\id 1CO - Aŋaataha-Ainde NT -Papua New Guinea 2003 (DBL 2014) \h 1 Korindɨhiya \toc1 Porɨho Utɨpɨmo Kɨmo Jɨho Korindɨhiyaapɨ Jɨpatɨpaisɨhore \toc2 1 Korindɨhiya \toc3 1Ko \mt1 Porɨho Utɨpɨmo Kɨmo Jɨho \mt2 Korindɨhiyaapɨ Jɨpatɨpaisɨhore \imt1 Kɨmandɨ 1 Korindɨhiyaapɨ Utɨpɨmandapɨ Nesɨpɨhande \ip Kɨmo utɨpɨmo 55 A.D. hura Porɨho aunahɨpatɨ Epesaasihanda bindataatɨ jɨpatɨpiyahore. Aunahɨpatɨ satɨ isɨhiya Gɨrikɨhiyaamɨ aunahɨpatɨ awaipate. Siya isiya Judaahiyaamɨ Tiworisaare. Aiwɨ kiya Autaahaatɨhopunɨ amɨ wɨnɨhapɨpaapunɨ wɨndɨ monɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨhiyaare. Kiya isɨmiya Jisaasihopɨ sangɨ gɨwunyaapɨhura ambɨpatamɨhaiwa apɨpaahɨ ainjotatɨ maipɨhaiwaahɨhɨ kaiwɨ bisotɨmbɨwɨhiyaare. Saiwɨ kaiwa kaiwɨ bimauhɨ Porɨho isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ kaiwɨ bimohɨrɨhɨrɨ sɨretisɨ maipɨhaiwa namapɨ sɨretɨ kaiwɨ bimaawɨse undatɨ nesɨpatɨ japwaatɨ kaundatɨ jɨpatɨpiyataise. Sandɨ kiyaamɨ maipɨhaiwa jɨhɨ kaiwɨ bimohɨwaiwaapɨ kaundataase. \is1 1 Korindɨhiyaapɨ Pɨwɨha Napɨmasataise \io1 Porɨho kiyaisɨ ipɨhɨrete undatɨ komɨ pɨwɨha namasisɨha (1:1-9) \io1 Autaahaatɨhomɨ isɨhiya tipɨtapaatotɨhandapɨ Porɨho kiyaisɨ nunjenatɨ itɨhundisɨha (1:10–4:21) \io1 Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya wainyɨhiya apwainyɨhiya sangɨ namaatɨnɨwɨhiyaisunɨ aimɨ namaatɨnɨwɨhiyaisunɨ kiyaamɨ daiwɨ bimɨtaatɨwɨhɨretapɨ kaundisɨha (1:5–7:40) \io1 Maipɨhapa kahatɨmatɨpetahaiwa kiyohɨwaiwa tɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya kaiwai namasi nawisapitɨtaatɨwɨ kaundisɨha (8:1–11:1) \io1 Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya tɨmaamaitɨwɨ otɨpɨpatɨ maasɨ nɨnawɨpɨhɨ kaiwɨ Komɨ ambɨpatɨ naasaipatamɨ nausɨyɨhiyaatɨtaatɨwɨ kaundisɨha (11:2–14:40) \io1 Kɨraisiho napotatɨ japɨhɨ nepasɨtɨhandapɨ tanyaahaapɨ ahotisɨha (15:1-5) \io1 Isɨhiya Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiyai numwɨtaatɨwɨ pɨwɨha kaundisɨha (16:1-4) \io1 Nahataapaapɨ kaundatɨ Porɨho komɨ pɨwɨha osasepɨhaatɨ owemasɨha (16:5-24) \c 1 \s1 Utɨpɨmo Kɨmoaatɨhɨ Porɨho Pɨwɨha Jɨpatɨpaimbɨpaamɨ Jɨhapɨha Namasatɨ Nuwatɨ Isɨhiya Korindɨhandaahiyaapɨ Jɨpatɨpaindɨhande \p \v 1 Nɨnɨ Porɨhonɨne. Kɨraisɨ Jisaasihomɨ pɨwɨha kopɨ awusaitandɨ Autaahaatɨho gaatatɨ nanɨmaatɨ nanɨmahanatɨ natanoaasisɨhonɨne. Sandɨ Autaahaatɨho sawaho gwɨnyaatɨ maaritindɨhandaahɨ nɨngi nanɨmahanatɨ natanoaasisɨhonɨne. Aihɨ nɨnɨ nyamɨ naisoho Sosɨtenesiho nyamatiyatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaasɨhoaisatɨ ko nɨngisatɨ maasɨ bindɨhaawɨ gaahure satahaato. \p \v 2 Yɨhoaaŋɨ maasɨ bindɨhaawɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨwɨ koai mepɨ autaahepumapɨ aunahɨpa awaipatɨ Korindɨhanda bimohiyɨhiyaatapɨ utɨpɨmo kɨmo jɨpatɨpaindɨ nusoaasataayo. Sahɨ noaipapɨ Autaahaatɨhomɨhiyaatimatɨtaatɨwɨ ko netɨ yandɨhesamatɨ netɨ Kɨraisɨ Jisaasihoaisatɨ ahoyatɨ aimɨ tɨsamaamahɨwataise. Siyatɨ netɨ yandɨhɨsiwatɨ aimɨ nisɨhiyaate satatɨ nasamɨhanataise isɨhiya jɨhɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihopɨ nyahɨ katɨhaawɨ saundaatɨ, “Kɨnyɨ Awaisɨhoŋɨ Nyangi Nyainjatingɨhoŋe,” undohɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya aunahɨpɨ nahatewaara nahataapɨpɨhiyaisatɨ netɨ ahoyatɨ gaatatɨ nasamaatɨ sasatatɨ, “Sahɨ aimɨ nisɨhiyaate,” satatɨ aimɨ nasamɨhainjɨhiyaate. Iyataatɨ amɨ Jisasɨ Kɨraisiho so nyahɨ nahatiyaanɨnɨ, kiyaunɨ sahunɨ amɨ nyahunɨ koai saundaatɨ, “Kɨnyɨ nyangi nyainjatingɨhoŋɨ Awaisɨhoŋe,” undohɨhore. \v 3 Nyamɨ Apɨho Autaahaatɨhounɨ amɨ nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihounɨ kindarɨ sangi maarɨho awaindɨhandɨ wisaipɨ nasanyamɨ gaahaiwa kasimɨ jatatamanisaihɨ amɨ sahɨ samɨ maarɨho ambɨpatɨ nahandɨ gaatanɨhɨ bimɨtaatɨwɨ nɨnɨ kindari pɨwaundɨtɨ nunjenɨtɨ gaapundataayo. \s1 Porɨho Autaahaatɨhoai Kɨnyɨ Gaahoŋe Gaare Undataase \p \v 4 Nɨnɨ nahatewetɨ gaapundataahura nasisoaarɨ konɨnɨhɨ sapɨ gwɨnyaatɨ nisɨ Autaahaatɨhoai nɨnɨ kopɨ aunɨhɨhɨrɨ aunɨhɨndɨ mepɨ autaahemwahohɨhoai, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undataato. Koai nɨnɨ gaahoŋe undotɨmandɨ apaapɨmaahe, amɨ sahɨ Kɨraisɨ Jisaasihoaisawɨ maasɨ tɨmaamaitauhɨ kandapɨ Autaahaatɨho sangi maarɨho wisaiwatɨ gaahatɨ kasisatɨ andɨtɨsaisɨhe. \v 5 Autaahaatɨho otɨpɨpatɨ kawitaatɨwɨ gwɨnyaahohɨwaiwa sangi nasamiwɨmaiwaapɨ koai nɨnɨ, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undataato. Nɨnɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe undotɨmandɨ sahɨ Kɨraisihoaisawɨ tɨmaamaitohɨtɨhandaahɨ komɨ pɨwɨhaapɨ sangi biyatɨ nasesɨpatatɨ gisunyaatɨtandɨhaunɨ amɨ isɨhiyai komɨ pɨwɨha baiwɨ ausaapɨ kaundɨtaatɨwɨ netɨ andɨtisaisɨhe. \v 6 Sandɨ siyatɨ noaipasɨtɨmandɨ nyahɨ Kɨraisihomɨ pɨwɨha ausaawaatɨ aimɨ kasatotɨhaapɨ tɨtɨhɨ akaahe tatɨ netɨ nasisataise. \v 7 Komɨ otɨpɨpatɨ kawitaatɨwɨ gwɨnyaahohɨpɨpa gaahapa nahataapa sahɨ wapa gaahapa kamaiwɨ nehɨhandɨ nasanyatɨ netɨ andɨtɨsiwataise. Iyatɨ amɨ sahɨ Autaahaatɨhomɨhapa otɨpɨpatɨ kawitaatɨwɨhapa Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho gɨwunyaahohiyɨhiyai numwipatamatiyahapaapɨ sahɨ wɨndɨ nenoaahɨmetɨtaatɨwo, nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho japɨhɨ yapɨpatambɨ auta uso napɨtandɨhandapɨ jatawaawo. \v 8 Iyatɨ amɨ ko sangi netɨ watɨpɨsamahonɨhɨ sahɨ kiyaatɨnɨhɨ gɨwunyaapɨ bimaamɨ nuwɨ yapɨpatɨ kɨmatɨ namawaahuraatɨtando. Saiwɨ maipɨhaiwa kaiwɨhiye tatɨ Autaahaatɨho wɨndɨ mmondande Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho isɨhiyai gaahandɨ asɨyɨhiyaimatɨtaatɨwɨhandɨ nunyatɨ amɨ usai yaawɨhandɨ nunyatɨ sisɨhaapɨhɨ natausaasɨtandɨ nasataahuro. \v 9 Autaahaatɨho wapa kaitandɨ katimbɨpa kapa tɨtɨhɨ kiyahore. Iyatɨ ko Jisaasihomɨhetapɨ sangi gaata nasamaasɨhore sahɨ ko Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihoaisawɨ tɨmaamaitɨwɨ samɨ maarɨho naasohɨtɨtando. Ko kasitandɨ gaatatɨ nasamaasɨpɨpa netɨ samɨhetɨ gaasamaitaise. \s1 Autaahaatɨhomɨ Isɨhiya Kɨraisihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Tipɨtapaatawaayopo \p \v 10 Isɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ sangi pɨwɨha kasatɨtandɨ nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho nɨngi watɨpɨhandɨ naninyataise. Nanɨmihɨ nɨnɨ nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihomɨ maahomwaaŋɨ netɨ sahɨ kiyohɨwaiwaapɨ nɨnɨ watɨpɨndɨ saiwɨ kaiwɨse satɨtandiyo. Samɨ pɨwɨha wɨndɨ tɨmunane. Owetane. Aiwɨ amɨ tɨmipɨtapaatɨwɨse. Pɨwɨha nehɨ naasɨka kanɨwɨ sahɨ gwɨnyaahotɨhandɨ naasɨkandɨtanɨhɨ tɨmaamaitɨwɨse. Saiwɨ sahɨ wapa kaitaatɨwɨ gwɨnyaahohɨpɨpa maarɨho nehɨ naasohɨtanɨhɨ kaiwɨse. \v 11 Saiwɨ kaiwɨse ndɨ kasatotɨmandɨ apaapɨmaahe. Naisɨhiyaate, itapaatɨ Kɨrohehaatamɨhiya usa napɨwɨ kɨmbɨhɨ nɨngi sahɨ itɨhɨnnɨwɨ samɨ otɨhapɨhɨ itɨhapɨpa ahotihɨ kandapɨ kandauhɨto. \v 12 Samɨ wo sandaase. Kɨraisihopɨ Porɨho nɨngi katanisirɨhɨretɨ japepihɨrataayo ndaase. Aihɨ amɨ samɨ wo sandaase. Nɨnɨ Aporosiho Jisaasihopɨ katanɨsirɨhɨretɨ japepihɨrataayo ndaase. Aihɨ amɨ samɨ wo sandaase. Jisasɨ Kɨraisihopɨ nɨngi Pitaaho katanɨsirɨhɨretɨ japepihɨrataayo ndaase. Aihɨ amɨ samɨ wo sandaase. Nɨnɨhɨ Kɨraisiho nɨngi katanɨsirɨhɨretɨ japepihɨrataayo ndaase. \v 13 Kɨraisiho netɨ nasɨpatatɨ yɨyandɨhɨ kɨhonjɨ kɨhonjaapɨhɨmatataiso? Nɨnɨ Porɨhonɨnɨ samɨ maipɨhaiwaapɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nimaatataayono? Aindɨ amɨ nɨnɨ Porɨhonisɨ ambɨpataahɨ nɨnɨ waapohora samɨ usaatangi baasusataayono? \v 14 Nehɨ utaahurɨ yahurɨ Kɨrisɨpaasiyɨ Gaiyaasiyaisaahɨhɨ gaanɨhɨ baawuso ndɨ Autaahaatɨhoai, “Kɨnyɨ gaahoŋe gaare,” undataato amɨ sahɨ Porɨho komɨ ambɨpataahɨ nyangisɨ baanyusataise maatɨtaatɨwo. \v 15 Nehɨ surisaahɨhɨ nɨnɨ baawuso amɨ samɨ wo nisapɨ wɨndɨ samaatɨtando, “Nɨngisɨ Porɨho komɨ ambɨpataahɨ baanusihɨ waapoho netɨhonɨne,” tatɨ wɨndɨ kamaatɨtando. \v 16 E wusasapɨ nanɨpimandɨtonɨ Sɨtepanaasihoaisunɨ amɨ kapɨhɨ maasɨ ahoyatɨ komɨhusasi waapohora baawuso. Susasapɨ gwɨnyaataatɨ amɨ usai waapohora baawusataayondɨho wɨndɨ biyatɨ gɨmaanunyainjo. \v 17 Nɨnɨ isɨhiya taahiyɨhiyai wɨndɨ bahomaawusotɨmandɨ amɨ Kɨraisiho isɨhiyai waapohora baawuse ndatɨ natanoaasihɨhonɨnɨmaahe. Owetise. Nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha Kɨraisiho kaiwaiwaapɨha ausaatɨ isɨhiyai kaundɨtandɨ ko nɨngi natanoaasataise. Pɨwɨha Gaaha Wanɨha nɨnɨ ausaataatɨ pɨwɨha nehɨha isɨhiya nawɨhaiwɨ amɨtɨha gaahaisawɨhiya gwɨnyaapɨ katopatamataindɨ katɨtandɨmaahe. Owetise. O amɨ nɨnɨ pɨwɨha nehɨha isɨhiya amɨtɨha gaahaisawɨhiya gwɨnyaahohɨha ausaatɨ kandaataahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha Kɨraisiho ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nimaatindɨhandapɨha noaipatɨ watɨpɨhandɨ oweha nehɨhaimatɨtaise. \s1 Autaahaatɨho Amɨtɨha Gaahandɨ Gwɨnyaasɨwaiwaunɨ Watɨpɨhaiwaunɨ Kɨraisihoai Numwihɨ Isɨwahore \p \v 18 Iyataatɨ amɨ isɨhiya yaawatɨ naaŋɨhaiwa nepɨ napopɨ owetɨtaatɨwɨhihoaaŋɨ jaawɨ niyohiyɨhiya siya Autaahaatɨhomɨ Pɨwɨha Gaaha wanɨha Kɨraisiho ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nimainjɨtɨhandapɨha watɨpɨhandɨ oweha naharimatatɨ nehɨhe tɨwɨ mmonɨwɨmapɨhiyaare. Iyataatɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨho kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ taatɨ japɨhɨ numwaasawɨhiya amɨ kiya gaahandɨ nepɨ asɨyɨhiyaimatɨwɨ nasisoaarɨ bimɨtaatɨwɨ Autaahaatɨhoenda taawɨ niyohiyɨhiya saiwɨ gwɨnyaawaayopo. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Kɨraisiho ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nimainjɨtɨhandapɨha nyangisɨ japɨhɨ nanyamaitandɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandisahe tɨwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 19 Kɨmɨkiyatɨ noaipasɨwɨmaiwaapɨ pɨwɨha wapɨhɨ satatɨ jɨpatɨpindise: \q1 “Nɨnɨ isɨhiya amɨtɨha gaahaisahiya gaahaiwa gwɨnyaahohɨwaiwa nemaito. Aindɨ amɨ kiya waatɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaahohɨwaiwa awaiwaiwa nemasanɨhɨ kiyaamɨ gwɨnyaahohɨwaiwa noaipatɨ nehɨhaiwaimatɨtaise,” \rq Aisaiyaaho 29:14\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise. \p \v 20 Isɨ amɨ nyahɨ utaaho amɨtɨha gaahaisaho nawɨhiyatɨ pɨhɨtatɨ taahɨwaiwaapɨ gwɨnyaasɨhopɨ napitɨtɨtɨhaawe? Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpaapɨ utaarɨhandetɨ sɨkurɨkaiwɨ jɨpatɨpaiwɨ nawɨhaiwɨ mmonɨwɨ nepɨ isɨhiyai katɨwunjohiyɨhiyaapɨ nyahɨ napitɨtɨtɨhaawe? Iyaatɨ amɨ isɨhiya nawɨhaiwɨ pɨwɨhaara nepɨ tunnɨwɨ kwɨtunɨwɨ pɨwaatɨwɨ katohiyɨhiya kɨmaapɨ yapɨmbatambɨ wanɨ kɨmuraahiyaapɨ nyahɨ napitɨtɨtɨhaawe? Siyaamɨ saiwaahɨ Autaahaatɨho aimɨ nemasɨhɨ kaiwa noaipatɨ akɨwaiwaametatɨ nehɨhaiwaimatataise. \v 21 Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ apɨpaahɨ gaahandaahɨ siyatɨ gwɨnyaataise. Isɨhiya yapɨpatambɨhiya nawɨhaiwɨ kiyaamɨ amɨtɨha gaaha gwɨnyaahohɨtɨhandaahɨ nisapɨ wɨndɨ biyatɨ gɨmaawunyaatɨtaiso tatɨ gwɨnyaataatɨ namatɨ daihɨra wɨra isɨhiyai japɨhɨ numwaitandɨhɨra daahɨwataise. Sɨra daihɨra isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai japɨhɨ numwaitandiraapɨ nyahɨ aposerɨhiyaanɨ pɨwɨha Kɨraisihopɨtɨha ausaahaayo. Pɨwɨha sa ausaahotɨhaapɨ isɨhiya naharimatatɨ nehɨhe tɨwɨ mmonɨwɨ nemɨhauhɨhandɨ kandɨ pɨwɨha kaaraahɨ Autaahaatɨho taatɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai japɨhɨ numwaataise. \v 22 Iyataatɨ akɨte Judaahiya siya isɨhiyai Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhaiwa wiwa kaiwɨse undɨwɨhiyaasɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasiho ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ napwindɨhandapɨ ausaahotɨha kiyaamɨ omaaŋɨtɨtɨhɨ netɨ nusopɨsasɨtɨ kiyai mawihɨ kandapɨ pɨwɨha kai nemawaayopo. Aihɨ amɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ dawaapɨpɨhapɨhiya pɨwɨha gaaha wanɨhaapɨ nehɨhe tɨwɨ mmonɨmaposawɨ yapɨpatambɨ amɨtɨha gaahaiwa gwɨnyaitaatɨwɨhaiwaahɨhɨ waatɨ newaayopo amɨ kiya nehɨ isɨhiya yapɨpatambɨhiyaamɨ amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandapaahaiwɨhiyaaso. \v 23 Kɨraisiho isɨhiya maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa nemwatɨ japɨhɨ numwaitandɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ napwindɨhandapɨha pɨwɨha ausaahotɨhaapɨ Judaahiya sa pɨwɨha maipɨha nehɨhaare tɨwɨ mmonɨmapɨ kaapɨ wɨndɨ gɨmunyaahopo. Aihɨ isɨhiya Judaahiyaamɨ dawaapɨpɨhɨ bimohiyɨhiya mmonawaawɨ sa pɨwɨha nehɨha katɨwunjauhiso tɨwɨ amɨ kiyaisangi nehɨhe pɨwɨha akaahaamaahe tɨwɨ nemmawaayopo. \v 24 Iyataahandɨ kandɨ amɨ nyahɨ Judaahiyaanunɨ amɨ isɨhiya nyahɨ Judaahiyaanamɨ dawaapɨpɨhiyaunɨ ahoyatɨ maasɨ koenda napɨtɨhaawɨ Autaahaatɨho nanyisenatɨ gaatihɨ atisaatɨ amɨ nasonɨhɨ nanyamaasawɨhiyaanɨnɨ Kɨraisiho Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandisahotatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ amɨtɨha gaaha gwɨnyaasɨtɨhandisahoe taatɨ mmonaatɨ nehaayo. \v 25 Iyataatɨ isɨhiya yapɨpatambɨhiya Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaasɨwaiwaapɨ apɨpaahɨ nehɨhaiwa naharimatɨhaiwe tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Saiwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaahauhɨhandɨ kandɨ Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ isɨhiyaamɨ gwɨnyaahohɨwaiwai ipɨhatisamatɨ apɨpaahɨ waatɨ awaindɨhandɨ nusatipɨhaatɨ autaahɨ gwɨnyaahore. Aiwɨ amɨ isɨhiya yapɨpatambɨhiya Autaahaatɨho wiwa kaiwaiwaapɨ saiwa watɨpɨhandisahaiwaamaahe kunyapehaiwe tɨwɨ gwɨnyaahohɨwaiwa saiwa isɨhiya kiyohɨwaiwai apɨpaahɨ awaindɨhandɨ nusatipɨhaatɨ watɨpɨhaiwe. \p \v 26 Naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nyahɨ nɨnapitiyaatɨ bimonɨhɨ Autaahaatɨho gaata nanyamaase tɨwɨ gwɨnyaapɨse. Samɨ usaatɨ taahiyɨhiyaatɨ amɨtɨha gaaha gwɨnyaapɨhiyaatɨ bimambɨwɨhiyaatɨmaahe. Aiwɨ amɨ samɨ usaatɨ taahiyɨhiyaatɨ awaisawɨhiyaatimatɨwɨ isɨhiyai iwinjaawɨ bimambɨwɨhiyaatɨmaahe. Aiwɨ amɨ samɨ usaatɨ isɨhiya awaisawɨhiya ambɨpatɨ awaipatɨ nepɨhiyaamɨhetapɨ namoyaatɨwɨhiyaatɨmaahe. Owetise. \v 27 Sahɨ saiwɨhiyaatɨmetatɨ amɨ sahɨ gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ owetihɨ isɨhiya jasonawa kɨmatɨma gwɨnyaitaatɨwɨhandɨ owehatɨme tɨwɨ mmonɨpɨsamahotɨmatɨmaatangi Autaahaatɨho nasamɨhanataise. Sahɨ siyahatɨmaatangi ko nasamɨhainjɨtɨmandaahɨ amɨtɨha awaisɨhaisawɨhiyai mawahandɨ nunyataise. Aihɨ amɨ sangi jasonawaawɨ kɨmiya andɨtitɨwɨhiyaamaahe apɨpaahɨ andɨtatɨ owetatɨ kunyapehatɨme tɨwɨ mmonɨpɨsamahohiyɨhiyaatangi Autaahaatɨho nasamaataise. Ko sangi siyatɨ kasindɨmandaahɨ isɨhiya sɨtɨhɨrɨ ahotatɨ nawɨhaiwɨ watɨpɨhiyai mawataise. \v 28 Iyatɨ amɨ isɨhiya awaisawɨhiya ambɨpatɨ autaahɨ ahotahiyaamɨhetapɨ namoyaatɨwɨhiyaametiso tɨwɨ isɨhiya mmonɨwɨmahotɨmatɨmai Autaahaatɨho namɨhanatɨ numwaataise. Ko sandɨ siyatɨ kaindɨmandɨ isɨhiya awaisawɨhiya ambɨpatɨ autaahɨ ahotahiya amɨ awaiwaiwa gwɨnyaapɨhiye tɨwɨ isɨhiya usonɨhohiyɨhiyai Autaahaatɨho netɨ nehɨhatɨmemataise. \v 29 Isɨ isɨhiya Autaahaatɨho namɨhanatɨ numwaasawɨhiya wɨndɨ satɨwɨ kamaatɨtaatɨwe nyahɨ yawanaanɨ gwɨnyaawaatɨ andɨtitotɨhandaahɨ Autaahaatɨhopɨ gɨnunyaatataise maatɨtaatɨwe. \v 30 Amɨ apaapɨmaahe, Autaahaatɨho sawaho komɨ gwɨnyaasɨtɨhandaahɨ sahɨ Kɨraisihoaisawɨ maasɨ tɨmaamaitawaayopo. Iyataatɨ Kɨraisiho so Autaahaatɨhomɨ amɨtɨha gaaha gwɨnyaasɨwaiwa nyangi nanyamisɨhore. Iyatɨ amɨ Autaahaatɨho Kɨraisihoetapɨ nyangi nanyamaatɨ tɨtɨhiyaanenyamatɨ amɨ nehɨ Autaahaatɨho sawahomɨhiyaanenyamataise. Iyatɨ amɨ ko Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaatɨ maaritirɨhɨretɨ daayaatɨ bitoaitɨhaawɨ nanyamaataise. Iyatɨ amɨ nyamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ Autaahaatɨho Kɨraisihomɨ otɨpɨpataahɨ nunya nanyamaataise amɨ maipɨhandɨ nyangi maanyinjatɨtando. \v 31 Isɨ nyangi Autaahaatɨho siyatɨ kanyindɨhandapɨ kopɨ tɨhaapiyaatɨ waatɨ maaritɨtɨhaawaahɨ, amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sata katatɨ ahotirɨhɨretɨ kaitɨhaawe. Amɨ utaaho wo wapaapɨ maaritɨtandaahɨ nehɨ Awaisɨhopaahɨhɨ maaritane tatɨ ahotirɨhɨreto. \s1 Kɨraisiho Ipɨ Tɨtɨhɨ Atawɨhatetɨ Nimainjɨtɨhandapɨha Pɨwɨha Porɨho Jɨhɨ Kaundisɨhaapɨhaare \c 2 \p \v 1 Isɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ sangisenda napɨtɨ pɨwɨha ausaatɨ kasatohɨtɨhandapɨ gisunyaatɨtaise. Amɨ nɨnɨhɨ sangisenda napɨtɨ jasotɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha noaasandihɨ sahɨ wɨndɨ atɨhomiwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨha ausaatɨ sangi aimɨ kasatohura isɨhiya amɨtɨhaisahiya pɨwɨha awaiwaiwa nawɨhaiwɨ nga watɨpɨhiya katohɨpatamataindɨha kasatataamaayo. Owetise. \v 2 Sandɨ apaapɨmaahe amɨ nɨnɨ saindɨ gwɨnyaataate. Nɨnɨ kiyaisatɨ maasɨ bindataatɨ pɨwɨha waiwa amɨ wapa wapaapɨ apɨpaahɨ nanɨpimatɨtɨmatɨ nehɨ Kɨraisihopaahɨ ausaatɨ kiyai kaundɨtaano ndɨ aimɨ gwɨnyaataate. Iyataatɨ amɨ so Kɨraisiho komɨ isɨhiyai japɨhɨ numwaitandɨ Autaahaatɨho namɨhainjɨho ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ isɨhiya tipɨ tipɨmandaahohɨhopɨhaahɨhɨ nɨnɨ kiyai ausaatɨ kaundɨtaano ndɨ gwɨnyaataate. Aindɨ nehɨ kaahɨhɨ ausaatɨ kasato. \v 3 Iyataatɨ nɨnɨ sangisatɨ maasɨ bimohura nisɨ ambɨpatɨ watɨpɨndɨ andɨtitɨtandɨhandɨ owetihɨ amɨ yaindɨ nahatonɨnɨ itɨ manɨmanindɨhonɨnɨ bindataayo. \v 4 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nɨnɨ sangi kandisasɨtɨ kasatohɨha isɨhiya amɨtɨha awaisɨhaisahiya katɨwunjawɨ katohɨpatamataindɨ kandisasataamaayo, amɨ nisɨ amɨtɨha awaindɨhanda samɨ maarɨho amɨ amɨtɨha gwɨnyaahohɨtɨhandɨ netɨ nasepemaahɨwɨtando. Owetise. Amɨ nɨnɨ pɨwɨha kandisasɨtɨ ausaahohɨhaara Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho otɨpɨpatɨ watɨpɨhaiwa gonipatɨ samɨhatɨhɨ kaiwaiwa sahɨ mmonɨwɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ akaaha atisaatɨ nehaayo tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. \v 5 Nɨnɨ saindɨ kiyohɨtɨmandɨ apaapɨmaahe, amɨ nehɨ isɨhiyaamɨ amɨtɨha awaiwaiwa gwɨnyaahohɨwaiwa sangi netɨ nasepemaihonɨhɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaitaatɨwɨ nɨngi pondihe. Nehɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaamɨ watɨpɨhandɨhɨ sangi netɨ nasepemaihonɨhɨ Kɨraisihopɨ sahɨ gɨwunyaitaatɨwɨ maaritataate. \s1 Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Amɨtɨha Gaahaiwa Gwɨnyaitɨhaahaiwa Nyangi Nanyinyataise \p \v 6 Amɨ sandɨhɨ akɨte. Isɨhiya aimɨ Autaahaatɨhometirɨhɨretapɨ gɨwunyaatatɨ iwinjapwaatatɨ watɨpɨtohiyɨhiya siya Autaahaatɨho nyangi apɨpaahɨ gaahaiwa nanyamɨtandɨ gwɨnyaatɨ tɨmasɨpɨpaapɨ pɨwɨha nyahɨ kaundohɨha atiwɨ newaayopo. Amɨ sandɨ amɨtɨha gaaha gwɨnyaitaatɨwɨha kiya nehohɨtɨndɨ isɨhiya amɨtɨha gaahaisahiya wanɨ kɨmura bimaamɨ niyohiyɨhiya wapa kaitaatɨwɨ gaahandɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨmaahe. Owe. Iyataatɨ amɨ sandɨ amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaahohɨtɨndɨ watɨpɨhaiwa wiwa Autaahaatɨhoai netɨ tiwandatɨ nɨwisapuwɨtandɨ netɨ ahoyanatɨ nainaamanɨnatɨ jatiwaiwaamɨhandɨmaahe. Owe. Saiwa watɨpɨmaiwa kaiwaamɨ watɨpɨhandɨ amɨ taatɨ owendaahaiwaaso. \v 7 Iyataahandɨ kandɨ amɨ nyahɨhɨ sangi Autaahaatɨho Gaaho amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaahoe taatɨ ko sawaho nyangi nanyasiwaiwaapɨha pɨwɨha kasatahaato. Iyataatɨ saiwa Autaahaatɨho kahapaamapɨpa sangɨ kiyatɨ ahiyaiwatataatɨ nyangi kanyitandɨhandapɨ katatɨ tɨmanatɨ ahiyataise. Iyataatɨ amɨ apɨpaahɨ gaahapa ipotɨhura nyangi kanyitandɨ gwɨnyaasɨpɨpai maawɨ ahiyataise. Amɨ saiwa siyatɨ Autaahaatɨho gwɨnyaasɨwaiwa, isɨhiyai ausaatɨ kaunda wɨndɨ namunjatɨ noaasatɨ nehɨ sawahomɨhetɨ ahotɨmɨ nunjatɨ, wanɨ kɨmura nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi netɨ nanyisataise. \v 8 Iyataatɨ Autaahaatɨho siyatɨ nyapɨ gwɨnyaasɨtɨndɨ isɨhiya maapɨ yapɨpatambɨhiya awaisawɨhiyaimatɨwɨ isɨhiyai iwinjaawɨ bimohiyɨhiyaamɨ woaisangi apɨpaahɨ wɨndɨ monahande. Autaahaatɨho komɨ isɨhiyai kawitandɨ gwɨnyaatɨ tɨmaniwaiwa kiya wɨndɨ monɨwɨ gɨmaawunyaatahiye. Aihɨ amɨ nyahɨ sandɨhɨ akɨte taatɨ gwɨnyaahaayo. O amɨ kiya Autaahaatɨho siyatɨ taatɨ kaiwaiwaapɨ baiwɨ mmonɨwɨ gɨwunyaatonaahɨ kahapaamapɨpa nahataapaamɨ Awaisɨho kapa Jatisɨho amɨ Autaahaatɨhomɨ yundanyɨha nausainjɨtɨhandɨ watɨpɨhaiwa nahatewa netɨ nanyɨsisɨhoai wɨndɨ kiya ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ tipɨ tɨmipɨmandaitauhe. \v 9 Iyataatɨ isɨhiya mambɨ awaisawɨhiyaisaahɨ sandapɨ wɨndɨ gɨmaawunyainjɨhandɨ kandɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨ aimɨ watɨpɨtohiyɨhiyaahɨ Autaahaatɨho kiyai kawitandɨ netɨ gwɨnyaatɨ turɨmasɨpɨpaapɨ nga gɨwunyaata nusesɨpatataise. Iyataatɨ wanɨ kɨma pɨwɨma kasatotɨmaapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha utɨpɨhoaatɨhɨ wapɨhɨ satatɨ jɨpatɨpindise: \q1 “Isɨhiya koai maarɨho apɨpaahɨ nunyohiyɨhiyai kawɨsatɨ numwɨtandɨhapa netɨ turɨmasɨpɨpa sapaare tatɨ utaaho wo komɨ ndɨhaara wɨndɨ mose. Iyatɨ amɨ utaaho wo komɨ atihɨra kapaapɨ siyahape tauhɨ wɨndɨ atɨhomise. Iyatɨ amɨ utaaho wo kapaapɨ komɨ amɨtɨhetɨ amɨ maarɨhoaatɨhɨ wɨndɨ siyahape tatɨ gɨmaawunyaatatɨ namausesɨpainje,” \rq Aisaiyaaho 64:4\rq* \m tatɨ ahotise. \p \v 10 Iyataatɨ isɨhiya mambɨhiyaisaahɨ sawimatihɨhandɨ kandɨ nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨhɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nyamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bimisɨho kaiwa netɨ gɨnunyaatɨ kanyatihɨ nyahɨ gwɨnyaahaayo. \p Aihɨ amɨ sandapɨ baindɨ nasesɨpatɨ kasatɨtaato. Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nahataapaapɨ mmonatɨ gwɨnyaahore. Iyataatɨ amɨ isɨhiya wapa mmonɨwɨ gɨmaawunyaatimbɨpa nehɨ Autaahaatɨho sawahohɨ gwɨnyaatɨ komɨhetɨ noaasandimbɨpa nahataapa Itɨpɨho mmonatɨ gaamatɨ usɨtiyahore. \v 11 Iyataatɨ sandapɨ nyangi nyamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhapɨ kanyimatimbɨpaapɨ nyamɨ maarɨhohɨ mmonatɨ gɨwunyaatatɨ nusesɨpatamahore. Iyataatɨ kɨmandɨhɨ akɨte. Utaaho wo komɨ maarɨhoaatɨhɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ amɨ utaaho wo so siyatɨ siyahapaapɨ gwɨnyaahoe tatɨ wɨndɨ mausondaise. Owe. Nehɨ sawahohɨ saindɨhapaapɨ gwɨnyaatɨhonɨne tatɨ gwɨnyaitaise. Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoaisangi kɨmɨkɨretɨ kiyataise. Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨho wapaapɨ taatɨ gwɨnyaasɨpɨpa utaaho wo ahapaapɨ siyatɨ taatɨ gwɨnyaase tatɨ nahataapaapɨ wɨndɨ mose. Nehɨ Autaahaatɨho sawahomɨ Itɨpɨho Autaahaatɨho gwɨnyaasɨpɨpa nahataapaapɨ mmona gwɨnyaahore. \v 12 Isɨhiya kɨmaapɨ yapɨpatambɨhiya gwɨnyaapɨ kiyohɨwaiwaamatiyaatɨ nyahɨ gwɨnyaitɨhaawɨho itɨpɨho nehaamaayo. Owetise. Saiwa nyangi gɨnyunyainjɨhɨ mmonaatɨ gwɨnyaahohɨwɨmaiwa Autaahaatɨho Itɨpɨho nyangi nanyamisɨho netɨ gɨnunyaatɨ nanyamihɨhaiwe. Autaahaatɨho komɨ Itɨpɨho so nyangi nanyamisɨmo ko itɨpɨhora Autaahaatɨhomɨhaiwa apɨpaahɨ gaahaiwa nanyamiwaiwaapɨ nyahɨ gwɨnyaawa isɨwatɨtɨhaawɨ netɨ nanyisatɨ gɨnyunyaatɨ nanyamɨtandɨho nanyamihɨhore. \v 13 Iyataatɨ waisangi siyate. Pɨwɨha saiwa Autaahaatɨhopɨ akɨtɨha komɨ Itɨpɨho netɨ gɨnyunyaatɨ kanyatiwaiwa amɨ kaiwa nyahɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ isɨhiyai ausaawa akɨtɨhɨretɨ kaundɨtɨhaawe. Iyaatɨ nyahɨ kaiwaapɨ isɨhiyai pɨwɨha nawɨhɨtaaha kaundɨtɨhaawɨmaahe isɨhiya yapɨpatambɨhiya kiyaamɨ gwɨnyaapɨ isɨhiyai katɨwunjohɨpatamatiyaato. Owetise. Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoaisahiyaamɨ pɨwɨha nesi amɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoaisahiyai kaundɨhaato. \p \v 14 Iyataatɨ amɨ kaamɨ wihoaaŋɨhaisangi siyate. Amɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho komɨ omaŋɨtɨtɨhɨ wɨndɨ bɨmimoho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Itɨpɨho netɨ gɨwunyaatɨ kaundonɨhɨ ausaahonɨhaapɨ wɨndɨ biyatɨ atisatɨ nametɨ pɨwɨha naharimatatɨ nehɨhe tatɨ namaitaise. Utaaho siyahoaisaahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha biyatɨ gɨmaawunyaatɨtaise. O amɨ utaaho Itɨpɨhoaisahohɨ Itɨpɨho ko netɨ gɨwunyaatɨ andɨtɨwisɨhɨ pɨwɨha atisatɨ mmonatɨ netɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhomɨhaiwaapɨ gɨwunyaatataiso. \v 15 Iyataatɨ amɨ wihoaaŋɨhaisangi siyate. Utaaho wo Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ japepihɨratɨ gɨwunyainjɨho sohɨ Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ mmonatɨ netɨ iwinjapwaatatɨ gɨwunyaatahore. Ko setaho nahataapa nga netɨ tipɨtapaatɨ mmonataise. Iyataatɨ amɨ ko sawahoaisɨ utaaho wo netɨ tipɨtapaatɨ mausondaise. Owetɨtaise. \v 16 Amɨ nɨnɨ sandɨ katohɨma apaapɨmaato, Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wapɨhɨ ahotisɨhaatɨhapɨ satatɨ jɨpatɨpindihɨto: \q1 “Awaisɨho wapa kaitandɨ gwɨnyaasɨpɨpa utaaho wo wɨndɨ mondaise. Iyataatɨ amɨ utaaho wo Awaisɨhoai saimbɨ saimbɨ kɨnyɨ kaime undatɨ wɨndɨ kamundɨtaise,” \rq Aisaiyaaho 40:13\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise. Iyataatɨ amɨ nyahɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho netɨ gɨnyunyaatɨ kanyatirɨhɨretɨ japepihɨrohiyɨhiyaanɨnɨ Kɨraisiho kaitandɨ gwɨnyaasɨwaiwaapaahɨ biyatɨ nanyesɨpatatɨ ginyunyaatataise. \c 3 \s1 Autaahaatɨhomɨ Isɨhiya Kɨraisihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Kɨhapɨhɨ Kɨhapɨmatɨwɨ Tipɨtapaatawaayopo \p \v 1 Nisɨ naisɨhiyaate, amɨ nɨnɨhɨ sangi nehɨ isɨhiya maapɨ yapɨpatambɨhiyaatisamataindɨ pɨwɨha kasato jɨhɨ namasatɨ nɨnɨ napɨtɨ sangi jasonɨhoturo. Isɨhiya Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho kiyaamɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bindata iwinjatihɨ kɨretɨ daiwɨ bimohiyɨhiyai kaundohɨpatamataindɨ sangi nɨnɨ wɨndɨ kamaasato. Amɨ sahɨ wanɨ kiyaatɨnɨhɨ nisɨ pɨwɨha Kɨraisihopɨ kasatohɨha atiwɨ kopɨ gɨwunyaawaawɨ metɨhonya sangɨhonya wanɨ kiyaisɨnɨhɨ saniya namohiyɨhiyaamataiwɨhiyaatɨtiho. Aiwɨ amɨ metɨhonya wapaapɨ gɨmunyaahohɨpatamataiwɨ sahɨ satɨwɨ nyahɨ kɨmba nga kaitɨhaawɨ Kɨraisiho maaritimbɨpaare o amɨ sapaarɨ nyahɨ wɨndɨ kamaitɨhaawɨ ko maarɨmitimbɨpe tɨwɨ sangi sangɨ nasesɨpatahiyaatɨtiho. \v 2 Aihɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sangi biyatɨ nasesɨpata gisunyaatɨtandɨha nehɨ usaayɨha kandisaso amɨ manyinya wanɨhiya sangɨhiyai nandapa nehɨ napaimbɨpa amwɨtɨhɨrɨ nunyohɨpatamataindo. Amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha komɨ amɨtɨha awaisɨha gwɨnyaatɨ kaiwaiwaapɨha naaŋa watɨpɨhaahɨ nɨnɨ sangi wɨndɨ kandɨmaasaso. Amɨ sahɨ pɨwɨha apɨpaahɨ awaisɨha naaŋɨha naitaatɨwɨ wɨndɨ tɨmaamaŋɨnɨhauho. Amɨ manyinya sangɨhiya nandapa ikiwɨ nandaatɨwɨhura sangɨtihɨ nepɨ wɨndɨ kiya tɨmaamanɨnɨhohɨpatamataiwo. Iyataatɨ amɨ wanɨsangi Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha watɨpɨha naaŋɨha nyahɨ sangi katawaasasaihɨ atiwɨ nepɨ nga biyatɨ nasesɨpatɨtandɨhandapɨ sahɨ wɨndɨ tɨmaamaŋɨnɨhopo. Owe. \v 3 Sapɨ nɨnɨ sandɨ katotɨndɨ apaapɨmaato. Amɨ sahɨ nehɨ samɨ maarɨho jahɨho maaritiwaiwa maipɨhaiwaahɨhɨ kaiwɨ bitohauhisato. Sandɨ sahɨ kiyauhɨ mmonataayo. Amɨ sahɨ woŋɨ waaŋɨ amɨ wo waatapɨ samɨ maarɨho mɨmaipaiwunyaapɨ mandɨtɨpaiwɨ amɨ sahɨ nepɨ tunnɨwɨ munɨwɨ amɨ itɨhɨnnɨwɨtohowo. Amɨ sahɨ taawɨ saiwa sainɨhohɨwɨmaiwa nehɨ sawanaatamɨ maarɨho jahɨhomɨhaiwa kaitaatɨwɨ maaritohɨrɨhɨrretɨ kaiwɨ bitotawaayopo tatɨ sandɨ nyangi netɨ nanyisataise. Isɨ sandɨhɨ sahɨ wɨndɨ namwaasɨtaawɨ nɨnɨ akɨtɨ kandaatono e jaipɨndaatono? Sahɨ isɨhiya maapɨ yapɨpatambɨhiya amɨ yapɨpatambɨhaiwa kiyohɨrɨhɨretɨ taawɨ kiyawaayopo. Isɨ sahɨ akɨte tɨwɨse. \v 4 Nɨnɨ sangi sasatɨtɨ sahɨ isɨhiya maapɨ yapɨpatambɨhiyaamatiyawaayopo satotɨmandɨ apaapɨmaasato. Amɨ nyahɨ jɨhimata sahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatangi jainjatohiyɨhiyaamɨhɨretɨ nepɨ kɨhɨrɨ kɨhɨretɨ tipɨtapaatɨwɨ ahoyanɨwɨ taawɨ satauhɨsato. Amɨ nɨnɨhɨ Kɨraisihopɨ pɨwɨha nɨngi katanɨsisɨho Porɨhosɨ amɨ nɨnɨ Porɨhomɨhonɨne tɨpɨ. Amɨ woŋɨ satapaase. Amɨ nɨnɨhɨ Kɨraisihomɨ pɨwɨha nɨngi katanɨsisɨho Aporosihosɨ amɨ nɨnɨ Aporosihomɨhonɨne tɨpɨ katɨpɨ sahɨ sanawaatopo. Sahɨ taawɨ sandɨ saisahɨtɨmandɨ isɨhiya nehɨ maapɨ yapɨpatambɨhiya kiyohɨrɨhɨretɨ taawɨ kiyawaayopo. Isɨ sahɨ ‘Ye’ tɨwɨse. \p \v 5 Sahɨ saiwɨ nyahɨ jɨhimataatɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatangi jainjatohiyɨhiyaanamɨ kɨhonɨnɨ kɨhonɨhi sahɨ tipɨtapaatɨwɨ wɨndɨ namaanyipinjawɨse. Iyawaawɨ amɨ yɨhoaaŋɨ Poriyɨ Aporosiyaanapɨ kurɨ ambɨpatɨ awaipatisahuriso tɨwɨ yɨhoaanyangi sahɨ nepɨ autaahɨ wɨndɨ ahɨmaanyisawɨse. Amɨ yɨhoaaŋɨhɨ nehɨ komɨ otɨpɨpatɨho koai kiyahusepaaha kawitɨhaawɨ Autaahaatɨho ahɨnyihɨhuraaŋe. Isɨ yɨhoaanyangi Autaahaatɨho natanoaasihɨ nasɨha jasonɨha daayɨha amɨ komɨ pɨwɨha kasatonɨhɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaawaayopo. Isɨ amɨ sahɨ yɨhoaanyapɨ saiwɨ kɨmɨretɨ gwɨnyaapɨse. Kuri Autaahaatɨho komɨ otɨpɨpatɨ kawitaatɨmɨhatɨ yɨyandɨhɨ numwihɨ amɨ kɨretɨ nehɨ komɨhatɨ komɨhatɨ kiyamaiso tɨwo yɨhoaaŋɨ otɨpɨpatɨ taaha kiyohɨmatapo. \v 6 Sangi yɨhoaanyamɨ otɨpɨmbatɨ taaha kiyohɨmatapɨ biyatɨ gisunyaatɨtandɨ sɨretɨ siyaha kiyahaayo ndɨ nɨnɨ sangi kasatɨtaano. Utaaho osaataatɨ wanɨhaatɨ niyaamasɨpatamataindɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Kɨraisihopɨha nɨnɨ jɨhɨ namasatɨ sangi kasatataayo. Nɨnɨ siyonɨhɨ amɨ utaaho wo nandapa biyatɨ nga nimaatatɨ akɨpɨpa nandawisatɨ natɨhwɨsatɨ ahotɨtandɨ osaataatɨ kɨtɨha otɨpiyatɨ itatamanatɨ jatipatamatiyatɨ Aporosiho nisɨ ipotɨ nasatɨ sangi Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katasisataise amɨ sahɨ atiwɨ nepɨ gisunyaatɨtando. Yɨhoaaŋɨ yɨhoaanyamɨ otɨpɨpatɨ sɨretɨ siyaha kiyonɨhandɨ kandɨ nehɨ Autaahaatɨho sawaho nandapa isapɨpa biyatɨ atɨpɨhapa nimaatɨtandɨ yapɨpati atɨpatɨ numwipatamatiyatɨ sangi netɨ andɨtisaisɨhɨ sahɨ noaipapɨ watɨpɨtɨwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaawaayopo. \v 7 Isɨ amɨ pɨwɨha aimɨ namɨhandɨ kasatohɨma awɨtɨwɨ mmonawa pɨwɨma taatɨ nɨnɨ sangi kasatohɨmaapɨ gisunyaatɨtaise. Utaaho jɨhɨ nawatawatɨ samɨhatɨhɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ kiyatɨ kɨraisihopɨ pɨwɨha ausaatɨ kasatisɨhounɨ amɨ wo ipotɨ nasatɨ bihɨwainjatɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ kiyatɨ komɨ pɨwɨha ausaatɨ kasatisɨhounɨ kurɨ noaipapɨ autaahɨ awaisururimatamaamaise. Owe. Nehɨ Autaahaatɨho sawahohɨ autaahɨ awaisɨhore amɨ komɨ otɨpɨpatɨhuramɨ kaimbɨpa netɨ tɨtɨhema awaindemasɨhɨ amɨ kapa nga noaipataise. \v 8 Iyatɨ yɨhoaaŋɨ otɨpɨpatɨ nehɨ naasaipɨhɨ utaaho naasomɨhatɨ kawisɨhaayo. Yɨhoaanyamɨ wonɨnɨ utaaho nandapa isapɨpa niyaamasɨhomatiyahonɨnɨtihɨ amɨ wonɨnɨ wo ipotɨ isapɨpa nimaatɨtandɨ waapoho numwisɨhomatiyahonɨne. Iyataatɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaawaawɨ noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatimatɨtaatɨwɨ yɨhoaaŋɨ maisahuraaŋɨ otɨpɨpatɨ satɨ samɨhatɨhɨ kiyahaayo. Amɨ yɨhoaaŋɨ siyaha Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ sapɨ kiyohɨpatapɨ nawɨho wihoaaŋɨhapa nehɨ yɨyandɨhɨ nɨnaasonɨnɨhi otɨpɨpatɨ kiyohɨrɨhɨretɨ jatetinjatɨ nanyamɨtaise. Nanyɨnyonɨhɨ nɨnaasonɨnɨhɨ amɨ kapa naito. \v 9 Amɨ yɨhoaanyangi ko netɨ natanyoaasihɨ nutasi tɨmaamaitɨha komɨ otɨpɨpatɨ nehɨ naasaipɨ maasɨ nɨnawɨpɨhɨ koai kiyahusepaaha kawɨsɨhaayono. Iyataatɨ osaataatɨ utaaho kiyatɨ niyaamasɨhɨ kaatɨ noaipatɨ komɨhaatɨtipatamataiwɨ sahɨ Autaahaatɨhomɨhiyaatɨtɨwɨ amɨ komɨ osaataatamataiwɨhiyaate. Iyauhɨ ko taatɨ kaatɨ otɨpɨpatɨ kiyataise. Iyataatɨ amɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, Autaahaatɨho sawaho nasatɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ bimɨtandɨ ko sangi netɨ aŋaaŋamatiyatɨ taatɨ aŋɨmatataise. \p \v 10 Amɨ nɨnɨ saindɨ utaaho wo aŋaaŋɨ nawɨhiyatɨ nga aŋɨmatisɨhomataindɨhonɨne. Aindɨ nɨnɨ nɨngi Autaahaatɨho gaahandɨ gwɨnyaitandɨhandɨ naninyatɨ andɨtɨnisɨhɨ amɨ kandaahɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ namasatɨ samɨ otɨhatɨhɨ kaindɨ pɨwɨha kasatataato Autaahaatɨho Kɨraisihoai natausaasihɨ nasatɨ sapɨ yaawɨhandɨ netɨ napwindɨhandapo. Nɨnɨ napɨtɨ pɨwɨha namasatɨ kasatotɨmandɨ siyate. Utaaho wo aŋaaŋɨ namasatɨ jɨhɨ mɨhotɨrɨhɨrɨ watɨpɨhɨrɨ aŋaaŋɨ anɨtisatɨ isɨwatɨtandɨhɨrɨ mɨhotipatamataindɨ pɨwɨha jɨhɨ namasatɨ kasatataato. Aihɨ amɨ nisɨ ipotɨ wo otɨpɨpatɨho nasatɨ pɨwɨha nasesɨpatɨ kasatataase, sahɨ baiwɨ andɨtitɨwɨ gɨwunyaitaatɨwo. Nisɨ ipotɨ nasatɨ kasatisɨho siyatɨhore utaaho wo otɨpɨpatɨho yasɨha mɨhotisɨhaasɨnɨ naimaatɨpatɨ ahiyatɨ uwipɨnaapwipiyatɨ tutisaipatɨ ahiyatɨ aŋɨmatisɨhomatiyaho Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ biyatɨ mmonatɨ netɨ kaitande utaaho wo aŋaaŋɨ aŋɨmatɨtandɨho biyatɨ gwɨnyaaho aŋɨmatipatamatiyato. \v 11 Otɨpɨpatɨho aŋaaŋɨ aŋɨmatɨtandɨhandapɨ biyatɨ gwɨnyaaho aŋɨmatane totɨmandɨ apaapɨmaato. Aŋaaŋamɨ satɨho aimɨ gwɨnyaatɨ yasɨha watɨpɨha jɨhɨ namasatɨ mɨhotatɨ namɨhaahonɨhɨ otɨpɨpatɨho wo ipotɨ nasatɨ yasɨha jɨha nawomatosatɨ asaaha mɨhotɨtandɨhomatiyahande. Amɨ sɨrɨ kɨretɨ Autaahaatɨhoaisangi kiyatɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai netɨ gɨwunyaatɨ nusepemaihaase kiya noaipapɨ tɨtɨhɨ komɨhiyaimatɨtaatɨwo. Iyataatɨ Jisaasiho so aŋaaŋɨ anɨtisatɨ isɨwatɨtandɨ yasɨha mɨhotɨrɨhɨramatiyaho bitondaise. \v 12 Nɨnɨ wɨndɨ sɨwipatɨ namɨhandɨ katɨtandiyo: nyahɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ nyamɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨrɨhɨretapo. Aŋaaŋɨ waaŋɨ anaahaaŋaaŋɨ aŋɨmatawaawɨ isɨhiya usa baiwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨ yasɨha watɨpɨha mɨhotɨrɨhɨretɨ bipinjawɨ ipatɨ watɨpɨhatɨ utaarɨhandetɨ ahotɨtandɨhatɨ ahiyawaayopo. Iyawaawɨ aŋaaŋɨ aŋɨmatɨtaatɨwɨhapa iwɨwɨrɨho anaahɨpɨpa gorɨhandɨ amɨ siriwaahandɨ amɨ nawɨha apɨpaahɨ anaahɨha nepɨ ahoyawɨ aŋaaŋɨ bipinjawɨ aŋɨmatawaayopo. Amɨ isɨhiya usa baiwɨ mmonɨwɨ gɨmunyaapɨ nehɨ pohipaiwɨ iwɨwɨrɨho ketɨ kuraanɨhɨ namasaatatɨ amɨ sisɨha isɨwonɨhɨ tɨhatɨ owetɨtandɨhapa nepɨ ahoyawaayopo. Aiwɨ iwɨwɨrɨho napaimbɨpa isaaha woyɨha awasɨhapa amɨ konɨho witɨhandamɨ tamitatɨ nepɨ kapaara aŋɨmatawaayopo. Isɨ amɨ sɨkɨretɨ sɨkaiwɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya usa otɨpɨpatɨ baiwɨ kaiwɨ komɨ isɨhiyai andɨtɨwiwawaayopo, kiya Autaahaatɨho gaahandɨ gwɨnyaatɨ wɨsasimbɨpa baiwɨ mmonɨwɨ amɨ Autaahaatɨhomɨhɨretɨ daiwɨ bimɨtaatɨwo. Amɨ kɨmɨretɨ otɨpɨpatɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai andɨtɨwipɨ iwɨtatamanɨtaatɨwɨ pohipaitaapo. \v 13 Kiya saiwɨ kaisaihɨ amɨ isɨhiya nahatiya nɨnaasohɨ kaindɨhandɨ mmondaapo. Amɨ sandɨ katotɨmandɨ apaapɨmaato Kɨraisiho nasataahura nɨnaasomɨ kaiwaiwa netɨ autemahonɨhɨ auta kaiwa noaipaitandɨhandapo. Sura Kɨraisiho japɨhɨ nasataahura kiyaamɨ otɨpɨpatɨ tipɨtapaatɨ mmondaise. Siyatɨ nɨnaasomɨ otɨpɨpatɨ tipitapaatɨ mmonatɨ, so otɨpɨpatɨ akɨtɨnɨhɨ gaahatɨ kiyataise, amɨ so otɨpɨpatɨ mɨmaipiyatɨ kiyataise tato. \v 14 Isɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho komɨ isɨhiyai andɨtɨwiwɨtaatɨwɨ kiyohɨwaiwa netɨ tipɨtapa mmonata gaatanaahɨ amɨ wihoaaŋɨhapa so utaaso otɨpɨpatɨ gaahatɨ kaisoai Kɨraisiho numwɨtaise. \v 15 Iyatɨ amɨ Kɨraisiho utaasomɨ otɨpɨpatɨ netɨ tipɨtapa mmonata amɨ ko otɨpɨpatɨ gaahatɨ wɨndɨ kamaayatɨ mɨmaipiyatɨ kiyonaahɨ, koai wihoaaŋɨhapa wɨndɨ namumwɨtaise. Komɨ otɨpɨpatɨ mɨmaipiyatɨ pohipiyatɨ kaindɨhandaahɨ Kɨraisihomɨ isɨhiyaisunɨ amɨ sawahoaisunɨ wɨndɨ maawɨtatamanɨtaise. Iyonɨhɨ amɨ otɨpɨpatapɨ wihoaaŋɨhapa ko wɨndɨ nametaahandɨ kandɨ ko sawaho nehɨ utaaho taanahɨhoai Kɨraisiho numwaahonɨhɨ Kɨraisihoaisatɨ maasɨ tɨmaamaitatɨ bimɨtaise. Siyatɨ amɨ ko utaaho komɨ aŋaaŋɨ waaŋɨ sisɨha awaindɨhandɨ dotɨ tɨhwɨtɨhɨrɨ aungwohandɨ naitɨpwɨrisatɨ tɨhataatɨ komɨhapa nahataapa netɨ tɨhatɨ owemasɨhɨ nehɨ utaaho taanaho nehɨ ambɨpatɨhɨ isɨsi yanɨhɨmatɨ naisɨhomatiyahondaise. \s1 Sahɨ Wɨndɨ Nanɨpimatɨwɨ Naharɨmiwɨse Amɨ Sahɨ Autaahaatɨhomɨ Aŋaaŋɨ Akaaŋaaŋamataiwɨhiyaatiso \p \v 16 Amɨ nɨnɨ sangi pɨwɨha kɨma nasesɨpatɨ sandɨ kasatɨtaato. Sahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatɨ Autaahaatɨho komɨ aŋaaŋɨ kaaŋɨ bimɨtandɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya taawɨ aŋɨmatohaaŋaaŋamataiwɨhiyaate. Isɨ amɨ kɨma kasatohɨma ye akɨte tɨwɨ mmondaapo. Amɨ sahɨ sawanaatɨ aŋaaŋɨ waaŋɨ awaisaaŋaaŋɨ Autaahaatɨho bimihɨ isɨhiya koai mepɨ autaahepumahohaaŋaaŋamataiwɨhiyaate. \v 17 Isɨ amɨ otɨpɨpatɨho wo Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaahaapɨ sahɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ namaitaatɨwɨ netɨ nasisapuwataataahɨ amɨ ko saindɨhandapɨ so otɨpɨpatɨ jaiwɨtɨhapa kiyatɨ sangi netɨ nasopɨsasisoai Autaahaatɨho wihoaaŋɨ maipɨhandɨ nunyatɨ netɨ koai nopɨsasɨtaise. Sandɨ sawaho naasohɨhɨ bimɨtandɨ komɨ aŋaaŋamataiwɨhiyaatɨtiho. \s1 Nyahɨ Tipɨtapaataatɨ Isɨhiya Jɨhimatohiyɨhiyai Wɨndɨ Mepɨ Autaahewaamwaamaitɨhaawo \p \v 18 Sahɨ satɨwɨ nyahɨ nawɨhiyaatɨ sapaisaahiyaaniso tɨwɨ gwɨnyaahohɨpɨpa samɨhetɨ wɨndɨ ahɨmotanɨhɨ samɨ wo waatɨ komɨ kaatamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhapɨ sawaho sawahaamɨ jaipɨmanane nawɨhaindɨ sapaisahonɨnɨ amɨ sapaisɨhaanɨne tato. O amɨ samɨ otɨhatɨhapɨ wowaatɨ satatɨ nɨnɨ nawɨhaindɨ amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaahohɨtɨhandisahonɨne tatɨ maapɨ yapɨpatambɨ isɨhiya amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaahohɨrɨhɨretapɨ naimaatataataahɨ sosaatɨ jɨhɨ noaipatɨ wɨndɨ nawɨhiyatɨ amɨtɨha gaahandɨ wɨndɨ gɨmunyaaho gɨmunyaahaatimatane amɨ ko kaatɨ siyataatɨ amɨtɨha akɨtɨ nawɨhiyatɨ gaahandɨ gwɨnyaitandɨha naitando. \v 19 Amɨ sandɨ nɨnɨ apaapɨmaato maapɨ yapɨpatambɨ isɨhiya nawɨhaiwɨ amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ sandɨ Autaahaatɨho komɨ ndɨhaara mmonataatɨ amɨtɨha gaahandɨ isɨhiya wɨndɨ nawɨhaiwɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨmaahe. Owetise. Iyataatɨ sandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wa komɨ pɨwɨhaamɨ utɨpɨhoaatɨhɨ satatɨ jɨpatɨpindise. \q1 “Isɨhiya usa amɨ isɨhiyai nepɨ mɨmaipɨwiwɨ nusopɨsasɨtaatɨwɨhɨretapɨ nawɨhiyaahiyaaniso tɨwɨ kɨhaiwa kɨhaiwa gwɨnyaahohiyɨhiyai kaiwa kiya nawɨhiyaahiyaaniso tɨwɨ gwɨnyaahohɨwaiwa Autaahaatɨho netɨ ahwipatamatiyatɨ inyatɨ nepɨhaawihɨ sawana nepɨ nopɨsasɨnopo,” tatɨ jɨpatɨpindise. \rq Jobɨho 5:13\rq* \p \v 20 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha komɨ utɨpɨhoaatɨhɨ jɨpatɨpindisɨhaisangi satatɨ jɨpatɨpindise: \q1 “Awaisɨho aimɨ mmonahore isɨhiya nawɨhiyaahiyaane tɨwɨ kiyaamɨ amɨtɨha nawɨhaiwɨ gwɨnyaahohɨwaiwaaro. Kiya nawɨhaiwɨ gwɨnyaahohɨwaiwa akɨpɨpa wɨndɨ namwaipatɨ notɨ nehɨhaiwaimatɨtaiho amɨ Autaahaatɨho sawaho nehɨhaiwemahonɨho,” tatɨ jɨpatɨpindise. \rq Aunɨhɨhɨrɨ 94:11\rq* \p \v 21 Isɨ amɨ saiwa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha komɨ utɨpɨhoaatɨhɨ jɨpatɨpindiwɨmaiwaahɨ akɨtɨsɨ nɨnɨ sangi sandɨ kasatɨtaato. Isɨhiya usa satɨwɨ utaaho wo naasohɨhɨ nyahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaamɨ jɨhimainjɨhomɨhiyaanɨnɨtaatɨ amɨ ko nehɨ naasohɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaahaiwa kanyatatɨ katanyasatɨ nanyamihɨ komɨhetapaahɨhɨ nyahɨ kapa nahataapa nehaayo tɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨse. Amɨ nɨnɨ sangi sandɨ apaapɨmaasato, amɨ kahapaamapɨpa nahataapa kapetapɨ sahɨ gaahaiwa nepɨ jatatamanɨtandɨhaiwa Autaahaatɨho aimɨ sangi nasanyatɨ amɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaisangi aimɨ nasamise. Isɨ sahɨ nepɨ tipɨtapaatɨwɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨho kɨho nehɨ nɨnaasomɨhetɨmatɨwɨ nɨnɨhɨ somɨhonɨne nnɨwɨ sahɨ isɨhiyai nepɨ nɨwimaapɨ amɨ sahɨ sawanaatɨ wɨndɨ namimaatɨwɨse. \v 22 Nehɨ isɨhiya noaipapɨ sahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatamɨ jɨhiyaatɨwɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiyaimatɨwɨ jainjatohiyɨhiya siya Porɨho amɨ Aporosiho amɨ Sipaasiho amɨ usa singwaasamataiwɨhiyaahɨ sangi andɨtisaipɨ jatatamanɨtaatɨwɨ Autaahaatɨho ahɨwihɨhiyaare. Iyatɨ amɨ nahataapa Autaahaatɨho kiyatɨ yamɨhapataatunɨ yapɨpataapunɨ ahaimbɨpa sapa samapaare. Iyatɨ amɨ sahɨ koaisawɨ asɨyɨhiyaatimatɨwɨ kiyaatɨnɨhɨ bimɨtaatɨwɨ Autaahaatɨho kiyatɨ ahɨsihɨhiyaate. Iyatɨ amɨ sahɨ napwisaihɨ sangi asɨtimatɨtaatɨwɨhandɨ Autaahaatɨho nasanyonɨhɨ sahɨ japɨhɨ asɨyɨhiyaatimatɨtaapo. Iyataatɨ amɨ gaahapa nahataapa wanɨ kɨmura ahotimbɨpa sapa sangi jatatamanɨtandɨ ahondaise. Iyatɨ amɨ gaahapa nahataapa ipotɨ noaipatɨ ahotɨtandɨhapaisangi sangi netɨ jatatamanɨtandɨ noaipatɨ ahondaise. Iyataatɨ sapa nahataapa sahɨ Kɨraisihoai nunyanɨwɨ komɨhiyaatimatohura noaipatɨ samɨhapaimatataise. \v 23 Sapa siyatɨ nahataapa samɨhapaimatihɨ amɨ sahɨhɨ Kɨraisihomɨhiyaate. Aihɨ amɨ Kɨraisiho so Autaahaatɨhomɨhore amɨ Autaahaatɨho nahataapai daahematɨ jatataiso. \c 4 \s1 Sahɨ Nyapɨ Kɨraisihomɨ Otɨpɨpatɨhiye Tɨwɨ Gwɨnyaapɨse \p \v 1 Sangi biyatɨ nyapɨ gɨsunyaatɨtandɨ nɨnɨ sandɨ kasatɨtaato. Nyahɨ Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ ko natanyoaasisawɨhiyaanɨne. Iyatɨ amɨ ko Autaahaatɨho isɨhiyai wɨndɨ netɨ namunjahaiwa noaasandiwaiwa nyamɨhetɨ ahotanɨhɨ jaawa bindɨhaawɨ isɨhiyai kaundɨtɨhaawɨ namɨhanatɨ ahɨnyihɨhiyaane. \v 2 Iyataatɨ amɨ utaaho wo awaisɨho womɨ otɨpɨpatɨ iwinjaatɨ biyatɨ atisatɨ netɨ biyatɨ komɨ kaundirɨhɨretɨ japepihɨrɨtaise. \v 3 Iyataatɨ amɨ nisapɨ ko otɨpɨpatɨ siyatɨ siyatɨ kiyahoe tɨwɨ sahunɨ amɨ isɨhiyaunɨ tipɨtapaapɨ nisondaatɨwɨhandapɨ awaindɨhande ndɨ nɨnɨ wɨndɨ waatɨ gɨmunyaaho. Iyataatɨ amɨ nɨnɨ nɨwahonɨsangi otɨpɨpatɨ saindɨ saindɨ kiyataayo ndɨ wɨndɨ nɨwahonɨnɨ tipɨtapaatɨ motɨnɨho. Owetise. \v 4 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ saindɨ kasatotɨmandɨ apaapɨmaato. Nɨnɨ otɨpɨpatɨhonɨnɨ otɨpɨpatɨ nɨnɨ mɨmaipaindɨ kiyataayo ndɨ wɨndɨ gɨmaanunyainje. Iyataatɨ mandɨhɨ akɨte nɨnɨ gaahonɨne. Maipɨhaiwa kamaindɨhonɨne tɨtandɨ sandɨ owe. Nisangi maipɨhaiwaisahoniso. Iyataatɨ nisɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨpatapɨ kɨnyɨ saimbɨ saimbɨ kaimbɨhoŋe tatɨ tipɨtapaatɨ nisondandɨho Awaisɨhore. \v 5 Isɨ siyatɨsɨ sahɨ otɨpɨpatɨhiyaapɨ kiya otɨpɨpatɨ nga kiyawaayowo e mɨmaipaiwɨ kiyawaayowo tɨwɨ asisɨha kandapɨha sangɨ noaipasɨhandɨ sahɨ jɨhɨ tɨpwɨnanɨwɨ tipɨtapaapɨ usondaatɨwɨ gaamaahe. Nyamɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨwaiwa kiyatɨ ahotɨmɨ notɨ, Awaisɨho nasataahura kɨhaiwaamɨhaiwa kiyohɨwaiwa noaasatɨ asahatindɨtɨhɨ ahotiwaiwa netɨ auta sisɨhetɨ ahaitaise. Iyatɨ amɨ ko kiya gwɨnyaapɨ omaŋɨtɨtɨhɨ ahusotiwaiwa netɨ autemahonɨhɨ isɨhiya nahatiya mmondaapo. Iyataatɨ sura tipɨtapaatɨ usonatɨ otɨpɨpatɨ mɨmaipaiwɨ kiyohiyɨhiyai wihoaaŋɨhandɨ nunyatɨ amɨ otɨpɨpatɨ nga kiyohiyɨhiyai wihoaaŋɨhandɨ Autaahaatɨho numwɨtaise. \s1 Korindɨhiya Sawana Naimaatawaayopo \p \v 6 Isɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ nɨwahonisapunɨ amɨ Aporosihopunɨ pɨwɨha aimɨ kasato yahuraaŋɨ kiyohɨwaiwa mmonɨwɨ nepɨ kaitaatɨwo. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katatɨ ahotirɨhɨretɨ baiwɨ atiwɨ nepɨ kaamɨ tanyaahaapɨ baiwɨ gwɨnyaapɨse, Autaahaatɨho pɨwɨha katimumwaaŋɨ nehɨmwaapɨ kaimɨ namuwo. Aiwɨ amɨ utaaho wopɨ kɨmo otɨpɨpatɨ nga kiyataisɨ autaahɨwiwɨtɨho amɨ utaamo otɨpɨpatɨ mɨmaipiyatɨ kiyataisɨ koai yatɨhɨwiwɨtɨho tɨwɨ saiwɨ kamaiwɨse. \v 7 Iyataatɨ amɨ sahɨ nisapɨ katotɨmandɨ samɨ woai kɨnyɨ awaisɨhoŋimatɨpɨ isɨhiyai nusatipɨhaapɨhoŋɨ isɨhiyai iwinjaapɨ bime tatɨ ndɨ ahɨsisataise? Owetise. Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨho wapa maahɨwapa namaahɨmihɨ kapaapɨ namaanɨmise tɨpɨ katapaase? Autaahaatɨho nga wapa gwɨnyaitaapɨhapa nahinyonɨhɨ nepaapɨ kapaapɨ nisɨ andɨtindɨ gwɨnyaahohɨtɨhanda netaayo tɨpɨ napaapɨ kɨwahoŋɨ naimaatɨpɨ katapaase? \p \v 8 Nɨnɨ sangi pɨwɨha tɨtɨhɨ kasatɨtandiyo. Sahɨ Autaahaatɨhopɨ nga gɨsunyainjɨhɨ satɨwɨ nyahɨ Autaahaatɨho gwɨnyaasɨwaiwa gaahaiwa nahatewa aimɨ nga newa tisaitaatɨ ginyunyaatataise tɨwɨ gwɨnyaawaayowo, isɨhiya nandapa nanɨwɨ tisaitohɨpatamataiwo? Aiwɨ amɨ sahɨ satɨwɨ nyahɨ itatamanɨnaatɨ nga bimɨtɨhaahapa nahataapa aimɨ nga tisaita nehaayo tɨwɨ gwɨnyaawaayowo? Aiwɨ amɨ sahɨ satɨwɨ Kɨraisiho aimɨ japɨhɨ napihɨ nyahɨ koaisaatɨ maasɨ isɨhiyai amɨ kahapaamapɨpai winjaawɨ bindɨhaayo tɨwɨ gwɨnyaawaayowo? Sahɨ saiwɨ gwɨnyaawaawɨ nyangi nanyamasi jɨhɨ awaisawɨhiyaatimatɨwɨ isɨhiyai amɨ kahapaamapɨpai osamapɨ iwinjaawɨ bimɨto tɨwo? O amɨ sahɨ saiwɨ kamaayauhaise amɨ nyangisangi sangisaatɨ maasɨ awaisawɨhiyaanimataatɨ isɨhiyai amɨ kahapaamapɨpai iwinjaawa bimɨtɨhaawo. \v 9 Aihɨ amɨ nɨnɨ saindɨ gwɨnyaataayo. Autaahaatɨho nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨhiyaanangi isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ yaasɨhandɨ newa napwɨtɨhaahamwaŋɨ ahɨnyihɨ bindɨhaayo. Kaihɨ nɨnɨ sandɨ katotɨmandɨ kahapaamapɨpa nahataapaunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiyaunɨ amɨ isɨhiyaunɨ nyapɨ kiyai yaawatɨ naaŋɨhaiwa napitiyahaiwa nusoaipase tɨwɨ nyamɨhasɨnɨ ndɨha ahiyawɨ jatawaayopo. \v 10 Iyataatɨ amɨ nyahɨ isɨhiyai Kɨraisihopɨ pɨwɨha kaundohɨhaapɨ isɨhiya pɨwɨha naharɨtɨwɨ katawaayopo tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Iyataatɨ amɨ sahɨhɨ satɨwɨ, “Nyahɨ aimɨ nahataapaapɨ gwɨnyaawaahiyaanisɨ usa wapaapɨ kamaanyatɨtaapo. Sandɨ apaapɨmaahe amɨ nyahɨ aimɨ Kɨraisihoaisaatɨ tɨmaamaitaahiyaaniso tɨwo.” Iyataatɨ amɨ nyahɨhɨ isɨhiya nyangi nyasonawaawɨ satiwɨ ‘Kɨmatɨma andɨtitɨwɨ watɨpɨhiyaametatɨ apɨpaahɨ kunyapehatɨme,’ nyatɨwɨhiyaanɨne. Iyataatɨ amɨ sahɨhɨ isɨhiya sangi jasonawaawɨ satɨwɨ, “Kɨmiya isɨhiya aimɨ noaipapɨ andɨtitɨwɨ watɨpɨhiye,” tɨwɨ katɨwɨhiyaate. Iyataatɨ amɨ nyahɨhɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ ambɨpatɨ awaipatɨ owetatɨ isɨhiya nyangi wɨndɨ nga nyasowɨ namaanyamaapɨhiyaane. O amɨ sahɨhɨ samɨ ambɨpatɨ awaipatɨ noaipatɨ autaahɨ ahotatɨ amɨ isɨhiya nga jasonɨwɨ nepɨ autaahɨ nasimaapɨhiyaate. \v 11 Wiwa nyangi jɨhapɨ nanyoaipapɨ nasatɨ wanɨ kɨmuraatiwaiwaapɨ sandɨ katɨtandiyo. Nyangisaahɨ janyamanatɨ amɨ waapohopɨ naahutarɨhɨrɨ awanyisataise. Iyatɨ amɨ saurɨhɨmaahe yutɨhɨrɨ apotɨhɨrisangi nanyapwɨrinjɨhɨ nehɨ napwɨrɨnɨhapaahɨhɨ niyohaayo. Aihɨ amɨ isɨhiyaisangi nyangi nyawawaayopo. Iyataatɨ amɨ nyamɨ aunahɨpatɨ aŋaaŋɨ bimaawaatɨ nanoaitɨhaahapɨhɨ owehiyaanɨnɨ kɨhapɨhɨ kɨhapɨmawa nanowa nowa nasaya daayahaayo. \v 12 Iyataatɨ amɨ nyamɨ ikwɨraahɨ nawɨhopɨhatɨ otɨpɨpatɨ waatɨ kiyahaayo wapa nyahɨ nenoaahɨtohɨpɨpa nawɨhora naitɨhaawo. Iyataatɨ amɨ isɨhiya nyangi pɨwɨha maipɨha kanyatauhɨhandɨ kandɨ amɨ wihoaaŋɨ gaahatɨ kawɨsaatɨ Autaahaatɨhoai nunjenahaayo ko kiyai napaisaatumwaitando. Iyataatɨ amɨ nyangi isɨhiya naaŋatɨ yaasɨhaiwa nanyinyauhɨ amɨ wihoaaŋɨhandɨ naaŋa yaawɨhandɨ namunyaatɨ nehɨ bɨpi naaŋatɨ yaasɨhandɨ nehaayo. \v 13 Iyataatɨ amɨ nyapundɨwɨ isɨhiyai pɨwɨha maipɨhaiwa kaundawaatopo. Iyataatɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaapɨ amɨ monɨwɨhiya nyapɨ saiwɨ ikwaatɨpɨho waatɨhɨrɨ nehɨ naihoaapɨ nepɨ yotɨtaatɨwɨhapaamataiwɨ nyasonawaayopo. Aiwɨ onɨhaamɨ sotipatɨ kipatɨ atɨhaamataiwɨ nyasonawaayopo. Saiwa siyatɨ nyamɨhetɨ nanyoaipapɨ nasatɨ wanɨ kɨmuraisangi sɨkiyatɨ ahondaise. \s1 Porɨho Kairɨhɨretɨ Korindɨhiya Japɨ Nepɨ Kaitaatɨwɨ Gwɨnyaatɨ Maaritataise \p \v 14 Nɨnɨ sangi pɨwɨha aimɨ kasatɨtɨ jɨpatɨpiyohɨwɨmaiwa masahaiwa nasanyatɨ kasatataamaato. Owetise. Sahɨ baiwɨ gwɨnyaitaatɨwɨhaiwa kasatɨtɨ jɨpatɨpiyataayo. Sandɨ amɨ apaapɨmaahe, sahɨ nisɨ manyinyaatɨ nisɨ maarɨho nasanyatɨhiyaatɨtihe. \v 15 Iyataatɨ amɨ isɨhiya taahɨtɨhandɨ napɨwɨ sahɨ Kɨraisihoaisawɨ maasɨ tɨmaamaitohiyɨhiyaatangi jainjaawɨ binyaihɨhandɨ kandɨ amɨ Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ kasatɨwɨ katɨwɨsasɨtaatɨwɨhiya samɨ japiya taahiyɨhiya owehiyaate. Iyataatɨ nɨnɨ Kɨraisihomɨ Pɨwɨha Gaaha Wanɨha ausaatɨ kasatonɨhɨ sahɨ atiwɨ nepɨ Kɨraisihoaisawɨ tɨmaamaitawaayopo. Saindɨ nɨnɨ pɨwɨha kasatotɨhandaahɨ Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ nɨnɨ noaipatɨ samɨ japɨhonimatataayo. \v 16 Siyatɨtihɨ amɨ nɨnɨ watɨpɨndɨ sandɨ kasatɨtaato. Nɨnɨ andɨtindɨ Kɨraisihomɨhɨretɨ japepihɨrohɨpatamataiwɨ amɨ sangisangi naasɨkatɨ kaiwɨ kɨretɨ japepihɨrɨwɨse. \v 17 Saiwɨ Kɨraisihomɨhɨretɨ nisataiwɨ japepihɨrɨtaatɨwɨhandapɨ nɨnɨ nisɨ maasɨhɨho Timoteho nisɨ maarɨho komɨhetɨ ahotahoai aimɨ nandusaaso ko pɨwɨha biyatɨ nasesɨpatɨ andɨtɨsaiwatɨ kasatɨtando. Iyataatɨ amɨ koaisangi nisatiyatɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ kiyataahore. Ko nasatɨ nisɨ kaindɨ bimohɨrɨhɨretapɨ siyatɨ siyatɨ kiyatɨ bindataise tatɨ kasatonɨhɨ sahɨ gwɨnyaitaatɨwo. Nɨnɨ Kɨraisihoaisatɨ maasɨ tɨmaamaitɨtɨhonɨnisɨ Kɨraisihomɨhɨretɨ japepihɨrɨtɨ kiyataayo. Ko nasatɨ nɨnɨ nahataapɨpɨhɨ daindɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai nisɨ kandunjohɨwaiwaapɨ jɨhaatɨ biyatɨ nasesɨpatɨ jainjapwaatɨ kasatɨtaise. \v 18 Iyataatɨ amɨ samɨ usa nisapɨ satɨwɨ ko wɨndɨ nyangisenda akɨtɨnɨhɨ namaapɨtaise tɨwɨhiyaare. Aiwɨ amɨ kiya nyahɨ noaipawaatɨ awaisawɨhiyaanimatɨtɨhaawo tɨwɨ pɨwɨha jaiwaiwɨhaiwa autaahinjaawɨ isɨhiyai kaundawaatopo. \v 19 Iyataatɨ amɨ nɨnɨhɨ, nɨngi Awaisɨho kiyenda numwe donaahɨ napɨtɨ waara jasondo. Siyatɨ Awaisɨho numwe donɨhɨ nasataahura isɨhiya siya Awaisawɨhiyaanimatɨtaano tɨwɨ katohiyɨhiyai usondaano kiya watɨpɨhandɨ napitetahandɨ isɨpɨhiyaatopo ndo. Iyataatɨ amɨ nɨnɨ kiyaamɨ pɨwɨha katɨwɨ kiyohɨwaiwaapɨ atɨwitandɨmaahe. Owetise. Nɨnɨ nehɨ usondande, Autaahaatɨho watɨpɨhandɨ numwihɨ Kɨraisihomɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ japepihɨrawaahiyaatowo ndo. \v 20 Iyataatɨ amɨ utaaho woai Autaahaatɨho iwinjaatɨ bimonaahɨ ko nehɨ pɨwaahaiwaahɨ kamaatɨtaise. Owetɨtaise. Autaahaatɨho koai watɨpɨhandɨ nunyatɨ andɨtɨwihonɨhɨ Kɨraisihomɨhɨretɨ japepihɨrɨtaise. \v 21 Isɨ wanɨ samɨhandisɨ napitaiwɨ gwɨnyaawaayopo. Nɨnɨ napɨtɨ jasonɨtɨ pɨwɨha samɨ gwɨnyaapɨ kiyohɨwaiwaapɨ waapɨhɨndɨ itɨhisatɨtando e nɨnɨ sangi maarɨho nasanyatɨ amɨ nisɨ maarɨho napaisaatɨtanɨhɨ pɨwɨha napaisɨha kasatɨtando? \c 5 \s1 Kɨma Pɨwɨma Namaatohɨtɨhandamɨ Ipaahaapɨ Kɨraisihomɨ Isɨhiya Maipɨhandɨ Kaiwɨ Ambɨpatɨ Tɨmaamaitohɨtɨhandapɨhaare \p \v 1 Samɨ otɨhatɨhɨ wɨndɨ apɨpaahɨ maipɨhandɨ akɨtɨnɨhɨ noaipasɨhɨ isɨhiya nesi kanɨwɨ amɨ nɨngi kandawaatopo. Kandauhɨ nɨnɨ atindɨ netaayo. Sandɨ siyahandapɨto. Utaaho wo tɨtɨhɨ komɨ sapɨhomɨ apwaataatɨ sanaatɨ sisɨ wihɨnɨhaati nasisoaarɨ isɨwatɨ kaatisatɨ maasɨ nanotɨ bindataise tauhɨto. So utaaso maipɨhatɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaapɨhiyaisangi wɨndɨ kamaiwɨhatɨ apɨpaahɨ maipɨhatɨ kiyataise. Ko jinjapɨhɨ sapɨhomɨ apwaataati ahiya nanotaise. \v 2 Iyataatɨ samɨhatɨhɨ sandɨ siyatɨ noaipasɨhandɨ kandɨ amɨ sahɨhɨ gaahatɨ noaipataiso tɨwɨ autaahinjaawɨ maaritawaayopo. Sandapɨ maipɨhandɨ noaipataiso tɨwɨ maarɨho asɨpaiwɨ maarɨho wɨndɨ naaŋamaasise. Siyatɨ maarɨho naaŋasisonɨhɨ utaaho sandɨ kaisɨhoaisɨ nepɨ nehɨhaatemasaihɨ samɨ otɨhatɨhɨ wɨndɨ bɨmimone. \v 3 Iyataatɨ nɨnɨ tɨtɨhɨ utaahonɨnɨ akohonɨnɨ nisɨ ambɨpatisatɨ sangisatɨ wɨndɨ bɨmindataahandɨ kandɨ amɨ nisɨ maarɨho itɨpɨho sangisatɨndaise. Siyatɨ nisɨ itɨpɨho maarɨho sangisatɨtindɨhandaahɨ utaaho so maipɨhandɨ siyatɨ kaisoai nɨnɨ aimɨ tipɨtapaatɨ usonataayo nɨnɨ sangisatɨ maasɨ nisɨ ambɨpatisatɨ utaahonɨnɨ akohonɨnɨ bindataahandamataindo. \v 4 Utaaso sopɨ sahɨ saiwɨ kaitaatɨwɨ nɨnɨ gwɨnyaataayo. Nyamɨ Awaisɨho nyangi nyainjatisɨhomɨ maahomwaaŋɨ amɨ komɨ watɨpɨhandɨ nesi ahoyanɨwɨ andɨtitɨwɨ pɨwaatɨwɨse Awaisɨho Jisaasiho andɨtisaiwɨtandɨ komɨhetɨ nausanɨwo amɨ nisɨ maarɨhoaisangi sangisatɨndaiso. \v 5 Sahɨ saiwɨ andɨtitɨwɨ pɨwaatɨwɨ kaiwɨ Bwaasɨrɨhɨraapɨhemapɨse koai kɨrɨ iwinjatɨtando. Amɨ komɨ ambɨpatɨ netɨ nosasɨnatɨ bimɨto. Siyatɨ nosasɨnatɨ mɨmaipiyatɨ bindataatɨ namatɨ japɨhɨ nepemaitatɨ nasatɨ bimonɨhɨ Awaisɨho isɨhiyai netɨ tipɨtapaatɨ usondandɨ nasataahura koai wihoaaŋɨhandɨ naaŋa yaawɨhandɨ namunyatɨ japɨhɨ komɨ maarɨhoai numwaitando. \p \v 6 Sahɨ gwɨnyaitaatɨwɨha pɨwɨha kɨma sandɨ kasatɨtandiyo. Sahɨ tanyaaha gaaha owehandɨ sawanaatɨ nepɨ mepɨ autaahemaamatɨwɨse. Owe. Sahɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Nipitandɨhandɨ apɨpaahɨ maipehonjɨ amɨ bɨretɨhandaatɨhɨ ahiyauhɨ bɨretɨhandi netɨ aungwohandɨ nipisatɨ awaindɨhandɨtindɨhandapɨ sahɨ aimɨ gisunyaatahiyaate. Isɨ sɨkiyatɨ utaaho wo samɨ otɨhatɨhapɨ maipɨhandɨ kiyonɨhɨ ko naasomɨ maipɨhandɨ nahatiyai nusetɨ numanatɨ janatɨ awaindɨtɨtaise. \v 7 Isɨ nipitandɨhaiwa jahɨwaiwa namahohɨpatamataiwɨ sahɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa namapɨse. Namaposawɨ sahɨ kaatɨha bɨretɨhandɨ wanɨhandɨ asɨtɨhandɨ nipitandɨhandɨ owehandamataiwɨhiyaatɨtaatɨwo. Amɨ sahɨ aimɨ sɨkaiwɨ sɨkɨretɨ bindawaayopo. Amɨ Kɨraisiho nyapɨ ipɨ tɨtɨhɨ atawɨhatetɨ nimaatataise Asisɨha Awaisɨha Kimbapɨho Autaahaatɨho Isɨraherɨhiyai Tɨmaawatɨ Nusatipasɨtɨhandapɨ Gwɨnyapendaatɨwɨ sipɨsipɨho sɨpɨpɨhoho gaahoai tipɨ tɨhohɨpatamatiyato. Ko siyatɨ nyapɨ nimaatindɨhandaahɨ sahɨ aimɨ noaipapɨ bɨretɨhandɨ wanɨhandɨ nipindɨhandɨ owehandamataiwɨhiyaate. \v 8 Isɨ sura Isɨraherɨhiya kiyai Autaahaatɨho nehɨ iwinjatɨ nesousihɨ namaapopɨ nga bimotɨhandapɨ gwɨnyaitaatɨwɨ Asisɨha Kimbapɨho Pasopaahandapɨ tɨmaŋɨndaatɨwɨ bɨretɨhandi netɨ nipitandɨhandɨ (yisɨhandɨ) jahɨtɨhandɨ nemahohɨpatamatiyaatɨ, nyahɨ maipɨhaiwa jɨhɨ kiyohɨwaiwa amɨ maipɨhapa wapa nahataapa nyamɨhetɨ ahotimbɨpa newaamaitɨhaawo. Iyaatɨ bɨretɨhandɨ wanɨhandɨ nipitandɨhandɨ owehandamatiyaatɨ wanɨhɨrɨ gaahɨretɨ japepihɨrɨtɨhaawo. Iyaatɨ maarɨho gaaho popɨtɨho newaatɨ amɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ akɨtɨ akaahaahɨhɨ kataatɨ usai kaundɨtɨhaawo. \v 9 Nɨnɨ utɨpɨho jɨhɨ wo aimɨ jɨpatɨpiyohɨhoaatɨhɨ sangi sandɨ isɨhiya kɨhiyaisawɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ namɨnɨwɨ tɨmaamaitɨwɨ daayohiyɨhiyaisawɨ maasɨ bɨmimaawɨse satɨtɨ kasatataato. \v 10 Amɨ nɨnɨ sangi sasatataamaato: Sahɨ isɨhiya maapɨ yapɨmbatambɨhiya nahatiya, kɨhiya kɨhiyaisawɨ ambɨpatɨ namɨnɨwɨ tɨmaamaitɨwɨhiyaisunɨ amɨ isɨhiyai usaamɨhapaapɨ maarɨho windosɨhɨ ikonɨwɨhiyaisunɨ amɨ isɨhiya autaahaatɨho jaipɨtahopɨ atotɨpɨwesawɨ gaapundɨwɨ komɨ ambɨpatɨ nɨwimaapɨhiyaisunɨ sahɨ namapɨse satɨtɨ kasatataamaato. Owetise. O amɨ kiyai sahɨ namamaitaatɨwaahɨ amɨ sahɨ kɨmatɨ yapɨmbati apɨpaahiyaatɨ kiyaatɨnɨhɨ namaitaatɨwe. \v 11 Nɨnɨ pɨwɨha jɨhɨ aimɨ kasatohɨhaamɨ tanyaaha sandɨha kasato: Utaaho wo Kɨraisihopɨ gɨwunyaaho sangi sasatatɨ nɨnɨ samɨ naisohonɨne taho ko amɨ komɨ ambɨpatɨ kɨhiyaisatɨ namɨnatɨ tɨmaamaitatɨ amɨ ko wɨndɨ iparɨmimatatɨ maipɨhoematatɨ amɨ autaahaatɨho jaipɨtahapaapɨ gwɨnyaatɨ kapai atotɨpɨwesatɨ nɨwimaatɨ amɨ komɨ pɨwɨhaaraahɨ isɨhiya usai netɨ nusopɨsasatɨ amɨ waapoho biyaahandɨ nanatɨ naharisatɨ amɨ ikonahoaisawɨ maasɨ bimɨtosawɨse satɨtɨ kasato. Aindɨ isɨhiya saiwɨhiyaisawɨ sahɨ apɨpaahɨ nahoaiwɨ pɨwanɨwɨ amɨ nandapaisangi kiyaisawɨ wɨndɨ namaanɨwɨse ndɨ kasato. \v 12-13 Iyataatɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ ipaahaapɨhiyai netɨ tipɨtapaatɨ usondandɨ satɨ nisɨ otɨpɨpatɨmaahe. Owetise. Amɨ isɨhiya Kɨraisihomɨ isɨhiyaamɨ ipaahaambɨhiyaisaahɨ Autaahaatɨho netɨ tipɨtapaatɨ usondaise. O amɨ sahɨhɨ sahɨ sawanaatamɨ isɨhiyai tipɨtapaapɨ usondaatɨwe, satɨ samɨ otɨpɨpate. Iyataatɨ kɨmɨkaiwɨ sahɨ kaitaatɨwɨhandapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaamɨ utɨpɨhoaatɨhapɨ satise: \q1 “Sahɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatamɨ otɨhatɨhɨ utaaho maipɨho maipɨhandɨ kiyatɨ bimisoai nepɨ nehɨhaatemapɨse,” tatɨ katise. \rq Wɨnɨhapɨpa 13:5, 17:7\rq* \c 6 \s1 Kɨraisihomɨ Isɨhiya Usa Amɨ Kɨraisihomɨ Isɨhiya Usai Nepɨ Pɨwɨha Tipɨtapaapɨ Mmondaatɨwɨhapɨhemaamapɨse \p \v 1 Nɨnɨ wanɨ amɨ sahɨ wɨndɨ kaiwɨ bimohɨtɨhandapɨ kasatɨtandiyo. Sahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatamɨ wurɨ wapaapɨ sapa nisɨhe nisɨhenɨmɨ itɨhɨnnamaamɨ kuramɨ wo pɨwɨha ka nesi isɨhiya pɨwɨha atiwɨ nepɨ tipɨtapaapɨ soŋɨ sapaamɨ satɨhoŋe soŋɨ sapaamɨ satɨhoŋɨmaahe undɨtaatɨwɨhiyaapɨ namone, isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨmaawunyaatahiyaamɨ ndɨheto. Siyatɨ tɨtɨhɨmetɨhandɨ kaitaatɨmɨ maipe. Saimɨ kamaimɨ nehɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ usa baiwɨ amɨtɨha nusesɨpata gɨwunyaatahiyai kaundɨmise kiya nuwɨ kurisawɨ bɨpisɨ bindawa pɨwaatɨwɨ mmonɨwɨ kɨmoŋɨ kɨmbaamɨ satɨhoŋe kɨmoŋɨ kɨmbaamɨ satɨhoŋɨmaahe undɨwɨ kaundɨto. \v 2 Nyahɨ siyaatɨ sandɨ wɨndɨ kamaito tɨwɨ gwɨnyaawaawaahɨ sangisɨ pɨwɨha ahotisɨhaapɨ wɨndɨ gɨmaasunyainjo? Ipotɨhura Autaahaatɨho isɨhiya Kɨraisihoaisawɨ maasɨ bindawa isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨmaawunyaahohiyɨhiyai kiyaamɨ kiyohɨwaiwa tipɨtapaapɨ usonɨwɨ saiwɨ saiwɨhiyaate undɨtaapo. Isɨ amɨ nyahɨ Autaahaatɨhomɨhiyaanɨnɨ Kɨraisihoaisaatɨ saitɨhaahiyaanɨnisɨ wanɨ gɨwunyaahohiyɨhiya maipɨhonya wonya kaisaihaahɨ ketɨ kapa nepɨ tɨtɨhepumapɨse. \v 3 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ enjerɨhiya otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhiyaamɨ kiyohɨwaiwaisangi newa tipɨtapaawa usondo tɨwɨ gɨmunyaahowo? Isɨ wonya naaŋahonya masɨhonya isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨhetɨ nusoaipahonaahɨ ketɨ bɨpisɨ tɨtɨhemapɨse. \v 4 Isɨ wonya naaŋahonya siyahonya noaipahonaahɨ sahɨ sawanaatɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatamɨ usa pɨwɨha pɨwaatɨwɨ naaŋisonya nga nawɨhaiwɨ tɨtɨhemaitaatɨwɨhiyai mmonɨwɨ kaundɨwɨse, kiya tɨtɨhemaito isɨhiya Autaahaatɨhopɨ gɨmaawunyaapɨhiyaapɨhɨ pɨwɨha naaŋisɨha tɨtɨhemaita nesi namuwɨse owetane. \v 5 Sangisɨ pɨwɨha masaha kasatataato. Isɨ sahɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatamɨ otɨhatɨhapɨ wo komɨ amɨtɨha biyatɨ nusesɨpatatɨ gwɨnyaaho bimonaahɨ koaisɨ kaundɨwɨse ko utaahurɨ wapaapɨnɨmɨ itɨhɨtinjururamɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ tipɨtapaatɨ mmonatɨ soŋɨ kɨmbaamɨ satɨhoŋe o kɨmoŋɨ kɨnyɨ satɨhoŋɨmaahe undɨtando. \v 6 Siyatɨtihɨhandɨ kandɨ sahɨ saiwɨ kamaiwɨ asɨretɨ kaiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaasɨho amɨ wo Kɨraisihopɨ gɨwunyaasɨhoai numwaasi pɨwɨha tipɨtapaatɨ mmondandɨhoaapɨhɨ notaise. Numwaasi notɨ kuramɨ pɨwɨha isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨmaawunyaapɨhiyaamɨ ndɨhetɨ kiya tɨtɨhepumawaayopo. \p \v 7 Siyahapa sawanaatɨ bɨpi tɨtɨhemaamapɨ isɨhiya gɨmaawunyaapɨhiyaamɨ ndɨhetɨ nuwɨ tɨtɨhemahotɨhandɨ sandaahɨ Kɨraisihomɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ kaitaatɨwɨhandapɨ nenoaahɨtawaawɨ apɨpaahɨ tɨmahiyamawaayopo. Utaaho wo maipɨhatɨ kahisonɨhɨ wihoaaŋɨ maipɨhatɨ kamaawimbɨ nehɨ winjase. Iyataatɨ amɨ utaaho wo yapɨpatɨ amɨ wapa yatetetɨ namaatipatɨ onɨhiwatɨ kinyɨhapaapɨ nisɨhape tatɨ ikonatɨ nangehonaahɨ nehɨ winjase koai kiyatɨ kinyɨhapaisatɨ ahoyatɨ naito. \v 8 Iyataatɨ amɨ sangisangisɨ amɨ naasɨkatɨ isɨhiya usai kawiwɨ kiyaamɨhapaapɨ nyamɨhape undɨwɨ jaiwundɨwɨ nusepɨhiyaatiso samɨ naisɨhiya samataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨhapaaro. \p \v 9-10 Iyataatɨ amɨ isɨhiya maipɨhaiwa nasisoaarɨ kiyawaasohiyɨhiya Autaahaatɨho iwinjaatɨ bimɨtandɨhapɨhɨ yamɨhapataatɨhɨ wɨndɨ namɨndaitaapo. Owetɨtaise. Isɨ sandapɨ sangisɨ gɨmaasunyainjo? Amɨ sahɨ maipɨhaiwa kiyawaahandɨ kandɨ maipɨhaiwa kiyahaamaayo gaahatɨ kiyahaayo tɨwɨ jaiwɨtɨwɨhiyaate. Isɨ usɨhiya asɨhiya kɨhiyaisawɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨwɨhiyaunɨ amɨ autaahaatɨho jaiwɨtahoai mepɨ autaahepumapɨhiyaunɨ amɨ usɨhiya asɨhiya aimɨ namaatɨnɨwɨhiya kiya kɨhiyaisawɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨwɨhiyaunɨ amɨ usɨhiya manyinyaunɨ amɨ gwɨnyaahiyaunɨ usɨhiya sawana kiyaamɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨwɨhiyaunɨ amɨ usaamɨhapa noaatɨwɨ ikonɨwɨ nusehohiyɨhiyaunɨ amɨ isɨhiya usaamɨhapa wapaapɨ apɨpaahɨ akɨwisamasɨhɨ nusehohiyɨhiyaunɨ amɨ waapoho naharitaatɨwɨho nasisoaarɨ nanawaasohiyɨhiyaunɨ amɨ maipɨhaiwa kaundɨwɨ isɨhiyai sisɨpɨhundɨwɨhiyaunɨ amɨ isɨhiyaamɨhapa kahapaamapɨpaapɨ saisatoyai tipɨ itɨhundɨwɨ nesi yanɨhɨmapɨhiyaunɨ siya saiwa siyohiyɨhiya Autaahaatɨho komɨ isɨhiyaisɨ iwinjaatɨ bimɨtandɨhapɨhɨ yamɨhapataatɨhɨ wɨndɨ namɨndaitaapo. \v 11 Iyataatɨ amɨ samɨ usaatisangi aimɨ katohɨwɨmaiwa kaiwɨ bimambɨwɨhiyaate. Saiwa kaiwɨ bimambɨwɨhiyaatɨ Autaahaatɨhoai nyamɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa nepɨnyamape undauhɨ ko bausatɨ nesamasɨhiyaate. Iyatɨ Autaahaatɨho amɨ wɨndɨ mandɨ kasisataise. Isɨhiya kɨmiya tɨtɨhɨ nisɨhiyaimatɨwɨ ainahiyɨhiya nisɨhaiwaahɨhɨ kaitaatɨwe tatɨ nasamɨhanataise. Iyatɨ amɨ ko wɨndɨ mandɨ kasisataise. Isɨhiya kɨmiya nisɨhiyaimatɨtaatɨwe tatɨ nasamaatɨ komɨ detɨ utaatototesamataise. Autaahaatɨho siyatɨ sangi kasindɨmandɨ apaapɨmaahe, Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho nyangi japɨhɨ nyahɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwaatɨhapɨ nanyamaitandɨ napwindɨhandaahe. Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨho Komɨ Itɨpɨho nanyinyataise nyamɨ maipɨhaiwa nenyamatɨ nyatatamanatɨ andɨtɨnyaiwɨtando. \s1 Nyamɨ Ambɨpatɨ Autaahaatɨho Murɨmo Nasatɨ Bimɨtandɨ Aŋaaŋe \p \v 12 Amɨ nahataapa nɨnɨ nanɨhaindɨ nga kaitandɨhapa ahondaise. Ye, sandɨhɨ akɨte. Akɨtɨndaahandɨ kandɨ kapa nahataapa nɨngi wɨndɨ maanɨtatamanɨtaise. Nɨnɨ nanɨhaindɨ nga nahataapa kiyataahandɨ kandɨ amɨ nɨnɨ kapaisɨ nehɨ iwinjasanɨhɨ kapa nɨngi netɨ nɨpatisatɨ namaanisapuwɨtaise. \v 13 Iyataatɨ amɨ usa satawaatopo, nandapa nanɨhohɨpɨpa sapa gwɨsɨhaatɨhɨ nutandɨhape. Iyonɨhɨ amɨ gwɨsɨha sa nandapaapɨ jatɨtandɨhaare tɨwɨ katawaatopo. Sandɨhɨ akɨte. Autaahaatɨho gwɨsɨhaapɨ nandapa kiyataise. Isɨ ipotɨhura Autaahaatɨho gwɨsɨhaunɨ nandapaunɨ nemaitaise. Iyataatɨ amɨ samɨ ambɨpatapɨ nandapa nanɨhotɨhandamatiyahandisɨ asɨhiya kɨhiyaisaatɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨtaano tɨwɨ kiyawaawaahɨ sandɨ apɨpaahɨ asɨrete. Ambɨpatɨ satɨ Awaisɨho komɨhapa kaitandɨhatɨ komɨhatɨ ahusondaise. Aihɨ amɨ Awaisɨho komɨ otɨpɨpatapɨ nyamɨ ambɨpati jatataatɨ katɨ wapa nausetɨtimbɨpa nunyatɨ itatamanataise. \v 14 Awaisɨho nyamɨ ambɨpati jatataise amɨ Autaahaatɨho Awaisɨho Jisaasihoai japɨhɨ ahowimasɨhɨ nepasɨ amɨ komɨ watɨpɨhanda Awaisɨhoai ahowimasɨpatamatiyatɨ nyangisangi japɨhɨ ahonyimahonɨhɨ amɨ nyahɨ japɨhɨ nepaito. \v 15 Samɨ usaatɨ kɨhiyaisaatɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨtɨhaahandapɨ itɨhapɨpa ahotahandɨmaahe owe tɨwɨhiyaate. Isɨ nɨnɨ sandɨ katɨtaano. Nyahɨ Kɨraisihoaisaatɨ maasɨ tɨmaamaitɨhaawaahɨ komɨhatunɨ amɨ nyamɨhatunɨ noaipatɨ aimɨ nehɨ naasaipɨhɨndaise. Isɨ sandapɨ wɨndɨ gɨmaasunyainjo. Gisunyaatɨtandɨha sandɨ katɨtaano. Nɨnɨ Kɨraisihoaisatɨ aimɨ tɨmaamaitɨtɨ maasɨ bimambɨtɨhonɨnɨ konɨnɨ nundɨ asɨhiya kɨhiyaisatɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨtandɨ sandɨ apɨpaahɨ gaametisɨ wɨndɨ saindɨ kamaito. \v 16 Iyataatɨ amɨ sahɨ asɨhiya kɨhiyaisaatɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨtɨhaawɨ itɨhapɨpa ahotahandɨmaahe. Owetise. Nge tɨwɨ gwɨnyaawaawaahɨ nɨnɨ sandɨ kasatɨtaato. utaaho wo notɨ apopaatɨ waatɨ daihɨraapɨhaatisatɨ komɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitataataahɨ komɨhatɨ kaatamɨhatɨ ambɨpatɨ noaipatɨ naasaipɨhɨndaise. Isɨ sandapɨ gɨmaasunyainjo? Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ utɨpɨhoaatɨhɨ wapɨhɨ satatɨ ahondaise: \q1 “Wohounɨ apopaatunɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitamaamɨ sandaahɨ ambɨpatɨ noaipatɨ nehɨ naasaipɨhɨndaise,” \rq Wuwanɨhapɨhɨ 2:24\rq* \m tatɨ ahotise. \p \v 17 Iyataatɨ amɨ utaaho wo Awaisɨho Kɨraisihoaisatɨ maasɨ tɨmaamaitataataahɨ koaisatɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ noaipatɨ naasohɨ naasaahɨndaise. \v 18 Aihɨ amɨ nɨnɨ wa pɨwɨha sandɨ kasatɨtaato. Utaaho wo maipɨhaiwa wiwa kaiwaiwa ambɨpatamɨ nehɨhaatapɨhaiwaasɨ komɨ ambɨpatisɨ netɨ namusopɨsasɨtaise. O amɨ komɨ ambɨpatɨ asɨhiya kɨhiyaisatɨ tɨmaamaitataataahɨ sandaahɨ komɨ ambɨpatɨ sawaho netɨ nosasɨnataise. \v 19 Sahɨ nɨnaasiyaatamɨ ambɨpatɨ satɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nasatɨ bimɨtandɨhaaŋɨ aŋaaŋamatiyahatisɨ sandapɨ sangisɨ biyatɨ gɨmaasunyainjo? Autaahaatɨho komɨ Itɨpɨhoai natausaasihɨ nasatɨ samɨhatɨhɨ bindataise. Aihɨ amɨ sahɨ sangi yandɨhiyaatɨmaahe. Owetise. Sahɨ tɨtɨhɨ komɨhiyaate. \v 20 Sandɨ katotɨmandɨ apaapɨmaato. Autaahaatɨho Kɨraisihoai natausaasihɨ nasatɨ nyahɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa nenyamaitandɨ komɨ ambɨpatɨ nunyanatɨ napotaise. Isɨ kinyɨ ambɨpatɨ kɨmɨkataahɨ kaimbɨ Autaahaatɨhoai mepɨ autaahepumaitaapɨhate. \c 7 \s1 Namaatɨnohɨtɨhandapɨ Korindɨhiya Nasenohɨtɨhandapɨ Porɨho Kaundataase \p \v 1 Sahɨ nisapɨ utɨpɨho jɨpatɨpaiwɨ nanɨsenɨhohɨwaiwaapɨ wanɨ wihoaaŋɨha kasatɨtandiyo. Isɨ wanɨ namasatɨ jɨhɨ satɨwɨ gɨwunyaahohiyɨhiya usɨhiya asɨhiya namaatɨndaatɨwɨ gaaro e sandɨ maipo ndɨwɨ nanɨsenɨhohɨtɨhandapɨ wihoaaŋɨha kɨmaasɨ sandɨ kasatɨtaano. Utaaho wo apopaati netɨ wɨmiratɨ nehɨ bindataataahɨ sandɨhɨ tɨtɨhe. \v 2 Iyataahandɨ kandɨ amɨ ambɨpatɨ kɨhiyaisawɨ tɨmaamaitotɨhandɨ samɨ aunahɨpata yahandɨ ahondaise. Ahondaisɨ utaaho woai nunjenahandɨ noaipahonɨhɨ wiwa ko netɨ kɨhiyaisatɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨtaise. Isɨ sahɨ nahatiyaatɨ nɨnaasoŋɨhɨ apopaatɨ tɨtɨhɨ kinyapɨhaatɨ yiyandɨhɨ nepɨ wɨrapɨse. Iyataatɨ amɨ asɨhiyaatangisangi nahatiyaatɨ nɨnaasaaŋɨhɨ woho tɨtɨhɨ kinyapɨhoai yiyandɨhɨ namaatɨwɨse. \v 3 Aimɨ namaatɨnɨwɨ bimohiyɨhiyaatapɨhaare. Woho aimɨ namaatisɨhomɨ ambɨpatɨ komɨ apwaataatamɨhate. Isɨ ko apwaataati owe undatɨ komɨ ambɨpatɨ netɨ namisapuwane. Amɨ apopaatɨ aimɨ namaatɨhaatamɨ ambɨpatɨ kaatamɨ warɨhomɨhate. Isɨ amɨ kaatɨ warɨhoai owe undatɨ kaatamɨ ambɨpatɨ netɨ namisapuwane. Kanjanyurɨ wɨndɨ samaimɨ ambɨpatɨ namɨnɨmɨ tɨmaamaitɨmɨse. \v 4 Apopaaŋɨ namaatɨpɨhaanyamɨ ambɨpatɨ kinyɨ kɨwɨhomɨhatisɨ amɨ ko jatataise. Isɨ apwaataaŋɨ nisɨ ambɨpatɨ nɨwɨhaanɨnɨ jatataayo mundɨme. Amɨ warɨhonyɨ ambɨpatɨ kinyɨ kɨwaamaatamɨhatisɨ kaatɨ jatataise. Isɨ kɨnyɨ kaati samunde, nɨnɨ nisɨ ambɨpatɨ nɨwahonɨnɨ jatataayo munde. \v 5 Isɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨtaatɨmɨ kɨwɨho nangɨsehonaahɨ apwaataaŋɨ kɨwɨhoai owe munde. Iyonɨhɨ amɨ kɨwaamaatɨ warɨhongi nangisehonaahɨ warɨhoŋɨ kɨwaamaati owe mundɨme. Iyataatɨ amɨ sainjanyuraahɨ kanɨwɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ wonjɨ nehɨ masɨhonjapɨ sasanyuraasamɨ ambɨpatɨ wɨndɨ tɨmaamaamaitɨmɨ namɨhaaposamɨ Autaahaatɨhoai sisɨmɨ pɨwaundɨmɨ gaapundɨtaatɨmɨ gwɨnyaamaamaahɨ amɨ wɨndɨ ambɨpatɨ namɨnɨmɨ tɨmaamaamaitɨmɨse. Nehɨ yiyandɨhɨ bindamaamɨ gaapundɨmɨ Autaahaatɨhoai pɨwaundɨmɨ owemaposamɨ amɨ ketɨ namɨ japɨhɨ sainjanyuraasamɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨmɨse. Saimɨ ambɨpatɨ maaritirɨhɨretɨ baimɨ jatamaamɨ ambɨpatɨ namɨnɨmɨ tɨmaamaitɨmɨse, amɨ wiwa nehɨ otɨhɨ binyaihɨ Bwaasɨrɨhɨrɨ jasonatosatɨ kɨhiyaisawɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitotɨhandɨ kaito tatɨ nasɨsendaiso. \v 6 Sahɨ nanɨsehauhɨ kɨma pɨwɨma aimɨ kasatohɨma sahɨ japepihɨrɨtaatɨwɨhapa wɨnɨhapɨpa kasatataamaato. Owetise. Nehɨ sahɨ gwɨnyaitaatɨwɨhaiwa kasatataato. \v 7 Nɨnɨ saindɨ gwɨnyaatɨ maaritataayo. Amɨ isɨhiya nahatiya, usɨhiya (asɨhiya) Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nisataiwɨ wɨndɨ namaamaatɨwɨ nehɨ weŋɨhiya bimɨtaatɨwɨ sandɨ gaare. Iyataahandɨ kandɨ amɨ Autaahaatɨho isɨhiya nehɨ nɨnaasiyai namaatɨtaatɨwɨhɨretapunɨ amɨ namaamaatɨtaatɨwɨhɨretapɨ andɨtɨwiwatɨ watɨpɨhandɨ yiyandɨhɨ nunyataise. Wo apopaatɨ netɨ wɨraitandɨ andɨtɨwiwatɨ amɨ netɨ wɨmiraitandɨ andɨtɨwiwataise. \p \v 8 Iyataatɨ amɨ samɨ pɨwɨha wa satɨwɨ usɨhiya asɨhiyai nepɨ wɨmirapɨ nehɨ utaarɨ bimohiyɨhiyaapunɨ amɨ asɨhiya osɨnɨhiyaapunɨ kiya asɨhiyai nepɨ wɨrasaihɨ amɨ osɨnɨhiya usɨhiya usai namaatɨtaatɨwo ndɨwɨ kandotɨhaapɨ wihoaaŋɨha kɨmaasɨ kasatɨtaano. Usɨhiyaatɨ asɨhiya owehiyaatunɨ amɨ asɨhiyaatɨ osɨnɨhiyaatunɨ nisataiwɨ sɨwaasɨhiya sɨwoya owehiyaatɨ nehɨ bindawaawaahɨ gaare. \v 9 Iyataahandɨ kandɨ sahɨ nehɨ namaamaatɨnɨwɨ bimisaihɨ samɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨtaatɨwɨhandapɨ samɨ ambɨpatɨ gosindɨhandɨ sahɨ baiwɨ ipɨhatiwɨ minjatɨtaawɨ gaasɨ namaatɨnɨwɨse kiyaatɨnɨhɨ gosatoaatɨtaiso. \p \v 10 Iyataatɨ amɨ samɨ sandɨwɨ utaaho komɨ apwaataati nga namaitaiso dotɨhaapɨ wihoaaŋɨha kɨmaare. Usɨhiyaatɨ asɨhiyaatɨ aimɨ namaatɨnɨwɨhiyaatangi apɨpaahɨ watɨpɨndɨ sandɨ kasatataato. Jisaasihomɨ wɨnɨhapɨpa katirɨhɨrɨ kɨretɨ tɨtɨhɨ japepihɨrɨto. Kɨnyɨ apopaaŋɨ kinyɨ kɨwɨhoaisɨ namasisɨ wɨndɨ namumwe, owe. \v 11 Iyataatɨ amɨ wapa wipimatonɨhɨ kandapɨ apopaaŋɨ kɨwɨhoai namasisɨ nopaapaahɨ numbwɨ woai namaamaatɨpɨ nehɨ bimɨtaape. Iyataatɨ amɨ kɨnyɨ warɨhoŋɨ kinyɨ kɨwaamaatisɨ namaamape, owetise. O kɨwaamaatisɨ namapaapaahɨ waati nepɨ wɨmirapɨ nehɨ bimɨtaape. O amɨ mainjanyuraahɨ satɨ maipɨhatiyono tɨmɨ gwɨnyaamaamaahɨ maarɨho naasohɨtanɨhɨ japɨhɨ namɨ ambɨpatɨ tɨmaamaitɨmɨ bimɨtaatɨme. \v 12 Iyataatɨ amɨ samɨ pɨwɨha sandɨwɨ warɨhoaisangi amɨ apwaataatɨsangi Kɨraisihopɨ gɨmaawunyaahonɨhɨ warɨhoaisangi amɨ apwaataatisangisɨ kɨnyɨ gɨmaawunyaahinɨ nanɨmasi numwe undatɨ namaitandɨ gaaro tɨwɨ nanɨsenɨhotɨhaapɨ wihoaaŋɨha kɨmaare. Sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaapɨhiyaatɨ amɨ Kɨraisihopɨ gɨmaawunyaapɨhiyaisawɨ namaatɨnohiyɨhiyaatangi sandɨ kasatɨtaanɨ atiwɨse. Awaisɨho Jisaasiho nɨngisɨ pɨwɨha siyahaapɨ wɨndɨ kamandisɨ namatɨ nisɨ gwɨnyaahotɨha saiwɨ saiwɨ kaiwɨse ndɨ kasatɨtaano. Aimɨ namaatɨnɨmosamɨ kɨnyɨ warɨhoŋɨ Kɨraisihopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaahaatɨ kaatisamɨ gaasɨ maasɨ bimaamɨse kɨnyɨ gɨmaawunyaahinɨ nanɨmasi numwe undɨpɨ natɨpɨmusoaase. \v 13 Iyonɨhɨ amɨ apwaataaŋɨhɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaasamɨhɨ amɨ kinyɨ kɨwɨho gɨmaawunyaaho koaisamɨ gaasɨ maasɨ bimaamɨse kɨnyɨ wɨndɨ Kɨraisihopɨ gɨmaawunyaapɨhoŋisɨ nanɨmasisɨ numwe undɨpɨ nemaamape. \v 14 Iyataatɨ nɨnɨ sandɨ katotɨmandɨ apaapɨmaato, warɨho Kɨraisihopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaahotihɨ amɨ apwaataatɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahaatɨtihɨ kasanyuramɨ ambɨpatɨ aimɨ tɨmaamaitihɨ kasanyuramɨ ambɨpatɨ noaipatɨ nehɨ naasaipɨhɨtihɨ Autaahaatɨho mainjanyurisɨ iwinjatataise. Wiwa sahɨ saiwɨ kamaisaihɨ samɨ simwaaya simaasɨhiya Autaahaatɨho akɨtɨhopɨ gɨmaawunyaapɨhiyaamɨ mwaaya maatiyaamatetahiyaatɨtaiso. O amɨ wanɨhɨ Autaahaatɨho samɨ simwaaya simaasɨhiyaisɨ komɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya komɨ manyinyaisatɨ ahoyatɨ iwinjaatɨ bindataise. \v 15 Iyataatɨ amɨ wa pɨwɨha kɨma sandɨ kasatɨtandiyo. Wohoaisangi amɨ apopaatisangi Autaahaatɨhopɨ gɨmaawunyaaho gɨmaawunyaahaatɨ apwaataati amɨ warɨhoai namatɨ noaipasi nutandaahɨ amɨ namasi none. Isɨ amɨ kɨnyɨ gɨwunyaahingɨhoŋɨ gɨwunyaahingaamaangi sahisaihaahɨ namaatingɨtɨhandɨ nasɨpatɨpɨ owemapɨ natɨpusoaase. Iyataatɨ amɨ kɨwɨho amɨ kɨwaamaatɨ nangɨmahonɨhisangi amɨ namaatinjɨtɨhandɨ namaasɨpatɨmɨsangi bimisaihɨ Autaahaatɨhohɨ gɨwunyaahingɨhongi amɨ gɨwunyaahingaamangi napaisaatɨsamahonɨhɨ ko gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ japepihɨrɨmɨ bimɨtaatɨmo. \v 16 Pɨwɨha sandɨ kasatohɨma apaapɨmaato kɨnyɨ apwaataaŋɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahingaamaaŋe, kɨnyɨ kinyɨ kɨwɨhoai Autaahaatɨhomɨhɨretɨ katɨpunjisamɨhɨ Autaahaatɨhopɨ ko wiwa gɨwunyaitaisɨ amɨ ko gɨwunyaitandɨhandapɨ kɨnyɨ wɨndɨ monɨhise. Aimbɨ amɨ kɨnyɨ warɨhoŋɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahingɨhoŋe, kɨnyɨ kinyɨ kɨwaamaati Autaahaatɨhopɨ katɨpunjisamɨhɨ amɨ kaatɨ wiwa Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaitaisɨ kaatamɨ gɨwunyaitandɨhandapɨ wɨndɨ monɨhise. \s1 Autaahaatɨho Sapɨ Kiya Saiwɨ Setahɨretɨ Bimɨto Tatɨ Gaatatɨ Nasamaatɨ Nasamɨhainjɨrɨhɨretɨ Bimaawɨse \p \v 17 Amɨ sahɨ nahatiyaatɨ nehɨ nɨnaasoŋɨ nɨnaasaaŋɨ kiya saiwɨ sɨretɨ bimɨto tatɨ Autaahaatɨho namɨhanatɨ nasanyatɨ nasɨsirɨhɨretɨ bimaawɨse. Sandɨ nɨnɨ sandɨto sahɨ wapa wipaiwɨ kaiwɨ wɨretɨ binyaihɨhiyaatangi Autaahaatɨho gaatatɨ nasamaahonaahɨ amɨ sahɨ sapa kapa kaiwɨ sɨrɨ kɨretɨ bimaawɨse ndaato. Kɨma pɨwɨma Autaahaatɨhomɨ isɨhiya nahatiyai wɨnɨhundɨtɨ kandunjohɨha naasɨka sangi kasatataato. \v 18 Amɨ utaaho wo komɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ ahoaapɨ nemapɨ namandipasaihɨho bimonɨhɨ koai Autaahaatɨho gaatatɨ numwaahonaahɨ amɨ ko jahɨra netɨ komɨ ambɨpatɨ netɨ japwimana namaasatɨ namwaasane. Iyataatɨ amɨ utaaho wo komɨ ambɨpatɨ atɨtatɨ ahoaapɨ nahomaamandipapɨho bimonɨhɨ koai Autaahaatɨho gaatatɨ numwaahonaahɨ amɨ ko komɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ ahoaatɨ namandipatɨtandɨ wɨndɨ gɨmunyaane. \v 19 Amɨ sandɨ nɨnɨ apaapɨmaato. Amɨ isɨhiya nepɨ kiyaamɨ ambɨpatamɨ atɨtatɨ ahoaapɨ namandipatɨwunɨ amɨ kiya wɨndɨ nahomaamandipatohɨwɨmaurɨ saurɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ wapa awaindɨhandɨmaahe. Saurɨ kauri nehɨhaure. Amɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa atimbɨ nepɨ japepihɨrɨpɨ kaitaapɨhandɨ sandɨhɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ akɨtɨhande. \v 20 Isɨ amɨ sahɨ nɨnaasoŋɨ nɨnaasaaŋɨ wapa wipaiwɨ kaiwɨ amɨ wipetahiyaatɨ binyaihɨ Autaahaatɨho gaatatɨ nasamaahonaahɨ amɨ nɨnaasoŋɨ nɨnaasaaŋɨ sɨkaiwɨ kaiwɨ amɨ sɨketahiyaatɨ bimaawɨse. \v 21 Amɨ kɨnyɨ utaaho womɨ nehɨ otɨpɨpatɨhoŋimatɨpɨ binyamɨhɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaapɨ komɨ mwaahoŋimatɨtaapɨ Autaahaatɨho gaata nangɨmaahonaahɨ, kɨnyɨ kɨwahonyapɨ pɨhɨtɨpɨ wɨndɨ gɨmunyaapwaate. Owe. Iyapaapɨ kɨnyɨ utaaho womɨ nehɨ otɨpɨpatɨhoŋimatingɨtɨhandɨ namapɨ nehɨ gi nehɨhoŋimatɨtaapɨ daihɨra wɨra mmonapaapaahɨ, amɨ gaasɨ sɨkaimbɨ kaimbɨ gi nehɨhoŋimate. \v 22 Iyataatɨ amɨ utaaho woaisangi nehɨ otɨpɨpatɨhoematatɨ bimonɨhɨ Autaahaatɨho koaisɨ gaatatɨ numwaahonɨhɨ ko nasatɨ Kɨraisihoaisatɨ maasɨ tɨmaamaitataataahɨ sandɨhɨ Awaisɨho komɨ maipɨhaiwa kaiwaiwa nemwasɨhɨ ko noaipatɨ maipɨhaiwa oweho nehɨhoematataise. Isɨ amɨ sɨkiyatɨ utaaho isɨhiyaamɨ otɨpɨpatɨ nehɨ kamaayatɨ nehɨ bimonɨhɨ Awaisɨho gaatatɨ numwaahonaahɨ amɨ ko noaipatɨ aimɨ Kɨraisihoaisatɨ tɨmaamaitataise. Tɨmaamaitatɨ aimɨ noaipatɨ Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨhoematataise nehɨ otɨpɨpatɨ kaisɨhomatiyato. \v 23 Sandɨ apaapɨmaato, Autaahaatɨho Kɨraisihoai natausaasihɨ nasatɨ nyapɨ komɨ ambɨpatɨ nunyanatɨ naaŋɨhandɨ netaise nyamɨ maipɨhaiwa nenyama japɨhɨ nanyamaitando. Isɨ sahɨ isɨhiya yapɨpatambɨhiyaamɨ pɨwɨha atɨwiwɨ nehɨ otɨpɨpatɨ kawisohɨpatamataimbɨ otɨpɨpatɨ kamaawime. owetise. \v 24 Nisɨ naisɨhiyaate. Sahɨ sɨketahiyaatɨ amɨ saiwɨhiyaatɨ bimauhɨ Autaahaatɨho gaatatɨ komɨhiyaatimatɨtaatɨwɨ nasamaahiyaatisɨ amɨ sɨketahiyaatɨ sɨkaiwɨ Autaahaatɨhoaisawɨ maasɨ bimaawise. \s1 Isɨhiya Naamaatɨnɨwɨhiyai Porɨho Pɨwɨha Kaundataase \p \v 25 Sahɨ sandɨwɨ usɨhiya asɨhiya namaamaatɨnɨwɨhiyai Autaahaatɨho gaata numwaasawɨhiya kiyaanɨhɨ wɨndɨ namaamaatɨnɨwɨ bimɨtaatɨwo tɨwɨ nanɨsenɨhotɨhaapɨ wihoaaŋɨha kɨma kasatɨtandiyo. Samɨ pɨwɨha satɨwɨ nanɨsenɨhotɨhaapɨ gwɨnyaatɨ kasatɨtandɨha Awaisɨho wa namaanɨmisɨ amɨ nisɨ gwɨnyaahotɨha sahɨ atiwɨ kaitaatɨwɨ kasatɨtaano. Sandɨ apaapɨmaato Awaisɨho nɨngisɨ gaahatɨ kanisatɨ nɨngisatɨtahonɨnisɨ sahɨ nisɨ pɨwɨha kasatisanɨhɨ akaahe tɨwɨ gwɨnyaapɨse. \v 26 Iyataatɨ amɨ wanɨ kɨmura nyahɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanamɨhetɨ naaŋɨhaiwa waatɨ taatɨ nanyoaipataahuraasɨ namaamaatɨnɨwɨ nehɨ bimohiyɨhiyaatɨ amɨ sɨkaiwɨ namaamaatɨnɨwɨ bindawaawaahɨ gaare. \v 27 Iyataatɨ amɨ kɨnyɨ apopaatɨ waati aimɨ nepɨ wɨrapɨ bindapaapaahɨ amɨ wɨrapɨ bimingaamaatisɨ namaamape, owetise. Iyataatɨ amɨ woŋɨ apopaati nepɨ wɨmirapɨ nehɨ bimingɨhoŋɨ apopaatapɨ mɨndaapɨ nehɨ weŋɨhoŋɨ bisote. \v 28 Iyataatɨ amɨ kɨnyɨ wohoŋɨ apopaatɨ waati nepɨ wɨrapaapaahɨ amɨ sandɨ maipɨhatɨ kiyapaamaise, owetise. Iyataatɨ amɨ apopaatɨ waatɨ apwaimaamaatɨ woaisɨ namaatataataahɨ amɨ sandɨ maipɨhatɨ kiyataamaise, owetise. Iyataahandɨ kandɨ namaatɨnohiyɨhiyaamɨhetɨ naaŋɨhaiwa pɨhɨtatɨ nusoaipatunɨ amɨ otɨpɨpatɨ pɨhɨtɨwɨ dɨpɨpataasɨnɨ kiyawaatɨtaapo. Saitauhɨ kandapɨ nɨnɨ namaamaatɨnɨwɨ nehɨ weŋɨ bimaawɨse ndaato. \p \v 29 Nisɨ naisɨhiyaate. Nɨnɨ sandɨha kasatɨtaato. Ipɨhomɨ asisɨha nyahɨ taawa bimaamɨ niyohurɨmura wɨndɨ otɨhɨ ahɨmotɨtaise, ketɨ owetɨtaise. Isɨ wanɨ kɨmuraapɨ namasawɨ ipɨhomɨ asisɨmonya yahonya ahotisonyɨmonyetɨ usɨhiya asɨhiyai nepɨ wɨrapɨhiya wanapɨ asɨhiyai nepɨ wɨmirapɨ owehiyaamataiwɨ bimaawɨse. Saiwɨ Autaahaatɨhoai jɨhemapɨ sahɨ namaatohɨtɨhandisawɨ nahataapa kiyohɨpɨpa kaiwɨse kapa netɨ sangi wɨndɨ namaasisapuwɨtando. \v 30 Iyataatɨ isɨhiya taawɨ gohiyɨhiya kiya wɨndɨ gomaatawaahiyaamataiwɨ bimaawɨse. Amɨ isɨhiya taawɨ maaritohiyɨhiya kiya wɨndɨ maarɨmitawaahiyaamataiwɨ bimaawɨse. Amɨ isɨhiya wapa nawɨhopunɨ amɨ nawɨhounɨ nunyawɨ nehohiyɨhiya kiya wapa ikɨpɨpa ahɨmotatɨ owehiyaamataiwɨ bimaawɨse. \v 31 Iyataatɨ isɨhiya maapɨ yapɨmbatambɨhapa nesi wapa kapaara kiyohiyɨhiya amɨ kapa nahataapa gaahapa nepɨ kamaayawaahiyaamataiwɨ bimaawɨse, amɨ kapa ahotihɨ mmonɨhohɨpɨmba kapa wanɨ ahotirɨmɨretɨ wɨndɨ ahɨmotatɨ nehɨ masɨhonjɨtanɨhɨ ketɨ owetɨtandɨhapaaso. \v 32 Sahɨ saiwaapɨ pɨhɨtɨwɨ nitanɨwɨ waatɨ gɨmunyaapɨ nehɨ nanɨhaiwɨ bimɨtaatɨwɨ sapɨ gwɨnyaataatɨ nɨnɨ sangi sandɨ kasatataato. Utaaho wo namaamaataho nehɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatapɨ maarɨho noaamataise, Awaisɨhoai ko netɨ maarɨho wɨwihonɨhɨ amɨ Awaisɨho maaritɨtandɨhɨretɨ jatetinjato. \v 33 Iyataatɨ amɨ utaaho apopaatisahohɨ otɨpɨpatɨ nehɨ mambɨhaiwaapaahiyataise, amɨ komɨ apwaataatɨ maaritɨtandɨhɨretɨ jatetinjato. \v 34 Iyatɨ ko yatɨwapɨ gwɨnyaitande: Komɨ apwaataatɨ maaritɨtandɨhapa kaitandunɨ amɨ Awaisɨho maaritɨtandɨhapa kaitanduno. Iyataatɨ asɨhiya apwainyɨhiya apɨpaahɨ wɨndɨ namaamaatɨwɨhiyaunɨ amɨ asɨhiya usaunɨ nehɨ Awaisɨhomɨhaiwaapaahɨhɨ gwɨnyamapɨ kopɨ nuwɨ napɨwaiwɨ waatɨ munanawɨ kiyawaayopo. Aiwɨ asɨhiyaunɨ amɨ apwainyɨhiya namaamaatɨwɨhiya kiya kiyaamɨ ambɨpatɨ maarɨho nahandɨ nehɨ Awaisɨhoaisaahɨhɨ nunyawɨ nunyanɨwɨ nehɨ komɨ otɨpɨpatapaahiyawaayopo. Iyataatɨ amɨ apopaatɨ warɨhoaisɨhaatɨhɨ nehɨ maapɨ yapɨpatambɨhaiwaapaahiyataise, warɨho maaritɨtandɨhɨretɨ kaatɨ jatetinjato. \v 35 Nɨnɨ kɨmandɨ taatɨ kasatotɨmandɨ nɨnɨ sangi netɨ nasisapuwɨtandɨ kandaamaato, nɨnɨ sangi jatatamanɨtandɨ kandaato. Amɨ sahɨ tɨtɨhɨretɨ bindawaawɨ, wapa wapaapɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨ, Awaisɨhoai sahɨ sawanaatɨ nahatiya samɨ maarɨho ambɨpatɨ nahandɨ nunyawɨmaitaatɨwɨ nɨnɨ sapɨ gwɨnyaatɨ amɨ maaritataatɨto. \p \v 36 Iyataatɨ utaaho woho wo kopɨ apopaatɨ apwaimaamaatɨ waatɨ nurɨmɨhanohaamaati wɨndɨ ketɨ wɨmirahonɨhɨ amɨ kaatɨ kaatamɨ namaatɨtandɨhura kɨnaungwɨha aimɨ onehɨtonɨhɨ bimonɨhɨ, amɨ woho kaataapɨ siyatɨ, nɨnɨ kaati ketɨ wɨmirahohɨtɨmandɨ maipɨhatɨ kiyono tatɨ gwɨnyaataataahɨ, amɨ ko komɨ maarɨhoaatɨhɨ gwɨnyaatɨ maaritirɨhɨretɨ kiyane. Iyatɨ ko kaati gaasɨ netɨ wɨrane. Amɨ ko apopaatɨ kopɨ katɨwɨ nurɨmahanohaamaati netɨ wɨratɨ kapurɨ namaatamaamaahɨ amɨ sandɨhɨ gaare. Ko maipɨhatɨ kiyatɨ amɨ maipɨhandɨ kiyataamaise. Owetise. \v 37 Iyataatɨ amɨ ko komɨ amɨtɨhetapunɨ amɨ maarɨhoaatɨhapɨ siyatɨ amɨ nɨnɨ wɨndɨ namaamaatɨtaano tatɨ gwɨnyaatɨ, amɨ ko komɨ ambɨpatɨ apopaatisa tɨmaamaitɨtandɨhandapɨ gowindɨhandɨ biyatɨ netɨ yatɨhɨ ipatisatɨ jatataatɨ, amɨ ko kopɨ apopaatɨ nurɨmahanohaamaati netɨ wɨraitandɨ tɨmetindɨhandɨ namatɨ, kaati netɨ wɨndɨ wɨmirataataahɨ, amɨ sandɨhɨ tɨtɨhɨ gaahatɨ kiyataise. \v 38 Isɨ amɨ utaaho apopaatɨ kopɨ nurɨmahanohaamaati netɨ wɨraso gaahatɨ kiyataise. Iyataahandɨ kandɨ amɨ utaaho apopaati netɨ wɨmiraso apɨpaahɨ gaahatɨ kiyataisɨ ko tɨtɨhɨ nga bimɨtaise. \p \v 39 Amɨ apopaatɨ kaatamɨ warɨhoaisa kaatɨnɨhɨ bimone, kaatamɨ warɨho namaapotɨ konɨhɨ asoho bimonɨhuro. Amɨ kaatamɨ warɨho naponaahɨ amɨ nehɨ kaati nanɨhiyatɨ kaatamɨ gwɨnyaatɨ maaritisɨhoai namaatane. Iyataahandɨ kandɨ amɨ kaatɨ utaaho Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨhoai namaatane. \v 40 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨ saindɨ gwɨnyaataayo. Apopaatɨ osɨnaatɨ wɨndɨ jahɨra namaamaatatɨ nehɨ bindataataahɨ amɨ kaatɨ nga maaritatɨ biyatɨ bimɨtaise ndo. Nɨnɨ nɨwahonɨnɨ saindunyaataahandɨ kandɨ nisangi Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nisɨhetɨ bimisɨho nɨngi netɨ gɨnunyaasɨhɨ sa katohɨma kandaato. \c 8 \s1 Porɨho Kohasɨpɨho Nandapa Autaahaatɨho Jaipɨtahoai Nunyawɨhapa Namaanɨwɨse Undataase \p \v 1 Sahɨ pɨwɨha kohasɨpɨho autaahaatɨho jaiwɨtahoai tipɨ tɨhɨwɨ nunyawɨhapa Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nawɨho nunyawɨ nepɨ nandaatɨwo tɨwɨ nasenɨhohɨhaapɨ wihoaaŋɨha kɨmaasɨ kasatɨtaano. Sahɨ satawaatopo, nyahɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaawaahiyaane tawaatopo. Sandɨhɨ tɨtɨhe. Nyahɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaawaahiyaanɨnɨ amɨ Autaahaatɨhopɨ gɨmaawunyaahohiyɨhiyaamɨ gwɨnyaahohɨwaiwaisɨ nusatipɨhaawa gwɨnyaawaahiyaanɨne. Iyataahandɨ kandɨ amɨ wo nɨnɨ nisaahoya gɨwunyaahohiyɨhiyai nusatipɨhaatɨ nɨnɨ waatɨ gɨwunyaatɨhonɨnisɨ nisɨha atɨnitaatɨwe tatɨ sawaho namimaatane. Iyataatɨ amɨ gɨwunyaasɨho amɨ gɨmaawunyaahohiyɨhiyaisɨ maarɨho nunyatɨ andɨtɨwiwatɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaatɨtandɨ biyatɨ kaundataataahɨ amɨ sandɨhɨ apɨpaahɨ gaahate. \v 2 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaasɨho satatɨ nɨnɨhɨ aimɨ nahataapaahɨ gɨnunyaatahonɨne tisɨho so aimɨ nahataapaapɨ gɨnunyainje tatɨ katimbɨpa kapaapɨ wɨndɨ gɨmaawunyaataho nehɨ kandaase. \v 3 Iyataatɨ amɨ pɨwɨha wihoaaŋɨha siyate. Gɨwunyaasɨho Autaahaatɨhoai maarɨho biyatɨ nunyatɨ amɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisɨ gaahatɨ kawɨsatɨ Autaahaatɨhomɨhɨretapɨ biyatɨ kaundisɨho sopɨ Autaahaatɨho apɨpaahɨ gaahatɨ kiyaho gaahoe tatɨ usonataise. \p \v 4 Autaahaatɨho jaiwɨtahoai kohasɨpɨho nunyawɨhapa Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nandaawo ndɨwɨ nanɨsenɨhotɨhaapɨ sandɨ nisɨha kasatɨtaato. Autaahaatɨho jaiwɨtaho so akɨtɨhomaahe. Owetise. Nehɨhapaare. Nehɨ sɨwipatɨ isɨhiya kaiwɨ ahiyawɨhaapaaso. O Autaahaatɨho apɨpaahɨ akɨtɨho nehɨ naasohɨhɨ bindataise taahɨho owetise taatɨ aimɨ gwɨnyaawaahiyaane. \v 5 Iyataahandɨ kandɨ isɨhiya kahapaamapɨpaapɨ autaahaatɨhoe tɨwɨ ambɨhɨtawaatopo. Aiwɨ amɨ kahapaamapɨpaapɨ nyamɨ awaisɨhoe tɨwɨ katawaatopo. Aiwɨ kiya autaahaatɨho taahɨho yamɨhapataatɨhɨ bindataise, amɨ yapɨpataapɨhɨ autaahaatɨho taahɨho bindataise tɨwi kapa jaiwɨtahapaapɨ maaritɨwɨ mepɨ autaahemawaayopo. \v 6 Iyataatɨ amɨ nyahɨhɨ Apɨho Autaahaatɨho nehɨ naasohɨhe. Ko nyamɨ Apɨho amɨ ko nehɨ naasohɨ nahataapa kahapaamapɨpa kiyatɨ amɨ nyahɨ isɨhiyaanangisangi kiyatɨ ahɨnyisataise komɨhapa kawɨsaatɨ bimɨtɨhaawo. Iyataatɨ amɨ nahataapa osamatɨ ahoyatɨ jatisɨho naasohɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihore. Komɨhetapɨ kahapaamapɨpa nahataapa noaipatɨ ahondaise. Iyataatɨ amɨ komɨhetapɨ nyahɨ noaipawaatɨ nga watɨpɨtaatɨ komɨ otɨpɨpatɨ kiyaatɨ bimɨtɨhaawe. \p \v 7 Iyataahandɨ kandɨ isɨhiya wanɨ gɨwunyaahohiyɨhiya autaahaatɨho so jaiwɨtahoe tɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaahopo. Owetise. Gɨmaawunyaatahiyaasɨ jɨhura ko jaiwɨtahomɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ kohasɨpɨho ko jaiwɨtahoai tipɨ tɨhɨwɨ nunyohɨpɨpaapɨ autaahaatɨho akɨtɨhoai nunyawɨhapaasɨ nandɨhaawo tɨwɨ gwɨnyaapɨ nanawaayopo. Sandɨ kiyaamɨ maarɨho wɨndɨ gɨmaawunyaatatɨ namusesɨpatahiyaasɨ autaahaatɨho jaiwɨtahoai nandapa kohasɨpɨho tɨhɨwɨ nunyawɨhapa nanawaayopo. Saiwɨ nanɨwɨhiyaasɨ kiyaamɨ maarɨho ipotɨhura netɨ nunjatɨ gɨwunyaatɨ satɨ maipɨhatɨ kiyawaayopo undatɨ nunjihɨ gwɨnyaawaayopo. \v 8 Nandapa sapaaraahɨ nyangisɨ nanyamaasisɨ notɨ Autaahaatɨhomɨ detɨ utatototɨ ahɨmaanyisataise koaisaatɨ maasɨ bimɨtɨhaawo. Iyataatɨ amɨ nandapa kapa nyahɨ namaanɨhaawɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ noaipawaatɨ maipɨhandisahiyaanɨnɨmetɨto. Nandapa kapa nanɨhaawisangi kapa netɨ nyangi wɨndɨ manyɨtatamase. \v 9 Nɨnɨ watɨpɨndɨ sahɨ aimɨ watɨpɨtɨwɨ andɨtitɨwɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ jaawo satataato. Sahɨ wiwa nandapa autaahaatɨho jaiwɨtɨhoaisɨ nepɨ akohoemapɨhoaisɨ nunyawɨhapa nandaawo. Nainjaihɨ isɨhiya wanɨ namasawɨ gɨwunyaahohiyɨhiya sangisɨ jasonawa sahɨ kapa nainjaihɨ amɨ kiyaamɨ maarɨho owe sandɨ maipɨhandiso undonɨhandɨ amɨ kiyaisangisɨ nepɨ kapa nandapa nandaawo. Nanawaawɨ amɨ maipɨhandɨ kaitaawo. \p \v 10 Sandɨ nɨnɨ katotɨma apaapɨmaato. Kɨnyɨ autaahaatɨho jaiwɨtaho tɨtɨhɨ akohomaahe. O amɨ Autaahaatɨho akoho nehɨ naasohɨhe tɨpɨ gwɨnyaapɨhoŋɨ koŋɨ numbwɨ ko jaiwɨtahomɨ aŋaaŋɨ nandaapɨ nandapa kapa nandaapɨ bimisamɨhɨ utaaho wo komɨ gwɨnyaasɨtɨhandɨ wɨndɨ watɨpɨmetaho nandapa sapa gaahapaametisɨ namandaano tatɨ bimainjaho ko kɨnyɨ nainjamɨhiyataatɨ amɨ kapa nandapa netɨ nandaise. \v 11 Kɨnyɨ saimbɨ nandapa tɨtɨhɨ mmonɨpɨ autaahaatɨho jaiwɨtahomɨhapa kopɨ gwɨnyaahingɨtɨhanda kapa nanɨhingɨtɨhandɨ sandɨhɨ tɨtɨhe. Amɨ ko wɨndɨ biyatɨ gɨmaawunyaataho maipɨhandaatɨhɨ tɨmahiyatɨ nosasɨndaiso amɨ sɨkoai maawɨ japɨhɨ numwaitandɨ Kɨraisiho napwisɨhoso. \v 12 Naisɨhiya Jisaasihopɨ apɨpaahɨ maipɨhonjɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ maarɨho gwɨsɨha wɨndɨ biyatɨ gɨmaawunyaatatɨ namausesɨpatahiyaasɨ samɨ kiyohɨtɨhandaahɨ nepɨ kiyaisɨ maipɨhandaatɨhemawaawaahɨ amɨ Jisaasihoai maawɨ ahoyawɨ maipɨhatɨ kawisawaayopo. \v 13 Iyataatɨ amɨ nisɨ naisoho gɨwunyaasɨho nandapa sapa autaahaatɨho akohometaho jaiwɨtahoai nunyawɨhapaasɨ namando tatɨ gwɨnyaasɨpɨpa nɨnɨ wɨndɨ namando nainjanɨhɨ amɨ nisɨ naisoho nɨngisɨ nisonataatɨ amɨ nanatɨ maipɨhandaatɨhɨ nutaiso. \c 9 \s1 Porɨho Komɨ Otɨpɨpatɨ Kaindɨhandapɨ Nawɨho Namese \p \v 1 Nɨngisɨ usa namaanimbɨpuwɨtaapo owetise. Nisɨ gwɨnyaatɨ maaritohɨpɨpa kaindɨ nandapa waapoho nando. Kɨraisiho komɨ pɨwɨha awusaitandɨ natanoaasihɨ napɨtɨhonɨne, nehɨ nɨngisɨ napɨtɨhonɨnɨmaahe. Siyatɨ natanoaasihɨ nasonɨhandɨ kandɨ sahɨ satawaatopo, Kɨraisiho komɨ otɨpɨpatapɨ natausaasihɨhomaahe tawaatopo. Iyataatɨ amɨ nɨnɨhɨ Kɨraisihoai tɨtɨhɨ nisɨ ndɨhaara usonɨtɨhonɨne. Usonɨtɨhonɨnɨtihɨhandɨ kandɨ amɨ sahɨ nisapɨ ko Kɨraaisihoai mausonahoe tawaatopo. Kɨraisiho sapɨ natanoaasihɨ napɨtɨ pɨwɨha ausaatɨ kasatonɨhɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaawaayopo. \v 2 Iyataatɨ amɨ isɨhiya usaahɨ nisapɨ ko Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨhomaahe tɨwɨ gwɨnyaasaihɨhandɨ kandɨ sahɨhɨ nisapɨ akɨtɨnɨhɨ Porɨho Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨhoe tɨwɨ gwɨnyaapɨse. Iyataatɨ amɨ nɨnɨ Awaisɨhopɨ kasatonɨhɨ kopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandaahɨ nasisataise nisapɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨhoe tato. \p \v 3 Aihɨ amɨ wanɨ sahɨ nisapɨ satawaatopo. Komɨ otɨpɨpatɨ kaipatapɨ sasaahoyaamatiyatɨ nawɨho namese tɨwɨ katauhɨ wihoaaŋɨha sandɨ kasatɨtandiyo. \v 4 Awaisɨho komɨ otɨpɨpatapɨ natanyoaasihɨ otɨpɨpatɨ kiyaatɨ daayɨhaawɨ nandapa waapoho nanyamɨtaawɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨtɨhandapo taatɨ jatɨtɨhaawɨ sandɨ gaaro? \v 5 Iyataatɨ amɨ nyahɨ nyamɨ naisɨhiya asɨhiya Awaisɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai newa wɨraatɨ amɨ kiyaisaatɨ maasɨ nowa nasaaya daitɨhaawɨ sandɨ gaaro? Amɨ nyahɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya Pitaahounɨ amɨ Awaisɨho Jisaasihomɨ saingoyaunɨ kiyohɨpatamatiyaatɨ wɨndɨ kamaito owetise. \v 6 Nɨnunɨ amɨ Banapaasihounɨ nawɨho yawahuraanyapɨhopɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨpatɨ namɨhaahosɨha Awaisɨhomɨhatɨhɨhɨ kawitɨhaawɨ amɨ sandɨ gaaro sahɨ nawɨho nanyamɨtaatɨwo? \v 7 Kɨma gwɨnyaitaatɨwɨha katɨtandiyo. Tingaatɨhaisaho pwɨsɨpɨ yaipatɨ kaisɨho komɨ otɨpɨpatɨ kaindɨhandapɨ nawɨho nametaamaise. Owetise, netaise. Iyataatɨ amɨ utaaho wainɨhandɨ yamasɨho amɨ wainɨhandɨ nandatɨ namaanataamaise. Owetise. Nandatɨ nanataise. Amɨ maasapɨho sipɨsipɨho yamasɨho maasapɨhomɨ amwɨtɨhɨrɨ nammotɨ namaanataamaise. Owetise, ammwɨtɨhɨrɨ nammotɨ nanataise. \p \v 8 Iyataatɨ kɨma pɨwɨha gwɨnyaitaatɨwɨha aimɨ katotɨma nɨnɨhɨhɨ gwɨnyaatɨha kandaamaato, owetise. Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa Mosesihoai numwimbɨpaatɨhapisangisɨ kɨmɨ kiyaha kamaanyatataaso? Owe, kanyatataase. \v 9 Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa numwihɨ Mosesiho ahaimbɨpa siyahapaapɨto. Maasapɨho kauho kinyɨ konɨho witɨhandamɨ pasaaha komɨ itɨpata itɨpatɨ ikɨsɨmwɨtandɨ konɨhoaasɨnɨ wɨraposapaahura komɨ maahomwaaŋɨ namimbɨpupe, konɨho netɨ namando tɨpo owetise tatɨ jɨpatɨpindataise. Autaahaatɨho sata katindɨmandɨ nehɨ kauhopaahɨhɨ gwɨnyaataatɨ kandaaso? Owetise, isɨhiyaanapimaawɨ kandaase. \v 10 Autaahaatɨho nyapɨ gɨmaanyunyaataiso? Owetise, nyapɨ gwɨnyaataatɨ sa pɨwɨha nyapɨha kandaase. Sandɨ apaapɨmaato siyahaiwa ahondaise. Utaaho yapɨpatɨ yapasatɨ ikɨsɨmwisɨho nandapa niyaamatɨ kapa nawatɨ akuraahiyonɨhɨ nandande tatɨ gwɨnyaatɨ kiyataise. Iyataatɨ amɨ utaaho wo konɨhomɨ pasaaha ikɨsɨmwotɨ tɨwɨhaasɨho nandandɨhapaaso tatɨ gwɨnyaatɨ kiyataise. \v 11 Iyataatɨ amɨ nyahɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiyaanɨnɨ sɨkiyaahiyaanisɨ maarɨhopɨ nandapa samɨhatɨhɨ tɨmahaayo. Isɨ sahɨ nandapa ambɨpatapɨhapa nyangisɨ andɨtɨnyaiwɨtandɨhapa nanyamɨtaatɨwɨhandapɨ tɨtɨhɨmetihɨtowo? \v 12 Iyataatɨ amɨ otɨpɨpatɨhiya usa ambɨpatapɨhapa nanyamɨto tɨwɨ jainjasaihɨ kapa nunyawaawaahɨ amɨ nyapɨ kiya ambɨpatapɨhapa naitaatɨwe tɨwɨ waatɨ gwɨnyaawaayopo. Iyataahandɨ kandɨ ambɨpatapɨhapa sahɨ nanyamisaihɨ nga naitɨhaahandɨ kandɨ wɨndɨ kapa nameho. Namehonɨhɨ sahɨ katauhɨhandɨ kandɨ kapaisɨ ipɨhatisawaamawa otɨpɨpatɨ nehɨhatɨ nawɨho namewaahatɨ kiyahaayo. Nawɨho namewaatɨ kiyohɨtɨmandɨ apaapɨmaahe, nyahɨ pɨwɨha ausaawaatɨ kasatisaihɨ sahɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨtɨhandapɨ nawɨho numwɨtɨhaaho oweso tɨwɨ gwɨnyaawaawɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha baiwɨ atɨhomitauhe. \v 13 Iyataatɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ aŋaaŋɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiya nandapa katɨhɨ isɨhiya nesaiwɨ Autaahaatɨhoai nunyohɨpɨpa kiya nepɨ nanawaayopo. Aihɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhopɨ nandapa tɨhɨwɨ waamaindumahohɨpɨpɨhɨ kiyohiyɨhiya amɨ nandapa kapɨhɨ tɨhɨwɨ waamaindumwahohɨpɨpaamɨ nepɨ nanawaayopo. Isɨ kiya saiwɨ kiyohɨtɨhandapɨ sangisɨ gɨmaasunyainjo? \v 14 Aihɨ amɨ Awaisɨho sɨkɨretɨ andɨtitatɨ watɨpɨtatɨ kandaase, isɨhiya pɨwɨha anusoaahohiyɨhiyai kahapaamapɨpa nunyawɨse, kiya nepɨ nanɨwɨ bindawa isɨhiyai pɨwɨha katɨwunjɨtaatɨwo ndaase. \p \v 15 Awaisɨho sata katipatɨ katɨ kaiwɨ usaahɨ nawɨho nehauhɨhandɨ kandɨ nɨnɨhɨ nawɨho wɨndɨ nameho. Aihɨ amɨ wanisangisɨ sahɨ wapa nɨngisɨ nanɨmɨtaatɨwɨhapaapɨ jɨpatɨpiyataamaayo. Owetise. Sandɨ katotɨmandɨ apaapɨmaato. Nɨnɨ nawɨho nametaatɨ janɨmahonɨhɨ napotaataahɨ amɨ sandɨhɨ gaare wiwa nisɨ otɨpɨpatɨ nawɨho owehatɨ kaitandɨ maaritotɨhandɨ namaitandɨ oweso. \v 16 Nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha awusoaataatɨ nɨnɨ gaahatɨ kaindɨ awusoaataayono ndɨ nɨwahonɨnɨ naimaatɨndandɨmaahe, owetise. Satɨ otɨpitɨ Awaisɨhomɨhatɨ kawitandɨ nanɨmihɨhatiso. O amɨ nɨnɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ baindɨ kamaawisanaahɨ Awaisɨho itɨhɨndɨtaiso. \v 17 Isɨ kɨmatɨ otɨpɨmbatɨ nɨwahonɨnɨsɨ gwɨnyaahohɨtɨhandaahɨ kiyataamaayonɨ nawɨho wɨndɨ namaito. Sandɨ apaapɨmaato Awaisɨhomɨhatɨ otɨpɨpatɨ nanɨmihɨhatɨ nɨnɨ kawisataayono. \v 18 Nawɨho maahɨwo napitetaho naitande? Nawɨho nametɨhatɨ otɨpɨpatɨ kiyataatɨ maaritotɨhandɨ sɨkandɨ nawɨhomatiyahandɨ ketaayono. Isɨ nisɨ otɨpɨpatɨ kiyohɨtɨhandapɨ nawɨho isɨhiya nanɨmɨtaawo ndɨ wɨndɨ minjatɨto. \s1 Porɨho Isɨhiya Taahiyɨhiyaamɨ Otɨpɨpatɨhore \p \v 19 Isɨhiya usa nɨngisɨ ninjatawa nawɨho nisɨ otɨpɨpatapɨho naninyaihɨ naitandɨhonɨnɨmaahe. Nɨnɨ nawɨho nametɨhonɨne. Iyataahandɨ kandɨ isɨhiya taahiyɨhiyaapɨ nawɨho nametɨhatɨ kaitande. Kaisanɨhɨ samɨ usaatɨ Kɨraisihoenda napɨtaatɨwo. \v 20 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ Judaahiyaisatɨ bindataahura amɨ kiyaamɨ kaiwɨ bimohɨpatamataindɨ naasaipitɨ katɨ kaindɨ bindataayo. Saindɨ kiyohɨtɨmandɨ apaapɨmaahe nɨnɨ pɨwɨha Autaahaatɨhomɨha kaundisanɨhɨ baiwɨ atiwɨ nepɨ gɨwunyaitaatɨwe. Iyataatɨ amɨ nɨnɨ Kɨraisihoaisatɨ tɨmaamaitɨtɨhonɨnisɨ Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa nɨngi ninjatataamaise. Maaninjatihɨhandɨ kandɨ wɨnɨhapɨpaamɨ otɨhatɨhɨ bimohiyɨhiyaamɨ ndɨhetɨ wɨnɨhapɨpa japepihɨrɨtɨhonisamataindɨ bindataayo. Saindɨ kiyohɨtɨmandɨ apaapɨmaahe, pɨwɨha nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ kaundisanɨhɨ baiwɨ atiwɨ nepɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaitaatɨwe. \v 21 Aindɨ amɨ naasɨ katɨ kaindɨ Judaahiyaamɨ dawaapɨpɨhɨ bimohiyɨhiya Mosesihomɨ wɨnɨhapɨpa atɨhomiwɨhiyaisatɨ bindataahura wɨnɨhapɨpa kapa namepɨ atɨhomiwɨhiyaamataindɨhonɨnɨ bindataayo. Saindɨ kiyohɨtɨmandɨ sandɨ kiya pɨwɨha kaundisanɨhɨ atiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaitaatɨwe. Sandɨ Autaahaatɨhomɨ wɨnɨhapɨpa minjapepihɨro daamaato. Owetise. Kɨraisihomɨ wɨnɨhapɨpa baindɨ japepihɨrataayo. \v 22 Aindɨ amɨ nɨnɨ nundɨ isɨhiya maipɨhonjɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaapɨhiyaisatɨ maasɨ bindataatɨ amɨ maipɨhonjɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ kiyohɨrɨhɨretɨ kaindɨ bɨpi pɨwɨha kandunjataayo kiya maipɨhonjɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nisɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ Autaahaatɨhoenda napɨtaatɨwo. Isɨhiya nahatiyaisɨ saindɨ kawisataayo kiyaamɨ usa Kɨraisihoenda napɨtaatɨwo. \v 23 Nɨnɨ otɨpɨpatɨ kiyataayo isɨhiya nahataapɨpɨhiya Pɨwɨha Gaaha Kɨraisihopɨha atitaatɨwo. Saindɨ andɨtindɨ kiyohɨtɨmandɨ nɨnunɨ amɨ kiya kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaunɨ ipotɨhura Autaahaatɨho apɨpaahɨ gaahapa nanyamɨtandɨ katimbɨpa nahatiyaanɨnɨ maasɨ naitɨhaahandapo. \p \v 24 Sahɨ aimɨ gwɨnyaapɨ amɨ gisunyaatahiyaate. Isɨhiya ipɨpa (baarɨho) yandɨpɨhoaisangi amɨ ipɨpa isɨhiya naupwasi nihɨtohɨtɨhandisangi nehɨhandɨ isɨwɨ nihɨtawaamaayopo. Kiya isɨwɨ nihɨtohiyɨhiyaamɨ usa jɨhimatɨwɨ usai nusatipɨhaapɨ naiwɨ noaipaitaatɨwɨ namɨhanopɨpɨhɨ noaipapɨ nusatipahohiyɨhiya wapa naitaatɨwɨhapa namɨhanɨwɨ ahotihɨ isɨwɨ nihɨtawaayopo. sandɨhɨ sahɨ aimɨ mmonɨwɨhiyaate. Isɨhiya nahatiya isɨwɨ nihɨtawaahandɨ kandɨ nehɨ naasohɨ jɨhimatatɨ niyatɨ noaipaitaatɨwɨ namɨhanohɨpɨpɨhɨ niyatɨ jɨhɨ noaipasɨhohɨ ko naitaatɨwɨ namɨhanohɨpɨpa kapa netaise. Isɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatɨ wanɨ maapɨ yapɨmbataapɨhɨ bimaamɨ niyohɨtɨmandɨ wapa wapa naitaatɨwɨ isɨhiya ipɨpa isɨwɨ amɨ nihɨtohɨtɨhandamatiyahande tɨwɨ gwɨnyaapɨse. Aiwɨ Autaahaatɨho ipotɨhura yamɨhapataatɨhɨ kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai wihoaaŋɨhapa gaahapa numwɨtandɨ netɨ tɨmanatɨ ahɨwimbɨpa kiyaisawɨ maasɨ nahatiyaatɨ naitaatɨwɨ nga andɨtitɨwɨ Kɨraisiho maaritatɨ nasisatɨ kasatirɨhɨretɨ daiwɨ bimaawɨse. \v 25 Iyataatɨ amɨ utaaho wo ipɨpa wapa isatɨ amɨ nihɨtatɨ isɨhiya usaisatɨ tusatipatɨtandɨho komɨ ambɨpatɨ netɨ ipɨpa isatɨ nihɨtɨtandɨhɨretematɨ kapa ko kaitandɨhapa namɨhananatɨ kiyatɨ isatɨ amɨ nihɨti notɨ nasayatɨ netɨ andɨtitatɨ watɨpɨtataise. Ko siyatɨ tɨtɨhematinjatɨ ipɨpa noaipahonɨhɨ isatɨ nihɨndaahura ko wapa naitandɨ usaisatɨ tusatipatimbɨpa usai nusatipasɨtɨhandapɨ nehonɨhɨ isɨhiya kapa nepɨ ko usaisɨ nusatipasɨtɨhandapɨ sapa netaise tɨwɨ isɨhiya nahatiyaisɨ nunjawɨ koai numwɨtaatɨwɨhandapɨ ko saiwa kiyataise. Iyataatɨ ko siyatɨ isɨhiya usaisɨ nusatipasɨtɨhandapɨ nesɨpɨpa nehɨ isaaha tandɨpɨho gaahomɨ kwɨtaaho ketɨ kuraanɨhɨ awasatɨ namasaatatɨ owetisɨho netaise. Amɨ nyahɨhɨ ipotɨhura nasisoaarɨ Autaahaatɨho nyangisɨ sanyatatɨ sahɨ nisi apɨpaahɨ maaritɨtɨ amɨ nisɨ maarɨho wɨnitirɨhɨretɨ daiwɨ bimambɨwɨhiyaate nyatatɨ nyapɨ ko maaritɨtandɨhɨretɨ isɨhiya ipɨpa isɨwɨ nihɨtɨwɨ tusatipatohiyɨhiyaamatiyahaayo. Amɨ nyahɨ siyaatɨ wanɨ kiyohɨtɨmandɨ ipotɨhura wapa namasaatatɨ wɨndɨ owemetatɨ kapaanɨhɨ ahotɨtandɨhapa gaahapa nyangi Autaahaatɨho nanyamɨtando. \v 26 Aihɨ amɨ sandɨ kandapɨ nɨnɨ nisɨ andɨtatɨ napamatɨ watɨpɨndɨ kiyataayo. Amɨ utaaho wo wapa naitandɨ minɨ minɨ nepemaitatɨ minjatɨ tɨtɨhɨ naiwɨ noaipaitaatɨwɨ namɨhanohɨrɨhɨraasɨnɨ niyatɨ noaipatɨ owemaitandɨhapɨhɨ jaatɨ nihɨti naisɨhomataindo. Iyataatɨ amɨ utaaho wo woaisamɨ wapa naitaatɨmɨ itipata tunnamaamɨ ko itipa nehɨhaatɨ wɨndɨ tɨmaamatɨ utaahomɨhetɨ tɨmasɨhomataindɨ nisɨ pɨwɨha gwɨnyaahohɨwaiwa otɨpɨpatɨ dahopa bimohɨrɨhɨretɨ baindɨ jatɨnɨtɨ aŋɨnɨ bindataayo. \v 27 Amɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ nɨnɨ nisɨ ambɨpatɨ kaitandɨ gwaitatɨ maahaamatiyatɨ nnaanaatatɨ gwiwaiwa wɨndɨ kamaitandɨ netɨ daahɨ ipɨhatindɨ naputɨ nisaputɨ isɨwatataayo. Sandɨ saindɨ nisɨ ambɨpati nɨnɨ iwinjatataayo. Nɨnɨ nisɨ ambɨpatɨ katamɨ gwaitirɨhɨretɨ netɨ wɨnisasatɨ niwatataamaise. Owe. Amɨ nɨnɨ saindɨ nisɨ ambɨpati netɨ wɨsasatɨ namisapuwataataahɨ amɨ isɨhiya usaisɨ Kɨraisihoai atɨwiwɨ nɨwipinjawɨse undɨtɨ kaundataahandɨ kandɨ Autaahaatɨho nɨnɨ nɨwahonɨhi satatɨ kɨnyɨ Kɨraisihoai wɨndɨ baimbɨ atɨwimbɨ namaawipinjise ndatɨ nawɨsatenɨmaitaiho. \c 10 \s1 Wiwa Nanyisendandɨhaiwa Nanyisehonɨhɨ Tɨmahiyaanɨpanɨ Jaawa Daitɨhaawo \p \v 1 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nyamɨ asoya asisa jɨhura Mosesiho numwaasi napihɨ yapɨpatɨ Isipɨhanda namasi nasohiyɨhiyai nusoaipatɨ kawimatiwaiwaapɨ sahɨ wɨndɨ nanɨpimaamatɨwɨse. Siya nyamɨ asoya asisa jɨhura Isɨraherɨhiya kiyaisɨ Autaahaatɨho tuwipatɨ netɨ numwaasatɨ nurɨpapɨhatɨ iwinjaatotɨ daihɨra netɨ nunjihɨ katɨhɨ daimɨ nasawaayopo. Aiwɨ amɨ Autaahaatɨho Durɨhɨrɨhɨ Amatenɨhɨrɨ netɨ nasɨpatɨ wihɨwihoaaŋemasɨhɨ otɨhamwaaŋɨ nipiyaipasɨhɨ kɨra ikwaahɨrɨhɨra itɨpapɨ nahaitawaayopo. \v 2 Kiya saiwɨ naasaimbɨpɨhɨmatɨwɨ ahoyanɨwɨ tuwipatamɨ yatɨhɨ yamatɨhɨ daiwɨ napɨwɨ amɨ Durɨhɨrɨ Amatenɨhɨrɨ nahaitohɨtɨmandɨ Mosesihoai Autaahaatɨho namɨhainjɨhɨ ko kiyaamɨ jɨho awaisɨhoematatɨ kiyai numwaasi napihɨ amɨ kiya komɨ pɨwɨha atɨwiwɨ asɨmwaatɨtɨhɨ pɨnowaayopo tatɨ netɨ nanyisataise. \v 3 Iyataatɨ amɨ nehɨ saurɨmaahe. Autaahaatɨho kiyai wapai maawɨ kawisataise. Autaahaatɨho kiyaisɨ nandapa wapa numwihɨ Isɨraherɨhiya nahatiya sapa nandɨpa nanawaayopo. \v 4 Aiwɨ amɨ Autaahaatɨho nehɨ sawaho komɨ watɨpɨhanda kiyatɨ katihɨ waapoho nawɨhetapɨ noaasɨho numwihɨ kiya nahatiya nanawaayopo. Iyataatɨ Autaahaatɨho komɨ watɨpɨhanda netɨ kaihɨ waapoho nawɨha yamatɨhɨ yapɨpataatɨhɨ ahotisɨhetapɨ noaasɨho amɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ kiyaisatɨtihɨ ko waapoho kiyaanɨhɨ nanawaayopo. Iyataatɨ amɨ sa nawa ketapɨ waapoho noaasaahɨ Kɨraisiho sawahore. \v 5 Amɨ saiwa gaahaiwa kiya iwɨtatamanatɨ kawihɨhandɨ kandɨ siya nyamɨ asoya asisa jɨhuraahiya maipɨhaiwa mwɨtetɨwɨ kiyauhɨ kandapɨ Autaahaatɨho kiyaapɨ wɨndɨ maarɨmitatɨ nehɨ apousataise. Sandɨhɨ akɨtɨtihɨ nyahɨ mmonɨhaayo amɨ kiya nepɨ Autaahaatɨhoai apowindɨhandɨ nunyohɨtɨhanda nehɨ iwinjasɨhɨ kapɨhɨ yapɨpatɨ awasipata napwauhɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ andɨtatɨ netɨ nihɨrɨnatɨ torɨwatatɨ kɨhapɨhɨ kɨhapɨhɨ ahondaise. \p \v 6 Isɨ amɨ nyahɨ saiwa kiyai nusoaipasɨwiwa biyaatɨ mmondɨhaawe. Mmonaatɨ yayaatɨ aŋɨnɨhiyaanɨnɨ siyahaiwa nyangi namaanyoaipaitandɨ bɨpi bitoaitɨhaawo. Iyaatɨ saiwaapɨ mmonaatɨ gwɨnyaahaawɨ nyangi siyatɨ nanyesɨpatɨtande. Nyahɨ saiwaapɨ ambɨpatɨ gwaitatɨ amɨ nyamɨ maarɨho noaawaama kiyaatɨ kiya kiyohɨrɨhɨretɨ katɨ kaitɨhaawɨ Autaahaatɨho wɨndɨ apɨpaahɨ maarɨmitise taatɨ gwɨnyapendɨhaawe. \v 7 Wiwa siyahaiwaapɨto. Sahɨ wo autaahaatɨho jaipɨtahopɨ aunɨhɨhɨrɨ aunɨhɨtɨwɨ koai mepɨ autaahepumaamapɨse amɨ jɨhura Isɨraherɨhiya usa kiyohɨrɨhɨreto. Amɨ kiya kiyohɨpɨpaapɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ wapɨhɨ satatɨ jɨpatɨpindise. \q1 “Kiya Autaahaatɨhomɨ isɨhiya autaahaatɨho jaipɨtahopɨ nandapa awaimbɨpa tɨhɨwɨ nanɨwɨ bindawaawɨ kopɨ maaritɨwɨ aunɨhɨhɨrɨ aunɨhɨtɨwɨ nawesɨnɨwɨ waipwaapɨ amɨ usɨhiya dosi asɨhiyaisɨ iwiwɨ kiyaamɨ ambɨpatɨ tɨmaamaipɨ maipɨhaiwa kiyopo,” \rq Japɨhɨ Numwaasɨho 32:6\rq* \m tatɨ jɨpatɨpindise. \p \v 8 Isɨ amɨ kiyaamɨ usa ambɨpatɨ tɨmaamaitɨwɨ usɨhiya asɨhiyaisawɨ maipɨhaiwa kiyohɨpatamatiyaatɨ nyangisangi apɨpaahɨ wɨndɨ kamaayaatɨ namɨhaawa namaitɨhaawo. Amɨ kiya saiwɨ usɨhiya asɨhiya ambɨpatɨ namɨnɨwɨ maipɨhaiwa kiyohiyɨhiyai kandapɨ Autaahaatɨho isɨhiya 23,000 kaiwɨhiya ipɨ naasoetɨ kuraanɨhɨ kiyaisɨnɨhɨ nemase. \v 9 Iyaatɨ amɨ nyangisangi maipɨhaiwa pɨhɨtaatɨ andɨtatɨ napawaamawa mwɨtetaatɨ kiyaatɨ Kɨraisihomɨ maarɨho mandɨha newa nɨwinaamana koaisɨ apowindɨhandɨ awaindɨhandɨ wɨndɨ namumwɨtɨhaawo. Amɨ nyamɨ asoya asisa usa kiyohɨpatamatiyaato. Amɨ kiya nyamɨ asoya asisa usa saiwɨ kiyauhɨ Autaahaatɨhoai apɨpaahɨ apowihɨ aukwɨranɨhoai netɨ natausaasihɨ nasatɨ asisɨha nahatewetɨ kɨhiyai kɨhiyai ikotɨ gaamasɨhɨ amɨ kiya napowo. \v 10 Iyataatɨ amɨ sahɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya namɨhanatɨ ahɨwisawɨhiyaisɨ mandɨtɨwiwɨ itɨhɨmundɨwɨse jɨhura Mosesiyɨ Aroniyai nandapa gaahapaapundɨwɨ itɨhundɨwɨ mandɨtɨwisohɨpatamataiwo. Saiwɨ itɨhundɨwɨ mandɨtɨwisauhɨ Awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨho yamɨhapataatɨhapɨhoai natausaasihɨ nasatɨ kiyaisɨ tiwamaso. \p \v 11 Jɨhura Autaahaatɨho Isɨraherɨhiya pohipɨwisohiyɨhiyaisɨ nemasɨtɨmandɨ sandɨ nyangisɨ sahɨ saisaihaahɨ nesamaito tatɨ nyangisɨ nanyisɨtandɨ kiyataise. Kiyataatɨ komɨ isɨhiyai kaundihɨ jɨpatɨpaiwɨ ahiyawaayopo nyahɨ siyahaiwa wɨndɨ kamaitɨhaawo. \v 12 Isɨ amɨ utaaho wo nɨnɨ Autaahaatɨhomɨhɨretɨ andɨtindɨ bitondaayo tisɨho biyatɨ jaato wiwa maipɨhaiwa kiyataatɨ tɨmɨhaitaiso. \v 13 Iyataatɨ amɨ wiwa nangɨsenɨhaiwa gisaapɨhɨ nangoaipahonaahɨ amɨ sɨkiyahaiwa gɨwunyaahohiyɨhiya usaapɨhisangi nusoaipahaiwa nangoaipataise. Isɨ wiwa nangɨsenahaiwa noaipahonaahɨ Autaahaatɨho nanɨhiyatɨ nanɨpimatahomaahe isɨhiyaisɨ wiwa yaawatɨ naaŋɨhaiwa nunjenahaiwa waatɨ nusoaipahonaahɨ nɨnɨ ketɨ andɨtɨwitɨ iwinjatɨto tatɨ katahosɨ kiyatɨ sahɨ andɨtitɨtaatɨwɨ andɨtɨsaiwatɨ watɨpɨsamahonɨhɨ amɨ kandɨ nasɨsesɨtɨhandi sahɨ nga andɨtitɨwɨ ipɨhatiwɨmaitaapo. \s1 Autaahaatɨho Akohoaisunɨ Amɨ Itɨpɨho Maipɨhapaisunɨ Ahoyaatɨ Mepɨ Autaahemwaumaamaitɨhaawo \p \v 14 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ nɨnɨ maarɨho awaindɨhandɨ nasanyohiyɨhiyaate, autaahaatɨho jaiwɨtahoaisɨ apɨpaahɨ wɨndɨ nepɨ mepɨ autaahemwaamapɨ kandɨnɨhɨ namapɨse. So autaahaatɨho jaiwɨtahoai namasisɨ kaanɨhɨ yandɨhitɨwɨse. \v 15 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ sahɨ pɨwɨha aimɨ baiwɨ gwɨnyaapɨ nepɨ nga tɨtɨhɨ pɨwaatɨwɨhiyaatangi kasatataato sahɨ nahariwɨhiyaatɨmaahe. Isɨ kɨma pɨwɨma nɨnɨ sangisɨ kasatɨtandiyohɨmaapɨ ko nyangisɨ akaaha kanyatataaso e nehɨha kanyatataaso tɨwɨ nepɨ tipɨtapaapɨ mmonɨwɨ gɨsunyaatɨtaise. \v 16 Wipatɨ kaapɨho waapoho wainɨhandɨ windaho Jisaasihomɨ jɨtɨpatɨ nuhaamasɨtɨhandapɨ namɨhanaho so gaapɨpatɨ ahotahore. Aihɨ amɨ nyahɨ ko nandɨhaawɨ Autaahaatɨhoai Kɨnyɨ gaahoŋe gaare undaatɨ newaatɨ nanɨhaayo. Iyataatɨ sandɨ nyahɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe gaare undaatɨ newaatɨ nanɨhohɨtɨndɨ nyangi netɨ Kɨraisihoaisatɨ nyamaamahɨwataise. Aihɨ Kɨraisihomɨ jɨtɨpataahɨ nyamɨ maipɨhaiwa nahatewa bausatɨ nenyamataise. Iyataatɨ amɨ nyahɨ nandapa bɨretɨhandɨ naumbowaatɨ nanɨhohɨtɨmandɨ Kɨraisihomɨ ambɨpatɨ nyapɨ nasɨpatindɨhandapɨ nyahɨ namɨhanaatɨ bɨretɨhandɨ nanɨhaayo. Sandɨ siyaatɨ nanɨhohɨtɨmandɨ sandaahɨ Kɨraisihoaisatɨ netɨ nyamaamahɨwataise. Aihɨ sandapaahɨ sahɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. \v 17 Nyahɨ nandapa bɨretɨhandɨ nehɨ naasaahɨhɨ nyahɨ nahatiyaanɨnɨ nanɨhaayo. Nanahaawɨ nyahɨ nahatiyaanangi netɨ nyamaamahɨwataise. Iyatɨ amɨ nyangisɨ netɨ Kɨraisihoaisatɨ nyamaamahɨwataise. Aihɨ nyahɨ noaipawaatɨ nehɨ naasiyaanɨ naasɨkiyaanimatɨhaayo. \p \v 18 Isɨraherɨhiya jɨhura kiyohɨtɨhandapɨ gwɨnyaapɨse. Kiya nandapa tɨhɨwɨ Autaahaatɨhoai nunyawɨ amɨ dɨpumanɨtandɨ tɨhohɨpɨpa nanawaawɨ netɨ Autaahaatɨhoaisatɨ tɨmaamahɨwataise. \v 19 Iyataatɨ amɨ wiwa sahɨ nisapɨ isɨhiya autaahaatɨho jaiwɨtaho taahɨhoai nandapa tɨhɨwɨ nunyohɨpɨpaamɨ tɨtɨhɨ akɨtɨnɨhɨ akɨpɨpa kiyawaayopo ndaase tɨwɨ gwɨnyaitaawɨ owe. Aindɨ amɨ nɨnɨ autaahaatɨho taahɨho jaiwɨtahopɨ tɨtɨhɨ autaahaatɨho akɨtɨhoe daamaato. \v 20 Owetise. Nɨnɨ sandaato isɨhiya nandapa gaarehandɨ nunyohɨpɨpa sapa itɨpɨho maipɨhapai nunyawaayopo autaahaatɨho akɨtɨhoai nunyawaamaayopo ndaato. Isɨ sahɨ nuwɨ itɨpɨho maipɨhapaisawɨ tɨmaamaitɨtaatɨwɨhandapɨ nɨngisɨ pondise. \v 21 Iyataatɨ amɨ sahɨ nuwɨ napɨwaiwɨ naasɨkura Awaisɨhomɨ wipatɨ kaapɨhoaapɨhɨ waapoho nanɨwɨmapɨ amɨ itɨpɨho maipɨhapaamɨ wipatɨ kaapɨhoaapɨhɨ nanɨwɨmapɨ amɨ Awaisɨhomɨ ganɨhoaasɨnɨ nandapa nanɨwɨmapɨ amɨ itɨpɨho maipɨhapaamɨ ganɨhoaasɨnɨ nandapa nanɨwɨ wɨndɨ saiwɨ kamaitaapo. \v 22 Nyahɨ nowa nasaya siyaatɨ kaisaihɨ Awaisɨho nyasonataatɨ apomaawɨtaiso? Awaisɨho apousonɨhɨ nyangisɨ yaasatɨ naaŋɨhandɨ ko nanyinyonɨhɨ nyahɨ nga andɨtitɨtaano? \s1 Kɨraisihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Kahapaamapɨpa Nga Kiyawaahandɨ Kandɨ Baiwɨ Mmonɨwɨ Jatɨnɨwɨ Kaitaatɨwe \p \v 23 Iyataatɨ amɨ wapa taahɨpɨpaahɨ yahapa nga nanɨhiyaatɨ topɨtaata kaitɨhaahapa ahondaise. Iyataahandɨ kandɨ amɨ nahataapa nga nyangi wɨndɨ maanyɨtatamanɨtaise. Owetise. Iyataatɨ amɨ wapa nahataapa nga kaitaatɨwɨhapa ahondaahandɨ kandɨ amɨ kapa nahataapa kiyohɨpɨpaaraahɨ isɨhiyaisɨ Autaahaatɨhomɨhɨretapɨ wɨndɨ waatɨ gɨmaawunyaatɨtaise. \v 24 Isɨ amɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahingɨhoŋɨ tɨtɨhɨ kɨwahonyapɨ gwɨnyaahingɨpɨpaahɨhɨ wɨndɨ kamaime. Isɨhiya nahatiya gɨwunyaahohiyɨhiya mmonɨwɨ nepɨ maaritɨwɨ kaitaatɨwɨhapa kaime. \v 25 Iyataatɨ amɨ kohasɨpɨho wapa nawɨhopɨ ahaisaihɨhapaapɨ nanɨhohɨpɨpaamɨtindɨho e namaanɨhohɨpaamɨtindɨho tɨpɨ gwɨnyaapaapɨ kɨmba kohasɨpɨmo maahapɨhapɨ nesipɨwɨ ahiyopo tɨpɨ wɨndɨ baahaimbɨ namunjenɨme. Nehɨ nepɨ nanɨme. \v 26 Sandɨ katotɨmandɨ apaapɨmaato. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha utɨpɨhoaatɨhɨ wapɨhɨ satatɨ ahondaise: \q1 “Yapɨpatɨ kɨmatɨ Awaisɨhomɨhate. Iyatɨ amɨ kahapaamapɨpa nahataapa katɨ yapɨmbata ahotimbɨpaisangisɨ nehɨ komɨhapaahɨhe,” \rq Aunɨhɨhɨrɨ 24:1\rq* \m tatɨ ahondaise. \p \v 27 Iyataatɨ amɨ sahɨ saiwɨ kaitaatɨwɨ kasatataato. Utaaho wo Kɨraisihopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaaho sahɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatangisɨ nisɨ aŋɨpɨpɨhɨ nandapa maasɨ nandɨhaawo satatɨ kasatonaahɨ amɨ sahɨ komɨ aŋɨpɨpɨhɨ nandapa maasɨ nandaatɨwɨ nutaatɨwaahɨ nuwɨse. Nuwɨ nandapa sangi nasamimbɨpa nanɨhaiwɨ nepɨ nahataapa nanɨwɨ owemapɨse. Saiwɨ nanawaawɨ nandɨmba kɨmba maahapɨhapɨ nepɨhape tɨwɨ namaasenɨwɨ nehɨ nanɨwɨse. \v 28 Iyataahandɨ kandɨ amɨ isɨhiya usa sangisɨ sasatisaihaahɨ kɨmba nandɨmba autaahaatɨho jaiwɨtahoai gaarehandɨ nunyawɨhape satisaihaahɨ amɨ kapa wɨndɨ namaanɨwɨse isɨhiya nandapa saiwɨhape satohiyɨhiyai sahɨ nepɨ andɨtɨwiwɨtaatɨwo. Amɨ wiwa sahɨ kapa nepɨ nainjaihɨ amɨ kiya nepɨ nanawaawɨ kiyaamɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ sahɨ tɨtɨhɨmetahandɨ kiyawaayopo undonɨhɨ amɨ kiya pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaawaatɨtaawo. \v 29 Aihɨ nɨnɨ sangisɨ sandɨ kasatohɨtɨndɨ sahɨ sawanaatɨ nehɨ nɨnaasoŋɨ satɨpɨ nɨnɨ saindɨ kiyataataahɨ wɨndɨ tɨtɨhɨmaahe tapaapaahɨ kɨnyɨ namaanɨme daamaato. Owe. Amɨ utaaho satatɨ sapa nandapa autaahaatɨho jaiwɨtahoai nunyawɨhape satatɨ kasatisɨho gwɨnyaatɨ sapa nandapa nɨnɨ nanataataahɨ wɨndɨ tɨtɨhɨmetɨtaise tatunyaatɨ kasatisɨhopunyaatɨto. Isɨ amɨ ko kasatisɨho gwɨnyaasɨtɨhandapimatonɨhɨ sahɨ nandapa wɨndɨ namandaatɨwe satataato. Iyataatɨ amɨ wapaapɨ sahɨ satɨwɨ sapaahɨ nyahɨ nga nanɨhiyaatɨ usa amɨ wapa netɨ nanyisapuhonɨhɨ wɨndɨ namitanaatɨ kaitotɨwɨ gwɨnyaahopɨpaahɨ amɨ sahɨ nga kaitaapo. Amɨ usa sangi samaasatɨtaapo. “Sapa sahɨ wɨndɨ nanɨhaiwɨ kamaiwɨse,” maasatɨtaapo. Amɨ sandɨhɨ kiyaamɨ nandɨhapaamaahe. Owe. \v 30 Nandapa amɨ wapa nepɨ nandaatɨwɨ kapaapɨ Autaahaatɨhoai kɨnyɨ gaahoŋe gaare undɨwɨ sahɨ nepɨ nainjaihɨhapaapɨ isɨhiya usa sapɨ pɨwɨha itɨhɨtɨwɨ samɨ dawaataatapɨ katɨtaatɨwɨ tanyaaha owetise. Sahɨ Autaahaatɨhoai kɨnyɨ gaahoŋe gaare undɨwosawɨ nandapaisangi amɨ wapaisangi nepɨ nanɨhohɨpɨpaapɨ wo itɨhɨtɨtandɨ komɨhandɨmaahe. Owe. \v 31 Isɨ amɨ pɨwɨha awaisɨha nɨnɨ sangisɨ samɨ jɨhɨ nandapa autaahaatɨho nehɨ jaiwɨtahoai tɨhɨwɨ nunyohɨpɨpaapɨ sahɨ nanisenotɨhandapɨ wihoaaŋɨha kasatɨtandiyonɨ atiwɨse. Sahɨ wapa nandapa amɨ waapohoaisangi nepɨ nanawaahapaapɨ samaatɨwɨse. Sapa nyahɨ newaatɨ nandɨhaahape amɨ sapa namandɨhaahape tɨwɨ gɨmunyaapɨse. Wɨndɨ samaiwɨ sahɨ nahataapa kiyohɨpɨpa isɨhiya mmonawaawɨ kapaapɨ Autaahaatɨhomɨ ambɨpatɨ nepɨ nɨwimaapɨ ko awaisɨho gaahoe tɨwɨ koai nepɨ awaindepumwaitaatɨwɨhɨretɨ mmonɨwɨ kaiwɨse satataato. \v 32 Pɨwɨha kɨmɨka wɨretematɨ sandɨ kasatɨtaato. Sahɨ isɨhiya Judaahiyaapunɨ amɨ kiyaamɨ dawaataatɨ isɨhiya usa bimohiyɨhiyaapunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaapunɨ baiwɨ gɨwunyaapɨ sahɨ wapa kaiwɨ nanɨhohɨpɨpa nanɨwɨ kaiwɨse. Amɨ kiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaitaatɨwɨhɨra mmonɨwɨ naitaatɨwo. Aiwɨ Kɨraisihopɨ taawɨ namasawɨ gɨwunyaahohiyɨhiya wɨndɨ tɨmahiyawɨ jahɨra maipɨhandaatɨhɨ wɨndɨ namuto. \v 33 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ nɨwahonɨnɨsangi sɨrɨ kɨretɨ kiyataayo nisɨ kiyohɨpɨpa nahataapaaro amɨ isɨhiya nahatiya nisɨ kiyohɨpɨpa nahataapa mmonawaawɨ kaiwaapɨ maaritɨtaatɨwɨhɨreto. Akɨpɨpa napa nɨnɨ nɨwahonɨhi netɨ andɨtɨniwatɨ nɨtatamanɨtaise ndɨ wapa nɨnɨ kiyohɨpɨpa kiyataamaayo. Owe. Nehɨ nɨnɨ saindɨ kɨmɨretɨ gwɨnyaatɨ kapa kiyataayo. Akɨpɨpa napa isɨhiya pɨhɨtatɨ taahiyɨhiyai netɨ andɨtɨwiwatɨ iwɨtatamanɨtaise ndɨ nasenɨtɨ mmonɨtɨ kiyataayo amɨ nɨnɨ wapa kiyohɨpɨpaaro. Amɨ nɨnɨ saindɨ wapa kiyohɨtɨmandɨ isɨhiya taahiyɨhiyaisɨ kiyai Kɨraisiho kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ japɨhɨ numwaitandɨhɨretemwaitando amɨ Kɨraisiho kiyai kiyaamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ japɨhɨ numwaitandɨ. \c 11 \pc \v 1 Amɨ Kɨraisiho kairɨhɨretɨ nɨnɨ mmonɨtɨ netɨ komɨ kaipatɨ katɨ kiyataayo. Isɨ amɨ sahɨ nɨnɨ Kɨraisihomɨhatɨ netɨ nisɨ kiyohɨpatɨ katɨ kɨretɨ kaiwɨ nɨngisɨ nanipinjawɨse. \s1 Kɨraisihomɨ Isɨhiya Autaahaatɨhoai Mepɨ Autaahepumwaitaatɨwɨ Ahoyanawaahura Kaitaatɨwɨhɨretapɨ Porɨho Wɨnɨhɨndaase \p \v 2 Sahɨ nisapɨ gwɨnyaapɨ nisɨ pɨwɨha kasatohɨwaiwa sahɨ kaitaatɨwɨ kaiwa namaamapɨ nahatewetɨ anɨtiwɨ isɨpɨ gwɨnyaapɨ bimohɨtɨhandapɨ kiya gaahatɨ kiyawaayopo ndɨ maarɨsitɨtɨ autaahesamataayo. \v 3 Aihɨ amɨ pɨwɨha kɨma sahɨ gwɨnyaitaatɨwɨha sandɨ kasatɨtandiyo. Usɨhiya nahatiya gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho jɨho Kɨraisihore. Aihɨ amɨ apopaatɨ namaatɨhaatamɨ mɨtɨho jɨho kaatamɨ warɨhore. Iyataatɨ amɨ Kɨraisihomɨ mɨtɨho jɨho Autaahaatɨhore. \v 4 Iyataatɨ amɨ utaaho wo komɨ mɨtɨho namaasatɨ apotɨhɨrɨ wɨsasanatɨ gaapundatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaataataahɨ so komɨ mɨtɨho jɨho Kɨraisihoai mawɨhandɨ nunyataise. \v 5 Iyataatɨ amɨ apopaatɨ waatɨ wohoaisahaatɨ kaatamɨ mɨtɨhoaatɨhɨ apotɨhɨrɨ namaamaasatatɨ mɨtɨho autaatɨhaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaatɨ amɨ gaapundataataahɨ amɨ saatɨ kaatamɨ warɨho mɨtɨhoematatɨ nususasamɨ otɨpɨpatapɨhɨretapɨ iwinjaatɨ bimisɨhoai mawɨhandɨ nunyataise. Kaatɨ siyatɨ kiyataataahɨ itapaatɨ waati kaatamɨ misisɨha tisatɨwɨ kɨhoemahohaamaatamatiyahaatimatataise. \v 6 Iyataatɨ amɨ apopaatɨ waatɨ warɨhoaisahaatɨ kaatamɨ mɨtɨhoaatɨhɨ apotɨhɨrɨ namaamaasatonaahɨ kaatamɨ misisɨha namandipapɨ tisatɨwɨ ambɨpatɨhɨmapɨ nuhonyaamapɨse. Amɨ kaatɨ saiwɨ nisɨ misisɨha tisatɨwɨ auhɨnɨmasaihɨ nɨngisɨ manyɨtaiso tatɨ gwɨnyaataataahɨ namatɨ kaatɨ kaatamɨ mɨtɨhoaatɨhɨ apotɨhɨrɨ namaasatɨ namaasatɨtando. \v 7 Iyataatɨ amɨ woho wo apopaatisaho apotɨhɨrɨ komɨ mɨtɨhoaatɨhɨ namaamaasatane. Sandɨ apaapɨmaato sapɨho Autaahaatɨhomɨ maahomwaaŋɨ netɨ bitonda Autaahaatɨhomɨhaiwa watɨpɨhaiwa nausainjɨwaiwaapɨ siyahaiwaisahoe tatɨ isɨhiyai nunjatɨ kaundɨtandɨhoso. Iyataatɨ amɨ apwaataatisangisɨ warɨhopɨ nɨwɨho ninjaatɨ bimihɨ nɨnɨ komɨ otɨtɨhɨ bindataayo tatɨ katɨtandɨhaatiso. \v 8 Iyataatɨ amɨ pɨwɨma kɨma katɨtandiyohɨmaapɨ aimɨ gisunyaatahiyaate. Jɨhɨ aimɨ wuwanɨhura Autaahaatɨho isɨhiya kaisura apopaatamɨ ambɨpatɨ wɨtɨ netɨ kataahɨ wohoai kiyataamaise. Owetise. Autaahaatɨho wohomɨ ambɨpatɨ wɨtɨ netɨ kataahɨ apopaatisɨ kiyatɨ ahiyataise. \v 9 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨho apopaatɨ sawahaatiso tatɨ gwɨnyaataatɨ wohoai kiyatɨ ahiyataamaise. Owetise. Woho sawahohiso tatɨ gwɨnyaataatɨ apopaatisɨ warɨhoai andɨtɨwiwatɨ iwɨtatamanɨtandɨ kiyatɨ ahiyataise. \v 10 Isɨ kaatɨ apwaataatɨ kaatamɨ mɨtɨhoaatɨhɨ apotɨhɨrɨ namaasatane nɨwɨho nisɨ mɨtɨhoematatɨ nususanaanamɨ otɨpɨpatamɨhɨretapɨ nɨngisɨ ninjaatɨ bindataise tatɨ nunjɨtando. Siyatɨ kiyonɨhɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhɨ bimohiyɨhiya usonawaawɨ kaatamɨ warɨhoai ninjaapɨ bime undahaate tɨwɨ kandapɨ maaritɨtaatɨwo. \p \v 11 Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya bimohɨrɨhɨretunɨ amɨ awaisɨho wohoaisunɨ apopaatisunɨ kiyatɨ ahɨwirɨhɨretɨ siyate: apopaatɨ warɨhopɨ Yandɨhɨ kaati bindataamaise. Owetise. Aihɨ amɨ warɨho apwaataatapɨ koai yandɨhɨ bindataamaise. Owetise. Apwaataatɨ saatɨ warɨhoai andɨtɨwiwɨtandɨhaatɨ bimihɨ amɨ warɨho so apwaataatisɨ andɨtɨwiwɨtandɨho bimɨtaise. \v 12 Wuwanɨhura Autaahaatɨho wohomɨ ambɨpataahɨ apopaati kiyataise. Kiyataahandɨ kandɨ sura kaisuraapɨ mɨtaahɨ namasatɨ usɨhiya ipotɨ ipotɨ asɨhiyaamɨhetapɨ (asɨhiyaamɨ ambɨpatetapɨ) noaipawaayopo. Siyatɨ saiwa nahatewa Autaahaatɨho sawaho kiyataise. \p \v 13 Kɨma pɨwɨmaapɨ sahɨ sawanaatɨ gwɨnyaitaatɨwɨha sandɨ watɨpɨndɨ kasatataato. Apopaatɨ waatɨ isɨhiya taahɨhiya ahoyanɨhohɨpɨpɨhɨ notɨ nɨnɨ aimɨ wohoaisɨhaanɨne undatɨ nunjɨtandɨhɨrɨ asɨhiya namaatɨwɨhiyaamɨ apotɨhɨrɨ namaamaasatatɨ nehɨ taanɨhaamaatɨ Autaahaatɨhopɨ gaapundɨtandɨ sandɨ gaaro? Owe. Sandɨhɨ maipe. \v 14 Iyataatɨ amɨ utaaho wo komɨ misisɨha utaarɨ nawatɨ mɨhaapɨ asɨhiyaamɨhaamatiyatɨ wɨrapananaho isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ daayata mawɨtaise. \v 15 O apopaatamɨha misisɨha utaarɨ nawatɨ mɨhaapɨ wɨrapananahaatɨ daayonaahɨ isɨhiyaamɨ ndɨhetɨ sandɨhɨ asɨhiyaamɨhatisɨ gaare. Iyataatɨ amɨ isɨhiyaisangisɨ kaatamɨ misisɨhaapɨ maaritɨtaapo. Sandɨ misisɨha siyatɨ nawatɨ kaatamɨ mɨtɨhoai netɨ namaasaitandɨ Autaahaatɨho misisɨha numwihɨhaare. \v 16 Isɨ amɨ isɨhiya usa nɨnɨ sandɨ aimɨ katohɨmaapɨ saiwa nyahɨ usɨhiyaanɨ asɨhiyaanɨ wɨndɨ kamaito tɨwɨ katawaawaahɨ baiwɨ gwɨnyaapɨ kiya katɨtaatɨwe. Nyahɨ otɨpɨpatɨhiyaanunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya nahatiya nahataapɨpɨhiyaunɨ wapa kaitaatɨwɨhapa owe wɨra wipetahɨra kaitɨhaahɨra owetise. Nehɨ kɨmɨra katohɨrɨmɨraahɨ usɨhiyaanɨ asɨhiyaanɨ kaitɨhaahɨraahɨhɨ ahondaise. \s1 Korindɨhiya Awaisɨhopɨ Gwɨnyaitaatɨwɨ Nandapa Nanɨhopɨpa Baiwɨ Namaanɨwɨ Nopɨsasawaayopo \p \v 17 Sahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatɨ naasaimbɨpɨhɨ ahoyanawaahura kiyohɨwaiwaapɨ nɨnɨ baindɨ kasatɨtandiyo. Sahɨ Awaisɨho Kɨraisihomɨ nandapa bɨretɨhandɨ amɨ waapoho wainɨhandɨ nandaatɨwɨ ahoyanawaahura pɨwɨha kɨhaiwa kɨhaiwa katɨwɨ wɨndɨ apɨpaahɨ tɨtɨhɨmetɨhaiwa kiyohɨtɨhandapɨ nɨnɨ sapɨ wɨndɨ maarɨmito. Isɨhiya Autaahaatɨhomɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ baiwɨ bimɨtaatɨwɨhɨra namunjawɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨretɨ minjapepihɨrɨwɨ mɨmaipaiwɨ bimɨtaatɨwɨhɨra nepɨ nunjawɨ kiyauho. \v 18 Isɨ nɨnɨ nisɨ aimɨ katotɨmaapɨ netɨ nasesɨpatɨ namasatɨ jɨhaatɨ sandɨ kasatɨtaano. Nɨnɨ atisataatɨ sahɨ Autaahaatɨhopɨ maaritɨwɨ koai mepɨ autaahemwaitaatɨwɨ ahoyanawaahura pɨwɨha wo wa katihɨ amɨ wo wa katihɨ kɨhɨretɨ kɨhaiwa kɨhaiwa pɨwaatɨwɨ wihɨwihoaaŋɨ nepɨ tipɨtapaatɨwɨ yiyandɨhɨ usa wihoaaŋɨtihɨ amɨ wihoaaŋɨtihɨ kɨhonjɨ kɨhonjaapɨ aŋɨtɨtɨhɨ bimai niyotɨhandapɨ nɨnɨ atisataatɨ kiya akɨtɨ kiyauhɨtowo ndɨ gwɨnyapenataayo. \v 19 Sandɨ isɨhiya akɨtɨ kiyauhɨtowo totɨmandapɨ amɨ sahɨ sawanaatamɨ kiyohetetɨ baiwɨ mmotɨnɨwɨ gwɨnyaapɨse. \v 20 Isɨ wanɨ nɨnɨ samɨ kiyohɨwaiwaapɨ ausaatɨ sandɨ katɨtaano. Sahɨ taahiyɨhiyaatɨ usonyonjaapɨhɨ ahoyanɨwɨ bindawaawɨ nandapa nanɨhopɨpa sapa tɨtɨhɨ Awaisɨhopɨ gwɨnyaitaatɨwɨ nandapa tɨtɨhɨ komɨhapa nanawaamaayopo. Owetise. \v 21 Nandapa nandaatɨwɨ nesipɨwɨ ahiyawosawɨ usa taahiyɨhiya napisaihɨ maasɨ tipɨtapaawa nunyaatɨ nandɨhaawo tɨwɨ minjatɨwɨ nesipɨwɨ isɨhiya sangɨ nasauhɨ ketɨ nepɨ nanawaayopo. Nanɨhauhɨ amɨ usa nandapa owehiya nasohiyɨhiya jaumanataise. Aihɨ amɨ waapoho wainɨhandisangi nuhaapɨ isɨhiyai kɨhonjɨ nunyawɨ namaanɨwɨ kiyaamɨ waapohopɨ akɨwihɨ pɨhɨtɨwɨ nanɨwɨ naharisawaayopo. \v 22 Saiwa tɨtɨhɨmetahaiwa nahɨriwɨ sahɨ kiyawaayopo. Sahɨ saiwɨ nandaatɨwaahɨ samɨ aŋɨpɨpɨhɨ nɨnaasaimbɨhɨ pɨhɨtɨwɨ nanɨmbɨwɨ napɨtɨhandɨsɨ namaanɨwɨ napɨwawo. Sahɨ samɨ sisaahoya Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaapɨ posatihɨ saiwa kiyawaayowo? Iyataatɨ amɨ samɨ naisɨhiya nandapa owehiya taanahiyɨhiya nasohiyɨhiyai nandapa namunyawɨ nanɨhotɨhandapɨ gaahatɨ kiyahaayo tɨwo? Sahɨ saiwɨ kiyohɨtɨmandapɨ napitɨsatɨtande? Gaare satɨtɨ sangi netɨ nɨnɨ autaahesamaitando? Owetise. Saiwɨhiyaatangisɨ nɨnɨ gaahiyaate ndɨ maaritɨtɨ wɨndɨ autaahesamaamaito. Owetise. \s1 Awaisɨho Jisaasiho Komɨ Otɨpɨpatɨhiyai Nandapa Bɨretɨhandɨ Amɨ Waapoho Wainɨhandɨ Nunyataise \r (Matiyuho 26:26-29; Maakɨho 14:22-25; Rukɨho 22:14-20) \p \v 23 Awaisɨho Jisaasiho nɨngisɨ pɨwɨha katanɨsihɨha nɨnɨ netɨ sangi kasato. Ko nyapɨ napwindɨhandapɨ gɨnyunyaatɨtandɨ waapoho wainɨhandunɨ amɨ nandapa bɨretɨhandunɨ nandɨhaahandapɨ biyatɨ katanisataise. Ko siyatɨ tɨtɨhɨ saiwɨ kaitaatɨwe tatɨ katanisirɨhɨrɨ kɨretɨ amɨ nɨnɨ sangisɨ sandɨ kasatataato. Isɨhiya koai yaawɨhandɨ numwɨtaatɨwɨhiyaamɨ ikwɨraatɨhɨ nutandɨ detɨtihɨ apatɨhɨ ipɨho nipatisura Awaisɨho nandapa bɨretɨhandɨ netaise. \v 24 Netɨ isɨwatataatɨ Autaahaatɨhoai kɨnyɨ iparɨhoŋɨ gaahoŋe gaare undatosatɨ bɨretɨhandɨ nahatohandisɨ kɨhonjɨ kɨhonjɨ naumbwotɨ saundatɨ nunyataise. “Kɨmandɨ bɨretɨmandɨ sapɨ nisɨ ambɨpatɨ nasɨpatindɨhandapɨ namɨhanahande. Namɨhanahandisɨ sahɨ nepɨ nanɨwɨse. Nepɨ nahatewetɨ wura wura nanawaawɨ nɨnɨ sangisɨ jatatamanɨtɨ japɨhɨ nasamaitandɨ nisɨ ambɨpatɨ nasɨpatatɨ napotɨhandapɨ gɨnunyaitaatɨwe,” undatɨ nunyataise. \v 25 Numwihɨ aimɨ nanɨhauhɨ amɨ naasɨkatɨ kiyatɨ kaapɨho waapoho wainɨhandɨ windaho netɨ isɨwatataatɨ Autaahaatɨhoai kɨnyɨ gaahoŋe gaare undatosatɨ ko waapoho wainɨhandɨ kiyai saundatɨ nunyataise. “Nɨnɨ sapɨ nisɨ jɨtɨpatɨ nuhaatatɨ sanaindɨhandaahɨ sahɨ Autaahaatɨhoaisawɨ maasɨ tɨmaamaitɨtaatɨwe ndɨ katotɨhandapɨ waapoho kɨmo wainɨhandɨ nisɨ jɨtɨpatapɨ namɨhanahosɨ nepɨ nanɨwɨse. Amɨ ipotɨ ipotisangisɨ nanawaawɨ nisɨ jɨtɨpatɨ sapɨ sanaindɨhandapɨ gɨnunyaitaatɨwe,” undatɨ nunyataise ndɨ aimɨ kasato. \v 26 Jisaasihomɨ pɨwɨha siyaha sandɨ kandaato sahɨ sapa nandapa bɨretɨhandɨ amɨ waapoho wainɨhandɨ nanawaawɨ Jisaasiho sapɨ napwindɨhandapɨ gɨwunyaapɨ ko napwindɨhandapɨ isɨhiyai kaundɨwɨ amɨ saiwɨ kaimɨ nuwɨ ko japɨhɨ nasonɨhuraatɨtando ndɨ kasatataato. \s1 Sahɨ samɨ Omaŋɨtɨtɨhɨ Mmotɨnɨwɨ Gwɨnyaatɨwɨ Tɨtɨhematɨwosawɨ Ipotɨ Awaisɨhomɨ Nandapa Nepɨ Nanɨwɨse \p \v 27 Isɨ amɨ utaaho wo komɨ kaiwaiwaapɨ biyatɨ gwɨnyaatɨ tɨtɨhematatɨ ko maipɨhandɨ kaiwaiwa ahotanɨhandɨ kandɨ Awaisɨhomɨ nandapa bɨretɨhandɨ waapoho wainɨhandɨ nanataataahɨ so Awaisɨhomɨ ambɨpatisunɨ amɨ jɨtɨpatisunɨ maipɨhandɨ kawɨsataise. Iyatɨ amɨ sawahoaisangi maipɨhatɨ kiyatɨ netɨ nopɨsasɨnataise. \v 28 Isɨ amɨ utaaho wo gɨwunyaaho siyatɨ kamaayatɨ kɨmiyatɨ kiyane. Awaisɨhomɨ nandapa bɨretɨhandɨ amɨ wainɨhandɨ sangɨ netɨ nanatiwatataatɨ ko kaiwaiwaapɨ saiwa gaahaiwa kiyono e maipɨhaiwa kiyono tatɨ jɨhɨ komɨ omaŋɨtɨtɨhɨ mmotɨnane. Mmotɨnatɨ maipɨhapa kaimbɨpa namatɨ tɨtɨhematosatɨhura sapa Awaisɨhomɨ nandapa nandando. \v 29 O amɨ utaaho wo Awaisɨhomɨ ambɨpatɨ nasɨpainjɨtɨhandapɨ wɨndɨ biyatɨ gɨmunyaatɨ amɨ sawaho wɨndɨ biyatɨ tɨtɨhemaamatatɨ nehɨ nanataataahɨ sawaho maipɨhatɨ kainataisɨ Awaisɨho koaisɨ yaawatɨ naaŋɨhandɨ numwɨtaise. \v 30 Sahɨ sawanaatɨ saiwɨ kiyawaatawaawɨ sawanaatamɨ tanyaaha saaraahɨ wɨndɨ andɨtɨmitɨwɨ taahiyɨhiyaatɨ timbɨpa nepɨ amɨ samɨ usa taahiyɨhiya taawɨ napowaayopo. \v 31 O amɨ nyahɨ biyaatɨ tɨtɨhemataatɨ maipɨhaiwa ahɨnyotiwaiwa nemawa namaatosaatɨ nanɨhaawaahɨ Awaisɨho sahɨ saiwɨhiyaate nyatatɨ yaasatɨ naaŋɨhandɨ awaindɨhandɨ wɨndɨ namaanyamɨtaise. \v 32 Iyataatɨ amɨ nyahɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨnɨ wiwa maipɨhaiwa kiyaatɨ binyaihɨ Awaisɨho nyasonataatɨ kandapɨ yaasatɨ naaŋɨhandɨ wonya nanyinyonaahɨ sandɨ nyangisɨ tɨtɨhenyamaitandɨ kiyataise nyahɨ wɨndɨ yaasatɨ naaŋɨhandɨ awaindɨhandɨ isɨhiya maipɨhiya Kɨraisihopɨ gɨmaawunyaapɨhiyaisaatɨ namaitɨhaawo. \p \v 33 Isɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nandapa Awaisɨho komɨ otɨpɨpatɨhiyaisatɨ nainjɨpɨpaamataiwɨ nandaatɨwɨ usɨpɨpɨhɨ ahoyanawaahura isɨhiya nahatiya napisaihɨ maasɨ nandaatɨwɨ jatɨwɨse. \v 34 Amɨ utaahoŋɨ woŋɨ jahɨmahonaahɨ kɨnyɨ kinyɨ aŋɨpɨpɨhɨ nandapa nanɨpɨ gwɨsumapɨ napɨtaape. Saimbɨ kiyapaapaahɨ Awaisɨho kɨnyɨ saingɨtɨhandapo tatɨ yaasatɨ naaŋɨhandɨ wɨndɨ namaahɨmɨtaise. Iyataatɨ pɨwɨha wiwa yaihaiwaasɨ nɨnɨ nasataahura baindɨ kasatɨtɨ nasesɨpaito. \c 12 \s1 Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Isɨhiya Kɨraisihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiyai Otɨpɨpatɨ Kɨhatɨ Kɨhatɨ Kaitaatɨwɨ Watɨpɨhandɨ Nunyataise \p \v 1 Nisɨ naisɨhiyaate, Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho isɨhiyaamɨhetɨ napitiyatɨ kiyataise ndɨwɨ nanɨsenɨhohɨhaapɨ wihoaaŋɨha Itɨpɨho siyatɨ otɨpɨpatɨ isɨhiyai kɨhatɨ kɨhatɨ numwihɨ kiyawaayopo ndɨ kasatɨtandiyo. \v 2 Sahɨ Autaahaatɨhopɨ gɨmaawunyaapɨhura kiyohɨtɨhandapaahɨ aimɨ sahɨ sawanaatɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Sahɨ autaahaatɨho jaipɨtahoai mepɨ autaahepumaita nowaawaahɨ nehɨ nanɨhaiwɨ topɨtaata nuwɨhiyaate. \v 3 Sahɨ saiwɨhiyaatisɨ wanɨ nɨnɨ pɨwɨha kɨma sahɨ baiwɨ gwɨnyaitaatɨwɨha sandɨ kasatɨtandiyo. Utaaho wo Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhoaisaho pɨwɨha wɨndɨ satatɨ, “Autaahaatɨho Kɨraisihoai naaŋatɨ yaawɨhandɨ nunyane,” tatɨ wɨndɨ kamaatɨtaise. Iyataatɨ amɨ utaaho Itɨpɨho Gaaho oweho satatɨ, “Jisaasiho Awaisɨhore,” tatɨ wɨndɨ kamaatɨtaise owetɨtaise. Nehɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho koaisatɨtatɨ netɨ tɨtɨhemwatɨ andɨtɨwihonɨhɨ gɨwunyaataatɨ komɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhapaahɨhɨ satatɨ katɨtaise. \v 4 Sangisɨ gɨsunyaatɨtandɨha pɨwɨha kɨma nɨnɨ kasatɨtandiyo. Itɨpɨho Gaaho nehɨ naasohɨndaahandɨ kandɨ Itɨpɨho kɨmɨko isɨhiya Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨ kɨhatɨ kɨhatɨ kawitaatɨwɨ watɨpɨhandɨ kɨhandɨ kɨhandɨ nunyataise. \v 5 Isɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ otɨpɨpatɨ isɨhiya kɨhatɨ kɨhatɨ yiyandɨhɨ nɨnaasohɨ Awaisɨho naasomɨhatɨ kawitaapo. \v 6 Iyataatɨ amɨ otɨpɨpatɨ taahɨpatɨ kɨhatɨ yiyandɨhɨ wɨtɨ wipetɨhatɨ nunyataahandɨ kandɨ Autaahaatɨho nehɨ naasohɨhɨ isɨhiyai netɨ andɨtɨwiwatɨ watɨpurɨmahonɨhɨ kiya nɨnaasohɨ otɨpɨpatɨ yiyandɨhɨ wɨtɨ wɨtɨ kaitaapo. \v 7 Isɨ kɨma kaapɨ wonjɨ onɨhitɨ sandɨ kasatɨtaano. Siyatɨ Itɨpɨho otɨpɨpatɨ kɨhatɨ kɨhatɨ kaitaatɨwɨ watɨpɨhandɨ kɨhoai kɨhoai nunyonɨhɨ amɨ kiya otɨpɨpatɨ numwisawɨhiya kiyaamɨhatɨ yiyandɨhɨ isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiya nahatiyai andɨtɨwipɨ kaitaatɨwɨhandapɨ biyatɨ gɨwunyaatɨtaise. \v 8 Isɨ nɨnɨ siyahapaapɨto ndɨ nasisatɨ sandɨ kasatɨtaano. Utaaho woaisɨ Autaahaatɨho amɨtɨha gaahandɨ gwɨnyaasɨtɨhandapɨ isɨhiyai kaundɨtandɨ Itɨpɨho Gaaho watɨpɨhandɨ numwɨtaise. Iyatɨ amɨ Itɨpɨho naasɨko woaisɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ biyatɨ gwɨnyaatɨ ko isɨhiyai pɨwɨha kaundonɨhɨ Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaitaatɨwɨ watɨpɨhandɨ koai numwɨtaise. \v 9 Iyataatɨ amɨ Itɨpɨho naasɨko woaisɨ ko Autaahaatɨhopɨ watɨpɨtatɨ gɨwunyaitandɨ watɨpɨhandɨ numwɨtaise. Iyataatɨ amɨ utaaho wo isɨhiyaamɨ timbɨpa asaaha nemwaitandɨ Itɨpɨho naasɨko koai watɨpɨhandɨ numwɨtaise. \v 10 Iyataatɨ amɨ wo Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhaiwa kaitandɨhandɨ watɨpɨhandɨ Itɨpɨho naasɨko nunyataise. Iyataatɨ amɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha netɨ gɨwunyaatɨ kaundonɨha atisatɨ netɨ ausaatɨ katɨtandɨhandapɨ Itɨpɨho naasɨko watɨpɨhandɨ nunyataise. Iyataatɨ amɨ utaaho wo sa pɨwɨha Autaahaatɨhomɨhe sa itɨpɨho maipɨhomɨhe tatɨ tipitapaatɨ mmondandɨhandɨ watɨpɨhandɨ koai nunyataise. Iyataatɨ amɨ utaaho wo pɨwɨha wa ko wɨndɨ pɨwaamaataha usaamɨhaara pɨwaatɨtandɨhandɨ watɨpɨhandɨ nunyataise. Nunyonɨhɨ ko siyatɨ pɨwɨha waara pɨwaatonɨhɨ amɨ wo ka pɨwa wɨndɨ pɨwaamaatahondaahandɨ kandɨ sata sata kandaase tatɨ nepemaahɨwatɨ katɨtandɨhandɨ watɨpɨhandɨ Itɨpɨho Gaaho naasɨko numwɨtaise. \v 11 Itɨpɨho so naasɨko saiwa nahatewa kiyonɨhɨ nga noaipaitaise. Iyatɨ Itɨpɨho sawahomɨ tɨtɨhɨ gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ jatetinjatɨ woaisɨ watɨpɨhandɨ otɨpɨpatɨ wɨtapɨ netɨ nunyatɨ amɨ woaisɨ watɨpɨhandɨ wɨndɨ otɨpɨpatɨ wɨtapɨ nunyataise. \s1 Kɨraisihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Otɨpɨpatɨ Nɨnawɨpɨhɨ Kiyawaayopo \p \v 12 Isɨ Itɨpɨho otɨpɨpatɨ kɨhatɨ kɨhatɨ kaitaatɨwɨ isɨhiya kɨhiya kɨhiyai watɨpɨhandɨ numwindɨhandapɨ kasatɨtaano. Utaahomɨ ambɨpatɨ nehɨ naasaipatisahondaahandɨ kandɨ wihoaaŋɨhonya taahonyonya kɨhonya kɨhonyaisahate. Iyataatɨ sonya taahonyonya ambɨpatɨ nehɨ naasaipatetɨ namɨhatatɨ bindataise. Iyataatɨ amɨ nyahɨ isɨhiyaanɨnɨ taahiyɨhiyaanɨndaahandɨ kandɨ nyahɨ Kɨraisihoaisaatɨ maasɨ tɨmaamaitohiyɨhiyaanamɨ ambɨpatɨ noaipatɨ nehɨ naasaipɨhɨndaise. \v 13 Nyahɨ kɨraisihoaisaatɨ tɨmaamaitɨhaawɨ nyamɨ ambɨpatɨ noaipatɨ naasaipɨtindɨmandɨ apaapɨmaahe. Nyahɨ Judaahiyaanamɨ usaatihɨ amɨ Judaahiyaanamɨ dawaataatapɨhiyaamɨ usaatihɨ amɨ nawɨho namepɨ nehɨ otɨpɨpatɨhɨ waatɨ kiyohiyɨhiyaamɨ usaatihɨ amɨ usa nawɨho namepɨhatɨ otɨpɨpatɨ wɨndɨ kamaiwɨhiya nehɨhiyaatihɨ siyaanɨnɨ nahatiyaanangisɨ Itɨpɨho ko naasohɨ netɨ baanyusataise. Netɨ baanyusatɨ nyamaamaisɨhɨ nyamɨ ambɨpatɨ noaipatɨ nehɨ naasaipɨndaise. Iyataatɨ Itɨpɨho naasɨko nyahɨ nahatiyaanɨnɨ newaatɨ waapohomatiyahosɨ nanɨhonɨhɨ ko Itɨpɨho nyatatamanatɨ andɨtɨnyaisɨhɨ watɨpɨtaatɨ bindɨhaayo. \p \v 14 Isɨ sahɨ gwɨnyaapɨse nyamɨ ambɨpatɨ nehɨ naasaipɨmaahe nyamɨ ambɨpatɨ kɨhonya kɨhonya ahetahate. \v 15 Isɨ pɨwɨha wa gwɨnyaitɨha namɨhandɨ sandɨ kasatɨtaano. Auhɨrɨ satatɨ nɨnɨ ikwɨranɨnɨmaahe ambɨpatamɨ wihoaaŋɨhatanimatɨtando maatɨtaise. Owe. Amɨ ambɨpatɨ nehɨ naasaipatamɨ wihoaaŋɨhatiso. \v 16 Iyonɨhɨ amɨ atihɨrɨ satatɨ nɨnɨ ndɨhaaranɨnɨmaahe ambɨpatamɨ wihoaaŋɨhɨranɨnɨtɨtando maatɨtaise. Amɨ atihɨrɨ ambɨpatɨ naasɨkatamɨ wihoaaŋɨhɨriso. \v 17 Isɨ amɨ ambɨpatɨ nahatepɨ nehɨ ndɨhaahɨtamahonaahɨ amɨ pɨwɨha napitiyatɨ atitaise. Iyataatɨ amɨ ambɨpatɨ nahatepɨ nehɨ atihɨrɨtamahonaahɨ wapaapɨ napitiyatɨ anitaise. \v 18 Ambɨpatɨ siyahatɨ ahendaamaise. Owetise. Autaahaatɨho sawaho gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ ambɨpatɨ nehɨ naasaipitamɨ kɨhonya kɨhonya siyatɨ ahetɨto tatɨ kiyatɨ ahaihɨhonyaasɨ kiyatɨ ahendaise. \v 19 Iyataatɨ amɨ ambɨpatamɨ nehɨ wihoaaŋɨhonjɨ nehɨ naasonyɨhɨ ahendaataahɨ satɨ ambɨpatɨmaahe. Owe. Nehɨhate. \v 20 Iyataatɨ ambɨpatɨ setahatɨmaahe. Owetise. Ambɨpatɨ nehɨ naasaipɨhɨndaahandɨ kandɨ wihoaaŋɨhonya kɨhonya kɨhonyaisahate. \p \v 21 Isɨ ndɨhaarɨ ikwɨrisɨ naharɨtatɨ wɨndɨ sata kamundɨtaise. Nɨnɨ ndɨhaaranɨnɨ ikwɨranyapɨ wɨndɨ maarɨmito mundɨtaise. Iyonɨhɨ amɨ mɨtɨho naharɨtatɨ auhɨrisɨ sata wɨndɨ kamundɨtaise. Nɨnɨ mɨtɨhonɨnɨ auhɨranyapɨ wɨndɨ maarɨmito mundɨtaise. Owetɨtaise. \v 22 Iyataatɨ amɨ nyamɨ ambɨpatamɨ wapɨhapa napaimbɨpe taatɨ gwɨnyaahohɨpɨpa wɨndɨ ahɨmondaataahɨ nyamɨ ambɨpatɨ wɨndɨ biyatɨ ahɨmotɨtaise. Apɨpaahɨ owetɨtaise. \v 23 Nyamɨ ambɨpatamɨ wihoaaŋɨhonya wonya wɨndɨ gaahonyaametihɨ konyaapɨ nyahɨ nehɨ gotɨ maaritohonyaisɨ isɨhiya mmondaatɨwɨ biyaatɨ yundanyaawisɨhaayo. Iyaatɨ amɨ nyamɨ ambɨpatɨ wihoaaŋɨhatɨ mapɨpaisahatɨ itatamanaatɨ anɨtisaatɨ utɨ apotɨhɨra namaasahaayo isɨhiya nyainjaitaawo taato. \v 24 Iyataatɨ amɨ nyamɨ ambɨpatamɨ wihoaaŋɨhapa baahetimbɨpaahɨ wɨndɨ namaamaasaatɨ nehɨ kendaise. Nyamɨ ambɨpatɨ nahatepɨ siyatɨ ahotɨtandɨ Autaahaatɨho ahaihɨhate. Iyataatɨ amɨ ambɨpatɨ wihoaaŋɨhatisɨ gotɨ pohipaiwɨmahohɨpatisɨ waatɨ maarita netɨ awaipatemataise. \v 25 Autaahaatɨho saindɨmandɨ siyatɨ ambɨpatɨ sawandɨpɨ itɨhɨnatɨ nɨngisɨ yandɨhe nnatɨ kɨhonjɨ kɨhonjɨ nasɨpatɨtandɨmaahe. Owetise. Ambɨpatamɨ wihoaaŋɨhonya nahatonya nehɨ naasɨkatɨ kaiwɨ sasaahohatapɨ gwɨnyaapɨ kaiwusepaitaatɨwe. \v 26 Isɨ amɨ ambɨpatɨ wihoaaŋɨhatɨ yaawataataahɨ amɨ ambɨpatɨ mɨkatɨ naasaipitisɨ ambɨpatɨ nahatepɨ yaawɨtaise. O amɨ ambɨpatɨ wihoaaŋɨhatɨ waatɨ maaritonaahɨ amɨ ambɨpatɨ mɨkatɨ naasaipitisɨ ambɨpatɨ nahatepɨ waatɨ maaritɨtaise. \p \v 27 Isɨ sahɨ nahatiyaatɨ Kɨraisihomɨ ambɨhiyaate. Sahɨ nɨnaasiyaatɨhɨ Kɨraisihomɨ ambɨpatamɨ wihoaaŋɨhonya kɨhonya kɨhonyaate. \v 28 Siyatɨ ambɨpatɨ nehɨ naasaipɨhɨndaahandɨ kandɨ wihoaagɨhatɨ kɨhonya kɨhonyaatipatamatiyatɨ komɨ isɨhiyaamɨhatɨhɨ kɨho kɨhoai otɨpɨpatɨ kɨhatɨ kɨhatɨ nunyataise kawitaatɨwo. Siya otɨpɨpatɨ numwisawɨhiyaamɨ jɨhimatohiyɨhiya komɨ otɨpɨpatapɨ Natausaasisawɨhiyaare. Amɨ kapɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahohiyɨhiyaare. Aihɨ amɨ kapɨhiya nusesɨpapɨ baiwɨ katɨwunjohiyɨhiyaare. Aihɨ amɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ woaisɨ isɨhiyaamɨ timbɨpa asaaha nemwaitandɨ watɨpɨhandɨ ko nunyataise. Iyatɨ amɨ gɨwunyaasɨho woaisɨ watɨpɨhandɨ wɨndɨ nunyataise isɨhiyai andɨtɨwiwɨtandɨhandɨ. Iyatɨ amɨ wo gɨwunyaasɨhoai watɨpɨhandɨ wɨndɨ nunyataise Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ saiwɨ saiwɨ kaiwɨ bimaawɨse undatɨ tɨtɨhemwaitandɨhando. Iyatɨ amɨ wo gɨwunyaasɨhoai wɨndɨ watɨpɨhandɨ nunyataise pɨwɨha usaamɨha wɨndɨ pɨwaamaatohɨhaaraahɨ wanɨhandɨ pɨwaatɨtandɨhando. \v 29 Amɨ sandɨ napitimatataise? Isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiya nahatiya noaipapɨ Kɨraisiho komɨ otɨpɨpatapɨ Natausaasisawɨhiyaimatawaayowo? Owetise. Iyataatɨ amɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nahatiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaitaatɨwɨhiyaahɨtɨtaatɨwo? Owetise. Iyataatɨ amɨ nahatiya gɨwunyaahohiyɨhiya pɨwɨha nusesɨpapɨ katɨwunjɨtaatɨwɨhiyaahɨtɨtaatɨwo? Owetise. \v 30 Isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ woaisɨ isɨhiyaamɨ timbɨpa asaaha nemwaitandɨhandɨ watɨpɨhandɨ Awaisɨho wɨndɨ namunyataiso? Iyataatɨ amɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ woaisɨ pɨwɨha usaamɨha waaraahɨ pɨwaatɨtandɨhandapɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho watɨpɨhandɨ wɨndɨ namunyataiso? Iyataatɨ amɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ worɨ pɨwɨha ka wɨndɨ pɨwaamaatahondaahandɨ kandɨ nepemaahɨwatɨ satawaatopo tatɨ katɨtandɨhandɨ watɨpɨhandɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho namunyataiso? Owetise. Isɨhiya nahatiya gɨwunyaahohiyɨhiya otɨpɨpatɨ kɨho kɨho kɨhatɨ kɨhatɨ yiyandɨhɨ newaayopo. \v 31 Isɨ amɨ sahɨ otɨpɨpatɨ kawitaatɨwɨhandapɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho watɨpɨhaiwa apɨpaahɨ gaahaiwaahɨhɨ nehɨ nasanyonɨhɨ awaiwa naitaatɨwɨ apɨpaahɨ andɨtitɨwɨ maaritɨwɨmapɨse. \s1 Nyahɨ Isɨhiya Usaisɨ Maarɨho Napaita Numwɨtɨhaawo \p Nɨnɨ sangi wanɨ wɨndɨ apɨpaahɨ awaindɨhandɨ sahɨ kaitaatɨwɨhandapɨ daihɨra gaahɨraapɨ kasatɨtandiyo. \c 13 \pc \v 1 Sahɨ gwɨnyaitaatɨwɨha nɨnɨ nɨwahonisapɨ nehɨ namɨhandɨha sandɨ kasatɨtaano. Pɨwɨha nɨnɨ wɨndɨ pɨwaamandɨha usaamɨhaaraahunɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ otɨpɨpatɨhiya yamɨhapataatɨhɨ bimohiyɨhiyaamɨ pɨwɨha pɨwaatohɨhaaraahunɨ amɨ nɨngisangisɨ pɨwandaahandɨ kandɨ isɨhiyaisɨ nɨnɨ maarɨho napaitɨtɨ namunyataataahɨ nisɨ pɨwɨha usaamɨhaara pɨwaatotɨhandɨ otɨpɨho kapaparɨhɨrɨ ŋuŋaatatɨ gaatatɨ owetipatamatiyatɨ nisɨ pɨwɨha pɨwaatohɨwaiwa notɨ owendaise. \v 2 Aindɨ amɨ nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atindɨ netɨ ausaitandɨhonɨnɨndɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ gaahaiwa gwɨnyaasɨwaiwa isɨhiyaapɨ noaasandiwaiwa mmonɨtɨ gwɨnyaatɨhonɨnɨndɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ baindɨ gwɨnyaatɨhonɨnɨndɨ amɨ Autaahaatɨhoai kaundɨtɨ nunjenɨhohɨpɨpa nanɨmɨtaiso ndɨ gwɨnyaatɨ andɨtindɨ jatɨtɨhonɨnɨndɨ amɨ nisɨ gɨwunyaahohɨtɨhandaahɨ sisɨhoaisɨ kɨnyɨ niwautɨpesi numbwɨ wapɨhɨ mɨhotinde undɨtɨhonɨnɨndɨ saiwa saindɨ kiyataahandɨ kandɨ isɨhiyaisɨ nɨnɨ maarɨho napaitɨtɨ numwɨtandɨhandɨ owendaataahɨ nɨnɨ utaahonɨnɨmaahe. Owe nehɨ wapaamataindɨhonɨne. \v 3 Aindɨ amɨ nɨnɨ nisɨhapa nahataapa nawɨho amɨ ikɨpɨpa nandapa owehiyai kɨhonjɨ kɨhonjɨ tipɨtapaatɨ nunyatɨ amɨ isɨhiya nɨngi nipɨ nanɨmaasi nuwɨ sisɨhaapɨnɨmasaihɨ nɨndonɨhɨ napomasanɨhandɨ kandɨ nɨnɨ isɨhiyaisɨ maarɨho namunyataataahɨ nɨnɨ saindɨ kiyohɨwaiwaapɨ wihoaaŋɨhapa gaahapa Autaahaatɨho nɨngi wɨndɨ namaanɨmɨtaise. Owetɨtaise. \v 4 Isɨ amɨ wanɨ nɨnɨ utaaho wo isɨhiyaisɨ biyatɨ maarɨho nunyaho kairɨhɨretapɨ sandɨ kasatɨtaano. Utaaho isɨhiyaisɨ maarɨho nunyahoai wo nasatɨ itɨhundonɨhɨ amɨ wihoaaŋɨ maipɨhatɨ kiyatɨ koaisɨ wɨndɨ itɨhɨmundɨtaise. Itɨhɨmundatɨ nehɨ gaahatɨ kawitaise. Iyatɨ amɨ ko isɨhiyaisɨ maarɨho nunyaho usa kahapaamapɨpa asaketahiyaapɨ wɨndɨ apomaawɨtaise. Iyatɨ amɨ ko isɨhiyaisɨ maarɨho nunyaho nɨnɨ sapa saindɨ kaindɨhonɨniso tatɨ wɨndɨ sawaho namimaatɨndaise. \v 5 Iyatɨ amɨ isɨhiyaisɨ maarɨho nunyaho isɨhiyaisɨ wɨndɨ maipɨhatɨ kamaawitaise. Siyatɨ isɨhiyai maarɨho nunyaho kahapaamapɨpa sawahopɨhapaapaahɨhɨ waatɨ pɨhɨtatɨ wɨndɨ gɨmunyaitaise. Iyatɨ nehɨ sawahomɨhapaahɨhɨ wɨndɨ minjatɨtaise. Iyataatɨ amɨ ko siyahoaisɨ isɨhiya maipɨhatɨ kawisaihɨ amɨ ko wɨndɨ waapɨhɨtatɨ itɨhɨmaatɨtaise. Iyatɨ amɨ ko isɨhiyaisɨ maarɨho nunyaho isɨhiya wapa maipɨhapa kawisaihɨhapaapɨ isɨhiya sanisowo tatɨ pɨhɨtatɨ gwɨnyaapɨ wɨndɨ namotoaatɨtaise. \v 6 Iyatɨ amɨ ko isɨhiya usa maipɨhaiwa wiwa kaisaihɨhaiwaapɨ nge tatɨ wɨndɨ maarɨmitatɨ komɨ maarɨho naaŋawitaise. Iyatɨ amɨ ko isɨhiyaisɨ siyatɨ napaitatɨ maarɨho nunyaho isɨhiya Jisaasiho kaundirɨhɨretɨ atiwɨ japepihɨrɨwɨ kaitaatɨwɨhandapɨ apɨpaahɨ aungwohandɨ tahaapiya maaritɨtaise. \v 7 Siyatɨ utaaho isɨhiyaisɨ napaitatɨ maarɨho nunyaho utaaho woai ko komɨ maarɨho numwisɨho wapa maipɨhapa kawisonɨhura notɨ isɨhiya usaisɨ saundatɨ, “Utaaho nɨnɨ maarɨho nunyohɨho maipɨhapa siya siyahapa nɨngi kanise,” undatɨ wɨndɨ kamundɨtaise. Owetɨtaise. Kohɨ yatɨhɨ ipatisanatɨ bimotɨ amɨ komɨ maahomwaaŋɨ wɨndɨ namusoaataise. Ko nasisoaarɨ utaaho woai maarɨho numwisɨhopɨ siyatɨ gwɨnyaitaise. “Nɨnɨ nisɨ maarɨho nunyohɨho utaaso nɨngi nehɨ gaahandɨhɨ kanitaiso,” tatɨ gwɨnyaitaise. Iyatɨ amɨ utaaso so wopɨ ko maarɨho numwisɨho nasisoaarɨ siyatɨ gwɨnyaitaise, Autaahaatɨho nga koai iwɨtatamanɨhonɨhɨ ko Kɨraisihomɨhɨretɨ japepihɨratɨ bimɨtaise tatɨ gwɨnyaitaise. Iyatɨ amɨ ko wɨndɨ namaamɨhaatɨ utaaso so woai konɨhɨ maarɨho numwɨtaise. Wapa wapa ko sawahoai nusoaipahonɨhisangi konɨhɨ daahɨ utaaso soai maarɨho numwɨtaise. \p \v 8 Isɨhiyaisɨ maarɨho numwɨtɨhaahandɨ sandɨ wɨndɨ owemetatɨ kandɨnɨhɨ nasisoaarɨ ahotɨmɨ nutandɨhande. Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho netɨ gɨwunyaatɨ watɨpɨhandɨ numwihɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaahotɨhandɨ notɨ owetɨtaise. Iyatɨ amɨ pɨwɨha wɨndɨ pɨwaamaatɨwɨha wanɨhandɨ kɨha kɨhaara pɨwaatɨtaatɨwɨ Itɨpɨho watɨpɨhandɨ numwindɨhandisangisɨ notɨ owetɨtaise. Iyataatɨ amɨ isɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ biyatɨ nusesɨpatatɨ gɨwunyaatonɨhɨ isɨhiyai pɨwɨha ausaapɨ kaundɨtaatɨwɨhandɨ watɨpɨhandɨ Itɨpɨho numwindɨhandisangisɨ ipotɨhura notɨ owetɨtaise. \v 9 Iyataatɨ wanɨ kɨmandɨ kɨmuraahɨ Autaahaatɨho nyangisɨ wapa kanyitandɨ katimbɨpaamɨ nehɨ nɨnaasonyaapaahɨhɨ gɨnunyaatataise. Iyataatɨ amɨ pɨwɨha wanɨ taawaatɨ atisa newa awusaahotɨmaisangisi sawaho nehɨ nɨnaasonyaahɨhɨ netɨ gɨnunyaatɨ nanyamihɨhonya taawaatɨ awusaahaayo. \v 10 Ipotɨhɨ tɨtɨhɨ akɨpɨpa noaipataahuraahɨ kɨhonya kɨhonya netɨ gɨnyunyaatɨ nanyamihɨ ausaahohonyaahɨ notɨ owetɨtandɨhonyaare. \v 11 Nɨnɨ apɨpaahɨ sangɨhonɨnɨ metɨhonɨnɨhura metɨhonya pɨwaatohɨpatamataindɨ pɨwandɨ amɨ metɨhonya gwɨnyaahohɨpatamataindɨ gwɨnyaatɨ pɨwandɨhonɨne. Saindɨhonɨnisɨ wanɨhɨ nɨnɨ noaipatɨ aimɨ gwɨnyaahonɨnɨ awaisɨhonɨnisɨ nɨnɨ sangɨhiyaamataindɨ kiyohɨwaiwa aimɨ namaho. Isɨ nyahɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨnɨ asisɨha waara sɨkiyaatɨ aimɨ gwɨnyanaatɨ gwɨnyaahiyaanɨtɨhaawɨ metɨhonyaamɨ kiyohɨpɨpa namahohɨpatamatiyaatɨ namaito. \v 12 Sɨwipɨhoaatɨhɨ nyahɨ nehɨ jahohɨpatamatiyaatɨ Autaahaatɨhomɨhaiwaapɨ netɨ kɨhonya kɨhonyaapɨ wanɨ kɨmura gɨnyunyaatataise. O amɨ ipotɨhura nyahɨ Autaahaatɨhoai nyamɨ ndɨhaara tɨtɨhɨ usonɨhaahuraahɨ Autaahaatɨhomɨhaiwa nahatewaapɨ biyatɨ waatɨ gɨnyunyaatatɨ nanyesɨpatɨtaise. Autaahaatɨhoai nyapɨ gɨwunyaatatɨ nusesɨpatamasɨpatamatiyatɨ nyahɨ koai usosaihɨhura kopɨ nyangi gɨnyunyaatatɨ nanyesɨpatamaitaise. \v 13 Iyataatɨ wanɨ kɨmuraahɨ kɨmonya mairɨmanyaahɨ wɨndɨ namaamaatɨ konyaanɨhɨ nasisoaarɨ kaimɨ kaimɨ nutɨhaawe. Autaahaatɨhopɨ nasisoaarɨ gɨwunyaapɨ nutɨhaahandunɨ Autaahaatɨho nyangi wapa nanyamɨtandɨ katimbɨpaapɨ nanyamɨtaiso taatɨ gwɨnyaawa andɨtitaatɨ jatɨmɨ nutɨhaahandunɨ amɨ isɨhiyaisɨ maarɨho napaitaatɨ numwɨtɨhaahandunɨ sonyaahɨ kaimɨ nutɨwaate. Iyataatɨ kɨmanyaamɨ apɨpaahɨ awaindɨ jɨhimatindɨhandɨ nyahɨ kaitɨhaahandɨ isɨhiyaisɨ maarɨho nasisoaarɨ nunyamɨ nutɨhaahandɨ sandɨ apɨpaahɨ awaindɨhande. \c 14 \s1 Sahɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhora Pɨwɨha Ausaitaatɨwɨhandapɨ Maaritɨwɨse \p \v 1 Isɨhiyaisɨ sahɨ maarɨho napaitɨwɨ numwɨtaatɨwɨhandɨ anɨtiwɨ isɨwatɨmɨ nuwɨse. Isɨhiyaisɨ maarɨho numwɨtaatɨwɨhandɨ isɨwatawaawɨ amɨ otɨpɨpatapɨ watɨpɨhandɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho numwindɨhandamɨhandɨ sangisangi naitaatɨwɨhandapɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaapɨse. Sandɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ isɨhiyai kaundɨtaatɨwɨhandapɨ Kɨraisihoai nunjendaatɨwɨto. Ko Itɨpɨhoraahɨ watɨpɨhandɨ nasamɨtando. \v 2 Iyataatɨ amɨ utaaho wo pɨwɨha wɨndɨ pɨwaamaataha wanɨhandɨ usaamɨhaara pɨwaatatɨ nehɨ isɨhiyai pɨwaundataamaase. Owetise. Autaahaatɨhoai pɨwaundataase. Siyatɨ ko pɨwaatindɨhandapɨ isɨhiyaisɨ wɨndɨ gɨmaawunyaatɨtaise. Sandɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho nyamɨ maarɨhoaisɨ netɨ gɨwunyaasɨhɨ ko nyamɨ maarɨhoai Autaahaatɨho gwɨnyaasɨwaiwa noaasandiwaiwa kandaase. \v 3 Aihɨ amɨ usaahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ usaisɨ ausaapɨ kaundotɨmandɨhɨ isɨhiya ka pɨwɨha atiwɨ newaawɨ kiyaamɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ watɨpɨtɨtande. Aiwɨ amɨ kiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ biyatɨ nusesɨpatatɨ gɨwunyaatonɨhɨ Kɨraisihomɨhɨretɨ japepihɨrɨtaatɨwe. Aiwɨ amɨ kiya wiwa naangɨhaiwa newaawɨsangi bɨpi kiyaamɨ maarɨho napaisaatɨtanɨhɨ bimɨtaatɨwe. \v 4 Iyataatɨ amɨ wihoaaŋɨha siyate. Utaaho wo pɨwɨha wɨndɨ atɨhomisatɨ wɨndɨ pɨwaamaataha nehɨ wanɨhandɨ pɨwaatonaahɨ so tɨtɨhɨ sawahohɨ andɨtitɨtandɨhandɨ naitandɨ pɨwandaase. Iyataatɨ amɨ pɨwɨha wihoaaŋɨha siyate. Utaaho wo Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ ausaahonaahɨ pɨwɨha kiyaamɨhaara sandɨ isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiya kapɨhɨ bimohiyɨhiya atiwɨ nepɨ andɨtitɨtaatɨwɨ kandaase. \v 5 Isɨ nɨnɨ gwɨnyaahohɨha wonjɨ onɨhitɨ sandɨ katɨtaano. Sahɨ pɨwɨha wɨndɨ atɨhomiwɨ pɨwaamaatɨwɨha usaamɨhaaraahɨ pɨwaatɨtaatɨwɨ waatɨ gwɨnyaataayo Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho watɨpɨhandɨ nasanyonɨho. Iyataatɨ amɨ waatɨ mɨtaahɨ gwɨnyaahotɨhandɨhɨ sahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaapɨ isɨhiyaisɨ kaundɨtaatɨwɨhandape. Iyataatɨ amɨ utaaho wo Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ isɨhiyaisɨ kaundisɨho so Autaahaatɨhomɨ isɨhiya andɨtɨwiwatɨ gaahatɨ awaipatɨ otɨpɨpatɨ kiyataise. O utaaho wo pɨwɨha wa usaamɨha wɨndɨ pɨwaamaataha wanɨhandɨ pɨwaatindɨmandɨhɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ netɨ masɨhonjɨ andɨtɨwiwɨtandɨhandapɨ kandaase. O amɨ ko pɨwɨha usaamɨhaara sandɨ kato undatɨ kiyaamɨha atiwɨ nepɨ pɨwaatohɨhaaraahɨ kaundonaahɨ amɨ kiya atiwɨ nepɨ gwɨnyaapɨ andɨtitɨtaapo. Siyatɨ nepemaahɨwatɨ katonaahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya kapɨhɨ bimohiyɨhiya atiwɨ nepɨ andɨtitɨtaapo. \v 6 Nisɨ naisɨhiyaate, sahɨ gwɨnyaitaatɨwɨha nɨnɨ nɨwahonisapɨ namɨhandɨ kasatɨtaano. Nɨnɨ napɨtɨ sangisɨ jasonɨtɨ pɨwɨha wa sahɨ wɨndɨ pɨwaamaatɨwɨhaaraahɨ nɨnɨ kasatisanaahɨ sahɨ napitaiwɨ nisɨ pɨwɨha atiwɨ naitaapo. O nɨnɨ siyataataahɨ gaare. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atindɨ netɨ amɨ tɨtɨhɨ ausaatɨ kasatɨtɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ nga gɨnunyaatatɨ nanesɨpatonɨhɨ nɨnɨ sangisɨ kandisasisanɨhɨ sahɨ baiwɨ nga atiwɨ naitaapo. \p \v 7 Isɨhiya pɨwɨha baiwɨ atitaatɨwɨ pɨwɨha tɨtɨhɨ kiyaamɨhaara kaundɨtaatɨwɨhandapɨ namɨhandɨ kɨmbaapɨ katɨtaano. Wapa pɨwaamaata apɨhɨmaatɨhapa isɨhiya ipohauhɨ gaatihɨ isɨhiya atisawaawɨ e sapa saitɨhaawɨ gandaase tɨwɨ gwɨnyaawaayopo. Isɨ isɨhiya apwɨtɨhɨrɨ iposaihɨ biyatɨ gamaatatɨ mɨmaipɨnɨhonaahɨ sɨrɨ apwɨtɨhɨrɨmaahe waipa ahiyaatɨ nawesɨndɨhaawo tɨtaapo. \v 8 Iyataatɨ amɨ wɨndisangisɨ siyate. Pwɨsɨpɨ yaipatɨ tunnɨwɨ yahwɨndaatɨwɨ kiyaamɨ jɨhimainjɨho tunnɨwɨ yahwɨndaatɨwɨ usɨtɨta katatɨ otɨpɨho iposɨhɨ atisawaayopo. Isɨ amɨ ko pwɨsɨpɨ yaipatɨ kiyohiyɨhiyaamɨ mɨtɨho biyatɨ usɨtɨtatɨ namasawɨ tundaatɨwɨhamwaaŋɨ otɨpɨho maamohonaahɨ kiya pwɨsɨpɨ yaipa kiyohiyɨhiya napitaiwɨ atiwɨ tundaatɨwɨ tɨmetɨtaapo? \v 9 Iyataatɨ amɨ sangisangisɨ naasɨkatɨ kaiwɨ pɨwɨha usaamɨha wɨndɨ atɨhomiwɨ pɨwaamaatɨwɨ atɨhominɨha wanɨhaaraahɨ pɨwɨha isɨhiyaisɨ kaundotɨha napitaiwɨ atiwɨ naitaapo. Kinyɨ pɨwɨha nehɨhaatɨ notaiso. \v 10 Kɨmaapɨ yapɨpataapɨhɨ pɨwɨha kɨha kɨha nahataapɨpɨhɨ pɨhɨtatɨ ahondaise. Isɨ kaiwa pɨwaamaiwaaraahɨ isɨhiya usɨyɨhiyaahɨhɨ kakaaraahɨ wihɨwihoaaŋɨ pɨwaatɨndaapo. \v 11 Iyataatɨ amɨ utaaho wo pɨwɨha nɨnɨ wɨndɨ atɨhomindɨ pɨwaamandɨhaara pɨwaatonaahɨ komɨ pɨwɨha kandisɨhaapɨ wɨndɨ biyatɨ gɨmaanunyaatatɨ namaanesɨpatɨtaise. Ko nisapɨ pɨwɨha waamɨhoe tatɨ gwɨnyaahonɨhɨ amɨ nɨnɨ kopɨ pɨwɨha waamɨhoe ndɨ gwɨnyaito. \v 12 Isɨ amɨ sangisangisɨ naasɨkatɨ kiya nasoaipaitaise pɨwɨha usaamɨhaaraahɨ ausaawaahuro. Isɨ sahɨ waatɨ pɨhɨtɨwɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhomɨhapa nasamɨtandɨ gwɨnyaawaawɨ Autaahaatɨhoai nunjenɨwɨse. Ko watɨpɨhandɨ nasanyonɨhɨ sahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ andɨtɨwipɨ pɨwɨha kaundisaihɨ kiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ biyatɨ gɨwunyaatonɨhɨ andɨtitɨwɨ bitoaitaatɨwo. \s1 Porɨho Itɨpɨhomɨ Watɨpɨhandɨ Isɨhiya Kɨraisihopɨ Gɨwunyaahohiyɨhiya Pɨwɨha Kɨha Kɨhaara Pɨwaatɨtaatɨwɨhandapɨ Katindɨhandapɨhaare \p \v 13 Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ saiwɨ kawiwɨse totɨmandɨ sahɨ saitaatɨwɨto. Sahɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨhomɨ watɨpɨhandaahɨ pɨwɨha wa pɨwaamaatɨpɨha wanɨhandɨ pɨwaatapaapaahɨ amɨ Autaahaatɨhoai nunjeme watɨpɨhandɨ nahinyonɨhɨ pɨwɨha waaraahɨ wanɨhandɨ pɨwaatingɨtɨhandapɨ sandɨto tɨpɨ nepemaipɨ kapɨhɨ bimohiyɨhiya atitaatɨwɨ kiyaamɨhaara kaundɨtaapo. \v 14 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ pɨwɨha wɨndɨ pɨwaamandɨhaara wanɨhandɨ gaapundataataahɨ amɨ nisɨ maarɨhoai maawɨ gaapundataase. O nisɨ amɨtɨhaahɨ nɨnɨ gaapundotɨhandapɨ wɨndɨ namaanesɨpatɨtaise. \v 15 Isɨ nɨnɨ napitaindɨ kaitande. Nɨnɨ saindɨ kaito. Nɨnɨ nisɨ maarɨho gaapundataataahɨ amɨ nisɨ amɨtɨhaisatɨ ahoyatɨ gaapundɨto. Amɨ nisɨ maarɨho Autaahaatɨhopɨ aunɨhɨhɨrɨ aunɨhɨtonɨhɨ amɨ nisɨ amɨtɨhaisatɨ maasɨ gwɨnyaatɨ aunɨhɨhɨrɨ Autaahaatɨhopɨ katɨto. \v 16 Iyataatɨ amɨ wiwa utaaho wo Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ biyatɨ gɨmaawunyaataho sangisatɨ maasɨ sapɨhɨ bimonɨhɨ kɨnyɨ pɨwɨha waaraahɨ pɨwaatɨpɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe undisamɨhɨ kɨnyɨ akaaha katɨpɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe undapaase, maatɨtaise koaisɨ kɨnyɨ pɨwɨha katingɨhaapɨ wɨndɨ gɨmaawunyaatahoso. \v 17 Isɨ sahɨhɨ pɨwɨha nehɨ gaahaahɨ kaundɨwɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe undawaahandɨ kandɨ utaaho Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ biyatɨ gɨmaawunyaataho samɨ katohɨhaapɨ wɨndɨ atɨhomisataatɨ andɨtitɨtandɨhandɨ wɨndɨ namaitaise. \p \v 18 Nɨnɨ Autaahaatɨhoai gaahoŋe undataato Itɨpɨho watɨpɨhandɨ nɨngisɨ nanɨmihɨ nɨnɨ pɨwɨha wɨndɨ pɨwaamandɨha kɨha kɨhaaraahɨ sangisɨ nasɨtipɨhaatɨ pɨwandaato. \v 19 Isɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya ahoyainjaihɨhura nɨnɨ pɨwɨha nehɨ naasonyaahɨ ikwɨrɨ naasairɨhɨtahonya tahonya katɨto. Kandunjisanɨhɨ kiyai Autaahaatɨho gwɨnyaasɨwaiwaapɨ gɨwunyaatɨtando. O amɨ nɨnɨ pɨwɨha pɨhɨndɨ taahɨwaiwa pɨwɨha kɨha kɨha pɨwaatɨtandɨ sandɨ owetise. \v 20 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate. Sahɨ manyinya sangɨhiyaamataiwɨ samɨ gwɨnyaapɨ kiyohɨwaiwa namɨhaapɨse. Sahɨ maipɨhaiwa kamaiwɨ namɨhaapɨse manyinya gaahiya maipɨhaiwa wɨndɨ kamaayohɨpatamataiwo. Aiwɨ amɨ gwɨnyaanɨwɨ gwɨnyaahiyaatawaawɨ wapa kaitaatɨwɨ gwɨnyapehohɨmumwaaŋɨ gwɨnyaapɨse. \v 21 Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨpaatɨhɨ satatɨ ahondaise: \q1 “Nɨnɨ isɨhiya pɨwɨha wa pɨwaatɨwɨhiyai netɨ nandusaasɨto. \q1 Nandusoaasisanɨhɨ kiya nuwɨ nisɨ isɨhiyaisɨ pɨwɨha waaraahɨ pɨwaundɨwɨ kaundɨtaapo. \q1 Saindɨ kaisanɨhandɨ kandɨ kiya wɨndɨ nisɨ pɨwɨha atɨhomaanitaapo,” \rq Aisaiyaaho 28:11-12; Jonɨho 10:34\rq* \m tatɨ Awaisɨho katise. \p \v 22 Isɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha utɨpɨhandɨ jɨhandaatɨhɨ ahotisɨhaapɨ akɨte tɨpɨ mmondaape. Autaahaatɨhopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai watɨpɨhandɨ numwihɨ pɨwɨha kɨha kɨhaaraahɨ pɨwaatotɨmandɨ Autaahaatɨho nɨnɨ Autaahaatɨhonɨnɨ Akɨtɨhonɨhɨ watɨpɨhaiwaisahonɨnɨ kɨmonɨnɨ bindataayo undatɨ isɨhiya kopɨ gɨmaawunyaahohiyɨhiyai nunjatɨ kiyataise. Amɨ sandɨ siyatɨ Autaahaatɨho komɨ watɨpɨhandɨ kaindɨmandɨ aimɨ gɨwunyaapɨ komɨhɨretɨ iwinjapepihɨrohiyɨhiyaisɨ nunjatɨ kiyataamaise. Owetise. Isɨhiya kopɨ gɨmaawunyaahohiyɨhiyai nunjɨtandɨ sandɨ kiyataise. Iyataatɨ amɨ isɨhiya baiwɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai Autaahaatɨho watɨpɨhandɨ numwihɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ ausaahotɨmandɨ Autaahaatɨho kopɨ aimɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaisɨ sahɨ aimɨ nisapɨ gɨnunyaapɨ nisɨhiyaatimatauhɨ nisɨ maarɨho samɨhetɨ ahɨnondaise undatɨ nunjatɨ kiyataise. Sandɨ ko siyatɨ kaindɨmandɨ isɨhiya wɨndɨ gɨmaawunyaahohiyɨhiyai nunjatɨ kiyataamaise. Owetise. Kopɨ aimɨ gɨwunyaahohiyɨhiyai nunjatɨ kiyataise. \p \v 23 Autaahaatɨhomɨ isɨhiya nahatiya napɨwɨ ahoyanɨwɨ bindawaawɨ amɨ kiya nahatiya pɨwɨha kɨha kɨha wɨndɨ pɨwaamaatɨwɨha wanɨhaara wanɨhandɨ pɨwaatisaihaahɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaapɨhiya katɨhɨ nandaapɨ aimɨ bindawaahiya sahɨ kiyotɨhandapɨ wɨndɨ gɨmaawunyaatatɨ namausesɨpatahiya sapɨ satɨtaapo. \v 24 O amɨ sahɨ nahatiyaatɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ isɨhiyai kaundisaihɨ utaaho wo Autaahaatɨhopɨ wɨndɨ gɨmaawunyaaho nandaatɨ samɨhatɨhɨ bimainjaho samɨ pɨwɨhaara komɨ maipɨhaiwa kaiwaiwaapɨ gɨwunyaatɨtaise. Ko pɨwɨha atisɨhaaraahɨ komɨ maipɨhaiwa nahatewa netɨ nunjonɨhɨ gɨwunyaatɨtaise. \v 25 Iyatɨ amɨ ko siyatɨ gwɨnyapendaise. “Nisɨ maipɨhaiwa isɨhiyaapɨ noaasatɨ nisɨ omaŋɨtɨtɨhɨ ahɨnotiwaiwa Autaahaatɨho netɨ ausaatɨ autemataise,” tatɨ gwɨnyaitaise. Siyatɨ sawimatonɨhɨ ketɨ kuraanɨhɨ satatɨ katɨtaise, “Tɨtɨhɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ Autaahaatɨho sangisatɨndaise,” tatɨ katɨtaise. \s1 Tɨtɨhɨ Napɨmasawɨ Kaiwɨ Autaahaatɨhoai Mepɨ Autaahepumapɨse \p \v 26 Isɨ nisɨ naisɨhiyaate, Autaahaatɨhoai mepɨ autaahepumaitaatɨwɨ ahoyanawaahura watɨpɨhaiwa Autaahaatɨho nasamiwaiwa kaitaatɨwɨhɨretɨ kasatɨtaano. Sahɨ nɨnaasiyaatɨhɨ saiwɨ kaitaatɨwe. Utaaho wo aunɨhɨhɨrɨ Autaahaatɨhoai mepɨ autaahemwaitandɨhɨrɨ katane. Iyonɨhɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyaisɨ biyatɨ nusesɨpatɨ kataunjane. Iyonɨhɨ amɨ wo Autaahaatɨho pɨwɨha wa kaundisɨha ko ausaatɨ auta katane. Iyonɨhɨ amɨ wo pɨwɨha wa usaamɨha wɨndɨ ko atisatɨ pɨwaamaataha wanɨha pɨwaatane. Iyonɨhɨ amɨ wo pɨwɨha ka nepemaahɨwatɨ kiyaamɨhaara katane. Saiwɨ kiyawaawɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya kapɨhɨ bimohiyɨhiyai andɨtɨwipɨhɨra kaiwɨse. \v 27 Amɨ isɨhiya usa pɨwɨha usaamɨhaara wanɨhandɨ pɨwaatɨtaatɨwaahɨ awɨtɨwɨhiya yahurisangisɨ amɨ murɨmingwaasisangisɨ wo jɨhɨ pɨwaatatɨ namɨhaahonɨhɨ amɨ wo kapɨhɨ pɨwaatatɨ namɨhaahonɨhɨ amɨ wo kasɨnɨ pɨwaatane. Iyonɨhɨ amɨ wo kingwaasamɨ pɨwɨha waaraahɨ pɨwaatotɨhaapɨ satɨwɨha katawaatopo tatɨ kiyaamɨhaara nepemaahɨwatɨ katane. \v 28 O amɨ pɨwɨha ka nepemaahɨwatɨ katɨtandɨho kapɨhɨ owetonaahɨ ko pɨwɨha kɨha kɨhaara Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaamɨ otɨhatɨhapɨ pɨwaamaatatɨ nehɨ bɨpisɨ bimone. Nehɨ bɨpisɨ bindataatɨ sawaho kanatɨ amɨ Autaahaatɨhoaisataahɨhɨ pɨwanane. \p \v 29 Amɨ wonjɨ sandɨ kasatɨtaano. Iyataatɨ amɨ isɨhiya usa Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha isɨhiyai kaundɨtaatɨwɨha atiwɨ newaawaahɨ yahurisangi amɨ murɨmoaisangi isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiyai kaundɨwɨse. Kaundisaihɨ amɨ usa bindawaawɨ sa pɨwɨha tɨtɨhɨ Autaahaatɨhomɨ nasahaaro e nehɨhaaro tɨwɨ atiwɨ nepɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨse. \v 30 Siyatɨ wo taatɨ pɨwɨha katonɨhɨ kapɨhɨ detɨ bimohiyɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ woaisɨ Autaahaatɨho pɨwɨha sa katɨme undatɨ netɨ gɨwunyaatɨ kaundonaahɨ jɨhɨ pɨwɨha katisɨho pɨwɨha ka namɨhaatosatɨ nehɨ bɨpisɨ bimonɨhɨ ko dotɨ katane. \v 31 Sandɨ katotɨmandɨ sahɨ nahatiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ isɨhiyai kaundɨtaatɨwɨto. Ausaawaahura jatawa napɨmasawɨ jɨhɨ woŋɨ katisamɨhɨ amɨ kapɨhɨ woŋɨ katisamɨhɨ amɨ ipotɨ woŋɨ katɨwɨse. Saiwɨ kiyawaawɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atinɨwɨ katawaawɨ nahatiyaatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaapɨ biyatɨ nasesɨpatatɨ gisunyaatɨtando. Saiwɨ kiyawaawɨ Kɨraisihomɨhɨretɨ baiwɨ andɨtitɨwɨ japepihɨrɨtaatɨwo. \v 32 Sahɨ kiyawaahura kɨmaiwɨ kaitaatɨwe. Utaaho wo Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ netɨ isɨhiyai kaundɨtandɨ Itɨpɨho Gaaho watɨpɨhandɨ nunyonaahɨ ko pɨwɨha namasatɨ katɨtandɨhuraapunɨ amɨ ko pɨwɨha katɨmɨ notɨ owemaitandɨhuraapunɨ sawaho jatataatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atisatɨ nesɨha ausaane. \v 33 Isɨ sahɨ gwɨnyaapɨse nyahɨ otɨpɨpatɨ nosasaatɨ mɨhoaihɨraatɨ kaisaihɨ Autaahaatɨhoai sandapɨ poundɨtaiso. O amɨ nyahɨ otɨpɨpatɨ itatamanaatɨ napɨmasaatɨ napaisaatɨ kaisaihaahɨ sandapɨ Autaahaatɨho gaare tatɨ maaritɨtaise. \p Isɨ sahɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaatɨ maasɨ ahoyanawaahura Autaahaatɨhomɨ isɨhiya usa kiyohɨpatamataiwɨ kaiwɨse. \v 34 Iyataatɨ amɨ asɨhiya warisaisahiya saiwɨ kaitaatɨwe. Asɨhiya usɨhiyaisahiya Autaahaatɨhomɨ isɨhiya ahoyanɨhohɨpɨpɨhɨ pɨwɨha wɨndɨ pɨwaamaatɨwɨ bɨpi napaisaatɨ bimɨtaatɨwe. Kiya asɨhiya pɨwɨha kapɨhɨ isɨhiyaamɨ otɨhaatɨ pɨwaatɨtaatɨwɨ nyahɨ wɨndɨ maarɨmito. Kiya saiwɨ kamaiwɨ kiya nehɨ kiyaamɨ warisaamɨ otɨtɨhɨ bimaawɨse asɨhiyaapɨ saiwɨse tatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wɨnɨhapɨpa Mosesiho katatɨ ahaisɨhetɨ japepihɨrɨwo. \v 35 O amɨ kiya asɨhiya wapaapɨ biyatɨ namusesɨpatatɨ gɨmaawunyaatonɨhɨ kapaapɨ nasendaatɨwaahɨ nuwɨ aŋɨpɨpɨhɨ bindawaawɨ warisaisɨ nunjenɨwɨ nepɨse. Apopaatɨ waatɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiya ahoyanohiyɨhiyaamɨ otɨhaatɨ kiyaamɨ ndɨhetɨ wapaapɨ nasenatɨ pɨwaatɨtandɨ sandɨ tɨtɨhɨmaahe. \v 36 Nisɨ aimɨ kasatohɨrɨhɨretɨ japepihɨrɨwɨ wɨndɨ kamaayopo. Owetise. Isɨ sahɨ jɨhɨ yeyetɨwɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nesisɨ isɨhiyai kaundɨtɨhiyaatɨtawaawo? Aiwɨ amɨ nehɨ sahɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨhiyaatɨtawaawo? \p \v 37 Iyataatɨ amɨ samɨ wo utaaho siyatɨ gwɨnyaataataahɨ nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atindɨ netɨ isɨhiyai kaundɨtandɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho naninyahoniso tatɨ gwɨnyaaso so nɨnɨ pɨwɨha kɨma katotɨmaapɨ biyatɨ akɨte tatɨ gwɨnyaane amɨ Awaisɨho wɨnɨhapɨpa nanɨmihɨhapa kandaatono. \v 38 Isɨ sahɨ atiwɨse, utaaho wo nɨnɨ pɨwɨha kɨma kandɨ jɨpatɨpiyohɨmaapɨ akaahaamaahe tatɨ nemasɨhopɨ sahɨ ko pɨwɨha isɨhiyai kaundɨtandɨha Autaahaatɨho koaisɨ nunyahore tɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaapɨse. Owetise. \v 39 Isɨ nisɨ naisɨhiyaate, nɨnɨ pɨwɨha kasatɨmɨ napɨtɨ wanɨ ipotɨha sandɨ kasatɨtɨ owemaitandiyo. Sahɨ Autaahaatɨho Itɨpɨhomɨ watɨpɨhandɨ nepɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atiwɨ nepɨ isɨhiyai ausaapɨ kaundɨtaatɨwɨhandapɨ waatɨ pɨhɨtɨwɨ gwɨnyaawaatɨwɨse. Aiwɨ amɨ isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiya pɨwɨha wa kiya atɨhomiwɨ pɨwaamaatɨwɨhaara wanɨhandɨ pɨwaatisaihɨhiyaisɨ sahɨ wɨndɨ namaawisapupwɨse. Owetane. \v 40 Saiwɨ Autaahaatɨhoai mepɨ autaahepumaitaatɨwɨ ahoyanawaahura mɨhoaihɨrɨwɨ kamaiwɨ jatawa tɨtɨhɨretɨ napɨmasawɨ kaiwɨse. \c 15 \s1 Kɨraisiho Napomatatɨ Japɨhɨ Nepataise \p \v 1 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, nɨnɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha gaaha wanɨha Kɨraisihopɨtɨha aimɨ napɨtɨ kandɨsasotɨhaapɨ sahɨ gwɨnyaapɨse. Nɨnɨ ka nesipɨtɨ kandisasonɨhɨ amɨ sahɨ atiwɨ nepɨ aimɨ gwɨnyaapɨhiyaate. Atiwɨ nepɨ pɨwɨha ketɨ andɨtitɨwɨ bitotawaayopo. \v 2 Nɨnɨ pɨwɨha kasatohɨwaiwa namaamapɨ anɨtiwɨ omaŋɨtɨtɨhɨ ahiyawɨ gwɨnyaapɨ binyaihaahɨ pɨwɨha sɨketapɨ Autaahaatɨho sangisɨ japɨhɨ nasamaitaise. Wiwa sahɨ nisɨ pɨwɨha kasatotɨhaapɨ nehɨhe tɨwɨ wɨndɨ gɨmunyaitaawo. \p \v 3 Awaisɨhomɨ pɨwɨha aimɨ atindɨ nehotɨhaahɨ aimɨ kasatataato. O pɨwɨha apɨpaahɨ awaisɨha sahɨ gwɨnyaitaatɨwɨha kɨmaare. Pɨwɨha awaisɨha sa Kɨraisiho nyamɨ maipɨhaiwa nemaitandɨ nyapɨ napotaise. Iyataatɨ Autaahaatɨhomɨ katirɨhɨretɨ japepihɨratɨ napotaise. Iyataatɨ pɨwɨha satatɨ, \v 4 ko napomasɨhɨ yamwaawaayopo. Yamwaahauhɨ asisɨha notɨ mairɨmaatihɨ ketɨ Autaahaatɨho koai ahowimasɨhɨ japɨhɨ asohoematatɨ nepataise, Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha katatɨ ahotirɨhɨretɨ japepihɨrato. \v 5 Nɨnɨ sangi pɨwɨha sandɨha aimɨ kasato. Ko Kɨraisiho japɨhɨ nepasi notɨ jɨhɨ Pitaahoaapɨhɨ noaipatɨ nunjoaayainjɨhɨ amɨ koai Pitaaho jɨhɨ iwinjataise. Aihɨ amɨ kasɨnɨhandɨ komɨ otɨpɨpatɨ kaiwaiwa mmonɨwɨ nepɨ kaiwɨ nɨwipinjohiyɨhiya ikwɨmaindɨmwɨtihɨ auhɨramɨ isundɨpɨho yahurɨtahiyaapɨhɨ noaipatɨ japɨhɨ nepatɨ kɨmonɨne undatɨ nunjoaayainjɨhɨ amɨ kiya koai usonawaayopo. \v 6 Iyatɨ amɨ kasɨnɨhandɨ naisɨhiya kopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya taahiyɨhiya 500 kaiwɨhiyai nusatipɨhaapɨhiyaapɨhɨ noaipatɨ nunjaayainjɨhɨ amɨ kiya koai naasɨkura usonawaayopo. Siyatɨ ko nunjainjɨhɨ usohohiyɨhiyaamɨ usa aimɨ napopo. Napwauhɨ amɨ kiyaamɨ usaahɨ wanɨ yahiya bindawaayopo. \v 7 Aihɨ amɨ kasɨnɨhandɨ Jemɨsihoaapɨhɨ noaipatɨ japɨhɨ nepatɨ kɨmonɨne undatɨ nunjoaanataise. Siyatɨ ko kiyaisɨ nunjoaanamapɨ notɨ komɨ otɨpɨpatɨhiya pɨwɨha awusoaitaatɨwɨ namɨhanatɨ Natausaasisawɨhiyaapɨhɨ noaipatɨ ipotɨhandɨ nunjoaanataise. \v 8 Ko siyatɨ kiyaisɨ nunjoaanatɨ owetihɨ ipotɨnɨhɨ nɨngisaapɨhɨ noaipataise. Noaipatɨ nɨngisɨ ninjasɨtɨhandɨ isɨhiya usaisɨ noaipatɨ winjasɨpatamatiyatɨ noaipatɨ ninjataamaise. Owetise. Apopaatɨ maaha namwɨtandɨhura sangiso tatɨ wɨndɨ minjatatɨ nanɨhiyatɨ bimihɨ maaha gwɨtɨpɨha namwɨtandɨha asisɨha noaipasɨhɨ maaha gwɨtɨpɨha namwipatamataindɨ otɨpɨpatɨ Kɨraisiho nanɨmɨtaiso ndɨ wɨndɨ tɨmendɨ gɨmunyaatɨ minjatonɨhandɨ kandɨ komɨ otɨpɨpatɨ nanɨmihɨ noaipatɨ komɨ pɨwɨha awusaataayo. \v 9 Aposerɨhiya nahatiya usa Kɨraisiho komɨ otɨpɨpatɨ nunyatɨ Natausaasisawɨhiya nɨngisɨ nanɨtipɨhaapɨ awaisawɨhiyaare. O amɨ nɨnɨ kiyaamɨ yatɨhɨ nehɨ gwɨharaahonɨne. Isɨ isɨhiya nɨngisɨ aposerɨhoŋɨ komɨ pɨwɨha awusaitaapɨ Kɨraisiho natasoaasisɨhoŋe dɨtaatɨwɨ nɨnɨ awaisɨhonɨnɨ gaahonɨnɨmaahe amɨ nɨnɨ Kɨraisihopɨ sangɨ gɨwunyaatɨhura Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ titɨ netɨ nusopɨsasɨtɨ yaawɨhandɨ nunyatɨhonɨniso. \v 10 Saindɨ kaindɨhonɨnɨtihɨhandɨ kandɨ Awaisɨho nɨngisɨ gaahatɨ kanisatɨ netɨ nanepemahɨwatɨ pɨwɨha awusaitandɨ ahɨnihɨ wanɨ komɨ otɨpɨpatɨhonɨndaayo. Ko siyatɨ gaahatɨ kanindɨhandɨ notɨ nehɨ owendaamaise. Owetise. Nɨngisɨ ko gaahatɨ kanindɨhandapɨ nɨnɨ aposerɨhiya nahatiyai nusatipɨhaatɨ otɨpɨpatɨ waatɨ mɨtaahɨ kiyataayo. Iyataatɨ amɨ nɨnɨ saindɨ komɨ otɨpɨpatɨ waatɨ kiyohɨtɨmandɨ nɨnɨ nɨwahonisɨ watɨpɨhanda andɨtitɨtɨ kiyataamaayo. Owetise. Autaahaatɨho gaahatɨ kanisatɨ netɨ andɨtɨnisɨhɨ komɨ gaahandaahɨ otɨpɨpatɨ nɨnɨ kiyataayo. \v 11 Isɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha akaaha nehɨ naasaahɨ naasɨkaasɨ nɨnɨsangisɨ amɨ usa Kɨraisihomɨ otɨpɨpatɨhiyaisangisɨ kasatisaihaahɨ pɨwɨha Kɨraisiho napotatɨ japɨhɨ nepasɨtɨhandapɨ sahɨ baiwɨ atiwɨ nepɨ gwɨnyaapɨse. \s1 Isɨhiya Napomahohiyɨhiya Nahatiya Ipotɨhura Japɨhɨ Nepaitaapo \p \v 12 Sahɨ pɨwɨha kɨmaapɨ gwɨnyaapɨse. Nyahɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sangisɨ sataatɨ kasatɨhaato. Kɨraisiho napomatatɨ japɨhɨ Autaahaatɨho ahowimasɨhɨ napomahohiyɨhiyaamɨhatɨhapɨ japɨhɨ nepataise taatɨ kasatɨhaato. Sataatɨ kasatohɨmaapɨ samɨ usaatɨ napaapɨ satɨwɨ katopo. Napohiyɨhiya japɨhɨ wɨndɨ namepaitaapo tɨwo. \v 13 Napohiyɨhiya akɨtɨ japɨhɨ namepaitaisaihaahɨ Autaahaatɨho Kɨraisihoai wɨndɨ japɨhɨ ahowimatɨ namumwaitaihe. \v 14 Siyatɨ akaahanaahɨ Autaahaatɨho Kɨraisihoaisɨ japɨhɨ ahowimatɨ wɨndɨ namumwaahonɨhɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nyahɨ sangisɨ ausaawaatɨ kasatotɨha akaahaametatɨ nehɨhaatɨtaihe. Iyataatɨ amɨ sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ notɨ nehɨhandɨtɨtaihe. \v 15 Amɨ siyatɨtonaahɨ amɨ nyahɨ Kɨraisiho komɨ otɨpɨpatapɨ natanyoaasisawɨhiyaanɨnɨ Autaahaatɨho Kɨraisihoai japɨhɨ ahowimase taatɨ pɨwɨha kasatotɨha jaipɨtaatɨ nehɨha kasatɨhaato. Amɨ nyahɨ sataatɨ Autaahaatɨho Kɨraisihoai japɨhɨ ahowimatɨ numwaataise taatɨ pɨwɨha ausaawaatɨ katɨhaatono. Amɨ Autaahaatɨho Kɨraisihoai apɨpaahɨ wɨndɨ ahowimatɨ japɨhɨ namumwaahonaahɨ amɨ isɨhiya napomahohiyɨhiya nahatiyaisɨ ipotɨhura Autaahaatɨho wɨndɨ japɨhɨ ahowimatɨ namumwaitaise. Isɨ amɨ Autaahaatɨho akɨtɨnɨhɨ isɨhiya napomahohiyɨhiyaisɨ wɨndɨ japɨhɨ ahowimatɨ namumwaitandaahɨ amɨ ko Kɨraisihoaisangi wɨndɨ ahowimatɨ namumwaitaihe. \v 16 Autaahaatɨho napohiyɨhiyai wɨndɨ ahowimatɨ japɨhɨ namumwaitandaahɨ amɨ Kɨraisihoaisangisɨ wɨndɨ ahowimatɨ namumwaahonɨhɨ konɨhɨ daahɨ napomaitaihe. \v 17 Isɨhiya napohiyɨhiya japɨhɨ namepaitaatɨwɨhandapɨ akaahanaahɨ Kɨraisihoai Autaahaatɨho wɨndɨ ahowimatɨ japɨhɨ namumwaitaihe. Iyonɨhɨ amɨ nyamɨ pɨwɨha Kɨraisihopɨha kasatohɨhaapɨ nehɨhandɨ gwɨnyaitauhe. Aiwɨ amɨ sangi Autaahaatɨho japɨhɨ wɨndɨ namaasamaahonɨhɨ sahɨ kiyaatɨnɨhɨ samɨ maipɨhaiwaatɨhɨ bimɨtauhe \v 18 Iyataatɨ amɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaapɨ bimambɨwɨ napohiyɨhiya yamɨhapataatɨhɨ namaiwɨ asɨtimatɨtaatɨwɨhandɨ namepɨ nehɨ owetɨtauhe. \v 19 Iyataatɨ amɨ nyahɨ Kɨraisiho ipotɨhura gaahandɨ kanyitandɨhandapɨ jatɨmɨ niyohɨtɨmandɨ nehɨ wanɨ kɨmaapɨ yapɨmbataapɨhɨ bimohurɨmuraahɨhɨ kanyitandɨhandapɨ jatɨmɨ nohaawaahɨ amɨ yamɨhapataatɨhɨ nyahɨ asɨtimatɨtɨhaahandɨ wɨndɨ namaito. Namaitaanɨ amɨ isɨhiya nyapɨ satɨwɨ ese nehɨhandɨ jatopo tɨwɨ maarɨho asɨpɨnyito. \p \v 20 Iyataatɨ pɨwɨha akaahaahɨ siyate. Kɨraisihoai napohiyɨhiyaamɨhatɨhapɨ Autaahaatɨho japɨhɨ ahowimatɨ numwaataise. Autaahaatɨhomɨ isɨhiya napopɨ nanoposohiyɨhiya japɨhɨ nepaitaatɨwɨhandapɨ osaataatɨ nandapa jɨhapɨhapa akɨpɨpa ahotipatamatiyatɨ Kɨraisiho nunjatɨ jɨhɨ nepataise. \v 21 Utaaho wo napwɨtaatɨwɨhɨra daihɨra nuwatɨ japwaasɨpatamatiyatɨ amɨ utaaho wo isɨhiya napomawawɨhiya japɨhɨ nepaitaatɨwɨhandɨ nunjatɨ daihɨra nuwatɨ japwaataise. Siyatɨ ko nunjatɨ japɨhɨ nepataise amɨ isɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiya japɨhɨ nepaitaatɨwo. \v 22 Isɨ nɨnɨ katotɨmaapɨ sandɨha kasatondɨ nasesɨpatɨ kasatɨtaano. Adaamɨho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha nemwasɨtɨhandaahɨ nyahɨ nahatiyaanɨnɨ napohaayo. Iyataahandɨ kandɨ amɨ Kɨraisihoaisangisɨ kiyatɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha atɨwisatɨ japepihɨrindɨhanda japɨhɨ nepataise amɨ isɨhiya gɨwunyaapɨ bimambɨwɨ napohiyɨhiya japɨhɨ nepaitaatɨwo. \v 23 Amɨ Kɨraisihoaisawɨ naasura wɨndɨ namepaitaapo. Owe. Nahatiya nehɨ kiyai kiyaapɨhura napɨmasawɨ nepaitaapo. Kɨraisiho jɨho nepataisɨ amɨ kapɨhɨ usa nepaitaapo. Kɨraisiho japɨhɨ nasonɨhura komɨhiya nahatiya asɨyɨhiyaimatɨwɨ japɨhɨ nepaitaapo. \v 24 Amɨ kiya nahatiya nepasaihɨ amɨ ipotɨhandɨ yapɨmbatunɨ amɨ kahapaamapɨmba ahotihɨ mmonɨhohɨwɨmaiwaunɨ amɨ yamɨhapatunɨ amɨ wanɨ isɨhiyaanɨ taawɨ bimaamɨ niyohurɨmura Autaahaatɨho netɨ nemaitaise. Siyatɨ saiwa Autaahaatɨho ipotɨ nemaitandɨ ahotonɨhɨ jɨhɨ nasatɨ gamanɨmo wanɨ yapɨhɨ nahanda itɨpɨho asɨhatindɨtɨhapɨ watɨpɨhaiwa Autaahaatɨhoai tɨwipɨndatɨ nɨwisapuwatɨ ahotiwaiwai nematɨ amɨ kaiwaamɨ watɨpɨhandɨ netɨ owematosatɨ owetonɨhɨ Kɨraisiho gamanɨho tɨtɨhɨ komɨho ahiyatɨ watɨpɨhaiwa nahatewa isɨwatɨ isɨhiya nahandi ko osamatɨ iwinjatɨtaise. Siyatɨ Kɨraisiho nahataapai Awaisɨho jɨhoematatɨ jatɨmɨ notɨ itɨpɨho watɨpɨhaiwa nahatewai nematɨ owematɨ gaatonɨhɨ ko jaatɨ bimiwaiwa netatɨ Sapɨho Autaahaatɨhomɨ ikwɨraatɨhɨ ahaitaise. \v 25 Iyatɨ Kɨraisiho akɨtɨnɨhɨ Awaisɨho jɨhoematatɨ nahataapai osamatɨ jatɨmɨ notɨ komɨ tiworisaisɨ Autaahaatɨho netɨ tiwatɨ ipatisatɨ Kɨraisihomɨ yatɨhɨ asɨmwaatɨtɨhemahonɨhuraatɨtando. \v 26 Siyatɨ ko tiworisa nahataapa wapai maawɨ nematɨ owetanɨhɨ amɨ ipotɨhandɨ nemaitandɨhandɨ sandɨhɨ nyahɨ isɨhiyaanɨ napwɨtɨhaahandisangisɨ kandɨnɨhɨ nemaitaise. \v 27 Iyataatɨ amɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ wapɨhɨ satatɨ ahondaise. Autaahaatɨho kahapaamapɨpa nahataapa netɨ Kɨraisiho jatɨtandɨ aimɨ komɨhatɨhɨmataise. Pɨwɨha kɨma satatɨ katisɨma Autaahaatɨho sawaho kahapaamapɨpa nahataapa netɨ ko jatɨtandɨ Kɨraisihomɨ ikwɨraatɨhɨmataise. Aihɨ amɨ nyahɨ aimɨ mmonɨhaayo, Autaahaatɨho kahapaamapɨpa nahataapa netɨ komɨ ikwɨraatɨhɨmasɨho. siyataahandɨ kandɨ Autaahaatɨho sawaho kahapaamapɨpaisatɨ ahoyatɨ Kɨraisiho ninjatɨtando tatɨ komɨhatɨhɨ wɨndɨ sanamaise. Owetise. \v 28 Siyatɨ kapa Kɨraisihomɨ ikwɨraatɨhɨ otɨtɨhɨ ahotinjatɨ ipotɨhura ko Mwaaho Sapɨho Autaahaatɨhomɨ yatɨhɨ asɨmwaatɨtɨhɨ sanotɨ bimɨtaise, jɨhura Autaahaatɨho kahapaamapɨpa netɨ komɨ ikwɨraatɨhɨ ahɨwisɨhomo. Iyonɨhɨ Autaahaatɨho sawaho nahataapai osamatɨ jatɨtaise. \p \v 29 Isɨhiya aimɨ napohiyɨhiyai Autaahaatɨho japɨhɨ ahowimatɨ numwaitandɨhandapɨha pɨwɨha akaahaametatɨ jaiwɨtahanaahɨ isɨhiya napohiyɨhiyai andɨtɨwisaihɨ kiya noaipapɨ Autaahaatɨhomɨ ndɨhetɨ gaahiya asɨtimatɨtaatɨwɨhandɨ nepɨ nasisoaarɨ bimɨtaatɨwɨ isɨhiya asɨyɨhiya waapoho napaapɨ nehopo. \v 30 Sahɨ nyangisɨ baiwɨ nyainjapɨse, nyahɨ kɨmatɨ otɨpɨmbatɨ kawisonɨhɨ isɨhiya usa nahatewetɨ nyangisɨ itɨhɨnyatɨwɨ nepɨ nanyopɨsasɨtaatɨwiyowo. Autaahaatɨho isɨhiyai wɨndɨ japɨhɨ ahowimatɨ asiyaimatɨtaatɨwɨhandɨ namumwɨtaayonaahɨ nyahɨ daayaatɨ kandapɨ pɨwɨha napaapɨ ausaitaanɨhe? \v 31 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, asisɨ nahatewetɨ isɨhiya nɨngisɨ nepɨ nanopɨsasauhɨ nɨnɨ aimɨ napwɨtandɨhandɨ detɨ detɨ nanoaipataise. Nɨnɨ pɨwɨha akɨtɨha kasatataato nisɨ naisɨhiyaate. Sandɨ nɨnɨ apaapɨmaato sahɨ Kɨraisɨ Jisaasihoaisawɨ maasɨ bimauhɨ nɨnɨ sapɨ maaritataatɨ pɨwɨha kɨma kandaato. \v 32 Isɨhiya aimɨ napohiyɨhiya japɨhɨ anɨmwaahɨpatombɨ namepaitaatɨwɨhandɨ sandɨ akɨtɨhandɨndaataahɨ sandapɨ nɨnɨ wɨndɨ kamaatɨtaanɨhe. Kamanaatɨ nehɨ nanɨhiyaatɨ bindɨha nandapa waapoho nga nandaanɨhe. O amɨ bousonaahɨ napowaatɨ sɨkiyaatɨ ahotɨtɨhaahandisonaatɨ pɨwɨma kɨma akaahanaahɨ isɨhiya Epesaasihandaahapɨhiya suhwɨ maasapɨhomɨ kairɨhɨretɨ kaiwɨ bimohiyɨhiyaisatɨ itɨhɨtɨndaanɨhe. Aiwɨ amɨ kiya nɨngi napitaiwɨ andɨtɨniwɨtaapo. Sandɨhɨ owetɨtaise. \v 33 Isɨhiya wiwa napɨwɨ sangisɨ jaiwɨsatɨtaapo. Isɨhiya jaiwɨsatisaihɨ amɨ sahɨ kiya maipɨhiya maipɨhaiwa kaiwɨhiyaisawɨ daayawaawɨ samɨ gwɨnyaahohɨwaiwa nepɨ nasopɨsasɨwɨ amɨ samɨ gaahaiwa kiyohɨwaiwa nepɨ nasopɨsasɨtaapo. \v 34 Isɨ ketɨ samɨ gwɨnyaahotɨhandɨ nepɨ tɨtɨhematɨwɨ samɨ maipɨhaiwa kiyohɨwaiwa bɨpi namɨhaapɨse. Nɨnɨ tɨtɨhɨ sangisɨ kasatataato. Kasatataatonɨ atiwɨse. Isɨhiya usa samɨ otɨhatɨhɨ bimohiyɨhiya Autaahaatɨhopɨ sangɨ gɨwunyaatatɨ nusesɨpatahiye. Nɨnɨ pɨwɨha kɨma katohɨma sahɨ atisawaawɨ japepihɨrɨwɨ samɨ kiyohɨtɨhandapɨ masɨtandɨ kandaato. \s1 Ambɨpatɨ Japɨhɨ Nepasɨpatɨ Satɨ Nehɨ Kati Wipetahate \p \v 35 Amɨ isɨhiya usa satɨwɨ nasendaapo: “Isɨhiya aimɨ napomahohiyɨhiya japɨhɨ napitaiwɨ nepaitaapo? Aiwɨ amɨ kiya napomahohiyɨhiya nepawaahura ambɨpatɨ napitetahatɨ nesihiya nepaitaapo?” tɨwɨ nasendaapo. \v 36 Isɨhiya usa saiwɨ taawɨ nasesaihaahɨ siya wɨndɨ gɨmaawunyaatatɨ namausesɨpatahiya katawaatopo. Kɨnyɨ mmonɨpɨ aimɨ gɨhunyaatataise. Konɨhounɨ amɨ wapaisangi yamapaise. Yamahinɨhɨ namaamasaatatɨ namaapotataahɨ amɨ namutatɨ wɨndɨ yanɨmisatɨ asɨpɨpa wɨndɨ ahɨmetɨtaise. \v 37 Konɨho amɨ wapaisangi nehɨ yandɨpɨho kwɨtaaho wipetaho yamapaise. Iyataatɨ yandɨpɨho so tamitatɨ yananaatɨ ipotɨ noaipaitandɨ ahotahomatiyaho yamapaamaise. Owetise. \v 38 Autaahaatɨho sawaho gwɨnyaasɨrɨhɨretɨ konɨhoai tamitatɨ amɨ yananaatɨ setɨtandɨhapa nunyatɨ ahiyataise. Sawaho siyatɨ yandɨpɨho kwɨtaaho kahatamatɨpetaho nɨnaasoaisɨ tamitatɨ yananaatɨ nunyataise. \v 39 Autaahaatɨho ambɨpatɨ kiyatɨ ahaipatisangisɨ sɨkiyate. Nahataapa nehɨ naasɨketahapaamaahe. Owetise. Autaahaatɨho isɨhiyaamɨ ambɨpatɨ wipetahatɨ kiyatɨ ahiyataise. Iyatɨ amɨ maasapɨho ambɨpatɨ wipetahatisahoai kiyatɨ ahiyataise. Iyatɨ amɨ koaisɨ ambɨpatɨ wipetahatɨ nunyataise. Iyatɨ amɨ araiho osetetapɨhoaisɨ ambɨpatɨ wipetahatɨ nunyataise. \v 40 Ambɨpatɨ yamɨhapataatɨhapɨhatɨ siyatɨ nehɨ kati wɨtɨtihɨ amɨ ambɨpatɨ yapɨpatambɨhatɨ nehɨ kati wɨte. Iyataahandɨ kandɨ kahapaamapɨpa autaahɨ yamɨhapataatɨhɨ ahotimbɨpaamɨ yundanyɨha nausainjɨpɨpa amɨ kaiwai nehɨ wipetatɨ naasɨketahaiwe. Iyataatɨ amɨ kahapaamapɨpa kɨmaapɨ yapɨpatambɨhapaamɨ yundanyɨha nausainjɨpɨpa amɨ nehɨ kapai wipetahapaare. \v 41 Ipɨhomɨ yundanyɨha nausainjɨtɨhandɨ wipetahandɨtihɨ amɨ waatɨhomɨ yundanyɨha wipetahandɨtihɨ amɨ kaumbwaatisangisɨ kaatamɨ yundanyɨha wipetahaare. Iyataatɨ amɨ kaumbwɨhaiwa otɨhatɨhɨ nɨnaasaamaatamɨ yundanyɨha yiyandɨhɨ wipetahaiwa nausaatahaate. \v 42 Iyataatɨ amɨ isɨhiya aimɨ napowawɨhiya japɨhɨ nepahohiyɨhiyaisangisɨ sɨketahiyaare. Isɨhiya napwauhɨ yamwaahohiyɨhiyaamɨ ambɨpatɨ ainjotatɨ namasaatatɨ nopɨsasɨnataise. Amɨ isɨhiya japɨhɨ nepahohiyɨhiyaamɨ ambɨpatɨhɨ apɨpaahɨ wɨndɨ namaasaatatɨ wɨndɨ namopɨsasɨndaise. \v 43 Ambɨpatɨ yapɨpataatɨhɨ yamwaahohɨpatɨ satɨ apɨpaahɨ maipɨhate. O amɨ ambɨpatɨ japɨhɨ nepasɨpatɨ satɨhɨ apɨpaahɨ gaahate. Iyatɨ ambɨpatɨ yapɨpataatɨhɨ yamwaahohɨpatɨ satɨ apɨpaahɨ wɨndɨ andɨtɨmitɨhate. O amɨ ambɨpatɨ japɨhɨ nepaitandɨhatɨ satɨhɨ apɨpaahɨ watɨpɨhate. \v 44 Ambɨpatɨ nyahɨ yamwaahopatɨ satɨ kɨmaapɨ yapɨmbatambɨhate. O amɨ ambɨpatɨ japɨhɨ nepasɨpatɨ satɨ yamɨhapataatɨhapɨhate. Iyataatɨ ambɨpatɨ wɨtɨ yapɨpatambɨhatɨtihɨ amɨ ambɨpatɨ wɨtɨ yamɨhapataatɨhapɨhatisangisɨ ahondaise. \v 45 Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ wapɨhɨ satatɨ jɨpatɨpindatɨ ahotise. utaaho jɨhɨ wuwanɨnɨhɨ namasatɨ Autaahaatɨho kiyatɨ ahaisɨho Adaamɨho ahoyatɨ pɨwaataho utaaho noaipataise. O amɨ Adaamɨho ipotɨhura noaipasɨho sopɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨhaatɨhɨ wapɨhɨ Kɨraisihopɨ namɨhanatɨ satatɨ ahotise: \q1 “Utaaho jɨho Adaamɨho so nehɨ utaaho isɨhiyaamɨ mbɨpa dɨtɨhɨrɨ maarisatɨ netɨ asohotatɨ maarisatɨ notɨ nasayataise. Aihɨ amɨ Adaamɨho ipotɨho Autaahaatɨhomɨ itɨpɨho dɨtɨhɨrɨsahosɨ isɨhiya asɨyɨhiyaimatɨtaatɨwɨhandisaho noaipataise,” \rq Wuwanɨhapɨhɨ 2:7\rq* \m tatɨ ahondaise. \v 46 Kɨmaapɨ yapɨmbataapɨhɨ ambɨpatamɨhɨretɨ kaitaatɨwɨhandɨ jɨhɨ noaipataise. O amɨ maarɨhomɨhɨretɨ kaiwɨ bimɨtaatɨwɨhandɨ ipotɨ noaipataatɨ ambɨpatamɨhɨretɨ kaitaatɨwɨhandisɨ nusatipɨhaahande. \v 47 Utaaho jɨho Adaamɨho so yapɨpatambɨhore. Nehɨ yapɨpataahɨ Autaahaatɨho kiyatɨ ahɨwihɨhore. O amɨ ipotɨ noaipasɨho so yamɨhapataatɨhapɨhore. \v 48 Nyahɨ isɨhiyaanɨ yapɨpatambɨhiyaanɨnɨ utaaho so yapɨpatambɨhomatiyaahiyaanɨne. Iyataatɨ amɨ nyahɨ Kɨraisihopɨ biyaatɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaanɨnɨ amɨ utaaho so yamɨhapataatɨhapɨhomatiyaahiyaanɨnɨ noaipɨhaayo. \v 49 Akɨtɨnɨhɨ nyahɨ so utaaho yapɨpatambɨhomatiyaahiyaanɨnɨ bindɨhaayo. siyaahiyaanɨndaahandɨ kandɨ ipotɨhura so utaaho yamɨhapaatapɨhomatiyaahiyaanɨnɨ bimɨto. \p \v 50 Nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate. Nɨnɨ sangisɨ pɨwɨha aimɨ nasanyohɨmaamɨ tanyaaha siyate. Isɨhiya kɨmaapɨ yapɨpatambɨhiya yamɨhapataatɨhɨ Autaahaatɨho isɨhiyai winjaatɨ bimimbɨpɨhɨ wɨndɨ naiwɨ namɨndaitaapo. Iyataatɨ amɨ kahapaamapɨpa namasaatatɨ nosasɨnahapa amɨ kahapaamapɨpa namaamasaatatɨ namosasɨnahapa wɨndɨ namaitaise. \v 51 Sahɨ baiwɨ atiwɨse. Pɨwɨha kɨma noaasandinjɨha ausaatɨ sangi nɨnɨ kasatɨtandiyo.\f + \fr 15:51 \ft Kɨraisiho japɨhɨ kɨmaapɨ yapɨpataapɨhɨ nasonɨhura saiwa nyangi nanyoaipatɨ kanyimatɨtaise.\f* Nyahɨ nahatiyaanɨ sangɨ napowaatɨ bindɨhaahandɨ kandɨ ketɨ kuraanɨhɨ nyahɨ nahatiyaanɨ ambɨpatɨ wipetahatɨ newa wipetahiyaanɨtɨto. \v 52 Ipotɨhura sandɨ siyatɨ ketɨ kuraanɨhɨ kɨnapaahoyatɨ ndɨha nɨhoaatɨhɨrɨ tɨmaamasɨpatamatiyatɨ otɨpɨho kapaparɨhɨrɨ ipotɨhandɨ iposaihɨ gaatonɨhura noaipaitaise. Iyonɨhɨ sura isɨhiya aimɨ napopɨ owetohiyɨhiya japɨhɨ nepaitaapo. Nepapɨ kiya jɨhaatɨ wɨndɨ namosasɨndaapo. Iyonɨhɨ amɨ nyahɨ asɨyɨhiyaanɨ sura namapowaatɨ bimohiyɨhiyaanɨnɨ noaipawaatɨ wipetahiyaanɨtɨto. \v 53 Sandɨ siyahandapɨto kɨmatɨ ambɨpatɨ namasaatatɨ nosasinjɨpatɨ noaipatɨ wipetahatɨtatɨ katɨnɨhɨ nasisoaarɨ ahotɨmɨ nutaise. Ambɨpatɨ napwipatɨ wipetahatɨ noaipatɨ wɨndɨ owemetatɨ katɨnɨhɨ asɨpatɨtatɨ ahotɨmɨ nutaise. \v 54 Akɨte. Ambɨpatɨ satɨ namasaatatɨ nosasinjɨpatɨ noaipatɨ wipetahatɨtatɨ nasisoaarɨ katɨnɨhɨ ahotɨmɨ nutaise. Ambɨpatɨ satɨ napwipatɨ wipetahatɨ noaipatɨ asɨpimatatɨ katɨnɨhɨ ahotɨtaise. Siyonɨhɨ sura Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha sapa saitaise tatɨ ahotisɨha noaipatɨ akaahaatɨtaise. Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha wapɨhɨ satatɨ ahotisɨhaapɨto: \q1 “Autaahaatɨho kohematatɨ isɨhiya napwɨtaatɨwɨhandi tiwatɨ ipatisatɨ kandisɨnɨhɨ owemataise.” \rq Aisaiyaaho 25:8\rq* \q1 \v 55 “Kɨnyɨ isɨhiya napwɨtaatɨwɨhandanyɨ watɨpɨhandɨ maahe? \q1 “Kɨnyɨ kinyɨ watɨpɨhanda yaipataahamataimbɨ isɨhiyai yaawɨhandɨ nunyapɨ tiwinɨhɨ napohɨtɨhandɨ maahe?” \rq Oseyaaho 13:14\rq* \m tatɨ ahotisɨhaapɨto. \v 56 Isɨhiya napwɨtaatɨwɨhandamɨ watɨpɨhandɨ isɨhiyai yaawɨhandɨ numwindɨhandɨ sandɨ isɨhiya maipɨhaiwa kiyohɨtɨhande. Amɨ maipɨhandamɨ watɨpɨhandɨ sandɨ wɨnɨhapɨpa Autaahaatɨho Mosesihoai numwihɨ jɨpatɨpaimbɨpaare. \v 57 Siyatisɨ amɨ nyahɨhɨ Autaahaatɨhoai kɨnyɨ gaahoŋe gaare undɨtɨhaawo. Nyamɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisihomɨ watɨpɨhandaahɨ Autaahaatɨho nyangisɨ netɨ andɨtɨnyaisɨhɨ pwɨsɨpɨ yaipati nyahemataatɨ newa ipɨhatisaatɨ amɨ napwɨtɨhaahandisangi aimɨ ipatisɨhaayono. \v 58 Isɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate. Sahɨ baiwɨnɨhɨ andɨtitɨwɨ bitosawɨse. Aiwɨ sahɨ wapaapɨ yaiwɨ onɨhɨmitɨwɨse. Sahɨ dɨpɨpataasɨnɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ waatɨ kiyohɨtɨhandɨ nehɨhandɨ owetɨtandɨmaahe. Owetise. Sahɨ saiwɨ gwɨnyaapɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ nahatewetɨ waatɨ andɨtitɨwɨ kawiwɨse. \c 16 \s1 Porɨho Autaahaatɨhomɨ Isɨhiya Jerusaremɨhanda Bimohiyɨhiyaapɨ Nawɨho Ahoyohɨho Nusoaasɨtaatɨwɨ Kaundataase \p \v 1 Autaahaatɨhomɨ isɨhiya Jerusaremɨhanda bimohiyɨhiyai andɨtɨwipɨ nawɨho numwɨtaatɨwɨhandapɨ nanɨsenɨwɨ kandotɨhandapɨ nɨnɨ sangi wanɨ sandɨ kasatataato. Isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya aunahɨpatɨ Garesiyaahanda bimohiyɨhiyai saiwɨ kaiwɨse undɨtɨ kaundonɨhɨ kiya aimɨ kiyowɨ amɨ sangisangisɨ naasɨkatɨ kaiwɨ nawɨho ahoaitaatɨwɨ maaritataayo. \v 2 Iyataatɨ isɨhiya Garesiyaahiyaisɨ nɨnɨ saundɨtɨ kaundataato: Nɨnaasiyaatɨ Sandehandɨ nahatewetɨ nawɨho baiwɨ yandɨhipɨ ahoaimɨ nuwɨse biyatɨ taahɨho tɨmetatɨ ahotɨtando. Tɨmetatɨ ahotinjatɨ nɨnɨ napisanɨhɨ sahɨ nawɨhopɨ wɨndɨ daapɨ mmonɨwɨ nehɨ nanɨhaiwɨ aimɨ tɨmetindɨhandisɨ nepɨnɨmɨtaatɨwo undataato. \v 3 Isɨ nɨnɨ napɨtɨ sapɨhɨ Korindɨhanda noaipatɨ isɨhiya nawɨho nga baiwɨ isɨwatɨwɨ jatɨtaapo tɨwɨ namɨhanohiyɨhiyai utɨpɨho wo jɨpatɨpaindɨ nawɨhoaisatɨ nunyausoaasɨtando kiya nawɨhounɨ utɨpɨhounɨ isɨsi Jerusaremɨhanda Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ kɨmo nawɨho Autaahaatɨhomɨ isɨhiya Korindɨhandaahapɨhiya sapɨ nasusoaasauhɨhoe undɨwɨ numwɨto. \v 4 Iyataatɨ amɨ nɨnɨ nɨwahonɨsangisɨ Jerusaremɨhandaahapɨ naitandɨ gaatanaahɨ naisanɨhɨ amɨ kiya maasɨ nɨngisawɨ naitaapo. \s1 Porɨho Korindɨhiyai Notɨ Iwinjaitandɨ Kaundataase \p \v 5 Nɨnɨ yapɨpatɨ Masetoniyaahandaahɨra napɨtandɨ gwɨnyaatɨ bindataayo. Isɨ kɨra yapɨpatɨ Masetoniyaahandaahɨra napɨto. Saindɨ kɨra nasataatɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyai iwinjatɨ usonɨmɨ napɨtɨ sapɨhɨ Korindɨhanda noaipaito. \v 6 Nɨnɨ napɨtɨ sangisatɨ wonjɨ bimɨto. Bimisanɨhɨ asisɨha mbɨpa mbwaatɨ wipatɨ wipɨwisɨha sanotɨ owetonɨhapo. Siyatɨ owetanɨhɨ kapɨhɨ nasamasisɨ wapɨhapɨ naisanɨhɨ sahɨ nga nawɨho naninyawɨ daihɨra daupwɨ natɨwɨnoaasɨtaatɨwo. \v 7 Nɨnɨ bɨnotaatɨ nehɨ masɨhonjetɨ sangisɨ jasondandɨ sandɨ pondise. Isɨ amɨ nɨnɨ saindɨ kaitandɨ Awaisɨho gaare tatɨ gwɨnyaahonaahɨ nɨnɨ sangisatɨ utaarɨ masɨwonjɨ maasɨ bimɨtandɨ sandɨ gaare. \v 8 O amɨ wanɨ kɨmuraahɨ kɨmbɨhɨ Epesaasihandaahɨ bimɨto. Bimisanɨhɨ asisɨha Judaahiyaamɨ awaisɨha kimbapɨho Pendikosihandɨ noaipatɨ sanotɨ owetanɨhura kapɨhɨ namasisɨ napɨto. \v 9 Nɨnɨ kɨmbɨhɨ Epesaasimanda bimɨtaano totɨmandɨ apaapɨmaato, Awaisɨho nisapɨ daihɨra daanusɨhɨto nɨnɨ isɨhiyaisɨ Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha baindɨ ausaatɨ taahɨwaiwetɨ kandunjɨtando isɨhiya taahiyɨhiya kɨnyɨ pɨwɨha sa amusaapɨ bɨpi namape ndɨwɨ nɨpatisaihɨhandɨ kando. \p \v 10 Isɨ amɨ Timoteho sangi jasondandɨ nasonaahɨ sahɨ koaisɨ baiwɨ usonɨwɨ maaritɨwɨ numwaapɨse, koaisangi nisatiyatɨ Awaisɨhomɨ otɨpɨpatɨ kɨmɨkatɨ kawisataahoso. \v 11 Isɨ koaisɨ sahɨ ahosumwapɨ nehɨhoe tɨwɨ mausowɨse. Nehɨ wapa ko nenoaahɨtimbɨpa baiwɨ nunyawɨse, komɨ maarɨho biyatɨ wɨwitonɨhɨ nesi kɨmbɨhapɨ napɨtando. Ko usa naisɨhiyaisatɨ maasɨ japɨhɨ napɨtaiso ndɨ nɨnɨ kɨmbɨhɨ jatataayo. \p \v 12 Nyamɨ naisɨho Aporosihopɨ sandɨ wihoaaŋɨha kasatataato. Nɨnɨ watɨpɨndɨ andɨtindɨ Aporosihoai sapɨ kiyai usonda numwe isɨhiya kɨmiya naisɨhiya gɨwunyaahohiyɨhiyaisapɨ maaso undɨtɨ kaundonɨhandɨ kandɨ ko wɨndɨ sangisenda namaapɨse. Wanɨ kɨmura maasɨ numwe undonɨhɨ namaasɨ amɨ ipotɨhura komɨ ambɨpatɨ maarɨho nurɨpɨpaitatɨ napɨtaahɨwisonɨhura sangisɨ jasondandɨ napɨtaise. \s1 Porɨho Kiyaisɨ Pɨwɨha Ipotɨha Kaundataase \p \v 13 Sahɨ sawanaatɨ baiwɨ jaawɨ jatɨnɨwo wiwa isɨhiya nasamaasi daihɨra asɨra naisaihɨ nowaawɨ Kɨraisihoai namapɨ wɨndɨ koai namaawipinjɨtaawo. Sahɨ Kɨraisihopɨ baiwɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ wɨndɨ namaamapɨ baiwɨ anɨtiwɨ isɨwatɨwɨse. Aiwɨ wapaapɨ wɨndɨ yamaiwɨ andɨtitɨwɨ bitosawɨse. \v 14 Samɨ kiyohɨwaiwa saiwa Autaahaatɨhoaisunɨ amɨ isɨhiyaisunɨ maarɨho nunyawaawɨ kiyawaayowɨ amɨ kaiwa kaimɨ nuwɨse. \v 15 Sahɨ aimɨ Sɨtepanaasihopunɨ amɨ komɨhusasapunɨ gɨsunyaatahiyaate. Susasɨ yapɨpatɨ Akaiyaahandaahapɨ isɨhiya sangɨ gɨwunyaahauhɨ jɨhɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohususase. Kusasɨ sawusasamɨ maaritɨwɨ gɨwunyaahohɨtɨhandaahɨ dosisɨ Autaahaatɨhomɨ isɨhiyaisɨ andɨtɨwipɨhatɨ otɨpɨpatɨ kiyawaayopo. Aihɨ nɨnɨ andɨtindɨ watɨpɨndɨ sandɨ kasatataato. \v 16 Isɨhiya saiwɨhiya pɨwɨha kasatisaihɨ kiyaamɨ pɨwɨha atɨwiwɨ amɨ kiyaamɨhatɨhɨ pɨnuwɨse. Iyataatɨ amɨ isɨhiya usaisangisɨ kiyai kaiwusepaapɨ maasɨ otɨpɨpatɨ kiyohiyɨhiyaamɨhatɨhɨ bimaawise. \v 17 Iyataatɨ itingingwaasɨ Sɨtepanaasihotihɨ Potunaatusihotihɨ Akaikaasihotihɨ singwaasɨ napɨwɨ nɨngi nisonɨhauhɨ amɨ nɨnɨ kingwaasi usonataatɨ apɨpaahɨ aungohandɨ maaritataayo. Sandɨ apaapɨmaahe amɨ sahɨ nahatiyaatɨ wɨndɨ napɨwɨ maanisondauhɨ kingwaasɨ samɨ aunahɨpatɨ nepɨ samɨ pɨwɨha nesi napɨwɨ nisonɨwɨ pɨwandauhe. \v 18 Kiya napɨwɨ nɨngisɨ nisonɨhauhɨ nisɨ maarɨho apɨpaahɨ biyatɨ wɨnitataisɨ amɨ samɨ maarɨhoaisangisɨ wɨsaitɨtaise. Isɨ isɨhiya saiwɨhiyaapɨ maaritɨwɨ kiyaamɨ pɨwɨha baiwɨ atɨwiwɨse. \p \v 19 Autaahaatɨhomɨ isɨhiya kɨmbɨhɨ propinjɨhandɨ Esiyaahanda bimohiyɨhiya sangisɨ ipɨhɨrete satawaatopo. Aihɨ amɨ Akwiraahotihɨ amɨ Pɨrisiraahaatɨtihɨ amɨ isɨhiya Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaatihɨ kasanyuramɨ aŋɨpɨpɨhɨ maasɨ ahoyanohiyɨhiyaatihɨ sangisɨ Awaisɨhomɨ ambɨpataahɨ ipɨhɨrete satawaatopo. \v 20 Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiya nahatiya kɨmbɨhapɨhiya sangisɨ ipɨhɨrete satawaatopo. Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaamɨ kiyohɨrɨhɨretɨ kaiwɨ wihɨwihoaaŋɨ gerɨnɨwɨ bimaawɨse. \p \v 21 Nɨnɨ Porɨhonɨnɨ ipɨhɨrete satɨtɨ nisɨ ikwɨraahɨ nɨwahonɨnɨ jɨpatɨpaindɨ nusoaasataayo. \p \v 22 Isɨhiya usa Awaisɨhoai maarɨho baiwɨ namunyawɨ pohipɨwisohiyɨhiyaamɨhetɨ komɨ apowindɨhandɨ kandɨnɨhɨ siyaamɨhetɨ ahotɨtaise. Awaiso Awaisɨhoŋe namme. \p \v 23 Awaisɨho Jisaasihomɨ maarɨho asɨpaindɨhandɨ sangisatɨ maasɨ ahotɨtaise. \v 24 Nɨnɨ Kɨraisɨ Jisaasihomɨ ambɨpataahɨ sahɨ nahatiyaatangisɨ maarɨho nasanyataayo.