\id ACT - Aŋaataha-Ainde NT -Papua New Guinea 2003 (DBL 2014) \h Aposerɨhiya \toc1 Aposerɨhiyaamɨ Kiyohɨwaiwaapɨhaare \toc2 Aposerɨhiya \toc3 Apo \mt1 Aposerɨhiyaamɨ Kiyohɨwaiwaapɨhaare \imt1 Kɨmandɨ Aposerɨhiyaapɨ Utɨpɨmandapɨ Nesɨpɨhande \ip Utaaho Rukɨho dokɨtaahoematatɨ isɨhiya timbɨpaisahiyai usonatɨ tɨtɨhemwasɨho kɨmo utɨpɨmo jɨpatɨpiyahore. Jisaasihomɨ pɨwɨha pɨwaatatɨ komɨ otɨpɨpatɨ kiyatɨ kaiwaiwaapɨha pɨwɨha Rukɨho jɨhɨ namasatɨ jɨpatɨpaisɨha Rukɨhoaapɨhɨ sa ahotise. Aihɨ amɨ kɨmandɨ utɨpɨmandɨ kɨmandaatɨhɨ Rukɨho jɨpatɨpaisɨma Jisaasiho napotatɨ aimɨ nepasi naihɨhura komɨ isɨhiya kiyohɨwaiwaapunɨ amɨ kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya taahɨtɨhandɨ noaipahotɨhandapunɨ jɨpatɨpiyataise. Kɨmandɨ utɨpɨmandaatɨhɨ pɨwɨha ahotisɨma Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho nasatɨ Jisaasihomɨ isɨhiyaamɨhetɨ nandaasɨhɨ amɨ kiya otɨpɨpatɨ awaiwaiwa kaiwɨ amɨ watɨpɨhaiwa wiwa kiyohɨwaiwaapɨha kɨmandɨ utɨpɨmandaatɨhɨ katatɨ ahondaise. Rukɨho katatɨ jɨpatɨpaiwɨmaiwa isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiya aunahɨpatɨ katɨkata nuwɨ pɨwɨha ausaapɨ kaundawaatopo. Kaundauhɨ isɨhiya kahatamatɨpetahiyaunɨ amɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ dawaapɨpɨhapɨhiyaunɨ nepemaitɨwɨ napɨwɨ isɨhiya aimɨ Autaahaatɨhomɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisawɨ tɨmaamaitawaapo. Kiya otɨpɨpatɨ jɨhɨ Judiyaahanda namasawesi Samariyaahanda nowaayopo. Aihɨ sapɨhapaahɨ ipotɨ aunahɨpɨhaiwa wiwa wiwaara nuwɨ ausaapɨ pɨwɨha kaundawaayopo. Aihɨ saiwaapɨ Rukɨho pɨwɨha katatɨ jɨpatɨpiyatɨ ahiyataise. \ip Kɨmandɨ utɨpɨmandɨ aposerɨhiyaamɨmandɨ pɨwaahaiwa awaiwaiwa maurɨmandetɨ tipɨtapaatatɨ ahotahande. Jɨhɨ wuwanɨnɨhɨ Jerusaremɨhanda isɨhiya namasawɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaawaapo. Aihɨ kiya gɨwunyaahohiyɨhiya itɨpɨho Gaaho nepɨ otɨpɨpatɨ kiyawaayopo. Aihɨ kiya pɨwɨha ausaahauhɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya taahiyɨhiya Judiyaahandaahunɨ amɨ Samariyaahandaahunɨ noaipawaayopo. Aihɨ Jisaasiho katatɨ kaiwaiwaapɨha pɨwɨha yapɨ nahanda notɨ gaamasɨhɨ isɨhiya nahatiya atisawaayopo. \ip Kɨmandɨ utɨpɨmandamɨ ambɨpatɨ siyate, ‘Autaahaatɨhomɨ isɨhiya sapɨhapɨ namasawɨ gɨwunyaahohiyɨhiya taahiyɨhiya noaipawaayopo’. Isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨ saiwa siyauhɨ nyahɨ saiwa mmonaatɨ newa gwɨnyaahaayo. Isɨ amɨ nyahɨ sataatɨ kɨmandɨ utɨpɨmandɨ Itɨpɨho Gaahomɨ kaindɨhandaahɨ noaipasɨwaiwaapɨ katatɨ ahotihɨ nanyisataise taatɨ gwɨnyaahaawaahɨ sandɨhɨ tɨtɨhe. Sandɨ apaapɨmaahe. Itɨpɨho Gaaho Jisaasihomɨ isɨhiyai netɨ taahiyɨhiyemasɨhe. Taahiyɨhiyematɨ watɨpɨhandɨ numwihɨ amɨ kiya Komɨ pɨwɨha Gaaha awusaapɨ komɨ otɨpɨpatɨ kawisauhe. \is1 Aposerɨhiyaamɨ Pɨwɨha Napɨmasatɨ Ahondaise \io1 Komɨ isɨhiya pɨwɨha awusaitaatɨwɨ Jisaasiho watɨpɨhandɨ numwindɨhandapɨha (1:1-26) \io1 Jisaasihomɨ isɨhiya kapɨhɨ Jerusaremɨhanda pɨwɨha awusaahohɨtɨhandapɨha (2:1–8:3) \io1 Jisaasihomɨ isɨhiya Judiyaahandaahunɨ Samariyaahandaahunɨ komɨ pɨwɨha awusaahohɨtɨhandapɨha (8:4–12:25) \io1 Porɨho Jisaasihomɨ pɨwɨha kaundatɨ numwisɨha nesi nutandɨhoematatɨ noaipatɨ yapɨpatɨ aunahɨpatɨ katɨkataahɨmatɨ pɨwɨha awusaasɨtɨhandapɨha (13:1–21:16) \io1 Porɨhoai Jerusaremɨhanda isɨpɨ napwɨtohɨpɨpɨhɨ napuwawaayopo. Aihɨ amɨ ipotɨhura numwaasi nuwɨ Sisariyaahanda napuwawaayopo. Kapɨhɨ napwɨndinjatɨ amɨ japɨhɨ numwaasi nuwɨ Romɨhanda napuhotɨhandapɨha (21:17–28:31) \c 1 \s1 Pɨwɨha Kɨma Jisaasiho Itɨpɨhoai Natausaasɨtandɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 1 Tiyopiraasihonye nɨnɨ Rukɨhonɨnɨ jɨhura nisɨ utɨpɨhandɨ jɨpatɨpiyohɨtɨhandaatɨhɨ Jisaasiho maapɨ yapɨpataapɨhɨ bindataatɨ otɨpɨpatɨ namasatɨ kaimɨ notɨ yamɨhapataatɨhɨ naisuraapɨ jɨpatɨpiyataayo. \v 2 Iyataatɨ Jisaasiho yamɨhapataatɨhɨ sangɨ niyatɨ bindataatɨ Itɨpɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya ahɨwisawɨhiya aposerɨhiyai pɨwɨha otɨpɨpatɨ kaitaatɨwɨhaiwaapɨ kaundataase. \v 3 Jisaasiho napwihɨ Autaahaatɨho japɨhɨ ahowimatɨ namwaasɨhɨ yamɨhapataatɨhapɨ sangɨ niyatɨ waatɨho wo napotɨ wo nusoaipatɨ siyatɨ sanawihɨ bindataatɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya aposerɨhiyai saundataase. “Nɨnɨ japɨhɨ nepatɨ asohonɨnimandɨ bindataayo,” undatɨ komɨ aposerɨhiyaapɨhɨ pɨhɨtɨhaiwaara noaipatɨ nunjoaanataise. Nunjoaanatɨ Autaahaatɨho iwinjaatɨ bimindɨhandapɨ pɨwɨha kaundataase. \v 4 Aihɨ asisɨha wehɨ Jisaasiho komɨ aposerɨhiyaisatɨ maasɨ bindataatɨ pɨwɨha wa sata kaundataase. “Sahɨ Jerusaremɨhandaahɨ namasi ketɨ namuwɨse. Bindawaawɨ Itɨpɨho Apɨho nasamɨtandɨ akɨtɨnɨhɨ katihɨ kasatohɨhopɨ jaawɨ bimaawɨse. \v 5 Iyataatɨ Jonɨho nehɨ waapohoraahɨ isɨhiyai baawusataise. Aisɨ asisɨha wɨndɨ taahɨha sanamotɨ otɨhɨmetanɨhɨ nɨnɨhɨ sangi Itɨpɨhora baasusisanɨhɨ amɨ sahɨ ko naitaapo,” undataase. \p \v 6 Aihɨ japɨhɨ asisɨha wehɨ aposerɨhiya Jisaasihoaisawɨ maasɨ ahoyanɨwɨ bindawaawɨ Jisaasihoai satɨwɨ nunjenawaayopo. “Awaisɨhonye, wanɨ kɨmura kɨnyɨ katisamɨhɨ nyahɨ Isɨraherɨhiyaanɨnɨ jɨhuraamatiyaatɨ noaipawaatɨ otɨpɨpatɨ nahatewa yawanaanɨnɨ newaatɨ isɨhiyai iwinjaawa bimɨtɨhaawo?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \p \v 7 Saundɨwɨ nunjenɨhauhɨ Jisaasiho kiyai wihoaaŋɨha sata kaundataise. “Kɨhaiwa kɨhaiwa noaipaitandɨ Apɨho asisɨhaiwa ahaiwaiwaapɨ sahɨ mmonɨwɨ gwɨnyaitaatɨwɨ sandɨ samɨhandɨmaahe. Owetise. Sawaho gwɨnyaatɨ kaitaise. \v 8 Aisɨ ipotɨhura Itɨpɨho nasatɨ samɨhatɨhɨtanɨhɨ sahɨ watɨpɨhandɨ naitaapo. Saiwɨ newaawɨ nisɨ pɨwɨha Jerusaremɨhandaahunɨ yapɨpatɨ Judiyaahandaahunɨ yapɨpatɨ Samariyaahandaahunɨ amɨ yapɨpatɨ nahatewaaraahunɨ ausaapɨ kaundɨtaatɨwe,” undataase. \s1 Autaahaatɨho Jisaasihoai Numwaasi Yamɨhapataatapɨ Niyataise \r (Maakɨho 16:19-20; Rukɨho 24:50-53) \p \v 9 Saundatɨ pɨwɨha kaundatɨ owetihɨhura aposerɨhiya jasauhɨ Autaahaatɨho Jisaasihoai nunwaasi yamɨhapataatɨhɨ naihɨhura tɨwipatɨ Jisaasiho naimbɨpɨhɨ nimbɨpusɨhɨ kiya koai wɨndɨ japɨhɨ mausonawaayopo. \v 10 Yamɨhapataatɨhɨ Jisaasiho naimbɨpɨhɨ baiwɨ jasauhɨ ketɨ kuraanɨhɨ utaahurɨ yahurɨ apotɨhɨrɨ kɨhoepɨhapa niyopɨ nipaatɨmɨhurɨ kiyaamɨ otɨhapɨhɨ bitotamaise. \v 11 Bitotamaamɨ kurɨ kiyai saundamaase, “Garirihandaahapɨhiyaate, sahɨ napaapɨ yamɨhapɨmataatɨhɨ jasopo? Jisaasimoaisaahɨ wanɨ Autaahaatɨho autaahɨ nunwaasi niyataise. Niyataisɨ ipotɨhura nasonɨhɨ sahɨ wanɨ iwinjahohɨpamatamataiwɨ iwinjasaihɨ noaatɨpaitaise,” undamaase. \s1 Judaasihomɨ Aunahɨpatɨ Netɨ Otɨpɨpatɨ Kaitandɨhoai Namɨhanawaayopo \p \v 12 Saundɨmapɨ japɨhɨ yamɨhapataatɨhapɨ niyamaise. Aihɨ aposerɨhiya Sisɨho Oripɨhoaasɨnɨ namasi japɨhɨ Jerusaremɨhandaahapɨ nowaayopo. Iyataatɨ so siso detɨ Jerusaremɨhanda ahendaise. \v 13 Aihɨ nuwɨ noaipapɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ bipinjawɨ utaarɨhaiwa amatɨwɨhaiwaasɨ mbwɨtɨhɨretɨ nasaamanɨwɨ kiyaamɨ bimohɨpɨpɨhɨ nandaapɨ bindawaayopo. Iyataatɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ siyaare: Pitaahotihɨ Jonɨhotihɨ Jemɨsihotihɨ Endɨruhotihɨ Piripɨhotihɨ Tomaasihotihɨ Batoromiyuhotihɨ Matiyuhotihɨ Arɨpiyaasihomɨ mwaaho Jemɨsihotihɨ Saimonɨ Serotɨhotihɨ Jemɨsiho womɨ mwaaho Judaasihotihɨ siyaare. \v 14 Siya nahatiya maarɨho naasohɨtihɨ asisɨha nahatewetɨ ahoyanɨwɨ gaapundɨwɨ bimauhɨ amɨ Jisaasihomɨ sanaatɨtihɨ asɨhiya usaatihɨ Jisaasihomɨ saingoyai maawɨ gaapundɨwɨ bindawaayopo. \v 15-16 Aihɨ asisɨha wehɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya taahiyɨhiya 120 kaiwɨhiya ahoyanɨwɨ bimauhɨ Pitaaho kiyaamɨ ndɨhetɨ dotɨ bitonda sata kaundataase. “Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, pɨwɨha wa nyamɨ asɨho Daawitɨho Itɨpɨhoraahɨ komɨ maahomwaaŋapɨ jɨhura katisɨha Judaasihopɨ kandaase. So Judaasisorɨ tiworisa Jisaasihoai isɨwɨtaatɨwɨhiyai numwaasi notɨ, ‘Jisaasiho kɨmore,’ undatɨ nunjisɨhore. Sandapɨ akɨtɨhandɨ noaipaitaise tauhɨhandɨsɨ wanɨ aimɨ akɨtɨhandɨ noaipataise. \v 17 Jisaasiho Judaasihoai nyangisatɨ otɨpɨpatɨ maasɨ kaitandɨ jɨhura ahɨwihɨhosɨ nyamɨhoematatɨ otɨpɨpatɨ kiyataise,” undataase. \v 18 Judaasiho maipɨhandɨ kiyatɨ Jisaasihoai isɨhiya isɨwɨtaatɨwɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmatɨ nawɨho nesɨhora yapɨpatɨ nunya netaise. Iyatɨ yapɨpa nawɨho nunya nesɨpata notɨ nepatɨhopɨ nepandataise. Nepandamatɨ nawɨhaara komɨ gwɨsɨha kɨpwɨramataise. Kɨpwɨramasɨhɨ Judaasihomɨ wita apohɨpa nehɨhaatɨ nehaarɨwataise. \v 19 Aihɨ isɨhiya Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiya nahatiya kandapɨ atisawaayopo. Aihɨ atisawaawɨ kiyaamɨ pɨwɨhaaraahɨ satɨ yapitapɨ satɨwɨ, “Akerɨtamaahande,” tɨwɨ ambɨhɨtawaatopo. Iyataatɨ Akerɨtamaahande tɨwɨ ambɨhɨtotɨmandamɨ tanyaaha siyate, “yapɨpatɨ jɨtɨpatisɨhate,” tɨwɨ nusoaasawaayopo. \v 20 Aihɨ Pitaaho pɨwɨha wa sata kaundataase: “Daawitɨho Aunɨhɨhɨramɨ utɨpɨhoaatɨhɨ jɨpatɨpaisɨha sata ahiyataise: \q1 ‘Komɨ aunahɨpatɨ nehɨhatɨ aupwɨpɨhɨ kiyatɨ ahotane. \q1 Ahotanɨhɨ utaaho wo katɨ wɨndɨ namene,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 69:25\rq* \m tatɨ katise. Iyataatɨ amɨ pɨwɨha wa sata ahiyataise: \q1 ‘Utaaho wo komɨ aunahɨpatɨ nanɨpimatɨ nene,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 109:8\rq* \m tise. \p \v 21-22 “Aisɨ wanɨ nyahɨ Judaasihomɨ aunahɨpatɨ naitandɨ utaaho woaisɨ ahɨwisaihɨhura ko Jisaasiho napotatɨ japɨhɨ nepasɨhɨ usonɨhohɨtɨhandapɨ nyangisatɨ maasɨ pɨwɨha ausaatɨ isɨhiyai kaundɨtando. Jɨhura Jonɨho isɨhiyai baawusataise. Baawusihɨ Jisaasiho otɨpɨpatɨ kura namasatɨ kaihɨ maasɨ kaimɨ nowaatɨ Autaahaatɨho numwaasɨhɨ yamɨhapataatɨhɨ niyataise. Isɨ suraapɨ nyangisatɨ maasɨ otɨpɨpatɨ kiyaatɨ daayohiyɨhiyaamɨ woaisɨ namɨhanaatɨ ahɨwitɨhaawo,” undataase. \p \v 23 Saundatɨ Pitaaho kaundihɨ kiya utaahurɨ yahuri jɨhɨ namɨhanɨwɨ ahɨwisawaayopo. Kuramɨ womɨ ambɨpatɨ maurɨ matisahore. Josepɨhota Basapaasihota amɨ wɨtɨ Jasɨtaasihoe. Aihɨ womɨ ambɨpatɨ Matiyaasihoe. \v 24 Suri ahɨwisawosawɨ Autaahaatɨhopɨ satɨwɨ gaapundawaayopo, “Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ isɨhiya nahatiyaamɨ maarɨhoaatɨhɨ mmonɨpɨhoŋe. Isɨ kɨnyɨ kɨmo ahɨwisataayo tɨpɨ nepɨ nanyise. \v 25 Nanyɨsisamɨhɨ ko Judaasihomɨ aunahɨpatɨ netɨ aposerɨhoematɨtandɨhoaiso. Iyataatɨ Judaasiho aimɨ aposerɨhoematatɨ otɨpɨpatɨ kaipatɨ namasi komɨ aŋɨpɨpɨhɨ maipɨhapɨhapɨ naise,” tɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundawaayopo. \v 26 Gaapundɨwosawɨ utaasurɨ suramɨ maahɨwoaisɨ Autaahaatɨho ahɨwise tɨwɨ nawɨhetɨ kuramɨ ambɨpatɨ yiyandɨhɨ jɨpatɨpaiwɨ onɨhopɨ wiwawaayopo. Wiposawɨ kisɨhɨsisauhɨ nawɨha Matiyaasihomɨ ambɨpatɨ ahotisɨha jɨhɨ noandɨwataise. Noandɨwihɨ mandɨhɨ Matiyaasihoai Autaahaatɨho ahɨwisataiso tɨwɨ kiya koai numwaahauhɨ ko aposerɨhoematatɨ ikwɨmaindɨmwɨtihɨ naasohɨtahiyai numwɨhainjɨ 12 kaiwɨhiyaisatɨ maasɨ otɨpɨpatɨ kiyawaayopo. \c 2 \s1 Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Yamɨhapataatɨhapɨ Nasataise \p \v 1 Aihɨ Judaahiyaamɨ asisɨha wa awaisɨha kimbapɨho Pendikosɨhande\f + \fr 2:1 \ft Pendikosɨhandamɨ tanyaaha siyate nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ owehandɨ Judaahiya nanɨwosawɨ bimauhɨ asisɨhaiwa 50 kiyatɨ sanausotaise. Sanawihɨ kiyaamɨ asisɨha wa awaisɨha nandapa kɨpohɨtɨhandapɨ Autaahaatɨhoai, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undɨwɨha mmonawaayopo\f* tɨwɨ ambɨhɨtohɨtɨhandɨ noaipasɨhɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya maasɨ ahoyanɨwɨ asisɨha sa awaisɨha mmonɨwɨ bindawaayopo. \v 2 Bimauhɨ wɨndɨ yamɨhapataatɨhapɨ itɨnambɨtɨhɨramatiyahandɨ gaata utɨmɨ nasataise. Nasatɨ aŋɨhandɨ kiya bimohɨtɨhandaatɨhɨ nandaatɨ kiyai namaasataise. \v 3 Namaasamasɨhɨ jasauhɨ sisɨha wa tɨhwɨtɨhɨrɨ naitɨpwɨrisɨhaamatiya noaipatɨ kɨhonjɨ kɨhonjɨ nasɨhaatesi notɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨhetɨ gaamatɨ ahondaise. \v 4 Ahotihɨhura kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho tɨwɨsaitaise. Tɨwɨsaitihɨhura kiya pɨwɨha wanɨha kiya atiwɨ wɨndɨ pɨwaamaatɨwɨha kɨha kɨha kiyai Itɨpɨho watɨpɨhandɨ numwihɨ namasawɨ pɨwaatawaatopo. Sandɨ Itɨpɨho kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ nusepemaisɨhɨ pɨwɨha kɨha kɨha pɨwaatawaatopo. \p \v 5 Aihɨ suraanɨhɨ isɨhiya Judaahiya usa Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundɨwɨhiya napɨwɨ Jerusaremɨhanda bindawaayopo. Iyataatɨ isɨhiya siya yapɨhɨ nahatewaaraahapɨ napɨwɨ ahoyanɨwɨhiyaare. \v 6 Aihɨ isɨhiya kiya pɨwɨha kɨha kɨha atisawaawɨ napɨwɨ detɨ ahoyanawaayopo. Ahoyanɨwɨ bimauhɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kiyaamɨ maahomwaaŋapɨ pɨwɨha pɨwaatauhɨ kiya nehɨ nɨnaasiyaahɨhɨ sawanaamɨ pɨwɨha yiyandɨhɨ atisawaawɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ yayawaayopo. \v 7-8 Kiya apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yayawaawɨ satawaatopo, “Isɨhiya kɨmiya nahatiya Garirihandaahapɨhiyaahɨhɨsɨ napitaiwɨ nyamɨ pɨwɨha yiyandɨhɨ pɨwaatawaayondɨho? \v 9 Nyahɨ Patiyaahandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ Mitiyaahandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ Iramɨhandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ Mesopotemiyaahandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ Judiyaahandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ Kapatosiyaahandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ Pondaasihandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ Esiyaahandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ, \v 10-11 Pɨrisiyaahandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ Pambiriyaahandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ Isipɨhandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ aunahɨpatɨ Sairinihandɨ Ripiyaahanda ahetipatamɨ detɨ bimohiyɨhiyaanɨnɨtihɨ aunahɨpatɨ Romɨhandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ amɨ nyahɨ Romɨhandaahapɨhiyaanɨnɨ usaanɨnɨ Judaahiyaanɨne. Usaanɨnɨ Judaahiyaamɨ aunɨhɨhɨrɨ katawa gaapundotɨhandɨ nehohiyɨhiyaanɨnɨtihɨ Kɨritɨhandaahapɨhiyaanɨnɨtihɨ Arepiyaahandɨ yapɨpatɨ saiwaaraahapɨ nasaahiyaanɨne. Nasaahiyaanɨnɨtihɨhandɨ kandɨ kiya Autaahaatɨho otɨpɨpatɨ watɨpɨhaiwa kaiwaiwaapɨ nyamɨ pɨwɨhaara yɨyandɨhɨ pɨwɨha katɨwɨ ausaahauhɨ atisɨhaayo,” tawaatopo. \v 12 Aihɨ kiya saiwɨ awaindɨhandɨ yaiwɨ naharimainjɨhɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapenawaayopo. Gwɨnyapenawaawɨ kiya satawaatopo, “Sandɨ noaipasɨtɨmandɨ napɨtiyate?” tawaatopo. \p \v 13 Satauhɨ amɨ usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaapɨ sisɨpɨhɨtɨwɨ satawaatopo. “Isɨhiya kɨmiya waapoho wainɨhandɨ asɨtɨhandɨ nanɨwɨmapɨ naharisawaayopo,” tɨwɨ katawaatopo. \s1 Pitaaho Pɨwɨha Ausaatɨ Kiyai Kaundataase \p \v 14 Satɨwɨ kiya katauhɨ Pitaaho Aposerɨhiya usa ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ naasohɨtahiyaisatɨ maasɨ bitondaatɨ pɨwɨha waapɨhɨta ahoyanɨhohiyɨhiyai sata kaundataase. “Sahɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ Judaahiyaatunɨ usaatɨ napɨwɨ Jerusaremɨhanda kɨmbɨhɨ bimohiyɨmiyaatɨ atɨninjatɨwɨse. Sandapɨ siyatɨ noaipataise ndɨ ausaatɨ kasatɨtaano. \v 15 Sahɨ nyapɨ satɨwɨ, ‘Wainɨhandɨ nanɨwɨ naharɨsawaayopo,’ tɨwɨ katawaatopo. Iyataatɨ wanɨ asisɨhaatɨhɨ nainɨ okɨrokɨhuraasɨ waapoho wainɨhandɨ nanaatɨ naharitɨhaawɨhuraamaahe. Owetise. \v 16 Iyataatɨ kɨmandɨ noaipasɨtɨmandɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨropetɨ Joerɨho jɨhura satatɨ jɨpatɨpiyatɨ ahaisɨhaare: \q1 \v 17 ‘Autaahaatɨho sandaase: “Sɨhɨ ipotɨhura asisɨha ipotɨhaiwa noaipahonɨhɨ nɨnɨ nisɨ Itɨpɨho isɨhiya nahatiyai waapohomataindɨ kiyaamɨ maarɨhoaatɨhɨ nuhaatɨ wɨwitɨ tisaitɨ numwɨto. Numwisanɨhɨ nisɨ Itɨpɨho ko samɨ simwaaya simaasɨhiyai gɨwunyaatɨ netɨ andɨtɨwihonɨhɨ ketɨ kuraanɨhɨ nisɨ pɨwɨha kiya atiwɨ nepɨ isɨhiyai iwɨtatamanɨwɨ andɨtɨwiwɨtandɨha pɨropetɨha anusaitaapo. Anusaasaihɨ samɨ waimwaaya amɨ apwanyɨhiya Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ pɨwɨha ausaitaatɨwɨ sɨwipatɨ yapepatamataiwɨ mmondaapo. Mmosaihɨ samɨ aunɨhiya gwɨnyaahiya usɨhiyai Nɨnɨ Autaahaatɨhonɨnɨ nisɨ pɨwɨha akɨtɨhaapɨ nɨwahonɨnɨ kiyai netɨ nunjisanɨhɨ yapepa yapenɨwɨ mmondaapo. \q2 \v 18 Aindɨ amɨ sura nɨnɨ nisɨ Itɨpɨho waapohomataindɨ nuhaatɨ tisaitɨ nisɨ nehɨ otɨpɨpatɨhatɨmai maawɨ usɨhiyaisunɨ asɨhiyaisunɨ numwɨto. Numwisanɨhɨ nisɨ Itɨpɨho ko kiyai gɨwunyaahonɨhɨ ketɨ kuraanɨhɨ nisɨ pɨwɨha isɨhiyai iwɨtatamanatɨ andɨtɨwiwɨtandɨha anusaitaapo. \q2 \v 19 Aindɨ amɨ nɨnɨ autaahɨ yamɨhapataatɨhɨ watɨpɨhaiwa kahatamatɨpetahaiwa kaindunɨ amɨ yapɨpataapɨhɨ nisɨ watɨpɨhandaahɨ kɨhaiwa kɨhaiwa kaisanɨhɨ jɨtɨpatunɨ sisɨhaunɨ sɨtɨpatɨ aungwohandunɨ noaipaitaise. \q2 \v 20 Aindɨ nɨnɨ ipɨhopɨ katisanɨhɨ noaipatɨ asɨhatɨtaise. Asɨhatonɨhɨ amɨ waatɨhopisangi katisanɨhɨ noaipatɨ jɨtɨpatimatɨtaise. Saiwa Awaisɨhomɨ asisɨha awaisɨha detɨtanɨhɨ siyatɨ jɨhɨ noaipaitaise. Iyonɨhɨ ipotɨ Awaisɨhomɨ Asisɨha noaipaitaise. Sa ketɨ sɨkura Awaisɨho komɨ watɨpɨhandɨ awaindɨhandɨ isɨhiyaisɨ netɨ nunjɨtandɨhaaro. \q2 \v 21 Noaipahonɨhɨ isɨhiya usa Awaisɨhoai nyamɨ maipɨhaiwa nepɨnyamapɨ nanyamaapɨ nyatatamanɨme tɨwɨ gaapundohiyɨhiyaisaahɨhɨ Autaahaatɨhonɨnɨ numwaito,” ’ \rq Joerɨho 2:28-32\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho katihɨ Joerɨho jɨpatɨpiyatɨ ahaisɨhaare. \p \v 22 “Isɨ sahɨ Isɨraherɨhiyaate, nɨnɨ pɨwɨha kɨma sangi kasatɨtandiyonɨ atinjatɨwɨse. Jisaasiho Nasaretɨhandaahapɨho nehɨ koai wo apɨpaahɨ gaahoe. Sahɨ sawanaatɨ aimɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Jisaasihomɨhetapɨ Autaahaatɨho samɨ ndɨhetɨ otɨpɨpatɨ amɨ sɨwipatɨ watɨpɨhaiwa kahatamatɨpetahaiwa kiyatɨ sangi netɨ Jisaasihopɨ nasisataise. Iyatɨ siyatɨ Jisaasihoai Autaahaatɨho natausaasihɨ nasahoe tatɨ sahɨ gwɨnyaapɨ mmondaatɨwɨ Autaahaatɨho netɨ nasisataise. Saiwa Autaahaatɨho sahɨ sawanaatamɨ otɨhatɨhɨ kaihɨ noaipasɨhɨ sahɨ mmonɨwɨhiyaate. \v 23 Jɨhura Autaahaatɨho komɨ maarɨho gwɨnyaasɨhoraahɨ Jisaasihoai netɨ samɨ ikwɨraatɨhɨmasɨhɨ sahɨ Jisaasihopɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨ tipɨmandaapɨse tɨwɨ sahɨ katauhɨ isɨhiya maipɨhiya Jisaasihoai tipɨ tipɨmandaahauhɨ napotaise. \v 24 Napwihɨ Autaahaatɨho japɨhɨ ahowimatɨ numwaataise. Numwaataatɨ apɨpaahɨ napwɨtaatɨwɨhandamɨ watɨpɨhandɨ Autaahaatɨho ipɨhatisamataise. Sandɨ Autaahaatɨho ipɨhatisamasɨtɨndɨ apaapɨmaahe. Amɨ Jisaasihomɨ ambɨpatɨ wɨndɨ anɨmwaahɨpatɨ jomaahɨpataatɨhɨ kiyatɨ ahɨmotɨtandɨ kiyataise. \v 25 Amɨ jɨhura Daawitɨho Jisaasihopɨ satatɨ jɨpatɨpiyatɨ ahiyataise: \q1 “Awaisɨhoai nisɨ mandosohɨpɨpɨhɨ nahatewetɨ bimihɨ usonataayo. Iyatɨ ko nɨngi nɨtatamanatɨ andɨtɨniwɨtandɨ nɨngisatɨ maasɨ detɨ bindataise. Bindataisɨ nɨngisɨ wapa netɨ nanopɨsasatɨ yaasɨhandɨ wɨndɨ naninyatɨ namaanoaipaitaise. \q2 \v 26 Aihɨ nisɨ maarɨho gaatihɨ nɨnɨ sandapɨ maaritataayo. Maaritɨtɨ nɨnɨ pɨwɨha sandɨ kandaato. ‘Nisɨ ambɨpatisangi wɨndɨ napotɨ namaamasaatɨtaise,’ ndɨ gwɨnyaatɨ nɨngi Autaahaatɨho gaahandɨ kanitandɨhandapɨ jatataayo. \q2 \v 27 Saindɨ gwɨnyaatɨ jatotɨmandɨ apaapɨmaahe. Amɨ Autaahaatɨhoŋɨ kɨnyɨ nisɨ maarɨhoaisɨ wɨndɨ namaamasamɨhɨ isɨhiya napohiyɨhiya nuwɨ bimohɨpɨpɨhɨ notɨ kiyatɨ wɨndɨ ahɨmotɨtaise. Aimbɨ kinyɨ otɨpɨpatɨho nehɨ kinyapaahiyatɨ mepɨ autaahehɨmatɨ kinyɨhatɨhɨ nasisoaarɨ bimisɨhoai kɨnyɨ nehɨ iwinjapɨ namasamɨhɨ komɨ ambɨpatɨ anɨmwaahɨpatopɨ pindɨpoaamatɨ wɨndɨ namaamasaatɨtaise. \q2 \v 28 Aimbɨ kɨnyɨ nɨnɨ asohonimandɨ bimɨtandɨhandamɨ daihɨra japepihɨrɨtɨ daitandɨhɨra aimɨ nɨngi nanɨsinɨhɨ mmonataayo. Aindɨ amɨ kɨnyɨ nɨngisapɨ maasɨ biminɨhɨ amɨ nɨnɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ maaritataayo,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 16:8-11\rq* \m tatɨ jɨpatɨpiyatɨ Daawitɨho ahaisɨhaare. \p \v 29 “Isɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, sandapɨ sangi nasesɨpatɨtandɨ nɨnɨ nyamɨ asɨho awaisɨho Daawitɨhopɨ tɨtɨhɨ sandɨ kasatɨtaano. Daawitɨho aimɨhura napwihɨ jomaahɨpataatɨhɨ ahiyawaayopo. Komɨ anɨmwaahɨpatɨ jomaahɨpatɨ ahiyohɨpatɨ nyamɨ yapɨpatɨ Judiyaahanda kɨmatɨ katɨnɨhɨ ahendaise. Iyataatɨ Daawitɨho sawahopɨ sa pɨwa kandaamaase taatɨ gwɨnyaahaayo. \v 30 Iyataatɨ Daawitɨho so Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨropetɨhore. Ausaasɨhosɨ Autaahaatɨho pɨwɨha akɨtɨnɨhɨ sata katisɨha gwɨnyaataise. “Nɨnɨ sɨhɨhura gaasɨhoai nɨnɨ ahɨwisanɨhɨ ko kinyatiyatɨ awaisɨhoematatɨ noaipatɨ isɨhiyai iwinjaatɨ bimɨtaise,” tatɨ Autaahaatɨho katisɨha gwɨnyaataise. \v 31 Iyataatɨ Kɨraisiho Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho napotatɨ nepaitandɨhandapɨ gwɨnyaataatɨ kandɨ sangɨ noaipasɨhɨ jɨhɨ kopɨ sata kandaase: “Koai Autaahaatɨho isɨhiya napohiyɨhiya nuwɨ bimohɨpɨpɨhɨ wɨndɨ kiyatɨ namaamasɨhɨ ko kapɨhɨ ahɨmondaise. Iyatɨ komɨ ambɨpatɨ anɨmwaahɨpatopɨ wɨndɨ namaamasaatise,” tatɨ Daawitɨho kandaase. \v 32 Aisɨ so Jisaasisoai Autaahaatɨho aimɨ ahowimatɨ numwaataise. Numwaasɨhɨ nyahɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨnɨ sandapɨ mmonɨhaawɨ kasatahaato. \v 33 Aihɨ Autaahaatɨho Sapɨho numwaasɨhɨ yamɨhapataatɨhɨ niyatɨ watɨpɨhandɨ numwihɨ netɨ bindataise. Bimihɨ Itɨpɨho isɨhiyai numwɨtandɨ Sapɨho akɨtɨnɨhɨ katisɨho Jisaasihoai numwihɨ netaise. Netaatɨ ko Jisaasiho Itɨpɨhoai netɨ natausaasihɨ nyangisaapɨhɨ napihɨ sahɨ kandɨ mmonɨwɨ atisawaayopo. \v 34 Daawitɨho napotɨ yamɨhapataatɨhɨ naihɨ Daawitɨhopɨ noaipatɨ awaisihoematane tatɨ Autaahaatɨho kandaamaase. Owetise. Daawitɨho sangɨ napotɨ maapɨ yapɨpataapɨhɨ bindataatɨ sa pɨwɨha kandaase: \q1 ‘Autaahaatɨho Awaisiho nisɨ Awaisɨhoai sata kaundataase, “Nɨnɨ gi nisɨ watɨpɨhaiwa nahatewa nahɨmisanɨhɨ kɨnyɨ nɨngisapɨ isɨhiya kahapaamapɨpa nahataapai iwinjatɨtaapɨ nisɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ nambɨ bime. \v 35 Bimisamɨhɨ kinyɨ tiworisai netɨ nɨnɨ kinyɨ auhɨraapɨhɨ asɨmwaatɨtɨhemasanɨhura kɨnyɨhematɨpɨ kiyai tipɨ gwaumbwɨ ipɨhatimbɨ iwinjatɨtaapo,” undatɨ Autaahaatɨho Awaisɨhoai kaundise,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 110:1\rq* \m tatɨ Daawitɨho katisɨhaare. \v 36 Isɨ sahɨ nahatiyaatɨ Isɨraherɨhiyaate, kɨmandɨ akɨtɨnɨhɨ baiwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨse. Jisaasiho so sahɨ Katauhɨ isɨhiya usa tipɨ tipɨmandaahohɨhoai Autaahaatɨho aimɨ netɨ koai Awaisɨhoemasɨhɨ amɨ ko noaipatɨ komɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨhoematataise. \s1 Isɨhiya Taahɨtɨhandɨ Nepemaitɨwɨ Waapoho Newaayopo \p \v 37 Pitaaho kiyai sata kaundihɨ atisawaawɨ kiyaamɨ maarɨho owesoendaise. Owesoetihɨ kiya Pitaahoaisunɨ aposerɨhiya usaisunɨ saundawaatopo. “Naisɨhiyaate, nyahɨ wanɨ napɨtaitɨhaawe?” undawaatopo. \v 38 Saundauhɨ Pitaaho kiyai sata kaundataase, “Sahɨ nɨnaasoŋɨhɨ nɨnaasaamaaŋɨhɨ baiwɨ nepemaitɨwɨse. Iyawaawɨ isɨhiyaisɨ aimɨ nepemaitɨhaayo undɨwɨ nunjɨtaatɨwɨ Jisasɨ Kɨraisihomɨ ambɨpataahɨ waapoho nepɨse. Nepemaitɨwɨ waapoho nesaihɨ Autaahaatɨho samɨ maipɨhaiwa nesamaitaise. Nesamatosatɨ Autaahaatɨho Itɨpɨho nehɨ nasamɨtaise. \v 39 Iyataatɨ jɨhura Autaahaatɨho nyamɨ Awaisɨho sandaase, ‘Gandɨ numwaahohiyɨhiyai Itɨpɨho akɨtɨnɨhɨ numwɨto,’ ndaase. Iyataatɨ siyai gandɨ numwaito tisawɨhiya sapunɨ samɨ simwaayaapunɨ isɨhiya usa kaanɨhɨ bimohiyɨhiyaapɨse,” undataase. \v 40 Saundatosa Pitaaho pɨwɨha wiwa pɨhɨtɨhaiwa waapɨhunda kiyai sata kaundataase. “Sahɨ jaawo, isɨhiya maipɨhandɨ kiyohiyɨhiyaisawɨ wiwa ahoyawɨ naaŋɨhandɨ naitaawo,” undataase. \v 41 Undatɨ kaundihɨ komɨ pɨwɨha atɨwiwɨ baiwɨ nehohiyɨhiya waapoho newaayopo. Newaawɨ suraanɨhɨ isɨhiya pɨhɨtɨwɨ ambɨpa owehandɨ 3,000 kaiwɨhiya nepemaitɨwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨhatɨhɨ niyawaayopo. \s1 Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Gaahaiwa Kiyawaayopo \p \v 42 Aihɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya aposerɨhiyaamɨ pɨwɨha waatɨ atisawaawɨ kiyaamɨ maarɨho naasohɨtihɨ ahoyanɨwɨ naasɨkiyaimatɨwɨ bindawaayopo. Bindawaawɨ nahatewetɨ nandapa namɨnɨwɨ maasɨ nanawaayopo. Aiwɨ amɨ Awaisɨhomɨ nandapa bɨretɨhandɨ maasɨ nanawaayopo. Aiwɨ amɨ pɨhɨtɨwɨ gaapundawaayopo. \v 43 Aposerɨhiya Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ watɨpɨhaiwa kahatamatɨpetahaiwa kaitaatɨwɨ Autaahaatɨho watɨpɨhandɨ nunyataise. Numwihɨ kiya Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ watɨpɨhaiwa kiyauhɨ isɨhiya nahatiya saiwa mmonawaawɨ kiyaamɨ maarɨho noamapɨ mangɨrɨ ikwɨnɨwɨ yayawaayopo. \v 44 Aihɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya maarɨho naasohɨtihɨ kiyaamɨhapa kahapaamapɨpaapɨ nyahɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨ nahatiyaanamɨhape tɨwɨ namɨnɨwɨ nanɨwɨ naasɨkiyaimatɨwɨ bindawaayopo. \v 45 Saiwɨ bindawaawɨ kahapaamapɨpa kiya isɨwasohɨpɨpa nunyawɨ nawɨho nehohɨho ko nesisɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nawɨhopɨ nenoaahɨtisawɨhiyai nunyawɨ gaamawaayopo. \v 46 Aiwɨ asisɨ nahatewetɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ maasɨ ahoyanɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundawaayopo. Aiwɨ kiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya sawanaamɨ aŋaaŋɨ kandɨ kandaapɨhɨ maasɨ ahoyanɨwɨ sisɨwɨ pɨwanɨwɨ nahoaiwɨ nandapa nanawaayopo. Aiwɨ amɨ kiya maaritɨwɨ bɨpi napaisaatɨ nga nanawaayopo. \v 47 Aiwɨ kiya nahatewetɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ nɨwimaawaayopo. Nɨwimaahauhɨ kiyaisɨ isɨhiya usa maarɨho wɨwiwawaayopo. Aihɨ Autaahaatɨho isɨhiya usaisɨ numwaataise. Numwaatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨhatɨhɨmatɨ netɨ awaindemasɨhɨ taahiyɨhiya noaipawaayopo. \c 3 \s1 Pitaayɨ Joniya Utaaho Wo Auhɨrɨ Maipɨtahoai Autaahaatɨhomɨ Watɨpɨhanda Nepɨ Tɨtɨhepumamaise \p \v 1 Aihɨ asisɨha wehɨ Pitaayɨ Joniya asɨhataahura ipɨho mɨhepemasɨhɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨtaatɨwɨhuraatihɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhapɨ niyamaise. \v 2 Naimɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ maasomwaaŋɨ noaipamaise. Maasomwaaŋɨ samwaaŋamɨ ambɨpatɨ ambɨhɨtawaawɨ maasomwaaŋɨ Sanahɨwetɨhamwaaŋe tɨwɨ ambɨhɨtɨwɨhamwaaŋe. Isɨ kamwaaŋɨ utaaho wo auhɨrɨ maipɨtaho bimihɨ kurɨ usonamaise. Sorɨ auhɨrɨ maipɨtiso sanaatɨ sɨkiyatɨ auhɨrɨ maipɨtahoai namotaihɨhore. Namotaihɨhosɨ asisɨ nahatewetɨ isɨhiya numwaasi nuwɨ samwaaŋɨ maasomwaaŋɨ ahɨwisawaayopo. Sandɨ kapɨhɨ ahɨwisohɨtɨmandɨ apaapɨmaahe, amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhapɨ pɨnaisaihɨhiyai nawɨho naninyawɨse undatɨ ko itundɨto tɨwɨ ahɨwisawaayopo. \v 3 Aihɨ Pitaayɨ Joniya naimɨ noaipasɨhɨ ko auhɨrɨ maipɨtisɨho kurisɨ iwinjatosatɨ saundataase. “Sahuraahɨ nawɨho naninyamɨse,” undatɨ itundataase. \v 4 Itundihɨ kurɨ koai baimɨ iwinjatamaamɨ Pitaaho sata koai kaundataase. “Kɨnyɨ yɨhoaanyangi nyainjasapeme,” undataase. \v 5 Undihɨ ko kurapɨ nawɨho nanɨmɨtaatɨmiso tatɨ naingaatɨ kuri winjataise. \v 6 Iwinjasɨhura Pitaaho koai sata kaundataase, “Nɨnɨ apɨpaahɨ nawɨho owehonɨne. Owehonɨnɨsɨ nɨnɨ isɨwasohɨtɨhandɨ gi nahɨmɨtaano. Isɨ Nasaretɨhandaahapɨ Jisasɨ Kɨraisihomɨ watɨpɨhandaahɨ kɨnyɨ dosi nutaapɨ kahɨtataatonɨ kɨnyɨ dosi numwe,” undataase. \v 7 Undatosa Pitaaho komɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraahɨ koai iwiwatɨ tɨtɨhɨwisɨhɨ ko dotaise. Dosɨhetɨ ketɨ kuraanɨhɨ komɨ auhɨrɨ maipɨtirɨhɨrɨ noaipatɨ gaatatɨ watɨpɨndaise. \v 8 Watɨpɨtatɨ gaatihɨ ko komɨ auhɨrɨ maipɨtiwaiwa mmonata gaatihɨ ko napwaatatɨ dotɨ biyatɨ tɨtɨhɨ itɨpatɨ daayataise. Itɨpɨwatɨ daayatɨ kuramɨhinɨ notaise. Kiyamapɨ kurisatɨ maasɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhapɨ niyataise. Niyataatɨ ko asakiya maaritatɨ naupwananatɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ nɨwimaataise. \v 9 Nɨwimaasɨhɨ isɨhiya nahatiya aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ bimohiyɨhiya usonawaayopo. \v 10 Usonawaawɨ isɨhiya nahatiya satɨwɨ kopɨ gwɨnyapenawaayopo, so utaaso jinjapɨhɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ maasomwaaŋɨ Sanahawetimumwaaŋamɨ detɨ bindataatɨ nawɨhopɨ naninyawɨse tatɨ itɨndoaatisɨhoe tɨwɨ usonawaawɨ komɨ auhɨrɨ noaipatɨ tɨtɨhɨtindɨhandapɨ kiya yaiwɨ kiyaamɨ maarɨho owesoendaise. \s1 Pitaaho Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ Pɨwɨha Ausaatɨ Kaundataase \p \v 11 Aihɨ ko Pitaayɨ Joniyai isɨwatihɨ isɨhiya mmonawaawɨ maarɨho owesoetihɨ naupwasi kingwaasamɨ bitohohɨpɨpɨhɨ nowaayopo. Kingwaasɨ bitohohɨpɨpɨhɨ Soromonɨhomɨ Usaaŋaipatɨ Parandaahande tɨwɨhapɨhɨsɨ kapɨhɨ nowaayopo. \v 12 Niyauhɨ Pitaaho sandɨ mmonataatɨ kiya isɨhiyai satatɨ kaundataase. “Sahɨ Isɨraherɨhiyaate, sahɨ kɨmandapɨ napaapɨ samɨ maarɨho owesendaise? Kɨmoaisɨ yahuraaŋɨ tɨtɨhemwahonɨhɨ ko daindɨmandɨ yɨhoaanyamɨ gaahandɨ watɨpɨhanda koai tɨtɨhemwahaamaayo. Owetise. Isɨ sahɨ yahuraanyangisɨ baiwɨ maanyinjasawɨse. \v 13 Iyataatɨ nyamɨ asoya Abɨraahamɨhomɨ Isaakɨhomɨ Jekopɨhomɨ Autaahaatɨho komɨ Mwaaho otɨpɨpatɨho biyatɨ atɨwisahoai noaipatɨ awaisɨhoematɨtandɨ watɨpɨhandɨ awaindɨhandɨ nunyataise. Aihɨ sahɨ koai awaisawɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ nunyawaayopo. Nunyauhɨ Pairotɨho Jisaasihopɨ ko ainahɨho gaahore tatɨ gwɨnyaataatɨ namɨhausoaasɨtotataihɨ sahɨ koai aaye mundɨwɨ Jisaasihopɨ posatihɨ ahosumawaayopo. \v 14 Jisaasiho utaaho so ainahɨho apɨpaahɨ tɨtɨhɨ gaaho maipɨhandamɨ kipɨ atɨha oweho popɨtɨhopɨ posatihɨ ahosumawaayopo. Ahosumaposawɨ utaaho wo isɨhiyai tiwamapɨ napwɨtisɨhopɨ Pairotɨhoai nupusoaase undɨwɨ kaahaatauhɨ Pairotɨho samɨ pɨwɨha atisatɨ nuwausoaasataise. \v 15 Iyataatɨ Utaaho isɨhiya jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ numwɨtandɨhoai sahɨ katauhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya tipɨ tipɨmandaahauhɨ napotaise. Napwihɨ Autaahaatɨho japɨhɨ jomaahɨpataatɨhapɨ ahowimatɨ aimɨ numwaase. Numwaasɨhɨ yahuraaŋɨ sandɨ mmonɨhaawɨ ausaaha kasatahaato. \v 16 Ausaahaawɨ Jisaasihomɨ watɨpɨhandapɨ biyaha gwɨnyaahaayo. Siyaha gwɨnyaahahuraaŋɨtɨhaawɨ Jisaasihomɨ watɨpɨhandaahɨ utaaho kɨmo auhɨrɨ maipɨtisɨmoai tɨtɨhɨwihonɨhɨ sahɨ mmonawaayopo. Iyataatɨ sandɨ Jisaasiho sawaho yahuraanyamɨ kopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ netɨ ausaimanataise. Sandɨ yɨhoaaŋɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ gaata watɨpɨtihɨ yahuraaŋɨ nahatiyaatamɨ ndɨhetɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ kandaahɨ kɨmo utaamoai tɨtɨhɨwihonɨhɨ sahɨ mmonawaayopo. \v 17 Aisɨ naisɨhiyaate nɨnɨ saindɨ gwɨnyaataayo, sahunɨ amɨ sangisɨ jainjaawɨ bimohiyɨhiyaunɨ sahɨ Jisaasihoai kawisohɨwaiwaapɨ monɨwɨ nanɨhaiwɨ kiyawaayopo. \v 18 Iyataatɨ jɨhura Autaahaatɨho komɨ Ahɨwisɨhopɨ yaawindɨhandɨ netɨ napwɨtaise tatɨ komɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ awusaahohiyɨhiya nahatiya pɨropetɨhiyaamɨ maahomwaaŋapɨ katisɨhaare. Katisɨhaasɨ sahɨ kiyohɨwɨmaiwa saiwa Autaahaatɨho katimumwaaŋɨ kiyawaayopo. \v 19 Isɨ sahɨ samɨ maipaiwɨ kiyohɨwaiwa namapɨ nepemaitɨwɨse. Aiwɨ sahɨ Autaahaatɨhoenda napɨwɨse. Saiwɨ sahɨ nepemaitisaihɨ amɨ Autaahaatɨho samɨ maipɨhaiwa nesamaitaise. \v 20 Nesamatosa Awaisɨho wanɨhandɨ maarɨho napaisaatɨta watɨpɨtɨtandɨhandɨ nasamɨtaise. Iyatɨ Autaahaatɨho komɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Namɨhanatɨ Ahɨwisɨho Mesaiyaahoai sapɨ natausaasonɨhɨ sangisenda napɨtaise. So Jisaasihopɨto. \v 21 Isɨ Jisaasiho wanɨhɨ yamɨhapataatɨhɨ niyatɨ jaatɨ bindataise. Jɨhɨ aimehura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiya katohɨpatamatiyatɨ kiya katohɨrɨhɨretɨ Autaahaatɨho kahapaamapɨpa nahataapai netɨ tɨtɨhematɨ sawanyɨnjapwimanatɨ wanɨhaiwemaitandɨhura noaipahonɨhapo. \v 22 Iyataatɨ Mosesiho satatɨ jɨpatɨpiyatɨ ahaisɨhaare: \q1 “Samɨ Awaisɨho Autaahaatɨho nɨngisɨ nanɨmɨhainjɨpatamatiyatɨ sahɨ sawanaatamɨ otɨhatɨhapɨ sawanaatamɨho utaaho woai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaitandɨho pɨropetɨhoai namɨhandaise. Isɨ namɨhanɨhonɨhɨ noaipatɨ ko nahataapa kasatonɨhapa atiwɨ nepɨ japepihɨrɨwɨ kaiwɨse. \v 23 O so Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨropetɨhomɨ pɨwɨha isɨhiya usa atɨhomaawiwɨ nepumahohiyɨhiya siya komɨ isɨhiyaisawɨ maasɨ wɨndɨ mbɨmimɨtaatɨwɨ Autaahaatɨho tipɨtapaatɨ nemaitaise,” \rq Wɨnɨhapɨpa 18:15, 18-19\rq* \m tatɨ Mosesiho kata ahaisɨhaare. \v 24 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho Pɨropetɨ Samwerɨhoaapɨhapɨ ipotɨ noaipapɨ pɨropetɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaisangi nahatiya wanɨ taatɨ noaipasɨwɨmaiwaapɨ siyatɨ noaipaitaise tɨwɨ naasɨka katɨwɨ tɨmanɨwɨ jɨhɨ ahiyohɨhaare. \v 25 Iyataatɨ Autaahaatɨho jɨhura komɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ awusaahohiyɨhiyai akɨtɨnɨhɨ kaundisɨha wanɨ noaipasɨhɨ sahɨ aimɨ mmonɨwɨ Autaahaatɨhomɨ gaahaiwa nasamiwaiwa newaayopo. Sandɨ jɨhura samɨ jasoyai gaahaiwa akɨtɨnɨhɨ nasamɨto undatɨ kaundiwaiwa aimɨ sahɨ newaayopo. Iyatɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai satatɨ kaundisɨhaare: \q1 ‘Kinyɨ kimwaaya kimaasɨhiyaamɨhetapɨ gaahandɨ isɨhiya yapɨhɨ nahatewaaraahiyai nɨnɨ kawindɨ numwɨto,’ \rq Wuwanɨhapɨhɨ 22:18, 26:4\rq* \m undatɨ kaundisɨhaare. \v 26 Aihɨ Autaahaatɨho gwɨnyaataatɨ komɨ otɨpɨpatɨho gaaho mwaaho biyatɨ atɨwisahoai sapɨ jɨhɨ natausaasihɨ sangi gaahandɨ kasisatɨ nasamɨtandɨ nasataise. Nasamɨtandɨ napindɨhandɨ siyate, samɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ netɨ nasepemaihonɨhɨ nepemaitɨwɨ samɨ maipɨhandɨ namaitaatɨwɨ nasataise,” undatɨ Pitaaho kiyai kaundataase. \c 4 \s1 Pitaayɨ Joniyai Napuwawaayopo \p \v 1 Aihɨ Pitaayɨ Joniya taamɨ pɨwɨha isɨhiyai ausaapɨ kaundihɨ pɨrisihiya usa isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaunɨ amɨ aŋɨ awaindɨhandɨ jatohiyɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨhounɨ isɨhiya usa Satiyusihiyaunɨ napɨwɨ kuraapɨhɨ noaipawaayopo. \v 2 Aihɨ aposerɨhurɨ jɨhɨ pɨwɨha satɨmɨ ausaamaise, “Jisaasiho napotatɨ japɨhɨ nepataise. Isɨ isɨhiya napohiyɨhiyaisangi japɨhɨ nepaitaapo,” tɨmɨ ausaamaise. Aihɨ Satiyusihiya napohiyɨhiyaapɨ wɨndɨ japɨhɨ namepaitaapo tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaasɨ kuramɨ pɨwɨhaapɨ itɨhɨtawaatopo. \v 3 Itɨhɨtɨwɨ kuri isɨpɨ numwaasi niyauhɨ aimɨ ipɨho naihiyawaawɨ namapɨ ipotɨ pɨwɨha tɨtɨhemaitaatɨwɨ nehɨ numwaasisuwɨ napuwawaayopo. \v 4 Aihɨ amɨ sura isɨhiya taahiyɨhiya kuramɨ pɨwɨha baiwɨ atɨwisawaayopo. Atɨwiwɨ baiwɨ kurɨ kiyai kaundiwaiwaapɨ gwɨnyaawaayopo. Aihɨ isɨhiya jɨhɨ pɨwɨha atiwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaunɨ wanɨ pɨwɨha atiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaunɨ pɨhɨtɨwɨ ambɨpatɨ owehandɨ 5,000 kaiwɨhiya noaipawaayopo. \s1 Aŋɨ Awaindɨhandamɨ Awaisawɨhiya Pitaayɨ Joniyai Pɨwɨha Nunjenɨwɨ Kaundawaatopo \p \v 5 Aihɨ bowihɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya jɨhiyaunɨ amɨ gwɨnyaahiya mɨtɨhiyaunɨ amɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiya Jerusaremɨhanda maasɨ ahoyanawaayopo. \v 6 Ahoyanɨhauhɨ amɨ utaaho wo pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaamɨ pɨrisiho awaisɨho Anaasihotihɨ Kaiyapaasihotihɨ Jonɨhotihɨ Arekɨsandaahotihɨ amɨ isɨhiya usa Anaasihomɨhiyaatihɨ maasɨ ahoyanawaayopo. \v 7 Ahoyanɨwɨ bindawaawɨ aposerɨhuri nepɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ ahɨwisawosawɨ satɨwɨ nunjenawaayopo. “Sahuraahɨ diyaamɨ watɨpɨhandɨ nesi sandɨ kiyamaise?” undɨwɨ nunjenawaayopo. \v 8 Saundauhɨ Itɨpɨho Pitaahomɨ omaŋɨtɨtɨhɨ nga tisainjɨhɨ ko kiyai wihoaaŋɨha sata kaundataase. \v 9 “Sahɨ pɨrisihiyaatɨ isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaatunɨ gwɨnyaahiyaate, kɨmo utaamoai iwɨtatamana andɨtɨwiwɨha tɨtɨhɨwihotɨhandapɨ yahuraanyangi napitaimɨ tɨtɨhɨwise tɨwɨ sahɨ nanyisendaatɨwɨtowo? \v 10 Nasaretɨhandaahapɨ Jisasɨ Kɨraisihomɨ watɨpɨhandaahɨ kɨmoai yahuraaŋɨ tɨtɨhɨwihonɨhɨ nga tɨtɨhɨ bitondaise. Bitondaisɨ sahunɨ Isɨraherɨhiya usai maawɨ baiwɨ kɨmandapɨ gwɨnyaapɨse. Jisaasiso soai sahɨ tipɨ tipɨmandaahauhɨ napwihɨ Autaahaatɨho japɨhɨ jomaahɨpataatɨhapɨ ahowimatɨ aimɨ numwaase. \v 11 Iyataatɨ Jisaasiso sopɨ pɨwɨha satɨwɨ jɨpatɨpaiwɨ ahiyohɨhaare: \q1 ‘Sahɨ aŋaaŋɨ aŋɨmatohiyɨhiyaatɨ yasɨha\f + \fr 4:11 \ft Tɨtɨhɨ pɨwɨha akaaha jɨpatɨpindisɨha “kɨma nawɨha sahɨ aŋaaŋɨ aŋɨmatohiyɨhiyaatɨ ponyase tɨwɨ mmopɨ nemahohɨha noaipatɨ aŋaaŋi andɨtɨwiwɨtandɨ anaahɨha watɨpɨha yasɨhandaise,” tatɨ katindɨmandɨ amɨ Judaahiya aŋaaŋɨ nawɨhaara yasɨha mɨhotɨwɨ aŋɨmatɨwɨhiyaasɨ kandapɨse. Iyataatɨ Jisaasihopɨ sɨwipatɨ namɨhanatɨ kandaase amɨ ko komɨ isɨhiyai iwɨtatamanatɨ andɨtɨwiwɨtandɨ aŋaaŋamɨ yasɨhaamatiyahoso.\f* kɨmaapɨ ponyase tɨwɨ mmopɨ nemapɨ namahotɨha wanɨ noaipatɨ mɨhotɨrisatɨ isɨhiya usa nyamɨ yasɨha anaahɨha nawɨhaamatiyatɨ ahominatɨ watɨpɨha aundetɨhopɨ yaŋatɨhaatane,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 118:22\rq* \m tawaatopo tɨwɨ ahiyohɨhaare. \v 12 Wo nyangi japɨhɨ nanyamaitandɨho owetise. Jisaasiho naasohɨhɨ nanyamaitandɨ sawahoai gaapɨpataahɨ nunjendɨhaawe. Yapɨpataapɨhɨ nahataapɨpɨhɨ ambɨpatɨ wɨtɨ kataahɨ Autaahaatɨho isɨhiyai japɨhɨ numwaitandɨhatɨ apɨpaahɨ owetise. Nehɨ Jisaasiho naasomɨhatɨhɨhe,” undatɨ Pitaaho kaundataase. \p \v 13 Saundihɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ awaisawɨhiya Pitaayɨ Joniya pɨwaatindɨhandɨ usonɨwɨ atisawaawɨ kiya yayawaayopo. Sandɨ yayohɨtɨmandɨ apaapɨmaahe. Amɨ kurɨ sɨkurɨ kamaimɨ nehɨhurɨtamaahandɨ kandɨ nyapɨ yamaimɨ andɨtitɨmɨ bitotama pɨwɨha ausaamaiso tɨwɨ sandapɨ Yayawaayopo. Yayawaawɨ kurapɨ Jisaasihoaisamɨ maasɨ otɨpɨpatɨ kaimbɨmɨhurɨtamaame tɨwɨ kiya gwɨnyaawaayopo. \v 14 Aihɨ kiya utaaho auhɨrɨ maipɨtisɨho kurisa maasɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ bitosɨhɨ pɨwɨha wihoaaŋɨha kaundɨtotɨwɨha kamundɨwɨ bɨpi namɨhaawaayopo. \v 15 Namɨhaaposawɨ bɨpi bindawa kingwaasɨ sandɨ aŋɨndɨ bindawa pɨwaatohɨtɨndi namasi noaipapɨ bitoaitaatɨwɨ kaundawaatopo. Kaundauhɨ kingwaasɨ noaipasi niyauhɨhura kiya sawanaahɨhɨ bindawaawɨ satɨwɨ kanawaatopo. \v 16 “Nyahɨ surɨ utaamurisɨ napitɨwitɨhaawe? Isɨhiya nahatiya Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiya watɨpɨhandɨ awaindɨhandɨ kurɨ kaihɨ aimɨ mmonɨhauhɨ amɨ nyangisangi mmonɨhaayonɨ kandapɨ wɨndɨ namoaasɨtɨwaato,” nnawaatopo. \v 17 Aiwɨ kiya awaisawɨhiya kurapɨ satɨmɨhure tɨwɨ katawaatopo, “Yahuraaŋɨ Jisaasiho napotatɨ nepasi niyatɨ yamɨhapataatɨhɨ bindataatɨ komɨ aposerɨhuraanyamɨ ikwɨraatɨhɨ watɨpɨhandɨ nanyamihɨ auhɨrɨ maipɨtahoai tɨtɨhɨwiwɨhaayo tɨmɨhure. Isɨ kuramɨ katɨmɨ kaindɨhandɨ isɨhiya mmonawaawɨ kanɨwinjamɨ nowaawɨ gwɨnyaitaawɨ namawaatɨ kuri apɨpaahɨ Jisaasihopɨ isɨhiya usai kamundɨmɨse undɨtɨhaawo,” tɨwɨ pɨwɨha katɨwɨ ahiyawaayopo. \v 18 Aiwosawɨ kiya kuri japɨhɨ gaatɨwɨ numwaapɨ kiya kuri saundawaatopo. “Sahuraahɨ isɨhiyai Jisaasihopɨ katɨmunjamɨ wɨndɨ ausaapɨ kamundɨmɨse,” undɨwɨ kuri waapɨhundɨwɨ itɨhundawaatopo. \v 19 Itɨhundauhɨhandɨ kandɨ Pitaayɨ Joniya wihoaaŋɨha satɨmɨ kaundamaase, “Sahɨ satisaihɨ yahuraaŋɨ samɨha atɨsisaha Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha amusaasaihɨ sandapɨ Autaahaatɨho maaritatɨ mmonataatɨ gaare tɨtaindɨho? E samɨ pɨwɨha atisɨha minjapepihɨraha Autaahaatɨhoai atɨwisɨha komɨ pɨwɨha ausaasaihɨ kandapɨ ko maaritonɨhɨ gaatɨtaindɨho? Isɨ sahɨ sauramɨ maahɨwɨndɨ tɨtɨhɨ gaahande tɨwɨ sawanaatɨ gwɨnyaapɨse. \v 20 Amɨ yɨhoaaŋɨ aposerɨhuraaŋɨhɨ yɨhoaanyamɨ ndɨhaara mmonɨha atisonɨhɨ Jisaasiho katatɨ kaiwaiwaapɨ wɨndɨ namaamɨha kandɨnɨhɨ jinjapɨhɨ ausaito,” undamaase. \v 21 Undihɨhura isɨhiya aŋɨ awaindɨhandamɨ awaisawɨhiya satɨwɨ gwɨnyaawaayopo, “Kɨmandɨ watɨpɨmandapɨ isɨhiya nahatiya mmonawaawɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ nɨwimaapɨ Pitaayɨ Joniyai maarɨho nunyawaayopo. Nunyawɨhiyaasɨ nyahɨ kuri newaatɨ napusaihɨ wiwa kiya itɨhinyatɨtaawo tɨwɨ Pitaayɨ Joniyai ipotɨhura saiwa japɨhɨ kaisaihaahɨ nyahɨ nasapuwaapanɨ kamaimɨse,” undɨwɨ bɨpi natɨwusaasawaayopo. \v 22 Isɨhiya nahatiya Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ waatɨ nɨwimaahotɨmandɨ apaapɨmaahe. Amɨ utaaho wo komɨ kɨnaungwɨha ikwahwɨmaindɨmwɨtihɨ jɨhaatɨ ikwahwɨmaindɨmwɨtihɨ siyatɨ sanausohoai Autaahaatɨho Pitaayɨ Joniyai watɨpɨhandɨ numwihɨ kurɨ koai tɨtɨhɨwisɨtɨhandapɨ Autaahaatɨho watɨpɨho gaahoe tɨwɨ komɨ ambɨpatɨ nɨwimaawaayopo. \s1 Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Watɨpɨhandɨ Nepɨ Yamaiwɨ Pɨwɨha Ausaitaatɨwɨhandapɨ Autaahaatɨhopɨ Gaapundawaayopo \p \v 23 Aihɨ Pitaayɨ Joniya japɨhɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya ahoyanɨwɨ bimohɨpɨpɨhɨ numwɨ noaipamaise. Numwɨ noaipapɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ awaisawɨhiya kuri kawisohɨwaiwaapɨ ausaapɨ kaundamaase. \v 24 Kaundihɨ atisawaawɨ nahatiya maarɨho naasohɨtihɨ Autaahaatɨhopɨ satɨwɨ gaapundawaatopo. “Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ yamɨhapatunɨ yapɨpatunɨ durɨhɨrunɨ nahatewa gɨmunyainjɨwaiwaunɨ Ahaingɨhoŋe. \v 25 Iyataatɨ nyamɨ asɨho Daawitɨho kinyɨ otɨpɨpatɨho kinyɨ pɨwɨha biyatɨ atɨngisahoai katɨtandɨ kinyɨ Itɨpɨhora kɨnyɨ kaundinɨhɨ komɨ maahomwaaŋapɨ jɨhura satatɨ katisɨhaare: \q1 ‘Isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetamiya Awaisɨhopɨ napaapɨ apousataise? \q1 Napaapɨ apowihɨ kiya nehɨhandɨ tiwɨtaatɨwɨ pɨwɨha kanɨwɨ tɨmanɨnawaayopo? \q1 \v 26 Aiwɨ yapɨhɨ nahatewaara jaawɨ bimohiyɨhiya nahatiya maasɨ ahoyanawaayopo? \q1 Kɨmiya awaisawɨhiya ahoyanɨwɨ Awaisɨho Autaahaatɨhoaisunɨ komɨ Mwaaho Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Ahɨwisɨhoaisunɨ ipɨhatiwɨmaitaatɨwɨ sɨtɨwatawaayopo,’ \rq Aunɨhɨhɨrɨ 2:1-2\rq* \m tatɨ Daawitɨho katatɨ ahaisɨhaare. \v 27 Iyataatɨ Awaisɨhoŋe, sa pɨwɨha jɨhura katisɨha akɨte. Erotɨhotihɨ Pondiyaasɨ Pairotɨhotihɨ isɨhiya usa Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaatihɨ Judaahiyaatihɨ maasɨ kɨmatɨ aunahɨpɨmatɨ Jerusaremɨhanda ahoyanawaayopo. Ahoyanɨwɨ kinyɨ kimwaaho kinyɨ pɨwɨha biyatɨ atɨngisaho kinyɨ otɨpɨpatɨho gaaho Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Ahɨwingɨho Mesaiyaahoai tiwɨtaatɨwɨ pɨwɨha kanɨwɨ tɨmanɨnawaayopo. \v 28 Saiwɨ kiya kiyohɨtɨmandɨ sandɨ kɨnyɨ kinyɨ watɨpɨhandaahunɨ amɨ amɨtɨha gaahaaraahɨ jɨhɨ nepɨ tɨmanɨpɨ sapa noaipaitandɨ gwɨnyaahingɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ kaiwɨ ahoyanɨwɨ Jisaasihoai kawiwɨ tiwawaayopo. \v 29 Aisɨ Awaisɨhoŋe, isɨhiya aŋɨ awaindɨhandamɨ awaisawɨhiya kanyatohɨwaiwaapɨ gwɨnyaapɨ nyahɨ kinyɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi kɨnyɨ wanɨ nyatatamanɨpɨ andɨtɨnyaipe. Andɨtɨnyaisamɨhɨ andɨtitaatɨ isɨhiyaapɨ yamaayaatɨ kinyɨ pɨwɨha angusaitaano. \v 30 Angusaasaihɨ kɨnyɨ nyangi kinyɨ watɨpɨhandɨ awaindɨhanda andɨtɨnyaipe. Andɨtɨnyaisamɨhɨ nyahɨ Jisaasiho kinyɨ otɨpɨpatɨho gaaho kinyɨ pɨwɨha biyatɨ atɨngisahomɨ ambɨpataahɨ isɨhiya timbɨpaisahiyai tɨtɨhɨwiwaatɨ watɨpɨhaiwa isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ kaitaano,” tɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundawaayopo. \p \v 31 Gaapundɨwɨ owetihɨ kiyaamɨ aŋɨhandɨ bimotɨhandɨ ahoainataise. Ahoainjɨhura Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ tisaitataise. Tisainjɨhura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wɨndɨ yamaiwɨ andɨtitɨwɨ ausaawaayopo. \s1 Jisaasihopɨ Isɨhiya Gɨwunyaahohiyɨhiya Maarɨho Naasohɨtihɨ Bindawaayopo \p \v 32 Aihɨ nahatiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kiyaamɨ maarɨhounɨ kiyaamɨ gɨwunyaahohɨtɨhandunɨ naasɨ kandɨndaise. Aihɨ isɨhiya usa kiyaamɨ otɨhatɨhapɨ kahapaamapɨpaapɨ nyamɨhape tɨwɨ wɨndɨ kamaatopo. Owetise. Kahapaamapɨpa kiya isɨwasohɨpɨpaapɨ nahatiyaanamɨhape tɨwɨ namanɨnɨwɨ bindawaayopo. \v 33 Aihɨ aposerɨhiya Awaisɨho Jisaasiho napotatɨ nepasɨtɨhandapɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ pɨwɨha ausaawaayopo. Ausaapɨ satɨwɨ, “Wanɨ Jisaasiho asohoematatɨ bindataise,” tɨwɨ pɨwɨha isɨhiyai kaundawaatopo. Saiwɨ ausaahauhɨ Autaahaatɨho kiyai gaahandɨ waatɨ asakiyatɨ nunyatɨ kawɨsataise. \v 34 Iyataatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ otɨhatɨhapɨ usa kahapaamapɨpaapɨ wɨndɨ nenoaahɨmetopo. Kiyaamɨ otɨhatɨhapɨhiya usa yapɨpatɨ aŋaaŋɨ osaataatisawɨhiya kapa isɨhiya usai nunyawɨ nawɨho newaayopo. Nawɨho so nehohɨho nesi nowaayopo. \v 35 Nesi nuwɨ aposerɨhiyai nunyawaayopo. Nunyauhɨ aposerɨhiya so nawo nesi isɨhiya kahapaamapɨpaapɨ nenoaahɨtisawɨhiyai nunyawɨ gaamawaayopo. \v 36 Aihɨ suraanɨhɨ utaaho kahapaamapɨpa nunyohiyɨhiyaamɨ wo bindataise. Komɨ ambɨpatɨ Josepɨhoe. Aihɨ koaisɨ aposerɨhiya ambɨpatɨ wɨtɨ Banapaasihoŋe undɨwɨ nusoaasawaayopo. Sandɨ Banapaasihoŋe undɨwɨ kiyaamɨhaara ambɨhundohɨtɨmandamɨ tanyaaha siyate, “Isɨhiyai pɨwɨha kaundatɨ kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ andɨtɨwiwahore,” tɨwɨ katawaawɨ Banapaasihoŋe tawaatopo. Iyataatɨ Josepɨho so isɨhiya Ripaihiyaamɨhore. Iyataatɨ koaisɨ sanaatɨ yapɨpatɨ Saipɨraasihanda namohore. \v 37 Namohosɨ niyatɨ Jerusaremɨhanda bindataatɨ komɨ yapɨpatɨ isɨhiyai nunyatɨ nawɨho netaise. Netɨ isɨsisɨ niyatɨ aposerɨhiyai nunyataise. \c 5 \s1 Ananaiyaasiyɨ Sapairaayaapɨhaare \p \v 1 Aihɨ suraanɨhɨ amɨ utaaho wo bindataise, komɨ ambɨpatɨ Ananaiyaasiho. Iyataatɨ komɨ apwaataatamɨ ambɨpatɨ Sapairaahaate. Aihɨ kasanyurɨ kasanyuramɨ yapɨpatɨ wihoaaŋɨhatɨ isɨhiyai nunyamɨ nawɨho nemaise. \v 2 Nepɨ ahiyamosamɨ pɨwɨha kanɨmɨ nawɨho wihoaaŋɨho sawasanyurapɨ ahiyamaamɨ wihoaaŋɨho Ananaiyaasiho nesi niyatɨ aposerɨhiyai saundataase. “Nawɨho kɨmo yainjanyuraanyamɨ yapɨpatapɨ nehohɨho kɨmo konɨhɨ isɨsi nasataayo,” undatɨ kiyai jaiwundatɨ kaundataase. \v 3 Undatɨ numwihɨ Pitaaho Ananaiyaasihoai satatɨ kaundataase. “Kɨnyɨ napaapɨ Bwaasɨrɨhɨri nehɨ iwinjahinɨhɨ kɨrɨ netɨ kinyɨ maarɨho gwɨnyaahingɨtɨhandɨ nangopɨsasataise? Siyatɨ nangopɨsasihɨ nawɨho wihoaaŋɨho ahiyapaapɨ kɨmo konɨhe tɨpɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoai napaapɨ jaiwundɨpɨ kaundapaase? \v 4 Jɨhura yapɨpatɨ isɨhiya usaisɨ sangɨ nunyapɨ nawɨho nepɨhura yapɨpatɨ tɨtɨhɨ kinyɨhatɨndaise. Aimbɨ nawɨho nehingɨhoaisangi kinyɨhondaise. Kinyɨhondaisɨ gi ahiyapɨ mbɨmimaapɨ napaapɨ nyangi jaiwɨnyatɨtaapɨ sandɨ gwɨnyapenapaise? Sandɨ jaiwɨnyatingɨtɨmandɨ nyangi jaiwɨnyatapaamaase. Owetise. Autaahaatɨhoai jaiwundapaase,” undatɨ Pitaaho kaundataase. \v 5-6 Undatɨ Pitaaho kaundihɨ Ananaiyaasiho pɨwɨha sa atisamapɨ tɨmahiyatɨ konɨhɨ napomataise. Napomasɨhɨ waimwaaya usa nandaapɨ apotɨhɨrɨ nepɨ kɨraapɨhɨ napapotɨmanɨwɨ nesi noaipapɨ nuwɨ jomaahɨpataatɨhɨ ahiyawaayopo. Aihɨ sandapɨ isɨhiya atisawaawɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yayawaayopo. \v 7 Aihɨ warɨhoai aimɨ ahaitaatɨwɨ nesɨ nuwɨ otɨhɨtihɨ Ananaiyaasihomɨ apwaataatɨ warɨhopɨ napwihɨ nesi namaayopo tatɨ nasatɨ aŋɨhandɨ sandaatɨhɨ nandaataise. \v 8 Nandaasɨhura Pitaaho kaatisɨ sata kaundataase. “Sainjaahɨ yapɨpatapɨ nawɨho tɨtɨhɨ nga kamwaaŋɨ nemaiso?” undatɨ nunjenataise. Nunjesihɨ kaatɨ saundataase, “Ye, nawɨho tɨtɨhɨ nga kamwaaŋɨ nehaayo,” undataase. \v 9 Undihɨ Pitaaho kaati sata kaundataase, “Awaisɨhomɨ Itɨpɨhoai napitaise tɨmɨ nunjendaatɨmɨ saimburaahɨ saitɨhaawo nnɨmɨ sandɨ napaapɨ kiyamaise? Saimɨ kaindɨhandaahɨ kɨwɨho aimɨ napwihɨ nesuwɨ yamwaamapɨhiya aimɨ napɨwɨ maasomwaaŋɨ kɨmiya bitotawaayopo. Isɨ kɨnyɨ ketɨ kinyɨ kɨwɨhomataimbɨ wanɨ napwisamɨhɨ nangesi yangɨmwaitaatɨwɨ nutaatɨwɨhiya detɨ maasomwaaŋɨ kɨmiyaare,” undataase. \v 10 Undihɨ kaatɨ atisamapɨ ketɨ kuraanɨhɨ Pitaahomɨ auhɨraapɨhɨ tɨmahiya napomataise. Napwihɨ waimwaaya nandaapɨ mmonawa aimɨ kaatɨ napomasɨhiyawa namapɨ kaati nesi nuwɨ warɨhomɨ apetɨ ahiyawaayopo. \v 11 Ahiyauhɨ sandapɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya usai maawɨ atisawaawɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yayawaayopo. \s1 Autaahaatɨhomɨ Watɨpɨhandunɨ Amɨ Sɨwipatɨ Kahatamatɨpetɨhaiwaunɨ Noaipataise \p \v 12 Aihɨ aposerɨhiya Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ amɨ sɨwipatɨ kahatamatɨpetɨhaiwa isɨhiyaamɨhatɨhɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ Autaahaatɨho kiyai andɨtɨwiwatɨ watɨpɨhandɨ numwihɨ kandaahɨ kiyawaayopo. Kiyauhɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nahatiya maarɨho naasohɨtihɨ nahatewetɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ naiwɨ Soromonɨhomɨ Usaaŋaipatɨ Parandaahandainɨ ahoyanawaayopo. \v 13 Ahoyanɨhauhɨ isɨhiya usa apetɨhiya Jisaasihopɨ gɨmunyaapɨhiya kiyaisawɨ maasɨ ahoyandaatɨwɨ yayawaayopo. Yayawaahandɨ kandɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaapɨ isɨhiya gaahiye tɨwɨ maaritawaayopo. \v 14 Aihɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiya asakaiwɨ taahiyɨhiya Awaisɨhopɨ gɨwunyaawaayopo. Aiwɨ napɨwɨ komɨhiyaamɨhatɨhɨ nandaahauhɨ kiya nepɨ awaindematawaayopo. \v 15 Aihɨ aposerɨhiya Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ watɨpɨhaiwa kiyohɨwaiwaapɨ isɨhiya atisawaawɨ isɨhiya timbɨpaisahiyai gwɨtɨhotɨ ahiyawɨ isɨsi nuwɨ daihɨraamɨhinɨ ahiyawaayopo. Saiwɨ kiyohɨtɨmandɨ sandɨ Pitaaho daihɨra sanota ikwɨrɨ ahɨwito tɨwɨ gwɨnyaawaahandɨ kandɨ nehɨ komɨ sɨwipata sɨwipumwahonɨhɨ kiyaamɨ timbɨpa owesoetɨto tɨwɨ ahɨwisawaayopo. \v 16 Aihɨ isɨhiya taahiyɨhiya detɨ Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiyaisangi isɨhiya timbɨpaisahiyaisunɨ amɨ itɨpɨho maipɨhapaisawɨhiyaisunɨ isɨsi naiwɨ Jerusaremɨhanda daihɨraamɨhinɨ ahɨwisawaayopo. Ahɨwisauhɨ Pitaaho kiya nahatiyai tɨtɨhɨwisɨhɨ kiya noaipapɨ gaahiyaimatawaayopo. \s1 Aposerɨhiyai Nepɨ Napuhauhɨ Autaahaatɨhomɨ Enjerɨho Otɨpɨpatɨho Itɨpɨho Nasatɨ Japɨhɨ Kiyai Nuwausoaasataise \p \v 17 Aihɨ aposerɨhiya isɨhiyai tɨtɨhɨwihauhɨ noaipapɨ gaahiyaimatauhɨ kandapɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ pɨrisiho mɨtɨho awaisɨhotihɨ komɨ naisɨhiya Satiyusihiyaamɨ usaatihɨ aposerɨhiya kiyohɨwaiwa mmonawaawɨ nyahɨ metato tɨwɨ mɨmaipaiwɨ gwɨnyaapɨ kiyai apousataise. Apowihɨ aposerɨhiyai naaŋɨhandɨ numwɨtaatɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 18 Saiwɨ gwɨnyaawaawɨ napɨwɨ aposerɨhiyai numwaasi nuwɨ isɨhiya maipɨhaiwa kiyohiyɨhiyaisawɨ napuhauhɨ bindawaayopo. \v 19 Napuhauhɨ mɨhatɨhɨ bimauhɨ suraanɨhɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho itɨpɨho apatindɨtɨhɨ nasatɨ napwɨtohɨtɨhandamɨ maasomwaaŋɨ nuwatosatɨ nandaatɨ aposerɨhiyai numwaasi noaipatosatɨ aŋaaŋamɨ maasomwaaŋɨ japɨhɨ netɨ napuwatosatɨ kiyai satatɨ kaundataase. \v 20 “Sahɨ nuwɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ nandaapɨ bitotawaawɨ wanɨmandɨ kɨmandɨ Jisaasihoai nɨwipinjawɨ daiwɨ bitoaitaatɨwɨhɨretapɨmandapɨ nahatewa ausaapɨ isɨhiyai kaundɨtaatɨwɨ nuwɨse,” undataase. \v 21 Undihɨ aposerɨhiya komɨ pɨwɨha atɨwiwɨmapɨ nowaayopo. Nuwɨ bowihɨ asisɨhaatɨhɨ kohokoaisawɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ nandaapɨ isɨhiyai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katɨwunjawɨ ausaapɨ kaundawaatopo. \p Kiya taawɨ saiwɨ katɨwunjawɨ kaundauhɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai dɨpumanɨwɨ nunyohiyɨhiyaamɨ awaisɨho mɨtɨhotihɨ komɨ naisɨhiya Satiyusihiyaamɨ usaatihɨ noaipapɨ bindawaawɨ Judaahiyaamɨ isɨhiya usa gwɨnyaahiya Kaunjerɨhiya Sanɨhetɨrenɨhiyaapɨ pɨwɨha nusoaasawɨ gaatauhɨ napɨwɨ nahatiya ahoyanawaayopo. Ahoyanɨwɨ bindawaawɨ saundawaatopo, “Nyahɨ awaisawɨhiyaanɨnɨhɨhɨ aposerɨhiyaapɨ pɨwɨha pɨwaatɨtɨhaawo,” tɨwɨ kanɨwɨ nimbɨmaatɨnɨwɨ bindawaayopo. Bindawaawɨ aŋɨ awaindɨhandɨ jatohiyɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai aposerɨhiyaapɨ noaipasi wɨndɨ namaayopo tɨwɨ aposerɨhiyai numwaasi napɨtaatɨwɨ natɨwusaasauhɨ kiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya nowaayopo. \v 22 Nuwɨ noaipapɨ aŋɨhandɨ napwɨtohɨtɨhandaatɨhɨ mmonawa aposerɨhiya usaametihɨ namapɨ japɨhɨ naiwɨ awaisawɨhiya natɨwusaasohiyɨhiyai satɨwɨ kaundawaatopo. \v 23 “Nyahɨ napwɨtotɨhandamɨ maasomwaaŋɨ noaipawaatɨ mmonahaawɨ anɨtiwɨ mbaahapɨ napuposawɨ isɨhiya napwɨtohɨtɨhandamɨ maasomwaaŋɨ nahatewa anɨtiwɨ napuposawɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya jaawɨ bitohauhɨ nyahɨ winjɨhaayo. Iyaatɨ niyaatɨ maasomwaaŋɨ kiya nanyuposauhɨ nandaahaayo. Nandaawaatɨ mmonɨha amɨ aposerɨhiya usaametihɨ amɨ nyahɨ kiyai wɨndɨ mausonɨhaawɨ jahɨra nasɨhaayo,” undɨwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya awaisawɨhiyai kaundawaatopo. \p \v 24 Undauhɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨhounɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ jɨhiya awaisawɨhiya sa pɨwa atisawaawɨ aposerɨhiya napɨtaiwɨ usaametihɨtopo tɨwɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapenawaayopo. \v 25 Aihɨ taawɨ gwɨnyapenɨhauhɨ utaaho wo nasatɨ nandaatɨ awaisawɨhiyai satatɨ kaundataase. “Atiwɨse, siya isiya sahɨ napuhohiyɨhiya aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ metaamiya bitotawa isɨhiyai taawɨ pɨwɨha ausaapɨ kaundawaayopo,” undataase. \v 26 Undihɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨhoaisawɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya nowaayopo. Nuwɨ isɨhiyaapɨ nawɨhaara nyawɨtaawo tɨwɨ yayawaawɨ namapɨ bɨpi aposerɨhiyai napaisaatɨ numwaasi awaisawɨhiyaapɨhɨ niyawaayopo. \s1 Aposerɨhiya Aŋɨ Awaindɨhandamɨ Awaisawɨhiyaapɨ Yamaiwɨ Pɨwɨha Ausaawaayopo \p \v 27 Aihɨ kiya aposerɨhiyai numwaasi naiwɨ aŋaaŋɨ nandaapɨ awaisawɨhiya kaunjerɨhiya Sanɨhetɨrenɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ahɨwisawaayopo. Ahɨwisauhɨhura pɨrisihiya isɨhiyaapɨ Autaahaatɨhoai nandapa tɨhɨwɨ dɨpumanɨwɨ nunyohiyɨhiyaamɨ pɨrisiho mɨtɨho aposerɨhiyai satatɨ kaundataase. \v 28 “Nyahɨ sangisɨ aimɨ newaatɨ nasisapuwaatɨ itɨhɨsataatɨ Jisaasiho sopɨ sahɨ pɨwɨha ausaapɨ isɨhiyai wɨndɨ kamundɨwɨse sataatɨ waatɨ wapɨhisataatɨ kasato. Siyaatɨ kasatonɨhandɨ kandɨ sahɨ atɨhomiwɨ daahɨ mwɨtetɨwɨ sahɨ utaaso sopɨ pɨwɨha isɨhiyai katɨwunjawɨ ausaahotɨha isɨhiya nesi kapɨhɨ Jerusaremɨhanda kanɨwɨ gaamatawaayopo. Aiwɨ sahɨ nyapɨ Jisaasihoai tiwauhɨ napotaise tɨwɨ pɨwɨha nehɨhiyaanapɨ nyamɨhetemapɨ kanyatɨtaatɨwɨ sahɨ sandɨ kiyawaayopo,” undataase. \p \v 29 Undihɨ Pitaaho aposerɨhiya nahatiyaapɨ ahoyatɨ satatɨ kaundataase. “Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha biyaatɨ japepihɨrɨto. O pɨwɨha nehɨ isɨhiyaamɨha wɨndɨ minjapepihɨrɨto. \v 30 Aihɨ sahɨ aimɨ Jisaasihoai tipɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨmandaahauhɨ napwihɨ nyamɨ asoyaamɨ Autaahaatɨho kiya kopɨ gaapundɨwɨ ambɨpatɨ nɨwimaahohɨho Jisaasihoai japɨhɨ jomaahɨpataatɨhapɨ ahowimatɨ numwaataise. \v 31 Iyatɨ Autaahaatɨho Jisaasihoai numwaasi mɨhaatɨ autaahɨ yamɨhapataatɨhɨ niyataise. Numwaasi niyatɨ Autaahaatɨho koaisɨ netɨ nyangisɨ japɨhɨ nanyamaatɨ amɨ jɨhimatatɨ nyangi daihɨra nanyisɨtandɨhoematataise. Iyatɨ Autaahaatɨho koaisɨ netɨ autaahɨwiwatɨ awaisɨhoematɨtandɨ watɨpɨhandɨ nunyatɨ komɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ ahɨwihɨ bindataise. Iyatɨ nyahɨ Isɨraherɨhiyaanamɨ maipɨhaiwa namawaatɨ nepemaitɨtɨhaawɨ ko nyatatamanatɨ andɨtɨnyaiwɨtandɨhore. Iyatɨ Autaahaatɨho Jisaasihomɨhetapɨ nyamɨ maipɨhaiwa nenyamaitandɨ koai namɨhanatɨ ahɨwihɨ bindataise. \v 32 Aihɨ saiwa Autaahaatɨho Jisaasihopɨ kawiwaiwaapɨ akɨte taatɨ nyahɨ pɨwɨha ausaahaayo. Iyonɨhɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoaisangisɨ sɨkaiwaapɨ akɨte tatɨ pɨwɨha naasɨka ausaataise. So Itɨpo Kɨraisihopɨ gɨwunyaapɨ komɨ pɨwɨha iwinjapepihɨrohiyɨhiyai Autaahaatɨho nehɨ numwisɨhore,” undatɨ Pitaaho awaisawɨhiyai kaundataase. \s1 Gamariyerɨho Sasaahoyai Aposerɨhiyaapɨ Nyahɨ Yaawatɨ Naaŋɨhandɨ Namunyaatɨ Namɨhaitɨhaawo Undataase \p \v 33 Undatɨ Pitaaho kaundihɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya kaunjerɨhiya Sanɨhetɨrenɨhiya atisawaawɨ kiyaamɨ maarɨho wɨndotɨ amɨ kiyaamɨ mandɨha sisɨha tundatɨ apɨpaahɨ apowihɨ kiya aposerɨhiya siyɨhiyai tiwɨtaatɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 34 Saiwɨ siyɨhiyai timaitotɨwɨ gwɨnyaahauhɨ awaisawɨhiya kaunjerɨhiya Sanɨhetɨrenɨhiyaamɨ wo komɨ ambɨpatɨ Gamariyerɨho bindataise. Iyatɨ ko Parisiho wɨnɨhapɨpa kataunjisɨhore. Aihɨ isɨhiya kopɨ gaahoe tɨwɨ komɨ ambɨpatɨ nɨwimaapɨhosɨ ko dotatɨ kaunjerɨhiyai amɨ aposerɨhiyai ipaahaapɨ gohɨ natɨwusaasɨtaatɨwɨ kaundataase. \v 35 Kaundihɨ aimɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya numwaasi ipaahaapɨ noaipahauhɨhura ko awaisawɨhiya kaunjerɨhiya sasaahoyai satatɨ kaundataase. “Sahɨ Isɨraherɨhiyaate, sahɨ kɨmiyai wapa wipɨwitaatɨwaahɨ sahɨ baiwɨ jɨhɨ gwɨnyaaposawe. \v 36 Iyataatɨ sahɨ aimɨ Tiyutaasihopɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Jɨhura Tiyutaasiho dotatɨ sata kandaase. “Nɨnɨ apɨpaahɨ watɨpɨhandisahonɨne tihɨ isɨhiya ambɨpatɨ owehandɨ 400 kaiwɨhiya koai nɨwipinjauhɨ amɨ isɨhiya usa koai tiwauhɨ napotaise. Napwihɨ koai nɨwipinjohiyɨhiya kɨhɨra nandɨwirawaayopo. Aihɨ Tiyutaasihoai tiwauhɨ nehɨhandɨ kaiwinjawɨ namawaayopo. \v 37 Aihɨ amɨ ipotɨnɨhɨ gamanɨhiya taawɨ isɨhiyaamɨ ambɨpatɨ nepɨ utɨpɨhoaatɨhɨ jɨpatɨpiyohura utaaho wo Garirihandaahapɨ Judaasiho dotatɨ isɨhiyaamɨ gwɨnyaahohɨwaiwa netɨ nusopɨsasatɨ numwaataise. Numwaasɨhɨ kiya komɨ pɨwɨha atɨwiwɨ koaisɨ iwinjapepihɨrɨwɨ Romɨhiyaamɨ gamanɨhiyai tipɨ nemaitotɨwɨyauhɨ koaisangi gamanɨhiya tiwauhɨ komɨhiya nahatiya kɨhira yanɨhɨmapɨ owetindɨhande. \v 38 Siyatɨ owetindɨhandɨtihɨ nɨnɨ kasatataato. Isɨ kiya aposerɨhiyai naaŋɨhaiwa namunyawɨ kiyai kaiwɨ binyaihɨ nehɨ iwinjaawɨ bimaawɨse. Iyataatɨ kɨmatɨ otɨpɨmbatapɨ gwɨnyaahohɨtɨhandunɨ otɨpɨpatɨ aposerɨhiya nehɨ sawanaamɨhatɨndaataahɨ ketɨ kuraanɨhɨ tɨmahaitaise. \v 39 Autaahaatɨhomɨhatɨndaataahɨ sahɨ aposerɨhiyai wɨndɨ ipɨhatiwɨmaamaitaapo. Iyawaawɨ sahɨ sandaahɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ nasɨpamaitaatɨwɨhaiwa kaitaapo,” undatɨ Gamariyerɨho kiyai kaundataase. \s1 Aposerɨhiya Jisaasihopɨ Pɨwɨha Ausaahauhɨ Mawindɨhandapɨ Maaritawaayopo \p \v 40 Undatɨ kaundihɨ awaisawɨhiya atɨwisawaayopo. Atɨwiwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai natɨwusaasauhɨ ipaahaapɨ noaipapɨ aposerɨhiyai numwaasi aŋaaŋɨ japɨhɨ nandaawaayopo. Nandaahauhɨ awaisawɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai saundawaatopo, “Aposerɨhiyai wɨrɨhɨra dipapɨse,” undauhɨ kiya atiwɨ kiyawaayopo. Aihɨ awaisawɨhiya aposerɨhiyai saundawaatopo. “Sahɨ Jisaasihopɨ ausaapɨ jɨhaatɨ wɨndɨ kamundɨwɨse,” undɨwɨ itɨhundɨwɨ natɨwusaasauhɨ nowaayopo. \v 41 Nowaawɨ Autaahaatɨhopɨ satɨwɨ gwɨnyaawaayopo, “Autaahaatɨho nyapɨ kiya naaŋindɨhandɨ naitaatɨwɨ gaahiyaasɨ nɨnɨ kaundisanɨhɨ Jisaasihopɨ pɨwɨha ausaitaapo. Ausaawaawɨ Jisaasihomɨ ambɨpatapɨ kiya naaŋindɨhandɨ naitaapo tatɨ katimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ wanɨ naaŋindɨhandɨ nehaayo,” tɨwɨ gwɨnyaawaawɨ maaritawaayopo. \v 42 Aihɨ asisɨha nahatewetɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhunɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ wɨndɨ namaamɨhaapɨ isɨhiyai Jisaasihopɨ Autaahaatɨho isɨhiyai japɨhɨ Numwaitandɨ Ahɨwisɨhore tɨwɨ pɨwɨha ausaapɨ katɨwunjawaayopo. \c 6 \s1 Aposerɨhiyai Andɨtɨwipɨ Otɨpɨpatɨ Maasɨ Kaitaatɨwɨhiya 7 Kaiwɨhiyai Namɨhanɨwɨ Ahɨwisawaayopo \p \v 1 Aihɨ suraanɨhɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya noaipapɨ taahiyɨhiyaimatawaayopo. Taahiyɨhiyaatawaawɨ pɨwɨha Judaahiyaamɨha pɨwaatohiyɨhiyaisawɨ Judaahiyaamɨha pɨwaamaatohiyɨhiyaisawɨ itɨhɨnnawaatopo. Itɨhɨnnɨhotɨmandɨ Judaahiyaamɨ pɨwɨha pɨwaamaatohiyɨhiya Judaahiyaisawɨ sanawaatopo, “Sahɨ asisɨha nahatewetɨ isɨhiyai nandapa nunyawaawɨ nyamɨ osɨnɨhiyai nandapa wɨndɨ baiwɨ mmonɨwɨ namunyopo,” nnɨwɨ itɨhɨnnawaatopo. \v 2 Itɨhɨnnɨhauhɨ aposerɨhiya namapɨ isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiya nahatiyai gaatɨwɨ numwaapɨ kiyaisɨ aposerɨhiya pɨwɨha satɨwɨ kaundawaatopo. “Nyahɨ aposerɨhiyaanɨnɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyai ausaawa kaundɨtɨhaahandɨ namɨhaawaatɨ nehɨ nandapaahɨhɨ isɨhiyai numwɨtɨhaawɨ sandɨ tɨtɨhɨmaahe. \v 3 Isɨ naisɨhiyaatɨ nyamataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, sahɨ samɨ otɨhatɨhapɨ usa ikwɨrɨ naasairamɨ yahurɨtahiya 7 kaiwɨ amɨtɨha gaaha mmonɨwɨ nepɨ gwɨnyaapɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ gaahiya noaipapɨ bitopɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ tisaitahiyaapɨ mmonɨwɨ sahɨ daapɨ katɨtaatɨwe. Katisaihɨ nyahɨ kiya osɨnɨhiyai iwinjaawɨ bimɨtaatɨwɨ ahɨwitaano. \v 4 Ahɨwisaatosa nyahɨ yawanaanɨnɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundaatunɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyai ausaawaatɨ kaundaatɨ katawaunjɨtaano,” undɨwɨ aposerɨhiya kiyai kaundawaatopo. \v 5 Kaundauhɨ isɨhiya nahatiya pɨwɨha sa atisawaawɨ gaare tɨwɨ maaritawaayopo. Maaritawaawɨ utaaho wo Sɨtipenɨho komɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaasɨtɨhandɨ apɨpaahɨ watɨpɨhandɨ awaindɨhandisaho amɨ Itɨpɨho komɨ omaŋɨtɨtɨhɨ tisaitahosɨ kopɨ katawaatopo. Aiwɨ Piripɨhoaisunɨ Pɨrokoraasihoaisunɨ Naikenaahoaisunɨ Timonɨhoaisunɨ Pamenaasihoaisunɨ Nikoraasihoaisunɨ siyaapɨ ambɨhɨtɨwɨ katawaatopo. Iyataatɨ Nikoraasiho so aunahɨpatɨ Andiyokɨhandaahapɨhore. Ko Judaahomendaahandɨ kandɨ jɨhura ko Judaahiyaamɨhɨretɨ kiyatɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundohɨrɨhɨretɨ netɨ kiyatɨ bimainjatɨ Jerusaremɨhanda niyatɨ Jisaasihomɨ pɨwɨha biyatɨ atisatɨ bimainjahore. \v 6 Aihɨ siya ambɨhɨtohiyɨhiyai numwaasi naiwɨ aposerɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ahɨwisawaayopo. Ahɨwisauhɨ aposerɨhiya kiyai Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ numwɨtaatɨwɨ ikwɨrɨ mɨtɨhoaatɨhɨ ahɨwisawɨ gaapundawaayopo. \v 7 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiya nesi kanɨwinjawaawɨ isɨhiya taahiyɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. Aihɨ isɨhiya Jerusaremɨhandaahiyaisangi Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya pɨhɨtɨwɨ taahiyɨhiya noaipawaayopo. Noaipapɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahauhɨ amɨ pɨrisihiya usa isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ usa taahiyɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. \s1 Sɨtipenɨhoai Napuwɨtaatɨwɨ Kaundawaatopo \p \v 8 Aihɨ Sɨtipenɨhoai Autaahaatɨho gaahandunɨ watɨpɨhandunɨ numwihɨ ko noaipatɨ watɨpɨhondaise. Watɨpɨhondaatɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhanda kahatamatɨpetɨhandɨ awaiwaiwa kiyataise. \v 9 Saiwa siyatɨ Sɨtipenɨho kaihɨ apowihɨ isɨhiya usa dopawɨ pɨwɨha watɨpɨha koai kaundawatopo. Aihɨ Sɨtipenɨhomɨha bɨpi napaisaatɨ kaundataase. Iyataatɨ isiya siya jɨhura isɨhiya iwinjaawɨ bimauhɨ kiyaamɨ otɨpɨpatɨ kawiwɨ bimambɨwɨhiyaasɨ wanɨ namapɨ nehɨ kiyaamɨhatɨ otɨpɨpatɨ kaiwɨ bimambɨwɨhiyaatihɨ kandapɨ isɨhiya kiyaapɨ nehɨhiye tawaatopo. Aihɨ kiyaamɨ aŋɨ awaindɨhandɨ satɨwɨ ambɨhɨtawaatopo, “Isɨhiya nehɨhiyaamɨ aŋaaŋɨ gwɨharaahaaŋe,” tɨwɨ ambɨhɨtawaatopo. Aihɨ isɨhiya nehɨhiyaamɨ usa Judaahiya aunahɨpatɨ Sairinihandaahapunɨ Arekɨsandɨriyaahandaahapunɨ napɨwɨhiyaare. Aihɨ kiyaisawunɨ isɨhiya usa Judaahiya yapɨpatɨ Sirisiyaahandaahapunɨ Esiyaahandaahapɨhiyaunɨ maasɨ ahoyainji Sɨtipenɨhoaisawɨ itɨhɨnnawaatopo. \v 10 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho amɨtɨha gaaha gwɨnyaitandɨhandɨ gaahandɨ Sɨtipenɨhoai numwihɨ kiyaarɨ koaisɨ wɨndɨ ipɨhatiwɨmaamahopo. \v 11 Aihɨ koaisɨ ipɨhatitaatɨwɨhandɨ owetihɨ namapɨ pɨwɨha noaasawɨ isɨhiya usaisɨ saundawaatopo. “Sahɨ pɨwɨha jaiwɨtɨwɨha kopɨ katɨwɨse undɨwɨ kaundauhɨ kiya dopawɨ pɨwɨha wa kopɨ jaiwɨtɨwɨha satawaatopo. ‘Nyahɨ atisonɨhɨ so utaaso Mosesihopunɨ Autaahaatɨhopunɨ sisɨpɨhɨtahore,” ’ tawaatopo. \v 12 Satɨwɨ jaiwɨtɨwɨ katauhɨ isɨhiya gwɨnyaahiyaunɨ wɨnɨhapɨpa katɨwunjohiyɨhiyaunɨ isɨhiya nahatiyaunɨ sa pɨwɨha jaiwɨtɨwɨha atisawaawɨ kiyaamɨ maarɨho wɨndotaise. Windosɨhɨ namapɨ kiya nuwɨ Sɨtipenɨhoai isɨpɨ numwaasi isɨhiya aŋɨ awaindɨhandamɨ awaisawɨhiyaapɨhɨ noaipawaayopo. \v 13 Numwaasisuwɨ ahɨwisawosawɨ pɨwɨha kopɨ jaipundɨtaatɨwɨhiyai kaundauhɨ kiya dopawɨ jaipɨtɨwɨ Sɨtipenɨhopɨ satɨwɨ katawaatopo. “Kɨmo utaamo jinjapɨhɨ nahatewetɨ aŋɨ awaindɨhandapunɨ wɨnɨhapɨpa Autaahaatɨho Judaahiyaapɨ Mosesihoai numwimbɨpaapunɨ sisɨpɨhɨtatɨ katahore. \v 14 Iyataatɨ nyahɨ atisonɨhɨ amɨ wa sata katahore, “Nasaretɨhandaahapɨ Jisaasihopɨ aŋɨ awaindɨhandunɨ Mosesiho asoyaisɨ nyapɨ wɨnɨhapɨpa numwimbɨpaunɨ netɨ nopɨsasɨtaise,” tatɨ katahore tawaatopo. \v 15 Satɨwɨ katauhɨ isɨhiya nahatiya aŋɨhandɨ kaunjerɨhiya (Sanɨhetɨrenɨhiya) pɨwaatohɨtɨhandaatɨhɨ bimohiyɨhiya Sɨtipenɨhoai baiwɨ usonawaayopo. Usonawaawɨ Sɨtipenɨhomɨ ndɨmaahomwaaŋɨ noaipatɨ nausaatataatɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨhomatetihɨ usonawaayopo. \c 7 \s1 Sɨtipenɨho Aŋɨ Awaindɨhandamɨ Awaisawɨhiyai Komɨha Wihoaaŋɨha Kaundataase \p \v 1 Aihɨ utaaho wo pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaamɨ awaisɨho jɨho pɨrisiho Sɨtipenɨhoai sata nunjenataise. “Sa pɨwɨma kinyapɨ katohɨma akɨtatɨtowo?” undatɨ nunjenataise. \v 2 Saundatɨ nunjesɨhɨ Sɨtipenɨhomɨha sata kaundataase, “Naisɨhiyaatɨ Judaahiyaate, nisɨ pɨwɨha atɨniwɨse. Jɨhura nyamɨ asɨho Abɨraahamɨho aunahɨpatɨ Eranɨhandaahapɨ sangɨ niyatɨ yapɨpatɨ Mesopotemiyaahanda bindataise. Bimihɨhura yamɨhapataatɨhapɨ Autaahaatɨho apɨpaahɨ watɨpɨho nausainjɨtɨhandisaho koaapɨhɨ noaipataise. \v 3 Noaipatɨ Abɨraahamɨhoai sata kaundataase: \q1 ‘Kɨnyɨ dosisɨ kinyɨ yapɨpatunɨ kinyɨhiyaisunɨ namasisɨ yapɨpatɨ wanɨhatɨ wɨtɨ nangɨsɨtandiyohɨpataahapɨ nutaape,’ \rq Wuwanɨhapɨhɨ 12:1\rq* \m undatɨ kaundataase. \v 4 Undihɨ Abɨraahamɨho atisatɨ sapɨhoaisatɨ yapɨpatɨ Mesopotemiyaahandamɨ Karɨtiyaahanda namasi niyatɨ aunahɨpa Eranɨhanda noaipatɨ bindataise. Abɨraahamɨho Eranɨhanda bimainjatɨ sapɨho napwihɨhura Autaahaatɨho japɨhɨ Abɨraahamɨhoai kɨmatɨ yapɨmatɨ wanɨ nyahɨ bimohɨmataahapɨ natausaasihɨ nasataise. \v 5 Iyataatɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai yapɨpatɨ apɨpaahatɨ tɨtɨhɨ komɨhatimatɨtandɨhatɨ apɨpaahɨ maipɨhonjisangi wɨndɨ namumwise. Owetise. Iyataahandɨ kandɨ Autaahaatɨho koaisunɨ komɨ satoya saisai satɨ yapɨpatɨ numwɨtandɨ pɨwɨha aimɨ katatɨ ahaihɨhate. Aihɨ suraanɨhɨ Abɨraahamɨho maaha oweho bimihɨ sa pɨwɨma Autaahaatɨho katatɨ ahaisɨhaare. \v 6 Iyataatɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai sata kaundisɨhaare: \q1 ‘Kinyɨ gaasoya gaasisa yapɨpatɨ usaamɨhata nuwɨ bimɨtaapo. Binyaihɨ isɨhiya kapɨhapɨhiya gaasoya gaasisai numwaasaihɨ kiya noaipapɨ kiyaamɨ nehɨ otɨpɨpatɨhiyaimatɨtaapo. Kiyaamɨ otɨpɨpatɨhiyaimatɨwɨ binyaihɨ kiyaarɨ kinyɨ gaasoya gaasisai maipɨhaiwa kawimɨ naisaihɨ kɨnaungwɨha ambɨpa owehandɨ pɨhɨtatɨ 400 kiyatɨ sanawutaise. \v 7 Iyonɨhɨ isɨhiya kinyɨ gaasoya gaasisai otɨpɨpatɨ awaiwaiwa naaŋɨhaiwa nunyohiyɨhiyai nɨnɨ wihoaaŋɨhandɨ numwisanɨhɨhura kinyɨ gaasoya gaasisa yapɨpatɨ katɨ namasi napɨwɨ yapɨmatɨ kɨmata nisapɨ gɨnunyaapɨ gaapundɨtaapo,’ \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 3:12; Wuwanɨhapɨhɨ 17:10-14\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho Abɨraahamɨhoai kaundisɨhaare. \v 8 Undataatɨ Autaahaatɨho ipotɨhiya isɨhiya mmonawaawɨ Autaahaatɨho akɨtɨnɨhɨ pɨwɨha katatɨ ahaihɨhaare tɨtotatɨ ambɨpatɨ namandipaitaatɨwɨhandapɨ kaundatɨ pɨwɨha nunyataise. Aihɨ ipotɨhura Abɨraahamɨhomɨ apwaataatɨ Isaakɨhoai namwihɨ asisɨha ikwɨwihɨtɨrɨtihɨ wihɨnɨhɨramɨ mairɨma 7 kiyatɨ sanaihɨhura asisɨha nambaahandɨ 8 hetɨ Abɨraahamɨho mwaahomɨ ambɨpatɨ nurɨmandipataise. Aihɨ Isaakɨho komɨ mwaaho Jekopɨho sangɨhonjɨtihɨhura ambɨpatɨ nurɨmandipataise. Aihɨ Jekopɨhoaisangi komɨ mwaaya nyamɨ asoyai ikwɨ maindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨtahiya 12 kaiwɨhiya sangɨhiyatihɨhura kiyaamɨ ambɨpatɨ nurɨmandipataise. \p \v 9 “Aihɨ ipotɨhura nyamɨ asoyaamɨ saingɨho Josepɨhoai maipaiwɨ usonawaawɨ namapɨ isɨhiya usai nunyawɨ nawɨho newaayopo. Nehauhɨ kiya Josepɨhoai numwaasi nuwɨ Isipɨhanda utaaho womɨ otɨpɨpatɨ kawitandɨ jɨhara koai nunyawɨ nawɨho newaayopo. Aihɨ Josepɨho otɨpɨpatɨ kiya bimihɨ naaŋɨhaiwa nusoaipasɨhɨ Autaahaatɨho koaisatɨndaise. \v 10 Koaisatɨndaatɨ biyatɨ iwɨtatamanatɨ iwinjaatɨ bindataise. Winjaatɨ bimihɨ asisɨha waara Peroho Isipɨhiyaamɨ awaisɨhomɨ ndɨhetɨ noaipataise. Noaipasɨhɨ Peroho usonataatɨ Josepɨhoai Autaahaatɨho gwɨnyaitandɨhandɨ gaahandɨ numwihɨ gwɨnyaahotihiyataatɨ namatɨ Josepɨhoai Peroho ahɨwihɨ noaipatɨ ko Isipɨhandaahiyaisunɨ Perohomɨhapaunɨ awaisɨhoematatɨ iwinjaatɨ bindataise. \p \v 11 “Bimihɨ ipotɨhura jarɨho aungwohandɨ yapɨpatɨ Isipɨhandaahunɨ Kanaanɨhandaahunɨ noaipataise. Noaipasɨhɨ nyamɨ asoya nandapa nandaatɨwɨhapa owetihɨ naaŋɨhandɨ nepɨ bindawaayopo. \v 12 Owetihɨ bindawaawɨ nandapa Isipɨhanda jɨhura ahiyohɨpɨpaapɨ pɨhɨta ahotise tauhɨ Jekopɨho atisataise. Atisataatɨ komɨ mwaaya nyamɨ asoyai natausaasihɨ Isipɨhandaahapɨ nowaayopo. \v 13 Nuwawɨ nasawaayopo. Amɨ jɨhaatɨ niyauhɨ Josepɨho kiyai saundataase. ‘Nɨnɨ samɨ sunyɨhɨhonɨnɨ Josepɨhonɨne,’ undataase. Undihɨ Peroho Josepɨhomɨhiyaapɨ gwɨnyaatɨ atisataise. \v 14 Aihɨ Josepɨho sapɨho Jekopɨhopɨ nɨngisenda maasɨ kimwaayaisapɨ namme tatɨ pɨwɨha nusoaasataise. \v 15 Nusoaasihɨ Jekopɨho komɨhiya taahiyɨhiya 75 kaiwɨhiyaisawɨ maasɨ Isipɨhandaahapɨ nowaayopo. Nuwɨ bimambɨwɨ Jekopɨhounɨ komɨ mwaaya asoyaunɨ kapɨhɨ napowaayopo. \v 16 Napwauhɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ isɨsi nuwɨ Sekemɨhanda jɨhura Abɨraahamɨho isɨhiya usa Amorɨhomɨhiyaamɨ jomaahɨpatɨ nawɨho nunya nesipata ahiyawaayopo. \p \v 17 “Iyataatɨ Autaahaatɨho pɨwɨha jɨhura Abɨraahamɨhoai sata kaundatɨ ahaisɨhaare, ‘Kinyɨ gaasoyai yapɨpatɨ Kanaanɨhandɨ numwɨto,’ tatɨ katisɨha akaaha noaipaitandɨ detɨtihɨ nyamɨ asoya taahɨtɨhandɨ namoyaatɨwɨ yapɨpatɨ Isipɨhanda noaipawaayopo. \v 18 Aiwɨ bimauhɨ ipotɨhura awaisɨho wo Josepɨho jɨhura aimɨ napwisɨhopɨ wɨndɨ atɨhomisa gɨmunyaaho isɨhiyai iwinja bimɨtandɨho noaipataise. \v 19 Noaipatɨ bindataatɨ nyamɨ asoya asisai jaipundatɨ maipɨhandɨ kawisataise. Kawɨsatɨ kiyaamɨ maaha sangɨhiyaapɨ nehɨhaatɨmasaihɨ napwɨto tatɨ waapɨhunda kaundataase. \v 20 Kaundihɨ suraanɨhɨ apopa waatɨ metɨhonjɨ wonjɨ apɨpaahɨ gaahonjɨ Autaahaatɨho gaahandɨ nunyahonjɨ namotaise. Iyataatɨ konjamɨ ambɨpatɨ Mosesihore. Namotɨ maasɨ saniyɨ sapiya itatamanɨmɨ ahiyamɨ aŋɨpɨpɨhɨ bimihɨ waatɨho murɨmo sanausotaise. \v 21 Sanawihɨ saniyɨ sapiya metɨhonjɨ konji numwaasi numwɨ nehɨhaatɨ ahiyamaise. Ahaihɨhura Perohomɨ maataatɨ konji numwaatɨ kaatamɨ mwaahonjamatiyatɨ itatamanatɨ ahiya bindataise. \v 22 Aihɨ Mosesiho sangɨhotihɨ isɨhiya Isipɨhiyaamɨ nahatewa gwɨnyaahohɨwaiwaapɨ katɨwunjawaayopo. Katɨwunjauhɨ Mosesiho pɨhɨtatɨ gwɨnyaataatɨ pɨwaatɨtandɨhandapunɨ komɨ otɨpɨpatɨ kaitandɨhandapunɨ noaipatɨ watɨpɨhondaise. \p \v 23 “Aihɨ Mosesihomɨ kɨnaungwɨha ikwauhwɨmaindɨmwɨtihɨ jɨhaatɨ ikwauhwɨmaindɨmwɨtihɨ siyatɨ 40 kiyatɨ sanawihɨhura komɨhiya Isɨraherɨhiya nga bimowo tatɨ usondandɨ nutandɨ gwɨnyaataise. \v 24 Siyatɨ gwɨnyaataatɨ dosisɨ notaise. Notaatɨ daihɨra mmonataatɨ utaaho wo Isipɨhandaahapɨho taatɨ Isɨraherɨhiyaamɨhoai tiwihɨ Mosesiho Isɨraherɨhiyaamɨhopɨ maarɨho asɨpiyataatɨ namatɨ Isipɨhiyaamɨho sohoai tiwamataise. \v 25 Sandɨ Mosesiho nisɨhiya Isɨraherɨhiya Isipɨhandaahiya nyangi yaasatɨ naaŋɨhandɨ nanyinyohɨtɨhandaatɨhapɨ japɨhɨ Mosesihomɨ ikwɨraahɨ Autaahaatɨho nanyamaitaiso tɨwɨ nisapɨ gwɨnyaito tatɨ kaihɨhandɨ kandɨ kiya wɨndɨ saiwɨ gɨmunyapenɨhopo. \v 26 Aihɨ Mosesiho bowihɨ nepasi daayataatɨ utaahurɨ wurɨ Isɨraherɨhiyaamɨhurɨ taamɨ tunjɨhɨ notɨ kurɨ tɨmunɨmɨ namɨhaitotatɨ tɨwipɨndataatɨ Mosesiho kuri sata kaundataase. ‘Sahuraahe, sahuraahɨ Isɨraherɨhiyaamɨhuraahe. Sahuraahɨ Isɨraherɨhiyaamɨhuraahɨsɨ napaapɨ ambɨpa yaasɨhandɨ namɨnɨmɨ taamɨ tunnamaise?’ undataase. \v 27 Undihɨ sasaahoai tiwisɨho Mosesihoai netɨ nipinjatɨ nematosatɨ satatɨ kaundataase. \q1 ‘Gisɨ ndɨ ahɨngisatɨ kahɨtihɨ kɨnyɨ noaipapɨ nyamɨ awaisɨhoŋimatɨtaape? \v 28 Kɨnyɨ nɨngi wanɨ batɨ Isipɨhiyaamɨho sohoai tiwingɨtɨhandamataimbɨ tipɨnɨmaitaapo?’ \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 2:14\rq* \m undataase. \v 29 Undihɨ Mosesiho atisataatɨ nɨnɨ utaahoai tiwonɨhunɨ amɨ kiya nyangi kɨnyɨ awaisɨhoŋimatɨpɨ nyainjaapɨ bimɨtaapo dowo tatɨ gwɨnyaataatɨ namatɨ yanɨhɨma Isipɨhanda namasi notɨ yapɨpatɨ usaamɨhatɨ Midiyaanɨhiyaamɨhata bindataise. Bindataatɨ apopaati netɨ wɨratɨ mwaahurɨ yahurɨ namoyataise. \p \v 30 “Iyatɨ kapɨhɨ bimihɨ kɨnaungwɨha ikwauhwɨmaindɨmwɨtihɨ jɨhaatɨ ikwauhwɨmaindɨmwɨtihɨ 40 kiyatɨ sanawihɨhura Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho yapɨpatɨ isɨhiya owehata Sisɨho Sainaihomɨhinɨ nasatɨ noaipataise. Aihɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho ipatɨ maipɨhonjɨ mbwɨnatɨ ahetihɨhonjaatɨhapɨ sisɨha tɨhwɨtɨhɨrisɨha taatɨ noaipasɨhaatɨhɨ bitondaise. \v 31 Bitosɨhɨ Mosesiho sisɨhaamɨ tɨhwɨtɨhɨrɨ mmonataatɨ sandapɨ pɨhɨtatɨ gwɨnyapenataise. Siyatɨ gwɨnyapenataatɨ detɨ bapiyatɨ mmondo tatɨ naihɨ Awaisɨho pɨwɨha saundatɨ kaundihɨ atisataise. \q1 \v 32 ‘Nɨnɨ kinyɨ gaasoya Abɨraahamɨho Isaakɨho Jekopɨho siyaamɨ Autaahaatɨhonɨne,’ \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 3:6\rq* \m undataase. Undihɨ Mosesiho namasatɨ awaindɨhandɨ yayatɨ itiwataatɨ wɨndɨ sa sisɨhaapɨhɨ minjase. \v 33 Aihɨ Awaisɨho jɨhaatɨ sata kaundataase, \q1 ‘Yapɨpatɨ kɨmata nɨnɨ bitohonɨhɨ noaipatɨ nehɨ tɨtɨhɨ nisɨhatɨndaisɨ kɨnyɨ nepɨ nopɨsasɨtainɨ kinyɨ asuipatɨ nipaatingɨmatɨ nausohaamape. \v 34 Iyataatɨ nisɨhiya isɨhiyai Isipɨhanda ambɨpatɨ yaawɨhaiwa nunyawɨ mɨmaipɨwisauhɨ nɨnɨ aimɨ mmonataayo. Aihɨ nɨnɨ kiyaamɨ gopa atɨwisataayo. Atisataatɨ nɨnɨ kiyai numwaatɨ yandɨhemaitandɨ napɨtɨhonɨne. Napɨtɨhonɨnisɨ wanɨ gisɨ Isipɨhandaahapɨ nandɨhɨsoaasɨtandiyonɨ japɨhɨ nutaape,’ \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 3:5-10\rq* \m undatɨ Awaisɨho Mosesihoai kaundataase. \p \v 35 Aihɨ jɨhuraarɨ Mosesihoai tipɨndɨwɨmawosawɨ Isɨraherɨhiya satɨwɨ kaundawaatopo, ‘Kɨnyɨ gisɨ ndɨ ahɨngisatɨ kahɨtihɨ nyamɨ awaisɨhoŋimatɨpɨ bimɨtaape?’ undohɨhoai Autaahaatɨho natausaasihɨ awaisɨhoematatɨ kiyai japɨhɨ numwaitandɨ Isipɨhandaahapɨ notaise. Naihɨ Autaahaatɨho komɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho jɨhura sisɨha ipɨhonjaatɨhapɨ tɨhihɨ bitosɨhoraahɨ andɨtɨwiwataise. \v 36 Andɨtɨwisɨhɨ Mosesiho so Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ watɨpɨhaiwa kaiwa kaiwa kaihɨ Isipɨhandaahiya mmonawaayopo. Kiyatɨ bimainja isɨhiya Judaahiyai numwaasi Isipɨhanda namasi niyataise. Numwaasi niyatɨ Durɨhɨrɨ Amatenɨhɨraatɨhɨ amɨ watɨpɨhandɨ wɨndɨ kaihɨ mmonawaayopo. Siyatɨ kaihɨ durɨhɨrɨ nasɨpainjɨhɨ isɨhiya Judaahiyai numwaasi niyatɨ iwɨwɨrɨho waapoho owehapɨhɨ noaipataise. Noaipatɨ bindata kɨnaungwɨha ikwauhwɨmaindɨmwɨtihɨ jɨhaatɨ ikwauhwɨmaindɨmwɨtihɨ siyɨhaiwetɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ watɨpɨhaiwa kiyatɨ bimihɨ sanausotaise. \v 37 Iyataatɨ Mosesiho so Judaahiyai jɨhura sata pɨwɨha kaundisɨhaare, \q1 ‘Autaahaatɨho nɨngɨ natanoaasihɨ nasotɨhandamatiyatɨ utaaho woai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaitandɨho pɨropetɨhoai sapɨ natausaasonɨhɨ sɨhɨ napɨtaise. Iyatɨ ko samɨ jɨtɨpatɨ nohatamɨ noaipaitaise,’ \rq Wɨnɨhapɨpa 18:15\rq* \m tatɨ Mosesiho kaundisɨhaare. \v 38 Aihɨ isɨhiya Judaahiya yapɨpatɨ irɨwɨrɨho waapoho owehata ahoyanɨwɨ bimauhɨ Mosesiho sawaho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisataise. Iyataatɨ Mosesiho maasɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨhoaisamɨ sisɨho Sainaihoaasɨnɨ bindamaamɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho Mosesihoai pɨwɨha nunyataise. Numwihɨ Mosesiho notɨ pɨwɨha sa Isɨraherɨhiyai ausaatɨ kaundataase. Iyataatɨ pɨwɨha sa jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhaasɨ Mosesiho jɨhɨ nesɨha wanɨ nyangisangi newaatɨ atisahaayo,” undatɨ Sɨtipenɨho awaisawɨhiyai kaundataase. \v 39 Kaundatosatɨ amɨ pɨwɨha wa sata kaundataase: “Nyamɨ asoya asisa wɨndɨ Mosesiho somɨ pɨwɨha baiwɨ atɨhomisopo. Koaisɨ tipɨndɨwɨmapɨ kiyaarɨ Isipɨhandaahapɨ japɨhɨ nutaatɨwɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapenawaayopo. \v 40 Aiwɨ Mosesihomɨ saaho Aronɨhoai saundawaatopo, \q1 ‘Nyapɨ autaahaatɨho wo jaiwɨtaho kaime. Kaisamɨhɨ ko awaisɨhoematatɨ nanyamaasi japɨhɨ Isipɨhandaahapɨ nutando. Mosesiho Isipɨhandaahapɨ nanyamaasi napisɨho wihoaaŋɨ naihetɨ wometihɨ nyahɨ woai mausohono,’ \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 32:1\rq* \m undawaatopo. \v 41 Undauhɨ suraanɨhɨ ko maasapɨho wo kaihɨ kiyawaayopo. Kaiwɨ ahiyawosawɨ nyamɨ autaahaatɨhoe tɨwɨ jaiwɨtɨwɨ sawanaamɨ kaiwɨ ahiyohɨtɨhandi nandapa tɨhɨwɨ nunyawɨ maaritawaayopo. \v 42 Iyauhɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ ahosumwatɨ iwinjatihɨ kiya waatɨho ipɨho kaumbwaatɨ saiwa nahatewa autaahɨ ahotiwaiwaapɨ gaapundawaayopo. Aiwɨ jɨhɨ saiwɨ kiyauhɨ ipotɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiya noaipɨhauhɨ kiyaamɨ maahomwaaŋapɨ Autaahaatɨho Isɨraherɨhiyaapɨ sata kandaase \q1 ‘Sahɨ Isɨraherɨhiyaate, jɨhura samɨ jasoya jasisa yapɨpatɨ irɨwɨrɨho waapoho owehata kɨnaungwɨha pɨhɨtatɨ sanawihɨ bindawaayopo. Aiwɨ bindawaawɨ maasapɨho kapa tipɨ tɨhɨwɨ gaapundɨwɨ kiyohɨwaiwa nisapɨ kiyawaamaayopo. Owetise. \v 43 Kiya autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨho komɨ ambɨpatɨ Morekɨhomɨ aŋaaŋɨ serɨhandɨ tɨpwinji daayawaayopo. Iyawaawɨ aŋɨhonjɨ maipɨhonjɨ serɨhanda kaiwɨ samɨ autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨho kaumbwaatɨ Repanɨhomɨ sɨwipatɨ otɨhatɨhɨ ahiyawɨ tɨpwinji daayawaayopo. Saiwa kiyohɨwaiwa gaapundɨtaatɨwɨhaiwe. Aiwɨ wanɨsangi sahɨ kiyawaayowɨ Nɨnɨ sangi Bapironɨhandamɨ dawaapɨpɨhɨ kaanɨhɨ nandisoaasɨto,’ \rq Amosɨho 5:25-27\rq* \m tatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyaamɨ maahomwaaŋapɨ Autaahaatɨho kandaase. \v 44 Aihɨ nyamɨ asoya asisa jɨhura yapɨpatɨ iwɨwɨrɨho waapoho owehata bindawaayopo. Bindawaawɨ suraanɨhɨ aŋaaŋɨ serɨhandisawɨhiye. Sandɨ aŋɨ serɨndɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ nyangisate tɨwɨ gwɨnyapendaatɨwɨhande. Iyataatɨ Autaahaatɨho aŋaaŋɨ sɨyɨhaaŋɨ aŋɨmatɨwɨse undatɨ Mosesihoai nunjimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ maasapɨhomɨ atɨtataahunɨ atɨhaaraahunɨ aŋaaŋɨ gohɨhaaŋɨ aŋɨmatawaayopo. \v 45 Aihɨ nyamɨ asoya asisa ipotɨ namwiyaatohiyɨhiya ipotɨhura Josuwaahoaisawɨ yapɨpatɨ usaamɨhatɨ naitaatɨwɨ nasawaayopo. Aihɨ isɨhiya kapɨhapɨhiyaisɨ Autaahaatɨho nyamɨ asoya asisaamɨ ndɨhetɨ nemataise. Aihɨ suraanɨhɨ nasawaawɨ nyamɨ asoya asisaamɨ saisatoya kiyohɨtɨhandɨ aŋɨ serɨhandimaawɨ isɨsi nasawaayopo. Isɨsi napɨwɨ ahiyauhɨ kandɨnɨhɨ ahotɨmɨ notɨ Daawitɨho noaipasurandaise. \v 46 Aihɨ Autaahaatɨho Daawitɨhoai gaahandɨ numwihɨ Daawitɨho Autaahaatɨhopɨ sata gaapundataase, ‘Nɨnɨ kinyapɨ Isɨraherɨhiya gaapundotɨhonyapɨ aŋaaŋɨ aŋɨmatɨtaanɨ gaaro?’ undatɨ gaapundataase. \v 47 Aihɨ Soromonɨho Autaahaatɨhopɨ aŋɨ awaindɨhandɨ sandɨ aŋɨmatataise. \v 48 Iyataatɨ Autaahaatɨho awaisɨho watɨpɨhosɨ aŋaaŋɨ isɨhiya aŋɨmatauhɨhaiwaapɨhɨ wɨndɨ mbɨmimohoe. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaasɨho sata katisɨhe. \v 49 Awaisɨho sata kandaase: \q1 ‘Yamɨhapataatɨhɨ nɨnɨ Isɨhiyai iwinjaatɨ bimohɨpɨpɨhe. Yamɨhapataatɨhɨ bindataatɨ yapɨpataapɨhɨ auhɨrɨ itɨpɨwondaayo. Aisɨ sahɨ aŋaaŋɨ nɨnɨ bimɨtandɨhaaŋɨ wɨndɨ aŋɨmaamatɨtaapo. Iyataatɨ aŋaaŋɨ nɨnɨ ikɨndandɨhaaŋɨ sahɨ wɨndɨ aŋɨmaamatɨtaapo. \v 50 Iyataatɨ nɨwahonisɨ ikwɨra saiwa ahɨmaayonɨhɨtowo?’ \rq Aisaiyaaho 60:1-2\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho kandaase tatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho satatɨ jɨpatɨpiyatɨ ahaisɨhaare,” undatɨ Sɨtipenɨho awaisawɨhiyai kaundataase. \v 51 Kaundatosa kiyai amɨ wa saundataase, “Sahɨ baiwɨ atɨhomiwɨ apɨpaahɨ atɨhomaahɨpɨhiyaate. Iyataatɨ samɨ atɨhomwaaŋɨ baiwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atɨhomiwɨhiyaate. Atɨhomiwɨ Autaahaatɨhopɨ baiwɨ gɨmunyaahohiyɨhiyaamataiwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Iyawaawɨ samɨ jaasoyaamataiwɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho gaahandɨ gisunyaasɨhɨ ponyase tɨwɨ nahatewetɨ sahɨ nemapɨhiyaate. \v 52 Aihɨ jɨhura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya bimauhɨ samɨ jasoya maipɨhaiwa nahatiyai kawisawaayopo. Aiwɨ samɨ jasoya jɨhura Utaaho Wo Gaahopɨ napɨtaise tɨwɨ pɨwɨha ausaahohiyɨhiyai tiwawaayopo. Aihɨ kiya jɨhura napɨtaise tɨwɨ katohɨhoai sahɨ wanɨ isɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨmahauhɨ kiya aimɨ tiwauhɨ napotaise. \v 53 Aihɨ samɨ jasoya Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa Autaahaatɨhomɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhɨ bimohiyɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhapɨ aimɨ newaahandɨ kandɨ wɨnɨhapɨpa kapa sahɨ wɨndɨ baiwɨ atiwɨ minjapepihɨropo,” undatɨ Sɨtipenɨho awaisawɨhiyai kaundataase. \s1 Sɨtipenɨhoai Nawɨhaara Yotɨwɨ Yahwɨ Tiwauhɨ Napotaise \p \v 54 Unda Sɨtipenɨho isɨhiya aŋɨ awaindɨhandamɨ awaisawɨhiyai kaundihɨ kiya atisawaawɨ kiyaamɨ maarɨhoaatɨhɨ yaipatamatiya yahwihɨ kiyai kopɨ aungwohandɨ apowihɨ mangɨrɨ ikwɨnawaayopo. \v 55 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Sɨtipenɨhomɨ omaŋɨtɨtɨhɨ tɨwisaitahosɨ yamɨhapataatɨhɨ naingaatɨ jataise. Jataatɨ Autaahaatɨhomɨ nausainjɨtɨhandɨ jataise. Iyatɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ bitosɨhɨ iwinjataise. \v 56 Iwinjatosatɨ Sɨtipenɨho kiyai satatɨ kaundataase, “Atiwɨse! Yamɨhapatɨ tɨwatasɨhɨ nɨnɨ wanɨ kɨmura jataatɨ Nyamɨ Taasɨho Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ ikwɨrɨ gaatɨhɨraihoaaŋɨ bitosɨhɨ iwinjataayo,” undataase. \v 57 Undatɨ Sɨtipenɨho kiyai kaundihɨ kiya komɨ pɨwɨha atisawaanɨpane tɨwɨ waatɨ kaahaatɨwɨ kiyaamɨ atɨhomwaaŋɨ ikwɨraahɨ nisapuwawaayopo. Aiwosawɨ nahatiya naasɨkura maasɨ dosi nuwɨ Sɨtipenɨhoai isɨwawaayopo. \v 58 Aiwɨ Sɨtipenɨhoai isɨpɨ numwaasi nuwɨ aunahɨpatamɨ mangɨrainɨmaposawɨ koai nepɨ nawɨhaara yahowaayopo. Aihɨ jɨhura Sɨtipenɨhoai jaiwundɨwɨ pɨwɨha kaundohiyɨhiya kiyaamɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨhɨrɨ nausohaapɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Sorɨhoaapɨhɨ ahiyawaayopo. \v 59 Ahiyawosawɨ Sɨtipenɨhoai nawɨhaara yahowaayopo. Yahauhɨhura Sɨtipenɨho sata Autaahaatɨhopɨ gaapundataase, “Awaisɨhoŋɨ Jisaasihoŋe, nisɨ maarɨho nepe,” tatɨ gaapundataase. \v 60 Iyatosa Sɨtipenɨho atotɨpɨwesatɨ bindataatɨ waatɨ satatɨ gaapundataase. “Awaisɨhoŋe, kɨmandɨ kiyaamɨ maipɨmandɨ kiyohɨtɨmandapɨ wihoaaŋɨhandɨ namunyapɨ nehɨ nepumape,” tatɨ Sɨtipenɨho gaapundamapɨ napotaise. \p Aihɨ Sɨtipenɨhoai tiwauhɨ napwihɨ Sorɨho nga tiwawaayowo tatɨ maaritataise. \c 8 \s1 Sorɨho Isɨhiya Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyai Yaawɨhandɨ Nunyataise \p \v 1-2 Aihɨ isɨhiya Awaisɨho Kɨraisihomɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundohiyɨhiya Sɨtipenɨhomɨ ambɨpatɨ nesi nuwɨ pɨhɨtɨwɨ ngwɨwɨ yamwaawaayopo. Aihɨ suraanɨhɨ Isɨhiya usa Sorɨhomataiwɨ gwɨnyapenɨwɨhiya isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai naaŋɨhandɨ awaindɨhandɨ nunyawaayopo. Siya naaŋɨhandɨ nehohiyɨhiya Jerusaremɨhanda bindawaayopo. Naaŋɨhandɨ newaawɨ yanɨhɨmapɨ yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ wihoaaŋunɨ Samariyaahandaahapunɨ nowaayopo. Niyauhɨ nehɨ sawana aposerɨhiyaahɨhɨ wapɨhapɨ yamaanɨhɨmapɨ Jerusaremɨhanda bindawaayopo. \v 3 Aihɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya owetɨto tatɨ Sorɨho komɨ otɨpɨpatɨhiyai natausaasihɨ kiya aŋɨ nahatewaapɨhɨ nandaapɨ usɨhiya asɨhiyaimaawɨ numwaapɨ aisi nuwɨ napuwawaayopo. \s1 Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Samariyaahanda Ausaawaayopo \p \v 4 Saiwɨ kiyauhɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya yanɨhɨmapɨ aunahɨpatɨ kahatɨ kahata nuwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasiho kaiwaiwaapɨha ausaapɨ kaundawaatopo. \v 5 Ausaapɨ kaundauhɨ Piripɨho aunahɨpatɨ Samariyaahandaahapɨ notaise. Notɨ isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨhopɨ ausaatɨ kiyai kaundataase. \v 6 Kaundihɨ usɨhiya asɨhiya taahɨtɨhandɨ komɨ pɨwɨhaapɨ baiwɨ atihɨrɨ ahiyawɨ atɨwisawaayopo. Iyatɨ Piripɨho Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ watɨpɨhaiwa kaiwa kaiwa kaihɨ mmonawaayopo. \v 7 Iyataatɨ itɨpɨho maipɨhapa isɨhiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bimimbɨpaisangi nemwasɨhɨ noaipasi kaahaatɨmɨ nowaayopo. Iyataatɨ isɨhiya usa auhɨrɨ maipɨtahiyaisunɨ isɨhiya usa ikwauhɨrɨ namatahiyaisunɨ Piripɨho Jisaasihomɨ watɨpɨhandaahɨ tɨtɨhemwataise. \v 8 Aihɨ Samariyaahandaahapɨhiya mmonawaawɨ aungwohandɨ maaritawaayopo. \v 9 Aihɨ suraanɨhɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Saimonɨho samariyaahanda bindataise. Iyataatɨ utaaso so onaapɨpa kahapaamapɨpa kiyahore. Saiwa siya kaihɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiya komɨ kaiwaiwaapɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapenawaatawaayopo. Iyataatɨ ko satatɨ katahore, “Nɨnɨ apɨpaahɨ awaisɨhonɨne,” tahore. \v 10 Tatɨ kaundihɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiya awaisawɨhiyaunɨ nehɨhiyaunɨ Saimonɨhomɨ pɨwɨha baiwɨ atɨwisawaawɨ kiya satɨwɨ katawaatopo, “Autaahaatɨho komɨ ambɨpatɨ Watɨpɨhotohɨho noaipatɨ Saimonɨhomɨhatɨhɨ nandaatɨ Saimonɨhoematataise,” tawaatopo. \v 11 Tawaawɨ komɨ pɨwɨha atitaatɨwɨ andɨtitawaayopo. Sandɨ apaapɨmaahe. Amɨ Nahatewetɨ ko kahatamatɨpetɨhaiwa gonipatamatiyahaiwa kaihɨ mmonawaawe. Mmonawaawɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapenawaayopo. \v 12 Aihɨ ipotɨhura Piripɨho Autaahaatɨho isɨhiyai iwinjaatɨ bimindɨhandapunɨ Jisaasiho Isɨhiyaisɨ Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨhopɨ ausaatɨ pɨwɨha kaundataase. Kaundihɨ suraanɨhɨ baiwɨ gwɨnyaapɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiya nahatiya maasɨ nepemaitɨwɨ waapoho newaayopo. \v 13 Nehauhɨ Saimonɨhoaisangi biyatɨ gwɨnyaatɨ waapoho netaise. Iyatɨ Saimonɨho Piripɨhopɨ komɨ kaiwaiwa kiyonɨhɨ mmondando tatɨ nuwipinjataise. Nuwipinjataatɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhanda Piripɨho kaiwa kaiwa kaihɨ noaipasɨhɨ mmonataise. Mmonataatɨ ko pɨhɨtatɨ waatɨ gwɨnyapenataise. \v 14 Aihɨ aposerɨhiya Jerusaremɨhanda bindawaawɨ isɨhiya Samariyaahandaahapɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha aimɨ nepɨ gwɨnyaahopo tauhɨ atisawaayopo. Atisawaawɨ Pitaayɨ Joniyai kiyaapɨhɨ natɨwusaasauhɨ nomaise. \v 15-16 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho isɨhiya Samariyaahandaahiyaapɨhɨ sangɨ napihɨ waapohoaisangi nehɨ Jisaasihomɨ ambɨpataahɨ nehauhɨ Pitaayɨ Joniya numwɨ noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kiya naitaatɨwɨ kiyaapɨ gaapundamaase. \v 17 Aimɨ kurɨ kiyaisɨ ikwɨrɨ ahɨwimɨ urɨpɨhatihɨ kiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho newaayopo. \v 18 Aihɨ Saimonɨho kuri usonata kurɨ ikwɨrɨ ahɨwihɨ kiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nehauhiyata namatɨ Saimonɨho watɨpɨhandɨ naitandɨ komɨ nawɨho nesi notɨ aposerɨhuri sata kaundataase: \v 19 “Sahuraahɨ sandɨ watɨpɨndɨ nɨngi naninyamɨse. Nanɨmisaihɨhura nɨngisangi usai ikwɨrɨ ahɨwindɨ urɨpɨhatisanɨhɨ kiyaarɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho naitaatɨwo,” undataase. \v 20 Aihɨ Pitaahomɨha sata kaundataase, “Autaahaatɨho isɨhiyai nehɨ numwimbɨpaapɨ nawɨho nunyatɨ naitaano tapanɨ kɨnyunɨ kinyɨ nawɨhounɨ owetɨtaise. \v 21 Iyataatɨ kɨnyɨ saimbɨ gwɨnyaahingɨtɨhandɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨmetise. Isɨ Itɨpɨhounɨ komɨ watɨpɨhandunɨ saiwa kinyɨhaiwaamaahe. Owetise. \v 22 Awaisɨho Autaahaatɨho kɨnyɨ kinyɨ maarɨhoaatɨhapɨ mɨmaipaimbɨ gwɨnyaahingɨwaiwa nehɨmaso tɨpɨ kɨnyɨ saiwa kaitaapaingɨwaiwa ahosumwapɨ baimbɨ nepemaitɨpɨ Awaisɨhopɨ gaapunde. \v 23 Iyataatɨ kɨnyɨ kinyɨ omaŋɨtɨtɨhɨ apɨpaahɨ maipɨhaiwaisahoŋɨtihɨ mmonataayo. Aimbɨ kɨnyɨ maipɨhaiwaatɨhɨ napwɨtɨpɨ bindapaise,” undatɨ Pitaaho koai kaundataase. \v 24 Undihɨ Saimonɨho wihoaaŋɨha Pitaayɨ Joniyai satatɨ kaundataase. “Sɨhoaahɨ saiwa katiwaiwa wɨndɨ nisɨhetɨ namoaipaita Autaahaatɨhopɨ nisapɨ gaapundɨmɨse,” undatɨ Saimonɨho kurisɨ kaundataase. \v 25 Iyataatɨ Pitaayɨ Jonɨyaisunɨ isɨhiya usaisunɨ Jisaasiho kawindɨhandapɨ ausaapɨ kaundamaase. Aimɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaisangi ausaapɨ kaundamaase. Kaundɨmapɨ Jerusaremɨhandaahapɨ niyamaise. Niyamaamɨ yapɨpatɨ Samariyaahandamɨ aunahɨpɨhaiwaara isɨhiyai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaapɨ kaundɨmɨ niyamaise. \s1 Piripɨho Utaaho Wo Yapɨpatɨ Itiyopiyaahandaahapɨhoai Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaatɨ Kaundaase \p \v 26 Suraanɨhɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho Yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho nasatɨ Piripɨhoai satatɨ kaundataase. “Kɨnyɨ dosisɨ daihɨra Jerusaremɨhanda namasi aunahɨpatɨ Gesaahandaahapɨ niyohɨrɨhɨra numwe,” undataase. Iyataatɨ sɨra daihɨra isɨhiya owehihoaaŋɨ ahendaise. \v 27-28 Aihɨ Piripɨho atisamapɨ dosi notaise. Aihɨ sɨra daahɨra notaatɨ utaaho wo yapɨpatɨ Itiyopiyaahandaahapɨho taatɨ naihɨ Piripɨho usonataise. Iyataatɨ so utaaso awaisɨhore. Iyatɨ ko Itiyopiyaahandaahapɨ apopaatɨ awaisaamaatɨ isɨhiyai iwinjaatɨ bimisaamaatamɨ otɨpɨpatɨ awaipatɨ kiyatɨ nawɨho kahapaamapɨpa jaatɨ bindataahoe. Bindataahosɨ ko Jerusaremɨhanda aimɨ niyatɨ Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katatɨ gaapundamapɨ taatɨ komɨ aŋɨpɨpɨhapɨ naihɨ Piripɨho usonataise. Iyatɨ ko Itiyopiyaahandaahapɨho komɨ karisihandɨ wekenɨhandaasɨnɨ bimihɨ maasapɨho osiho awaisɨho isɨhiyai awɨtɨmaitandɨho wekenɨhandi aisɨ notaise. Aihɨ ko Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨropetɨ Aisaiyaahomɨ pɨwɨha jɨpatɨpaisɨha taatɨ awɨtɨmɨ notaise. \v 29 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Piripɨhoai satatɨ kaundataase, “Kɨnyɨ komɨhinɨ detɨ numwe,” undataase. \v 30 Undihɨ Piripɨho atisamapɨ detɨ komɨhinɨ naupwasi notaise. Notɨ Piripɨho atisata ko taatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho Aisaiyaahomɨ pɨwɨha jɨpatɨpaisɨha awɨtihɨ atisataise. Atisataatɨ Piripɨho koai satatɨ nunjenataise, “Kɨnyɨ sa pɨwɨma awɨtingɨmaamɨ tanyaaha mmonɨpɨ gwɨnyaapɨhoŋo?” undataase. \v 31 Undihɨ komɨha sata kaundataase, “Utaaho wo pɨwɨha kɨmaamɨ tanyaahaapɨ biyatɨ ausaatɨ nanesɨpa katonaahɨ pɨwɨha saapɨ baindɨ nɨnɨ gwɨnyaito,” undataase. Undatosatɨ wa Piripɨhoai saundataase, “Kɨnyɨ nɨngisapɨ maasɨ wekenɨhandaasɨnɨ bimɨtaapɨ nasaamanɨme,” undataase. \v 32 Ko taatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha awɨtisɨha siyaha ahotihɨ awɨndaase, “Isɨhiya maasapɨho sipɨsipɨhandɨ tiwɨtaatɨwɨ numwaasi nasauhɨ wɨndɨ nehosisatɨ gamaatahande. Isɨ ko siya sipɨsipɨhandamatiyatɨ gamandaase. Aihɨ isɨhiya sipɨsipɨhandamɨ mwaahoai atɨha tisatauhɨ wɨndɨ nehosisatɨ gamaatahande. Ko siyatɨ sipɨsipɨhandamatiyatɨ gamandaase. \v 33 Aiwɨ koaisɨ sisɨpundɨwɨ mawɨtandɨhandɨ kawisawaayopo. Kawisauhɨ utaaho wo komɨhihoaaŋapɨ pɨwɨha owehosɨ namɨhaapɨse undɨtandɨho owetise. Aihɨ isɨhiya koai tiwawaayopo. Tiwauhɨ napwisɨ isɨhiya komɨ saisatoyaapɨ usa namoaipahopo,” tɨwɨ gwɨnyaitaapo tatɨ Aisaiyaaho jɨpatɨpaisɨha awaisɨho Itiyopiyaahandaahapɨho taatɨ awɨtisɨhaare. \v 34 Aihɨ siya ahotihɨ ko awɨtatosatɨ Piripɨhoai satatɨ nunjenataise. “Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨwɨha kɨma katatɨ ahaisɨma sawahopɨ katatɨ ahaihɨhaaro e diyaapɨ kata ahaihɨhaare?” unda nunjenataise. \v 35 Nunjesɨhɨ Piripɨhomɨha koai satatɨ kaundataase, “Pɨwɨha sa Jisaasihopɨ katatɨ ahiyataise,” undataase. Iyatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sa ahotisɨhaapɨhapɨ namasatɨ kaundɨmɨ notɨ Jisaasiho kaiwaiwaapɨ ausaatɨ kaundataase. \v 36 Aihɨ kurɨ taamɨ daihɨra nomaamɨ waapɨhɨ waapɨhɨwaataapɨhɨ noaipamaise. Noaipamaamɨ ko Piripɨhoai sata kaundataase, “Jasapeme! Kɨmaatɨ waapɨhaatɨ ahendaisɨ nɨnɨ waapoho naitando e namaitando?” unda nunjenataise. \v 37 Undihɨ Piripɨhomɨha sata kaundataase, “Kɨnyɨ kinyɨ maarɨhoaatɨhapɨ baimbɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaapaapaahɨ kinyɨhande,” undataase. Undihɨ komɨha saundataase, “Nɨnɨ Jisasɨ Kɨraisihopɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahoe ndɨ kopɨ gɨwunyaataayo,” undataase. \v 38 Undatosatɨ wekenɨhandɨ isɨwisɨhoai saundataase, “Kɨnyɨ wekenɨhandɨ isɨsi namumbwɨ namɨhaape,” undataase. Undihɨ ko atisatɨ namɨhaasɨhɨ awaisɨhoaisamɨ Piripɨhoaisamɨ noaatɨpasi numwɨ waapɨhaatetɨ bitotamaise. Bitotamaamɨ Piripɨho awaisɨhoai baawusataise. \v 39 Aihɨ kurɨ kaimɨmapɨ waapɨhaatɨ namasi ikatɨhaatɨ nasaamanɨmɨ ketɨ kuraanɨhɨ Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Piripɨhoai numwaasi naihɨ kapɨhɨ ketɨ womendaise. Wometihɨ awaisɨho Itiyopiyaahandaahapɨho Piripɨhoai jɨhaatɨ wɨndɨ mausose. Aihɨ ko Jisaasihopɨ gɨwunyaataatɨ aundɨhɨra notaahetɨ awaindɨhandɨ maaritataise. \v 40 Aihɨ Piripɨhohɨ Awaisɨhomɨ Itɨpɨho koai numwaasi notɨ aunahɨpatɨ Asɨtotɨhandaahɨmataise. Aihɨ Piripɨho aunahɨpa nahatewaara daayatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasiho kaiwaiwaapɨha ausaataise. Ausaatɨ kaunda kaimɨ nunjatɨ aunahɨpa Sisariyaahanda noaipataise. \c 9 \s1 Sorɨho Nepemaitatɨ Jisaasihopɨ Gɨwunyaataise \p \v 1 Aihɨ suraanɨhɨ Sorɨho isɨhiya Awaisɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai tiwɨtandɨ andɨtitataise. Iyatɨ ko Sorɨho tiwɨtandɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhoaapɨhɨ jɨhɨ notaise. \v 2 Notɨ koai kaundihɨhura ko awaisɨho utɨpɨhandɨ wɨndɨ jɨpatɨpiyatɨ Judaahiya aunahɨpatɨ Damasɨkaasihanda bimohiyɨhiya aŋɨ awaindɨhandamɨ awaisawɨhiyaapɨ Sorɨhoai nunyataise. Sandɨ utɨpɨndɨ ko sata jɨpatɨpiyataise, “Isɨhiya usɨhiya asɨhiya Jisaasihomɨhɨretɨ japepihɨrohiyɨhiyai Sorɨho saundɨtande, ‘Sahɨ napwɨtɨtaatɨwo,’ undatɨ numwaasi Jerusaremɨhanda nasatɨ napuwɨtande,” tatɨ ko jɨpatɨpiyataise. \v 3 Jɨpatɨpiya Sorɨhoai numwihɨ ko isɨsi notɨ detɨ Damasɨkaasihanda noaipaitaahetihɨ ketɨ kuraanɨhɨ yamɨhapataatɨhapɨ nausainjɨtɨhandɨ aungwohandɨ nasatɨ nɨwusaatataise. \v 4 Nɨwusainjɨhɨ Sorɨho osihandaasɨnɨ bimainjahosɨ yapɨpatetɨ mɨhaapɨ nepandataise. Nepandatɨ ahonda pɨwɨha wa sataha atisataise, “Sorɨhoŋe, Sorɨhoŋe, kɨnyɨ nɨngisɨ napaapɨ taapepɨ yaasɨhandɨ naninyapɨ nɨpɨ nanopɨsasapaise?” undataase. \v 5 Undihɨ Sorɨho atisataatɨ sandaase, “Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ diyaamahoŋise?” undataase. Undihɨ komɨha saundataase, “Nɨnɨ Jisaasihonɨnɨ kɨnyɨ taapepɨ nɨpɨ nanopɨsasingɨhonɨnɨto. \v 6 Isɨ kɨnyɨ dosisɨ aunahɨpataahapɨ numwe. Numbwɨ noaipasamɨhɨ utaaho wo ipotɨhura kɨnyɨ wapa kaitaapɨhandapɨ kahɨtɨtaise,” undataase. \v 7 Saundatɨ kaundihɨ isɨhiya Sorɨhoaisawɨ maasɨ niyohiyɨhiya bɨpi pɨwɨha pɨwaamaatɨwɨ bitotawaayopo. Bitotawaawɨ pɨwɨha satatɨ kaundihɨ atɨwisawaahandɨ kandɨ utaaho pɨwaatisɨhoai wɨndɨ mausonɨhopo. \v 8 Aihɨ Sorɨho nepatɨ komɨ ndɨha norɨhaatihɨ jataahandɨ kandɨ komɨ ndɨha apɨpaahɨ asɨhatamataise. Komɨ ndɨha siyatɨ asɨhatamasɨhɨ namapɨ isɨhiya koaisawɨ maasɨ niyohiyɨhiya komɨ ikwɨrɨ iwisi nuwɨ Damasɨkaasihanda noaipawaayopo. \v 9 Nuwɨ noaipapɨ Damasɨkaasihanda bindawaayopo. Aihɨ kapɨhɨ Sorɨho Autaahaatɨhopɨ gwɨnyapenatɨ gaapundɨtandɨ nandapa waapoho onaayatɨ bindataise. Iyataatɨ komɨ ndɨhaahɨ asisɨha mairɨ ma aimɨ sanawihɨhandɨ kandɨ asɨhatatɨ kaanɨhɨndaise. \v 10 Aihɨ suraanɨhɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Ananaiyaasiho, Jisaasihopɨ gɨwunyaaho aunahɨpa Damasɨkaasihanda bindataise. Aihɨ Ananaiyaasiho sɨwipatɨ wɨtɨ noaipasɨhɨ mmosɨhɨ Awaisɨho sandaase, “Ananaiyaasihoŋe,” tatɨ gaatihɨ Ananaiyaasiho komɨha wihoaaŋɨ saundataase. “Awaisɨhoŋe kɨmonɨne,” undatɨ woundataase. \v 11 Woundihɨ Awaisɨho satatɨ Ananaiyaasihoai kaundataase, “Kɨnyɨ dosi daihɨra ambɨhɨtawaawɨ Tɨtɨhɨraare tɨwɨ ambɨhɨtohɨrɨhɨra numwe. Numbwɨ utaaho wo Judaasihomɨ aŋɨpɨpɨhɨ noaipape. Noaipapɨ utaaho wo aunahɨpa taunɨhandɨ Taasaasihandaahapɨho komɨ ambɨpatɨ Sorɨhosɨ ko taatɨ gaapundataisɨ koaisɨ iwinjase. \v 12 Iyataatɨ nɨnɨ koai sɨwipatɨ nunjonɨhɨ siyahatɨ aimɨ mmonataise, “Utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Ananaiyaasiho nasatɨ nandaatɨ komɨ ndɨha asɨhatisɨha japɨhɨ nga jaitandɨ koai ikwɨrɨ ahɨwisataise. Ahɨwihɨ sɨwipatɨ siyahatɨ aimɨ mmose,” undatɨ Awaisɨho Ananaiyaasihoai kaundataase. \v 13 Aihɨ Ananaiyaasihomɨha wihoaaŋɨha sata kaundataase, “Awaisɨhoŋɨ Jisaasihoŋe, nɨnɨ somɨ kaiwaiwaapɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiya nahatiya katauhɨ atindɨhore. Iyatɨ ko kinyapɨ isɨhiya gɨhunyaahohiyɨhiya Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiyai maipɨhaiwa kawɨsataise tauhɨ atindɨhore. \v 14 Iyatɨ ko isɨhiya nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaamɨ pɨwɨha nesi kɨmatɨ aunahɨpɨmata kinyapɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai napuwɨtandɨ kiyahotihɨto,” undataase. \v 15 Undihɨ Awaisɨho Jisaasiho saundataase. “So utaaso nisɨ otɨpɨpatɨ niwatɨ bindataatɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaisunɨ kiyaamɨ awaisawɨhiyaisunɨ Judaahiyaisunɨ pɨwɨha anusaatɨ kanundɨtandɨ nɨnɨ aimɨ ahɨwisataayonɨ gaasɨ yamaimbɨ koenda numwe. \v 16 Iyataatɨ nisɨ otɨpɨpatɨ kiyataatɨ yaawɨtandɨhandunɨ naaŋɨhaiwaunɨ ko naitandɨhandapɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨ netɨ nunjɨto,” undataase. \v 17 Undihɨ Ananaiyaasiho atisamapɨ notɨ aŋaaŋɨ nandaatɨ Sorɨhoai ikwɨrɨ ahɨwisataatɨ satatɨ kaundataase, “Sorɨhoŋe, nisataimbɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahingɨhoŋe, kɨnyɨ kɨmbɨhapo tɨpɨ taapɨ napinɨhɨ daihɨra gi ginjasɨho Awaisɨho Jisaasiho nɨngi natanoaasihɨ nasataayo. Natanoaasihɨ nasotɨmandɨ kɨnyɨ kinyɨ ndɨha asɨhatisɨha japɨhɨ nga jaitaape. Iyatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kinyɨ omaŋɨtɨtɨhɨ tɨngisaitɨtande,” undataase. \v 18 Saundatɨ Ananaiyaasiho kaundihɨ komɨ ndɨhotɨ atɨtɨtatamatetahaiwa ketɨ kuraanɨhɨ owetihɨ Sorɨhomɨ ndɨha japɨhɨ biya nausaatataise. Siyatɨ Sorɨhomɨ ndɨha gandaise. Aihɨ ketɨ kuraanɨhɨ waapoho netaise. \v 19 Aihɨ Sorɨho nandapa waapoho onaayatɨ ketinjahosɨ ipotɨhura nandapa waapoho nanataatɨ andɨtitataise. \s1 Sorɨho Damasɨkaasihanda Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaataise \p Aihɨ suraanɨhɨ Sorɨho Damasɨkaasihanda Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisa asisɨha naasanyaahɨ bindataise. \v 20 Bindataatɨ ketɨ kihɨkihoaaŋɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ gwɨharaahaiwa Autaahaatɨhopɨ gaapundɨwɨ amɨ isɨhiya wapa usɨpɨpaapɨ ahoyanohɨwaiwaapɨhɨ notaise. Notɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaatɨ sata kiyai kaundataase, “Jisaasiho so Autaahaatɨhomɨ mwaahore,” undatɨ kaundataase. \v 21 Undihɨ isɨhiya komɨ pɨwɨha atɨwisohiyɨhiya aungwohandɨ yayapwitawaayopo. Aiwɨ kiya satɨwɨ katawaatopo, “Kɨmo utaamo Jerusaremɨhanda satɨ ambɨhitapɨ gaapundohiyɨhiyai saiwa kamaiwɨse undatɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiyai numwaatɨ napuwatunɨ netɨ nopɨsasisɨhotindɨho? Iyatɨ ko isɨhiyai napuwɨtandɨ pɨrisihiya nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ pɨrisihiya awaisawɨhiya mɨtɨhiyaapɨhɨ numwaasi naitandɨ kɨmɨra napisɨho kɨmo kotindɨho?” tawaatopo. \v 22 Aihɨ suraanɨhɨ Sorɨho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaitandɨhandɨ noaipatɨ watɨpɨndaise. Watɨpɨtihɨ isɨhiya Judaahiya Damasɨkaasihanda bimohiyɨhiya komɨ pɨwɨha atisawaawɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yayawaayopo. Aihɨ Sorɨho Jisaasihopɨ satatɨ, “Isɨhiyai Numwaitandɨ Autaahaatɨhomɨ Ahɨwisɨhore,” undatɨ biya nunjatɨ kaundihɨ isɨhiya pɨwɨha wihoaaŋɨha wɨndɨ kamundopo. Owetise. \s1 Sorɨhoai Judaahiya Tiwɨtotɨwɨyauhɨ Yanɨhɨmataise \p \v 23 Aihɨ Sorɨho Damasɨkaasihanda pɨwɨha ausaatɨ bimihɨ asisɨha pɨhɨtɨhaiwa sanausotaise. Sanawihɨ Judaahiya Sorɨhoai tiwɨtaatɨwɨ nahatiya ahoyanɨwɨ bindawa pɨwɨha kanɨwɨ wɨsasawaayopo. \v 24 Aihɨ Sorɨho kiya koai tiwɨtaatɨwɨ kanɨhohɨwaiwa ketɨ atisataise. Atisataatɨ wapɨhapɨ yanɨhɨmatɨ nuto tatɨ gwɨnyaataahandɨ kandɨ Judaahiya otapɨhaatunɨ apatɨhunɨ aunahɨpatamɨ onepatɨ nahatewaapɨhɨ Sorɨhoai tiwɨtotɨwɨ jaawɨ tindawaayopo. \v 25 Timauhɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Sorɨhoaisaiwɨ Damasɨkaasihanda otɨpɨpatɨ maasɨ kiyohiyɨhiya apatɨhɨ Sorɨhoai numwaasi naiwɨ matambɨpaamɨ mɨhasɨnapɨ kiya Sorɨhoai ikihamataiwɨ numwaipapɨhiha kɨpɨwɨ wɨrɨhɨrɨ wɨramapɨ kɨretɨ mɨhapaahɨ nehɨhaatɨmawaayopo. \s1 Sorɨho Japɨhɨ Niyatɨ Jerusaremɨhanda Bindataise \p \v 26 Nehɨhaatɨmahauhɨ Sorɨho ikihɨ numwaipandahihaatɨhapɨ niyainji Jerusaremɨhandaahapɨ niyataise. Niyatɨ noaipa Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyaisa maasɨ kaito tataihɨ kiya Sorɨhopɨ satawaatopo, “Kɨmo utaamo Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhomaahe,” tɨwɨ gwɨnyapenawaawɨ kopɨ yayawaayopo. \v 27 Aihɨ Banapaasiho Sorɨhoai andɨtɨwiwatɨ numwaasi aposerɨhiyaapɨhɨ notaise. Numwaasi notɨ Awaisɨho Jisaasihoai Sorɨho daihɨra usosɨtɨhandapunɨ Awaisɨho pɨwɨha kaundindɨhandapunɨ ausaatɨ kaundataase. Iyatɨ amɨ Damasɨkaasihanda Sorɨho Jisaasihomɨ watɨpɨhandaahɨ yamaayatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundindɨhandapimaawɨ Banapaasiho aposerɨhiyai kaundataase. \v 28 Aihɨ kiya aposerɨhiya Sorɨhoai numwaahauhɨ maasɨ otɨpɨpatɨhiyaisatɨ bindataatɨ aunahɨpatɨ Jerusaremɨhandamɨ otɨhatɨhɨ yamaayatɨ Awaisɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaatɨ kaunda daayataise. \v 29 Iyatɨ Judaahiya usa Judaahiyaamɨ pɨwɨha wɨndɨ baiwɨ pɨwaamaatɨwɨhiyaisatisangi pɨwanataase. Iyatɨ kiyaisɨ Sorɨho pwɨsɨpataahamatiyatɨ pɨwɨhaara tiwataise. Siyatɨ kaundihɨ kiya Sorɨhoai tiwɨtaatɨwɨhɨra daihɨraapɨ mmonawaayopo. \v 30 Aihɨ sandapɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya atisawaawɨ namapɨ usa Sorɨhoai numwaasi Sisariyaahandaahapɨ nowaayopo. Nuwɨ noaipapɨ kapɨhapɨ Sorɨhoai komɨ aunahɨpatɨ Taasaasihandaahapɨ natɨwusaasauhɨ notaise. \v 31 Aihɨ yapɨpatɨ nahatewa Judiyaahandɨ Garirihandɨ Samariyaahandɨ saiwa nahatewaaraahiya isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya wɨndɨ namopɨsasɨnɨwɨ napaisaatɨ bindawaayopo. Aiwɨ Awaisɨhomɨ pɨwɨha atɨwiwɨ komɨ otɨtɨhɨ bɨniyauhɨ Itɨpɨho kiyai iwɨtatamanatɨ andɨtɨwiwataise. Andɨtɨwisɨhɨ isɨhiya taahɨtɨhandɨ Jisaasihopɨ aimɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨhatɨhɨ napɨwɨ nandaawaayopo. \s1 Pitaaho Iniyaasihoai Tɨtɨhɨwiwataise \p \v 32 Aihɨ Pitaaho aunahɨpa nahatewaara Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai usonatɨ dainjatɨ waara notɨ aunahɨpatɨ Ritaahanda noaipatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai usonatɨ kiyaisatɨ maasɨ bindataise. \v 33 Iyatɨ satɨ aunahɨpita Pitaaho bindata kapɨhɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Iniyaasihoai usonataise. Iyataatɨ Iniyaasiho so komɨ auhatɨmurɨ maindɨmwɨ namɨhatatɨ nawatohore. Aihɨ ko wɨndɨ dahomaayatɨ konɨhɨ bisondaise. Siyatɨ bisotihɨ komɨ kɨnaungwɨha ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wihɨnɨhɨramɨ mairɨ ma 8 kiyahaiwa sanausohore. \v 34 Aihɨ Pitaaho Iniyaasihoai satatɨ kaundataase, “Iniyaasihoŋe, wanɨ Jisasɨ Kɨraisiho kinyɨ auhatɨmurɨ bɨwatetɨ namɨhatindɨhandɨ aimɨ tɨtɨhehɨmataisɨ wanɨ kɨnyɨ nepapɨ kinyɨhapa gwaasɨha nepɨ tɨtɨhemape,” undataase. Undihɨ komɨ kaiwaiwa ketɨ kuraanɨhɨ owetihɨ nepataise. \v 35 Aihɨ isɨhiya Ritaahandaahiyaunɨ yapɨpatɨ Seronɨhandaahiyaunɨ nahatiya sandɨ mmonawaawɨ kiya nepemaitɨwɨ Awaisɨhopɨ gɨwunyaawaayopo. \s1 Tapitaahaatɨ Aimɨ Napomasɨhaati Pitaaho Ahowimasɨhɨ Japɨhɨ Nepataise \p \v 36 Aihɨ aunahɨpa Jopaahanda apopaatɨ waatɨ Tapitaahaatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahaatɨ bindataise. Iyataatɨ kaatamɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Dokaasihaate tɨwɨ pɨwɨha Gɨrikɨhaara ambɨhɨtawaatopo. Iyataatɨ kaatɨ Tapitaaha nahatewetɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiyai gaahaiwa kawɨsatɨ kahapaamapɨpa nenoaahɨtisawɨhiyai iwɨtatamanatɨ andɨtɨwiwatɨ nunyahaate. \v 37 Aihɨ Pitaaho aunahɨpa Ritaahanda bimihɨ suraanɨhɨ kaatɨ timbɨpa timbiyatɨ napomataise. Napomasɨhɨ isɨhiya nepɨ kaatamɨ ambɨpatɨ bausawɨ ganɨho kaiwɨ koaasɨnɨ aŋɨhandamɨ yandɨhɨrotɨ ahiyawaayopo. \v 38 Iyataatɨ aunahɨpatɨ Ritaahandɨ sandɨ detɨ Jopaahanda ahendaise. Aihɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya atisawaawɨ Pitaaho Ritaahanda binye tauhɨ namapɨ utaahurɨ yahuri pɨwɨha nunyawɨ Pitaahopɨ natɨwusaasawaayopo. Aihɨ kurɨ numwɨ saundɨmɨ Pitaahoai kaundamaase, “Kɨnyɨ nyangisenda otɨhɨ mbɨmimaapɨ ketɨ namme,” undamaase. \v 39 Undihɨ Pitaaho dosi kurisa maasɨ notaise. Notɨ Pitaaho noaipasɨhura Pitaahoai kiya numwaasi Tapitaaha ahotirɨhɨrotɨ nandaawaayopo. Nandaahauhɨ asɨhiya osɨnɨhiya Pitaahomɨhinɨ detɨ bindawa Tapitaahaatamɨ apotɨhɨrɨ jɨhura asaamaatɨ bindataahura ngwɨnatɨ numwiwaiwa kaiwa Pitaahoai nunjawɨ gowaayopo. \v 40 Ngwauhɨ Pitaaho isɨhiya usɨhiya asɨhiya nahatiyai ipaahaapɨ natausaasataise. Natausaasatosa Pitaaho atotɨpwesa bindata Autaahaatɨhopɨ gaapundataise. Gaapundatosa nepemaitatɨ apopaatamɨ ambɨpati iwinjatata saundataase, “Tapitaahaaŋe kɨnyɨ nepape,” undihɨ kaatɨ kaatamɨ ndɨha norɨhaatɨ Pitaahoai usonataise. Usonamapɨ nepatɨ tɨtɨhɨ bindataise. \v 41 Bimihɨ Pitaaho kaatamɨ ikwɨrɨ wiwatɨ tɨtɨhɨwisɨhɨ kaatɨ dotaise. Iyatɨ tɨtɨhɨ nanɨhiyatɨ bindataise. Bimihɨhura isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya osɨnɨhiyaisunɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya usaisunɨ Pitaaho gaata numwaatɨ kiyai saundataase “Tapitaahaatɨ kɨmaatɨ japɨhɨ nepatɨ asaamaatimatataise,” undati kiyai nunjataise. \v 42 Aihɨ Tapitaahaatɨ japɨhɨ nepasɨtɨhandapɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiya aunahɨpa Jopaahanda bimohiyɨhiya taahiyɨhiya atisawaayopo. Atisawaawɨ namapɨ kiya Awaisɨhopɨ nepemaitɨwɨ gɨwunyaawaayopo. \v 43 Aihɨ Pitaaho Jopaahanda utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Saimonɨhoaisatɨ asisɨha taahɨwaiwetɨ bindataise. Iyataatɨ Saimonɨho so maasapɨhomɨ atɨtatɨ kata isɨhiya usa kɨhaiwa kɨhaiwa kaitaatɨwɨhatɨ tɨtɨhematɨ bindataahore. \c 10 \s1 Autaahaatɨhomɨ Enjerɨho Otɨpɨpatɨho Yamɨhapataatɨhapɨho Nasatɨ Koniriyaasihoai Pɨwɨha Kaundataase \p \v 1 Aihɨ suraanɨhɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Koniriyaasiho aunahɨpatɨ Sisariyaahanda bindataise. Iyataatɨ so Koniriyaasiso isɨhiya Romɨhandaahiyaamɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya taahiyɨhiya 600 kaiwɨhiyaasɨ tipɨtapaatɨ 100 kaiwɨhiyai ko iwinja bindataahore. Iyataatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya siya 600 kaiwɨhiyaamɨ ambɨpatɨ satɨwɨ ambɨhɨtawaatopo, “Itaarihandaahapɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiye,” tɨwɨ ambɨhɨtawaatopo. \v 2 Iyatɨ so Koniriyaasiso Judaahiyaamatɨpɨmetahosɨ Judaahiyaamɨhɨretɨ japepihɨra Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katatɨ gaapundahore. Iyataatɨ kounɨ komɨhiyaunɨ Autaahaatɨhopɨ yaiwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atɨwiwɨhiyaare. Iyatɨ Koniriyaasiho ko nawɨho Pɨhɨtɨhaiwa Judaahiyaamɨ usa kahapaamapɨpaapɨ nenoaahɨtisawɨhiyai nunyahore. Siyatɨ nunyatɨ Autaahaatɨhopɨ asisɨ nahatewetɨ gaapundahore. \v 3 Aihɨ asisɨha waaraahɨ ipɨho aimɨ mɨhepɨtihɨhura Koniriyaasiho sɨwipatɨ wɨtɨ auta noaipasɨhɨ siyahatɨ mmonataise. Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho Yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho nasatɨ aŋɨtɨtɨhɨ nandaasɨhɨ usonataise. Aihɨ ko Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho nasatɨ, “Koniriyaasihoŋe,” undataase. \v 4 Undihɨ Koniriyaasiho Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨhoai usonataatɨ ko apɨpaahɨ awaindɨhandɨ yayataise. Yayataatɨ Koniriyaasiho Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨhoai saundataase, “Awaisɨhoŋe napaape?” undataase. Undihɨ Autaahaatɨhomɨ Enjerɨho sata kaundataase, “Kɨnyɨ gaapundingɨtɨhandunɨ kɨnyɨ nawɨho taahɨpɨpa isɨhiya kahapaamapɨpaapɨ nenoaahɨtauhɨ iwɨtatamanɨpɨ andɨtɨwipɨ numwingɨtɨhandunɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ aimɨ noaipase. Noaipasɨhɨ kandapɨ Autaahaatɨho gaare tatɨ gwɨnyaatɨ bindataise. \v 5 Aisɨ kɨnyɨ wanɨ isɨhiya usaisɨ aunahɨpatɨ Jopaahandaahapɨ natɨpusoaasisamɨhɨ nutaatɨwe. Nuwɨ kiya utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Saimonɨhoai numwaasi japɨhɨ napɨtaatɨwe. Iyataatɨ komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Pitaahore. \v 6 Iyatɨ Saimonɨho wo maasapɨhomɨ atɨtata isɨhiya usa wapa kahaiwa kahaiwa kaitaatɨwɨhatɨ tɨtɨhemasɨhomɨ aŋaaŋɨ detɨ durɨhɨrainɨ ahetihɨ kapɨhɨ Pitaaho binye,” undataase. \v 7 Undatɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho Koniriyaasihoai sata pɨwɨha kaundamapɨ naihɨhura Koniriyaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaamɨ yahurisaahɨhɨ gaata numwaataise. Iyatɨ tunnatɨ yahwinjɨho wo komɨ otɨpɨpatɨhoematatɨ bimohosɨ koaisɨ ahoya gaata numwaataise. Aihɨ so tunnatɨ yahwinjɨho Judaahiyaamatɨpɨmetahosɨ Judaahiyaamɨhɨretɨ japepihɨratɨ Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katatɨ gaapundahore. \v 8 Aihɨ Koniriyaasiho kingwaasi pɨwɨha Autaahaatɨhomɨ enjerɨho kaundisɨha ka biyatɨ kaundatɨ kingwaasi Jopaahandaahapɨ natausaasihɨ nowaayopo. \s1 Pitaaho Sɨwipatɨ Wɨtɨ Mmonataise \p \v 9 Aihɨ kingwaasi Koniriyaasiho natausaasihɨ nuwɨ otɨhapɨhɨ nanopawɨ bowihɨ pɨhɨtɨwɨ numbɨwɨ aunahɨpa Jopaahandamɨ detɨ noaipawaayopo. Detɨ noaipapɨ kingwaasɨ taawɨ niyauhɨ Pitaaho ipɨho otɨhasɨnɨtihɨ aŋɨhandamɨ autaahɨ aŋɨtaupwataasɨnɨ yamwaataise. Iyataatɨ aŋaaŋɨ nimaayandahaaŋɨ aŋɨmatɨwɨhaaŋisɨ Pitaaho Autaahaatɨhopɨ gaapundɨtandɨ kasɨnɨ aŋɨtaupwataatɨhɨ yamwaataise. \v 10 Yamwaatɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundihɨ Pitaahoai nandapaapɨ jaumanataise. Iyataatɨ isɨhiya yatɨhɨ mɨhaapɨ bimohiyɨhiya nandapa taawɨ tɨmanɨhauhɨ Autaahaatɨho Pitaahoai sɨwipatɨ wɨtɨ siyahatɨ nunjataise. \v 11 Yamɨhapatɨ tɨwatawamasɨhɨ Pitaaho jataise. Jasɨhɨ wɨndɨ apotɨhɨrɨ taapwɨnɨhɨramatiyahandɨ yamɨhapataatɨhɨraapɨ nasataise. Iyataatɨ apotɨhɨrɨ sɨrɨ otasaahaasɨnɨ wihɨwihoaaŋɨ isɨhiya isɨwatawa kɨhura kɨhura bɨpi ipɨhaahohɨpatamatiyatɨ nasatɨ yapɨpatetɨ tɨmaamahiyatɨ nasatɨ nehɨ otɨhamwaaŋɨ ahondaise. \v 12 Aihɨ sandɨ yamɨhapataatɨhapɨ napindɨndaatɨhɨ kohasɨpɨho kahatamatɨpetahoaisa akwɨranɨho Judaahiya namaanɨhohɨpɨpa ahondaise. \v 13 Ahotihɨ pɨwɨha wa Pitaahoai sataha kaundataase, “Pitaahoŋe, kɨnyɨ dopɨ kɨmba nandɨmba tipɨ nanɨme,” undataase. \v 14 Undihɨ Pitaaho, “Awaisɨhoŋe, nɨnɨ wɨndɨ akɨtɨnɨhɨ saiwa titɨ namando. Nɨnɨ jɨhura wɨndɨ Judaahiyaanamɨ wɨnɨhapɨpetɨ tɨtɨhɨmetɨhapa namandɨhonɨne,” undataise. \v 15 Undihɨhura maahomwaaŋɨ jɨhaatɨ wamwaaŋɨ satatɨ Pitaahoai kaundataase, “Autaahaatɨho nandapaapɨ tɨtɨhɨ gaahape tatɨ katimbɨpa sapaapɨ kɨnyɨ tɨtɨhɨmetatɨ maipɨhape maatɨme,” undataase. \v 16 Aihɨ sandɨ mairɨ maara noaipatatɨ ketɨ kuraanɨhɨ yamɨhapataatɨhapɨ japɨhɨ niyataise. \v 17 Aihɨ Pitaaho satɨ sɨwipitɨ mmosɨpitapɨ pɨhɨtatɨ gwɨnyapenataatɨ satatɨ kandaase, “Nɨnɨ satɨ sɨwipitɨ mmonɨhohɨmatamɨ tanyaaha napitiyate,” tatɨ gwɨnyaataise. Siyatɨ taatɨ gwɨnyaatɨ bimihɨ Koniriyaasiho isɨhiyai natausaasihɨ niyohiyɨhiyai Saimonɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ kɨmbɨhe undiwɨ isɨhiya kaundauhɨ kiya kɨmbɨhiso tɨwɨ nuwɨ noaipapɨ Saimonɨhomɨ aŋaaŋamɨ maasomwaaŋɨ bitotawaayopo. \v 18 Noaipapɨ kiya bitotawa satɨwɨ gaatawaatopo, “Utaaho wo Saimonɨho komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Pitaaho Saimonɨho kɨmbɨhapɨhoaisatɨ maasɨ bindataiso, e owetiso?” tɨwɨ gaatawaatopo. \v 19 Aihɨ Pitaaho komɨ sɨwipatɨ mmosɨpatapɨ taatɨ gwɨnyaasɨhɨ kingwaasɨ Pitaahopɨ gaatawaatopo. Gaatauhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho satatɨ Pitaahoai kaundataase. “Atime, itingingwaase kɨmingwaasɨ napɨwɨ kinyapɨ taawɨ daawaayopo. \v 20 Isɨ kɨnyɨ dosisɨ noaatɨpapɨ numbwɨ kingwaasi usonɨme. Iyataatɨ isiya siya nɨnɨ nɨwahonɨnɨ nandusaasonɨhɨ kiya kinyapɨ nasawaayowɨ kɨnyɨ kiyaisapɨ maasɨ nutaape. Iyapaapɨ kɨnyɨ isɨhiya siyaapɨ Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaasɨ kiyaisa maasɨ nutando e namutando tɨpɨ kinyɨ maarɨhoaatɨhapɨ pɨhɨtɨpɨ gɨmunyapenɨme,” undatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kaundataase. \v 21 Aihɨ Pitaaho dosi noaatɨpatɨ notɨ kiyai iwinjataise. Iwinjatosatɨ kiyai satatɨ kaundataase, “Sahɨ nisapɨ daahohɨhonɨnɨ kɨmonɨne. Kɨmonɨnisɨ sahɨ napaapɨ napɨwɨhiyaate?” undataase. \v 22 Undihɨ kingwaasɨ Pitaahoai satɨwɨ kaundawaatopo, “Koniriyaasiho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya pɨhɨtɨwɨhiyaamɨ awaisɨho natanyoaasihɨ nasahaayo. Iyataatɨ so utaaso gaaho ainahɨho Autaahaatɨhopɨ gaapundahore. Aihɨ isɨhiya Judaahiya kopɨ utaaho gaahore tɨwɨhore. Aihɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho kinyapɨ kaundihɨsɨ kɨnyɨ komɨ aŋɨpɨpɨhɨ numbwɨ noaipasamɨhura ko kinyɨ pɨwɨha wa atitande. Atitandɨ kɨnyapɨ natanyoaasihɨ daapɨ nasahaayo,” undawaatopo. \v 23 Undauhɨ Pitaaho kingwaasi kaundihɨ nandaawaayopo. Aihɨ Pitaaho kingwaasi apatɨhɨ biyatɨ iwinjaatɨ bindataise. Aiwɨ nanopawɨ bowihɨ Pitaaho kingwaasisa maasɨ notaise. Naihɨ isɨhiya usa Jopaahandaahapɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨhiya maasɨ nowaayopo. \s1 Pitaaho Notɨ Koniriyaasihomɨ Aŋɨpɨpɨhɨ Noaipataise \p \v 24 Nuwɨ asisɨha naasaahɨ otɨhapɨhɨ nanopawɨ nuwɨ aunahɨpa Sisariyaahanda noaipawaayopo. Aihɨ Koniriyaasiho tɨtɨhɨ komɨhiyaisunɨ usa komɨ naisɨhiyaisunɨ numwaatɨ napɨtaawo tɨwɨ jaawɨ ahoyanɨwɨ bindawaayopo. \v 25 Bimauhɨ Pitaaho maasomwaaŋamɨ detɨ naihɨ Koniriyaasiho Pitaahopɨ awaisɨhoso tatɨ gwɨnyaataatɨ Pitaahomɨ utatototɨ nasatɨ atotɨpɨwesatɨ ikwɨrɨ mɨtɨho yapɨpatetɨmatɨ ahondaise. \v 26 Aihɨ Pitaaho Koniriyaasihoai sata kaundataase, “Nɨnɨ nehɨ utaahonɨnisɨ dope,” undatɨ tɨtɨhɨwiwataise. \v 27 Kaundɨmɨhetapɨ Pitaaho aŋaaŋɨ nandaatɨ mmonata isɨhiya taahiyɨhiya ahoyanɨwɨ bimauhɨ usonataise. \v 28 Usonataatɨ kiyai Pitaaho satatɨ kaundataase, “Sahɨ aimɨ mmowɨhiyaate, nyahɨ Judaahiyaanamɨ wɨnɨhapɨpetɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaisaatɨ bimitɨhaawɨ apɨpaahɨ itɨhɨtaahiyaanɨne. Iyahaawɨ amɨ Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaamɨhinɨ detɨ nutɨhaawɨhandapɨ apɨpaahɨ itɨhɨtaahiyaanɨne. Aihɨhandɨ kandɨ nɨnɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaapɨ tɨtɨhɨmetahiye maatɨtandɨ Autaahaatɨho nanisataise. \v 29 Iyataatɨ sahɨ nisapɨ gaatauhɨ samɨ pɨwɨha wɨndɨ namematɨ atindɨ bɨpi nasataayo. Aisɨ sahɨ nɨngi napaapɨ gaatɨwɨ nanɨmahopo? Satɨtɨ nasɨsenataayo,” undataase. \v 30 Undihɨ Koniriyaasihomɨha sata kaundataase, “Wɨndɨ nisaapɨhɨ noaipataise. Iyatɨ asisɨha mairɨ ma aimɨ sanaise. Iyataatɨ kandɨ siyatɨ noaipataise. Nɨnɨ nisɨ aŋɨpɨpɨhɨ bindataatɨ taatɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundonɨhɨ wanɨ ipɨmo mɨhepɨtisurɨmuraamatiyahura utaaho wo nisɨ ndɨhetɨ nasatɨ bitondaise. Iyataatɨ komɨ apotɨhɨrɨ niyosɨpɨpa apɨpaahɨ nausaatahoe. \v 31 Aihɨ ko nasatɨ bitonda nɨngi sandataase, “Koniriyaasihoŋe, Autaahaatɨho kinyɨ gaapundingɨtɨhandɨ atɨngisatunɨ kinyɨ nawɨho nahataapa isɨhiya kahapaamapɨpaapɨ nenoaahɨtauhɨhiyai iwɨtatamanɨpɨ andɨtɨwipɨ numwingɨtɨhandapunɨ gwɨnyaatɨ bindataise. \v 32 Aisɨ kɨnyɨ wanɨ isɨhiya usai Jopaahandaahapɨ natɨpusoaasisamɨhɨ kiya nuwɨ Saimonɨhoai numwaitaatɨwe. Iyataatɨ komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Pitaahoe. Pitaaho so utaaho wo Saimonɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ binye. Iyataatɨ Saimonɨhomɨ aŋaaŋɨ detɨ durɨhɨrainɨ ahetihɨ kapɨhɨ binye. Iyataatɨ Saimonɨho so maasapɨhomɨ atɨtata yamepatɨ kaiwa kaiwa isɨhiya usa kaitaatɨwɨhatɨ tɨtɨhemasɨhore,’ ndataase. \v 33 Aihɨ nɨnɨ ketɨ isɨhiya kinyapɨ nandusoaasataayo. Nandusaasonɨhɨ kɨnyɨ gaahatɨ kaimbɨ ketɨ nasapaise. Aihɨ nyahɨ nahatiyaanɨnɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ nasawaatɨ bindahaayo Awaisɨhomɨ pɨwɨha kɨnyɨ nyangi kanyatisamɨhɨ atitɨhaawo,” undatɨ Koniriyaasiho Pitaahoai kaundataase \s1 Koniriyaasihomɨ Aŋɨpɨpɨhɨ Pitaaho Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaataise \p \v 34 Sata Koniriyaasiho kaundihɨhura Pitaaho komɨha namasatɨ satatɨ kaundataase. “Akɨtɨnɨhɨ wanɨ nɨnɨ gwɨnyaataayo. Autaahaatɨho wɨndɨ isɨhiya usaaso tatɨ waatɨ gɨmunyapenahoe. Owetise. \v 35 Iyataatɨ isɨhiya kahatamatɨpetahiya komɨ pɨwɨha atɨwiwɨ gaahandɨ kiyohiyɨhiyaapɨ maaritahore. \v 36 Aihɨ sahɨ aimɨ mmonawaayopo, Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha Judaahandaahiyaanangi nanyinyataise. Pɨwɨha saamɨ tanyaaha siyate. Jisasɨ Kɨraisiho nahatiyaanamɨ Awaisɨhosɨ nanyamaatɨ Autaahaatɨhoaisaatɨ maarɨho naasohɨtihɨ netɨ napaindɨhandaatɨhɨ ahɨnyisataise. \v 37-38 Aihɨ sahɨ aimɨ atiwɨhiyaate, jɨhura Jonɨho waapoho naitaatɨwɨhandapɨ pɨwɨha ausaataise. Iyatɨ Jonɨho Jisaasihoai baawusihɨ suraanɨhɨ Nasaretɨhandaahapɨ Jisaasihoai Autaahaatɨho Itɨpɨhoaisa watɨpɨhandisa ahoyatɨ nunyatɨ ahɨwisataise. Iyatɨ Autaahaatɨho Jisaasihoaisatɨtihɨ ko yapɨpatɨ Garirihandaahapɨ namasatesi yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ aunahɨpɨ nahatewaara kapɨhɨ kapɨhɨ daayatɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiyai iwɨtatamanatɨ andɨtɨwiwataise. Iyatɨ Bwaasɨrɨhɨramɨ watɨpɨhandaatɨhɨ bimauhɨhiyai tɨtɨhɨwiwatɨ nemwataise. \v 39 Aihɨ nyahɨ aposerɨhiyaanɨnɨ Jisaasiho nyamɨ yapɨpatɨ Judiyaahandaahunɨ aunahɨpatɨ Jerusaremɨhandɨ Judiyaahanda ahetipata kaiwaiwa mmonahaawɨ ausaahohiyɨhiyaanɨne. Aihɨ so utaasoai ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨmandaawaayopo. Tipɨmandaahauhɨ ko napotaise. \v 40 Napwihɨ Autaahaatɨho asisɨha mairɨ ma sanaihɨhura ahowimasɨhɨ japɨhɨ jomaahɨpataatɨhapɨ ausaimanatɨ noaatihɨ usonawaayopo. \v 41 Sandɨ Jisaasiho ausaimanɨnatɨ noaatindɨndɨ isɨhiya nahatiyaamɨ ndɨhetɨ noaipataamaise. Owetise. Jɨhura Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha ausaitɨhaawɨ ahinyisawɨhiyaanamɨ ndɨhetɨ siyatɨ noaipataise. Aihɨ Jisaasiho jomaahɨpataatɨhapɨ japɨhɨ nepatɨ maasɨ bindɨha nandapa waapoho maasɨ nanahaayo. Maasɨ nanɨhaawɨ mandɨhɨ akɨtɨnɨhɨ Jisaasiho japɨhɨ nepataise taatɨ gwɨnyaawaatɨ usonahaayo. \v 42 Aihɨ ko Jisaasiho aposerɨhiyaanangi pɨwɨha satatɨ kanyatataase. “Sahɨ nɨnɨ kiyohɨwaiwaapɨ Pɨwɨha Gaaha Wanɨha ausaapɨ isɨhiyai kanundɨwɨse. Kanundawaawɨ satɨwɨ kaundɨwɨse, ‘Jisaasihoai Autaahaatɨho aimɨ namɨhana ahɨwisataise. Ahɨwihɨ ko noaipatɨ isɨhiya asɨyɨhiyaisunɨ isɨhiya napohiyɨhiyaisunɨ tipɨtapaitandɨhoe,’ undɨwɨ kaundɨwɨse nyatatɨ kanyatataase. \v 43 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaahohiyɨhiya pɨwɨha Jisaasihopɨ jɨhɨ satɨwɨ katawaatopo, ‘tipɨtapaitandɨhomɨ ambɨpataahɨ isɨhiya nahatiya baiwɨ kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ maipɨhaiwa Autaahaatɨho nemwaitaise,’ tɨwɨ katawaatopo,” tatɨ Pitaaho kaundataase. \s1 Isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Newaayopo \p \v 44 Aihɨ Pitaaho taatɨ pɨwɨha sa kaundihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho yamɨhapataatɨhapɨ nasatɨ isɨhiya Pitaahomɨ pɨwɨha atɨwisohiyɨhiyaamɨhetɨmataise. \v 45-46 Aihɨ Koniriyaasihoaisawɨhiya pɨwɨha kɨha kɨha pɨwaatɨwɨ, Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ nɨwimahauhɨ Judaahiyaamɨ usa baiwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨhiya maasɨ Pitaahoaisawɨ napɨwɨhiya atisawaawɨ yaiwɨmawaayopo. Yaiwɨmawaawɨ satɨwɨ katawaatopo “Autaahaatɨho komɨ Itɨpɨho nehɨhandɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaimaawɨ nunyataise,” tawaatopo. Tɨwɨ katauhɨ Pitaaho isɨhiya maasɨ nasohiyɨhiyai sata kaundataase. \v 47 “Isɨhiya kɨmiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nyamataiwɨ newaayowɨ waapoho naitaatɨwɨhandapɨ ndɨnɨhɨ itɨhɨtɨtaise?” undataase. \v 48 Undatosatɨ Koniriyaasihoaisawɨhiyai saundataase, “Nɨnɨ sangi Jisasɨ Kɨraisihomɨ ambɨpataahɨ baasusataayo,” tatɨ baawusataise. Aihɨ Koniriyaasihoaisawɨhiya Pitaahoai saundawaatopo, “Kɨnyɨ nyangisapɨ maasɨ asisɨha wanyaara bimɨtɨhaawo,” undauhɨ ko kiyaisatɨ wonjɨ bindataise. \c 11 \s1 Pitaaho Jerusaremɨhandaahiyai Pɨwɨha Ausaatɨ Kaundataase \p \v 1 Aihɨ suraanɨhɨ aposerɨhiyaunɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Judiyaahanda kapɨhɨ kapɨhɨ bimohiyɨhiya usɨhiya asɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaisangi aimɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahopo tauhɨ atisawaayopo. \v 2 Atisauhɨhura Pitaaho Jerusaremɨhandaahapɨ niyataise. Naihɨhura Judaahiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ usa isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaapɨ saiwɨ gwɨnyaawaayopo. Judaahiyaamatɨmetahiya Jisaasihopɨ baiwɨ gɨwunyaawaawaahɨ kiya nyamataiwɨ ambɨpatɨ namandipatɨwɨse tɨwɨ gwɨnyaapɨhiya Pitaahoai satɨwɨ itɨhundawaatopo. \v 3 “Kɨnyɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiya ambɨpatɨ nahomaamandipatɨwɨhiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ napaapɨ numbwɨ kiyaisapɨ bindapaapɨ nandapa maasɨ nanapaise?” undɨwɨ Pitaahoai itɨhundawaatopo. \v 4 Aihɨ Pitaaho sawaho mmosɨhɨ noaipasɨwaiwa nahatewaapɨ namasatɨ ausaatɨ sata kaundataase. \v 5 “Nɨnɨ aunahɨpa Jopaahanda bindataatɨ taatɨ gaapundonɨhɨ Autaahaatɨho sɨwipatɨ wɨtɨ nanisataise. Nanɨsihɨ mmonataatɨ wɨndɨ yamɨhapataatɨhapɨ apotɨhɨrɨ taapwɨnɨhɨrɨ awairɨhɨramatiyahandɨ noaatɨpataise. Noaatɨpasɨhura mmonataatɨ otasaahaasɨnɨ wihɨwihoaaŋɨ isɨhiya isɨwatawaawɨ bɨpi kɨhura kɨhura ipɨhaahohɨpatamatiyatɨ nisɨhaasɨnɨ napihɨ mmonataayo. \v 6 Napihɨ nɨnɨ sandapɨ napinde ndɨ mmondo ndɨ baindɨ apotɨhɨraatɨhɨ jata kɨmaapɨ yapɨpatambɨ kohasɨpɨho akwɨranɨho bimiwaiwaamɨ sɨrɨ apotɨhɨraatɨhɨ bimihɨ usonataayo. \v 7 Aihɨ nɨnɨ taatɨ mmonɨhonɨhɨ maahomwaaŋɨ wamwaaŋɨ sandihɨ atisataayo. ‘Pitaahoŋe, kɨnyɨ nepapɨ saiwa nandɨmaiwa tipɨ nanɨme,’” ndataase. \v 8 Ndihɨ nɨnɨ saundataato, “Awaisɨhoŋe, nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ saiwa titɨ namando. Nɨnɨ jɨhura Judaahiyaanamɨ wɨnɨhapɨpetɨ tɨtɨhɨmetɨhapa wɨndɨ namandɨhonɨne,” undataato. \v 9 Undonɨhɨ pɨwɨha wa yamɨhapataatɨhapɨ jɨhaatɨ sata kandataase, “Autaahaatɨho nandapa wapaapɨ tɨtɨhɨtɨhape tonaaraahɨ sapaapɨ kɨnyɨ tɨtɨhɨmetɨhape maatɨme,” ndataase. \v 10 Aihɨ saiwa mairɨmaara noaipatatɨ japɨhɨ yamɨhapataatɨhɨ nahatewa niyataise. \v 11 Aihɨ suraanɨhɨ ketɨ isɨhiya murɨ mingwaasɨ nɨnɨ bimohɨpɨpɨhɨ noaipawaayopo. Siya isiya utaaho wo aunahɨpa Sisariyaahanda bindataaho nisapɨ natausaasihɨ daapɨ napɨwɨhiyaare. \v 12 Nasauhɨhura Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho sata kandataase. “Kɨnyɨ sandapɨ maarɨho yɨyahwɨ gɨmunyaapɨ singwaasɨ nasohingingwaasisapɨ maasɨ numwe,” ndataase. Ndihɨ kɨmiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨmiya ikwɨwihɨtɨrɨtihɨ wihɨnɨhɨramɨ 6 kaiwɨ naasohɨtisawɨmiya wanɨ maasɨ bitohohiyɨmiya maasɨ nɨngisawɨ nowaayopo. Aihɨ nowaatɨ Sisariyaahanda Koniriyaasihomɨ aŋɨpɨpɨhɨ noaipawaatɨ komɨ aŋaaŋɨ nandaahaayo. \v 13 Noaipawaatɨ komɨ aŋaaŋɨ nandaahonɨhura Koniriyaasiho Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨhoai komɨ aŋɨtɨtɨhɨ usosɨtɨhandapɨ kanyatataase. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho koai sata kaundataase. “Kɨnyɨ isɨhiya usai Jopaahandaahapɨ natɨpusoaasisamɨhɨ kiya nuwɨ Saimonɨhoai numwaapɨse. Iyataatɨ komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Pitaahore. \v 14 Isɨ koai nuwɨ numwaasaihɨ ko nasatɨ pɨwɨha wa kasatɨto. Kasatonɨhɨ pɨwɨha kaaraahɨ Autaahaatɨho kinyɨ aŋaaŋɨ maasɨ bimingɨnɨhiyaisa ahoyatɨ japɨhɨ nangɨmaitaise,” undatɨ so Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho kaundataase. \v 15 Aihɨ nɨnɨ pɨwɨha taatɨ namasatɨ kaundonɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nyapɨ jɨhɨ napindɨhandamatiyatɨ noaatɨpatɨ kiyaamɨhetɨndaise. \v 16 Aihɨ Awaisɨhomɨ pɨwɨha jɨhɨ katisɨhaapɨ nɨnɨ gwɨnyapenataayo. Iyataatɨ Awaisɨho sata kandaase, ‘Jonɨho nehɨ waapohora isɨhiyai baawusataisɨ ipotɨhura nɨnɨ Itɨpɨho Gaahora baasusisanɨhɨ sahɨ ko Itɨpɨho Gaaho naitaapo,’ tindɨhandapɨ gwɨnyapenataayo. \v 17 Iyataatɨ jɨhura Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanangi nehɨhandɨ nanyamipatamatiya isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiyai nunyataise. Iyataatɨ Autaahaatɨho isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyai numwaitandɨhɨra daihɨra nɨnɨ napitetahonɨnɨndaatɨ netɨ nopɨsasɨtande,” unda Pitaaho kaundataase. \v 18 Undatɨ Pitaaho kaundihɨhura kiyaamɨha itɨhɨtohɨha namɨhaaposawɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ nɨwimaapɨ kiya satawaatopo, “E akɨtɨsɨ Autaahaatɨho katihɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiya asɨyɨhiyaimatɨtaatɨwɨhandɨ naitaatɨwɨ nepemaitawaayopo,” tawaatopo. \s1 Isɨhiya Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Aunahɨpa Andiyokɨhandaahapɨhiya Dopɨ Otɨpɨpatɨ Kiyawaayopo \p \v 19 Jɨhura Sɨtipenɨhoai nawɨhaara tiwauhɨ napwihɨhura naaŋɨhandɨ awaindɨhandɨ noaipataise. Noaipasɨhɨ isɨhiya Judaahiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kihɨkihoaaŋɨ nandɨwirawaayopo. Aiwɨ kiya nuwɨ yapɨhaurɨ Pinisiyaahandaahunɨ Saipɨraasihandaahunɨ aunahɨpatɨ Andiyokɨhandaahunɨ saiwaara bindawaayopo. Bindawaawɨ kiya nehɨ Judaahiya kapɨhɨ bimohiyɨhiyaisaahɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasiho kaiwaiwaapɨha ausaapɨ kaundawaatopo. \v 20 Aihɨ Judaahiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya yapɨpatɨ Saipɨraasihandaahunɨ aunahɨpatɨ Sairinihandaahunɨ bimambɨwɨhiya Andiyokɨhanda naiwɨ bindawaawɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiyai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nunyawɨ Awaisɨho Jisaasiho kaiwaiwaapɨ ausaapɨ kaundawaatopo. \v 21 Ausaahauhɨ Awaisɨhomɨ watɨpɨhandɨ pɨwɨha ausaahowɨhiyaisatɨtihɨ isɨhiya tɨtaahiyɨhiya kopɨ gɨwunyaapɨ Awaisɨhoenda nepemaitɨwɨ nasawaayopo. \v 22 Aihɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨhiya Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiya sandapɨ atisawaawɨ Banapaasihoai Andiyokɨhandaahapɨ natɨwusaasawaayopo. \v 23 Natɨwusaasauhɨ ko notɨ noaipatɨ mmonata isɨhiya tɨtaahiyɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahauhɨ Autaahaatɨho gaahandɨ kawɨsataiso tatɨ maaritataise. Maaritataatɨ isɨhiyai saundataase, “Sahɨ samɨ maarɨho andɨtitɨwɨ Awaisɨhomɨ utatototɨ kiyaatɨnɨhɨ bimaawɨse,” undatɨ andɨtɨwiwataise. \v 24 Iyataatɨ so Banapaasiso utaaho gaahore. Gaahotihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho komɨhetɨ tisaitataise. Tisaitataatɨ Jisaasihopɨ komɨ gɨwunyaasɨtɨhandɨ watɨpɨhandisahore. Aihɨ isɨhiya tɨtaahɨtɨhandɨ nepemaitatɨ Awaisɨhopɨ gɨwunyaawaayopo. \v 25 Aihɨ Banapaasiho pɨwɨha kaunda kiyamapɨ Sorɨhopɨ daitandɨ aunahɨpa Taasaasihandaahapɨ notaise. \v 26 Aihɨ Taasaasihanda noaipatɨ daatɨ Sorɨhoai numwaasi Andiyokɨhandaahapɨ japɨhɨ notaise. Aihɨ maisahwɨ kapɨhɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisamɨ maasɨ kɨnaungwɨha naasaahɨ bindamaise. Bindamaamɨ isɨhiya taahiyɨhiyai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katɨmunjamaise. Aihɨ Andiyokɨhanda isɨhiya Jisaasihopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaapɨ ambɨpatɨ Kɨraisihomɨhiye tauhɨ katɨ ambɨpatɨ jɨhɨ wuwanɨnɨhɨ newaayopo. \v 27 Aihɨ suraanɨhɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaahohiyɨhiya Jerusaremɨhanda namasi daahɨ Andiyokɨhandaahapɨ nowaayopo. \v 28 Aihɨ kiyaamɨ wo komɨ ambɨpatɨ Akapaasiho Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho gɨwunyaasɨhɨ ko pɨwɨha wa sata kandaase, “Jarɨho yapɨhɨ nahatewaara aungwohandɨ noaipaitaise,” tatɨ ausaatɨ kandaase. Iyataatɨ ipotɨhura awaisɨho Kɨrotiyaasiho isɨhiyai iwinjaatɨ bimihɨhura jarɨho siyatɨ awaisɨho noaipataise. \v 29 Aihɨ ko sata katihɨhura isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya isɨhiya Judiyaahandaahiyai jarɨho noaipahonɨhura nawɨho andɨtɨwipɨ numwɨtaatɨwɨhopɨ bindawa pɨwɨha pɨwaatawaatopo. Pɨwaatawaawɨ satawaatopo, “Nyahɨ nɨnaasiyaanamɨ andɨtitaatɨ gwɨnyaahotɨhandaahɨ nawɨho numwɨtɨhaawo,” tɨwɨ pɨwaatawaayopo. \v 30 Kanɨhohɨpatɨ katɨ kaiwɨ Banapaasiyɨ Soriyai nawɨho nunyawɨ nusoaasauhɨ kurɨ nawɨho nesi naimɨ Jerusaremɨhanda noaipamaise. Noaipapɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai iwinjaawɨ bimohiyɨhiyai nawɨho nunyamaise. \c 12 \s1 Erotɨho Jemɨsihoai Tiwihɨ Napwihɨ Amɨ Pitaahoai Netɨ Napuwataise \p \v 1 Aihɨ awaisɨho Erotɨho isɨhiya Judiyaahandaahapɨhiyai iwinja bimisɨho suraanɨhɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai yaawatɨ naaŋɨhandɨ nunyataise. \v 2 Yaawatɨ naaŋɨhandɨ nunyataatɨ komɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai kaundihɨ kiya nuwɨ Jemɨsiho Jonɨhomɨ saahoai naihɨra nahutarɨhɨrɨ namandipɨhauhɨ napotaise. \v 3 Napwihɨ Erotɨho Judaahiyaamɨ awaisawɨhiyai usonataatɨ Jemɨsihoai tiwihɨ napwindɨhandapɨ kiya gaare tɨwɨ maaritauhɨ namatɨ ko komɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai natausaasihɨ kiya nuwɨ Pitaahoai saundawaatopo, “Erotɨho nangɨpuwɨtandise,” undɨwɨ numwaawaayopo. Aihɨ Erotɨho sandɨ kaisura Judaahiyaamɨ asisɨha awaisɨha nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ oweha nandaatɨwɨhura kiyataise. \v 4 Aihɨ Erotɨho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai kaundihɨ kiya atiwɨ Pitaahoai numwaasisuwɨ napwɨtohɨtɨhandaatɨhɨmawaayopo. Aihɨ Erotɨho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨrɨ wihɨnɨhɨrɨ kɨrɨnɨhɨtihɨ auhɨrɨ wihɨnɨhɨramɨ naasohɨta 16 kaiwɨhiyai ahɨwihɨ kiya tusatipatɨwɨ Pitaahoai iwinjaawɨ bitotawaayopo. Aihɨ sura Judaahiyaamɨ nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ owehandɨ taawɨ nanawaahuraatihɨ Erotɨho gwɨnyapenataatɨ namatɨ asisɨhaiwa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ owehandɨ nanɨhohɨwaiwa owetanɨhura ipotɨ Pitaahoai numwaasi notɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ahɨwisatosa, “utaamo kɨmoai nyahɨ napɨtɨwitɨhaawe?” unda nunjendo tatɨ nehɨ napuwataise. \v 5 Aihɨ Pitaaho napwɨtatɨ bimihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya iwinjaawɨ bitotawaayopo. Aihɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Autaahaatɨho Pitaahoai iwɨtatamanatɨ andɨtɨwiwɨtandɨ gaapundawaatopo. \s1 Autaahaatɨhomɨ Enjerɨho Otɨpɨpatɨho Yamɨhapataatɨhɨ Bimisɨho Pitaaho Napwɨtatɨ Bimihɨ Notɨ Numwaataise \p \v 6 Erotɨho Pitaahoai bousonɨhɨ pɨwɨha pɨwaatɨtaatɨwɨhapɨhapɨ numwaasi nutotatɨ gwɨnyaatɨ bindataise. Aihɨ Pitaahoai senɨhandɨ watɨpɨhanda komɨ ikwɨhatɨmuretɨ wɨrapesi tingaatɨhaisahuramɨ ikwɨretɨ wɨrawaayopo. Saiwɨ kiyauhɨ tingaatɨhaisahuramɨ otɨhapɨhɨ nanotɨ bimainjahore. Aihɨ amɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya usa napwɨtotɨhandamɨ maasomwaaŋɨ jaawɨ bitotawaayopo. \v 7 Aihɨ suraanɨhɨ apatɨhɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho napihɨ komɨ nausainjɨtɨhandɨ Pitaaho bimirɨhɨrotɨ mɨhatɨhɨ nausaatataise. Nausaatihɨhura Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho Pitaahomɨ bopitatainɨ tiwatɨ ahowimataise. Ahowimatɨ sata kaundataase, “Kɨnyɨ ketɨ nepape,” undataase. Undihɨhura Pitaahomɨ ikwɨhatɨmuretɨ senɨhaurɨ watɨpɨhaurɨ wɨsasohɨwaurɨ sawɨ nesɨpandɨwa yapɨpataapɨhɨ tɨmahiyataise. \v 8 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho Pitaahoai saundataase, “Kinyɨ yamepatunɨ asuipatunɨ nepɨ wɨsasanɨpɨ nipaate,” undataase. Undihɨ Pitaaho atisa tɨtɨhɨ kaundimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ kiyataise. Aihɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho sata kaundataase, “Kinyɨ apotɨhɨrɨ mbɨpaapɨhɨrɨ nepɨ nipaatɨpɨ nɨngi nanipinjai namme,” undataase. \v 9 Undihɨ katɨ kiyatɨ komɨ nanototirɨhɨrotɨ namasi Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨhoai nɨwipinjai notaise. Notaatɨ Pitaaho sandɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho akɨtɨnɨhɨ auta kaihɨhandɨ kandɨ kohɨ sɨwipatɨ mmonataayo tatɨ gwɨnyaataise. \v 10 Aihɨ Pitaahotihɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨhotihɨ kurɨ nomaise. Numwɨ jaawɨ bitohohɨpɨpɨhɨ jɨhapɨhɨ nusatipapɨ numwɨ otɨhapɨhɨ jaawɨ bitohohɨpɨpɨhɨ nusatipapɨ numwɨ matambɨpaamɨ onepatɨ awaipataapɨhɨ noaipamaise. Noaipasɨhɨ onepatɨ awaindɨhandisɨ sawɨ nundɨwihɨ kurɨ noaipamaise. Noaipasi aunahɨpatamɨ Otɨhatɨhɨ daihaiwa daundiwaiwaamɨ daihɨra wɨra kurɨ nomaise. Aimɨ kurɨ maasɨ nomaahetɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho Pitaahoai namasi naihɨ ketɨ womendaise. \v 11 Wometihɨ Pitaaho gwɨnyapenataatɨ sata kandaase, “Nɨnɨ wanɨ gwɨnyaataayo, Awaisɨho komɨ enjerɨho otɨpɨpatɨhoai natausaasihɨ nasatɨ Erotɨhomɨ ikwɨraatɨhapunɨ isɨhiya Judaahiya naaŋɨhaiwa wiwa nanɨmɨtotɨwiyauhɨ nanɨmaataise,” tatɨ kandaase. \v 12 Siyatɨ Pitaaho gwɨnyapenamapɨ apopaatɨ waatɨ Mariyaahaatisɨ kaatamɨ aŋɨpɨpɨhapɨ notaise. Iyataatɨ Mariyaahaatamɨ mwaaho Jonɨhoe. Iyataatɨ komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Maakɨhoe. Aihɨ sandɨ Mariyaahaatamɨ aŋɨndaatɨhɨ isɨhiya tɨtaahiyɨhiya ahoyanɨwɨ bindawa taawɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundawaayopo. \v 13 Taawɨ gaapundauhɨ Pitaaho notɨ ipaahaapɨ bitonda maasomwaaŋɨ totota tiwataise. Tiwihɨ waatɨ apopa otɨpɨpatɨhaatɨ kaatamɨ ambɨpatɨ Rotaahaatɨ maasomwaaŋɨ nuwɨtota nohaatɨ, “Daŋe?” undataase. \v 14 Undihɨ Pitaaho, “Nɨne,” undataase. Aihɨ kaatɨ Pitaahomɨ maahomwaaŋɨ atisataatɨ Pitaahoso tatɨ gwɨnyapenataise. Aihɨ kaatɨ atisataatɨ Pitaahotihɨ maaritataise. Maaritataatɨ kaatɨ wɨndɨ ketɨ maasomwaaŋɨ namuwatɨ jahɨra mɨhatɨhɨ niyatɨ kiyai sata kaundataase. “Pitaaho yamo maasomwaaŋɨ bitondaise,” undataase. \v 15 Undihɨ kiya kaati, “Kɨnyɨ naharɨtapaase,” undawaatopo. Aihɨ kaatɨ waatɨ andɨtitatɨ sata kaundataase. “Nɨnɨ naharɨndaamaato. Owetise. Akɨtɨnɨhɨ Pitaaho yamo maasomwaaŋɨ bitosɨhopɨto,” undataase. Undihɨ kiya satawaatopo, “Wiwa Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho Pitaahoaisatɨtisɨhotɨtaise,” tawaatopo. \v 16 Kiya taawɨ sanɨhauhɨ Pitaaho konɨhɨ bitonda maasomwaaŋɨ tiwataise. Tiwihɨ kiya maasomwaaŋɨ nuposawɨ Pitaahoai usonawaawɨ kiya waatɨ yaiwɨmawaayopo. \v 17 Aihɨ kiya pɨwaatɨtotɨwɨhiyai, “pɨwɨha namɨhaapɨse,” undatɨ Pitaaho mɨtɨho tunisaunjataise. Aihɨ Pitaahoai Awaisɨho napwɨtotɨhandaatɨhapɨ numwaasi naindɨhandapɨ kaundataase. Iyatosatɨ wa satatɨ kaundataase, “Sahɨ baiwɨ Jemɨsihoaisunɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwuyaahohiyɨhiyaisunɨ kɨmandapɨ ausaapɨ kaundɨwɨse,” undamapɨ Pitaaho noaipasi wihoaaŋapɨ notaise. \v 18 Siyatɨ Pitaaho notɨ nanɨpimainjɨhɨ asisɨhaatɨhɨ ipɨho sangɨ noaipasɨhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya mmonawa Pitaaho wometihɨ yaiwɨmawosawɨ Pitaaho maahɨra naise tɨwɨ ŋuŋaatɨwɨ sawana kanawaatopo. \v 19 Aihɨ Erotɨho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai natausaasihɨ kiya pɨhɨtɨwɨ Pitaahopɨ daawaahandɨ kandɨ ko wometihɨ wɨndɨ namumwaahopo. Aihɨ saiwɨ dambɨwɨ wometihɨ Erotɨho namatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya murɨtihɨ muritihɨ Pitaahoai iwinjaawɨ bitohowɨhiyai, “Sahɨ napitiyauhɨ Pitaaho womendaise?” undatɨ Erotɨho nunjenatɨ itɨhundataase. Iyatosatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya usai saundataase, “Tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya kɨmiyai numwaasi nuwɨ tipɨse,” undihɨ kiya numwaasi nuwɨ tiwauhɨ napowaayopo. Aihɨ Erotɨho sura Judiyaahanda namasi notɨ aunahɨpa Sisariyaahanda gohɨ bindataise. \s1 Erotɨho Napotaise \p \v 20 Erotɨho jɨhura isɨhiya aunahɨpa Tayaahandaahiyaapunɨ Saitonɨhandaahiyaapunɨ ahoyatɨ aungwohandɨ itɨhɨtahore. Itɨhɨtahotihɨ Erotɨhoenda nutotɨwɨhiya namapɨ Bɨrasɨtaasiho Erotɨhomɨ aŋaaŋɨ ja bimisɨhoaapɨhɨ ko Erotɨhoai pɨwɨha napaisɨha kaundɨtotɨwɨ nowaayopo. Aihɨ Bɨrasɨtaasiho Erotɨhoaapɨhɨ notɨ komɨ maarɨho napaisaatumwatɨha pɨwɨha kaundataase. Sandɨ kiya Erotɨho itɨhɨtindɨhandɨ owetɨtotɨwɨ kaundohɨtɨndɨ apaapɨmaahe, isɨhiya satɨ yapitaahapɨhiya nandapa Erotɨho yapɨpatɨ ja bimipataahapɨ nawɨho nunyawɨ nepɨ nanɨwɨhiyaasɨ kandapɨ kaundawaatopo. \v 21 Aihɨ Bɨrasɨtaasiho Erotɨhoai kaundihɨ Erotɨho namatɨ isɨhiyai jɨhura itɨhundisawɨhiyai pɨwɨha kaundɨtandɨ asisɨha ahiyataise. Aihɨ asisɨha ahaisɨhetɨtihɨ ko apotɨhɨrɨ awaisawɨhiyaamɨ nipaatɨwɨ niyohohɨpɨpa netɨ niyotɨ nipaatataise. Iyatosatɨ awaisawɨhiyaamɨ bimohɨpataasɨnɨ autaahɨ bindataise. Bindataatɨ kiyai pɨwɨha awaisɨha utaarɨha kaundɨmɨ notaise. \v 22 Aihɨ isɨhiya Erotɨhomɨ maahomwaaŋɨ atisawaawɨ satɨwɨ katawaatopo, “Maahomwaaŋɨ samwaaŋɨ utaaho womɨhamwaaŋɨmaahe. Owetise autaahaatɨho womɨhamwaaŋe,” tawaatopo. \v 23 Tɨwɨ katauhɨ Erotɨho wɨndɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ namaawimaatɨ isɨhiyai nɨnɨ nehɨ utaahonɨnisɨ nisɨ ambɨpatɨ namaanimaapɨse maundihɨ ketɨ kuraanɨhɨ Awaisɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho timbɨpa numwihɨ timbiyatɨ pindɨpɨho omaaŋɨtɨtɨhɨ netɨ nusopɨsasihɨ napotaise. \v 24 Napwihɨhura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha waatɨ noaipatɨ aunahɨpa nahatewaara naihɨ isɨhiya baiwɨ atiwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. \v 25 Aihɨ Banapaasiyɨ Soriya isɨhiya Andiyokɨhandaahapɨhiya kaundohɨrɨhɨrɨ kɨretɨ kaimɨ nawɨho nandapaapɨho isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Jerusaremɨhandaahiyai nunyamɨ owemamapɨ japɨhɨ Andiyokɨhandaahapɨ nomaise. Nomaamɨ kurɨ Jonɨho komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Maakɨhosɨ koai numwaasi maasɨ nomaise. \c 13 \s1 Banapaasiyɨ Soriya Otɨpɨpatɨ Kaitaatɨmɨ Autaahaatɨho Ahɨwihɨ Isɨhiya Natɨwusaasauhɨ Daayamaise. Daimɨ Porɨho Namasatɨ Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaatɨ Daayataise \p \v 1 Aihɨ aunahɨpatɨ Andiyokɨhanda isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ otɨhatɨhɨ usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaahohiyɨhiyaunɨ katɨwunjohiyɨhiyaunɨ bindawaayopo. Iyataatɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ siyate: Banapaasihotihɨ Simiyonɨhotihɨ komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Asɨhisɨhosɨ kotihɨ Rusiyaasiho aunahɨpatɨ Sairinihandaahapɨhotihɨ Maneyenɨho Erotɨhomɨ naisohosɨ kotihɨ Sorɨho siya Andiyokɨhanda bindawaayopo. \v 2 Aihɨ kiya Autaahaatɨhomɨ maaritimumwaaŋɨ gwɨnyaapɨ mmondaatɨwɨ nandapa onaiwɨ bindawaawɨ Awaisɨhopɨ gaapundawaayopo. Aihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho saundataase, “Sahɨ baiwɨ Banapaasiyɨ Soriyai satɨ otɨpɨpatapɨ ahɨwisawɨse. Iyataatɨ satɨ otɨpitɨ kaitaatɨmɨ nɨnɨ aimɨ ahɨwisonɨhure,” undataase. \v 3 Undihɨ kiya kiyaanɨhɨ nandapa onaiwɨ bindawaawɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundawaayopo. Gaapundɨwɨ kurɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ naitaatɨmɨ kiya kuri ikwɨrɨ ahɨwisawɨ kuri natɨwusaasauhɨ nomaise. \s1 Kurɨ Numwɨ Yapɨpa Saipɨraasihanda Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaamaise \p \v 4 Aihɨ kuri Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho natausaasihɨ nomaise. Numwɨ aunahɨpatɨ taunɨhandɨ Serusiyaahanda noaipamaise. Aihɨ kapɨhɨ Serusiyaahandaahapɨ kurɨ sipɨhandotɨ yamwaamaise. Yamwaasɨhɨ sipɨhandɨ numwaasi yapɨpatɨ wɨtɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ ahetipatɨ Sapɨraasihandaahapɨ notaise. \v 5 Aihɨ kurɨ numwɨ yapɨpatɨ Saipɨraasihandamɨ aunahɨpatɨ Saramisihanda noaipamaise. Noaipapɨ kapɨhɨ Saramisihanda Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ gwaharaahonya kapɨhɨ ahoyanɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨwɨ amɨ wapa kiyohɨpɨpɨhɨ kurɨ nandaapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaamaise. Aihɨ amɨ Jonɨho Maakɨho kuri andɨtɨwiwɨtandɨho maasɨ kurisa notɨ bindataise. \v 6 Aihɨ kingwaasɨ yapɨpatɨ Saipɨraasihandamɨ aunahɨpɨhaiwaara daimɨ numbɨwɨ aunahɨpa Peposihanda noaipawaayopo. Noaipapɨ kingwaasɨ utaaho woai usonawaayopo. Utaaso so onaapɨpa kaiwa kaiwa kiyahore. Iyataatɨ ko Judaahosɨ satahore, “Nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atindɨ netɨ ausaataayo,” tatɨ jaiwɨtahaiwa katahore. Iyataatɨ komɨ ambɨpatɨ Ba Jisaasihoe. \v 7 Iyataatɨ utaaho wo yapɨpatɨ Saipɨraasihanda ja bimisɨho komɨ ambɨpatɨ Sesiyasɨ Poraasihosɨ koaisa Ba Jisaasiho maasɨ bindataahore. Iyataatɨ Sesiyasɨ Poraasiho komɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ awaindɨhandɨ gaahandisahore. Aihɨ ko Banapaasiyɨ Soriyai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atitandɨ gaata numwaataise. \v 8 Aihɨ Ba Jisaasiho onaapɨpa kaiwa kaiwa kaisɨhomɨ ambɨpatɨ pɨwɨha Gɨrikɨhaara nepemaipɨ Erimasihoŋe, undɨwɨ nusoaasawɨhosɨ ko siya gwɨnyaataise, awaisɨho yapɨpatɨ ja bimisɨho kuramɨ pɨwɨha atisataatɨ nepemaitatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaitaiso tatɨ gwɨnyapenataatɨ namatɨ Banapaasiyɨ Soriyai ipɨhatisamataise. \v 9 Aihɨ Sorɨho komɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Porɨhoe tɨwɨhosɨ komɨ omaŋɨtɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho waatɨ tisaitahore. Tisaitahosɨ waatɨ biyatɨ Erimaasihoai iwinjatataatɨ saundataase. \v 10 “Kɨnyɨ Bwaasɨrɨhɨramɨ mwaahoŋe. Iyapaapɨ Autaahaatɨho gaahaiwa nanyamihɨhaiwa nepɨ nopɨsasapaise. Iyapaapɨ kɨnyɨ nahatewa jaiwɨtɨtaatɨwɨhaiwaunɨ nahatewa maipɨhaiwaunɨ kinyaapɨhɨ tisaitamataise. Aihɨ jinjahɨra kɨnyɨ Awaisɨhomɨ pɨwɨha akɨtɨhaapɨ nepemaipɨ jaiwɨtahe tapaase. \v 11 Aisɨ atime. Wanɨ kɨmura kuraanɨhɨ Awaisɨho naaŋɨhandɨ gi nahinyonɨhɨ kinyɨ ndɨha niyotɨtaise. Niyotonɨhɨ kɨnyɨ ipɨhoai wɨndɨ maawinjapɨ otɨhɨ wonjɨ bimɨtaise,” undatɨ Porɨho koai kaundataase. Kaundihɨ ketɨ kuraanɨhɨ wɨndɨ tɨwipatɨ asɨhatahatamatiyahandɨ nasatɨ komɨ ndɨhai namaasamataise. Namaasamasɨhɨ ko naharisatɨ asasihoaaŋɨ notaise. Iyataatɨ koai isɨhiya ikwɨra iwipɨ daihɨra nepɨ nunjɨtaatɨwɨhiyaapɨ daataise. \v 12 Aihɨ yapɨpatɨ Saipɨraasihandɨ ja bimisɨho sandɨ mmonataatɨ Awaisɨhomɨ pɨwɨha atisɨhaapɨ akɨtɨhaare tatɨ komɨ maarɨho wɨndotaise. Aihɨ ko Jisaasihopɨ gɨwunyaataise. \s1 Poriyɨ Banapaasiya Aunahɨpa Andiyokɨhandɨ Wɨndɨ Yapɨpatɨ Pisitiyaahanda Ahetipata Otɨpɨpatɨ Kiyamaise \p \v 13 Porɨhotihɨ koaisamɨ maasɨ naisururɨtihɨ aunahɨpatɨ Peposihanda namasi sipɨhandɨ nesi yapɨpatɨ Pambiriyaahandamɨ aunahɨpatɨ Pegaahandaahapɨ nowaayopo. Nuwɨ noaipapɨ Jonɨho Maakɨho kuri kapɨhɨ namasi japɨhɨ Jerusaremɨhandaahapɨ niyataise. \v 14 Aihɨ kurɨ Pegaahanda namasi numwɨ yapɨpatɨ Pisitiyaahandamɨ aunahɨpatɨ Andiyokɨhanda noaipamaise. Noaipapɨ Judaahiyaamɨ Sapaatɨhandetɨ Judaahiyaamɨ aŋɨ gwɨharaahandaatɨhɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundohɨpɨpɨhɨ nandaapɨ bindamaise. \v 15 Bimihɨhura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Mosesihoai numwihɨ ahaisɨhaamunɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyaamɨhaunɨ wihoaaŋɨha ahoyawɨ awɨtawaayopo. Awɨtɨwɨ owetihɨhura ipotɨ aŋɨndamɨ mɨtɨhiya pɨwɨha satɨwɨ Poriyɨ Banapaasiyaapɨ nusoaasawaayopo. “Naisohuraahe, sɨhoaahɨ pɨwɨha wa isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ andɨtɨwipɨ katɨtaatɨmaahɨ gaasɨ sɨhoaahɨ ausaapɨ kanyatɨtaatɨme,” undɨwɨ pɨwɨha nusoaasawaayopo. \v 16 Aihɨ Porɨho dotɨ isɨhiya pɨwɨha namɨhaapɨ komɨ pɨwɨha atɨwitaatɨwɨ ikwɨrɨ autaahɨ ahiyatosa sata kaundataase, “Sahɨ Isɨraherɨhiyaatunɨ amɨ Isɨraherɨhiyaamatɨmetahiyaatɨ Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundohiyɨhiyaatunɨ sahɨ nahatiyaatɨ wanɨ nisɨ pɨwɨha atinjatɨwɨse,” undataase. Undihɨ kiya atinjatauhɨ Porɨho saundataase. \v 17 “Isɨraherɨhiyaanɨnɨ kɨmiyaanamɨ Autaahaatɨho nyamɨ asoyaapɨ nisɨhiyaimatɨtotatɨ kiyai ahɨwisataise. Aihɨ kiya yapɨpatɨ usaamɨhatɨ Isipɨhanda bimauhɨ Autaahaatɨho kiyaisatɨtihɨ kiya noaipapɨ taahiyɨhiyaimatawaayopo. Aihɨ ipotɨhura komɨ watɨpɨhanda satɨ yapita namɨhaatɨ numwaasi niyataise. \v 18 Aihɨ satɨ yapɨpatɨ isɨhiya owehataatɨhɨ numwaasi naihɨ kiya maipɨhaiwa kiyauhɨ Autaahaatɨhoai poundataise. Aihɨ Autaahaatɨhomɨ poundindɨhandɨ ahotɨmɨ naihɨ kɨnaungwɨhaiwa ikwauhwɨ maindɨmwɨtihɨ jɨhaatɨ ikwauhwɨ maindɨmwɨtihɨ siyahaiwa 40 kiyatɨ sanausotaise. \v 19 Aihɨ Kanaanɨhanda isɨhiya pɨwɨha ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ yahurɨtahaiwa 7 kiyahaiwa pɨwɨha yɨyandɨhɨ pɨwaatɨwɨhiya taahiyɨhiya bindawaayopo. Bimauhɨ Autaahaatɨho komɨ isɨhiya Isɨraherɨhiyai watɨpɨhandɨ numwihɨ kiya nuwɨ kiyai niyapɨ tipɨ owemapɨ gaamawaayopo. Aihɨ Autaahaatɨho Isɨraherɨhiyai yapɨpatɨ satɨ noaipatɨ tɨtɨhɨ kiyaamɨhatimatɨtandɨ nunyataise. Aihɨ kiya Isɨraherɨhiya Isipɨhanda bimambɨwɨ amɨ kapɨhɨ namasi yapɨpatɨ isɨhiya owehata naiwɨ bimambɨwɨ amɨ kapɨhɨ namasi naiwɨ Kanaanɨhanda noaipapɨ kapɨhɨ bindawaawɨ isɨhiya Kanaanɨhandaahiyai tipɨ yapɨpatɨ nepɨ bindawaayopo. Saiwɨ kapɨhɨ kapɨhɨ bimaamɨ nasauhɨ kɨnaungwɨha pɨhɨtatɨ 450 kiyatɨ sanausotaise. \v 20 Sanawihɨ bimauhɨ ipotɨhura Isɨraherɨhiyai andɨtɨwiwɨtaatɨwɨhiyai kɨhaara kɨhaara koai koai Autaahaatɨho ahɨwisataise. Ahɨwihɨ kiya Isɨraherɨhiyai iwɨtatamanɨwɨ andɨtɨwipɨ bimaamɨ nuwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho pɨropetɨho Samwerɨho noaipasɨhura namɨhaawaayopo. \v 21 Aihɨ suraanɨhɨ Samwerɨho bimihɨ Isɨraherɨhiya nuwɨ kiyai winjaatɨ bimɨtandɨhopɨ woai ahɨwise undɨwɨ Samwerɨhoai kaundawaayopo. Kaundauhɨ Samwerɨho Autaahaatɨhopɨ gaapundihɨ namatɨ Autaahaatɨho Isɨraherɨhiyai iwinjaatɨ bimɨtandɨho awaisɨho Kisɨhomɨ mwaaho Sorɨhoai ahɨwisataise. Iyataatɨ Sorɨho so isɨhiya Benjaminɨhomɨhiyaamɨ namwiyaatɨwɨhiyaamɨhore. Aihɨ Sorɨho Isɨraherɨhiyai iwinjaatɨ bimihɨ kɨnaungwɨhaiwa pɨhɨtatɨ ikwauhwɨ maindɨmwɨtihɨ jɨhaatɨ ikwauhwɨ maindɨmwɨtihɨ 40 kiyatɨ siyahaiwa sanausotaise. \v 22 Aihɨ ipotɨhura Autaahaatɨho Sorɨhoai nemataise. Nematosa Daawitɨhoai ahɨwihɨ ko noaipatɨ awaisɨhoematatɨ kiyai iwinjaatɨ bindataise. Aihɨ Autaahaatɨho Daawitɨhopɨ sata kandaase, ‘Daawitɨho Jesihomɨ mwaaho nisɨ maaritohɨrɨhɨretɨ ninjapepihɨratɨ kaitaihɨ nɨnɨ usonataatɨ kopɨ maaritataayo,’ ndaase. \v 23 Iyataatɨ jɨhura nyamɨ asoyaisɨ Autaahaatɨho kaitandɨ kaundindɨhandɨ kandɨ kiyatɨ Daawitɨhomɨ jɨtɨpatɨ napipatetapɨ Isɨraherɨhiyaanangi japɨhɨ nanyamaitandɨho Jisaasihoai Autaahaatɨho ahɨwisataise. \v 24 Jɨhura Jisaasiho otɨpɨpatɨ sangɨ namasatɨ kaihɨhura Jonɨho pɨwɨha ausaatɨ Isɨraherɨhiya taahiyɨhiyai kaundataase. Kaundataatɨ sata kaundataase, ‘Sahɨ samɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa namapɨ nepemaitɨwɨ waapoho nepɨse,’ undataase. \v 25 Jonɨho komɨ otɨpɨpatɨ kiyatɨ owemaitandɨ detɨtihɨ sata kaundataase, “Sahɨ nisapɨ diyaamahoe tɨwɨ gwɨnyaawaayopo? Iyataatɨ utaaho wopɨ napɨtaiso tɨwɨ jaawɨ bimohɨhonɨnɨmaahe owe. Aisɨ sahɨ atiwɨse. Wo utaaho nisɨ ipotɨ napɨtaise. Iyataatɨ komɨ otɨpɨpatɨhonɨnimatɨtɨ otɨpɨpatɨhiya kiyohɨwaiwa wɨndɨ kaindɨ nambɨtɨtɨ asuipatɨ nausohaamaamaito. \p \v 26 “Isɨ naisɨhiyaate, sahɨ Abɨraahamɨhomɨhiyaatɨtihɨ amɨ Isɨraherɨhiyaamatɨpɨmetahiyaatɨ Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundohiyɨhiyaate, pɨwɨha nyangi japɨhɨ nanyamaitandɨhandapɨha aimɨ Autaahaatɨho nusoaasihɨ Isɨraherɨhiyaanapɨ napise. \v 27 Napihɨhandɨ kandɨ isɨhiya Jerusaremɨhandaahiyaunɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ mɨtɨhiyaunɨ wɨndɨ baiwɨ Jisaasihopɨ nyangi japɨhɨ nanyamaitandɨhoe tɨwɨ gɨmunyaahopo. Aiwɨ kiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha jɨhura ausaahohiyɨhiyaamɨ pɨwɨha jɨpatɨpiyohɨha kiyaamɨ Sapaatɨhandɨ nahatewetɨ awɨtohɨhaapɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaahopo, owetise. Aiwɨ kiya Jisaasihopɨ napone tɨwɨ katauhɨ Jisaasihoai tiwauhɨ napotaise. Aiwɨ kiya sandɨ kiyawaawɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ pɨwɨha Jisaasihopɨ yaawatɨ naaŋɨhandɨ naitaise tɨwɨ katohɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ tɨtɨhɨ kiyahaayo tɨwɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaahopo, owetise. \v 28 Aihɨ Jerusaremɨhandaahiyaunɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ mɨtɨhiyaunɨ Jisaasihoai tiwɨtaatɨwɨ komɨ maipɨhandɨ kaindɨhandɨ wɨndɨ monɨhopo. Wɨndɨ monawaahandɨ kandɨ Pairotɨho Jisaasihoai nehɨhandɨ kiyatɨ tiwɨtotɨwɨ kaundawaatopo. \v 29 Iyataatɨ jɨhura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨwɨha katɨwɨ jɨpatɨpiyohɨmumwaaŋɨ kamwaaŋɨ kaiwɨ aimɨ owetihɨ Jisaasihoai ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetapɨ nepɨ jomaahɨpatɨ wɨtɨ isɨhiya kaiwɨhataatɨhɨ ahiyawaayopo. \v 30 Ahiyauhɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨho ahowimasɨhɨ Jisaasiho japɨhɨ nepataise. \v 31 Nepasi yamɨhapataatɨhapɨ wɨndɨ tɨtɨhɨ ketɨ namaise. Namaayatɨ bimihɨ isɨhiya Garirihanda namasi Jerusaremɨhanda jɨhura daayawaasohiyɨhiya komɨ otɨpɨpatɨhiya Jisaasihoai asisɨha pɨhɨtɨwɨhaiwetɨ usonawaayopo. Aihɨ isɨhiya siya Jisaasihoai usonɨhohiyɨhiya komɨ kaiwaiwaapɨ ausaapɨ Judaahiyai taawɨ kaundawaatopo. \v 32-33 Aihɨ yɨhoaaŋɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiya maaritɨtaatɨwɨha ausaaha kasatahaato. Pɨwɨha isɨhiya maaritɨtaatɨwɨha siyahaare, Autaahaatɨho Jisaasihoai japɨhɨ ahowimatɨ numwaataise. Iyataatɨ sandɨ jɨhura nyamɨ asoyai akɨtɨnɨhɨ kaitandɨ pɨwɨha kaundisɨha wanɨ nyangisaapɨhɨ akɨtɨhandɨ kiyataise. Iyataatɨ Daawitɨhomɨ pɨwɨha Aunɨhɨhɨramɨ utɨpɨhandɨ kasɨnɨhandaatɨhɨ Jisaasiho japɨhɨ nepaitandɨhandapɨ katatɨ ahaisɨha satahaare: \q1 “Nɨnɨ gi ahohimatɨ japɨhɨ nangɨmaahonɨhɨ kɨnyɨ noaipapɨ nisɨ maasɨhɨhoŋɨ akohoŋɨtinɨhɨ nɨnɨ noaipatɨ gapɨhonɨnimatataayo,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 2:7\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho katihɨ Daawitɨho jɨpatɨpiyatɨ ahaisɨhaare. \v 34 Jisaasiho wɨndɨ namaapwɨtandɨ Autaahaatɨho japɨhɨ koai ahowimatɨ numwaataise. Aihɨ sandapɨ Autaahaatɨho Jisaasihoai kaundɨtandɨhandapɨ Aisaiyaahoai Autaahaatɨho netɨ gɨwunyaasɨhɨ Aisaiyaaho sata ahaisɨhaare: \q1 “Nɨnɨ gaahaiwa nɨwahonisɨhaiwa jinjapɨhɨ ahotɨtandɨhaiwaapɨ Daawitɨhoai kaundohɨwaiwa gisunɨ isɨhiya kinyapɨ gɨhunyaasaihɨhiyaisunɨ nasamɨto,” \rq Aisaiyaaho 55:3\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho Aisaiyaahoai netɨ gɨwunyaasɨhɨ ahaisɨhaare. \v 35 Iyataatɨ Aunɨhɨhɨrɨ Samɨhandɨ wɨndaatɨhɨ Daawitɨho Autaahaatɨhoai sata kaundatɨ ahaisɨhaare: \q1 “Kɨnyɨ kinyɨ otɨpɨpatɨho pɨwɨha atingisatɨ kaisɨhomɨ ambɨpatɨ kiyatɨ namasaatɨtandɨ wɨndɨ namaamaitaise,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 16:10\rq* \m undatɨ ahaisɨhaare. \v 36 Sa pɨwɨma sata ahaisɨma Daawitɨhopɨhaamaahe. Daawitɨho Autaahaatɨhomɨ maaritirɨhɨrɨ kɨretɨ japepihɨra isɨhiyai andɨtɨwiwatɨ kiyataise. Kiyatɨ bimainjatɨ ipotɨhura napwihɨ satoyai ahiyohɨpɨpɨhɨ ahiyauhɨ namasaatataise. \v 37 Iyataatɨ wanɨ Autaahaatɨho jomaahɨpataatɨhapɨ ahowimatɨ japɨhɨ numwaasɨhɨ so wɨndɨ komɨ ambɨpatɨ namaamasaatise. \v 38 Aisɨ naisɨhiyaate, Jisaasiho so napotatɨ japɨhɨ nepasɨtɨndaahɨ Autaahaatɨho samɨ maipɨhaiwa nesamaitandɨhandapɨha pɨwɨha yɨhoaaŋɨ ausaaha kasatahaato. Aisɨ sahɨ sandapɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse. \v 39 Iyataatɨ isɨhiya Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrohiyɨhiyaamɨ maipɨhaiwa Autaahaatɨho wɨndɨ nemwaamaitaise. Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhoaisangi kiyai wɨndɨ isɨhiyaatɨ tɨtɨhɨ ainahiyɨhiyaate mundɨtaise. Iyataatɨ Jisaasiso sopɨ isɨhiya nahatiya gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ maipɨhaiwa Autaahaatɨho nemwaitaise. Nemwatosatɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ, “Sahɨ tɨtɨhɨ ainahiyɨhiyaate,” undɨtaise. \v 40-41 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyai Autaahaatɨho netɨ gɨwunyaasɨhɨ kiya pɨwɨha wa satɨwɨ jɨpatɨpiyohɨhaare, \q1 “Nisapɨ sisɨpɨtohiyɨhiyaate, sahɨ atiwɨse, sahɨ bimisaihɨ nɨnɨ kaitandiyohɨtɨhandɨ kaito. Kaisanɨhɨ isɨhiya usa sandapɨ ausaapɨ baiwɨ kasatisaihaahɨ sahɨ wɨndɨ gɨmunyaitaapo. Aiwɨ sahɨ sandapɨ napinde tɨwɨ baiwɨ gɨmunyaawaawɨ napwɨtaapo,” \rq Ibɨruhiya 1:5\rq* \m tatɨ Autaahaatɨho kiyai netɨ gɨwunyaasɨhɨ kiya ahiyohɨhaare. Ahiyohɨhaasɨ sahɨ jaawo. Wiwa Jisaasiho kaiwaiwaapɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaapɨpano. Jɨhura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya katohɨwɨmaiwa wiwa sangisaapɨhɨ napɨtaiso,” undatɨ Porɨho kaundataase. \v 42 Aihɨ Porɨho sata kiyai kaundamapɨ Banapaasihoaisamɨ aimɨ noaipasi naihɨ isɨhiya kuri satɨwɨ kaundawaatopo, “Judaahiyaanamɨ Sapaatɨhandɨ ipotɨhandetɨ japɨhɨ sɨhoaahɨ namɨ sa pɨwɨha kanyatisɨhaamɨ waatɨ jahɨra ausaapɨ kanyatɨtaatɨme,” undawaatopo. \v 43 Aihɨ isɨhiya usa aŋɨ awaindɨhandɨ namasi aŋɨpɨpɨhapɨ niyauhɨ usa taahiyɨhiya Judaahiyaunɨ amɨ isɨhiya usa Judaahiyaamatɨmetahiya Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundohiyɨhiyaunɨ Poriyɨ Banapaasiyai nuwipinjai nowaayopo. Nuwipinjai niyauhɨ kiyai Porɨho pɨwɨha andɨtɨwiwɨha saundataase, “Autaahaatɨho aimɨ gaahandɨ nasamihɨ newaayowɨ kɨmandɨ gaamandɨ nehotɨmandetɨ andɨtitɨwɨ bimaawɨse,” undataase. \v 44 Aihɨ judaahiyaamɨ Sapaatɨhandɨ ipotɨhandetapɨ kuri kaundohɨtɨhandɨ aimɨ noaipasɨhɨ kandetɨ isɨhiya nahatiya satɨ aunahɨpitahapɨhiya Awaisɨhomɨ Pɨwɨha atitaatɨwɨ napɨwɨ ahoyanawaayopo. \v 45 Ahoyanɨhauhɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya mɨtɨhiya mmonawaawɨ isɨhiya nahatiya Poriyɨ Banapaasiya kaundirɨhɨretɨ japepihɨrauhɨ sandapɨ kiya mɨmaipaiwɨ kuri usonawaayopo. Aiwɨ kiya Porɨhomɨ pɨwɨha kaundisɨhaapɨ jaiwɨtahe tɨwɨ sisɨpɨtawaatopo. \v 46 Aihɨ Poriyɨ Banapaasiya yamaimɨ pɨwɨha ausaapɨ satɨmɨ kaundamaase. “Jɨhura aposerɨhiyaanangi Autaahaatɨho sanyatataase, ‘Judaahiyai nisɨ pɨwɨha jɨhɨ ausaapɨ kaundɨwɨse,’ nyatihɨ atisahaawɨ amɨ yɨhoaaŋɨ tɨtɨhɨ kɨretɨ kiyaha sangi ausaaha pɨwɨha kasatahaato. Ausaaha kasatonɨhandɨ kandɨ sahɨ pɨwɨha kaisɨ ahosumwawaayopo. Ahosumwawaawɨ sahɨ asɨyɨhiyaatimatɨwɨ kiyaatɨnɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ wɨndɨ namaito tɨwɨ nanyɨsawaayopo. Aisɨ sahɨ atiwɨse, wanɨ yɨhoaaŋɨ sangi Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaaha kamaasatɨto. Iyahaawɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiya aunahɨpatɨ kɨmata bimohiyɨhiyai ausaaha kaundɨtɨhaawe. \v 47 Iyataatɨ Awaisɨho komɨ pɨwɨha atiwɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyaamɨ maahomwaaŋapɨ katisɨha aposerɨhiyaanangi sanyatataase: \p ‘Nɨnɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiyaapɨhɨ sisɨha nausaatahaamatiyahongi ahɨngisataayo. Isɨ kɨnyɨ isɨhiya yapɨhɨ nahatewaaraahiyai nausainjɨtɨhandɨ nunje. Nunjisamɨhɨ Autaahaatɨho kiyai japɨhɨ numwaitaise,’ tatɨ Awaisɨho pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyaamɨ maahomwaaŋapɨ katisɨha kanyatataase,” undɨmɨ kaundamaase. \v 48 Isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiya sa pɨwɨha atisawaawɨ kiya asakaiwɨ maaritawaayopo. Iyawaawɨ kiya Awaisɨhomɨ pɨwɨhaapɨ gaahaare tawaatopo. Aihɨ Autaahaatɨho isɨhiya jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨ ahɨwisawɨhiya kiya baiwɨ atiwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. \v 49 Iyataatɨ Awaisɨhomɨ pɨwɨha satɨ yapitaahɨ gaamatɨ notɨ noaipasɨhɨ isɨhiya atiwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. \v 50 Aihɨ asɨhiya usa Judaahiyaamatɨmetahiya ikɨpɨpa pɨhɨta ahusotahiya Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundawaayopo. Aihɨ Judaahiyaamɨ aŋɨ gwɨharaahaiwaamɨ mɨtɨhiya dopawɨ asɨhiya siyaisunɨ aunahɨpatɨ Andiyokɨhandaahapɨ awaisawɨhiyaisunɨ Poriyɨ Banapaasiyaapɨ apousɨhaiwa kiyai kaundawaatopo. Kaundauhɨ kiya Poriyɨ Banapaasiyaapɨ apowihɨ kuri kiya maipɨhaiwa kawiwɨ kiyaamɨ aunahɨpataahapɨ itɨhɨtɨwɨ natɨwusaasauhɨ kurɨ kapɨhɨ namasi nomaise. \v 51 Aihɨ kurɨ nomaamɨ kuramɨ auhɨrepɨ yapɨpatɨ ikwaatɨpɨho ahusotimbɨpa tɨwɨhaapɨ nemamaise. Sandɨ kurɨ kaindɨndɨ kiya Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨ ahosumwahauhɨ namɨhanɨmɨ kiyamaise. Kaimɨmapɨ aunahɨpatɨ Aikoniyamɨhandaahapɨ nomaise. \v 52 Aihɨ Andiyokɨhandaahapɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya asakaiwɨ maaritauhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kiyaapɨhɨ tisaitataise. \c 14 \s1 Poriyɨ Banapaasiya Aunahɨpatɨ Aikoniyamɨhanda Otɨpɨpatɨ Kiyamaise \p \v 1 Aihɨ aunahɨpatɨ Aikoniyamɨhandaahisangi kurɨ naasɨ katɨ kaimɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ gwɨharaahandaatɨhɨ kapɨhɨ ahoyanɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨwɨ amɨ wapa wapa kiyohɨpɨpɨhɨ Poriyɨ Banapaasiya nandaapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaamaise. Saimɨ baimɨ pɨwɨha ausaasɨhɨ isɨhiya Judaahiyaunɨ Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaunɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. \v 2 Gɨwunyaahauhɨ Judaahiya usa Jisaasihopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaapɨhiya isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyai kiya Poriyɨ Banapaasiyaapɨ apousɨhaiwa kaundawaatopo. \v 3 Aihɨ kurɨ asisɨha utaarɨhandetɨ Aikoniyamɨhanda bindamaamɨ wɨndɨ yamaimɨ andɨtitɨmɨ Awaisɨho Jisaasiho kaiwaiwaapɨ ausaapɨ kiyai kaundamaase. Kaundihɨhura Awaisɨho kuri andɨtɨwisɨhɨ kurɨ watɨpɨhaiwa kahatamatɨpetahaiwa kiyamaise. Iyataatɨ sandaahɨ kuramɨ pɨwɨha Awaisɨho gaahandɨ nanyinyataise tohɨtɨhandɨ akɨtɨhande tɨto tatɨ isɨhiyai nunjataise. \v 4 Aihɨ aunahɨpa satɨ Aikoniyamɨhandaahapɨ isɨhiya wihɨwihoaaŋɨ natapaatawaayopo. Natapaatɨwɨ usa Judaahiya Poriyɨ Banapaasiyaapɨ apowisawɨhiyaamɨhiboaaŋɨ niyauhɨ usa aposerɨhuramɨhihoaaŋɨ niyawaayopo. \v 5 Aihɨ saiwɨ bimauhɨ ipotɨhura isɨhiya Judaahiyaatihɨ usa Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaatihɨ kiyaamɨ mɨtɨhiyaisawɨ nutasi Poriyɨ Banapaasiyai maipɨhandɨ kawiwɨ nawɨhaara sururi yahwɨto tɨwɨ katawaatopo. \v 6 Saiwɨ katauhɨ kurɨ atimɨmapɨ yapɨpatɨ Rikoniyaahandaahapɨ yanɨhɨmapɨ nomase. Iyataatɨ yapɨpatɨ Rikoniyaahanda aunahɨpahaurɨ Risɨtɨraahandunɨ Derɨbihandunɨ ahendaise. \v 7 Aihɨ Poriyɨ Banapaasiya saurɨ aunahɨpahauraahunɨ kauramɨ detunɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasiho kaiwaiwaapɨha daimɨ ausaamaise. \s1 Poriyɨ Banapaasiya Risɨtɨraahanda Otɨpɨpatɨ Kiyamaise \p \v 8 Aihɨ aunahɨpatɨ Risɨtɨraahanda utaaho wo komɨ auhatɨmurɨ maindɨmwɨ maipɨtaho bindataise. Iyataatɨ so auhɨrɨ maipɨtiso sanaatɨ sɨkiyatɨ auhɨrɨ maipɨtahoai namotaihɨhore. Sɨkiyatɨhoai namotaihɨhosi wɨndɨ biyatɨ dahomaayahore. \v 9 Aihɨ waara auhɨrɨ maipɨtisɨhoai numwaasi Porɨho pɨwɨha pɨwaatimbɨpɨhɨ nowaayopo. Numwaasi nuwɨ ahɨwisauhɨ bindata Porɨhomɨ pɨwɨha atɨwisataise. Atɨwihɨ Porɨho koai biyatɨ waatɨ iwinjataise. Iwinjataatɨ ko noaipatɨ gaahoematɨtandɨhandapɨ gwɨnyaataho bimihɨ iwinjataatɨ Porɨho gwɨnyaataise. \v 10 Aihɨ Porɨho gwɨnyaataatɨ waatɨ sata koai kaundataase, “Kɨnyɨ dopɨ tɨtɨhɨ bitose,” undataase. Undihɨ ko auhɨrɨ maipɨtisɨho atisatɨ ketɨ kuraanɨhɨ dotɨ nga itɨpatɨ daayataise. \v 11 Iyataatɨ Rikoniyaahiya autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨho taahɨhopɨ gwɨnyaapɨhiyaasɨ sandɨ Porɨho kaindɨmandapɨ isɨhiya mmonawaawɨ Rikoniyaahiya sawanaamɨha pɨwɨhaara Poriyɨ Banapaasiyaapɨ satɨwɨ katawaatopo, “Nyamɨ autaahaatɨho nehɨ isɨhiyaamatiyatɨ nyamɨhapɨhɨ noaatɨpataise,” tɨwɨ katawaatopo. \v 12 Aiwɨ Banapaasihoai ambɨpatɨ Jeyusihoŋe undɨwɨ nusoaasawɨ Porɨho pɨwɨha ausaatɨ kaundahotihɨ koai Erɨmisihoŋe undɨwɨ nusoaasawaayopo. \v 13 Iyataatɨ autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨho Jeyusiho tohɨhomɨ aŋɨhandɨ kopɨ gaapundohɨtɨhandɨ aunahɨpatɨ Risɨtɨraahandamɨ mangɨrainɨ ahendaise. Aihɨ pɨrisiho wo isɨhiyaapɨ nandapa tɨhatɨ autaahaatɨho Jeyusihoai numwisɨhotihɨ isɨhiyaisawɨ aposerɨhuri nandapa autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨhoai tɨhɨwɨ nunyohɨpatamataito tɨwɨ maasapɨho kauho sapɨho boaindɨ aŋatiwɨ isɨsi aunahɨpatɨ satamɨ matambɨpaamɨ onepataapɨhɨ niyawaayopo. \v 14 Isɨsi niyauhɨ Poriyɨ Banapaasiya sandɨ kuri kawitaatɨwiyohɨtɨhandapɨ isɨhiya ketɨ usonɨwosawɨ nuwɨ kuri ausaapɨ kaundawaatopo. Kaundauhɨ kurɨ atisamaamɨ kiya Autaahaatɨhopɨ sisɨpɨhɨtɨwɨ katohɨtɨhandapɨ yayamaamɨ kuramɨ apotɨhɨrɨ niyosɨpɨpaamɨ masɨhonjɨ napwɨramaise. Napwɨrɨmɨ isɨhiyaamɨhatɨhɨ niyamaamɨ kiyai satɨmɨ waatɨ kaundamaase: \v 15 “Sahɨ isɨmiyaate, yahuraaŋɨ nehɨ utaahuraaŋɨ samatiyahuraaŋɨsɨ sahɨ saiwa yahuraanyangi napɨtɨnyitaatɨwiyopo? Yahuraaŋɨ sangi Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasiho kaiwaiwaapɨha ausaaha kasatɨtɨhaahuraaŋe. Kasatisaihɨ sahɨ samɨ autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨho nehɨho namapɨ Autaahaatɨho akɨtɨho jinjapɨhɨ bimisɨhopɨ nepemaitɨwɨ gɨwunyaitaatɨwe. Iyataatɨ Autaahaatɨho akɨtɨho so yamɨhapatɨ yapɨpatɨ durɨhɨrɨ nahatewa gɨmunyainjɨpɨpa ahaisɨhore. \v 16 Iyataatɨ akɨte jɨhura Autaahaatɨho kiyaamɨhandisɨ kiyai kaito tatɨ namɨhaasɨhɨ kiyaisunyaapɨhaiwa kiyawaayopo. \v 17 Iyataahandɨ kandɨ Autaahaatɨho sawahopɨ isɨhiya bindataise tɨwɨ gwɨnyaito tatɨ nyangi gaahandɨ kanyisataise. Kanyisatɨ wipatɨ nandapa noaipaitandɨ nanyinyataise. Nanyinyatɨ amɨ nandapa nga biyatɨ nanyamihɨ maaritɨhaayo,” undamaase. \v 18 Undihɨhandɨ kandɨ kiya aimɨ autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨhoai nandapa isɨhiyaapɨ tɨhɨwɨ nunyohɨpatamataito tɨwiyauhɨ kurɨ kamaiwɨse undɨmɨ ipɨhatisamaise. \s1 Porɨhoai Nawɨhaara Yahowaayopo \p \v 19 Aihɨ aunahɨpahaurɨ Andiyokɨhandunɨ Aikoniyamɨhandaahapunɨ Judaahiya usa napɨwɨ isɨhiyai Poriyɨ Banapaasiyaapɨ apowɨtandɨha pɨwɨha kaundawaatopo. Kaundauhɨ kiya apowihɨ Porɨhoai nawɨhaara yahowaayopo. Yahauhɨ Porɨho tɨmahiyatɨ kwaapanɨmaasasɨhɨ aimɨ napomataise tɨwɨyawa nepɨ aimɨ aunahɨpatamɨ nehɨhapaahɨmawaayopo. \v 20 Aihɨ Jisaasihopɨ isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiya napɨwɨ Porɨhoai otaatemapɨ bitohauhɨ Porɨho japɨhɨ nepasi aunahɨpata niyataise. Aihɨ niyatɨ nanotatɨ bowihɨ nepasi Banapaasihoaisamɨ aunahɨpa Derɨbihandaahapɨ nomaise. \v 21 Numwɨ satɨ aunahɨpita Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasiho kaiwaiwaapɨha ausaamaise. Ausaasɨhɨ isɨhiya taahiyɨhiya kuramɨ pɨwɨha baiwɨ atɨwiwɨ nepemaitɨwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. Aihɨ kurɨ ipotɨhura japɨhɨ Risɨtɨraahanda numwɨ noaipamaise. Aimɨ Risɨtɨraahanda bimambɨmɨ kapɨhɨ namasi numwɨ Aikoniyamɨhanda noaipamaise. Aimɨ amɨ Aikoniyamɨhanda bimambɨmɨ kapɨhɨ namasi numwɨ Pisitiyaahandamɨ aunahɨpatɨ Andiyokɨhanda noaipamaise. \v 22 Saimɨ saiwa aunahɨpɨhaiwaara otɨpɨpatɨ kaimɨ daayamaamɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai andɨtɨwipɨha satɨmɨ kaundamaase: “Usa sangi yaasatɨ naaŋɨhaiwa nasamisaihɨ gaasɨ andɨtitɨwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨse. Amɨ nyahɨ Autaahaatɨho nyainja bimɨtandɨhandaatɨhɨ nandaitɨhaawɨ jɨhɨ yaasatɨ naaŋɨhaiwa pɨhɨtaatɨ naitɨhaawe,” undamaase. \v 23 Aihɨ aunahɨpa nahatewaara kurɨ otɨpɨpatɨ kaimɨ daayamaamɨ isɨhiya baiwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai iwinjaawɨ bimɨtaatɨwɨhiyai ahɨwisamaise. Ahɨwisamosamɨ kuramɨ ahɨwisawɨhiyai Autaahaatɨho watɨpɨhandɨ numwɨtandɨ nandapa namaanɨmɨ bindamaamɨ gaapundɨmɨ Awaisɨho kiya gɨwunyaahohɨhomɨ ikwɨraatɨhɨ ahɨwisamaise. \s1 Poriyɨ Banapaasiya Yapɨpatɨ Siriyaahandamɨ Aunahɨpatɨ Andiyokɨhandaahapɨ Japɨhɨ Niyamaise \p \v 24 Poriyɨ Banapaasiya yapɨpatɨ Pisitiyaahanda kaimɨ daimbɨmɨ numwɨ yapɨpatɨ Pambiriyaahanda noaipamaise. \v 25 Noaipapɨ satɨ yapitamɨ aunahɨpatɨ Pegaahanda noaipapɨ isɨhiyai Jisaasihomɨ pɨwɨha ausaapɨ kaundamaase. Ausaapɨ kaundɨmapɨ aunahɨpa wɨtɨ Atariyaahandaahapɨ nomaise. \v 26 Numwɨ Atariyaahandaahapɨ sipɨhandotɨ yamwaasɨhɨ sipɨhandɨ kuri numwaasi yapɨpatɨ Siriyaahandamɨ aunahɨpatɨ Andiyokɨhandaahapɨ notaise. Satɨ aunahɨpita jɨhura isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Autaahaatɨho biyatɨ kuri iwinjaatɨ bimonɨhɨ kurɨ otɨpɨpatɨ nga kaito tɨwɨ kuri Autaahaatɨhomɨ ikwɨraatɨhɨ ahɨwisohɨpɨpɨhe. Ahɨwisohɨpɨpɨhisɨ otɨpɨpatɨ katɨ kaimɨ owemamapɨ japɨhɨ nasamaise. \v 27 Nammɨ Andiyokɨhanda noaipapɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai numwaapɨ ahoyamɨ Autaahaatɨho kurisatɨ maasɨ bindata otɨpɨpatɨ kaindɨhandapɨ ausaapɨ kaundamaase. Aimɨ kurɨ kiyai satɨmɨ kaundamaase, “Autaahaatɨho isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyai iwinja bimɨtandɨhandamɨ daihɨra iwinjapwaasɨhɨ kiya nepemaitɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaawaayopo,” undamaase. \v 28 Aimɨ kurɨ kiyaisamɨ waatɨho taahɨwaiwa nepɨ bindamaise. \c 15 \s1 Jerusaremɨhanda Isɨhiya Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Ahoyanɨwɨ Pɨwɨha Tɨtɨhemapɨ Pɨwaatawaayopo \p \v 1 Aihɨ isɨhiya usa Judiyaahandaahapɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya aunahɨpatɨ Andiyokɨhanda napɨwɨ Judaahiyaamatɨpɨmetahiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai pɨwɨha nunyawaawɨ satɨwɨ kaundawaatopo. “Sahɨ wɨnɨhapɨpa Autaahaatɨho Mosesihoai numwimbɨpa minjapepihɨrɨwɨ ambɨpatɨ nahomaamandipawaawaahɨ Autaahaatɨho sangi wɨndɨ japɨhɨ namaasamaitaise,” undɨwɨ kaundawaatopo. \v 2 Aihɨ kiya satɨwɨ kaundauhɨ Poriyɨ Banapaasiya atisamaamɨ kurɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ itɨhɨtamaase. Itɨhɨtɨmɨ kiyaisamɨ pɨwɨhaara pwɨsɨpatahamataiwɨ tunnawaayopo. Aihɨ sandapɨ namapɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Poriyɨ Banapaasiyaisunɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya usaisunɨ naiwɨ Jerusaremɨhanda aposerɨhiyaisawunɨ Jisaasihopɨ gwɨnyaahohiyɨhiyai iwinjaawɨ bimohiyɨhiyaisawɨ pɨwɨha sa tɨtɨhemaitaatɨwɨ kaundawaatopo. \v 3 Kaundɨwɨ natɨwusaasauhɨ yapɨpatɨ Pinisiyaahandaahunɨ samariyaahanda nowaawɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya sapɨhapɨhiyai satɨwɨ kaundawaatopo. “Isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiya kiyaamɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa namapɨ nepemaitɨwɨ Autaahaatɨhoaapɨhɨ nuwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo,” undɨwɨ kaundawaatopo. Kaundauhɨ sandapɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya awaindɨhandɨ maaritawaayopo. \v 4 Aihɨ kiya Andiyokɨhandaahapɨ niyohiyɨhiya aimɨ nuwɨ Jerusaremɨhanda noaipɨhauhɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaunɨ aposerɨhiyaunɨ amɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai iwinjaawɨ bimohiyɨhiya kiyai gaanɨhɨ nasawaayopo,” undawaatopo. Aihɨ Poriyɨ Banapaasiya Autaahaatɨho kurisatɨ maasɨ nahatewa kaiwaiwaapɨ kiyai kaundamaase. \v 5 Kaundihɨ isɨhiya usa Parisihiyaamɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya dopawɨ satawaatopo, “Judaahiyaamatɨmetahiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ ambɨpatɨ namandipatɨtaatɨwe. Aiwɨ kiya pɨwɨha Autaahaatɨho Mosesihoai numwisɨha japepihɨrɨtaatɨwe tɨwɨ katawaatopo. \v 6 Aihɨ asisɨha wetɨ sandapɨ aposerɨhiyaunɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai winjaawɨ bimohiyɨhiyaunɨ sa pɨwɨha tɨtɨhemaitaatɨwɨ ahoyanawaayopo. \v 7 Aihɨ kiya pɨhɨtɨwɨ pɨwaatɨmbɨwɨ Pitaaho dotatɨ kiyai sata kaundataase. “Naisɨhiyaate, sahɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Jɨhura Autaahaatɨho otɨpɨpatɨ naninyataise. Naninyatɨ nɨngi Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasiho kaiwaiwaapɨha isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyai ausaatɨ kaundisanɨhɨ kiya atiwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaitaatɨwɨ ahɨnihɨhonɨne. \v 8 Iyatɨ Autaahaatɨho isɨhiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ usonahore. Usonahosɨ komɨ Itɨpɨho nanyamindɨhandamatiyatɨ kiyai nunyataise. Sandaahɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiyaisangi Jisaasihopɨ gɨwunyaito tatɨ nanyisataise. \v 9 Iyataatɨ Autaahaatɨho kiyaisɨ wipiyahandɨ nunjataatɨ nyangi wipiyahandɨ nanyisataamaise. Owetise. Judaahiyaamatɨmetahiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahauhɨ Autaahaatɨho nyamɨ maipɨhaiwa nenyamasɨtɨhandamatiya amɨ kiyaamɨhaiwa nemwataise. \v 10 Isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaapɨ ambɨpatɨ namandipatɨtaatɨwɨhandapunɨ Mosesihomɨ pɨwɨha japepihɨrɨtaatɨwɨhandapunɨ wɨnɨhapɨpa kɨmaurɨ baiwɨ japepihɨrɨwise undɨtɨhaawo tɨwɨ sahɨ napaapɨ satɨwɨ katopo? O satɨwɨ katawaawaahɨ sandɨhɨ Jisaasiho isɨhiyai japɨhɨ numwaasɨtɨhandapɨ sandɨ nehɨhandɨ nehɨ kiyataise tɨwɨ sisɨpɨtohɨpatamataiwɨ kaitaapo. Saiwɨ kaisaihɨ Autaahaatɨhoai apowɨtaise. Iyataatɨ Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa nahatewa nyamɨ asoyaunɨ nyahunɨ andɨtitaatɨ wɨndɨ minjapepihɨraahiyaanɨne. Isɨ kiya napitaiwɨ andɨtitɨwɨ japepɨhɨrɨtauhɨtopo? \v 11 Aihɨ nyahɨ siyaatɨ gwɨnyaahaayo, nyamɨ Awaisɨho Jisaasiho gaahandɨ nehɨhandɨ nyahɨ gaahandɨ wɨndɨ kamaayaahandɨ kaindɨhandɨ ko nyapɨ napotaise. Ko nyapɨ napwindɨhandaahɨ Autaahaatɨho Judaahiyaanangi japɨhɨ nanyamaitaise. Nanyamaataisɨ sɨkiyatɨ Judaahiyaamatɨmetahiyai japɨhɨ numwaitaise,” undatɨ Pitaaho kaundataase. \v 12 Pitaaho kiyai sata kaundihɨ kiya pɨwɨha wihoaaŋɨha kamundopo. Kamundɨwɨ nehɨ Banapaasiyɨ Poriyaamɨhaapɨ atɨhɨrɨ ahiyawɨ atinjatawaayopo. Atinjatauhɨ Autaahaatɨho kuramɨ ikwɨraatɨhapɨ gonipatɨ amɨ otɨpɨpatɨ watɨpɨhaiwa kahatamatɨpetɨhaiwa isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiyaamɨ otɨhapɨhɨ kaiwaiwaapɨ ausaapɨ kurɨ kiyai kaundamaase. \v 13 Aihɨ kuramɨha aimɨ katɨmɨ owetihɨ Jemɨsihomɨha satatɨ kaundataase. “Sahɨ Jisaasihopɨ nɨngisawɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nisɨ pɨwɨma kɨma atɨninjatɨwɨse. \v 14 Saimonɨho aimɨ Autaahaatɨho isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiyai iwɨtatamanataatɨ kiyaamɨ otɨhatɨhapɨ komɨhiyaimatɨtaatɨwɨ japɨhɨ numwaasɨtɨhandapɨ ausaatɨ kanyatataase. \v 15 Iyataatɨ Autaahaatɨho kaindɨhandapɨ Saimonɨho kanyatisɨha Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaahohiyɨhiyaamɨha katohɨhaisangi kɨmaamatiya naasɨ ka ahondaise. Iyawaawɨ kiya satɨwɨ katɨwɨ jɨpatɨpiyawaayopo: \q1 \v 16 ‘Nɨnɨ Awaisɨhonɨnɨ ipotɨhura japɨhɨ napɨto. Napɨtɨ Daawɨtɨhomɨ aŋaaŋɨ aimɨ niyasaaŋaaŋɨ nɨnɨ netɨ japɨhɨ aŋɨmatɨto. Aindɨ sandɨ aŋɨndamɨ kahapaamapɨpa nopɨsasinjɨpɨpa netɨ wanɨhapematɨ kaito. Kaindɨ tɨtɨhiwɨto. \v 17 Saisanɨhɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiya nisɨhiyaimatɨtaatɨwɨ aimɨ katonɨhiyaasɨ nɨngi nɨsondaatɨwɨ daitaapo. \v 18 Awaisɨho saiwa jɨhura isɨhiyai nunjisɨho wanɨ sata kandaase,’ \rq Amosɨho 9:11, 12\rq* \m tɨwɨ jɨpatɨpiyawaayopo. \v 19 Aihɨ nisɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ siyate. Isɨhiya Judaahiyaamatɨmetahiya nepemaitɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaawaawɨ nyahɨ kiyaisɨ naaŋɨhandɨ namumwɨtɨhaawo? Owetise. \v 20 Naaŋɨhandɨ namunyaatɨ namawa nyahɨ biyaatɨ kiyaapɨ utɨpɨho jɨpatɨpiya nusoaasahaawɨ sataatɨ kaundɨtɨhaawo, ‘Sahɨ nandapa autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨhoai isɨhiya nunyohɨpɨpaamɨ nawɨpɨpa nepɨ wɨndɨ namaanɨwɨse. Aiwunɨ sahɨ usɨhiya asɨhiya kɨhiyaisawɨ wɨndɨ kamaiwɨse. Iyawaawɨ kohasɨpɨho jɨtɨpatɨ noaatɨ asaketɨhapa wɨndɨ namaanɨwɨse. Aiwɨ kohasɨpɨhomɨ jɨtɨpatɨ wɨndɨ namaanɨwɨse,’ undaatɨ kaundɨtɨhaawo. \v 21 Iyataatɨ kɨnaungwɨha taahɨwaiwetɨ isɨhiya Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa aunahɨpɨ awaiwaiwa nahatewaaraahunɨ amɨ aŋɨhaiwa nyahɨ Judaahiyaanɨnɨ ahoyanohɨwaiwaatɨhɨ Sapaatɨhaiwa nahatewetɨ ausaapɨ awɨtawaayopo. Isɨ nyahɨ pɨwɨha wa jɨhaatɨ ausaawaatɨ kamundɨtɨhaawo,” tatɨ kiyai Jemɨsiho kaundataase. \s1 Isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiya Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyaapɨ Utɨpɨhandɨ Nusoaasawaayopo \p \v 22 Aihɨ aposerɨhiyaunɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai winjaawɨ bimohiyɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaunɨ maasɨ ahoyanɨwɨ pɨwɨha katɨwɨ kiyaamɨ utaahurɨ yahuri namɨhanɨwɨ ahɨwisawaayopo. Aihɨ kuramɨ womɨ ambɨpatɨ yatɨmwɨsahore. Wɨtɨ Judaasihotatɨ wɨtɨ Basapaasihotate. Aihɨ amɨ womɨ ambɨpatɨ Sairaasihore. Iyataatɨ surɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ jɨhure. Isɨ kurɨ Poriyɨ Banapaasiyaisamɨ maasɨ aunahɨpatɨ Andiyokɨhandaahapɨ nutaatɨmɨ ahɨwisawaayopo. \v 23 Aihɨ kurɨ Poriyɨ Banapaasiyaisamɨ aimɨ maasɨ naihɨ utɨpɨhandɨ wɨndɨ jɨpatɨpaiwɨhandɨ kuri nunyawaayopo. Iyataatɨ utɨpɨndɨ sandɨ satahande. “Nyahɨ samatiyaatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨnɨ aposerɨhiyaanɨnunɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai iwinjaawɨ bimohiyɨhiyaanɨnunɨ utɨpɨhandɨ kɨmandɨ sapɨ jɨpatɨpiyaatɨ nusoaasahaayo. Sahɨ Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨ aunahɨpatɨ Andiyokɨhandaahunɨ yapɨhaurɨ Siriyaahandaahunɨ Sirisiyaahandaahunɨ bimohiyɨhiyaatangi ipɨhɨrete satahaato. \v 24 Nyahɨ Judaahiyaanamɨ isɨhiya usa napɨwɨ ambɨpatɨ namandipatɨwɨse satɨwɨ kasatohɨtɨhandapɨ sahɨ mɨmaipaiwɨ gwɨnyapenawaayopo. Aiwɨ kiyaamɨ pɨwɨha kasatohɨhaapɨ pɨhɨtɨwɨ waatɨ gwɨnyapenɨhauhɨ sandapɨ nyahɨ aimɨ atisahaayo. Iyataatɨ saiwa kiya kasatohɨwiwa nyahɨ kaundonɨhɨ kasatawaamaatopo. Owetise. Kiyaisɨ gwɨnyaahohɨtɨhanda kasatawaatopo. \v 25 Aihɨ nyahɨ sandapɨ pɨwɨha atisahaawɨ bɨpi napaisaatɨ pɨwɨha pɨwaataatɨ utaahurɨ yahurɨ Poriyɨ Banapaasiyaisaatɨ maasɨ natawausoaasɨhaayo. Iyataatɨ Poriyɨ Banapaasiyai nyahɨ nyamɨ maarɨho biyaatɨ nunyaahure. \v 26 Iyataatɨ surɨ Poriyɨ Banapaasiya nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨ kiyamaamɨ naaŋɨhandɨ nepɨ napwɨtaatɨmɨhandapɨ wɨndɨ yamaimɨhure. \v 27 Aihɨ nyahɨ Judaasiyɨ Sairaasiyai sapɨ natawausoaasɨhaayo. Aisɨ kurɨ pɨwɨha kɨma jɨpatɨpiyohɨma kuramɨ maahomwaaŋapɨ ausaapɨ kasatɨtaise. \v 28 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhounɨ nyahunɨ aimɨ pɨwɨha sa kasatɨhaatonɨ wɨndɨ jɨhaatɨ kamaasatɨto. Isɨ pɨwɨha kɨma sataatɨ kasatɨtɨhaawiyo: \v 29 Sahɨ autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨhoai nandapa isɨhiya nunyohɨpɨpaamɨ nawɨpɨpa nepɨ wɨndɨ namaanɨwɨse. Aiwɨ kohasɨpɨhomɨ jɨtɨpatɨhɨhɨ nepɨ wɨndɨ namaanɨwɨse. Aiwɨ kohasɨpɨho jɨtɨpatɨ asaketatɨ jɨtɨpatɨ noaatɨ asaketɨhapa wɨndɨ namaanɨwɨse. Aiwɨ sahɨ isɨhiya usɨhiya amɨ asɨhiya kɨhiyaisawɨ wɨndɨ irɨmunɨwɨse. Isɨ sahɨ saiwa baiwɨ atiwɨ nepɨ japepihɨrawaawaahɨ nga itatamanɨnɨwɨ bimɨtaapo. Sa kaanɨhɨsɨ ipɨhɨrete,” tɨwɨ jɨpatɨpaiwɨ Judaasiyɨ Sairaasiyai nunyawaayopo. \v 30 Aihɨ Judaasiho Sairaasiho Porɨho Banapaasiho siyaisɨ utɨpɨhandɨ nunyawɨ natɨwusaasauhɨ Andiyokɨhandaahapɨ nowaayopo. Nuwɨ noaipapɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai gaatɨwɨ namwaahauhɨ kiya ahoyanɨhauhɨ utɨpɨhandɨ sandɨ niyaapɨ nunyawaayopo. \v 31 Nunyauhɨ kiya nepɨ awɨtɨwɨ mmonawaawɨ pɨwɨha gaaha andɨtɨwiwɨtandɨhaatihɨ asakaiwɨ maaritawaayopo. \v 32 Judaasiyɨ Sairaasiya pɨwɨha ausaapɨhurɨsɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai baimɨ ausaapɨ andɨtɨwipɨ pɨhɨtɨmɨ kaundamaase. \v 33 Aimɨ kurɨ Andiyokɨhanda bimihɨ asisɨha taahɨwaiwa sanausotaise. Sanawihɨhura isɨhiya Andiyokɨhandaahapɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kuri saundawaatopo: “Autaahaatɨhomɨ gaahandɨ sɨhoaasangi nasanyane,” undɨwɨ kuri iwinjapusoaasauhɨ amɨ kurɨ kuri natɨwusaasohiyɨhiyenda napimbɨpɨhapɨ japɨhɨ natɨwusaasawaayopo. \v 34 (Aihɨ Sairaasiho komɨ maarɨho gwɨnyaasɨhora Andiyokɨhanda bindataise.)\f + \fr 15:34 \ft Gɨrikɨhaamɨ utɨpɨhaiwa jɨhaiwaatɨhɨ kɨma pɨwɨma wɨndɨ ahɨmotise.\f* \v 35 Aihɨ Poriyɨ Banapaasiya Andiyokɨhanda bindamaamɨ isɨhiya kapɨhapɨhiyaisamɨ Awaisɨhomɨ pɨwɨha ausaapɨ isɨhiyai katɨmunjamaise. \s1 Poriyɨ Banapaasiya Yiyandɨhɨ Natapaatamaise \p \v 36 Saimɨ kurɨ pɨwɨha ausaapɨ bimihɨ asisɨha waiwa sanausotaise. Sanawihɨ Porɨho Banapaasihoai saundataase, “Jɨhura yahuraaŋɨ daayaha Awaisɨhomɨ pɨwɨha ausaaha kaundohɨtɨhandapɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nga baiwɨ bindawaayowo taha aunahɨpɨ nahatewaara daayɨha babiyɨha usondɨhaawo,” undataase. \v 37 Undatɨ kaundihɨ Banapaasiho Jonɨhoaisawɨ maasɨ nutandaatɨwɨ gwɨnyapenataise. Iyataatɨ Jonɨhomɨ ambɨpatɨ wɨtɨ Maakɨhore. \v 38 Aihɨ Porɨho Banapaasihoai saundataase, “Kɨmo Jonɨmo jɨhura yahuraanyangisatɨ otɨpɨpatɨ kamaayatɨ yahuraanyangi aunahɨpatɨ Pambiriyaahandaahɨnyamapɨ naisɨhosɨ yahuraaŋɨ wɨndɨ koaisɨ numwaasi maasɨ namuto,” undataase. \v 39 Undihɨ kandapɨ itɨhɨnnamaase. Itɨhɨnnɨmapɨ yiyandɨhɨ natapaatamaise. Natapaatɨmɨ Banapaasiho Maakɨhoai numwaasi yapɨpatɨ Saipɨraasihandaahapɨ notaise. \v 40 Aihɨ Porɨho amɨ Sairaasihoai numwaasi naihɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya satɨwɨ kaundawaatopo, “Awaisɨhomɨ napaindɨhandɨ sahuraasangisatɨtane,” undawaatopo. \v 41 Undauhɨ Porɨho Sairaasihoaisatɨ yapɨhaurɨ Siriyaahandamunɨ Sirisiyaahandamunɨ otɨhapɨhɨ notaatɨ isɨhiyai andɨtɨwiwatɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundɨmɨ notaise. \c 16 \s1 Porɨho Otɨpɨpatɨ Kasɨnɨhatɨ Kiyatɨ Daitandɨ Timotehoai Numwaataise \p \v 1 Aihɨ Porɨho notɨ aunahɨpɨhaurɨ Derɨbihandaahunɨ Risɨtɨraahandaahunɨ noaipataise. Iyataatɨ satɨ aunahɨpatɨ Risɨtɨraahanda Utaaho wo Jisaasihopɨ biyatɨ gɨwunyaaho bindataise. So utaasomɨ ambɨpatɨ Timotehore. Iyataatɨ Timotehomɨ sanaatɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ namoyaatahaate. Iyatɨ kaatɨ amɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahaate. Aihɨ komɨ sapɨho isɨhiya Gɨrikɨhiyaamɨ namoyaatahore. \v 2 Aihɨ Timotehopɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Risɨtɨraahandaahunɨ Aikoniyamɨhandaahunɨ bimohiyɨhiya ko kaiwaiwaapɨ gaatihɨ mmonawaawɨ satɨwɨ katawaatopo, “Timoteho utaaho gaahore,” tawaatopo. \v 3 Katauhɨ Porɨho atisataatɨ Timotehoai numwaasi nutandɨ gwɨnyapenataise. Gwɨnyapenataatɨ namatɨ Timotehoai numwaatɨ komɨ ambɨpatɨ nurɨmandipataise. Iyataatɨ sandɨ kaindɨmandɨ Timotehomɨ sapɨho Gɨrikɨhondaatɨ mwaahomɨ ambɨpatɨ nahomaamandipandahosɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaahonɨhɨ Judaahiya komɨ pɨwɨha atɨhomaawitauhɨ sandapɨ komɨ ambɨpatɨ nurɨmandipataise. Iyataatɨ Judaahiya sapɨhɨ bimohiyɨhiya Timotehomɨ sapɨhopɨ Gɨrikɨhoe tɨwɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaare. \v 4 Aihɨ kingwaasɨ aunahɨpɨhaiwaara nowaawɨ pɨwɨha Jerusaremɨhanda aposerɨhiyaunɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai iwinjaawɨ bimohiyɨhiyaunɨ sataatɨ kaundɨtɨhaawo tɨwɨ wɨsasawɨ isɨsi niyotɨha ka isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai kaundawaatopo. Aiwɨ kiyai saundawaatopo, “Pɨwɨha kɨma kasatohɨma baiwɨ atiwɨ japepihɨrɨwɨ bimaawɨse,” undɨwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai kaundawaatopo. \v 5 Aihɨ Jisaasihomɨ isɨhiya kopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ noaipatɨ watɨpɨndaise. Aihɨ isɨhiya tɨtaahiyɨhiya isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨhatɨhɨ asisɨ nahatewetɨ nasawaayopo. \s1 Porɨho Utaaho Wo Yapɨpatɨ Masetoniyaahandaahapɨhomɨ Sɨwipatɨ Mmonataise \p \v 6 Aihɨ kingwaasɨ yapɨpatɨ Esiyaahanda Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaito tɨwɨ nuto tɨwɨyauhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho namuwɨse undatɨ nɨwisapuwataise. Nɨwisapusɨhɨ namapɨ yapɨhaurɨ Pɨrisiyaahandaahunɨ Garesiyaahandaahunɨ daiwɨ pɨwɨha ausaawaayopo. \v 7 Aihɨ kingwaasɨ nuwɨ detɨ yapɨpatɨ Misiyaahanda noaipawaayopo. Noaipapɨ yapɨpatɨ Bitiniyaahandaahapɨ nuto tɨwɨyauhɨ Jisaasihomɨ Itɨpɨho owe namuwɨse undatɨ nɨwisapuwataise. \v 8 Aihɨ kingwaasɨ namapɨ yapɨpatɨ Misiyaahandaahɨra nuwɨ aunahɨpatɨ Tɨroaasihanda noaipawaayopo. \v 9 Noaipapɨ Tɨroaasihanda nanopotawaawɨ apatɨhɨ Porɨho sɨwipatɨ wɨtɨ siyahatɨ mmonataise. Utaaho wo Masetoniyaahandaahapɨho bitondaatɨ satatɨ, “Porɨhonye, nyangi andɨtɨnyaipɨ pɨwɨha kanyatɨta Masetoniyaahandɨhapɨ durɨhɨraatɨhɨra namme,” tatɨ tarɨwɨtatɨ gaatihɨ Porɨho mmonataise \v 10 Aihɨ Porɨho siyatɨ sɨwipatɨ mmosɨhɨ mandɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kapɨhɨ ausaitɨhaawɨ nanyisataiso taatɨ gwɨnyaahaawɨ nɨnɨ Rukɨhonɨnɨtihɨ kingwaasɨtihɨ daihɨra Masetoniyaahandaahapɨ nutɨhaahɨraapɨ ketɨ ketɨ daawaatɨ sipɨhandɨ wɨndɨ mmonɨhaayo. \s1 Apopaatɨ Ritiyaahaatɨ Jisaasihopɨ Gɨwunyaataise \p \v 11 Aihɨ sipɨhandotɨ yamwaawaatɨ aunahɨpa Tɨroaasihanda namasi tɨtɨhɨ nowaatɨ yapɨpatɨ wɨtɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ ahetipatɨ Samotɨresihandisɨ kanda noaipahaayo. Aihɨ kapɨhɨ nanowaatatɨ bowihɨ sipɨhandɨ nanyamaasi niyatɨ aunahɨpatɨ Niyaporisɨhanda noaipataise. \v 12 Aihɨ satɨ aunahɨpatɨ Niyaporisɨhandɨ namasi nehɨ yapɨpataapɨhɨ niyaatɨ aunahɨpa Piripaihanda noaipahaayo. Satɨ aunahɨpatɨ Piripaihandɨ jɨhura isɨhiya Romɨhandaahapɨhiya napɨwɨ aŋɨmatɨwɨ bimohɨpate. Iyataatɨ aunahɨpatɨ satɨ yapɨpatɨ Masetoniyaahandamɨ taunɨhandɨ aunahɨpatɨ awainaahoetahate. Aihɨ satɨ aunahɨpita nyahɨ bimonɨhɨ asisɨha wanya sanyanyotaise. \v 13 Aihɨ asisɨha Judaahiyaamɨ Sapaatɨhandetɨ aunahɨpatamɨ onepataapɨhɨ noaipasi nohaayo. Nowaatɨ opaininɨ wiwa Judaahiya Autaahaatɨhopɨ gaapundohɨpɨpɨhɨtɨtaiso taatɨ mmonɨhaayo. Mmonahaawɨ asɨhiya usa ahoyanɨwɨ bimauhɨ namawaatɨ kiyaisaatɨ maasɨ bindahaawɨ pɨwaatɨhaayo. \v 14 Iyataatɨ asɨhiya sapɨhɨ bimohiyɨhiyaamɨ waatɨ kaatamɨ ambɨpatɨ Ritiyaahaate. Iyataatɨ saatɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaatɨ aunɨhɨhɨrɨ katatɨ gaapundahaate. Aihɨ Porɨhomɨ pɨwɨha katisɨhaapɨ biyatɨ atinjatataise. Sandɨ biyatɨ Porɨhomɨ pɨwɨhaapɨ atinjatindɨmandɨ Awaisɨho kaatamɨ maarɨho netɨ nusepemaihaasɨhɨ biyatɨ atinjatataise. Iyataatɨ saatɨ apopaatɨ aunahɨpatɨ Taiyatairaahandaahapɨhaatisɨ apotɨhɨrɨ amatenɨhɨrɨ isɨhiyai nunyatɨ kɨrapɨ nawɨho aungwohandɨ netɨ bindataahaate. \v 15 Isɨ kaatɨ kaatamɨhiyaisatɨ waapoho maasɨ netaise. Iyatosa kaatɨ Ritiyaahaatɨ sata kanyatataase. “Nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ Awaisɨhopɨ gɨwunyaataayonɨ, sahɨ nisapɨ kaatɨ Awaisɨhopɨ gɨwunyaataise, tɨwɨ gwɨnyaawaawaahɨ nisɨ aŋɨpɨpɨhɨ napɨwɨse,” nyatatɨ andɨtitataise. Andɨtitamasɨhiyɨhaawɨ namawaatɨ kaatamɨ pɨwɨha atɨwisaatɨ nohaayo. \s1 Poriyɨ Sairaasiya Aunahɨpa Piripaihanda Napwɨtamaise \p \v 16 Aihɨ asisɨha waara nyahɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨtɨhaawɨhapɨhapɨ nohaawɨ apopaatɨ waati usonahaayo. Saatɨ apopaatɨ kaatamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ itɨpɨho wo bimohaate. Isɨ itɨpɨho ko kaati wiwa ipotɨ noaipaitandaihɨhaiwaapɨ kaundauhɨ kaatɨ netatɨ ausaatɨ katahaate. Aihɨ kandapɨ nawɨho aungwohaiwa kaati iwinjaawɨ bimohiyɨhiyai nunyawaayopo. Iyataatɨ saatɨ apopaatɨ kaati ausaatɨ katahaatɨmaahe, isɨhiya nuwɨ nunjenɨhauhɨ ausaatɨ kaundahaate. \v 17 Isɨ kaatɨ Porɨhoaisunɨ nyangisunɨ nanyipinjai notaatɨ waatɨ kaahaata sandaase, “Kɨmiya isɨmiya Autaahaatɨho Akɨtɨho nahatewaamɨ Awaisɨho Tanyaahomɨ Otɨpɨpatɨhiyaare. Iyawaawɨ kiya Autaahaatɨho nyangi japɨhɨ nanyamaitandɨhandapɨ ausaapɨ kanyatɨwɨhiyaare,” tatɨ kaahaatatɨ kandaase. \v 18 Iyatɨ asisɨ nahatewetɨ kaatɨnɨhɨ satatɨ kaahandoaatihɨ Porɨho mmonataatɨ apɨpaahɨ poundihɨ nepemaitatosatɨ itapaatɨ saatetɨ itɨpɨho bimisɨhoai saundataase. “Nɨnɨ Jisasɨ Kɨraisihomɨ ambɨpataahɨ itɨpɨhoŋɨ itapɨmaati namasi numwe hɨtataatonɨ numwe,” undataase. Undihɨ ketɨ kuraanɨhɨ itɨpɨho kaati namasi notaise. \v 19 Aihɨ itɨpɨho namasi naihɨ sandapɨ isɨhiya kaati iwinjaawɨ bimohiyɨhiya mmonawa kiyaamɨ nawɨho nehohɨtɨhandamɨ tanyaahandɨ aimɨ owetihiyawaawɨ namapɨ Poriyɨ Sairaasiyai nepɨ isɨpɨ aisi nuwɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ pɨwaatohɨpɨpɨhɨ awaisawɨhiyai nunyawaayopo. \v 20 Nunyawaawɨ pɨwɨha mmonɨwɨ tipɨtapaahohiyɨhiyai saundawaatopo, “Kɨmurɨ utaamurɨ Judaahure. Judaahurisɨ nyamɨ aunahɨpatɨ maatɨmaatimɨ nepɨ nanyopɨsasihe. \v 21 Aimɨ kurɨ nyahɨ Romɨhiyaanamɨ wɨnɨhapɨpa ahotihɨhandɨ kandɨ wɨnɨhapɨpa kuramɨhapa nyamɨhapai ipɨhatimɨmapɨ ausaapɨ kanyatamaase,” undɨwɨ kaundawaatopo. \v 22 Saundɨwɨ kaundauhɨ isɨhiya nahatiya ahoyainji pɨwɨha wiwa jaiwɨtɨwɨhaisawɨ ahoyawɨ kurapɨ kaundawaatopo. Kaundauhɨ isɨhiya pɨwɨha mmonɨwɨ tipɨtapaahohiyɨhiya kuramɨ apotɨhɨrɨ niyopɨ nipaatimbɨpa nausohaamapɨ gupwata tiwɨtaatɨwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai kaundawaatopo. \v 23 Kaundauhɨ Poriyɨ Sairaasiyai gupwata tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya pɨhɨtɨwɨ tiwawaayopo. Tipɨ napwɨtohɨtɨhandaatɨhɨ numwaasisuwɨ kuri napuwawaayopo. Napuhauhɨ isɨhiya pɨwɨha mmonɨwɨ tipɨtapaahohiyɨhiya utaaho wo napwɨtohɨtɨhandɨ jaatɨ bimisɨhoai saundawaatopo, “Kɨnyɨ kɨmuri mɨhaanemapɨ kɨmbaahapɨ anɨtimbɨ napupwɨ itatamanɨpɨ jaapɨ bime,” undawaatopo. \v 24 Aihɨ ko napwɨtohiyɨhiyai iwinjaatɨ bimisɨho sa pɨwɨha watɨpɨha kaundauhɨ atisataatɨ namatɨ kuri numwaasi maasomwaaŋɨ taahɨwaiwa nusatipa nainja otasaahaapɨhɨrotɨ ahɨwisataise. Ahɨwisatosatɨ ipatɨ netɨ wɨtɨ nyepepɨ wɨtɨ tiwatɨhaatɨ ahiyatosatɨ kuramɨ auhɨrisatɨ namahɨwatɨ anɨtisatɨ wɨsasatɨ ahɨwisataise. \v 25 Ahɨwihɨ bindamaamɨ Poriyɨ Sairaasiya apatɨhɨ apwɨtetetɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨmɨ aunɨhɨhɨrɨ aunɨhɨtɨmɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ nɨwimaamaise. Aihɨ sasaahoya kapɨhɨ napwɨtɨwɨ bimohiyɨhiya atɨwisawaayopo. \v 26 Aihɨ ketɨ kuraanɨhɨ ipɨpatɨpatɨ aungwohandɨ ipɨpatɨpinataise. Iyataatɨ aŋaaŋɨ napwɨtɨtaatɨwɨhaaŋɨ nawɨhaara aŋɨmatɨwɨhaaŋisɨ ipɨpatɨpinata nawɨha mɨhaapɨ yapɨpatetɨ mwɨtɨpisohɨha naumbwɨndɨwataise. Naumbwɨndɨwihɨ amɨ maasomɨhaiwaisangɨ nundɨwataise. Iyataatɨ amɨ naasɨkura napwɨtohiyɨhiyaamɨ wɨrɨhɨrɨ watɨpɨhɨrɨ senɨhandɨ nahatewa nesɨpandɨwataise. \v 27 Aihɨhura napwɨtohiyɨhiyai iwinjaatɨ bimisɨho nepataise. Nepatɨ mmonata maasomɨhaiwa nahatewa nundihɨ mmonataise. Mmonataatɨ miyatɨ gwɨnyapenataise, mandɨhɨ isɨhiya napwɨtohiyɨhiya aimɨ noaipasi yanɨhɨmapɨ niyauhetiso tatɨ gwɨnyapenataise. Gwɨnyapenataatɨ sawaho namatanaata tisatɨndo tatɨ namatanaatɨ niyaataise. \v 28 Niyaasɨhɨ Porɨho koai waatɨ kaahaata saundataase, “Nahatiyaanɨnɨ kɨmiyaanɨnɨ bimonɨ kɨwahoŋɨ kinyɨ ambɨpatɨ nopɨsasɨnɨpɨ tɨmunɨme,” tatɨ Porɨho kaahaatatɨ kaundataase. \v 29 Saundatɨ kaundihɨ napwɨtohiyɨhiyai iwinjaatɨ bimisɨho sisɨha nesi napɨtaatɨwɨ isɨhiyaapɨ kaahaatamapɨ naupwasi niyatɨ itɨhɨraapɨhɨ nandaataise. Nandaatɨ awaindɨhandɨ yayatɨ itiwatɨ Poriyɨ Sairaasiyaamɨ utatototɨ tɨmahiyataise. \v 30 Iyatɨ ko Poriyɨ Sairaasiyai numwaasi noaipataise. Noaipatɨ kuri saundataase, “Awaisururaahe, nɨnɨ napitaisanɨhɨ Autaahaatɨho nɨngi japɨhɨ nanɨmaitaise?” undatɨ kuri nunjenataise. \v 31 Nunjesɨhɨ kuramɨha saundamaase, “Kɨnyunɨ kɨwaamaatunɨ kimwaaya kimaasɨhiyaunɨ nepemaitɨwɨ Awaisɨho Jisaasihopɨ gɨwunyaasaihɨ Autaahaatɨho japɨhɨ nasamaitaise. Nasamaahonɨhɨ noaipapɨ Autaahaatɨhomɨhiyaatimatɨtaapo,” undamaase. \v 32 Undɨmɨ Awaisɨho otɨpɨpatɨ awaipatɨ kiyatɨ naaŋɨhandɨ netɨ napotatɨ japɨhɨ nepasɨtɨhandapɨ kusasisunɨ kapɨhɨ maasɨ bimohiyɨhiyaisunɨ kaundamaase. \v 33 Aihɨ sura apatɨhɨ napwɨtohɨtɨhandɨ jaatɨ bimisɨho kuri numwaatɨ kuramɨ asaaha baawusamataise. Iyatɨ napwɨtohɨtɨhandɨ jaatɨ bimisɨhounɨ mausasɨ sura apatɨhɨ waapoho newaayopo. \v 34 Aihɨ napwɨtohɨtɨhandɨ jaatɨ bimisɨho komɨ aŋɨpɨpɨhɨ Poriyɨ Sairaasiyai numwaasi niyataise. Niyatɨ nandapa kuri numwihɨ nanamaise. Aihɨ napwɨtohɨtɨhandɨ jaatɨ bimisɨhounɨ mwaaya maatiyaunɨ apwaataatunɨ Autaahaatɨhopɨ aimɨ nepemaitɨwɨ gɨwunyaawaawɨ awaindɨhandɨ maaritawaayopo. \v 35 Aihɨ aimɨ bowihɨhura awaisawɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai satɨwɨ natɨwusaasawaayopo, “Utaahurɨ suri napwɨtohɨtɨhandɨ jaatɨ bimisɨho nuwausoaasɨta kaundi nuwɨse,” undɨwɨ natɨwusaasawaayopo. Aihɨ nuwɨ napwɨtohɨtɨhandɨ jaatɨ bimisɨhoai pɨwɨha ka tɨtɨhɨ kaundawaatopo. \v 36 Kaundauhɨ ko atisamapɨ niyatɨ Poriyɨ Sairaasiyai saundataase, “Sahuraasangi aimɨ nutɨsɨsoaasɨtandɨ pɨwɨha aimɨ awaisawɨhiya nusoaasauhɨ nasataise. Isɨ sahuraahɨ napwɨtohɨtɨhandɨ namasisɨ maarɨho napaisaatɨtanɨhɨ numwɨse,” undataase. \v 37 Undihɨ Porɨho kiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai saundataase, “Yahuraaŋɨ isɨhiya Romɨhiyaamɨhuraaŋe. Aihɨ yahuraaŋɨ maipɨhandɨ wɨndɨ kaisaihaahɨ baiwɨ awaisawɨhiya pɨwɨha tipɨtapaapɨ mohopo. Aiwɨ kiya wɨndɨ Romɨhiyaamɨhure maatɨwɨ nehɨhandɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ nyawawaayopo. Nyapɨ nanyamaasi napɨwɨ nanyapuwawaayopo. Aisɨ wanɨ yahuraanyangi noaasawɨ bɨpi natɨwɨnyoaasɨtɨtaatɨwɨtowo? Owetise. Sawana napɨwɨ natɨwɨnyoaasɨto,” undataase Porɨho. \v 38 Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya pɨwɨha sa nesi nuwɨ awaisawɨhiyai kaundawaatopo. Aihɨ kiya atisawaawɨ kurapɨ Romɨhiyaamɨhure undauhɨ atisawaawɨ kiya yayawaayopo. \v 39 Yayawaawɨ kiya bɨpi napɨwɨ Poriyɨ Sairaasiyai satɨwɨ kaundawaatopo. “Nyahɨ maipɨhandɨ kasisaatɨ nasapuwɨhaayono,” undɨwɨ napaisaatɨ bɨpi nupusoaasawaayopo. Aiwɨ aunahɨpa kurɨ napwinjɨpatɨ namasi nutaatɨmɨ kaundawaatopo. \v 40 Kaundauhɨ kurɨ napwɨtohɨpɨpɨhɨ namasi tɨtɨhɨ apopaatɨ Ritiyaahaatamɨ aŋɨpɨpɨhapɨ nomaise. Numwɨ noaipapɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai usonɨmɨ kiyai pɨwɨha kiyaamɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ amɨ omaŋɨtɨtɨhɨ andɨtɨwipɨha kaundamaase. Kaundɨmɨ kaimɨmapɨ kiyai Piripaihanda namasi nomaise. \c 17 \s1 Poriyɨ Sairaasiyai Isɨhiya Tesaronaikaahandaahapɨhiya Tiwɨtaatɨwiyawaayopo \p \v 1 Aimɨ Poriyɨ Sairaasiya numwɨ aunahɨpatɨ Ambiporisihanda noaipamaise. Aimɨ katɨ aunahɨpitɨ namasi numwɨ aunahɨpa wɨtɨ Aporoniyaahanda noaipamaise. Noaipapɨ kapɨhɨ namasi numwɨ aunahɨpatɨ Tesaronaikaahanda noaipamaise. Iyataatɨ satɨ aunahɨpita Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ kiya ahoyanohaaŋaaŋɨ waaŋɨ ahendaise. \v 2 Porɨho wapɨwapɨhɨ daayataahura tɨtɨhɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ pɨwɨha wapaapunɨ Autaahaatɨhopɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨ ahoyanohɨwaiwaapɨhɨ nohosɨ katɨ kiyatɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandaatɨhɨ maasɨ kiyaisatɨ nandaataise. Iyatɨ Porɨho Judaahiyaamɨ asisɨha Sapaatɨhandɨ mairɨ manyetɨ kiyai Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ kaundataase. \v 3 Kaundataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ahotisɨhaapɨ ausaatɨ nesɨpa sata kaundataase. “Nyangi Japɨhɨ Nanyamaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨhopɨ naaŋɨhandɨ netɨ napotatɨ japɨhɨ nepaitaise tatɨ pɨwɨha aimɨ ahotisɨhore,” undataase. Undatosatɨ wa pɨwɨha saundataase, “So Jisaasimopɨ kasatohɨmo Nyangi Japɨhɨ Nanyamaitandɨ Ahɨwisɨhore,” undataase. \v 4 Undihɨ kuramɨ pɨwɨha atɨwisohiyɨhiyaamɨ Judaahiya usa Poriyɨ Sairaasiyaamɨ pɨwɨhaapɨ satawaatopo, “Poriyɨ Sairaasiyaamɨ pɨwɨha akɨtɨnɨhɨ akaahaaso,” tɨwɨ kuramɨ pɨwɨha iwinjapepɨhɨrɨwɨ gɨwunyaawaayopo. Aihɨ usa Judaahiyaamatɨpɨmetahiya Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundɨwɨhiya bindawaayopo. Aiwɨ kiyaamɨ usa taahiyɨhiya kuramɨ pɨwɨha atɨwiwɨ iwinjapepihɨrawaayopo. Aihɨ amɨ isɨhiya awaisawɨhiyaamɨ apwaatiyaisangi naasɨ katɨ kiyawaayopo. \p \v 5 Aihɨ Judaahiya usa sandapɨ mmonawaawɨ mɨmaipaiwɨ gwɨnyapenawaayopo. Gwɨnyapenawaawɨ isɨhiya tɨtaahiyɨhiya ahoyanɨhohɨpɨpɨhɨ nuwɨ isɨhiya maatɨmaatiwɨ wɨretɨtɨwɨhiyai mmonɨwɨ numwaapɨ ahoyawaayopo. Aihɨ maatɨmaatiwɨ wɨretɨtohiyɨhiyaunɨ Judaahiya Jisaasihopɨ gɨmunyaahohiyɨhiyaunɨ maasɨ ahoyainji isɨhiya kapɨhɨ aunahɨpitaahapɨhiya Poriyɨ Sairaasiyaapɨ atisawaawɨ kurapɨ apowɨtandɨha ŋuŋaatɨwɨ katawaatopo. Aihɨ satɨ aunahɨpitaahapɨhiya ŋuŋaatɨwɨ katohiyɨhiyai nɨwipinjawɨ maasɨ katawaatopo. Aiwɨ kiya nahatiya naiwɨ utaaho wo Jesonɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ Poriyɨ Sairaasiya binye tɨwɨ aŋaaŋɨ nimbɨpupwɨ maasomwaaŋɨ nawatapɨ mmonawaayopo. \v 6 Mmonawaawɨ Poriyɨ Sairaasiya owetihɨ namapɨ Jesonɨhoaisunɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisunɨ nepɨ aisi nuwɨ isɨhiya awaisawɨhiya satɨ aunahɨpitaahapɨhiyai satɨwɨ kaundawaatopo. “Utaahurɨ wurɨ maipɨhaiwa kaimɨ aunahɨpa nahatewaara daimbɨmɨ wanɨ nyamɨ aunahɨpataahɨ nammɨ noaipamaise. \v 7 Noaipasɨhɨ Jesonɨho kuri numwaatɨ maasɨ bindataise. Iyataatɨ utaahurɨ kurunɨ isɨhiya kɨmiyaunɨ nyamɨ awaisɨho Sisaahomɨ wɨnɨhapɨpa nemapɨ satɨwɨhiyaare, ‘Awaisɨho wo isɨhiyai iwinjaatɨ bimɨtandɨhopɨ Jisaasihore’ tɨwɨ katawaatopo, undɨwɨ awaisawɨhiyai kaundawaatopo.” \v 8 Saundɨwɨ kaundauhɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiyaunɨ amɨ mɨtɨhiya awaisawɨhiya aunahɨpa satɨ jaawɨ bimohiyɨhiyaunɨ sa pɨwɨha atisawaawɨ kiyaamɨ maarɨho wɨndotaise. \v 9 Aihɨ Jesonɨhoaisunɨ isɨhiya koaisawɨ maasɨ niyohiyɨhiyaisunɨ awaisawɨhiyaamɨ pɨwɨha atiwɨ nawɨho tɨmaitaatɨwɨ kaundauhɨ kiya Jesonɨhoaisawɨhiya atiwɨ nawɨho tɨmawaayopo. Aiwɨ nawɨho nunyauhiyawaawɨ namapɨ kiyai natɨwusaasauhɨ nowaayopo. \s1 Poriyɨ Sairaasiya Aunahɨpa Beriyaahanda Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaamaise \p \v 10 Aihɨ sura apatɨhɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Poriyɨ Sairaasiyai ketɨ nepɨ aunahɨpatɨ Beriyaahandaahapɨ natɨwusaasawaayopo. Natɨwusaasauhɨ kurɨ numwɨ Beriyaahanda noaipamaise. Noaipapɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandaatɨhapɨ niyamaise. \v 11 Iyataatɨ Judaahiya Beriyaahanda bimohiyɨhiya Tesaronaikaahandaahiyaamataiwɨ Poriyɨ Sairaasiyaamɨ pɨwɨha atitaatɨwɨ poundataamaise. Owetise. Kiyai kurɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kaundisaihɨ atitaatɨwɨ maaritawaayopo. Iyawaawɨ Porɨhomɨ pɨwɨha kaundisɨhaapɨ akɨtɨhaaro e jaiwɨtaha kanyatiso tɨwɨ gwɨnyaapɨ mmondaatɨwɨ asisɨ nahatewetɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha utɨpɨhandaatɨhɨ ahotisɨha awɨtawaayopo. \v 12 Aihɨ Judaahiya taahiyɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. Aihɨ amɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiya usɨhiya amɨ asɨhiya nehɨ isɨhiyaunɨ amɨ ambɨpatɨ awaipatɨ nepɨ awaisawɨhiyaimatɨwɨhiyaisangi Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. \v 13 Aihɨ ipotɨhura Judaahiya Tesaronaikaahanda bimohiyɨhiya atisawaawɨ Porɨho Beriyaahanda Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaase tauhɨ namapɨ Judaahiya Beriyaahanda mmondaatɨwɨ nowaayopo. Nuwɨ noaipapɨ Poriyɨ Sairaasiyaapɨ apowɨtandɨha pɨwɨha kaundɨwɨ isɨhiya usɨhiya asɨhiyaamɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ nepɨ nusopɨsasawaayopo. Aihɨ nahatiya ahoyanɨwɨ ŋuŋaatawaatopo. \v 14 Saiwɨ ŋuŋaatɨwɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya ketɨ kuraanɨhɨ Porɨhoai numwaasi nutaatɨwɨhiyai kaundauhɨ kiya yanɨhɨmapɨ Porɨhoai numwaasi durɨhɨrainɨ nowaayopo. Aihɨ Sairaasiyɨ Timoteya kapɨhɨ aunahɨpa Beriyaahanda maisahwɨ bindamaise. \v 15 Aihɨ isɨhiya Porɨhoai watɨwiwɨ numwaasi niyohiyɨhiya Porɨhoai numwaasisuwɨ aunahɨpa Atenjɨhandaahɨmawaayopo. Atenjɨhandaahɨmapɨ japɨhɨ kiya Beriyaahandaahapɨ nasawaayopo. Nasauhɨ Porɨho Sairaasiyɨ Timoteyaapɨ sata kaundataase. “Sairaasiyɨ Timoteya nɨngisenda ketɨ napɨta nuwɨ kaundɨwɨse,” undataase. Undihɨ kiya napɨwɨ kuri kaundawaatopo. \s1 Porɨho Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Aunahɨpatɨ Atenjɨhanda Ausaataise \p \v 16 Aihɨ Porɨho Sairaasiyɨ Timoteyaapɨ Atenjɨhanda jaatɨ bindataise. Bindataatɨ isɨhiya satɨ aunahɨpitaahapɨhiya autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨho taahɨho sawanaamɨ ikwɨraahɨ kaiwɨ ahiyawɨhopɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaapɨ bimauhɨ usonataise. Usonataatɨ komɨ maarɨho nusopɨsasataise. \v 17 Aihɨ Porɨho aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandaatɨhɨ nandaatɨ Judaahiyaisatunɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundohiyɨhiyaisatunɨ Jisaasihopɨ pɨwaatataise. Iyatɨ asisɨ nahatewetɨ isɨhiya ahoyanohɨpɨpɨhɨ notɨ amɨ isɨhiyaisɨ Jisaasihopɨ kaundataase. \v 18 Aihɨ isɨhiya usa gwɨnyaitaatɨwɨhaiwa pɨhɨtɨwɨ naitaatɨwɨ pɨwaatohiyɨhiya kiyaamɨ ambɨpatɨ Epikuriyanɨhiyaatihɨ amɨ usa Sɨtohikɨhiyaatihɨ Porɨhoaisawɨ kiya pɨhɨtɨwɨ pɨwaatawaayopo. Pɨwaatawaawɨ kiya Porɨhopɨ satawaatopo, “Kɨmo utaamo pɨwɨha nopɨsasɨnɨha katisɨ napitɨta katɨtande?” tawaatopo. Aihɨ amɨ usa satawaatopo, “Kɨmo utaamo autaahaatɨho taahɨho yapɨpatɨ usaamɨhataahapɨhopɨ kanyatataatindɨho?” tawaatopo. Sandɨ katohɨtɨmandɨ Jisaasihopunɨ isɨhiya japɨhɨ Jisaasihomataiwɨ nepaitaatɨwɨhandapunɨ ausaatɨ kaundihɨ katawaatopo. \v 19 Aiwɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ pɨwaatohɨpɨpɨhɨ Ariyopakaasihandaasɨnɨ Porɨhoai numwaasi niyawaayopo. Numwaasi naiwɨ Porɨhoai saundawaatopo, “Nyahɨ kinyɨ pɨwɨha wanɨha isɨhiyai kaundingɨha gwɨnyaitaanɨ jɨhaatɨ kanyatɨtaape. \v 20 Iyataatɨ sa pɨwɨha kanyatinɨhɨ atisɨhaawɨ wipiyɨha kanyatinɨhɨ kaamɨ tanyaahaapɨ kɨnyɨ kanyatisamɨhɨ nyahɨ atisaatɨ mmondɨhaawe,” undawaatopo. \v 21 Aiwɨ isɨhiya Atenjɨhandaahapɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya usa wapɨhapɨhiya kapɨhɨ Atenjɨhanda bimohiyɨhiyaunɨ nahatiya wapa kamaiwɨ nehɨ kiya bindawaawɨ pɨwɨha wanɨhaapaahɨhɨ pɨwaatɨwɨ mmonɨwɨ atisawaayopo. \v 22 Aihɨ isɨhiya sisɨho Ariyopakaasihandaasɨnɨ ahoyanɨwɨ bimohiyɨhiyaamɨ ndɨhetɨ Porɨho dotɨ bitondaatɨ kiyai saundataase. “Sahɨ Atenjɨhandaahapɨmiyaate, sahɨ autaahaatɨhore tɨwɨ wapa taahɨpɨpaapɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨtaatɨwɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaamɨhauhɨ nɨnɨ aimɨ jasonataayo. \v 23 Aindɨ nɨnɨ aimɨ samɨ aunahɨpata daindɨ mmonata samɨ autaahaatɨho taahɨhopɨ gaapundɨwɨ kiyohɨpɨpɨhɨ mmonataayo. Aindɨ nɨnɨ samɨ autaahaatɨhopɨ nandapa tɨhɨwɨ numwɨtaatɨwɨ nawɨha tiwatɨnyepaiwɨ nopɨ notihohɨtɨhandetɨ pɨwɨha satɨwɨha jɨpatɨpiyauhɨ mmonataayo, ‘kɨmandɨ autaahaatɨho wo monaahopɨhande,’ tɨwɨ kandetɨ jɨpatɨpiyauhɨ mmonataayo. Aiwɨ sahɨ autaahaatɨho ko wɨndɨ monɨwɨhopɨ nehɨhandɨ gaapundawaayopo. Aisɨ Autaahaatɨho wɨndɨ monɨwɨho Akɨtɨhopɨ nɨnɨ wanɨ ausaatɨ kasatɨtaano. \p \v 24 Autaahaatɨho yapɨpatunɨ nahatewa yapɨpataapɨhɨ gɨmunyainjɨpɨpa ahotimbɨpaunɨ ahiyataise. Iyataatɨ saiwa ahaisɨho yamɨhapatamunɨ yapɨpatamunɨ Awaisɨhore. Iyataatɨ Autaahaatɨho Awaisɨhosɨ samɨ autaahaatɨhopɨ sɨwipatɨ kɨhaiwa kaiwɨ aŋɨtɨtɨhɨ ahiyauhɨ ahotipatamatiyatɨ Autaahaatɨho wɨndɨ katɨhɨ siyatɨ bɨmimɨtaise. \v 25 Iyataatɨ Autaahaatɨho wapaapɨ nenoaahɨmetahore. Isɨ isɨhiya Autaahaatɨhoaisɨ wapa namumwɨtaapo. Owetise. Autaahaatɨho sawaho nahatewaamɨ tanyaahosɨ isɨhiya nahatiyaisɨ asɨyɨhiya bimɨtaatɨwɨhandunɨ nahatewaunɨ nunyahore. \v 26 Iyataatɨ asɨho Adaamɨho naasomaahɨhɨ Autaahaatɨho netɨ isɨhiyai awaindemasɨhɨ isɨhiya kahatamatɨpetahiya noaipawaayopo. Iyatɨ Autaahaatɨho netɨ isɨhiyai yatɨpiyatɨ yiyandɨhɨ yapɨ nahatewaara ahɨwisataise. Iyataatɨ isɨhiya bimɨtaatɨwɨhura namɨhanatɨ ahiyatɨ amɨ yapɨpatɨ yatɨhɨrɨ kiyatɨ kapɨhɨ nehɨ kiyaamɨhapɨhɨ bimɨtaatɨwɨ ahɨwisataise. \v 27 Autaahaatɨho isɨhiyai kiyatɨ ahɨwindɨmandɨ amɨ kiya Autaahaatɨhopɨ daapɨ koai usondaatɨwɨ kiyataise. Iyataatɨ Autaahaatɨho nyamɨ wɨndɨ kaanɨhɨ bɨmimise. Detɨ bindataise. \v 28 Aihɨ Autaahaatɨho nyangi watɨpɨhandɨ nanyamihɨ komɨ watɨpɨhandaahɨ nyahɨ maarisaatɨ dɨtɨhɨrɨ newaatɨ amɨ daayaatɨ bindahaayo. Iyataatɨ samɨ usa amɨtɨhaisawɨhiya pɨwɨha jɨpatɨpiyohiyɨhiyaamɨ wo satatɨ jɨpatɨpaisɨhaare. ‘Nyahɨ nyangisangi komɨ manyinyaanɨne,’ tatɨ jɨpatɨpaisɨhaare. \v 29 Isɨ akɨte, nyahɨ Autaahaatɨhomɨ mwaayaanɨnɨ maatiyaanɨne. Iyataatɨ isɨhiya kiyaamɨ gwɨnyaahohɨtɨhandaahɨ kiyaamɨ ikwɨraahɨ ipatɨ nawɨha autaahaatɨhore tɨwɨ kiyohɨwaiwaapɨ Autaahaatɨhopɨ setahore maatɨtɨhaawo. \v 30 Iyataatɨ jɨhura isɨhiya wɨndɨ gɨmunyaapɨ nanɨhaiwɨ bimauhɨ Autaahaatɨho kura kiyaamɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwaapɨ saiwa kamaiwɨse undatɨ naaŋɨhandɨ nunyataamaise. Owetise. Nehɨ bɨpi iwinjaatɨ bindataise komɨ Mwaaho noaatɨpatɨ tɨtɨhemaitando. O wanɨhɨ Autaahaatɨho sahɨ baiwɨ nepemaitɨwɨ nisapɨ gɨnunyaapɨse undatɨ isɨhiya nahatiyai aunahɨpa nahatewaara kaundataase. \v 31 Iyataatɨ isɨhiya yapɨhɨ nahatewaara bimohiyɨhiyai Autaahaatɨho netɨ tɨtɨhɨ biyatɨ tipɨtapaatɨ usondandɨha asisɨha wa aimɨ namɨhanatɨ ahaise. Iyatɨ Utaaho Wo isɨhiyai tɨtɨhɨ tipɨtapaatɨ usondandɨhoai aimɨ ahɨwise. Isɨ Komɨhetapɨ Autaahaatɨho isɨhiyai tɨtɨhɨ biyatɨ tipɨtapaatɨ usondaise. Iyataatɨ Autaahaatɨho isɨhiyai Utaaho So tɨtɨhɨ biyatɨ tipɨtapaatɨ usondandɨhoe tatɨ nahatiyai nunjatɨ jomaahɨpataatɨhapɨ Koai ahowimatɨ japɨhɨ numwaataise,” undatɨ Porɨho isɨhiya Atenjɨhandaahapɨhiyai kaundataase. \p \v 32 Kaundihɨ kiyaamɨ usa Jisaasiho napotatɨ japɨhɨ jomaahɨpataatɨhapɨ nepasɨtɨhandapɨ atisawaawɨ sisɨpɨhɨtawaayopo. Aihɨ amɨ usa Porɨhoai saundawaatopo. “Sandapɨ ipotɨ jɨhaatɨ kanyatisamɨhɨ japɨhɨ atitaano,” undɨwɨ Porɨhoai kaundawaatopo. \v 33 Undauhɨ Porɨho atisamapɨ kiyai namasi notaise. \v 34 Naihɨ isɨhiya usa naasiyaahɨhɨ Porɨhomɨ pɨwɨha kaundisɨhaapɨ akaahaaso tɨwɨ Porɨhomɨhihoaaŋɨ nuwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. Aiwɨ siyaamɨ wo komɨ ambɨpatɨ Daiyonisiyaasihore. Iyataatɨ so utaaso isɨhiya awaisawɨhiya sisɨho Ariyopakaasihandaasɨnɨ ahoyanohiyɨhiyaamɨhore. Aihɨ amɨ apopaatɨ waatɨ kaatamɨ ambɨpatɨ Damarisihaatunɨ amɨ isɨhiya usaimaawunɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. \c 18 \s1 Porɨho Aunahɨpatɨ Korindɨhanda Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaataise \p \v 1 Aihɨ Porɨho ipotɨhura aunahɨpa Atenjɨhanda namasi aunahɨpa Korindɨhandaahapɨ notaise. \v 2 Notɨ Korindɨhanda noaipatɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Akwiraahoai usonataise. Akwiraaho so Judaahiyaamɨhore. Iyataatɨ so utaasomɨ aunahɨpatɨ Pondaasihande. Akwiraahounɨ apwaataatɨ Pɨrisiraahaatunɨ yapɨpatɨ Itarihandamɨ aunahɨpatɨ Romɨhanda bimambɨmɨhasanyure. Bimambɨmɨhasanyurisɨ awaisɨho Kɨrotiyaasiho Judaahiya nahatiya Romɨhandɨ namasi nutaatɨwɨ katihɨ kandapɨ kasanyurɨ Korindɨhandaahapɨ nammɨhasanyure. Aihɨ kasanyuri Porɨho usondandɨ notaise. \v 3 Iyataatɨ Akwiraayɨ Pɨrisiraaya maasapɨhomɨ atɨtatɨ\f + \fr 18:3 \ft Sandɨ usa maasapɨho akoho nyahɨ Aŋaatɨhiyaanamɨ maasapɨhomɨ atɨtatapɨmaatopo. Owe. Kauho amɨ osiho amɨ sipɨsipɨhandɨ siyahapaamɨ atɨtatapɨtopo.\f* aŋaaŋɨ aŋɨmatɨtaatɨwɨhatɨ gwɨnɨmɨ isɨhiyai nunyamɨ nawɨho nepɨhasanyure. Aihɨ Porɨhoaisangi sɨkiyatɨ maasapɨhomɨ atɨtatɨ gwɨnahosɨ kasanyuri notɨ nɨwipaatɨ maasɨ bindataise. Bindataatɨ kasanyurisatɨ maasɨ maasapɨhomɨ atɨtatɨ gwɨnataise. \v 4 Aihɨ Porɨho kapɨhɨ kasanyurisatɨ bindataatɨ Judaahiyaamɨ asisɨha Sapaatɨhandɨ nahatewetɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandaatɨhɨ niyataise. Niyatɨ Judaahiyaisunɨ Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaisunɨ Porɨhomɨ pɨwɨha akaahaare tɨwɨ gwɨnyaitaatɨwɨ biyatɨ andɨtitatɨ waatɨ kaundataase. \v 5 Aihɨ Sairaasiyɨ Timoteya yapɨpatɨ Masetoniyaahanda namasi aimɨ napihɨ Porɨho namatɨ asisɨ nahatewetɨ pɨwɨha Jisaasiho katatɨ kaiwaiwaapɨha ausaataise. Iyatɨ Porɨho pɨwɨha ausaataatɨ saundataase. “Nyangi Japɨhɨ nanyamaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho Jisaasihore,” undatɨ waatɨ andɨtitatɨ kaundataase. \v 6 Saundatɨ kaundihɨ kiya Porɨhomɨ pɨwɨha nemapɨ koai sisɨpɨhundawaayopo. Sisɨpɨhundauhɨ kiya kiyohɨtɨhandapɨ Porɨho namɨhanatɨ siyatɨ kiyataise komɨ apotɨhɨrɨ niyosɨrɨhɨretɨ ikwaatɨpɨho ahotimbɨpa tɨwɨhaamatosatɨ saundataase, “Sahɨ sisɨha namaayotatɨ kaanɨhɨ tɨhisɨhaapɨhɨ nuwɨ naaŋɨhandɨ newaawaahɨ sandɨ nisɨhandaahɨmaahe. Sawanaatamɨhandaahe. Isɨ nɨnɨ pɨwɨha kɨmbɨhɨ amusaatɨ namatɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyai pɨwɨha ausaatɨ kaundɨtandɨ nutaano,” undataase. \v 7 Undamapɨ Porɨho Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandi namasi notaise. Notɨ utaaho wo Judaahiyaamatɨpɨmetaho Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katatɨ gaapundahoaapɨhɨ notaise. Iyataatɨ komɨ ambɨpatɨ Titiyaasɨ Jasɨtaasihore. Iyatɨ komɨ aŋaaŋɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandamɨ detɨ ahendaise. \v 8 Aihɨ aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandɨ sandamɨ mɨtɨho awaisiho Kɨrisɨpaasihore. Aihɨ kusasɨ Kɨrisɨpaasisusasɨ Porɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ Awaisɨhopɨ gɨwunyaawaayopo. Aihɨ amɨ isɨhiya usa tɨtaahiyɨhiya Korindɨhandaahapɨhiyaisangi Porɨhomɨ pɨwɨha baiwɨ atɨwiwɨ Awaisɨhopɨ gɨwunyaapɨ waapoho newaayopo. \v 9-10 Aihɨ asisɨha waara apatɨhɨ Porɨho sɨwipatɨ wɨtɨ awaisɨho kaundihɨ siyahatɨ mmonataise. “Nɨnɨ gi baindɨ ginjaatɨ bindataayonɨ kɨnyɨ isɨhiyaapɨ yamaimbɨ andɨtitɨpɨ nisɨ pɨwɨha namaamɨhaapɨ koŋɨnɨhɨ anusaape. Iyataatɨ isɨhiya kɨmatɨ aunahɨpɨmataahapɨhiya nisapɨ gɨnunyaapɨ nisɨhiyaimatɨtaatɨwɨhiya tɨtaahiyɨhiya bindawaayopo. Bindawaayowɨ amɨ usa dopɨ gi wɨndɨ tɨmaahɨwɨtaapo,” undatɨ Awaisɨho Porɨhoai kaundihɨ mmonataise. \v 11 Aihɨ Porɨho kapɨhɨ Korindɨhanda bimihɨ kɨnaungwɨha naasaahɨtihɨ waatɨho ikwɨrɨ naasairɨtihɨ wɨramɨ naasohɨ sanausotaise. Sanawihɨ bindataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyai kataunjataise. \v 12 Aihɨ ipotɨhura utaaho komɨ ambɨpatɨ Gariyoho noaipatɨ yapɨpatɨ Akaiyaahanda jaatɨ bindataise. Aihɨ suraanɨhɨ Judaahiya nahatiya dosisɨ naiwɨ Porɨhoai isɨwawaayopo. Isɨpɨ pɨwɨha pɨwaatɨwɨ tɨtɨhemahohɨpɨpɨhapɨ numwaasi niyawaayopo. \v 13 Naiwɨ awaisɨho Gariyohoai saundawaatopo, “Kɨmo utaamo isɨhiyai Autaahaatɨhopɨ gaapundɨwɨ yaitaatɨwɨ nyamɨ wɨnɨhapɨpetɨ wɨndɨ biyatɨ tɨtɨhɨmetɨhandɨ kataunjataise,” undawaatopo. \v 14 Undɨwɨ kaundauhɨ Porɨhomɨha wihoaaŋɨha kaundɨtotataihɨ Gariyoho kiya Judaahiyai saundataase. “Judaahiyaate, kɨmo utaamo gamanɨhiyaanamɨ wɨnɨhapɨpa netɨ nopɨsasatɨ amɨ maipɨhandɨ awaindɨhandɨ wɨndɨ ko kiyonɨhɨ sahɨ napɨwɨ katisaihaahɨ nɨnɨ samɨ pɨwɨha nga atɨsito. \v 15 O sahɨ napɨwɨ pɨwɨhaapunɨ ambɨpatɨ wiwaapunɨ wɨnɨhapɨpa sawanaatamapaunɨ nɨngi kandisaihaahɨ nɨnɨ wɨndɨ atɨhomaasito. Nehɨ sawanaatɨ tɨtɨhemapɨse. Nɨnɨ pɨwɨha siyahaiwa mmonɨtɨ tipɨtapaitandɨ pondise,” undataase. \v 16 Undatosatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai kaundihɨ kiya nepɨ isɨhiya pɨwɨhaapɨ ahoyanohiyɨhiyai natɨwusaasawaayopo. \v 17 Aihɨ isɨhiya pɨwɨhaapɨ ahoyanohiyɨhiya utaaho wo aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandamɨ awaisɨho komɨ ambɨpatɨ Sosɨtenesihoai isɨwatawaayopo. Isɨwatawa aŋɨhandɨ ahoyanɨwɨ pɨwaatohɨtɨhandamɨ masapɨpɨhɨ tiwawaayopo. Tiwauhɨ kandapɨ awaisɨho Gariyoho nehɨ nanɨhiyatɨ iwinjataise. \s1 Porɨho Yapɨpatɨ Siriyaahandamɨ Aunahɨpatɨ Andiyokɨhandaahapɨ Japɨhɨ Notaise \p \v 18 Aihɨ Porɨho Korindɨhanda asisɨha taahɨwaiwaara ketinjatɨ notaatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai ipɨhɨrete undataase. Undamapɨ Porɨho aunahɨpatɨ Sengɨriyaahandɨ detɨtihɨ kataahapɨ notaise. Notɨ Sengɨriyaahanda bindataatɨ komɨ misisɨha tisatɨnataise. Porɨho misisɨha tisatinjɨtɨmandɨ jɨhura Porɨho Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ pɨwɨha wa katatɨ wɨsasa ahiyatatɨhaasɨ kaapɨ misisɨha tisatɨnataise. Tisatɨnamapɨ Akwiraayɨ Pɨrisiraayaisatɨ maasɨ sipɨhandɨ nesi yapɨpatɨ Siriyaahandaahapɨ niyataise. \v 19 Aihɨ kiya naiwɨ aunahɨpatɨ Epesaasihanda noaipawaayopo. Noaipapɨ sipɨhandotapɨ tɨmahiyawɨ Porɨho kapɨhɨ kasanyuri ahɨwisamapɨ sawahohɨhɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandaatɨhapɨ niyataise. Niyatɨ Judaahiyai Porɨho pɨwɨha kaundihɨ maasɨ pɨwaatawaayopo. \v 20 Aihɨ Judaahiya usa Porɨhomɨ pɨwɨha baiwɨ atisohiyɨhiya Porɨhoai saundawaatopo. “Kɨnyɨ nyangisapɨ wonjɨ bimambɨpɨ naitaapo,” undawaatopo. Aihɨ Porɨho kiyaamɨha wɨndɨ atɨhomaawise. \v 21 Atɨhomaawisatɨ kiyai Porɨho saundataase, “Autaahaatɨhomɨhandisɨ ko katonaahɨ japɨhɨ napɨtɨ jainjaito,” undataase. Undatosatɨ saundataase, “Ipɨhɨrete,” undamapɨ Porɨho sawahohɨhɨ Epesaasihanda namasi sipɨhandotɨ yamwaatɨ niyataise. \v 22 Niyatɨ Sisariyaahanda noaipataise. Noaipatɨ sipɨhandotapɨ tɨmahiyatɨ Jerusaremɨhandaahapɨ niyataise. Niyatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai usonatɨ ipɨhɨrete undataase. Undatɨ kapɨhɨ nanotaise. Nanotatɨ bowihɨ nepasi daahɨ Andiyokɨhandaahapɨ notaise. \s1 Porɨho Mairɨ Maara Daayatɨ Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaataase \p \v 23 Notɨ Andiyokɨhanda nehɨ masɨhonjɨ bimainjatɨ japɨhɨ Andiyokɨhanda namasi notɨ yapɨhaurɨ Garesiyaahandamunɨ Pɨrisiyaahandamunɨ aunahɨpɨhaiwaara daayataise. Daayatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai pɨwɨha kaundatɨ andɨtɨwiwatɨ daayataise. \v 24 Aihɨ suraanɨhɨ utaaho wo Judaahiyaamɨho komɨ ambɨpatɨ Aporosiho nasatɨ Epesaasihanda bindataise. Iyataatɨ komɨ aunahɨpatɨ Arekɨsandɨriyaahande. Iyatɨ Aporosiho so maahomwaaŋɨ naahomaaŋihɨ biyatɨ itatamanatɨ pɨwaatahore. Iyatɨ so utaaso Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha utɨpɨhandaatɨhɨ ahotisɨha biyatɨ mmonatɨ gwɨnyaahore. \v 25 Aihɨ isɨhiya koai jɨhura Awaisɨhomɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ kaitaatɨwɨhandapɨ kaundauhɨ aimɨ gwɨnyaahore. Iyataatɨ so Aporosiso Jisaasiho kaiwaiwaapɨ maaritatɨ tɨtɨhɨ ausaatɨ kaundahore. Iyatɨ ko Jonɨho isɨhiyai nehɨ waapohora baawusindɨhandapɨ gwɨnyaahore. \v 26 Aihɨ Aporosiho Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandaatɨhɨ yamaayatɨ bitonda pɨwɨha ausaataise. Aihɨ Akwiraayɨ Pɨrisiraaya koaisɨ atɨwimɨ usonamaise. Usonɨmɨ kasanyuramɨ aŋɨpɨpɨhɨ numwaasi maasɨ nomaise. Aimɨ kasanyurɨ ko Aporosihoai Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ baimɨ daihɨra nusesɨpapɨ ausaapɨ kaundamaase. \v 27 Aihɨ Aporosiho aunahɨpatɨ Epesaasihanda namasi yapɨpatɨ Akaiyaahandaahapɨ nutandaihɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Epesaasihanda bimohiyɨhiya Aporosiho Akaiyaahanda niyonɨhɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya maaritɨwɨ ketɨ pɨwaundɨwɨ numwaitaatɨwɨ utɨpɨhandɨ jɨpatɨpaiwɨ nusoaasawaayopo. Aihɨ Aporosiho notɨ yapɨpatɨ Akaiyaahanda noaipataise. Noaipatɨ Autaahaatɨho gaahatɨ kawɨsatɨ amɨ sawahopɨ gɨwunyaitaatɨwɨhandunɨ numwihɨ kopɨ nga gɨwunyaahohiyɨhiyai Aporosiho pɨwɨha kaundatɨ biyatɨ aungwohandɨ andɨtɨwiwataise. \v 28 Siyatɨ andɨtɨwiwataatɨ isɨhiya nahatiyaamɨ ndɨhetɨ Judaahiya sawanaamɨ pɨwɨha mɨmaipaiwɨ gwɨnyaapɨ kaundohɨhaapɨ mɨmaipɨtɨwɨ katowo undatɨ kiyaamɨha ipɨhatisamataise. Ipɨhatisamataatɨ satatɨ kaundataase, “Nyangi Japɨhɨ Nanyamaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho so Jisaasihore,” undatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha utɨpɨhandaatɨhɨ aimɨ ahotɨhandisɨ ausaatɨ kaundataatɨ kiyaamɨ pɨwɨhai ipɨhatisamataise. \c 19 \s1 Porɨho Aunahɨpatɨ Epesaasihanda Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaataise \p \v 1 Aihɨ Aporosiho aunahɨpatɨ Korindɨhanda bindataise. Bimihɨ sura Porɨho yapɨpataapɨhɨ nunjatɨ aunahɨpatɨ Epesaasihanda noaipataise. Noaipatɨ kapɨhɨ Epesaasihanda isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai usonataise. \v 2 Usonataatɨ kiyai Porɨho sata nunjenataise, “Sahɨ jɨhura Jisaasihopɨ gɨwunyaahauhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nasatɨ samɨhatɨhɨ nandaataiso?” undatɨ nunjenataise. Nunjesɨhɨ kiya Porɨhoai saundawaatopo, “Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho sopɨ wɨndɨ atɨhomisaahiyaanɨne,” undawaatopo. \v 3 Aihɨ Porɨho kiyai sata nunjenataise, “Sahɨ waapoho nɨnapitiyaho newaayopo?” undataase. Undihɨ kiyaamɨha wihoaaŋɨha saundawaatopo, “Jonɨho isɨhiyai baawusisɨhomatiyaho nehaayo,” undawaatopo. \v 4 Undauhɨ Porɨho kiyai saundataase, “Jɨhura isɨhiya maipɨhaiwa namapɨ japɨhɨ nepemaitawaayopo. Aihɨ Jonɨho kiya nepemaitohiyɨhiyai saundataase, ‘Nyahɨ Autaahaatɨhoenda nasaatɨ aimɨ nepemaitɨhaayo undɨwɨ isɨhiyai nunjɨtaatɨwɨ waapoho nepɨse,’ undatɨ Jonɨho kiyai waapohora baawusataise. Baawusataatɨ kiyai satatɨ kaundataase, ‘Utaaho wo nisɨ ipotɨ napɨtaise. Isɨ kopɨ gɨwunyaapɨse,’ undataase,” Undatɨ Jonɨho isɨhiyai utaaho nisɨ ipotɨ napɨtaise undisɨho Jisaasihopɨ kaundataase undatɨ Porɨho kiyai kaundataase. \v 5 Kaundihɨ kiya Epesaasihandaahiya pɨwɨha sa atisawaawɨ Awaisɨho Jisaasihomɨ ambɨpataahɨ waapoho newaayopo. \v 6 Nehauhɨ amɨ Porɨho kiyaamɨ mɨtɨhaatɨhɨ ikwɨrɨ ahɨwisataise. Ahɨwihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nasatɨ kiyaamɨhatɨhɨ nandaataise. Nandaasɨhɨ kiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoraahɨ ketɨ kuraanɨhɨ pɨwɨha wanɨha kɨha kɨha katɨwɨ pɨwaatawaayopo. Aihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho ko Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaitaatɨwɨ gɨwunyaasɨhɨ pɨwɨha sawanaamɨhaara ketɨ kuraanɨhɨ ausaawaayopo. \v 7 Iyataatɨ isɨhiya siya 12 kaiwɨhiyaare. \v 8 Aihɨ Porɨho kapɨhɨ Epesaasihanda bindataatɨ Judaahiyaamɨ aŋaaŋɨ ahoyanohɨtɨhandaatɨhɨ nandaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha yamaayatɨ andɨtitatɨ Autaahaatɨho iwinjaatɨ bimɨtandɨhandapɨ ausaatɨ kaundihɨ maasɨ kanawaatopo. Siyatɨ Porɨho kapɨhɨ Epesaasihanda pɨwɨha kaundatɨ ausaatɨ bimihɨ waatɨho murɨ mo sanausotaise. \v 9 Aihɨ isɨhiya usa Porɨho pɨwɨha ausaatɨ kaundisɨhaapɨ ponyatisɨ kinyɨ pɨwɨha wɨndɨ atɨhomaahito undɨwɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaahopo. Aiwɨ Awaisɨhomɨhaiwaapɨ maipɨha katɨwɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ sisɨpɨhɨtawaayopo. Aihɨ Porɨho namatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisaahɨhɨ numwaasi notaise. Numwaasi notɨ Tairanaasihomɨ aŋɨhandɨ kataunjindɨhandaatɨhɨ nandaataise. Iyatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha asisɨ nahatewetɨ ausaatɨ kaundihɨ amɨ isɨhiya usai maawɨ atisawaawɨ maasɨ Porɨhoaisawɨ pɨwaatawaayopo. \v 10 Siyatɨ Porɨho kapɨhɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundatɨ bimihɨ kɨnaungwɨha yatɨmwɨ sanausotaise. Aihɨ Judaahiyaunɨ Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaunɨ yapɨpatɨ Esiyaahanda bimohiyɨhiya Awaisɨhomɨ pɨwɨha atisawaayopo. \s1 Utaaho Wo Sɨkepaahomɨ Mwaayaapɨhaare \p \v 11 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ Porɨho gonipatɨ watɨpɨhaiwa kahatamatɨpetahaiwa kiyataise. \v 12 Aihɨ isɨhiya apotɨhɨrɨ nesi nuwɨ Porɨhomɨ ambɨpatetɨ ahiyawɨ nepɨ isɨsi nuwɨ isɨhiya timbɨpaisahiyaamɨhetɨ ahiyauhɨ kiyaamɨ timbɨpaunɨ itɨpɨho maipɨhapaunɨ ketɨ owesuendaise. \v 13 Aihɨ Judaahiya usa kapɨ kapɨhɨ daiwɨ itɨpɨho maipɨhapa isɨhiyaamɨhetɨ bimimbɨpai nemawaayopo. Nemapɨ amɨ gaaro maipo tɨwɨ Awaisɨho Jisaasihomɨ ambɨpatɨ ambɨhɨtawaatopo. Ambɨhɨtɨwɨ itɨpɨho maipɨho isɨhiyaamɨhetɨ bimisɨhoai saundawaatopo. “Porɨho pɨwɨha ausaataatɨ Jisaasihore tatɨ ambɨhɨtisɨho komɨ ambɨpataahɨ nɨnɨ kasatataatonɨ sahɨ isɨhiyaamɨhetɨ bɨmimaawɨ namasi nuwɨse,” undawaatopo. \v 14 Aihɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Sɨkepaahomɨ mwaaya ikwɨrɨ naasairɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨ 7 kaiwɨhiyaare. Iyataatɨ so Sɨkepaaso Judaahiyaamɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiya pɨrisihiyaamɨ awaisɨhore. Aihɨ komɨ mwaaya katɨ kaiwɨ itɨpɨho maipɨhapa isɨhiyaamɨhetɨ bimimbɨpai nemaitotɨwɨ kiyawaayopo. \v 15 Saiwɨ kiyauhɨ itɨpɨho maipɨhapa utaaho womɨhetɨ bimimbɨpa kiyai saundawaatopo, “Nyahɨ Jisaasihoaisaahɨ aimɨ usonaatɨ atisaahiyaanɨne. Iyaatɨ amɨ Porɨhoaisangi aimɨ usonaatɨ atisaahiyaanɨne. Isɨ sahɨ nehɨhiyaatisɨ napitetahiyaatɨtawaawɨtopo?” undawaatopo. \v 16 Undauhɨ utaaho ko itɨpɨho komɨhetɨ bimisɨho napwaatatɨ kiyai asakiyatɨ pɨhɨta kohimatatɨ tiwataise. Iyatɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ netɨ nusopɨsasatɨ amɨ kiyaamɨ apotɨhɨrɨ niyohohɨpɨpa netɨ napwɨratɨ kaihɨ namapɨ somaahiyɨhiya sandɨ aŋɨndi namasi yanɨhɨmapɨ nowaayopo. \v 17 Aihɨ isɨhiya Epesaasihanda bimohiyɨhiya Judaahiyaunɨ Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaunɨ sandapɨ atisawaawɨ isɨhiya nahatiya awaindɨhandɨ yayawaayopo. Yayawaawɨ Awaisɨho Jisaasihomɨ ambɨpatɨ asakaiwɨ waatɨ nɨwimaawaayopo. \v 18 Aiwɨ jɨhɨ aimɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ usa napɨwɨ kiyaamɨ onaapɨpa kiyohɨwaiwa isɨhiya taahiyɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ausaapɨ kaundɨwɨ namawaayopo. \v 19 Aiwɨ amɨ isɨhiya gaapɨpatunɨ onaapɨpaunɨ kaitaatɨwɨ utɨpɨhaiwa ahotiwaiwa nepɨ nahatewa isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ tɨhoaawaayopo. Iyataatɨ saiwa utɨpiwa nawɨho aungwohaiwa ambɨpatɨ owehaiwa jɨhura nunyawɨ nepɨhaiwaare. \v 20 Saiwa siyatɨ noaipataatɨ Awaisɨho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaamɨ watɨpɨhandɨ auta noaipataise. Aihɨ isɨhiya nahatiya pɨwɨha ka atisawaayopo. \s1 Porɨhopɨ Isɨhiya Epesaasihandaahiya Ahoyanɨwɨ Itɨhɨtawaatopo \p \v 21 Aihɨ saiwa noaipasɨhɨ ipotɨhura Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Porɨhoai kaundihɨ Porɨho yapɨhaurɨ Masetoniyaahandaahapunɨ Akaiyaahandaahapunɨ notatɨ japɨhɨ Jerusaremɨhandaahapɨ naitandɨ gwɨnyaataise. Iyataatɨ amɨ Porɨho sandaase, “Nɨnɨ Jerusaremɨhanda naindatɨ ipotɨhura nundɨ isɨhiya Romɨhandaahiyai usondaano,” tatɨ kandaase. \v 22 Aihɨ Porɨho satatɨ kata gwɨnyaataatɨ utaahurɨ wurɨ Porɨhoai andɨtɨwipɨ maasɨ daisururɨ Timoteyɨ Irasɨtaasiyai jɨhɨ Masetoniyaahandaahapɨ natausaasataise. Natausaasatosatɨ Porɨho masɨhonjɨ yapɨpatɨ Esiyaahanda bindataise. \p \v 23 Bimihɨ suraanɨhɨ isɨhiya Epesaasihandaahapɨhiya Awaisɨho Jisaasihomɨhɨretapɨ ahoyanɨwɨ itɨhɨtɨwɨ ŋuŋaatawaayopo. \v 24 Aihɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Dimitɨriyaasɨho bindataise. Iyatɨ so utaaso nawɨho gorɨhandɨ tɨhihɨ noaipatɨ napaindɨtatɨ ipasananihɨ kandaahɨ sɨwipatɨ kiyahore. Iyatɨ amɨ gorɨhandɨ kandaahɨ autaahaatɨho jaipɨtahomɨ aŋɨ awaindɨhandɨ Epesaasihanda ahetindɨhandamɨ sɨwipatɨ tɨtaahɨpatɨ kiyamataise. Iyataatɨ sandɨ aŋɨ awaindɨmandɨ apopaatɨ waatɨ jaiwɨtɨhaatɨ Atemisihaatamɨhande tawaatopo. Tɨwɨ kaatapɨ autaahaatɨhore tɨwɨ katawaatopo. Iyatɨ Dimitɨriyaasihomɨ otɨpɨpatɨ sɨwipatɨ kiyohɨpatɨ isɨhiya tɨtaahiyɨhiya kaiwɨ nawɨho aungwohaiwa newaayopo. \v 25 Aihɨ Dimitɨriyaasiho komɨ otɨpɨpatɨhiyaisunɨ isɨhiya usa otɨpɨpatɨ Dimitɨriyaasihomɨhatamatiyahatɨ wɨtɨ kiyohiyɨhiyaisunɨ gaata numwaatɨ ahoyataise. Ahoyatɨ kiyai sata kaundataase. “Sahɨ isɨmiyaate, nyamɨ otɨpɨpatɨ kɨmatɨ kiyohɨmatapɨ nawɨho aungwohaiwa noaipasɨhɨ nehohɨtɨhandapɨ aimɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 26 Iyataatɨ Porɨho so autaahaatɨho nyamɨ ikwɨraahɨ kiyaatɨ ahiyohɨhopɨ so autaahaatɨho akɨtɨhomaahe tatɨ kandaase. Satatɨ kandaatɨ isɨhiyaamɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ netɨ nopɨsasataise. Iyatɨ Porɨho sandɨ siyatɨ kaindɨmandɨ kɨmbɨhɨhɨ kiyataamaise. Owetise. Yapɨpatɨ Esiyaahandamɨ aunahɨpɨhaiwa nahatewaara kiyatɨ daayataahore. Aihɨ sahɨ sawanaatɨ aimɨ usonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 27 Aisɨ Porɨhomɨ pɨwɨha saaraahɨ nyamɨ otɨpɨpatɨ nawɨho aungwohaiwa nehohɨpatamɨ ambɨpatɨ netɨ nasɨpanyamaitaise. Iyataatɨ nyamɨ otɨpɨpatɨ nawɨho aungwohaiwa nehohɨpatɨhɨhɨ netɨ nasɨpanyamaamaitaise. Owetise. Nyamɨ apopaatɨ Atemisihaatapɨ autaahaatɨho awaisɨhoe taatɨ katohaamaatamɨ aŋɨ awaindɨhandi maawɨ ahoyatɨ netɨ ambɨpatɨ nopɨsasatɨ namandipamaitaise. Iyataatɨ isɨhiya yapɨpatɨ Esiyaahandaahapɨhiyaunɨ amɨ yapɨpatɨ nahatewaaraahapɨhiyaunɨ apopaatɨ Atemisihaatapɨ nyamɨ autaahaatɨhore taatɨ katohaamaatapɨ gwɨnyaapɨ gaapundɨwɨhiyaare. Isɨ Porɨho netɨ namandipamaitaise. Iyonɨhɨ nyamɨ autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ owetatɨ kiyonɨhɨ isɨhiya wɨndɨ kopɨ gɨmunyaitaapo,” undatɨ Dimitɨriyaasiho kaundataase. \v 28 Undatɨ kaundihɨ kiya pɨwɨha sa atisawaawɨ apowihɨ namapɨ waatɨ kaahaatɨwɨ satawaatopo, “Nyamɨ apopaatɨ Atemisihaatapɨ autaahaatɨhore taatɨ katohaamaatɨ nyahɨ Epesaasihandaahiyaanamɨ awaisaamaate,” tɨwɨ kaahaatawaatopo. \v 29 Aihɨ satɨ aunahɨpitaahɨ gaamapɨ isɨhiya nahatiya itɨhɨtɨwɨ ŋuŋaatɨwɨ kaahaatawaayopo. Aiwɨ kiya utaahurɨ wurɨ Porɨhoaisamɨ maasɨ otɨpɨpa kaimɨ daisururɨ Gaiyaasiyɨ Arisɨtakaasiyai isɨpɨ numwaasi ketɨ isɨhiya taahiyɨhiya ahoyanɨhohɨpɨpɨhɨ nowaayopo. \v 30 Aihɨ Porɨho isɨhiya ahoyanɨwɨ pɨwaatɨwɨ ŋuŋaatohiyɨhiyaamɨ ndɨhetɨ notɨ pɨwɨha kaundɨtotatɨ nutotataihɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunnyaahohiyɨhiya Porɨhoai namumwe undɨwɨ ipatisawaayopo. \v 31 Aihɨ amɨ Porɨhomɨ naisɨhiya usa awaisawɨhiya Porɨhopɨ pɨwɨha satɨwɨ nusoaasawaayopo. “Kɨnyɨ isɨhiya nahatiya ahoyanohɨpɨpɨhɨ namumwe,” undɨwɨ waatɨ kaundawaatopo. \p \v 32 Aihɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ bimohiyɨhiyaamɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ netɨ nusopɨsasɨnamasɨhɨ usa dopawɨ kiyai wɨretɨ pɨwaatɨwɨ ŋuŋaatauhɨ amɨ usa dopawɨ katɨ kaiwɨ wɨretɨ ŋuŋaatɨwɨ pɨwaatɨwɨ kaahaatawaatopo. Aiwɨ kiya nahatiya napɨwɨ ahoyanohɨtɨhandamɨ tanyaahaapɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyapɨmenɨhopo. \v 33 Aihɨ Judaahiya utaaho wo Arekɨsandaaho pɨwɨha wa katɨtotɨwɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ otɨhapɨhɨ ahɨwisawaayopo. Aihɨ isɨhiya usa pɨwɨha satɨpɨ katɨme undɨwɨ Arekɨsandaahoai kaundawaatopo. Aihɨ Arekɨsandaahoai pɨwɨha satɨpɨ katɨme undɨwɨ isɨhiya usa kaundohɨha ka isɨhiya nahatiyaamɨ ndɨhetɨ ausaatɨ katɨtotatɨ isɨhiya ahoyanɨhohiyɨhiyai pɨwɨha namɨhaapɨse undataase. \v 34 Undihɨ kiya ahoyanɨhohiyɨhiya koai usonawaawɨ Judaahotihɨ satɨwɨ gwɨnyapenawaayopo kɨmo nyamɨ autaahaatɨhopɨ autaahaatɨho akɨtɨhomaahe tɨwɨ itɨhɨtohiyɨhiyaamɨhore tɨwɨ gwɨnyapenawaayopo. Saiwɨ gwɨnyapenawaawɨ namapɨ nahatiya maahomwaaŋɨ naasaamapɨ satɨwɨ kaahaatawaatopo, “Nyamɨ apopaatɨ Atemɨsihaatapɨ autaahaatɨhore taatɨ katohaamaatɨ nyahɨ Epesaasihandaahiyaanamɨ awaisaamaate,” tɨwɨ pɨhɨtɨwɨ utaarɨhandɨ kaahaatawaayopo. \v 35 Aihɨ satɨ aunahɨpatɨ Epesaasihandaahapɨ awaisɨho ipotɨ dotatɨ kiyai namɨhaapɨse undatɨ kiyaamɨ pɨwɨha ipatisatosatɨ sata kaundataase. “Sahɨ Epesaasihiyaate, nyahɨ Epesaasihandaahiyaanɨnɨ nyamɨ apopaatɨ Atemɨsihaatapɨ autaahaatɨho awaisɨhore taatɨ katohaamaatamɨ aŋɨ awaindɨhandunɨ nawɨha pɨwɨha itɨhapɨpaisɨha yamɨhapataatɨhapɨ tɨmɨhaihɨ kaapɨ gaapundohɨhaunɨ nyahɨ jaawaatɨ bindahaayo. Aihɨ sandapɨ isɨhiya nahatiya yapɨhɨ nahatewaaraahiya aimɨ gwɨnyaapɨhiyaare. \v 36 Aisɨ utaaho wo sa pɨwa nemaitandɨho owetise. Owetisɨ sahɨ bɨpi namɨhaapɨse. Aiwɨ sahɨ samɨ wanɨ nahɨriwɨ kiyohɨmatamataiwɨ jɨhara kamaiwɨse. \v 37 Aihɨ utaahurɨ kɨmurɨ aŋɨ awaiwaiwaatɨhɨ nandaapɨ kahapaamapɨpa pɨwɨha itɨhapɨpaisɨhapa wɨndɨ ikomaanɨmɨhurɨtihɨhandɨ kandɨ sahɨ numwaasi nehɨhandɨ nasawaayopo. Aimɨ kurɨ nyamɨ apopaatɨ Atemɨsihaatapɨ wɨndɨ sisɨpɨhɨmaatɨmɨhure. \v 38 Iyataatɨ Dimitɨriyaasihounɨ isɨhiya usa Dimitɨriyaasihomataiwɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiyaunɨ isɨhiya usaapɨ pɨwɨha ahotanaahɨ asisɨha pɨwaatɨtaatɨwɨhetɨ tɨtɨhɨ ketɨ pɨwɨha atiwɨ tipɨtapaahohiyɨhiyaisawɨ kiyai sawana pɨwaatɨwɨ tɨtɨhemaitaapo. \v 39 Iyawaawɨ amɨ samɨ pɨwɨha wiwa naaŋɨhaiwa ahotanaahɨ asisɨha tɨtɨhɨ pɨwɨha pɨwaatɨtaatɨwɨhura noaipapɨ ahoyanɨwɨ kura pɨwaatɨwɨse. \v 40 Aihɨ wanɨ asisɨma kɨmetɨ nyahɨ ahoyanaatɨ ŋuŋaata pɨwaatohɨtɨmandapɨ nyangi nyainjaawɨ bimohiyɨhiya Romɨhiya napaape tɨwɨ nyangi nanyisesaihɨ amɨ nyahɨ ahapaapɨ pɨwaatɨhaayo undaatɨ kaamɨ tanyaahaapɨ wɨndɨ biyaatɨ kamundɨto. Wɨndɨ biyaatɨ pɨwɨha akaaha kamundisaihɨ nyangi kiya itɨhɨnyatisaihɨ nyahɨ naaŋɨhandɨ naito,” undatɨ Epesaasihandaahapɨ awaisɨho kaundataase. \v 41 Kaundatɨ awaisɨho samɨ aŋɨpɨpɨhapɨ ketɨ nandɨwirapɨse undihɨ kiya ŋuŋaaha namɨhamapɨ kɨhɨra nandɨwirawaayopo. \c 20 \s1 Porɨho Yapɨhaurɨ Masetoniyaahandaahunɨ Akaiyaahandaahunɨ Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaataise \p \v 1 Aihɨ kiyaamɨ itɨhɨtɨwɨ ŋuŋaatohɨwaiwa aimɨ owetihɨhura isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai Porɨho gaata numwaatɨ naasaimbɨpɨhɨmatosatɨ kiyaamɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ andɨtɨwiwɨtandɨha kiyai pɨwɨha kaundataase. Kaunda kiyatosatɨ Porɨho kiyai ipɨhɨretisɨ bimaawɨse undamapɨ yapɨpatɨ Masetoniyaahandaahapɨ notaise. \v 2 Porɨho notɨ Masetoniyaahanda noaipatɨ kapɨhɨ aunahɨpɨhaiwaara daayatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai kiyaamɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ andɨtɨwiwɨtandɨha pɨwɨha kaundataase. Kaunda kiyamapɨ Porɨho yapɨpatɨ Akaiyaahandaahapɨ notaise. \v 3 Notɨ bimihɨ waatɨhonya murɨ mingwaasɨ sanausotaise. Sanawihɨ yapɨpatɨ Siriyaahandaahapɨ naitotatɨ tɨmanɨnataise. Siyatɨ naitotatɨ tɨmanɨnatɨ bimihɨ Judaahiya Porɨhoai tiwɨtotɨwɨ bɨpi kanɨwɨ noaasauhɨ Porɨho atisataise. Siyatɨ Porɨho atisataatɨ sipɨhandotɨ Siriyaahandaahapɨ naisanɨhɨ isɨhiya nɨwɨtaawo tatɨ Porɨho gwɨnyapenataatɨ namatɨ japɨhɨ yapɨpatɨ Masetoniyaahandaahɨra naitandɨ gwɨnyaataise. \v 4 Aihɨ Porɨho Akaiyaahanda namasi yapɨpatɨ Masetoniyaahandaahɨra naihɨ maasɨ niyohiyɨhiyaamɨ ambɨpatɨ sate. Aunahɨpatɨ Beriyaahandaahapɨ utaaho wo Piraasihomɨ mwaaho Sopataahotihɨ amɨ aunahɨpatɨ Tesaronaikaahandaahapɨ Arisɨtakaasiyɨ Sekandayaatihɨ amɨ aunahɨpatɨ Derɨbihandaahapɨ Gaiyaasihotihɨ amɨ Timotehotihɨ amɨ yapɨpatɨ Esiyaahandaahapɨ Tikikaasiyɨ Tɨropimaasiyaatihɨ siya maasɨ Porɨhoaisawɨ niyohiyɨhiyaare. \v 5 Aihɨ siyaamɨ usa jɨhɨ ketɨ nuwɨ aunahɨpatɨ Tɨroaasihanda nyapɨ jaawɨ bindawaayopo. \v 6 Aihɨ Judaahiyaamɨ kimbapɨho Pasopaahandamɨ asisɨha awaiwaiwa nandapa bɨretɨhandɨ nipitandɨhandɨ ahɨmaayandɨha nandaatɨwɨhaiwa aimɨ sanotɨ owetihɨ nyahɨ aunahɨpatɨ Piripaihanda namasi sipɨhandotɨ niyahaayo. Sipɨhandotɨ niyahoaasonɨhɨ asisɨha ikwɨrɨ naasairɨhɨ 5 kiyatɨ sananyihɨhura aunahɨpa Tɨroaasihanda noaipɨhaayo. Noaipawaatɨ isɨhiya jɨhɨ naiwɨ nyapɨ jaawɨ bimohiyɨhiyai usonɨhaayo. Iyaatɨ kapɨhɨ Tɨroaasihanda nahatiyaanɨnɨ bimonɨhɨ Saararehɨrɨ naasairɨhɨ sananyotaise. \s1 Porɨho Tɨroaasihanda Utaaho Wo Yutikaasiho Napomasɨhɨ Ahowimasɨhɨ Japɨhɨ Nepataise \p \v 7 Aihɨ Sandehura asɨhataahura isɨhiya usa Tɨroaasihandaahapɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisaatɨ maasɨ gwɨtɨtɨho (bɨretɨhandɨ nambowaatɨ) nandɨwaatɨ aŋɨhandɨ wɨndaatɨhɨ maasɨ ahoyanɨhaayo. Aihɨ Porɨho bousonɨhɨ kapɨhɨ Tɨroaasihanda namasi naitandɨhuraatihiyataatɨ namatɨ sura asɨhataahura pɨwɨha namasatɨ kaundataase. Siyatɨ pɨwɨha utaarɨhandɨ isɨhiyai kaundɨmɨ naihɨ notɨ apwɨtetɨndaise. \v 8 Aihɨ nyahɨ ahoyanaatɨ bimohɨpɨpɨhɨ sisɨha tɨtaahɨwaiwa nimandataatɨ nausaatataise. \v 9 Aihɨ utaaho wo waimwaaho komɨ ambɨpatɨ Yutikaasiho winduwaahandaasɨnɨ bindataise. Bimihɨ Porɨho kiyai pɨwɨha utaarɨhandɨ kaundɨmɨ naihɨ Yutikaasiho naaninaninjatɨ winduwaahandɨ kandaasɨnɨ apɨpaahɨ nanomataise. Nanomataatɨ apatɨhɨ nepandatɨ mɨhaapɨ sohoai tiwamataise. Iyataatɨ saaŋɨ aŋaaŋɨ autaahɨ nɨwaataatɨ bipinjawɨ aŋɨmatɨwɨhaaŋisɨ autaahɨ mɨhasɨnapɨ mɨhaapɨ nepandamatɨ sohoai tiwatɨ ahiyamataise. Aihɨ isɨhiya koai numwaitotɨwɨ aŋɨhandaasɨnapɨ mɨhaapɨ noaatɨpapɨ nuwɨ mmonawa ko aimɨ napomasɨhɨ usonawaayopo. \v 10 Aihɨ amɨ Porɨhoaisangi mɨhaapɨ noaatɨpatɨ notɨ Yutikaasihoai namaahatataatɨ isɨhiyai sata kaundataase. “Sahɨ utaamopɨ aimɨ napomataise tɨwɨ yaiwɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaawaawɨ samɨ maarɨho owesetindɨhandɨ namɨhaapɨse utaaho kɨmo japɨhɨ nepatɨ aimɨ asohoematataiso,” undatɨ Porɨho kiyai kaundataase. \v 11 Undamapɨ Porɨho jahɨra aŋɨhandaasɨnɨ niyatɨ mɨhasɨnɨ noaipatɨ bɨretɨhandɨ netɨ naumbotɨ isɨhiyaisatɨ maasɨ nanataise. Nanatosatɨ pɨwɨha utaarɨhandɨ kaundɨmɨ naihɨ notɨ bourɨwataise. Bourɨwatɨ ipɨho yaurutaasɨhɨ Porɨho isɨhiyai pɨwɨha kaundisawɨhiyai kapɨhɨ namasi niyataise. \v 12 Aihɨ isɨhiya Yutikaasiho asohoaisawɨ maasɨ aŋɨpɨpɨhapɨ nowaawɨ kiyaamɨ maarɨho wɨwitataise. \s1 Porɨho Aunahɨpatɨ Tɨroaasihanda Namasi Aunahɨpatɨ Mairɨtaasihandaahapɨ Notaise \p \v 13 Aihɨ nyahɨ Porɨhoaisa maasɨ niyohiyɨhiyaanangi Porɨho sanyatataase. “Nɨnɨ aunahɨpatɨ Asosihandaahapɨ yapɨpataapɨhɨ naitaanɨ sahɨ sipɨhandɨ nesi jɨhɨ naiwɨ kapɨhɨ Asosihanda nisapɨ jaawɨ bimɨtaatɨwɨ naiwɨse,” nyatataase. Satatɨ kanyatihɨ nyahɨ jɨhɨ niyaatɨ Asosihanda Porɨhopɨ jaawaatɨ bindahaayo. \v 14 Aihɨ nyahɨ jaawa bimonɨhɨ Porɨho yapɨpataapɨhɨ niyatɨ Asosihanda nyangi nyainjasɨhɨ nutasi sipɨhandɨ nesi aunahɨpatɨ taunɨhandɨ Mitirinihandaahapɨ niyahaayo. \v 15 Niyaatɨ Mitirinihanda noaipɨhaayo. Noaipawaatɨ kapɨhɨ Mitirinihanda namasi sipɨhandɨ kandotɨ niyaatɨ yapɨpatɨ wɨtɨ Kaiyosihandɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ ahetipata noaipɨhaayo. Aihɨ kapɨhɨ nanowaatatɨ bowihɨ yapɨpatɨ Kaiyosihanda namasi niyaatɨ yapɨpatɨ Samosihandɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ ahetipata noaipahaayo. Noaipawaatɨ kapɨhɨ Samosihanda nanowaatatɨ bowihɨ kapɨhɨ Samosihanda namasi sipɨhandɨ kandotɨ niyaatɨ aunahɨpatɨ Mairitaasihanda noaipahaayo. \v 16 Aihɨ aunahɨpatɨ Epesaasihanda isɨhiya bimohiyɨhiyai wɨndɨ mausondaano tatɨ Porɨho gwɨnyaasɨtɨhandaahɨ kapɨhɨ nusatipatɨ Mairɨtaasihandaahapɨ niyataise. Sandɨ apaapɨmaahe. Porɨho Jerusaremɨhanda asisɨha Pendikosihandɨ maasɨ mmondandɨhondaatɨ yapɨpatɨ Esiyaahanda otɨhɨ wonjɨ bɨmimotɨ ketɨ notaise. \s1 Porɨho Epesaasihanda Isɨhiya Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyai Iwinjatohiyɨhiyai Pɨwaundataase \p \v 17 Aihɨ nyahɨ niyaatɨ Mairɨtaasihanda noaipawaatɨ bindɨhaayo. Bindɨhaawɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai iwinjaawɨ bimohiyɨhiyaapɨ Porɨho Epesaasihanda pɨwɨha nusoaasataise. Pɨwɨha nusoaasihɨ kiya awaisawɨhiya napɨwɨ Porɨhoai iwinjawaayopo. \v 18 Aihɨ kiya napɨwɨ Porɨhoai winjɨhauhɨ Porɨho kiya awaisawɨhiyai pɨwɨha sata kaundataase, “Nisɨ kiyohɨtɨhandɨ sahɨ aimɨ gwɨnyaapɨ mmonɨwɨhiyaate. Nɨnɨ jɨhɨ wuwanɨhura kɨmatɨ yapɨpatɨ Esiyaamanda napɨtɨ sangisatɨ maasɨ pɨhɨndɨhaiwaara bimonɨhɨ aimɨ nisonɨwɨhiyaate. \v 19 Iyataatɨ Judaahiya nahatewetɨ nɨngi nɨpɨhatitotɨwɨ pɨwɨha kɨhaiwa kɨhaiwa katɨwɨ kiyauhɨ kiyaamɨ saiwaaraahɨ nɨnɨ naaŋɨhaiwa pɨhɨndɨ netaatɨ gotaayo. Saindɨ naaŋɨhaiwa netaahandɨ kandɨ bɨpi ipatisandɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ kiyataayo. \v 20 Aindɨ nɨnɨ amɨ Pɨwɨha sangi andɨtisaiwɨtandɨha wɨndɨ yamaindɨ ausaatɨ kasatataayo. Iyataatɨ nɨnɨ isɨhiya pɨhɨtɨwɨ ahoyanohiyɨhiyaamɨ dɨhehunɨ amɨ samɨ aŋɨpɨpɨhunɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaatɨ kandɨsasonɨhɨ sahɨ sandapɨ aimɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 21 Aindɨ nɨnɨ Judaahiyaisunɨ Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaisunɨ pɨwɨha naasɨka waatɨ andɨtitɨtɨ saundɨtɨ kaundataayo. “Nyamɨ maipɨhaiwa namasi Autaahaatɨhoenda nepemaitɨtɨhaawo. Iyaatɨ nyahɨ biyaatɨ nyamɨ Awaisɨho Jisaasihopɨ gɨwunyaitɨhaawo undataato,” undatɨ kaundataase. \v 22 Undatosatɨ wa saundataase, “Wanɨ atinjatɨwɨse! Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho gɨnunyaasɨtɨhandɨ kandetɨ tɨtɨhɨ kaindɨ Jerusaremɨhandaahapɨ nutandiyo. Aindɨ nɨnɨ naaŋɨhaiwa Jerusaremɨhanda naitandɨhaiwaapɨ wɨndɨ baindɨ monɨho. \v 23 Iyataatɨ aunahɨpatɨ nahatewaara nɨnɨ daayonɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho pɨwɨha biyatɨ ausaatɨ sata kandataase. “Kɨnyɨ naaŋɨhaiwa pɨhɨtɨpɨ nepɨ amɨ napwɨtɨtaise,” ndataase. \v 24 Aihɨ nisɨ itatamanɨndɨ bimɨtandɨhandapɨ awaindɨhandisondɨ anɨtindɨ isɨwatataamaayo. Owetise. Bɨpi namataayo. Namatɨ Autaahaatɨho nyangi gaahandɨ kanyisatɨ bimindɨhandapɨ pɨwɨha ausaitandɨ Awaisɨho Jisaasiho otɨpɨpatɨ nanɨmipatɨ kaindɨ owemaitandɨ andɨtindɨ kiyataayo,” undataase. \v 25 Undatosatɨ wa sata kaundataase. “Sahɨ baiwɨ atinjatɨwɨse, nɨnɨ Autaahaatɨho nyainjaatɨ bimindɨhandapɨ samɨ otɨhatɨhɨ daindɨ jɨhɨ pɨwɨha aimɨ ausaatɨ kasatataato. Aihɨ pɨwɨha nɨnɨ kasatɨtɨ kiyonɨhɨ atɨniwɨ nisonɨhohiyɨhiyaatɨ japɨhɨ nɨngi wɨndɨ manisondauhɨ nɨnɨ aimɨ gwɨnyapenataayo. \v 26-27 Aisɨ nɨnɨ wanɨ asisɨma kɨmehɨ pɨwɨha sangi waatɨ sandɨ kasatataato, Autaahaatɨho nisɨhiyaimatohiyɨhiyai saindɨ iwinjaatɨ bimɨtaano tatɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ nɨnɨ yamaindɨ aimɨ ausaatɨ sangi kasatataato. Aisɨ samɨ usa sisɨha namaayotatɨ kaanɨhɨ tɨhisɨhaapɨhɨ nuwɨ naaŋɨhandɨ newaawaahɨ nisɨhandɨmaahe. Owetise. Sawanaamɨhandaahe. \v 28 Iyataatɨ sahɨ Autaahaatɨhomɨ sipɨsipɨhonyai iwinjaawɨ bimɨtaatɨwɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho aimɨ ahɨsihɨhiyaate. Isɨ sahɨ sawanaatɨ awaisawɨhiyaatɨ baiwɨ itatamanɨnɨwɨ jatɨnɨwɨ bimaawɨse. Itatamanɨnɨwɨ bindawaawɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya Jisaasiho jɨtɨpatɨ nuhaatɨ japɨhɨ numwaasawɨhiya sipɨsipɨhandamataiwɨhiyaasɨ sahɨ baiwɨ itatamanɨwɨ winjatɨwɨse. \v 29 Amɨ nɨnɨ sangi nasamasi naisanɨhɨ isɨhiya usa pɨwɨha jaiwɨtɨwɨhaiwa katɨwunjawɨ daayohiyɨhiya napɨwɨ Autaahaatɨhomɨ sipɨsipɨhonyaatamɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ nepɨ nasopɨsasɨtaapo. Iyataatɨ isɨhiya siya nepɨ nasopɨsasɨtaatɨwɨhiya suhɨrɨ ainjɨhɨrɨhɨramataiwɨhiyaare. \v 30 Iyataatɨ amɨ sahɨ iwinjaawɨ bimohiyɨhiyaamɨ usa dopawɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kiyai nɨwipinjai nutaatɨwɨ pɨwɨha jaiwɨtɨwɨhaiwa katɨtaapo. \v 31 Aisɨ sahɨ baiwɨ itatamanɨnɨwɨ jaawɨ bimaawɨse. Iyataatɨ nɨnɨ kɨnaungwɨha mairɨ manyetɨ sangisatɨ bindataatɨ apatɨhunɨ otapɨhaatunɨ pɨwɨha sangi andɨtɨsaiwɨtandɨha waatɨ andɨtindɨ ausaatɨ kasatataayo. Aindɨ amɨ nɨnɨ samɨ naaŋiwaiwa jasonataatɨ maarɨho asɨpɨnihɨ asisɨha waiwaara gotaayo. Aihɨ nɨnɨ saindɨ kiyohɨtɨhandapɨ gwɨnyaapɨse. \v 32 Aihɨ wanɨ nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ ikwɨraatɨhɨ ahɨsisataayo. Iyataatɨ nɨnɨ pɨwɨha jɨhɨ kasatohɨha Autaahaatɨho gaahandɨ kanyisatɨ bimindɨhandapɨhaasɨ ka netɨ gɨsunyaitaise. Gɨsunyaatɨ andɨtɨsaiwɨtaise. Iyatɨ Autaahaatɨho gaahaiwa nahatewa komɨhiyaimatohiyɨhiyai numwiwaiwa amɨ sangi nasamɨtaise. \v 33 Iyataatɨ nɨnɨ isɨhiyaamɨ nawɨho apotɨhɨrapɨ nanɨmɨtondɨ pɨhɨndɨ gwɨnyapenataamaayo. Owetise. \v 34 Nɨwahonisɨ ikwɨraahɨ otɨpɨpatɨ kaindɨ kahapaamapɨpa nɨnunɨ isɨhiya maasɨ daayohiyɨhiyaunɨ nenoaahɨtimbɨpa netaayo. Aihɨ nɨnɨ saindɨ kiyonɨhɨ aimɨ nisonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 35 Nɨnɨ otɨpɨpatɨ nawɨhopɨhatɨ pɨhɨndɨ waatɨ kiyataayo. Waatɨ kiyohɨtɨmandɨ sandɨ sangi nasisataayo nyahɨ otɨpɨpatɨ nawɨhopɨhatɨ waatɨ kiyaatɨ isɨhiya nawɨhopɨ nenoaahɨtisawɨhiyai andɨtɨwiwɨtandɨ nawɨho numwɨtɨhaawe. Aihɨ nɨnɨ sandɨ saiwɨ kaitaatɨwɨ sangi nasisataayo. Iyataatɨ pɨwɨha wa Awaisɨho Jisaasiho sawaho sata katisɨhaare. ‘Utaaho wo kahapaamapɨpa nunyataatɨ nga nunyataayono tatɨ maaritataataahɨ sandɨ komɨ ikɨpɨpa taahɨpɨpa netaatɨ maaritindɨhandi ipɨhatisamaitaise tatɨ Jisaasiho katisɨhaasɨ biyaatɨ kaapɨ gwɨnyaitɨhaawe,’ undatɨ Porɨho isɨhiya awaisawɨhiya Epesaasihandaahapɨhiyai kaundataase. \v 36 Aihɨ Porɨho pɨwɨha sa kaunda owematosatɨ atotɨpɨwesatɨ bindataatɨ awaisawɨhiya kiyaisatɨ maasɨ gaapundataase. \v 37 Aihɨ Porɨho nutandaihɨ kiya Porɨhoai iwiwatawa pɨhɨtɨwɨ gɨwusepɨ pɨhɨtɨwɨ gerundawaayopo. \v 38 Iyatɨ Porɨho nisɨ ndɨmaahomwaaŋɨ wɨndɨ japɨhɨ manisondaapo undatɨ kaundisɨhaapɨ waatɨ aungwohandɨ gwɨnyapenawaawɨ kiyaamɨ maarɨho awaindɨhandɨ tundataise. Aihɨ saiwɨ kiya gwɨwɨ Porɨhoai numwaasi sipɨhandotapɨ nowaayopo. \c 21 \s1 Porɨho Jerusaremɨhandaahapɨ Sipɨhandɨ Nesi Niyataise \p \v 1 Aihɨ Porɨhoaisaatɨ nyahɨ isɨhiyai namasi sipɨhandotɨ yamwaawaatɨ niyahaayo. Niyaatɨ tɨtɨhɨ yapɨpatɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ ahetihɨhata noaipɨhaayo. Satɨ yapitamɨ ambɨpatɨ Kosihande. Aihɨ nyahɨ aunahɨpatɨ Kosihanda nanowaatatɨ bowihɨ kapɨhɨ namasi niyaatɨ yapɨpatɨ wɨtɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ ahetihɨhata noaipɨhaayo. Iyataatɨ satɨ yapitamɨ ambɨpatɨ Rosɨhande. Aihɨ nyahɨ katɨ yapɨpatɨ Rosɨhandamɨ aunahɨpatɨ Rosɨhanda nanohaayo. Nanowaatatɨ bowihɨ Rosɨhanda namasi niyaatɨ yapɨpatɨ wɨtɨ Risiyaahandamɨ aunahɨpatɨ Pataraahanda noaipɨhaayo. Noaipawaatɨ kapɨhɨ Pataaraahanda nanohaayo. \v 2 Nanowaatatɨ bowihɨ sipɨhandɨ wɨndɨ yapɨpatɨ Pinisiyaahandaahapɨ naitandɨhandɨ ahotihɨ mmonaatɨ kandotɨ yamwaawaatɨ niyahaayo. \v 3 Niyaatɨ yapɨpatɨ wɨtɨ Saipɨraasihandɨ ikwɨrɨ konaamohɨraihoaaŋɨ ahetihɨ nehɨ usonaatɨ nusatipawa niyahaayo. Niyawaatɨ yapɨpatɨ Siriyaahandamɨ aunahɨpatɨ Taiyaahanda sipɨhandɨ ikɨpɨpa ahaitandɨ notɨ ahotihɨ nyahɨ kapɨhɨ tɨmahiyɨhaayo. \v 4 Tɨmahiyaatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaapɨ daahaayo. Daawaatɨ kiyai usonɨhaayo. Usonaatɨ kiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisaatɨ bimonɨhɨ Saararehɨrɨ naasairɨhɨ sananyotaise. Aihɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai netɨ gɨwunyaasɨhɨ kiya Porɨhoai saundawaatopo, “Kɨnyɨ Jerusaremɨhandaahapɨ namaime,” undawaatopo. \v 5 Undɨwɨ Porɨhoai kaundauhɨhandɨ kandɨ nyamɨ asisɨha aimɨ naitɨhaahuraatihɨ namawaatɨ kapɨhɨ namasi niyahaayo. Niyonɨhɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nahatiya usɨhiya kiyaamɨ apwaatiya mwaaya maatiyaunɨ nanyamaasi nowaayopo. Aihɨ maasɨ nowaatɨ aunahɨpatamɨ mangɨrainɨ durɨhɨramɨ aripataatɨhɨ noaipɨhaayo. Noaipawaatɨ aripataatɨhɨ nahatiyaanɨnɨ atotɨpɨwesaatɨ bindɨhaawɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨhaayo. \v 6 Gaapunda kiyaatosaatɨ kiyai ipɨhɨrete undawaamapɨ sipɨhandotɨ yamwaahaayo. Yamwaahonɨhɨ kiya nyangi nyainjamapɨ kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhapɨ japɨhɨ niyawaayopo. \s1 Porɨhoai Utaaho Wo Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaasɨho Akapaasiho Aunahɨpatɨ Sisariyaahanda Pɨwaundataase \p \v 7 Aihɨ nyahɨ aunahɨpatɨ Taiyaahanda namasi sipɨhandotɨ kiyaanɨnɨhɨ niyaatɨ aunahɨpatɨ Toremesihanda noaipɨhaayo. Noaipawaatɨ kapɨhɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai usonaatɨ pɨwaundɨhaayo. Aihɨ kapɨhɨ kiyaisaatɨ Toremesihanda asisɨha naasaahɨ bindɨhaayo. \v 8 Bimainjaatɨ nanowaatatɨ bowihɨ kapɨhɨ Toremesihanda namasi niyaatɨ aunahɨpa Sisariyaahanda noaipɨhaayo. Noaipawaatɨ utaaho wo Piripɨho Epenjerisiho Jisaasiho katatɨ kaiwaiwaapɨ pɨwɨha ausaasɨhomɨ aŋɨpɨpɨhɨ maasɨ koaisaatɨ bindɨhaayo. Iyataatɨ so Piripo jɨhura aposerɨhiyai andɨtɨwipɨ otɨpɨpatɨ maasɨ kaitotɨwɨ Jerusaremɨhanda 7 kaiwɨhiyai ahɨwisohiyɨhiyaamɨ wore. \v 9 Iyataatɨ so Piripɨhomɨ maatiya sangɨ namaatɨwɨhiya 4 kaiwɨhiya bindawaayopo. Iyataatɨ Piripɨhomɨ maatiya siya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho ketɨ gɨwunyaasɨhura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyai andɨtɨwiwɨtandɨha ausaapɨhiyaare. \v 10 Aihɨ nyahɨ Porɨhoaisaatɨ aunahɨpa Sisariyaahanda asisɨha taahonyonyehɨ bindɨhaayo. Bimonɨhɨ utaaho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaasɨho komɨ ambɨpatɨ Akapaasiho yapɨpatɨ Judiyaahanda namasi nasataise. \v 11 Nasatɨ kapɨhɨ Sisariyaahanda nyangi nyainjataise. Aihɨ ko Akapaasiho Porɨhomɨ apotɨhɨrɨ gwɨharaahɨrɨ yamepatamatiyatɨ wɨsasainjɨrɨhɨrɨ netaise. Netɨ sawahomɨ ikwauhɨrɨ namawatɨ wɨsasanataise. Wɨsasanataatɨ sata kanyatataase, “Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho sandaase, ‘Isɨhiya Judaahiya Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiya kɨmɨrɨ apotɨmɨrɨ yamepatamatiyahɨra wɨsasanɨhohɨrɨmɨramɨ satɨhoai saiwɨ wɨsasɨtaapo. Wɨsasawɨ isɨhiya usa Judaahiyaamatɨpɨmetahiyai numwɨtaapo tatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kandaase,” tatɨ Akapaasiho nyangi kanyatataase. \v 12 Satatɨ kanyatihɨ nyahɨ atisɨhaawɨ nyahɨ Porɨhoaisa maasɨ niyohiyɨhiyaanɨnunɨ isɨhiya kapɨhapɨhiyaunɨ nahatiyaanɨnɨ Porɨhoai Jerusaremɨhandaahapɨ namaime undaatɨ ipɨhatisahaayo. \v 13 Ipɨhatisonɨhɨhandɨ kandɨ Porɨhomɨha pɨwɨha wihoaaŋɨha satatɨ kanyatataase, “Sahɨ saiwɨ gowaawɨ Jerusaremɨhandaahapɨ naitondɨ nisɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ napaapɨ nepɨ nɨpɨhatisopo? Iyataatɨ nɨnɨ napwɨtɨtandɨhandapaahɨhɨ tɨmanɨndɨ jatataamaayo. Owetise. Nɨnɨ Awaisɨho Jisaasihomɨhandapɨ napwɨtandɨhandapɨ Jerusaremɨhanda tɨmanɨndɨ jatataayo,” tatɨ nyangi Porɨhomɨha kanyatataase. \v 14 Satatɨ Porɨho kanyatihɨ nyahɨ koai ipɨhatitɨhaahandɨ owetihɨ bɨpi namɨhaawaatosaatɨ koai sataatɨ kaundɨhaato, “Gaasɨ Awaisɨhomɨhandisɨ kaitandaahɨ koai kiyatɨ kiyane,” undɨhaato. \s1 Porɨho Jerusaremɨhanda Niyatɨ Isɨhiya Awaisawɨhiya Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyai Iwinjatohiyɨhiyai Pɨwɨha Kaundaase \p \v 15 Aihɨ nyahɨ kapɨhɨ Sisariyaahanda bimonɨhɨ asisɨha wanya sananyihɨ nyamɨ ikɨpɨpa tɨmanɨnaatɨ bimainjaatɨ kapɨhɨ namasi Jerusaremɨhandaahapɨ niyahaayo. \v 16 Niyonɨhɨ isɨhiya usa aunahɨpa Sisariyaahandaahapɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nyangi nanyamaasi niyawaayopo. Nanyamaasi naiwɨ utaaho wo nyahɨ koaisaatɨ maasɨ bimɨtɨhaahomɨ aŋɨpɨpɨhɨnyamawaayopo. Iyataatɨ so utaasomɨ ambɨpatɨ Nesonɨhore. Iyatɨ ko yapɨpatɨ Saipɨraasihandaahapɨhore. Iyatɨ ko Nesonɨho jɨhura aimɨ nepemaitatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahosɨ konɨhɨ andɨtitatɨ gɨwunyaatɨ bindataise. Aihɨ koaisaatɨ nyahɨ maasɨ bindɨhaayo. \v 17 Bimainja niyaatɨ Jerusaremɨhanda noaipɨhaayo. Noaipahonɨhɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nyangi maaritɨwɨ nanyamaawaayopo. \v 18 Nanyamaahauhɨ maasɨ nanowaatatɨ bowihɨ nepasi Porɨhoaisaatɨ Jemɨsihoai usonaatɨ pɨwaundɨtɨhaawɨ nohaayo. Nowaatɨ Jemɨsihomɨ aŋɨpɨpɨhɨ mmonɨha isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai iwinjaawɨ bimohiyɨhiya awaisawɨhiya nahatiya ahoyanɨwɨ bimauhɨ usonahaayo. \v 19 Usonɨhaawɨ Porɨho kiyaisɨ ipɨhɨrete undataase. Undatɨ Porɨho sawahomɨ otɨpɨpatɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaapɨhɨ kaimɨ naihɨ amɨ komɨhetapɨ nahatapa Autaahaatɨho kaimbɨpaapɨ awaisawɨhiyai ausaatɨ kaundataase. \s1 Porɨho Awaisawɨhiya Mɨtɨhiyaamɨ Pɨwɨha Atisamapɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhapɨ Notaise \p \v 20 Kaundihɨ kiya pɨwɨha sa atisawaawɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ maaritɨwɨ nɨwimaawaayopo. Nɨwimaawaawɨ Porɨhoai kiya saundawaatopo, “Naisohoŋe, Judaahiya Jerusaremɨhandaahiya ambɨpatɨ owehandɨ tɨtaahiyɨhiya nepemaitɨwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaawaayopo. Aiwɨ kiya gɨwunyaahohiyɨhiya nahatiya Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrauhɨ kɨnyɨ aimɨ gwɨnyaapɨhoŋe. \v 21 Iyataatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kɨmbɨhapɨhiyai isɨhiya usa kinyapɨ pɨwɨha satɨwɨha kaundawaayopo. ‘Judaahiyaanamɨ usa nuwɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaisawɨ maasɨ bimohiyɨhiyaisɨ Porɨho saundataase, “Sahɨ Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa namapɨse. Aiwɨ maaha wohonya sangɨhonyaamɨ ambɨpatɨ nahomaamandipapɨ namɨhaapɨse. Aiwɨ nyahɨ jɨhura nahatewa kiyohɨwaiwa namapɨse,” undatɨ Porɨho kaundatɨ daayataise,’ tɨwɨ isɨhiya kɨmbɨhapɨhiyai kaundawaatopo. \v 22 Isɨ kinyapɨ Porɨho aimɨ napise tɨwɨ gwɨnyaapɨ atitaawɨ kiya pɨwɨha satɨwɨ kinyapɨ katohɨhaapɨ jaiwɨtɨwɨha katawaatopo taatɨ nunjɨtɨhaawɨ nyahɨ napitiyaatɨ kaitɨhaawe? \v 23 Aisɨ nyahɨ wanɨ saimbɨ kaime hɨtaatɨ kahɨtisaihɨ tɨtɨhɨ kiyaapɨ baimbɨ kaitaape. Nyamɨ isɨhiya usa murɨtihɨ murɨtihɨ pɨwɨha wa Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ katɨwɨ wɨsasawɨ ahiyawɨhiya yaihiya bindawaayopo. \v 24 Isɨ kiya yaihiyaasɨ kɨnyɨ numwaasi naime. Naimbɨ maasɨ kiyaisapɨ nyahɨ Judaahiyaanɨnɨ noaipawaatɨ gaahiyaanɨnimatɨtɨhaawɨ tɨtɨhɨ kiyohɨrɨhɨretɨ baimbɨ maasɨ kiyaisapɨ kaime. Aiwɨ kiya sandɨ kaiwɨ mɨsisɨha tisatɨndaatɨwɨ nawɨho Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandamɨ awaisawɨhiyai nunye. Saimbɨ tɨtɨhɨ kamwaaŋɨ kasamaahɨ kiya nahatiya kinyapɨ pɨwɨha katohɨha jaiwɨtɨwɨhaaso tɨwɨ gwɨnyaitaapo. Aiwɨ amɨ kiyaisangi kinyapɨ koaisangi Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa biyatɨ japepihɨrahore tɨwɨ gwɨnyaitaapo. \v 25 Aihɨ nyahɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaapɨ utɨpɨho aimɨ jɨpatɨpiyaatɨ nusoaaso. Nusoaasɨhaawɨ nyahɨ pɨwɨha sata kataatɨ nusoaasohɨhaare: “Autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨhoai isɨhiya nandapa amɨ kohasɨpɨho tipɨ tɨhɨwɨ nunyohɨpɨpaamɨ nawɨpɨpa sahɨ nepɨ wɨndɨ namaanɨwɨse. Aiwɨ kohasɨpɨho asɨpɨpa biyatɨ tɨhomaatatɨ jɨtɨpatɨ noaahapa wɨndɨ namaanɨwɨse. Aiwɨ sahɨ isɨhiya usɨhiya amɨ asɨhiya kɨhiyaisawɨ irɨmunɨwɨse taatɨ aimɨ nusoaasohɨhaare,” tɨwɨ Porɨhoai awaisawɨhiya kaundawaatopo. \v 26 Kaundauhɨ nanotatɨ bowihɨ Porɨho isiya siyai numwaasi niyataise. Numwaasi niyatɨ tɨtɨhɨ kaundohɨrɨhɨretɨ japepihɨratɨ kiyaisatɨ noaipatɨ gaahoematɨtandɨhɨretɨ kiyataise. Kiyamapɨ Autaahaatɨhomɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ niyatɨ nandaataise. Nandaatɨ pɨrisihiya usa isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyai sata kaundataase, “Saararehɨrɨ naasairɨhɨ saniyonɨhɨ isɨhiya murɨ murɨ noaipapɨ aimɨ gaahiyaatawaahura kiya nandapa nesi napisaihɨ sahɨ kapa nandapa nepɨ kiyaapɨ tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai numwɨtaatɨwɨ napɨtaapo,” undamapɨ Porɨho japɨhɨ notaise. \s1 Judaahiya Porɨhoai Tiwɨtotɨwɨ Aŋɨ Awaindɨhandaatɨhɨ Isɨwauhɨ Tunnɨwɨ Yahwɨnohiyɨhiyaamɨ Mɨtɨho Koai Numwaataise \p \v 27 Aihɨ asisɨha saniyonɨhɨ isɨhiya sura kuraapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai numwɨtaatɨwɨ ahiyohɨha aimɨ detɨndaise. Detɨtihɨ Porɨho niyatɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ bindataise. Bimihɨ Judaahiya usa yapɨpatɨ Esiyaahandaahapɨhiya napɨwɨ Porɨhoai usonawaayopo. Usonawaawɨ isɨhiya kapɨhɨ ahoyanohiyɨhiyai Porɨhopɨ apowɨtandɨha pɨwɨha katɨwɨ Porɨhoai isɨwawaayopo. \v 28 Isɨwatawaawɨ satɨwɨ kaahaatawaatopo, “Isɨraherɨhiyaate, utaaho kɨmoai itɨhundɨtɨhaawɨ nyangisenda napɨwɨse,” tawaatopo. Tɨwosawɨ satawaatopo, “Utaamo kɨmo nyahɨ Isɨraherɨhiyaanamɨ kiyohɨwaiwaunɨ Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpaunɨ nyamɨ aŋɨ awaindɨhandunɨ netɨ nopɨsasatɨ ipɨhatisamaitandɨ nahataapɨpɨhɨ daayatɨ isɨhiyai kaundisɨhore. Iyataatɨ utaamo kɨmo amɨ wɨndɨ siya kiyahore isɨhiya usa Judaahiyaamatɨpɨmetahiyai numwaasi aŋɨ awaindɨmandɨ kɨmandaatɨhɨ nasahore. Iyataatɨ isɨhiya usa Judaahiyaamatɨpɨmetahiya nyamɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ nanyapɨtaatɨwɨ itɨhɨtaahapɨhɨtihɨhandɨ kandɨ Porɨho kɨmo isɨhiya kiyai numwaasi nasataatɨ sandaahɨ Autaahaatɨho sawahopɨ namɨhainjɨpɨpɨhɨ netɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ kipatɨ atɨha ahiyatɨ nanyopɨsasataise,” tɨwɨ katawaatopo. \v 29 Iyataatɨ sandɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaapɨ katohɨtɨmandɨ utaaho wo aunahɨpatɨ Epesaasihandaahapɨho komɨ ambɨpatɨ Tɨropɨmaasiho Porɨhoaisatɨ maasɨ daayatɨ bimihɨ usonɨwɨhiyaare. Usonɨwɨhiyaasɨ Porɨho koai numwaasi maasɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ nandaataise tɨwɨ gwɨnyaawaawɨ sandɨ katawaatopo. \p \v 30 Satɨwɨ kaahaatɨwɨ katauhɨ isɨhiya atisawaawɨ pɨwɨha ka nesi satɨ aunahɨpitɨ Jerusaremɨhanda ketɨ kanɨwɨ gaamatawaayopo. Aihɨ isɨhiya apowihɨ ŋuŋaatɨwɨ itɨhɨtɨwɨ nahatiya naupwasi napɨwɨ ahoyanawaayopo. Aiwɨ Porɨhoai nepɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhapɨ aisɨ nehɨhaatɨ noaipawaayopo. Noaipɨhauhɨ isɨhiya usa aŋɨ awaindɨhandamɨ maasomwaaŋɨ nahatewa ketɨ kuraanɨhɨ nepɨ napuwawaayopo. Sandɨ maasomwaaŋɨ nahatewa ketɨ nepɨ napuhohɨtɨmandɨ apaapɨmaahe, isɨhiya isɨhiyai aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ tiwɨtaatɨwɨhandapɨ itɨhɨtɨwɨhandɨtihɨ Porɨhoai katɨhɨ tiwɨtaawo tɨwɨ gwɨnyapenawaawɨ mɨhaapemapɨ napuwawaayopo. \v 31 Aihɨ isɨhiya ahoyanohiyɨhiya Porɨhoai tiwɨtaatɨwɨyauhɨ isɨhiya usa Romɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhopɨ pɨwɨha satɨwɨ nusoaasawaayopo, “Isɨhiya Jerusaremɨhandaahiya nahatiya pɨwɨha ŋuŋaatɨwɨ pɨwaatɨwɨ ahoyanawaayopo,” tɨwɨ pɨwɨha nusoaasawaayopo. \v 32 Satɨwɨ pɨwɨha nusoaasauhɨ Romɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho sa pɨwɨha atisataatɨ isɨhiya usa yatɨhɨ awaisawɨhiyaimatɨwɨ bimohiyɨhiyaisunɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaisunɨ numwaasi isɨhiya ahoyanɨwɨ ŋuŋaatohɨpɨpɨhɨ notaise. Naihɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ Porɨhoai tiwɨtaahiyohiyɨhiya kiyai usonawaawɨ Porɨhoai tɨmapɨ bɨpi namɨhaawaayopo. \v 33 Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho notɨ Porɨhoai isɨwatataatɨ nangɨpuwɨtande undataase. Undatosatɨ ko mɨtɨho tunnɨwɨ yawɨnohiyɨhiyai saundataase, “Utaaho kɨmomɨ ikwɨhatɨmurɨ maindɨmuretɨ wɨrɨhɨrɨ senɨhandɨ wɨretɨ wɨndɨ wɨretɨ wɨndɨ wɨrapɨse,” undatɨ kaundataase. Kaundihɨ kiya Porɨhomɨ ikwɨhatɨmurɨ maindɨmuretɨ wɨrawaayopo. Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho isɨhiya kapɨhɨ ahoyanohiyɨhiyai satatɨ nunjenataise, “Kɨmo diyaamahore? Iyatɨ kɨmo napitaihe?” undatɨ kiyai nunjenataise. \v 34 Nunjesɨhɨ isɨhiya kapɨhɨ ahoyanohiyɨhiya utaaho kɨmo siyɨhandɨ wɨndɨ kaihe undɨwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhoai wɨndɨ kamundopo. Kamundɨwɨ usa wɨretɨ ŋuŋaatɨwɨ pɨwaatauhɨ amɨ usa naasɨkatɨ kaiwɨ kiyai wɨretɨ ŋuŋaatɨwɨ pɨwaatawaayopo. Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho pɨwɨha kaamɨ akaaha biyatɨ nusesɨpatɨtandɨ namese. Nametaatɨ ko namatɨ Porɨhoai numwaasi tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ aŋaaŋɨ watɨpɨhandaatɨhɨ naitaatɨwɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai kaundataase. \v 35 Kaundihɨ kiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya Porɨhoai numwaasi naiwɨ detɨ maasomwaaŋɨ noaipaitaahetihɨhura isɨhiya Porɨhoai tiwɨtaatɨwɨ asakiyawaayopo. Asakaimɨ pɨniyauhɨ namapɨ tunnɨwɨ yawɨnohiyɨhiya Porɨhoai nepɨ autaahɨ isɨsi niyawaayopo. \v 36 Aihɨ isɨhiya nahatiya ipotɨ itɨhɨtɨwɨ ŋuŋaatɨmɨ niyohiyɨhiya satawaatopo, “Porɨho napwɨta sohoai tiwɨtɨhaawo,” tɨwɨ kaahaatɨmɨ ipotɨ niyawaayopo. \s1 Porɨho Sawahopɨ Isɨhiya Wɨrɨsandɨhiyai Pɨwaundataase \p \v 37 Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya Porɨhoai aimɨ isɨsi kiyaamɨ aŋɨhandɨ watɨpɨhandaatɨhɨ nandaitotɨwiyauhɨ Porɨho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhoai pɨwɨha Gɨrikɨhaara saundataase, “Nɨnɨ gisɨ pɨwɨha wa kahɨtɨtaano,” undatɨ nunjenataise. Nunjesɨhɨ ko tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho Porɨhoai saundataase, “Kɨnyɨ pɨwɨha Gɨrikɨha atimbɨ pɨwaatɨpɨhoŋo?” undatɨ nunjenataise. \v 38 Iyatosatɨ Porɨhoai ko saundataase, “Utaaho wo Isipɨhandaahapɨho isɨhiya maatɨmaatiwɨ tundaatɨwɨhiya taahiyɨhiya 4,000 kaiwɨhiyai ko numwaatɨ ahoyataise. Ahoyatɨ kiyaisatɨ maasɨ isɨhiya nyangi nyainjaawɨ bimohiyɨhiyai tiwatɨ nemaitotatɨ tiwataise. Tiwamapɨ isɨhiya numwaatɨ ahoaisawɨhiyaisatɨ maasɨ yanɨhɨmatɨ yapɨpatɨ isɨhiya owehataahapɨ notaise. Aihɨ nɨnɨ kinyapɨ kore diyataayo,” undataase. \v 39 Undihɨ Porɨhomɨha pɨwɨha saundataase, “Nɨnɨ Isɨpɨhandaahapɨhonɨnɨmaahe. Owetise. Nɨnɨ Judaahiyaamɨhonɨne. Iyataatɨ nisɨ aunahɨpatɨ yapɨpatɨ Sirisiyaahanda ahendaise. Iyataatɨ nisɨ aunahɨpatɨ awaipatamɨ ambɨpatɨ Taasaasihande. Aisɨ nɨnɨ isɨhiya kɨmiyai pɨwɨha kaundɨtaanɨ gaaro?” undatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhoai nunjenataise. \v 40 Nunjesɨhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho gaasɨ pɨwɨha kaunde undihɨ Porɨho aŋaaŋɨ utaarɨhaaŋamɨ mbwɨtɨhɨretɨ bitondaise. Bitondaatɨ pɨwɨha kaundɨtandɨ isɨhiyaamɨ ŋuŋaaha namɨhaitaatɨwɨ Porɨho ikwɨrɨ autaahɨ ahiyataise. Ahaihɨ isɨhiya nahatiya pɨwɨha namɨhaawaayopo. Namɨhaahauhɨ pɨwɨha Judaahiyaamɨha Ipɨruhaara kiyai sata kaundataase. \c 22 \pc \v 1 “Nisahuraahiyaatunɨ amɨ gwɨnyaahiyaate, nisapɨ ko siyatɨ kaiwa kaiwa kiyahoe tɨwɨ sahɨ katohɨhaapɨ wihoaaŋɨha saiwa wiwa kamaindɨhonɨne satɨtaanɨ atinjatɨwɨse,” undataase. \v 2 Undatɨ Porɨho pɨwɨha sa Judaahiya sawanaamɨha Ipɨruhaara kaundihɨ kiya atisawaayopo. Atisawaawɨ kiya satɨwɨ gwɨnyaawaayopo, “Utaamo kɨmo pɨwɨha nyamɨhaara katiso,” tɨwɨ gwɨnyaawaawɨ komɨ pɨwɨha atitaatɨwɨ ŋuŋaaha apɨpaahɨ maipɨhonjisangi ŋuŋaamaatɨwɨ apɨpaahɨ namɨhamawaayopo. Namɨhamɨhauhɨ Porɨho komɨ pɨwɨha namasatɨ kiyai sata kaundataase. \v 3 “Nɨnɨ Judaahiyaamɨhonɨne. Iyataatɨ nɨngi nisɨ naatɨ yapɨpatɨ Sirisiyaahandamɨ aunahɨpatɨ Taasaasihanda nanɨmohonɨne. Aindɨ nɨnɨ kɨmbɨhɨ Jerusaremɨhanda kaiwɨnisɨtaatɨwɨ jɨhura metɨhonɨnɨ nasataayo. Nasonɨhɨ utaaho wo nɨngi kiyanisisɨho Gamariyerɨhore. Aihɨ ko Gamariyerɨho Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa nyamɨ asoya asisai numwimbɨpaapɨ biyatɨ katanisataise. Katanisihɨ nɨnɨ kɨmbɨhɨ kapɨhapɨ noaipatɨ gwɨnyandɨ awaisɨhonɨndɨ bimambɨtɨhonɨne. Aindɨ nɨnɨ Autaahaatɨhomɨhɨretɨ sahɨ wanɨ komɨhɨretɨ andɨtitɨwɨ japepihɨrɨwɨ bimohɨmatamataindɨ nisangi saindɨ andɨtindɨ japepihɨrɨtɨ bimambɨtɨhonɨne. \v 4 Aihɨ jɨhura isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨ komɨhɨretɨ japepihɨrohiyɨhiya isɨhiya nahatiyai naaŋɨhandɨ nunyatɨ napwɨtaatɨwɨ tiwataayo. Aindɨ isɨhiyai nasapuwɨtaano undɨtosatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai nusepaahonɨhɨ kiya nesuwɨ kiyai napuwawaayopo. \v 5 Iyataatɨ nisɨ pɨwɨha kɨma kasatohɨmaapɨ pɨrisihiya usa isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiyaamɨ pɨrisiho mɨtɨho awaisɨhounɨ isɨhiya usa gwɨnyaahiya awaisawɨhiyaunɨ sa pɨwɨha akaaha kasatataase satɨtaapo. Sandɨ apaapɨmaato, awaisawɨhiya siya utɨpɨhandɨ wɨndɨ Damasɨkaasihanda bimohiyɨhiya Judaahiyaapɨ jɨpatɨpaiwɨ satɨwɨhandɨ naninyawaayopo, ‘Porɨho kɨmo isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai naaŋɨhandɨ nunyatɨ napuwɨtandɨ nasataisɨ sahɨ Judaahiyaatɨ awaisawɨhiyaatɨ koai andɨtɨwipɨ maasɨ kaiwɨse,’ tɨwɨhandɨ nɨngi jɨpatɨpaiwɨ naninyawaayopo. Naninyauhɨ nɨnɨ nesisɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨhiya Damasɨkaasihanda bimohiyɨhiyai numwaasi japɨhɨ napɨtɨ kɨmbɨhɨ Jerusaremɨhanda naaŋɨhandɨ nunyatɨ napuwɨtondɨ notaayo. \s1 Porɨho Japɨhɨ Nepemaitatɨ Jisaasihopɨ Gɨwunyaataise \p \v 6 Nundɨ Damasɨkaasihanda noaipaitaahetihɨ ipɨho otɨhasɨnɨndaise. Aihɨ sura ipɨho otɨhasɨnɨtisura yamɨhapataatɨhapɨ wɨndɨ nausainjɨtɨhandɨ awaindɨhandɨ ketɨ nasatɨ nanusaatataise. \v 7 Nanusainjɨhɨ nɨnɨ osihandɨ awaindɨhandaasɨnɨ bimambɨtɨhonɨnisɨ mɨhaapɨ yapɨpataapɨhɨ nepandɨtɨ ahondaayo. Ahondaatɨ pɨwɨha wa nisapɨ gaatatɨ satatɨ kandihɨ atisataayo. ‘Sorɨhoŋe, Sorɨhoŋe, kɨnyɨ napaapɨ nɨngisɨ nepɨ nanopɨsasapaise?’ ndataase. \v 8 Ndihɨ nɨnɨ wihoaaŋɨha saundataato, “Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ diyaamahoŋise,” undataato. Undonɨhɨ ko nɨngisɨ sandataase, ‘Nɨnɨ Nasaretɨhandaahapɨ Jisaasihonɨngi kɨnyɨ taapepɨ nanopɨsasapaise. Aihɨ saimbɨ nɨngi nanopɨsasingɨhonɨnɨ kahɨtataato,’ ndataase. \v 9 Aihɨ isɨhiya nɨngisawɨ maasɨ niyohiyɨhiyaahɨ nausainjɨtɨhandɨ baiwɨ mmonawaayopo. Mmonawaahandɨ kandɨ utaaho so nɨngisɨ pɨwandindɨhandɨ kiya wɨndɨ baiwɨ atɨhomisopo. \v 10 Aihɨ nɨnɨ Jisaasihoai saundɨtɨ nunjenataayo, “Awaisɨhoŋe, nɨnɨ wanɨ napitaitande?” undataato. Undonɨhɨ Awaisɨho nɨngi sandataase, ‘Kɨnyɨ dosisɨ satɨ aunahɨpatɨ Damasɨkaasihandaahapɨ numwe. Numbwɨ satɨ aunahɨpita noaipasamɨhɨ utaaho wo otɨpɨpatɨ nɨnɨ gi nahɨmɨtandɨ kandɨ tɨmanɨtɨ ahiyohɨpatapɨ ko gi kahɨtɨtaise,’ ndatɨ Awaisiho kandataase. \v 11 Iyataatɨ sandɨ awaindɨhandɨ nausainjɨtɨhandaahɨ nisɨ ndɨha asisɨniratɨ apɨpaahɨ asɨhatamataise. Apɨpaahɨ asɨhatamasɨhɨ kahapaamapɨpa wɨndɨ baindɨ monɨho. Aihɨ isɨhiya nɨngisawɨ maasɨ niyohiyɨhiya namapɨ ikwɨraahɨ nisisɨ aunahɨpa Damaasɨkaasihandaahapɨ nowaayopo. \v 12 Iyataatɨ satɨ aunahɨpatɨ Damasɨkaasihanda utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Ananaiyaasiho bindataise. Iyataatɨ so Ananaiyaasiso Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa biyatɨ japepihɨrahore. Aihɨ Judaahiya kapɨhɨ Damasɨkaasihanda bimohiyɨhiya nahatiya utaaho gaahore tɨwɨ maaritɨwɨhore. \v 13 Isɨ ko nasatɨ nisɨhinɨ detɨ bitonda nɨngi sandataase, ‘Naisohoŋɨ Sorɨhoŋe, kinyɨ ndɨha japɨhɨ nausaatonɨhɨ jase,’ ndataase. Ndihɨ ketɨ suraanɨhɨ nisɨ ndɨha asɨhanetindɨhandɨ owetihɨ japɨhɨ nga baindɨ jataayo. Jataatɨ koai baindɨ iwinjataayo. \v 14 Aihɨ ko Ananaiyaasiho sandataase, ‘Nyamɨ asoyaamɨ Autaahaatɨho komɨ gwɨnyaatɨ maaritindɨhandɨ mmondaapɨ ahɨngisataise. Aihɨ kɨnyɨ daihɨra nasapaapɨ Utaaho ainahɨhoai usonapaise. Usohɨnɨhɨ Jisaasiho ko komɨ maahomwaaŋapɨ pɨwɨha kahɨtihɨ atimbɨ mmonapaise. \v 15 Autaahaatɨho sandɨ kahindɨmandɨ kɨnyɨ komɨ pɨwɨha ausaitaape. Aimbɨ kɨnyɨ mmonɨpɨ atingɨwaiwaapɨ ausaapɨ isɨhiyai kaundɨtaatɨpe. \v 16 Aisɨ kɨnyɨ otɨhɨ wonjɨ mbɨmime. Kɨnyɨ Awaisɨhoai nɨnɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa nepɨnɨmape undɨposapɨ waapoho nesamɨhɨ kinyɨ maipɨhaiwa nehɨmaitaise,’” ndatɨ Ananaiyaasiho kandataase. \s1 Autaahaatɨho Porɨhoai Natausaasihɨ Notɨ Isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyai Pɨwɨha Ausaatɨ Kaundataase \p \v 17 “Aihɨ nɨnɨ kɨmbɨhɨ Jerusaremɨmandaahapɨ japɨhɨ nasataayo. Napɨtɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundataayo. Gaapundataatɨ sɨwipatɨ wɨtɨ Autaahaatɨho pɨwandɨtandɨhatɨ noaipasɨhɨ mmonataayo. \v 18 Mmonataatɨ satɨ sɨwipitaatɨhɨ Awaisɨhoai usonataayo. Usohonɨhɨ ko nɨngi sandataase, ‘Kɨnyɨ Jerusaremɨmanda kɨmbɨhɨ namasi ketɨ wapɨhapɨ numwe. O kɨmbɨhɨ bindapaapɨ nisɨ kiyohɨwaiwaapɨha pɨwɨha ausaapɨ isɨhiya kɨmbɨhapɨmiyai kaundisamaahɨ kiya wɨndɨ baiwɨ atɨhomaahitaapo,’ ndataase. \v 19 Ndihɨ nɨnɨ Awaisɨhoai saundataato, ‘Awaisɨhoŋe, nɨnɨ jɨhura aŋɨ gwɨharaahaiwa isɨhiya ahoyanohɨwaiwa nahatewaapɨhɨ daindɨ isɨhiya kinyapɨ gɨhunyaahohiyɨhiyai mmonɨtɨ titɨ naputɨhonɨne. Aihɨ sandapɨ isɨhiya kɨmiya aimɨ baiwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaare. \v 20 Iyataatɨ kɨnyɨ kaingɨwaiwaapɨha pɨwɨha ausaasɨho Sɨtipenɨhoai jɨhura tiwauhɨ napotaise. Aihɨ sura nɨngimaawɨ bitotɨhaawɨ tiwauhisɨ koai tiwotɨhandapɨ nɨnɨ gaare ndaato. Aihɨ isɨhiya Sɨtipenɨhoai nawɨhaara tiwɨtaatɨwɨ apotɨhɨrɨ tiwatɨhaatɨ niyohohɨpɨpa nausohaapɨ naninyauhɨ nɨnɨ kaiwa jaatɨ bitondaayo. Isɨ saindɨ kɨmbɨhɨ namasatɨ isɨhiya kinyapɨ gɨhunyaahohiyɨhiyai netɨ nopɨsasohɨpɨpɨhɨ namatɨ pɨwɨha japɨhɨ gaaha kaundɨtɨ kɨnyɨ kaingɨwaiwaapɨha pɨwɨha ausaitaano,’ undɨtɨ Awaisɨhoai kaundataato. \v 21 Kaundonɨhandɨ kandɨ Awaisɨhomɨha nɨngi sandataase, ‘Kɨnyɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyenda kaanɨhɨ nutaapɨ kahɨtataatonɨ numwe,’ ndataase,” undatɨ Porɨho isɨhiya kapɨhɨ ahoyanohiyɨhiyai kaundataase. \s1 Porɨhoai Romɨhiya Tunnɨwɨ Yahwɨnohiyɨhiyaamɨ Mɨtɨho Iwinjatataise \p \v 22 Aihɨ kiya nga baiwɨ atɨnisauhɨhandɨ kandɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyenda numwe ndatɨ Autaahaatɨho kandataase, undatɨ Porɨho kaundisɨha kaapɨ apɨpaahɨ apousataise. Apowihɨ kiya waatɨ kaahaatɨwɨ satawaatopo. “Utaaho siyatɨ kiyaho nyangisatɨ wɨndɨ mbɨmimɨta sohoai timapɨse,” tɨwɨ kaahaatawaatopo. \v 23 Kaahaatɨwɨ Porɨho Autaahaatɨhopɨ sisɨpɨhɨndaase tɨwɨ kiyaamɨ apotɨhɨrɨ niyohohɨpɨpaamɨ tiwatɨhaatɨhapa nesɨpapɨ autaahɨ motɨ tɨmawaayopo. Aiwɨ yapɨpatamɨ waatɨhɨrɨ ikwaatɨpɨho nepɨ motɨ autaahɨ yotawaayopo. \v 24 Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai kaundihɨ kiya Porɨhoai tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ aŋaaŋɨ numwaasi nandaawaayopo. Nandaahauhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho kiyai saundataase, “Porɨhoai tiwisaihɨ yayataatɨ maipɨhandɨ saindɨ kiyonɨhe tatɨ katiso kamaatiso tɨwɨ tipɨ nunjenɨwɨse,” undataase. Sandɨ isɨhiyaamɨ ŋuŋaatohɨtɨhandamɨ tanyaahaapɨ gwɨnyaitandɨ kaundataase. \v 25 Aiwɨ Porɨhoai tiwɨtaatɨwɨ nepɨ wɨsasawɨ ahiyawaayopo. Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhomɨ yatɨhɨ awaisɨhoematatɨ bimisɨho Porɨhomɨhinɨ detɨ bitosɨhɨ koai Porɨho saundataase. “Utaaho wo Romɨhiyaamɨhoai saiwɨ kawiwɨ tiwɨtaatɨwɨ wɨnɨhapɨpa ahondaindɨho? Aiwɨ pɨwɨha atisatɨ tipɨtapaitandɨhoaapɨhɨ sangɨ pɨwaatɨwɨhandɨ ketɨ tiwɨtaatɨwɨ sandɨ gaatindɨho?” undataase. \v 26 Undihɨ ko awaisɨho notɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho awaisɨhoai saundataase. “Utaamo kɨmo isɨhiya Romɨhiyaamɨhosɨ kɨnyɨ koai napindapɨ saiwa kawisapaise?” undataase. \v 27 Undihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho Porɨhoenda nasataise. Nasatɨ Porɨhoai sata nunjenataise, “Nyahɨ Romɨhiyaanamɨhoŋɨtapaapaahɨ kɨnyɨ nɨngi tɨtɨhɨ kande,” undataase. Undihɨ Porɨhomɨha saundataase. “Ye, nɨnɨ akɨtɨnɨhɨ Romɨhiyaamɨhonɨne,” undataase. \v 28 Undihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho Porɨhoai saundataase. “Nɨnɨ noaipatɨ Romɨhiyaamɨhonimatɨtandɨhandapɨ nawɨho aungwohandɨ awaisawɨhiya gamanɨhiyai nunyataayo,” undataase. Undihɨ Porɨhomɨha wihoaaŋɨha saundataase, “O nɨnɨhɨ niyɨ apiya Romɨhiyaamɨhasanyurisɨ nanɨmwihɨ nɨnɨ tɨtɨhɨ Romɨhiyaamɨhonɨne,” undataase. \v 29 Undatɨ Porɨho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhoai kaundataase. Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya Porɨhoai tipɨ nunjendotɨwɨhiyaasɨ sa Porɨhomɨ pɨwɨha atisawaawɨ namapɨ ketɨ bɨpi namɨhaawaayopo. Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhoaisangi atisataatɨ Porɨho Romɨhiyaamɨhotihɨ saiwa aimɨ kawisono tatɨ gwɨnyaataatɨ yayataise. \s1 Porɨho Judaahiyaamɨ Awaisawɨhiyaamɨ Ndɨhetɨ Pɨwɨha Ausaatɨ Kaundataase \p \v 30 Iyataatɨ Judaahiya Porɨhopɨ siyatɨ maipɨhandɨ sandɨ kaihe tɨwɨ kasaihɨ atitandɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho bowihɨhura Porɨhomɨ wɨrɨhɨrɨ senɨhandɨ nesɨpamatase. Iyatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho isɨhiya Autaahaatɨhoai nandapa tɨhɨwɨ isɨhiyaapɨ nunyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaapunɨ isɨhiya usa gwɨnyaahiya awaisawɨhiyaapunɨ napɨwɨ kiya ahoyandaatɨwɨ pɨwɨha nusoaasataise. Aihɨ kiya napɨwɨ aimɨ ahoyanɨhauhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho Porɨhoai numwaasi nasatɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ ahɨwihɨ bitondaise. \c 23 \p \v 1 Aihɨ Porɨho kiya awaisawɨhiya ahoyanɨwɨ bimohiyɨhiyai biyatɨ winjatataatɨ kiyai sata kaundataase, “Naisɨhiyaate, nisɨ daindɨ bimohɨtɨhandɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ tɨtɨhɨ kiyataayo. Kiyataatɨ sandapɨ nisɨ maarɨho gandaise. Aindɨ nɨnɨ itatamanɨndɨ bimaamɨ napɨtɨ wanɨ asisɨma kɨmetɨndaise,” undatɨ kiyai kaundataase. \v 2 Undatɨ Porɨho kiyai kaundihɨhura Ananaiyaasiho pɨrisiho mɨtɨho isɨhiya usa Porɨhomɨhinɨ detɨ bitohohiyɨhiyai saundataase “Samɨ woŋɨ Porɨhomɨ mipatɨ jɨhaapɨse,” undataase. \v 3 Undihɨ Porɨhomɨha Ananaiyaasihoai sata kaundataase. “Matoaatɨpatɨ tiwatɨhetɨ ngandaatɨ otɨhatɨhɨ kahɨho nanatɨ maipɨtindɨhandamatetisɨhoŋe, kɨnyɨ kɨmbɨhɨ bindapaapɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrɨpɨ tɨtɨhɨ kɨretɨ kandɨtaape. Aihɨhandɨ kandɨ kɨnyɨ wɨnɨhapɨpa nopɨsasɨpɨ isɨhiya nɨngi nɨwɨtaatɨwɨ kaundapaase. Isɨ Autaahaatɨho akɨtɨnɨhɨ gisɨ tɨhɨwɨtaise,” undatɨ Porɨho Ananaiyaasihoai kaundataase. \v 4 Sata kaundihɨ isɨhiya Porɨhomɨhinɨ detɨ bitohohiyɨhiya Porɨhoai saundawaatopo. “Kɨnyɨ Autaahaatɨhomɨ pɨrisiho otɨpɨpatɨhoai satɨpɨ maipɨhandɨ napaapɨ kaundise?” undɨwɨ Porɨhoai itɨhundawaatopo. \v 5 Aihɨ Porɨhomɨha wihoaaŋɨha kiyai saundataase. “Naisɨhiyaate, nɨnɨ sopɨ Autaahaatɨhomɨ Pɨrisiho mɨtɨho awaisɨhoe ndɨ wɨndɨ baindɨ gɨmunyaaho. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha utɨpɨhoaatɨhɨ satatɨ ahotisɨhaapaahɨ nɨnɨ aimɨ gwɨnyaatɨhonɨne. ‘Kɨnyɨ kinyɨ mɨtɨho isɨhiyai iwinjatisɨhopɨ maipɨhandɨ wɨndɨ kamaatɨme,’ tatɨ ahotisɨhaapaahɨ nɨnɨ gwɨnyaatɨhonɨne,” undatɨ Porɨho kiyai kaundataase. \v 6 Aihɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya ahoyanohiyɨhiyaamɨ usa Satiyusihiyaatihɨ amɨ usa Parisihiyaatihɨ bimauhɨ usonataatɨ gwɨnyaataise. Siyatɨ gwɨnyaataatɨ awaisawɨhiyai pɨwɨha waapɨhɨtatɨ sata kaundataase. “Nisɨ naisɨhiyaate, nɨnɨ isɨhiya Parisihiyaamɨhonɨne. Aihɨ nisɨ niyɨ apiyaisangɨ Parisihiyaamɨhasanyure. Aihɨ nɨnɨ isɨhiya napowawɨ akɨtɨnɨhɨ japɨhɨ nepaitaapo ndɨ gwɨnyaataatɨ sandapɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundonɨhɨ kandapɨ pɨwɨha netaayo,” undatɨ kiyai kaundataase. \v 7 Undatɨ kiyai pɨwɨha sataha kaundihɨ kaapɨ isɨhiya Parisihiya wihoaaŋɨtihɨ Satiyusihiya wihoaaŋɨtihɨ itɨhɨnnawaatopo. \v 8 Kiya itɨhɨnɨhohɨtɨmandɨ tanyaaha siyɨhaape. Satiyusihiya satɨwɨhiyaare, ‘Isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ anɨmwaahɨpatombɨ wɨndɨ namepaitaapo. Iyataatɨ kiyaamɨ maarɨho wapɨhapɨ wɨndɨ noaipasi namaayatɨ nehɨ owetɨtaise. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhɨ wɨndɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ apɨpaahɨ owetise tɨwɨhiyaare. Aihɨ amɨ isɨhiya Parisihiya satɨwɨhiyaare, isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ nepaitaapo tɨwɨ amɨ maarɨhopɨ yaiho bindataise tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaare. Aiwɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhapɨhiya yaihiya bindawaayopo,’ tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaare. Isɨ sandapɨ Porɨho kiyai kaundihɨ Parisihiyaunɨ Satiyusihiyaunɨ atisawaawɨ kandapɨ itɨhɨnnawaatopo. \v 9 Saiwɨ waapɨhɨnɨwɨ itɨhɨnnawaawɨ Parisihiya kiyaamɨ usa Mosesihomɨ pɨwɨha baiwɨ gwɨnyaapɨ katɨwunjohiyɨhiya dopawɨ satawaatopo. “Nyahɨ mmonɨhonɨhɨ kɨmo utaamo ainahɨhosɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhɨ bimisɨho koai kaundiho,” tawaatopo. \v 10 Aihɨ kiya waatɨ awaindɨhandɨ itɨhɨnnawaatopo. Itɨhɨnnɨhauhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho siyatɨ gwɨnyapenataise, Porɨhoai wihɨwihoaaŋapɨ ahɨwawaawɨ komɨ ambɨpatɨ nepɨ nurɨsɨpasaihɨ napwɨtaiso tatɨ gwɨnyaataatɨ yayataise. Siyatɨ gwɨnyaataatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai saundataase. “Sahɨ nuwɨ Porɨhoai numwaasi tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaatamɨ aŋɨhandaatɨhɨ maasɨ nandaapɨse,” undataase. \v 11 Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya Porɨhoai numwaasi naiwɨ aŋaaŋɨmɨhauhɨ bindataise. Bimihɨ apatɨhɨ Awaisɨho Jisaasiho Porɨhomɨhinɨ detɨ akohɨ bitondaatɨ Porɨhoai saundataase. “Kɨnyɨ wɨndɨ yamaimbɨ andɨtitɨpɨ bime. Aimbɨ nɨnɨ kiyohɨwaiwaapɨha pɨwɨha kɨmbɨhɨ Jerusaremɨhandaahɨ aimɨ andɨtitɨpɨ ausaapɨ kaundapaise. Aimbɨ Romɨhanda nopaapɨsangisɨ naasɨkatɨ kaimbɨ nɨnɨ kiyohɨwaiwaapɨha pɨwɨha baimbɨ andɨtitɨpɨ anusaape,” undatɨ Awaisɨho Jisaasiho kaundataase. \s1 Porɨho Sohoai Tɨwɨtaatɨwɨ Judaahiya Pɨwɨha Kanɨwɨ Wɨsasawaayopo \p \v 12 Aihɨ bowihɨhura isɨhiya Judaahiya ahoyanawaayopo. Ahoyanɨwɨ bindawaawɨ satɨwɨ katawaatopo, “Akɨtɨnɨhɨ Porɨho sohoai tiwɨtɨhaawɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ katɨtɨhaawo tɨwɨ satawaatopo. ‘Nyahɨ nandapa waapoho namaanaatɨ japarɨ bimainjaatɨ Porɨho sohoai tiwɨhaawaahɨ sura nandapa waapoho nandɨhaawe. O amɨ Porɨhoai tɨmaawɨhaawaahɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ aimɨ kataahandɨsɨ naaŋɨhandɨ ko nanyamɨtaise,’” tɨwɨ pɨwɨha wɨsasawaayopo. \v 13 Siya Porɨhoai tiwɨtaatɨwɨ pɨwɨha wɨsasohiyɨhiya 40 kaiwɨhandɨ waatɨ nusatipɨhaapɨhiyaare. \v 14 Isɨ kiya nuwɨ pɨrisihiyaamɨ mɨtɨhiya pɨrisihiyaisunɨ isɨhiya usa awaisawɨhiya gwɨnyaahiyaisunɨ satɨwɨ kaundawaatopo. “Nyahɨ Porɨho sohoai tiwɨtɨhaawɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ pɨwɨha sataatɨ katahaayo. ‘Nyahɨ nandapa waapoho namaanaatɨ bimainjaatɨ Porɨho sohoai tiwɨhaahura sura nandɨhaawo,’ taatɨ kataatɨ wɨsasa ahiyɨhaayo. \v 15 Isɨ sahunɨ isɨhiya usa awaisawɨhiyaunɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhopɨ pɨwɨha satɨwɨ nusoaasɨtaatɨwe. ‘Porɨhomɨ pɨwɨha japɨhɨ biyaatɨ atitaanɨ kɨnyɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya usaisapɨ Porɨho nyangisenda ahoyana bimɨtaanɨ kapɨhɨ napɨta natɨpusoaase,’ undɨwɨ jaiwɨtɨwɨ pɨwɨha nusoaasɨtaatɨwe. Aisaihɨ nyahɨ Porɨhoai tiwɨtɨhaahiyaanɨnɨ daihɨra otɨhapɨhɨ tɨmanɨnaatɨ jaawa timɨtɨhaawe. Timainjaatɨ sangisenda sangɨ nasonɨhɨ otɨhapɨhɨ ketɨ sohoai tiwɨtaano,” undawaatopo. \v 16 Saiwɨ kiya Porɨhoai otɨhapɨhɨ bimambɨwɨ tiwɨtaatɨwɨ pɨwɨha kanɨhauhɨ utaaho waimwaaho wo Porɨhomɨ sanaamaatamɨ mwaaho atɨwisataise. Atɨwisamapɨ ko waimwaaho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ niyatɨ nandaatɨ Porɨhoai tiwɨtaatɨwɨ katohɨha ka Porɨho saanɨhoai tɨtɨhɨ kaundataase. \v 17 Kaundihɨ Porɨho aimɨ atisatosatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhomɨ yatɨhɨ awaisawɨhiyaimatɨwɨ bimohiyɨhiyaamɨ woai gaata numwaataise. Numwaatɨ koai saundataase. “Kɨmo waimwaamo tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhoai pɨwɨha wa kaundɨta numwaasi naime,” undataase. \v 18 Undihɨ ko awaisɨho waimwaaho koai numwaasi niyataise. Niyatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhoai saundataase. “Napwɨtatɨ bimisɨho Porɨho gaatihɨ nundɨ iwinjahonɨhɨ kɨmo waimwaamo pɨwɨha wa isɨsihosɨ mɨtɨhoai kaundɨta numwaasi naime ndihɨ numwaasi nasataayo,” undataase. \v 19 Undihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho waimwaaho pɨwɨha kaundonɨhɨ isɨhiya atɨwitauhɨ namatɨ waimaaho koai ikwɨra iwisi notɨ yandɨhɨ maasɨ bitotamaamɨ saundatɨ, “Nɨngi pɨwɨha napitɨtɨpɨha kandɨtaape?” undatɨ nunjenataise. \v 20 Undatɨ nunjesɨhɨ waimwaahomɨha saundataase, “Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya Porɨhoai numwaasi bousonɨhɨ ahoyanɨwɨ pɨwɨha pɨwaatohɨpɨpɨhɨ namme hɨtɨtaatɨwɨ pɨwɨha aimɨ katɨwɨ wɨsasawaayopo. Sandɨ Porɨhoai tiwɨtaatɨwɨ jaiwaiwɨ Porɨhomɨ pɨwɨha japɨhɨ biyaatɨ tanyaahaapɨ atitaanɨ numwaasi namme hɨtɨtaapo. \v 21 Iyataatɨ isɨhiya taahiyɨhiya kiyaamɨ usa 40 kaiwɨhiyai nusatipɨhaapɨ taahiyɨhiya satawaatopo. ‘Nyahɨ nandapa waapoho namaanaatɨ bimainjaatɨ Porɨho sohoai tiwɨhaahura nandɨhaawe,’ tɨwɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ katɨwɨ ahiyawaayopo. Aiwɨ kɨnyɨ Porɨhoai natɨpusoaasisamɨhɨ niyonɨhɨ otɨhapɨhɨ timambɨwɨ sohoai tiwɨtaatɨwɨ tɨmanɨnɨwɨ jatawaayopo. Isɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya pɨwɨha sa kahɨtisaihɨ kiyaamɨ pɨwɨha wɨndɨ atɨhomaawime,” undatɨ waimwaaho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhoai kaundataase. \v 22 Kaundihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho atisatosatɨ waimwaaho koai saundataase. “Kɨma pɨwɨma kɨnyɨ nɨngi kandingɨmaapɨ saindɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhoai nɨnɨ kaundo undɨpɨ isɨhiya usaisɨ wɨndɨ kamundɨme,” undatɨ waimwaahoai waatɨ kaundatɨ natausaasataise. \s1 Porɨhoai Tunnɨwɨ Yahwɨnohiyɨhiyaamɨ Mɨtɨho Awaisɨho Gamanɨho Pirikɨsihoaapɨhapɨ Natausaasataise \p \v 23 Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho komɨ yatɨhɨ awaisawɨhiyaimatɨwɨ bimohiyɨhiyaamɨ utaahurɨ yahuri gaata numwaataise. Numwaatɨ kuri saundataase, “Sahuraahɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya naihɨrɨ isɨpɨ matoaatɨpatɨ niwowɨ yapɨpataapɨhɨ daayohiyɨhiyaamɨ taahiyɨhiya pɨhɨtɨmɨ 200 kaiwɨhiyai numwaapɨse. Aimɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya yaipatɨ utaarɨhataahɨ yapɨpataapɨhɨ dɨndaahaiwɨ ikwɨraahɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ taahiyɨhiya pɨhɨtɨmɨ 200 kaiwɨhiyai numwaapɨse. Aimɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya osihandɨ awaindɨhandaasɨnɨ pwɨsɨpɨ yaipatɨ isɨpɨ daayohiyɨhiyaamɨ taahiyɨhiya 70 kaimɨhiyai numwaapɨse. Saimɨ numwaapɨ ahoaimɨ apatɨhɨ Porɨhoai numwaasi aunahɨpatɨ Sisariyaahandaahapɨ maasɨ nutaatɨwo. \v 24 Aimɨ amɨ Porɨhopɨ osihaurɨ yatɨmwɨ numwaapɨ turɨmanɨmɨse. Aisaihɨ Porɨho osihaurɨ kauramɨ wuwoaasɨnɨ niyonɨhɨ sahɨ baiwɨ numwaasi nuwɨ awaisɨho gamanɨho Pirikɨsihoaapɨhɨ noaipaitaatɨwe,” undatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho awaisururɨ kuri kaundataase. \v 25 Kaundatosatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho pɨwɨha wa satɨha jɨpatɨpiyataise. \p \v 26 “Nɨnɨ Kɨrotiyaasɨ Risiyaasihonɨnɨ kɨmandɨ utɨpɨmandɨ kɨnyɨ awaisɨhoŋɨ gamanɨhoŋɨ Perikɨsɨhonyapɨ jɨpatɨpaindɨ nusoaasataayo. \v 27 Isɨhiya Judaahiya utaamo kɨmoai isɨpɨ numwaapɨ sohoai tiwɨtotɨwɨyauhɨ nɨnɨ atisataatɨ kopɨ Romɨhiyaamɨhoe tauhɨ nɨnunɨ nisɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaunɨ nowa kiyaamɨ ikwɨraatɨhapɨ numwaasi nasahaayo. \v 28 Aihɨ saiwɨ Judaahiya koai tiwɨtaahiyohɨtɨhandamɨ tanyaahaapɨ nɨnɨ baindɨ atindɨ mmondondɨ koai numwaasi isɨhiya Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya ahoyanohɨpɨpɨhɨ notaayo. \v 29 Numwaasi nundɨ kiyaamɨ pɨwɨha atisata sawana Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpaapɨ ko netɨ nanyopɨsasataise tɨwɨ nehɨhandɨ kaundawaatopo. Iyataatɨ kiyaarɨ siyahandɨ kaihe tisaihɨ nyahɨ ko sohoai tiwaatɨsangɨ amɨ napuwawaatisangi kaito taatɨ mmonaatɨ atisonɨhɨ pɨwɨha akaaha wa wɨndɨ atɨhomiso. \v 30 Aihɨ Judaahiyaamɨ usa kɨmo utaamo sohoai tiwɨto tɨwɨ nisapɨ noaasawɨ pɨwɨha kanɨwɨ wɨsasawaayopo. Aihɨ pɨwɨha ka nɨnɨ ketɨ atisataatɨ namatɨ koai kinyapɨ nandusoaasataayo. Aindɨ nɨnɨ isɨhiya kɨmoai pɨwɨha kaundɨwɨ tiwɨtaahiyohiyɨhiyai kinyapɨ komɨ ndɨhetɨ siyahandɨ kaihe undɨwɨ ausaapɨ pɨwɨha kaundɨtaatɨwo undɨtɨ aimɨ kaundo. Isɨ kiya sawana kahɨtisaihɨ kɨnyɨ baimbɨ atimbɨ gwɨnyaitaape,” tatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho jɨpatɨpiyatɨ awaisururɨ isɨsi nutaatɨmɨ nunyataise. \v 31 Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya kiyaamɨ mɨtɨhomɨ pɨwɨha kaundisɨha atɨwiwɨ Porɨhoai numwaasi aunahɨpatɨ Sisariyaahandaahapɨ apatɨhɨ nowaayopo. Nuwɨ aunahɨpatɨ wɨtɨ otɨhapɨhɨ ahetihɨhata noaipawaayopo. Katamɨ ambɨpatɨ Andipatɨrisihande. \v 32 Aiwɨ aunahɨpatɨ Andipatɨrisihanda noaipahauhɨ bourɨwataise. Bourɨwihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya nehɨ yapɨpataapɨhɨ kiyaamɨ auhɨra niyohiyɨhiya nahatiya kapɨhapɨ jɨhara kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhapɨ nasawaayopo. Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya usa osihaiwaasɨnɨ niyohiyɨhiyaahɨhɨ Porɨhoai numwaasi Sisariyaahandaahapɨ nowaayopo. \v 33 Nuwɨ Sisariyaahanda noaipawaayopo. Noaipapɨ utɨpɨhandɨ isɨsi niyohɨtɨhandɨ awaisɨho Perikɨsɨhoai nunyawaayopo. Aiwɨ Porɨhoai awaisɨho Perikɨsɨhomɨ ikwɨraatɨhɨmawaayopo. \v 34 Aiwɨmapɨ kiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya japɨhɨ niyauhɨ gamanɨho Perikɨsɨho utɨpɨhandɨ kandɨ awɨndaise. Awɨndaatɨ Porɨhopɨ Romɨhiyaamɨhore tatɨ gwɨnyaataise. Gwɨnyaataatɨ Porɨhoai satatɨ nunjenataise. “Romɨhiyaanɨnɨ yapɨpatɨ taahɨwaiwa jaawa bindɨhaayonɨ kɨnyɨ kaiwaamɨ yapɨpatɨ maahɨwɨtaahapɨhoŋe?” undatɨ nunjenataise. Nunjesɨhɨ Porɨhomɨha pɨwɨha wihoaaŋɨha saundataase. “Nɨnɨ yapɨpatɨ Sirisiyaahandaahapɨhonɨne,” undataase. \v 35 Undihɨ awaisɨho Perikɨsɨhomɨha Porɨhoai saundataase. “Gaasɨ gi pɨwɨha kahɨtɨwɨ tɨhɨwɨtaahiyohiyɨhiya napisaihɨ nɨnɨ kɨnyɨhaunɨ kiyaamɨhaunɨ baindɨ atindɨ tipɨtapaitaano,” undatɨ Porɨhoai kaundataase. Kaundatosatɨ komɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai saundataase, “Sahɨ Porɨhoai numwaasi nuwɨ awaisɨho Erotɨhomɨ aŋɨhandɨ awaindɨhandaatɨhɨ napupwɨse,” undataase. \c 24 \s1 Porɨhopɨ Isɨhiya Judaahiyaamɨ Mɨtɨhiya Siyatɨ Kiyahore Undɨwɨ Perikɨsɨhoai Kaundawaayopo \p \v 1 Aihɨ Porɨho aŋɨhandɨ kandaatɨhɨ napwɨtatɨ bimihɨ asisɨha 5 kiyatɨ sanausotaise. Sanawihɨ pɨrisihiyaamɨ pɨrisiho mɨtɨhotihɨ amɨ isɨhiya awaisawɨhiya gwɨnyaahiyaatihɨ amɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Tetaraasihotihɨ Sisariyaahandaahapɨ nasawaayopo. Iyataatɨ Tetaraasiho so Romɨhiyaamɨ wɨnɨhapɨpaapɨ biyatɨ gwɨnyaahosɨ kapa wɨnɨhapɨpa japepihɨratɨ Porɨhopɨ siyahore siyahore undatɨ awaisɨho Perikɨsɨhoai netɨ kaundɨto tɨwɨ koai kiya numwaasi maasɨ nasawaayopo. Aihɨ kiya napɨwɨ awaisɨho Perikɨsɨhoaapɨhɨ noaipapɨ Porɨhopɨ siyahore siyahore undɨwɨ awaisɨho ko Perikɨsɨhoai kaundawaayopo. \v 2 Aihɨ awaisɨho Perikɨsɨho Porɨhoai gaata numwaasɨhɨ ko nasataise. Aimɨ napihɨ utaaho wo Judaahiyaamɨ mɨtɨhiyaamɨ pɨwɨha netɨ kaundɨtandɨho Tetaraasiho pɨwɨha Porɨhopɨha satatɨ ausaatɨ kaundataase “Awaisɨhoŋɨ Perikɨsɨhonye, kɨnyɨ nyangisɨ baimbɨ itatamanɨpɨ nyainjaapɨ biminɨhɨ nyahɨ biyaatɨ bindɨhaayo. Aimbɨ kɨnyɨ nyainjaapɨ biminɨhɨ pwɨsɨpatɨ kɨhaiwa kɨhaiwa naaŋɨhaiwa wɨndɨ namoaipase. Iyataatɨ kɨnyɨ gwɨnyaahingɨtɨhandɨ gaahandaahɨ nyamɨ isɨhiyaisɨ iwɨtatamanɨpɨ aunahɨpatɨ nahatewaara naaŋɨhaiwa kɨhaiwa kɨhaiwa noaipasɨhɨhaiwa ipɨhatimbɨhoŋe. \v 3 Aihɨ kɨnyɨ saimbɨ kaingɨtɨhandapɨ nyahɨ mmonahaawɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ asakiyaatɨ gaare taatɨ maaritahaayo. \v 4 Aisɨ nyamɨ pɨwɨha nɨnɨ wɨndɨ utaarɨha kamaahɨtɨtaanɨ maipɨhonjɨ kahɨtisaihɨ gaahatɨ kanyimbɨ napaisaatɨ nyamɨ pɨwɨha atɨnyime. \v 5 Kɨmo utaamoai nyahɨ usonɨhonɨhɨ maipɨhaiwa pɨhɨtatɨ kiyahore. Iyataatɨ ko Judaahiya yapɨhɨ nahatewaara bimohiyɨhiyaamɨ otɨhapɨhɨ daayatɨ ndɨhetɨ itɨhɨnnɨwɨ kaitaatɨwɨhaiwa kiyatɨ amɨ isɨhiya tundaatɨwɨhaiwa kiyahore. Iyataatɨ sorɨ nyamɨ isɨhiya usa natapaatɨwɨ yandɨhɨ utaaho Nasaretɨhandaahapɨhomɨhɨretɨ japepihɨrohiyɨhiyaamɨ awaisɨhore. \v 6 Iyataatɨ ko nyamɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ utaaho wo Judaahiyaamatɨpɨmetahoai numwaasi nandaataise. Iyataatɨ sandaahɨ nyamɨ aŋɨ awaindɨhandɨ netɨ maipiyatɨ nanyopɨsasɨtotataihɨ nyahɨ koai napuwɨtotaatɨ isɨwɨhaayo. Iyaatɨ nyahɨ nyamɨ wɨnɨhapɨpaapɨ koaisɨ kɨnyɨ nepɨ nopɨsasapaise undɨtotaatɨ isɨwahaayo. \v 7 Siyaatɨ koai kaundɨtotaatɨ isɨwonɨhandɨ kandɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho Risiyaasiho nasatɨ apɨhɨmaanyatatɨ nyamɨ ikwɨraatɨhapɨ Porɨhoai andɨtitatɨ ahɨwatɨ numwaataise. \v 8 Iyatɨ ko Risiyaasiho nyahɨ Porɨhoai isɨwaatɨ pɨwɨha kaundohiyɨhiyaanangi awaisɨho Perikɨsɨhoaapɨhɨ pɨwɨha tɨtɨhemaitaatɨwɨ komɨ ndɨhetɨ noaipapɨse nyatataase. Noaipapɨse nyatihɨ nasahaayo. Isɨ kɨnyɨ kɨwahoŋɨ koaisɨ nunjesamɨhɨ ko sawahomɨ maahomwaaŋapɨ biyatɨ nyamɨ pɨwɨha kaundaatɨ isɨhohɨtɨhandapɨ kahɨtonɨhɨ kɨnyɨ baimbɨ atimbɨ gwɨnyaitaape,” undatɨ Tetaraasiho Perikɨsɨhoai kaundataase. \v 9 Satatɨ Tetaraasiho Perikɨsɨhoai Porɨhopɨ siya siya kiyahoe undisɨhaapɨ Judaahiya nahatiya sa pɨwɨha akaahaare undɨwɨ Perikɨsɨhoai kaundawaatopo. \s1 Porɨho Perikɨsɨhoai Komɨha Ausaatɨ Kaundataase \p \v 10 Aiwɨ kiyaamɨha kaundɨwɨ owetihɨ Perikɨsɨho Porɨhoai kinyɨha pɨwɨha wanɨ katɨme undataase. Undihɨ Porɨho komɨha Perikɨsɨhoai saundataase, “Kɨnyɨ kɨnaungwɨha taahɨwaiwetɨ Judaahiyaanangi nyainjaapɨ bindapaapɨ nyangi tɨtɨhepɨnyamapɨ biminɨhɨ kɨnyɨ saimbɨ kaingɨwaiwaapaahɨ aimɨ gwɨnyaatɨ mmonɨtɨhonɨne. Isɨ kɨmiya nisapɨ siyahoe siyahoe tɨwɨ kahɨtohɨhaapɨ amɨ nisɨha ausaatɨ kahɨtɨtandɨ maaritataayo. \v 11 Aisɨ Jerusaremɨhanda Autaahaatɨhopɨ gaapundɨtondɨ nisɨ nasohɨtɨhandapɨ kɨmiyai nunjesamaahɨ akɨtatise tisaihɨ kɨnyɨ kɨwahoŋɨ baimbɨ atimbɨ gwɨnyaitaise. Iyataatɨ asisɨha wɨndɨ taahɨha pɨhɨtatɨ sanamaise. Nehɨ ikwɨmwaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ yahurɨ 12 kiyahanya aimɨ sanotaise. \v 12 Aindɨ nɨnɨ isɨhiya usaisatɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ wɨndɨ itɨhɨmanɨhonɨhɨ amɨ Judaahiya wɨndɨ maanisonɨhopo. Iyataatɨ Jerusaremɨhanda aŋɨ awaindɨhandaatɨhunɨ aunahɨpatɨ katamɨ otɨhatɨhɨ isɨhiyai apowɨtandɨha pɨwɨha wɨndɨ kamaatonɨhɨ isɨhiya wɨndɨ ŋuŋaatɨwɨ tɨmunɨhauhɨ Judaahiya nɨngi maanisonɨhopo. \v 13 Isɨ kɨma pɨwɨma Judaahiya nɨngi jaiwɨndɨwɨ kandohɨmaapɨ kiya pɨwɨha siyahaape hɨtɨwɨ kamaahɨtisaihɨ kɨnyɨ kiyaamɨ pɨwɨha kaamɨ tanyaaha wɨndɨ baimbɨ atɨhomimbɨ gɨmunyaitaise. \v 14 Iyataatɨ nisapɨ kiya Nasaretɨhandaahapɨhomɨhɨretɨ daiwɨ bitopɨ japepihɨrohiyɨhiyaamɨhore tohɨtɨmandɨhɨ akɨte. Nɨnɨ Nasaretɨhandaahapɨhomɨhɨretɨ japepihɨrohɨtɨmandɨ nyamɨ asoyaamɨ Autaahaatɨhomɨhɨretɨ japepihɨrataayo. Aihɨ sandapɨ tɨtɨhɨmaahe tɨwɨ Judaahiya katawaatopo. Aindɨ nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa Mosesihoai numwimbɨpaapunɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyaamɨ pɨwɨha nahatewa jɨpatɨpaiwɨ ahiyohɨwaiwaapunɨ baindɨ gwɨnyaatɨhonɨne. \v 15 Aindɨ nɨnɨ isɨhiya gaahiyaunɨ maipɨhaiwa kiyohiyɨhiyaunɨ napowawɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨho katonɨhɨ japɨhɨ nepaitaapo ndɨ Judaahiya kɨmiyaamataindɨ naasɨkatɨ kaindɨ baindɨ gwɨnyaataayo. \v 16 Aindɨ nɨnɨ Autaahaatɨhomunɨ isɨhiyaamunɨ ndɨhetɨ nahatewetɨ andɨtitɨtɨ tɨtɨhɨ nga kaindɨ bindataayo. Aihɨ sandapɨ nisɨ maarɨho gandaise. \p \v 17 “Aihɨ nɨnɨ nundɨ aunahɨpatɨ wiwaara bimonɨhɨ kɨnaungwɨha waiwa sananihɨ japɨhɨ nisɨ naisɨhiyenda Jerusaremɨhanda nasataayo. Nasataatɨ nawɨho isɨhiya nenoaahɨtisawɨhiyai numwɨtandɨ isɨsi nasataayo. Aindɨ aimɨ napɨtɨ bindataatɨ nandapa aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ nesi naindɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiya pɨrisihiyai nunyonɨhɨ kiya nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nisapɨ nunyawaayopo. Saurɨ yatɨmwɨ kaitandɨ japɨhɨ napɨtɨhonɨne. \v 18 Aihɨ nɨnɨ noaipatɨ gaahonɨnimatɨtandɨhandɨ aimɨ kaindɨ owetihɨ gaahonɨnɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ nandaatɨ pɨrisihiya isɨhiyaapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyohiyɨhiya nisapɨ nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai numwɨtaatɨwɨ nunyatɨ bimonɨhɨ suraanɨhɨ nɨngi nɨwɨtaatɨwɨhiya nisonawaayopo. Iyataatɨ sura isɨhiya nɨngisawɨ taahiyɨhiya wɨndɨ bɨmimopo. Iyataatɨ amɨ sura isɨhiya wɨndɨ pɨwɨha ŋuŋaatɨwɨhaiwa kamaatopo. \v 19 Iyataatɨ yapɨpatɨ Esiyaahandaahapɨ Judaahiya nɨngi nipɨ pɨwɨha kandohiyɨhiya pɨwɨha wa ahotanaaraahɨ nisapɨ ko sisaihe tɨwɨ gi kiya kahɨtɨtaatɨwɨ kɨmbɨhɨ aimɨ napɨtɨhiyaasɨ wɨndɨ namaasopo. \v 20 Namaapɨwɨ owetisɨ nɨnɨ jɨhɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya kɨmiyaamɨ ndɨhetɨ bitondaatɨ maipɨhandɨ wɨndɨ kaisanɨhɨ nisonawaawaahɨ gi ausaapɨ kahɨtɨto. \v 21 O nɨnɨhɨ pɨwɨha owetisɨ nehɨ pɨwɨha wa isɨhiya kɨmiyaamɨ ndɨhetɨ bitondaatɨ jɨhɨ saundɨtɨ kaundataayo, ‘Autaahaatɨho isɨhiya napohiyɨhiyai ahowimahonɨhɨ japɨhɨ nepaitaapo ndɨ nɨnɨ baindɨ gwɨnyaataatɨ isɨhiyai ausaatɨ kaundonɨhɨ sandapɨ sahɨ wanɨ kɨmura pɨwɨha kandawaatopo,’ undɨtɨ awaisawɨhiyai jɨhɨ kaundataayo,” undatɨ Porɨho Perikɨsɨhoai kaundataase. \v 22 Iyataatɨ awaisɨho Perikɨsɨho Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ kiyohɨwaiwaapɨ aimɨ gwɨnyaahore. Aihɨ ko Perikɨsɨho namatɨ Porɨhoaisunɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiyaisunɨ saundataase, “Tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho Risiyaasiho nasonɨhura sɨhɨ samɨ pɨwɨha atindɨ tipɨtapaatɨ mmondaanɨ sɨhapɨ jatɨwɨse,” undataase. \v 23 Undatosatɨ komɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨhoai saundataase. “Kɨnyɨ Porɨhoai numwaasi numbwɨ awaisɨho Erotɨhomɨ aŋɨhandaatɨhɨ ahɨwise. Ahɨwisamɨhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ wo iwinjaatɨ bimone. Bimonɨhɨ Porɨho detɨ masapɨpɨhɨ daayatɨ bimone. Iyatɨ amɨ Porɨho wapaapɨ nenoaahɨtanaahɨ komɨ naisɨhiya pɨwaundɨwɨ nandapaunɨ amɨ kahapaamapɨpa numwɨtaatɨwɨ gaare ndaato,” undatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨhoai Perikɨsɨho kaundataase. \s1 Perikɨsɨho Porɨhoai Kɨnaungwɨha Yatairapɨ Napuwataise \p \v 24 Aihɨ Perikɨsɨho bimainjatɨ asisɨha waiwa aimɨ sanaihɨ Perikɨsɨhounɨ komɨ apwaataatɨ Dɨrusiraahaatunɨ mainjanyurɨ nasamaise. Iyataatɨ komɨ apwaataatɨ Dɨrusiraahaatɨ isɨhiya Judaahiyaamɨhaate. Aihɨ kasanyurɨ namɨ bindamaamɨ Perikɨsɨho Porɨhopɨ nasane tatɨ gaatihɨ Porɨho niyatɨ koai iwinjataise. Iyataatɨ Porɨho isɨhiya Jisasɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandamɨ tanyaahaapɨ ausaatɨ biyatɨ kaundataase. \v 25 Iyataatɨ Porɨhomɨ pɨwɨha Perikɨsɨhoai kaundisɨha isɨhiya tɨtɨhɨ gaahaiwa kaiwɨ bimɨtaatɨwɨhandapunɨ amɨ isɨhiya ipatisanɨwɨ baiwɨ bimɨtaatɨwɨhandapunɨ kaundataase. Iyatɨ Porɨho amɨ Autaahaatɨho ipotɨhura maipɨhaiwa kiyohiyɨhiyai netɨ tipɨtapaatɨ yandɨhemaitandɨhandapunɨ ahoyatɨ kaundataase. Kaundihɨ Perikɨsɨho pɨwɨha sanya atisataatɨ yayataise. Yayataatɨ Porɨhoai saundataase, “Gaasɨ kɨnyɨ japɨhɨ numwe. Sɨhɨ asisɨha wa nehɨhaara japɨhɨ kinyɨ pɨwɨha atitandɨ gaatɨto,” undataase. \v 26 Iyataatɨ Perikɨsɨho Porɨhopɨ nawɨho naninyonɨhɨ bɨpi nandusoaasɨtando tatɨ gwɨnyaataatɨ nahatewetɨ Porɨhoai gaata numwaasɨhɨ naihɨ pɨhɨtɨmɨ pɨwaatamaise. \p \v 27 Aihɨ ipotɨhura Porɨho napwɨtatɨ bimihɨ kɨnaungwɨha yatairɨ aimɨ sanawihɨhura utaaho wo komɨ ambɨpatɨ Posiyasɨ Pesɨtaasiho Perikɨsɨhomɨ aunahɨpatɨ netɨ awaisɨho gamanɨhoematatɨ bindataise. Aihɨ Perikɨsɨho Judaahiyaapɨ nyamɨ pɨwɨha atɨnyisatɨ kiyataiso tɨwɨ maaritɨtota Porɨhoai daahɨ ipɨhatihɨ napwɨtatɨ bindataise. \c 25 \s1 Porɨho Komɨ Pɨwɨha Utaaho Wo Romɨhiyaamɨ Mɨtɨho Sisaaho Atɨwitandɨ Nutandɨ Pesɨtaasihoai Kaundataase \p \v 1 Aihɨ Pesɨtaasiho Perikɨsɨhomɨ aunahɨpatɨ netɨ otɨpɨpatɨ kiya Sisariyaahanda bimihɨ asisɨha mairɨ manya sanausotaise. Sanawihɨ Jerusaremɨhandaahapɨ niyataise. \v 2 Niyatɨ Pesɨtaasiho noaipasɨhɨ pɨrisihiyaamɨ mɨtɨhiya pɨrisihiyaunɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya gwɨnyaahiyaunɨ nutasi nuwɨ Pesɨtaasihoai Porɨhopɨ wɨnɨhapɨpa netɨ nopɨsasatɨ siya siya kiyahore undɨwɨ Pesɨtaasihoai kaundawaatopo. Aiwɨ kiya Pesɨtaasihoai andɨtitɨwɨ saundawaatopo. \v 3 “Kɨnyɨ nyangi gaahatɨ kanyimbɨ Porɨho Jerusaremɨhandaahapɨ napɨta nepɨ natɨpusoaase,” undawaatopo. Sandɨ kaundohɨtɨmandɨ Porɨhoai natausaasonɨhɨ niyonɨhɨ kiya otɨhapɨhɨ timambɨwɨ Porɨho sohoai tiwɨtotɨwɨ jaiwaiwɨ kaundawaatopo. \v 4 Kaundauhɨ Pesɨtaasiho komɨha pɨwɨha saundataase, “Porɨho Sisariyaahanda napwɨtatɨ bindataise. Bimisɨ nɨnɨ masɨhonjɨ kɨmbɨhɨ bimambɨtɨ japɨhɨ Sisariyaahandaahapɨ nuto. \v 5 Aisɨ sahɨ awaisawɨhiyaatamɨ usaatɨ nɨngisawaatɨ maasɨ Sisariyaahandaahapɨ nutawaato. Nowaatɨ ko Porɨho wiwa maipɨhaiwa kiyonaaraahɨ siya siya kaihe tɨwɨ katisaihɨ nɨnɨ atitaano,” undataase. \v 6 Aihɨ Pesɨtaasiho Jerusaremɨhanda bimihɨ asisɨha 8 kiyatisangi amɨ 10 kiyatisangi sanawihɨ japɨhɨ Sisariyaahandaahapɨ notaise. Naihɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya maasɨ koaisawɨ nowaayopo. Nuwɨ nanopawɨ bowihɨ Pesɨtaasiho niyatɨ aŋɨhandɨ pɨwɨha pɨwaatɨwɨ tɨtɨhemahohɨtɨhandaatɨhɨ bindataise. Bindataatɨ Porɨhoai tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya numwaasi kapɨhɨ napɨtaatɨwɨ kaundataase. \v 7 Aihɨ Porɨho kapɨhɨ aimɨ napihɨ isɨhiya maasɨ Pesɨtaasihoaisawɨ niyohiyɨhiya Porɨhoai otɨhaatemapɨ nesɨwesɨpɨ bitotawaawɨ Porɨhopɨ siyatɨ maipɨhaiwa pɨhɨtatɨ kiyahore tɨwɨ katawaatopo. Iyawaawɨ kiyaamɨ pɨwɨha Pesɨtaasihoai kaundohɨha siyahaape undɨwɨ Pesɨtaasihoai baiwɨ kamundopo. \v 8 Aihɨ Porɨhomɨha wihoaaŋɨha sata kaundataase. “Nɨnɨ Judaahiyaamɨ wɨnɨhapɨpa Autaahaatɨho Mosesihoai numwimbɨpaunɨ aŋɨ awaindɨhandunɨ netɨ namopɨsasɨtɨhonɨne. Aindɨ amɨ nɨnɨ Romɨhiyaamɨ awaisawɨhiya gamanɨhiyai maipɨhaiwa apɨpaahɨ wɨndɨ kamaawindɨhonɨne,” undatɨ Porɨho Pesɨtaasihoai kaundataase. \v 9 Aihɨ Pesɨtaasiho siyatɨ gwɨnyapenataise nyamɨ pɨwɨha atɨnyisatɨ kiyataiso tɨwɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya maarɨnitɨtotatɨ Porɨhoai sata nunjenataise. “Kinyapɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya siyahore, siyahore tɨwɨ kahɨtohɨhaapɨ pɨwɨha Jerusaremɨhanda japɨhɨ nɨnɨ atitaanɨ Jerusaremɨhandaahapɨ naitaino?” undatɨ nunjenataise. \v 10 Aihɨ Porɨhomɨha wihoaaŋɨha Pesɨtaasihoai saundataase. “Romɨhiya awaisawɨhiya pɨwɨha pɨwaatɨwɨ tɨtɨhemahohɨtɨhandɨ aŋɨhandɨ kɨmande. Isɨ nisɨ pɨwɨha atitaatɨwɨhapɨhɨ kɨmbɨhe. Iyataatɨ nɨnɨ isɨhiya Judaahiyaisɨ maipɨhaiwa wiwa kamaawindɨhonɨne hɨtonɨhɨ kɨnyɨ aimɨ atimbɨ gwɨnyaapɨhoŋe. \v 11 Iyataatɨ nɨnɨ Romɨhiyaatamɨ wɨnɨhapipa netɨ nopɨsasɨtɨ maipɨhandɨ wɨndɨ kaisanɨhɨ nisonawaawɨ sohoai tiwɨtaano tawaawaahɨ gaasɨ kaiwɨ nɨwɨtaatɨwe. O kɨmiyaamɨ pɨwɨha kandohɨma akɨtɨhaametatɨ jaiwɨtahanaahɨ isɨhiya usa nɨngi nanɨmaapɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiyaamɨhetɨnɨmaitaatɨwɨ owetise. Iyataatɨ nisɨ pɨwɨha Romɨhiyaamɨ awaisɨho mɨtɨho Sisaaho atisatɨ tɨtɨhemaitandɨ aunahɨpatɨ Romɨhandaahapɨ nutaano,” undatɨ Porɨho Pesɨtaasihoai kaundataase. \v 12 Undihɨ isɨhiya usa Pesɨtaasihomɨ yatɨhɨ bindawaawɨ otɨpɨpatɨ kaiwɨ Pesɨtaasiho koaisawɨ pɨwɨha atiwɨ maasɨ tɨtɨhemahohiyɨhiyaisatɨ Porɨho Romɨhandaahapɨ nutandɨhandapɨ maasɨ kiyaisatɨ pɨwandaase. Pɨwaata kiyatosatɨ Porɨhoai Pesɨtaasiho saundataase. “Kɨnyɨ awaisɨho Sisaahopɨ nisɨ pɨwɨha atɨnisatɨ tɨtɨhenɨmaita Romɨhanda nutaano tapaanɨ gaasɨ kɨnyɨ awaisɨho Sisaahoaapɨhɨ nutaapo,” undatɨ Pesɨtaasiho Porɨhoai kaundataase. \s1 Pesɨtaasiho Akɨripaahoai Porɨhopɨ Kaundataase \p \v 13 Aihɨ asisɨha wiwa pɨhɨtahaiwa aimɨ sanaihɨhura awaisɨho wo Akɨripaahounɨ komɨ sanaamaatɨ Benaisihaatunɨ Pesɨtaasihoai usondaatɨmɨ Sisariyaahanda nomaise. \v 14 Numwɨ Pesɨtaasihoaisamɨ Sisariyaahanda bimihɨ asisɨha pɨhɨtatɨ utaarɨhandɨ sanausotaise. Aihɨ sura bindawaawɨ Pesɨtaasiho awaisɨho Akɨripaahoai Porɨhopɨ saundataase. “Utaaho woai Perikɨsɨho nuwamusoaasatɨ daahɨ ipɨhatisatɨ netɨ napusɨhɨ napwɨtatɨ yaiho bindataise. \v 15 Aihɨ nɨnɨ jɨhura Jerusaremɨhanda naindɨ bimonɨhɨ pɨrisihiya mɨtɨhiyaunɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya gwɨnyaahiyaunɨ Porɨhopɨ wɨnɨhapɨpa nopɨsasatɨ siyahore siyahore,” tɨwɨ kandawaatopo. Aiwɨ kiya nɨngi sandawaatopo. “Kɨnyɨ utaamo kɨmoai kɨnyɨ maipɨhaiwa kiyapainɨ nyahɨ tɨhusaihɨ napwɨtaapo undɨpɨ kaunde,” ndɨwɨ kandawaatopo. \v 16 Aihɨ nɨnɨ kiyai wihoaaŋɨha saundɨtɨ kaundataayo. “Nyahɨ Romɨhiyaanɨnɨ utaaho wopɨ siyahoe siyahoe tisaihɨ ketɨ kuraanɨhɨ naaŋɨhandɨ numwɨtɨhaawɨ siyahandɨ wɨndɨ ahɨmotise. Owetise. Utaaho maipɨhandɨ kaise tohɨhounɨ isɨhiya kopɨ siyahoe siyahoe tɨwɨ katohiyɨhiyaunɨ ahoyanɨwɨ bitotawaawɨ maipɨhandɨ kaise tohɨho tipɨtapaapɨ atitaatɨwɨhiyaamɨ ndɨhetɨ bitondaatɨ siyate tatɨ katɨtandɨ siyatɨ ahondaise,” undɨtɨ kaundataato. \v 17 Aihɨ isɨhiya kiya Porɨhopɨ siyahoe siyahoe tɨwɨ katohiyɨhiya nɨngisawɨ maasɨ kɨmbɨhapɨ nasawaayopo. Aihɨ nɨnɨ otɨhɨ wɨndɨ minjatɨtɨ bowihɨ ketɨ kuraanɨhɨ aŋɨhandɨ pɨwɨha pɨwaatɨwɨ tɨtɨhemaitaatɨwɨhandaatɨhɨ bindataatɨ Porɨhoai tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya numwaasi napɨtaatɨwɨ gandaato. Gaatonɨhɨ kiya Porɨhoai numwaasi nasawaayopo. \v 18 Aihɨ isɨhiya ko siyahore, siyahore tɨwɨ katohiyɨhiyaunɨ maasɨ nisɨ ndɨhetɨ dopɨ bitotawaawɨ Porɨhopɨ siya siya maipɨhandɨ awaindɨhandɨ kaihe tɨwɨ katɨtaawo ndɨ atinjasonɨhɨ pɨwɨha naaŋɨhaapɨ wɨndɨ kamaatopo. Owetise. \v 19 Nehɨ Autaahaatɨhopɨ kiyaamɨ gɨwunyaahohɨtɨhandapunɨ utaaho wo Jisaasiho aimɨ napwisɨ kopɨ Porɨho japɨhɨ nepatɨ asohoematatɨ bindataise tatɨ katihɨ kandapunɨ Porɨhoai itɨhundawaayopo. \v 20 Aihɨ nɨnɨ pɨwɨha ka atindɨ tipɨtapaitandɨhandapɨ naaŋihɨ namatɨ Porɨhoai saundataato. “Kɨnyɨ Jerusaremɨhandaahapɨ naitaino? Naisamɨhɨ kɨnyɨ pɨwɨha kapɨhɨ Jerusaremɨhanda atindɨ tipɨtapaitaano,” undataato. \v 21 Undonɨhɨ Porɨho sandataase, “Nɨnɨ pɨwɨha mɨtɨho Sisaaho atɨnisatɨ tɨtɨhemaitandɨ Romɨhandaahapɨ nutandɨ kɨmbɨhɨ bimisanɨhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya ninjaawɨ bimɨto,” ndataase. Ndihɨ nɨnɨ saundataato. “Gaasɨ sɨhɨ nɨnɨ nandɨhɨsoaasisanɨhɨ Romɨhanda Sisaahoaapɨhɨ naisamɨhuraapɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya ginjaawɨ kɨmbɨhɨ bimɨto undɨtɨ kaundonɨhosɨ yaiho bindataise,” undatɨ Pesɨtaasiho Akɨripaahoai kaundataase. \v 22 Kaundihɨ Akɨripaaho Pesɨtaasihoai saundataase. “Kiyonaahɨ nisangi komɨ pɨwɨha katonɨhɨ atitandɨto,” undataase. Undihɨ Pesɨtaasiho Akɨripaahoai saundataase. “Gaasɨ bousonɨhɨ kɨnyɨ komɨ pɨwɨha atɨwitaapo,” undataase. \s1 Porɨhoai Tunnɨwɨ Yahwɨnohiyɨhiya Numwaasi Naiwɨ Akɨripaayɨ Benaisiyaamɨ Ndɨhetɨ Ahɨwisawaayopo \p \v 23 Aihɨ bowihɨ Akɨripaayɨ Benaisiya nasamaise. Napihɨ isɨhiya usa utɨhɨrɨ apotɨhɨrɨ naasɨketɨhapa gaahapa niwɨ niyopɨ naahɨpɨwɨ apwɨtɨhɨrɨ gaahɨrɨ ipopɨ kasanyuri numwaasi nasawaayopo. Aihɨ kasanyurisawɨ maasɨ isɨhiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaunɨ satɨ aunahɨpa Sisariyaahandaahapɨ awaisawɨhiya usaunɨ aŋɨhandɨ isɨhiya ahoyanɨwɨ pɨwaatɨtaatɨwɨhandaatɨhɨ nandaawaayopo. Aihɨ Pesɨtaasiho tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyai kaundihɨ kiya Porɨhoai numwaasi napɨwɨ nandaawaayopo. \v 24 Numwaasi nandaahauhɨ Porɨho aŋɨtɨtɨhɨ bimihɨ Pesɨtaasiho isɨhiyai saundataase. “Kɨnyɨ awaisɨhoŋɨ Akɨripaahoŋunɨ isɨhiyaatɨ nahatiyaatɨ kɨmbɨhɨ bimohiyɨmiyaate. Kɨmo utaamoai usowɨse. Isɨhiya Judaahiya Jerusaremɨhandaahapɨhiyaunɨ kɨmbɨhapɨhiyaunɨ utaamo kɨmopɨ maipɨhaiwa siya siya kaise tɨwɨ katohɨhore. Aiwɨ kiya nahatiya waapɨhɨtɨwɨ, ‘Utaaho so asohoematatɨ bɨmimone. Sohoai tipe,’ tɨwɨ katohɨhore. \v 25 Aihɨ nɨnɨ ko maipɨhandɨ wɨndɨ kiyonɨhɨ mmonataataahɨ komɨ maipɨhandɨ kaindɨhandapɨ napwɨtondɨ pɨwɨha atindɨ tipɨtapaatɨ mmonataatɨ apɨpaahɨ owetise. Aihɨ Porɨho kɨmo sawaho nɨngi sandataase. ‘Nisɨ pɨwɨha mɨtɨho Sisaaho atisatɨ tipɨtapaatɨ mmondandɨ Romɨhandaahapɨ nutaano,’ ndataase. Aihɨ nɨnɨ saundataato, ‘gaasɨ mɨtɨho ko Sisaahoaapɨhɨ nandɨhɨsoaasisanɨhɨ nutaapo,’ undataato. \v 26 Iyataahandɨ kandɨ nɨnɨ Sisaahoai pɨwɨha sisɨyɨha ahotahotihɨ kɨmoai kinyapɨ nandusoaasataayo undɨtɨ nyamɨ awaisɨho Sisaahopɨ utaahoaisatɨ ahoya nusoaasɨtondɨ pɨwɨha baindɨ atindɨ mmonɨhonɨhɨ owetise. Aihɨ kɨnyɨ Akɨripaahoŋɨ awaisɨhoŋɨtihiyataatɨ kinyɨ ndɨhetunɨ amɨ sahɨ isɨhiyaatɨ kɨmiyaatamɨ ndɨhetunɨ numwaasi Porɨhoai nasataayo. Aisɨ ko katonɨhɨ nyahɨ nahatiyaanɨnɨ biyaatɨ atitɨhaawo. Atisɨhaawɨ Sisaahoai Porɨhopɨ pɨwɨha siyɨhaape undɨtɨ jɨpatɨpaitandɨha atindɨ nɨnɨ naitaano. \v 27 Pɨwɨha atindɨ naitaano tohɨtɨmandɨ apaapɨmaato. Utaaho napwɨtɨtandɨhoai nandusoaasataatɨ pɨwɨha wa sisɨyɨhaape undɨtɨ jɨpatɨpaindɨ koaisatɨ ahoya namusoaasataataahɨ sandɨ tɨtɨhɨmaahe ndɨ gwɨnyaataatɨ kandaato,” undatɨ Pesɨtaasiho isɨhiya sandɨ aŋɨhandaatɨhɨ ahoyanohiyɨhiyaisunɨ Akɨripaahoaisunɨ kaundataase. \c 26 \s1 Porɨho Akɨripaahoai Komɨ Pɨwɨha Ausaatɨ Kaundataase \p \v 1 Undatɨ Pesɨtaasiho kaunda namɨhaasɨhɨ Akɨripaaho Porɨhoai saundataase. “Kinyɨ pɨwɨha atitaanɨ wanɨ katɨme,” undataase. Undihɨ Porɨho dotɨ bitondaatɨ kiyai saundataase. “Nisɨ pɨwɨha wanɨ namasatɨ ausa kasatɨtaanɨ atinjatɨwɨse,” undataase. Undatosatɨ pɨwɨha namasatɨ sata kaundataase. \v 2 “Awaisɨhoŋɨ Akɨripaahoŋe, nɨnɨ awaindɨhandɨ maaritataayo, Judaahiya nisapɨ siyahore, siyahore tɨwɨ jaiwɨndohɨtɨhandapɨ kinyɨ ndɨhetɨ kahɨtɨtando. \v 3 Iyataatɨ nyahɨ Judaahiyaanamɨ nahatewa kiyohɨwaiwaapunɨ nyahɨ wapaapɨ maarɨho kɨho kɨho gwɨnyaawaatɨ kiyohɨwaiwaapunɨ kɨnyɨ aimɨ mmonɨpɨ gwɨnyaapɨhoŋe. Saimbɨ mmonɨpɨ gwɨnyaapɨhoŋɨtihɨ pɨwɨha nɨnɨ kahɨtɨtandɨ apɨpaahɨ maaritataayo. Isɨ nisɨ pɨwɨha kahɨtisanɨhɨ kɨnyɨ bɨpi napaisaatɨ atɨnitaape. \p \v 4 “Aindɨ nɨnɨ sangɨhonɨnɨhura nisɨhiyaisatɨ nisɨ yapɨpata bimambɨtɨ Jerusaremɨhanda napɨtɨ bindataayo. Saindɨ metɨhonɨnɨhuraapimaawɨ daindɨ bɨmaamɨ napɨtɨ wanɨ kɨmurandaise. Aihɨ Judaahiya nahatiya sandapɨ aimɨ baiwɨ nisonɨwɨ gwɨnyaapɨhiye. \v 5 Iyataatɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ usa Parisihiyo tɨwɨ ambɨhɨtohiyɨhiyaamɨhonɨne. Iyataatɨ Parisihiya Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨ kiyohɨtɨhandɨ siyate, Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpaunɨ amɨ wɨnɨhapɨpa sawanaamɨhapaunɨ nepɨ tɨmaamaipɨ ahoyawɨ japepihɨrawaawɨ apɨpaahɨ naaŋɨhande. Iyatɨ naaŋɨhandisɨ isɨhiya Judaahiya usaamɨ gwɨnyaapɨ kiyohɨwaiwaisɨ ipɨhatisamahande. Iyataatɨ nɨnɨ kiyaamɨhɨretɨ japepihɨrɨtɨ kiyonɨhɨ Judaahiya nisonɨwɨhonɨnisɨ kandapɨ katɨtaatɨwaahɨ ausaapɨ sawana katɨto. \v 6 Iyataatɨ jɨhura nyamɨ asoyai Autaahaatɨho saundataase, ‘Isɨhiya napohiyɨhiyai nɨnɨ ahowimasanɨhɨ japɨhɨ nepaitaapo,’ undatɨ kaundataase. Kaundatɨ wɨsasatɨ ahaisɨhaapɨ akɨtɨhandɨ akɨtɨnɨhɨ noaipaitaiso ndɨ waatɨ gwɨnyaataayo. Saindɨ gwɨnyaahonɨhɨ kandapɨ pɨwɨha nanesɨhɨ wanɨ kɨmbɨhɨ pɨwɨha tɨtɨhemapɨ tipɨtapaahohɨpɨpɨhɨ bitondaayo. \v 7 Iyataatɨ nyamɨ asoya 12 kaiwɨhiyaamɨ saisatoya wanɨ bimohiyɨmiya kɨmiyaisangi Autaahaatɨho isɨhiya napohiyɨhiyai ahowimatɨ japɨhɨ numwaito tatɨ katindɨhandapɨ akɨtɨhandɨ noaipaitaiso tɨwɨ andɨtitɨwɨ watɨpɨtɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Aiwɨ Autaahaatɨhomɨhɨretɨ nahatewetɨ japepihɨrɨwɨ gaapundɨwɨ bindawaayopo. Saiwɨ kiya gwɨnyaapɨ bimauhɨ amɨ nisangi naasɨkatɨ kaindɨ gwɨnyaatɨ bindataatɨ Jisaasihopɨ Autaahaatɨho ahowimatɨ japɨhɨ numwaase undɨtɨ isɨhiyai kaundonɨhɨ kandapɨ kɨnyɨ maipɨhandɨ katapaase ndɨwɨ pɨwɨha nehɨhandɨ awaisɨhoŋe kandawaatopo. \v 8 Iyataatɨ sahɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiyaate, Autaahaatɨho isɨhiya napohiyɨhiyai japɨhɨ ahowimatɨ numwaitandɨhandapɨ gwɨnyaitɨhaawɨ naaŋataamaise. Owetise. \v 9 Iyataatɨ nisangi jɨhura naasɨkatɨ kaindɨ isɨhiya usa Jisaasiho Nasaretɨhandaahapɨhomɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ gwɨnyaapɨ bimohiyɨhiyai netɨ nopɨsasɨtaano ndɨ gwɨnyaataayo. \v 10 Saindɨ gwɨnyaataatɨ Jerusaremɨhanda kiyohɨtɨhandapɨ kahɨtɨtaano. Pɨrisihiyaamɨ awaisawɨhiya mɨtɨhiya pɨrisihiyaamɨ pɨwɨha kandauhɨ nesi nɨnɨ kapɨhɨ Jerusaremɨhanda daindɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨ komɨhɨretɨ japepihɨrohiyɨhiyai isɨtɨ numwaasi nundɨ napuwataayo. Iyataatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya tiwɨtaatɨwɨ pɨwɨha katauhaahɨ nɨngi maasɨ gaasɨ tipɨse undɨtɨhonɨne. \v 11 Aindɨ nɨnɨ pɨhɨndɨhaiwaara aŋɨ gwɨharaahaiwa isɨhiya ahoyanohɨwaiwa nahatewaapɨhɨ daindɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai ambɨpatɨ yaawɨhandɨ nunyataayo. Sandɨ nɨnɨ kiyohɨtɨmandɨ isɨhiya kiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahauhɨ kiya kopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaitondɨ kiyaapɨ aponyihɨ naaŋɨhandɨ nunyataayo. Iyataatɨ kiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandapɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ aponyataise. Aponyihɨ aunahɨpatɨ wiwaaraahimaawɨ daindɨ kiyai naaŋɨhandɨ nunyataayo. \s1 Porɨho Nepemaitatɨ Jisaasihopɨ Gɨwunyaasɨtɨhandapɨ Awaisɨho Akɨripaahoai Kaundataase \p \v 12 “Aihɨ pɨrisihiyaamɨ awaisawɨhiya mɨtɨhiya pɨrisihiyaamɨ pɨwɨha kandauhɨ asisɨha waara isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai naaŋɨhandɨ numwɨtondɨ aunahɨpatɨ Damasɨkaasihandaahapɨ notaayo. \v 13 Aihɨ awaisɨhoŋe ipɨho otɨhasɨnɨtihɨ daihɨra otɨhapɨhɨ nɨnɨ taatɨ niyonɨhɨ nausainjɨtɨhandɨ awaindɨhandɨ wɨndɨ ipɨhoai apɨpaahɨ nusatipɨhaahandɨ yamɨhapataatɨhapɨ napihɨ mmonataayo. Aihɨ kandɨ nausainjɨtɨhandɨ nɨngisunɨ isɨhiya maasɨ nɨngisawɨ niyohiyɨhiyaisunɨ yanyutaataise. \v 14 Yanyutaasɨhɨ nahatiyaanɨnɨ sandɨ nausainjɨtɨndɨ awaindɨndapɨ nyahɨ yayaatɨ yapɨpatetɨ tɨmahiyahaayo. Tɨmahiyaatɨ nahatiyaanɨnɨ ahotɨhaawɨ Judaahiyaanamɨ pɨwɨha Ipɨruhaara pɨwɨha wa sataha noaipasɨhɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨhɨ atisataayo: ‘Sorɨhoŋe, Sorɨhoŋe, kɨnyɨ napaapɨ nɨngi taapepɨ nanopɨsasise? Kɨnyɨ nisɨ gwɨnyaahohɨrɨhɨretɨ kamaimbɨ gi wɨretɨ saimbɨ kiyapaapɨ kɨwahoŋɨ nepɨ nopɨsasɨnapaise,’ ndataase. \v 15 Aihɨ nisɨha pɨwɨha wihoaaŋɨha saundataato, ‘Awaisɨhoŋe, kɨnyɨ diyaamahoŋise?’ undataato. Undonɨhɨ komɨha wihoaaŋɨha nɨngi sandataase, ‘Kɨnyɨ taapepɨ nanopɨsasingɨhonɨnɨ Jisaasihonɨnɨto. \v 16 Kɨnyɨ nisɨ otɨpɨpatɨ nipɨ bindapaapɨ wanɨ kɨmandɨ mmonɨhingɨtɨmandapunɨ amɨ wiwa ipotɨhura nangɨsɨtaanɨ kaiwaapunɨ ausaapɨ isɨhiyai kaundɨtaape. Aihɨ nɨnɨ sandapɨ kahɨtɨtɨ ahɨngitandɨ nasonɨhɨ wanɨ nisonapaise. Isɨ kɨnyɨ nepapɨ tɨtɨhɨ bitose. \v 17 Aisɨ nɨnɨ isɨhiya kinyɨhiya Judaahiyaapunɨ isɨhiya usa samɨ dawaapɨpɨhapɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaapunɨ nandɨhɨsoaasisanɨhɨ nutaape. Naisamɨhɨ kiya naaŋɨhaiwa nahɨmisaihaahɨ nɨnɨ gisɨ andɨtɨhitɨ ginjaatɨ bitoaito. \v 18 Ginjaatɨ nɨnɨ bitosanɨhɨ kɨnyɨ kiyaapɨhɨ numbwɨ kiyaamɨ ndɨha nepɨ nusorɨhaitaape. Nusorɨhaasamɨhɨ kiya gaahandɨ mmonawaawɨ asɨhatindɨhandaatɨhɨ namasi nepemaitɨwɨ nausainjɨtɨhandetapɨ napɨtaatɨwe. Aiwɨ kiya Bwaasɨrɨhɨramɨ watɨpɨhandaatɨhɨ namasi Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ gaahandetapɨ napɨtaatɨwɨ kaitaape. Saimbɨ kaisamɨhɨ kiya nisapɨ gɨnunyaasaihɨ nɨnɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa nemwaitande. Nemwasanɨhɨ kiya noaipapɨ isɨhiya usa nisapɨ baiwɨ gɨnunyaahohiyɨhiyaisawɨ tɨmaamaitɨwɨ maasɨ bindawaawɨ Autaahaatɨhomɨ gaahaiwa naitaatɨwe,’ ndatɨ Jisaasiho kandataase” undatɨ Porɨho Akɨripaahoai kaundataase. \s1 Porɨho Akɨripaahoai Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaatɨ Daindɨhandapɨ Kaundataase \p \v 19 Akɨripaahoai sata kaundatosatɨ jɨhaatɨ amɨ saundataase “Awaisɨhoŋɨ Akɨripaahoŋe, Awaisɨho Jisaasiho satatɨ kandihɨ atindɨ mmonɨhohɨtɨhandɨ wɨndɨ namaamaho. Owetise. \v 20 Wɨndɨ namaamatɨ aunahɨpatɨ Damasɨkaasihanda wuwanɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaataayo. Aindɨ kasɨnɨ isɨhiya Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiyai ausaatɨ pɨwɨha kaundataayo. Aindɨ yapɨpatɨ Judiyaahandamɨ aunahɨpɨhaiwa nahatewaara isɨhiyai pɨwɨha ausaatɨ kaundataayo. Aindɨ amɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaapɨhɨ kaanɨhɨ nundɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaatɨ isɨhiyai kaundataayo. Aindɨ nɨnɨ pɨwɨha ausaataatɨ isɨhiyai saundɨtɨ kaundataayo: Sahɨ samɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa namamapɨ Autaahaatɨhoenda napɨwɨ nepemaitɨwɨse. Aiwɨ samɨ nepemaitohɨtɨhandɨ kandetɨ tɨtɨhɨ japepihɨrɨwɨ gaahandɨ kaiwɨ bimaawɨse undɨtɨ isɨhiyai kaundataayo. \v 21 Saindɨ pɨwɨha Autaahaatɨhomɨ ausaatɨ kaundonɨhɨ kandapɨ Judaahiya nɨngi nɨwɨtotɨwɨ aŋɨ awaindɨhandaatɨhɨ niwawaayopo. \v 22 Iyataatɨ Autaahaatɨho nɨngi andɨtɨniwatɨ ninjaatɨ bimihɨ nɨnɨ bimaamɨ napɨtɨ wanɨ asisɨma kɨmehɨ kɨmurandaise. Aihɨ wanɨ nɨnɨ kɨmbɨhɨ bitondaatɨ Jisaasiho katatɨ kaiwaiwaapɨ sahɨ nahatiyaatɨ awaisawɨhiyaatangisunɨ nehiyaatangisunɨ ausaatɨ kasatataato. Iyataatɨ nisɨ pɨwɨha sa kasatohɨma nɨngi gwɨnyapenɨtɨ pɨwɨha wa nehɨha kasatataamaato. Owetise. Jɨhura Mosesihounɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiya pɨropetɨhiyaunɨ siyatɨ ipotɨhura noaipaitaise tɨwɨ katohɨha naasɨka nɨnɨ kasatataato. \v 23 Iyataatɨ Mosesihounɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaunɨ satawaatopo. Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho yaawɨhandɨ netɨ napwɨtaise. Napotatɨ isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ nepaitaatɨwɨhandapɨ ko jɨhɨ kiyaunjatɨ nepaitaise. Siyatɨ nepataatɨ isɨhiya Judaahiyaisunɨ Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaisunɨ saundataise, ‘Nɨnɨ sangisɨ kaindɨsasɨtɨ jɨhɨ nepataayo. Nepataayonɨ sahɨ nisapɨ gɨnunyaawaawaahɨ nɨnɨ sangi japɨhɨ asɨhatindɨhandaatɨhapɨ nasamaasanɨhɨ nausainjɨtɨhandɨ naitaapo,’ tatɨ ausaatɨ pɨwɨha kaundɨtaise tɨwɨ katohɨhaare. Iyataatɨ kiyaamɨ pɨwɨha satɨwɨ katohɨhaapɨ aimɨ noaipase satɨtɨ kasatataato,” undatɨ Porɨho Akɨripaahoai kaundataase. \s1 Porɨho Akɨripaahoai Jisaasihopɨ Gɨwunyaitandɨ Kaundataase \p \v 24 Satatɨ Porɨho taatɨ kaundihɨ awaisɨho Pesɨtaasiho waatɨ kaahaatatɨ Porɨhoai saundataase. “Porɨhonye, kɨnyɨ apɨpaahɨ naharɨtapaase. Kɨnyɨ pɨhɨtɨpɨ gwɨnyaitaapɨhaiwa nehɨnɨhɨ kɨnyɨ gwɨnyaahingɨtɨhandɨ awaindɨhandɨ kandaahɨ netɨ nahopɨsasihɨ kɨnyɨ naharɨtapaase,” undataase. \v 25 Undihɨ Porɨhomɨha wihoaaŋɨha Pesɨtaasihoai saundataase. “Awaisɨhoŋe, nɨnɨ naharɨndaamaato. Owetise. Nɨnɨ tɨtɨhɨ gwɨnyaataatɨ akɨtɨnɨhɨ kahɨtataato. \v 26 Iyataatɨ saiwaapɨ awaisɨho Akɨripaaho aimɨ mmonatɨ gwɨnyaahotihɨ yamaindɨ nɨnɨ ausaatɨ kaundataato. Iyataatɨ saiwa noaasatɨ noaipahaiwaamaahe. Owetise. Auta isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ noaipasɨhɨ aimɨ mmonatɨ gwɨnyaahotihɨ nɨnɨ gwɨnyaataatɨ kandaato,” undataase. \v 27 Undatosatɨ awaisɨho Akɨripaahoai Porɨho saundataase. “Awaisɨhoŋe, kinyapɨ nɨnɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ pɨwɨha katohɨhaapɨ aimɨ gwɨnyaapɨhoŋɨtihɨ gisonataayo,” undaase. \v 28 Undihɨ Akɨripaaho Porɨhoai saundataase. “Wanɨ kɨmura nɨngi pɨwɨha masɨmonjɨ kandingonyɨmonjapɨ nepemaitɨtɨ ketɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaitaanɨhɨno,” undatɨ Akɨripaaho Porɨhoai kaundataase. \v 29 Kaundihɨ Porɨhomɨha Akɨripaahoai saundataase. “Masɨhonjɨ atimbosapɨ nepemaitapaapaahɨ gaare. O utaarɨhandɨ atimbɨpɨhura nepemaitapaapaahɨ gaare. Isɨ kɨnyunɨ isɨhiya nahatiya wanɨ bimohiyɨmiyaunɨ nisataiwɨ nepemaitɨwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaitaatɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨto. Iyataahandɨ kandɨ nisataiwɨ naaŋɨhaiwa pɨhɨtɨwɨ nepɨ napwɨtɨtaatɨwɨhandapɨ pondise,” undatɨ Porɨho kaundataase. \v 30 Undatɨ Porɨho kaundihɨ awaisɨho Akɨripaahounɨ gamanɨho Pesɨtaasihounɨ Benaisihaatunɨ isɨhiya kapɨhɨ maasɨ bimohiyɨhiyaunɨ dowaayopo. \v 31 Dosisɨ ipaahaapɨ nowaayopo. Aiwɨ usa aimɨ niyauhɨ Pesɨtaasihounɨ Akɨripaahounɨ Benaisihaatunɨ sawanaahɨ yandɨhɨ bitotawaawɨ sanawaatopo. “Utaamo kɨmoai tiwaatunɨ amɨ napuwaatisangi kaitɨhatɨ katɨ maipɨhandɨ wɨndɨ kamaise,” nnawaatopo. \v 32 Sanɨwosawɨ Akɨripaaho Pesɨtaasihoai saundataase. “Kɨmo utaamo Sisaahopɨ nisɨ pɨwɨha atisatɨ tɨtɨhenɨmaita nutaano tatɨ kamaatonaahɨ nuwausoaasɨtɨhatɨ katɨ aimɨ Sisaahoaapɨhɨ nutaano tatɨ kandaase,” undatɨ kaundataase. \c 27 \s1 Porɨho Romɨhandaahapɨ Sipɨhandotɨ Notaise \p \v 1 Aihɨ isɨhiya napwɨtohiyɨhiya aunahɨpatɨ Romɨhandaahapɨ sipɨhandotɨ nutaatɨwɨha asisɨhaapɨ awaisawɨhiya katawaatopo. Aihɨ asisɨha kehɨ Porɨhoaisunɨ isɨhiya napwɨtohiyɨhiya usaisunɨ numwaapɨ utaaho wo tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨho iwinjaatɨ bitoaitandɨ komɨ ikwɨraatɨhɨ ahɨwisawaayopo. Iyataatɨ komɨ ambɨpatɨ Juriyaasore. Iyataatɨ so Juriyaasiso tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya awaisɨho Sisaahomɨhiyaare tohiyɨhiyaamɨ usaisɨ wɨnjaatɨ bindataahore. \v 2 Aihɨ sipɨhandɨ wɨndɨ aunahɨpatɨ Atɨramitiyaamɨhandaahapɨhandɨ yapɨpatɨ Esiyaahandamɨ aunahɨpɨhaiwaaraahapɨ nutandɨhandɨ kapɨhɨ ahondaise. Iyataatɨ sipɨhandɨ sandɨ mbɨpa nasataatɨ mbɨpa kapaaraahɨ netɨ isɨsi nutandɨ apotɨhɨrɨ autaahɨ ipatetɨ wɨramapɨhande. Aihɨ kandotɨ nɨnɨ Rukɨhonɨnɨhimaawɨ nahatiyaanɨnɨ yamwaahaayo. Aihɨ sipɨhandɨ kandɨ nanyamaasi notaise. Aihɨ amɨ Arisɨtakaasiho yapɨpatɨ Masetoniyaahandamɨ aunahɨpatɨ Tesaronaikaahandaahapɨhoaisaatɨ maasɨ nohaayo. \v 3 Nowaatɨ bowihɨ aunahɨpatɨ Saitonɨhanda noaipɨhaayo. Noaipawaatɨ kapɨhɨ sipɨhandɨ ahotihɨ bindɨhaawɨ Juriyaasiho Porɨhoai gaahatɨ kawisatɨ kinyɨ naisɨhiya wapa nenoaahɨtisamɨhapaapɨ nahɨmɨtaatɨwɨ daimbɨ usonɨme undataase. \v 4 Aihɨ nyahɨ Saitonɨhanda namasi sipɨhandɨ kandotɨ nohaayo. Niyonɨhɨ mbɨpa waatɨ nasataatɨ netɨ sipɨhandi ikɨpɨndihɨ namatɨ sipɨhandɨ nanyamaasi yapɨpatɨ Saipɨraasihandamɨ dawaapɨpɨhɨ mbɨpa owehihoaaŋɨ notaise. \v 5 Aihɨ sipɨhandɨ siyatɨ nanyamaasi naihɨ nowaatɨ yapɨhaurɨ Sirisiyaahandamunɨ Pambiriyaahandamunɨ detɨ durɨhɨrɨ awairɨhɨrɨ nimandirɨhɨraatɨhɨ nohaayo. Nowaatɨ yapɨpatɨ Risiyaahandamɨ aunahɨpatɨ Mairaahanda noaipɨhaayo. \v 6 Noaipawaatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨho nyangi nanyamaasi naisɨho satɨ aunahɨpita sipɨhandɨ wɨndɨ aunahɨpatɨ Arekɨsandɨriyaahandaahapɨhandɨ ahotihɨ ko mmonataise. Iyataatɨ sandɨ sipɨndɨ Romɨhandaahapɨ nutandɨ ahotihɨ mmonataise. Mmonatosatɨ nyangi nanyamaasi sipɨhandɨ kandotɨ yamwaataise. \v 7 Aihɨ sipɨhandɨ kandotɨ yamwaawaatɨ nohaayo. Niyonɨhɨ mbɨpa netɨ sipɨhandi mɨtaahiwatɨ ikɨpɨndihɨ sipɨhandɨ namatɨ bɨpi nanyamaasi naihɨ bɨpi nohoaasonɨhɨ asisɨha taahɨwaiwa sananyotaise. Sananyihɨ nowaatɨ aunahɨpa Naitaasihandamɨ detɨ noaipɨhaayo. Aihɨ sura nyamɨ nutɨhaahihoaaŋapɨ mbɨpa aungwohandɨ nasataatɨ nanyisapuwataise. Nanyisapusɨhɨ namatɨ sipɨhandɨ nanyamaasi wɨra notaise. Notɨ yapɨpatɨ wɨtɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ ahetipatɨ katamɨ ambɨpatɨ Kɨritɨhandɨsɨ kandamɨ dawaapɨpɨhɨ mbɨpa owehihoaaŋɨ nanyamaasi notaise. Nanyamaasi naihɨ Sarɨmonɨhandɨ nusatipawaatɨ nohaayo. \v 8 Iyaatɨ yapɨpatɨ katɨ Kɨritɨhandamɨ detɨ kinɨ nohaayo. Iyataatɨ nyahɨ ketɨ nutɨhaahandapɨ naaŋihɨ bɨpi nunjaatɨ wapɨhɨ noaipɨhaayo. Iyataatɨ kapɨhɨ noaipahohɨpɨpɨhapɨ ambɨpatɨ satɨwɨ ambɨhɨtɨwɨhapɨhe: Sipɨhandɨ Ahotɨtandɨhapɨhɨ Gaahapɨhe tɨwɨ ambɨhɨtohɨpɨpɨhɨ noaipɨhaayo. Iyataatɨ sapɨhɨ aunahɨpatɨ Resiyaahandamɨ dete. \v 9 Aihɨ kapɨhɨ bimonɨhɨ asisɨha pɨhɨtatɨ sananyotaise. Aihɨ amɨ Judaahiyaamɨ asisɨha wa Autaahaatɨho kiyaamɨ maipɨhaiwa nemwaitandɨhandapɨ gwɨnyaitaatɨwɨ nandapa namaanɨhohɨha aimɨ sanotaise. Iyataatɨ sura mbɨpa aungwohandɨ noaipaitandɨhuraasɨ mbɨpa aungwohandɨ noaipataatɨ durɨhɨrɨ waatɨ tiwayaataise. Aihɨ Porɨho kiyaisɨ saundataase. \v 10 “Isɨmiyaate, nɨnɨ saindɨ gwɨnyaataayo nyahɨ wanɨ nohaawaahɨ otɨhapɨhɨ naaŋɨhandɨ naito. Iyaatɨ ikɨpɨpa durɨhɨraatɨhɨ nawatitaise. Iyataatɨ ikɨpɨpaahɨhɨ wɨndɨ owemetɨtaise. Nyahɨ isɨhiyaanangimaawɨ ahoyaatɨ naaŋɨhandɨ naito,” undataase. \v 11 Undihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨho Porɨho pɨwɨha kaundisɨha wɨndɨ atɨhomaawise. Atɨhomaawisatɨ sipɨhandɨ isɨwisɨhomɨhaunɨ sipɨhandamɨ satɨhomɨhaunɨ atɨwisataise. \v 12 Iyataatɨ nyahɨ nowaatɨ bimohɨpɨpɨhɨ durɨhɨrɨ tiwayaahonɨhura biyatɨ sipɨhandɨ ahotɨtandɨhapɨhɨmetatɨ maipɨtihɨ namapɨ kapɨhɨ namasi nutaatɨwɨ isɨhiya sipɨhandotɨ bimohiyɨhiya nahatiya katawaatopo. Sandɨ kiyaamɨ katotɨmandɨ mbɨpa owetanɨhapɨhɨ nuwɨ Pinikɨsɨhanda bimitaatɨwɨ katawaatopo. Iyataatɨ Pinikɨsihandɨ sandɨ sipɨhandɨ notɨ ahotimbɨpɨhapɨ ambɨpate. Iyataatɨ Pinikɨsɨhandɨ sandɨ yapɨpatɨ Kɨritɨhanda ahendaise. Iyatɨ sapɨhɨ mbɨpaapɨ sipɨhandɨ noaatatɨ ahotɨtandɨ gaahapɨhe. \s1 Mbɨpa Aungwohandɨ Nasataatɨ Durɨhɨrɨ Waatɨ Tiwayaataise \p \v 13 Aihɨ itɨpɨho gotɨ itɨpiyataatɨ durɨhɨrɨ wɨndɨ waatɨ tɨmipiyaasɨhɨ kiya satawaatopo. “Aimɨ gaasɨ nyamɨ katohɨpɨpɨhapɨ nutɨhaawo,” tawaatopo. Aiwɨ kiya nga nutotɨwɨ kapɨhɨ namasi niyauhɨ yapɨpatɨ Kɨritɨhandamɨhinɨ durɨhɨraatɨhɨ nohaayo. \v 14 Nowaatɨ otɨhɨtihɨ ketɨ itɨpɨho wo ipɨho noaipasihihoaaŋapɨhore tɨwɨ ambɨhɨtohɨho aungwohandɨ nasataise. Iyataatɨ so itɨpɨho yapɨpatɨ Kɨritɨhandaihoaaŋapɨ nasataise. \v 15 Aihɨ nyahɨ itɨpɨho napihihoaaŋɨ kihoaaŋɨ nutotaatiyonɨhɨ mbɨpa waatɨ nasataatɨ nyaipɨndihɨ namawaatɨ mbɨpa naihihoaaŋɨ kihoaaŋɨ nanyamaasi naihɨ nohaayo. \v 16 Aihɨ nowaatɨ yapɨpatɨ wɨtɨ maipɨhonjɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ ahetisɨ konjamɨ daawaapɨpɨhɨ mbɨpaapɨ noaataatɨ nohaayo. Iyataatɨ sonjɨ yaponjamɨ ambɨpatɨ Kotaahande. Aihɨ kapɨhɨ yapɨpatɨ katamɨhinɨ nohaawɨ kopuho wo sipɨhandamɨ otasaahaasɨnɨ wɨraposauhɨ sipɨhandɨ notaatɨ aisi naisɨho nesɨpawaatɨ naitɨhaahandapɨ naaŋataise.\f + \fr 27:16 \ft So kopuso sipɨhandɨ maipɨtatɨ nawatisonɨhura isɨhiya koaasɨnɨ yamwaapɨ nehɨhaatɨ mangɨrainɨhɨ notɨtaatɨwɨhore.\f* \v 17 Aihɨ kiya bɨpi kaimbɨwɨ aipɨ nepɨ sipɨhandaasɨnɨ ahiyawaayopo. Ahiyawosawɨ wɨrɨhɨrɨ wɨrɨ nepɨ kɨraahɨ sipɨhandɨ anɨtiwɨ otɨhapɨhɨ wɨsasawaayopo. Sandɨ wɨsasotɨmandɨ mbɨpaaraahɨ durɨhɨrɨ waatɨ tiwayaataatɨ kwɨtɨwatɨ tɨwatatɨtaihɨ kandapɨ wɨsasawaayopo. Aihɨ kiya saiwɨ gwɨnyapenawaayopo sipɨhandɨ naupwasi yapɨpatɨ Apɨrikaahandamɨhinɨ niyataatɨ aripatisi numwɨhatatɨ ahotanɨhɨ durɨhɨrɨ netɨ kwɨtɨwonɨhɨ sipɨhandɨ maipɨtɨtaiso tɨwɨ gwɨnyapenawaawɨ yayawaayopo. Yayawaawɨ apotɨhɨrɨ autaahɨ mbɨpa nasataatɨ sipɨhandi nesisɨ nutandɨ wɨrahohɨrɨhɨrɨ nesɨpapɨ yatɨhɨ ahiyawaayopo. Aihɨ mbɨpaaraahɨ netɨ nyaipɨndatɨ nanyamaasi naihɨ nohaayo. \v 18 Aihɨ mbɨpaaraahɨ durɨhɨrɨ waatɨ tiwayaataatɨ sipɨhandi netɨ kwɨtɨwatɨ kɨsɨhɨsisataise. Aihɨ bowihɨ sipɨhandamɨ otɨpɨpatɨhiya ikɨpɨpa sipɨhandotɨ ahotimbɨpa wapa nepɨ durɨhɨraatɨhɨ yotawaayopo. \v 19 Yotɨwawɨ amɨ bowihɨ jɨhara sipɨhandamɨ apotɨhɨrɨ mbɨpaapɨhɨrunɨ ipatɨ apotɨhɨrɨ mbɨpaapɨ wɨrahohɨpatunɨ wɨrɨhɨrunɨ wapa ahotihɨ wihoaaŋɨhapa kiyaamɨ gwɨnyaahohɨtɨhanda nepɨ durɨhɨraatɨhɨ yotawaayopo. \v 20 Aihɨ itɨpɨho wɨndɨ namaamɨhaatɨ kandɨnɨhɨ itɨpiyataatɨ netɨ kɨsɨhɨsɨnyisataise. Siyatɨ kɨsɨhɨsɨnyisatoaatihɨ asisɨha taahɨwaiwa sananyotaise. Aihɨ asisɨha saiwetɨ tɨwipatɨ napapɨhihɨ ipɨhounɨ kaumbwaatunɨ apɨpaahɨ maipɨhonjisangi wɨndɨ minjaho. Aihɨ nyahɨ waatɨ siyaatɨ gwɨnyaahaayo. Nyahɨ wapɨhɨ nowaatɨ wɨndɨ biyaatɨ namoaipaito kɨmbɨhɨ durɨhɨraatɨhɨ kiyaanɨnɨhɨ owetɨto taatɨ waatɨ aungwohandɨ gwɨnyaahaayo. \v 21 Iyataatɨ asisɨha taahɨwaiwetɨ kiya nandapa wɨndɨ namaanɨwɨ bindawaayopo. Aihɨ Porɨho kiyaamɨ ndɨhetɨ dotɨ otɨhapɨhɨ bitondaatɨ kiyai saundataase. “Isɨmiyaate, nisɨ pɨwɨha jɨhɨ kasatohɨha atiwɨ yapɨpatɨ Kɨritɨhanda bindawaawɨsɨ kahapaamapɨpa wɨndɨ nepɨ durɨhɨraatɨhɨ tɨmaamaitauhe. Iyataatɨ Amɨ nyahɨ isɨhiyaanɨnɨsangi naaŋɨhandɨ kɨmiyaatɨ wɨndɨ namaitaanɨhe. \p \v 22 Isɨ wanɨ samɨ maarɨho wɨndɨ owemaasetane satataato. Iyataatɨ nyamɨ usa naaŋɨhandɨ nepɨ owemetɨtaapo. Owetise. Nehɨ sipɨhandisaahɨhɨ durɨhɨrɨ netɨ nawatisonɨhɨ owetɨtaise. \v 23 Iyataatɨ nɨnɨ kasatohɨtɨmandɨ sandɨ Autaahaatɨho akɨtɨhopɨ gaapundɨtɨ japepihɨrohɨhomɨ enjerɨho otɨpɨpatɨho yamahapataatɨhɨ bimisɨho wanɨ apatɨhɨ nisɨ detɨ nasatɨ bitondaise. \v 24 Nasatɨ bitondaatɨ nɨngi sandataase, ‘Porɨhoŋe, nɨnɨ durɨhɨraatɨhɨ owetɨto tɨpɨ yaimbɨ waatɨ gɨmunyaape. Autaahaatɨho katihɨ nopainɨ numbwɨ Sisaahoaapɨhɨ noaipaitaise. Isɨ kɨnyɨ Sisaahoenda naisamɨhɨ Autaahaatɨhomɨ maaritindɨhandaahɨ gi ginjaatɨ bimonɨhɨ isɨhiya kɨmiya kinyapɨ andɨtitɨtaapo. Aiwɨ wɨndɨ naaŋɨhandɨ nepɨ namaapwɨtaapo. Owetise,’ ndatɨ kandataase. \v 25 Satatɨ kandataasɨ sahɨ isɨmiyaate, wɨndɨ waatɨ yamaiwɨse. Iyataatɨ Autaahaatɨho kandimumwaaŋɨ kamwaaŋɨ tɨtɨhɨ noaipaitaise ndɨ gwɨnyaataayo. \v 26 Iyataahandɨ kandɨ nyahɨ nowaatɨ yapɨpatɨ wɨtɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ ahetipatamɨ aripataatɨhɨ sipɨhandɨ notɨ numwɨhatɨtaise. Numwɨhatataatɨ sipɨhandɨ maipɨtɨtaise,” undatɨ Porɨho isɨhiya kiyai kaundataase. \v 27 Aihɨ Saararehɨrɨ yatɨmwɨ sananyihɨhura mbɨpa mbwaatɨ durɨhɨrɨ tiwayaataatɨ nanyamaasi notaise. Nanyamaasi naihɨ nowaatɨ durɨhɨrɨ kɨramɨ ambɨpatɨ Metitereniyanɨhandaatɨhɨ nohaayo. Nohaawɨ apatɨhɨ apwɨtetetɨ ipɨho otɨhasɨnɨtisura sipɨhandotɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiya saiwɨ gwɨnyapenawaayopo. “Nyahɨ aimɨ yapɨpatɨ wɨtamɨ detɨ nasahaayono,” tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 28 Aiwɨ kiya saiwɨ gwɨnyaawaawɨ namapɨ wɨrɨhɨrɨ wɨrɨ nawɨha wɨrandahɨrɨ durɨhɨrɨ namɨhandaatɨwɨ mɨhaapɨ durɨhɨraatɨhɨ nusoaasauhɨ mɨhaapɨ notaise. Naihɨ mmonawa durɨhɨramɨ mɨhaapɨ toŋɨtindɨhandamɨ mitaahandɨ 40 kiyatɨtihɨ mmonawaawɨ mandɨhɨ aripatainɨ sangiso tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Aiwɨ nuwɨ wonjɨ otɨhɨtihɨ wɨrɨhɨrɨ kɨrɨ durɨhɨraatɨhɨ jɨhaatɨ nusoaasawaayopo. \v 29 Mmonawaawɨ kiya saiwɨ gwɨnyapenawaayopo wiwa sipɨhandɨ nawɨha ahetanɨhapɨhɨ notaatɨ nawɨhaara kwɨtunatɨ kaitaiso tɨwɨ gwɨnyapenawaawɨ yayawaayopo. Yayawaawɨ namapɨ wiwa nawɨhaamatiya naaŋatɨ nangɨsandɨhaiwa wɨrɨhɨrɨ senɨhandamɨ otasaahaasɨnɨ wɨrandɨhaiwa maurɨtihɨ maurɨtihɨ siyɨhaiwa sipɨhandamɨ otasaahaasɨnapɨ durɨhɨraatɨhɨ nusoaasawaayopo. Sandɨ naaŋɨhaiwa durɨhɨraatɨhɨ nusoaasohɨtɨmandɨ sipɨhandɨ namotɨ kapɨhɨ ahotɨtandɨ kiyawaayopo. Aiwɨ kiya saiwɨ kaiwosawɨ bindawaawɨ ketɨ bowatɨ ipɨho noaipane tɨwɨ katawaatopo. \v 30 Aihɨ kiya sipɨhandotɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiya sipɨhandɨ kapɨhɨmapɨ nutaatɨwɨ kopuho jɨhɨ nepɨ sipɨhandotɨ ahiyohɨho nepɨ durɨhɨraatɨhɨmawaayopo. Durɨhɨraatɨhɨmawaawɨ sipɨhandamɨ mandɨhaasɨnapɨ senɨhaiwa sipɨhandɨ namutandɨ durɨhɨraatɨhɨ nusoaasɨhaayo tɨwɨ jaiwaiwɨ isɨwemanawaayopo. \v 31 Aihɨ Porɨho kiyaisɨ usonatosatɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨhoaisunɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaisunɨ saundataase. “Isɨhiya kɨmiya nutaatɨwiyohiyɨmiya naisaihaahɨ sahɨ wɨndɨ asɨyɨhiyaatɨmetɨtaapo napwɨtaapo,” undataase. \v 32 Undatɨ kiyai kaundihɨ kiya tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya kopuhomɨ wɨrɨhɨrɨ naihɨra otipamawaayopo. Otipamɨhauhɨ mɨhaapɨ durɨhɨraatɨhɨ kopuho tɨmahiyataise. \v 33 Aihɨ amɨ bowɨtandɨ detɨtihɨ isɨhiya nandapa nandaatɨwɨ Porɨho pɨwɨha satatɨ kaundataase. “Saararehɨrɨ yatɨmwetɨ nandapa baiwɨ wɨndɨ namaanɨwɨ nasawaayopo. \v 34 Isɨ wanɨ nɨnɨ kasatataatonɨ nandapa wapa nanɨwɨse. Nanawaawɨ baiwɨ andɨtitɨtaatɨwo. Iyataatɨ sahɨ naaŋɨhandɨ nepɨ wɨndɨ owemetɨtaapo. Owetise. Isɨ sahɨ sandapɨ pɨhɨtɨwɨ waatɨ gɨmunyaapɨ bɨpi nandapa nanɨwɨse,” undatɨ Porɨho kiyai kaundataase. \v 35 Kiyai sata kaundatosatɨ Porɨho nandapa bɨretɨhandɨ netaise. Netɨ isɨwatataatɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ Autaahaatɨhoai nandapaapɨ, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undatɨ gaapundataise. Gaapundatosatɨ bɨretɨhandɨ kandɨ naumbotɨ nanataise. \v 36 Nainjɨhɨ isɨhiya nahatiya Porɨhoai iwinjawaayopo. Iwinjawaawɨ kiya baiwɨ maarɨho witɨwɨ kiyaisangi amɨ nandapa wapa nanawaayopo. \v 37 Iyataatɨ nyahɨ sipɨhandɨ sandotɨ niyohiyɨhiyaanɨnɨ tɨtaahiyɨhiyaanɨnɨ 276 kiyaahiyaanɨne. \v 38 Isɨ isɨhiya kiya nahatiya nandapa nga nanawaayopo. Nga nanɨwosawɨ sipɨhandɨ usaayataatɨ autaahɨ durɨhɨramɨhaatɨ nutotɨwɨ witɨhandɨ aripɨhomatiyahandisɨ kandɨ nepɨ durɨhɨraatɨhɨ yotawaayopo. \s1 Sipɨhandɨ Maipɨndaise \p \v 39 Aihɨ aimɨ bowihɨ sipɨhandotɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiya yapɨpatɨ wɨtɨ ahetihɨ jawaayopo. Jawaahandɨ kandɨ yapɨpatɨ maahɨwɨtetɨwɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaahopo. Aihɨ nehɨ gotɨrɨhɨrotɨ aripatɨ gaahandɨ ahetihɨ jawaayopo. Jawaawɨ sipɨhandɨ kapɨhɨ nesi niyaatɨ nga ahaito tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 40 Saiwɨ gwɨnyaawaawɨ namapɨ wɨrɨhaiwa nawɨhamatiya naaŋɨhaiwa wɨrandɨhaiwa sipɨhandɨ wɨndɨ namutandɨ durɨhɨraatɨhɨ jɨhɨ tɨmahohɨwaiwaamɨ wɨrɨhaiwa kiya nepɨ namainjamawaayopo. Namainjamɨhauhɨ kaiwa mɨhatɨhɨ durɨhɨraatɨhɨ notɨwataise. Aiwɨ amɨ sipɨhandamɨ saihɨrɨ jɨhura nepɨ wɨsasohɨrɨhɨrɨ sipɨhandɨ kɨraahɨ nepɨ aripataihoaaŋemaitaatɨwɨ nesɨpawaayopo. Aiwɨ amɨ apotɨhɨrɨ mbɨpaapɨhɨrɨ sipɨhandamɨ mandɨhaasɨnɨ ahotirɨhɨrɨ nepɨ autaahɨ wɨrawaayopo. Wɨrɨhauhɨ mbɨpa nasataatɨ sipɨhandi nesi yapɨpatɨ ahetihihoaaŋɨ aripataatɨhapɨ notaise. \v 41 Notaatɨ aripatɨ wɨtɨ durɨhɨraatɨhɨ yamatɨhɨ tiwanyapanatɨ ahetihɨhata sipɨhandɨ niyatɨ kandamɨ mandɨhaara anɨtisatɨ namɨhatataise. Aihɨ durɨhɨrɨ waatɨ tiwayaataatɨ sipɨhandamɨ ahosɨhaasɨnɨ waatɨ netɨ kwɨtɨwataise. Kwɨtasɨhura sipɨhandɨ tɨwatatataise. \v 42 Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiya satɨwɨ gwɨnyapenawaayopo “Napwɨtohiyɨhiya durɨhɨraatɨhɨ naahimanɨmɨ nuwɨ mangɨrainɨ noaipapɨ yamaanɨhɨmaita tiwɨtɨhaawo,” tɨwɨ gwɨnyapenawaayopo. \v 43 Aihɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨho sa pɨwɨha atisataatɨ Porɨhoai maawɨ tiwɨtaawo tatɨ gwɨnyaataatɨ Porɨhoai andɨtɨwiwɨtandɨ kiyaisɨ saiwɨ kamaiwɨse undataase. Undatosatɨ isɨhiya durɨhɨraatɨhɨ nga naahimanɨhohiyɨhiyai tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ awaisɨho saundataase. “Sahɨ baiwɨ naahimanɨhohiyɨhiyaatɨ durɨhɨraatɨhɨ naupwaatɨwɨ naahimanɨmɨ mɨhinɨ mangɨrainɨ aripataatɨhɨ noaipaitaatɨwɨ nuwɨse,” undataase. \v 44 Undatosatɨ isɨhiya durɨhɨraatɨhɨ wɨndɨ naahimaamanɨwɨhiyai saundataase. “Sahɨ nahatiyaatɨ sipɨhandamɨ tɨwatatimbɨpa ipatɨ kapa nepɨse. Nepɨ kapa anɨtiwɨ isɨpɨ durɨhɨraatɨhɨ naahimanɨmɨ mɨhinɨ mangɨrainɨ aripataatɨhɨ noaipaitaatɨwɨ nuwɨse,” undataase. Aihɨ nyahɨ komɨ pɨwɨha atisaatɨ katɨ kiyahaayo. Kiyaatɨ naahimanɨmɨ nowaatɨ mɨhinɨ mangɨrainɨ aripataatɨhɨ nahatiyaanɨnɨ nga notahaayo. \c 28 \s1 Porɨho Yapɨpatɨ Maipɨhonjɨ Morɨtaahanda Bindataise \p \v 1 Nga notawaatɨ mɨhinɨ mangɨrainɨ bindɨhaayo. Bimonɨhɨ isɨhiya kapɨhapɨhiya satɨ yapitɨ durɨhɨramɨ otɨhaatɨ ahetihɨ nyahɨ kata noaipahohɨpatapɨ Morɨtaahande nyatawaatopo. \v 2 Aihɨ isɨhiya kapɨhapɨhiya nyangi gaahatɨ kanyiwɨ nanyamaawaayopo. Aihɨ wipatɨ wipɨwataatɨ aungwohandɨ mbɨnyamanataise. Aihɨ isɨhiya kapɨhapɨhiya sisɨha tɨhoaahauhɨ nyahɨ tɨhwɨndɨhaayo. \v 3 Aihɨ Porɨho dapɨpatɨ taahɨwaiwa asakiyatɨ netaise. Netɨ nahatewa namasatɨ tɨhoaataise. Tɨhoaasɨhɨ akwɨranɨho wo isɨhiyai ikwɨtandɨho sisundihɨ noaipataise. Noaipatɨ Porɨhomɨ ikwɨretɨ ikotaise. \v 4 Ikotɨ Porɨhomɨ ikwɨretɨ wɨrandataise. Wɨrandihɨ isɨhiya kapɨhapɨhiya usonawaayopo. Usonawaawɨ kiya sanawaatopo, “Utaaho kɨmo isɨhiyai tiwamahore. Tiwamahondaahandɨ kandɨ durɨhɨraatɨhɨ wɨndɨ owemetatɨ nasataise,” tawaatopo. Aiwɨ kiyaamɨ autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨhopɨ satawaatopo. “autaahaatɨho wanɨ komɨ kaindɨhandapɨ wihoaaŋɨhandɨ nunyataisɨ napwɨtaise,” tɨwɨ kiya kanawaatopo. \v 5 Aihɨ akwɨranɨho koai Porɨho tipɨndatɨ sisɨhaapɨhɨ tɨhoaataise. Aihɨ kandapɨ Porɨho wɨndɨ naaŋɨhandɨ namese. Owetise. \v 6 Aihɨ isɨhiya satɨ yapita bimohiyɨhiya Porɨho akwɨranɨho ikwindɨhandapɨ ketɨ nahaapanatunɨ amɨ ketɨ napwɨtaiso tɨwɨ Porɨhoai kiyaanɨhɨ winjatawaayopo. Utaarɨhandetɨ pɨhɨtɨwɨ iwinjasauhɨ Porɨhoai akwɨranɨho ikwindɨhandapɨ wɨndɨ naaŋɨhandɨ namese. Aihɨ kiya pɨhɨtɨwɨ gwɨnyapenɨmbɨwɨ namapɨ satawaatopo. “Kɨmo utaamo autaahaatɨho wore,” tawaatopo. Sandɨ Porɨhopɨ katohɨtɨmandɨ autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨhopɨ gwɨnyaapɨhiyaasɨ kandapɨ kore tɨwɨ Porɨhopɨ katawaatopo. \v 7 Iyataatɨ nyamɨ bimohɨpɨpɨhapɨ detɨ yapɨpatɨ satɨ utaaho womɨhate. Iyataatɨ utaaho somɨ ambɨpatɨ Papɨriyaasihore. Papɨriyaasiho so yapɨpatɨ nyahɨ nowa noaipahohɨpatɨ Morɨtaahandɨ jaatɨ awaisɨhoematatɨ bindataahore. Isɨ ko Papɨriyaasiho nyangi nanyamaasi komɨ aŋɨpɨpɨhapɨ notaise. Nanyamaasi notɨ gaahatɨ kanyisatɨ nyainjaatɨ biyatɨ bimihɨ asisɨha mairɨ manya sananyotaise. \v 8 Aihɨ Papɨriyaasihomɨ sapɨho sisɨha nusoaipatɨ gwɨhɨho jɨtɨpatisa gwɨhiyataatɨ aŋaaŋɨ nanotondaise. Nanototihɨ Porɨho koaapɨhɨ notaise. Notɨ kopɨ gaapundataise. Gaapundatɨ ikwɨrɨ ahɨwisataise. Ahɨwisatɨ komɨ timbɨpa Jisaasihomɨ watɨpɨhanda nemwataise. \v 9 Siyatɨ Porɨho kaihɨ mmonɨwɨ atisawaawɨ satɨ yapitaahapɨhiya nahatiya timbɨpaisahiya Porɨhoaapɨhɨ nasawaayopo. Nasauhɨ naasɨkatɨ kiyatɨ Porɨho kiyaamɨ timbɨpa Jisaasihomɨ watɨpɨhanda nemwataise. \v 10 Aihɨ isɨhiya kapɨhapɨhiya nyapɨ gaahiyaare tɨwɨ maaritawaawɨ ikɨpɨpa maaritɨwɨ nehɨ nanyinyawaayopo. Aihɨ nyahɨ kapɨhɨ Morɨtaahanda bimonɨhɨ waatɨho murɨ mingwaasɨ sananyotaise. Sananyihɨ bimainjaatɨ sipɨhandɨ wɨndotɨ nutɨhaawiyonɨhura ikɨpɨpa wapa nyahɨ nenoaahɨtimbɨpaapɨ nesi nuwɨ sipɨhandɨ kandotɨ ahiyawaayopo. \s1 Porɨho Morɨtaahanda Namasi Notɨ Romɨhanda Noaipataise \p \v 11 Aihɨ nyahɨ sipɨhandɨ wɨndotɨ yamwaahaayo. Iyataatɨ sipɨhandɨ nyahɨ yamwaahohɨtɨmandɨ mbɨpa mbwaatɨ durɨhɨrɨ tiwayaasɨhɨ namatɨ owetanɨhuraapo tatɨ ahotinjahande. Iyataatɨ sandɨ sipɨhandɨ aunahɨpatɨ taunɨhandɨ Arekɨsandɨriyaahandaahapɨhande. Iyataatɨ sipɨhandɨ sandamɨ mandɨhaasɨnɨ autaahaatɨhurɨ jaiwɨtɨwɨhuramɨ sɨwipatɨ kaiwɨ ahiyawɨhande. \v 12 Aihɨ kandotɨ nyahɨ nohaayo. Nowaatɨ aunahɨpatɨ Sirakiyusihanda noaipɨhaayo. Noaipawaatɨ kapɨhɨ bimonɨhɨ asisɨha mairɨ manya sananyotaise. \v 13 Sananyihɨ kapɨhɨ Sirakiyusihanda namasi nowaatɨ aunahɨpatɨ wɨtɨ Risiyamɨhanda noaipɨhaayo. Aihɨ kapɨhɨ nanowaatatɨ bowihɨhura mbɨpa gotɨ mbwaataise. Aihɨ mbɨpa kapa asisɨha yatairetɨ mbwaataatɨ nanyamaasi naihɨ nowaatɨ aunahɨpatɨ wɨtɨ Putiyorihanda noaipahaayo. Noaipawaatɨ kapɨhɨ sipɨhandɨ namasi tɨmahiyahaayo. \v 14 Tɨmahiyaatɨ kapɨhɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai usonɨhaayo. Aihɨ kiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya wonjɨ maasɨ bimitɨhaawo nyatawaatopo. Aihɨ nyahɨ kiyaisaatɨ kapɨhɨ bimonɨhɨ Saararehɨrɨ naasairɨhɨ sananyotaise. Sananyihɨ kapɨhɨ Putiyorihanda namasi yapɨpataapɨhɨ aunahɨpatɨ Romɨhandaahapɨ nohaayo. \v 15 Siyaatɨ taawaatɨ niyonɨhɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya Romɨhandaahapɨhiya nyapɨ taawɨ nasopo tauhɨ atisawaayopo. Atisawaawɨ nyangisaatɨ nutanaatɨ pɨwaatɨndɨhaawɨ japɨ wihoaaŋɨ nasawaayopo. Napɨwɨ aŋɨhaiwa nawɨho nunyawɨ nanoaitaatɨwɨhaiwa maurɨ maiwa ahetimbɨpɨhɨ usa napɨwɨ jaawɨ bindawaayopo. Aihɨ amɨ usa kiyai nusatipapɨ mɨtaahɨ nasawaayopo. Napɨwɨ kahapaamapɨpa ahiyawɨ nawɨho nehohɨpɨpɨhɨ Apiyaasihanda nyapɨ jaawɨ bindawaayopo. Aihɨ nyahɨ nowaatɨ noaipahonɨhɨ kiya nyangi nyasonawaayopo. Aihɨ amɨ Porɨho kiyaisɨ usonataatɨ maarɨho witatɨ andɨtitataise. Iyatɨ sandapɨ Porɨho Autaahaatɨhoai gaare undatɨ gaapundataise. \v 16 Aihɨ kiyaisaatɨ nutasi maasɨ nowaatɨ aunahɨpatɨ Romɨhanda noaipɨhaayo. Noaipahonɨhɨ Romɨhiyaamɨ awaisawɨhiya satawaatopo. “Gaasɨ Porɨho aŋɨhandɨ wɨndɨ yandɨhandɨ netɨ bimonɨhɨ tunnɨwɨ yahwɨnohiyɨhiyaamɨ wo naasohɨ iwinjaatɨ bimɨto,” tawaatopo. \s1 Porɨho Romɨhanda Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Ausaataise \p \v 17 Aihɨ Porɨho Romɨhanda noaipatɨ bimihɨ asisɨha mairɨ ma sanausotaise. Sanawihɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya kapɨhɨ Romɨhanda bimohiyɨhiyaapɨ gandaase. Gaatihɨ kiya napɨwɨ ahoyanawaayopo. Napɨwɨ ahoyanɨhauhɨ kiyai Porɨho saundataase. “Nisɨ naisɨhiyaate, nyamɨ isɨhiyai nɨnɨ maipɨhandɨ wɨndɨ kawindɨ itɨhundɨtɨ titɨ wɨndɨ kamaawiso. Aindɨ nɨnɨ nyamɨ asoyaamɨ gaahaiwa nyahɨ newaatɨ isɨwasohɨwaiwa wɨndɨ netɨ namopɨsaso. Owetise. Owetihɨhandɨ kandɨ nehɨ Jerusaremɨhanda nanɨpuwawaayopo. Aiwɨ kiya Romɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨnɨmawaayopo. \v 18 Aihɨ Romɨhiya nisɨ pɨwɨha atiwɨ tɨtɨhemapɨ mmonawaayopo. Mmonawaawɨ kiya satawaatopo, “Kɨmo utaamo maipɨhandɨ wɨndɨ kiyonɨhɨ tiwaatɨ naaŋɨhandɨ numwɨtɨhaawo,” tawaatopo. Aiwɨ kiya nɨngi bɨpi natɨwɨnoaasɨto tɨwɨ katawaatopo. \v 19 Satɨwɨ katauhɨhandɨ kandɨ Judaahiyaamɨ awaisawɨhiya pɨwɨha sa baiwɨ atɨhomiwɨ nemapɨ satawaatopo, “Porɨhoai natɨpɨmusoaasawɨse konɨhɨ napwɨndane,” tawaatopo. Aihɨ nisɨ pɨwɨha awaisɨho Sisaaho atisatɨ tɨtɨhenɨmaitandɨ nasataayo. Iyataatɨ nisɨ nasohɨtɨmandɨ nyamɨ isɨhiya naisɨhiyaapɨ maipɨhaiwa saiwɨ saiwɨ kiyawaayopo tɨtandɨ nasataamaayo, owetise. \v 20 Aihɨ sandapɨ nɨnɨ sangi jasonɨtɨ pɨwɨha kasatɨtandɨ gandɨ nasamaataayo. Isɨraherɨhiya utaaho wopɨ nyangi japɨhɨ nanyamaitandɨ napɨtaise tɨwɨ waatɨ gwɨnyaapɨ jaawɨ bindawaayopo. Aihɨ nɨnɨ kopɨ aimɨ nasatɨ nyangi nanyamaase ndɨ komɨhɨretɨ japepihɨrataayo. Saindɨ komɨhɨretɨ japepihɨronɨhɨ kandapɨ nɨngi nanɨpuwawaayopo,” undatɨ Porɨho kiyai kaundataase. \v 21 Aihɨ kiyaamɨha Porɨhoai saundawaatopo, “Kinyapɨ siyahore, siyahore, tɨwɨ utɨpɨhandɨ Judiyaahandaahapɨ namaapihɨ wɨndɨ atɨhomiso. Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa Judiyaahandaahapɨhiya kɨmbɨhapɨ nasawaahandɨ kandɨ kinyapɨ siyahore, siyahore, tɨwɨ wɨndɨ atɨhomisawaawɨ wɨndɨ kamaanyatauhɨ atɨhomiso. \v 22 Iyataatɨ aunahɨpa nahatewaara isɨhiya Jisaasihomɨhɨretɨ japepihɨrohiyɨhiyaapɨ maipɨhaiwa katɨwɨ itɨhɨtauhɨ nyahɨ aimɨ mmonaatɨ gwɨnyaawaahiyaanɨne. Isɨ sandapɨ wanɨ kɨwahoŋɨ kɨnyɨ kinyɨ gwɨnyaahingɨtɨhandapɨ kanyatɨtaape,” undɨwɨ Porɨhoai kaundawaatopo. \v 23 Aiwɨ kiya pɨwɨha pɨwaatɨtaatɨwɨ asisɨha wa katɨwɨ Porɨhoaisawɨ ahiyawaayopo. Aihɨ asisɨha kiyaamɨ ahiyohɨhetɨ isɨhiya taahiyɨhiya aŋɨpɨpɨhɨ Porɨho bimimbɨpɨhɨ ahoyanawaayopo. Ahoyanɨhauhɨ Porɨho asisɨhaatɨhapɨ pɨwɨha namasatɨ Autaahaatɨho iwinja bimindɨhandapɨ ausaatɨ kaundataase. Aiwɨ kiya Jisaasiho katatɨ kaiwaiwaapɨ akɨte tɨwɨ kopɨ gɨwunyaitaatɨwɨ Porɨho Mosesihomɨ pɨwɨha ahotisɨhaapunɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaamɨ katohɨhaapunɨ tanyaaha biyatɨ ausaatɨ kaundataase. Siyatɨ kaundɨmɨ naihɨ ipɨho notɨ namaatipataise. \v 24 Kaundihɨ isɨhiya usa komɨ pɨwɨha atisawaawɨ pɨwɨha akɨtɨhaare tawaatopo. Aihɨ amɨ usa komɨ pɨwɨha atisawaahandɨ kandɨ akaahaare tɨwɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaahopo. Owetise. \v 25 Aihɨ Porɨho pɨwɨha wa sataha kaundataase. “Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho jɨhura samɨ jaasoyaisɨ Aisaiyaahomɨ maahomwaaŋapɨ kaundisɨha sa samɨ jaasoyaapunɨ sapunɨ tɨtɨhɨ kandaase. \v 26 Iyatɨ Autaahaatɨho Aisaiyaahoai saundataase. “Kɨnyɨ numbwɨ isɨhiya siyai satɨpɨ kaunde. \q1 ‘Sahɨ pɨhɨtɨwɨ jawaahandɨ kandɨ akɨtɨhandɨ wɨndɨ mondaapo. Aiwɨ sahɨ pɨhɨtɨwɨ atisawaahandɨ kandɨ kaamɨ tanyaahaapɨ wɨndɨ gɨmunyaitaapo unde. \q2 \v 27 Iyataatɨ satɨpɨ kaunde hɨtohɨtɨmandɨ apaapɨmaahe. Isɨhiya siya ndɨha aimɨ namaimapɨhiyaare. Aiwɨ amɨ kiyaamɨ atɨhomwaaŋɨ aimɨ napwɨtɨwɨhiyaare. Aiwɨ kiya gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ atiwɨ naitaatɨwɨhandapɨ poundahiyaare. O kiya saiwa kamaiwɨ baiwɨ mmonɨwɨ baiwɨ atiwɨ baiwɨ itatamanɨwɨ gwɨnyaapɨ nɨngisenda nepemaitɨwɨ napisaihaahɨ nɨnɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa nemwatɨ amɨ kiyaamɨ naaŋiwaiwai maawɨ nemwaitaanɨhe,’ \rq Aisaiyaaho 6:9-10\rq* \m undatɨ Aisaiyaahoai Autaahaatɨho kaundataase. Satatɨ kaundihɨ Aisaiyaaho katatɨ ahaisɨhaare. \v 28 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nyangi japɨhɨ nanyamaasɨtɨhandapɨha sahɨ wɨndɨ baiwɨ atɨhomisopo. Atɨhomisauhɨ isɨhiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaapɨ Autaahaatɨho aimɨ nusoaasise. Isɨ kiya Judaahiyaamatɨpɨmetahiyaapɨ nɨnɨ pɨwɨha ka kaundisanɨhɨ baiwɨ atitaapo,” undatɨ Porɨho Judaahiyaamɨ awaisawɨhiyai kaundataase. \v 29 Undatɨ Porɨho pɨwɨha saiwa kaundihɨ isɨhiya usa baiwɨ komɨ pɨwɨhaapɨ akɨtɨhaare tɨwɨ gwɨnyaahohiyɨhiyaunɨ gɨmunyaahohiyɨhiyaunɨ nowaawɨ pɨwɨha kɨha kɨha kanɨwɨ sawana itɨhɨnnawaatopo. \v 30 Iyatɨ Porɨho aŋɨhandɨ wɨndaapɨhɨ bindataise. Bindataatɨ kɨhaara kɨhaara aŋɨhandɨ komɨ bimindɨhandapɨ nawɨho tɨmataise. Iyatɨ kandɨ aŋɨhandaapɨhɨ bimihɨ kɨnaungwɨha yatɨmwɨ sanausotaise. Iyatɨ kɨnaungwɨha sauretɨ Porɨho kapɨhɨ bimihɨ isɨhiya napɨwɨ koai iwinjahauhɨhiyai gaahatɨ kawɨsatɨ numwaataise. \v 31 Gaahatɨ kawɨsatɨ iwinjaatɨ Autaahaatɨho bimindɨhandapɨ ausaatɨ isɨhiyaisɨ kaundataase. Iyatɨ Porɨho Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho katatɨ kaiwaiwaapɨha wɨndɨ yamaayatɨ andɨtitatɨ pɨwɨha ausaatɨ kaundataase. Kaundihɨ Porɨho koai saiwa kamaime undɨwɨ isɨhiya usa wɨndɨ itɨhɨmundopo. Owetise. (Aposerɨhiyaamɨ kiyohɨwaiwaapɨ Rukɨho jɨpatɨpaisɨha nasatɨ kɨmbɨhɨndaise.)