\id ROM - Agarabi NT [agd] (Papua New Guinea) -2011 bd \h Romu \toc1 PORI MA ROMÚ KEKÁ UVAMAN AMEIN BOMPON MINO \toc2 Romu \toc3 Rom \mt1 PORI MA ROMÚ KEKÁ UVAMAN AMEIN BOMPON MINO \mt2 (Romu) \imt1 Romui Vompon Ma Uvanteí Pákenai Afova Vaya Ino \is1 Ma vompon ma uvantein banta ino. \io1 Baya varen orin banta Pori ino. \is1 Uvarein orana ino. \io1 AD fifti-seveni (57) fin nafi áa fifti-eiti (58) fin nafin uvanten mino. Mai maen Pori ma kanú manaú dádasí en ma monó doraríen eúkiyaren ma mo kípiyan mi ma vompon uvanten mino. \is1 Ma vompon ma uvantein baru ino. \io1 Koriní barurá ino. Mai maen kanú manaú biyontá ma Kiriki varafin ma Pori nóein pimpá ino. \is1 Ma vompon ma uvaman amikhein kéká ino. \io1 Yisasintá monó tiyáken ma mumunan in avúavá ano Romú barafin pefá o vákan mai kayo esé araíen o onano van Pori inikhen mai van mi mai kéká uvaman amikhen mino. \is1 Nái ana vará ma vompon uvanten nafino. \io1 Mai vompon mano setisi ume avúavá ma ena ena vain mi sian aní ukhen mino. Tiyarafenu ano vanasi aya urantin ume ída vain kéká ino sino van mi anunu iyáken be Anin ma e fúaren e mantakheini narefó umei karavusi fintena miyaní uren mi Kantá Aunani ákonafó banasi maman kantasí ukhen mino. Monó dorarí in má inká ma varará ma aronaí in avúavá bá deren kákaní ukhan mai van mi sikhen mino. \iot Mai vompompin ma kákan ineine ma sian amá ukhein baya ino. \io1 \it Mumunantá ma miyaní uren aviran baya:\it* Yisasintá ma mumunan é tiferuna anon umei karavusi fintena setin miyaní uren mi fura sen ume vá aau vá ída van nanin banta e sen aní ukhen mino. Karaisi ma furen bei nare vanaein manon tetin tesé uran mi Tiyarafenu ano setin nan puntákein nanin banta e sen tariyain Tiyarafenu ano ma vanasii avúavá daimin nain damú tetin tiya inten mino (Romu 5:9 fin ná onano). \ib \io1 \it Tesé uran ma avusese ukhein baya:\it* Mana yaná ano ída o yampakhan pura sen avusese uaren maman kantasí ukhen ne sen mai vompon mano sian amá ukhen mino. \c 1 \s1 Pori Ma Araí En Banasi Ákona Uantein Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 1:1 \xt Apo 9:15\x*Téi Pori Yisas Karaisini yoran banta uno. Tiyarafenu ano vei kama vaya varen banasi mo siamino van tivíden tisinten mino. \v 2 \x * \xo 1:2 \xt Rom 16:25-26\x*Mai kama vaya Tiyarafenu ano vei sakhanampa vanta kayo oorá tiádan kantá bompon dókifin uvamádan baren mino. \v 3 Tiyarafenu Anin Yisasi ma varará banta an daven Kin Devitini anampin afoká ukharé eini kama vaya ino. \v 4 Tetinti Bafan Yisas Karaisin ma masí pintena Tiyarafenu ano ma vei ákonará avían mantaran maen mai véi Tiyarafenu Anin mi varéin Kantá Aunan mano setin aníen mino. \p \v 5 \x * \xo 1:5 \xt Apo 26:16-18; Kar 2:7-9\x*Tiyarafenu ano setin nan beni vaya varen ena anan nanin banta ma minó akhempá ma vaimpin mo siamintin bentá mumunan uren ben ánain bákuriyáken ben aví maman daní ino van mi Yisas Karaisin pinté uaren mai amusin má ákona vá tetin timikhen mino. \v 6 Máan tukhan mi mai ma Yisas Karaisini kékasí ino van ma arakhein nanin bantafin tiretin má baono. \p \v 7 \x * \xo 1:7 \xt Nam 6:25-26\x*Romu kéka soe, Tiyarafenu ano siretin avábá uren mi veni kékasí ono van aren mino. Tetin Tifóe Tiyarafenu vá Bafan Yisas Karaisin má ano vá tiretin tarisari uantanti vá kuse vano. \s1 Romú Ma Monó Nanin Banta Vain Ma Pori Onano Van Iniyaré Ein Baya Ino \p \v 8 Ma varará minó akhempá ma vain nanin banta ano ma siretíi ákona mumunan nan ma siren iniyain nan mi Yisas Karaisin avíká araíé Tiyarafenu susu sianté uno. \v 9-10 \x * \xo 1:9-10 \xt Apo 19:21; Rom 15:23\x*Mai ma séi moéké tukáké mumunan iyaruna Tiyarafenu Anini kama vaya ma vanasi siamiyaruna mai sireti ma o afasí iyaona yana san nái máa yádasá béin timúkimpó ena ena siamiya rafu mai véi afová ukhen mino. Mai Tiyarafenu ano kanaíen aaí intí tiretin o onano van mi ena ena simúkiyá uno. \p \v 11 Mai fara vara seyo, siretin ma ayain monó avúavá ma ákona uantan mai siretin má daídékuya Bafampin ákona e vano van mi iyá uno. \v 12 Mai senti ineine máan mi ukhen mino. Tiretí ankani mumunan mano sen tiya intin maen inká anona senti mumunan mano siretin aya intin ma inten mai avúavá anon minó tetinti mumunan ákona usintanten mino. \v 13 \x * \xo 1:13 \xt Apo 19:21\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, sireti vaípá téi orono van kokhon damú ineine iyaré umpo saréa siretí ankan afovasá ono. Tenti yorantá ma ena anan kéká ano mumunan nanin bantaí uan unein máa mana siretin má ono van mi séi iyákun mifo kokhon daná ano ena ena afoká iyan tenti aa iyariyaren mino. \p \v 14 Para vara seyo, Kiriki kéká maen afova vain nanin bantan bákan inká ena kéká maen ída afova vain nanin banta vákan mi maí kampin dorano van mi Tiyarafenu ano séin ma yoran timikhen mino. \v 15 Máan tukhái sireti Romú nanin banta ma kama vaya siamin nan ten tirá ano mantiyan mino.\fig Romú barui kákan aa ino.|alt="Rome street scene" src="HK00242B.TIF" size="col" ref="Rom 1.15" \fig* \p \v 16 \x * \xo 1:16 \xt Mak 8:38; Apo 13:46; 1Ko 1:18-24\x*Máan tukhái kama vaya ma siami nan téi ída siyave éiyá uno. Mai fara vara seyo, Tiyarafenui ákona mai kama vayafin báken mumunan ma ein nanin banta evaránen aviriyan mino. Teti Yutan kéká nare ma sivíaren ena kéká bá deren aviranten mino. \v 17 \x * \xo 1:17 \xt Rom 3:21-22\x*Tiyarafenu ano mai kama vaya rákéi vei avúavá aní uren mi setin nan puntákein nanin banta e sen taré iyan mino. Tetí ankan pura sé mumunan iyákun ná tetin nará puntákein nanin banta e sino. Mumunan aa sáké anan Tiyarafenu avorá puntákein nanin bantaí inono. Mai fara vara seyo, Tiyarafenui vompon dókifin máa sikhen mino. “Mumunan ma inain nanin banta van mi Tiyarafenu ano funtákein nanin banta e sen ararantin ída furin ayun para van aunan baranten mino.” \rq Aba 2:4\rq* \s1 Ume Avúava San Ma Tiyarafenu Ano Aran Nan Uantein Baya Ino \p \v 18 Máan tukhan maen mai ma namu avúava san mana uren pura sikhein avúavá ma oyan amé iyain kékápin Tiyarafenu ano inaru fáké bei aran daná aníé iyan mino. \v 19 \x * \xo 1:19 \xt Apo 14:15‑17; 17:24-28\x*Para vara seyo, Tiyarafenu ano mai nanin banta vei avúavá aní íkan afová uran betíi inimpin pe van mino. \v 20 \x * \xo 1:20 \xt Yop 12:7-9; Íbo 19:1\x*Mai ma vain danasinta maen Tiyarafenu ano ma esé araíen inaru vá bara vá uváden inká minó danasinta ma uvantein táké ma erikhein mai vanasi ano véin ída onten mifo veni aúpá ma vain ákona vá béi ma uvantein danasinta vá anan afová en onten mino. Máan tukhantin mi ída mana nanin banta ano kanaíen Tiyarafenu van ída afová ukhé uno sen tinten mino.\fig Araíen ma minó daná uvarein mino.|alt="creation" src="C003.tif" size="col" ref="Rom 1.20" \fig* \p \v 21 \x * \xo 1:21 \xt Efe 4:17-18\x*Betí ankan Tiyarafenu afová ukhen mifo veti ída ven aví daní iyan ben tusu sian tiyan é iyan mino. Máan tiyákan mi vetíi ineine ano asuse uvíkan ineine vá afova vá ma ída vain kéká an dakhan mai anon aúpin títípa ukhan aminofin ban mino. \v 22 \x * \xo 1:22 \xt Yer 10:14; 1Ko 1:20\x*Báken tetimpin afova van mino sé iyan mifo vetíi ineine asuse ukhein kayo ino. \v 23 \x * \xo 1:23 \xt Diu 4:15-19; Íbo 106:20\x*Máan tukhen mi aunan má kakhan má ma vain Tiyarafenun betí ankan oyan amiren ída ena vá bentá monó té iyan mino. Betí ankan banta aman manon nafi nun aman manon nafi safúna aman manon nafi inká osafáe aman manon nafi uvariyan uren Tiyarafenurá ma monó teren me ifá en mai yanasintará anan monó té iyan mino. \s1 Barará Ma Vain Nanin Banta Ano Ma Ara Ara Umeí É Iyain Baya Ino \p \v 24 Máan tiyákan Tiyarafenu ano vetin ampiádan mi uméin anunu ano vetin e yarifaádan ída funtákein avúavasí iyáken beraran namu avúava suron baré iyan mino. \v 25 Máan nanin banta ano Tiyarafenui fura sikhein baya ampiren kampun bayan bariyan mino. Máan tiyáken minó daná ma uvantein Tiyarafenu me oyan amiyáken béi ma uvantein danasintará monó tiyan mai yanasinta aránaópá oriyan mifo seti vá Tiyarafenu avisá ena ena yaní ó tifano. Pura ino. \p \v 26 Betí ankan Tiyarafenu me oyan amin mi mai Tiyarafenu ano vetin ampiádan mi vetíi fain avúavápin ban mino. Bákan mi anasi kéká ano ábasui funtákein avúavá me ampiren beraran ída funtákein namu avúavá ánain bákuré iyan mino. \v 27 \x * \xo 1:27 \xt Riv 18:22; 20:13; 1Ko 6:9\x*Banta kayo vá deren ábasui funtákein avúavá bá me ampiren betin aúpin ira ariyákan e manten ena vanta kéká bá namu avúavasí é iyan mino. Banta kéká ano ma ayave avúavá ma variyain mai ayái anona evaránen betíi namu miyan baré iyan mino. \p \v 28 Betí ankan ída Tiyarafenu aránaó ban ineine íkan mi vetin áikan namu ineine ánain bákuriyáken minó ída funtákein avúava sinta varé iyan mino. \v 29 Ara ara namu avúava sinta ma veti varé iyain mai ída funtákein avúavá bá ena ina yaná ódare namu ineine uantan má ena namuroí uantan avúavá bá ena ina yana san aran iyáken inká banta aruan puriyáken aruve asive iyan ena vanta kampun tian tiyan ena vanta namu uanté iyan mino. Máan tiyáken inká ena oyampá baya siyan maen \v 30 oorá ará baya e sian more mere iyáken Tiyarafenu namuroí uantiyan baya átakharé uren au khákan iyáken beyan nan amo siren namu avúava sinta varano van mana iniyáken be anóe afóeni vaya átakharé iyan mino. \v 31 Betí ankampin ída ovaren me iníden baran avúavá bákan betí ma siádákaré ein baya ánain ída yakhafiyan mino. Máan tiyáken betíi ádékena van ída iniyan ena vanta van ída arunan uantiyan mino. Mai namu avúava sinta ano vetimpin bíkakhen ban mino. \v 32 Tiyarafenui man baya ano máan avúava sinta ma varan nain mano vá purino sikhan maen betí ankan afová ukhen mifo mai vaya átakharé iyáken ara ara namu avúavá betí bariyan ena kéka san moéke mai avúavasá barano siyákan bariyan mino. \c 2 \s1 Tiyarafenu Ano Ma Ume Yaimiyain Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 2:1 \xt Mat 7:1-2; Yon 8:7\x*Máan tukhanti éi ída setisi kéka san mai namu avúavá bariyan mino sinono. Para vara seyo, ei avúavá ano ída funtákan mae mai ena ano ma variyain avúavá máan éi má bariya ono. \v 2 Máan tukhan mae setí ankan afováé tifékun mai Tiyarafenu anon puntákein avúavápói mai ma namu avúavá bariyá ein kéká daiminten mino. \v 3 Máan tukhanti éi ma iniyaona ena kéká anan Tiyarafenu ano yaíden uman amirantí maé mai uman ída varanté unó té iniya fono. \v 4 \x * \xo 2:4 \xt Efe 1:7; 2Pi 3:15\x*Tiyarafenu ano ma éin ída ainen namu miyan amin ma kama avúavasíen ayáká ma ave ukhen bain mai van éi ídá iniyáké oman aniana iya fono. Éi mai avúavá pinté ará baerano van mi vei kama avúavá aníen ída ainen uman amiyan mino. \p \v 5 Máan tiya ompo éi e ará ákona ureya ída ará baere ono. Máan ma iya vaona avúavá anoi ei namu miyan átaru iya vaonai Tiyarafenui funtákein kó ma erin nain damúi veni aranan ná ano yákó intiya éi mai namu miyan baran nono. \v 6 \x * \xo 2:6 \xt Mat 16:27; 2Ko 5:10\x*“Mana mana nanin banta ano ma variyain avúavákái Tiyarafenu ano yaiminten mino.” \rq Íbo 62:12; Pro 24:12\rq* \m \v 7 Máan tinten mifo inte kéká anó mantaan ákona ukhen kama yorarí iyaré inten nafi mai Tiyarafenu ano ínaimpáké betin amo siren kákan bí bá ayun ma fara van oriyan ban aunan ma aminten mino. \v 8 \x * \xo 2:8 \xt 2Te 1:8\x*Aminten mifo mai ma vetiyan ban nain nan mana ma iniren pura vaya me oyan amiren ída funtákein avúavá ánain mana vákuriyá inain kékái mai Tiyarafenu ano ve aran nan ná betin amaniná bana inten mino. \v 9 Mai ma namu avúavá ma variyain kayofin mi aau vá uman má afoká inten mino. Mai uman mano Yutan kayofin nare afoká uaren ena anan nanin bantafin orera inten mino. \v 10 Máan tinten mifo kama avúavá ma variyaráin nain nanin bantan Tiyarafenu ano inarurá kama kumanin má kákan bí bá ará kusin má aminten mino. Yutan kayofin nare amiaren ena anan nanin banta vá deren aminten mino. \v 11 Para vara seyo, ída aronaíin avúavá bantin Tiyarafenu ano mana avúaváká anan daiminten mino. \p \v 12 Man baya ma ída afová ukhen ma umeí iyaréin nain kékái Tiyarafenu ano yaíden uman aminten mino. Man baya ma afová ukhen ma umeí iyáin kékái Tiyarafenu ano mai man bayafó betíi avúavá daíden uman aminten mino. \v 13 Para vara seyo, man baya van mino sen ma fara oniyain kéka sa Tiyarafenu avorá puntáken naino. Ída ino. Mai ma man baya ánain bákuriyain kéka san mi Tiyarafenu ano funtákein kéka se siyan mino. \v 14 \x * \xo 2:14 \xt Apo 10:35\x*Ena anampin ída Tiyarafenui man baya váé iyan mifo vetíi inin pintéi fura sen ma man baya afová ukhen dakhafeiníi iyan mino. Para vara seyo, vetíi aukákéi funtákein avúavá ánain dakhafiyan namu avúavá oyan amiyan mino. \v 15 Mai ma variyain avúavá anon betin aníen Tiyarafenui man baya ano setin túpin bái funtákein avúavá bariyáké namu avúavá ída variyá uno sen inikhen mino. \v 16 Inikhen mifo vanasi ma yaimin nain damú ma fura sen afoká intin maen Tiyarafenu ano Yisas Karaisin ákona amintin minó nanin banta ma aúpá bariyáin nain avúavá daiminten mino. Máan mi sé tesi vaya minópin tian amá uno. \s1 Man Baya Anon Kanaíen Tiya Inten Ne Ma Yutan Kayo Ano Siyan Baya Ino \p \v 17 Téi Yutan bantan báké Tiyarafenui man baya fákakhé maé beni kékái varuna véi siya inten mino sireya e amo sé iya ono. \v 18 Tiyarafenu ma anunu iyain éi afová ukha ono. Para vara seyo, man baya fintena kama avúavá bá namu avúavá bá inka éi inireya afová ukha ono. \v 19 Éi seya inka séi afová ukheruna kanaíé auu yufúkukhein aa aní uanté inká anukheimpin ma vain kéká oon kakhaanté onté uno se iné iya ono. \v 20 \x * \xo 2:20 \xt 2Ti 3:5\x*Éi ma iniyaona ano Tiyarafenui man baya fintena fura vaya vá afova vá minó manteruna mai kasaé ída ma afova vain kayo vá inka iyampon arinta an ma yakhein kéká bá afova amiyá onté uno se iné iya ono. \p \v 21 \x * \xo 2:21 \xt Mat 23:3-4\x*Máan téiya ompo ena nanin banta ma afova amiyáke mai eyan ída afova variya ono. Ena kéka san ída vá umoyan barano sire mae éi umoyan baré iya ono. \v 22 Ena ana safí avafun nafi ma yarifan mai namu ukhen ne sé iya ompo éi mai avúavá baré iya ono. Kampun ayarafenurá ída vá monó teno séiya ompo monó ma ída inin afokhampin ma vain nanin bantai monó namun pintena éi manáa yaná umoyan baré iya ono. \v 23 Éi ma iniyaona ano Tiyarafenui man baya afová ukhé uno sireya e amo sé iya ompo éi Tiyarafenu me oyan amireyá beni man baya yurafuré iya ono. \v 24 Mai avúava san mi Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Tiretí ankani anarái ena anan kéká ano Tiyarafenu oyampá baya siren béin oyan amé iyan mino.” \rq Ais 52:5; Isi 36:22\rq* \s1 Au Khavin Avúavá Pákena Vaya Ino \p \v 25 Tiyarafenui man baya ánain ma vákurinteya mai au ma khavin avúavá kama inten mifo ída ma minó man baya ánain bákurinteya mai éi ída ma au khakhein banta an mi yakha ono. \v 26 \x * \xo 2:26 \xt Kar 5:6\x*Máan tukha ompo ena anan nanin banta kayo ano ma Tiyarafenui man baya ánain ma yakhafintin maen mai ídá Tiyarafenu ano vetin avían bei kékasí inten nafino. \v 27 Ena anan nanin banta ano ída au khavin Tiyarafenui man baya ánain dakhafiyan mifo sireti Yutan kéká ano veni man baya afová ureya au khaviya ompo man baya ánain ída yakhafiyaona enan anan kéká ano ínaimpáké tiretin daídantin uman aminten mino. \p \v 28 Mai fara vara seyo, éi ída kanaíe yan bukhafa máara safi inká au khavin avúaváka safi Yutan banta uroní inono. \v 29 \x * \xo 2:29 \xt Diu 30:6; Kor 2:11\x*Ida ino. Tiyarafenu avorá ma funtákein manoi fura sen Yutan banta uron ban mino. Inká pura sen au khavin avúavá ma vain mai yan bukhafa máa ma au khavin naino. Tiyarafenui Kantá Aunan manoi aúpin afoká uádé iyan mino. Intéa kéká anó mai avúavá baré iyan nafi mai varará nanin banta ano va amusin uanté iyan naino. Ída ino. Tiyarafenu anon amusin uanté iyan mino. \c 3 \s1 Tiyarafenu Ano Ma Siren Mai Ánain Pura Sen Dakhafiyain Baya Ino \p \v 1 Au ma khavin avúavá ma au ina yaná ana ma vantin maen Yutan kéká ano intesá ená ena anan banta kéká esantanten nafino. Au khavin avúavá ano kama yanasá afoká uádé iyan nafino. \v 2 Pura uron mino. Tiyarafenu ano Yutan kayo ara ara kama yanasinta amikhen mino. Esé araíen minó bei vaya amikharen mino. \v 3 Pura ino, manáa ano vetí ma siadákaré ein baya yurafuren mai ánain ída yakhafé iyan mifo máan ma inain nan Tiyarafenu ano veyan ma siádákáré ein baya yurafurinten nafino. \v 4 Ída uron mino. Minó barará banta ano kampun té iyan mifo Tiyarafenui vompon dóki ano ma sikheiníen Tiyarafenu veyáká anan pura sé iyan mino. \q1 “Tiyarafenu oe, éi funtákein avúavá máa fosá téin kó tisintano. \q2 Beti ma éin kó tiantano van inti maeya éi vetíi kó darádeya funtákein kó anan tin nono.” \rq Íbo 51:4\rq* \p \v 5 Tetisi namu avúavá ano ma Tiyarafenui funtákein avúavá ma maman dákosí urantí maé mai seti inte esá tente rafuno. Tiyarafenu ano ma setinti ume ayá ma anona simin nain nan mai véi namu avúavái iyan minó tétifante rafuno. (Manáa nanin banta ano máan ineinen é iyan mino.) \v 6 Ída uron mino. Tiyarafenu ano ma ída kama avúavá ánain ma ena ena vákurinten maen intesá uren ná béi minó barará nanin bantai avúavá daiminten nafino. \v 7 Manáa ano máa sen iné iyan mino: “Tenti kampun baya ano ma Tiyarafenui fura vaya ma maman dákó intin mai ano veni kákan bí moékantin ma kákani suron iyantin maen mai véi nái anarasá téin nan ume vanta ino siren ná namu miyan timinten nafino.” \v 8 Erí namu avúavá bariyá tifékun mai ráké moéken kama avúavá afoká ino ma siyanteya mai asuse vayan té iya ono. Manáa vanta ano sen tufin kuráden téi ma siyaruna vaya van asuse vaya vá manaí ukhein bayan tiyan mino sé iyan mino. Mai ineine máden ma mai avúavá ánain dakhafiyá inain kékái Tiyarafenu ano yaíden mai ayá namu miyan aminten mino. \s1 Ma Varará Ma Mana Ída Funtákein Nanin Banta Vain Baya Ino \p \v 9 \x * \xo 3:9 \xt Rom 1:18; 2:24; 3:23\x*Máan tiya ompo mai seti Yutan kéká anó ena anan kayo esantakhé tife rafuno. Ída ino! Minó Yutan kéká bá Kiriki kéká bá ano manaí é umefin bá tiféuno. \v 10 Mai van Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. \q1 “Ída mana vanta ano funtákein avúavá baré iyan mino. \q2 Ída uron mino. \v 11 Ída mana ano kama afova manten mino. \q2 Ída mana ano Tiyarafenu van dosikhen mino. \q1 \v 12 Minó ano inka Tiyarafenu oyan amen mino. \q2 Minó ano mo namu uron en mino. \q1 Ída mana ano kama avúavá bariyan mino. \q2 Ída uron mino.” \rq Íbo 14:1-3; 53:1-3; Ekr 7:20\rq* \q1 \v 13 “Betíi vaya ano vanta masí ma yuvakhen namu aunka é iyainíi ukhen mino. \q2 Betí ankan kampun baya anan té iyan mino. \rq Íbo 5:9\rq* \q1 Betin oofen namu osafáei aufon ma víkakhen avanen eraveiníi iyan mino. \rq Íbo 140:3\rq* \q2 \v 14 Betí ankan ena vanta ma namu uren aran amiyan uman amin baya anan té iyan mino.” \rq Íbo 10:7\rq* \q1 \v 15 Beti ainen ena vanta aruan purono van manan é iyan mino. \q2 \v 16 Betí ankan ma oriyaintá ena nanin banta namu uanten uman amen en nó é iyan mino. \q1 \v 17 Ena nanin banta vá ma ará manafiní uren ban avúavá betí ankan ída afová ukhen mino.” \rq Ais 59:7-8\rq* \q2 \v 18 “Tiyarafenu ano ma vetí ankan uman amin nan ída feré iyan mino.” \rq Íbo 36:1\rq* \p \v 19 Máan tukhein nan mi man baya ma amikhein nanin banta ano mai man baya ano ma sikhan nain aránaopa sá bano. Para vara seyo, ínaimpáké ma Tiyarafenu ano ma varará nanin banta ma yaimin nain damú ída mana ano kanaíen tiyáken téi man baya ída afová ukharé uno sinten mino. \v 20 \x * \xo 3:20 \xt Íbo 143:2; Rom 7:7; Kar 2:16\x*Man baya ánain ma vákurin avúavá ano Tiyarafenu avorá ída funtáken banten mino. Para vara seyo, man baya ma afova suron ma inten mai seti ume nanin bantan bá uno sen afová inten mino. \s1 Yisas Karaisintá Ma Mumunan Iyain Kayon Tiyarafenu Ano Ume Arúantáden Puntákein Nanin Banta E Sen Aré Iyan Mino \p \v 21 Man baya ánain ma yakhafintasa Tiyarafenu ano setin nan puntákein nanin banta e sinten naino. Ída ino. Pefá ma Tiyarafenui vompon dókifin ma sikaré einíen ena aa sákéi setin nan puntákein nanin banta e sinten mino. \v 22 \x * \xo 3:22 \xt Kar 2:16\x*Ume arútintano van muno siren ma Yisas Karaisintá ma mumunan inain nanin bantan Tiyarafenu ano ume arúantáden puntákein nanin banta e sinten mino. Yutan nanin banta fi ena anan nanin banta fi mai aa sáké anan Tiyarafenu ano minó aviranten mino. \p \v 23 Mai fara vara seyo, minó nanin banta ano umeí ukhéi Tiyarafenui kakhakhein avúavápin o afasí ukhé tiféuno. \v 24 \x * \xo 3:24 \xt Rom 5:1\x*Yisasi ma setin ume arútintákein mairái Tiyarafenu ano setin tarisari uren puntákein nanin bantae siyan mino. \v 25 Tiyarafenu ano ma Yisasin tiantan erein mai véi furintin beni nare ma vanain nain mano minó bei vanasii ume arúantano van mino. Mai avúavá ma Tiyarafenu varein manon tetin nan puntákein nanin bantae siyan mino. Pefá Tiyarafenu ano funtákein avúavasíi en umeí ma ein nanin banta ída ainen uman amikharen mino. \v 26 Máan mana en mi saréa ma ume nanin banta ano Yisasintá ma mumunan in maen Tiyarafenu ano funtákein nanin bantae siyan mino. \p \v 27 Máan tukhen mifo mana vanta ano kanaisá en ná téi kama avúavá bariyákun Tiyarafenu ano amusin iyan mino siren ná be amo sinten nafino. Ída ino. Man baya ánain ma vákuriyá tiferuna rasaino. Ída ino. Tetisi mumunantái funtákein nanin banta e sinten mino. \v 28 Para vara seyo, mumunan ma iyá tiferuna anon Tiyarafenu avorá puntaké tifé umpo man baya ánain ma vákurin avúavá ano vaino. Ída ino. \p \v 29 \x * \xo 3:29 \xt Rom 10:12\x*Tiyarafenu maen mai Yutan kayoi Ayarafenu aná ban nafino. Béi ídá ena anan nanin bantai Ayarafenu van nafino. Ída ino. Béi ída Yutan kékái Ayarafenu ana van mifo ena anan nanin bantai Ayarafenu vái van mino. \v 30 \x * \xo 3:30 \xt Diu 6:4; Kar 3:20\x*Máan tukhan maen mai mana Tiyarafenu anan báken pura sen ma mumunan in aa sáké anan Yutan kéka safi inká ena anan nanin banta fi e avían puntákein kéka se sinten mino. \v 31 \x * \xo 3:31 \xt Mat 5:17\x*Máa sinten mifo mai seti nan man baya me ifá uren mumunan in ain mana yakhafino vara fino. Ída uran mino. Pura sen mumunan in avúavá anoi man baya maman ákona iya ono. \c 4 \s1 Abaraamuni Mumunantá Ma Funtákein Banta E Sein Baya Ino \p \v 1 Abaraamu maen tetin an dakhein bantan báken tetin tináu ifo véin nan ma Tiyarafenu ano funtákein banta e ma sikhá ein nan ma afová iyáké tetí ankan nái esá té tifante rafuno. \v 2 Abaraamu ma kama yorarí iyá ein nan puntákein banta uno siren be amo sinten mifo Tiyarafenu avorá ída ino. \v 3 \x * \xo 4:3 \xt Kar 3:6\x*Para vara seyo, Tiyarafenui vompon dóki ano setin tisimiyáken Abaraamu ma Tiyarafenurá mumunan ein nan mi véin nan puntákein banta e sikhen mino. \rq Esé 15:6\rq* \p \v 4 Banasi ano yoriyá eintái miyan baré iyan mifo ída fara amusin ne siren miyan amé iyan mino. \v 5 Máan tukhan maen banasii mumunantái Tiyarafenu ano funtákein nanin banta e siyan mifo vetíi yoranta saino. \p \v 6 Man baya ma yakhafiyareona rasa Tiyarafenu ano funtákein banta e sikhen naifo amusin ná ono sen Kin Deviti mai avúava san mi sikhen mino. \q1 \v 7 “Baya átakharé uren umeí iyá intin ma ume ampiantáden \q2 daramantákan nain kéká ano vá amusin ino. \q1 \v 8 Tiyarafenu ano ume ampiantáden ma fura sen ma áuntan nain kéká ano vá amusin ino.” \rq Íbo 32:1-2\rq* \p \v 9 Tetí ankan ma iniyaruna ano Abaraamuni mumunan nan mi Tiyarafenu ano funtákein banta e sikhen mifo mai avábá ma vain mai Yutan kéká ina ana fi aa ena anan nanin banta vasa fino. \v 10 Máa sikhen mifo mai inté ma uran ná béin nan puntákein banta e sen nafino. Au ma kharan ná puntákein banta e sikharen nafi áa au ma ída khakhan ná puntákein banta e sikharen nafino. Au ma ída khakhan maen pefái Tiyarafenu ano véin nan puntákein banta e sikharen mino. \p \v 11 \x * \xo 4:11 \xt Esé 17:10-11\x*Au khavin avúavá ída afoká ukhan inká Abaraamu yere ída au khakhan maen pefái Tiyarafenu ano veni mumunantá puntákein banta e siren béin avíkaréin mai avúavái aníen mi au ma khavin dákóen mino. Máan tukhein nan mi mai ma au ída khavin mumunan ukhein kékái anafun Abaraamu van mino. Betí ankani mumunantái Tiyarafenu avorá puntákein kékasi ukhen mino. \v 12 Abaraamu mai fefá ída au khakhen mumunan ukharen mifo au ma khakhein kéká ano ma Abaraamun an den mumunan ma intin maen mai Abaraamu vetin anafu vá deren ban mino. \s1 Tiyarafenu Ano Ma Iyáantákein Mai Minó Mumunan Nanin Banta Anon Baranten Mino \p \v 13 \x * \xo 4:13 \xt Esé 17:4-6; 22:17-18; Kar 3:29\x*Pefá Tiyarafenu ano ma Abaraamu má be anavasin má ayampin minó bara amenté uno siren ma iyáantákarein mai véi ma man baya ánain bákuriyá einta saino. Ída ino. Béi ma Tiyarafenui vayará ma mumunan eintái véin nan puntákein bantae siren iyáantákaren mino. \v 14 \x * \xo 4:14 \xt Kar 3:18\x*Máan tukhan mi man baya ánain ma vákurin kéká anan Tiyarafenu ma iyáantákaré ein daná baranten mino ma sinteya mai mumunan ánain ma vákurin avúavá ano faen daná an dantin mi mai ma Tiyarafenu ano iyáantan nain daná ano yere fara savifá o afeyoranten mino. \v 15 \x * \xo 4:15 \xt Rom 3:20; 5:13\x*Mai fara vara seyo, man baya ánain ma vákurono van ein kéká man baya anon uman amé iyan mifo man baya ma ída vantin maen man baya yurafurin avúavá ída vanten mino. \p \v 16 \x * \xo 4:16 \xt Kar 3:7\x*Máan tukhan mi Tiyarafenu ano ma iyátintákaré ein mai yaná mumunan aa sáké anan para vará tifanté uno. Yutan kayoi avúavá ánain ma ída yakhafin ma Abaraamu ma mumunan iyá ein an ma yátifanté mai Tiyarafenu ano ma Abaraamun iyáantákaré ein daná bará tifanté uno. Máan mana en mi Abaraamu mai minó mumunan ma inain nanin banta anafuíi inten mino. \v 17 Tiyarafenu ano ma véin tiamikharé ein mai vompon dókifin máa sikhen mino. “Téi anon éin maman kokhon nanin banta anafuní é uno.” \rq Esé 17:5\rq* \m Purin banta ma evaránen aunan amen ma ída varé ein daná ma vayafó tíkan afoká ein Tiyarafenurá ma mumunan ein nan mi Abaraamu maman barará nanin banta anafuní uanten mino. \v 18 Tiyarafenu ano máa sikharen mino, “Éi kanaíé minó ofu yankafinte fono. Ída ifo en ana akhafana ano máan uron mi en mo kokhoní inten mino.” \rq Esé 15:5\rq* \m Mai ma iyáantein danasinta ano ída kanaíen afoká irí ukhan mifo Tiyarafenui vayará ana Abaraamu fura sen mumunan ukharen mino. \v 19 \x * \xo 4:19 \xt Esé 17:17\x*Abaraamuni orana mana antareti (100) vákan ben au varimú ukhan Sara ída kanaíen iyampon kairí ukhan maen béi afová ukhen mifo veni mumunan mano ída ánuní in moéken ákona ukharen mino. \p \v 20 Tiyarafenu ano ma Abaraamu minó daná iyáantákein nan iniren béi ída kokhon ineine ina vei mumunan ákona uren Tiyarafenu aví daní iyaren mino. \v 21 Para vaino, Tiyarafenu ano ma iyáantákein daná kanaíen afoká inten mino siren béi afová ukhen pasen mino. \v 22 Béini mumunan nan mi Tiyarafenu ano funtákein banta e sen mino.” \rq Esé 15:6\rq* \p \v 23 Tiyarafenui vompon dókifin ma funtákein banta e sen ma arakhein mai Abaraamun beyákasara sikhen naifo \v 24 mai setin ma san deren tikhen mino. Tetisi Bafan Yisasin ma Tiyarafenu ano masí pintena avían mantakheintá ma seti mumunan ma iyaruna mai van mi Tiyarafenu ano iniren teti nan puntákein nanin banta e sen tariyan mino. \v 25 \x * \xo 4:25 \xt Ais 53:4-5\x*Tetisi ume arútintano vare siren Tiyarafenu ano namuro kéká ayampin Yisasin ampiádan aruan puren mino. Púbíkan tetin nan puntákein nanin banta e sen tarano van mi Tiyarafenu ano véin masí pintena orun avían manten mino. \c 5 \s1 Mumuman Mano Ma Amusin Afokáin Nain Baya Ino \p \v 1 Máan tukhái setí ankan inka mumunan ukhé tifékun mi Tiyarafenu ano seti nan puntákein nanin banta e sikhen mino. Tetisi Bafan Yisas Karaisi ma varein avúavá anon Tiyarafenu vá maman teti sirá manafiní usinten mino. \v 2 Yisasi anon tetisi mumunantá aa uvítintádái Tiyarafenui sarisari aúpin bá tiféuno. Tiyarafenui ákona vá kakhan má dere varano van mi mantaan ákona ukhé tiféuno. \p \v 3 \x * \xo 5:3 \xt Yem 1:2-3; 1Pi 1:5-7\x*Máan ma ukhékun ma minó uman tetimpin afoká iyain mai vasará timusin ó tifano. Mai fara vara seyo, mai anon tetisi mumunan ákona usinten oriyan banten mino. \v 4 Tetisi mumunan ma ákonaen bantin maen mai anon tetin ákona usintantí minó akhenóka yo ékaré Tiyarafenu ma sivirano van tikhein nan ave ó tifanté uno. \v 5 Tiyarafenu ano ma setin tivirano van tikhein mai ída fasavi ave ukhé bá tifanté uno. Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano setin nan anunu uren mi Kantá Aunan timikhan mai ano setin túpin bíkakhen mino. \p \v 6 Teti yantá ída kanaí é mantaan ákona irí ékun mi Tiyarafenu ano ma aní ukhá ein damú afokáin ume nanin banta evaránen avirano van mi Yisas Karaisi yorun puren mino. \v 7 Ída kanaíen mana vanta ano kama vanta aya ono van beni varu varen purinten mifo kama avúava suron ma variyain bantai varu varen kasaen purono van inten mino. \v 8 \x * \xo 5:8 \xt Yon 3:16; 1Yn 4:10\x*Teti ume avúavúpin para vá tifékun mi Tiyarafenu ano ve ákona arunanái aníen mi Yisas Karaisi furino van tiantan eren mino. \p \v 9 \x * \xo 5:9 \xt Rom 1:18; 2:5; Efe 2:3-5\x*Karaisi ma furen bei nare vanaein manon tetin tesé uran mi Tiyarafenu ano setin nan puntákein nanin banta e sen tariyain béi ma vanasii avúavá daimin nain damúi setin tiya inten mino. \v 10 Tetí ankan ma Tiyarafenu vá namuroí ukharé ékun ma Tiyarafenu Anin ma furein manon namuro avúavá kípa sintáden Tiyarafenu vá maman tirá manafiní usinten mino. Máan tukhan béi evaránen e mantakhein mai ma fara van oriyan ban uman pintena fura siren tiya inten mino. \v 11 Mai ma Bafan Yisas Karaisi ano ma varein avúavá anon tetin maman Tiyarafenu vá ma sirá manafiní ukhein mai vará timusin ó tifano. \s1 Adamun Pinté Purin Afoká Uvin Ma Karaisin Pinté Aunan Baran Afoká Ukhein Baya Ino \p \v 12 \x * \xo 5:12 \xt Esé 3:6; Rom 6:23\x*Adamu ano ma umeí ein mai anon purin dákó uran ma varará oreraen mino. Mai fara va ino, minó nanin banta ano umeí ukhan mino. \v 13 \x * \xo 5:13 \xt Rom 4:15\x*Man baya ída afoká ukhan ume nare ma varará baren mifo man baya ma ída afoká ukhan maen namu avúavá ma variyá ein kayoi ume Tiyarafenu ano ída yankafiyan mino. \v 14 Adamun táké ma araí uren eren Mosesintá ma e kanaí ukhá eintá purini ákona yafikhan minó ano furiyaren mino. Mai kéká ano ída Adamu ma mana ákona are varákeiníen mifo vetí ankan paran puriyaren mino. Ínaimpáké Yisasi ma ena avúavá baran nain mi Adamu faran aní ukhan mino. \p \v 15 Máan tukhen mifo Adamuni ume vá Tiyarafenui sarisari vá ída manaí ukhen mino. Mai fara vara seyo, mana vantai umerái minó nanin banta ano furiyaréin mi Tiyarafenui sarisarii ákona anon Yisas Karaisin pinté uaren banasii ume arúden evaránen avíken mino. \v 16 Tiyarafenui sarisari ano Adamuni ume vá ída manaí ukhein mi setimpin afoká é iyan mino. Adamu ano umeí ureintái Tiyarafenu ano minó nanin banta van umeí ukha ono sikhá maé tetí ankan moéké ume avúavá bariyá tifékun maen Tiyarafenu ano mai van ída inin tetin tarisari uren puntákein nanin banta e sen taré iyan mino. \v 17 Adamu veyáká umeí ureintái furin mano minó nanin bantafin afoká ukharen mifo Tiyarafenui moékakhein tarisarirá ma funtákein avúavá baran nain kéká anon Yisas Karaisin pinté uaren ume vá purin má esantanten mino. \p \v 18 \x * \xo 5:18 \xt 1Ko 15:22\x*Máan tukhan mi mana vanta anon man baya yurafúdein anarái Tiyarafenu ano seti minó nanin banta mai umerái kó tisintákaren mino. Máan manan en mi mana vanta ano funtákein avúavá uren tétin e sivían Tiyarafenui kékasí uren mi véi ayun ma fara van aunan tetin timen mino. \v 19 \x * \xo 5:19 \xt Ais 53:11\x*Para vara seyo, mana vanta ano ma vaya átakharé ureintái minó nanin banta ano veni avúavá baren umeíin nanin bantaí ukharen mino. Máan manan en mi mana vanta ano ma Tiyarafenu oo yaiyúká eintái kokhon nanin banta ano véin avorá puntákein nanin bantaí inten mino. \p \v 20 Minó nanin banta ano vetíi ume afová ino van Tiyarafenui man baya amirákan beti mai man baya moéken durafuriyan mino. Durafuriyáken kokhon umeí ma iyan maen Tiyarafenui sarisari ano moéken kákaní iyaren mino. \v 21 \x * \xo 5:21 \xt Rom 6:23\x*Máan tukhan mi ume avúavá ano vetíi yafisiní ukhen mi mai ume anon purin afoká uanten mino. Máan tukhen mifo setisi Bafan Yisas Karaisini yorantái Tiyarafenui sarisari ano yafisiní ukhan mi véi setin tarisari uren teti nan puntákein nanin banta e sen tarará ayun para van oriyan ban aunan manté tiféuno. \c 6 \s1 Umei Ákona Ma Kípakhein Baya Ino \p \v 1 Taréa inte esá teti sé tifante rafuno. Umeí aná teti é oriyá bá tifékun ná Tiyarafenu ano sarisari en oriyan banten nafino. \v 2 Ída uron mino. Teti inka ume avúavá kíparé purein an dakhé umpo mai intesá uré evaráné ume avúavá baranté tife rafuno. \v 3 \x * \xo 6:3 \xt Kar 3:27\x*Tetí ankan ma Yisas Karaisin má ma manafin túpá uvé monó non baré inká manafin túpá uvé puré ma ukhá é tiferuna mai sireti áunte rafono. \v 4 \x * \xo 6:4 \xt Kor 2:12\x*Monó non ma feré tiferuna anoi Karaisini furin má teti súpá uvékun mi Tiyarafenu ano Karaisin má manafin masí ukhen mino. Be Afóe ano ma Karaisin masí pintena ma vei kákan ákonafó avían manteiníi é tetí ankan auyen aunan mamaré bá tifanté uno. \s1 Yisas Karaisin Má Ma Mumunan Nanin Banta Ano Orun Mantakhein Baya Ino \p \v 5 Tetí ankan Karaisini furin má manafiní ukhé tiferuna véi ma e manteiní é tetin má dere e mantá tifanté uno. \v 6 \x * \xo 6:6 \xt Kar 5:24\x*Tetí ankan ma umei yoran bantaí ma ukharé é tiferuna mai inka Karaisin ma yaa unkamádantá aruan purein mano setin túpin ma yoriyaré ein umei ákona kípakhen mino. Máan tukái seti ída umei yoran bantan bá tiféuno. \v 7 Para vara seyo, setí ankan ma Karaisin má pureruna anoi umei ákona fintena ampiádá bá tiféuno. \p \v 8 Inká tetí ankan ma Karaisin má manafin puró tifanté béini auyen aunan bará tifantéi afová ukhé tiféuno. \v 9 Para vara seyo, Karaisi inka masí pinté e mantakhein béi ída enádá purintéí tetí ankan afová ukhé uno. Mai furini ákona ída vain ída kanaíen béin maman bararasí inten mino. \v 10 Béi ma manádá ana ma furein avúavá anon umei ákona kípaáden mino. Máan turen mi véi Tiyarafenu aví daní ono van para van mino. \p \v 11 \x * \xo 6:11 \xt 2Ko 5:15; Kar 2:19\x*Máan manaeya siretí ankan má dere umei ákona aránaópá ída va ompo Yisas Karaisin pinté uare vá Tiyarafenu aví daní ono vará para vano. \v 12 \x * \xo 6:12 \xt Esé 4:7\x*Tiretí ankan ída vá áesiná ume ano siretíi avúaváká dafisino. Mai fara vara seyo, ume ano e yarifaádantiya namu avúavá ánain bákurin nono. \v 13 \x * \xo 6:13 \xt Rom 12:1\x*Tiretí ankan ída vá mana vukhafa áesin ná umei yoran danasí ukhen ná ena nanin banta namu uantiyan bano. Ída vá máan tiyáke vá Tiyarafenu ma auyen aunan amikhein nará tiretí ankan pura sire vá minó bukhafa véin ná ameno. Tiretí ankan e au áesin ná Tiyarafenui yoran danasí uven ná beni funtákein avúavá dorarí ino. \v 14 \x * \xo 6:14 \xt 1Yn 3:6\x*Taréa ume ano ída siretí ankantá dafíken mino. Mai fara vara seyo, siretí ankan taréa ída man bayai aránaópá ba ompo Tiyarafenui sarisari aránaópái va ono. \s1 Puntákein Avúavúi Yoran Bantaí Ma In Baya Ino \p \v 15 Máan tukhái setí ankan ída man baya aránaópá taréa vátifé umpo mai intesá ótifante rafuno. Tiyarafenui sarisari aránaópá bá tifé umpo mai umeisá é oriyá bá tifante rafuno. Mai ída uron mino. \v 16 \x * \xo 6:16 \xt Yon 8:34; 2Pi 2:19\x*Tiretí ankan ma mana yana san ma moéke ininteya mai veni miyan ída van doran bantaí ma inona ídá afová ukhe fono. Tiretí ankan umei miyan ma ída van doran bantaí ukheyá purinte fo áa Tiyarafenui vaya ánain ná bákureyá puntákein nanin bantaí inte fono. \v 17 Tiretí ankan pefá umei yoran bantaí ukharé en nan ma Tiyarafenu ano siretin ma vei auyen afova vaya siamira ma yakhafiyaona vará Tiyarafenu susu siantano. \v 18 Tiretí ankan umei yoran bantaí ukharé en nan mai finte Tiyarafenu ano ovaránen avíden maman puntákein avúavái miyan ída varan doran bantaí uraya va ono. \p \v 19 Ayafa vanta kéká bá ída miyan baran doran banta kayo váká o siaré ma siamiyaruna mai siretí ankan kasae ineno van muno. Pefá tiretí ankan e au áenan pain avúavá bá baya átakharéin avúavá bái miyan ída varan doran bantaí ukhareya ompo saréa sireti au áesin ná puntákein avúavái ída miyan baran doran bantaí uvinti vá Tiyarafenu avorá kantasí ukhe vano. \p \v 20 Pefá ume avúavái ída miyan baran doran bantaí ma ukhá eona yamú kayofin puntákein avúavasí ma inan tiretí ankan ída iniyare ono. \v 21 Mai avúavá ano intéa kama yanasintá maman afoká uáden nafino. Ída ifo mai ano e aú iyampon ma aruan purin manan maman afoká ukhayai siretí ankan ma fefá bariyá eona avúava san taréa ayave iya ono. \v 22 Ayave van iyaré enan Tiyarafenu ano umei ákona fintena siretin evaránen avíden bei ída miyan baran doran bantaí ura va ono. Máan ma eona anon puntákein avúava afoká intiya fara van oriyan ban aunan baran nono. \v 23 \x * \xo 6:23 \xt Rom 5:12, 15\x*Para vara seyo, umei miyan purin mana ifo setisi Bafan Yisas Karaisin pinté uaren Tiyarafenu ano vei amusin mi ayun ma fara van oriyan ban aunan tetin timikhen mino. \c 7 \s1 Taréa Seti Ída Man Baya Aránaópá Bá Tiféuno \p \v 1 Mumunan ukhe ma man baya afová ukheona kéka soe, mai ma ída furin para vain kéká ano vá man baya ánain dakhafino ma sikhein mai siretí ídá afová ukhe fono. \v 2 Mana ábasui avúavákái siádanté uno. Anasi ano ma vanta mantantin ma ve avafu ída furin para vantin maen mai man baya ano ve avafu má damuádan ban mifo ve avafu ma furintin man baya ano ída enádá bá be avafun má damuádanten mino. \v 3 Máan tukhen mifo vanta ma ída furin para vantin ma ve aná ano ena vanta e manten o varanten maen mai nanin mano famúku avúavasíi inten mino. Máan tinten mifo ve avafu ma fúbintin maen mai man baya ano ída véin damukhein ena vanta ma varanten mai ída famúku avúavasí inten mino. \p \v 4 \x * \xo 7:4 \xt Rom 6:2, 11\x*Máan tukhanti mumunan tifá tiváeyan noe, ma vá afová ono. Tiretí ankan man bayai ákona finté Yisas Karaisin má daa unkamádantá púken nan mi Mosesini man baya ano ída fákaáda va ompo mai ma furin pinté e mantakhein banta vái kase vaono. Máan tukhaona kasae Tiyarafenu avorá kama yorarí iyáke kama aran imádan nono. \v 5 Tetí ankan ma feyante sinunu ánain ma fara yakhafiyá bá tiferuna anon tetin túpin umeíin ineine édaviyan mino. Máan tiyain mano man baya mamádan umeíin inin erí ma umeí urékun mi furin afoká iyaren mino. \v 6 \x * \xo 7:6 \xt Rom 8:2; 6:4\x*Máan tiyaré ma setí ankan Yisas Karaisi má pureruna anon man bayai ákona fintena utútintádan ída mai ano setí ankan damukhen mino. Máan tukhantí ída setí ankan peyante man baya ano ma uvantein bompon ánain dakhafó tifanté umpo Kantá Aunani auyen avúavá kái fure sé Tiyarafenu ánain dakhafó tifanté uno. \s1 Tiyarafenui Man Baya Ano Ma Setisi Ume Maman Afoká Ein Baya Ino \p \v 7 Tiyarafenui man baya ma iniyaruna anó umeí iyá tife rafuno. Ídá ino. Man baya ano ída umeí iyan mifo setisi umen aní usinté iyan mino. Para vara seyo, man baya ano ma sen “ída vá ena ina yana san aran nano.” \rq Eks 20:17; Diu 5:21\rq* \m Man baya ano ma ída sisimikhantí mai séi ída kanaí é afová onté uno. \v 8 Máan tonté erunaren mifo man baya finté uaren mi ara ara sinunu mamádan tetin túpin édavé iyan mino. Man baya ída varé intin umei ákona ída van nainten mino. \p \v 9 Téi man baya ma ída afová ukhé maé mai séi kana vá uno siyaré umpo man baya ma ineruna anon téi ume vantan baruna furonté uno sé afová é uno. \v 10 Man baya ano kamaen ayun ma fara van oriyan ban aunan ma simeren mifo furin miyan manan timen mino. \p \v 11 \x * \xo 7:11 \xt Esé 3:13\x*Man baya ano séin mákádá umeí urékun mairái man baya ano umeí e ono siren purin miyan timen mino. \v 12 \x * \xo 7:12 \xt 1Ti 1:8\x*Máan ten mifo man baya ano veyan ádun ban puntáden kantasíen kama ukhen mino. \v 13 Kama ukhen mifo mai kama avúavá anó téin tiruan ná puriyan nafino. Ída uron mino. Mai ume ano kama yaná pókéi séin purin miyan timen mino. Kama man baya anon téi ma variyaruna yanasinta van mai namu avúavái variyáke umeí iya ono siren aní iyan mino. Tiyarafenui man baya fókéi ume ano namu yanasinta afoká iyantí mai setí ankan umei namu yanasinta fura sé oná tifanté uno. \s1 Tetimpin Ma Namu Avúavá Bá Kama Avúavá Bá Aruviyain Baya Ino \p \v 14 Man baya ano funtáká afová ukhé tifé umpo séimpin ma aau vain manon ten maman umei ída miyan baran doran bantaí uren ná bá uno. \v 15 \x * \xo 7:15 \xt Kar 5:17\x*Téi ma variyaruna avúavá ída afová ukhé uno. Mai fara vara seyo, funtákein avúavá barano ma seruna ída varéiyá umpo ída ma sinunu ukhein avúava sintan téi variyá uno. \v 16 Bariyá umpo séi ma variyaruna avúava sinta van ma ída sinunu ékun maen mai anon man baya van kama yaná ino sen aní inten mino. \v 17 Aní inten mifo mai ída seyantá namu avúava sinta variyá uno. Ída ino. Ume ma sen túpin bain manon namu ineine simí bariyá uno. \v 18 Dan bukhafai anunu ánain bákuré moékantá namu avúavasí ékun mai ano sen túpin ída mana kama avúavá báká afová ukhé uno. Mai fara vara seyo, kama avúavá ana varano van iyá umpo ída kanaí é baré iyá uno. \v 19 Téi kama avúavá ma varano seruna mai ída varé iyá uno. Inká namu avúavá ma ída varano seruna mai séi varé iyá uno. \v 20 Baré iyá umpo séin ma ída sinunu ukhein avúavá ma varé iyaruna mai ída seyantá baré iyá uno sé iniyá umpo sen túpin ma vain ume anon baré iyan mino. \p \v 21 Máan tukhái séi onékun mai avúavá ano sentá dafíkái séi kama avúavá ma varano van ékun maen namu ineine ano senti aa iyariyan ban mino. \v 22 Máan tiyákái séi Tiyarafenui man baya van pura sé te súkáké tinunu ukhé uno. \v 23 \x * \xo 7:23 \xt Kar 5:17; 1Pi 2:11\x*Máan tukhen mifo séi onékun umei ákona ano sen túpin báken mai ano senti ineine vá aruvé iyan mino. Mai umei ákona ma séin túpin para vain manoi maman bararasí uren miyan ma ída varan doran bantaí urá bá uno. \v 24 Mai ume anon téin maman kákan umampin kaen mifo iye anó mai fintena séin tiya uren tiviranten nafino. \v 25 \x * \xo 7:25 \xt 1Ko 15:57\x*Tetisi Bafan Yisas Karaisin pinté ma uaren tiyaein nan mi Tiyarafenun tusu sianté uno. \p Máan tukhein nan mi sesi ineine finté Tiyarafenui yoran bantaí ono van inikhé umpo yan bukhafai anunurái umei miyan ída varan doran bantaí ukhé uno. \c 8 \s1 Kantá Aunan Táké Ma Aunan Bariyain Baya Ino \p \v 1 Máan tukhái Yisas Karaisin má ma manafin túpá ukheruna nanin banta mai man baya ano ída kanaíen kó tisintanten mino. \v 2 Mai fara vara seyo, Yisas Karaisin pinté uaren mi aunan ma amé iyan mai Kantá Aunani ákona anon ume ú purin núi ákona finte setin útúfen mino. \v 3 Man baya ano ume fintena ída kanaíen tetin tiya oren eimpin Tiyarafenu ano setin tiyaono van ena aa uvisen be Anin tiantan barará banta an daven eren mifo véi ída ume vain banta ino. Tiyarafenu ano mai aa sákéi setisi ume van be Anin tiantan daa unkamádantá e fúaren umei ákona ano ma setintá dafíkáré ein mai aruan puren mino. \v 4 \x * \xo 8:4 \xt Kar 5:16, 25\x*Man baya ano ma fefá tikharé ein mai setimpin mo kanaí ino van mi mai avúavá baren mino. Máan tukhái saréa setí ída ume avúavá ánain dakhafiyá umpo Kantá Aunani avúavákái yakhafiyá tiféuno. \p \v 5 Bara ráke avúavá ánain ma yakhafiyain kékái ineine ano vara ráke avúava san mi iné iyan mifo Kantá Aunani avúavá ánain ma yakhafé iyain kékái ineine ano Kantá Aunan mano ma anunu ukhein mai ánain mi yakhafiyan mino. \v 6 Bara ráke avúavái anunu ánain ma yakhafin nain kéká ano furinten mifo Kantá Aunani anunu ánain ma yakhafin nain mai kéká ano ayun ma fara van aunan mamaren ará kusen banten mino. \v 7 Mai fara vara seyo, vara ráke avúava san ma anunuin manon Tiyarafenu namuroí uantiyáken ída veni man baya ánain dakhafé iyan mino. Máan tiyain ínaimpáké ída kanaíen beni man baya ánain dakhafinten mino. \v 8 Máan tukhantin mi vara ráke avúavái anunufin ma noin kéká ano Tiyarafenun ma amusin ukhein avúavá ída kanaíen baranten mino. \p \v 9 \x * \xo 8:9 \xt 1Ko 3:16; 12:3\x*Baranten mifo siretí ankan ída enádá bá bara ráke avúavápin no ono. Ída ino. Tiyarafenui Aunan ma siretí ankampin ma vantin mae mai sireti saréa Kantá Aunani avúavápin mi no ono. No ompo Karaisini Aunan ma ída mantein kéká mai ída Karaisini kéká ifo afova sá ono. \v 10 \x * \xo 8:10 \xt Kar 2:20\x*Ume avúavá ano siretin au aruan purinten mifo Karaisi ma fúaren e mantein manon Tiyarafenu avorá funtákein kékasí ukha ono. Máan tukhen nan Yisas Karaisi ma siretimpin bain manon tiretin aú iyampon ayun para van mino. \v 11 Tiyarafenui Aunan mano Yisas Karaisin masí pintena avían manten mino. Mai Aunan ma siretí ankampin ma vanti mai ma furin bukhafafin Aunani yorantá Tiyarafenu ano ayun ban aunan aminten mino. \s1 Kantá Aunani Ákonafó Ma Mumunan Iyain Kayo Mai Tiyarafenu Akhafana Ino \p \v 12 Mumunan tiyofi tifá tiváeyan noe, setí ankan auyen avúaváká ana vá nó tifano. Teti feyante arái avúaváká nono vara siya rauno. Ída ino. \v 13 \x * \xo 8:13 \xt Kar 6:8; Kor 3:5\x*Tiretí ankan ma feyante arái avúavápin ma nonteya mai furin nompo Kantá Aunani ákonará ma minó aui namu avúavá ma aruan purinteya mai siretí ankan ayun ban aunan baran nono. \v 14 Minó nanin banta ano ma áin ma Tiyarafenui Aunan mano ma aviren oriyain mai Tiyarafenu akhafanan ban mino. \v 15 \x * \xo 8:15 \xt Mak 14:36; 2Ti 1:7\x* \x * \xo 8:15 \xt Kar 4:5-7; Rev 21:7\x*Mai Aunan ma Tiyarafenu ano amikhein mano ída siretin maman para yoran bantaí urantiya sireti evaráne akhokho van inono. Ída ino. Tiyarafenui Aunan mano siretin maman Tiyarafenu akhafanaíi iyan mino. Kantá Aunani ákonarái seti máa sé Tiyarafenu van aréiyá tiféuno. “Tifóe oe, Tifóe oe.” \v 16 \x * \xo 8:16 \xt 2Ko 1:22\x*Mai veni Kantá Aunan mano setinti sú iyampon tisimí tiféi seti Tiyarafenu akhái vá uno sé iyá tiféuno. \v 17 Teti Tiyarafenu akhafanan bákun mai ma véi simeno van tisintákein daná ma setin tifá tiváe Karaisin ma amikhein mai kama yaná baranté tiféuno. Béi ma uman barein máan té ma saréa seti uman mantaré ínaimpá teti kákan bí mamaré ben má kama kumanirí onté tiféuno. \s1 Ínaimpá Ma Kákan Bí Baran Nain Baya Ino \p \v 18 Ínaimpá ma Tiyarafenu ano setin kákan bí timin nain mano saréa ma seti variyaruna uman má ída manaí inten mino. \v 19 Mai fara vara seyo, Tiyarafenu akhafanaí ma ukháin nain kéká ma maman afoká inain damu san mi véi ma uvantein danasinta ano ave ukhen mino. \v 20 \x * \xo 8:20 \xt Esé 3:17-19\x*Minó daná ma saréa ma váken ma namu ukhein mai yanasinta ída vei anunurá afoká ukhen mino. Ídaino. Tiyarafenu anon betin afoká uráken betin kama avúavá uantano van iyákan ave ukhen mino. \v 21 Ave ukhen ma fúaren pútaono van ma iyaréin nain uman pintena ma utúantantin Tiyarafenu akhafana vá ma kákan bí baran nain mai van mi ave ukhen mino. \p \v 22 Para vara seyo, Tiyarafenu ano ma uvantein danasinta ano mai ma anasi ano iyampon kaono van inamun nan ma aureiníen eriyan bá tetí ankan afová ukhé tiféuno. \v 23 \x * \xo 8:23 \xt 2Ko 5:2-4\x*Ída mai yanasinta ano ana aí bariyan berai siyan mifo setí araí in amusin ma Kantá Aunan timikhein kayo ano yeren mai uman pintena útútintano van mi verai siyá tiféuno. Máan turen Tiyarafenu ano ma setin auyen bukhafa simiren inká maman be akhafanai suron ono van ma siádan bain damu san mi ave ukhé tiféuno. \v 24 Tiyarafenu ano setin evaránen tivídái véi ma kama avúavasí usintano van ma sikhein nan mi setí ankan mumunan ukhé béin ave iyá tiféuno. Mai fara vara seyo, fefá ma mantanuna yana san ída ave iyá bá tifanté uno. \v 25 Máan tó tifanté umpo mai ma ída mantanuna yanasinta ma varano sé tifanté mai setí ankan tirá kusin má bákesá ave ó tifano. \p \v 26 Máan ma ukhé tifékun mi Kantá Aunan mano setin uman pintena siya inten mino. Mai fara vara seyo, setí ankan ma simúkonuna yanasinta ma ída afová ukhékun maen mai Kantá Aunan mano setin tiyaen berai siyan Tiyarafenu amúkuan aminten mino. \v 27 \x * \xo 8:27 \xt Íbo 139:1\x*Mai ma setin túpin afová ukhein Tiyarafenu anon Kantá Aunani inin afová ukhen mino. Mai fara vara seyo, Tiyarafenui ineine ánain mi yakhafen Kantá Aunan manon tetí mumunan kéká ákonaen amúkusinté iyan mino. \v 28 \x * \xo 8:28 \xt Efe 1:11\x*Tiyarafenu ano ven nan ma anunu ukhein kéká ayaino van mi minó danápin doriyái setí ankan afová ukhé tiféuno. Tiyarafenufin manáa ákona ineine vain nan mi mai kéká arakhen mino. \v 29 \x * \xo 8:29 \xt Kor 1:18; Ibu 1:6\x*Para vara seyo, Tiyarafenu ano vei vanasií ma inain kéká ma maman be Anin an darantin ma mai nanin banta aváení ma ve Anin mano inain mai véi fefái afová ukharen mino. \v 30 Béi ma fefá aní ukharé ein kékái arakhen mino. Mai ma véi arakhein kéka san puntákein kéká ino sen araren mai kéká kákan bíi aminten mino. \s1 Mana Yaná Ano Ma Ída Kanaí En Tiyarafenui Avábá Pinte Yo Siviran Nain Baya Ino \p \v 31 \x * \xo 8:31 \xt Íbo 118:6\x*Tiyarafenu ano ma kama avúavasí ukhein nan mai inte esá teti sé tifante rafuno. Tiyarafenu ano ma setin tiya ukhantin maen mai iye anó kanaíen tetin namuroí usintanten nafino. \v 32 Tiyarafenu ano ída ve Anin pákan tetin tiyaino van béin tiantan eren mino. Be Anin ma setin timikhanten maen mai ídá ena yanasinta vá dere fara siminten nafino. \p \v 33 \x * \xo 8:33 \xt Ais 50:8-9\x*Tiyarafenu ano ma setin maman bei nái ma urantí bá tifékun maen mai iye anó tetin kó tisintanten nafino. Ída ino. Tiyarafenu ano veyantái setin nan puntákein nanin banta e sen tarakhen mino. \v 34 Iye anó teti nan ume ayá namu miyan barano sinten nafino. Ída ino. Yisas Karaisi fúaren e mantavin Tiyarafenu ano véin kákan bí amiran ben ayan kurompá báken tetin tiyaino van Tiyarafenu siamiyan mino. \p \v 35 Karaisini avábá pinte nái yaná anó tetin do siviranten nafino. Aau anó tetimpin afoká inten nafi uman nafi vanta kayo anó tetin namu usintanten nafi sirafan nará ótifante rafu ída ma suí daná ban nain mano fi áa namu yaná anó tetin namu inten nafi áa furin nan ma akhokho van in mano fi mai minó máa yanasinta ano kaná Karaisini avábá pintena yo siviranten nafino. \v 36 Mai yanasinta ma setimpin ma afoká é iyain mai Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhan mino. \q1 “Tetí ankan eni vanasin bákun ena ena yamú tetin tiruan puriyan mino. \q2 Sipisipi an den tetin timen tíkano van manan iyan mino.” \rq Íbo 44:22\rq* \m \v 37 Máan tukhé tifé umpo mai yanasinta afoká inten mifo mai ma Karaisi ano setin nan avábá iyain mai véi anon tiyaintí mai yanasinta esantanté uno. \v 38 Ída mana yaná ano kaníen beni avábá pintena setin do siviranten mino. Purin má ayun ma fara van mano fi áa enisori kayo vá namu aunan má ano fi áa saréa ma afoká ukhein danasinta vá ínaimpá ma afoká inain danasinta vá ano fi áa minó ákona vain ara ara yanasinta vá ano fi mai yanasinta ano ída kanaíen Tiyarafenui avábá pintena setin do siviranten mino. \v 39 Tetí ankan dan uron ná un bá tifante rafu áa un nompin námen ná orun bá tifante rafu mai Tiyarafenu ano ma uvamádan bain mai yanasinta ano ída kanaíen tetisi Bafan Yisas Karaisin táké ma Tiyarafenu ano aní ukhein avábá pintena seti yo siviranten mino. \c 9 \s1 Tiyarafenu Ano Ma Isareri Kéká Aní Ukhein Baya Ino \p \v 1 Téi Karaisini yoran bantan bákun Kantá Aunan mano se súpin báken ineine simiyái ída kampun tin téi fura vaya anan tiyá uno. \v 2 Ena ena yamú te súpin kákan tirunan ná édaviyáká kokhon ineine anan iyá báé iyá uno. \v 3 \x * \xo 9:3 \xt Eks 32:32\x*Isareri kéká ma se siyofi sifá tiváeyan ma vain mai Tiyarafenu ano evaránen avirano van mi iniyá uno. Téi ma Karaisin pinte yo sisintan nain mano ma vetin ayairí ma ukhantin mai kasaen téin tisintano van mino. \v 4 \x * \xo 9:4 \xt Eks 4:22; Riv 1–10; Íbo 147:19; Rom 15:8; Ibu 9:5\x*Betí ankan Isareri nanin bantan bákan mi Tiyarafenu ano vetin nan be akhafana e sikhen mino. Tiyarafenu ano vei kakhan má ákona vá betin aní uren betí ankan má ará manafin kasen ban avúavái aníen bei man baya amen mino. Amiren monó tin avúavá betin aní uantáden kama yaná iyáantan ban mino. \v 5 Pefá betí anafu aráo ano Tiyarafenui yorampin aví bain nanin bantan baré íkan mi Karaisi ano vetíi kékápin mi vantaíen mino. Karaisi véi Tiyarafenun báken minó danáká dafíken mifo ena ena yamusá ben aví daní ó tifano. Mai fura ino. \s1 Tiyarafenu Ma Iyáantan Daná Ma Varé Iyain Mai Vei Anunurái Amé Iyan Mino \p \v 6 Tiyarafenu ano ma Abaraamun iyáantákaré ein baya ano ída fa savifá afe en mino. Ída ino. Para vara seyo, Yekopun ana akhá pinté ma e afoká iyain kéká ano seti Isareri kéká uno siyan mifo ída fura sen Tiyarafenurá mumunan ukhen mino. \v 7 Abaraamun pinté ma ayuman ukhein nan mi véin ana akhafanan bá uno siyan mifo vetí ankan ída fura sen ben ana akhafanan ban mino. Para vara seyo, Tiyarafenu ano fefá Abaraamun máa sen tiamikharemí, “Kokhon iyampon kaesin banten mifo Aisakin pinté ma ayuman inain nanin banta mai senti kékái vanten mino.” \rq Esé 21:12\rq* \m \v 8 \x * \xo 9:8 \xt Kar 4:23\x*Mai vayai ana máan mi ukhen mino. Abaraamuni nare ráké ma afoká ukhein mai iyampon kéká pinté manáa anon Tiyarafenu akhafanaí ukhen mifo Tiyarafenu ano ma iyáantantá ma mumunan in avúavá káké ma afoká ukhein mai kéka san mi Abaraamuni kéka se siyan mino. \v 9 Mai van mi Tiyarafenu ano máa sen iyáan temí, “Mai ma sikará onuna yamú ma séi ovaráné erékun maen Sara ain iyampon kainten mino.” \rq Esé 18:10, 14\rq* \p \v 10 Mai ma sikharé ein iyampon teti sinafu Aisakin mi kain baren e anoní uaren Revekan mamáken ain iyampon kanan karina kaen mino. \v 11-12 Reveka karina iyampon kanan kauran maen Tiyarafenu ano míkani kama avúavá bá namu avúavá bákasa ódaren aníen naino. Ída ino. Tiyarafenu ano vei anunurái mana aníen mino. Béi fe o útúben Revekan tiamikharen mino. “Esé ma ká inain iyampon mano ínain ma afoká inain iyamponi yoran bantaíi inten mino.” \rq Esé 25:23\rq* \m Mai ma siamikharéin ma afoká ein avúavá ano Tiyarafenui ineine ánain mi vákuren mifo seti ma kama yoran má namu yoran má ma variyarunara saino. Ída ino. \v 13 Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Téi Yekopun nan mi sinunu iyá umpo Iso nan ída sinunu iyá uno.” \rq Mar 1:2-3\rq* \p \v 14 Mai van Tiyarafenu ano ída funtákein avúavasíi iyan minó té tifante rafuno. Ída ino. \v 15 Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano Mosesin pefá tiamikharen mino, \q1 “Téi mana vanta ma sirunan uantano van tesi sinunurái máan té iyá uno. \q2 Inká téi mana vanta ma avábá uantano van tesi sinunurái máan té iyá uno.” \rq Eks 33:19\rq* \m \v 16 \x * \xo 9:16 \xt Efe 2:8\x*Máan tukhan mi Tiyarafenu ano ma iyáantan daná ma varé iyain mai ída vanasii anunura safi yoranta safi varé iyan mino. Ída ino. Tiyarafenu ano vei anunurái amé iyan mino. \v 17 Para vara seyo, vompon dókifin Tiyarafenu ano ena vaya máa sen Kin Feron tiamikharen mino. “Éin ma maman kiní uréku vaona mai sesi kákan ákona éintá aní urékun ten tiví ano ma varará orera ino van muno.” \rq Eks 9:16\rq* \m \v 18 Máan tukhanti seti afova sá ó tifano. Tiyarafenu ano manáa kéká ma arunan uantano van mai vetin arunan uanté iyan mino. Inká béi ma manáa kékái ineinerá ma yasirádantin baya ída inino van ma é iyain mai vei anunu fóké máan té iyan mino. \p \v 19 Tiretí ankan pinté manáa ano máa sin nono. “Tiyarafenu ano veyantá ma yuvun intin banasi ano namu avúavá bariyan nain nan mai fará tenti vaya ída iniyá uno sen béi sinten nafino.” \p \v 20 Ída vá máan baya seno. Éi varará banta ano iyé bakeyá Tiyarafenu ano ma vara nain avúava san asinte fono. Kave ano kanaisá en ná ben ma uvarein banta van ten ná, “Éi fará téin máan uvararí e fono” \rq Ais 29:16; 45:9\rq* \m \v 21 \x * \xo 9:21 \xt Yer 18:6\x*Kave uvaran banta ano ma kankanan kave uváden maen mana kaverá kamaen bompon uren mai kave kama yorarí in kaen inká ena kave fara ena yorarí in uvaman kaen é iyan mino. Mai avúavá ano ídá puntáken nafino.\fig Bara khave ma uvariyain mino.|alt="molding clay pots" src="HK00139B.TIF" size="col" ref="Rom 9.21" \fig* \p \v 22 Tiyarafenu ano véimpin ákona vantin pasen banasi yaiminten mino. Máan tinten mifo inká beimpin ákona vantin kasaen mai ma veni vaya átakharé inain kéká ave ukharen ínaimpákéi yaíden uman aminten mino. \v 23 Mai fara va ino véimpin ákona van bei arunanápin ma aviádantin bano ma sikhein nanin banta vá deren bei kakhan aní intin onanten mino. \v 24 Tiyarafenu ano ma sen Yutan kéká bá ena anan nanin banta kayo vái arakhé uno ma siyain mai setin nan mi siyan mino. \p \v 25 Sakhanampa vanta Oseani vompon dókifin Tiyarafenu ano ena anan nanin banta kayo van máa sikhen mino. \q1 “Mai ma fefá ída senti vanasi varé ein mai ínaimpáké tesi vanasi oe sé aranté uno. \q2 Inká mai ma ída sinunu iyaréeruna kéká ínaimpáké móeké tinunu ukheruna kéká ino senté uno.” \rq Ose 2:23\rq* \m \v 26 Inká ena anafin máa sikhen mino. \q1 “‘Ída senti vanasi ono’ ma sikharé inain kéka san ínaimpáké ‘taunan bain Tiyarafenu sikhafana ono’ sinten mino.” \rq Ose 1:10\rq* \m \v 27 Isareri kéka san Aisaiya iniyáken ovaraaren temí, \q1 “Isareri nanin banta ano kokhoníen non akhempá ma vain eyu an ma yesin maen \q2 Bafan mano manáa nanin banta anan aviranten mino. \q1 \v 28 Para vara seyo, Bafan mano varará nanin banta ainen mi \q2 kó tiantáden uman aminten mino.” \rq Ais 10:22-23\rq* \m \v 29 Inká ena anafin Aisaiya máa sikhen mino. \q1 “Minó ákona ma vain Bafan mano \q2 setin tinafu siráon manáa ída áen baren \q1 mai Sodomu vá Komora vá ma einíen \q2 minó tiruan kípanté ein mino.” \rq Ais 1:9\rq* \s1 Isareri Kéká Ma Ída Mumunan Ein Baya Ino \p \v 30 Mai avúava san tetí ankan inte esá tente rafuno. Máan ná té tifano. Ena anan nanin banta ano Tiyarafenu van ída yosiyan mifo vetíi mumunantá Tiyarafenu avorá puntákein nanin bantan ban mino. \v 31 Ban mifo Yutan kéká ano man baya ánain dakhádé puntákein nanin bantaí ono van en mifo ída kanaíen mai avúavá baran nainíen mino. \v 32 Mai fara fino. Mumunan ma uren Tiyarafenu avorá puntákein nanin bantaí oren mi man baya ánain dakhafiyá kama avúavá baranté uno sen inikharen mino. Máa sen inikhan betimpin ída mumunan bákan mai ano kákan onámaná ma aasá bainí ukharéin eyúpóen ankamen mino. \v 33 \x * \xo 9:33 \xt 1Pi 2:6\x*Tiyarafenui vompon dóki ano mai van mi afova amikharen mino. \q1 “Ineno. Banasi ano ma eyúpó en ma eraven ankamin nain onámaná \q2 Yerusaremí kaonté uno. \rq Ais 8:14\rq* \q1 Mai onámanáká ma mumunan inain nanin banta ano \q2 ída ayave van inten mino.” \rq Ais 28:16\rq* \c 10 \s1 Isareri Kéká Ano Ma Tiyarafenui Avúavá Ída Afová Ukhein Baya Ino \p \v 1 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, Tiyarafenu ano Isareri kayo aya uren evaránen avirano van mi sen tú ano vetin nan moéken anunu iyákái Tiyarafenu vaípá timúkuan amé iyá uno. \v 2 Téi afová ukhékun Tiyarafenun ma anunu ukhein avúavá ánain dakhafiyá uno siyan mifo véin ánain ma yakhafin mai avúavá betí ída afová ukhen mino. \v 3 Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano ma vetin maman puntákein nanin bantaí ma in aa ída afová ukhen mino. Man baya ánain ma yakhafin avúavúpókéi Tiyarafenu avorá puntákein nanin bantaí onté uno siyan mifo Tiyarafenui funtákein ine inerá ída oriyan mino. \v 4 Mosesini man baya inka Karaisi me kanaí ukhein minó nanin banta ano ma mumunan inteya mai Tiyarafenu avorá puntákein nanin bantaí inono. \s1 Mumunan Nanin Bantan Ma Tiyarafenu Evaránen Aviran Nain Baya Ino \p \v 5 “Minó man baya ánain ma yakhafin nain nanin banta anon Tiyarafenu avorá puntákein nanin bantaí inten mino” sen Mosesi vompompin uvantaren mino. \rq Riv 18:5\rq* \p \v 6 Máa sikhen mifo Tiyarafenu avorá ma funtákein nanin bantaí inain nan máa sikhemí, Yisas Karaisi aya ino van “ída kanaí e inaru fáke un avire eran nono.” \rq Diu 30:12\rq* \m \v 7 Inká máa sikhemí, “Yisas Karaisin evaráne avían mantano van ída kanaí e furin nanin bantai varufin aravin nono.” \rq Diu 30:13\rq* \m \v 8 Yisas Karaisintá ma mumunan esin Tiyarafenu ano siretin evaránen aviran nain nan bompon dóki ano máa sikhen mi, “Mai vaya ano yákó bákayai kasae vanasi siamiyan nan tiretin aúpin ban mino.” \rq Diu 30:14\rq* \m Mai vaya anan teti siamiyá uno. \v 9 Mai fara vara seyo, siretin pinté mana ano ma Yisasi nan Bafan mino sireya ma Tiyarafenu ano masí pintena véin avían mantakhen mino seya aúkáké mumunan inteya mai Tiyarafenu ano éin evaránen aviranten mino. \v 10 Mai fara vara seyo, setí túkáké ma mumunan iyarunarái Tiyarafenu ano setin nan puntákein nanin banta e sé iyan mino. Máa sé iyan mifo inká too fóké ma setisi mumunan tian amá iyarunarái Tiyarafenu ano setin evaránen tiviranten mino. \v 11 Tiyarafenui vompon dóki ano mai van máa sikhen mino. “Béintá ma mumunan inain kéká ano ída ayave van inten mino.” \rq Ais 28:16 \rq* \m \v 12 \x * \xo 10:12 \xt Apo 15:9\x*Yutan kayo vá Kiriki kayo vá mai manaí anan ukhan betíi Bafan mana anan bákan mi vetí ankan ma inantein danasinta manaí uren amé iyan mino \v 13 Mai fara vara seyo, “Bafan aví ma aran nain nanin banta mai véi aya uren betín evaránen aviranten mino.” \rq Yoe 2:32\rq* \p \v 14 Aviranten mifo vetí ankan ma ída véin nan mumunan iyáken intesá urená ayain nan be vaípá inantinten nafino. Beti ankan ída ma veni vaya inikhen mai intesá uren ná bentá mumunan inten nafino. Mana ano ma vetin ída vaya siamintin maen mai veti intesá uren ná beni vaya ininten nafino. \v 15 Baya siamino van ma ída vanta siantantin mai inté uren ná baya siaminten nafino. Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Kama vaya ma varen eriyain kéká ano setin mi simusin timiádiyan mino.” \rq Ais 52:7\rq* \s1 Isareri Nanin Banta Ano Tiyarafenui Kama Vaya Kayo Iniyan Mifo Mairá Ída Mumunan Éiyan Mino \p \v 16 Timiyan mifo ída minó nanin banta ano mai kama vaya inikhen mino. Mai fara vara seyo, Aisaiya máa sikharen mino. “Bafan noe, setí ankan ma vetin tiamiyaruna vayará iye anó mumunan ukhen nafino.” \rq Ais 53:1\rq* \m \v 17 Karaisini kama vaya ma inin avúavá anon mumunan afoká é iyan mino. \p \v 18 Máan tukhen mifo Yutan kayo ano fura sen ná mai vaya inikhen nafino. Eyo inka inikhen mino. \q1 “Tiyarafenu ano ma minó danasinta uvantein baya ano \q2 inka minó nanin bantafin oriaren \q2 mai vaya ano minó barafá orera ukhen mino.” \rq Íbo 19:4\rq* \m \v 19 Orera ukhen mifo mai fura sen ná Isareri nanin banta ano minó bayai ana afova suren ukhen nafino. Eyo mai fura sen betí ankan afova suren ukhen mino. Para vara seyo, Mosesini yamú dere Tiyarafenu ano máa sikharen mino. \q1 “Ena vara fákena ída aví bain nanin banta séi avábá uantanuna van tiretin ará uman daantan nono. \q2 Inká ena anan nanin banta ma ída afova vain kayo ma avábá uantanuna van tiretí ankan betin aranan uantan nono.” \rq Diu 32:21\rq* \m \v 20 Máa siran ínaimpáké Aisaiya ano Tiyarafenu van máa semí, \q1 “Téin nan ma ída yosiyaré ein kéká avorá inka yákó é uno. \q2 Téin nan ma ída iniyá ein kékápin inka seyan aní é uno.” \rq Ais 65:1\rq* \m \v 21 Máa sikhan mi Isareri nanin banta van iniren Tiyarafenu ano semí, \q1 “Minó damú betin ariyákun mifo \q2 senti vaya átakharé uren ten toofá do yuriyan mino.” \rq Ais 65:2\rq* \c 11 \s1 Tiyarafenu Ma Isareri Nanin Banta Arunan Uantein Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 11:1 \xt 1Sa 12:22; Íbo 94:14; Fir 3:5\x*Tiyarafenu ano Isareri kayo me oyan amikhará téi siya rafuno. Ída uron mino. Téi Abaraamun pinté ma ayuman ukhein Bensamenin anan bantan báke Yutan bantai vá umpo afova sá ono. \p \v 2 Máan tukhékun Tiyarafenu ano fefá araí in táké ma veinaí ukhein nanin banta ída me ampikhein mino. Mai van ma vompon dóki ano sikhein tireti ídá afová ukhe fono. Sakhanampa vanta Iraiya ano Isareri nanin banta ayaino van Tiyarafenu vaípá ákonaen máa sikhen mino. \v 3 “Bafan noe, eni sakhanampa vanta kéká minó aruan púden éin ma íkun uan amin kará kayo vá dere varakuariyan karúdará teya anan ukhékun téin má tirono van dakhafiyá uno.” \rq 1Ki 19:10, 14\rq* \p \v 4 Máa síkan Tiyarafenu ano ma evaránen béin tiamein mai vaya afová ukhe fono. Tiyarafenu ano semí, “Éi ída eyaká ana vaono. Dan manápá ifo afápá kan un kádan tauseni (7,000) ano ma kampun ayarafenu rá ída monó tiyain kayo vá deren para van mino.” \rq 1Ki 19:18\rq* \m \v 5 Máan tukhan taréa minó Yutan kayo vá dere Tiyarafenu me ampikhen naino. Mai ma Tiyarafenu ano sarisari uren avíkaré ein nan manáa ano fara van mino. \v 6 \x * \xo 11:6 \xt Kar 3:18\x*Máan tukhan betíi yorantasá avíken naino. Tiyarafenu ano vei sarisari rái avíken mino. Betíi dorantá ma avíkantin maen Tiyarafenui sarisari ano ída fura yanasíi inten mino. \v 7 Máan tukhen mifo mai seti inte esá té tifante rafuno. Isareri kéká ano mai yaná barano van ákona yorari uvákon den mifo ída varan nainíen mino. Betíi kéká pintena mai ma Tiyarafenu aní uran ben ninaí ukharé ein máa anon baren mifo minó kayoi ineinerá dasirákaren mino. \v 8 Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikharéin mino. \q1 “Tiyarafenu ano vetin maman purin banta an daran aunká bakhen \q1 eriyaren taréa vetin aurá iyádan ída onaríin \q2 átaren dasíkaran ída vaya iniyan mino.” \rq Diu 29:4; Ais 29:10\rq* \m \v 9 Devitin má dere máa sikhen mino. \q1 “Áesin ná beti ma omasí inain mano maman betíi oyivan an davintin ná \q2 anuran ariyan nain nan kana vá uno vá tino. \q2 Áesin ná mai amusin mano sin nainíen uman barano. \q1 \v 10 Áesin ná betin auu yufúkuvintin ída vá onano. \q1 Áesin ná uman mano amininá ódiven ayorun davénarantin ná mátinten bano.” \rq Íbo 69:22-23\rq* \s1 Ena Anan Nanin Banta Ano Afá Orifi Yaa An Dakhá In Ma Tiyarafenu Ano O Iyaaren Ayun Táke Orifi Yaará Ma Asótu Ein An Dakhein Baya Ino \p \v 11 \x * \xo 11:11 \xt Apo 13:46\x*Máa sikhen mifo mai fura sen ná Isareri nanin banta ano eraven ankanten ídá evaránen e mantanten nafino. Ída uron mino. Betí ankan ma Tiyarafenu oyan amiyain nan mi Tiyarafenu ano ena anan kéká evaránen avídantin Isareri kayo ano ódaren tetin mana sivirano van muno siren aranan ino van mino. \v 12 Isareri kéká ano ma Tiyarafenu oyan amiran mai van mi ena anan nanin bantafin Tiyarafenu ano avábá amikhen mifo ínaimpáké Isareri kéká ano ma Tiyarafenu vaípá ovaránen erintin maen minó nanin bantafin beni avábá ano mo kákani suron inten mino. \p \v 13 Mai van mi siretíena anan nanin banta ma vaona van mi séi siyá uno. Ena anan nanin bantafin baya varen orino van ma Tiyarafenu ano séin aní ukhein mai kákan doran uron mino. \v 14 Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano ma sireti ena anan nanin banta kama avúavá uantan nain mano Isareri kayo auu yavo sintin Tiyarafenu ano senti yorantá betin pinte manáa ovaránen avirano van muno. \v 15 Mai fara va ino. Tiyarafenu ano Isareri nanin banta oyan amiren mai van mi sireti ena anan nanin banta avíden avábá uanten mino. Máan ten mifo Yutan kayo ano ma Tiyarafenu vaípá ovaránen erinten maen mai fúkaren ma e manteiníi intin Tiyarafenu ano vetin moéken avábá inten mino. \v 16 Abaraamu má Isareri kayo ma ayuman in banta kéká bá ano ma kantasí ukhantin maen mai vetin ana akhafana vá ano yeren kantasí inten mino. Inká daa arú kayo ano ma kama ukhantin maen mai yaa ayan kayo vá ano yeren mo kama inten mino. \p \v 17 \x * \xo 11:17 \xt Efe 2:11-19\x*Máan tukhan maen Isareri kéká ano mai ayuntáke orifi yaa ana an mi yakhá en nan mi Tiyarafenu ano manáa ayan iyaren do varen mino. Do máden inká tireti ena anan nanin banta ano mai afá orifi yaa an mi yakhá en nan Tiyarafenu ano o iyaaren ayuntáke orifi yará ma asótu einíen mino. Máan turai saréa siretí ankan ayuntáke orifi ayan ma einí uveyan mai yaa fintena anu variyákeya ana variya vaono. \v 18 Máan tukha ompo ída vá mai ma iyaan karúdakhein ayan kayo van esantakhé uno se ineno. Tireti ma máan ineine ma iyanteya mai sireti afova sá ono. Ída yaa ayan mano arúpin anu aminten mifo yaa arú anoi yaa ayampin anu aminten mino. \p \v 19 Amé iyan mifo siretí ankan ída vá teya “Tiyarafenu ano mai ayan kayo síkaran bain téin maifin asotú inten mino” sire avan avan ono. \v 20 Mai fura máan tin nompo Yutan kayo ano ma ída mumunan ein nan mi Tiyarafenu ano yo síkaan karúdakhen mino. Tiretí ankan ma mumunan eona van mi maifin maman asotú ura va ompo ída vá avan avan iyákeya siretin ma Tiyarafenu ano yo síkaan karúdan nain mai vará perano. \v 21 Para vara seyo, Tiyarafenu ano fefá ma varé ein daa ayan ma yo síkakhanti mae mai siretí ankan má dere yo síkanten mino. \p \v 22 \x * \xo 11:22 \xt Yon 15:2, 4\x*Máan tinten mifo Tiyarafenu ano kamaen avábá iyáken inká ákonaen baya siyan é iyan mifo afova sá ono. Mai ma Tiyarafenu oyan amé iyain kéká béi auufen kakháben ákona vaya sé iyan mifo véin nan ma anunu ein kéká béi avové uren kama uanté iyan mino. Tireti ma véin purase oyan amesin maen béin má deren tiretin oyan aminten mino. \v 23 Mai ma fefá daa ayan kayo ma sikakharé ein mai Yutan kéka san mi sikhein mai veti ma mumunan intin maen Tiyarafenufin ákona vantin kasaen evaránen maman mai ma síkakhareéimpin asótú inten mino. \v 24 Tiretí ankan afová ukha ono. Tireti fefá afá orifi yaa ayan an mi yakharé en nan Tiyarafenu ano síkaren ayuntáke orifi yaa anará mo asótú ura vaompo mai ída éi mai finte yaa ayan uron mono. Máan tukhantin pasen Tiyarafenu ano kasaen mai ma yo síkan karúdakharé ein ayan evaránen maman asótú inten mino. \s1 Tiyarafenui Arunaná Mai Minó Nanin Banta Ina Ino \p \v 25 Ena anan nanin banta ma mumunan iyaona kéka soe, aúpá baya sireti afová ono van muno. Ída vá teya Tiyarafenu ano Isareri nanin banta inka me oyan amiren teti nan mana iniyá uno sire au khákan ono. Manáa Isareri kékái ará bá ineine vá ano ákona ukhen bantin ma ena anan nanin banta kayo ano mumunan en maifin mun asótú uvintin mi máan tinten mino. \v 26 \x * \xo 11:26 \xt Ais 27:9\x*Mai aa sákéi minó Isareri kayo evaránen avirantéin mi Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. \q1 “Isareri kéká ma aya ino van ave ukharé ein banta ano Yerusaremíké emanten eren me ayaintin \q2 Isareri kéká ano ma Tiyarafenu oofá átakharé iyá ein avúavá me an pinten mino. \rq Ais 59:20-21\rq* \q1 \v 27 Ampirantí maí damúi séi vetíi ume arúantádé \q2 tirá manafiní é kasé banté uno.” \rq Yer 31:33-34\rq* \p \v 28 Isareri kayo ano Yisasini kama vaya oyan amiran mai anon Tiyarafenu vá namuroíen mino. Namuroí ein nan mi Tiyarafenu ano vei avábá po ena anan nanin banta ayaen mino. Ayaen mifo fefá ma Abaraamun ana akhápin ma iyáan takharé ein nan mi Tiyarafenu ano veinaí ukhein bákan taréa vetin nan para anunu ukhen mino. \v 29 Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano ma veinaí ono siren aren ma inká bei amusin amen ma uran nain daná ída evaránen do varanten mino. \v 30 Pefá tiretí ankan Tiyarafenui vaya átakharé iyare ompo saréa Isareri kéká ano ma vaya átakharé iyain mai anarái Tiyarafenu ano siretin tarisari uanten mino. \v 31 Mai ma fefá baya átakharé iyá eonaíen mi saréa Isareri kéká ano Tiyarafenui vaya átakharé íkan mai van mi siretin tarisari uanten mifo maná damusí ma intin maen betin má deren Tiyarafenui sarisari varanten mino. \v 32 Minó nanin banta ano vaya átakharé uran mi Tiyarafenu ano vei sarisari aní ono van mi vetíi ume avúava san karavusií uádan baren mino. \s1 Pori Ma Tiyarafenu Aví Daní Ein Baya Ino \q1 \v 33 \x * \xo 11:33 \xt Ais 55:8-9\x*Ódoo. Onano, ven nina yanasinta vá afova vá ineine vá ma moékakhein Tiyarafenu ma vain nee. \q2 Onano, véi ma ineine uren bariyain avúavá \q2 mai seti ída kanaíé afová ó tifanté uno. \q1 \v 34 \x * \xo 11:34 \xt 1Ko 2:16\x*“Iye anó Tiyarafenu ma ineine iyain afová inte fono. \q2 Inká iye anó kanaíeya véin ineine aminte fono.” \rq Ais 40:13\rq* \q1 \v 35 “Iye naré Tiyarafenu mana yaná amiresin ná anona éin ovaránen aminten nafino.” \rq Yop 41:11\rq* \q1 \v 36 \x * \xo 11:36 \xt 1Ko 8:6\x*Para vara seyo, Tiyarafenu anon minó daná uvamá daran beni ákonará báken mai yanasinta ano véin kákan bí amiyan mino. Béin avisá ena ena yaní ono. Mai fura ino. \c 12 \s1 Minó E Au Ma Tiyarafenun Íkun Uan Amin Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 12:1 \xt Rom 6:11, 13; 1Pi 2:5\x*Máan tukhein nan ma sireti mumunan nanin banta ano ma Tiyarafenui arunana san ma ovare me iniyaona kayo oe, minó bukhafa vá Tiyarafenun ma íkun uan amiyain an deya vá ameno. Máan ma inteyan beni vanasií esin Tiyarafenu ano moéken amusin inten mino. Tiretí ankan ma máan tinteya mai fura seyan Tiyarafenurá monó tin nono. \v 2 Tiretí ankan ída vá ma vara ráke avúavá ánain dakhafiyákeya áesin ná Tiyarafenu ano siretíi ineine maman auyení uranti vá puntákein avúavá basá nono. Máan ma urantiyan inte yanasá Tiyarafenu avorá kama ukhan ná ben ma amusin amin avúavá ban ná puntákanti varano van béi inikhen nafi mai afová inono. \s1 Tiyarafenu Ano Ma Setin Ara Ara Yorarí In Amusin Timikhein Baya Ino \p \v 3 \x * \xo 12:3 \xt 1Ko 12:11; Efe 4:7; Fir 2:3\x*Tiyarafenu ano vei sarisari fói séin aní uren bei yorarí ino sikhái siretin tiamiyá uno. Tiretí ankan ída vá teya setisi sivútivá ano ena kéká esantakhen mino seno. Tiretíi ineine yaídeya afová ure vá tiretíi mumunantá ma Tiyarafenu ano amikhein doran ná puntáde yorano. \v 4 \x * \xo 12:4 \xt 1Ko 12:12, 27\x*Tetisi minó bukhafa ano ída mana yorarí ana é iyan mifo mana mana vukhafa ano veyan ara ara yorarí i é iyan mino. \v 5 Máan manan é tetí minó ano Karaisini mana mana vukhafa an mi yakhé tiféi ara ara yorarí ó tifanté uno. Karaisin má mana vukhafaí ma ukhantesá ben aya ven aya é dorá tifano. \p \v 6 \x * \xo 12:6 \xt 1Ko 12:4-11; 1Pi 4:10-11\x*Tiyarafenu ano setin ara ara yoraríin amusin paran timikhen mino. Máan tukhanti ma sakhanampa vaya sin afova éin amikhantiya mai ei mumunantasá Tiyarafenu ano ma siamin nain baya seno. \v 7 Inká banasi ayain afova ma éin Tiyarafenu ano amikhantiya mai kama ure vá banasi aya ono. Inká arú doraríin afova ma éin Tiyarafenu ano amikhantiya mai kama ure vá afova ameno. \v 8 Inká ará bá ineine vá ákona uantan afova ma amikhantiya mai yorarisá ono. Inká ona avaríin doran ma amikhantiya mai aúkáke sá avarí ono. Inká Tiyarafenu ano ma yafisin doran ma amikhantiya mai fura yorarisá ono. Inká éin ma ena sarisari in doran ma amikhantiya mai amusin iya vá dorano. \s1 Ena Ma Avábá Uantan Baya Ino \p \v 9 Ena nanin banta ma avábá ono van pura se aúkáke sá avábá ono. Namu avúavá oyan amireya funtákein avúava sá pákaan ákona ono. \v 10 \x * \xo 12:10 \xt 1Pi 1:22\x*Tireti ankan Tiyarafenui vanasi vá ara amireya e afá aváeyan ma avábá iyaonai sá ono. Tiretí ankan eyan maman bararasí ure vá ena aví ana vá daní ono. \v 11 Tiretí ankan ída vá avesara yorarí iyákeya avúavá basá Bafani yorarí ono. \v 12 \x * \xo 12:12 \xt 1Te 5:16-18\x*Mai ma Tiyarafenu ano ma kama uantano van ma iyain nará amusin iya ave ukhe vá bano. Uman ma siretimpin afoká iyantiya mantaan ákona ukhe vá amúkiya vano. \v 13 \x * \xo 12:13 \xt Ibu 13:2\x*Tiyarafenui vanasi ano ma mana yana san ma o afasí intiya mai vetin ná aya ono. Ena varu fáke nanin banta ano ma sireti vaonará ma erintiya mai vetin ná kama ure yafiseno. \p \v 14 \x * \xo 12:14 \xt Mat 5:44; 1Ko 4:12\x*Mumunan inona van ma vanasi ano ma siretin namu uantantiya ída vá aranan uantiyákeya Tiyarafenu vaípá amúkesin ná betin avábá ino. \v 15 Amusin ma inain nanin banta vasá manafin amusin ono. Inká arunaná ma varan nain nanin banta vasá tireti manafin arunan ono. \v 16 \x * \xo 12:16 \xt Pro 3:7\x*Tiretí ankan banasi vá manafin ná amun amun iya vano. Tiretí ankan ída vá téimpin mana afova vá uno sire kákan banta an diyákeya fara nanin banta vasá manafin bano. \p \v 17 \x * \xo 12:17 \xt 1Te 5:15\x*Tiretí ankan ma namu avúavá uantantiya mai ída vá anona evaráne vetin namu uantano. Ída ino. Minó nanin banta ano ma siretin kama ineine uantaren avúavasá ena ena yamú barano. \v 18 Minó nanin banta vá ma ará manafiní uren ma kusen ban aa vará ákona e yoseno. \v 19 \x * \xo 12:19 \xt Mat 5:39\x*Te sirona kayo oe, siretin ma namu uantantiya anona ída vá evaráne vetin namu uantano van iyákeya Tiyarafenui ayampin ná ampiádano. Mai fara vara seyo, Bafan mano vei vompon dókifin máa sikhen mino. \q1 “Namu uantan ayá ma amin mai senti yoran mino. \q2 Namu ma uantein ayá téi vetin afova amenté uno.” \rq Diu 32:35\rq* \m \v 20 \x * \xo 12:20 \xt Mat 5:44\x*Máan tonté umpo mai ma vompon dóki ano sikheinisá ono. \q1 “Namuro kéká ano ma arafan nan intiya yunan ná betin ameno. \q2 Inká non nan ma intiya non ná dáan ameno. \q1 Tireti ma máan tesin maen betí ma namu avúavá bariyá ein nan ayave inten mino.” \rq Pro 25:21-22\rq* \m \v 21 Ída vá áesin namu avúavá ano siretin maman bararasí ino. Kama avúavá posá namu avúavá maman bararasí ono. \c 13 \s1 Kamanini Ará Naópá Ma Van Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 13:1 \xt Pro 8:15; Tai 3:1\x*Minó nanin banta ano vá kamanini aránaopa sá bano. Para vara seyo, Tiyarafenu anon kamanin doran kain bákan béi anan minó kamanin ákona amikhan doriyan mino. \v 2 Máan tukhanti kamanini man baya ma ída inin nain kéká ano mai Tiyarafenui vayan átakharé iyain ínaimpáké uman baranten mino. \v 3 \x * \xo 13:3 \xt 1Pi 2:13-14\x*Para vara seyo, kama avúavá ma variyain kékasa kamani ano akhokho amen novara ino. Mai ma namu avúavá ma variyain kékái akhokho ameno van mino. Máan tinten mifo kamanin mano ma inikhein avúavá ana ma yakhafinteya mai kama iya ono siren amo sinten mino. \v 4 Tiretí ankan ayaintiya kama e vano van mi Tiyarafenu ano kamanin kain ban mifo sireti ma namu avúavá bariyá inte veni miyan baran nompo vá perano. Namu avúavá ma uran nain ma yaíden evaránen miyan amin nain mai anarái Tiyarafenu ano kamanin ákona amiren kain ban mino. \v 5 Máan tukhanti vá kamanini aránaópá báke vá namu avúavá bá kama avúavá bá oman afová iyákeya aau ma varan nará perano. \p \v 6 \x * \xo 13:6 \xt Mat 22:21\x*Kamanin ma siretí ankan takisi amesin maen beni yoran kéká ano miyan bariyáken mi Tiyarafenu ano ma amikhein dorantá ákonaen dafisinten mino. \v 7 Tiretí ankan nan ma yorano sikhan nain doran purase vá dorano. Tireti ma ye nan bain danasinta vá inká enafáke ma ovariyaona yanasintará bá ma kamani ano ma sakisi van inantintiya mai kasae vá ameno. Inká tiretí ankan kamanini aránaópá báke vá kama avúavasá aní ono. \s1 Ena Van Ma Anunu In Avúavá Ano Ma Tiyarafenui Man Baya Mo Kanaí Inain Baya Ino \p \v 8 \x * \xo 13:8 \xt Mat 22:39-40; Yem 2:8\x*Ena ina yanasinta ma mantare anona evaráne amin nompo ena ma avábá in avúavá ano fara vá ban oriyan bano. Para vara seyo, ena ma avábá iyain avúavá anon Tiyarafenui man bayan kanaí iyan mino. \v 9 \x * \xo 13:9 \xt Diu 5:17-19, 21\x*Tiyarafenui man baya ano máan mi sikhen mino. \q1 “Ída vá pamúkuí eya” \q1 inká “ída vá ena aruan pureya” inká \q1 “ída vá ena ina yanasinta umoyan bareya” inká \q1 “ída vá ena ina yana san aran nano.” \rq Eks 20:13-15, 17\rq* \m Mai man baya kayo vá ena man baya kayo vá anoi ma mana man bayafin manan ban mino. “Eyan nan ma anunu iyaonaíe vá ena van anunu ono.” \rq Riv 19:18\rq* \m \v 10 \x * \xo 13:10 \xt 1Ko 13:4-7\x*Ena nanin banta van ma avábá iyaona ano mai vetin ída namu uantiyan nan mai avábá anon Tiyarafenui man baya mo kanaí iyan mino. \s1 Bafan Yisas Karaisini Avúavá Ano Ma Siretíi Auí Daná An Ma Yan Baya Ino \p \v 11 \x * \xo 13:11 \xt Efe 5:14; 1Te 5:6-7\x*Taréa ma vaona yamú mai avúavá barano van mi siamiyá umpo afovasá ono. Mai ma setin e siviranten mino sire ma araíintá mumunan iyá eona maí damú inka ádé en mifo aunan ma vakhá eona vá orun mantave auu safe seno. \v 12 \x * \xo 13:12 \xt 1Yn 2:8\x*Mai ma yuntaré ein inka yo kakhan ádé iyan mifo ída vá dunin avúavápin báke kakhakhein avúavá po sá maman aruvin auí daná ma yampeini sá ono. \v 13 \x * \xo 13:13 \xt Ruk 21:34; Efe 5:18\x*Máan ture vá kakhakheintá ma noin nanin banta an de vá puntádé nono. Tetí ankan ída vá óen non nare sá óen é nóké pamúku avúavá iyáké inká ena nanin banta ina yana san ída vá tirá namu uré tiruve sisive é nó tifano. \v 14 \x * \xo 13:14 \xt Efe 5:11\x*Áesin ná Bafan Yisas Karaisini avúavá ano siretíi auí daná an dakhanti ída vá dan bukhafai anunu ánain dakhafono. \c 14 \s1 Ena Mumunan Nanin Banta Van Ma Oyampá Baya Sin Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 14:1 \xt Rom 15:7\x*Mumunan ma ída ákona ukhein kékasá aya iyáke ída vá betí ankan ma variyain avúavá daimono. \v 2 \x * \xo 14:2 \xt Esé 9:3-4\x*Para vara seyo, manáa ano ma mumunan iyain mai kasaé minó dunan nanté uno siren niyan mifo manáa ano auraren maen manáa yunan máan né iyan mino. \v 3 \x * \xo 14:3 \xt Kor 2:16\x*Máan té iyan mifo mai ma minó dunan ma niyain kéká ano ída vá mai ma manáa yunan aurakhein kéká oyampá bayo se siná inká manáa yunan ma aurakhein kéká ano ída vá minó dunan ma niyain kéká daimono. Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano minói aviranten mino. \v 4 \x * \xo 14:4 \xt Mat 7:1; Yem 4:11-12\x*Éi iyé bákeyá enai yoran bantai avúavá daiminte fono. Daimin nompo veni avúavá ano mo kama inten nafi áa namu inten nafi mai Bafan mano anan betin daíden ayaintin mantaan ákona inten mino. \p \v 5 \x * \xo 14:5 \xt Kar 4:10-11\x*Máan mana en mi manáa ano ma inin nain mano maná damú anan moéken kantasí ukhen ne sintin inká manáa ano ma inin nain mano minó damú ano manaí anan ukhen ne sinten mino. Máan tukhanti inte inin manó ei inimpin kama ukhanten nafi mai ánain ná dakhafono. \v 6 Mai ma maná damu san inian kákan damusí uren monó tiyain kéká ano mai Bafan nan mi iniren máan tiyan mino. Inká mai ma minó dunan niyain kéká ano Bafan nan iniren Tiyarafenun naren tusu siantáden né iyan mino. Inká mai ma manáa yunan ma aurakhein kéká ano Bafan amusin uantano van mi Tiyarafenun naren tusu siantáden né iyan mino. \v 7 Mai van mi ayun ma fara van má purin má maen mai ída seti sinunurá banté tifé umpo Tiyarafenui na yaná ino. \v 8 \x * \xo 14:8 \xt Kar 2:20\x*Bafan amusin uantano van mi ayun para vátifé umpo ínaimpáké ma furonuna ano yere mai venina anan banté uno. Máan tukhantíi seti ayun para vante rafu áa furonte rafu mai Bafan nina yaná ana ino. \p \v 9 Mai ma fara ayun bain kayo vá mai ma fúkein kayo vái Bafan ninaí ono van mi Karaisi ano fúaren e mantakhen mino. \v 10 \x * \xo 14:10 \xt 2Ko 5:10\x*Máan tukhen mifo mai fará ena mumunan kékái avúavá daídeya vetin maman bararasí iya fono. Tiyarafenun avorái mana mana ano mantavékun mi setin daiminten mifo afovasá ono. \v 11 \x * \xo 14:11 \xt Fir 2:10-11\x*Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. \q1 “‘Téi ena ena varuna Bafan mano fura uron té uno. \q1 Minó ma varará nanin banta ano séi varunará eriven me aron durafúden \q2 te nan Tiyarafenu uron mino sinten mino.’” \rq Ais 45:23\rq* \m \v 12 Máan tukhein nan mi setí afová ukhé tiféuno. Minó teti ma variyaruna sivútivá Tiyarafenu siamékun ná béi ana vá daimino. \s1 Ena Mumunan Nanin Bantai Avúavá Ma Ída Yaimin Baya Ino \p \v 13 Máan ná tin nompo ída vá mumunan nanin bantai avúavá daimin maran ono. Máan ma ótifanuna anoi vetíi aa iyará tifanté uno. \v 14 \x * \xo 14:14 \xt Apo 10:15; Tai 1:15\x*Bafan Yisasi ano senti inin amá usintá pura sé afová ukhékun mana yunan ma nan mano ída veyantá Tiyarafenu avorá painí ukhen mifo vantafó ma Tiyarafenu avorá namu ukhen ne siren ma mumunan inté inti mai vanta avorá mai yunan pura sen namu ukhen mino. \v 15 \x * \xo 14:15 \xt 1Ko 8:11-13\x*Máan tukhantin ma inká éi niyanona van ma ena afá aváe ano ará namu uantantiya mae ma éi ída véi ará amiya ompo ída vá mai yunan nano. Para vara seyo, Yisas Karaisi véi ma san mi fúken mifo ída áesin éini yunan nan mano véin mamádantin umefin eraven ankan mino. \v 16 Máan tukhantiya ída vá áesin ena mumunan nanin banta ano éi ma kama ukhe ne se inin nona yana san namu yaná ino vá tino. \p \v 17 Para vara seyo, yunan má non má ma niyain mai ano va Tiyarafenui yafisimpin kákan danasí ukhen naino. Mai ma funtákein avúavá bá ará kusin má amusin in avúavá bá ma Kantá Aunan mano setimpin afoká é iyain mai anoi kákan danasí ukhen mino. \v 18 Tiretí ankan ma Karaisini yorarí iyákeya máan avúavá ma varesin maen mai Tiyarafenun mi amusin amesin banasi ano yere siretin nan kama yorarí iyan mino sinten mino. \p \v 19 \x * \xo 14:19 \xt Rom 12:18; 15:2\x*Máan tukhen mifo setisá ena nanin banta vá manafin tirá kusé bákesá mumunan avúavápin ben aya ven aya ó tifano. \v 20 \x * \xo 14:20 \xt 1Ko 8:13\x*Tiretí ankan ma niyaona mai yunan naro sire ída vá Tiyarafenui yoran máde asuse ono. Minó dunan kama ukhen mifo mumunan kéká ma mamádantin umefin eraven ankamoren dunan ma nan nain manon mai namu inten mino. \v 21 Mumunan kéká ano ará uman daantáden ma eraven ankamoren mai safúna fi uvaini non nafi ída vá niyáke inká namu yaná ino ma sen afová ukhan nain daná ída vá barano. \p \v 22 Mai ma siretí ankan ída uman ban mino sireya mumunan iya ma variyaona yanasinta áin ná Tiyarafenu vá tirékan nampin mana vá bano. Inká mai ma funtákein daná ino siren mumunan iyan ma variyain kéká ano vá amusin ino. \v 23 Máan tukhen mifo mana vanta ano ma ída mumunan in kan inin má ma váken dunan nanten maen mai van béi umeíi inten mino. Béi ma ída funtákein danasinta ino sen mumunan ukhein danasinta ma varanten mai véi umeíi inten mino. \c 15 \s1 Ena Nanin Banta Aya Ono Van Ma Iyan Ban Baya Ino \p \v 1 Tetisi mumunan ma ákona ukhá baruna kéká ano vá mai ma vetíi mumunan ída ákona ukhan ma umampin bain kékasá aya ótifan numpo ída vá tetiyan nan mana ma simusin timin avúavá ana variyá bá tifano. \v 2 \x * \xo 15:2 \xt 1Ko 10:24, 33\x*Tetí ankan ná ena mumunan nanin banta ayaé tifékun ná betíi mumunan mano moéken ákona ino. \v 3 Para vara seyo, Karaisi má deren ída veyan amusin barano van doriyá in mai van mi Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Mai ma siretin oyampá baya siyain kayo ano mai sen timaniná kainten mino.” \rq Íbo 69:9\rq* \v 4 \x * \xo 15:4 \xt 2Ti 3:16\x*Para vara seyo, mai vaya kayo ano setin afova simiyantí mantaan ákona ukhé Tiyarafenun ave ukhé tifékun tetin evaránen tivirano van mi fefá bompon dókifin uvantaren mino. \p \v 5 Yisas Karaisin ánain ma yakhafiyante mai áesin ná mai ma kama ineine amiren ákona uantiyain Tiyarafenu ano vá bei Kantá Aunan póké tiretiyan ma manafin ban avúavá amino. \v 6 Amirantii ará manafiní ure ma varanona yaná anon tetisi Bafan Yisas Karaisin afóe Tiyarafenun avíi maman daní in nono. \p \v 7 \x * \xo 15:7 \xt Rom 14:1\x*Yisas Karaisi ma siretin nan anunu uren avireiníe ma ena nanin banta anunu ure avirante mae mai anoi Tiyarafenun kákan bí amin nono. \v 8 \x * \xo 15:8 \xt Mat 15:24\x*Tetí ankan afovasá ó tifano. Yisas Karaisi ma Yutan kayoi yoran bantaí ma ein mai anoi mai ma vetin anafu aráompin ma iyáantákaré ein baya ano kanaí intin mai Tiyarafenu ano furan tikharen mino sino van mino. \v 9 \x * \xo 15:9 \xt Apo 3:25\x*Inká ena anan nanin banta avábá uantádantin betin má dere Tiyarafenu aví daní ino van mi Karaisi eren mino. Mai van mi vompon dóki ano máa sikhen mino. \q1 “Ena anan nanin banta finté uaré éin aví daní onté uno. \q2 Éin aví daní in í kayo yanté uno. \rq 2Sa 22:50; Íbo 18:49\rq* \m \v 10 Tiyarafenui vompon dókifin enádá máa sikhen mino. \q1 “Ena anan nanin banta kayo oe, Tiyarafenui vanasi vasá manafin amusin ono.” \rq Diu 32:43\rq* \m \v 11 Inká evaránen máa sikhen mino. \q1 “Tireti ena anan nanin banta oe, Bafan avisá daní ono. \q2 Minó barará nanin banta oe, véin avisá daní ono.” \rq Íbo 117:1\rq* \m \v 12 \x * \xo 15:12 \xt Rev 5:5\x*Inká sakhanampa vanta Aisaiya máa sikhen mino. \q1 “Yesin anan pinté ma afoká in nain banta ano minó barará difíbintin maen \q2 béi anan tiya uren evaránen tiviranten mino siren \q2 ena anan nanin banta ano ventá mumunan inten mino.” \rq Ais 11:10\rq* \p \v 13 Mai ma ameno siren iyáantáka ave iyaona Tiyarafenu vaípá timúkékun ayainti mumunan esin amusin má ará kusin má bíkaantanten mino. Mai ma varano sire ave iyaona inimpin Kantá Aunan mano moéken ákona amintin mantaan ákona in nono. \s1 Pori Ma Vompon Uvarein Bayai Ana Ino \p \v 14 Mumunan tifá tiváeyan noe, Tiyarafenui kama avúavá inka sireti afová uren nan mai yanasinta ano siretimpin bíká téi fura siré afová eruna kasae ena nanin banta mai vaya afova amin nono. \v 15 Tiyarafenu ano sein tarisari uren doran timikhá ein nan mi manáa ákona vaya siretin uvaman ameruna mai ano kasaen tiretin ineine aminten mino.\fig Pori ma vompon uvariyain mino.|alt="Paul at desk with writing supplies" src="CN02062B.TIF" size="col" ref="Rom 15.15" \fig* \v 16 \x * \xo 15:16 \xt Rom 1:5; 11:13\x*Tiyarafenu anon ena anan nanin bantafin Yisas Karaisini kama vaya mo siamino van mi séin aní uren monó ánon banta ano ma yoriyain avúaváká ten nan dorano van mai yoran timen mino. Kama vaya mo siamékun Kantá Aunan mano vetin ayaintin Tiyarafenu ano ma ará manafiní é iyain íkun uan amin an dantin pura sen betin maman bei vanasií ino van muno. \p \v 17 Máan tukhái Yisas Karaisi ma seimpin báká maTiyarafenui yorarí iyaruna van mi simusin iyá uno. \v 18 Téi ída ena yanasinta van baya seno van mumpo mai ma Yisas Karaisin pákena van ma siyá bariyá iyarunará ma ena anan nanin banta e mamádan Tiyarafenui oo yaiyiyain mai vaya anan tenté uno. \v 19 Ara ara enará ukhein daná ma afokáin ákona Tiyarafenui Aunan mano séin timikhá Karaisini kama vaya Yerusaremí ké araí uré avové é banasi e siamé oriyá Iririkumí barafin mo kanaí é uno.\f * \fr 15:19 \ft Iririkumí mana Ítarí ádé ma vain bara ino.\f* \p \v 20 \x * \xo 15:20 \xt 2Ko 10:15-16\x*Tenti ákona inin ma vain mai Karaisini kama vaya ma fefá inikhein akhempá ifá uré mai ma ída inikhein nanin bantafin ma mo siamin nan mi sinunu iyá uno. Ena vanta ano ma namádan daféádantá ma uvareiní ída ono van muno. \v 21 Tiyarafenui vompon dókifin máa sikhen mino. \q1 “Mai ma Tiyarafenui vaya ída siamikháin nain kéká ano onantin \q2 inká mai ma veni vaya ída inikharéin nain kéká ano afová inten mino.” \rq Ais 52:15\rq* \m \v 22 \x * \xo 15:22 \xt Rom 1:13\x*Mai ma Tiyarafenui vaya ída inikharé ein barufimpái siamé noké tiretin ída ainé o oné uno. \s1 Pori Ma Romú Orono Van Ineine Ein Baya Ino \p \v 23 Ída ainé oné umpo mai varafimpá ma yoré noré eruna inka saréa me kípé uno. Tiretin nan kokhon oranarái o ineine é eriyá baréi saréa siretin o onano van iyá uno. \v 24 Spenii varafá ma oronté maé tiretin naren e odé oronté uno. Tiretin má ma manafin o varééku mae siretíi aaí usintesí oronté uno. \v 25 \x * \xo 15:25 \xt 1Ko 16:1-4\x*Oronté umpo monó nanin banta ma Yerusaremí bain naren mo amusin moní amiré ínaimpákéi oronté uno. \v 26 \x * \xo 15:26 \xt Apo 24:17; 1Ko 16:1; 2Ko 8:1; 9:2, 12\x*Mai fara vara seyo, Masedoniaú Akaiaúi varafá ma Tiyarafenui vanasi vain mano Yerusaremí ma Tiyarafenui vanasi váken manáa yana san ma o útufiyain kékápin dantin ma orin nain danasinta van betiyan baya sian damuré moní átaru ono van iniyan mino. \v 27 \x * \xo 15:27 \xt 1Ko 9:11\x*Betí ankan amusin mái mai avúavá bariyaren mino. Mai fara vara seyo, Tiyarafenui kama vaya ma Yutan kéká pintena varein mai ayái anona moní átaru uren evaránen aminten mino. \v 28 Mai moní ma áturu urantí baré mo amirékun ma mamarantí maé ínaimpáké Spení ma orono van tiretin naren e oné oronté uno. \v 29 \x * \xo 15:29 \xt Rom 1:11\x*Téi fura sé afová iyá umpo séi ma sireti vaonafá ma oronuna mai Karaisini kákan avábá bái oronté uno. \p \v 30 \x * \xo 15:30 \xt 2Ko 1:11; Kor 4:3; 2Te 3:1\x*Mumunan kéka soe, setisi Bafan Yisas Karaisin avíkái siretin ákonaé tiamiyá uno. Mai ma Kantá Aunani yorantá avábá in maran iyá tiferuna van mi Tiyarafenu vaípá amúkusintesin téin tiya ino van muno. \v 31 Amúkesin ná Tiyarafenu ano séintá dafíkantisá Yudiá barafin ma vain kéká ano ma veni vaya átakharé iyaimpin mai ma átaru uádan moní baré orékun ná mumunan kéká ano amusin iyan barano. \v 32 Mamarantin ma Tiyarafenu ano anunu intí maé túpin timusin bantíi siretin má e váké mumunan ákona uantan maran ó tifanté uno. \v 33 Ará ma kusiantan Tiyarafenu ano siretin masá bano. Mai fura ino. \c 16 \s1 Pori Ma Amusin Baya Vei Arona Kayo Van Tein Baya Ino \p \v 1 Teti mumunan tiyofi Fibi maen Sinkriá barurá minó dorarí iyain bákan tiretin onano van orinten mino. \v 2 Orinti mae mai ma Bafani yoran banta kama e aya iyaonaí e véin aya ono van muno. Manáa yoran aya ono van ma sinti véin ná aya ono. Mai fara vara seyo, kokhon nanin banta aya uaren ten má deren tiya ukhen mino. \li1 \v 3 \x * \xo 16:3 \xt Apo 18:2\x*Prisira nú Ákuira nú ten má tiyaen Yisas Karaisini yoraríin ábasu ifo vá amusin uantano. \v 4 Míkan nan mano séin naro siren purin aví dóká ída seya ana vékan tusu siantiyá umpo ena anan pinte monó nanin banta ano yeren tusu siantiyan mino. \li1 \v 5 Mai ma vékan amápin átaru iyain monó kékasá tenti simusin baya siameno. \li1 Tiamiyáke mai ma Esiá bara finté esé araíen ará baéden Yisas Karaisin ánain ma yakhafein banta mai sesi kama sirona Epenetusi ifo vá tenti simusin baya vá dere véin ná tiameno. \li1 \v 6 Mai ma siretin aya ono van ákona yorarí iyain nanin Marian dere vá tenti simusin baya siameno. \li1 \v 7 Inká Antronikusin nú Yuniasin nú mai senti ádéken nan báken ten má karavusí ukharen mifo senti simusin baya vá míkan dere siameno. Téi ma ída Karaisini yoran bantaí ukhékun maen békan manon pefá ayáká dókein bantá kan bákan ena aposeri kéká ano vékan nan peyan doran bantan báken Karaisini kama yorarí ukharen ne siyaren mino. \li1 \v 8 Bafan avíká ma séi sinunu iyaruna vanta Ampriatusin ná tenti simusin baya siameno. \li1 \v 9 Tetisi mana yoran banta ma Karaisini yorarí iyain Urubanusi má inká tesi kama sirona Stakisi nusá tenti simusin baya siameno. \li1 \v 10 Mai ma ara ara uman eriyan Karaisin avíká mantaan ákona ukharé ein banta Aperesin má inká Aristoburusini mápin ma vain mumunan kéká dere vasá tenti simusin baya siameno. \li1 \v 11 Tenti ádékena vanta Erodionin má inká Narsisusin amápin ma vain mumunan kéká basá tenti simusin baya siameno. \li1 \v 12 Mai ma Bafani ákona yorarí in nanin kan Tri finan nú Tirfosa nú bá \li1 inká ena sen tirona nanin ma Bafani ákona yorarí iyá ma sinunu ukheruna Pesisi masá tenti simusin baya siameno. \li1 \v 13 \x * \xo 16:13 \xt Mak 15:21\x*Inká mai ma Bafan mano aní ukhá ein banta Rufusin má be anóe masá tenti simusin baya siameno. Rufusin anóe anon te sinóen an dakharen mino. \li1 \v 14 Asinkritusin má Frekonin má Ermesin má Patrobasin má Ermasin má inká betin má ma vain mumunan kéká basá tenti simusin baya siameno. \li1 \v 15 Firorokusin má Yuriasin má inká Nereusin má be ayofi má inká Orimpasi má betin má ma vain mumunan kéká basá tenti simusin baya siameno. \li1 \v 16 \x * \xo 16:16 \xt 1Ko 16:20; 1Pi 5:14\x*Tiyarafenurá ma monó tiyain nanin banta ano ma avábá iyain avúavá kasá ben avábá in maran ná ono.\f * \fr 16:16 \ft Kiriki vaya fintéi \fq Tiyarafenurá ma monó tiyain nanin banta ano ma kantasí ukhein amónan maran iyain \ft nan tikhen mino.\f* \li1 Minó Karaisini vanasi ma vain mano siretimpin betíi amusin baya yan oren mino. \s1 Monó Tin Kéká Aúban Ma Yaimen Noin Kékasan Ma Feran Baya Ino \p \v 17 \x * \xo 16:17 \xt Mat 7:15; Tai 3:10\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, ma ákona vayan tiamenté uno. Mai ma nóken eraran aúban daimin baya ma sen noin kéka sará dafiseno. Beti ma sin nain baya ano mai ma fefá afová ukheona vaya vá ída manaí ukhantin mi savifái aviren orinten mifo ída vá betin ádé orono. \v 18 \x * \xo 16:18 \xt Fir 3:19; 2Pi 2:3\x*Mai fara vara seyo, mai kéká ano setisi Bafan Karaisini avúavá ánain ída yakhafiyan mifo vetíi ineinerái yakhafiyan mino. Betíi kampun baya kayo fóké banasi ase amiádaren betíi kama mumunan máden asuse iyan mino. \v 19 \x * \xo 16:19 \xt Rom 1:8; 1Ko 14:20\x*Máan tiyan mifo sireti ma Bafani vaya ánain dakhafiyaona mai minó nanin banta ano afová ukhen mino. Mai van mi séi simusin iyá umpo siretí ankan puntákein avúavá óde afová ure vá betin má namu avúavá barana vá teno. \p \v 20 \x * \xo 16:20 \xt Esé 3:15\x*Máan ma iyasin maen ída ayáká báken mi ará kusin ma amiyain Bafan mano siretin arantan aránaópá Ban Anon kaúden dasaminten mino. \p Tetisi Bafan Yisas Karaisini sarisari ano siretin masá bano. \p \v 21 \x * \xo 16:21 \xt Apo 16:1-2; 19:22; 20:4\x*Tesi mana yoran banta Timotin má inká tenti ádékena kéká ma Rusiusin má Yesonin má Sosipaterin má ano amusin baya yan tireti vaonafá oren mino. \p \v 22 Téi Porini vaya ma uvariyaruna vanta Tertiusi anon Bafan avíká tesi simusin baya yékun tireti vaonafá oren mino. \p \v 23-24 \x * \xo 16:23-24 \xt Apo 19:22; 1Ko 1:14\x*Monó nanin banta vá ma Kaiusin amápin ma átaru iyákun ma setintá kamaen dafisiyá ein mai véin má deren amusin baya sireti vaonafá dan oren mino. \p Mai ma kákan barufin kamanini moníká ma yafisiyain banta Erastusin má inká mumunan tifá tiváe Kuartusin má dere anon amusin baya yan tireti vaonafá oren mino.\f * \fr 16:23-24 \ft Tiyarafenui manáa vompon dókifin ves 24 fin ena vaya asotúin máa sikhen mino. \fv \ft 24\+fv* \fq Tetisi Bafan Yisas Karaisini sarisari ano siretin masá bano. Pura.\f* \v 25 \x * \xo 16:25 \xt Rom 1:5; Efe 1:9; 3:5, 9; Kor 1:26\x*Yisas Karaisi ano ma siretin ena anan nanin banta ayain nan ma fefá bompon dókifin tiádan aúpá baré ein mai saréa Tiyarafenu ano siretin aya inti mantaan ákona in nono. \v 26 Mai ma fefá sakhanampa vanta kayo ano siádan baré einíen mi fara van oriyan ban Tiyarafenu ano ma ákonaen tiádan baré ein mi minó barará nanin bantafin inka sian amá é tiferuna mai kasaen Karaisintá mumunan uren ben ánain dakhafinten mino. \v 27 Yisas Karaisini kama avúava sará mai ma afova víkakhein Tiyarafenun aví ena ena yaní ó tifano. Mai fura ino.