\id 1JN - Aŋaataha-Ainde NT -Papua New Guinea 2003 (DBL 2014) \h 1 Jonɨho \toc1 Jonɨhomɨ Utɨpɨho Jɨho \toc2 1 Jonɨho \toc3 1Jn \mt1 Jonɨhomɨ Utɨpɨho Jɨho \imt1 Kɨmandɨ 1 Jonɨhopɨ Utɨpɨmandapɨ Nesɨpɨhande \ip Jisaasihomɨ otɨpɨpatɨhiyaamɨ wo komɨ ambɨpatɨ Jonɨho aimɨ noaipatɨ apɨpaahɨ aungwɨhondaatɨ kɨnaungwɨha 85-90 A. D. hura utɨpɨmo kɨmo jɨpatɨpiyahore. Ko Jonɨhomɨ utɨpɨho kapɨhounɨ amɨ ipotɨhounɨ naasɨkura jɨpatɨpiyahore. Jonɨho pɨwɨha wiwa apɨpaahɨ watɨpɨhaiwa kandaahandɨ kandɨ isɨhiyaapɨ gwɨnyapenataatɨ bɨpi napaisaatɨha kaundataase. Siyatɨ napaisaatɨha jɨpatɨpiyatɨ isɨhiyai kaundatɨ amɨ kiyaisɨ, “nisɨ maasɨhoyaate,” undatɨ napaisaatɨha kaundatɨ ambɨhundataase. Isɨhiya usa Jisaasihopɨ japɨhɨ napɨtaise tɨwɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaapɨ, amɨ Kopɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahore tɨwɨ wɨndɨ monɨwɨ gɨmunyaapɨhiyaare. Aihɨ kandapɨ isɨhiyaisɨ tɨtɨhemwatɨ amɨ pɨwɨha wihoaaŋɨha kaundatɨ jɨpatɨpiyahaare. \is1 1 Jonɨhomɨ Utɨpɨho napɨmasataise \io1 Jonɨhomɨ pɨwɨha namasatɨ katisɨha (1:1-4) \io1 Autaahaatɨho apɨpaahɨ nausoaatahore. Nyamɨ usaanɨnɨ noaipawaatɨ komɨ mwaayaanɨ matiyaanimatahaawaahɨ asɨhatindɨhandamɨ pɨwɨhaunɨ, amɨ asɨhatindɨhandamɨ maipɨhaiwaisunɨ ahosumwaitɨhaawe. Ahosumwaatosaatɨ Jisaasihoai nuwipinjaatɨ gaahaiwaahɨhɨ kiyaanɨnɨ kaimɨ nutɨhaawe tisɨha (1:5–2:29) \io1 Autaahaatɨhomɨ mwaaya maatiya gaahaiwa tɨtɨhɨhaiwa kiyawaahiya kiyaamɨ naisɨhiyai maarɨho nasisoaarɨ kiyaanɨhɨ nunyamɨ nutaapo. Saisaihɨ amɨ Bwaasɨrɨhɨramɨ mwaaya maatiya maipɨhaiwa tɨtɨhɨmetahaiwa taawɨ kaimɨ nowaahiya, amɨ kiyaamɨ naisɨhiyai maarɨho wɨndɨ napaitɨwɨ kiyaanɨhɨ nunyamɨ namutaapo tisɨha (3:1-24) \io1 Isɨhiyaamɨ pɨwɨha katisaihɨha biyaatɨ newaatɨ tipɨtapaawaatɨ mmondɨhaawe, sa pɨwa Autaahaatɨhomɨhaaro e Bwaasɨrɨhɨramɨhaaro, taato tisɨha (4:1-6) \io1 Kɨraisihomɨ isɨhiya sapaapɨ amɨ saitɨhaawe, tɨwɨ gwɨnyaapɨ amɨ kiya kiyaanɨhɨ gaahɨretɨ bimaamɨ nutaatɨwɨhandapɨ kaundatɨ osasepɨhaasɨha (4:7–5:21) \c 1 \s1 Kɨma Pɨwɨma Asɨtimatɨtaatɨwɨhandisahopɨhaare \p \v 1 Aihɨ Autaahaatɨhopɨ siyaho bindataise ta isɨhiyai nusesɨpatɨtandɨ auta nunjisɨhopɨ nɨnɨ jɨpatɨpaindɨ kasatataato. Iyataatɨ Autaahaatɨhopɨ siyahore ta nanyɨsisɨho so isɨhiya asɨtimatɨwɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandisahore. Iyataatɨ so jɨhɨ aimaahɨho bimainjahore. Isɨ ko wanɨ auta noaipasɨhɨ nyahɨ aposerɨhiyaanɨnɨ koai nyamɨ ndɨhaara usonaatɨ komɨ pɨwɨha atɨwisaatɨ numwɨhatahaayo. \v 2 Iyataatɨ isɨhiya asɨtimatɨwɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandisaho nyamɨ ndɨhetɨ ko wanɨ auta noaipasɨhɨ nyahɨ koai biyaatɨ usonahaayo. Iyataatɨ sawaho asɨtimatɨtaatɨwɨhandisahosɨ yamɨhapataatɨhɨ Sapɨhoaisatɨ maasɨ konɨhɨ bimainjaho auta noaipasɨhɨ nyahɨ koai usonahaawɨ kandapɨ nɨnɨ sangi akɨtɨnɨhɨ ausaatɨ kasatataato. \v 3 Ausaatɨ pɨwɨma kɨma kasatohɨma apaapɨmaato. Nyahɨ aposerɨhiyaanɨnɨ Autaahaatɨhoaisaatunɨ komɨ Mwaaho Jisasɨ Kɨraisihoaisaatunɨ maasɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ nyamɨ kiyohɨpatamataiwɨ napɨwɨ tɨmaamaitisaihɨ bapiyaatɨ maasɨ bimɨtɨhaawɨ mmona atisohɨwaiwaapɨ ausaatɨ sangi kasatataato. \v 4 Iyataatɨ nyamɨ maaritɨtɨhaahandɨ awaindɨhandɨ noaipaitandɨ utɨpɨhandɨ kɨmandɨ sapɨ jɨpatɨpiyataayo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nyahɨ Nausainjɨtɨhandetɨ Japepihɨrɨtɨhaahandapɨhaare \p \v 5 Iyataatɨ pɨwɨha kɨma Autaahaatɨhomɨ Mwaahomɨ kanyatihɨ atisohɨha amɨ sangi nɨnɨ sandɨ kasatɨtaano, Autaahaatɨho so asɨhatɨtandɨhandɨ apɨpaahɨ owehore. Nehɨ nausainjɨtɨhandisahore. \v 6 Iyataatɨ nyahɨ sataatɨ, “nyahɨ maarɨho naasohɨ gwɨnyaawaatɨ Autaahaatɨhoaisaatɨ maasɨ tɨmaamaitaatɨ naasaindetɨ bindahaayo,” taatɨ kataatosa maipɨhaiwa asɨhatindɨhandaatɨhapɨhaiwa kiyahaawaahɨ nyamɨ pɨwɨha Autaahaatɨhoaisaatɨ maarɨho naasohɨtihɨ naasaindetɨ tɨmaamaitaatɨ maasɨ bindahaayo, taatɨ katohɨha jaiwɨtaatɨ katahaayo. Jaiwɨta kataatosa sandɨ nausainjɨtɨhandɨ akɨtɨhandetɨ bɨmimaawaatɨ asɨhatindɨhandaatɨhɨ bindahaayo. \v 7 O Autaahaatɨho nausainjɨtɨhandetɨ bimipatamatiyaatɨ nyangisangi kandɨ nausainjɨtɨhandetɨ japepihɨrɨhaawaahɨ isɨhiya Jisaasihopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisaatɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ naasɨkandetɨ maasɨ tɨmaamaitɨto. Iyonɨhɨ nyamɨ maipɨhaiwa nahatewa Autaahaatɨhomɨ Mwaaho Jisaasihomɨ jɨtɨpataahɨ bausatɨ nenyamaitaise. \v 8 Iyaatɨ nyahɨ sataatɨ, “maipɨhaiwa wɨndɨ kamaayaahiyaanɨne,” taatɨ katahaawaahɨ sandɨ nyangi omaŋɨtɨtɨhɨ wɨndɨ biyatɨ namaanyesɨpainjɨhɨ katahaato. Iyaatɨ amɨ sandɨ pɨwɨha akaahaamɨ tanyaaho Jisaasihoaisaatɨ biyaatɨ maasɨ tɨmaamaamaitɨhaayo. \v 9 Isɨ nyahɨ nyamɨ maipɨhaiwaapɨ, nyahɨ siya siya kiyahaayonɨ Autaahaatɨhonye nepɨnyamape, undaatɨ ausaasaihaahɨ Autaahaatɨho wɨndɨ ahosɨnyamaamaitaise. Owetɨtaise. Nehɨ komɨ pɨwɨha katirɨhɨrɨ kɨretɨ gaahatɨ kanyisatɨ tɨtɨhɨ nyamɨ maipɨhaiwa nahatewa nenyamaitaise. Nenyamahonɨhɨ nyahɨ noaipawaatɨ gaahiyaanɨnɨ ainahiyɨhiyaanɨnimatɨto. \v 10 O nyahɨ sataatɨ, nyahɨ maipɨhaiwa wɨndɨ kamaayo, taatɨ katahaawaahɨ sɨkandɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyaapɨ nahatiya maipɨhandisahiye, tatɨ katisɨhaapɨ jaiwɨtatise taatɨ katahaato. Iyataatɨ amɨ komɨ pɨwɨhaisangi wɨndɨ biyatɨ omaŋɨtɨtɨhɨ kɨmwaanyamundɨtaise. \c 2 \s1 Kɨma Pɨwɨma Kɨraisiho Nyangi Andɨtɨnyaihonɨhɨ Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ Maaritirɨhɨretɨ Japepihɨrɨtɨhaahandapɨhaare \p \v 1 Nisɨ isɨhiyaatɨ maarɨho nasanyohiyɨhiyaate, sahɨ maipɨhaiwa wɨndɨ kamaitaatɨwɨ nɨnɨ pɨwɨha kɨma sangi kasatɨtɨ jɨpatɨpiyataayo. Isɨ isɨhiya usa maipɨhaiwa kaisaihaahɨ nyamɨ maipɨhaiwa Autaahaatɨho nenyamaitandɨ gaapundɨtandɨho yaiho Sapɨhoaisatɨ maasɨ bindataise. Iyataatɨ so utaaso nɨnɨ kasatoto Jisasɨ Kɨraisiho tɨtɨhɨ ainahɨhopɨsato. \v 2 Iyataatɨ ko Jisaasiho nyamɨ maipɨhaiwa nenyamaitandɨ komɨ jɨtɨpatɨ nuhaatɨ napotaise. Iyatɨ ko nyapaahɨhɨ napotaamaise. Owetise. Isɨhiya nahatiya yapɨ nahatewaara bimohiyɨhiyaamɨ maipɨhaiwaapimaawɨ komɨ jɨtɨpatɨ nuhaatɨ napotaise. \v 3 Isɨ nyahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha japepihɨrɨhaawaahɨ nyahɨ siyaatɨ gwɨnyaito, nɨnɨ Autaahaatɨhopɨ atindɨ gɨwunyaataayo, taatɨ biyaatɨ gwɨnyaito. \v 4 Iyataatɨ utaaho wo, nɨnɨ Autaahaatɨhopɨ atindɨ gɨwunyaatɨhonɨne, tatɨ kandaataahɨ so wɨndɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha biyatɨ minjapepihɨraho jaiwɨtatɨ kandaase. Iyataatɨ amɨ pɨwɨha akaahaamɨ tanyaaho Jisaasihoaisatɨ maasɨ biyatɨ wɨndɨ tɨmaamaamaitaho kandaase. \v 5-6 Iyataatɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ japepihɨrataataahɨ so Autaahaatɨhoai maarɨho numwɨtandɨhandapɨ biyatɨ gwɨnyaitaise. Iyataatɨ utaaho worɨ, nɨnɨ Autaahaatɨhoaisatɨ maasɨ tɨmaamaitɨtɨ bindataayo, ndaataahɨ Jisaasihomɨ kairɨhɨretɨ japepihɨratɨ kiyane. Siyaatɨ kiyahaawaahɨ Autaahaatɨhoaisaatɨ maasɨ tɨmaamaitahaayo, taatɨ gwɨnyaito. \s1 Utaaho Wo Isɨhiyaisɨ Maarɨho Nunyataataahɨ So Nausainjɨtɨhandetɨ Bindataate \p \v 7 Nisɨ naisɨhiyaatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ kɨmba wɨnɨhapɨmba sapɨ jɨpatɨpiyohɨpɨmba wanɨhapa kasatɨtɨ jɨpatɨpiyataamaayo. Owetise. Jɨhɨ Jisaasihopɨ isɨhiya pɨwɨha ausaapɨ katauhɨ atiwɨ aimɨ nehohɨpɨpaare. Iyataatɨ sapa wɨnɨhapɨpa wuwanɨnɨhɨ yeyetɨwɨ atisotɨhaare. Aihɨ sahɨ aimɨ atiwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 8 Iyataatɨ Jisaasiho nyangi maarɨho aungwohandɨ nanyinyataise. Aihɨ amɨ sahɨ maarɨho namɨnɨhauhɨ asɨhatindɨhandɨ taatɨ owetihɨ amɨ nausainjɨtɨhandɨ taatɨ noaipataatɨ nanyusaatataise. \v 9 Iyataatɨ utaaho wo, nɨnɨ Autaahaatɨhomɨhɨretɨ japepihɨrɨtɨ nausainjɨtɨhandetɨ bindataayo, tatɨ kandaahandɨ kandɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai maarɨho biyatɨ namunyataataahɨ so asɨhatindɨhandaatɨhɨ konɨhɨ bindataate. \v 10 O utaaho wo isɨhiya Jisaasihopɨ gwɨhunyaahohiyɨhiyai maarɨho nunyataataahɨ utaaho so tɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨ maaritirɨhɨretɨ akɨtɨnɨhɨ japepihɨratɨ nausainjɨtɨhandetɨ bindataate. Isɨ koaisɨ nunjendandɨhandɨ nasatɨ nunjenɨhonɨhɨ ko wɨndɨ kandapɨ tɨmaamɨhaitaise. \v 11 Iyataatɨ utaaho worɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gwɨhunyaahohiyɨhiyai maarɨho namunyataataahɨ so asɨhatindɨhandaatɨhɨ daayatɨ asɨhatindɨhandaatɨhɨ bindataate. Siyatɨ asɨhatindɨhandaatɨhɨ bimihɨ asɨhatindɨhandɨ komɨ ndɨhai netɨ namaasasɨhɨ daihɨra nutandɨhɨraapɨ naharisa nɨwinataise. \v 12 Nisɨ metɨhonyaate, Jisasɨ Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨ kaindɨhandaahɨ ambɨpataahɨ Autaahaatɨhorɨ samɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa nahatewa aimɨ nesamase. Nesamasɨhɨ nɨnɨ pɨwɨha kɨma sapɨ jɨpatɨpiyataayo. \v 13 Aunɨhiyaatɨ maahaamɨ sapɨyaatɨ Jisaasihopɨ utaarɨhandetɨ baiwɨ gɨwunyaapɨ bimohiyɨhiyaate, Utaaho So aimaahɨho konɨhɨ bimaamɨ nasatɨ wanɨsangi konɨhɨ bimisɨhopɨ sahɨ aimɨ atiwɨ gwɨnyaapɨhiyaatɨtihɨ nɨnɨ namatɨ pɨwɨha kɨma sapɨ jɨpatɨpiyataayo. Iyataatɨ sahɨ wainyɨ apwainyɨhiyaate, sahɨ andɨtitɨwɨ Bwaasɨrɨhɨrisɨ aimɨ ipɨhatiwɨmɨhauhɨ namatɨ nɨnɨ pɨwɨha kɨma sapɨ jɨpatɨpiyataayo. \v 14 Metɨhonyaate, sahɨ nyamɨ Apɨhopɨ atiwɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Aihɨ pɨwɨha kɨma sapɨ nɨnɨ namatɨ jɨpatɨpiyataayo. Iyataatɨ sahɨ aunɨhiyaatɨ maahaamɨ sapɨyaate, Utaaho So aimaahɨho konɨhɨ bimaamɨ nasatɨ wanɨsangi konɨhɨ bimisɨhopɨ sahɨ aimɨ atiwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Aihɨ nɨnɨ namatɨ pɨwɨha kɨma sapɨ jɨpatɨpiyataayo. Iyataatɨ sahɨ wainyɨ apwainyɨhiyaate, Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ aimɨ kɨsamwɨndihɨ sahɨ aimɨ andɨtitɨwɨ Bwaasɨrɨhɨri ipɨhatiwɨmɨhauhɨ nɨnɨ namatɨ pɨwɨha kɨma sapɨ jɨpatɨpiyataayo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Yapɨpatambɨhaiwaisɨ Maarɨho Namumwɨtɨhaawɨhandapɨhaare \p \v 15 Iyataatɨ sahɨ yapɨpatambɨhaiwaisɨ maarɨho namunyawɨse. O utaaho wo saiwa yapɨpatambɨhaiwaisɨ maarɨho nunyataataahɨ Autaahaatɨhoaisɨ maarɨho ko wɨndɨ namumwɨtaise. \v 16 Iyataatɨ yapɨpatambɨhaiwa siyɨhaiwaare: Ambɨpatapɨhaiwaisahɨhɨ maarɨho aungwohandɨ nunyohɨtɨhandunɨ kahapaamapɨpaapɨ nisɨhapaimatɨto tɨwɨ maarɨho aungwohandɨ nunyawɨ maaritohɨtɨhandunɨ, isɨhiya kahapaamapɨpaapɨ asaketanɨhɨ nyahɨ noaipawaatɨ kahapaamapɨpaasɨnɨ autaahɨ bindɨhaawɨ noaipawaatɨ watɨpɨhiyaanɨnimatɨtɨhaawo tɨwɨ gɨwunyaahotɨhandunɨ, saiwa yapɨpatambɨhaiwaare. Iyataatɨ saiwa Autaahaatɨhomɨhaiwaamaahe. Owetise. Saiwa Bwaasɨrɨhɨramɨhaiwaare. \v 17 Iyataatɨ yapɨpatunɨ kahapaamapɨpa isɨhiya maarɨho nunyohɨpɨpaunɨ ahoyatɨ owetɨtaise. Owetanɨhɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨhɨretɨ japepihɨrohiyɨhiyaahɨhɨ asɨyaimatɨwɨ baiwɨ jinjapɨhɨ bimɨtaapo. \s1 Kɨma Pɨwɨma Kɨraisihoai Ipɨhatitɨhaawo Tɨwɨhiya Aimɨ Noaipahohɨtɨhandapɨhaare \p \v 18 Metɨhonyaate, asisɨha ipotɨha noaipaitandɨ detɨndaise. Aihɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨhoai utaaho wo ipɨhatitando taho noaipaitaise tɨwɨ katauhɨ sahɨ aimɨ atiwɨhiyaate. Satɨwɨ ipɨhatitando taho noaipaitaise tɨwɨ katotɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya aimɨ noaipawaayopo. Aimɨ noaipawaayowɨ asisɨha ipotɨha noaipaitandɨ aimɨ detɨtihe taatɨ gwɨnyaitɨhaawe. \v 19 Iyataatɨ Kɨraisihoai ipɨhatitɨhaawo tɨwɨhiya nyangi nanyamasi aimɨ nowaayopo. Isɨhiya siya nyangi nanyamasi niyohiyɨmiya tɨtɨhɨ nyamɨhiyaamendaatɨ nanyamasi nowaayopo. O nyamɨhiyaatawaawaahɨ nyamataiwɨ Jisaasihomɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ bimɨtaapo. Sandɨ nyamɨhiyaamenda nanyamasi nowaayowɨ sandɨ nyamɨhiyaamendaate, taatɨ gwɨnyaitɨhaawe. \v 20 Iyataatɨ Kɨraisiho sangi Itɨpɨho aimɨ nasamihɨ samɨhetɨ aimɨ tisaitataise. Aihɨ Autaahaatɨhomɨ kaiwaiwaapɨha pɨwɨha akaahaapɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 21 Iyataatɨ pɨwɨha akaaha saapɨ sahɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨhiyaatɨtihɨ nɨnɨ kasatɨtɨ jɨpatɨpiyataamaayo. Owetise. Sahɨ pɨwɨha akaaha saapɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Iyataatɨ pɨwɨha akaaha saamɨ wɨndɨ jaiwɨtɨhandɨ namoaipaitaise tɨwɨ sahɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Aihɨ kandapɨ nɨnɨ sangi jɨhaatɨ andɨtɨsaiwɨtandɨ pɨwɨha kɨma sapɨ jɨpatɨpiyataayo. \v 22 Utaaho pɨwɨha jaiwɨta aungwohandɨ katɨtandɨho diyaamahore? Utaaho jaiwɨtatɨ aungwohandɨ katɨtandɨho so Jisaasihopɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨhomaahe nehɨhore tatɨ katisɨhore. Satatɨ katisɨho so Autaahaatɨho ahɨwisɨhoaisɨ ipɨhatindɨmaitando tatɨ gwɨnyaasɨhore. Isɨ utaaho wo Mwaahoaisɨ ahosumwataataahɨ Sapɨhoaimaawɨ ahoyatɨ ahosumwataise. \v 23 Isɨ isɨhiya usa Jisaasihopɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahomaahe tɨwɨ katawaawaahɨ amɨ Autaahaatɨhoaisangi satɨwɨ katohiyɨhiyaamɨ sapɨhoemaamatɨtaise. Owetɨtaise. O isɨhiya Jisaasihopɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahore tɨwɨ katawaawaahɨ amɨ Jisaasihomɨ Sapɨho noaipatɨ kiyaamɨ Sapɨhoematɨtaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Pɨwɨha Akaaha Netɨ Gɨnyunyaitandɨhandapɨhaare \p \v 24 Iyataatɨ sahɨ pɨwɨha jɨhɨ wuwanɨhura atisotɨha namaamapɨ anɨtiwɨ isɨwatɨwɨse. Saiwɨ pɨwɨha jɨhɨ atisotɨha namaamapɨ anɨtiwɨ isɨwatawaawaahɨ Mwaahounɨ Sapɨhounɨ wɨndɨ namaasamapɨ anɨtimɨ kindarɨnɨhɨ jaiwatɨtaise. \v 25 Iyataatɨ sa pɨwa waapɨmaato, nehɨ kɨmaapɨto. Iyataatɨ nyahɨ biyaatɨ Kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanangi asɨyaanimataatɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtɨhaahandɨ nanyamɨtandɨ pɨwɨha aimɨ katatɨ Sawaho wɨsasatɨ ahaise. \v 26 Nɨnɨ kɨma pɨwɨma sapɨ jɨpatɨpiyohɨma sangisɨ jaipɨsatɨtaatɨwɨhiyaapɨ sɨsaiwɨhiya noaipapɨ jaipɨsatɨtaapo satɨtɨ sangi ausaatɨ kasatɨtɨ jɨpatɨpiyataayo. \v 27 Iyataahandɨ kandɨ amɨ Jisaasiho Itɨpɨho aimɨ nasamihɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ konɨhɨ bindataise. Konɨhɨ bindataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akaahaapɨ biyatɨ netɨ gɨsunyaitaise. Isɨ sangisɨ katɨwɨsasɨtaatɨwɨhiyaapɨ gɨmunyapenɨwɨse. Iyataatɨ Itɨpɨho netɨ gɨwunyaasɨhɨ pɨwɨha sahɨ gwɨnyaahohɨha sa nehɨhaamaahe, tɨtɨhɨ akaahaare. Isɨ Itɨpɨhomɨ katɨsasirɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ kaiwɨ Jisaasihoaisawɨ maasɨ tɨmaamaitɨwɨse. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nyahɨ Noaipawaatɨ Autaahaatɨhomɨ Metɨhonyaanɨnimataatɨ Wanɨ Bimohɨtɨhandapɨhaare \p \v 28 Isɨ nisɨ metɨhonyaate, Koaisawɨ maasɨ baiwɨ tɨmaamaitɨwɨse. Saiwɨ maasɨ Koaisawɨ baiwɨ tɨmaamaitɨwɨ bimambɨwɨ asisɨha ipotɨhetɨ ko auta nyangisaapɨhɨ noaipahonɨhura nyahɨ Kopɨ yaitɨhaahandɨ manyɨtandɨhandɨ owetanɨhɨ andɨtitaatɨ bitoaito. \v 29 Iyataatɨ sahɨ Kɨraisihopɨ tɨtɨhɨ ainahɨhoe tɨwɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Isɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨhɨretɨ japepihɨratɨ tɨtɨhɨ gaahandɨ kiyonaaraahɨ so Autaahaatɨhomɨ mwaahoematataise tɨwɨ gwɨnyaapɨse. \c 3 \pc \v 1 Ese isɨhiyaate, Apɨho nyangi maarɨho aungwohandɨ nanyinyataise. Nanyinyataatɨ nyangi, “nisɨ metɨhonyaate,” nyatataase. Iyataatɨ sandɨ akɨte, nyahɨ aimɨ noaipawaatɨ komɨ metɨhonyaanimatahaayo. Siyaatɨ nyahɨ noaipawaatɨ Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaanimatonɨhɨ isɨhiya yapɨpatambɨhiya nyapɨ, Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaare, tɨwɨ baiwɨ gwɨnyaapɨ maanyisonɨhotɨmandɨ apaapɨmaahe, kiya nyamɨ Apɨho Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaapɨhiyaatawaawɨ saiwa kiyawaayopo. \v 2 Iyataatɨ naisɨhiyaatɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nyahɨ aimɨ noaipawaatɨ Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaanimatahaayo. Siyaatɨ Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaanimatahaawɨ ipotɨhura yamɨhapataatɨhɨ nɨnapitiyaatɨ bimɨtɨhaawe, taatɨ wɨndɨ biyaatɨ monɨho. Siyaatɨ monɨhaahandɨ kandɨ nyahɨ aimɨ siyaatɨ gwɨnyaahaayo, ipotɨhura Kɨraisiho nyangisaapɨhɨ auta noaipahonɨhura nyahɨ koai tɨtɨhɨ usonahaawɨ noaipawaatɨ komatiyaatɨ bimɨto taatɨ aimɨ gwɨnyaawaahiyaanɨne. \v 3 Iyataatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ nasatɨ nanyamaahonɨhɨ komatiyaatɨ bimɨto, tɨwɨ gwɨnyaahohiyɨhiya kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maipɨhaiwa ahotiwaiwa tɨwɨhaapɨ nemapɨ tɨtɨhɨ gaahiya Kɨraisiho tɨtɨhɨ gaaho ainahɨho bimipatamataiwɨhiya bindawaayopo. \v 4 Maipɨhando tɨwɨ ambɨhɨtohɨtɨmandɨ sandɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpai nemaitandɨhandapɨtopo. Isɨ utaaho wo maipɨhandɨ kiyataataahɨ so Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa nemataise. \v 5 Iyataatɨ Kɨraisiho nehɨ utaahoematatɨ nyamɨ maipɨhaiwa nenyamaitandɨ nasataise. Iyataatɨ Kɨraisiho so maipɨhaiwa wɨndɨ kamaayaho utaaho ainahɨhore. Aihɨ sandapɨ sahɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 6 Isɨ utaaho wo Kɨraisihoaisatɨ tɨmaamaitatɨ maasɨ bindataataahɨ so maipɨhaiwa wɨndɨ pɨhɨtatɨ kamaitaise. Owetɨtaise. Iyataatɨ amɨ utaaho wo maipɨhaiwa pɨhɨtatɨ kiyonaaraahɨ so Kɨraisihopɨ wɨndɨ biyatɨ gɨmunyaatɨ atɨhomisahondaate, taatɨ gwɨnyaitɨhaawe. \v 7 Iyataatɨ nisɨ metɨhonyaate, isɨhiya usa napɨwɨ sangi sasatɨtaapo, Autaahaatɨhomɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ bindawaawɨ amɨ maipɨhaiwo, tohɨwaiwaisangi gaasɨ ahoyawɨ kaiwɨse, satɨwɨ sangi jaiwɨsatɨtaawɨ sahɨ baiwɨ jaawo. Utaaho wo maipɨhaiwa kamaayatɨ tɨtɨhɨ gaahaiwa kaisɨho so Kɨraisihomatiyatɨ tɨtɨhɨ gaaho ainahɨhore. \v 8 Iyataatɨ jɨhɨ wuwanɨhura Bwaasɨrɨhɨrɨ maipɨhandɨ namasatɨ kiyataise. Isɨ isɨhiya usa maipɨhaiwa pɨhɨtɨwɨ kiyawaawaahɨ siya noaipapɨ Bwaasɨrɨhɨramɨ mwaayaimatawaayopo. Autaahaatɨhomɨ Mwaaho auta nyangisaapɨhɨ napindɨmandɨ apaapɨmaahe. Bwaasɨrɨhɨramɨ otɨpɨpatɨ maipɨhaiwa sɨkaiwa netɨ nopɨsasatɨ nemaitandɨ nasataise. \v 9 Iyataatɨ isɨhiya usa noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaimatawaahiya maipɨhaiwa pɨhɨtɨwɨ kiyaanɨhɨ wɨndɨ kamaitaapo. Owetɨtaise. Sandɨ apaapɨmaahe, Autaahaatɨhomɨhɨretɨ aimɨ newaawe. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoraahɨ isɨhiya noaipapɨ wanɨhiyaimatohiyɨhiya maipɨhaiwa kiyaanɨhɨ pɨhɨtɨwɨ kamaitaapo. Owetɨtaise. \v 10 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaimatohiyɨhiya siyaare, Bwaasɨrɨhɨramɨ metɨhonyaimatohiyɨhiya siyaare, taatɨ mmondɨhaahandɨ siyate: Isɨhiya Autaahaatɨhomɨ maaritirɨhɨretɨ minjapepihɨrɨwɨ amɨ isɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai maarɨho baiwɨ namunyohiyɨhiya siya Autaahaatɨhomɨ mwaayaamaahe, taatɨ biya gwɨnyaitɨhaawe. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiyaisaatɨ Maarɨho Tɨtɨhɨ Biyaatɨ Namɨnɨndɨhaahandapɨhaare \p \v 11 Iyataatɨ jɨhura Jisaasihomɨ kaiwaiwaapɨha pɨwɨha atisawaahuraarɨ pɨwɨha satɨwɨha aimɨ atiwɨhiyaate, nyahɨ isɨhiyaisaatɨ maarɨho namɨnɨndɨhaawo, tɨwɨ pɨwɨha katauhɨ aimɨ atiwɨhiyaate. \v 12 Iyataatɨ Kenɨho Bwaasɨrɨhɨramɨhɨretɨ japepihɨrahosɨ kɨramɨ mwaahosɨ komɨ saingɨho Aberɨhoai sawaho tiwataise. Isɨ komɨ kaindɨhandɨ nyahɨ newaatɨ kamaitɨhaawo. Iyataatɨ Kenɨho komɨ saingɨhoai tiwindɨmandɨ napaape. Sandɨ apaapɨmaahe, Autaahaatɨho Aberɨhomɨ gaarehandapɨ maaritataatɨ Kenɨhomɨ gaarehandapɨ Autaahaatɨho wɨndɨ maarɨmitihɨ mmonataatɨ sandapɨ apowihɨ namatɨ komɨ saingɨhoai sawaho tiwamataise. \v 13 Nisataiwɨ Jisaasihopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, isɨhiya yapɨpatambɨhiya Jisaasihopɨ wɨndɨ baiwɨ gɨmunyaapɨhiya Kenɨhomɨ kaipatamataiwɨ sapɨ apousonɨhɨ sangi naaŋɨhaiwa nasamisaihɨ kandapɨ sahɨ yaiwɨ samɨ maarɨho owemaasetane. \v 14 Iyataatɨ nyahɨ isɨhiya usaisaatɨ maarɨho namɨnɨhohɨtɨhandaahɨ siyaatɨ aimɨ gwɨnyaahaayo: Isɨhiya apɨpaahɨ kiyaanɨhɨ napwɨtaatɨwɨhandaatɨhɨ namasisɨ nasaatɨ asɨyaanimataatɨ bimɨtɨhaawɨhandaatɨhɨ aimɨ bindahaayo, taatɨ aimɨ gwɨnyaahaayo. Isɨ utaaho wo isɨhiyai maarɨho wɨndɨ biyatɨ namunyataataahɨ so apɨpaahɨ napwɨtaatɨwɨhandamɨ watɨpɨhandaatɨhɨ konɨhɨ bindataate. \v 15 Isɨ utaaho wo isɨhiyai maarɨho biyatɨ namunyatɨ isɨhiyaapɨ apousataataahɨ mɨkandɨ isɨhiyai tiwamataise. Iyataatɨ isɨhiyaisɨ tiwamasɨho so komɨ asɨtimatatɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtandɨhandɨ apɨpaahɨ owehore, tɨwɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 16 Iyataatɨ Jisaasiho nyangi maarɨho nanyinyataatɨ nyatatamanatɨ andɨtɨnyaiwɨtandɨ naaŋɨhandɨ netɨ napotaise. Siyatɨ andɨtɨnyaiwɨtandɨ napwindɨhandaahɨ isɨhiyaisaatɨ maarɨho namɨnɨndɨhaahandapɨ aimɨ gwɨnyaahaayo. Isɨ nyangisangi Jisaasiho kaipatamatiyaatɨ naaŋɨhaiwa kiya newa napwɨtɨhaawɨ nyamɨ naisɨhiya Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai biyaatɨ maarɨho numwɨtɨhaawe. \v 17 Iyataatɨ utaaho wo ikɨpɨpa asaketaho netɨ utaaho woai usonataatɨ kahapaamapɨpaapɨ ko nenoaahɨtanɨhɨ bimonɨhɨ kopɨ maarɨho wɨndɨ asɨpɨmaawɨsa kahapaamapɨpa wapa koai namunyaho Autaahaatɨhoai nɨnɨ maarɨho nunyataayo, tatɨ napitɨta katɨtaise? Owetɨtaise. \v 18 Isɨ nisɨ metɨhonyaate, nehɨ maahomwaaŋapɨ nyahɨ jaiwɨtaahandɨ isɨhiyaisɨ maarɨho nɨnɨ nahinyataayo, taatɨ katɨtɨhaawɨmaahe. Owetise. Maarɨho isɨhiyai nunyahaawaahɨ tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ nyamɨ maarɨhoaatɨhapimaawɨ biyaatɨ maarɨho nunyaatɨ gaahaiwa kawitɨhaawe. \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Autaahaatɨhopɨ Baiwɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Autaahaatɨhomɨ Ndɨhetɨ Wɨndɨ Yamaitaatɨwɨhandapɨhaare \p \v 19 Siyaatɨ akɨtɨnɨhɨ maarɨho namɨnɨhaawaahɨ, sandɨ Autaahaatɨho Akohomɨ metɨhonyaanɨne, taatɨ gwɨnyaitɨhaawe. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ amɨ nyamɨ maarɨho nga wɨnyaitɨtaise. \v 20 Iyataatɨ kɨnyɨ kinyɨ maarɨhoaatɨhapɨ satɨpɨ, Autaahaatɨho nisɨ maipɨhandɨ wɨndɨ nemaanɨmase, tɨpɨ pɨhɨtɨpɨ gwɨnyaasamaahɨ Autaahaatɨho netɨ kɨnyɨ maarɨho napaisaatɨhɨmaitaise. Iyataatɨ kɨnyɨ kɨwahoŋɨ maarɨho namɨnɨhingɨtɨhandisɨ Autaahaatɨho nangɨtipɨhaatɨ aungwohandɨ maarɨho nahɨnyahosɨ kinyɨ maarɨho netɨ napaisaatɨhɨmaitaise. Iyataatɨ Autaahaatɨho nahatewaapɨ gwɨnyaahore. Gwɨnyaahosɨ kinyɨ maipɨhaiwaapɨ aimɨ nemwaho tatɨ gwɨnyaahore. \v 21 Iyataatɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Jisaasihopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate. Samɨ maipɨhaiwaapɨ Autaahaatɨho aimɨ nenyamase, tɨwɨ gwɨnyaawaawaahɨ sandɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ wɨndɨ yamaiwɨ nga bimɨtaapo. \v 22 Isɨ saiwɨ wɨndɨ yamaiwɨ nga bindawaawɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrɨwɨ Komɨ maaritirɨhɨretɨ kaiwɨ bindawaawɨ Autaahaatɨhoaisɨ wapa naitaatɨwɨ nunjesaihaahɨ nasamɨtaise. \v 23 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa nyangi kanyatimbɨpa kɨmbaare: Sahɨ Nisɨ Maasɨhɨho Jisaasihopɨ Isɨhiyaanangi Japɨhɨ Nanyamaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨhore, tɨwɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse. Aiwɨ amɨ isɨhiya usaisawɨ maarɨho namɨnɨwɨse, tatɨ kanyatataase. Iyataatɨ amɨ Jisaasihoaisangi pɨwɨha kɨma ka aimɨ kanyatisɨhaare. \v 24 Isɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa biyatɨ japepihɨrataataahɨ, so Autaahaatɨhoaisatɨ nasisoaarɨ maasɨ tɨmaamaitatɨ bindataise. Aihɨ amɨ Autaahaatɨhoaisangi maasɨ nasisoaarɨ koaisatɨndaise. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nyangi aimɨ nanyamisɨho sanyatataase: Autaahaatɨho sangisatɨndaise, tatɨ netɨ gɨnyunyaataise. Gɨnyunyaasɨhɨ Autaahaatɨho nyangisatɨndaise, taatɨ aimɨ nyahɨ gwɨnyaahaayo. \c 4 \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaahopunɨ Amɨ Itɨpɨho Maipɨho Kɨraisihoai Netɨ Ipɨhatitando Taunyaahopɨhaare \p \v 1 Nisɨ naisɨhiyaatɨ Jisaasihopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, isɨhiya pɨwɨha jaiwɨtɨwɨha ausaitaatɨwɨhiya tɨtaahiyɨhiya yapɨpataapɨhɨ taawɨ daayawaayopo. Isɨ kiya napɨwɨ sangi sasatɨtaapo, nyahɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoaisaahiyaanɨne, satɨwɨ pɨwɨha kasatisaihɨ kiyaamɨ pɨwɨhaapɨ akaahaare tɨwɨ ketɨ gɨmunyaapɨse. Owetise. Kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ itɨpɨho bimisɨho Autaahaatɨhomɨ numwihɨhoro e Bwaasɨrɨhɨramɨ numwihɨhoro tɨwɨ kiyaamɨ pɨwaatɨwɨ kiyohetetɨ jɨhɨ baiwɨ tipɨtapaapɨ mmonɨwɨse. \v 2 Iyataatɨ isɨhiya usa satɨwɨ, Jisaasiho so Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨho nehɨ utaahoematatɨ nasataise, tɨwɨ katisaihaahɨ siya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Akohoaisawɨhiyaare, tɨwɨ baiwɨ tɨtɨhɨ gwɨnyaitaapo. \v 3 Iyataatɨ isɨhiya Jisaasihopɨ nehɨ utaahoematatɨ nasataise, tɨwɨ kamaatisaihaahɨ siya isiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoaisawɨhiyaamaahe. Owetise. Itɨpɨho so woaisawɨhiyaare. Iyataatɨ itɨpɨho so Kɨraisihoai ipɨhatindɨmaitando, tahomɨhore. Iyataatɨ utaaho Jisaasihoai ipɨhatindɨmaitando taho napɨtaise, tɨwɨ katauhɨ aimɨ atisohɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya aimɨ tɨtaahiyɨhiya noaipawaayopo. \v 4 Nisɨ metɨhonyaate, sahɨ aimɨ Autaahaatɨhomɨhiyaatimatawaayopo. Saiwɨ Autaahaatɨhomɨhiyaatimatawaawɨ isɨhiya pɨwɨha jaiwɨtɨwɨha ausaahohiyɨhiyai aimɨ ipɨhatiwɨmawaayopo. Sandɨ ipɨhatiwɨmahohɨtɨmandɨ apaaraahɨmaahe, Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bimisɨmo yapɨpatambɨhiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ itɨpɨho bimisɨhoai nusatipɨhaahosɨ koraahɨ ipɨhatiwɨmawaayopo. \v 5 Iyataatɨ isɨhiya pɨwɨha jaiwɨtɨwɨha ausaapɨ katohiyɨhiya yapɨpatambɨhiyaare. Yapɨpatambɨhiyaasɨ kiyaamɨ pɨwɨhaisangi amɨ yapɨpatambɨhaare. Yapɨpatambɨhaasɨ amɨ isɨhiya yapɨpatambɨhiya usa kiyaamɨ pɨwɨha maaritɨwɨ atɨwiwɨ japepihɨrɨtaapo. \v 6 Iyataatɨ nyahɨhɨ Autaahaatɨhomɨhiyaanɨne. Isɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhopɨ atiwɨ gwɨnyaapɨhiyaahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nyahɨ kaundisaihɨ baiwɨ atɨnyitaapo. O isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨhiyaimaamatɨwɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha kaundisaihɨ wɨndɨ baiwɨ atɨhomaanyitaapo. Saiwa siyatɨ auta noaipahonɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Akoho pɨwɨha tɨtɨhɨ akaaha biyatɨ netɨ gɨwunyaasawɨhiyaisunɨ amɨ itɨpɨho yapɨpatambɨho pɨwɨha jaiwɨtaha netɨ gɨwunyaasawɨhiyaisunɨ nyahɨ biyaatɨ tipɨtapaawaatɨ usondo. \s1 Isɨhiyaisɨ Maarɨho Numwɨtaatɨwɨhandamɨ Autaahaatɨho Tanyaahore \p \v 7 Nisɨ naisɨhiyaatɨ maarɨho nasinyohiyɨhiyaate, isɨhiyaisaatɨ maarɨho namɨndɨhaahandɨ sandɨ Autaahaatɨhomɨ nasahandisɨ amɨ nyahɨ Komɨ metɨhonyaanɨnɨ naasɨkatɨ kiyaatɨ isɨhiyaisa maarɨho namɨndɨhaawe. Isɨ utaaho wo isɨhiyaisɨ maarɨho numwɨtaatɨwɨhɨretɨ japepihɨratɨ nahatewetɨ kiyataataahɨ so Autaahaatɨhomɨ mwaahoematataise. Iyatɨ ko Autaahaatɨhopɨ biyatɨ atisa gwɨnyaahondaatɨ sandɨ kiyataise. \v 8 Utaaho wo isɨhiyaisɨ maarɨho biyatɨ wɨndɨ namunyataataahɨ so amɨ isɨhiyaisɨ maarɨho numwɨtaatɨwɨhandamɨ Tanyaaho Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ biyatɨ monatɨ atɨhomisahondaate. \v 9 Iyataatɨ Autaahaatɨho sangisɨ maarɨho nasanyataayo tatɨ nyangisɨ nanyisɨtandɨ Autaahaatɨho komɨ Mwaaho naasoaisɨ yapɨpataapɨhɨ natausaasataise, Jisaasihomɨ kaindɨhandaahɨ asɨyaanimataatɨ bimɨtɨhaahandɨ nyahɨ naitɨhaawɨ. \v 10 Iyataatɨ Autaahaatɨhoaisɨ nyahɨ jɨhɨ maarɨho nunyonɨhɨ komɨ Mwaahoaisɨ nyapɨ natausaasataamaise. Owetise. Autaahaatɨho nyangisɨ maarɨho nanyinyataatɨ komɨ Mwaaho nyamɨ maipɨhaiwa nahatewa nenyamaitandɨ natausaasataise. \v 11 Iyataatɨ nisɨ naisɨhiyaate, Autaahaatɨho siyatɨ maarɨho aungwohandɨ nanyinyataise. Isɨ sandapɨ nyangisangi isɨhiya usaisaatɨ maarɨho namɨndɨhaawo. \v 12 Iyataatɨ utaaho wo Autaahaatɨhoaisɨ wɨndɨ mausose. Isɨ nyahɨ Jisaasihomɨ isɨhiyaisaatɨ maarɨho namɨnɨhaawaahɨ Autaahaatɨho maasɨ nyangisatɨtɨtaise. Iyonɨhɨ sandaahɨ Autaahaatɨho isɨhiyaanangi maarɨho nanyamindɨhandɨ nga biyatɨ nyamɨhetɨ noaipatɨ watɨpɨndaise. \v 13 Autaahaatɨhoaisaatɨ nyahɨ maasɨ tɨmaamaitonɨhɨ, amɨ Autaahaatɨho maasɨ nyangisatɨndaise taatɨ aimɨ gwɨnyaahaayo. Siyaatɨ aimɨ gwɨnyaahohɨtɨmandɨ apaaraahɨmaahe, Autaahaatɨho komɨ Itɨpɨho nanyamisɨho netɨ gɨnyunyaasɨhɨ gwɨnyaahaayo. \v 14 Iyataatɨ Sapɨho Mwaahoaisɨ natausaasihɨ yapɨpataapɨhɨ isɨhiyaisɨ japɨhɨ numwaitandɨ napindɨhandɨ sandɨ nyahɨ aposerɨhiyaanɨnɨ aimɨ mmonahaawɨ namawaatɨ kandapɨ pɨwɨha nyahɨ ausaawa isɨhiyaisɨ kaundɨtɨhaahiyaanɨne. \v 15 Isɨ utaaho wo Jisaasihopɨ Autaahaatɨhomɨ mwaahoe, tatɨ katisɨho so Autaahaatɨhoaisatɨ maasɨ tɨmaamaitatɨ bimihɨ amɨ Autaahaatɨhoaisangi maasɨ koaisatɨtihe. \v 16 Iyataatɨ nyahɨ Autaahaatɨhopɨ nyangisɨ maarɨho aungwohandɨ nanyinyataise, taatɨ gwɨnyaahaawɨ Autaahaatɨhopɨ nyangisɨ biyatɨ nyainjaatɨ bimɨtaise taatɨ gɨwunyaahaayo. Iyataatɨ Autaahaatɨho isɨhiyaisɨ maarɨho numwɨtaatɨwɨhandamɨ Tanyaahore. Isɨ utaaho wo isɨhiyaisaatɨ maarɨho namɨndɨhaahɨretɨ japepihɨratɨ kaisɨho so Autaahaatɨhoaisatɨ tɨmaamaitatɨ maasɨ bimihɨ amɨ Autaahaatɨhoaisangi maasɨ koaisatɨtihe. \v 17 Autaahaatɨho isɨhiyaanangi maarɨho nanyamindɨhandɨ nyamɨhetɨ noaipatɨ watɨpɨndaise. Ipotɨhura asisɨha ipotɨhetɨ isɨhiyai netɨ tipɨtapaahonɨhura nyahɨ wɨndɨ yamaitɨhaawo. Iyataatɨ sandɨ apaapɨmaahe, Jisaasiho komɨ Sapɨhoaisɨ maarɨho nunyatɨ maasɨ bimipatamatiyaatɨ nyahɨ naasɨkatɨ kiyaatɨ Autaahaatɨhoai maarɨho nunyaatɨ maasɨ bindɨhaawe. Isɨ asisɨha ipotɨhetɨ wɨndɨ yamaito. \v 18 Iyataatɨ utaaho wo Autaahaatɨhoai maarɨho nunyataaho wɨndɨ yamaitaise. Iyataatɨ amɨ utaaho wo isɨhiyaisɨ maarɨho numwɨtandɨhandapɨ biyatɨ nga gwɨnyapenataataahɨ komɨ yaitandɨhandɨ apɨpaahɨ owetɨtaise. Iyataatɨ isɨhiyaamɨ yayohɨtɨhandɨ sandɨ apaapɨmaahe, kiyaamɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwaapɨ wihoaaŋɨhandɨ naaŋɨhandɨ newaanɨpane, tɨwɨ yayawaayopo. Isɨ utaaho wo Autaahaatɨhopɨ naaŋɨhandɨ nanɨmɨtaiso tatɨ yayonaahɨ so isɨhiyaisɨ maarɨho numwɨtaatɨwɨhandapɨ wɨndɨ biyatɨ namusesɨpatahondaate. \v 19 Iyataatɨ maarɨho Autaahaatɨhoai nunyohɨtɨndɨ sandɨ apaapɨmaahe, Autaahaatɨho Sawaho jɨhɨ maarɨho nyangi aungwohandɨ nanyamindɨhandape. \v 20 Iyataatɨ utaaho wo isɨhiyai usonataahandɨ kandɨ biyatɨ maarɨho kiyaisɨ namunyaho so amɨ Autaahaatɨho mausosɨhoaimaawɨ ahoyatɨ maarɨho wɨndɨ namumwɨtaise. Iyataatɨ amɨ ko isɨhiya usaisɨ maarɨho wɨndɨ biyatɨ namunyataahandɨ kandɨ, nɨnɨ Autaahaatɨhoai maarɨho nunyataayo, tatɨ kandaataahɨ so akɨtɨnɨhɨ tɨtɨhɨ kandaamaase. Owetise. Apɨpaahɨ jaiwɨtatɨ kandaase. \v 21 Iyataatɨ wɨnɨhapɨpa Jisaasiho kanyatihɨ atisohɨpɨpa siyahapaare: Utaaho wo Autaahaatɨhoai maarɨho nunyataataahɨ, amɨ komɨ naisɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai maawɨ maarɨho nunyane, tatɨ kanyatihɨ atisahaayo. \c 5 \s1 Kɨma Pɨwɨma Isɨhiya Baiwɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Yapɨpatambɨhaiwaisɨ Ipɨhatiwɨmaitaatɨwɨhandapɨhaare \p \v 1 Isɨhiya usa Jisaasihopɨ Isɨhiyai Japɨhɨ Numwaitandɨ Autaahaatɨho Ahɨwisɨhore, tɨwɨ baiwɨ gɨwunyaawaawaahɨ siya Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaimatawaayopo. Isɨ isɨhiya kiyaamɨ Sapɨho Autaahaatɨhoai maarɨho nunyawaawaahɨ amɨ, Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaimatohiyɨhiyaimaawɨ ahoyawɨ maarɨho numwɨtaapo. \v 2 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaimatohiyɨhiyaisɨ maarɨho nunyahaayo taatɨ gwɨnyaahotɨmandɨ sandɨ wipɨyɨhaawɨ maahe, Autaahaatɨhoai maarɨho nunyaatɨ komɨ pɨwɨha katirɨhɨretɨ japepihɨraatɨ kiyahaawɨ sandɨ siyaatɨ gwɨnyaahaayo. \v 3 Isɨ nyahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katisɨha atisaatɨ kɨretɨ tɨtɨhɨ japepihɨrɨhaawaahɨ sandɨ Autaahaatɨhoaisɨ maarɨho biyaatɨ nunyahaawe. Iyataatɨ amɨ komɨ pɨwɨha atisaatɨ japepihɨrɨhaawɨ nyapɨ wɨndɨ naahomaaŋataise. \v 4 Siyaatɨ japepihɨrɨtɨhaahandapɨ nyapɨ wɨndɨ naahomaaŋindɨmandɨ apaapɨmaahe, nyahɨ Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaanɨnɨ yapɨpatambɨhaiwaisɨ ipɨhatisaamahaawe. Yapɨpatambɨhaiwaisɨ ipatisotɨmandɨ apaaraahɨmaahe Autaahaatɨhopɨ biyaatɨ gɨwunyaahotɨhandaahɨ ipɨhatisaamahaayo. \v 5 Utaaho nɨnapitiyataaho (gɨwunyaataaho) yapɨpatambɨhaiwaisɨ ipɨhatisamaitaise? Utaaho wo Jisaasihopɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahore tatɨ biyatɨ gɨwunyaataaho so yapɨpatambɨhaiwaisɨ nga ipɨhatisamaitaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Autaahaatɨho Komɨ Mwaahopɨ Pɨwɨha Ausaatɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 6 Iyataatɨ so Jisasɨ Kɨraisiho napiso waapoho naitandɨhandapunɨ ipɨ tɨtɨ atawɨhatetɨ jɨtɨpa nuhaitandɨhandapunɨ nasataise. Iyataatɨ ko waapoho naitandɨhandapaahɨhɨ nasataamaise. Owetise. Waapoho naitandɨhandapunɨ komɨ jɨtɨpatɨ nuhaamaitandɨhandapunɨ nasataise. Iyataatɨ Itɨpɨho so pɨwɨha akaahaamɨhore. Pɨwɨha akaahaamɨhosɨ Jisaasihomɨ kaiwaiwaapɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahosɨ saiwa kiyataise tatɨ netɨ gɨnyunyaitaise. \v 7-8 Iyataatɨ Jisaasihomɨ kainyanya mairɨmaasɨ siyate: Itɨpɨho nanyamindɨhandunɨ, waapoho nesɨtɨhandunɨ, jɨtɨpatɨ nuhoaamasɨtɨhandunɨ, sanyaaraahɨ Jisaasihopɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahoe, taatɨ gwɨnyaitɨhaawɨ Autaahaatɨho netɨ nanyisataise. Sanya kainyɨmanya noaipatɨ tɨmaamaita naasaahɨ Jisaasihopɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahoe, tatɨ nanyisataise. \v 9 Iyataatɨ isɨhiya taahiyɨhiya wapaapɨ pɨwɨha naasɨka katauhaahɨ akɨte taatɨ gɨwunyaawaahiyaanɨne. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaatɨ katisɨha apɨpaahɨ akaahaare. Akaahandaatɨ isɨhiya taahiyɨhiya wapaapɨ akɨte tɨwɨ katohɨwaiwaisɨ apɨpaahɨ ipɨhatisamahaare. Isɨ Autaahaatɨhomɨhaapɨ biyaatɨ gwɨnyaitɨhaawe. Iyataatɨ Jisaasiho mairɨma kainyanyaapɨ siyahoe siyahoe, tatɨ Autaahaatɨho sawaho ausaatɨ kanyatataase. \v 10 Isɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨ Mwaahopɨ biyatɨ gɨwunyaasɨho so Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katisɨha atisataatɨ Jisaasihopɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahore, tatɨ biyatɨ komɨ maarɨhoaatɨhapɨ gwɨnyaitaise. O utaaho wo Autaahaatɨhopɨ biyatɨ gɨmunyaasɨho so amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Mwaahopɨ siyahore siyahore tatɨ katisɨhaapɨsangi wɨndɨ biyatɨ gɨmunyaitaise. Siyatɨ Jisaasihopɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahoe tatɨ biyatɨ gɨmunyaataataahɨ sɨkandɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katisɨhaapɨ jaiwɨtatise tatɨ gwɨnyaataise. Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhopɨ jaiwɨtɨtandɨhore, tatɨ gwɨnyaitaise. \v 11 Iyataatɨ Autaahaatɨho pɨwɨha akaaha kanyatataatɨ sata kanyatataase, “sahɨ asɨyaatimatɨwɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ aimɨ nasinyataayo. Iyataatɨ asɨyaatimatɨwɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandamɨ tanyaaho Nisɨ Maasɨhɨhore,” tatɨ Autaahaatɨho aimɨ kanyatataase. \v 12 Isɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨ Mwaahoaisatɨ biyatɨ maasɨ tɨmaamaitataataahɨ so asɨyaimatɨwɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ aimɨ netaise. O utaaho wo Autaahaatɨhomɨ Mwaahoaisatɨ wɨndɨ biyatɨ tɨmaamaamaitataataahɨ asɨyaimatɨwɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ wɨndɨ namaitaise. \s1 Kɨma Pɨwɨma Nyahɨ Asɨyaanimataatɨ Jinjapɨhɨ Jinjapɨhɨ Bimɨtɨhaahandisahiyaanɨne Taatɨ Gwɨnyaitɨhaahandapɨhaare \p \v 13 Pɨwɨma kɨma nɨnɨ jɨpatɨpiyohɨma sahɨ Autaahaatɨhomɨ Mwaahopɨ baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatapɨ jɨpatɨpiyataayo. Kɨma pɨwɨma sapɨ jɨpatɨpiyohɨma apaapɨmaahe, asɨyaatimatɨwɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandapɨ aimɨ nehaayo, tɨwɨ baiwɨ gwɨnyaitaatɨwɨ sangi kasatɨtɨ jɨpatɨpiyataayo. \v 14 Iyataatɨ nyahɨ wapaapɨ Autaahaatɨhoai nunjesaihaahɨ atɨnyisatɨ sapa numwɨtaano, tatɨ maaritimbɨpa nanyamɨtaise, taatɨ aimɨ gwɨnyaahaayo. Isɨ Autaahaatɨhopɨ yamaayaatɨ nanɨhiyaatɨ komɨ detɨ nowaatɨ kahapaamapɨpaapɨ nunjendɨhaawe. \v 15 Iyataatɨ nyahɨ Autaahaatɨhoai wapaapɨ nunjehonɨhɨ biyatɨ atɨnyindɨhandapɨ aimɨ biyaatɨ gwɨnyaawaahiyaanɨne. Siyaatɨ gwɨnyaahaawɨ Autaahaatɨhoai wapaapɨ nanyɨnye, undaatɨ nunjesaihaahɨ amɨ nanyamɨtaise, taatɨ aimɨ gwɨnyaawaahiyaanɨne. \v 16 Iyataatɨ Kɨraisihomɨ utaaho wo maipɨhandɨ kiyonɨhɨ amɨ Kɨraisihomɨ utaaho wo koaisɨ usonataatɨ, komɨ maipɨ handɨ Autaahaatɨho nemwahonɨhɨ ko wɨndɨ yaawatɨ naaŋɨhandɨ ipotɨhura namaitaiso, tatɨ gwɨnyaataataahɨ gaasɨ utaaso usosɨho namatɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundane. Gaapundonɨhɨ Autaahaatɨho komɨ maipɨhandɨ nemwatɨ japɨhɨ numwaatɨ koai asohoematɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ numwɨtando. Iyataatɨ isɨhiya maipɨhaiwa kaiwa kaiwa kaisaihɨhaiwa Autaahaatɨho nemwaitandɨhaiwaapɨ nɨnɨ sangi kasatataato. Iyataahandɨ kandɨ utaaho wo Autaahaatɨho winja bimindɨhandisɨ ahosumwatɨ notɨ maipɨhaiwa pɨhɨtatɨ japɨhɨ japɨhɨ kiyonaaraahɨ komɨ maipɨhaiwa saiwa Autaahaatɨho wɨndɨ nemwaamaitaise. Nemwaamahonɨhɨ kandɨnɨhɨ ahotɨmɨ notɨ napotaahura yaawatɨ naaŋɨhandɨ naitaise. Isɨ siyatɨ maipɨhaiwa nasisoaarɨ kiyatoaatisɨhopɨ wɨndɨ gaapɨmundɨwɨse ndaato. \v 17 Autaahaatɨho maarɨmitirɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ kiyohɨwaiwa saiwa maipɨhaiwaare. Iyataatɨ utaaho samɨ wo komɨ maipɨhaiwaapɨ Autaahaatɨhoai nepɨnɨmape undihɨ Autaahaatɨho nemwasɨwaiwaapɨ ipotɨhura yaawatɨ naaŋɨhandɨ wɨndɨ namaitaise. Isɨ isɨhiyai maipɨhaiwa kiyohiyɨhiyaapɨ gaapundɨtɨhaawe. \v 18 Iyataatɨ isɨhiya noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaimatohiyɨhiya Bwaasɨrɨhɨramɨhɨretɨ minjapepihɨrawaayopo. Bwaasɨrɨhɨramɨhɨretɨ minjapepihɨrotɨmandɨ apaapɨmaahe, Autaahaatɨhomɨ Mwaaho kiyai biyatɨ iwinjaatɨ bimihe. Aihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ kiyaisɨ nasatɨ namumwɨhatataise, taatɨ saiwaapɨ aimɨ gwɨnyaawaahiyaanɨne. \v 19 Iyataatɨ nyahɨ siyaatɨ aimɨ gwɨnyaahaayo, nyahɨ noaipawaatɨ Autaahaatɨhomɨ metɨhonyaanimatohiyɨhiyaanɨnɨ komɨ otɨtɨhɨ bimonɨhɨ, amɨ isɨhiya Bwaasɨrɨhɨramɨhɨretɨ japepihɨrohiyɨhiya Bwaasɨrɨhɨrɨ winjaatɨ bimihɨ kɨramɨ otɨtɨhɨ bindawaayopo, taatɨ aimɨ gwɨnyaahaayo. \v 20 Iyataatɨ nyahɨ aimɨ siyaatɨ gwɨnyaahaayo, Autaahaatɨhomɨ Mwaaho aimɨ nasatɨ mmona gwɨnyaitɨhaahandɨ nyangi nanyinyataise. Aihɨ nyahɨ Autaahaatɨho akɨtɨhopɨ mmonaatɨ aimɨ gwɨnyaahaayo. Isɨ nyahɨ komɨ Mwaaho Jisasɨ Kɨraisihoaisaatɨ maasɨ tɨmaamaitɨhaawaahɨ mɨkandɨ Autaahaatɨhoaisaatɨ maasɨ maarɨho naasohɨtihɨ tɨmaamaitɨhaayo. Iyataatɨ Autaahaatɨho nyahɨ maasɨ tɨmaamaitaatɨ bimohɨmo so apɨpaahɨ Akɨtɨhore. Iyataatɨ Autaahaatɨho so jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhandisahore, taatɨ aimɨ gwɨnyaahaayo. \p \v 21 Isɨ nisɨ metɨhonyaate, autaahaatɨho jaiwɨtɨwɨho taahɨhomɨhaiwaisɨ baiwɨnɨhɨ ahosumwapɨse. Iyataatɨ maipɨhaiwa wiwa sangisaapɨhɨ noaipaitaisɨ sahɨ baiwɨ jaawo satɨtɨ nɨnɨ Jonɨhonɨnɨ ausaatɨ kasatɨtɨ jɨpatɨpiyataayo.