sahɨ gwɨtaatɨwɨ nyahɨ awirɨtonɨhandɨ sahɨ wɨndɨ gomaatopo,’ undohɨpatamataiwɨhiye. \v 33 Jonɨho isɨhiyai baawusisɨho nasatɨ nandapa bɨretɨhandɨ amɨ waapoho wainɨhandunɨ wɨndɨ namainjɨhɨ sahɨ kopɨ satawaatopo. ‘Itɨpɨho maipɨho komɨhetɨ bimihe,’ tɨwɨhiyaate. \v 34 Aihɨ amɨ wanɨ Isɨhiyaamɨ Awaisɨhonɨnɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napɨtɨ waapoho nandapa nanɨhonɨhɨ amɨ sahɨ nisapɨ satawaatopo. ‘Kɨmoai iwinjasawɨse kɨmo nandapa pɨhɨtatɨ nanataise. Iyatɨ amɨ waapoho wainɨhandɨ pɨhɨtatɨ nanataise. Ko gwɨsɨ tauhoe. Iyatɨ ko isɨhiya nawɨho taakisihandɨ gamanɨhomɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨho nehohiyɨhiyaamunɨ amɨ isɨhiya maipɨhaiwaisahiyaamunɨ naisohoe,” tɨwɨhiyaate. \v 35 Iyataatɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ mmonɨwɨ nehohiyɨhiya Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaasɨtɨhandapɨ akɨte tɨwɨ nanyisawaayopo,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨha Jisaasiho Parisiho Woaisatɨ Taatɨ Nandapa Nainjɨhɨ Apopaatɨ Atɨpatɨ Iwinjaasɨtɨhandapɨhaare \p \v 36 Utaaho wo isɨhiya Parisihiyaamɨho Parisiho Jisaasihoai nandapa nisɨ aŋɨpɨpɨhɨ maasɨ nandahaawɨ namme unda gaatihɨ Jisaasiho niyatɨ Parisihomɨ aŋaaŋɨ nandaatɨ nandapa nandandɨ nausanatɨ ganɨhomɨhinɨ bindataise. \v 37 Satɨ aunahɨpita itapaatɨ waatɨ maipɨhaiwa nasisoaarɨ kiyahaatɨ bindataise. Isɨ kaatɨ Jisaasihopɨ atisataatɨ Jisaasiho Parisihomɨ aŋɨpɨpɨhɨ nandapa koaisa taatɨ nanataise tauhɨ atisataise. Atisataatɨ kaatɨ atɨpatɨ wipatɨ wɨtɨ apɨpaahɨ gaahatɨ waamainjotahatɨ netɨ isɨsi niyataise. \v 38 Niyatɨ Jisaasihomɨ dawaapɨpɨhɨ detɨ komɨ auhɨrainɨ bitonda gotaise. Gwihɨ kaatamɨ kwɨtipatɨ nandɨndɨwatɨ Jisaasihomɨ auhɨretɨ atasɨhaatɨhɨ nurɨhatataise. Nurɨhatihɨ kaatamɨ misisɨhaara kwɨtipatɨ auhɨrepɨ nurɨhatipatɨ nurɨhisatɨ nuwipiyaipataise. Iyatɨ komɨ auhɨrisɨ gerundataise. Gerundatɨ atɨpatɨ wipatɨ isɨsi naipatɨ nuhaatɨ auhɨretɨ iwinjaataise. \p \v 39 Kaatɨ siyatɨ kaihɨ utaaho Parisiho Jisaasihoai nandapaapɨ gaata numwaasɨho sandɨ mmonataatɨ ko siyatɨ gwɨnyaataise. Kɨmo Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨhondaataahɨ itapɨmaatɨ kɨmaatɨ koai iwiwatɨ numwɨhatisaamɨmaatamɨ maipɨhaiwa kaiwaiwa usonatɨ itapa kɨmaatɨ maipɨhaiwaisahaatɨ setahaate tatɨ usonatɨ gɨmunyaase tatɨ ko komɨ maarɨhoaatɨhɨ gwɨnyaataise. \p \v 40 Aihɨ ko siyatɨ gwɨnyaasɨtɨhandapɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha saundataase. “Saimonɨhoŋe, nɨnɨ nɨngi pɨwɨha wa kɨma kahɨtɨtandiyonɨ atime,” undataase. Saundatɨ nunjesɨhɨ amɨ Saimonɨho Jisaasihoai komɨha saundataase. “Ye Katɨpunjingɨhoŋe, nɨnɨ atitaanɨ gaasɨ katɨme,” undataase. \v 41 Aihɨ amɨ Jisaasiho koai saundataase. “Utaahurɨ wurɨ utaaho womɨ nawɨho nehɨ (dinauhandɨ kaimɨ) nemaise ipotɨ japɨhɨ nahɨmɨtaano undɨmo. Aimɨ wo 500 kina kiyatɨ nesɨhɨ amɨ wo yatɨhɨ 50 kina kiyatɨ netaise. \v 42 Saimɨ kurɨ nawɨho komɨ nusesɨho japɨhɨ ketɨ wɨndɨ namumwɨtaihɨ ko namatɨ nawɨhomɨ satɨho kandɨ (dinauhandɨ) nawɨho nesɨtɨhandɨ nemwatɨ nanɨpimatataise. Isɨ suramɨ maahɨwo koai maarɨho nunyamataise?” undatɨ nunjenataise. \p \v 43 Saundatɨ nunjesɨhɨ amɨ Saimonɨho komɨha wihoaaŋɨha Jisaasihoai sata kaundataase. “Nawɨho (dinauhandɨ) aungwohandɨ nesɨtɨhandɨ nawɨhomɨ satɨho nemwatɨ nanɨpimatonɨhɨ nawɨho nesɨho nawɨhomɨ satɨhoai maarɨho waatɨ numwɨtaise ndɨ gwɨnyaataayo,” undataase. Saundihɨ Jisaasiho koai saundataase. “Kɨnyɨ tɨtɨhɨ gwɨnyapenɨpɨ katapaase,” undataase. \p \v 44 Saundatosatɨ Jisaasiho kaatɨ apopaatamɨhihoaaŋɨ nepemaitatɨ mandosatɨ bindataatɨ Saimonɨhoai saundataase. “Kɨnyɨ kɨmaatɨ apomaatamɨ kaindɨmandɨ mmonapaino? Nɨnɨ kinyɨ aŋɨtɨmatɨhɨ napɨtɨ nandaahonɨhɨ kɨnyɨ waapoho wo namaanɨmise nisɨ auhɨrɨ atasɨha bausamaitando. Kɨnyɨ saimbɨ kamaaninɨhandɨ kandɨ kɨmaatɨ apomaatɨ kaatamɨ kwɨtipataahɨ nisɨ auhɨrɨ atasɨha bausanɨmatɨ amɨ kaatamɨ misisɨhaaraahɨ auhɨrɨ nanipiyaipataise. \v 45 Amɨ kɨnyɨhɨ nɨngi wɨndɨ gerɨmandise. O amɨ kɨmaatɨ apomaatɨhɨ wuwanɨ napɨtɨ kɨnyɨ aŋɨmaaŋɨ nandaahohuraapɨ namasatɨ nisɨ auhɨrɨ wɨndɨ namaamɨhaatɨ kaatɨnɨhɨ gerɨndɨmɨ notaise. \v 46 Kɨnyɨ nɨngi wɨndɨ atɨpatɨ oripɨhatɨ noaapɨ nisɨ mɨtɨhoaatɨhɨ maaninjaahise. O amɨ kɨmaatɨhɨ atɨpatɨ gaahatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ waamainjotahatɨ noaatɨ nisɨ auhɨrepɨ ninjaataise. \v 47 Isɨ nɨnɨ sandɨ gi kahɨtataato. Kɨmaatɨ apomaatɨ nɨngi maarɨho apɨpaahɨ awaindɨhandɨ aungwohandɨ nanɨmindɨmandɨ amɨ kaatɨ maipɨhaiwa taahɨwaiwa kaiwaiwa nahatewa Autaahaatɨho aimɨ nemwasɨhe. Isɨhiya usa maipɨhaiwa nehɨ yahonyaahɨhɨ kiyauhɨ konya Autaahaatɨho nemwasawɨhiya siya amɨ nehɨ apɨpaahɨ maipehonjɨ gotɨ nɨngi kiyaamɨ maarɨho naninyawaayopo,” undataase. \v 48 Jisaasiho koai sata kaundatosatɨ amɨ apopaati saundataase. “Kinyɨ maipɨhaiwa nahatewa aimɨ nɨnɨ nehɨmataayo,” undataase. \v 49 Sata Jisaasiho kaati kaundihɨ kapɨhɨ isɨhiya nandapa taawɨ ganɨhoaasɨnɨ nanɨhohiyɨhiya sawana sanawaatopo. “Utaamo kɨmo napitetahondaatɨ maipɨhaiwa nemwataatise?” tɨwɨ kanawaatopo. \v 50 Aihɨ Jisaasiho kaatɨ apopaati saundataase. “Kɨnyɨ nisapɨ gɨnunyaahingɨtɨhandaahɨ Autaahaatɨho gi kinyɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ aimɨ japɨhɨ nangɨmaataise. Isɨ kinyɨ maarɨho yatɨhɨngitatɨ napaisaatɨtatɨ wɨngitonɨhɨ numwe,” undataase. \c 8 \s1 Kɨma Pɨwɨma Asɨhiya Usa Jisaasihoaisunɨ Komɨ Otɨpɨpatɨhiyaisunɨ Kiyaamɨ Otɨpɨpatapɨ Andɨtɨwipɨ Maasɨ Daayohiyɨhiyaapɨhaare \p \v 1 Saiwa aimɨ kiyatɨ owetihɨ kapɨhɨ wura Jisaasiho aunahɨpɨhaiwa taunɨhandɨ awaiwaiwaaraahunɨ amɨ aunahɨpɨhaiwa gwɨharaahaiwaaraahunɨ daayataise. Daayatɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjatɨmɨ naiwaiwaapɨha pɨwɨha gaaha wanɨha ausaatɨ isɨhiyai kaundataase. Aihɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya ko kaiwaiwa mmonɨwɨ nepɨ kaiwɨ nɨwipinjohiyɨhiya ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiyaasɨ (12 kaiwɨhiya) kiyaahɨ maasɨ daayawaayopo. \v 2 Aihɨ amɨ asɨhiya usa jɨhura Jisaasiho itɨpɨho maipɨhaiwa nemwatɨ amɨ timbɨpa nemwatɨ tɨtɨhemwasawɨhiyai maawɨ koaisawɨ daayawaayopo. Siya asiyaamɨ waatɨ aunahɨpatɨ Makɨtaraahandaahapɨhaatɨ Mariyaahaate. Saatɨ Mariyaasaatɨ jɨhura Jisaasiho kaatamɨhetɨ itɨpɨho maipɨhapa taahɨpɨpa ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ yahurɨtahaiwa bimihɨ nemwasaamaate. \v 3 Aihɨ amɨ waatɨ Joaanaahaate. Saatɨ Joaanaasaatɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Kusaahomɨ apwaataate. So Kusaaso awaisɨho Erotɨhomɨ kahapaamapɨpa aŋaaŋɨ awaisɨhoematatɨ iwinjatisɨhore. Aihɨ amɨ waatɨ Susanaahaate. Aihɨ amɨ asɨhiya usai maawɨ nowaayopo. Asɨmiya kɨmiya Jisaasihoaisunɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaisunɨ kahapaamapɨpa kiyaamɨhapa andɨtɨwipɨ (nawɨho amɨ nandapa amɨ aŋaaŋɨ) kiyai nunyawɨhiyaare. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nandapaamɨ Kwɨtaaho Osaataatɨ Utaaho Tɨwɨhaasɨtɨhandapɨ Namɨhana Jisaasiho Kandindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 13:1-9; Maakɨho 4:1-9) \p \v 4 Asisɨha waara isɨhiya pɨhɨtahandɨ aunahɨpatɨ taunɨhandɨ kɨhandɨ katɨ kataahapɨhiya Jisaasihoaapɨhɨ nasawaayopo. Napɨwɨ isɨhiya wɨrisandɨhandɨ ahoyanɨwɨmɨhauhɨ nandapaamɨ isapɨpa kwɨtaahopɨ Jisaasiho namɨhanatɨ pɨwɨha sata kiyai kaundataase. \v 5 “Utaaho wo komɨ nandapaamɨ kwɨtaaho nesi notɨ komɨ osaataatɨ kupwɨratɨ mɨhopɨ mɨhinɨ tɨwɨhaataise. Tɨwɨhaasɨhɨ kwɨtaaho wapa tɨtɨhɨ daihɨra tɨmahaihɨ isɨhiya ikisipɨ itɨpapɨ daayawaayopo. Aihɨ amɨ koho netɨ kapa nanataise. \v 6 Aihɨ amɨ nandapaamɨ kwɨtaaho wo yapɨpatɨ apɨpaahɨ nawɨhaisahataapɨhɨ tɨmahiyataise. Iyatɨ kapɨhapɨ ketɨ nutatɨ nawatatɨho ko amɨ japɨhɨ awaipɨndaise gaahapɨhɨ waasitahapɨhɨmendato. \v 7 Aihɨ amɨ nandapaamɨ kwɨtaaho wo kaarɨha mwɨtoaipatamɨ otɨhapɨhɨ tɨmahiyataise. Tɨmahiyatɨ kaarɨha mwɨtoaipatɨ netɨ namaasatɨ ipɨhatihɨ gɨpɨpwitatɨ ahendaise. \v 8 Aihɨ amɨ nandapaamɨ kwɨtaaho wo yapɨpatɨ gaahatɨ waasitahata tɨmahiyataise. Tɨmahiyatɨ biyatɨ nawatɨ saniya nandapa akɨpɨpa kwɨtaaya pɨhɨtatɨ kɨsɨtɨpepatɨ kwɨtaaho nɨnaasohɨ yamahohɨho 100 100 kiyatɨ ahondaise,” undatɨ kiyai Jisaasiho kaundataase. Sata kaundatɨ owemataatɨ ko kiyai saundataase. “Sahɨ atitaatɨwɨ atihɨrisahiyaatisɨ baiwɨ nisɨ pɨwɨha sa kasatohɨma atiwɨ nepɨse,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nandapaamɨ Kwɨtaahopɨ Jisaasiho Namɨhanatɨ Katisɨhaamɨ Tanyaahaapɨhaare \r (Matiyuho 13:10-17; Maakɨho 4:10-12) \p \v 9 Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya Jisaasihoai pɨwɨha namɨhanɨpɨ katingɨhaamɨ tanyaaha napitiyaha katise undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 10 Nunjenɨhauhɨ Jisaasiho kiyai sata kaundataase. Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjatindɨhandapɨ isɨhiyai gɨwunyaatɨtandɨhandɨ noaasandindɨhandapɨha pɨwɨha aimɨ sangi ausaimanatɨ nasɨsise. Iyataahandɨ kandɨ isɨhiya usa nahatiyaisaahɨ nehɨ pɨwɨha namɨhandɨhaahɨ kaundonɨhɨ atisawaayopo. Iyataatɨ sandapɨ pɨwɨha wa sata jɨpatɨpindise. “Isɨhiya pɨhɨtɨwɨ jawaatawaahandɨ kandɨ akɨtɨhandɨ wɨndɨ kiya monɨhopo. Kiya pɨhɨtɨwɨ kiyaamɨ atihɨrɨ mwɨtɨpɨsawɨ atisawaatawaahandɨ kandɨ pɨwɨhaamɨ tanyaahaapɨ kiyai wɨndɨ namusesɨpatatɨ gɨmaawunyaatɨtaise,” tatɨ jɨpatɨpindise undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Pɨwɨha Sɨwipatɨ Namɨhanatɨ Katisɨhaapɨ Nesɨpatɨ Otɨpɨpatɨhiyai Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 13:18-23; Maakɨho 4:13-20) \p \v 11 Saundatosatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai kiya nunjenohɨhaapɨ saundataase. “Pɨwɨha sangi namɨhandɨ kasatohɨhaamɨ tanyaaha siyate. Nandapa kwɨtaaho so Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaare. \v 12 Iyatɨ nandapaamɨ kwɨtaaho daihɨra tɨmahaiso so isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisohiyɨhiyaare. Atisohiyɨhiyaatawaahandɨ kandɨ kiya Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaasaihɨ amɨ Autaahaatɨho kiyai wɨndɨ japɨhɨ namumwaitandɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ pɨwɨha kiya atisohɨha kiyaamɨ maarɨhoaatɨhapɨ nasatɨ nemasawɨhiyaare. \v 13 Nandapaamɨ kwɨtaaho yapɨpatɨ nawɨhaisahataapɨhɨ tɨmahaindɨmandɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wuwanɨhura ketɨ maaritɨwɨ nepɨ nehɨ masɨhonjɨ gwɨnyaahohiyɨhiyaare. Saiwɨ Maaritɨwɨ nehohiyɨhiyandaahandɨ kandɨ amɨ ka pɨwɨha mɨhatɨhɨ kiyaamɨ maarɨhoaatɨhɨ anɨtisatɨ kɨmaurɨmwɨndihɨ nehɨ gohɨ masɨhonjɨ gɨwunyaawaayopo. Iyauhɨ amɨ kahapaamapɨpa kiyai nunjendandɨhaiwa kiyaapɨhɨ noaipatɨ nunjesɨhɨ kiya kaiwaapɨ tɨmahiyotɨhandape. \v 14 Aihɨ amɨ nandapaamɨ kwɨtaaho wo kaarɨha mwɨtoaipatamɨ otɨhapɨhɨ tambɨpɨhɨ tɨmahaimbɨpa sapa isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisawaahandɨ kandɨ kahapaamapɨpa nawɨho utɨ apotɨhɨrɨ kapaisaahɨhɨ maarɨho nunyawɨmapɨ amɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ nehɨ kapaapaahɨhɨ gwɨnyaahohɨwaiwa tisaitata Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sawanamɨhetɨ ahotisɨhai nepɨ namaasapɨ ipatisauhɨ pɨwɨha atisohɨhaamɨ nandapa akɨpɨpa wɨndɨ usɨtiyatɨ namoaipasɨtɨhandape. \v 15 Nandapaamɨ kwɨtaaho yapɨpatɨ gaahata tɨmahaimbɨpa sapa isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha baiwɨ atiwɨ nepɨ anɨtiwɨ kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ ahiyawɨ watɨpɨtɨwɨ tɨtɨhɨ maarɨho gaaho gwɨnyaahauhɨ pɨwɨha kiya atisotɨhaamɨ nandapa akɨpɨpa kiyaamɨhetapɨ ausaimanatɨ noaipasɨtɨhandape,” undatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Norɨhɨrɨ Raamɨhandɨ Tɨpopɨ Sisɨha Nausaatɨta Autaahɨ Ahaitaatɨwɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 4:21-25) \p \v 16 Jisaasiho pɨwɨha wa kiyai saundataase. “Utaaho wo norɨhɨrɨ raamɨhandɨ sisɨha tɨpotɨ yutɨhɨraatɨhunɨ amɨ ganɨhomɨ otɨtɨhunɨ noaasatɨ wɨndɨ ahɨmaitaise. Nehɨ tɨpotɨ autaahiwatɨ ahaitaise. Iyonɨhɨ isɨhiya aŋɨtɨtɨhɨ napɨwɨ nandaahohiyɨhiya sisɨha ka nausaatonɨhɨ japɨ nga mmomɨ nandaitaatɨwo. \v 17 Sandɨ katotɨmandɨ apaapɨmaato. Amɨ kahapaamapɨpa noaasandimbɨpa nahataapa auta ipotɨhura noaipaitaise ndaato. Kahapaamapɨpa isɨhiya mmapɨ noaasawɨ ahiyohɨpɨpa ipotɨhura auta noaipahonɨhɨ isɨhiya mmondaapo. \p \v 18 “Sahɨ pɨwɨha atiwɨ naitaatɨwɨhɨretapɨ baiwɨ gwɨnyaapɨ jatɨnɨwise. Amɨ utaaho wo wapaisahoai Autaahaatɨho jahaatɨ waatɨ numwɨtaise. Iyatɨ amɨ utaaho wo wapa nehɨ yahonyaisahonɨniso tatɨ gwɨnyaataataahɨ sɨkonya ko gwɨnyaasonyonya Autaahaatɨho komɨhetapɨ kapaanɨhɨ nemaitaise,” undatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihomɨ Sanaatunɨ Saingoyaapɨhaare \r (Matiyuho 12:46-50; Maakɨho 3:31-35) \p \v 19 Aihɨ Jisaasihomɨ sanaatunɨ amɨ komɨ saingoya sanaapwɨsaunɨ koai iwinjaitaatɨwɨ nasawaayopo. Napɨwɨ detɨ Jisaasihomɨhinɨ naitotɨwɨ mmonawa isɨhiya taahɨtɨhandɨ tisaitata daihɨra naitɨhɨra owendaise. \v 20 Aihɨ kusasapɨ isɨhiya usa Jisaasihoai saundawaatopo. “Kinyɨ kɨnaatunɨ amɨ kinyɨ kunyɨhoya kɨnaapwɨsaunɨ gi ginjaitaatɨwɨ kɨmusasɨ napɨwɨhusasɨ ipaahaapɨ bitotawaayopo,” undawaatopo. \v 21 Saundauhɨ Jisaasiho komɨha pɨwɨha wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ japepihɨrohiyɨhiya siya nisɨ niya nisɨ nɨhoaarɨsa naapwɨrise,” undatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Itɨ Nambɨtɨhɨri Jisaasiho Yatɨhite Undatɨ Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:23-27; Maakɨho 4:35-41) \p \v 22 Asisɨha waara Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Durɨhɨramɨ mɨhihɨnapɨ nutɨhaawo,” undihɨ kiya kopuhotɨ yamwaapɨ nowaayopo. \v 23 Taawɨ nowaawɨ Jisaasiho naawihɨ nanotondaise. Aihɨ itɨ nambɨtɨhɨrɨ durɨhɨraatɨhɨ nasataise. Nasataatɨ durɨhɨrɨ waatɨ dotɨ gwɨnyana tiwayaataise. Waatɨ durɨhɨrɨ dotɨ tiwayaataatɨ nausɨha kopuhotɨ witatɨ tisaitatɨ aimɨ kiyai netɨ nawatisonɨhɨ amɨ kiya waapoho nanɨwɨ nawatiwɨ owetɨtaatɨwɨhandɨ kendaise. \v 24 Aihɨ kiya nuwɨ Jisaasihoai ahowimapɨ saundawaatopo. “Awaisɨhoŋɨ Nyainjatingɨhonye, nyahɨ waapoho nanaatɨ aimɨ nyangi durɨhɨrɨ netɨ nanyawatisonɨhɨ aimɨ owetɨtɨhaawiyo,” undawaatopo. Saundauhɨ ko nepatɨ itɨ nambɨtɨhɨrisunɨ durɨhɨrɨ awaindɨhandɨ dotɨ gwɨnyanatɨ tiwaayaasɨtɨhandisunɨ itɨhundihɨ amɨ itɨ nambɨtɨhɨrɨ dɨhɨwatɨ amɨ durɨhɨrɨ ndo gwɨnyana tiwayaasɨtɨhandɨ yatɨhitatɨ durɨhɨrɨ wɨndɨ ahomaayatɨ bɨpi nimandataise. \v 25 Saihɨ ko kiyai saundataase. “Sahɨ nisapɨ gɨnunyaahotɨhandɨ maahapɨhɨ naihɨtopo?” undataase. Aihɨ kiya yaiwɨ kiyaamɨ maarɨho owesoetihɨ sawana sanawaatopo. “Utaamo kɨmo diyaamahoe, itɨ nambɨtɨhɨrisunɨ amɨ durɨhɨrisunɨ itɨhundihɨ koai atɨwisatɨ bɨpi yatɨhitataiso?” nnawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨha Jisaasiho Utaaho Womɨhetapɨ Itɨpɨho Maipɨhapai Nemwasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:28-34; Maakɨho 5:1-20) \p \v 26 Aihɨ kiya kopuhotɨ kiyaanɨhɨ nuwɨ aunahɨpatɨ Geraasaahandɨ ahetimbɨpɨhɨ noaipawaayopo. Satɨ aunahɨpatɨ taunɨhandɨ durɨhɨrɨ Garirihandamɨ wihɨnɨ ahendaise. \v 27 Jisaasiho kopuhotɨ namasi taatɨ noaatɨpasɨhɨ utaaho wo itɨpɨho maipɨhapa anɨtisatɨ mmatɨ isɨwatihɨho satɨ aunahɨpitaahapɨho nasatɨ Jisaasihoaisamɨ nutanamaise. So utaaso utaarɨhandetɨ utɨ apotɨhɨrɨ namaayotɨ somaahɨho aŋɨpɨpɨhɨ wɨndɨ biyatɨ bimimotɨ nehɨhaatɨ nahatewetɨ itapɨpa ahiyohɨpɨpɨhɨ jomaahɨtɨtɨhɨ nasisoaarɨ nanotɨ bisotinjahore. \v 28 Isɨ ko Jisaasihoaisamɨ nutanɨmɨ usonatosatɨ waatɨ kaahaatamapɨ Jisaasihomɨ detɨ utatotɨ tɨmahiyatɨ ahondaatɨ waapɨhɨtatɨ kaahaata Jisaasihoai sata kaundataase. “Autaahaatɨho Nahatewai Daahema Autaahɨ Nɨwaataatɨ Bimisɨhomɨ Mwaahoŋe kɨnyɨ nɨngi napitɨnitaape? Nɨngi yaasahandɨ namaanɨmɨtaapɨ andɨtindɨ owe hɨtɨtɨ kahɨtataato,” undataase. \v 29 Sandɨ Jisaasiho aimɨ itɨpɨho maipɨhapai kɨmo utaamoai namasi noaipasi numwe undatɨ kaundihɨ kandapɨ kandaase. Itɨpɨho maipɨhapa nasisoaarɨ soai anɨtisatɨ isɨwatatɨ bimohosɨ isɨhiya nahatewetɨ isɨwatɨwunɨ amɨ ipipatɨ watɨpɨhataahunɨ anɨtiwɨ ikwɨrɨ wɨsasauhɨhandɨ kandɨ kapa tinjaatɨ nasɨpatɨ ahiyamɨ nohore. Iyataatɨ itɨpɨho maipɨhapa sapa netɨ koai isɨsi isɨhiya owehapɨhɨ watɨminahapɨhɨ notoandaise. \p \v 30 Aihɨ koai Jisaasiho “kinyɨ ambɨpatɨ napimahoŋe,” undatɨ nunjenataise. Nunjesɨhɨ ko saundataase. “Nisɨ ambɨpatɨ taahɨhonɨne,” undataase. Sandɨ itɨpɨho maipɨho taahɨho so utaasometɨ nandaatɨ bimohosɨ tɨtɨhɨ kaundataase. \v 31 Itɨpɨho maipɨhapa Jisaasihoai pɨwɨha apɨpaahɨ andɨtitɨwɨ watɨpɨtɨwɨha satɨwɨ kaundawaatopo. \p \v 32 Kapɨhɨ detɨ sisɨhomɨhinɨ maasapɨho taahɨho woyɨha taatɨ nanatɨ kapɨhɨ bitosɨhɨ itɨpɨho maipɨhapa maasapɨho soetepɨnyamape undɨwɨ Jisaasihoai pɨwɨha watɨpɨtɨwɨ andɨtitɨwɨha kaundawaatopo. Iyauhɨ Jisaasiho gaasɨ so maasapɨmoetɨ nuwɨ nandaapɨse unda natausaasataise. \v 33 Aihɨ itɨpɨho maipɨhapa so utaasomɨhetapɨ noaipasi nuwɨ maasapɨho nahatoetɨ nandaawaayopo. Nandaahauhɨ maasapɨho nahato naupwasi durɨhɨraatɨhɨ naisɨho konɨhɨ witatɨ nahato waapoho nanatɨ napotaise. \p \v 34 Aihɨ maasapɨho yamanɨwɨ jaawɨ bitohohiyɨhiya sandɨ siyatɨ noaipasɨhɨ mmonɨmapɨ yanɨhɨmawaayopo. Yanɨhɨmapɨ nuwɨ aunahɨpatɨ taunɨhandaatunɨ amɨ kahapɨhɨ kahapɨhunɨ kaundawaatopo. \v 35 Kaundauhɨ isɨhiya atiwɨmapɨ mmondaatɨwɨ niyawaayopo. Naiwɨ Jisaasihoaapɨhɨ noaipapɨ mmonawa itɨpɨho maipɨhapa noaipasi naisɨho utaaho utɨ apotɨhɨrɨ niyotɨ komɨ naharɨho owetihɨ nanɨhiyatɨ komɨ amɨtɨha biyatɨ nga gɨwunyainjɨhɨ Jisaasihomɨ auhɨraapɨhɨ bimihɨ kiya usonawaayopo. Usonawaawɨ ko siyatɨ bimihɨ waatɨ kiya yaiwɨmawaayopo \v 36 Jisaasiho naharɨhomɨhetapɨ itɨpɨho maipɨhapa nemwasɨhɨ isɨhiya usonɨwɨ nehohiyɨhiya kiyai siyatɨ kaihɨ komɨ naharɨho owesoendaise undɨwɨ kaundawaatopo. \v 37 Aihɨ isɨhiya nahatiya aunahɨpatɨ taunɨhandɨ Gerasaahandaahapɨhiya sandɨ mmonawaawɨ apɨpaahɨ yausamasɨhɨ namapɨ Jisaasihoai kɨmbɨhɨ nyangi nanyamasi ketɨhoŋɨ numwe undauhɨ Jisaasiho kapɨhɨ namasi nutandɨ kopuhotɨ yamwaataise. \v 38 Aihɨ utaaho itɨpɨho maipɨhapa noaipasi naisɨho Jisaasihoai pɨwɨha andɨtitaha sata kaundataase. “Nɨnɨ gisatɨ maasɨ nutaano,” undataase. Aihɨ Jisaasiho koai sata kaunda natausaasataise. \v 39 “Kɨnyɨ kinyɨ aunahɨpataahapɨ japɨhɨ numwe. Numbwɨ Autaahaatɨho gaahatɨ kahindɨhandapɨ isɨhiyai pɨwɨha ausaapɨ kaunde,” undatɨ natausaasataise. Aihɨ ko utaaho notɨ isɨhiya nahatiyai aunahɨpatɨ sataahɨ gaamatɨ Jisaasiho koai kawindɨhandapɨ ausaatɨ kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Metɨhaatɨ Napwihɨ Ahowimatunɨ Amɨ Itapaatɨ Waatɨ Koai Numwɨhatihɨhaatamɨ Timbɨpa Owetindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 9:18-26; Maakɨho 5:21-43) \p \v 40 Isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ Jisaasihopɨ jatɨmbɨwɨhiyaasɨ Jisaasiho japɨhɨ napihɨ kiya maaritɨwɨ numwaawaayopo. \v 41 Aihɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Jairaasiho Judaahiyaamɨ aŋɨ gwɨharaahandɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨ ahoyanohɨtɨhandɨ awaisɨho mɨtɨhoematatɨ jatisɨho nasatɨ Jisaasihoaapɨhɨ noaipataise. Nasatɨ Jisaasihomɨ utatototɨ auhɨraapɨhɨ tɨmahiyatɨ ahondaatɨ nisɨ aŋɨpɨpɨhapɨ namme undatɨ watɨpɨtatɨ andɨtitamataise. \v 42 So utaaso sata kaundindɨmandɨ apaapɨmaahe amɨ komɨ metɨhonjɨ nehɨ naasonyɨhɨtahondaatɨse. Sonjɨ metonjɨ aponyonjɨ konjamɨ kɨnaungwɨha ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yatairɨ 12 kiyatɨ aimɨ sanausohonje. Isɨ konjɨ metonjɨ aimɨ napwɨtandɨ detɨtihe. \p Aihɨ Jisaasiho taatɨ naihɨ isɨhiya wɨrɨsandiwɨ komɨhinɨ nowaawɨ nepɨ iwɨhiwawaayopo. \v 43 Aihɨ amɨ itapaatɨ waatɨ kɨnaukwɨha ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yatairɨtahaiwetɨ (12 kiyatɨ) nasisoaarɨ jɨtɨpatɨ jɨtɨmainjɨhaatɨ bindataise. Iyataatɨ saatɨ itapaatisɨ utaaho wo kaatamɨ jɨtɨmasɨtɨhandɨ nemwaitandɨho wo owetise. \v 44 Aihɨ saatɨ apopaatɨ Jisaasihomɨ dawaataatɨ ipɨpɨhɨ nasatɨ Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ nipaatirɨhɨramɨ otasaahaasɨnɨ isɨwataise. Siyatɨ kaatɨ isɨwihɨ kaatamɨ nasisoaarɨ jɨtɨmatoaatindɨhandɨ ketɨ kuraanɨhɨ dɨhɨwatɨ owesoendaise. \v 45 Aihɨ Jisaasiho sandaase. “Nɨngi ikwɨraahɨ ndɨ nanɨmahatise?” tatɨ nasenataise. Aihɨ isɨhiya nahatiya nyahɨhɨ owesɨ nde undauhɨ Pitaaho Jisaasihoai saundataase. “Nyainjatingɨhonye, isɨhiya gɨhipɨ kɨnyɨhinɨ detɨ detɨ nasawaayopo. Isɨ amɨ kɨnyɨ napindapɨ nasehise?” undataase. \v 46 Saundihɨhandɨ kandɨ Jisaasiho sandaase. “Isɨhiya usa nɨngi nanɨmɨhatauhɨ nisɨ watɨpɨhandɨ nisɨhetɨ ahotindɨhandɨ wɨndɨ aimɨ naihɨto,” ndaase. \v 47 Aihɨ kaatɨ apopaatɨ nisapiso tatɨ gwɨnyaataatɨ kopɨ noaatɨtandɨhandɨ owetihɨ namatɨ itɨhɨraapɨhɨ notɨ Jisaasihomɨ auhɨraapɨhɨ tɨmahiyataise. Iyatɨ kaatɨ isɨhiya nahatiyaamɨ ndɨhetɨ tanyaaha saapɨ saindɨ Jisaasihoai iwitɨ numwɨhatataayo unda sata kaundataase. “Nɨnɨ Jisaasihoai iwitɨ numwɨhatonɨhɨ nisɨ timbɨpa ketɨ kuraanɨhɨ owenendaise,” undataase. \v 48 Aihɨ kaati Jisaasiho sata kaundataase. “Nisɨ maasɨhaamo kɨnyɨ nisapɨ koai numwɨhatisanɨhɨ nisɨ timbɨpa nenɨmaitaise tɨpɨ gɨnunyaapɨ nihingɨtɨhandaahɨ kinyɨ timbɨpa owesendaise. Isɨ kinyɨ maarɨho wɨhitatɨ yatɨhɨngitatɨ napaisaatɨtonɨhɨ numwe,” undataase. \p \v 49 Jisaasiho taatɨ sata pɨwaatihɨ isɨhiya usa awaisɨho mɨtɨho aŋɨ gwɨharaahonya isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨ ahoyanohɨpɨpɨhɨ jatisɨho Jairaasihomɨ aŋɨpɨpɨhapɨhiya napɨwɨ saundawaatopo. “Kinyɨ kimaamaatɨ aimɨ napwisɨ katanyasisɨho nehɨhandɨ napɨtaisɨ kaunde,” undawaatopo. \v 50 Saundauhɨ Jisaasiho atisatosatɨ ko awaisɨho mɨtɨhoai saundataase. “Kɨnyɨ wɨndɨ yamaime. Nisapɨ ko tɨtɨhɨwiwɨtaise tɨpɨ gɨnunyaape kinyɨ kimaamaatɨ japɨhɨ nepaitaiso,” undataase. \v 51 Saundamapɨ Jisaasiho notɨ Jairaasihomɨ aŋɨpɨpɨhɨ noaipatɨ nahatiyai aŋaaŋɨ namandaapɨse undatɨ nehɨ Pitaahotihɨ Jonɨhotihɨ Jemɨsihotihɨ metɨhonjamɨ saniya sapiyaatihɨ siyaisaahɨhɨ Jisaasiho numwaasi maasɨ aŋɨtɨtɨhɨ nandaataise. \v 52 Isɨhiya nahatiya sonjɨ metonjapɨ yiyi tɨwɨ gowaayopo. Gwauhɨ Jisaasiho kiyai saundataase, “kɨmonjɨ metɨmonjɨ aimɨ napomataamaisɨ sahɨ wɨndɨ yiyi tɨwɨ gomaatɨwɨse nehɨ nanotondaise,” undataase. \v 53 Sata Kaundihɨ kiya sunjawaayopo aimɨ napomasɨhonjapɨnyatiso tɨwɨ. \v 54 Saiwɨ sisauhɨhandɨ kandɨ Jisaasiho sonjɨ aponyonjamɨ ikwɨrɨ iwiwatata sandaase. “Nisɨ metɨhonjaŋe japɨhɨ nepape,” ndaase. \v 55 Satihɨ ketɨ kuraanɨhɨ konjamɨ maarɨho japɨhɨ nasatɨ witihɨ tɨtɨhɨ nepataise. Aihɨ kiyai saundataase. “Kɨmonjɨ metɨmonji nandapa wapa nepɨ nunyawɨse nando,” undataase. \v 56 Aihɨ sonjɨ metonjamɨ saniyɨ sapiya sandɨ mmonamaamɨ yaihɨ kapuri Jisaasiho saundataase. “Kɨmandɨ wanɨ nɨnɨ kiyonɨhɨ noaipasɨhɨ mmosɨtɨmandapɨ isɨhiya usai apɨpaahɨ kamundɨmise,” undataase. \c 9 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiya Ikwɨ Maindɨmwɨtihɨ Auhɨramɨ Yahurɨtahiyai Otɨpɨpatɨ Nunyatɨ Natausaasindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 10:5-15; Maakɨho 6:7-13) \p \v 1 Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiya ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiyai gaatatɨ numwaatɨ ahoya kiyai pɨwɨha kaundatɨ isɨhiyaamɨhetapɨ itɨpɨho maipɨhapa nemwamapɨ amɨ timbɨpaisahiyai tɨtɨhɨwiwɨtaatɨwɨ watɨpɨhandɨ kiyai nunyataise. \v 2 Iyatɨ kiyai natausaasataise kiya nuwɨ Autaahaatɨho isɨhiyai winjaatɨ bimaamɨ naindɨhandapɨha pɨwɨha ausaapɨ kaundɨwɨ amɨ isɨhiyaamɨ timbɨpa nepumaitaatɨwo. \v 3 Iyatɨ Jisaasiho kiyai sata kaundataase. “Sahɨ nowaawɨ kahapaamapɨpa wɨndɨ mipɨse. Gɨrɨhɨrɨ ikihɨ nandapa bɨretɨhandɨ nawɨho apotɨhɨrɨ niyoaitɨhɨrɨ isɨrɨhɨrɨ sapa wɨndɨ mipɨse. Owetane. \v 4 Aiwɨ sahɨ aŋɨhandɨ wɨndaapɨhɨ nuwɨ nandaawaawaahɨ kapɨhɨ nuwɨ nandaahohɨpɨpɨhɨ bimaamɨ nuwɨ kapɨhɨ aunahɨpatɨ namasi nowaawɨ kaaŋɨ aŋaaŋɨ bimohaaŋaaŋɨ namasi nuwɨse. \v 5 Sahɨ naisaihɨ isɨhiya wɨndɨ maaritɨwɨ namaasamaasaihaahɨ satɨ aunahɨpitɨ sangi isɨhiya namaasamaahohɨpitaahɨ namasi nuwɨse. Namasi nowaawɨ samɨ atasɨhaatɨhɨ ikwaatɨpɨho namaasandisɨho tɨwɨhamapɨ nuwɨse kiya sangi namaasamaahohɨtɨhandapɨ gɨwunyaatɨtando,” undatɨ kiyai natausaasataise. \v 6 Saunda ko natausaasihɨ kiya aunahɨpatɨ kahatɨ kahataahɨmapɨ nahataapɨpɨhɨ nuwɨ pɨwɨha gaaha wanɨha ausaapɨ kaundɨwɨ isɨhiyaamɨ timbɨpa nepumapɨ tɨtɨhɨwiwawaapo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Erotɨho Jisaasihopɨ Dɨyaamahotindɨho Tatɨ Gwɨnyaasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 14:1-2; Maakɨho 6:14-16) \p \v 7 Awaisɨho Erotɨho yapɨpatɨ Garirihandɨ jaatɨ bimisɨho Jisaasiho kaiwaiwaapɨ atisataise. Iyatɨ amɨ ko pɨwɨha wa satɨwɨ katauhɨ atisataise, “Jonɨho aimɨ napwisɨho japɨhɨ nepataise,” tɨwɨ katauhɨ atisataatɨ waatɨ pɨhɨtatɨ gwɨnyaataise. Ko siyatɨ pɨhɨtatɨ gwɨnyaataahandɨ kandɨ tɨtɨhɨ wɨndɨ gɨmunyaase. \v 8 Aihɨ amɨ usa satawaatopo, “Eraijaaho aimɨ noaipataise,” tawaatopo. Aihɨ amɨ usa satawaatopo. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya jɨhɨ aimehuraahiyaamɨ wo wanɨ japɨhɨ noaipataise,” tawaatopo. \v 9 Aihɨ Erotɨho sata kandaase, “Jonɨhoai aimɨ naahutarɨhɨrɨ nisatɨtɨ titɨ yamwaahonɨhɨ aimɨ owetisɨ so diyaamahopɨ katauhɨ nɨnɨ atiso?” ndaase. Iyatɨ ko Erotɨho Jisaasihoai usondandɨ gwɨnyaataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Taahɨtɨhandɨ 5,000 Kaiwɨhiyai Jisaasiho Nandapa Numwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 14:13-21; Maakɨho 6:30-44; Jonɨho 6:1-13) \p \v 10 Aihɨ kiya Jisaasiho otɨpɨpatɨ nunya natausaasisawɨhiya japɨhɨ napɨwɨ noaipapɨ kiya otɨpɨpatɨ kaiwɨ daayotɨhandapɨ pɨwɨha siya siya otɨpɨpatɨ kiyahaayo undɨwɨ kaundawaatopo. Kaundauhɨ isɨhiya usa owetihɨ nehɨ tɨtɨhɨ ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiyaisaahɨhɨ Jisaasiho numwaasi nehɨ sawanaahɨhɨ aunahɨpatɨ wɨtɨ katamɨ ambɨpatɨ Betɨsaitaahandaahapɨ nowaayopo. \v 11 Niyauhɨ isɨhiya wɨrisandɨhandɨ Jisaasihopɨ sapɨhɨ sihoaaŋɨ naise tauhɨ atisawaawɨ ipotɨ nowaayopo. Niyauhɨ Jisaasiho kiyaapɨ maaritatɨ numwaatɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨhandapɨha pɨwɨha ausaatɨ kaundatɨ amɨ isɨhiya timbɨpaisahiyaamɨ timbɨpa nemwataise. \v 12 Aihɨ asahataahura ipɨho aimɨ naihɨ otɨpɨpatɨhiya ikwɨ maindɨwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiya napɨwɨ koai saundawaatopo. “Nandapa kaanɨhɨ ahotatɨ amɨ kɨmbɨhɨ isɨhiya owehapɨhisɨ kɨnyɨ kɨmiya isɨmiya taahɨtɨmandi natɨpusoaase kiya nuwɨ aunahɨpata detɨ nandapa nepɨ nanɨwɨ nanoaitaatɨwo,” undawaatopo. \v 13 Saundauhɨ amɨ ko kiyai wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Kɨmiya nandaatɨwɨhapa sahɨ sawanaatɨ nunyawɨse,” undataase. Aihɨ kiya koai wihoaaŋɨha saundawaatopo. “Nyahɨ bɨretɨhandɨ nehɨ ikwɨ naasairɨtihɨ amɨ araiho yahurɨtihɨ ahondaise. Isɨ nyahɨ nowaatɨ isɨmiya kɨmiya nahatiyaapɨ nandapa nawɨho nunya naitɨhaawɨnyatino?” undawaatopo. \v 14 Sapɨhɨ isɨhiya bimohiyɨhiya pɨhɨtɨwɨ 5,000 kaiwɨhiyaare. \p Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Isɨhiya tipɨtapaatɨwɨ kɨhonjɨ kɨhonjaapɨhɨ 50, 50 kaiwɨ bimai nutaatɨwɨ kaundɨwɨse,” undataase. \v 15 Saundihɨ kiya otɨpɨpatɨhiya saiwɨ saiwɨ kɨhonjɨ kɨhonjaapɨhɨ bimaawɨse undauhɨ kiya kaiwɨ bimai nowaayopo. \v 16 Iyauhɨ Jisaasiho bɨretɨhonya ikwɨ naasairɨtahonyaunɨ amɨ araihurɨ yahurunɨ netɨ isɨwatata autaahɨ yamɨhapataatɨhɨ jatata Autaahaatɨhoai gaahoŋe gaare undatosatɨ naumbotɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai nunyataise kiya nesi isɨhiyai nunyawɨ gaamaitaatɨwo. \v 17 Nunyawɨ gaamahauhɨ kiya nga pɨhɨtɨwɨ nanɨwɨ gaatihɨ ahotimbɨpa naumbwinjɨpɨpa Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya asɨwɨ nepɨ ikɨhaiwa ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahaiwaara kɨpɨwɨ tisaipɨ ahiyawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pitaaho Jisaasihomɨ Ambɨpatɨ Ausaatɨ Ambɨhɨtindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 16:13-19; Maakɨho 8:27-29) \p \v 18 Waara Jisaasiho nehɨ sawahohɨ taatɨ gaapundihɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya kapɨhɨ maasɨ bindawaayopo. Bimauhɨ kiyai sata nunjenataise. “Nisapɨ isɨhiya diyaamahoe tawaatopo?” undatɨ kiyai nunjenataise. \v 19 Nunjesɨhɨ kiya koai wihoaaŋɨha saundawaatopo. “Isɨhiya usa kinyapɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhoe tawaatopo. Iyauhɨ amɨ usa kinyapɨ Eraijaahoe tawaatopo. Iyauhɨ amɨ usa kinyapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya jɨhɨ aimehuraahiyaamɨ wo japɨhɨ nepahore tawaatopo,” undawaatopo. \v 20 Saundauhɨ amɨ ko kiyai saundataase. “O amɨ sahɨ kɨmiyaatɨ nisapɨ diyaamahoe tawaatopo?” undatɨ nunjenataise. Nunjesɨhɨ Pitaaho wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Kɨnyɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitaapɨ Autaahaatɨho Ahɨngisɨhoŋɨ Kɨraisihoŋe,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Yaawɨhandɨ Netɨ Napwɨtandɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 16:20-28; Maakɨho 8:30–9:1) \p \v 21 Pitaaho Jisaasihoai Kɨnyɨ Kɨraisihoŋe undindɨmandapɨ isɨhiyai ausaapɨ wɨndɨ apɨpaahɨ kamundɨmapɨse undatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai kaundataase. \v 22 Kaundatɨ amɨ kiyai ko saundataase. “Isɨhiyaamɨ Awaisɨhonɨnɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ ambɨpatɨ yaasahandɨ pɨhɨndɨ naito. Isɨhiya mɨtɨhiya gwɨnyaahiyaunɨ amɨ isɨhiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai waamaitumapɨ dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ awaisawɨhiya jɨhiya mɨtɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ nɨngi ahosɨnɨmaitaapo. Ahosɨnɨmapɨ nɨngi nɨwisaihɨ napwɨto. Nɨwisaihɨ napomatatɨ asisɨha mairɨma saniyonɨhɨ japɨhɨ nɨnɨ asohonimandɨ nepaito,” undataase. \p \v 23 Saundatosatɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya nahatiyaisunɨ amɨ isɨhiya usaisunɨ sata kaundataase. “Isɨhiya usa nisɨ otɨpɨpatɨ kaniwɨ amɨ nɨngi nanipinjɨtaatɨwaahɨ sawanaapɨ nanɨpimatɨwɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatɨ nɨnɨ katetɨ napwɨtandɨhatɨ tɨpwɨtohɨpatamataiwɨ kiya yaawɨhaiwa nepɨ napwɨtaatɨwɨhatɨ asisɨha nahatewetɨ nepɨ tɨpwɨtɨwɨ nanipinjawɨse. \v 24 Nɨnɨ sandɨ apaapɨmaato amɨ isɨhiya usa kiyaamɨ kɨmaapɨ bimɨtaatɨwɨhandapimatonɨhɨ kandapɨ gwɨnyaawaawɨ kandɨ anɨtiwɨ isɨwatawaawaahɨ amɨ sandɨ kandapɨ kiya ipotɨhura asɨyaimatɨwɨ Autaahaatɨhoaisawɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ wɨndɨ namepɨ nihɨrɨtaapo. O amɨ isɨhiya usa nisapimatonɨhɨ kiyaamɨhapa namapɨ nanɨpimatɨwɨ nisɨ otɨpɨpatɨhɨ kaniwɨ nɨngi nanipinjawaawaahɨ amɨ kiya ipotɨhura asɨyaimatɨwɨ Autaahaatɨhoaisawɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ naitaapo. \v 25 Amɨ utaaho wo maapɨ yapɨpatambɨhapa pɨhɨtatɨ netɨ ahoyatɨ isɨwatataataahɨ sawaho netɨ nopɨsasɨnatɨ owematataise. Isɨ amɨ kahapaamapɨpa ko isɨwatimbɨpa napitiyatɨ koai andɨtɨwiwɨtaise? Amɨ kaiwaahɨ koai wɨndɨ andɨtɨmaawiwɨtaise. \v 26 O amɨ utaaho wo nisapunɨ nisɨ pɨwɨhaapunɨ mawataataahɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ Awaisɨhonɨnimandɨ nisɨ awaindɨ nausaatatɨ saasanotindɨhandɨ yundanyɨha otiwa kambwaatɨ watɨpɨhandisatunɨ amɨ nisɨ Apɨho Autaahaatɨhomɨ nausaatatɨ saasanotindɨhandɨ watɨpɨhandɨ yundanyɨhaisatunɨ amɨ Apɨho Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhɨ bimohiyɨhiyaamɨ nausaatatɨ saasanotindɨhandɨ watɨpɨhandɨ yundanyɨha otiwa kambwaahaiwaisatunɨ nasataahura utaaso sopɨ nɨngi manyɨtaise. Manyonɨhɨ amɨ nɨnɨ kopɨ satɨto, ‘soai nɨnɨ wɨndɨ mausotɨhoe. Amɨ ko nisɨ otɨpɨpatɨhomaahe,’ tɨto. \v 27 Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangi sandɨ kasatataato. Sahɨ isɨhiyaatɨ wanɨ kɨmbɨhɨ bitohohiyɨmiyaatɨ usaatɨ sangɨ napopɨ bindawaawɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandɨ asisɨha ipotɨhetɨ noaipahonɨhɨ mmondaapo,” undatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihomɨ Ambɨpatɨ Noaipatɨ Wipetindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 17:1-13; Maakɨho 9:2-13) \p \v 28 Jisaasiho kiyai pɨwɨha satatɨ kaundatosatɨ bimihɨ asisɨha ikwɨ naasairɨtihɨ winɨnɨhɨramɨ mairɨma aimɨ sanaihɨ Pitaahoaisunɨ Jonɨhoaisunɨ Jemɨsihoaisunɨ kingwaasi numwaasi gaapundɨtandɨ sisɨhoaasɨnapɨ niyataise. \v 29 Niyatɨ kasɨnɨ sisɨhoaasɨnɨ gaapundatɨ bimihɨ komɨ ndɨmaahomwaaŋɨ noaipatɨ awaindɨ nausaatamataise. Iyataatɨ amɨ komɨ apotɨhɨrɨ noaipatɨ apɨpaahɨ kɨhoepɨtatɨ kɨnapɨpaamatiyatɨ nausaatamataise. \v 30 Aihɨ nehɨ ketɨ kuraanɨhɨ utaahurɨ wurɨ noaipapɨ koaisamɨ maasɨ taamɨ pɨwaatamaise. Surɨ utaasurɨ Mosesiyɨ Eraijaayaare. \v 31 Kurɨ yamɨhapataatɨhapɨ yundanyɨha otiwa kambwaatɨ nausaatɨhapaisamɨ namɨ bitotama Jisaasihoaisamɨ pɨwanamaase ko Autaahaatɨho maaritatɨ gwɨnyaasɨpɨpa netɨ akɨpɨpematɨ Jerusaremɨhanda napotɨ kiyamapɨ yamɨhapataatɨhapɨ yapɨpataapɨhɨ namasi naitandɨhandapɨ pɨwanɨwɨ kaundamaase. \v 32 Pitaahoaisunɨ komɨ sasaahohurisunɨ apɨpaahɨ naawamasɨhɨ kingwaasɨ nanopotawaayopo. Nanopotɨmbɨwɨ nepapɨ jawa Yundanyɨha Jisaasihomɨhetapunɨ amɨ utaahurɨ Jisaasihoaisamɨ bitosururamɨhetapunɨ apɨpaahɨ nausaatamasɨhɨ jawaayopo. \v 33 Kurɨ taamɨ Jisaasihoai numwasi naihɨ Pitaaho Jisaasihoai saundataase. “Katɨpinyasingɨhonye, nyahɨ kɨmbɨhɨ gaanɨhɨ bindɨhaanyonɨ gaasɨ aŋaaŋɨ gohɨhaaŋɨ kinyapɨ waanɨtanɨhɨ Mosesihopɨ waanɨtanɨhɨ Eraijaahopɨ waanɨtanɨhɨ anɨsamatɨtaano,” undataase. Pitaaho sandɨ mmonataatɨ ko pɨwɨha katɨtandɨha owetihɨ sa pɨwɨha kandaase. \p \v 34 Pɨwɨha sa Pitaaho taatɨ satatɨ katihɨ tɨwipatɨ nasatetɨ kingwaasi bopɨhataise. Bopɨhihɨ kingwaasi tɨwipatɨ numwaasasɨhɨ yaiwɨmawaayopo. \v 35 Yaiwɨmɨhauhɨ katɨhɨ tɨwipataatɨhapɨ pɨwɨha wa sataha noaipataise. “Kɨmo Nisɨ Maasɨhɨho Nɨnɨ Namɨhandɨ Ahɨwisohɨhosɨ ko pɨwɨha katonɨha sahɨ atɨwiwɨse,” taha noaipataise. \v 36 Pɨwɨha sataha noaipatɨ owetihɨ jawa Jisaasiho nehɨ sawahohɨ bitosɨhɨ iwinjawaapoyo. Sandɨ siyatɨ noaipasɨhɨ mmonɨhotɨhandapɨ otɨpɨpatɨhingwaasɨ sura siyahandɨ noaipasɨhɨ mmonɨhaayo tɨwɨ ausaapɨ wɨndɨ usai kamundopo. Owetise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Metɨhomɨhetapɨ Itɨpɨho Maipɨhoai Jisaasiho Nemasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 17:14-21; Maakɨho 9:14-29) \p \v 37 Saiwɨ bimambɨwɨ bowihɨ sisɨhoaasɨnɨ namasi noaatɨpapɨ nasauhɨ isɨhiya wɨrisandɨhandisawɨ mɨhaapɨ sisɨhomɨ auhɨraapɨhɨ nutanawaayopo. \v 38 Nutanɨwɨ utaaho wo isɨhiya wɨrisandɨhandamɨ otɨhatɨhapɨ waatɨ kaahaata sandaase. “Katɨpinyasingɨhonye, nɨnɨ metɨho nehɨ naasohɨtahonɨnisɨ koai kɨnyɨ usondaapɨ nɨnɨ watɨpɨndɨ nangɨsenataayo. \v 39 Asisɨha taahɨwaiwetɨ itɨpɨho maipɨho nisɨ metɨhomɨhetɨ nandaatɨ isɨwatata netɨ nusopɨsasihɨ ko yayatɨ itiwatɨ waatɨ kaahandaase. Iyatɨ itɨpɨho ko metɨhoai netɨ kɨsɨhɨsɨwisatɨ pimbapowisatɨ netɨ yotihɨ maahomwaaŋapɨ sisipa maahoairɨhɨrɨ kiyataise. So itɨpɨho maipɨho nisɨ metɨhoai wɨndɨ namumwaase. Owe. Nehɨ konɨhɨ bindata nisɨ metɨhoai nanusopɨsasataise. \v 40 Saihɨ nɨnɨ kinyɨ otɨpɨpatɨhiyai itɨpɨho maipɨho soai nemaitaatɨwɨ watɨpɨndɨ kaundonɨhɨ kiya wɨndɨ nepumaamahopo, owetise,” undataase. \p \v 41 Saundatɨ kaundihɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Sahɨ wanɨ kɨmuraamiyaatɨ nisapɨ wɨndɨ andɨtitɨwɨ watɨpɨtɨwɨ ko nyangi nga nyatatamanɨtaiso tɨwɨ gɨmaanunyaapɨ amɨ samɨ maarɨho amɨtɨha gwɨnyaahohɨtɨhandɨ apɨpaahɨ maipe. Nɨnɨ napitaindɨhaiwaara sangisatɨ maasɨ bindata samɨ naaŋiwaiwa nesamaitande? Kinyɨ kimwaahoai numwaasi kɨmbɨhɨ namme,” undataase. \v 42 Numwaasi namme undihɨ ko metɨhoai sapɨho numwaasi taatɨ Jisaasihoaapɨhɨ naihɨ itɨpɨho maipɨho metɨhoai netɨ kɨsɨhɨsisatɨ waatɨ wonamaatɨhɨ yapɨpatetɨ netɨ yotamataise. Saihɨ Jisaasiho itɨpɨho maipɨhoai itɨhundatɨ nematɨ so metoai netɨ tɨtɨhɨwiwatɨ sapɨhoai japɨhɨ netɨ nusoaasataise. \v 43 Saihɨ isɨhiya sandɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ siyatɨ noaipasɨhɨ mmonawa yaiwɨ aatɨmawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Napwɨtandɨhandapɨ Kasɨnɨhandɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 17:22-23; Maakɨho 9:30-32) \p Aihɨ kiya isɨhiya nahatiya Jisaasiho kaindɨhandapɨ taawɨ pɨhɨtɨwɨ aatɨwɨmapɨ gwɨnyaahauhɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. \v 44 “Kɨma pɨwɨma nɨnɨ sangi kasatɨtandiyohɨma sahɨ baiwɨ atiwɨ nepɨ gwɨnyaapɨse. Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Awaisɨhonɨnɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨhi isɨhiya nepɨ awaisawɨhiyaamɨ ikwɨraatɨnɨmaitaapo,” undataase. \v 45 Satatɨ kaundihɨhandɨ kandɨ kiya komɨ pɨwɨha sata kaundisɨhaapɨ wɨndɨ biyatɨ gɨmaawunyaata namusesɨpainjɨhɨ wɨndɨ gɨmunyaahopo. Owetise. Iyataatɨ amɨ sa pɨwaamɨ tanyaaha wɨndɨ amusaimanatɨ noaasandihɨhaasɨ kiyai wɨndɨ gɨmaawunyainje. Amɨ Kiya yayawaawɨ pɨwɨha kaapɨ wɨndɨ baiwɨ namunjenɨhopo. Owetise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiya Awaisawɨhiyaimatɨtaatɨwɨhɨretapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 18:1-5; Maakɨho 9:33-37) \p \v 46 Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya sawana nyamɨ awaisɨho jɨhimatisɨho diyaamahoe tɨwɨ kanawaatopo. \v 47 Satɨwɨ kanɨhaunɨ namatɨ kandapɨ Jisaasiho kiyai usonatosatɨ metɨhonjɨ wonji numwaatɨ komɨhinɨ detɨ ahɨwihɨ bitondaise. \v 48 Bitosɨhɨ kiyai ko sɨwipatɨ namɨhanatɨ saundataase. “Metɨhonjɨ kɨmonji wowaatɨ numwaatɨ nisapimatonɨhɨ konjɨ Jisaasihomɨhonjiso tatɨ andɨtɨwiwatɨ iwɨtatamanataataahɨ sandɨ nɨngi ko kaatɨ nanɨmaatɨ nɨtatamanataise. Iyatɨ amɨ nɨngisaahɨhɨ nanɨmaatɨ nɨtatamanataamaise. Owetise. Amɨ Apɨho Autaahaatɨho nɨngi natanoaasihɨ nasohɨhoaimaawɨ numwaatɨ iwɨtatamanataise. Isɨ samɨ otɨhatapɨ wo noaipatɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ambɨpatɨ awaipatɨ oweho nehɨhotisɨho so noaipatɨ samɨ otɨhatɨhɨ awaisɨho jɨhoematɨtaise,” undataase. \v 49 Aihɨ Jonɨho Jisaasihoai saundataase. “Nyainjatingɨhonye utaaho wo kinyɨ ambɨpataahɨ itɨpɨho maipɨhapa isɨhiyaamɨhetɨ bimimbɨpai nemwasɨhɨ usonɨhaawɨ ko nyangisahometihɨ owe saimbɨ kɨnyɨ kamaime undaatɨ nɨwisapuwɨhaayo,” undataase. \v 50 Saundihɨ Jisaasiho koai saundataase. “Sahɨ napaapɨ koai nɨwisapuwawaawe. Utaaho wo sangi ahosɨsamatɨ namaasisapuso so samɨ naisohore,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Isɨhiya Samariyaahiya Kiyaamɨ Aunahɨpata Wɨndɨ Namumwaahohɨtɨhandapɨhaare \p \v 51 Jisaasihoai Autaahaatɨho yamɨhapataatɨhapɨ numwaasi naitandɨhura aimɨ detɨndaise. Detɨtihɨ amɨ ko komɨ maarɨho naasohɨtihɨ watɨpɨtatɨ Jerusaremɨhandaahapɨ nutandɨ maarɨho nusoaasatɨ gwɨnyaataise. \v 52 Siyatɨ watɨpɨtatɨ gwɨnyaatɨ ko isɨhiya usai pɨwɨha kaundatɨ natausaasihɨ kiya jɨhɨ nowaayopo. Nuwɨ isɨhiya usa Samariyaahiyaamɨ aunahɨpatɨ wɨta noaipawaayopo. Noaipapɨ Jisaasiho nanoaitandɨhapɨhɨ kahapaamapɨpa tɨtɨhemaitotɨwɨyawaayopo. \v 53 Saiwɨ kaitotɨwɨyauhɨhandɨ kandɨ satɨ aunahɨpitaahapɨhiya isɨhiya Jisaasihoai kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ aunahɨpata maaritɨwɨ numwaitaatɨwɨhandapɨ poundataise. Sandɨ kiya Jisaasihopɨ Jerusaremɨhandaahapɨ notaahoso tɨwɨ gwɨnyaawaawe. \v 54 Siyauhɨ namapɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhurɨ Joniyɨ Jemɨsiya sandɨ mmonamaamɨ Jisaasihoai kurɨ saundɨmɨ nunjenamaise. “Awaisɨhoŋe, kɨmiya saiwɨ nyangi kanyɨsotɨmandapɨ nyahɨ yamɨhapataatɨhapɨ sisɨha nasane tisaihɨ nasatɨ isɨmiya kɨmiyai tɨhatɨ owemaitandɨ gaaro?” undɨmɨ nunjenamaise. \v 55 Saimɨ kurɨ nunjesɨhandɨ kandɨ Jisaasiho kuri nepemaitatɨ satɨmɨ sahuraahɨ napaapɨ katise undatɨ itɨhundataase. \v 56 Itɨhundihɨ kapɨhɨ namasi aunahɨpata wɨtaahapɨ nowaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Jisaasihoai Nuwipinjɨtaatɨwɨhiya Nitanohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 8:19-22) \p \v 57 Saiwɨ kiya taawɨ daihɨra nowaawɨ utaaho wo koai saundataase. “Kɨnyɨ naingɨpɨpɨhɨ nahataapɨpɨhɨ amɨ nɨnɨ nangipinjai napɨtaano,” undataase. \v 58 Saundihɨ koai Jisaasiho wihoaaŋɨha saundataase. “Suhɨrɨ ainjɨhɨrɨhɨrunɨ kohounɨ akosɨha aŋaaŋɨ itɨha ahetahapaare. Iyataahandɨ kandɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Awaisɨhonɨnɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ nisɨ mɨtɨho ahiyatɨ nanoaitandɨhaaŋɨ aŋaaŋɨ apɨpaahaaŋɨ owehonɨne,” undataase. \v 59 Saundatɨ ko Jisaasiho woai saundataase. “Kɨnyɨ nɨngi nanipinje,” undataase. Saundihɨhandɨ kandɨ ko saundataase. “Nɨnɨ nundɨ nisɨ apɨhoai jɨhɨ yamwaamapɨhura napɨtaanɨ kɨnyɨ gaare dɨtaino?” undatɨ nunjenataise. \v 60 Aihɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha koai saundataase. “Napohiyɨhiya sawana kiyaamɨ ambɨpatɨ nepɨ yamwaatɨwɨse. O amɨ kɨnyɨhɨ numbwɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandapɨha pɨwɨha ausaapɨ isɨhiyai kaunde,” undataase. \p \v 61 Saundihɨ amɨ wo Jisaasihoai saundataase. “Awaisɨhoŋe, nɨnɨ gi nangipinjai napɨtandiyo. Saindɨ gwɨnyaataahandɨ kandɨ nɨnɨ jɨhɨ nundɨ nisɨhiyai ikwɨrɨ ahowindɨ kaindɨmapɨ napɨtaanɨ gaare dɨtaino?” undataase. \v 62 Saundihɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha koai saundataase. “Utaaho mandosihihoaaŋɨ jaatɨ tɨtɨhɨ notaahandɨ kandɨ japɨhɨ nepemaitatɨ dawaataatɨ jatɨ kiyataatɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandamɨ otɨpɨpatɨ wɨndɨ biyatɨ kamaitaise,” undataase. \c 10 \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Taahiyɨhiya 72 Kaiwɨhiyai Jisaasiho Otɨpɨpatɨ Nunyatɨ Natausaasindɨhandapɨhaare \p \v 1 Saiwa siyatɨ aimɨ owetihɨ Awaisɨho isɨhiya usa taahiyɨhiya 72 kaiwɨhiyai aunahɨpa nahatewaara natiwɨ daimɨ nutaatɨwɨ namɨhanataise. Namɨhanatɨ komɨ jɨhɨ yahwɨ yahwɨ aunahɨpatɨ kahatɨ kahataahapɨ sawaho ipotɨ nutandɨ tɨmetiwaiwaaraahapɨ netɨ natausaasataise. \v 2 Natausaasataatɨ Jisaasiho kiyai satatɨ kaundataase. “Osaataatɨ nandapa akuraayatɨ asakendaise. Siyatɨ nandapa asakendaahandɨ kandɨ nandapa kapa kupɨwɨ ahoaiwɨ naasaimbɨpɨmaitaatɨwɨhiya isɨhiya wɨndɨ taahiyɨyaamaahe, owe, nehɨ naasiyaahɨhe. Isɨ sahɨ osaataatamɨ satɨhopɨ gaapundɨwɨse ko osaataatamɨ satɨho isɨhiya taahiyɨhiya kapa nandapa kɨpɨwɨ nepɨ naasaimbɨpɨhɨmapɨ ahoaitaatɨwɨhiyai sawaho natausaasɨtando. \v 3 Sahɨ nuwɨse Sipɨsipɨhandɨ mwaahomataiwɨhiyaatangi suhɨrɨ ainjɨhɨrɨhɨramɨ otɨhapɨhɨ nɨnɨ nandɨsisoaasataayono. \v 4 Sahɨ nawɨhomɨ ikihɨ nawɨhoaisahɨhunɨ amɨ nandapaapɨ ikihunɨ amɨ asuipatunɨ wɨndɨ mipɨ nehɨ taanahiyaatɨ nuwɨse. Aiwɨ nowaawɨ isɨhiya daihɨra nutanawaahiyai ipɨhɨrete undɨwɨ pɨwaamundɨwɨse. \v 5 Aiwɨ sahɨ nuwɨ aŋɨhandɨ wɨndaatɨhɨ nandaawaawaahɨ sandɨ aŋɨndɨ nandaahotɨndaatɨhɨ isɨhiya bimohiyɨhiyai sangɨ pɨwaundɨwiwatawa jɨhɨ saundɨwɨse. ‘Sahɨ kɨmandɨ aŋɨmandaatɨhɨ bimohiyɨhiyaate, sangi Autaahaatɨho gaahandɨ kasisatɨ amɨ samɨ maarɨho ambɨpatɨ netɨ japatisa yatɨhɨsiwatɨ napaisaatisamane,’ undɨwɨse. \v 6 Saundisaihɨ amɨ sandɨ aŋɨndaapɨhɨ utaaho wo komɨ maarɨho ambɨpatɨ biyatɨ yatɨhɨwitatɨ napaisaatɨtaho bindataataahɨ samɨ pɨwɨha kiyai kaundohɨha komɨhetɨ niyonɨhɨ komɨ maarɨho ambɨpatɨ biyatɨ yatɨhɨwitatɨ napaisaatumatɨtaise. O amɨ utaaho siyaho wo sapɨhɨ bɨmindataataahɨ amɨ samɨ pɨwɨha satɨwɨ samɨ maarɨho ambɨpatɨ biyatɨ yatɨhɨsitatɨ napaisaatɨtane undɨwɨ kaundohɨha nepemaitatɨ japɨhɨ nasatɨ sahɨ sawanaatamɨhetɨtɨtaise. \v 7 Saundɨwɨmapɨ nandaapɨ sahɨ aŋɨhandɨ bimotɨhandɨ kandɨ naasaindaapɨhɨ bimaawɨse. Bindawaawɨ nandapa waapoho kapɨhɨ aŋɨndaatɨhɨ sahɨ bimohɨpɨpɨhɨ bimohiyɨhiya nasamisaihɨ nanɨwɨse. Amɨ sapa nandapa samɨ otɨpɨpatɨ kaiwɨ daayotɨhandapɨ nasanyawaayowo. Amɨ utaaho otɨpɨpatɨ wɨtɨ kaisɨho nawɨho nesɨtɨhandiso. Aiwɨ aŋɨhandɨ kɨhandɨ kɨhandaapɨhɨmapɨ namuwɨse. \p \v 8 “Amɨ sahɨ nuwɨ aunahɨpatɨ taunɨhandɨ wɨnda noaipasaihɨ isɨhiya sandɨ taunɨndaahapɨhiya sapɨ maaritɨwɨ nasamaapɨ nasamaasi kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ nuwɨ nandapa nasanyohɨpɨpa nepɨ nanɨwɨse. \v 9 Aiwɨ amɨ sahɨ satɨ aunahɨpatɨ taunɨndaahapɨhiya isɨhiya timbɨpaisahiyai kiyaamɨ timbɨpa nepumapɨ tɨtɨhɨwipɨse. Aiwɨ kiyai saundɨwɨse. Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨhandɨ wanɨ aimɨ detɨ samɨhinɨ nasatɨ ahondaise undɨwɨse. \v 10 O amɨ sahɨ aunahɨpatɨ taunɨhandɨ wɨnda nuwɨ noaipasaihɨ isɨhiya sandɨ taunɨndaahapɨhiya sapɨ wɨndɨ maarɨmitɨwɨ nasamaasi kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhapɨ namaisaihaahɨ sahɨ nuwɨ sandɨ taunɨndamɨ daihɨra bitotawa satɨwɨ katɨwɨse. Kɨmandɨ taunɨmandaahapɨ yapɨpatɨ ikwaatɨpɨho nyamɨ auhɨramɨ atasɨhaatɨhɨ nanyamɨhatisɨho nyahɨ namawa ko ikwaatɨpɨho tɨwɨhaawa japɨhɨ sawanaatamɨhetɨmahaayo. \v 11 Iyahaahandɨ kandɨ sahɨ baiwɨ atiwɨse. Autaahaatɨho isɨhiyai winjaatɨ bimaamɨ naindɨhandɨ aimɨ nasatɨ detɨ ahondaise undɨwɨse. \v 12 Amɨ nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato. Isɨhiyai Autaahaatɨho netɨ tipɨtapaatɨ usondandɨ ko asisɨha namɨhainjɨhetɨ sandɨ taunɨndaahapɨhiyai yaawɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ numwɨtaise jɨhura isɨhiya Sotomɨhandaahiyai numwindɨhandɨ nusatipɨhaatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ nunyonɨhɨ kiya naitaapo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Aunahɨpɨhaiwa Wiwaaraahiya Nepemaitɨwɨ Jisaasihomɨ Pɨwɨhaapɨ Gɨmunyaahohiyɨhiyaapɨhaare \r (Matiyuho 11:20-24) \p \v 13 Iyatɨ Jisaasiho sandaase. “Ese apɨpaahɨ sahɨ isɨhiyaatɨ Korasinɨhandaahunɨ Betɨsaitaahandaahunɨ bimohiyɨhiyaate, nɨnɨ kɨmbɨhɨ samɨ aunahɨpɨmatɨ taunɨmanda watɨpɨhaiwa kiyohɨwɨmaiwaamatiyatɨ utaaho wo Taiyaahandaahunɨ Saitonɨhandaahunɨ watɨpɨhaiwa kiyonaahɨ isɨhiya saurɨ taunauraahaapɨhiya ketɨ kuraanɨhɨ apotɨhɨrɨ maarɨho asɨpaiwɨ gwɨtaatɨwɨhɨrɨ niyopɨ detɨ sisɨhainɨ bindawa waatɨpatɨ nopiyanɨwɨ gwɨwɨ nepemaitɨtauhe. \v 14 Autaahaatɨho isɨhiyai netɨ tipɨtapaataahura isɨhiya Taiyaahandaahiyaunɨ Saitonɨhandaahiyaunɨ yaawɨhandɨ gotɨ nesaihɨ amɨ sahɨhɨ kiyai nusatipɨhaapɨ apɨpaahɨ waatɨ awaindɨhandɨ naitaapo. \v 15 Iyataatɨ amɨ sahɨ Kapaniyaamɨhandaahiyaate, sangisaahɨ isɨhiya nepɨ taunɨhandɨ apɨpaahɨ kandi awaindɨhande tɨwɨ autaahɨ yamɨhapataatɨhepɨsamaamaitaapo. Owetɨtaise. Sangi Autaahaatɨho netɨ daahɨ mɨmaipɨsisatɨ nasopɨsasamaitaise,” ndaase. \p \v 16 Satatosatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiya natausaasɨtandɨhiyai saundataase. “Utaaho wo samɨ pɨwɨha atɨsisɨho so nisɨ pɨwɨhaisangi atɨnisataise. O amɨ utaaho wo samɨ pɨwɨha wɨndɨ atɨhomaasisatɨ sapɨ ponje tatɨ ahosɨsamasɨho so mɨkandɨ amɨ nisapimaawɨ poundihɨ ahosɨnɨmaitaise. Utaaho nisapɨ poundihɨ ahosɨnɨmaso so amɨ mɨkandɨ nɨngi natanoaasihɨ nasohɨhopɨ poundihɨ koai ahosumwataise,” undatɨ kiyai natausaasataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Otɨpɨpatɨhiya 72 Kaiwɨhiya Japɨhɨ Jisaasihoenda Nasohɨtɨhandapɨhaare \p \v 17 Isɨhiya usa taahiyɨhiya 72 kaiwɨhiyai Jisaasiho otɨpɨpatɨ nunyatɨ natausaasihɨ niyohiyɨhiya apɨpaahɨ awaindɨhandɨ maaritɨmɨ japɨhɨ nasawaayopo. Kiya napɨwɨ satawaatopo. “Awaisɨhonye, nyahɨ kinyɨ ambɨpatɨ ambɨhɨtonɨhɨ itɨpɨho maipɨhapaisangi nyamɨ pɨwɨha bɨpi atɨnyisataise,” undawaatopo. \v 18 Saundauhɨ Jisaasiho kiyai wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Nɨnɨ Bwaasɨrɨhɨrisɨ iwinjahonɨhɨ amɨ kɨrɨ yamɨhapataatɨhapɨ kɨnapɨpaamatiyatɨ kɨnapaahinɨmɨ tɨmɨhaise. \v 19 Sahɨ atiwɨse. Nɨnɨ sangi aimɨ apɨpaahɨ watɨpɨhandɨ nasanyataayo akwɨranɨho amɨ akosɨho sapai itɨpapɨ kapaamɨ autaahɨ daisaihɨ kapa sangi wɨndɨ ikomaasawɨtando. Aiwɨ amɨ sahɨ samɨ tiworɨho yapɨpatambɨhomɨ watɨpɨhaiwa nahatewai ipɨhatiwɨmaitaatɨwɨ watɨpɨhandɨ aimɨ nasanyataayo. Sahɨ saisaihɨ sangi wapa netɨ ipɨhatisamaamaitaise. \v 20 Amɨ sandɨ itɨpɨho maipɨhapa samɨ pɨwɨha atɨsindɨndapɨ itɨpɨho maipɨhapa nyamɨ pɨwɨha atɨnyisataiso tɨwɨ sahɨ maarɨmitɨwɨse. Nehɨ sahɨ satɨwɨ nyamɨ ambɨpatɨ yamɨhapataatɨhɨ Autaahaatɨho aimɨ jɨpatɨpinyisatɨ ahɨnyihɨhiyaaniso tɨwɨ maaritɨwɨse,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Maaritatɨ Autaahaatɨhoai Gaahoŋe Gaare Undindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 11:24-27, 13:16-17) \p \v 21 Aihɨ ketɨ suraanɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho Jisaasihoai maaritɨtandɨhandɨ numwihɨ ko Jisaasiho sata kandaase. “Apore, yapɨpatamunɨ yamɨhapatamunɨ Awaisɨhoŋe. Gi nɨnɨ kɨnyɨ gaahoŋe gaare hɨtɨtɨ mepɨ autaahehɨmataayo. Amɨ kɨnyɨ isɨhiya amɨtɨha awaindɨhandisawɨhiyaapunɨ amɨ isɨhiya isɨhiya usai katɨwunjauhɨ mmonɨwɨ nehohiyɨhiyaapunɨ anɨtimbɨ nepɨ saiwa noaasapaapɨ amɨ kaiwa wanɨ Kɨnyɨ isɨhiya kiyaamɨ amɨtɨha maarɨho manyinyaamataiwɨhiya masɨhonya gwɨnyaahohiyɨhiyai nepɨ nunjinɨho. Ye akɨte Apore. Kɨnyɨ gwɨnyaapɨ maaritingɨrɨhɨretɨ sɨkɨrete. Isɨ kɨnyɨ kɨretɨ kiyapaise,” ndaase. \v 22 Satatosatɨ amɨ sandaase. “Kahapaamapɨpa nahataapa Apɨho nɨngi naninyataise. Iyataatɨ nɨnɨ komɨ mwaahonisapɨ utaaho wo mmonatɨ netɨ gɨmaawunyainje. Amɨ nehɨ nisɨ Apɨhohɨhɨ nɨnɨ komɨ mwaahonisapɨ mmonatɨ gɨwunyaatahore. Iyataatɨ amɨ nisɨ Apɨhopɨ isɨhiya wɨndɨ mmonɨwɨ gɨmaawunyainje. Nehɨ nɨnɨ komɨ mwaahonɨnɨhɨ Apɨhopɨ mmonɨtɨ gɨnunyaatahonɨne. Isɨ amɨ isɨhiya usai nɨnɨ komɨ mwaahonɨnɨ nisɨ gwɨnyaatɨ maaritotɨhandaahɨ nisɨ Apɨho siyatɨ setahore undɨtɨ kometirɨhɨretapɨ netɨ kiyai nunjisanɨhiyaisaahɨhɨ nisɨ Apɨhopɨ kiyai gɨwunyaatatɨ nusesɨpatonɨhɨ mmondaapo,” ndaase. \p \v 23 Sandɨ satatosatɨ amɨ sapɨhɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaimaawɨ bimauhisɨ kiya nehɨ sawanaahɨ yatɨhɨ bindawa Jisaasiho nepemaitatɨ kiyai saundataase. “Sahɨ kɨmaiwa mmonɨhohɨwɨmaiwaapɨ amɨ nyahɨ gaanɨhɨ kɨmaiwa mmonɨhaayo tɨwɨ maaritɨwɨse. \v 24 Amɨ nɨnɨ sangi sandɨ kasatataato. Sahɨ wanɨ kɨmaiwa noaipasɨhɨ taawɨ mmonɨhohɨwɨmaiwa mmondotɨwɨ awaisawɨhiya yapɨpatɨ isɨhiyai winjaawɨ bimohiyɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaunɨ jɨhura maaritawaahandɨ kandɨ kiya wɨndɨ mohopo. Aiwɨ amɨ kiya pɨwɨha kɨma sahɨ wanɨ taawɨ atisohɨma kiya atitaatɨwɨ maaritawaahandɨ kandɨ kiya wɨndɨ atɨhomisopo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Samariyaahandaahapɨho Judaaho Woai Iwɨtatamasɨhopɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \p \v 25 Wura utaaho wo Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa kataunjisɨho Jisaasihoenda ko pɨwɨha napitiyaha kandise tatɨ jaiwiya pɨwɨha wa nunjendandɨ nasataise. Ko nasatɨ Jisaasihoai sata nunjenataise. “Katɨpɨnyasingɨhonye, nɨnɨ nɨnapitiyataatɨnɨhɨ asohonimatɨtandɨhandɨ netɨ nasisoaarɨ bimɨtande?” undatɨ nunjenataise. \v 26 Nunjesɨhɨ Jisaasiho koai saundataase. “Pɨwɨha wɨnɨhapɨpaatɨhɨ napitɨtaha jɨpatɨpindihɨ kɨnyɨ awɨtɨpɨ mmonapaise? Aimbɨ amɨ ka pɨwɨha napitɨtaha ahotihɨ awɨtɨpɨ mmonapaise?” undataase. \v 27 Saundihɨ ko wɨnɨhapɨpa kataunjisɨho wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Kɨnyɨ Autaahaatɨhoai kinyɨ omaŋɨtɨtɨhɨ kandɨnɨhɨ amɨ kinyɨ maarɨho nahato konɨhɨ amɨ kinyɨ andɨtatɨ andɨtitingɨtɨhandɨ watɨpɨhandɨ kandɨhɨ amɨ kinyɨ gwɨnyaahingɨtɨhandɨ kandɨnɨhɨ saiwa nahatewa komɨhetɨ niyonɨhɨ kinyɨ Awaisɨho Autaahaatɨhoai maarɨho nunye. Aimbɨ amɨ kɨnyɨ isɨhiya kinyɨhiya aunahɨpatɨ yapɨpatɨ naasaipitɨ kataahapɨhiyai maarɨho nunye amɨ kɨnyɨ kɨwahoŋɨ kinyɨ maarɨho kinyɨ ambɨpati nunyapɨ itatamanɨhingɨpatamataimbo tatɨ jɨpatɨpindise,” undataase. \v 28 Saundihɨ Jisaasiho koai saundataase. “Kɨnyɨ tɨtɨhɨ akaaha nga katapaase. Isɨ kɨnyɨ wanɨ katingɨpatamataimbɨ tɨtɨhɨ kiyapaapaahɨ asohoŋimatɨpɨ nasisoaarɨ bimɨtaise,” undataase. \p \v 29 Sata kaundihɨhandɨ kandɨ ko wɨnɨhapɨpa kataunjisɨho sawaho Jisaasihoai nunjesɨtɨhandapɨ siyatɨ gwɨnyaataise. Wiwa nisapɨ Jisaasiho satatɨ ko nɨngi nanisesɨtɨhandamɨ wihoaaŋɨhandɨ gwɨnyaahondaahandɨ kandɨ amɨ ko nɨngi napindapɨ nanisese tɨtaiso taunyaatɨ Jisaasihoai saundatɨ nunjenataise. “Amɨ kɨnyɨ sandɨpɨ kɨnyɨ kɨwahonyɨ isɨhiya naisɨhiyai maarɨho nunye dingɨyɨhiya diyaapise?” undatɨ nunjenataise. \v 30 Saundatɨ nunjesɨhɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha koai sata kaundataase. “Utaaho wo Jerusaremɨhanda namasi Jerikohandaahapɨ daihɨra taatɨ notaise. Naihɨ isɨhiya maatɨmaatiwɨ ikohiya nutanɨwɨ koai isɨpɨ komɨ utɨ apotɨhɨrɨ nausohaapɨ nusepɨ somaahomwapɨ koai pɨhɨtɨwɨ tipɨ daihɨra ahiyamapɨ niyauhɨ ko asisɨwiratihɨ kwaapanɨmaasatɨ ahondaise. \v 31 Aihɨ amɨ utaaho wo pɨrisiho Autaahaatɨhoai nandapa tɨhatɨ dɨpumasɨho daihɨra kɨra notaise. Notɨ mmonata utaaho daihɨra ahotihɨ usonamapɨ wɨndɨ koai namumatɨtandɨ kɨsetɨ daihɨramɨ wihɨnɨhɨraapɨ nusatipatɨ notaise. \v 32 Aihɨ amɨ utaaho wo isɨhiya Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandamɨ otɨpɨpatɨ ipaahambɨhapa kiyohiyɨhiya Ripaihiyaamɨho daihɨra kɨra nasaho mmonata utaaho daihɨra ahotihɨ mmonamapɨ naasɨkatɨ kiyatɨ kisetɨ daihɨraamɨ wihɨnɨhɨraapɨ nusatipatɨ notaise. \p \v 33 “Saimɨ utaahurɨ surɨ usonamaahandɨ kandɨ nehɨ iwinjapɨ mmonɨmapɨ naihɨ amɨ utaaho nehɨ koai wo isɨhiya Samariyaahiyaamɨho daihɨra kɨra nasataaho nasatɨ ko ahotimbɨpɨhɨ noaipataise. Nasatɨ noaipatɨ mmonata utaaho mɨmaipiyatɨ ahotihɨ kopɨ maarɨho waatɨ asɨpɨwisataise. \v 34 Asɨpɨwisatɨ komɨhinɨ detɨ notɨ komɨ asaahaatɨhɨ atɨpatɨ werɨhandɨ amɨ wainɨhandɨ nuhaatɨ iwinjaatɨ nurɨmaasatɨ asaaha urɨmataise. Iyatɨ ko koai naimaatɨ komɨ dongihoaasɨnɨ ahiyatɨ isɨsi notɨ aŋɨhandɨ wɨndɨ nawɨho nunyawɨ nanohotɨhandaapɨhɨ ahɨwisatosatɨ winjaatɨ bindataise. \v 35 Aihɨ asisɨha kasɨnɨhetɨ nawɨho taanauhɨho siriwaahonyurɨ nawɨhomɨ ikihombɨ niyaatɨ aŋɨhandɨ sandɨ jaatɨ bimisɨhoai nunyatɨ saundataase. ‘Kɨmo utaamopɨ nawɨho wapa kinyɨhapa owemapɨ tɨmapaapaahɨ nɨnɨ kɨmihoaaŋɨ japɨhɨ napɨtɨhura nawɨho kopɨ owemapɨ tɨmahingɨhopɨ wihoaaŋɨ nahɨmɨtaanɨ kɨmoai kɨnyɨ iwinjaapɨ bime,’ undataase. \p \v 36 Isɨ amɨ isɨmiya kɨmingwaasamɨ maahɨwo utaaho maatɨmaatiwɨ ikohiya tipɨ nusopɨsasohɨhopɨ awaindɨhandɨ maarɨho nunyatɨ asɨpiyatɨ iwɨtatamanataise?” undatɨ nunjenataise. \v 37 Saundatɨ nunjesɨhɨ ko Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa kataunjisɨho wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Utaaho kopɨ maarɨho asɨpɨwisatɨ iwɨtatamasɨhore,” undataase. Saundihɨ Jisaasiho koai saundataase. “O amɨ kɨnyɨ numbwɨ sɨkatɨ kaimbɨ isɨhiya usaisɨ iwɨtatamanɨpɨ bime,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Mataayɨ Mariyaayaamɨ Aŋɨpɨpɨhɨ Notɨ Nahowindɨhandapɨhaare \p \v 38 Saimɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaimaawɨ daimɨ Jerusaremɨhandaahapɨ taawɨ nowaayopo. Taawɨ nowaawɨ Jisaasiho aunahɨpatɨ wɨta notɨ nandaatɨ noaipataise. Noaipasɨhɨ satɨ aunahɨpita apopaatɨ waatɨ kaatamɨ ambɨpatɨ Mataahaatɨ bindataise. Bindataatɨ kaatɨ Jisaasihoai kaatamɨ aŋɨpɨpɨhɨ numwaasi notɨ aŋaaŋɨ nunyatɨ nandapa tɨhatɨ yainjaraawisataise. \v 39 Mataahaatɨ saatɨ kaatamɨ sanaapwɨhaatisahaate. Kaatamɨ ambɨpatɨ Mariyaahaate. Aihɨ kaatɨ Mariyaahaatɨ Jisaasihomɨhinɨ detɨ nasatɨ bindataatɨ Jisaasihomɨ pɨwɨha atɨwisataise. \v 40 Saihɨ amɨ Mataahaatɨhɨ nandapaapaahɨ nonasaya nandapa tɨhatɨ tɨmanataise. Siyatɨ kainjatɨ notɨ Jisaasihoai saundataase. “Awaisɨhoŋe, nɨnɨ nɨwɨhaanɨnɨ nundɨ napɨtaindɨ nandapa tɨhɨtɨ tɨmanataayo. Isɨ kɨnyɨ nɨngi nisonapaino? Naapwɨraati natɨpusoaase kaatɨ andɨtɨnihonɨhɨ maimburaaŋɨ nandapa maasɨ tɨhaha tɨmanɨtaano,” undataase. \v 41 Saundihɨ amɨ Awaisɨho komɨha wihoaaŋɨha kaati sata kaundataase. “Mataahaaŋe, kɨnyɨ wapa pɨhɨtatɨ taahɨpɨpaapɨ gwɨnyapenapaise. \v 42 Siyapaahandɨ kandɨ kɨnyɨ nehɨ wɨndɨ naasaindapaahɨ nenoaahɨtapaise. Iyataatɨ sandɨ kɨnyɨ nenoaahɨtingɨtɨndɨ Mariyaahaatɨ kandɨ gaahandɨ naitandaise. Sandɨ kaatɨ nesɨtɨndɨ isɨhiya usa kaatamɨhetapɨ wɨndɨ nemaamaitaapo. Owetɨtaise,” undatɨ Mataahaati Jisaasiho kaundataase. \c 11 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyai Gaapundɨtaatɨwɨhandapɨ Kataunjindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 6:9-15, 7:7-11) \p \v 1 Asisɨha waara Jisaasiho wapɨhɨ taatɨ gaapundataise. Gaapundatɨ namɨhaasɨhɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaamɨ wo koai saundataase. Awaisɨhoŋe nyahɨ gaapundɨtɨhaahandapɨ satɨwɨ gaapundɨwɨse tɨpɨ katɨpɨnyase Jonɨho komɨ otɨpɨpatɨhiyai kataunjipatamataimbo undataase. \v 2 Aihɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Sahɨ gaapundawaawɨ satɨwɨ gaapundɨwɨse. ‘Apore kinyɨ ambɨpatɨ nehɨ naasaipatɨhɨ nyahɨ newa awaindewaamaitaano. Kɨnyɨ nyangi nyainjaapɨ bimaamɨ numwe. \v 3 Asisɨha nahatewetɨ asisɨ nɨnaasetapɨhapa nandapa nanyinyamɨ numwe \v 4 Isɨhiya nyangi maipɨhaiwa kanyisauhɨ nyahɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa nyangi kanyisohɨwaiwa newaumahohɨpatamataimbɨ nyamɨ maipɨhaiwa nepɨnyamape. Aimbɨ nyangi wapa nanyisendandɨhandaatɨhɨ nanyamaasi namumwe’ tɨwɨ gaapundɨwɨse” undataase. \v 5 Iyatɨ amɨ ko kiyai saundataase. “Samɨ woŋɨ kinyɨ naisoho bimonɨhɨ apɨpaahɨ apwɨtetetɨ numbwɨ kinyɨ naisohoai saundɨtaise. ‘Naisohoŋe nandapa bɨretɨhandɨ mairɨma naninye. Amɨ japɨhɨ bosonɨhɨ nisɨhandɨ nahɨmɨtaano. \v 6 Nisɨ naisoho wo daihɨra napinjaho wanɨ konɨhɨ nisɨ aŋɨpɨpɨhɨ noaipasɨhɨ nandapa koai numwɨtandɨhapa owetihɨtono’ undɨtaise. \v 7 Saundisamɨhɨ kinyɨ naisoho mɨhatɨhɨ aŋɨtɨtɨhɨ nanototisɨho gi sahɨtɨtaise. ‘Kɨnyɨ nɨngi naapɨnuraapɨ namame. Maasomwaaŋɨ aimɨ anɨtindɨ napwɨtɨtɨ nisɨ metɨhonyaisatɨ maasɨ nanotondaayono. Isɨ nɨnɨ nepatɨ nandapa wapa namaahɨmɨto,’ hɨtɨtaise. \v 8 Nɨnɨ sangi sandɨ kasatataato. Utaaho aŋɨtɨtɨhɨ nanomasɨho nisɨ naisohoso tatɨ gwɨnyaataatɨ nepatɨ nandapa neunyataamaise. Owe. Nandapa katohɨpɨpa naninye undatɨ jinjɨhaatema konɨhɨ kaundonɨhɨ poundonɨhɨ kandapɨ bɨpi nepatɨ katimbɨpa pɨhɨtatɨ nemwɨtaise. \v 9 Isɨ nɨnɨ sangi sandɨ kasatataato. Sahɨ wapa nausetɨtonɨhapaapɨ Autaahaatɨhoai nunjenɨwɨse amɨ ko kapa nasamɨtaiso. Sahɨ Autaahaatɨho wapa nasamɨtandɨhapaapɨ koaapɨhɨ daapɨse daahohɨpɨpa ko nasanyonɨhɨ sahɨ naitaawo. Sahɨ Autaahaatɨhomɨ maasomwaaŋɨ tipɨ kwɨtapɨse amɨ Autaahaatɨho atɨsisatɨ maasomwaaŋɨ sapɨ nasuwɨtaiso. \v 10 Amɨ isɨhiya nahatiya wapaapɨ nunjenohiyɨhiyai kapa koai nunjenɨhohɨpɨpa Autaahaatɨho kiyai nunyahore. Iyatɨ amɨ utaaho wo wapaapɨ Autaahaatɨhoaapɨhɨ daasɨhoai amɨ ko daasɨpɨpa kapa koai Autaahaatɨho netɨ nunjahore. Iyatɨ amɨ utaaho Autaahaatɨhomɨ maasomwaaŋɨ tiwatɨ kwɨtɨwataataahɨ amɨ kopɨ Autaahaatɨho maasomwaaŋɨ ko nandaitandɨ nɨwuwahore. \p \v 11 “Samɨ wonyɨ kimwaaho sapɨhongi apore araihopɨnyisɨ nandaanɨ naninye hɨtonɨhɨ sapɨhoŋɨ araiho namunyapɨ akwɨranɨho maipɨhapa numwɨtaino? \v 12 Iyataatɨ amɨ metɨhonjɨ kohomɨ mwaaho kwaatanipatapɨ sapɨhongi naninye hɨtonɨhɨ kɨnyɨ sapɨhoŋɨ namapɨ naapɨho maipɨhapa akosɨho nepumwɨtaino? Owe. Kɨnyɨ sapɨhoŋɨ wɨndɨ saimbɨ kamaitaise. \v 13 Amɨ sahɨ isɨhiyaatɨ maipɨhiyaatisɨ samɨ metɨhonyai nandapa maahoaipatɨ tɨtɨhɨ gaahapaahɨhɨ samɨ metɨhonyai nunyawɨhiyaate. Isɨ amɨ sɨkiyatisɨ sahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse. O amɨ samɨ Japɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨhohɨ isɨhiya usa Itɨpɨho Gaaho nyangi nanyɨnye undɨwɨ nunjenɨhohiyɨhiyai Itɨpɨho Gaaho ko kiyai nunyahore,” undatɨ Jisaasiho otɨpɨpatɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Jisaasihopɨ Biyerɨsepurɨhomɨ Watɨpɨhanda Itɨpɨho Maipɨhapai Nemataise Tohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 12:22-30; Maakɨho 3:20-27) \p \v 14 Itɨpɨho maipɨho maahomwaaŋɨ dɨhɨwatɨ pɨwaamaatahoai Jisaasiho nemataise. Siyatɨ Jisaasiho utaahomɨhetapɨ itɨpɨho maipɨho nemwasɨhɨ aimɨ utaahomɨhetapɨ noaipasi naihɨ ko utaaho pɨwaamaatisoho namasatɨ pɨwandaase. Aihɨ kandapɨ isɨhiya wɨrɨsandɨhandɨ mmonawa yaiwɨmapɨ aatɨmawaayopo. \v 15 Saihɨhandɨ kandɨ usa satawaatopo. “Itɨpɨho maipɨhapaamɨ awaisɨho Biyerɨsepurɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ itɨpɨho maipɨhapa nemataise,” tawaatopo. \v 16 Satauhɨ amɨ isɨhiya usa Jisaasihoai saundawaatopo. “Kɨnyɨ nyangi nepɨ nanyisapɨ yamɨhapataatɨhapɨ watɨpɨhandɨ wɨndɨ kaime. Kaisamɨhɨ nyahɨ mmonɨhaawɨ Autaahaatɨho koaisatɨndaise taatɨ nyahɨ gwɨnyaitaano,” undawaatopo. \v 17 Saiwɨ kaundauhɨhandɨ kandɨ kohɨ kiyaamɨ jaiwaiwɨ gwɨnyaapɨ kaundohɨtɨhandɨ usonataatɨ kiyai saundataase. “Isɨhiya yapɨpatɨ naasɨkataahapɨhiya tipɨtapaatɨwɨ tunawaawaahɨ kiya nosasɨndaapo. Iyataatɨ amɨ nususasɨ tipɨtapaatɨwɨ tunawaawaahɨ kususamɨ bimohɨtɨhandɨ notɨ nosasɨndaise. \v 18 Iyataatɨ amɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ tipɨtapaatatɨ tunataataahɨ napitiyatɨ andɨtitatɨ kahapaamapɨpa jaatɨ bimɨtaise, sahɨ nisapɨ ko Berɨsepurɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ itɨpɨho maipɨhapa nemataise tohɨtɨmando. \v 19 Nɨnɨ wanɨ Biyerɨsepurɨhomɨ watɨpɨhanda itɨpɨho maipɨhapa nemwasanaahɨ amɨ samɨhiya diyaamɨ watɨpɨhanda itɨpɨho maipɨhapa nemwahopo? Sahɨ satɨwɨ katohɨtɨmandapɨ sahɨ sawanaatamɨ isɨhiya sahɨ jaipɨtɨwɨ naharɨtɨwɨtopo satɨwɨ kasatɨtaapo. \v 20 Amɨ nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ itɨpɨho maipɨhapa nemataayo, amɨ sandɨhɨ Autaahaatɨho aimɨ nasatɨ namasatɨ sangi jainjaatɨ bindataise tatɨ netɨ nasisataise. \p \v 21 “Utaaho wo komɨhapa pwɨsɨpɨ yaipatɨ isɨwatɨ nainaamanɨnatɨ biyatɨ komɨ aŋɨpɨpɨhɨ komɨhapaatɨhɨ jatataataahɨ komɨhapa kahapaamapɨpa namosasɨnatɨ biyatɨ ahusotɨtaise. \v 22 Iyataatɨ amɨ utaaho wo apɨpaahɨ watɨpɨho nasatɨ koaisamɨ tunamaamɨ koai tiwamatɨ pwɨsɨpɨ yaipatɨ andɨtɨwiwɨtandɨ isɨwatimbɨpa naitaise. Netɨ tipɨtapaatɨ nahataapa isɨhiya usai nemwɨtaise. \p \v 23 “Utaaho nisɨ naisohoemaamatatɨ amɨ nɨngisatɨ maasɨ tɨmaamaamaitisɨho so nisɨ tiworɨhore. Amɨ utaaho wo nɨngisatɨ maasɨ nisɨ isɨhiyai sipɨsipɨhonyaamatiyatɨ netɨ ahomaisɨho so amɨ nisɨ isɨhiyai netɨ kihɨkihoaaŋematɨ torɨwatɨ tahamanausoaasataise,” ndaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Itɨpɨho Maipɨho Japɨhɨ Nasatɨ Nandaasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 12:43-45) \p \v 24 Amɨ sa satatosatɨ wa sandaase. “Itɨpɨho maipɨho utaahomɨhetapɨ noaipasi nehɨhaatɨ awasɨhapɨhɨ notɨ daayatɨ wapɨhɨ ko ikɨndandɨhapɨhapɨ daataise. Nehɨhaatɨ awasɨhapɨhɨ isɨhiya owehapɨhɨ ko ikɨnatɨ biyatɨ bimɨtandɨhapɨhapɨ mmonatɨ dainjatɨ owetihɨ wapɨhɨ monataatɨ sandaase. “Nɨnɨ aŋɨpɨpɨhɨ jɨhɨ bimambɨtɨ noaipasi nasohɨpɨpɨhapɨ japɨhɨ naitaano,” tɨtaise. \v 25 Naitaano tamapɨ nasatɨ aŋɨhandɨ jɨhɨ bimainjatɨ naindɨhandɨ mmonata isɨhiya sanahɨwaiwɨ naihoaapɨ itatamanɨmɨhauhɨ mmonataise. \v 26 Mmonamapɨ naisɨhohɨ notɨ itɨpɨho maipɨhapa ikwɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ yahurɨtahapa 7 kiyatɨ apɨpaahɨ maipɨhapai ko notɨ numwaasɨhoai nusatipɨhaahapai numwaasi napihɨ napɨwɨ nandaapɨ utaahomɨhetɨ bindawaayopo. Bimauhɨ ko jɨhɨ gotɨ mɨmaipiyatɨ bimainjahosɨ wanɨ ipotɨhandɨ daahɨ apɨpaahɨ mɨmaipiyausoaasanatɨ bindataise,” undatɨ kiyai kaundataase. \p \v 27 Jisaasiho taatɨ sata kaundihɨ isɨhiyaamɨ otɨhatɨhapɨ apopaatɨ waatɨ waapɨhɨtatɨ pɨwɨha sata kandaase. “Itapaatɨ kɨnaatɨ gi nangɨmotɨ amwɨtɨhɨnyatɨ gɨtatamasaamaatɨ saati amɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨho gaahandɨ kawɨsataise. Isɨ amɨ kaatɨ waatɨ maaritane,” tatɨ kandaase. \v 28 Sata Kaatɨ katihɨ Jisaasiho kaati wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Owetise. Isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha baiwɨ atiwɨ nepɨ amɨ baiwɨ japepihɨrohiyɨhiya siyaahɨhɨ asakaiwɨ maaritɨwɨse, amɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨho kiyai gaahandɨ kawɨsataiso,” tatɨ kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨha Jisaasihoai Isɨhiya Usa Watɨpɨhandɨ Wɨndɨ Mmondaano Undɨwɨ Kaundohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 12:38-42; Maakɨho 8:12) \p \v 29 Isɨhiya taahɨtɨhandɨ taapɨwɨ koaapɨhɨ ahoyanɨhauhɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Wanɨ kɨmura namoyaatɨwɨ bimohiyɨhiya apɨpaahɨ maatɨmaatiwɨ maipɨhiyaare. Kiya sɨwipatɨ watɨpɨhandisɨhatɨ mmondaatɨwɨ nasenawaayopo. Sɨwipatɨ watɨpɨhatɨ mmondaatɨwɨ nasenɨhauhɨhandɨ kandɨ nɨnɨ kiyai sɨwipatɨ watɨpɨhatɨ wɨndɨ kaindɨ namunjɨto owe nehɨ jɨhura Jonaaho kaindɨhandapaahɨhɨ kaundɨtaano kiya gwɨnyaitaatɨwo. \v 30 Sandɨ apaapɨmaato amɨ jɨhura Jonaaho kaindɨhandɨ isɨhiya Niniwehandaahiyai nunjataise. Aihɨ amɨ wanɨ kɨmura namoyaatɨwɨ bimohiyɨhiyaatangi nasisataise. \v 31 Ipɨhomɨ bopihihoaaŋɨ mɨhombɨhaatɨ waatɨ apopaatɨ yapɨpatɨ isɨhiya kahapaamapɨpa jaatɨ bimisaamaatɨ wanɨ kɨmura namoyaatɨwɨ bimohiyɨhiyaisatɨ asisɨha Autaahaatɨho netɨ isɨhiyai tipɨtapaatɨ usondandɨhetɨ doaitaise. Asisɨha ketɨ isɨhiyai kaatɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa netɨ ausaimanatɨ nunjɨtaise. Sandɨ napaape, jɨhura kaatɨ mɨhopɨ yapɨpatamɨ otasaahaapɨhapɨhaatɨ Soromonɨhomɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ mmona komɨ pɨwɨha atitandɨ nasataise. Aihɨ amɨ wanɨ kɨmura Soromonɨhoai apɨpaahɨ nusatipɨhaatɨ awaindɨhandɨ gwɨnyaaho kɨmbɨhɨ noaipatɨ kɨmo bindataise. \v 32 Asisɨha Autaahaatɨho isɨhiyai netɨ tipɨtapaitandɨhetɨ isɨhiya Niniwehandaahapɨhiyaunɨ amɨ wanɨ kɨmura taawɨ namoyaatohiyɨhiyaatunɨ japɨhɨ nepapɨ Niniwehandaahiya sangi saiwɨ saiwɨ maipɨhaiwa kaiwɨhiyaate satɨtaapo o amɨ kiyaahɨ Jonaaho pɨwɨha ausaasɨhɨ atiwɨ nepɨ aimɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa namasi nepemaitɨwɨhiyaaso. Amɨ wanɨhɨ Jonaahoai nusatipɨhaahandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ gwɨnyaaho wanɨ kɨmbɨhɨ kɨmo bindataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Ndɨha Isɨhiyaamɨ Ambɨpati Nɨwusoaatɨtandɨ Sisɨhaare Tahaare \r (Matiyuho 5:15, 6:22-23) \p \v 33 “Isɨhiya sisɨha tɨpopɨ aŋaaŋamɨ otɨtɨhunɨ amɨ yutɨhɨraatɨhunɨ noaasawɨ ahiyawaamaayopo. Owetise. Sisɨha tɨpopɨ autaahɨ nimaatarɨhɨretɨ nimaaposawaayopo isɨhiya aŋɨtɨtɨhɨ napɨwɨ nandaahohiyɨhiya sisɨha ka nausaatonɨhɨ japɨ nandaitaatɨwo. \v 34 Kinyɨ ndɨha ambɨpatamɨ sisɨhaare. Kinyɨ ndɨha maiwɨ namaayotatɨ maipɨmendaataahɨ amɨ kinyɨ ambɨpatɨ nahatepɨsangi sisɨha gaamatɨ nausaatɨtaise. Iyataahandɨ kandɨ kinyɨ ndɨha maiwɨ niyotamataataahɨ amɨ kinyɨ ambɨpatɨ nahatepɨ katɨnɨhɨ gaamatɨ asahatamaitaise. \v 35 Sisɨha samɨhetɨ nausaatatɨ ahotisɨha niyotatɨ asɨhatindɨhandɨ nasamaasaitaisɨ sahɨ baiwɨ jatɨwɨse. \v 36 Kinyɨ ambɨpatɨ wihoaaŋɨhatɨ asɨhɨmetatɨ nahatepɨ gaamatɨ nausaatamataataahɨ sisɨha kinyɨhetɨ nangusaatipatamatiyatɨ kinyɨ ambɨpatɨ nahatepɨ gaamatɨ nausaatamaitaise,” undatɨ kiyai Jisaasiho kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Parisihiyaamunɨ Wɨnɨhapɨpa Katɨwunjohiyɨhiyaamunɨ Kiyohɨwaiwaapɨ Tɨtɨhɨmaahe Undatɨ Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 23:1-36; Maakɨho 12:38-40; Rukɨho 20:45-47) \p \v 37 Jisaasiho pɨwɨha satatɨ kaundatɨ aimɨ owetihɨ utaaho isɨhiya Parisihiyaamɨ wo Jisaasihoai nisɨ aŋɨpɨpɨhɨ nandapa maasɨ nandɨhaawɨ namme undataase. Namme undihɨ Jisaasiho notɨ nandaatɨ nandapa nandandɨ ganɨhoaasɨnɨ nausanatɨ bindataise. \v 38 Bindataatɨ Jisaasiho ikwɨrɨ wɨndɨ bahomusatɨ nehɨ nandapa netɨ nainjɨhɨ ko Parisiho Jisaasihoai nandapaapɨ gaata numwaasɨho sandɨ ko ikwɨrɨ jɨhɨ bausatosatɨ namainjo tatɨ waatɨ aatama iwinjatataise. \v 39 Aihɨ Awaisɨho koai saundataase. “Sahɨ Parisihiyaatɨ wipatɨ kaapɨhomunɨ nyaihandɨ pɨretɨhomunɨ tiwatɨhetɨ tɨwɨhaapɨ itatamanɨwɨ bausawɨhiyaate. Bausawaahandɨ kandɨ utatopopɨhɨ sahɨ maipɨhaiwa kaitaatɨwɨ pɨhɨtɨwɨ mɨmaipaiwɨ gwɨnyaahohɨwaiwa maipɨhaiwa pɨhɨtatɨ tɨsisaitahiyaate. \v 40 Sahɨ apɨpaahɨ nahariwɨhiyaatɨ maipɨhiyaate. Utaaho kapa kiyatɨ Ahaisɨho tiwatɨhetɨ kiyataatɨ utatopopimaawɨ kiyatɨ ahɨmaiho? \v 41 Iyataatɨ kahapaamapɨpa wipatɨ kapɨho amɨ nyaihandɨ pɨretɨhoaatɨhɨ mɨhatɨhɨ ahotimbɨpa isɨhiya nenoaahɨtohiyɨhiyai iwɨtatamanɨtandɨ nunye. Saiwɨ kiyawaawaahɨ sahɨ noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ popɨtɨhiyaatɨ gaahiyaatimatɨtaapo. Aisaihɨ amɨ nahataapa gaatatɨ amɨ tɨtɨhɨtɨtaise. \p \v 42 “Sahɨ Parisihiyaatɨ jaawo! Sahɨ Autaahaatɨhomɨ katimumwaaŋɨ kamaiwɨ asɨretɨ asɨpatunɨ ainjotisɨhounɨ akonanaatunɨ amɨ wapa nandapa biyatɨ waamainjotɨtandɨhapa kɨpɨwɨ tenɨ tenɨ kaiwɨ tipɨtapaapɨ nehɨ nɨnaasaimbaahɨhɨ nunyawɨhiyaatiso. Saiwɨ kiyawaawɨ tɨtɨhɨ gaahaiwa kaitaatɨwɨhaiwaunɨ Autaahaatɨhoai maarɨho numwɨtaatɨwɨhandunɨ isɨhiyaapɨ maarɨho asɨpaitaatɨwɨhandunɨ namapɨ sehɨmwaapɨhiyaatiso. Sahɨ wapaisangi nanɨpimatɨwɨ namihɨrɨwɨ saiwa nahatewa kiyawaawaahɨ sandɨhɨ amɨ gaatɨtaihe. \p \v 43 Sahɨ Parisihiyaatɨ jaawo. Sandɨ nɨnɨ apaapɨmaasato amɨ anɨhaiwa gwɨharaahaiwa Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨ amɨ ahoyanohɨwaiwaatɨhɨ mɨhotɨ mɨtoaahoaahɨ isɨhiya jainjapɨ bimɨtaatɨwɨ apɨpaahɨ maaritɨmapɨhiyaatiso. Aiwɨ amɨ isɨhiya taahiyɨhiya ahoyanɨhohɨpɨpɨhɨ nowaahura isɨhiya nyangi ketɨ ipɨhɨrete nyatɨto tɨwɨ apɨpaahɨ maaritɨwɨhiyaatiso. \p \v 44 Iyataatɨ Sahɨ Parisihiyaate jaawo! Sahɨ anɨmwaahɨpatɨ ahɨmetise tɨwɨ kataasɨnɨ itɨpapɨ nuwɨ napɨwɨyawaawɨ isɨhiya noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ maipɨhiyaatohiyɨhiyaamataiwɨhiyaatisɨ jaawo,” undatɨ kiya Parisihiyai kaundataase. \p \v 45 Sata kaundihɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaamɨ wo Jisaasihoai saundataase. “Katɨpɨnyasingɨhonye, kɨnyɨ pɨwaamaiwa kɨmaiwa satɨpɨ katapaapɨ kɨnyɨ nyapɨ pɨwɨha maipɨha katapaase,” undataase. \v 46 Aihɨ Jisaasiho koai wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Sahɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaate jaawo! Autaahaatɨho sangi yaasɨhandɨ nasamɨtaise amɨ isɨhiya wɨnɨhapɨpa japepihɨrɨtaatɨwɨ usaimanɨwɨ daihɨra dahomaawuhowo. Dahomaawupwɨ daahɨ sahɨ naaŋɨhaiwa isɨhiyai nunyawaayowo. Nunyauhɨ kiyai naaŋawisataise. \p \v 47 Samɨ jaasoya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyai tiwauhɨ napohiyɨhiyaamɨ anɨmwaahɨpatɨ nehɨ gwɨnyaitaatɨwɨhatɨ sahɨ taawɨ yaurɨmwaawaayowɨ amɨ jaawo! \v 48 Samɨ jaasoyaamɨ kiyohɨtɨhandapɨ sahɨ gaare tɨwɨ gwɨnyaapɨ isɨhiyai nunjawaayopo. Aiwɨ samɨ jaasoya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyai tiwauhɨ napohiyɨhiyaamɨ anɨmwaahɨpatɨ sahɨ yaurɨmwaahohiyɨhiyaate. Saiwɨ sahɨ isɨhiyai nepɨ nunjawaayopo. \p \v 49 Sahɨ saiwɨ kaitauhɨ Autaahaatɨho tɨtɨhɨ gaahandɨ gwɨnyaasɨtɨhandaahɨ ko satise. “Nɨnɨ kiyaapɨhɨ nisɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaitaatɨwɨhiyaisunɨ amɨ otɨpɨpatɨhiya aposerɨhiyaisunɨ nandusaasɨto. Nandusoaasisanɨhɨ kiyaamɨ usai siyɨhiyai timapɨ amɨ usai kiyaamɨ ambɨpatɨ yaawɨhaiwa numwɨtaapo,” tatɨ aimɨ katise. \v 50 Isɨhiya wanɨ kɨmura namoyaatɨwɨ bimohiyɨhiya wuwanɨhura Autaahaatɨho yapɨpatunɨ yamɨhapatunɨ ahaisuraapɨ namasawɨ tɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨhiya isɨhiyai timapɨ napɨwɨ wanɨ kɨmuraatindɨhandapɨ wihoaaŋɨhandɨ yaawɨhandɨ wanɨ kɨmura namoyaatɨwɨ bimohiyɨhiyaatangi Autaahaatɨho nasanyonɨhɨ sahɨ naitaapo. \v 51 Jɨhura Aberɨhoai namasawɨ tipɨ napɨwɨ amɨ Jekaraiyaahoai Autaahaatɨhomɨ anɨhandamunɨ nawɨha tiwatɨ nyepaiwɨ ahiyohɨtɨhandɨ arɨtaahandamunɨ mataapɨpɨhɨ tiwauhɨ napwisɨhoaapɨhɨndaise. Isɨ kandapɨ wihoaaŋɨhandɨ yaawɨhandɨ isɨhiyai Autaahaatɨho numwɨtandɨhandɨ wanɨ kɨmura sahɨ namoyaatohiyɨhiyaatamɨhetimaawɨ ahoyatɨ ahɨsisondaise. \p \v 52 “Wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaate sahɨ jaawo! Isɨhiya gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ naitaatɨwɨhɨraamɨ kihɨrɨ nupwɨ nandaahohɨrɨhɨrɨ sahɨ aimɨ nemapɨhiyaatiso. Nemaposawɨ amɨ sahɨ sawanaatɨsangi wɨndɨ nuposamɨ namandaahopo. Aiwɨ amɨ isɨhiyaisangi nandaitotɨwiyauhɨ sahɨ nɨwisapupwɨhiyaatiso,” undataase. \p \v 53 Jisaasiho sata kaundamapɨ kapɨhɨ aŋɨpɨpɨhɨ aimɨ namasi naihɨ Parisihiyaunɨ amɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ pɨwɨha Jisaasihopɨ kanawaayopo ko pɨwɨha wa Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpai netɨ nopɨsasatunɨ amɨ Autaahaatɨhoai netɨ nopɨsasatɨ kopɨ sisɨpɨtɨha kanyaso tɨwɨ jaiwaiwɨ iwinjatawaawɨ kopɨ itɨhɨtɨwɨ wapa pɨhɨtɨwɨhaiwa katɨwɨ koai nunjenawaayopo. \v 54 Saiwɨ kiya baiwɨ Jisaasihoai komɨ maahomwaaŋɨ jatawaayopo. Ko wa kaundonaahɨ sa pɨwɨha tɨtɨhɨmetaha katapaase undɨwɨ komɨhetɨ pɨwɨma nuto tɨwɨ ahoyanawaayopo. \c 12 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyai Parisihiyaamɨ Kiyohɨwaiwaapɨ Jaawo Undindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 10:26-27) \p \v 1 Isɨhiya taahɨtɨhandɨ ambɨpatɨ owehandɨ wɨrɨsandɨhandɨ Jisaasihoaapɨhɨ itɨpunɨwɨ ipwɨsaatɨwɨ ahoyanawaayopo. Saiwɨ taawɨ ahoyanɨhauhɨ sura Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai jɨhɨ sata kaundataase. “Isɨhiya Parisihiyaamɨhetapɨ waatɨ nipɨsatɨ noaipasɨtɨhandapɨ sahɨ jaawo. Sandɨ nɨnɨ kasatohɨtɨmandɨ Parisihiya nyahɨ awaisawɨhiyaanɨnɨ gaahiyaaniso tɨwɨ nawɨhaiwɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ genanɨwɨ jaipaiwɨhaiwa kiyohɨwaiwaapɨto. \v 2 Isɨhiya wapa noaasawɨ kaiwɨ amɨ pɨwɨha noaasawɨ bɨpi pɨwanɨhohɨha Autaahaatɨho isɨhiyai auta netɨ nunjatɨ kaundonɨhɨ nahatiya mmonɨwɨ atitaapo. Sandɨ asisɨha ipotɨhetɨ Autaahaatɨho kiyonɨhɨ siyatɨ noaipaitaise. \v 3 Isɨ siyatɨsɨ kɨnyɨ wapa apatɨhɨ katingɨpɨpaunɨ amɨ wapa nehɨ nɨwipɨhɨrotɨ bɨpi usaamɨ atihɨropɨ katɨpɨ wɨwihingɨpɨpaunɨ auta isɨhiya ahoyanopɨpɨhɨ katisaihɨ nahatiya atitaapo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiyaapɨ Yamaiwɨ Autaahaatɨho Nehɨ Naasopaahɨhɨ Yaiwɨse Tindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 10:28-31) \p \v 4 “Nisɨ naisɨhiyaate, nɨnɨ sangi kɨmandɨ kasatataato. Isɨhiya nehɨ samɨ ambɨpatisaahɨhɨ timawaawɨ amɨ ipotɨ wapa samɨ maarɨhoaisɨ wɨndɨ kamaawitaatɨwɨhiyaapɨ sahɨ wɨndɨ apɨpaahɨ yamaiwɨse. Owe. \v 5 Sahɨ nehɨ naasopaahɨhɨ yaitaatɨwɨ nɨnɨ kɨmandɨ kasatataato. Utaaho watɨpɨhaiwaisaho samɨ ambɨpati tiwatosatɨ amɨ ipotɨ samɨ maarɨhoai netɨ apɨpaahɨ maipɨhapɨmaitandɨhopaahɨhɨ akɨtɨnɨhɨ sahɨ kopɨ yaiwɨse. \p \v 6 “Sahɨ aimɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Isɨhiya kohonya ikwɨ naasairɨtahonya nawɨho asɨhisɨho 2 toyaaho nunyawɨ nehauho. O amɨ Autaahaatɨhohɨ koho mataapɨhapa siyahapaapisɨ wɨndɨ nanɨpɨmimatahoe. Owetise. Kapaapɨ gwɨnyaatɨ jata isɨwatahore. \v 7 Ko kinyɨ mɨtɨhoaatɨhɨ misisɨha nahata aimɨ awɨta mmonahore. Sahɨhɨ isɨhiyaatisɨ koho so mataapɨhapai nusatipɨhaapɨhiyaatisɨ wapa nanyoaipaitaiso tɨwɨ wɨndɨ yamaiwɨse,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Satɨwɨ Nɨnɨ Kɨraisihomɨhonɨne Amɨ Nɨnɨ Kɨraisihomɨhonɨnɨmaahe Tohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 10:32-33, 12:32, 10:19-20) \p \v 8 “Nɨnɨ sangi kɨmandɨ kasatataato. Utaaho wo nisapɨ satatɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Awaisɨho Saaho Jɨhomɨhonɨne tiso sopɨ Autaahaatɨho isɨhiyai tipɨtapaatɨ usonɨhonɨhura Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ko nisɨhore ndɨ Autaahaatɨhoai kaundɨto. \v 9 Iyataatɨ amɨ utaaho wo isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ nisapɨ satatɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Awaisɨho Saaho Jɨhomɨhonɨnɨmaahe tatɨ nɨngi ahosɨnɨmataataahɨ amɨ nisangi koai Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ahosumwaito. \p \v 10 “Utaaho wo Isɨhiyaamɨ Awaisɨhonɨnɨ Saahonɨnɨ Jɨhonisapɨ wapa maipɨhapa katiwaiwa Autaahaatɨho nga nemwaitaise. O amɨ utaaho wo Itɨpɨho Gaahopɨ wapa maipɨhapa katiwaiwa saiwaahɨ Autaahaatɨho wanunɨ amɨ ipotɨ isɨhiyai tipɨtapaatɨ usonataahura wɨndɨ nemwaamahonɨhɨ kaiwaanɨhɨ ahotɨtaise. \p \v 11 “Sangi tipɨtapaapɨ jasondaatɨwɨ isɨhiya aŋɨhaiwa ahoyanɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundohɨwaiwa gwɨharaahaiwaapɨhunɨ amɨ isɨhiya awaisawɨhiya gamanɨhiyaapɨhunɨ nasamaasi naisaihɨ sahɨ samaatɨwɨse, nyahɨ pɨwɨha wihoaaŋɨha kiyai maahɨwa kaundɨtɨhaawe tɨwɨ gɨmunyaapɨse. \v 12 Amɨ sandɨ apaapɨmaato, amɨ sangi saiwɨ kasisaihɨ ketɨ suraanɨhɨ Itɨpɨho Gaaho pɨwɨha isɨhiyai sahɨ wihoaaŋɨha kaundɨtaatɨwɨha netɨ gisunyaitaihɨsato,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨha Utaaho Kahapaamapɨpa Asaketaho Naharisahopɨhaare \p \v 13 Isɨhiya kapɨhɨ ahoyanɨwɨ bimohiyɨhiyaamɨ otɨhatɨhapɨ wo sata Jisaasihoai kaundataase. “Katɨpɨnyasingɨhonye, nisɨ taasɨhoai kaunde ko apɨhomɨ kahapaamapɨpa ikɨpɨpa tipɨtapaatɨ nɨngi wihoaaŋɨhapa naninyatɨ ko wihoaaŋɨhapa naitando,” undataase. \v 14 Aihɨ Jisaasiho koai wihoaaŋɨha saundataase. “Utaahoŋe, nɨngi sandapɨ kɨnyɨ saimbɨ kaitaape ndatɨ ndɨ ahɨnihe sɨhoaasangi kahapaamapɨpa japɨhomɨhapa wihɨwihoaaŋɨ tipɨtapaatɨ nasamɨtando?” undataase. \v 15 Undatosatɨ isɨhiya nahatiyai saundataase. “Sahɨ jaawo! Kahapaamapɨpa pɨhɨndɨ ahoaindɨ noaipatɨ kahapaamapɨpaisahonɨnimatɨtando tɨpɨ waatɨ gɨmunyaape. Utaaho komɨ asohoematatɨ nasisoaarɨ konɨhɨ ko bimɨtandɨhandɨ kahapaamapɨpa netɨ ahoyatoaatimbɨpetapɨ wɨndɨ namaitaise,” undataase. \p \v 16 Undatɨ kaundatosatɨ amɨ pɨwɨha wa sɨwipatɨ nepemaahɨwatɨ sata kaundataase. “Utaaho wo kahapaamapɨpa asaketaho komɨ yapɨpatɨ osaataatɨ nandapa pɨhɨtatɨ nimaatatɨ akuraitaise. Akuraayonɨhɨ ko kahapaamapɨpa asaketisɨho siyatɨ sawaho gwɨnyaitaise. \v 17 Nisɨ osaataatɨ nandapa akuraayataisɨ nɨnɨ napɨtaito nisɨ nandapa kɨpwɨtɨ ahaitandɨhaaŋɨ aŋaaŋɨ oweso tatɨ gwɨnyaataise. \v 18 Siyatɨ gwɨnyaatosatɨ sandaase. ‘Nisɨ nandapaunɨ amɨ ikɨpɨpaunɨ ahiyohɨwaiwa aŋɨhaiwa gwɨharaahaiwaasɨ namatɨ nupwɨsasɨtɨ waitɨ aungwohaiwa awaiwaiwa aŋɨmatɨtaano. Aŋɨmatɨtosatɨ nandapa kɨpwɨtɨ kapaunɨ amɨ nisɨhapa ikɨpɨpaunɨ kaiwaatɨhɨ ahɨnotɨtando. \v 19 Ahɨnotanɨhɨ nɨnɨ saindɨ gwɨnyaitande. Ikɨpɨpa nandapa kɨnaungwɨha taahɨwaiwetɨ nga ahɨnotanɨhɨ asakaindɨ maaritɨtɨ tahaapaindɨ ikɨndɨ nandɨ usaimanɨndɨ bimɨtando,’ tatɨ gwɨnyaataise. \v 20 Kohɨ siyatɨ gwɨnyaasɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨho koai saundataase. ‘Kɨnyɨ apɨpaahɨ naharɨhoŋe. Wanɨ kɨmura apɨmatɨhɨ napomasamɨhɨ kinyɨhapa nepɨ irɨhapɨwipɨ ahaingɨpɨpa ndɨ naitaise?’ undataase. \v 21 Isɨ sɨkiyate, isɨhiya kahapaamapɨpa nepɨ irɨhapɨwipɨ ahiyawaawɨ Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ apɨpaahɨ nenoaahɨtɨmawaayopo,” undatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Kahapaamapɨpaapɨ Pɨhɨtɨwɨ Gɨmunyaapɨse Tatɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 6:25-34) \p \v 22 Aihɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai sata kaundataase. “Amɨ sandapɨ nɨnɨ sangi kasatataato. Sahɨ itatamanɨnɨwɨ usaimanɨwɨ bimɨtaatɨwɨhandapɨ waatɨ pɨhɨtɨwɨ satɨwɨ gɨmunyaapɨse. Nyahɨ nandapa nandɨhaahapa owesɨ napa nandɨhaawe? Nyahɨ nyamɨ ambɨpatisɨ namaasaitɨhaahapa owesɨ napa niyowaatɨ namaasatɨtɨhaawe? Tɨwɨ waatɨ gɨmunyaapɨse. \v 23 Isɨhiya baiwɨ usaimanɨnɨwɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ nandapaisɨ apɨpaahɨ nusatipɨhaahande. Aihɨ amɨ ambɨpatisangi yutɨhɨrɨ apotɨhɨri apɨpaahɨ nusatipɨhaataise. \v 24 Sahɨ kohopɨ gwɨnyapenɨwɨse. Koho so otɨpɨpatɨ kiyatɨ amɨ nandapa niyaamatɨ kɨpohomaahe. Iyatɨ koho so nandapa kɨpotɨ ahoaitandɨhaaŋɨ aŋaaŋɨ owehore. Siyatɨ koho nandapa owehotihɨ Autaahaatɨho sawaho nunyataise. O amɨ sahɨ isɨhiyaatɨhɨ koho soaisɨ apɨpaahɨ nusatipɨhaapɨhiyaate. \v 25 Saiwaapɨ samɨ wo pɨhɨtatɨ gwɨnyaataatɨ komɨ bimɨtandɨhandɨ masɨhonjɨ netɨ utaarɨmaitaiso? \v 26 Sahɨ saiwɨ masɨwonjɨ samɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ nepɨ onehɨmiwawaawaahɨ kahapaamapɨpa wapa awaimbɨpaametɨhapaapɨ napaapɨ sahɨ taawɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaahopo? \p \v 27 “Tandɨpɨho nawatɨ saniyatɨ ahetindɨhandapɨ gwɨnyaapɨse. Tandɨpɨho otɨpɨpatɨ kiyatɨ utɨ apotɨhɨrɨ nasatɨ niyotaamaise. Nɨnɨ sangi sandɨ kasatataato. Jɨhura Soromonɨho utɨ apotɨhɨrɨ sanahɨpɨpa otiwa kambwaahapa gaahapa utɨ apotinatɨ yundanyainjɨpɨpa so tandɨpɨhomɨ kwɨtaahomatiyahapa sanahɨpɨpa gaahapa otiwa kambwaahapa niyotɨ nipaata yundanyainataamaise. \v 28 Kɨtarɨhɨrɨ woyɨha wanɨ nga ahetinjatɨ bosonaahɨ isɨhiya tisatɨwɨ sisɨhaapɨhɨ tɨhoaitaatɨwɨhapaisɨsɨ Autaahaatɨho utɨ apotɨwisataise. Sahɨ Autaahaatɨhopɨ apɨpaahɨ maipɨhonjɨ gɨwunyaapɨhiyaate, Autaahaatɨho utɨ apotɨsitaise. \v 29 Isɨ amɨ sahɨ gwɨnyapenawaawɨ nandapa maahapa nandɨhaawe, waapoho maaho nandɨhaawe, tɨwɨ pɨhɨtɨwɨ kapaapɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨse. \v 30 Sandɨ katotɨmandɨ isɨhiya maipɨhiya Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaatahiya kɨmaapɨ yapɨmbatambɨhiya saiwa nahatewa pɨhɨtɨwɨ nehɨ kaiwaapaahɨhɨ gwɨnyaapɨhiyaare. Amɨ sahɨhɨ samɨ japɨho Autaahaatɨho sahɨ nenoaahɨtohɨpɨpaapɨ jasonatɨ aimɨ gwɨnyaahosɨ kapa tɨtɨhɨ nasamɨtaise. \v 31 Isɨ Autaahaatɨho sangi jainjaatɨ bimindɨhandapɨ jɨhɨ pɨhɨtɨwɨ baiwɨ daapɨse. Daasaihɨ sahɨ nenoaahɨtihɨ saiwa maahapɨhapɨ naito tɨwɨ gwɨnyaahohɨwaiwaahɨ aimɨ ko mmonatɨ gwɨnyapese. Isɨ Autaahaatɨho sangi nahatewa nasamɨtaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Yamɨhapataatɨhɨ Kahapaamapɨpa Nepɨ Ahoyawɨse Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 6:19-21) \p \v 32 “Sipɨsipɨhandɨ yahonyaamataiwɨ isɨ yahonyaate, sahɨ wɨndɨ yamaiwɨse. Kahapaamapɨpai Autaahaatɨho osamatɨ jaatɨ bindataatɨ komɨ Jaatɨ Bimiwaiwaamɨ wiwa sahɨ awaisawɨhiyaatimatɨwɨ kahapaamapɨpa koaisawɨ maasɨ jaawɨ bimɨtaatɨwɨ samɨ Japɨho aimɨ gwɨnyaasɨ nasamɨtaise. \v 33 Sahɨ kahapaamapɨpa isɨwasohɨpɨpa isɨhiya usai nunyawɨ nawɨho nepɨse. Nawɨho kahapaamapɨpa nunyawɨ nehotɨho isɨhiya kahapaamapɨpaapɨ nenoaahɨtohiyɨhiyai andɨtɨwipɨ nunyawɨse. Nawɨhomɨ ikihɨ wɨndɨ napwɨrɨnatɨ namosasɨndandɨhihɨ baiwɨ daapɨ nepɨse. Sahɨ baiwɨ mmonɨwinjawɨ wapa nehɨ tɨtɨhɨ gaahapaahɨhɨ yamɨhapataatɨhɨ nepɨ ahoaiwɨse. Aiwɨ kɨnyɨ woŋɨ Yamɨhapataatɨhɨ kahapaamapɨpa gaahapaahɨhɨ nepɨ ahoaingɨpɨpa wɨndɨ nihɨrɨnatɨ nosasɨnatɨ owemetɨtaise. Iyataatɨ amɨ ikohiyaisangi kapɨhɨ kinyɨ gaahapa ahɨngisotimbɨpɨhɨ detɨ wɨndɨ namaitaapo. Iyonɨhɨ amɨ naapɨho kapaisangi wɨndɨ netɨ ipwɨratɨ namopɨsasɨtaise. \v 34 Samɨ kahapaamapɨpa gaahapa ahisisotimbɨpɨpɨhɨ amɨ sapɨhɨ kapɨhɨ samɨ maarɨhoaisangi ahɨsisotɨtaise,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyai Tɨmetɨwɨse Undatɨ Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:42-44) \p \v 35 Sahɨ apotɨhɨrɨ nuhɨrɨhɨrɨ niyopɨ yamepatɨ apotɨhɨrɨ ipɨhatiwɨ mmatɨwɨ wɨsasɨnɨwɨse. Aiwɨ samɨ sisɨha norɨhɨrɨ ramɨhandɨ tɨpopɨ tɨmetɨwɨse. \v 36 Otɨpɨpatɨhiya kiyaamɨ awaisɨho namaatonɨhɨ nandapa tɨhohɨpɨpaatɨhɨ bimainja namasi japɨhɨ napɨtandɨhandapɨ jaawɨ bimohɨpatamataiwo. Komɨ otɨpɨpatɨhiya awaisɨho napɨtaiso tɨwɨ jaawɨ kiyaanɨhɨ bimaambɨwɨ kiyaamɨ awaisɨho nasatɨ maasomwaaŋɨ nanupwɨse tatɨ maasomwaaŋɨ tiwatɨ kwɨtɨwonɨhɨ kiya atisawaawɨ ketɨ kuraanɨhɨ nihɨtɨwɨ nɨwuwɨtaapo. \v 37 Komɨ otɨpɨpatɨhiya nanɨhaiwɨ wɨndɨ namopotɨwɨ kiyaanɨhɨ baiwɨ jaawɨ binyaihɨ kiyaamɨ awaisɨho nasatɨ usosawɨhiya siya awaindɨhandɨ maaritɨtaapo. Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangi sandɨ kasatataato. Ko sawaho apotɨhɨrɨ nuhɨmatɨ niyotɨ yamepatɨ wɨsasanatosatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai ganɨhomɨhinɨ ahɨwisatosatɨ sawaho nandapa numwɨtaise. \v 38 Iyataatɨ amɨ kiyaamɨ awaisɨho apatɨhɨ apwɨtetetisangi amɨ otɨpwɨsɨpaatɨ gaatisuraisangi nasatɨ usonata komɨ otɨpɨpatɨhiya wɨndɨ namopɨ tɨmetisaihɨ usosawiya siya waatɨ maaritɨtaapo. \p \v 39 “Isɨ amɨ nɨnɨ sangi pɨwɨha kɨma sandɨ kasatataatonɨ sahɨ baiwɨ atiwɨse. Aŋaaŋamɨ satɨho utaaho ikopaisaho sura napɨtaise tatɨ mmonatɨ gwɨnyaataataahɨ anɨtinatɨ tɨmanɨnatɨ jaatɨ bimonɨhɨ ikopaisaho wɨndɨ nasatɨ komɨ aŋaaŋɨ nurɨwatatɨ komɨhapa iwɨrɨmaawitaise. \v 40 Isɨ sɨkiyatisɨ namaapɨtaise tɨwɨ nanɨhaiwɨ binyaihɨhura Isɨhiyaamɨ Awaisɨhonɨnɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napɨto. Isɨ amɨ sahɨ baiwɨ tɨmanɨnɨwɨ jaawɨ bimaawɨse,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Otɨpɨpatɨho Gaahopunɨ Amɨ Otɨpɨpatɨho Maipɨhopɨhaare \r (Matiyuho 24:45-51) \p \v 41 Sata kaundihɨ Pitaaho Jisaasihoai saundataase. “Awasisɨhoŋe, pɨwɨma kɨma sɨwipatɨ namɨhanɨpɨ katingɨma tɨtɨhɨ nyapɨ katapaino e isɨhiya nahatiyaapɨ osamapɨ katapaino?” undatɨ nunjenataise. \v 42 Sata ko nunjesɨhɨ Awaisɨho Pitaahoai wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Utaaho komɨ amɨtɨha gaahaisaho diyaamahonɨhɨ otɨpɨpatɨ biyatɨ kaitaise komɨ awaisɨho saundatɨ nisɨ otɨpɨpatɨhiya siyai iwinjaapɨ bindapa nawɨho nandapapɨho tɨtɨhɨ kura nunye undatɨ ahɨwisonɨho? \v 43 Otɨpɨpatɨho otɨpɨpatɨ biyatɨ napaitatɨ kiyatɨ bimonɨhɨ komɨ awaisɨho japɨhɨ nasatɨ mmonata nisɨ otɨpɨpatɨho otɨpɨpatɨ nga kanisataise tatɨ usosɨho so apɨpaahɨ waatɨ awaindɨhandɨ maaritɨtaise. \v 44 Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangi kasatataato. Utaaho siyahoai komɨ awaisɨho nisɨhapa nahataapa kahapaamapɨpa awaisɨhoŋimatɨpɨ ninjaapɨ bime undatɨ ahɨwitaise. \v 45 O amɨ so otɨpɨpato komɨ awaisɨho ahɨwisɨho komɨ maarɨhoaatɨhapɨ siyatɨ gwɨnyaatɨ nisɨ awaisɨho wɨndɨ ketɨ namaasatɨ konɨhɨ utaarɨhandɨ ketamaitaise tatɨ gwɨnyaataise. Siyatɨ namatɨ otɨpɨpatɨhiya ko winjaatɨ bimisawɨhiya usɨhiyaisunɨ amɨ asɨhiyaisunɨ ahoyatɨ tiwatɨ mɨmaipɨwisatɨ amɨ nandapa nipinjatɨ gwɨsɨha taupɨmatɨ nanatɨ amɨ waapoho pɨhɨtatɨ nanatɨ naharisatɨ nanɨhiyatɨ bimɨtaise. \v 46 Siyatɨ awaisɨho namaapɨtaiso tatɨ nanɨhiyatɨ bimonɨhɨ komɨ awaisɨho asisɨha wetɨ wura akohɨ napɨtaise. Nasatɨ ko koai tiwatɨ otipatɨ iwinjɨwatɨ isɨhiya kiyaamɨ awaisɨhiyaamɨ pɨwɨha atɨhomiwɨ nemahohiyɨhiyai yaawɨhandɨ nunyohɨtɨhandɨ nunyonɨhɨ kandɨ ko netɨ kiyaisatɨ bimɨtaise. \p \v 47 “Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨho komɨ awaisɨho gwɨnyaatɨ maaritirɨhɨretɨ aimɨ mmonatɨ gwɨnyaaho amɨ ko sawaho netɨ wɨndɨ tɨmaamaŋɨnatɨ amɨ komɨ awaisɨho gwɨnyaatɨ maaritimbɨpa wɨndɨ kamaisoai apɨpaahɨ waatɨ komɨ ambɨpatɨ maipiyatɨ yaawɨhandɨ komɨ awaisɨho taahɨwaiwaara yupwoaitaise. \v 48 O amɨ otɨpɨpatɨho komɨ awaisɨho gwɨnyaatɨ maaritirɨhɨretɨ wɨndɨ mmonatɨ gɨmunyaaho amɨ wapa komɨ awaisɨho wɨndɨ gɨmunyaatɨ amɨ maarɨmitimbɨpa nanɨhiyatɨ kaisɨho soai awaisɨho waatɨ taahɨwaiwetɨ wɨndɨ yamupwoaitaise. Utaaho woai wapa Autaahaatɨho taahɨpɨpa numwisɨho so amɨ Autaahaatɨhoai japɨhɨ taahɨpɨpa numwɨtandɨ Autaahaatɨho gwɨnyaataise. Iyatɨ amɨ utaaho woai Autaahaatɨho pɨhɨtatɨ apɨpaahɨ taahɨpɨpa numwisɨho so amɨ Autaahaatɨhoai japɨhɨ apɨpaahɨ pɨhɨtatɨ waatɨ taahɨpɨpa numwɨtandɨ Autaahaatɨho maaritatɨ gwɨnyaataise,” undatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiyai Netɨ Natapaitandɨ Napɨtɨhonɨne Tatɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 10:34-36) \p \v 49 Jisaasiho sata kaundatosatɨ amɨ pɨwɨha wa kiyai saundataase. “Kɨmaapɨ yapɨpataapɨhɨ sisɨha tɨhoaatɨ tɨpotɨ yapɨpatetɨ tɨhɨtandɨ ahaitandɨ napɨtɨhonɨne. Sisɨha tɨhoaatɨ tɨpohotɨha ketɨ tahatɨ tɨhwɨtisatɨ ketɨ netɨ yapɨpati tɨhomaatato ndɨ nisɨ mandɨha yaasataise. \v 50 Iyataahandɨ kandɨ isɨhiya waapoho newaawɨ mɨhatɨhɨ nawatiwɨ nandaahohɨpatamataindɨ nɨnɨ nandaatɨ nisɨ maarɨho ambɨpatɨ yaasɨhandɨ naitandɨhaiwa yɨhaiwa taatɨ nasataise. Taatɨ napihɨ nɨnɨ kaiwa ketɨ tarɨwaindɨ netɨ owemaitando ndɨ nisɨ ambɨpatɨ maarɨho netɨ nanopɨsasɨnatɨ naninjɨhandataise. Amɨ kaiwa nɨnɨ sangɨ netaato. \v 51 Sahɨ wiwa nisapɨ satɨwɨ ko isɨhiyaanɨnɨ itɨhɨnnaatɨ tunaatɨ tipɨtapaata bimohɨtɨhandɨ netɨ owematɨ yatɨhɨ napaisaatenyamaitandɨ nasahoe tɨwɨ gwɨnyaitaawɨ owetise. Nɨnɨ sangi netɨ yatɨhesamatɨ japatindɨ napaisaatisamaitandɨ napɨtɨhonɨnɨmaahe. Owetise. Sahɨ isɨhiyaatangi netɨ tipɨtapaatɨ yɨyandɨhesamaitandɨ napɨtɨhonɨne. \v 52 Wanapɨ namasatɨ siyahaiwa noaipaitaise. Isɨhiya ikwɨ naasairɨtahiya nususasɨ aŋaaŋɨ naasaindaapɨhɨ bindawaahiya itɨhɨnnɨwɨ nepɨ yɨyandɨhematɨwɨ tipɨtapaatɨtaapo. Tipɨtapaatɨwɨ wurɨ wihoaaŋɨtanɨhɨ amɨ murɨmo wihoaaŋɨtanɨhɨ itɨhɨnnɨwɨ tundaapo. \v 53 Saiwɨ tipɨtapaatɨwɨ sapɨho mwaahoai itɨhunda tiwonɨhɨ amɨ mwaaho sapɨhoai itɨhunda tiwɨtaise. Iyonɨhɨ amɨ sanaatɨ maataati itɨhunda tiwonɨhɨ amɨ maataatɨ sanaati itɨhunda tiwonɨhɨ amɨ mwaahomɨ apwaataati saihaatɨ itɨhunda tiwonɨhɨ amɨ mwaahomɨ apwaataatɨ saihaati itɨhunda tiwɨtaise,” undatɨ kiyai Jisaasiho kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Isɨhiyai Saundatɨ Wapa Ipotɨ Noaipaitandɨ Jɨhɨ Noaipasɨpɨpaapɨ Mmonɨwɨ Gwɨnyaapɨse Undindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 16:2-3) \p \v 54 Isɨhiya wɨrɨsandɨhiyai Jisaasiho pɨwɨha wa satahaimaawɨ kaundataase. “Tɨwipatɨ ipɨho nipatihihoaangɨ ahiyatɨ tɨwipatɨ asɨhatihɨ sahɨ jawaawɨ ketɨ sahɨ wipatɨ wipɨwɨtande tɨwɨhiyaate. Satɨwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaahauhɨ amɨ wipatɨ tɨtɨhɨ wipɨwataise. \v 55 Iyataatɨ amɨ mbɨpa waatɨ mbwaasɨhɨ japɨ mmonawaawɨ ipɨho ipɨtatɨ yatitande tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Aihɨ amɨ ipɨho ipɨtatɨ yatisataise. \v 56 Saiwa siyatɨ yapɨpataapunɨ yamɨhapataatunɨ noaipasɨhɨ sahɨ mmonɨwɨ gwɨnyaawaahandɨ kandɨ sahɨ wanɨ kɨmura taatɨ noaipasɨwɨmaiwaapɨ wɨndɨ mmonɨwɨ gɨmunyaahowɨ sahɨ jaipɨpaisawɨhiyaate,” undatɨ kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiyai Jisaasiho Isɨhiya Usaisawɨ Sahɨ Itɨhɨnnɨwɨ Tunɨhohɨpɨpa Tɨtɨhemapɨse Undindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 5:25-26) \p \v 57 Sahɨ sawanaatɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨ sandɨ tɨtɨhɨ gaahandɨ kaitɨhaawo maatɨwɨ napaape? \v 58 Utaaho wo pɨwɨha netɨ kɨnyɨhetɨ yangutaatɨ pɨwɨha atisatɨ tipɨtapa mmondandɨhoaapɨhɨ nangɨpuwɨtandɨ nangɨmaasi niyonɨhɨ taamɨ daihɨra nomaamɨ pɨwɨha kaundɨpɨ tɨtɨhemapɨ owemapɨse. Saimbɨ kiyapaapaahɨ ko gi wɨndɨ nangɨmaasi notɨ pɨwɨha ususaamɨ atisatɨ netɨ tipɨtapaatɨ mmosɨhoaapɨhɨmaahɨmaitaise. Iyonɨhɨ amɨ ko nangɨmaatɨ tingaatahaisahiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmahonɨhɨ amɨ kiya nangɨmaapawɨ napwɨtɨwɨ bimohɨpɨpɨhɨmaahɨmaitaapo. \v 59 Nɨnɨ sangi sandɨ kasatataato. Sahɨ napwɨtohɨpɨpɨhɨ wɨndɨ namasi namuwɨ bimaamɨ nuwɨ nawɨho ipotɨho owemapɨho nunyamapaahɨ noaipasi nehɨhaatɨ nutaatɨwe,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \c 13 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Satatatɨ Samɨ Maipɨhaiwa Kiyohɨwaiwa Namasi Namepemaitawaawaahɨ Napwɨtaatɨwe Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 1 Aihɨ sura isɨhiya usa Jisaasihoai pɨwɨha wa isɨhiya Garirihandaahapɨhiyaapɨ kaundawaatopo. “Isɨhiya siya maasapɨho sipɨsipɨho taawɨ tipɨ jɨtɨpatɨ namopɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ ahiyauhɨ amɨ awaisɨho Pairotɨho komɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai kaundihɨ isɨhiya usai tipɨ kiyaamɨ jɨtɨpatɨ maasapɨho sipɨsipɨhomɨ jɨtɨpataatɨhɨ tipɨ naupwɨ ahiyawaayopo,” undawaatopo. \v 2 Saundauhɨ Jisaasihomɨha wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Garirihandaahapɨhiya siya napohiyɨmiyaapɨ sahɨ gwɨnyaawaawɨ kiya maipɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ isɨhiya nahatiya Garirihandaahapɨhiyai nusatipɨhaapɨhandɨ kiyauhɨ kandapɨ kiyai tiwawaayopo tɨwɨ gwɨnyaawaayowo? Apɨpaahɨ owetise. \v 3 Nɨnɨ sangi tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ kasatataato amɨ sahɨ samɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa namasi japɨhɨ wɨndɨ akɨtɨ namepemaitawaawaahɨ sahɨ nahatiyaatɨ kiyaamataiwɨ napwɨtaapo. \v 4 Aiwɨ isɨhiya 18 kaiwɨhiyai Siroaamɨhanda aŋaaŋɨ utaarɨhandɨ niyatesi itaatisatɨ tiwihɨ napohiyɨhiyaapɨ kiya maipɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ isɨhiya Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiya nahatiyai nusatipɨhaapɨ kaiwɨhiyaatawa kandapɨ napowaayopo tɨwɨ sahɨ gwɨnyaawaayowo? \v 5 Apɨpaahɨ owetise. Amɨ nɨnɨ tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ sangi kasatataato. Amɨ sahɨ samɨ maipɨhaiwa namapɨ japɨhɨ wɨndɨ namepemaitawaawaahɨ amɨ sahɨ nahatiyaatɨ kiyaamataiwɨ napwɨtaapo,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Ipatɨ Yandɨpɨho Namingosɨtɨhandapɨ Sɨwipatɨ Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 6 Siyatɨ kaundatosatɨ amɨ Jisaasiho pɨwɨha wa sɨwipatɨ namɨhana sata kiyai kaundataase. “Utaaho wo ipatɨ pikɨhandɨ (katamɨ yandɨho nyamɨ pɨhoaipɨhomatiyahatɨ) wainɨhandamɨ osaataatɨ yamataise. Yamatosatatɨ yandɨpɨho ningoaitaiso tatɨ mmondandɨ notaise. Notɨ mmonata yandɨpɨho wɨndɨ namingotaise. \v 7 Namingosɨhɨ namatɨ osaataatɨ jaatosɨhoai saundataase. ‘Kɨnaungwɨha maurɨmairetɨ yandɨpɨho ningotɨ ahotɨtaiso ndɨ nɨnɨ napɨtɨ mmonɨhonɨhɨ amɨ yandɨpɨho wɨndɨ namingose. Isɨ amɨ kɨnyɨ kati tisatɨmape katɨ yapɨpatamɨ atɨpatɨ nehɨhandɨ netɨ owematɨ ahetɨtaiso,’ undataase. \v 8 Saundihɨ amɨ osaataatɨ jaatosɨho koai saundataase. ‘Awaisɨhoŋe, kɨnaungwɨha kɨma naasaapɨ kiyatɨ ahetɨta namɨhaape. Kiyatɨ ahetanɨhɨ nɨnɨ katamɨ tambɨpɨhɨ yapɨpatɨ netɨ ikɨsɨmwɨtɨ ahiyatɨ amɨ maasapɨho kauhomɨ ahopaisatɨ ahoyatɨ katamɨ tambɨpɨhɨ ahaitaano. \v 9 Saindɨ kaisanɨhɨ kɨnaungwɨha bousonɨhetɨ yandɨpɨho akoho biyatɨ ningotɨ ahotiso ndo. O amɨ yandɨpɨho namingohonaahɨ gaasɨ kɨnyɨ tisatɨpɨ nemaitaapo,’ undataase,” undatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Judaahiyaamɨ Asisɨha Ikɨnohɨhetɨ Apopaatɨ Waati Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \p \v 10 Asisɨha wa Judaahiya ikɨnohɨha Saararehura Sapaatɨhandetɨ Jisaasiho Judaahiyaamɨ aŋɨhaiwa gwɨharaahaiwa ahoyanɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundohɨwaiwaamɨ wɨndaatɨhɨ pɨwɨha ausaatɨ isɨhiyai kaundataase. \v 11 Aihɨ kapɨhɨ apopaatɨ waatɨ bindataise. Saatɨ apopaatɨ itɨpɨho maipɨho kaatamɨ dawaaho netɨ daahɨ kɨsɨmwotɨ ikosisatɨ mmatɨ bimihɨ kɨnaungwɨha 18 kiyahaiwetɨ timbiyatɨ mɨmaipiyatɨ ketinjahaate. Aihɨ kaatɨ wɨndɨ tɨtɨhɨ dotɨ bɨmitohaate. \v 12 Aihɨ Jisaasiho kaati iwinjatosatɨ gaatatɨ numwaatɨ kaatɨ koenda napihɨ saundataase. “Apopaaŋe, kinyɨ timbɨpa aimɨ nɨnɨ nehɨmataayo,” undataase. \v 13 Nehɨmataayo undatɨ Jisaasiho komɨ ikwɨhatɨmurɨ kaatamɨhetɨ ahɨwihɨ ketɨ kuraanɨhɨ kaatamɨ dawaaho tɨtɨhɨwitatɨ gaatihɨ kaatɨ tɨtɨhɨ mbatatɨ Autaahaatɨhopɨ maaritatɨ Autaahaatɨhoai mepɨ autaahemwataise. \v 14 Aihɨ utaaho aŋɨhandɨ gwɨharaahandɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨhandɨ jatisɨho sandɨ mmonataatɨ apɨpaahɨ apousamataise. Sandɨ apowindɨmandɨ asisɨha Judaahiya ikɨndaatɨwɨhetɨ kaati tɨtɨhemwaso tatɨ gwɨnyaataate. Apowihɨ ko kiyai saundataase. “Asisɨha otɨpɨpatɨ kaitaatɨwɨha ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ naasohɨtahaare. Isɨ asisɨha saiwetɨ napɨwɨse samɨ timbɨpa ko nesamaitando. O amɨ asisɨha kɨma ikɨndɨhaaha Sapaatɨhandetɨ sahɨ samɨ timbɨpa nesamaitandɨ namaapɨwɨse, owetane,” undataase. \v 15 Saihɨ Awaisɨho komɨha wihoaaŋɨha ko aŋɨhandɨ jatisɨho mɨtɨhoai saundataase. “Sahɨ satɨwɨ asisɨha Autaahaatɨhomɨhetɨ nyahɨ siyaatɨ kamaayaahiyaane tɨwɨ jaiwɨtɨwɨhiyaate. Sangisangi asisɨha Autaahaatɨhomɨha Sapaatɨhandetɨ maasapɨho kauho okɨsɨhandɨ amɨ dongiho wɨraposohɨpɨpɨhɨ nuwɨ nesɨpapesi waapoho nandandɨhapɨhapɨ numwaasi nuwɨ nunyawɨhiyaate. \v 16 Amɨ kɨmaatɨ Abɨraahamɨhomɨ maatɨmaati Bwaasɨrɨhɨrɨ netɨ anɨtisatɨ mmatɨ kɨnaungwɨha 18 kiyahaiwetɨ isɨwatataise. Isɨ amɨ asisɨha Autaahaatɨhomɨhetɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ kaatɨ netɨ mmatɨ anɨtisatɨ isɨwatirɨhɨri nemahonɨhɨ kaatɨ noaipatɨ gaatindɨmandɨ tɨtɨhɨmetahandɨ nɨnɨ kiyataayono? Nɨnɨ kɨmandɨ asisɨha Sapaatɨhandetɨ kamaitando e kaitando?” undataase. \v 17 Ko pɨwɨha wihoaaŋɨha kaundisɨha atisawaawɨ kopɨ itɨhɨtohiyɨhiyai mawihɨ kiya mapɨpaapiyawaayopo. Iyauhɨ amɨ isɨhiya nahatiyaahɨ ko saiwa nahatewa apɨpaahɨ gaahaiwa kaiwaiwaapɨ maaritawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Ipatɨ Nyainyarɨhɨramatiyahatapunɨ Nipitandɨhandɨ Yisɨhandapunɨ Sɨwipatɨ Namɨhanahaare \r (Matiyuho 13:31-33; Maakɨho 4:30-32) \p \v 18 Iyatɨ amɨ Jisaasiho kiyai pɨwɨha sata nunjenataise. “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨhandapɨ setahande ndɨ napaapɨ namɨhandɨ katɨtande? Napaapɨ sɨwipatɨ namɨhandɨ katɨtande? \v 19 Sandɨ ipatɨ nyainyarɨhɨramatiyahatamɨ kwɨtaahomatiyahande. Utaaho kwɨtaaho ko netɨ komɨ osaataatɨ nesotɨ yamataise. Yamasɨhɨ katɨ ipatɨ nyainyarɨhɨramatiyahatɨ nawatɨ awaipatɨ saniyatɨ ahetihɨ koho nasatɨ katamɨ isɨtɨtɨ saatɨtɨhoetɨ itɨha itaayatɨ bindataise,” undataase. \p \v 20 Saundatosatɨ amɨ japɨhɨ wa saundataase. “Autaahaatɨho isɨhiyai winjaatɨ bimaamɨ naindɨhandapɨ nɨnɨ napindapɨ namɨhandɨ katɨtande? \v 21 Sandɨ siyahande. Apopaatɨ waatɨ waatɨpatɨ parawaaho netɨ nipitandɨhandɨ yisɨhandisatɨ ahoyatɨ naumbwaihɨratɨ sanyoaihɨ waatɨ awaindɨ nipindɨhandamatiyahande,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Maasomwaaŋɨ Maipɨhinjaatɨhapɨ Namɨhanahaare \r (Matiyuho 7:13-14, 21-23) \p \v 22 Siyatɨ kaundamapɨ Jisaasiho Jerusaremɨhandaahapɨ taatɨ notaaho kapɨhɨ otɨhapɨhɨ aunahɨpɨhaiwa awaiwaiwaaraahunɨ amɨ gwɨharaahaiwaaraahunɨ notɨ pɨwɨha ausaatɨ kataunjataise. \v 23 Aihɨ utaaho wo sata Jisaasihoai nunjenataise. “Awaisɨhoŋe, Autaahaatɨho isɨhiya nehɨ yahonyaisaahɨhɨ numwaitaindɨho?” undataase. Saundihɨ Jisaasiho koai wihoaaŋɨha sata kaundataase. \v 24 “Maasomɨhinjɨ maipɨhinjaatɨhɨ sahɨ andɨtitɨwɨ andɨta napamapɨ nandaapɨse. Nɨnɨ sandɨ kasatataato. Isɨhiya taahiyɨhiya maasomɨhinjaatɨhɨ nandaitaatɨwɨ andɨta napamawaahandɨ kandɨ wɨndɨ namandaitaapo. \v 25 Aŋaaŋamɨ satɨho dotɨ aŋaaŋamɨ maasomwaaŋɨ netɨ napuwɨtaise. Napuhonɨhɨ sahɨ napɨwɨ ipaahaapɨ bitotawa maasomwaaŋɨ kwɨtapɨ ‘Awaisɨhoŋe, maasomwaaŋɨ nyapɨ nanyupwe,’ tɨtaapo. Sahɨ satisaihɨ ko sangi sasatɨtaise. ‘Nɨnɨ sangi wɨndɨ maasisotɨhiyaatisɨ sahɨ maahapɨhapɨ napɨwɨhiyaate?’ satɨtaise. \v 26 Sasatonɨhɨ sahɨ koai saundɨtaapo. ‘Nyahɨ gisaatɨ maasɨ nandapa waapoho nanɨhohiyɨhiyaane. Iyaatɨ amɨ kɨnyɨ nyamɨ daihɨra bitotapa pɨwɨha ausaapɨ katɨpɨnyɨsapɨ kanyatingɨhiyɨhiyaane,’ undɨtaapo. \v 27 Sahɨ saundisaihɨhandɨ kandɨ amɨ ko sangi jɨhaatɨ sata kasatɨtaise. ‘Nɨnɨ sangi wɨndɨ maasisotɨhiyaatisɨ sahɨ maahapɨhapɨhiyaate? Sahɨ maipɨhaiwa pɨhɨtɨwɨ nasisoaarɨ kaimbɨwɨhiyaatisɨ sahɨ nahatiyaatɨ nawɨsawitɨwɨ ahawɨse,’ satɨtaise. \v 28 Sasatonɨhɨ sangi nehɨhaapɨ ipaahaapepɨsamasaihɨ kaapɨ bitotawa Abɨraahamɨho, Aisaakɨho amɨ Jekopɨho siyaisunɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyaisunɨ Autaahaatɨho winjaatɨ bimonɨhɨ sahɨ kiyai iwinjaitaapo. Iwinjapɨ sahɨ nehɨhaatɨ ipaahaapɨ bitotawa maipaiwɨ gwɨwɨ samɨ mangɨrɨ ikwɨnɨwɨ gitɨwɨtaapo. \v 29 Isɨhiya ipɨho noaipasihihoaaŋapɨhiyaunɨ amɨ ipɨho namaatipasihihoaaŋapɨhiyaunɨ amɨ ipɨhomɨ bopimbɨpɨhɨ wihɨwihoaaŋapɨhiyaunɨ Autaahaatɨho iwinjatindɨhandaatɨhɨ nandapa nandaatɨwɨ napɨtaapo. \v 30 Saisaihɨ amɨ isɨhiya usa wanɨ noaipapɨ jɨhimatohiyɨhiya ipotimainjaihɨ amɨ isɨhiya wanɨ noaipapɨ ipotimatohiyɨhiya jɨhimatɨtaapo,” undatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Jerusaremɨhandapɨ Maarɨho Asɨpaindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 23:37-39) \p \v 31 Aihɨ tɨtɨhɨ suraanɨhɨ Parisihiya usa napɨwɨ Jisaasihoai saundawaatopo. “Kɨnyɨ kɨmbɨhɨ namasi wapɨhapɨ numwe amɨ Erotɨho gi tɨhɨwɨtandiso,” undawaatopo. \v 32 Saundauhɨ ko wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Sahɨ nuwɨ sɨrɨ sɨhwɨ ainjɨhɨrɨhɨrɨ maipiri saundɨwɨse. ‘Atime! Nɨnɨ wanunɨ amɨ bousonɨhunɨ isɨhiyaamɨhetɨ itɨpɨho maipɨhapa ahotimbɨpa nemwatɨ amɨ timbɨpa timbiyohiyɨhiyai tɨtɨhɨwiwɨto. Aindɨ amɨ asisɨha notɨ mairɨmaatisɨhetɨ nisɨ otɨpɨpatɨ kaindɨ owemaito. \v 33 Aindɨ wanunɨ amɨ bousonɨhunɨ amɨ bousonɨhamɨ bousonɨhunɨ daihɨra daimɨ nutaano, amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨhoai nehɨhaatɨ wapɨhɨ wapɨhɨ tiwɨtaatɨwɨ sandɨ tɨtɨhɨmaahe. Koai nehɨ Jerusaremɨhandaahɨhɨ tiwisaihɨ kapɨhɨ ko napwɨtande,’ undɨwɨse. \p \v 34 “Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiyaate, sahɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyai tipɨ yamwaapɨhiyaate. Aiwɨ amɨ sahɨ isɨhiya Autaahaatɨho pɨwɨha nunyatɨ sapɨ natausaasihɨhiyai nawɨhaara nepɨ yahwɨ tipɨhiyaate. Nɨnɨ pɨhɨndɨhaiwetɨ sangi netɨ nasamaatɨ nisɨ ikwɨraatɨhɨ otɨpwɨsɨpaatɨ mwaahoai netɨ ditatotemasɨpatamataindɨ netɨ ahositondiyonɨhandɨ kandɨ sahɨ nisenda namaapɨwɨ nisapɨ pohipaiwɨhiyaate. \v 35 Atiwɨse! Sahɨ sangi kaiwɨ bimɨtaatɨwɨ Autaahaatɨho aimɨ nasamase. Nɨnɨ sangi tɨtɨhɨ kasatataato. Sahɨ nɨngi wɨndɨ maanisonɨwɨ bimaamɨ nuwɨ sahɨ sawanaatɨ satɨwɨ, ‘Kɨmo Awaisɨhomɨ ambɨpataahɨ komɨ aunahɨpa netɨ napisɨhoai Autaahaatɨho gaahatɨ kawisane,’ tisaihɨhuraatɨtaise,” undatɨ kiyai kaundataase. \c 14 \s1 Kɨma Pɨwɨma Komɨ Ambɨpatɨ Nipisa Nahihɨhoai Jisaasiho Tɨtɨhemwasɨtɨhandapɨhaare \p \v 1 Asisɨha wa Sapaatɨhandɨ Saararehura Jisaasiho Parisihiyaamɨ mɨtɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ notɨ nandapa nanataise. Nainjɨhɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ nahatɨ nipisaho bindataise. Aihɨ isɨhiya kapɨhɨ bimohiyɨhiya koai Jisaasiho tɨtɨhemwaso tɨwɨ Jisaasihomɨhetɨ ndɨha ahiyawɨ iwinjatawaayopo. \v 2 Aihɨ ko utaaso ikwauhɨrɨ nahatɨ nipiso kapɨhɨ Jisaasihomɨhinɨ detɨ bindataise. \v 3 Aihɨ Jisaasiho koai usonataatɨ kiya wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaisunɨ amɨ Parisihiyaisunɨ sata nunjenataise “Autaahaatɨhomɨ asisɨha nyahɨ ikɨndɨhaaha Sapaatɨhandetɨ isɨhiyai tɨtɨhɨwiwɨtɨhaawɨ tɨtɨhɨ gaaro e owetiso?” undatɨ nunjenataise. \v 4 Aihɨ kiya wihoaaŋɨha wɨndɨ kamundɨwɨ apɨhɨmundawaayopo. Kiya saiwɨ apɨhɨmundauhɨ Jisaasiho koai numwaatɨ komɨ timbɨpa nemwatɨ natausaasihɨ notaise. \p \v 5 Natausaasihɨ ko naihɨ kiyai sata nunjenataise. “Amɨ samɨ woŋɨ komɨ mwaahoaisangi amɨ maasapɨho kauhoaisangi Autaahaatɨhomɨ asisɨha ikɨndɨhaaha Sapaatɨhandetɨ anɨmwaahɨpata witamahonɨhɨ amɨ gaasɨ kiyatɨ witatotane tatɨ ko wɨndɨ notɨ anɨmwaahɨpatombɨ japɨhɨ namumwaitaiso?” undataase. \v 6 Sata ko kiyai nunjenatɨ kaundihɨ kiya kaamɨ wihoaaŋɨha wɨndɨ kamundopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Ipatisandandɨhandapɨhaare \p \v 7 Isɨhiya nandapa nandaatɨwɨ nandaahohiyɨhiya usa mɨtaahoaahɨ mmonɨwinjawɨ gaahasɨnɨ bimaamɨ niyauhɨ kiyai Jisaasiho usonataatɨ kandapɨ pɨwɨha kɨma namɨhanaha sata kaundatataase. \v 8 “Namaatɨnɨhauhɨ nandapa tɨhohɨpɨpaapɨ isɨhiya gaatisaihɨ numbwɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ mɨtaahoaahɨ mbɨmime. Wiwa utaaho wo awaisɨho gi nangɨtipɨhaaho kɨnyapɨ gaatauhɨ napingɨpatamataiwɨ kopɨ gaasaihɨ napɨtaiso. \v 9 Nasonɨhɨ utaaho nandapa nasamɨtandɨ maisɨhoaasapɨ gaatisɨho nasatɨ gi sahɨtɨtaise. ‘Kɨhoe kɨmbɨhɨ kɨnyɨ bimingɨpɨmbɨhɨ kɨmo bimɨta kɨnyɨ nɨwupwaape,’ hɨtonɨhɨ kɨnyɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ masaamaitaise. Masamahonɨhɨ namapɨ numbwɨ mɨhopɨ usopopɨ bimɨtaise. \v 10 Isɨ isɨhiya kɨnyapɨ namme tɨwɨ gaatisaihɨ nopaapaahɨ usopopɨ numbwɨ bime. Binyamɨhɨ nandapa nahɨmɨtandɨ gaatisɨho gisonatosatɨ sahɨtɨtaise. ‘Kɨhoe kɨmbɨhɨ mɨtaahoaahɨ bimɨta namme,’ hɨtɨtaise. Sahɨtonɨhɨ naimbɨ binyamɨhɨ isɨhiya kisaahoya nandapa maasɨ nandaatɨwɨ niyohiyɨhyai kinyapɨ ko gaahoe tɨwɨ gisosaihɨ bimɨtaape. \v 11 Sandɨ katohɨtɨmandɨ apaapɨmaato. Utaaho wo mamaawonɨhɨ awaisɨhoniso tatɨ sawaho naimaatɨnataataahɨ Autaahaatɨho netɨ koai yatɨhihonɨhɨ yatɨhitɨtaise. O utaaho mawonɨhɨ ipɨhatisanataataahɨ koai Autaahaatɨho netɨ awaisɨhoemwaitaise,” undatɨ Jisaasiho kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nandapaapɨ Isɨhiya Maipɨhatɨmai Gaatɨwɨ Numwaitaatɨwɨhandapɨhaare \p \v 12 Utaaho nandapa nanda napɨwɨse tatɨ Parisiho gaatisɨhoai Jisaasiho sata kaundataase. “Kɨnyɨ isɨhiya nandapa nandaatɨwɨ gaatapaahura isɨhiya tɨtɨhɨ kinyɨhiya aunahɨpa naasɨkata bimohiyɨhiya kahapaamapɨpa asaketahiyai gaatɨpɨ namumwaape. Sandɨ kahɨtohɨtɨmandɨ apaapɨmaahɨto siya isiya kinyɨhapa nandapa numwingɨpɨpaapɨ amɨ kiyaamɨhapa kiyahapa wihoaaŋɨ nahɨmɨtaatɨwɨ gaatɨwɨ nahɨmaitaapo. \v 13 Kɨnyɨ nandapa tɨhapaahura isɨhiya maipɨhatɨma kahapaamapɨpa owehatɨma ambɨpatɨ maipɨhatɨma auhɨrɨ maipɨtahatɨma ndɨha niyotahatɨmai gaatɨpɨ numwaape. \v 14 Satɨma kɨnyɨ nandapa numwingɨpɨpaapɨ wihoaaŋɨhapa wɨndɨ namaahɨmɨtaapo. Saiwɨ namaahɨnyaihɨ kɨnyɨ waatɨ maaritɨtaape. Isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya ainahiyɨhiya anɨmwaahɨpatombɨ japɨhɨ nepasaihɨhura Autaahaatɨho gi kandapɨ wihoaaŋɨhapa nahɨmɨtaise,” undataase. \s1 Nandapa Awaimbɨpa Nandaatɨwɨhandapɨ Namɨhanahaare \p \v 15 Kapɨhɨ isɨhiya bindawa nandapa maasɨ nanɨhohiyɨhiyaamɨ wo koaisamɨ bindamaaho sa pɨwa atɨwisataatɨ Jisaasihoai ko sata kaundataase. “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ nandapa nainjɨho so waatɨ maaritane,” undataase. \v 16 Aihɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Utaaho wo nandapa awaimbɨpa taatɨ tɨmanataatɨ isɨhiya taahiyɨhiya komɨ nandapa aimɨ tɨmetanɨhɨ napɨtaatɨwɨ pɨwɨha nusoaasɨtaise. \v 17 Nahataapa nandapa tɨmetanɨhɨ asisɨha nandapa nandaatɨwɨhuraatanɨhɨ isɨhiya aimɨ gaatisawɨhiyaapɨ komɨ otɨpɨpatɨhoai natausaasɨtaise, ko notɨ kiyai nandapa nahataapa aimɨ tɨmetisɨ nandaatɨwɨ napɨwɨse undɨtando. \v 18 Iyonɨhɨ kiya nahatiya komɨ gaatisawɨhiya naasɨka katɨwɨ wɨndɨ namaapɨto undawaatopo. Aiwɨ amɨ jɨho sata kaundataase. ‘Osaataatɨ waatɨ wanɨ nawɨho nunya nehonɨ wanɨ mmondandɨ nutandiyo amwihoŋe, wɨndɨ namaapɨto,’ undataise. \p \v 19 Iyonɨhɨ amɨ kapɨho sata kaundɨtaise. ‘Nɨnɨ wanɨ maasapɨho kauho ikwɨmaindɨmwɨtaho otɨpɨpatapɨho wanɨ nawɨho nunya numwaahonɨ wanɨ nundɨ namɨhandɨ mmondandiyonɨ amwihoŋe wɨndɨ namaapɨto,’ undɨtaise. \p \v 20 “Iyonɨhɨ amɨ kapɨho sata kaundɨtaise. ‘Nɨnɨ wanɨ apopaati netɨ wɨrahonɨ wɨndɨ namaapɨto,’ undɨtaise. \p \v 21 “Satɨwɨ nahatiya kaundauhɨ otɨpɨpatɨho namasi notɨ komɨ awaisɨhoai satɨwɨ satɨwɨ owe namaapɨto tauhɨ namasi japɨhɨ nasataayo undataase. Saundihɨ aŋaaŋamɨ satɨho sa atisatosatɨ apowihɨ komɨ otɨpɨpatɨhoai saundataase. ‘Wanɨ ketɨ kɨnyɨ nihɨti numbɨwɨ aunahɨpatamɨ daihɨra awairɨhɨraatɨhunɨ gwɨharaahasɨnyaatɨhunɨ daapɨ isɨhiya maipɨhatɨma kahapaamapɨpa owehatɨmaisunɨ ambɨpatɨ maipɨtahatɨmaisunɨ auhɨrɨ maipɨtahatɨmaisunɨ amɨ ndɨha niyotahatɨmaisunɨ numwaasi napisamɨhɨ nisɨ aŋɨtɨtɨhɨ nandaita numwe,’ undataase. \p \v 22 Sata kaundihɨ ko otɨpɨpatɨho awaisɨhomɨ kaundisɨha kiyatɨ owetihɨ awaisɨhoai saundataase. ‘Awaisɨhoŋe kɨnyɨ kandingɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ japepihɨrɨtɨ aimɨ kiyonɨhandɨ kandɨ aŋaaŋɨ isɨhiya wɨndɨ tɨmisainje. Owetise,’ undataase. \p \v 23 Saundihɨ awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨhoai jɨhaatɨ saundataase. ‘Kɨnyɨ japɨhɨ numbwɨ daihɨra awairɨhɨraunɨ amɨ osaataatapɨhɨraamɨ naaporɨhɨrainunɨ isɨhiyaapɨ daapɨ usonapaahiyai tarɨwundɨpɨ numwaasi napɨta numwe amɨ nisɨ aŋaaŋɨ apɨpaahɨ nga tisaitɨto. \v 24 Nɨnɨ sangi kɨmandɨ kasatataato. Isɨhiya nandapa nandaatɨwɨ gaatohiyɨhiya siya nisɨ nandapa apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ masehonyaisangi wɨndɨ nepɨ namandaapo. Owetɨtaise,’ undataase,” tatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Jɨhɨ Biyatɨ Gwɨnyaatɨ Kainjatɨ Ipotɨ Jisaasihoai Nuwipinjɨtandɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 10:37-38) \p \v 25 Wura isɨhiya taahɨtɨhandɨ wɨrɨsandiwɨ Jisaasihoai nuwipinjai niyauhɨ Jisaasiho nepemaitatɨ kiyai sata kaundataase. \v 26 “Utaaho wo nɨngi nanipinja nisɨ otɨpɨpatɨhoematɨtandɨ nisenda nasataahandɨ kandɨ komɨ saniyɨ sapiyaisunɨ amɨ saingo saahoyaisunɨ sanasɨhiyaisunɨ amɨ komɨ apwaataatisunɨ amɨ metɨhonyaisunɨ amɨ sawaho biyatɨ itatamanɨnatɨ bimɨtandɨhandisunɨ komɨ maarɨho wɨndɨ namunyamatɨ kiyaisunɨ amɨ sawahoaisunɨ pohipiyamatɨ nehɨ nɨngisaahɨhɨ komɨ maarɨho apɨpaahɨ awaindɨhandɨ wɨndɨ namaaninyataataahɨ amɨ ko noaipatɨ nisɨ otɨpatɨhoemaamatɨtaise. \v 27 Iyatɨ ko komɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatɨ netɨ wɨndɨ tɨmɨpwɨtatɨ amɨ nɨngi namaanipinjataataahɨ amɨ ko nisɨ otɨpɨpatɨ wɨndɨ mmonatɨ netɨ kiyatɨ nɨngi ko wɨndɨ namaanimbinjɨtaise. \p \v 28 Iyataatɨ sahɨ usaatɨ aŋaaŋɨ waaŋɨ utaarɨhaaŋɨ mɨhaatɨ nuwatɨhandɨ aŋɨmatɨtaatɨwɨ gwɨnyaawaawɨ jɨhɨ bindawa nawɨho napitiyahora nga aŋɨmata owemaito tɨwɨ jɨhɨ gwɨnyaapɨ mmonɨwɨ tɨtɨhemaitaapo. \v 29 O sahɨ saiwɨ jɨhɨ wɨndɨ kamaiwɨ nehɨ topɨtaata yapɨpatetɨ sɨmenɨhandɨ namasawɨ kaisaihɨ nawɨho owetanɨhɨ namɨhaitaapo. Namɨhaasaihɨ isɨhiya nahatiya usa mmonawa sisɨpɨhɨsatɨwɨ sasatɨtaapo. \v 30 ‘Ise isɨmiya kɨmiya aŋaaŋɨ aŋɨmatɨtaatɨwɨ aŋɨmatohiyaasɨ ketɨ owemaamapo,’ satɨtaapo. \p \v 31 “Iyataatɨ amɨ awaisɨho wo yapɨpatisunɨ isɨhiyaisunɨ jaatɨ bimisɨho amɨ awaisɨho wo yapɨpatisunɨ isɨhiyaisunɨ ja bimisɨhoaisa tundandaahɨ amɨ bindata jɨhɨ biyatɨ gwɨnyaatɨ kaitaise. Ko komɨ pwɨsɨpɨ yaipa kaiwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya 10 tausenɨ kaiwɨhiyaatɨtaise. Iyonɨhɨ amɨ womɨhiya pwɨsɨpɨ yaipa kaiwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya 20 tausenɨ kaiwɨhiyaisatɨ napɨtaise. Iyonɨhɨ awaisɨho 10 tausenɨ kaiwɨhiyaisaho nɨnɨ awaisɨho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya 20 tausenɨ kiyahiyaisoai nɨnɨ nga nɨnɨhematɨtɨ titɨ yahwɨtɨ ipatitondɨho tatɨ jɨhɨ bindata mmonatɨ gwɨnyaitaise. \v 32 Siyatɨ mmonatɨ gwɨnyaataatɨ komɨhiyaisatɨ ko nga wɨndɨ awaisɨho 20 tausenɨ kiyahiyaisahoai tiwatɨ maapatitaahetanaahɨ komɨ tiworɨho kaanɨhɨ bitohonɨhura yɨhoaaŋɨ wɨndɨ tɨmunɨha namɨhaitɨhaawo undatɨ isɨhiya usai natausaasonɨhɨ kiya nuwɨ wɨndɨ tɨmundaatɨwɨ kaundɨtaapo. \v 33 Isɨ amɨ sɨkɨretɨ samɨ wo komɨhapa nahataapai namaamataataahɨ ko noaipatɨ wɨndɨ nisɨ otɨpɨpatɨhoemaamatɨtaise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Sɨwipatɨ Namɨhanatɨ Sapɨpaamɨ Jɨpaindɨhandɨ Owetindɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 34 Jisaasiho pɨwɨha wa sata kaundataase. Sapɨpaahɨ amɨ gaahape. Iyataahandɨ kandɨ kapaamɨ jɨpaindɨhandɨ owetonaahɨ nyahɨ napitaisaihɨ sapɨpaamɨ jɨpaindɨhandɨ japɨhɨ jɨpaitaise? \v 35 Sapɨpa siyatɨ jɨpaindɨhandɨ owehapa nyahɨ nandapaamɨ osaataatɨ yapɨpatisa ahoyaatɨ wɨndɨ ahɨmaito. Iyaatɨ amɨ maasapɨho kauhomɨ ahopaisaatɨ newa nambwaihɨraatɨ osaataatɨ wɨndɨ ahɨmaito. Nyahɨ kapa nehɨ yotaahiyaanɨne. Sahɨ pɨwɨha baiwɨ mwɨtɨpisawɨ atitaatɨwɨ atihɨrɨsahiyaatisɨ baiwɨ atiwɨse,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \c 15 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Pɨwɨha Namɨhanaha Maasapɨho Sipɨsipɨho Nihɨrinjɨtɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 18:12-14) \p \v 1 Wura isɨhiya isɨhiyaamɨ nawɨho gamanɨho otɨpɨpatɨ kaitandɨho nehohiyɨhiyaatihɨ amɨ isɨhiya maipɨhaiwa kaiwɨhiyaatihɨ komɨ pɨwɨha atitaatɨwɨ Jisaasihoaapɨhɨ detɨ nasawaayopo. \v 2 Saiwɨ nasauhɨ Parisihiyaunɨ amɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ Jisaasihopɨ itɨhɨtɨwɨ satawaatopo. “Kɨmo utaamo isɨhiya apɨpaahɨ maipɨhaiwaisahiyai naisomwatɨ nandapa kiyaisatɨ maasɨ nanataise,” tawaatopo. \p \v 3 Satɨwɨ katauhɨ kandapɨ Jisaasiho pɨwɨha kɨma namɨhanaha sata kiyai kaundataase. \v 4 “Samɨ wo maasapɨho sipɨsipɨho 100 kiyaho yamanatɨ urɨpitohotɨtaise. Yamanatɨ urɨpitohonɨhɨ nehɨ naasohɨhɨ nihɨrɨndaise. Nihɨrɨnɨhonɨhɨ sipɨsipɨho 99 kiyaho woyɨha nanatɨ wapɨhɨ bitohonɨhɨ naasohɨ nihɨrinjɨhopɨ notɨ pɨhɨtatɨ daitaise. Daapɨ daapɨ notɨ mmonatɨ numwaitaise. \v 5 Siyatɨ daatɨ mmonatɨ numwaatɨ netɨ komɨ ikotɨhaasɨnɨ tɨpwinji maaritɨmɨ aunahɨpataahapɨ japɨhɨ numwaasi napɨtaise. \v 6 Numwaasi nasatɨ komɨ aŋɨpɨpɨhɨ noaipatɨ komɨhiyaapunɨ amɨ isɨhiya usa aunahɨpatɨ naasaipitaahapɨhiyaapunɨ gaatonɨhɨ kiya napɨwɨ ahoyandaapo. Napɨwɨ ahoyainjaihɨ ko kiyai saundɨtaise. ‘Nisɨ maasapɨho sipɨsipɨho wo naasohɨ nihɨrɨnatɨ aimɨ owetihɨho nɨnɨ pɨhɨndɨ dambɨtɨ aimɨ japɨhɨ numwaataayonɨ kandapɨ sahɨ nɨngisawɨ maasɨ maaritɨwɨse,’ undɨtaise,” undatɨ kiyai kaundataase. \v 7 Iyatɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Nɨnɨ sangi tɨtɨhɨ kasatataato, sɨkɨretɨ utaaho wo maipɨho maipɨhaiwa kiyaho komɨ maipɨhaiwa namasi japɨhɨ nepemaitihɨhopɨ yamɨhapataatɨhɨ maaritawaayopo. Iyataatɨ amɨ akɨte isɨhiya 99 kaiwɨhiya aimɨ tɨtɨhɨ gaahiyaatawa wɨndɨ japɨhɨ namepemaitɨtaatɨwɨhiyaapaahɨ amɨ maaritawaayopo. Siyawaahandɨ kandɨ utaaho itapa wo waatɨ maipɨhaiwaisahiya kiyaamɨ maipɨhaiwai namasi japɨhɨ nepemaitohiyɨhiya siyaapɨ yamɨhapataatɨhapɨhiya apɨpaahɨ waatɨ aungwohandɨ maaritawaayopo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Nawɨho Nihɨrinjɨhopɨ Namɨhanatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 8 Amɨ Jisaasiho pɨwɨha wa namɨhanaha satatɨ kandaase. “Amɨ apopaatɨ waatɨ nawɨho soaarindisɨho ikwɨmaindɨmwɨtaho 10 kina kiyatɨ isɨwatonɨhɨ otɨhatɨhapɨ nehɨ naasohɨ nihɨrɨnɨhonɨhɨ kaatɨ napitaitaise? Amɨ kaatɨ norɨhɨrɨ netɨ tɨpotɨ aŋɨtɨtɨhɨ gwaasɨha nawotɨ tɨwɨhaatɨ naihoaatɨ biyatɨ mwɨtɨpisatɨ pɨhɨtatɨ daitaise. Daapɨ nunjatɨ nawɨho soaarindisɨho japɨhɨ netosatɨ sandɨhɨ mɨndaatɨ namɨhaitaise. \v 9 Siyatɨ kaatɨ mmonatɨ japɨhɨ aimɨ netosatɨ kaatamɨ naisɨhiyaisunɨ amɨ isɨhiya kaatamɨhinɨ detɨ aunahɨpatɨ naasaipitɨ kata bimohiyɨhiyaisunɨ gaatatɨ numwaatɨ napɨwɨ ahoyainjaihɨ kiyai kaatɨ saundɨtaise. ‘Naisɨhiyaate, sahɨ nɨngisawɨ maasɨ maaritɨwɨse. Amɨ nisɨ nawɨho soaarindisɨho nehɨ naasohɨhɨ nihɨrinjɨho ko amɨ nɨnɨ wanɨ daatɨ aimɨ japɨhɨ netaayono,’ undɨtaise,” undatɨ kaundataase. \v 10 Iyatosatɨ Jisaasiho sandaase. “Nɨnɨ sangi tɨtɨhɨ kasatataato. Sɨkaiwɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiya utaaho wo maipɨho maipɨhaiwa kiyaho komɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ japɨhɨ nepemaitihɨhopɨ asakaiwɨ waatɨ aungwohandɨ maaritawaayopo,” undatɨ kiyai Jisaasiho kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Namɨhanaha Waimwaaho Wo Nihɨrɨnatɨ Owetamatatɨho Japɨhɨ Napihɨ Sapɨho Maaritataise Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 11 Amɨ Jisaasiho pɨwɨha wa jɨhaatɨ namɨhanaha konɨhɨ kiyai kaundataase. “Utaaho wo mwaahurɨ yahurisaho bindataise. \v 12 Aihɨ kurɨ komɨ mwaahuramɨ ipotɨho sapɨhoai saundataase. ‘Apore, kahapaamapɨpa nahataapa taasɨhoaisɨha yɨhoaanyangi tipɨtapaapɨ nanyamɨtaapɨ isɨwatingɨpɨpaapɨ nɨnɨ gwɨnyaataayo. Saindɨ gwɨnyaataayonɨ wihoaaŋɨhapa tipɨtapaapɨ nisapɨhapa wanɨ kɨmura nɨngi naninye,’ undataase. Aihɨ amɨ kuramɨ sapɨho komɨhapa nahataapa wihɨwihoaagɨ mwaahurapɨ tipɨtapaatɨ kuri nunyataise. \v 13 Siyatɨ sapɨho kopɨhapa tipɨtapa numwihɨ wɨndɨ otɨhɨmetihɨ ketɨ komɨhapa nahataapa netɨ ahoyatɨ isɨhiyai nawɨhopɨ nunyatɨ nawɨho netaise. Iyatɨ ko ipotɨho nawɨho netɨ isɨsi komɨ aunahɨpatɨ bimipata namasi yapɨpatɨ wɨta kaanɨhɨ notɨ bindataise. Notɨ kapɨhɨ bindata nosasɨnatɨ mɨmaipiyatɨ nawɨho nopɨsasatɨ iwɨrisatɨ tɨmataise. \v 14 Siyatɨ komɨ isɨwatimbɨpa nosasatɨ iwɨrisatɨ tɨmatɨ owetihɨhura satɨ yapita jarɨho aungwohandɨ noaipasɨhɨ ko nandandɨhapa owendaise. \v 15 Aihɨ ko utaaho wo satɨ yapitaahapɨhomɨ otɨpɨpatɨ kawitandɨ notaise. Notɨ iwinjasɨhɨ ko komɨ maasapɨho yaurɨmana iwinjaatɨ bimɨtandɨ netɨ natausaasihɨ notɨ maasapɨho yaurɨmanataise. \v 16 Notɨ yaurɨmanatɨ bindataatɨ koai jaumasɨhɨ maasapɨho dipamasɨpɨpa atɨpɨpatɨ taupwɨrɨhɨramɨ pasaaha netɨ nandandɨ gwɨnyaataise. Siyatɨ jaumasɨhɨhandɨ kandɨ isɨhiya usa koaisɨ nandapa wapa namunyopo. \p \v 17 “Ko siyatɨ mɨmaipiyatɨ bimainjatɨ ipotɨnɨhɨ biyatɨ gwɨnyapenataatɨ sawaho sanataase. ‘Isɨhiya apɨhomɨ otɨpɨpatɨ kawitaatɨwɨ apɨho numwaasawɨhiyaahɨ nandapa nyahounjɨhɨ nanɨwɨ bimauhɨhandɨ nɨnɨ kɨmbɨhɨ aungwohandɨ jarindɨ napwɨtandiyo. \v 18 Isɨ nɨnɨ kɨmbɨhɨ namasisɨ dosi nisɨ apɨhoenda naitaano. Naindɨ apɨhoai saundɨtando. ‘Apore, Autaahaatɨhoaisunɨ amɨ gisunɨ pohɨtahandɨ maipɨhandɨ nɨnɨ kiyataayo. \v 19 Kɨnyɨ nɨngisɨ nisɨ maasɨho ndɨpɨ ambɨhɨmandɨme. Kinyɨ otɨpɨpɨpatɨ kahitaatɨwɨ numwaahingɨyɨhiyaamataindɨhonɨnimatisanɨhɨ kɨnyɨ nisapɨ nisɨ otɨpɨpatɨhoe tɨpɨ nisondaape undɨtaano,’ tatɨ sawaaho kanataase. \v 20 Siyatɨ gwɨnyaatɨ kanamapɨ dosisaahɨ sapɨhoenda niyataise. \p “Siyatɨ aŋɨpɨpɨhɨ sangɨ noaipatɨ daihɨra kaanɨhɨ taatɨ napihɨ sapɨho koai iwinjataatɨ sapɨho kopɨ maarɨho tundamataise. Tundihɨ sapɨho naupwasi mwaahomɨhinɨ detɨ notɨ mwaahoai namaahatata gerundataase. \v 21 Siyatɨ gerundihɨ mwaaho sapɨhoai saundataase. ‘Apore, nɨnɨ maipɨhaiwa Autaahaatɨhoai poundatɨ amɨ gisɨ pohɨtahaiwa kiyataayo. Isɨ kɨnyɨ nɨngisɨ maasɨho ndɨpɨ ambɨhɨmandɨtaape,’ undataase. \v 22 Sata mwaaho kaundihɨhandɨ kandɨ sapɨhohɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. Nisɨ otɨpɨpatɨhiyaate, ketɨ apotɨhɨrɨ utaarɨhɨrɨ apɨpaahɨ gaahɨrɨ tiwatɨhaatɨ niyohotɨhɨrɨ nuwɨ nesipɨwɨ nɨwipaapɨse. Aiwɨ amɨ utɨhɨrɨ gaahɨrɨ nesipɨwɨ komɨ isundɨpɨhoetɨ nɨwiwɨse. Aiwɨ amɨ atasɨhaapɨhɨ asuipatɨ nesipɨwɨ nɨwipaapɨse. \v 23 Aiwɨ amɨ maasapɨho kauho ambɨpatisaho gaaho nuwɨ nepɨse. Nepɨ tɨhɨwise ko nanaatɨ maaritɨtɨhaawo. \v 24 Sandɨ katotɨmandɨ apaapɨmaato. Kɨmo nisɨ maasɨhɨmo aimɨ napomatatɨho wanɨ japɨhɨ asohoemainjɨhɨto. Iyatɨ amɨ ko aimɨ nihɨrɨnatɨ owetatatɨho ko wanɨ japɨhɨ usonataatɨto,’ undɨtaise. Saundonɨhɨ nandapa maasapɨho tipɨ tɨhɨwɨ nanɨwɨ komɨ mwaahopɨ maaritɨtaapo. \v 25 “Komɨ mwaaho jɨho sura osaataatɨ otɨpɨpatɨ kiyataise. Kiyamapɨ japɨhɨ aŋɨpɨpɨhapɨ nasataise. Nasatɨ aŋaaŋamɨ detɨtihɨ atisataatɨ aŋɨpɨpɨhapɨ apwɨtɨhɨrɨ ipopɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ waipatɨ ahiyawɨ maaritotɨhandɨ ŋuŋaaha atisataise. \v 26 Atisataatɨ otɨpɨpatɨho woai gaata numwaatɨ sata nunjenataise. Kɨmandɨ apwɨtɨmɨrɨ ŋuŋaamandɨ napaape?” undatɨ nunjendaise. \v 27 Nunjenɨhonɨhɨ otɨpɨpatɨho wihoaaŋɨha koai saundɨtaise. ‘Kinyɨ kunyɨhɨho aimɨ japɨhɨ nasatɨ noaipasɨhɨ gapɨho maasapɨho kauho mwaaho gaaho ambɨpatisaho tiwatɨ tɨhataise. Iyatɨ ko wɨndɨ namopɨsasɨnatɨ gaaho napihe,’ undɨtaise. \v 28 Saundonɨhɨ komɨ mwaaho jɨho sa pɨwa atisataatɨ apɨpaahɨ apousamahonɨhɨ ko wɨndɨ aŋɨtɨtɨhɨ niyatɨ namɨndaitaise. Owe. Iyonɨhɨ komɨ sapɨho noaipasi nasatɨ komɨ mwaaho jɨhoai bɨpi pɨwɨha napaisaatunda aŋaaŋɨ nandaape undɨtaise. \v 29 Undonɨhɨ ko wihoaaŋɨha sapɨhoai saundɨtaise. “Kɨnyɨ mmopɨ gwɨnyaape, nɨnɨ kɨmbɨhɨ kɨnaungwɨha taahɨwaiwetɨ kinyɨ otɨpɨpatɨhiyaamataindɨ otɨpɨpatɨ kahisataayo. Saindɨ nɨnɨ kiyataatɨ kinyɨ pɨwɨha kandingɨwaiwa nemaahɨmatɨ baindɨ atɨhisataayo. Saindɨ nɨnɨ kiyohɨtɨhandapɨ nɨngisɨ napindɨ naninyapaise? Nisɨ naisɨhiyaisatɨ nandɨ maaritɨtandɨ maasapɨho memetɨrɨsangi wɨndɨ nepɨmaanɨmise. \v 30 Saimbɨ nɨngi kamaanimbɨ kinyɨ kimwaaho kɨmo kinyɨ kahapaamapɨpa ikɨpɨpa numwingɨpɨpa nesotɨ isɨhiya taahiyɨhiyaamɨ apwaatiyaapɨ nosasatɨ tɨmatɨ kainjatɨ japɨhɨ napihɨ kopɨ kɨnyɨ maasapɨho kauho mwaaho ambɨpatisaho tipɨ tɨhapaise,’ undɨtaise. \p \v 31 “Undonɨhɨ amɨ sapɨho koai wihoaaŋɨha sata kaundɨtaise. ‘Nisɨ maasɨho, kɨnyɨ asisɨ nahatewetɨ kɨmbɨhɨ nɨngisapɨ nasisoaarɨ bindapaise. Iyataatɨ amɨ kahapaamapɨpa nɨnɨ isɨwasohɨpɨpa nahataapa kinyɨhapaare. \v 32 Iyataahandɨ kandɨ wanɨ nyahɨ maaritɨtɨhaawo. Sandɨ apaapɨmaato, kinyɨ kunyɨhɨho aimɨ napomatatɨho japɨhɨ asohoemainjɨhɨto. Iyatɨ amɨ ko aimɨ nihɨrɨnatɨ owetatatɨho wanɨ japɨhɨ usonɨhaawɨhɨto,’ undɨtaise,” undatɨ Jisaasiho pɨwɨha namɨhanaha kaundataase. \c 16 \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Otɨpɨpatɨ Jatisɨho Mɨmaipiya Kiyahopɨ Namɨhanahaare \p \v 1 Jisaasiho pɨwɨha kɨma namɨhanaha komɨ otɨpɨpatɨhiyai sata kaundataase. “Utaaho wo kahapaamapɨpa asaketaho woai ahɨwihɨ komɨhapa nahataapa awaisoematatɨ iwinja bimoho bindataise. Aihɨ so kahapaamapɨpa asaketisoai usa pɨwɨha saundawaatopo. ‘Kinyɨ otɨpɨpatɨ kahapaamapɨpa ginjaatɨ bimɨtandɨ awaisɨho ahɨwingɨho kinyɨ otɨpɨpatɨho kinyɨ nawɨho kahapaamapɨpa nahopisasataise,’ tɨwɨha pɨwɨha kaundawaatopo. \v 2 Saundauhɨ namatɨ ko komɨ otɨpɨpatɨ iwinjatisɨhoai gaata numwaatɨ sata nunjenataise. ‘Kɨma pɨwɨha kinyapɨ satɨwɨha kandauhɨ atisataayonɨ kɨnyɨ sandɨ tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ kainɨhandapɨndowo? Kɨnyɨ nisɨ otɨpɨpatɨhoŋimatɨpɨ nisɨ otɨpɨpatɨ ninjaapɨ wɨndɨ bɨmimɨtainɨ nehɨmasanɨhɨ namapɨ kɨnyɨ numbwɨ bindapa kahapaamapɨpa kinyɨ ikwɨraatɨhɨ ahiyohɨpɨpaapɨ otɨpɨpatɨ saindɨ saindɨ kaindɨ saindɨ ginjatataayo tɨpɨ nahataapaapɨ baimbɨ jɨpatɨpaime,’ undataase. \p \v 3 “Aihɨ komɨ otɨpɨpatɨho sawaho sata gwɨnyapenataise. ‘Nisɨ awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨ kawisohɨpataatɨhapɨ nenɨmaitandise. Isɨ nɨnɨ napitaitande? Nɨnɨ wɨndɨ andɨtindɨ nandapa yapasatɨ namayaamaito. Isɨhiyai nandapaapɨ itundɨtɨ netɨ nandandɨ sandɨ manyɨtaise. \v 4 Nisɨ awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨ iwinjaatɨ bimohɨpataatɨhapɨ nenɨmahonɨhura isɨhiya nanɨmaapɨ nandapa nanɨmɨtaatɨwɨhandapɨhɨra daihɨraapɨ saindɨ saitaano ndɨ gwɨnyaitaano,’ tatɨ gwɨnyaataise. \p \v 5 “Ko siyatɨ gwɨnyaataatɨ namatɨ isɨhiya komɨ awaisɨhomɨhapa nandapa nehɨ nepɨ nɨwɨnɨhohiyɨhiyaapɨ gaatihɨ kiyaamɨ nehɨ nɨnaasohɨhɨ niyatɨ iwinjataise. Jɨhɨ niyatɨ iwinjasɨhoai sata nunjenataise. ‘Kɨnyɨ nisɨ awaisɨhomɨhapa napitaimbɨhapa nehɨ nepɨ nanɨhise?’ undatɨ nunjenataise. \v 6 Aihɨ ko wihoaaŋɨha sata kaundataase. ‘Atɨpatɨ onɨha awaisɨha 100 kiyahaiwa nehɨ netɨ nanataayo,’ undataase. Aihɨ awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨho koai saundataase. ‘Kɨnyɨ nandapa nehɨ nepɨ nanɨhingɨpɨpaamɨ utɨpɨho kɨmosɨ koaatɨhɨ 50 kiyate tɨpɨ bindapa ketɨ jɨpatɨpaime,’ undataase. \v 7 Aihɨ amɨ kasɨnɨ wo niyatɨ iwinjasɨhɨ awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨho koai saundataase. ‘Kɨnyɨ nisɨ awaisɨhomɨ nandapa napitiyahapa nehɨ nepɨ nanapaise?’ undataase. Aihɨ amɨ komɨha wihoaaŋɨha sata kaundataase. ‘Nandapa konɨho witɨhandɨ ikihɨ 100 kiyahapa nanataayo,’ undataase. Aihɨ amɨ ko koai saundataase. ‘Kɨnyɨ nandapa nehɨ nepɨ nanɨhingɨpɨpaapɨ utɨpɨho kɨmosɨ koaatɨhɨ 80 kiyate tɨpɨ bindapa ketɨ jɨpatɨpaime,’ undataase. \v 8 Aihɨ awaisɨho otɨpɨpatɨho mɨmaipiyatɨ kaisopɨ maarita koai nɨwimaataise, ko biyatɨ gwɨnyaasɨtɨhanda siyatɨ kaihɨ mmonatɨ gwɨnyaataato. Isɨ isɨhiya kɨmaapɨ yapɨpatambɨhiya otɨpɨpatɨ amɨ wapa nawɨhaiwɨ kiyohɨtɨhanda Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai daahepumapɨ nusatipɨhaahopo. \p \v 9 “Nɨnɨ sandɨ kasatataato. Kɨmaapɨ yapɨmbatambɨ nawɨho maipɨhora sahɨ isɨhiyai naisomwapɨse. Saisaihɨ sahɨ nawɨho isɨwatohɨho notɨ owetanɨhura kiya sangi maaritɨwɨ nasamaasi naiwɨ aunahɨpatɨ sahɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ apɨpaahiyaatɨ bimɨtaatɨwɨhataahesaiwɨsamaito. \v 10 Amɨ utaaho wo wapa maipɨhonya biyatɨ itatamanatɨ nga jatataataahɨ amɨ so awaimbɨpaisangi biyatɨ itatamanatɨ nga jatɨtaise. O amɨ utaaho wo wapa maipɨhonya biyatɨ itatamanatɨ napaitatɨ minjatatɨ netɨ nopɨsasatɨ iwɨrisataataahɨ amɨ sɨkɨretɨ wapa awaimbɨpaisangi netɨ nopɨsasatɨ iwɨritaise. \v 11 Isɨ sahɨ kɨmaapɨ yapɨpatambɨhapa nawɨho baiwɨ itatamanɨwɨ minjatisaihaahɨ akɨpɨpa sahɨ jatɨtaatɨwɨ ndɨ nasamɨtaise? \v 12 Aiwɨ amɨ sahɨ usaamɨhapa kahapaamapɨpa wɨndɨ baiwɨ itatamanɨwɨ minjatisaihaahɨ sawanaatapɨhapa sangi ndɨ nasamɨtaise? \p \v 13 “Utaahurɨ awaisururamɨ otɨpɨpatɨ utaaho wo nehɨ naasohɨ otɨpɨpatɨ maisahuramɨhatɨ wɨndɨ kamaawitaise. Wopɨ pohipiyatɨ wopɨ maaritɨtaise. Woaisɨ nɨwipinjata woaisɨ ahosumwaitaise. Sahɨ Autaahaatɨhomunɨ amɨ nawɨhomunɨ osamapɨ otɨpɨpatɨhiyaatimaamatɨtaapo,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Wɨnɨhapɨpaapunɨ Autaahaatɨho Isɨhiyai Iwinjaatɨ Bimindɨhandapɨhaare \p \v 14 Jisaasiho saiwa siyatɨ kaundihɨ isɨhiya Parisihiya saiwa atisawaawɨ nawɨhoai maarɨho waatɨ nunyawɨhiyaasɨ yaiho napaapɨ sata katise tɨwɨ Jisaasihopɨ sisawaayopo. \v 15 Kiya kopɨ saiwɨ sisauhɨhandɨ kandɨ ko kiyai sata kaundaase. “Sahɨ isɨ kɨmiyaatɨ isɨhiya sapɨ gaahiye tɨtotɨwɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ jaiwaiwɨ gaahaiwa kaiwɨhiyaate. Saiwɨ sahɨ kiyauhɨ Autaahaatɨho aimɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhɨ jasose. Kahapaamapɨpa wapai isɨhiya maarɨho nunyawɨ mepɨ autaahemwahohɨpɨpa sapa Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ awaimbɨpaamaahe, nehɨhapaimatataise. \p \v 16 “Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa Mosesiho ahaimbɨpaunɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ pɨwɨhaunɨ ahotɨmɨ nasatɨ Jonɨho Isɨhiyai Baawusisɨhoaapɨhɨndaise. Aihɨ amɨ suraapɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨhandapɨha pɨwɨha namasatɨ noaipataise. Aihɨ isɨhiya Autaahaatɨho iwinjaatɨ bimɨtandɨhatɨhɨ andɨtitɨwɨ nandaawaayopo. \v 17 Yamɨhapatunɨ yapɨpatunɨ owendaahandɨ kandɨ wɨnɨhapɨpa apɨpaahɨ maipɨhonjisangi wɨndɨ owemetɨtaise. Owe, kapaanɨhɨ ahotɨmɨ nutaise,” unda Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Namaatɨnohɨtɨhandɨ Nepɨ Nopɨsasohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 5:31-32, 19:9; Maakɨho 10:11-12) \p \v 18 Jisaasiho amɨ kiyai pɨwɨha wa sata kaundataase. “Isɨhiya usa apwaatiyai jɨhɨ nepɨ wɨrapawɨ amɨ kiyai namaposawɨ asɨyɨhiyai jɨhaatɨ nepɨ wɨrahotɨhandɨ sandɨ kiyaamɨ namaatɨnohɨtɨhandɨ nepɨ nosasawaayopo. Iyataatɨ amɨ itapaatɨ waatɨ jɨhura warɨho namahonɨhaatɨ nehɨ bimonɨhɨ utaaho wo netɨ kaati wɨrataataahɨ so utaaso namaatɨnohɨtɨhandamɨ wɨnɨhapɨpa netɨ nosasataise,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Utaaho Nawɨho Kahapaamapɨpa Asaketahopunɨ Rasarusihopɨhaare \p \v 19 Jisaasiho amɨ pɨwɨha wa namɨhanaha kiyai sata kaundataase. “Utaaho wo nawɨho kahapaamapɨpa asaketaho utɨ apotɨhɨrɨ watɨpɨhapa apɨpaahɨ sanahɨwetatɨ gaahapaahɨhɨ niyotɨ nipaatatɨ amɨ nandapa apɨpaahɨ gaahapa jɨpiyahapaahɨhɨ asisɨ nahatewetɨ nanatɨ bisondaise. \v 20 Aihɨ amɨ utaaho wo nawɨho kahapaamapɨpa apɨpaahɨ oweho asaaha komɨ ambɨpatetɨ gaamatɨ asaataho Rasarusiho nawɨho kahapaamapɨpa asaketahomɨ detɨ maasometetɨ bindataise. \v 21 Bindataatɨ kahapaamapɨpa nawɨho asaketaho nandapa nanataatɨ pwɨsatisɨha dipamasɨpɨpaunɨ amɨ naumbwinjɨpɨpa ganɨhoaasɨnapɨ tɨmahiyatɨ yatɨhɨ ahotimbɨpa netɨ nandandɨ gwɨnyaataise amɨ suhɨrɨ komɨ asaahaiwaatɨhɨ nuwitihɨhando. \p \v 22 Siyatɨ ko kahapaamapɨpa oweho bimainjatɨ napomasɨhɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhɨ bimohiyɨhiya napɨwɨ koai numwaasi naiwɨ yamɨhapataatɨhɨ Abɨraahamɨhomɨhinɨ detɨ ahɨwisauhɨ bindataise. \p Aihɨ amɨ utaaho nawɨho kahapaamapɨpa asaketahoaisangi napomasɨhɨ yamwaawaayopo. \v 23 Aihɨ ko notɨ aunahɨpa maipɨhata naaŋɨhandɨ nepɨ bimohɨpɨpɨhɨ ambɨpatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yaawɨhandɨ netɨ bindataise. Bindata naingaatɨ jata Abɨraahamɨho kaanɨhɨ Rasarusihoai komɨhinɨ detɨ ahɨwisatosatɨ bimihɨ iwinjataise. \v 24 Iwinjatosatɨ ko sata kandaase. ‘Apore, Abɨraahamɨhoŋe kɨnyɨ nisapɨ maarɨho asɨpaime. Asɨpaimbɨ Rasarusihoai nepɨ natɨpusoaase ko notɨ komɨ ikwɨrɨ osetetɨ boyatesi nasatɨ nisɨ omasɨhaisɨ wonjɨ bɨnɨmahɨwɨto nɨnɨ kɨmbɨhɨ sisɨhaapɨhɨ ambɨpa yaasɨhandɨ netɨ nehosisono,’ undataase. \p \v 25 “Sata ko kaundihɨhandɨ kandɨ amɨ Abɨraahamɨhomɨha wihoaaŋɨha koai saundataase. ‘Nisɨ maasɨho kɨnyɨ sangɨ napopɨ bindapaapɨ nawɨho kahapaamapɨpa gaahapa pɨhɨtɨpɨ isɨpɨ bimingɨtɨhandapɨ gwɨnyapeme. Kɨmo Rasarusimo jɨhura mɨmaipiyatɨ ketinjahore. Aihɨ amɨ wanɨ kɨnyɨ yaasahandɨ nepɨ nehosinɨhɨ amɨ ko komɨ maarɨho biya wɨwinjɨhɨ maaritatɨ wanɨ bindataise. \v 26 Iyataatɨ amɨ nyamunɨ kinyunɨ mataapɨpɨhɨ kɨmandɨ gwaahorɨhɨrɨ apɨpaahɨ baahɨ timbwaapwandɨhandɨ ahendaise. Isɨ isɨhiya kɨmbɨhɨ kɨmihoaaŋapɨhiya kɨmɨrɨ gwaahorɨmɨri wɨndɨ nehɨmwaapɨ sangisenda wɨndɨ namaapɨtaapo. Iyonɨhɨ amɨ sihoaaŋapɨhiya isɨhiya kɨmɨrɨ gwaahorɨmɨri nehɨmwaapɨ kɨmihoaaŋapɨ wɨndɨ namaapɨtaapo, apɨpaahɨ owetɨtaise,’ undataase. \p \v 27 “Aihɨ amɨ ko nawɨho kahapaamapɨpa asaketaho saundataase. “Apore, Abɨraahamɨhoŋe, siyonaaraahɨ namapɨ kɨmo Rasarusimoai nepɨ japɨhɨ natɨpusoaase, ko japɨhɨ nisɨ apɨhomɨ aunahɨpataahapɨ nuto. \v 28 Sandɨ apaapɨmaato nisɨ nɨhoaarɨsa ikwɨ wihɨtɨrɨtahiya aŋɨpɨpɨhɨ bimowɨ Rasarusihoai natɨpusoaasisamɨhɨ ko notɨ kiyai ausaatɨ kaundonɨhɨ kiya atiwɨ gwɨnyaapɨ bimambɨwɨ kɨmbɨhɨ ambɨpa yaasimbɨmbɨhapɨ wɨndɨ nisataiwɨ namaapɨtaatɨwo,’ undataase. \v 29 Aihɨ Abɨraahamɨhomɨha wihoaaŋɨha koai saundataase. ‘Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Mosesihounɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaunɨ pɨwɨha atiwɨ jɨpatɨpaiwɨ ahiyohɨwaiwa yaihaiwa ahondaise, mmonɨwɨ atiwɨ naitaapo,’ undataase. \v 30 Undihɨ ko nawɨho kahapaamapɨpa asaketisɨho saundataase. ‘Owe, apore Abɨraahamɨhoŋe, utaaho wo napomatatɨho japɨhɨ nepasi notɨ kaundonaahɨ kiya atiwɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa namasi japɨhɨ nepemaitɨtaapo,’ undataase. \p \v 31 “Sata ko kaundihɨhandɨ Abɨraahamɨho komɨha wihoaaŋɨha koai saundataase. ‘Pɨwɨha Mosesiho ahaisɨhaunɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨwɨha katɨwɨ jɨpatɨpaiwɨ ahiyohɨhaunɨ wɨndɨ baiwɨ atɨhomisawaawaahɨ amɨ naasɨkatɨ kaiwɨ isɨhiya napopɨ nepasi nuwɨ kaundisaihɨha wɨndɨ baiwɨ atɨhomaawitaapo,’ undatɨ Abɨraahamɨho koai kaundataase,” tatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai pɨwɨha namɨhanaha kaundataase. \c 17 \s1 Kɨma Pɨwɨma Maipɨhaiwaapunɨ Gɨwunyaahohɨtɨhandapunɨ Otɨpɨpatapunɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 18:6-7, 18:21-22; Maakɨho 9:42) \p \v 1 Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai sata kaundataase. “Kahapaamapɨpa kaiwetapɨ isɨhiya maipɨhaiwa kaitaatɨwɨhaiwaahɨ amɨ noaipaitaise. Iyataahandɨ kandɨ amɨ utaaho isɨhiyai maipɨhaiwa kaitaatɨwɨhaiwa nunjiso soai apɨpaahɨ yaawɨhandɨ awaindɨhandɨ nusoaipahonɨhɨ naito. \v 2 Isɨhiya kɨmiya nisapɨ gɨnunyaahohiyɨhiyaamɨ wo komɨ kaindɨhandɨ mmonataatɨ maipɨhandɨ kiyonaahɨ utaaho maipɨhaiwa kaitaatɨwɨ nunjatɨ kaisɨhomɨ naahindɨhoaapɨhɨ nawɨha awaisɨha naaŋɨha wɨrɨhɨra wɨrapɨ durɨhɨraatɨhɨ nesuwɨ wipɨse. \v 3 Isɨ amɨ sangisangi siyahaiwa wiwa kaitaawɨ amɨ baiwɨ jaawo. \p Amɨ kinyɨ utaaho kinyɨ naisɨho wo gi maipɨhandɨ kahisonaahɨ kɨnyɨ koai saundɨpɨ sandɨ maipɨhandɨ kamaime undɨpɨ itɨhunde. Saimbɨ itɨhundisamɨhɨ ko japɨhɨ nepemaitonaahɨ komɨ maipɨhandɨ kɨnyɨ nepumape. \v 4 Iyataatɨ amɨ ko gi asisɨha naasetɨhɨ ikwɨ wihɨtɨrɨtanɨhɨ wihɨnɨramɨ yahurɨ 7 kiyahaiwetɨ maipɨhandɨ kahisatosatɨ amɨ 7 kiyahaiwetɨ japɨhɨ nasatɨ sahɨtatɨ nɨnɨ maarɨho asɨpaindɨ nepemaitataayo hɨtonaahɨ kɨnyɨ komɨ maipɨhandɨ nepumape. \p \v 5 Aihɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya Awaisɨhoai saundawaatopo. “Nyahɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ nepɨ kɨnyɨ andɨtɨnyaipɨ watɨpɨnyamapɨ amɨ waatɨ awaindepɨnyamape,” undawaatopo. \p \v 6 Aihɨ amɨ Awaisɨho komɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Samɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ apɨpaahɨ maipɨhonjɨ ipatɨ katamɨ ambɨpatɨ masɨtetɨhandamɨ yandɨpɨhomatiyahamwaaŋɨ gɨwunyaawaawɨ kɨmatɨ ipɨmatisɨ saundɨwɨ, ‘kinyɨ ipɨmataŋɨ kinyɨ tambatɨhɨrɨ damipatisapɨ nawotɨpɨ numbwɨ durɨhɨraatɨhɨ yapwɨtɨnde,’ undɨwɨ kaundisaihɨ samɨ pɨwɨha atɨsisatɨ kɨretɨ kaitaise. \p \v 7 “Iyataatɨ amɨ samɨ woŋɨ kinyɨ otɨpɨpatɨho osaataatɨ nandapaapɨ yapɨpatɨ yangɨpasatɨ amɨ kinyɨ maasapɨho sipɨsipɨho ginjaatɨ otɨpɨpatɨ kahisatɨ bitonjatɨ aimɨ asahataahuraatanɨhɨ aŋɨpɨpɨhapɨ nasonɨhɨ komɨ awaisɨhoŋɨ koai saundɨtaino? ‘Kɨnyɨ ketɨ apaipɨ nambɨ kɨmbɨhɨ ganɨhomɨhinɨ bindapa nandapa nanɨme undɨtaino? \v 8 Owetɨtaise. Nehɨ saundɨtaise. ‘Kɨnyɨ nandapa tɨhɨpɨ tɨmane. Aimbɨ apotɨhɨrɨ niyopɨ nandapa noaapɨ numwɨtaatɨwɨhɨrɨ niyopɨ nandapa noaapɨ nesɨmbo. Nesɨmbɨnɨmisamɨhɨ nɨnɨ jɨhɨ waapoho nandapa nandɨ owetanɨhɨ amɨ kinyapɨhapa ipotɨ nandaapo,” undɨtaise. \v 9 Otɨpɨpatɨho awaisɨhomɨ pɨwɨha atɨwisatɨ komɨ kaundimumwaaŋɨ kiyatɨ owemahonɨhɨ awaisɨho otɨpɨpatɨ kɨnyɨ nga kiyapainɨ gaahoŋe undɨtaiso. Owetɨtaise. \v 10 Iyataatɨ amɨ sangisangi sɨkiyatɨ sɨkɨrete. Amɨ Autaahaatɨho sangi wapa kaiwɨse satimbɨpa nahataapa kasatiwaiwa kaiwɨ kasatipatamataiwɨ owemaposawɨ amɨ sahɨ satɨwɨse. ‘Nyahɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ gaahiyaanɨnɨmaahe. Sandɨ nyahɨ kiyohɨtɨmandɨhɨ tɨtɨhɨ nyamɨ otɨpɨpatɨ nehɨ kiyahaayo,’ tɨtaapo,” undatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiya aposerɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨha Jisaasiho Isɨhiya Ikwɨmaindɨmwɨtahiyaamɨ Asaaha Pisapɨpa Nemwasɨtɨhandapɨhaare \p \v 11 Jisaasiho Jerusaremɨhandaahapɨ taatɨ notaise. Notaatɨ Samariyaahandamunɨ Garirihandamunɨ yatetetɨhɨra notaise. \v 12 Notɨ ko aunahɨpatɨ wɨta taatɨ noaipasɨhɨ isɨhiya usa asaaha pisapɨpaisahiya ikwɨmaindɨmwɨ napɨwɨ koaisawɨ nutanawaayopo. Nutanɨwɨ kiya onɨhɨ wonjɨ bitotawaayopo. \v 13 Saiwɨ bitotawa kiya satɨwɨ, “nyangi nyainjatingɨhoŋɨ Jisaasihoŋe, kinyɨ maarɨho nyapɨ tɨhɨtane,” tɨwɨ kaahaatawaatopo. \p \v 14 Satauhɨ Jisaasiho kiyai usonataatɨ amɨ kiyai saundataase. “Sahɨ nuwɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ Autaahaatɨhoai pɨwaundɨwɨ nandapa tɨhɨwɨ koai waamaindumapɨ dɨpumanɨhohiyɨhiyai nunjanɨwɨse,” undataase. Saundihɨ kiya taawɨ daihɨra niyauhɨ kiyaamɨ asaaha pisapɨpa ketɨ kuraanɨhɨ owesoendaise. \p \v 15 Aihɨ kiyaamɨ nehɨ naasohɨ mmotɨnataatɨ komɨ asaaha pisapɨpa owetihɨ japɨhɨ nasatɨ ko waatɨ kaahaatatɨ maaritatɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahemwataise. \v 16 Iyatɨ ko detɨ Jisaasihomɨ utatototɨ atotɨpɨwesatɨ ndɨmaahomwaaŋɨ yapɨpatetɨmatɨ tɨmahiyatɨ ahondaatɨ koai gaahoŋe gaare undataase. \v 17 Aihɨ Jisaasiho sandaase. “Isɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtahiyai nɨnɨ kiyaamɨ asaaha pisapɨpa nemwahonɨ kiya ikwɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ murɨmurɨtahiya (9 kaiwɨhiya) maahɨtihe? \v 18 Kɨmo utaamo Judaahomaahe, owe. Nehɨ koai wapɨhapɨhohɨhɨ sawaho Autaahaatɨhoai kɨnyɨ gaahoŋe gaare undɨtandɨ japɨhɨ nasataiso?” daase. \v 19 Satatosatɨ koai Jisaasiho saundataase. “Kɨnyɨ nisapɨ ko nisɨ asaaha pisapɨpa nga nenɨmaitaise tɨpɨ gɨnunyaahingɨtɨhanda kinyɨ asaaha pisapɨpa owesendaisɨ dosi numwe,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Parisihiya Jisaasihoai Saundɨwɨ Autaahaatɨho Nasatɨ Napitiyatɨ Iwinjaatɨ Bimɨtaise Undohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:23-28, 37-41) \p \v 20 Isɨhiya Parisihiyaamɨ usa Jisaasihoai satɨwɨ pɨwɨha nunjenawaayopo. “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandɨ maahɨwura noaipaitaise?” undɨwɨ nunjenawaayopo. Aihɨ komɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandɨ wɨtɨ suwipatisa noaipahonɨhɨ isɨhiya satɨwɨ ‘sande’ tɨwɨ kiyaamɨ ndɨhaara wɨndɨ mondaapo. \v 21 Aiwɨ kiya wɨndɨ samaatɨtaapo, ‘kɨmbɨhɨ kɨmande mɨhihoaaŋɨ mɨhande,’ tɨwɨ wɨndɨ kamaatɨtaapo. Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandɨ aimɨ samɨ otɨhapɨhɨ amɨ samɨhetɨ ahondaise,” undataase. \p \v 22 Iyatɨ amɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai sata kaundataase. “Sahɨ ipotɨ wura noaipahonɨhɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ nepɨ gwɨnyaawaawɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonisɨ asisɨha napɨtandɨhaiwaamɨ wa noaipahonɨhɨ mmondaatɨwɨ maaritawaahandɨ kandɨ sahɨ wɨndɨ mondaapo. \v 23 Iyataatɨ sura isɨhiya sangisɨ sasatɨtaapo. ‘Isɨhiyaamɨ Saaho Jɨho mɨhapɨhɨ mɨhore, kɨmbɨhɨ kɨmore,’ tɨwɨ kasatisaihɨ sahɨ kiyaamɨ pɨwɨha wɨndɨ atɨhomaawiwɨ amɨ kapɨhɨ ŋuhɨti namuwɨse. \v 24 Sahɨ kɨnapɨpaapɨ aimɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Kɨnapɨpa kɨnapinataatɨ yamɨhapataatɨhɨ nahataapɨhɨ nausainjɨhɨ mmonɨwɨhiyaate. Isɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ nisɨ asisɨhetɨ sɨkɨretɨ sɨkaindɨ kɨnapaahinɨmɨ napisanɨhɨ amɨ isɨhiya nahatiya ninjaitaapo. \v 25 Iyataahandɨ kandɨ isɨhiya wanɨ kɨmuraahiya nisapɨ apɨpaahɨ pohipaiwɨ ahosɨnɨmasaihɨ nɨnɨ yaasɨhandɨ jɨhɨ naito. \p \v 26 “Jɨhɨ Nuwaahomɨhura isɨhiya kiyohɨpatamataiwɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napɨtandaisanɨhura isɨhiya naasɨkatɨ kaitaapo. \v 27 Jɨhɨ sura kiya nandapa amɨ waapoho nanɨwɨ amɨ usɨhiya asɨhiyai nepɨ wɨrapɨ namaatɨnɨwɨ kiyaanɨhɨ kaimɨ nuwɨ Nuwaaho sipɨhandotɨ nandaasurandaise. Aihɨ amɨ wipatɨ wipɨwatɨ itɨnambɨtinatɨ durɨhɨrɨ aungwohandɨ nimaanatɨ dotɨ isɨhiya kiyaisɨnɨhɨ netɨ nawatisatɨ tiwatɨ owemase. \p \v 28 “Iyataatɨ amɨ Rotɨho bimisuraisangi naasɨkatɨ saiwɨ kiyawaayopo. Kiya nandapa waapoho nanɨwɨ amɨ usai kahapaamapɨpa nunyawɨ nawɨho nepɨ amɨ nandapa niyamapɨ aŋaaŋɨ aŋɨmatɨwɨ saiwa kaiwɨ nehɨ nanɨhaiwɨ wapa namaanyoaipaitaiso tɨwɨ bindawaayopo. \v 29 Saiwɨ kiya bimauhɨ Rotɨho aunahɨpatɨ Sotomɨhandi namasi asisɨha naisɨha ketɨ sisɨha watɨpɨha yamɨhapataatɨhapɨ wipatɨ wipɨwipatamatiyatɨ tɨmahiyatɨ isɨhiya nahandi tɨhatɨ owemase. \v 30 Isɨ amɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ asisɨha napisanɨhuraisangi sɨkiyatɨ noaipaitaise. \p \v 31 “Asisɨha setɨ utaaho wo komɨ ikɨpɨpa aŋɨtɨtɨhɨ ahusotanɨhɨ aŋɨtaupwataatɨ bimisɨho komɨ ikɨpɨpa naitandɨ noaatɨpatɨ aŋɨtɨtɨhɨ wɨndɨ namɨndaane. Amɨ sɨrɨ kɨretɨ utaaho wo komɨ osaataatɨ bitosɨho aŋɨpɨpɨhapɨ japɨhɨ wɨndɨ namone. \v 32 Sahɨ Rotɨhomɨ apwaataati nusoaipasɨtɨhandapɨ gwɨnyaapɨse. \v 33 Utaaho wo komɨ itatamaŋɨnatɨ bimɨtandɨhandapaahɨhɨ gwɨnyaataatɨ kandi anɨtisatɨ isɨwatataataahɨ amɨ kandɨ ko isɨwatindɨhandɨ owetɨtaise. O amɨ utaaho wo nisapimatonɨhɨ ko itatamaŋɨnatɨ bimɨtandɨhandɨ namataataahɨ kandɨ namasɨtɨhandɨ owemetatɨ biyatɨ kandɨ ahusotɨtaise. \v 34 Nɨnɨ sangi kɨmandɨ kasatataato. Sura Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napisanɨhura utaahurɨ detɨ tɨmaamaitɨmɨ nanopotisaihɨ Autaahaatɨho woai numwaataatɨ woaisɨ namɨhaitaise. \v 35 Amɨ apopɨpurɨ wapurɨ kaatɨha bɨretɨhandɨ tɨhɨtaatɨmɨ taamɨ waatɨpatɨ pɨraawaaho sanyoaimɨ namasisaihɨ Autaahaatɨho waati autaahɨ numwaata waati namɨhaitaise. \v 36 Iyataatɨ amɨ utaahurɨ wurɨ osaataatɨ bitosaihɨ Autaahaatɨho woai numwaataatɨ amɨ woai namɨhaitaise,” undatɨ kiyai kaundataase. \p \v 37 Sata ko kaundihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya atisawaawɨ kiya satɨwɨ koai nunjenawaayopo. “Awaisɨhoŋe, saiwa satɨpɨ katingɨwɨmaiwa maahɨwapɨhɨ noaipaitaise?” undɨwɨ nunjenawaayopo. Iyauhɨ Jisaasiho kiyai wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Itapɨpa ahotimbɨpɨhɨ jurɨho nasatɨ ahoyanataise,” undataase. \c 18 \s1 Pɨwɨha Kɨma Namɨhanaha Apopaatɨ Osɨnɨhaatɨ Utaaho Awaisɨho Pɨwɨha Atisatɨ Netɨ Tipɨtapaatɨ Mmosɨhopɨ Nɨngisɨ Andɨtɨnipe Tindɨhandapɨhaare \p \v 1 Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiya wɨndɨ pohimaiwɨ gaapɨpatɨ namaamɨhaapɨ nasisoaarɨ kiyaanɨhɨ gaapundɨtaatɨwɨhandapɨ nunjaha namɨhana pɨwɨha satatɨ kaundataase. \v 2 “Aunahɨpa wɨta utaaho wo pɨwɨha atisatɨ netɨ mmonatɨ tipɨtapaaho bindataise. So utaaso Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ yamaayahore. Iyatɨ amɨ isɨhiyaapɨ wɨndɨ maarɨmitatɨ pohipiyaumwahore. \v 3 Aihɨ amɨ satɨ aunahɨpitɨ naasaipita itapaatɨ waatɨ osɨnɨhaatɨ bindataise. Saatɨ nahatewetɨ notɨ awaisɨho pɨwɨha atisatɨ netɨ mmonatɨ tipɨtapaasɨhoai saundatoaandaahaate. Nisɨ tiworisa nepɨ nɨngisɨ nanopɨsasɨtaatɨwiyowɨ kɨnyɨ nɨngisɨ andɨtɨnipɨ nisɨ pɨwɨha tɨtɨhepɨnɨmape undatoaandaise. \v 4 Iyataatɨ so utaaso pɨwɨha atisatɨ netɨ mmonatɨ tipɨtapaasɨho so jɨhɨ pɨhɨtatɨ kaundiwaiwetɨ atisatɨ wɨndɨ ketɨ tɨtɨhemwaamahore. Siyahosɨ ipotɨnɨhɨ ko komɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ siyatɨ gwɨnyaataise. ‘Nɨnɨ Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ yamaindɨ amɨ isɨhiyaapɨ wɨndɨ maarɨmitɨtɨhonɨniso. \v 5 Iyataatɨ kɨmaatɨ apopɨ osɨnɨmaatɨ nɨngisɨ kaatɨnɨhɨ pohɨrɨndɨmɨ naisɨ namatɨ nɨnɨ kaatamɨ pɨwɨha andɨtɨwitɨ tɨtɨhemwaitaano. Nɨnɨ tɨtɨhemwaamasanɨhɨ kaatɨnɨhɨ japɨhɨ japɨhɨ nasatɨ nɨngi pohɨrɨndɨmɨ notoaasonɨhɨ nɨngisɨ apɨpaahɨ pondɨtaiso,’ nnatɨ sawaho kanataase,” undataase. \p \v 6 Iyatosatɨ Awaisɨho kiyaisɨ amɨ sata kaundataase. “Pɨwɨha sa awaisɨho pɨwɨha atisatɨ mmonatɨ netɨ tipɨtapaasɨho maipɨhopɨha sahɨ aimɨ atisawaayopo. \v 7 Isɨhiya Autaahaatɨho nisɨhiyaimatɨto tatɨ aimɨ ahɨwisawɨhiya nasisoaarɨ apatɨhunɨ otapɨhaatunɨ Autaahaatɨhoai nyatatamanɨpɨ andɨtɨnyaipe undɨwɨ kaundɨmɨ naisaihɨ Autaahaatɨho kiyai atɨhomaawisatɨ andɨtɨmaawiwɨtaiso? Amɨ ko sahapo tatɨ atɨwisataahandɨ kandɨ jaatɨ bimaamɨ nutaiso? Owe, ko wɨndɨ siyatɨ kamaitaise. \v 8 Isɨ nɨnɨ sandɨ sangisɨ kasatataato. Ko ketɨ kiyaisɨ atɨwisatɨ andɨtɨwiwɨtaise. Iyataahandɨ kandɨ Isɨhiyaamɨ Saaho Jɨho kɨmaapɨ yapɨpatambɨ japɨhɨ nasataahura isɨhiya kɨmaapɨ yapɨpatambɨhiya taawɨ kiya sura gɨwunyaasaihɨ nasatɨ usondaindɨho?” undatɨ kiyaisɨ kaundataase. \s1 Parisihopunɨ Nawɨho Taakɨsihandɨ Nesɨhopɨhaare \p \v 9 Isɨhiya usa tɨtɨhɨ sawanaapɨ nyahɨ tɨtɨhɨ gaahiyaanɨnɨ ainahiyɨhiyaane, o isɨhiya usaahɨ apɨpaahɨ maipɨhiyaare tɨwɨ gwɨnyaahohiyɨhiyaapɨ pɨwɨha namɨhanaha Jisaasiho sata kandaase. \v 10 “Utaahurɨ wurɨ gaapundɨtaatɨmɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandaatɨhapɨ nomaise. Kuramɨ wo Parisihore. Aihɨ amɨ wo nawɨho taakɨsihandɨ nesɨhore. \v 11 Aihɨ Parisiho notɨ bitonda ko sawahopɨ sata gaapundataase. ‘Autaahaatɨhoŋe, nɨnɨ usaamatɨmaindɨhonɨnɨtihɨ gisɨ gaare hɨtataato. Isɨhiya usaahɨ isɨhiya usaamɨhapai maarɨho nunyawɨ ikowɨnɨwɨ nusepɨ amɨ maipɨhaiwa tɨtɨmetahaiwa kaiwɨ amɨ kiyaamɨ warisai apwaatiyai namasi namaatɨnɨhohɨwaiwa nepɨ japɨhɨ nopɨsasɨnawaayopo. Iyataahandɨ kandɨ nɨnɨ saindɨhonɨnɨmaahe. Aindɨ amɨ nɨnɨ kɨmo utaamo nawɨho taakisihandɨ nesɨhomataindɨhonɨnɨmaahe. \v 12 Aindɨ amɨ Saararehɨrɨ nahataaramɨ asisɨha yatairetɨ nandapa waapoho onaindɨ bindataatɨ gaapundɨtɨhonɨne. Aindɨ amɨ nawɨho kahapaamapɨpa nɨnɨ nehohɨpɨpa tɨtɨhɨ kamwaaŋɨ nanɨmɨtaatɨwe tingɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ kinyɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨhapa nahinyatɨhonɨne,’ tatɨ gaapundataase. \v 13 Aihɨ amɨ nawɨho taakɨsihandɨ nesɨho mɨtɨho naingaatɨ yamɨhapataatɨhɨ wɨndɨ minjatɨ komɨ mɨtɨho kɨwopopɨ wiwatɨ amɨ goaitatɨ bitonda sata gaapundataase. ‘Autaahaatɨhoŋe nɨnɨ apɨpaahɨ maipɨhaiwaisahonɨnisɨ kɨnyɨ nisapɨ maarɨho tɨhɨtane,’ tatɨ gaapundataase. \p \v 14 “Nɨnɨ sangisɨ sandɨ kasatataato. Utaaho nawɨho taakɨsihandɨ nesɨhoai Autaahaatɨho kɨnyɨ utaahoŋɨ ainahɨhoŋɨ gaahoŋɨ tɨtɨhoŋe undataase. Saundihɨ ko komɨ aŋɨpɨpɨhapɨ japɨhɨ notaise. O woaisaahɨ wɨndɨ ainahɨhoŋɨ tɨtɨhoŋe mundise, owe. Utaaho wo sawaho gaahoniso tatɨ naimaatisɨhoai Autaahaatɨho netɨ koai ipɨhatitaise. O amɨ utaaho wo maipɨhoniso tatɨ ipatisanɨhonaahɨ koaisɨ Autaahaatɨho netɨ autaahemwatɨ kopɨ maaritɨtaise,” tatɨ Jisaasiho kiyaisɨ kaundataase. \s1 Metɨhonyai Jisaasiho Mɨtɨhoaatɨhɨ Ikwɨrɨ Ahɨwisatɨ Gaahandɨ Numwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 19:13-15; Maakɨho 10:13-16) \p \v 15 Isɨhiya usa kiyaamɨ metɨhonyai Jisaasiho komɨ ikwɨrɨ konyaamɨ mɨtɨhoaatɨhɨ ahɨwitotɨwɨ numwaasi koaapɨhɨ nasawaayopo. Saiwɨ kiya metɨhonyai numwaasi nasauhɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya kiyai itɨhundawaatopo. \v 16 Itɨhundauhɨhandɨ kandɨ Jisaasiho ‘metɨhonya nɨngisenda napɨwise,’ undatɨ konyai numwaataatɨ sandaase. “Sandɨ katohɨtɨmandɨ apaapɨmaato. Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨhandɨ setahiyaamatiyahiyaapɨhande. \v 17 Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato. Utaaho wo metɨhonyaamatiyahamwaaŋɨ kiyatɨ Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨhandɨ maaritatɨ nametaataahɨ kandaatɨhɨ wɨndɨ namɨndaitaise. Apɨpaahɨ owetɨtaise,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Mɨtɨho Kahapaamapɨpa Asaketahopɨhaare \r (Matiyuho 19:16-30; Maakɨho 10:17-31) \p \v 18 Awaisɨho mɨtɨho wo Jisaasihoai sata nunjenataise. “Katɨpɨnyasingɨhoŋɨ gaahoŋe, nɨnɨ nɨnapitiyataatɨnɨhɨ asohonimandɨ nasisoaarɨ konɨnɨhɨ bimɨtandɨhandɨ naitande?” undatɨ nunjenataise. \v 19 Aihɨ amɨ Jisaasiho wihoaaŋɨha koai saundataase. “Nɨngisɨ napaapɨ gaahoŋe dise? Isɨhiya gaahiya apɨpaahɨ owe. Autaahaatɨho naasohɨ sawaho gaahore. \v 20 Wɨnɨhapɨpa satatɨ ahotimbɨpa kɨnyɨ aimɨ mmonɨpɨ gwɨnyaapɨhoŋe. Kɨnyɨ kinyɨ namaatɨnɨhingɨtɨhandɨ nepɨ namopɨsasɨpɨ womɨhaatisapɨ namope. Kɨnyɨ isɨhiyai wɨndɨ timaamape. Kɨnyɨ wɨndɨ ikomaanɨme. Kɨnyɨ isɨhiya usaapɨ siyawaayopo tɨpɨ jaipɨtɨpɨha kamaatɨme. Kɨnyɨ kinyɨ kɨniyɨ gapiyaamɨ pɨwɨha baimbɨ atɨwimbɨ kapuramɨ kahatisaihɨhapa napaitɨpɨ kaime tatɨ wɨnɨhapɨpa ahondaise japepɨhɨrɨtaatɨwo,” undataase. \v 21 Aihɨ amɨ utaaso wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Nɨnɨ sangɨ metɨhonjanɨhuraapɨ saiwa wɨnɨhapɨmaiwa atindɨ netɨ japepihɨrɨtɨ bimaamɨ napɨtɨ wanɨ kɨmurandaise,” undataase. \v 22 Aihɨ Jisaasiho komɨ pɨwɨha sa atisataatɨ amɨ komɨha saundataase. “Ye kɨnyɨ nga kiyapaahandɨ kandɨ wɨndɨ saimbɨ kaitaapɨhandɨ nehɨ naasaindɨhɨ yahandisɨ kandɨ kɨnyɨ wɨndɨ kamaise. Isɨ kɨnyɨ numbwɨ kinyɨhapa kahapaamapɨpa ikɨpɨpa isɨwatingɨpɨpa nahataapa isɨhiyai nunyapɨ nawɨho nepe. Ikɨpɨpaapɨ nawɨho nehingɨho isɨhiya nawɨho kahapaamapɨpa owehiyai tipɨtapaapɨ nunye. Kɨnyɨ saimbɨ kiyapaapaahɨ gaahaiwa yamɨhapataatɨhapɨhaiwa pɨhɨtɨpɨ naitaise. Isɨ kɨnyɨ nambɨ nɨngi nanipinje,” undataase. \v 23 Undihɨ ko sa pɨwa atisataatɨ komɨ maarɨho ambɨpatɨ naaŋawisataise amɨ ko nawɨho kahapaamapɨpa asaketahoso. \p \v 24 Jisaasiho koaisɨ usonataatɨ koaisɨ apɨpaahɨ naaŋawisaho bitosɨhɨ ko sandaase. “Isɨhiya nawɨho kahapaamapɨpa asaketahiya Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨhandaatɨhɨ nandaitaatɨwɨhandɨ apɨpaahɨ owetɨtaise. \v 25 Iyataatɨ maasapɨho kamerɨhandɨ jaatɨhɨramɨ mupwɨrinyinjaatɨhɨ nga nandaahonɨhandɨ kandɨ utaaho nawɨho kahapaamapɨpa asaketaho Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨhandaatɨhɨ nandaitandɨhandɨ apɨpaahɨ owetɨtaise,” tatɨ kandaase. \v 26 Aihɨ isɨhiya kapɨhɨ bitohoyɨhiya sa pɨwa atiwosawɨ satawaatopo. “O siyonaahɨ isɨhiya diya nɨnapitaiwɨhiya asɨyaimatɨwɨ kiyaanɨhɨ nasisoaarɨ bimɨtaapo?” tawaatopo. \v 27 Aihɨ Jisaasiho saundataase. “Kɨmandɨ katohɨtɨmandɨ utaaho wo kamaitaise, owe. Autaahaatɨho sawahohɨ kiyonɨhɨ nga noaipaitaise,” undataase. \p \v 28 Aihɨ amɨ Pitaahomɨha Jisaasihoai saundataase. “Atime! Nyahɨ nyamɨ aunahɨpɨhaiwaunɨ amɨ nyamɨhaiwa kahapaamapɨhaiwa namawaamapɨ gisɨ nangipinjahaayo,” undataase. \v 29-30 Aihɨ amɨ Jisaasihomɨha wihoaaŋɨha kiyaisɨ saundataase. “Nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ sandɨ kasatataato. Isɨhiya nahatiya Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandapimatonɨhɨ amɨ kiya kandaatɨhɨ nandaitaatɨwɨ gwɨnyaawaawɨ namapɨ kiyaamɨ anɨhaiwaisunɨ apwaatiyaisunɨ saingosaahoyaisunɨ sanɨsapiyaisunɨ mwaaya maatiyaisunɨ namawaawaahɨ kandapɨ wanɨ kɨmura kiya yapɨpataapɨhɨ bimohurɨmura wihoaaŋɨhapa kahapaamapɨpa taahɨpɨpa kiya jɨhɨ isɨwatohɨpɨpai nusatipɨhaahapa Autaahaatɨho numwɨtaise. Nunyatatɨ amɨ jɨhaatɨ ipotɨhura asisɨha ipotɨha noaipahonɨhura kiya asɨyaimatɨwɨ nasisoaarɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ nunyonɨhɨ naitaapo,” undatɨ kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Napwɨtandɨhandapɨ Kasɨnɨhandɨ Mairɨmanda Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 20:17-19; Maakɨho 10:32-34) \p \v 31 Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ yahurɨtahiyaisaahɨhɨ numwaasi yandɨhɨ bitotawa kiyai sata kaundataase. “Sahɨ atiwɨse! Nyahɨ wanɨ taawaatɨ Jerusaremɨhandaahapɨ niyahaayo. Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonisapɨ Jɨsihura isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨwɨha katɨwɨ jɨpatɨpaiwɨ ahiyohɨhaamɨ akɨpɨpa ausaimanɨnatɨ noaipaitando. \v 32 Kiya koai nepɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ dawaataatapɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmaitaapo. Kiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmasaihɨ kiya koai sisɨpundɨwɨ mɨmaipɨwiwɨ maahoaipupwɨmaitaapo. \v 33 Aiwɨ amɨ kiya koai mwɨtɨpatisahapaara mupwɨ tiwisaihɨ napwɨtaise. Saiwɨ tiwisaihɨ napotatɨhandɨ kandɨ asisɨha mairɨma saniyonɨhɨ amɨ japɨhɨ nepaitaise.” \v 34 Sata ko kaundihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya atisawaahandɨ kandɨ kaamɨ tanyaaha noaasandihɨ amɨ kiya kaapɨ baiwɨ gɨmunyaapɨ namusesɨpainje. Owetise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Utaaho Wo Ndɨha Niyotaho Itɨndoaatahoai Jisaasiho Netɨ Nusorɨhaasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 20:29-34; Maakɨho 10:46-52) \p \v 35 Jisaasihotihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaatihɨ aimɨ aunahɨpatɨ Jerikohanda noaipaitaahetihɨhura utaaho wo ndɨha niyotaho daihɨraamɨ mangɨrainɨ bindataatɨ wapa wapaapɨ itunda nunjenatɨ bindataise. \v 36 Aihɨ ko ndɨha niyotisɨhoai isɨhiya nusatipapɨrauhɨ kɨrɨngɨrɨngapa atisataatɨ napindɨ noaipasɨhɨ nanɨtipapɨrauhɨ atiso ndaase. \v 37 Aihɨ kiya koai saundawaatopo. “Nasaretɨhandaahapɨ Jisaasiho kɨmo taatɨ napihe,” undawaatopo. \v 38 Aihɨ ko ndɨ niyotisɨho waatɨ kaahaata sandaase. “Jisaasihoŋɨ Daawitɨhomɨ Mwaahoŋe, kɨnyɨ nisapɨ maarɨho tɨhɨtane” tatɨ kaahandaase. \v 39 Aihɨ isɨhiya jɨhɨ taawɨ nasohiyɨhiya koai kɨnyɨ satɨpɨ kamaatɨme namɨhaape undɨwɨ itɨhundawaatopo. Satɨwɨ itɨhundauhɨhandɨ kandɨ kohɨ waatɨ waatɨ kaahaata sandaase. “Daawitɨhomɨ Mwaahoŋe, kɨnyɨ nisapɨ maarɨho tɨhɨtane,” tatɨ kaahandaase. \v 40 Aihɨ Jisaasiho jaatɨ bitonda so gaatisoai numwaasi nɨngisaapɨhɨ kɨmbɨhɨ napɨwɨse undataase. Aihɨ ko Jisaasihoaapɨhɨ detɨ naihɨ Jisaasiho koai saundatɨ nunjenataise. \v 41 “Nɨnɨ gisɨ napitɨhitandɨ nisapɨ kɨnyɨ gaatise,” undatɨ nunjenataise. Aihɨ amɨ komɨha saundataase. “Awaisɨhoŋe, nɨnɨ nisɨ ndɨha nanorɨhaatonɨhɨ nga baindɨ jaitandɨto?” undataase. \v 42 Aihɨ Jisaasiho koai saundataase. “Kinyɨ ndɨha nangorɨhaatonɨhɨ baimbɨ jase, kɨnyɨ nisapɨ satɨpɨ ko nga nisɨ ndɨha netɨ nanorɨhaitaise, tɨpɨ gɨnunyaahingɨtɨhanda kinyɨ ndɨha nangorɨhaatataise,” undataase. \v 43 Aihɨ ketɨ kuraanɨhɨ komɨ ndɨha nusorɨhaatihɨ nga japɨhɨ biyatɨ jataise. Ko biyatɨ jatɨ Jisaasihoai nɨwipinjai notaatɨ pɨhɨtatɨ maaritatɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe gaare undatɨ komɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahemwataise. Aihɨ amɨ isɨhiya sandɨ siyatɨ noaipasɨhɨ mmonawaawɨ amɨ kiyaisangi Autaahaatɨhoai gaahoŋe gaare undɨwɨ komɨ ambɨpatɨ mepɨ autaahepumawaayopo. \c 19 \s1 Kɨma Pɨwɨma Sakiyaasihopɨhaare \p \v 1 Jisaasiho notɨ aunahɨpatɨ Jerikohanda noaipatɨ katɨ aunahɨpitaatɨhɨ taatɨ notaise. \v 2 Naihɨ sapɨhɨ aunahɨpita utaaho wo bindataise komɨ ambɨpatɨ Sakiyaasiho. So utaaso isɨhiya nawɨho takisihandɨ nehohiyɨhiyaamɨ jɨhimainjɨhoe. Iyataatɨ amɨ so nawɨho asaketahore. \v 3 Isɨ ko Jisaasiho napitetahoe tatɨ iwinjaito tataihɨ isɨhiya wɨrɨsandiwɨ nasawa nisapuhauhɨ Jisaasiho sore tatɨ wɨndɨ biyatɨ mausose. Iyataatɨ ko apɨpaahɨ masɨhonjɨ nuhonyonjɨndaatɨ isɨhiyaamɨhatɨhapɨ mbatatɨ wɨndɨ mausose. \v 4 Aihɨ ko Jisaasihopɨ daihɨra kɨmɨra napɨtaiso tatɨ gwɨnyaataatɨ ko jɨhɨ naupwasi niyatɨ ipatɨ wɨtetɨ katetapɨ daahepiwatɨ Jisaasihoai ko iwinjaito tatɨ yamwaataise. \v 5 Aihɨ Jisaasiho niyatɨ Sakiyaasiho bitosɨpɨpɨhɨ noaipatɨ autaahɨ naingaatɨ koai iwinjataatɨ koai sata kaundataase. “Sakiyaasihoŋe, kɨnyɨ ketɨnɨhɨ ipɨmatetapɨ noaatɨpape, wanɨ nɨnɨ kinyɨ aŋɨpɨpɨhɨ maasɨ gisatɨ bimɨtaano,” undataase. \p \v 6 Aihɨ Sakiyaasiho ketɨ ipitetapɨ noaatɨpatɨ aungwohandɨ waatɨ maaritatɨ Jisaasihoai numwaasi komɨ aŋɨpɨpɨhapɨ notaise. \v 7 Aihɨ isɨhiya taahiyɨhiya sandɨ mmonawaawɨ kiya satɨwɨ itɨhɨtawaatopo. “Utaaho maipɨhaiwaisahomɨ aŋɨpɨpɨhɨ ko notɨ bindataise,” tɨwɨ itɨhɨtɨwɨ katawaatopo. \p \v 8 Sakiyaasihomɨ aŋɨpɨpɨhɨ bindawaawɨ Sakiyaasiho dotatɨ Awaisɨhoai saundataase. “Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ atime. Nisɨhapa kahapaamapɨpa nahataapa otɨhapɨhapɨ otɨwaitɨ wihoaaŋɨhapa isɨhiya kahapaamapɨpa apɨpaahɨ owehatɨmai numwɨto. Aindɨ amɨ womɨhapa wapa jaiwundɨtɨ isɨpɨpa nusetaataahɨ namatɨ kapaapɨ jinjɨhaatematɨ waatɨ maurɨtanɨhɨ amɨ maurɨtahaiwaara numwɨto,” undataase. \v 9 Aihɨ Jisaasiho komɨha koai saundataase. “Kɨmbɨhɨ aŋɨpɨmbɨhapɨ isɨhiyai Autaahaatɨho japɨhɨ aimɨ numwaataise. Iyataatɨ kɨmo utaamoaisangi amɨ Abɨraahamɨhomɨ mwaahoe amɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoaisatɨ pɨwɨha wɨsasisɨhaaraaho. \v 10 Iyataatɨ amɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ isɨhiya nihɨrɨnɨwɨ owetohiyɨhiyai daatɨ mmonɨtɨ japɨhɨ numwaitandɨ napɨtɨhonɨne,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Ikwɨmaindɨmwɨtahiya Nawɨho Otɨpɨpatɨ Kaitaatɨwɨho Nehohɨtɨhandapɨ Namɨhanahaare \r (Matiyuho 25:14-30) \p \v 11 Ko satatɨ kaundihɨ kiya taawɨ sa pɨwɨha atisauhɨ amɨ pɨwɨha waisangi namɨhanaha kaundataase. Sa pɨwɨha kaundindɨmandɨ apaapɨmundise ko aimɨ detɨ Jerusaremɨhanda nasataate. Iyataatɨ amɨ komɨ pɨwɨha kaundihɨ atɨwisohiyɨhiya saiwɨ gwɨnyaawaayopo. Autaahaatɨho Isɨhiyai Winjaatɨ bimaamɨ naindɨhandɨ wanɨ kɨmura ketɨ ausaimanɨnatɨ noaipatɨ ahotɨtande tɨwɨ gwɨnyaahauho. \v 12 Aihɨ ko pɨwɨha namɨhanaha kiyaisɨ sata kaundataase. “Utaaho wo awaisɨho isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ baiwɨ usopɨ amɨ ambɨpatɨ ahotaho aunahɨpatɨ wɨtɨ kaanɨhɨ ahetihɨhataahapɨ notaise. Notɨ noaipasɨhɨ kapɨhɨ isɨhiya koai kɨnyɨ awaisɨhoŋɨ isɨhiyai iwinjatɨtaapɨhoŋimate undɨwɨ ahɨwisaihɨ japɨhɨ napɨtandɨho notaise. \v 13 Ko siyatɨ nutandɨ tɨmendaatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtahiyai gaatatɨ numwaatɨ nawɨho maasapɨ mɨtɨho nahatiyai naasɨ kamwaaŋɨ nunyataise. Nunyataatɨ kiyai saundataase, ‘kɨmo nawɨmo nɨnɨ sangi nasanyohɨmo nesi nuwɨ kora otɨpɨpatɨ kaiwɨ namoyaapɨ nuwɨ nɨnɨ japɨhɨ napisanɨhuraatɨtande,’ undataase. \p \v 14 “Saundihɨhandɨ kandɨ komɨ isɨhiya kopɨ pohipaiwɨ mandɨtɨpɨwisawaayopo. Kiya saiwɨ kopɨ mandɨtɨpaiwɨ ko aimɨ naihɨhura komɨ ipotɨ isɨhiya usai natɨwusaasauhɨ koai wɨrainji nuwɨ satawaatopo. ‘Kɨmo utaamo awaisɨhoematatɨ nyangi nyainjaatɨ bimɨtandɨ ponyase,’ tawaatopo. \v 15 Ko sawahomɨ isɨhiya satauhɨhandɨ kandɨ isɨhiya usaapɨhɨ ko notɨ bimimbɨpɨhiya koai kɨnyɨ awaisɨhoŋimate undɨwɨ namɨhanawaayopo. Koai saiwɨ namɨhanauhɨ ko awaisɨhoematatɨ japɨhɨ komɨ aunahɨpataahapɨ nasataise. Siyatɨ nasatɨ noaipatɨ isɨhiyai saundataase. ‘Isɨhiya jɨhura nawɨho nesisuwɨ kora otɨpɨpatɨ kaiwɨse undɨtɨ nawɨho nunyohiyɨhiyaapɨ gaatɨwɨse kiya nawɨho otɨpɨpatɨ kaiwɨ namoyaahotɨho nɨnaasomɨho nesi napisaihɨ nɨnɨ mmondaano,’ undataase. \p \v 16 Saundihɨ kiya atiwɨmapɨ jɨhɨ wo nasatɨ awaisɨhoai saundataase. ‘Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ maasapɨhomɨ mɨtɨho nehɨ naasohɨ nanɨminɨhɨ kora otɨpɨpatɨ kaindɨ maasapɨhomɨ mɨtɨhaiwa ikwɨmaindɨmwɨtahaiwa namoyaataayo,’ undataase. \v 17 Saundihɨ Awaisɨho isɨhiyai iwinjatisɨho koai saundataase. ‘Kɨnyɨ otɨpɨpatɨ nga baimbɨ napaitɨpɨ kiyapaise. Kɨnyɨ otɨpɨpatɨhoŋɨ gaahoŋe. Otɨpɨpatɨ maipɨhonjɨ nahinyonɨhɨ nepɨ katɨ iwɨrɨmimbɨ nga baimbɨ itatamanɨpɨ kiyapaise. Isɨ nɨnɨ gi wanɨ aunahɨpatɨ awaiwaiwa ikwɨmaindɨmwɨtahaiwa jatɨtaapɨ watɨpɨhandɨ nahinyatɨ ahɨngitaano,’ undataase. \p \v 18 “Aihɨ amɨ utaaho kapɨho nasatɨ awaisɨhoai saundataase. ‘Awaisɨhoŋe kɨnyɨ nɨngisɨ nawɨho maasapɨhomɨ mɨtɨho nehɨ naasohɨ nanɨminɨhɨ koraahɨ nɨnɨ nesi otɨpɨpatɨ kaindɨ maasapɨhomɨ mɨtɨho ikwɨrɨ naasairɨtaho kaindɨ namoyaataayo’ undataase. \v 19 Saundihɨ awaisɨho isɨhiyai iwinjatisɨho koai saundataase. “Kɨnyɨ aunahɨpɨhaiwa ikwɨrɨ naasairɨtahaiwa jatɨtaapɨ ahɨngitaano,’ undataase. \v 20 Aihɨ amɨ otɨpɨpatɨho kapɨhɨ ipotɨho nasatɨ awaisɨhoai saundataase. ‘Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ nawɨho maasapɨhomɨ mɨtɨho nehɨ naasohɨ nanɨmingɨho kɨmo anɨtindɨ jaatipata witɨ ahiyatatɨ otɨpɨpatɨ kora kamaindɨ kɨmore. \v 21 Nɨnɨ siyohɨtɨmandɨ apaapɨmaahe, kɨnyɨ utaahoŋɨ apɨpaahɨ watɨpɨhoŋɨ waapɨhɨtɨpɨhoŋɨtihɨ nɨnɨ gisonataate. Isɨhiya wapa ahiyauhɨhapa nepɨ amɨ isɨhiya usa nandapa niyamɨhauhɨhapa kɨnyɨ kumbwɨhoŋɨtihɨ amɨ sandapɨ nɨnɨ kinyapɨ yayataate,’ undataase. \p \v 22 “Saundihɨ amɨ komɨ awaisɨho koai saundataase. ‘Kɨnyɨ otɨpɨpatɨhoŋɨ apɨpaahɨ gaahoŋɨmaahe, apɨpaahɨ maipɨhoŋe. Kɨnyɨ pɨwɨha kɨma satɨpɨ katingɨmaapɨ nɨnɨ pɨwɨhetehɨmaitandiyo. Kɨnyɨ nisapɨ apɨpaahɨ watɨpɨhoe tɨpɨ amɨ isɨhiya wapa ahiyauhɨhapa netɨ amɨ nandapa usa yamɨhauhɨhapa ko kɨpohore tɨpɨ siyatɨtihɨ gwɨnyaapaino? \v 23 Japɨhɨ nasataahura nisɨ nawɨho namwisɨhoaisatɨ ahoyatɨ naitaanɨ namwɨtandɨhapɨhɨ ahɨmaanisapɨ napaape?’ undataase. \v 24 Saundatosatɨ kapɨhɨ isɨhiya bitohohiyɨhiyai saundataase. “Kɨmo nawɨho maasapɨ mɨtɨho isɨwatisɨho nepawɨ utaaho nawɨho maasapɨ mɨtɨho ikwɨmaindɨmwɨtahaiwa isɨwatisɨhoai nunyawɨse,” undataase. \v 25 Sundihɨ kiya koai saundawaatopo. “Awaisɨhoŋe, ko aimɨ nawɨho maasapɨ mɨtɨho ikwɨmaindɨmwɨtahaiwa isɨwatataisɨ kohɨtiho?’ undawaatopo. \p \v 26 “Saundauhɨ amɨ komɨha kiyai saundataase. ‘Nɨnɨ sangi sandɨ kasatataato. Isɨhiya wapa taahɨpɨpa isɨwatohiyɨhiyai amɨ nɨnɨ wapa jɨhaatɨ waatɨ numwɨto. O amɨ isɨhiya usa wapa nehɨ naasonyaahɨ isɨwatohiyɨhiya amɨ kiyaamɨhetapɨ sonya naasonyaahɨ isɨwatohonya nɨnɨ nemaito. \v 27 Iyataatɨ isɨhiya siya nisɨ tiworisa nisapɨ ko awaisɨhoematatɨ nyangisɨ nyainjaatɨ bɨmimone tɨwɨ katohiyɨhiyai sahɨ numwaasipɨwɨ kɨmbɨhɨ nisɨ ndɨhetɨ timapɨse,’ undataase” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Awaisɨhoematatɨ Jerusaremɨhanda Niyatɨ Nandaasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 21:1-11; Maakɨho 11:1-11; Jonɨho 12:12-19) \p \v 28 Jisaasiho pɨwɨha sata kaundamapɨ ko jɨhɨ isɨhiya nahatiyai ipotemapɨ Jerusaremɨhandaahapɨ niyataise. \v 29 Niyatɨ aunahɨpɨhaurɨ Betɨpaagihandamunɨ Betaanihandamunɨ detɨ sɨhoaarɨhɨrɨ sisɨho ipatɨ oripɨhaiwa ahetimbɨpɨhɨ noaipataise. Noaipatɨ kapɨhapɨ komɨ otɨpɨpatɨhuri jɨhɨ natausaasataise. \v 30 Natausaasataatɨ kuri saundataase. Sahuraahɨ kɨmatɨ aunahɨmata numwɨ nandaapɨ mmonama maasapɨho dongiho sɨpɨpɨhoho wo wɨrɨhɨra satoya wɨraposisaihɨ wɨrandɨtaise. So maasapɨho dongiho isɨhiya sangɨ koaasɨnɨ daiwɨhore. Isɨ koaisɨ sahuraahɨ nesɨpapɨ isɨsi kɨmbɨhapɨ napɨta numwɨse. \v 31 Saimɨ taamɨ nesɨpasaihɨ isɨhiya usa sahuraahɨ napaapɨ taamɨ soai nesɨpase satisaihaahɨ sahuraahɨ kiyai saundɨmise. ‘Awaisɨho koaasɨnɨ wonjɨ gohɨ daitandɨtihe,’ undɨmise,” undataase. \p \v 32 Saundatɨ kuri natausaasihɨ kurɨ niyamaise. Naimɨ Jisaasiho kaundimumwaaŋɨ tɨtɨhɨ kamwaaŋɨ noaipasɨhɨ mmonɨ kiyamaise. \v 33 Kurɨ naimɨ maasapɨho sɨpɨpɨhoho dongihoai taamɨ wɨrɨhɨrɨ nesɨpasɨhɨ dongihomɨ satoya kuri saundawaatopo. “Sahuraahɨ kɨmo maasapɨho sɨpɨpɨhoho dongimo napaapɨ taamɨ nesɨpase?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 34 Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ kurɨ kiyai saundamaase. “Awaisɨho koaasɨnɨ wonjɨ gohɨ daitandɨ katihe,” undamaase. \p \v 35 Kurɨ saimɨ dongiho nesɨpapɨ isɨsi Jisaasihoaapɨhɨ numwɨ noaipamaise. Aimɨ kurɨ kuramɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨhɨrɨ nausohaapɨ dongihomɨ dawaarɨhɨretɨ ahiyamaise. Aimɨ kurɨ Jisaasihoai dongihoaasɨnɨ nepɨwihɨ koaasɨnɨ ko bindataise. \v 36 Siyatɨ Jisaasiho dongihoaasɨnɨ taatɨ naihɨ isɨhiya kiyaamɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨhɨ niyohohɨpɨpa nausohaapɨ daihɨra ko nutandɨhɨra nusapaapɨ gwaumwɨ nowaayopo. \v 37 Aihɨ Jisaasiho notɨ aimɨ sɨhoaarɨhɨretɨ sisɨhoaasɨnɨ ipatɨ oripɨhaiwa ahetimbɨpɨhapɨ daihɨra ururaatɨhapɨtihɨ isɨhiya Jisaasihoai nɨwipinjai niyohiyɨhiya kapɨhapɨ namasawɨ maaritawaayopo. Aiwɨ amɨ kiya Jisaasihomɨhetapɨ watɨpɨhaiwa Autaahaatɨho kaihɨ noaipasɨwaiwaapɨ gwɨnyapenawaawɨ Autaahaatɨhoai mepɨ autaahepumapɨ waapɨhɨtɨwɨ satɨwɨ katawaatopo: \v 38 “Awaisɨho natausaasihɨ watɨpɨhaiwaisatɨ Awaisɨho isɨhiyai winjatisɨho napisɨmo kɨmoai Awaisɨho gaahatɨ koai kawɨsatɨ koaisatɨtane. Isɨ ko Autaahaatɨho Nahatewai Daahema Autaahɨ Nɨwaataatɨ Bimisɨhoai nyahɨ mepɨ autaahemwaitɨhaawo. Autaahaatɨho maarɨho winyaitahaiwa kaihɨ amɨ nyamɨ maarɨho biyatɨ winyaitindɨhandapo,” tawaatopo. \p \v 39 Satɨwɨ katauhɨ isɨhiya usa Parisihiya kiyaamɨ otɨhatɨhɨ bitotawaahiya Jisaasihoai kiya saundawaatopo. “Katɨpɨnyasingɨhonye, kɨmiya gi nangipinjai nasohiyɨmiya satɨwɨ wɨndɨ kamaatɨwɨse undɨpɨ itɨhunde,” undawaatopo. \v 40 Saundauhɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Nɨnɨ sangi tɨtɨhɨ sandɨ kasatataato. Kɨmiya isɨmiya satɨwɨ kamaatɨwɨ apɨmaatisaihaahɨ amɨ kɨmaiwa nawɨmaiwa waapɨhɨtatɨ Autaahaatɨhoai netɨ mepɨ autaahemwaitaise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jerusaremɨhandapɨ Jisaasiho Gwindɨhandapɨhaare \p \v 41 Jisaasiho niyatɨ detɨ Jerusaremɨhandamɨhinɨ noaipataise. Noaipatɨ katɨ aunahɨpiti iwinjatata katapɨ ngotaise. \v 42 Ngotɨ katapɨ sandaase. “Wanɨ asisɨma kɨmetɨ gisɨ wɨndɨ netɨ gɨtatamanɨhonɨhɨ kɨnyɨ baimbɨ bimɨtaapɨhandapɨ gwɨnyaapaapaahɨ ngaatɨtaise. Iyataahandɨ kandɨ amɨ sandɨ kinyapɨ noaasandihɨ kɨnyɨ wɨndɨ monapaise. \v 43 Isɨ asisɨha yaha wa taatɨ nasataisɨ ketɨ kinyɨ tiworisa gisɨ nepɨ nɨwipepɨhɨmapɨ nangisapumaitaapo. Aisaihɨ isɨhiyaatɨ amɨ wapaisangi aunahɨpatamɨ ipaahaapɨ noaipapɨ nuwɨ napɨwɨmaitaapo. Amɨ samɨ tiworisa sangi kɨhɨra kɨhɨraapɨ tisapɨ yasapɨ nasisapumasaiho. \v 44 Saiwɨ kiya gisɨ nepɨ nangupwɨsasɨwɨ apɨpaahɨ iwɨrɨhitaapo aunahɨpɨmatanyɨ matambɨpaarangisunɨ isɨhiyaatangisuno. Nawɨha tiwatɨ nyepaiwɨ mbipɨ ahiyohɨha kakaamɨhasɨnɨ wɨndɨ ahɨmotɨtaise. Sandɨ apaapɨmaato amɨ Autaahaatɨho gisɨ japɨhɨ nangɨmaitandɨ napisuraapɨ kɨnyɨ wɨndɨ mmonɨpɨ gɨmunyaahingɨtɨhandaahɨ saiwa gi nangoaipaitaise,” tatɨ katatɨ ngotaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨhomɨ Aŋɨhandɨ Awaindɨhandaatɨhɨ Isɨhiya Otɨpɨpatɨ Nawɨhopɨhatɨ Kiyauhɨ Jisaasiho Kiyai Tahamanausoaasindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 21:12-17; Maakɨho 11:15-19; Jonɨho 2:13-22) \p \v 45 Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ mmonata isɨhiya kahapaamapɨpa nunyawɨ taawɨ nawɨho nepɨ amɨ nawɨho yapɨpatɨ wɨtaahapɨho Judaahiyaamɨhoetemapɨ nunyawɨ nehauhɨ Jisaasiho kiyai usonataise. \v 46 Iyatɨ kiyai saundataase. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sandaase. ‘Nisɨ aŋaaŋɨ saaŋɨ gaapundɨtaatɨwɨhaaŋe,’ tatɨ ahotihɨhandɨ kandɨ sahɨ ikohiya noaatɨtaatɨwɨhapɨhamaitaiwɨ kiyawaayopo,” undataase. \p \v 47 Asisɨ nahatewetɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyai kataunjataise. Siyatɨ kaihɨ amɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhoai nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ amɨ isɨhiyai iwinjatohiyɨhiya usa mɨtɨhiyaunɨ Jisaasihoai tiwɨtaatɨwɨhɨra daihɨraapɨ taawɨ daapɨ mmonawaayopo. \v 48 Siyawaahandɨ kandɨ isɨhiya nahatiya andɨtitɨwɨ watɨpɨtɨwɨ komɨ pɨwɨha atɨwisauhɨ namapɨ mɨtɨhiya Jisaasihoai tiwɨtaatɨwɨhɨra daihɨra wɨndɨ mmonɨwɨ namehopo. \c 20 \s1 Kɨma Pɨwɨma Parisihiya Jisaasihoai Kɨnyɨ Saimbɨ Saimbɨ Kaimehɨta Ndɨ Watɨpɨhandɨ Nahɨmihɨ Kiyapaise Undɨwɨ Nunjenɨhohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 21:23-27; Maakɨho 11:27-33) \p \v 1 Asisɨha waara Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha taatɨ isɨhiyai ausaatɨ kataunjihɨ isɨhiya usa isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya usa Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya usa gwɨnyaahiyaunɨ koai saundawaatopo. \v 2 “Kɨnyɨ saiwa saimbɨ kaingɨwɨmaiwa saimbɨ saimbɨ kaimehɨta gi ndɨ kahɨtatɨ watɨpɨhandɨ nahɨmihɨ kiyapaise wanɨ nyangi kanyate?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 3 Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ amɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Nɨnɨ amɨ sangisɨ sandɨ nasɨsendaano. \v 4 Jonɨho isɨhiyai baawusindɨndɨ sandɨ watɨpɨhandɨ Autaahaatɨhomɨhandaaho e isɨhiyaamɨ watɨpɨhandaaho wanɨ nɨngi sahɨ kandɨwɨse?” undatɨ kiyai ko nunjenataise. \v 5 Nunjesɨhɨ amɨ kiya sawana sanawaatopo. “Nyahɨ wihoaaŋɨha napitɨtaaha kaundɨtɨhaawe?” tɨwɨ kanɨwɨ nasenawaayopo. “Nyahɨ sandapɨ Autaahaatɨhomɨhandaahe undisaihaahɨ o Autaahaatɨhomɨhandaahɨnaahɨ Jonɨhomɨ pɨwɨhaapɨ sahɨ napaapɨ gɨmunyapepo? Nyatɨtaiso. \v 6 Iyatɨ amɨ nyahɨ saundisaihaahɨ isɨhiyaamɨhandaahe undisaihaahɨ amɨ isɨhiya kɨmiya nawɨhaara nepɨ yainyawɨtaapo amɨ kiya Jonɨhopɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisa netɨ ausaasɨhoe tɨwɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaaso,” nnawaatopo. \v 7 Sanawaawɨ namapɨ kiya wihoaaŋɨha koai saundawaatopo. “Sandɨ watɨpɨhandɨ maahapɨhapɨ nehandɨtindɨho nyahɨ wɨndɨ monɨhono,” undawaatopo. \v 8 Saundauhɨ amɨ komɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “O amɨ sahɨ nisɨ nasɨsehotɨhaapɨ wihoaaŋɨha wɨndɨ kamandowɨ amɨ nisangi watɨpɨhandɨ siyahandaahe satɨtɨ sangi nɨnɨ wɨndɨ kamaasatɨto,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Maatɨmaatiwɨhiya Osaataatɨ Wainɨhandɨ Jatohɨtɨhandapɨ Namɨhanahaare \r (Matiyuho 21:33-46; Maakɨho 12:1-12) \p \v 9 Jisaasiho isɨhiyai aimɨ sata kaundatosatɨ amɨ kɨma pɨwɨha wa namɨhanaha kiyai sata kaundataase. “Utaaho wo wainɨhandɨ osaataatɨ kiyatɨ niyaamataise. Niyaamatɨ isɨhiya usai nisɨ osaataatɨ kɨmaatɨ ninjatawaawɨ wainɨhandɨ nandɨwɨ nanɨwɨ ninjatɨwɨse undatɨ kiyai netɨ ahɨwisamapɨ kaanɨhɨ aunahɨpa wɨtaahapɨ notɨ kata utaarɨhandɨ kendaise. \v 10 Ketinja nandapa yandɨpɨho wainɨhandɨ akuraahaihɨ kɨpwɨtaatɨwɨhura wainɨhandamɨ satɨho komɨ otɨpɨpatɨho woai netɨ natausaasihɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya wainɨhandɨ jatohiyɨhiyaapɨhɨ notaise nandapa wainɨhandɨ wapa kopɨhapa kɨpɨwɨ numwɨtaatɨwɨ. Natausaasihɨ ko notɨ wainɨhandɨ jatohiyɨhiyai iwinjasɨhɨ wainɨhandɨ kɨpɨwɨmunyawɨ koai nehɨ tipɨ wapa miwaho nehɨ taanahɨhoai japɨhɨ natɨwusaasauhɨ notaise. \v 11 Aihɨ wainɨhandamɨ satɨho amɨ jɨhaatɨ otɨpɨpatɨho woai natausaasataise. Natausaasihɨ ko notɨ wainɨhandɨ jatohiyɨhiyai iwinjasɨhɨ kiya koai amɨ jɨhoai kawisohɨpatamataiwɨ tipɨ mawɨtandɨhaiwa nunyawɨ japɨhɨ natɨwusaasauhɨ taanahɨho notaise. \v 12 Aihɨ osaataatamɨ satɨho amɨ jɨhaatɨ bapiyatɨ komɨ otɨpɨpatɨho woai natausaasataise. Aihɨ amɨ koai wainɨhandɨ jatohiyɨhiya ambɨpatɨ tipusohaapɨ maipaiwɨ tipɨ nepɨ osaataatamɨ nehɨhaatɨ yotawaayopo. \v 13 Siyauhɨ namatɨ osaataatamɨ satɨho sanataase. ‘Nɨnɨ napitaitande? Nɨnɨ nisɨ maarɨho apɨpaahɨ awaindɨhandɨ wɨwihotɨho nisɨ maasɨhɨhoai nandusoaasɨtaano ko nisɨ maasɨhɨhomɨ pɨwɨha kiya atɨwitaawo?’ ndaase. \v 14 Satatɨ ko komɨ mwaahoai natausaasihɨ naihɨhandɨ kandɨ osaataatɨ wainɨhandɨ jatohiyɨhiya taatɨ napihɨ koai iwinjawaawɨ kiya sawana sanawaatopo. ‘Kɨmo utaamo wainɨhandɨ osaataatɨ kɨmaatamɨ satɨhomɨ tɨtɨhɨ mwaahoe. Mwaahosɨ sapɨhomɨ wainɨhandɨ naitaise. Isɨ koai sohoai tiwaamaitɨho. Tiwisaihɨ ko naponɨhɨ ko naitotahandɨ nyahɨ newaatɨ nyamɨhandimatɨto,’ nnawaatopo. \v 15 Sanɨwosawɨ koai numwaasi osaataatamɨ nehɨhaatɨ mangɨrainɨ nuwɨ sohoai tiwauhɨ napotaise. \p “Saiwɨ tiwauhɨ napotaise. Isɨ osaataatɨ saatamɨ satɨho siyaisɨ napitɨwitaise?” undatɨ kiyai Jisaasiho nunjenataise. \v 16 Nunjenatosatɨ sawaho wihoaaŋɨha satatɨ kiyai kaundataase. “Osaataatamɨ satɨhoai apousonɨhɨ nasatɨ siya otɨpɨpatiyai tiwatɨ nematosatɨ osaataatɨ saatɨ netɨ otɨpɨpatɨhiya asɨyɨhiyai numwaatɨ kiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmaitaise,” undatɨ Jisaasiho kiyai kaundataase. Aihɨ isɨhiya kapɨhɨ komɨ pɨwɨha atisawaawɨ kiya satawaatopo. “Siyatɨ wɨndɨ namoaipaitaise owetɨtaise,” tawaatopo. \p \v 17 Aihɨ Jisaasiho kiyai iwinjatata sata nasenataise. “Kɨma pɨwɨma Autaahaatɨhomɨ utɨpɨhoaatɨhɨ ahotindɨmandɨ napaapɨ satatɨ jɨpatɨpindise? \q1 ‘Aŋaaŋɨ aŋɨmatohiyɨhiya ipatɨ yasɨhaapɨ kɨma yasɨma anaahɨha gaahaamaahe tɨwɨ nepɨ yotohɨha wanɨ ka noaipatɨ mɨhotɨrisatɨ watɨpɨtatɨ aŋaaŋamɨ yasɨha anaahɨha awaisɨhaimatataise,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 118:22\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindisɨmaaro. \p \v 18 Isɨhiya sɨrɨ mɨhotɨriraasɨnɨ tɨmahiyohiyɨhiyai kɨrɨ mɨhotɨrɨhɨra ambɨpatɨ tipusohaatɨ tiwonɨhɨ mwɨtisɨhaahɨtɨtaise. Iyataatɨ amɨ mɨhotɨrɨhɨrɨ sɨrɨ isɨhiyaamɨhetɨ tɨmahiyataataahɨ amɨ isɨhiyai netɨ jasatɨ tiwɨtaise,” undatɨ kiyai kaundataase. \p \v 19 Jisaasiho sata kaundihɨ kiya Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ amɨ pɨrisihiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ atisawaawɨ sa pɨwɨha tɨtɨhɨ kiyaapɨ nepemaahɨwɨha kaundihɨ mmonɨwɨ gwɨnyaawaawɨ ketɨ suraanɨhɨ koai isɨwɨtotɨwɨ gwɨnyaawaahandɨ kandɨ isɨhiyaapɨ yayawaawɨ namɨhaawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Jisaasihoai Saundɨwɨ Nawɨho Takisihandɨ Sisaahoai Nunyaano Undɨwɨ Nunjenɨhotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 22:15-22; Maakɨho 12:13-17) \p \v 20 Aihɨ kiya awaisawɨhiya Jisaasiho kiyai pɨwɨha wa wipɨtaha kaundonaahɨ koai numwaasi nuwɨ awaisɨho gapɨnaahoaapɨhɨ kɨmo pɨwɨha satahore undɨwɨ pɨwɨha komɨhetɨ yawutaito tɨwɨ gwɨnyaapɨ bɨpi Jisaasihoai iwinjatawaayopo. Saiwɨ iwinjatawaawɨ kiya awaisawɨhiya nyahɨ gaahiyaanɨnɨ ainahiyɨhiyaaniso tɨwɨ gwɨnyaapɨ genanɨwɨ isɨhiya usai nawɨho nunyawɨ saundɨwɨ sahɨ nuwɨ pɨwɨha satɨha satɨwɨ koai kaundɨwɨse undɨwɨ koaapɨhɨ natɨwusaasawaayopo. \v 21 Aihɨ kiya nuwɨ koai saundawaatopo. “Katɨpɨnyasingɨhonye, kɨnyɨ nyangi katɨpɨnyasingɨwaiwa tɨtɨhɨ akɨtɨhaiwa katɨpɨnyasapaise. Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa awaisawɨhiyaimatɨwɨ bimohiyɨhiyaapɨ kɨnyɨ wɨndɨ yamaimbɨhoŋɨtinɨhɨ nyahɨ aimɨ mmona gwɨnyaahaayo. Aimbɨ kɨnyɨ Autaahaatɨho isɨhiya yapɨpatambɨhiya nisɨ maaritohɨrɨhɨretɨ saiwɨ kaiwɨ bimaawɨse tatɨ katirɨhɨrɨ kɨretɨ kɨnyɨ tɨtɨhɨ katɨpunjapɨhoŋe. \v 22 Isɨ kɨnyɨ napitaimbɨ gwɨnyapenapaise? Nyahɨ gamanɨho Sisaahoai nawɨho takisihandɨ nunyaano e namunyaano? Undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 23 Saiwɨ kiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ iwinjatawa jaipundɨwɨ kaundohɨwaiwa aimɨ usonatosatɨ kiyai sata kaundataase. \v 24 “Nawɨho wo nɨngisɨ nanisawewise,” undihɨ amɨ kiya nawɨho wo nunjauhɨ mmonatosatɨ ko kiyai sata kaundataase. “Nawɨmoaatɨhɨ kɨmatɨ sɨwipɨmatunɨ amɨ ambɨpatunɨ diyaamɨhatɨ ahotise?” undatɨ nunjenataise. Nunjesɨhɨ kiya koai saundawaatopo. “Awaisɨho Sisaahomɨhate,” undawaatopo. \v 25 Saundauhɨ Jisaasiho kiyai sata kaundataase. “O siyonaahɨ wapa Sisaahomɨhapanaahɨ amɨ koai tɨtɨhɨ nunyawɨse o amɨ wapa Autaahaatɨhomɨhapanaahɨ amɨ tɨtɨhɨ koai komɨhapa nunyawɨse,” undataase. \v 26 Ko sata kaundihiyawa kiya wihoaaŋɨha isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ kaundɨtɨha owetihɨ isɨwɨtotɨwɨhandɨ kandɨ komɨ pɨwɨhaapɨ yaiwɨmapɨ gwɨnyapenawaawɨ owetise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Satiyusihiya Jisaasihoai Isɨhiya Napowawɨ Japɨhɨ Nepaitaatɨwɨhandapɨ Nunjenɨhohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 22:23-33; Maakɨho 12:18-27) \p \v 27 Isɨhiya usa Satiyusihiyaamɨ usa Jisaasihoaapɨhɨ nasawaayopo. Siya Satiyusisiya napohiyɨhiyaapɨ wɨndɨ japɨhɨ namepaitaapo tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaare. \v 28 Isɨ kiya Jisaasihoai pɨwɨha satɨwɨha kaundawaatopo. “Katɨpɨnyasingɨhonye, nyapɨ wɨnɨhapɨpa Mosesiho sata jɨpatɨpiyatɨ ahiyataise. ‘Utaaho wo apopaati netɨ wɨratɨ bimainjatɨ maaha oweho naponaahɨ kaatɨ osɨnaati sotisɨhomɨ saingɨho netɨ wɨrane komɨhetapɨ metɨho wo noaipatɨ saaho sotisɨhomɨ aunahɨpatɨ nanɨpimatɨ naito,’ tatɨ wɨnɨhapɨpa ahondaise. \v 29 Isɨ isɨhiya usɨhiya usa sapɨho naasomɨhiya ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ isundɨpɨhurɨ yahurɨtahiya noaipawaayopo. Aihɨ kiyaamɨ saaho jɨho apopaati netɨ wɨratɨ bimainjatɨ maaha wa namomaayaho nehɨ napomataise. \v 30 Aihɨ amɨ saatɨ saahomɨ apwaata osɨnɨhaati saingɨho netɨ wɨrataise. \v 31 Aihɨ amɨ ko napwihɨ amɨ saingɨho kapɨho netɨ osɨnɨhaati wɨrataise. Wɨratɨ bimainjatɨ amɨ koaisangi napwihɨ amɨ saingɨho kapɨho netɨ wɨrataise. Kaatɨ osɨnɨhaatɨ saingoya kɨho kɨhomɨhetɨmatɨmɨ notɨ ipotɨhoai nɨwipaatɨ bindataise. \v 32 Nɨwipaasɨhɨ ipotɨho netɨ wɨratɨ bimainjatɨ amɨ koaisangi napwihɨ kaatɨ ipotaataatɨnɨhɨ napotaise. \v 33 Saatɨ apopaatisɨ ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ isundɨpɨhurɨ yahurɨtahiya nahatiya nepɨ wɨrapɨhaatisɨ ipotɨhura isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ nepasaihɨhura saatɨ apopaatɨ tɨtɨhɨ diyaamɨ apwaataatimatɨtaise?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \p \v 34 Satɨwɨ kiya koai nunjenɨhauhɨ amɨ komɨha wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Usɨhiya amɨ asɨhiya wanɨ kɨmuraahiya namaatɨnawaayopo. \v 35 Iyataahandɨ kandɨ usɨhiya amɨ asɨhiya ipotɨhura anɨmwaahɨpatombɨ japɨhɨ nepapɨ asɨyaimatɨwɨ bindawaahura usɨhiya asɨhiya wɨndɨ namaamaatɨtaapo. \v 36 Kiya Autaahaatɨhomɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhɨ bimohiyɨhiyaamataiwɨhiyaasɨ wɨndɨ namaapopɨ nasisoaarɨ bimɨtaapo. Kiya anɨmwaahɨpatombɨ japɨhɨ nepapɨhiya Autaahaatɨhomɨ manyinyaare. \v 37 Napohiyɨhiya japɨhɨ nepaitaatɨwɨhandapɨ Mosesiho biyatɨ nanyesɨpataha pɨwɨha kanyatataase. Sa pɨwa ipɨhonjɨ maipɨhonjɨ wurisandɨhaisahonjɨ tɨhatɨ tɨhwɨtisataahandɨ kandɨ tɨhomaatisonyonjaatɨhapɨ pɨwɨha noaipasɨha Awaisɨhopɨ (Autaahaatɨhopɨ) sata kandaase. ‘Awaisɨho Abɨraahamɨhomɨ Aisaakɨhomɨ amɨ Jekopɨhomɨ Autaahaatɨhore tise. \v 38 Isɨ Autaahaatɨho so isɨhiya napopɨ owetohiyɨhiyaamɨ Autaahaatɨhomaahe, owe, isɨhiya asɨyaimatɨwɨ bimohiyɨhiyaamɨ Autaahaatɨhore. Sandɨ apaapɨmaahe amɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ kiya asɨyaimatɨwɨ bindawaayopo,” undatɨ kiyai kaundataase. \p \v 39 Ko kiyai sata kaundihɨ amɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaamɨ usa saundawaatopo. “Katɨpɨnyasingɨhonye, kɨnyɨ nga tɨtɨhɨ kanyatapaase,” undawaatopo. \v 40 Saundɨwɨ kiya yayawaawɨ jɨhaatɨ wɨndɨ namunjenɨhopo. Owetise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiyai Jisaasiho Sawahopɨ Kɨraisiho So Diyaamɨ Mwaahore Undatɨ Nunjesɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 22:41-46; Maakɨho 12:35-37) \p \v 41 Aihɨ Jisaasiho kiyai sata pɨwɨha kaundataase. “Kɨraisihopɨ so awaisɨho Daawitɨhomɨ satɨhoe tɨwɨ napaapɨ katopo? \v 42 Pɨwɨha Aunɨhɨhɨraatɨhɨ ahotisɨhaatɨhapɨ Daawitɨho sawaho sata kandaase: \q1 ‘Awaisɨho nisɨ Awaisɨhoai saundataase. “Kɨnyɨ nisɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ kɨmbɨhɨ bime. \v 43 Bimaamɨ numbwɨ ipotɨhura kinyɨ tiworisai netɨ kinyɨ asɨmoaatɨtɨhɨmasanɨhɨ kɨnyɨ kiyai nepɨ itɨpɨwotisamɨhuraatɨtando,” undataase tise.’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 110:1\rq* \p \v 44 Daawitɨhohɨ kopɨ nisɨ Awaisɨho tatɨ ambɨhɨndaase. Isɨ Kɨraisiho so napitiyatɨ Daawitɨhomɨ satɨhotɨtaise?” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyai Wɨnɨhapɨpa Katɨwunjohiyɨhiyaamɨ Kiyohɨwaiwaapɨ Jatɨwo Undatɨ Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 23:1-36; Maakɨho 12:38-40; Rukɨho 11:37-54) \p \v 45 Isɨhiya nahandɨ atɨwinjaawɨ bimauhɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai sata kaundataase. \v 46 “Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaapɨ sahɨ baiwɨ jaawo. Kiya apotɨhɨrɨ utaarɨhapa niyopɨ daimɨ nutaatɨwɨ maaritɨwɨmapɨhiyaaso. Aiwɨ amɨ kiya isɨhiya taahiyɨhiya ahoyanɨhohɨpɨpɨhɨ nowaahura isɨhiya awaisawɨhiyaate ipɨhɨrete nyatɨtotɨwɨ maaritɨwɨhiye. Aiwɨ amɨ kiya Autaahaatɨhomɨ aŋɨhaiwa gwɨharaahaiwaatɨhɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ mɨtaahoaahɨ bimɨtaatɨwɨ maaritɨwɨhiyaare. Aiwɨ amɨ kiya ganɨho apɨpaahɨ gaahoaasɨnɨ nandapa anaahɨpɨpa awaimbɨpa tɨhohɨpɨpɨhɨ bimɨtaatɨwɨ maaritɨwɨhiyaare. \v 47 Aiwɨ amɨ kiya asɨhiya osɨnɨhiyaamɨ aŋaaŋɨ jaipundɨwɨ nusepɨhiyaare. Aiwɨ kiya gaapundɨhaayo tɨwɨ jaiwɨtɨwɨ gaapɨpatɨ utaarɨhaiwa aipɨhiyaare. Kiya saiwɨ kiyohɨwaiwaapɨ Autaahaatɨho kiyai apɨpaahɨ yaawatɨ naaŋɨhandɨ awaindɨhandɨ ipotɨhura numwɨtaise,” undatɨ Kiyai Jisaasiho kaundataase. \c 21 \s1 Kɨma Pɨwɨma Apopaatɨ Osɨnɨhaatɨ Nawɨho Gaarehandɨ Autaahaatɨhoai Numwindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 12:41-44) \p \v 1 Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandaatɨhɨ bitonda winjasɨhɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandamɨ bokisihandɨ onɨhopɨ nawɨho kahapaamapɨpa asaketahiya nawɨho gaarehandapɨho wiwawaayopo. \v 2 Wihauhɨ amɨ apopaatɨ waatɨ nawɨho kahapaamapɨpa apɨpaahɨ owehaatɨ nawɨho taanauhɨho tuhɨnɨpɨhurɨ nehɨ yahurɨ nesotɨ wisɨhɨ Jisaasiho kaati iwinjataise. \v 3 Iwinjatosatɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Nɨnɨ sangisɨ akɨtɨnɨhɨ kasatataato. Kɨmaatɨ apopɨ osɨnɨmaatɨ isɨhiya nahatiya nawɨho gaarehandapɨho tɨmahotɨhoai nusatipɨhaatɨ tɨmataise. \v 4 Kɨmiya isɨmiya nawɨho kahapaamapɨpa asaketahiyaasɨ nawɨho isoho nesipɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyawaayopo. O amɨ kɨmaatɨ apopɨ osɨnɨmaatɨhɨ nawɨho owehaatɨ nandapa netɨ nanatɨ bimɨtandɨho nawɨho owetihɨhandɨ kandɨ konɨhɨ Autaahaatɨhoai nunyataise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨhomɨ Aŋɨhandɨ Awaindɨhandɨ Nosasɨndaise Tatɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:1-2; Maakɨho 13:1-2) \p \v 5 Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyaamɨ usa Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandapɨ satawaatopo. “Kɨma nawɨha gaaha otiwa kambwaahaunɨ amɨ Autaahaatɨhoai gaarehandɨ wapa nunyohɨpɨpaaraahimaawɨ aŋɨmatɨwɨhaaŋɨsɨ sanahɨwendaise,” tawaatopo. Satauhɨ amɨ Jisaasiho kiyai saundataase. \v 6 “Kɨmaiwai wanɨ sahɨ usonɨhohɨwɨmaiwa siyatɨ tiwatɨ nyepinatɨ biyatɨ wɨndɨ ahɨmotɨtaise. Asisɨha waara isɨhiya nepɨ tumbwɨwɨ nepuhɨwɨ nopɨsasɨtaapo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Satatɨ Naaŋɨhaiwa Pɨhɨtatɨ Noaipahonɨhɨ Amɨ Sahɨ Yaasɨhaiwa Naitaapo Tatɨ Komɨ Otɨpɨpatɨhiyai Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:3-14; Maakɨho 13:3-13) \p \v 7 Aihɨ amɨ kiya Jisaasihoai satɨwɨ nunjenawaayopo. “Katɨpɨnyasingɨhonye, saiwa kanyatingɨwɨmaiwa maahɨwura noaipaitaise? Nɨnapitiyahandɨ jɨhɨ noaipahonɨhɨ nyahɨ mmondo? Mmonaatɨ komɨ kanyatindɨhandɨ aimɨ koaipaitande taatɨ mmona gwɨnyaitaano?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 8 Aihɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha kiyai sata kaundataase. “Isɨhiya usa sangisɨ jaiwɨsatɨtaawɨ sahɨ baiwɨ jaawɨhiyaato. Isɨhiya usa napɨwɨ nisɨ ambɨpatɨ ambɨhɨtɨwɨ ‘Nɨnɨ Kɨraisihonɨne,’ satɨtaapo. Aiwɨ amɨ kiya sasatɨtaapo. ‘Asisɨha aimɨ ipotɨha koaipataise,’ satisaihɨ sahɨ kiyaamɨ pɨwɨha napaitɨwɨ atɨhomaawiwɨ amɨ kiyaamɨhinɨ detɨ namuwɨse. \v 9 Pwɨsɨpatɨ siyahatɨ aungwohandɨ noaipataise tɨwɨ katisaihɨ sahɨ atisawaawɨ waatɨ kandapɨ yaiwɨ itɨmipɨse. Saiwaahɨ jɨhɨ kiyatɨ noaipataahandɨ kandɨ asisɨha ipotɨha akaaha sura wɨndɨ ketɨ namoaipaitaise,” undataase. \p \v 10 Jisaasiho wɨndɨ namaamɨhaatɨ konɨhɨ kiyai amɨ sata kaundataase. “Isɨhiya yapɨpatɨ wɨtaahapɨhiya dosi nuwɨ yapɨpatɨ wɨtaahapɨhiyaisawɨ tundaapo. Iyonɨhɨ amɨ awaisɨho wo iwinjaatɨ bimisawɨhiya dosi nuwɨ awaisɨho wo iwinjaatɨ bimisawɨhiyaisawɨ tundaapo. \v 11 Iyonɨhɨ amɨ ipɨpatɨpatɨ aungwohaiwa waatɨ ipɨpatɨpindaise. Iyatɨ amɨ jarɨho aungwohaiwa noaipatɨ amɨ timbɨpa saiwa nahataapɨpɨhɨ noaipaitaise. Iyatɨ yamɨhapataatɨhɨ wapa watɨpɨhapa motɨnɨhapa noaipataatɨ sangisɨ yasimatɨtaise. \p \v 12 “Saiwa siyatɨ sangɨ noaipahonɨhura isɨhiya sangisɨ jaipɨ ambɨpatɨ yaasɨhaiwa nasamɨtaapo. Aiwɨ kiya Judaahiyaamɨ anɨhaiwa gwɨharaahaiwaatɨhɨ nasamaasi nuwɨ pɨwɨha samɨhetɨ nepɨ yasutaapɨ nasapupwɨ amɨ gamanɨhomɨ awaisawɨhiyaapɨhɨ nasamaasi nuwɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ ahɨsitaapo. Saiwa nisapɨsatɨwɨ amɨ sahɨ nisɨ otɨpɨpatɨhiyaatisɨ amɨ sahɨ nisɨ otɨpɨpatɨ wɨndɨ kamaanitaatɨwɨ nasisapupwɨ kasitaapo. \v 13 Isɨhiya saiwa kasisohɨtɨndɨ sandɨ nisɨ pɨwɨha ausaapɨ kanundɨtaatɨwɨ kiyawaayowɨ gaasɨ nisɨ pɨwɨha anusaapɨse. \v 14 Aiwɨ sahɨ pɨwɨha napitɨtaaha kiyai wihoaaŋɨha kaundɨtɨhaawe tɨwɨ jɨhɨ waatɨ gɨmunyaapɨse. \v 15 Nɨnɨ nɨwahonɨnɨ pɨwɨha sahɨ kiyai kaundɨtaatɨwɨha samɨ amɨtetetɨ ketɨ ahɨsisatɨ netɨ gɨsunyaasanɨhɨ sahɨ gwɨnyaitaapo. Nisɨ pɨwɨha sangisɨ nasanyotɨha sahɨ kiyaisɨ kaundisaihɨ kiya samɨ tiworisa pɨwɨha ka wɨndɨ ipɨhatiwɨ nemaamaitaapo. Owetɨtaise. \v 16 Samɨ sɨnɨnjapiyaunɨ amɨ samɨ sunyɨhoya jaatisa nasamaasi nuwɨ samɨ tiworisamɨ ikwɨraatɨhɨsamaitaapo. Aiwɨ samɨ usaatangi tisausaihɨ napwɨtaapo. \v 17 Nisapɨsatɨwɨ sangisɨ isɨhiya taahiyɨhiya pohipɨsiwɨ ahosɨsamaitaapo. \v 18 Iyataahandɨ kandɨ sahɨ wɨndɨ namopɨsasɨnɨwɨ nga baiwɨ bimɨtaapo. \v 19 Isɨ sahɨ baiwɨ andɨtitɨwɨ bimaawɨse asɨyɨhiyaatimatɨwɨ nasisoaarɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ sahɨ naitaatɨwo,” undatɨ kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Aunahɨpatɨ Awaipatɨ Jerusaremɨhandɨ Nosasɨndaise Tatɨ Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:15-21; Maakɨho 13:14-19) \p \v 20 “Aunahɨpatɨ Awaipatɨ Jerusaremɨhandi isɨhiya pwɨsɨpɨ yaipatɨ kaiwɨ timbiyohiyɨhiya otaatemapɨ bitopɨ nesɨwesɨpɨ bitɨwɨmasaihɨ sahɨ kiyai usonawaawɨ aunahɨpa Jerusaremɨhandi nepɨ nopɨsasisaihɨ katɨ aimɨ nosasɨndande tɨwɨ gwɨnyaapɨse. \v 21 Sandɨ siyatɨ noaipahonɨhɨ sahɨ yapɨpatɨ Judiyaahanda bimohiyɨhiyaatɨ yanɨhɨmapɨ sɨhoaarɨhɨrɨ tipatetɨ naitaatɨwe. Amɨ saisaihɨ sahɨ aunahɨpa Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiyaatɨ yanɨhɨmapɨ namasi naitaatɨwe. Saisaihɨ amɨ isɨhiya usa aunahɨpatamɨ nehɨhaatɨ ipaahaapɨ bimohiyɨhiyaisangi aunahɨpatɨ kataatɨhɨ wɨndɨ namɨndaitaatɨwe. \v 22 Sandɨ apaapɨmaahe. Isɨhiya Autaahaatɨhoai ahosumwapɨ maipɨhaiwa kiyohɨtɨhandapɨ wihoaaŋɨhandɨ naaŋɨhandɨ numwɨtande. Siyatɨ kiyonɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha utɨpɨhoaatɨhɨ jɨhura katɨwɨ ahiyotɨha akaaha ausaimanɨnatɨ noaipaitande. \v 23 Ese sura naaŋɨhandɨ noaipasura asɨhiya maahaapɨ gwɨsɨtohiyɨhiyaunɨ amɨ awatetetɨ amwɨtɨhɨrɨ nanatɨ nanototisawɨhiyaunɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ naaŋɨhandɨ naitaapo kɨmatɨ yapɨmbataaho. Autaahaatɨhoai apowindɨhandɨ isɨhiya siya natiyaamɨhetɨ noaipaitaise. \v 24 Namatanaatɨ kosasaihɨra tiworisa isɨhiya taahiyɨhiyai timaitaapo. Aiwɨ amɨ kiya isɨhiya usai napuwɨtaatɨwɨ yapɨpatɨ usaamɨhatɨ kahatɨ kahataahapɨ numwaasi nutaapo. Aiwɨ kiya isɨhiya Judaahiyaamɨ dawaataatapɨhiya aunahɨpatɨ awaipatɨ Jerusaremɨhandɨ nepɨ jaawɨ bimaamɨ nuwɨ Autaahaatɨho sura namɨhaitaapo tatɨ katimumwaaŋɨ notɨ kuraatanɨhɨ namɨhaitaapo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Kahapaamapɨpa Asisɨha Ipotɨhaiwetɨ Noaipaitandɨhaiwaapɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:29-31; Maakɨho 13:24-27) \p \v 25 “Iyonɨhɨ amɨ ipɨhoetɨ amɨ waatɨhoetɨ amɨ kaumbwaatetɨ wiwa sɨwipatɨ kahatamatɨpetahaiwa isɨhiya wiwa monɨwɨhaiwa noaipaitaise. Iyatɨ amɨ durɨhɨrɨ waatɨ pɨhɨtatɨ tiwayaatɨ notɨ nasayata nausɨha pɨhɨtatɨ autaahɨ mɨhotɨ sanainjatɨ niyatesi tɨmɨhiyataatɨ gaatonɨhɨ amɨ isɨhiya yapɨ nahanda nahataapɨpɨhiyaamɨ maarɨho omaaŋɨtɨtɨhɨ amɨ amɨtɨha netɨ nusopɨsasɨnɨhonɨhɨ kiya waatɨ awaindɨhandɨ yaitaapo. Aiwɨ kiyaamɨ maarɨho nɨnaawiratatɨ owesoetɨtaise. \v 26 Yapɨpatambɨhiya isɨhiya yapɨhɨ nahanda saiwa siyatɨ noaipaitandaiwaiwaapɨ gwɨnyaawaawɨ apɨpaahɨ yaiwɨmapɨ amɨ kiyaamɨ ndɨha wonɨwonɨwinatɨ asisɨwiraitaise amɨ kahapaamapɨpa yamɨhapataatɨhɨ watɨpɨhaiwa ahotiwaiwa nonasaya ahoyonɨho. \v 27 Saiwa siyatɨ noaipahonɨhɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ nisɨ yundanyɨha amɨ apɨpaahɨ watɨpɨhandisatɨ tɨwipatisatɨ napɨto. Napisanɨhɨ isɨhiya nɨngi ninjaitaapo. \v 28 Saiwa siyatɨ namasatɨ taatɨ noaipahonɨhɨ sahɨ naingaapɨ jasawɨse sangisɨ japɨhɨ Autaahaatɨho nasamaitandɨhura aimɨ nasatɨ utatototɨndaiso,” undatɨ Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Asisɨha Ipotɨha Noaipaitandɨ Jɨhɨ Wapa Sɨwipatɨ Noaipaitandɨhapaapɨ Jisaasiho Katindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 24:32-35; Maakɨho 13:28-31) \p \v 29 Siyatɨ kaundatosatɨ amɨ Jisaasiho pɨwɨha wa kɨma namɨhanaha kiyai sata kaundataase. “Ipatɨ pikɨhandunɨ amɨ ipatɨ nahatewa wiwaunɨ kairɨhɨretapɨ sahɨ baiwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨse. \v 30 Ipatɨ pikɨhandamɨ yananaatɨ taatɨ japɨhɨ mwinatɨ nusapaasɨhaahɨ aimɨ yatitandɨ detɨtihe tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 31 Isɨ sɨkiyate. Naaŋɨhaiwa siyatɨ noaipahonɨhɨ mmonawaawaahɨ Autaahaatɨho nyangi nyainjaatɨ bimɨtandɨhandɨ aimɨ nasatɨ utatototɨtihe tɨwɨ gwɨnyaapɨse. \p \v 32 “Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ sangi kasatataato. Isɨhiya nahatiya wanɨ kɨmuraahiya sangɨ napopɨ binyaihɨ saiwa katohɨwɨmaiwa noaipahonɨhɨ mmondaapo. \v 33 Yamɨhapatunɨ yapɨpatunɨ notɨ owendaahandɨ kandɨ nisɨ pɨwɨha wɨndɨ siyatɨ owemetatɨ kaanɨhɨ ahotɨmɨ nutaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Otɨpɨpatɨhiya Baiwɨ Jaawo Tindɨhandapɨhaare \p \v 34 “Isɨ sahɨ baiwɨ jaawo. Wiwa sahɨ waapoho nasisoaarɨ nanɨwɨ naharitaawo. Aiwɨ amɨ kahapaamapɨpa ambɨpatapɨhapaapaahɨhɨ maarɨho nusoaasamaitaawo. Ambɨpatamɨhaiwaapɨ gwɨnyaapɨ kaiwaapaahiyawaawɨ Awaisɨhopɨ wɨndɨ namaapɨtaiso tɨwɨ nehɨ nanɨhaiwɨ binyaihɨ ketɨ kuraanɨhɨ kɨnapaahinatɨ noaipaitaiso. \v 35 Asisɨha sa ketɨ yapɨhɨ nahanda gaamatɨ isɨhiyaapɨhɨ noaipaitaise. \v 36 Nahatewetɨ nasisoaarɨ jaawɨ bindawa Autaahaatɨhopɨ namaamɨhaapɨ gaapundɨwɨse saiwa noaipaitandaiwɨmaiwa ipɨhatiwɨmaitaatɨwo. Aiwɨ amɨ sahɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonisɨ ndɨhetɨ wɨndɨ yamaiwɨ noaipapɨ bitoaitaatɨwo,” undataase. \p \v 37 Asisɨha nahatewetɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ isɨhiyai pɨwɨha kataunjataise. Kataunjihɨ napwɨhihɨ niyatɨ sisɨho ipatɨ oripɨhatɨ ahetisɨhoaasɨnɨ nanotaise. \v 38 Aihɨ isɨhiya nahatiya nahatewetɨ komɨ pɨwɨha atɨwitaatɨwɨ asisɨhaatɨhɨ ketɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandaatɨhapɨ nowaayopo. \c 22 \s1 Kɨma Pɨwɨma Judaasiho Notɨ Awaisawɨhiyai Jisaasihoai Tiwɨtaatɨwɨ Nusepaasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:1-5, 14-16; Maakɨho 14:1-2, 10-11; Jonɨho 11:45-53) \p \v 1 Judaahiyaamɨ asisɨha nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ ahɨmaayawɨhandɨ nehɨhandɨ nandaatɨwɨha aimɨ nasatɨ detɨndaise. Sa asisaamɨ ambɨpatɨ Pasopaahande.\f + \fr 22:1 \ft Sandɨ Pasopaatotɨmandɨ Autaahaatɨho Isipɨhiyai Isɨraherɨhiyaapundatɨ Tiwataatɨ Isɨraherɨhiya tɨmaawatɨ nusatipataise tawaatopo. Iyatɨ Isɨraherɨhiyai Isipɨhiyaamɨ nehɨ otɨpɨpatɨhatɨmaimatɨwɨ napwɨtotɨhandaapɨhapɨ Autaahaatɨho kiyai tinjausetɨ numwaataise.\f* \v 2 Aihɨ pɨrisihiya isɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ sanawaayopo. Isɨhiya Jisaasihopɨ gaahore tɨwɨ maaritɨwɨhiyaasɨ nyahɨ Jisaasihoai kiyaamɨ ndɨhetɨ tiwisaihɨ amɨ wiwa kiya itɨhɨnyatɨtaawo nnɨwɨ yayawaawɨ namapɨ Jisaasiho sohoai noaatɨwɨ tiwɨtaatɨwɨ pɨwɨha kanawaatopo. \p \v 3 Aihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ Judaasɨ Isɨkariyotɨhoai saimbɨ saimbɨ kaime undatɨ netɨ gɨwunyaataise. So Judaasiso otɨpɨpatɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiya 12 kaiwɨhiyaamɨ wore. \v 4 Isɨ ko notɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaisunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandɨ jasohiyɨhiyaamɨ awaisawɨhiyaisunɨ winjatɨ nɨnɨ saindɨ saindɨ nasepaatɨ wɨrasitaano undatɨ kiyaisatɨ pɨwanataase. \v 5 Aihɨ kiya komɨ pɨwɨhaapɨ gaaha kanyatataaso tɨwɨ maaritɨwɨ tɨhaapaiwɨ nawɨho siyaho samwaaŋɨ akɨtɨnɨhɨ nahɨmɨtaano undɨwɨ kaundawaatopo. \v 6 Aihɨ Judaasiho kiya kaundohɨhaapɨ gaaso tatɨ gwɨnyaatɨ amɨ isɨhiya wɨndɨ atɨhomiwɨ mosaihɨ Jisaasihoai tiworisai wɨrawitandɨhɨraapɨ gwɨnyapenatɨ daataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Judaahiya Kiyaamɨ Asisɨha Pasopaahandapɨ Tɨmanɨnɨhohɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:17-25; Maakɨho 14:12-21; Jonɨho 13:21-30) \p \v 7 Nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ ahɨmotatɨ nehɨhandɨ nandaatɨwɨha asisɨha aimɨ noaipasɨhura asisɨha setɨ sipɨsipɨhaiwa tiwawaayopo. \v 8 Aihɨ Pitaayɨ Joniyai Jisaasiho pɨwɨha sataha kaundatɨ natausaasataise. “Sahuraahɨ numwɨ nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ ahɨmotatɨ nehɨhandɨ nandɨhaahandɨ Pasopaahandapɨ nandɨhaahapa nepɨ nyamanɨta numwise,” undatɨ natausaasataise. \p \v 9 Aihɨ amɨ kurɨ Jisaasihoai saundɨmɨ nunjenamaise. “Yuhuraangɨ maahɨwapɨhɨ noha nandapa neha tɨmanɨtɨhaawe?” undɨmɨ nunjenamaise. \p \v 10 Aihɨ amɨ ko komɨha wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Sahuraahɨ numwɨ aunahɨpata nandaapɨ utaaho wo waapoho onɨhaara niwatɨ tɨpwɨnji taatɨ nasonɨhɨ iwinjaitaise. Iwinjasaihɨ ko niyonɨhɨ koai nɨwipinjai komɨ ipotɨ numwise. Numwɨ ko aŋɨhandɨ wɨndaatɨhɨ nandaahonaahɨ amɨ kandaatɨhɨ maasɨ sɨhoaasangisangi nandaapɨse. \v 11 Nandaapɨ aŋaaŋamɨ satɨhoai saundɨmɨse. ‘Nyangisɨ katanyisisɨho asisɨha Pasopaahandetɨ bindata nandapa nisɨ otɨpɨpatɨhiyaisatɨ maasɨ nandandɨhaaŋɨ aŋaaŋɨ maahaaŋe?’ hɨtataase undɨmɨse. \v 12 Undisaihɨ ko aŋaaŋɨ waaŋɨ autaahɨ tiwatɨhaasɨnɨhandɨ ganɨhounɨ gwɨtɨho bimɨtɨhaahandunɨ nahataapa ahotahɨrotɨ netɨ nasisɨtaise. Nasisonɨhɨ kapɨhɨ nandapa kapa kapa nepɨ nyamanɨmise,” undataase. \p \v 13 Saundihɨ kurɨ naisururɨ numwɨ Jisaasiho kaundimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ tɨtɨhɨ noaipasɨhɨ mmonɨmɨ kahapaamapɨpa asisɨha Pasopaahandapɨ nandaatɨwɨhapa nepɨ tɨmanamaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyaisatɨ Nandapa Ipotɨhapa Nainjɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:26-30; Maakɨho 14:22-26; 1 Korindɨhiya 11:23-25) \p \v 14 Ipɨho aimɨ notɨ namaatipatɨ asɨhataahuraatihɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ bindawa asisɨha Pasopaahandapɨ nandapa nandaatɨwɨhuraatihɨ Jisaasiho niyatɨ ganɨhomɨhinɨ bimihɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaisangi naiwɨ maasɨ ganɨhomɨhinɨ bindawaayopo. \v 15 Aihɨ ko Jisaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyai sata kaundataase. “Asisɨha kɨma Pasopaahandamɨ nandapa nɨnɨ sangisatɨ maasɨ nandandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ maaritataayo. Saindɨ nɨnɨ sangisatɨ nandɨmapɨhonɨnɨ yaasɨhandɨ netɨ napwɨtando. \v 16 Aindɨ amɨ nɨnɨ sandɨ kasatataato. Pasopaahandamɨ nandapa ipotɨ ipotɨhaiwa nɨnɨ wɨndɨ jɨhaatɨ namando. Namandɨ nehɨ bimaamɨ nundɨ Autaahaatɨho kɨmandɨ Pasopaahandamɨhaiwa netɨ akɨwaiwematɨ isɨhiyai numwaatɨ iwinjaatɨ bimonɨhuraatɨtando,” undataase. \p \v 17 Saundatosatɨ Jisaasiho kapɨho waapoho wainɨhandɨ windaho netɨ isɨwatataatɨ Autaahaatɨhoai saundatɨ, “Kɨnyɨ iparɨhoŋɨ gaahoŋe gaare,” undatɨ gaapundatosatɨ kiyai saundatɨ nunyataise. “Sahɨ sawanaatɨ kɨhonjɨ kɨhonjɨ nepɨ nanɨwɨse. \v 18 Nɨnɨ sandɨ kasatataato. Wanɨ kɨmo waapomo wainɨmandɨ nandosatɨ ipotɨ jɨhaatɨ wɨndɨ namando. Namandɨ nehɨ bimaamɨ nundɨ Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai numwaatɨ ahoyatɨ iwinjaatɨ bimonɨhura sura japɨhɨ nando,” undataase. \p \v 19 Saundatosatɨ amɨ nandapa bɨretɨhandɨ wonjɨ netɨ isɨwatataatɨ Autaahaatɨhoai saundatɨ, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undatɨ gaapundatosatɨ naumbotɨ “kɨhonjɨ kɨhonjɨ nepɨ nanɨwɨse” undatɨ nunyataatɨ pɨwɨha saundataase. “Kɨmatɨ nisɨ ambɨpatɨ samɨ maipɨhaiwa nesama jatatamanɨtandɨ nasɨpainjɨpate. Sahɨ kɨmaiwɨ nahatewetɨ kaiwɨ nanawaawɨ nisapɨ gɨnunyaitaatɨwe,” undataase. \v 20 Aihɨ saiwɨ kiya aimɨ nanɨwosawɨ amɨ naasɨkatɨ kiyatɨ kaapɨho waapoho wainɨhandɨ windaho nandaatɨwɨ netɨ nunyataatɨ kiyai saundataase. “Kɨmandɨ kaapɨ wainɨmandɨ nisɨ jɨtɨpatɨ sangi jatatamanatɨ andɨtɨsaiwɨtandɨ sanaindɨhandaahɨ Autaahaatɨhounɨ amɨ komɨ isɨhiyaunɨ maasɨ tɨmaamaitɨtaatɨwɨhandapɨ pɨwɨha wanɨha wɨsasotɨhande. \v 21 Iyataatɨ nɨngisɨ isɨhiya tiworisaamɨ ikwɨraatɨhɨ wɨratɨnitandɨho kɨmo wanɨ ganɨhomɨhinɨ nɨngisatɨ maasɨ bindataise. \v 22 Autaahaatɨho nisapɨ ko siyatɨ siyatɨ kaitaise tatɨ gwɨnyaatɨ katirɨhɨrɨ kɨretɨ nɨnɨ isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ napwɨto. Iyataahandɨ kandɨ amɨ utaaho so nɨngisɨ isɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ wɨratɨnisɨhopɨ maarɨho waatɨ tɨndataise ko ambɨpatɨ yaawɨhandɨ naitaiho,” undataase. \v 23 Aihɨ kiya otɨpɨpatɨhiya nyamɨ diyaamaho sandɨ kaitandɨ gwɨnyaatɨ bimihise tɨwɨ sawana nasenɨnawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Otɨpɨpatɨhiya Awaisɨho Jɨhimatisɨho Diyaamahoe Nnɨhohɨtɨhandapɨhaare \p \v 24 Aihɨ amɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya sawana sanawaatopo. “Nyamɨ otɨhatɨhapɨ awaisɨho nyamɨ jɨhimainjɨho diyaamahore?” tɨwɨ pɨwɨha wihɨwihoaaŋɨ kanawaatopo. \v 25 Aihɨ amɨ ko kiyaisɨ wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Autaahaatɨho akohopɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨ nanɨpimatɨwɨhiyai Isɨraherɨhiyaamɨ dawaataatapɨhiyaamɨ awaisawɨhiya kiŋɨhiya ambɨpatɨ awaipatɨ nepɨ kiyaamɨ isɨhiyai winjaawɨ bindawaayopo. Aiwɨ amɨ kiya isɨhiyai iwinjaawɨ bimohiyɨhiya satɨwɨ ambɨpatɨ nusoaasanawaayopo. ‘Nyahɨ isɨhiyaisɨ biyaatɨ naisumwaatɨ iwɨtatamanaatɨ iwinjaawa bindɨhaayo,’ tɨwɨ ambɨpatɨ nusoaasanɨwɨhiyaare. \v 26 Iyataahandɨ kandɨ sahɨ siyaamataiwɨ kamaiwɨse. Owetane. Samɨ otɨhatɨhapɨ wo noaipatɨ awaisɨho jɨhoematɨtandaahɨ amɨ ko ipotɨhoematane. Iyataatɨ amɨ samɨ mɨtɨho samɨ otɨpɨpatɨhoematane. \v 27 Utaaho maahɨwo awaisɨhoematɨtaise? Utaaho nandapa nandandɨ bimisɨhoro e nandapa tɨhatɨ noaatɨ numwisihoro? Nandapa nandandɨ ganɨhomɨhinɨ bimisɨmo kɨmɨ kore. Iyataatɨ amɨ nɨnɨ samɨ otɨhatɨhɨ samɨ otɨpɨpatɨhonɨnɨ sangisɨ jatatamanɨtandɨhonɨne. \p \v 28 “Nɨngisaapɨhɨ nanɨsenɨhaiwa noaipasɨhandɨ kandɨ sahɨ wɨndɨ nɨngisɨ nanɨmasisɨ namaayopo. Owetise. \v 29 Nɨnɨ isɨhiyai iwinjaatɨ bimɨtandɨ Apɨho Autaahaatɨho watɨpɨhandɨ nanɨmipatamataindɨ amɨ nɨnɨ sangisɨ watɨpɨhandɨ nasinyataayo isɨhiyai iwinjaawɨ jɨhimatɨwɨ bimɨtaatɨwo. \v 30 Nɨnɨ isɨhiyai iwinjaatɨ bimohɨtɨhandaatɨhɨ sahɨ nandaapɨ nɨngisawɨ nandapa waapoho maasɨ ganɨhoaasɨnɨ nandaapo. Aindɨ amɨ nɨnɨ sangisɨ ahɨsisanɨhɨ sahɨ isɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiyaamɨ namoyaatohiyɨhiya Isɨraherɨhiyai amɨ awaisawɨhiyaatɨ mɨtɨhiyaatimatɨwɨ iwinjaawɨ bimɨtaapo,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Pitaahoai Kɨnyɨ Nisapɨ Soai Wɨndɨ Mausotɨhonɨne Tɨtaise Undatɨ Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:31-35; Maakɨho 14:27-31; Jonɨho 13:36-38) \p \v 31 Jisaasiho Saimonɨhoai saundataase. “Saimonɨhoŋe, Saimonɨhoŋe, kɨnyɨ baimbɨ atime. Bwaasɨrɨhɨrisɨ Autaahaatɨho kaimbɨ nunjeme undihɨ kɨrɨ sangisɨ netɨ konɨho witɨhandɨ pasaaha nemaitaatɨwɨ kihɨkihoaaŋemahohɨpatamatiyatɨ netɨ sangisɨ kihɨkihoaaŋesamatɨ nasopɨsasɨtandɨ aimɨ kandaase. \v 32 Satatɨ Katihɨhandɨ kandɨ nɨnɨ Autaahaatɨhoai aimɨ nunjenataayo kɨnyɨ nisapɨ gɨnunyaahingɨtɨhandɨ wɨndɨ nihɨrɨpɨ owemetɨtando. Kɨnyɨ maipɨhandɨ kaingɨtɨhandɨ namasisɨ nepemaitɨpɨ japɨhɨ nɨngisenda nasapaahura kɨmiya otɨpɨpatɨmiyai pɨwɨha iwɨtatamanɨpɨ andɨtɨwipɨha nunyapɨ kaundɨtaape,” undataase. \p \v 33 Satatɨ kaundihɨhandɨ kandɨ amɨ Pitaaho komɨha wihoaaŋɨha satatɨ kaundataase. “Awaisɨhoŋe, nɨnɨ gisatɨ maasɨ napwɨtɨtunɨ amɨ napwɨtandɨhandapɨ aimɨ tɨmendaayo,” undataase. \p \v 34 Aihɨ amɨ Jisaasiho koaisɨ saundataase. “Pitaahonye, nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ gisɨ sandɨ kahɨtataato. Wanɨ apɨmatɨhɨ otɨpwɨsɨpaatɨ sangɨ gaatonɨhɨ kɨnyɨ nisapɨ satɨpɨ so Jisaasihoai nɨnɨ wɨndɨ mausotɨ kopɨ wɨndɨ atɨhomindɨhopɨtopo undɨpɨ mairɨmanyaara watɨpɨtɨpɨ kaundɨtaise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Nawɨho Ikihɨ Namatanaatapɨ Kaundindɨhandapɨhaare \p \v 35 Aihɨ Jisaasiho kiyai saundataase. “Jɨhura nɨnɨ sangisɨ nandɨsɨsoaasohura nawɨho ikihɨ namatanaatɨ itɨpatɨ sapa wɨndɨ mipɨ nehɨ taanahiyɨhiyaatɨ nuwɨse satɨtɨ nandɨsɨsoaasataayo. Aihɨ amɨ sura sahɨ wapaapɨ nenoaahɨtawaayowo e owetiso?” undatɨ nunjenataise. Aihɨ kiya wihoaaŋɨha koai saundawaatopo. “Nyahɨ sura wapaapɨ wɨndɨ nenoaahɨmeto. Owetise,” undawaatopo. \p \v 36 Aihɨ amɨ komɨha kiyai saundataase. “Jɨhura nɨnɨ sangisɨ sandɨ kasatonɨ amɨ wanɨhɨ utaaho wo ikihɨ amɨ nawɨho sapaisahondaataahɨ kapa isɨwatɨ none. Iyataatɨ amɨ utaaho wo namatanaatɨ owehondaataahɨ komɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨhɨrɨ nausohaatɨ isɨhiyai nunyatɨ nawɨho netɨ kora namatanaatɨ nunyatɨ nene. \v 37 Nɨnɨ sandɨ sangisɨ kasatohɨtɨmandɨ apaapɨmaato. Amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha satatɨ jɨpatɨpindataise. \q1 ‘Kounɨ isɨhiya ikopaisahiya maipɨhiyaisawɨ ahoyawɨ tɨmaamahɨwawaayopo,’ \rq Aisaiyaaho 53:12\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise. Satindɨmandɨ tɨtɨhɨ nisapɨ kandaasɨ nisɨhetɨ kiyatɨ noaipaitaise. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhapɨ nisapɨ katatɨ ahotindɨhandɨ wanɨ tɨtɨhɨ akɨpɨpa ausaimanɨnatɨ koaipaitandaise,” undataase. \v 38 Aihɨ kiya koai saundawaatopo. “Awaisɨhoŋe, nyahɨ namatanaatɨ yatɨmwɨ isɨwatɨhaayonɨ nyainjase,” undawaatopo. Aihɨ ko kiyai saundataase. “Gaasɨ sɨkatɨmurɨ isɨwatɨwɨse,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Autaahaatɨhopɨ Sisɨho Ipatɨ Oripɨhandɨ Nawatɨ Ahetimbɨpɨhɨ Gaapundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:36-46; Maakɨho 14:32-42) \p \v 39 Jisaasiho nasisoaarɨ notɨ gaapundatoaatimbɨpɨhɨ Sisɨho Oripɨhoaasɨnapɨ aunahɨpatɨ awaipatɨ Jerusaremɨhanda namasi noaipasi naihɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaisangi maasɨ koai nɨwipinjai nowaayopo. \v 40 Aihɨ ko notɨ kapɨhɨ aimɨ noaipatosatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai saundataase. “Samɨhetɨ nasisendandɨhaiwa nasonɨhɨ sahɨ kaiwaapɨ wɨndɨ tɨmaamɨhaitaatɨwɨhandapɨ baiwɨ gaapundɨwɨse,” undataase. \v 41 Saundatɨ kiyaisɨ kapɨhɨmapɨ onɨhɨ wonjɨ notɨ atotɨpɨwesatɨ bindataatɨ satatɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundataase. \v 42 “Apore, yaasatɨ naaŋɨhandɨ kɨmandɨ awaindɨhandɨ nehohɨtɨmandɨ kɨnyɨ nepɨnɨmaitaapɨ gwɨnyaapaapaahɨ nepɨnɨmape. Iyataahandɨ kandɨ nisɨ gwɨnyaatɨ maaritohɨrɨhɨretɨ wɨndɨ kamaime. Owetane. Kɨnyɨ kɨwahoŋɨ gwɨnyaapɨ tɨmanɨnɨpɨ kinyɨ maaritingɨrɨhɨretɨ kaime,” undatɨ gaapundataase. \p \v 43 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho koenda nasatɨ koai netɨ andɨtɨwiwataise. \v 44 Jisaasihoai apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yaawatɨ naaŋawisamasɨhɨ waatɨ andɨtitatɨ gaapundɨmɨ naihɨ dɨpɨpatɨ jɨtɨpatamatiyatɨ utaahomɨhetapɨ nurɨwoaatɨ nawetatɨ yapɨpatetɨ bɨtorɨwataise. \p \v 45 Ko siyatɨ gaapundamapɨ dosisɨ notɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai usonata kiyaamɨ maarɨho ambɨpatɨ apɨpaahɨ naaŋawisamasɨhɨ nanomawaayopo. \v 46 Nanomɨhauhɨ kiyai ko satatɨ kaundataase. “Sahɨ napaapɨ nanɨhaiwɨ nanoposopo? Sahɨ nepapɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨwɨse naaŋɨhaiwa wiwa sangisaapɨhɨ nasoaipaitaiso,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Judaasiho Jisaasihoai Komɨ Tiworisai Wɨrawindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:47-56; Maakɨho 14:43-50; Jonɨho 18:3-11) \p \v 47 Jisaasiho satatɨ taatɨ kaundihɨ isɨhiya taahɨtɨhandɨ wɨrɨsandɨhandɨ nasawaayopo. Judaasiho tɨwɨ ambɨhɨtohɨho so otɨpɨpatɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtisawɨhiyaamɨ wore. Isɨ ko isɨhiya siyaamɨ jɨhɨ ko Jisaasihomɨhinɨ detɨ koai gerundɨtandɨ nasataise. \v 48 Aihɨ Jisaasiho koai saundataase. “Judaasihoŋe, kɨnyɨ gerɨndingɨtɨmandɨ kandaahɨ nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ Awaisɨhonɨngi nepɨ tiworisaamɨ ikwɨraatɨhɨnɨmaitaapo?” undataase. \p \v 49 Aihɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiya kapɨhɨ Jisaasihoaisawɨ maasɨ bitohohiyɨhiya mmonɨwɨ gwɨnyaawa sandɨ aimɨ koaipaitandaihɨ kiya satɨwɨ nunjenawaayopo. “Awaisɨhoŋe, nyahɨ nyamɨ namatanaata isɨmiya kɨmiyaisɨ tiwɨtaanɨ kɨnyɨ gaare nyatɨtaino?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 50 Aihɨ kiyaamɨ otɨhatɨhapɨ wo namatanaata nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨho dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhomɨ otɨpɨpatɨhomɨ atihɨrɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨhɨrɨ oturamasɨhɨ yapɨpatetɨ tɨmahiyataise. \p \v 51 Aihɨ Jisaasiho sandɨ mmonata koai saundataase. “Satɨ jɨhaatɨ wɨndɨ kamaimbɨ bɨpi namɨhaape,” undataase. Saundatosatɨ ko atihɨraasɨnɨ uwisɨhɨ atihɨrɨ japɨhɨ ketɨ kuraanɨhɨ yaumbwimanɨnatɨ bitatɨ gandaise. \p \v 52 Saundatosatɨ amɨ Jisaasiho koai isɨwɨta nasohiyɨhiya pɨrisihiya nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaisunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandɨ jatohiyɨhiyaamɨ awaisawɨhiyaisunɨ amɨ mɨtɨhiyaisunɨ ko saundataase. “Utaaho wo maatɨmaatisa tɨpɨpa kiyahoai tipɨ isɨwɨtaatɨwɨ nasohɨpatamataiwɨ namatana pwɨsɨpatɨ nisapɨ isɨpɨ nasawaayopo. \v 53 Asisɨ nahatewetɨ nɨnɨ nasisoaarɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandaatɨhɨ sangisatɨ bimonɨhɨ sura sahɨ nɨngisɨ wɨndɨ maanihopo. Asɨhatindɨhandamɨ watɨpɨhandɨ noaipataatɨ nɨngisɨ nanɨtipɨhaasɨ wanɨ sapɨhuraasɨ saiwɨ kaitaatɨwe,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pitaaho Jisaasihopɨ Wɨndɨ Mausotɨ Gɨmunyaatɨhonɨne Undatɨ Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:57-58, 69-75; Maakɨho 14:53-54, 66-72; Jonɨho 18:12-18, 25-27) \p \v 54 Sata kaundatɨ namɨhaasɨhɨ kiya Jisaasihoai isɨpɨ numwaasi pɨrisiho nandapa tɨhɨwɨ dɨpumanɨhohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhomɨ anɨtɨtɨhapɨ niyawaayopo. Aihɨ amɨ Pitaaho kiyai nɨwipinjai kiyaamɨ ipotɨ niyatɨ onɨhɨ wonjɨ bitondaise. \v 55 Aihɨ amɨ isɨhiya sandɨ aŋɨndamɨ matambɨpotɨ sisɨha tɨhoaapɨ tɨhwimauhɨ amɨ Pitaahoaisangi kiyaisatɨ maasɨ kapɨhɨ sisɨhainɨ bindataise. \v 56 Aihɨ apopaatɨ waatɨ otɨpɨpatɨhaatɨ ko sisɨhainɨ bimihɨ koai tɨtɨhɨ iwinjatataatɨ saundataase. “Kɨmo utaamo Jisaasihoaisatɨ maasɨ bisotinjahore,” undataase. \p \v 57 Aihɨ Pitaaho Jisaasihopɨ baahɨ noaasatɨ kaati saundataase. “Apopaanye, utaaso soai nɨnɨ wɨndɨ mausotɨhopɨ kandapaase,” undataase. \v 58 Aihɨ amɨ otɨhɨ wonjɨ bimihɨ utaaho wo nasatɨ Pitaahoai usonataatɨ koai saundataase. “Gisangi Jisaasihoaisawɨ maasɨ daayohiyɨhiyaamɨhoŋe,” undataase. Aihɨ Pitaaho koai wihoaaŋɨha saundataase. “Utaahoŋe, nɨnɨ kiyaisahonɨnɨmaahe apɨpaahɨ owetise,” undataase. \p \v 59 Aihɨ amɨ otɨhɨ utaarɨ wonjɨ bimaambɨwɨ (wanɨ auwa kiyatɨ sanaihɨ) amɨ utaaho wo nasatɨ sandaase. “Kɨmo utaamo akɨtɨnɨhɨ koaisatɨ maasɨ naihɨ usonɨhonɨhoe. Iyataatɨ amɨ ko Garirihandandaahapɨhotihɨto,” tatɨ apɨpaahɨ andɨtitamatɨ kaundataase. \p \v 60 Saundihɨhandɨ kandɨ amɨ Pitaaho saundataase. “Utaahoŋe, kinyɨ pɨwɨha kɨma katingɨmaapɨ gɨmaanunyaatatɨ wɨndɨ monɨtɨhonɨngi kandapaase,” undatɨ taatɨ kaundihɨ otɨpwɨsɨpaatɨ ketɨnɨhɨ gandaase. \v 61 Aihɨ Awaisɨho nepemaitatɨ Pitaahoai iwinjataise. Aihɨ Pitaaho pɨwɨha Awaisɨho jɨhɨ satatɨ kaundisɨhaapɨ gwɨnyaataise. “Wanɨ apɨmatɨhɨ otɨpwɨsɨpaatɨ sangɨ gaatonɨhɨ kɨnyɨ nisapɨ satɨpɨ soai nɨnɨ wɨndɨ mausotɨ gɨmunyaatɨhonɨne tɨpɨ mairɨmaara katɨtaise,” undatɨ kaundisɨhaapo. \v 62 Siyatɨ gwɨnyapenataatɨ Pitaaho matambɨpaamɨ mɨhapaahɨ nehɨhaatɨ noaipasi notɨ waatɨ pɨhɨtatɨ maipiyatɨ gotaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Jisaasihoai Sokoŋe Undɨwɨ Sisɨpundɨwɨ Tiwotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:67-68; Maakɨho 14:65) \p \v 63 Isɨhiya Jisaasihoai isɨpɨ numwaasi tiwawaayopo. \v 64 Aiwɨ amɨ kiya Jisaasihomɨ ndɨhotɨ yutɨhɨra namaasapɨ wɨsasawosawɨ satɨwɨ nunjenawaayopo. “Aho aho nɨngi nɨwataise tɨpɨ ambɨpatɨ ambɨhɨtɨpɨ katɨme,” undawaatopo. \v 65 Aiwɨ amɨ kiya pɨhɨtɨwɨ Jisaasihometisetetapɨ mɨmaipɨtɨwɨ katɨwɨ nausopɨ ahoaapɨ kɨhaiwa kɨhaiwa kaundawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Judaahiyaamɨ Awaisawɨhiyaapɨhɨ Noaipatɨ Pɨwɨha Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 26:59-66; Maakɨho 14:55-64; Jonɨho 18:19-24) \p \v 66 Aihɨ bowihɨ asisɨhaatɨhɨ Judaahiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ ahoyanɨwɨ bimauhɨ Jisaasihoai numwaasi kiyaamɨ ndɨhetɨ nowaayopo. Numwaasi nuwɨ kiyaapɨhɨ pɨwɨha satɨwɨha kaundawaatopo. \v 67 “Kɨnyɨ nyangisɨ nɨnɨ Kɨraisihonɨne owe nɨnɨ Kɨraisihonɨnɨmaahe tɨpɨ tɨtɨhɨ kanyate,” undawaatopo. \p Aihɨ amɨ komɨha kiyai saundataase. “Nɨnɨ sangisɨ Sanahaahonɨne satɨtɨ kasatisanaahɨ sahɨ nisapɨ akɨtɨ kore tɨwɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmaanunyaitaapo. \v 68 Nɨnɨ amɨ pɨwɨha wiwa sangisɨ nasɨsesanɨhaiwa wihoaaŋɨha wɨndɨ baiwɨ kamandɨtaapo. \v 69 Iyataahandɨ kandɨ amɨ wanɨ kɨmuraapɨ namasatɨ Nɨnɨ Isɨhiyaamɨ Saahonɨnɨ Jɨhonɨnɨ Autaahaatɨho Nahatewa Watɨpɨhaiwaisahomɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ bimɨto,” undataase. \v 70 Aihɨ amɨ kiya nahatiya koai saundawaatopo. “Amɨ kɨnyɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahoŋo e nehɨ gi woŋo?” undawaatopo. \p Aihɨ amɨ komɨha kiyai saundataase. “Sahɨ sawanaatɨ aimɨ tɨtɨhɨ katawaatopo. Nɨnɨ kɨmɨkonɨne,” undataase. \v 71 Aihɨ kiya sawana sanawaatopo. “Nyahɨ napaapɨ jɨhaatɨ pɨwɨha atɨwitɨhaawe? Aimɨ sawaho komɨ maahomwaaŋapɨ pɨwɨha kɨma ka katihɨ aimɨ atisaatɨ nehaayono,” tawaatopo. \c 23 \s1 Kɨma Pɨwɨma Awaisɨho Pairotɨho Jisaasihoai Pɨwɨha Nunjesɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 27:1-2, 11-14; Maakɨho 15:1-5; Jonɨho 18:28-38) \p \v 1 Aihɨ kiya satɨwɨmapaahɨ isɨhiya nahandɨ dopɨ Jisaasihoai numwaasi Pairotɨhomɨ ndɨhetapɨ nowaayopo. \v 2 Numwaasi nuwɨ kiya kopɨ siya siyahoe tɨwɨ satawaatopo. “Nyahɨ nyamɨ yapɨpata kiyohɨwaiwa kamaayatɨ koai wɨretɨ asɨretɨ kiyahore. Iyatɨ amɨ ko nawɨho takisihandɨ awaisɨhoai namunyawɨse nyatihɨ nyahɨ usonɨhaayo. Iyatɨ amɨ ko sanyatahore. ‘Nɨnɨ Kɨraisihonɨnɨ Awaisɨhonɨnɨ Isɨhiyaisunɨ kahapaamapɨpaisunɨ netɨ jaatɨ bimɨtandɨhonɨne’ nyatahore,” tawaatopo. \p \v 3 Aihɨ awaisɨho Pairotɨho satatɨ koai nunjenataise. “Judaahiyaamɨ awaisɨhoŋɨ kiŋɨhoŋo?” undatɨ nunjenataise. \p Aihɨ komɨha wihoaaŋɨha satatɨ kaundataase. “Ye, kɨnyɨ tɨtɨhɨ sɨka katapaase,” undataase. \p \v 4 Aihɨ Pairotɨho pɨrisihiya awaisawɨhiyaisunɨ amɨ isɨhiya nahatiyaisunɨ satatɨ kaundataase. “Kɨmo utaamo gaaho maipɨhapa wapa kamaayahotihɨ nɨnɨ usonataayo,” undataase. \p \v 5 Aihɨ kiya waapɨhɨtɨwɨ andɨtitɨwɨ satawaatopo. “Kɨmo utaamo komɨ pɨwɨha katisɨhaara isɨhiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ nusopɨsasɨnataise. Sandɨ yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ nahataapɨpɨhɨ noaipataise. Sandɨ ko yapɨpatɨ Garirihandaahapɨ namasatɨ kaimɨ nasatɨ wanɨ kɨmbɨhɨndaise,” tawaatopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Awaisɨho Erotɨho Jisaasihoai Nunjenataise \p \v 6 Pairotɨho pɨwɨha atisataatɨ kiyai saundatɨ nunjenataise. “Kɨmo utaamo akɨtɨnɨhɨ Garirihandaahapɨhoro?” undatɨ kiyaisɨ nunjenataise. \v 7 Aihɨ kiya saundawaatopo. “Jisaasiho kɨmo yapɨpatɨ awaisɨho Erotɨho jaatɨ bimipataahapɨhore” undawaatopo. Saundauhɨ ko atisataatɨ namatɨ Erotɨhoaapɨhapɨ Jisaasihoai netɨ natausaasataise. Iyataatɨ sura Erotɨho Jerusaremɨhanda kapɨhɨ bimihɨhuraare. \p \v 8 Aihɨ Erotɨho Jisaasihoai usonataatɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ maaritataise. Sandɨ apaapɨmaahe. Jisaasiho otɨpɨpatɨ kaiwaiwaapɨ isɨhiya kaundauhɨ atisahosɨ koai usondando tatɨ utaarɨhandetɨ gwɨnyaatɨ bimainjahondaate. Iyatɨ amɨ ko Jisaasiho watɨpɨhandɨ wɨndɨ kiyonɨhɨ usondando tatɨ bimainjahore. \v 9 Aihɨ Erotɨho pɨwɨha pɨhɨtahaiwa Jisaasihoai nunjesɨhɨ ko pɨwɨha wa wihoaaŋɨha wɨndɨ kamundise. Owetise. \v 10 Aihɨ pɨrisihiya awaisawɨhiyaunɨ amɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ kapɨhɨ maasɨ bitohohiyɨhiya pɨwɨha wɨndɨ namaamɨhaapɨ waapɨhɨtɨwɨ pɨwɨha asakatɨwɨ Jisaasihopɨ ko siyahoe siyahoe tɨwɨ andɨtitɨwɨ watɨpɨtɨwɨ katawaatopo. \v 11 Aihɨ Erotɨhounɨ komɨ tingaatɨhaisahiyaunɨ Jisaasihoai mɨmaipaiwɨ mɨhambemapɨ baiwɨ usonɨwɨ nɨwisapɨ sisehaiwunjawɨ amɨ sisɨpundɨwɨ amɨ apotɨhɨrɨ wɨrɨ apɨpaahɨ gaahɨrɨ nepɨ nɨwisopɨ japɨhɨ Pairotɨhoenda natɨwusaasawaayopo. \v 12 Erotiyɨ Pairotiya jɨhɨ itɨhɨnnɨmɨ yiyandɨhɨ bimambɨmɨhurisɨ wanɨ suraanɨhɨ kuramɨ itɨhɨtinjɨtɨhandɨ namapɨ itɨhɨmanɨmɨ japɨhɨ baimɨ napaisaatɨ pɨwanamaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Pairotɨho Jisaasihoai Ipɨ Tɨtɨhɨ Atawɨhatetɨ Tipɨmandaapɨ Tipɨ Nimaapɨse Undatɨ Kaundindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 27:15-26; Maakɨho 15:6-15; Jonɨho 18:36–19:16) \p \v 13 Pairotɨho pɨrisihiya awaisawɨhiyaisunɨ amɨ mɨtɨhiya usaisunɨ amɨ isɨhiyaapunɨ gaatihɨ kiya napɨwɨ ahoyanawaayopo. \v 14 Napɨwɨ ahoyanɨhauhɨ kiyaisɨ Pairotɨho satatɨ kaundataase. “Sahɨ utaamo kɨmopɨ isɨhiyaamɨ kiyohɨrɨhɨretɨ kamaayatɨ koai asɨrɨ wɨretɨ kiyataatɨ isɨhiyai netɨ nusopɨsasihe tɨwɨ nɨngisaapɨhɨ numwaasi nasohɨmoai samɨ katohɨmaapɨ koai baindɨ samɨ ndɨhetɨ nunjenɨtɨ mmonataayo. Isɨ sahɨ atiwɨse. Sahɨ kɨmopɨ siyahoe satahoe tohɨmaapɨ nunjenɨtɨ mmonɨhonɨhɨ ko wɨndɨ wapa maipɨhapa kamaayaho utaaho gaahore. \v 15 Aihɨ amɨ Pairotɨhoaisangi naasɨkatɨ kiyatɨ mmosɨhɨ utaaho kɨmo wɨndɨ maipɨhapa kamaayahotihɨ japɨhɨ nyapɨ natausaasataise. Isɨ atiwɨse. Utaamo kɨmoai nyahɨ sohoai tiwɨtɨhaawɨ ko wɨndɨ maipɨhapa wapa kamaayaho utaaho gaahore. \v 16 Isɨ nɨnɨ nehɨ gotɨ titɨ japɨhɨ saimbɨ kamaime undɨtɨ nandusoaasɨtaano,” undataase. \v 17 Iyataatɨ Judaahiya saiwɨ kaiwɨhiye. Pasopaahandamɨ asisɨha awaisɨha nahatewetɨ utaaho napwɨtohɨpɨhɨ napwɨtatɨ bimihɨhoai Pairotɨho nehɨ nuwausoaasahore.\f + \fr 23:17 \ft Gɨrikɨhaara wesɨ 17 tinnɨmandapɨ nepɨ satɨwɨ jɨpatɨpiyawaayopo. Kimbapɨho Pasopaahandɨ nahatewetɨ isɨhiya napwɨtɨwɨ bimohiyɨhiyaamɨ wo isɨhiya maaritɨwɨ koai nupusoaase undauhɨhoai Pairotɨho nuwausoaasahoe tatɨ jɨpatɨpindise. Isɨ sandɨ kandapɨ Jisaasihoai nehɨ gotɨ titɨ nandusoaasɨtaano undatɨ isɨhiyaisɨ nunjese.\f* \p \v 18 Isɨhiya nahandɨ maahomwaaŋɨ naasaataatɨmapɨ waatɨ kaahaatɨwɨ satawaatopo. “Kɨmoai tiwisaihɨ naponɨhɨ utaaho Barapaasihoai nyamɨ pɨwɨha atiwɨ japɨhɨ nupusoaasisaihɨ nyangisenda noaipasi nasane,” tɨwɨ kaahaatawaatopo. \v 19 Barapaasiho so aunahɨpatɨ Jerusaremɨhanda komɨhapa nuwa nesi notɨ katɨ aunahɨpita gamanɨhoaisatɨ tunataatɨ isɨhiya usa satɨ pwɨsɨpitaahɨ napowaayopo. Aihɨ kandapɨ koai napuhauhɨ napwɨtatɨ bimainjahore. \p \v 20 Aihɨ Pairotɨho jɨhaatɨ kiyai saundataase. “Jisaasihoai nɨnɨ nehɨ nandusoaasɨtaano,” undataase. \v 21 Aihɨ kiya nahatiya maahomwaaŋɨ naasaataatɨmapɨ waapɨhɨtɨwɨ saundawaatopo. “Owe, ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nepɨ nimaapɨse. Ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nepɨ nimaapɨse,” tawaatopo. \p \v 22 Aihɨ amɨ Pairotɨho kasɨnɨhandɨ jɨhaatɨ kiyai satatɨ kaundataase. “Napaape? Kɨmo utaamo maipɨhandɨ wɨndɨ kamaihɨ nɨnɨ wɨndɨ mohono. O amɨ maipɨhandɨ wɨndɨ kiyonaahɨ nyahɨ nga sohoai tiwɨtɨhatɨ katɨ owetise. Isɨ nɨnɨ nehɨ pwɨsɨpata gotɨ titɨ japɨhɨ nandusoaasɨtaano,” undataase. \p \v 23 Satatɨ ko kaundihɨhandɨ kandɨ kiya komɨ pɨwɨha nemapɨ waatɨ kaahaatɨwɨ watɨpɨtɨwɨ satawaatopo. “Kɨnyɨ Jisaasihoai nepɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nimaape,” tawaatopo. Satɨwɨ katawaawɨ komɨ pɨwɨhai timawaayopo. Timapɨ kiyaamɨha akaaha noaipataise. \v 24 Aihɨ Pairotɨho mmonata komɨ pɨwɨhai timɨhauhɨ namatɨ kiyaamɨha atɨwisataise. \v 25 Atɨwisatɨ utaaho pwɨsɨpatɨ nuwa nesi notɨ gamanɨhoaisatɨ tunataatɨ isɨhiyai tiwihɨ napwauhɨ kandapɨ napwinjɨhopɨ nupusoaase undɨwɨ kaundotɨhoai netɨ nuwausoaasata Jisaasihoai netɨ tingaatɨhaisahiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmataise kiya saimbɨ saimbɨ kaime undohɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ kiyato. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Ipɨ Tɨtɨhɨ Atawɨhatetɨ Nepɨ Nimaahotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 27:32-44; Maakɨho 15:21-32; Jonɨho 19:17-27) \p \v 26 Tingaatɨhaisahiya Jisaasihoai ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨ nimaitaatɨwɨhapɨhapɨ taawɨ numwaasi niyawaayopo. Niyawaawɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Saimonɨho aunahɨpatɨ Sairinihandaahapɨho Jerusaremɨhandaahapɨ taatɨ napihɨhoaisawɨ nutanawaayopo. Nutanɨwɨ tingaatɨhaisahiya koai isɨpɨ kɨmatɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatɨ nepɨ tɨpwɨte undɨwɨ tɨpwɨtɨwusosauhɨ amɨ ko katɨ netɨ tɨpwinji Jisaasihomɨ ipotɨ notaise. \p \v 27 Aihɨ isɨhiya taahiyɨhiya Jisaasihoai iwinjapepinjamɨ komɨ ipotɨ nowaayopo. Aihɨ amɨ kiyaamɨ usa asɨhiyai maawɨ Jisaasihopɨ yiyitɨwɨ ngɨmwɨ ipotɨ nowaayopo. \v 28 Aihɨ Jisaasiho nepemaitatɨ kiyai saundataase. “Sahɨ Jerusaremosɨhiyaate, nisapɨ sahɨ wɨndɨ gomaatɨwɨse. Sahɨ sawanaatapunɨ amɨ samɨ simwaaya simaasiyaapunɨ ngwɨwɨse. \v 29 Sandɨ katotɨmandɨ apaapɨmaato. Amɨ asisɨha wa noaipahonɨhɨ isɨhiya satɨtaapo. ‘Asɨhiya yatɨtɨpɨhiya maaha wɨndɨ namwaamwɨwɨhiya amɨ amwɨtɨhɨrɨ owehiya maahai wɨndɨ amwɨtɨwɨmunyawɨhiya siya waatɨ maaritɨwɨse,’ tɨwɨ katɨtaapo. \v 30 Aiwɨ amɨ sura kiya satɨtaapo. ‘Sisɨhoŋe, nipepatɨpɨ nyangi nyataatime. Amɨ tipataŋɨ sɨhoaarɨhɨraŋɨ niwautɨpɨ nanyamaasape,’ tɨtaapo. \v 31 Sandɨ apaapɨmaato. Amɨ nɨnɨ ainahɨhonɨnɨ gaahonɨnɨ ipatɨ asɨpatamatiyahonɨngisɨ sandɨ saiwɨ kanisawaayopo. Iyataatɨ amɨ isɨhiya maipɨhaiwaisahiya ipatɨ awaipɨtahatamataiwɨhiyaasɨ kiya yaawatɨ naaŋɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ naitaapo,” tatɨ Jisaasiho kandaase.\f + \fr 23:31 \ft 31 Kɨma pɨwɨmaamɨ tanyaaha satatetɨ kandaase: “Kɨmandɨ utaaho gaaho ainahɨhoai kawisaihaahɨ amɨ utaaho apɨpaahɨ maipɨho maipɨhapa kiyahoai kandapɨ wihoaaŋɨhandɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yaawɨhandɨ naitaise,” tatetise.\f* \p \v 32 Aiwɨ amɨ kiya tingaatɨhaisahiya utaahurɨ wurɨ maipɨhaiwaisahurɨ ikopaisahuri Jisaasihoasawɨ maasɨ ahoyawɨ tipɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nimaitaatɨwɨ numwaasi nowaayopo. \v 33 Kiya Jisaasihoai numwaasi naiwɨ sisɨho wo Isɨhiyaamɨ Mɨtɨhomɨ Andɨtatamatetɨhapɨhe tɨwɨ ambɨhɨtɨwɨhoaasɨnɨ noaipapɨ kapɨhɨ Jisaasihoai ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nepɨ nimaawaayopo. Aihɨ amɨ utaahurɨ maipɨhuramɨ wo Jisaasihomɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨtihɨ amɨ wo komɨ ikwɨrɨ konaamohɨraihoaaŋɨtihɨ nimaawaayopo. \v 34 Iyauhɨ Jisaasiho sandaase. “Isɨhiya kɨmiya nɨngi kanisohɨtɨmandapɨ wɨndɨ gɨmaawunyaatatɨ namausesɨpainjɨhɨ kiyawaayopo. Apore, kɨnyɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa nepumape,” tatɨ kandaase. Aihɨ kiya Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ dɨndiya naitaapo tɨwɨ tingaatɨhaisahiyaamɨ ambɨpatɨ ambɨhɨtɨwɨ wapa ipɨpa isawaayopo kiya nɨnaasiyaamɨhetapɨ wapa wipimata noaipasawɨhiya kiya Jisaasihomɨ apotɨhɨrɨ tipɨtapaapɨ naitaatɨwo. Aiwɨ komɨ apotɨhɨrɨ sɨrɨ tipɨtapaapɨ newaayopo. \p \v 35 Isɨhiya kapɨhɨ bitotawa iwinjasauhɨ amɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya Jisaasihoai sisɨpɨhundɨwɨ satɨwɨ kaundawaatopo. “Kɨnyɨ isɨhiya usaisɨ iwɨtatamanɨpɨ andɨtɨwipɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ nepɨ yaumbwimanɨpɨhoŋisɨ amɨ wanɨ kɨnyɨ kɨwahoŋɨ kinyɨ ambɨpatisɨ nepɨ yaumbwimanɨpɨ japɨhɨ noaatɨpape kɨnyɨ Isɨhiyai Maipɨhaiwaatɨhapɨ Japɨhɨ Numwaitaapɨ Autaahaatɨho Nangɨmahanatɨ Ahɨngisɨhoŋɨ Mesaiyaahoŋɨtapaapaaho?” undawaatopo. \p \v 36 Aihɨ amɨ tingaatɨhaisahiyaisangi Jisaasihoai sisɨpundɨmɨ detɨ naiwɨ waapoho wainɨhandɨ ikonahandɨ nandotɨwɨ nunyawaayopo. \v 37 Nunyawaawɨ saundawaatopo. “Kɨnyɨ akɨtɨnɨhɨ Judaahiyaamɨ Awaisɨhoŋɨ kiŋɨhoŋɨtapaapaahɨ kinyɨ ambɨpatisɨ nepɨ yaumbwimanɨpɨ noaatɨpape,” undawaatopo. \v 38 Jisaasihomɨ mɨtɨhomɨ autaahɨ pɨwɨha wa satɨwɨha jɨpatɨpaiwɨ wɨsasawosawaayopo. \it “Kɨmo Utaamo Judaahiyaamɨ Awaisɨho Kiŋɨhore tɨwɨha jɨpatɨpaiwɨ wɨsasawosawaayopo.\it* \p \v 39 Utaahurɨ maipɨhaiwaisahurɨ Jisaasihoaisawɨ ahoyawɨ maasɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nimaahohururamɨ wo Jisaasihoai saundatɨ itɨhundatɨ sisɨpundataase. “Kɨnyɨ akɨtɨnɨhɨ Kɨraisihoŋɨtapaapaahɨ kɨnyɨ kɨwahoŋɨ nepɨ yaumbwimanɨpɨ amɨ yahuraanyangimaawɨ nepɨ yaumbwinyimane,” undataase. \p \v 40 Aihɨ amɨ sasaaho wihoaaŋɨ nimandisɨho sa pɨwa atisataatɨ satatɨ itɨhundataase. “Kɨmo utaamo yaawɨhandɨ nesɨpatamataimbɨ yaasahandɨ nepaise. Isɨ kɨnyɨ Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ yamaasiso? \v 41 Yahuraaŋɨ maipɨhaiwa kiyonɨhɨ kandapɨ kiya tɨtɨhɨ gaahatɨ kanyiwɨ nyapɨ nanyimaawaayopo. O amɨ utaamo kɨmohɨ utaaho apɨpaahɨ gaaho ainahɨho yaawɨhandɨ nehɨhandɨ netaise,” undataase. \v 42 Iyatɨ amɨ ko Jisaasihoai saundataase. “Kɨnyɨ kinyɨ aunahɨpata noaipapaahura nisapɨ gɨnunyaape,” undataase. \p \v 43 Aihɨ Jisaasiho komɨha wihoaaŋɨha koai satatɨ kaundataase. “Nɨnɨ gisɨ akɨtɨnɨhɨ sandɨ kahɨtataato. Wanɨ kɨmura kuraanɨhɨ kɨnyɨ nisɨ aunahɨpatɨ gaahata yamɨhapataatɨhɨ nɨngisapɨ maasɨ bimɨtaise,” undataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Ipɨ Tɨtɨhɨ Atawɨhatetɨ Napwindɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 27:45-56; Maakɨho 15:33-41; Jonɨho 19:28-30) \p \v 44 Otapɨhaatɨ ipɨho saniyatɨ otɨhasɨnɨtihɨ ipɨho napomataise. Napomasɨhɨ suraapɨ namasatɨ yapɨpatɨ katamɨ nahataapɨpɨhɨ asahatamataise. Asahatɨmɨ notɨ ipɨho ikwɨtaawotɨ yaataatisura japɨhɨ bowataise. \v 45 Aihɨ sura Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ Awaindɨhandamɨ rumɨhandɨ Autaahaatɨho Sawahohɨ jatirɨhɨrotɨ apotɨhɨrɨ wɨrɨ yatɨpiyapɨ napuhotɨhɨrɨ mɨhaatapɨ kɨrɨnɨhɨ mɨhaapɨ nutaatɨ yiyandɨhɨ wihɨwihoaaŋɨ ahiyataise. \v 46 Aihɨ Jisaasiho waapɨhɨtatɨ satatɨ kandaase. “Apore, nisɨ maarɨho kinyɨ ikwɨraatɨhɨmataayo,’ tatɨ katamapaahɨ konɨhɨ aimɨ napomataise. \p \v 47 Sandɨ siyatɨ noaipasɨhɨ tingaatɨhaisahiyaamɨ mɨtɨho mmonataatɨ Autaahaatɨhoai mepɨ autaahemwatɨ satatɨ kandaase. “Kɨmo utaamo apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ gaaho ainahɨhore,” ndaase. \p \v 48 Jisaasihoai kawisotɨmandɨ mmondaatɨwɨ niyohiyɨhiya kandɨ mmonɨwɨ kaiwɨmapɨ japɨhɨ nowaawɨ ise tɨwɨ maarɨho asɨpaimɨ nowaayopo. \v 49 Aihɨ amɨ Jisaasihomɨhiyaunɨ amɨ asɨhiya Garirihandaahapɨhiya Jisaasihomɨ ipotɨ napɨwɨhiya Jisaasihoai nimaahohɨpɨpɨhɨ onɨhɨ wonjɨ bitotawa saiwa siyatɨ noaipasɨhɨ mmonawaayopo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Nawɨha Isɨhiya Tiputɨwɨ Kaiwɨhaatɨhɨ Ahiyotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 27:57-61; Maakɨho 15:42-47; Jonɨho 19:38-42) \p \v 50-51 Utaaho komɨ ambɨpatɨ Josepɨho aunahɨpatɨ Arɨmatiyaahandaahapɨho bindataise. Satɨ aunahɨpa Arɨmatiyaasɨndɨ yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ aunahɨpate. Iyataatɨ so utaaso gaahotihɨ isɨhiya kopɨ maaritɨwɨhore. Iyatɨ amɨ ko Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimaamɨ naindɨhandɨ auta noaipaitaise tatɨ jaatɨ bindataahore. Iyatɨ amɨ ko komɨ sasaahoya kaunjorɨhiya gwɨnyaahohɨwaiwaapunɨ amɨ kiyohɨwaiwaapunɨ wɨndɨ gaare maatahore. \v 52 Isɨ ko notɨ awaisɨho Pairotɨhoai Jisaasihomɨ ambɨpatɨ napɨhaatɨ naitaano undatɨ nunjenataise. \v 53 Siyatɨ nunjesɨhɨ aaye undihɨ ko Jisaasihomɨ ambɨpatɨ netɨ napɨhaatɨ apotɨhɨrɨ gaahɨrɨ kɨhoepɨhɨraatɨhɨ napapɨhatɨ mmatɨ isɨsi notɨ nawɨha tiputatɨ soaarisatɨ kiyahataatɨhɨ nesisotɨ ahiyataise. Iyataatɨ satɨ tiputatɨ soaarisatɨ kaipitaatɨhɨ itapɨpa wɨndɨ ahɨmaayandahatɨ asɨpate. \v 54 Sa asisɨha Pɨraindehuraare. Iyataatɨ Judaahiyaamɨ Sapaatɨhandapɨ kahapaamapɨpaunɨ amɨ isɨhiya sawanaunɨ nepɨ tɨmanɨndaatɨwɨhuraatihe. \p \v 55 Asɨhiya Garirihandaahapɨ dosi Jisaasihoaisawɨ maasɨ nasohiyɨhiya Josepɨhoai nɨwipinjai nowaayopo. Nɨwipinjai nuwɨ Josepɨho Jisaasihoai ahaimbɨpɨhɨ mmonawaayopo. \v 56 Mmonɨwɨ kaiwɨmapɨ japɨhɨ kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhapɨ nowaayopo. Nuwɨ atɨpatɨ tausotɨpatɨ satɨpatɨ biyatɨ waamainjotɨhapa nepɨ tɨmanawaayopo nesaiwɨ Jisaasihomɨ ambɨpatetɨ jaitaatɨwo. Saiwɨ kapa nepɨ tɨmanɨwɨ kiyawaahandɨ kandɨ asisɨha Sapaatɨhandetɨtihiyawaawɨ namapɨ wɨnɨhapɨpa katirɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ ikɨnɨwɨ bindawaayopo. \c 24 \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasiho Napotatɨ Japɨhɨ Nepasɨtɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 28:1-10; Maakɨho 16:1-8; Jonɨho 20:1-10) \p \v 1 Saraarehɨramɨ asisɨha jɨha Sandehura asisɨhaatɨhɨ sangɨ saasinjɨhɨ kohokoaisawɨ nepasi asɨhiya nawɨhaatɨhɨ isɨhiya otiputɨwɨ akohaahaiwɨ anɨmwaahɨpatɨ kaiwɨhataatɨhɨ Jisaasihoai ahiyohɨpɨpɨhapɨ niyawaayopo. Siya asɨhiya satɨpatunɨ atɨpatunɨ wapa biyatɨ waamainjotɨhapa gaahapa nepɨ tɨmanɨwɨ isɨwasohɨpɨpa isɨsi niyawaayopo. \v 2 Naiwɨ jawa Jisaasihoai ahiyohɨpatamɨ maasomwaaŋɨ nawɨha awaisɨha naaŋɨha nepɨ nepehaasawɨ anɨtiwɨ dɨhɨwɨ napuhotɨha sawɨ nundɨwatɨ owetihɨ mmonawaayopo. \v 3 Setihɨ kiya nandaapɨ mɨhatɨhɨ mmonawaahandɨ kandɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ katɨhɨ wɨndɨ ahɨmotise. Owetise. \v 4 Mmonawaawɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ wɨtɨmetihɨ sandɨ napitimatataise tɨwɨ taawɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaapɨ maaroamapɨ bitotawaayopo. Aihɨ amɨ ketɨnɨhɨ utaahurɨ wurɨ kuramɨhapa utɨ apotɨhɨrɨ kɨhoepɨtatɨ nausaatahurɨ ketɨ kiyaamɨhinɨ detɨ noaipapɨ bitotamaise. \v 5 Aihɨ kiya asɨhiya waatɨ awaindɨhandɨ yaiwɨ kiyaamɨ mɨtɨho kɨwopopɨ witɨwɨ yapɨpatetɨ japɨ bitotawaayopo. Bitohauhɨ kurɨ kiyai saundamaase. “Isɨhiya napohiyɨhiyaamɨhatɨhapɨ utaaho japɨhɨ asohoematatɨ nepasɨmopɨ sahɨ napaapɨ taawɨ daapɨ mmohopo? \v 6 So kɨmbɨhɨ wɨndɨ ahɨmotise. Owetise. Kohɨ aimɨ japɨhɨ asohoematatɨ nepase. Ko Garirihanda sangisatɨ maasɨ bindataatɨ sangisɨ aimɨ satatɨ kasatisɨhaapɨ sahɨ gwɨnyaawaayowo? \v 7 ‘Isɨhiyaamɨ Saaho Jɨhoai nepɨ isɨhiya maipɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmasaihɨ kiya nepɨ koaisɨ tipɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nimaitaapo. Nimaasaihɨ napotatɨ asisɨha mairɨmanya saniyonɨhɨ japɨhɨ nepaitaise,’ tatɨ sangisɨ aimɨ kasatisɨhaare,” undataase. \v 8 Saundihɨ kiya asɨhiya Jisaasiho jɨhɨ satatɨ kaundiwaiwaapɨ e akɨte tɨwɨ gwɨnyapenawaayopo. \p \v 9 Aihɨ asɨhiya kapɨhɨ Jisaasihoai ahiyohɨpɨpɨhɨ namasisɨ japɨhɨ nuwɨ katɨhɨ Jisaasihoai ahiyohɨpataatɨhɨ kaimatatɨ noaipasɨwaiwaapɨ otɨpɨpatɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ naasohɨtahiyaisunɨ amɨ isɨhiya nahatiyaisunɨ osamapɨ kaundawaatopo. \v 10 Asɨhiya siya Mariyaahaatɨ aunahɨpatɨ Makɨtaraahandaahapɨhaatɨtihɨ Joaanaahaatɨtihɨ amɨ Mariyaahaatɨ waatɨ Jemɨsihomɨ sanaatɨtihɨ amɨ asɨhiya usai maawɨ nuwɨ saimatatɨ noaipasɨhɨ mmonɨhohɨwaiwaapɨ otɨpɨpatɨhiyai ausaapɨ kaundawaatopo. \v 11 Satɨwɨ kaundauhɨhandɨ kandɨ otɨpɨpatɨhiya asɨhiya etɨtaatɨtɨwɨ jaipɨtawaatopo tɨwɨ gwɨnyaawaawɨ kiyaamɨ pɨwɨhaapɨ akɨtɨ kanyatawaatopo tɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaahopo. \v 12 Siyauhɨhandɨ kandɨ Pitaahohɨhɨ dosisɨ ŋuhɨti Jisaasiho ahiyohɨpɨpɨhɨ niyataise. Ŋuhɨti niyatɨ mɨhatɨhɨ nambɨtatɨ atahɨwatɨ jataise. Siyatɨ Pitaaho mmonamapɨ notaatɨ sandɨ napitimatataise tatɨ maarɨho owesoetihɨ pɨhɨtatɨ gwɨnyapenataise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Otɨpɨpatɨhurɨ Yahurɨ Awaisɨhoai Usosɨtɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 16:12-13) \p \v 13 Asisɨha sa ka naasɨketɨ Jisaasihoai nɨwipinjawɨ maasɨ daayohiyɨhiyaamɨ wurɨ aunahɨpatɨ wɨtɨ gwɨharaahatɨ katamɨ ambɨpatɨ Emeyaasihandaahapɨ taamɨ nomaise. Satɨ aunahɨpitɨ detɨ Jerusaremɨhanda ahendaise. \v 14 Aihɨ kurɨ kataahapɨ taamɨ nomaamɨ kahapaamapɨpa nahataapa noaipasɨpɨpaapɨ sawahurɨ taamɨ kanɨmɨ nomaise. \v 15 Kurɨ kaiwaapɨ taamɨ wihɨwihoaaŋɨ pɨwanɨmɨ naihɨ Jisaasiho sawaho nasatɨ kuramɨhinɨ noaipatɨ kurisatɨ maasɨ taatɨ notaise. \v 16 Naihɨ amɨ kuramɨ ndɨhotɨ wapa netɨ tumwaasasɨhɨ kurɨhɨ Jisaasihopɨ kore tɨmɨ wɨndɨ mmonɨmɨ mausose. \p \v 17 Aihɨ ko kurisɨ satatɨ kaundataase. “Sahuraahɨ daahɨmɨra taamɨ nomaamɨ napindapɨ taamɨ kanɨmɨ naise?” undatɨ kuri nunjenataise. Nunjesɨhɨ amɨ kurɨ kuramɨ ndɨmaahomwaaŋɨ asahatatɨ naaŋawisahurɨ bɨpi bitotamaise. \v 18 Aihɨ kuramɨ wo komɨ ambɨpatɨ Kɨriyopaasiho satatɨ nunjenataise. “Kɨnyɨ wapɨhapɨhoŋɨ wanɨ Jerusaremɨhandaahapɨ nambɨhoŋɨtapaapɨ wanɨ batamɨ batɨhaaraahunɨ wanunɨ noaipasɨwɨmaiwaapɨ monɨpɨ gɨmunyaapɨhoŋɨtapaapɨno?” undataase. \v 19 Aihɨ ko saundataase. “Sandɨ akɨtɨndɨ napindɨ noaipasɨhandapɨse?” undataase. \p Aihɨ kuramɨha wihoaaŋɨha saundɨmɨ kaundamaase. “Nasaretɨhandaahapɨ Jisaasihomɨhetɨ saiwa siyatɨ nusoaipasɨhaiwaapɨto. So utaaso Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨropetɨhopɨto. Iyataatɨ amɨ ko isɨhiyaamɨ ndɨhetunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetunɨ otɨpɨpatɨ watɨpɨhaiwa kiyatɨ amɨ pɨwɨha watɨpɨhaiwa ausaatɨ katahopɨto. \v 20 Aihɨ nyamɨ mɨtɨhiyaunɨ amɨ pɨrisihiya awaisawɨhiyaunɨ koai numwaapɨ gamanɨhomɨ ikwɨraatɨhɨmɨhauhɨ amɨ ko tipɨse undihɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nepɨ nimaapɨ sohoai tiwawaayopo. \v 21 Iyataatɨ amɨ sopɨ Isɨraherɨhiyai maipɨhandaatɨhapɨ japɨhɨ numwaitandɨhoe taatɨ nyahɨ gwɨnyaahaayo. \p “Iyataatɨ amɨ pɨwɨha waisangi siyatɨ noaipatɨ namɨhaasɨhɨ asisɨha aimɨ yatairɨ sanotaise. \v 22 Iyataatɨ amɨ pɨwɨha waisangi siyate. Amɨ wanɨ asisɨmaatɨhɨ kohokoaisawɨ nyamɨ asɨhiya usa nuwɨ koai ahiyohɨpɨpɨhɨ mmonɨwɨmapɨ napɨwɨ nyangi kanyatauhɨ nyahɨ yayawaamɨhaayo. \v 23 Kiya nuwɨ mmonawa komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ ahɨmotihɨ napɨwɨ sanyatawaatopo. “Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiyai usohonɨhɨ kiya sanyatawaatopo. ‘Kohɨ aimɨ asohoematatɨ japɨhɨ nepase,’ nyatawaatopo,” nyatɨwɨ kanyatawaatopo. \v 24 Aihɨ amɨ nyamɨ usa kapɨhɨ koai ahiyopɨpɨhɨ nuwɨ mmonawa tɨtɨhɨ asɨhiya katohɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ mmonawaahandɨ kandɨ utaaho akohoai woai mausohopo,” undamaase. \p \v 25 Aihɨ Jisaasiho komɨha kuri saundataase. “Sahuraahɨ wɨndɨ mmonɨmɨ apɨpaahɨ gɨmunyaapɨhuraahe. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨwɨha katɨwɨ ahiyohɨhaapɨ sahuraahɨ tɨtɨhɨ akaahe tɨmɨ wɨndɨ baimɨ gɨmunyaase nehɨ nanɨhaimɨhuraahe. \v 26 Kɨraisiho yaawɨhaiwa netɨ napotatɨ japɨhɨ nepatɨ ambɨpatɨ awaipatɨ nehonɨhɨ isɨhiya koai nepɨ Autaahaatɨhoaisawɨ ahoyawɨ mepɨ autaahepumaitaapo tatɨ pɨwɨha ahotisɨhaapɨ sahuraahɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨhuraaho?” undataase. \v 27 Saundatosatɨ amɨ Mosesihomɨ pɨwɨhaapɨhapɨ namasatɨ kaundatɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨhaatɨhapunɨ ahoyatɨ ausaatɨ kurisɨ kaundataase. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ sawahopɨ saitaise tatɨ ahotiwaiwa nahatewa ausaatɨ tanyaaha kaundataase. \p \v 28 Saiwɨ naiwɨ aunahɨpatɨ gwɨnyaapɨ niyohɨpata noaipaitaahetihɨ Jisaasiho kuri namasi nutandiyataise. \v 29 Nutandaihɨ kurɨ owe, “Namumwe ipɨho aimɨ namaatipasɨhɨ napwɨhataiso,” undihɨ namatɨ ko aŋaaŋɨ nandaatɨ maasɨ kurisatɨ bindataise. \v 30 Aihɨ ko nandapa nandandɨ kurisatɨ bindataise. Bindata nandapa bɨretɨhandɨ netɨ Autaahaatɨhoai, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undatɨ naumbotɨ kurisɨ nunyataise. \v 31 Siyatɨ kurisɨ bɨretɨhandɨ nandapa naumbotɨ numwihɨ sura kuramɨ ndɨha nusorɨhaatihɨ Jisaasihoe tɨmɨ usonamaise. Aihɨ kohɨ kurisɨ namasisɨ kapɨhɨ ketɨ aimɨ wometihɨ mmomɨ japɨ namamaise. \v 32 Aihɨ kurɨ sawahurɨ sanamaase. “Yahuraaŋɨ daihɨra taaha nasonɨhɨ ko Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ ahotatɨ jɨpatɨpindiwaiwaapɨ tanyaaha nahata ausaatɨ biyatɨ nanyesɨpatɨ kanyatihɨ atisɨhaawɨ sura yahuraanyamɨ maarɨho waatɨ nyandotaise,” nnamaase. \p \v 33 Aihɨ kurɨ sanɨmapɨ kuraanɨhɨ dosisaahɨ japɨhɨ Jerusaremɨhandaahapɨ nomaise. Numwɨ otɨpɨpatɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ naasohɨtahiyaunɨ amɨ kiyaamɨ naisɨhiyaunɨ ahoyanɨwɨ maasɨ bimauhɨ winjamaise. \v 34 Aihɨ amɨ kiya kuri saundawaatopo. “Awaisɨho apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ asohoematatɨ japɨhɨ nepase. Saimonɨho koai aimɨ usose,” undawaatopo. \v 35 Aihɨ amɨ kurisangi kuraapɨhɨ daihɨra noaipasɨtɨhandapunɨ amɨ koai usosɨtɨhandapunɨ ausaapɨ nahataapa kiyaisɨ kaundamaase. Aimɨ amɨ kurɨ kiyai saundamaase. “Nandapa bɨretɨhandɨ ko naumbotɨ nanyamihɨ sura kore taha usonɨhaayo,” undamaase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Otɨpɨpatɨhiya Jisaasihoai Usonɨhotɨhandapɨhaare \r (Matiyuho 28:16-20; Maakɨho 16:14-18; Jonɨho 20:19-23) \p \v 36 Kurɨ kiyaisawɨ pɨwɨha taawɨ kanɨhauhɨ Jisaasiho sawaho kiyaamɨ otɨhapɨhɨ akohɨ noaipatɨ bitondaise. Bitonda kiyai saundataase. “Sahɨ samɨ maarɨho ambɨpatɨ wisaitatɨ napaisaatɨtane,” undataase. \v 37 Aihɨ kiya kopɨ yaahohoai usonɨhaayo tɨwɨ waatɨ yaiwɨ itiwawaayopo. \v 38 Aihɨ amɨ ko kiyai saundataase. “Sahɨ sandɨ saiwɨ napaapɨ yaiwɨpwitopo? Aiwɨ amɨ samɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhapɨ napaapɨ mɨmaipaiwɨ kɨhaiwa kɨhaiwa gwɨnyaahopo? \v 39 Nɨnɨ kɨmɨkonɨnisɨ baiwɨ nisonɨwɨse. Nisɨ ikwɨrɨ auhɨrɨ nisonɨwɨ amɨ samɨ ikwɨraahɨ nipɨse. Yaahoya itɨpɨho maipɨhapa ambɨpatɨ andɨtatɨ nisatiyatɨ ahɨtahiyaamaahe. Owetise,” undataase. \p \v 40 Saundatɨ kiyai komɨ ikwɨrɨ auhɨrɨ nunjataise. \v 41 Aihɨ kiya kopɨ waatɨ maaritawaahandɨ kandɨ kore tɨwɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaapɨ naharisauhɨ kiyaisɨ ko kɨmɨkonɨnɨ Jisaasihonɨne undatɨ nunjɨtandɨ kiyaisɨ saundataase. “Nandapa wapa ahiyawɨhiyaatɨtawaawaahɨ nepɨninyawɨse nandaano,” undataase. \v 42 Aihɨ kiya araiho tɨhɨwɨho posoho wihoaaŋɨho nunyawaayopo. \v 43 Nunyauhɨ ko netɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ nainjɨhɨ kiya winjawaayopo. \p \v 44 Iyatɨ ko kiyaisɨ saundataase. “Nɨnɨ jɨhura sangɨ napotɨ maasɨ sangisatɨ bimohura sandɨ kasato. Jɨhura nahataapa nisapɨ Mosesihomɨ pɨwɨhaatɨhunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ pɨwɨhaatɨhunɨ amɨ aunɨhɨhɨramɨ utɨpɨhoaatɨhunɨ katɨwɨ ahiyohɨwaiwa akɨwaiwematɨ katohɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ noaipaitaise satɨtɨ kasato,” undataase. \p \v 45 Saundatɨ pɨwɨha jɨhura kopɨtatɨ ahotisɨhaapɨ kiyaisɨ biyatɨ uwinjapwaatɨ nusesɨpatɨ kaundihɨ kiyaisɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katatɨ ahotisɨhaapɨ nusesɨpatataise. \v 46 Iyatɨ amɨ kiyaisɨ statatɨ kaundataase. “Pɨwɨha sataha ahondaise. Kɨraisiho yaawahandɨ netɨ napotatɨ asisɨha mairɨmanya saniyonɨhɨ japɨhɨ asohoematatɨ nepaitaise. \v 47 Iyonɨhɨ komɨ ambɨpataahɨ pɨwɨha isɨhiya nahatiyai ausaapɨ kaundɨtaatɨwe. Kaundisaihɨ kiya atisawaawɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa namasisɨ japɨhɨ nepemaitɨwɨ Autaahaatɨhoenda napisaihɨ Autaahaatɨho kiyaamɨ maipɨhaiwa nemwaitando. Isɨ satɨ Otɨpɨpatɨ sahɨ namasawɨ Jerusaremɨhandaahapɨ kaitaatɨwe. \v 48 Nɨnɨ kiyonɨhɨ sahɨ mmonɨhohɨwɨmaiwa nahatewaapɨ ausaapɨ kaundɨwɨse. \v 49 Atiwɨse. Apɨho sangisɨ nasamɨtandɨ jɨhura katatɨ ahaimbɨpa wanɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨ sangisɨ nasamɨto. Sahɨ wapɨhapɨ wɨndɨ namuwɨse. Owe. Kɨmbɨhɨ kɨmatɨ aunahɨmata bindawa jatɨwɨse. Jatɨmɨ nuwɨ yamɨhapataatɨhapɨ watɨpɨhandɨ nasatɨ samɨhetɨtanɨhɨ sura nutaatɨwo,” undatɨ kaundataase. \s1 Kɨma Pɨwɨma Jisaasihoai Autaahaatɨho Numwaasi Japɨhɨ Yamɨhapataatɨhapɨ Naindɨhandapɨhaare \r (Maakɨho 16:19-20; Aposerɨhiya 1:9-12) \p \v 50 Ko katɨ aunahɨpatɨ awaipatɨ namɨhaamapɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyai numwaasi notɨ Betaanihanda noaipatɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ iwɨtatamanɨtandɨhandapɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundataase. \v 51 Siyatɨ ko kiyaapɨ taatɨ gaapundatɨ Autaahaatɨhoai nunjenataahetɨ kiyaisɨ namasisaahɨ Autaahaatɨho numwaasi naihɨ yamɨhapataatɨhapɨ niyataise. \v 52 Aihɨ kiya kopɨ gaapundɨwɨmapaahɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ maaritɨmɨ japɨhɨ Jerusaremɨhandaahapɨ nowaayopo. \v 53 Aihɨ kiya nasisoaarɨ Jerusaremɨhanda Autaahaatɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandaatɨhɨ bindawa Autaahaatɨhopɨ waatɨ maaritɨwɨ mepɨ autaahepumawaayopo.