\id 1TI - Aŋaataha-Ainde NT -Papua New Guinea 2003 (DBL 2014) \h 1 Timoteho \toc1 Timotehopɨ Utɨpɨho Jɨho \toc2 1 Timoteho \toc3 1Ti \mt1 Timotehopɨ Utɨpɨho Jɨho \imt1 Kɨmandɨ 1 Timotehopɨ Utɨpɨmandapɨ Nesɨpɨhande \ip Timotehomɨ sanaatɨ saatɨ isɨhiya Judaahiyaamɨhaate. O komɨ sapɨhohɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ dawaapɨpɨhɨ bimohiyɨhiya Gɨrikɨhiyaamɨhore. Timoteho so Porɨho Jisaasihopɨ pɨwɨha ausaatɨ katihɨ Timoteho pɨwɨha atisatɨ netɨ waapoho nehore. Ko siyatɨ kaihɨ Porɨho koai usonataatɨ koai numwaatɨ komɨ mwaahoaisamatiyatɨ iwinjaatɨ bindataise. Komɨ utɨpɨho Timotehopɨ jɨho jɨpatɨpaisɨho napwɨtopɨpɨhɨ napwɨtatɨ bindataatɨ jɨpatɨpiyahomaahe owetise. O Komɨ utɨpɨho kapɨho Timotehopɨ jɨpatɨpaisɨho napwɨtopɨpɨhɨ napwɨtatɨ bindataatɨ jɨpatɨpiyahore. Aihɨ isɨhiya usa Porɨhopɨ Romɨhanda nehɨ naasaaraahɨ napwɨtataise tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Aihɨ amɨ usa Porɨhopɨ Romɨhanda yataira napwɨtataise tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Ko nehɨ naasaaraahɨ napwɨtonaahɨ akɨte amɨ komɨ utɨpɨho Timotehopɨ jɨho jɨpatɨpiyataise 64 A.D. hura jɨpatɨpaiso. Iyataatɨ amɨ ko Romɨhanda yataira akɨtɨ napwɨtonaahɨ akɨtɨ jɨhapɨhandɨ napwɨtataise taatɨ gwɨnyaitaanɨhe. Iyataatɨ amɨ ko aimɨ noaipasi nehɨhaatɨ bindataataahɨ 66 A.D. hura utɨpɨho jɨpatɨpiyataise taatɨ gwɨnyaitaanɨhe. Iyataatɨ Timoteho so isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho jɨhondaatɨ sosihaiwa kɨhaiwa kɨhaiwaamɨ ndɨhetɨ isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiyai tɨtɨhɨ daihɨra nunjatɨ kaimɨ notaise. Aihɨ sandapɨ Porɨho Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaapɨ jɨpatɨpiyatɨ Timotehopɨ nusoaasataise. \is1 1 Timotehopɨ Pɨwɨha Napɨmasataise \io1 Porɨho Timotehoai ipɨhɨrete undisɨha (1:1-2) \io1 Timotehoai Porɨho wɨnɨhapɨpa nunyatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akɨtɨha saimbɨ saimbɨ ausaapɨ kaunde undisɨha (1:2-20) \io1 Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya saiwɨ saiwɨ Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ katɨwɨ gaapundɨtaatɨwɨhandapɨ kaundisɨha (2:1-15) \io1 Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai jɨhimatɨwɨ iwinjatɨtaatɨwɨhiyai namɨhandɨhaawaahɨ kiyaamɨ bimohɨrɨhɨretɨ kiyaamɨ daayohɨrɨhɨretɨ pɨwaatohɨrɨhɨretɨ tɨtɨhɨ gaahaiwaahɨhɨ kaiwɨhiyaisɨ namɨhandɨhaawe undisɨha (3:1-16) \c 1 \s1 Porɨho Ipɨhɨrete Ndaase \p \v 1-2 Timotehonye nɨnɨ gisɨ Jisaasihopɨ ausaatɨ kahɨtonɨ gɨwunyaahingɨtɨhanda noaipapɨ nisɨ maasɨhɨhoŋimatingɨhonye, utɨpɨhandɨ kɨmandɨ kinyapɨ jɨpatɨpiyataayo. Iyataatɨ nɨnɨ Porɨhonɨnɨ Kɨraisɨ Jisaasihomɨ aposerɨhonɨnɨ komɨ pɨwɨha naninyatɨ isɨhiyaisɨ ausaatɨ kaundɨtandɨ natanoaasisɨhonɨne. Iyatɨ Autaahaatɨho nyangisɨ japɨhɨ nanyamaatɨ nyainjatisɨhomunɨ amɨ Isɨhiyaisɨ Japɨhɨ Numwaatɨ Iwinjatɨtandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho Kɨraisɨ Jisaasiho nyahɨ komɨ ndɨmaahomwaaŋɨ usondɨhaawɨ jatotɨhomɨ pɨwɨhaara nɨngi komɨ aposerɨhonɨnimatɨtandɨ ahɨnisɨhonɨne. Nyamɨ Apɨho Autaahaatɨhounɨ amɨ nyamɨ Awaisɨho Kɨraisɨ Jisaasihounɨ gisɨ gaahandɨ kahimɨ nahinyamɨ, amɨ nepɨ gisɨ andɨtɨhipɨ maarɨho jinjapɨhɨ asɨpaindɨhandunɨ nahinyamɨ nangɨmaasapɨse. \s1 Isɨhiya Pɨwɨha Asɨwa Isɨhiyaisɨ Sapɨhɨ Katɨwunjohiyɨhiyaisɨ Kɨnyɨ Itɨhundɨpɨ Nepɨ Nuwisapupe \p \v 3 Isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nyahɨ ko natanyoaasisawɨhiyaanɨnɨ newaatɨ isɨhiyaisɨ katawaunjohɨha sehɨmwaapɨ sapɨhɨ Epesaasihanda isɨhiyaisɨ asɨwa katɨwunjauhɨ mmonataatɨ kandapɨ nɨnɨ gisɨ watɨpɨndɨ kahɨtɨtɨ kɨnyɨ kiyaisɨ itɨhundɨpɨ nepɨ nuwisapuwɨtaapɨ bime hɨtɨtɨmapɨ jɨhura nɨnɨ Masetoniyaahandaahapɨ niyo. Sandapɨ kɨnyɨ koŋɨnɨhɨ gwɨnyaapɨ kaimɨ nutaapɨ jahɨra andɨtɨhitɨ watɨpɨndɨ kahɨtataato. \v 4 Aimbɨ kiya kiyaamɨ saisa satoyaamɨ nehɨ pɨwaahaiwaunɨ amɨ saisa satoyaamɨ jɨtɨpatɨ japepihɨrɨwɨ ambɨpatɨ nepɨ kanɨwɨ isɨwatawaawɨ isɨhiyaisɨ taawɨ katɨwunjohɨwaiwa namaita kɨnyɨ kiyaisɨ saunde, sahɨ saiwa namapɨ isɨhiyaisɨ wɨndɨ kaundɨwɨ katɨwɨmunjawɨse undɨpɨ kaunde. Sandɨ gisɨ apaapɨmaahɨto, isɨhiya siya isɨhiyaisɨ nehɨ kiyaamɨ saisa satoyaamɨ pɨwaahaiwaunɨ amɨ ambɨpatapunɨ katɨwunjohɨwiwa pɨwɨha akɨpɨpa owehaiwa nehɨ taanauhɨhaiwa netɨ namoyaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhai isɨhiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhapɨ nematɨ amɨ isɨhiyaisɨ Autaahaatɨho kahapaamapɨpa kawitandɨ gwɨnyaatɨ katatɨ netɨ tɨmanimbɨpaamɨ daihɨra isɨhiyaisɨ wɨndɨ netɨ namunjɨtaihɨto. Nehɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandaahɨhɨ Autaahaatɨho kahapaamapɨpa isɨhiyaisɨ kawɨsatɨ nunjɨtandɨ gwɨnyaatɨ katatɨ netɨ tɨmanimbɨpa isɨhiya mmonawaayopo. \v 5 Iyataatɨ kɨmandɨ utɨpɨmandɨ nɨnɨ kɨnyapɨ jɨpatɨpaindɨ wɨnɨhapɨpa pɨwɨha kahɨtɨtɨ isɨhiya sapɨhɨ isɨhiyaisɨ saisa satoyaamɨ nehɨ pɨwaahaiwa katɨwunjohɨwaiwa namaita kaunde hɨtɨtɨ kahɨtohɨtɨndɨ apaapɨmaahe, kiyaisɨ kɨnyɨ kaundisamɨhɨ kiya kaiwa namaitaatɨwe. Iyataatɨ amɨ nɨnɨ saindɨ maaritataate, omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨho gaahoaatɨhapunɨ maarɨhomɨ amɨtɨha gaaha saasanotaha gwɨnyaasɨtɨhandaatɨhapunɨ sapɨhɨ Jisaasihomɨ isɨhiya maarɨho namɨndaatɨwɨhandɨ nepɨ namoyaapɨ awaindemapɨ kiya maarɨho namɨndaatɨwe. \v 6 Sapɨhɨ isiya saisatoyaamɨ nehɨ pɨwɨha taanauhɨhaiwa aripɨ yapepɨho isɨhiyaisɨ katɨwusohiyɨhiya saiwa saiwɨ kaitaatɨwiwa namasi daihɨra asɨra asɨretɨ kiya niyopo. Saiwɨ daihɨra akɨrɨhɨra namasi asɨra asɨretɨ nuwɨ nehɨ pɨwɨha taanauhɨhaiwaahɨhɨ katɨwɨ kanawaayopo. \v 7 Aiwɨ kiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨpa isɨhiyaisɨ katɨwunjɨtaatɨwɨhiyaimatɨtaatɨwɨ maarɨho nusoaasawaayopo. Aiwɨ kiya satawaatopo: nyahɨ isɨhiyaisɨ pɨwɨha katawausohɨha tɨtɨhɨ akɨtɨhe tɨwɨ katawaayopo. Kiya satawaahandɨ kandɨ sawanaamɨ pɨwɨhaamɨ tanyaaha wɨndɨ baiwɨ mohopo. Owetise. \p \v 8 Amɨ sandɨ Autaahaatɨho komɨ wɨnɨhapɨpa gaahape tatɨ nyangisɨ nanyɨsihɨ nyahɨ aimɨ mmonaahiyaanɨne. Iyatɨ amɨ nyahɨ komɨ wɨnɨhapɨpa newaatɨ nehɨ asoya asisaamɨ pɨwɨhaamatiyaatɨ yawanaanamɨ gwɨnyaahohɨrɨhɨretɨ tiwɨtapaawaatɨ kamaataatɨ Autaahaatɨho sawaho katirɨhɨretɨ japepihɨrɨhaawaahɨ kapa nyangi nyatatamanɨtaiho. \v 9 Amɨ nyahɨ biyaatɨ mmondɨhaawo isɨhiya tɨtɨhɨ gaahiya Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ daayohiyɨhiyaapɨ wɨnɨhapɨpa Autaahaatɨho ahiyataamaise. Owetise. Isɨhiya kahapaamapɨpa gɨmunyaatɨhaiwa maipɨhaiwaisahiyaisɨ sahɨ saiwa saiwɨ maipɨhiyaate undatɨ ausaatɨ nunjɨtandɨ Autaahaatɨho wɨnɨhapɨpa ahiyataise. Iyataatɨ isɨhiya maipɨhiyaapɨ wɨnɨhapɨpa ahiyataise. Iyataatɨ isɨhiya maipɨhiyaapɨ wɨnɨhapɨpa ahotisawɨhiya usa siyaape: wɨnɨhapɨpa nemapɨ atɨhomiwɨhiyaapunɨ amɨ Autaahaatɨhomunɨ isɨhiya awaisawɨhiyaamɨ otɨtɨhɨ yatɨhɨ apɨpaahɨ wɨndɨ pɨnamuwɨhiyaape. Iyatɨ Autaahaatɨhoai ahosumwapɨ komɨhaiwaapɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨ maipɨhaiwa kaiwɨ maipɨhiyaape. Iyatɨ isɨhiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ asɨhatatɨ ainjotahaiwa gwɨnyaapɨ kaiwɨ amɨ Autasahaatɨhomɨhaiwaapɨ sisɨpɨhɨtɨwɨ kahɨtɨwɨ noaamahohiyɨhiyaape. Iyatɨ isɨhiya saniya sapiyaisɨ nepɨ nusopɨsasɨwɨ amɨ tiwohiyɨhiyaape. Iyatɨ amɨ isɨhiya isɨhiyaisɨ nepɨ nusopɨsasɨwɨ timahohiyɨhiyaape. \v 10 Iyatɨ isɨhiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ apɨpaahɨ ainjotatɨ nopɨsasɨnatɨ isɨhiya kɨhiyaisawɨ kainnɨwɨ daayohiyɨhiyaape. Iyatɨ usɨhiya usɨhiyaisawɨ kainnɨwɨ amɨ asɨhiya asɨhiyaisawɨ kainnɨhohiyɨhiyaape. Iyatɨ isɨhiya isɨhiya usaisɨ topɨtaata namaŋɨndɨwɨ ikonɨwɨ asɨhiyai nepɨ wɨraitaatɨwunɨ amɨ isɨhiya otɨpɨpa kawitaatɨwɨhiyaisɨ numwaapɨ ipatisawɨ napuhohiyɨhiyaape. Iyatɨ isɨhiya jaipɨpaisahiyaapunɨ amɨ isɨhiya isɨhiya usaisɨ nepɨ nusopɨsasɨtaatɨwɨ gwɨnyapɨ pɨwɨha tipɨtapaapɨ mmonɨhohiyɨhiya nunjehauhɨ akɨtɨ katahaato tɨwɨ jaipɨtɨwɨhaiwa katohiyɨhiyaape. Iyatɨ amɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ akaaha ahotirɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ kamaiwɨ kiyaisɨ asɨretɨ wapa kahapaamapɨpa kaisaihɨhiyaape. Isɨhiya saisaihɨhiyaisɨ sahɨ saiwɨhiyaate undatɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa netɨ awusaatɨ nunjɨtandɨ Autaahaatɨho wɨnɨhapɨpa ahiyataise. \v 11 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akaaha sa Jisaasiho kataunjatɨ kaiwaiwaapɨha gaaha pɨwɨha nɨngi sawaho nanɨmihɨ netɨ sangisɨ kasatohɨha naasa kɨma kaare. Iyataatɨ pɨwɨha sa Autaahaatɨho apɨpaahɨ saasanotahopɨ ausaataise. \s1 Autaahaatɨho Nɨngi Maarɨho Asɨpɨnisatɨ Amɨ Komɨ Otɨpɨpatɨ Kawitandɨ Nanɨmindɨhandapɨ Koaisɨ Gaare Undataato \p \v 12-13 Iyataatɨ jɨhura nɨnɨ Jisaasihoai netɨ mɨmaipɨwindɨ maipɨhaiwa kaundɨtɨ koai naaŋɨhaiwa nunyatɨhonɨne. Saindɨ koaisɨ kawindɨhonɨnɨtihɨhandɨ kandɨ ko nyamɨ Awaisɨho Kɨraisɨ Jisaasiho nisapɨ ko nisɨ otɨpɨpatɨ kanitaiso tatɨ nisonatɨ naninyatɨ komɨ otɨpɨpatɨ andɨtindɨ kawitandɨhatɨ andɨtatɨ naninyataise. Aihɨ nɨnɨ koaisɨ jinjahɨra gaare undɨtandɨhandɨ netɨ taatɨ gaare undɨmɨ notaayo. Iyataatɨ amɨ saiwa nɨnɨ jɨhura maipɨhaiwa Jisaasihoai asakaindɨ kawisonɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨho mmonataatɨ nɨnɨ Jisaasihopɨ apɨpaahɨ gɨmaawunyaatɨ naharindɨ kiyonɨhɨ namatɨ nɨngisɨ ko maarɨho asɨpɨnisataise. \v 14 Iyatɨ nɨnɨ utaahonɨnɨ apɨpaahɨ maipɨhonɨnɨ wapa namaitɨhonɨnɨtihɨhandɨ kandɨ nyamɨ Awaisɨho komɨ gaahandɨ nahandɨ kandɨnɨhɨ naninyatɨ amɨ Kɨraisɨ Jisaasihoaisatɨ nɨnɨ tɨmaamaitohɨtɨhanda gɨwunyaatɨ maarɨho numwɨtandɨhandɨ naninyataise. \v 15 Pɨwɨha kɨma nɨnɨ katɨtandiyohɨma apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ akaahaasɨ isɨhiya akɨtɨnɨhɨ akɨte tɨwɨ naitaatɨwɨhaare. Iyataatɨ pɨwɨha saapɨto, Kɨraisɨ Jisaasiho isɨhiya maipɨhiyaisɨ japɨhɨ numwaitandɨ yamɨhapatɨ namasisɨ yapɨpataapɨhɨ nasataise tatɨ nyamɨhatɨhɨ daayatɨ ahotihɨhaapɨto. Iyataatɨ isɨmiya maipɨmiyaamɨ nyepembɨ apɨpaahɨ maipɨhonɨne. Sandɨ Jisaasihomɨhiyaisɨ netɨ nusopɨsasɨtɨ maipɨhaiwa kaundɨtɨ kawindɨ naaŋɨhandɨ nunyohɨtɨhandaahe. \v 16 Nɨnɨ utaahonɨnɨ apɨpaahɨ maipɨhonɨnɨhi Autaahaatɨho maarɨho asɨpɨnindɨnda isɨhiyaisɨ kopɨ gɨwunyaitaatɨwɨhiyaapɨ nisɨhetapɨ kɨmandɨ nunjɨtande, nɨnɨ maipɨhonɨnɨtihɨhandɨ kandɨ maarɨho asɨpɨnisatɨ nisapɨ satatɨ, ko japɨhɨ nepemaita gɨnunyaito tatɨ ninjatɨmɨ naindɨhandɨ Kɨraisɨ Jisaasiho netɨ kopɨ ipotɨ gɨwunyaapɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ naitaatɨwɨhiyaisɨ nɨngi kanirɨhɨretɨ kawitandɨ nunjɨtande. \v 17 Isɨ Awaisɨho wɨndɨ namaapotɨ wɨndɨ ndɨhaara motɨnatɨ nehɨ Autaahaatɨho naasohɨhɨ kahapaamapɨpaisunɨ isɨhiyaisunɨ jinjapɨhɨ konɨhɨ iwinjatɨmɨ naisɨhoaisɨ nyahɨ isɨhiyaanɨnɨ newa mɨhaatɨ autaahɨ nuwaataatɨ isɨwatɨhaawɨ koaisɨ kiyaanɨnɨhɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ mepɨ autaahewaumwaitɨhaawo. \p \v 18 Nisɨ maasɨhɨhoŋɨ Timotehonye, pɨwɨha kɨma wɨnɨhɨtɨtɨ Autaahaatɨho komɨ otɨpɨpatɨhiyaamɨ maahomwaaŋapɨ pɨwɨha ausaatɨ kahɨtisɨhaamataindɨ kɨretɨ gisɨ kahɨtataato. Isɨ pɨwɨha sa kɨnyɨ nepɨ kinyɨ pwɨsɨpɨ yaipatemapɨ isɨwatapa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨpaamɨ isɨhiya tiworisaisapɨ baimbɨ tunnɨpɨ yahwɨnɨme. \v 19 Saimbɨ tunnɨpɨ yahwɨnɨpɨ kɨnyɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahingɨtɨhandunɨ amɨ kinyɨ maarɨhoaatɨhɨ tɨtɨhɨ gaahandɨhɨhɨ gɨhunyaatindɨhandunɨ isɨwate. Isɨhiya usa kiyaamɨ maarɨho pɨwɨha kaundatɨ netɨ gɨwunyaasɨha atɨhomisawaawɨ kiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ nepɨ nopɨsasɨwɨ namahopo. \v 20 Iyataatɨ sandɨ siyohiyɨhiyaamɨhatɨhɨ wurɨ kɨmure: Aimeniyaasiyɨ Arekɨsandaayaare. Surisɨ nɨnɨ Jisaasihomɨ watɨpɨhandaahɨ netɨ Bwaasɨrɨhɨramɨ ikwɨraatɨhemataayo, kɨramɨ watɨpɨhandaatɨhɨ bindamaamɨ Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ sisɨpɨhɨmaatɨtaatɨmɨhandɨ mmonɨmɨ naitaatɨmo. \c 2 \s1 Isɨhiya Nahatiyaapɨ Gaapɨwundɨtaatɨwɨ Pɨwɨha Wɨnɨhapɨpa Kasatataato \p \v 1 Pɨwɨha kɨma watɨpɨha sahɨ baiwɨ atiwɨ gwɨnyaapɨ kaitaatɨwɨha kasatɨtandiyonɨ atiwɨse. Sahɨ Autaahaatɨhopɨ isɨhiya yapɨpatɨ nahatewaara nahatiyaapɨ gaapɨwundɨwɨse. Aiwɨ wapa sawanaatangi jatatamanɨtandɨ gwɨnyaawaahapaapɨ Autaahaatɨhoai nunjepɨ kaundɨwɨse. Aiwɨ amɨ isɨhiya usaisɨ wapa iwɨtatamanɨtandɨ sahɨ gwɨnyaawaahapaapɨ Autaahaatɨhoai nunjepɨ kaundɨwɨse. Aiwɨ sahɨ sangi wapa jatatamanɨtandɨhaiwa nasamiwaiwaapɨ Autaahaatɨhoai gaare undɨwɨse. \v 2 Aiwɨ sahɨ Autaahaatɨhopɨ isɨhiya awaisawɨhiya mɨtɨhiya jɨhiyaapunɨ amɨ awaisawɨhiya nahatiyaapɨ gaare undɨwɨ gaapundɨwɨse. Kiya nyangi baiwɨ nyainjaawɨ binyaihɨ nyahɨ bɨpi napaisaatɨ bindahaawɨ amɨ Autaahaatɨhopɨ biyaatɨ gɨwunyaawaatɨ tɨtɨhɨ gaahiyaanɨnɨ bitotahaawɨ komɨhaiwaapaahaitɨhaawo. \v 3 Amɨ sandɨ nyahɨ siyaatɨ kaitɨhaawɨ Autaahaatɨho nyangi japɨhɨ nanyamaasɨho maaritataise. \v 4 Iyataatɨ nyahɨ isɨhiya nahatiyaapɨ gaapɨwundaatɨ amɨ tɨtɨhɨ gaahiyaanɨnɨ bitohonɨhɨ Autaahaatɨho nyangi japɨhɨ nanyamaasɨho mmonataatɨ sandapɨ maaritataise. Amɨ ko isɨhiya nahatiyaisɨ japɨhɨ numwaahonɨhɨ noaipapɨ komɨhiyaimatɨwɨ komɨ pɨwɨha akaaha nahata mmowɨ nusesɨpatɨtandɨ maaritatɨ gwɨnyaahoso. \v 5 Iyataatɨ Autaahaatɨho nehɨ naasohɨhɨ bindataise. Iyataatɨ amɨ utaaho isɨhiya Autaahaatɨhoaisawɨ japɨhɨ pɨwanɨwɨ naisɨhiyaimatɨtaatɨwɨhɨra daihɨra daahɨwatɨ otɨhapɨhɨ naasohɨhɨ bitondaise. So utaaso Kɨraisɨ Jisaasihore. \v 6 Autaahaatɨho isɨhiyaisɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ japɨhɨ numwaatɨ sawahoaisawɨ tɨmaamaitɨtaatɨwɨhandapɨ gwɨnyaataatɨ sura kaitando tatɨ katatɨ tɨmanatɨ ahaisɨha asisɨha noaipasɨhɨ kura Jisaasiho komɨ ambɨpatɨ gaahatɨ maipɨhandaahɨhɨ nesi nandaatɨ sawahomɨ ambɨpatɨ kataahɨ isɨhiyaisɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ japɨhɨ nuwatɨ numwaataise. Jisaasiho sandɨ kaindɨmandaahɨ Autaahaatɨho isɨhiya nahatiyaisɨ japɨhɨ numwaitandiyo nyatatɨ nyangisɨ netɨ nanyisataise. \v 7 Maipɨhandaatɨhɨ Jisaasiho komɨ ambɨpatɨ namatɨ isɨhiyaisɨ japɨhɨ numwaasɨtɨndapɨ pɨwɨha ausaatɨ isɨhiyaisɨ kaundɨtandɨ Autaahaatɨho ahɨnihɨ nɨnɨ aposerɨhonɨnimatataayo. Sa pɨwɨha nɨnɨ akɨtɨ kandaato. Nɨnɨ wɨndɨ jaipɨndaamaato. Owetise. Isɨhiya Judaahiyaanamɨ dawaataatɨ bimohiyɨhiyaisɨ komɨ pɨwɨha akaaha nahata ausaatɨ kandunjisanɨhɨ noaipapɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaitaatɨwɨ Autaahaatɨho komɨ otɨpɨpatɨ pɨwɨha naninyatɨ ahɨnihɨhonɨne. \s1 Isɨhiyaatɨ Nahatiyaatɨ Ahoyanawaahapɨhɨ Usɨhiyaatɨ Asɨhiyaatɨ Wapa Kaitaatɨwɨhapaapɨ Kasatɨtaano \p \v 8 Iyataatɨ sahɨ usɨhiyaatɨ tɨtɨhɨ gaahiyaatɨ saasanotahiyaatɨ samɨ ikwɨrɨ naimaapɨ samɨ aposatɨ itɨhɨtohɨwaiwa namapɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨwɨse. Sandɨ usɨhiya yapɨhɨ nahatewaara saiwɨ kaitaatɨwɨ nɨnɨ maaritɨtɨ gwɨnyaataatɨ sangisɨ kasatataato. \p \v 9 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ asɨhiya kiyaamɨ apotɨhɨrɨ yutɨhɨrɨ konaarapɨho yundanyaaha niyopɨ namaasatɨwɨ naahɨpɨwɨ niwɨ yundanyaayohɨpɨpa yatɨhɨ ipatisanɨwɨ baiwɨ mmotɨnɨwɨ kaiwɨse ndɨ nisɨ maarɨho gwɨnyaahohɨtɨhandɨ ausaatɨ kandaato. Iyawaawɨ kiya genanɨwɨ isɨhiya usaisɨ nyahɨ setahiyaanɨne tɨwɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ nunjaanɨwɨ kahapaamapɨpa apɨpaahɨ gaahaiwa wɨndɨ yundanyaamaiwɨse. \v 10 Iyawaawɨ asɨhiya Autaahaatɨhopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiya kiyohɨrɨhɨretɨ asɨhiya baiwɨ japepihɨrɨwɨ kahapaamapɨpa gaahaiwa kaiwɨ yundanyɨhaamataiwɨ nepɨ yundanyaiwɨ isɨhiyaisɨ nunjawɨse. Saiwɨ kaiwɨ saiwa asɨhiya baiwɨ isɨwatawaawɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya koaisɨ mepɨ autaahemwapɨ pɨwaundɨtaatɨwɨ ahoyainjaihɨhapɨhɨ kiya napaitɨwɨ kaitaatɨwe. \v 11 Iyawaawɨ sapɨhɨ asɨhiya kiyaamɨ maahomwaaŋɨ wɨndɨ namusaapɨ yatɨhɨ ipatisanɨwɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaamɨ mɨtɨhiyaamɨ otɨtɨhɨ pɨnuwɨ bindawaawɨ pɨwɨha atiwɨ mmonɨwɨ nepɨse. \v 12 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhoai mepɨ autaahemwapɨ pɨwaundɨtaatɨwɨ isɨhiya ahoyainjaihɨhapɨhɨ asɨhiya usɨhiyaisɨ yatɨhɨ otɨtɨhemapɨ wɨndɨ isɨhiyaisɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katɨwɨmunjawɨse ndɨ nɨnɨ itɨhɨndɨ owe ndaato. \v 13 Sandɨ apaapɨmaato, Autaahaatɨho Adaamɨhoaisɨ jɨhɨ kiyatɨ ahɨwihɨ nehɨ sawahohɨhɨ bɨsotɨmɨ naihɨ namatɨ Autaahaatɨho Ewaahaatisɨ Adaamɨhomɨ ambɨpatetapɨ netɨ kiyatɨ ahɨwisataise. \v 14 Iyataatɨ amɨ Bwaasɨrɨhɨramɨ pɨwɨha jaipɨpa Adaamɨho wɨndɨ atisa namese. Owetise. Ewaahaatɨ apopaatɨhɨhɨ pɨwɨha jaipɨpa atisatɨ netaatɨ kandaahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨpa wapa netɨ nopɨsasatɨ maipɨhandaatɨhɨ nandaatɨ tɨmahaise. Siyatɨ apopaatɨhɨhɨ Adaamɨhomɨ ambɨpatetapɨ noaipatɨ amɨ kaatɨhɨhɨ jaipɨpa atisatɨ netɨ tɨmahaindɨhandapɨsato. \v 15 Ewaahaatɨ maipɨhandaatɨhɨ tɨmahaindɨhandaahɨ asɨhiya nahatiyaisɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ yaawɨhandɨ maaha namoyaitaatɨwɨhandɨ Autaahaatɨho numwihɨ kiya apɨpaahɨ mɨmaipaiwusaasanohiyɨhiyaamatetawaayopo. Asɨhiya setawaahandɨ kandɨ kiya maaha namoyaapɨ manyinyai yamanawaawɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨ amɨ maarɨho nunyawɨ namɨndaatɨwɨhandɨ nepɨ isɨpɨ tɨtɨhɨ saasanotahiya daiwɨ yatɨhɨ ipatisanɨwɨ napaisaatɨ bindawaawaahɨ kiyaisɨ Autaahaatɨho apɨpaahɨ kiyaisɨnɨhɨ numwaitaise. \c 3 \s1 Isɨhiya Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyaisɨ Awaisawɨhiya Iwinjatohiyɨhiyaapɨ Pɨwɨha Kahɨtɨtaano \p \v 1 Pɨwɨha kɨma nɨnɨ katɨtandiyohɨma apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ akaahaasɨ isɨhiya akɨtɨnɨhɨ akaahaasɨ akɨtɨhaare tɨwɨ naitaatɨwɨhaare. Iyataatɨ pɨwɨha saapɨto, amɨ utaaho wo isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisɨ awaisɨhoematatɨ iwinjatɨtandɨ maaritataataahɨ ko satɨ otɨpɨpatɨ gaahatapɨ gwɨnyaatɨ maarɨho wɨndotaise. \v 2 Isɨ amɨ utaaho wo Jisaasihomɨhiyaamɨ awaisɨhoematɨtandɨho isɨhiya koaisɨ ikwɨwitaatɨwɨhapa wapa ahɨmotatɨ tɨtɨhɨ aŋɨnɨ saasanotaho bitohotane. Iyatɨ amɨ apopaatɨ nehɨ naasaamɨhisatɨ kaatisaahɨhɨ maarɨho nunyatɨ bimohotane. Iyatɨ amɨ utaaho mwɨtɨpɨsatɨ bimotɨ kahapaamapɨpa napaisaatɨ kiyatɨ sawaho biyatɨ jatɨnatɨ daihɨra gaahɨra daahɨwa japepihɨratɨ, amɨ komɨ kahapaamapɨpa gwɨnyaatɨ katatɨ kaiwaiwa isɨhiyaisɨ gɨwunyaatatɨ nusesɨpatahaiwa kiyahotane. Iyatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ko biyatɨ mmona netɨ tɨtɨhɨ nga kataunjahotane. \v 3 Iyatɨ waapoho watɨpɨho isɨhiya nanɨwɨ naharitaatɨwɨho ko wɨndɨ nanatɨ naharɨmisahotane. Iyatɨ ko topɨtaata wɨnamaatɨhɨ maatɨmaatɨhɨrɨ kiyatɨ itɨhɨtatɨ isɨhiyaisɨ tiwatɨ wɨndɨ tɨmunahotane. Wɨndɨ samaayatɨ amɨ bɨpi napaisaatɨ isɨhiyaisɨ iwinjahotane. Iyatɨ pɨwɨha pwɨsɨpa yaipatamatiyatɨ nuwatɨ netɨ katatɨ wɨndɨ tunna yahomunahotane. Iyatɨ amɨ ko nawɨhopɨ apɨpaahɨ maaritatɨ maarɨho wɨndɨ namunyahotane. \v 4 Iyatɨ komɨ aŋaaŋɨ apwaataatɨ manyinyaisɨ biyatɨ iwɨtatamanatɨ winjatahotane. Iyatɨ ko komɨ manyinyaisɨ asɨmwaatɨtɨhemahonɨhɨ kiya bɨpi nanɨhaiwɨ koai nepɨ autaahemwapɨ iwiwatawa baiwɨ atɨwiwɨhotane. \v 5 Sandɨ nɨnɨ apaapɨ kandaamaato, amɨ utaaho komɨ aŋaaŋɨ apwaataatɨ amɨ manyinyaisɨ biyatɨ wɨndɨ maawinjataho Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ ko napitiyatɨ iwɨtatamana iwinjatɨtaisono. Apɨpaahɨ owetɨtaise. \v 6 Iyatɨ amɨ ko ipaahambɨ nehɨ wanɨ konɨhɨ noaipatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaatɨ Jisaasihomɨ isɨhiyaamɨhatɨhɨ nasatɨ nandaahometane. Amɨ wiwa ko genanɨhonɨhɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ siyatɨ genanihɨ Autaahaatɨho kɨrisɨ, ‘kɨnyɨ naaŋɨhandɨ naitaapo,’ undatɨ nehɨhaatɨ nemasɨpatamatiyatɨ koaisɨ Autaahaatɨho katɨ kawitaiso. \v 7 Iyatɨ amɨ ko utaaho apɨpaahɨ tɨtɨhɨ gaaho saasanotaho isɨhiya Jisaasihomɨ isɨhiyaamɨ ipaahaapɨ dawaataatapɨhiya ko gaaho saasanotahoe tɨwɨ tɨtɨhɨ nehɨ gaahaahɨhɨ kopɨ kanɨwɨ katɨwɨhotane. O amɨ isɨhiya ipaahaapɨ dawaataatapɨhiya kopɨ wɨndɨ gaahaiwa kanɨwɨ gɨmaawunyaapɨhondaataahɨ komɨ ambɨpatɨ netɨ nopɨsasɨnatɨ koaisɨ mawɨtaise. Siyonɨhɨ kaiwetapɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ koaisɨ netɨ nusopɨsasatɨ komɨ otɨpɨpatamɨ daihɨra netɨ nuwisapuwɨtaise. \s1 Isɨhiya Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyaisɨ Ikwɨrɨ Nunyawɨ Andɨtɨwiwɨtaatɨwɨhandapɨ Pɨwɨha Katɨtandiyo \p \v 8 Iyataatɨ amɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisɨ ikwɨrɨ nunyawɨ andɨtɨwihohiyɨhiyaisangi sɨrɨ kɨretɨ naasaipitɨ kaiwɨse. Kiya isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ dahopa baiwɨ isɨpɨ jatɨnɨwɨ tɨtɨhɨ saasanotahiya bitopɨhiyaatɨwɨse. Aiwɨ amɨ kiya isɨhiya usai wa kaundɨwɨ amɨ usaisɨ wa wipɨtɨwɨha kamundɨwɨ nehɨ naasaahɨ ka nahatiyaisɨ kaundɨwɨhiyaatɨwɨse. Amɨ waapoho watɨpɨho mɨtaahɨ pɨhɨtɨwɨ nanɨwɨ wɨndɨ naharɨmiwɨhiyaatɨwɨse. Aiwɨ amɨ kiya nawɨhoaisɨ maarɨho nunyawɨ wapa wapetapɨ ikonɨwɨ aipɨ naitaatɨwɨ gɨmunyaapɨhiyaatɨwɨse. \v 9 Aiwɨ amɨ kiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akaaha nahata nyangi aimɨ ausaatɨ nanyɨsihɨ nyahɨ newa gwɨnyaahohɨha andɨtitɨwɨ isɨwatɨwɨhiyaatɨwɨse. Aiwɨ kiya tɨtɨhɨ saasanotahiya daiwɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ dahopa isɨpɨ bitohohɨtɨhanda kiyaamɨ amɨtɨha maarɨho saasanotindɨhandaatɨhɨ sandɨ nepɨ kɨpɨwɨ isɨwatɨwɨhiyaatɨwɨse. \v 10 Isɨhiya siya Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ ikwɨrɨ nunyawɨ andɨtɨwiwɨtaatɨwɨhiyaamɨ pɨwɨha dahopa otɨpɨpatɨ kaiwɨ daayohɨwaiwa jɨhɨ tipɨtapaapɨ usowɨ gaamapɨ japwaapɨse. Saiwɨ japwaapɨ mmosaihɨ pɨwɨha kiyaamɨhetɨ yamwaitandɨha wapa ahɨmotatɨ apɨpaahɨ owetanaahɨhɨ kiya gaasɨ otɨpɨpa nepɨ kaiwɨse. \v 11 Iyataatɨ amɨ kiyaamɨ apwaatiyaisangi isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ dahopa baiwɨ isɨpɨ jatɨnɨwɨ tɨtɨhɨ saasanotahiya bitopɨhiyaatɨwɨse. Aiwɨ amɨ isɨhiya usaapɨ pɨwɨha maipɨhaiwa kiyaisɨ nepɨ nusopɨsasɨwɨhaiwa dawaataatapɨ asɨhiya siya apɨpaahɨ wɨndɨ kamaatɨwɨhiyaatane. Aiwɨ amɨ kiya baiwɨ mwɨtɨpɨsawɨ bimaawɨ amɨ kahapaamapɨpa kiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ ahotanɨhapa baiwɨ isɨpɨ kaiwɨ jatɨwɨhiyaatane. \v 12 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ ikwɨrɨ nunyawɨ andɨtɨwihohiyɨhiya apopaatɨ naasaamɨhɨ naasaamɨhɨ kaatisaahɨhɨ maarɨho baiwɨ nunyawɨ daiwɨ bitopɨhiyaatane. Aiwɨ amɨ kiya kiyaamɨ aŋaaŋɨ apwaataatɨ manyinyaisɨ baiwɨ iwɨtatamanɨwɨ iwinjatɨwɨhiyaatane. \v 13 Isɨhiya Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ ikwɨrɨ nunyawɨ andɨtɨwiwɨtaatɨwɨhiyaimatɨwɨ otɨpɨpatɨ gaahaiwa kiyohiyɨhiya isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ gaahiya noaipapɨ ambɨpatɨ gaahatɨ newaayopo. Aiwɨ amɨ kiya nga andɨtitɨwɨ Kɨraisɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨ wɨndɨ yamaiwɨ nehɨ nanɨhaiwɨ komɨ pɨwɨha andɨtitɨwɨ ausaitaatɨwɨhandɨ newaayopo. \s1 Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Jisaasihomɨhetapɨ Ausaimaninjɨha Apɨpaahɨ Awaisɨha Kinyɨ Ikwɨraatɨhɨ Ahotisɨha Watɨpɨhaare \p \v 14 Nɨnɨ gisɨ napɨtɨ gisondandɨ taatɨ gwɨnyaataahonɨnɨ konɨnɨ utɨpɨhandɨ kɨmandɨ jɨpatɨpiyataayo. \v 15 Nɨnɨ ketɨ wɨndɨ namaapisanaahɨ pɨwɨha utɨpɨmandaatɨhɨ kinyapɨ jɨpatɨpiyohɨma nyahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaanɨnɨ daayaatɨ bitoaitɨhaahɨretapɨ nahɨsɨtaise. Iyataatɨ Autaahaatɨho asohomɨ isɨmiyaanɨnɨ komɨ pɨwɨha akaaha nahata Jisaasihomɨhetapɨ noaipatɨ ausaimaninjɨha newaatɨ autaahɨ isɨwatahaawɨ isɨhiyaisɨ nunjonɨhɨ mmonɨwɨ newaayopo. \v 16 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akaaha nahata Jisaasihomɨhetapɨ ausaimaninjɨhɨ nyahɨ aimɨ mmonaatɨ nehohɨhaapɨ nyahɨ satahaato, ese pɨwɨha sa awaisɨha watɨpɨhaare, tahaato. Iyataatɨ pɨwɨha aimɨ ausaimaninjɨha saare. Autaahaatɨho komɨ Mwaaho Jisaasihoai natausaasihɨ nasatɨ isɨhiyaamɨ ambɨpatɨ netɨ utaahoematataise. Aihɨ nyahɨ isɨhiyaanɨnɨ koaisɨ usonahaayo. Usohonɨhɨ isɨhiyaanamɨhatɨhɨ bindataatɨ otɨpɨpatɨ awaiwaiwa watɨpɨhaiwa kiyataise. Iyatɨ ko kahapaamapɨpa nahatewa otɨpɨpatɨ Itɨpɨho andɨtɨwisɨhɨ koraahɨ kiyataise. Iyatɨ ko napwihɨ Itɨpɨho andɨtɨwiwatɨ ahowimatɨ numwaasɨhɨ nepasi yamahɨpataatɨhɨ niyatɨ Autaahaatɨhoaisatɨ Awaisɨhoematatɨ bindataise. Aihɨ kopɨ saiwaaraahɨ Itɨpɨho ausaatɨ tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ mwaahoe tatɨ nanyisataise. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamahɨpataatɨhɨ bimohiyɨhiya sandapɨ awaindɨhandɨ kiyaamɨ maarɨho wɨndosɨhɨ ese tɨwɨ mangɨrɨ ikwɨrɨ ikwɨnɨwɨ mmonawaayopo. Iyataatɨ Jisaasiho Autaahaatɨhoaisatɨ Awaisɨhoematatɨ yamahɨpataatɨhapɨ kahapaamapɨpa nahataapaisɨ iwinjatɨmɨ notaise. Aihɨ nyahɨ kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨnɨ maapɨ isɨhiya yapɨpatɨ nahandaahiyaisɨ pɨwɨha kopɨ ausaawaatɨ kaundonɨhɨ atisawaayopo. Atiwɨ amɨ isɨhiya yapɨpatɨ nahandaahiya kopɨ gɨwunyaapɨ japepihɨrawaayopo, taatɨ nyahɨ pɨwɨha sa gwɨnyaawaatɨ isɨwatahaayo. \c 4 \s1 Isɨhiya Pɨwɨha Jaipɨpa Isɨhiyaisɨ Katɨwunjohiyɨhiyaapɨ Nɨnɨ Wapa Kahɨtɨtandiyo \p \v 1 Iyataatɨ amɨ pɨwɨha akaaha nahata nyahɨ newaatɨ isɨwatohɨhaapɨ Itɨpɨho Gaaho tɨtɨhɨ auta satise, asisɨha ipotɨhaiwetɨ isɨhiya kiyaamɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ namaitaapo, tise. Iyataatɨ kiya itɨpɨho maipɨhaiwa kiyaisɨ pɨwɨha jaipɨpa kaundiwaiwa atiwɨ nepɨ kɨpɨwɨ japepihɨrɨwɨ isɨhiyaisɨ katɨwunjawaayopo. \v 2 Saiwa isɨhiyaisɨ jaipɨpa katɨwunjohɨwiwa nehɨ isɨhiya jaipɨtɨwɨhiyaamɨhetɨ itɨpɨho maipɨhaiwa netɨ wɨwisɨhɨ kapɨhapɨ nasahaiwaare. Iyataatɨ isɨhiya siya kiyaamɨ amɨtɨha maarɨho gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ saamipɨho maipɨho netɨ nanatɨ owemasɨhiyaare. \v 3 Iyataatɨ isɨhiya siya satɨwɨ, isɨhiya wɨndɨ namaamaatɨwɨ amɨ nandapa wapa wipetahapa wɨndɨ gaamaahe, tɨwɨ itɨhɨtɨwɨ nisapupwɨ katɨwunjawaayopo. Amɨ kiya sandɨ maipɨhandɨ kiyawaayopo. Saiwa nyahɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaawaatɨ komɨ pɨwɨha akaaha nahata nehohiyɨhiyaanɨnɨ koaisɨ gaare undaatɨ maaritaatɨ newa kiyaatɨ nandɨhaawɨ Autaahaatɨho ahaihɨhaiwaare. \v 4 Iyataatɨ nyahɨ aimɨ mmonaahiyaanɨne kahapaamapɨpa nehɨ gaahapaahɨhɨ Autaahaatɨho kiyatɨ ahaiho. Isɨ nyahɨ kapaamɨ wapaapɨ maipe taatɨ tipɨtapaawaatɨ newaamaamaitɨhaawo. Owetise. Amɨ nyahɨ nahataapaapɨ Autaahaatɨhoai gaare undaatɨ maaritaatɨ naitɨhaawo. \v 5 Iyataatɨ amɨ nyahɨ Autaahaatɨho satisɨha, ‘nahataapa nɨnɨ ahiyohɨpɨpa gaahapaahɨhe,’ tisɨha newaatɨ gwɨnyaawaatɨ amɨ koaisɨ kapaapɨ nyahɨ gaare undaatɨ gaapundohɨtɨhanda kapa noaipatɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ gandaise nyahɨ naitɨhaawo. \s1 Kɨnyɨ Kɨraisihomɨ Otɨpɨpatɨhoŋɨ Gaahoŋimatinɨhɨ Koŋɨnɨhɨ Kaimɨ Nutaapɨ Nɨnɨ Andɨtɨhiwataayo \p \v 6 Iyataatɨ amɨ isɨhiya gisawɨ maawɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨpa kɨmaiwa kaundɨpɨ katɨpunjapaapaahɨ kɨnyɨ koŋɨnɨhɨ Kɨraisɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhoŋɨ gaahoŋimatɨtaise. Amɨ saimbɨ otɨpɨpatɨhoŋɨ gaahoŋimatɨtaapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasihomɨ kaiwaiwaapɨha nyahɨ aposerɨhiyaanɨnɨ sahɨ isɨhiyaatangi tɨtɨhɨ biyaatɨ katawaasasonɨhɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya nepɨ isɨwatohɨha kɨnyɨ nepɨ japepihɨringɨha nandapaamataimbɨ koŋɨnɨhɨ nanɨmɨ numwe. \v 7 Aimbɨ mambɨ saisatoyaamɨ nehɨ pɨwaahaiwa Autaahaatɨhomɨhaiwaisɨ ipɨhatiwɨmapɨ isɨhiya nepɨ kanɨwɨ isɨwatohɨwaiwaisɨ nemapɨ nawɨsapɨ bitose. Aimbɨ kɨnyɨ Autaahaatɨhomɨhaiwa mmonɨpɨ nepɨ kaimbɨ bitose. \v 8 Kahapaamapɨpa nyamɨ ambɨpatɨ gaatatɨ jɨtɨpatɨ gaahatɨ wɨnyaitɨtandɨ kiyohɨwaiwa gaahaiwaasɨ nyangisɨ masehonjɨ nyatatamanɨtaise. Iyataatɨ amɨ nyamɨ ambɨpatɨ maarɨho isɨwaatɨ Autaahaatɨhomɨhaiwa mmona newaatɨ kiyaatɨ bitotɨhaawaahɨ sandɨ apɨpaahɨ gaahande. O napaapono, sandɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ wanɨ maapɨ itatamanɨnaatɨ biyaatɨ bimɨtɨhaahandɨ nanyinyatɨ amɨ ipotɨ Autaahaatɨhoaisaatɨ apɨpaahɨ kiyaanɨnɨhɨ bimɨtɨhaahandɨ nanyamɨtandɨhandɨtihɨto. \v 9 Pɨwɨha sa apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ akaahaasɨ isɨhiya nahatiya atiwɨ nepɨ japepihɨrɨwɨ amɨ baiwɨ gwɨnyapendaatɨwɨhe. \v 10 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨho satatɨ, ‘nɨnɨ isɨhiya nahatiyaisɨ japɨhɨ numwaatɨ iwinjatɨtando,’ tatɨ gwɨnyaatɨ amɨ aimɨ kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanangi japɨhɨ nanyamaatɨ nyainjatisɨhore. So Autaahaatɨho asohopɨ nyahɨ ko gaahaiwa siyatɨ saiwa kanyito taatɨ aimɨ gɨwunyaawaatɨ jatɨmɨ nohaawɨ sandapɨ nyahɨ waatɨ andɨta napawaamawa otɨpɨpa kopɨ kiyahaayo. \p \v 11 Isɨ saiwa kahɨtohɨwiwa kɨnyɨ isɨhiyaisɨ wɨnɨhundɨpɨ kaundɨpɨ amɨ katɨpunje kiya japepihɨrɨwɨ kaito. \v 12 Isɨhiya gisɨ gɨsonawaawɨ utaahoŋɨ waimwaahoŋɨtanɨhɨ kandapɨ kɨnyapɨ kiya satɨwɨ, ko nehɨ utaahoso, tɨwɨ ginjapɨ wɨndɨ maahɨsopɨse. Owetane. Isɨhiya gisɨ wɨndɨ samaahitaatɨwɨ kɨnyɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisɨ komɨhiyaametohɨrɨhɨretɨ nunje mmonda. Aimbɨ sandɨ kɨnyɨ pɨwɨha pɨwaatɨpɨ pɨwaundɨpɨ amɨ katingɨwaiwaaraahunɨ dahopaaraahunɨ maarɨho numwingɨtɨhandaahunɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahingɨtɨhandaahunɨ amɨ tɨtɨhɨ gaahoŋɨ saasanotahoŋɨ bitohingɨtɨhanda isɨhiyaisɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaametohɨrɨhɨretɨ nunje. \v 13 Aimbɨ napisanɨhapɨ jatapaapɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ ahoyanawaahura kɨnyɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha auta awɨtɨpɨ pɨwɨha isɨhiyaisɨ andɨtɨwiwɨtandɨha ausaapɨ kaundɨpɨ amɨ baiwɨ mmowɨ naitaatɨwɨ nesɨpapɨ katɨpunje. \v 14 Iyapaapɨ Jisaasihomɨ isɨhiyaamɨ mɨtɨhiya gisɨ ikwɨrɨ ahɨngisauhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoetapɨ gisɨ andɨtɨhiwɨtandɨhandɨ apɨpaahɨ nehɨ nahɨmindɨhandɨ sandɨ kɨnyɨ koŋɨnɨhɨ baimbɨ isɨwatapa kandaahɨ otɨpɨpatɨ kaime. \v 15 Aimbɨ saiwa kaime hɨtɨtɨ nɨnɨ gisɨ kahɨtohɨwiwaatɨhɨ kɨnyɨ andɨtatɨ isɨsi nahatoŋɨ nandaapɨ katɨhɨ bitotapaapɨ japepihɨrɨpɨ kaime. Saisamɨhɨ kinyɨ otɨpɨpatɨ nga waatɨ awaipatɨ noaipapɨ niyonɨhɨ isɨhiya gisɨ gisondo. \v 16 Iyataatɨ amɨ kinyɨ ambɨpatɨ baimbɨ isɨpɨ bitopɨ amɨ isɨhiyaisɨ katɨpunjingɨpɨpa baimbɨ mmonɨpɨ jatɨnɨpɨ katɨpunje. Aimbɨ saiwa andɨtitɨpɨ kɨnyɨ isɨwate. Sandɨ apaapɨmaato, amɨ kɨnyɨ siyapaapaahɨ kɨnyɨ kɨwahongisunɨ amɨ isɨhiya gisɨ atɨhisohiyɨhiyaisunɨ Autaahaatɨho netɨ jatatamanɨhonɨhɨ sahɨ noaipapɨ apɨpaahɨ komɨhiyaatimatɨtaatɨwɨto. \c 5 \s1 Jisaasihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Napepaasaihɨ Tɨtɨhepumwaitaapɨhandapɨ Nɨnɨ Kahɨtɨtandiyo \p \v 1 Usɨhiya aunɨhiya napepaasaihɨhiyai kɨnyɨ wɨndɨ wonamaatɨhɨ itɨhɨmundɨme. Owetise. Kiya napepaapɨ tɨmahiyohɨtɨndaatɨhapɨ jahɨra nepemaitɨtaatɨwɨ kɨnyɨ kɨwahonyɨ gapɨhoai kawitatamataimbɨ bɨpi napaisaatɨ itɨhundɨpɨ kiyaisɨ andɨtɨwipɨ tɨtɨhepumwape. Aimbɨ amɨ waimwaaya kinyahuraahiya napepaasaihɨhiyaisɨ kɨwahonyɨ gaatisa kwɨnyɨhoyai kawitatamataimbɨ tɨtɨhepumwape. \v 2 Aimbɨ asɨhiya aunɨhiya napepaapɨ tɨmahaisaihɨhiyaisɨ kinyɨ kɨnɨyaamataimbɨ tɨtɨhepumwape. Aimbɨ amɨ asɨhiya apwainyɨhiya napepaasaihɨhiyaisɨ kɨnyɨ kɨwahonyɨ kɨnaanisa kɨnaapwɨsaisɨ kawingɨpatamataimbɨ saasanotahaiwaahɨhɨ gwɨnyaapɨ tɨtɨhepumwape. \s1 Asɨhiya Osɨnɨhiyaapɨ Gwɨnyaitaapɨha Kɨma Kahɨtɨtandiyo \p \v 3 Asɨhiya osɨnɨhiya kiyaamɨ manyinya amɨ naisɨhiyaisangi apɨpaahɨ owehiyaisɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya baiwɨ iwɨtatamanɨwɨse. \v 4 Amɨ saiwɨ osɨnɨhiya mwaaya maatiya amɨ saisatoyaisangi bimaawɨhiyaatawaawaahɨ manyinya kiya osɨnɨhiyaisɨ iwɨtatamanɨwɨse. Mwaaya maatiya amɨ saisatoya kiya Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ nunjawɨ jɨhɨ kiya sawanaamɨ saniya sapiyaisunɨ aunɨhiya saisatoyaisɨ iwɨtatamanɨwɨse. Saiwɨ iwɨtatamanɨwɨ kiya sangɨhiyaatihɨhura kawisohɨwaiwaapɨ nanɨpimapɨ wihoaaŋɨhapa saniya sapiya amɨ saisatoyaisɨ kawiwɨse. Amɨ sandɨ kiya saiwɨ kiyohɨwiwaapɨ Autaahaatɨho maaritataise komɨ gwɨnyapesɨrɨhɨretɨ kiyauho. \p \v 5 Asɨhiya osɨnɨhiya isɨhiya kiyaisɨ iwɨtatamanɨtaatɨwɨhiya apɨpaahɨ owehiya saitaapo, Autaahaatɨhopɨ andɨtitɨwɨ gɨwunyaapɨ kiyaamɨ ndɨha nehɨ komɨhetɨhɨ niyonɨhɨ otapɨhaatɨ apatɨhɨ kiyaanɨhɨ kiyaisɨ Autaahaatɨho owetimbɨpa wapa nunyatɨ iwɨtatamanɨtandɨ gɨwusepɨ nunjepɨ gaapundɨtaapo. Asɨhiya siya saisaihɨhiyaisaahɨhɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya usonɨwɨ ikwɨrɨ nunyawɨ iwɨtatamanɨwɨse. \v 6 Iyataatɨ amɨ asɨhiya osɨnɨhiya kiyaamɨ ambɨpatɨ isɨpɨ nehɨ sawanaapaahɨhɨ mambɨhaiwa kahapaamapɨpa gaahaiwaapaahiyohiyɨhiya siya bindawaahandɨ kandɨ Autaahaatɨhopɨ gɨmaawunyaapɨ nanɨpimatohɨtɨhanda aimɨ napomawaahiyaare. Isɨ siyaisɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya wɨndɨ maawɨtatamanɨwɨse. Apɨpaahɨ owetane. \v 7 Sandɨ wɨnɨhapɨmba kahɨtohɨpɨmba Autaahaatɨhomɨ isɨhiya kɨnyɨ winjatinɨhɨ otɨtɨhɨ bimohiyɨhiyaisɨ nunye, kiya nepɨ japepihɨrɨto. Japepihɨrisaihɨ pɨwɨha wapa isɨhiya usa nepɨ yawutaapɨ ikwɨwitaatɨwɨhapa kiyaamɨhetɨ wɨndɨ ahɨmotɨto. \v 8 Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa isɨhiya sawanaamɨhiyaisɨ wɨndɨ maawɨtatamanɨwɨ amɨ kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ kiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ detɨ bimohiyɨhiya apwaatiya manyinyaisɨ wɨndɨ baiwɨ iwinjatɨwɨ maawɨtatamanohiyɨhiya siya kiyaamɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ nepɨ noaasawɨ namapɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaapɨhiyaisɨ nusatipapɨ apɨpaahɨ maipɨhiyaare. \p \v 9 Asɨhiya osɨnɨhiya Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ ikwɨrɨ nunyawɨ otɨpɨpatɨ kaitaatɨwunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya kiya osɨnɨhiyaisɨ iwɨtatamanɨtandɨhaiwa numwɨtaatɨwɨ osɨnɨhiya setahiyaamɨ ambɨpatɨhɨhɨ jɨpatɨpaiwɨse, kiyaamɨ kɨnaungwɨha 60 kiyatɨ metaahɨ aunɨhiyaamɨ ambɨpatɨ nepɨ utɨpɨhoaatɨhɨ ahiyawɨse. Iyataatɨ osɨnɨhiya siya woho nehɨ naaso naasoaisaahɨhɨ namaatɨwɨhiyaatane. \v 10 Aiwɨ amɨ kiya wapa gaahaiwa kiyohɨwaiwaapɨ ambɨpatɨ nga noaipatɨ autaahɨ ahotahiyaatane. Kiyaamɨ ambɨpatɨ nga autaahɨ ahotindɨndɨ kɨmaiwa kiyohɨtɨhandapɨtane, manyinyaisɨ namoyaapɨ baiwɨ yamanɨwɨ kiyaamɨ ambɨpatapɨhapaunɨ maarɨhopɨhapa mmonɨwɨ nepunyawɨhiyaatanɨhe. Aiwɨ amɨ isɨhiya aunahɨpatɨ wɨtaahapɨhiyaisɨ kiyaamɨ aŋɨpɨpɨhɨ numwaapɨ iwɨtatamanɨwɨhiyaatanɨhe. Aiwɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai kiyaamɨ naahutarɨhɨrɨ nepɨ nusaitɨtaatɨwɨho waapoho mbwaaho nepunyambɨwɨhiyaatanɨhe. Aiwɨ isɨhiya nopɨsasɨnɨwɨ binyaihɨhiyaisɨ ikwɨrɨ nunyawɨ iwɨtatamanɨmbɨwɨhiyaatanɨhe. Aiwɨ amɨ kiya otɨpɨpatɨ gaahaiwa kahatamatɨpetahaiwaatɨhɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ nesi nandaapɨ katɨhɨ bitotawa kaiwɨhiyaatanɨhe. Asɨhiya saiwɨ setahiyaamɨ ambɨpatɨhɨ utɨpɨhoaatɨhɨ ahotatɨ jɨpatɨpindane, Autaahaatɨhomɨ isɨhiya mmonɨwɨ iwɨtatamanɨtaatɨwo. \p \v 11 Amɨ osɨnɨhiya apwainyɨhiyaamɨ ambɨpatɨ wɨndɨ jɨpatɨpaiwɨ ahɨmotane. Owetane. Amɨ kiya namaatɨtaatɨwɨhandapɨ maarɨho wɨndohonɨhɨ Kɨraisɨ Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨ kaitaatɨwɨ nehohɨpatɨ namasi nutaapo. \v 12 Amɨ saiwɨ namasi nowaawɨ amɨtɨha maarɨho naaŋawisa mɨmaipaiwɨ jinjahɨra waatɨ gwɨnyaawaatɨtauhɨhandapɨto. \v 13 Iyawaawɨ amɨ kiya maarɨho gaatonɨhɨ tarɨwaiwɨ otɨpɨpa kaiwɨ aŋɨpɨpɨhɨ wapɨhɨ wapɨhɨmapɨ isɨhiyaisɨ mausopɨ nehɨ kiyaisɨ bɨpi ahiyawɨ nepɨ ipɨho nehɨhaiwa nepɨ pɨtɨtaatɨwapɨ amɨ pɨwɨha usaamɨhaiwa natɨpɨ nepɨ isɨhiya usaametirɨhɨretapɨ katɨwɨ itɨpɨhomataiwɨ isɨpɨ daayawaayopo. \v 14 Aihɨ nɨnɨ namatɨ osɨnɨhiya apwainyɨhiya namaatɨwɨ sɨhɨmwaamoyaapɨse ndaato. Sɨhɨmwaamoyaapɨ manyɨnyaisunɨ warɨsaisɨ iwɨtatamanɨwɨ iwinjatɨwɨse ndɨ nisɨ maarɨho gwɨnyaahohɨtɨhandɨ kandaato. Kiya saisaihɨ nyahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaanapɨ nyamɨ isɨhiya tiworisa pɨwɨha maipɨhaiwa wapa nepɨ nanyopɨsasawɨ kamaatɨto. \v 15 Sandɨ nehɨhandɨ nɨnɨ kandaamaato. Osɨnɨhiya apwainyɨhiyaamɨ usa Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨ kawitaatɨwɨ nehohɨpatɨ namasi aimɨ Bwaasɨrɨhɨri nuwɨ nuwipinjauhɨ nɨnɨ mmonataatɨ kandapɨ kandaato. \v 16 Amɨ itapaatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahaatɨ waatɨ asɨhiya osɨnɨhiya kaatamɨhiya usaisahaatɨndaataahɨ kiyaisɨ sawahaamɨ iwɨtatamanatɨ winjatane. Siya osɨnɨhiyaisɨ kaatɨ netɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya iwɨtatamanɨwɨ iwinjatɨto tatɨ gwɨnyaatɨ kiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ ahɨwisatɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ naaŋɨhandɨ wɨndɨ namunyane. Owetane. Isɨhiya iwɨtatamanɨwɨ iwinjatɨtaatɨwɨhiya apɨpaahɨ owehiya asɨhiya osɨnɨhiya nehɨ sawanaahɨhɨ bimohiyɨhiyaisɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya iwɨtatamanɨwɨ iwinjatɨto. \s1 Awaisawɨhiya Autaahaatɨhomɨ Isɨhiyaisɨ Iwinjatohiyɨhiyaapɨ Gwɨnyaitaapɨhaiwa Nɨnɨ Kahɨtɨtandiyo \p \v 17 Awaisawɨhiya Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ iwinjatohiyɨhiya otɨpɨpatɨ waatɨ pɨhɨtɨwɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ dawaaho yaawahandɨ nga kiyohiyɨhiyai sahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatɨ nawɨho baiwɨ nunyawɨse. Siyawaawɨ amɨ awaisawɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaapɨ kaundɨwɨ amɨ katɨwunjohiyɨhiyaisɨ sahɨ nawɨho nunyawɨ kaitaatɨwɨhandapɨ wɨndɨ nanɨpɨmimatɨwɨ baiwɨ nasisoaarɨ gwɨnyaapɨse. \v 18 Iyataatɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiyaapɨ gwɨnyaitɨhaahandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wiwa sata ahotise: \q1 “Maasapɨho kauho isɨhiyaapɨ nandapa woyɨhaamatetahapa witɨhandamɨ yandɨpɨho awasaho tamitatetapɨ nahotɨ auhɨra itɨpɨwatɨ pasaapataatɨ wapa netɨ nanɨhonɨhɨ komɨ maahomwaaŋɨ wɨndɨ nepɨ namaawisapupwe. Ko kinyɨ otɨpɨpatɨ kahisataisɨ kopɨhapa gaasɨ netɨ nanane,” \m tise. Iyataatɨ amɨ kaiwaamɨ wa satise: \q1 “utaaho otɨpɨpatɨ kaisɨho nawɨho tɨtɨhɨ nene,” \m tatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ahotise. \v 19 Awaisɨho wo Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ iwinja bimonɨhopɨ pɨwɨha gisɨ atɨhohɨmatɨ ko tɨtɨhɨmetahaiwa kaise tatɨ noaipahonɨha kɨnyɨ atimbɨ namepe. Owetane. Amɨ isɨhiya yahurisangi murɨ moaisangi pɨwɨha ko tɨtɨhɨmetahaiwa kaise tɨwɨ katisaihaahɨhɨ kɨnyɨ atimbɨ nepɨ mmome. \v 20 O amɨ ko maipɨhaiwa akɨtɨnɨhɨ kiyonaahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ auta koaisɨ wɨnɨhundɨpɨ itɨhunde, kiya mmonawa yaiwɨ aŋɨnɨ bitoaito. \p \v 21 Autaahaatɨhomunɨ Kɨraisɨ Jisaasihomunɨ yamahɨpataatɨhapɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya awaisawɨhiyaamunɨ ndɨhetɨ isɨhiyaisɨ wɨndɨ mmopɨ nepɨmusosapɨ nahatiyaisɨ naasaipitɨ katɨ kawimbɨ wɨnɨhapɨpa kahɨtohɨpɨmba japepihɨrɨtaapɨ gisɨ nɨnɨ pɨwɨha apɨpaahɨ watɨpɨha kahɨtataato. \v 22 Isɨhiya usa Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ nepɨ kataatɨhɨ nandaapɨ bitotawaawɨ kaitaatɨwɨ gwɨnyaasaihɨhiyaisɨ kɨnyɨ ketɨ ikwɨrɨ ahɨwisapɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ amɨ gaahandɨ ketɨ kiyai kɨnyɨ namunye. Jɨhɨ mmonɨpɨ gwɨnyaaposapɨ sandɨ kaime amɨ kiya ipotɨ maipɨhandɨ kaisaihɨ amɨ ikwɨrɨ ahɨwingɨtɨhanda kiyaamɨ maipɨhandɨ kinyɨhandimatɨtaiso. \v 23 Kɨnyɨ timbaimbɨ amɨ kinyɨ gwɨsɨha maipɨtatɨ nangopɨsasinjɨtɨhandapɨ nehɨ waapoho namɨhaapɨ wainɨhandɨ masɨmasɨhonya wonya nanɨme kinyɨ gwɨsɨhaatɨhɨ timbɨpa nemaito. \p \v 24 Maipɨhaiwa isɨhiya usa kiyohɨwaiwa auta ahondaise amɨ pɨwɨhaapɨ sangɨ nesi nuwɨ sangɨ tipɨtapaapɨ mmonɨhauhɨsangiso. Amɨ maipɨhaiwa usa kiyohɨwaiwa nehɨ ipotɨ wura ausaimaninjɨhɨ isɨhiya ndɨhaara mmonawaayopo. \v 25 Isɨ amɨ kiyatɨ gaahaiwa isɨhiya kiyohɨwaiwa auta noaipasɨhɨ nga mmonawaayopo. Iyataatɨ wapa gaahaiwa biyatɨ motinjɨpɨpaisangi wɨndɨ otɨhɨ namoaasandɨtaise. \c 6 \s1 Otɨpɨpatɨhiya Kiyaamɨ Awaisawɨhiyaisɨ Kawitaatɨwɨhapaapɨ Katɨtandiyo \p \v 1 Isɨhiya nehɨ otɨpɨpatɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨhiya kiyaamɨ awaisawɨhiyaisɨ baiwɨ usopɨ nepɨ autaahɨ isɨpɨ pɨwɨha atɨwiwɨ otɨpɨpatɨ napaitɨwɨ kawiwɨse. Kiya saisaihɨ isɨhiya Autaahaatɨhoaisunɨ komɨ pɨwɨha newaatɨ isɨhiyaisɨ katawaunjohɨhai nepɨ nopɨsasɨwɨ maipɨhaiwa wɨndɨ kamaatɨto. \v 2 Aiwɨ amɨ isɨhiya nehɨ otɨpɨpatɨhiya kiyaamɨ awaisawɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨhiyaatanaahɨ kiya satɨwɨ wɨndɨ samaiwɨse, “nyamɨ awaisawɨhiya Jisaasihopɨ nyamataiwɨ gɨwunyaapɨhiyandaatɨ kiyaunɨ amɨ nyahunɨ nauratetahiyaanɨne. Nauratetahiyaanɨnɨsɨ kiyaisɨ nyahɨ biyaatɨ usonaatɨ autaahɨ iwiwataatɨ kiyaamɨ pɨwɨha atɨwisaatɨ otɨpɨpatɨ napaitaatɨ wɨndɨ kamawitaano”, tɨwɨ kiya wɨndɨ katɨwɨ kamaiwɨse. Owetane. Kiya wɨndɨ samaiwɨ metaahɨ kiyaamɨ awaisawɨhiyaamɨ otɨpɨpatɨ napaitɨwɨ awaindɨhandɨ kawiwɨse. Amɨ saiwɨ kiyaamɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨwaiwaaraahɨ ambɨpatɨ iwɨtatamanɨtandɨhaiwa nehohiyɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaapɨhiya otɨpɨpatɨhiya maarɨho nunyohiyɨhiyaaso. \s1 Isɨhiya Isɨhiyaisɨ Asɨretɨ Katɨwunjohiyɨhiyaapunɨ Amɨ Nawɨhoaisɨ Maarɨho Apɨpaahɨ Nunyohɨtɨhandapɨ Pɨwɨha Katɨtandiyo \p \v 3 Saiwa nahatewa gisɨ nɨnɨ kahɨtohɨwiwa kɨnyɨ isɨhiyaisɨ katɨpunje. \v 4 Amɨ isɨhiya usa isɨhiyaisɨ pɨwɨha wiwa wipetahaiwa katɨwunjawɨ, amɨ nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihomɨ pɨwɨha akaaha nahata nemapɨ, amɨ nyahɨ Jisaasihomɨ pɨwɨha katanyasihɨ daayohɨrɨhɨretapɨ pohipiyohiyɨhiya siya isɨhiyaisɨ kiyaamɨ katɨwunjohɨwaiwaamɨ tanyaaha wɨndɨ mopɨ apɨpaahɨ nehɨhandɨ genanawaayopo. Isɨhiya siyohiyɨhiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ pɨwɨha isɨhiya usaisawɨ wapaapɨ itɨhɨnnɨwɨ tundaatɨwɨhandɨhɨhɨ kurɨmwɨndahiyaare. Aihɨ sandɨ kurɨmwɨndindɨndaatɨhapɨ isɨhiyaapɨ mandɨtɨpaiwɨ itɨhapɨpa ŋuŋaaha isɨhiya usaametirɨhɨretapɨ pɨwɨha sisɨpɨhɨtɨwɨ katɨwɨ amɨ kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ isɨhiya usaapɨ apɨpaahɨ maipɨhaiwa gwɨnyaitaatɨwɨhaiwa noaipataise. \v 5 Iyatɨ amɨ isɨhiya siya kiyaamɨ amɨtɨha saamipɨho nanatɨ owetatɨ amɨ pɨwɨha akaaha nahata wɨndɨ kɨmwaurɨmwɨndahiyaamɨhetapɨ itɨhapɨpa jinjapɨhɨ mwɨtetɨwɨ isɨhiya usaisawɨ itɨhɨtɨndaatɨwɨhaiwa noaipataise. Iyataatɨ amɨ kiya nehɨ sawanaamɨ gaahaiwa otaatapɨhaiwa gwɨnyaapɨ kiyohɨwaiwaapɨ kiya satawaatopo: “Nyahɨ gaahaiwa kiyaatɨ isɨwatahaayonɨ kaiwetapɨ ikɨpɨpa nawɨho waatɨ nga noaipaitaise undaatɨ isɨhiyaisɨ katawaunjaatɨ kiyaamɨhetapɨ nyahɨ nawɨho ikɨpɨpa naitɨhaawo,” tɨwɨ asɨretɨ gwɨnyaawaayopo. \p \v 6 Iyataatɨ isɨhiya akɨtɨnɨhɨ gaahaiwa Autaahaatɨhomɨhaiwaapaahɨhɨ gɨwunyaapɨ kaiwɨ amɨ Autaahaatɨho wapa kiyaamɨ ambɨpatapɨhapa numwimbɨpaapɨ kɨmba gaaso tɨwɨ maaritɨwɨ nepɨ isɨwatohiyɨhiya siya aimɨ nga ikɨpɨpa taahɨpɨpaisawɨhiyaare. \v 7 Iyataatɨ amɨ nyahɨ niyaamɨ gwɨsɨhaatɨhapɨ wapa nesi namoaipawaatɨ nehɨ taanahiyaanɨnɨ yapɨmbataapɨhɨ noaipawaahiyaanɨne. Siyaahiyaanɨnisɨ amɨ napohaahuraisangi nehɨ taanahiyaanɨnɨ yapɨmbatɨ namasi napowaatɨ owetɨto. \v 8 Isɨ sandapɨ amɨ nyahɨ nawɨho ikɨpɨpa taahɨpɨpa owendaatɨ nehɨ nyamɨ ambɨpatapɨ yutɨhɨrɨ apotɨhɨrɨ nandapa ahotanaahɨ gaasɨ sapa kapa nanaatɨ niyowa namaasataatɨ maaritɨtɨhaawo. \v 9 Iyataatɨ amɨ isɨhiya ikɨpɨpa nawɨho naitaatɨwɨ andɨta napamahohiyɨhiyaahɨ nunjesɨtɨhandaatɨhɨ tɨmahiyawaayopo. Saiwɨ kiya ikɨpɨpa nawɨho pɨhɨtɨwɨ naitaatɨwɨ andɨta napamahohɨtɨhandaahɨ gɨmunyaatɨhaiwa tɨtɨhɨ nusoaipatɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ maarɨhoai netɨ yaawatɨ, saiwa nepɨ nopɨsasɨnɨwɨ owetɨtaatɨwɨhandaatɨhɨ kiyaisɨ numwaasi notaise. \v 10 Sandɨ isɨhiya nehɨ nawɨhopaahaiwɨ maarɨho nunyawɨmahohɨtɨndɨ maipɨhaiwa nahatewa kahatamatɨpetahaiwaamɨ daihɨra tanyaahaare. Isɨhiya usa nawɨho nepɨ ahoaitaatɨwɨ maaritɨwɨ maarɨho nunyawɨmawaawɨ Jisaasihomɨ pɨwɨha akaaha nahata namapɨ kiyauhɨ kiyaamɨ maarɨho nopɨsasɨnatɨ yaawataise. \s1 Timotehonye Kɨnyɨ Kɨwahonyapɨha Pɨwɨha Nɨnɨ Kahɨtɨtandiyo \p \v 11 Amɨ kɨnyɨhɨ utaahoŋɨ Autaahaatɨhomɨhoŋɨ komɨhaiwaapaahaitaapɨ ahɨngihɨhoŋɨsɨ isɨhiya mambɨhiyaamɨhaiwaisɨ ahosumwapɨ namape. Aimbɨ kɨnyɨ andɨta napamapɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋimatɨpɨ, amɨ Autaahaatɨhomɨhaiwaapaahaimbɨ, amɨ kopaahɨhɨ baimbɨ gɨwunyaapɨ isɨhiyai maarɨho nunyapɨ, andɨtitɨpɨ bitotapa yaasɨhaiwa nangoaipahonɨhaiwa yatɨhɨ ipatisanɨpɨ nepɨ, amɨ aŋɨnɨ napaisaatɨhoŋɨ bime. \v 12 Aimbɨ kɨnyɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahingɨtɨhandɨ sandɨ isɨhiya wapa naitaatɨwɨ tusatipatɨwɨ ŋuhɨtotɨhandamatiyahande. Isɨ amɨ sandɨ ipɨpa gaahapa wapa amɨ naitaatɨwɨ isohɨpatamatiyahandisɨ kɨnyɨ sɨrɨ kɨretɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahingɨtɨhandɨ isɨpɨ ŋuhɨte, amɨ asɨtimatɨpɨ koŋɨnɨhɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaapɨhandɨ naitaapo. Jɨhɨ isɨhiya taahiyɨhiyaamɨ ndɨhetɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahingɨtɨhandɨ wɨndɨ yamaimbɨ andɨtitɨpɨ auta katingura Autaahaatɨho koaisapɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ koŋɨnɨhɨ asohoŋɨ bimɨtaapɨhandɨ sandɨ nahɨmɨtandɨ gaatatɨ nangɨmaasɨhoŋɨso. \p \v 13 Autaahaatɨho isɨhiya namoyaatɨwɨ bimaamɨ nutaatɨwɨhandɨ amɨ kahapaamapɨpa namoyaatatɨ ahotɨmɨ nutandɨhandɨ nunyatɨ isɨwatataise. Iyatɨ amɨ Kɨraisɨ Jisaasiho utaaho awaisɨho Pondiyaasɨ Pairotɨhomɨ ndɨhetɨ wɨndɨ itiwa yamaayatɨ, “nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahonɨne”, tatɨ katise. Isɨ Autaahaatɨhomunɨ komɨ Mwaahomunɨ ndɨhetɨ nɨnɨ waatɨ wɨnɨhɨtɨtɨ gi sahɨtataato \v 14 Jisaasiho kata kaiwaiwaapɨha pɨwɨha kɨnyɨ nepɨ baimbɨ isɨpɨ japepihɨre. Japepihɨrɨpɨ isɨhiya kɨnyapɨ pɨwɨha maipɨhaiwa kamaatɨwɨhoŋɨ tɨtɨhɨ saasanotahoŋɨ koŋɨnɨhɨ mwɨtetɨpɨ bitopɨ numbwɨ, nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho auta noaipahonɨhuraatane hɨtataato. \v 15 Autaahaatɨho sawaho asisɨha tɨmanatɨ ahaisura koaisɨ netɨ awusaimanɨhonɨhɨ Jisaasiho auta ausaimanɨndaise. Iyatɨ Autaahaatɨho saiso apɨpaahɨ sawaho netɨ sanahɨwiyatɨ itatamaŋɨnatɨ gaaho nehɨ naasohɨ sawaho autaahɨ isɨhiya nahatiyaisunɨ kahapaamapɨpa nahataapaisɨ iwinjatisɨhore. Iyatɨ amɨ ko isɨhiya isɨhiyaisɨ iwinjatohiyɨhiyaisɨ iwinjatisɨhore. Iyatɨ amɨ ko isɨhiya awaisawɨhiyaisɨ daahemwatɨ nahatiyaamɨ Awaisɨhore. \v 16 Iyatɨ amɨ ko napwɨtandɨhandɨ wɨndɨ komɨhetɨ apɨpaahɨ ahɨmotatɨ konɨhɨ bindataahore. Iyatɨ amɨ ko ipɨhomɨ sisɨha apɨpaahɨ watɨpɨ watɨpɨha ndɨhai netɨ niyotiwɨtandɨhaamɨ otɨhatɨhɨ bindataise isɨhiya detɨ komɨhinɨ wɨndɨ namaitaatɨwɨhatɨho. Iyatɨ mambɨhiya isɨhiya koaisɨ apɨpaahɨ wɨndɨ mausopɨhore. Amɨ wanɨ maapɨ isɨhiya koaisɨ wɨndɨ mausondaapo. Isɨ isɨhiya koaisɨ mepɨ autaahepumwahohɨtɨhandunɨ komɨ watɨpɨhandɨ kandɨnɨhɨ kandɨnɨhɨ ahotɨmɨ none. Akɨte. \s1 Isɨhiya Ikɨpɨpa Nawɨho Asaketahiya Autaahaatɨhopɨ Nanɨpimatɨwɨ Isɨhiyai Maawɨtatamanɨhopo \p \v 17 Timotehonye kɨnyɨ isɨhiya ikɨpɨpa mambɨhapa taahɨpɨpaisawɨhiyaisɨ saundɨpɨ wɨnɨhunde, sahɨ ikɨpɨpa taahɨpɨpaisahiyaanɨniso tɨwɨ autaahɨ wanaataapɨhɨ wɨndɨ gemaananɨwɨse. Aiwɨ saiwa nehɨ ketɨ owetɨtandɨhaiwaapɨ nyangi nyatatamanɨtaiso tɨwɨ gɨmunyaapɨse. Nehɨ Autaahaatɨho wapa netɨ maapatisatɨ nyahɨ maaritaatɨ newa nandɨhaahaiwa nahatewa nanyamisɨhopaahɨhɨ gɨwunyaapɨse, undɨpɨ kaunde. \v 18 Aimbɨ isɨhiya siyaisɨ isɨhiya nahatiyaisɨ iwɨtatamanɨtandɨhaiwa gaahaiwa kaiwɨ amɨ iparɨhiyaimatɨwɨ kiyaamɨ ikɨpɨpa maarɨho gaatonɨhɨ isɨhiya ikɨpɨpa owehiyaisɨ nunyawɨ iwɨtatamanɨtaatɨwɨ kɨnyɨ wɨnɨhunde. \v 19 Saiwɨ gaahaiwa kaiwɨ iparɨhiyaimatawaawaahɨ ipotɨhura kiyaisɨ netɨ iwɨtatamanɨtandɨhaiwa yamahɨpataatɨhɨ nepɨ ahoaitaapo. Aiwɨ amɨ maapɨ wanɨsangi sanahɨwaiwɨ itatamanɨwɨ nga tɨsaitɨwɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ kiya akɨtɨnɨhɨ naitaapo. \s1 Timoteho Komɨ Otɨpɨpatɨ Biyatɨ Jatɨtande \p \v 20 Timotehonye, Autaahaatɨho komɨ pɨwɨha kinyɨ ikwɨraatɨhɨ ahaisɨha kɨnyɨ nepɨ anɨtimbɨ baimbɨ isɨpɨ jatɨme. Aimbɨ amɨ isɨhiya usa kiyaamɨ pɨwɨha nehɨ mambɨhaiwa gɨmunyaata naharimatahaiwa nepɨ isɨpɨ kanɨwɨ tunnɨhohɨwaiwaapɨ satɨwɨ, sa isɨhiyaanamɨ gwɨnyaitɨhaahandamɨ tanyaahaare tɨwɨ katohɨwiwaapɨ kaanɨhɨ yandɨhɨ gi nawɨsapɨ bitose. \v 21 Sandɨ apaapɨmaahɨto, isɨhiya usa sandɨ nepɨ anɨtiwɨ isɨpɨ japepihɨrohiyɨhiya nyahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaanɨnɨ newa isɨwatohɨtɨhandi namasi asɨretɨ niyauhɨto. Nisɨ pɨwɨha sa kaanɨhɨsɨ Autaahaatɨho nasɨsoaarɨ maarɨho asɨpaindɨhandɨ sangisatɨtane. Utɨpɨmandɨ kɨmandɨ nɨnɨ Porɨhonɨnɨ jɨpatɨpiyataayo.