\id JAS - Agarabi NT [agd] (Papua New Guinea) -2011 bd \h Yemisi \toc1 YEMISI MA UVANTEIN BOMPON MINO \toc2 Yemisi \toc3 Yem \mt1 YEMISI MA UVANTEIN BOMPON MINO \mt2 (Yemisi) \imt1 Yemisi Vompon Ma Uvanteí Pákenai Afova Vaya Ino \is1 Ma vompon ma uvantein banta ino. \io1 Yisasin afá ma Yerusaremí barurá báken ma mumunan kayoi ánon bantaí ukhá ein banta Yemisi ino. \is1 Uvarein orana ino. \io1 AD foti-faipi (45) ráké foti-naini (49) ráké mai aúban mino. AD foti‑naini (49) fin Kanisori átaru fákakhan mino. Maí damú ma ákonaen tikharé ein baya kayo ída ma vompompin uvanten mino. \is1 Ma vompon ma uvantein baru ino. \io1 Yerusaremí kákan barurá inon ten iniyan mino. \is1 Ma vompon ma uvaman amikhein kéká ino. \io1 Yutan monó nanin banta ano ma Parestainí bara me ampiren ma karan orera ukhá ein kékái amikhen mino. \is1 Nái ana vará ma vompon uvanten nafino. \io1 Esé araí in bompon ma uvanteimpin Yutan monó nanin banta ano Tiyarafenui man baya ánain puntáden bákurino van ákona uantiyan inká uman erintin ma mantaan ákona inain bayan afova amikhen mino. Yisasi ma anuyontá monó baya siameiníen mi Yemisi ano monó tin avúavá ma ara ara aa ma vain mi monó nanin banta siamikhen mino. Máan ma in manon monó tin avúavápin mumunan mano kama yoran afoká iyan ne sen aní ukhen mifo mumunan manon kantasí ukhé uno ma sin mano ída ino. \c 1 \s1 Yemisini Amusin Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 1:1 \xt Mat 13:55; Apo 15:13; Kar 1:19; 1Pi 1:1\x*Tiyarafenu vá Bafan Yisas Karaisin mái ída miyan baran doran banta séi Yemisi anon ma vompon uvaré uno. Mai ma siyan míkan mifo sirantan kan orun kádan (12) anan kéká ma Yutan barafin bain pinté ma ena varafá meren mana mana ukhein pimpái ma vompon uvamádékun oreraen mino. \s1 Akhenókain Mano Ma Mumunan Maman Ákona Iyain Baya Ino \p \v 2 \x * \xo 1:2 \xt Rom 5:3-5\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, uman mano ma siretin amaniná ma yákó intiya mai van amusin mana in daná ino vá te afová ono. \v 3 \x * \xo 1:3 \xt 1Pi 1:7\x*Mai fara vara seyo, siretí ankani mumunan ma akhenóka uan onan nain manon tiretíi mumunan moéken ákona uantantiya mantaan ákona in nono. \v 4 Máan tukhen mifo áin ná mai avúavá ano orun potino. Para vara seyo, máan avúavá ano ma fara oriyan báken mi siretíi mumunan pura sen ákona uantantiyan akhenókafin ída erave ankamin nono. \s1 Amúkin Avúava San Ma Siamein Baya Ino \p \v 5 \x * \xo 1:5 \xt Pro 2:3-6\x*Tiyarafenu ano ma varano sikhein daná ma afová ono van ma in nain mano vá mai ma uman nan ída ininton amusin iyáken amiyain Tiyarafenun inaesin ná amino. \v 6 Máan tukhen mifo véin ma ina ono sinteya vá mai véi simintéí ina iyá uno siyákeya vá ina ono. Para vara seyo, kokhon ineine ma iyain kéká ano mai ma uva ano ma non karantó ein an mi yiyan mino. \v 7 Máan avúaváká ma van nain nanin banta ano ída vá Bafan mano mana yaná timintéí uno siren ineine ino. \v 8 Máan kékái ineine ano mo asuse ukhantin pasen beti ma varan nain danasinta ano non ma karantó en onóbe enóbe ein an manan danten mino. \s1 Ona Ída Van Kéká Bá Kokhon Ona Van Kéká Bái Vaya Ino \p \v 9 Mumunan kéká ano ma minó dana san o afasí ma iyanten ná amusin ino. Para vara seyo, Tiyarafenu ano máan kékái kákan bí amiyan mino. \v 10 \x * \xo 1:10 \xt Ais 40:6-7\x*Inká mai ma minó danasinta ma kain bain kéká ano amusin ná ino. Para vara seyo, Tiyarafenu ano máan kékái oman bararasí urantin mi katafin ma vain paravan mano ma mo khafureiní inten mino. \v 11 Para vara seyo, áau édaven ma ákonaen á kan maen mai ma kamaen kiyaré ein paravan mano ma ainen mo kafuré iyain an mi yen mai ma kokhon ona ma kain bain kéká ano vetí ina yanasinta vá ainen o aiyoranten mino. \s1 Minó Kama Yanasinta Ma Eriyain Mai Tiyarafenun Pinté Ana Ino \p \v 12 Mai ma akhenóka iyákan ma maifin mantaan ákonaé iyain kékái Tiyarafenu ano avábá uanté iyan mino. Para vara seyo, maifin ma mantaan ákona ukharé inain manon mai ma Tiyarafenurá ma anunu ukhein kéká ma aunan bain kamamó iyáantan ma vain baranten mino. \v 13 Inká akhenókafin ma orivinona ano ída vá tiyákeya Tiyarafenu anon téin akhenóka uan oniyan mino seno. Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano namu avúavá barano van mana ano ída véin akhenóka uan ontein bantin béi ano ída kanaíen banasi akhenóka inten mino. \v 14 Máan té iyan mifo setin tirá mantá ma siran niyaruna yaná anoi akhenóka in avúavá maman dákó iyá tiféuno. \v 15 Mai ma akhenóka in avúavá ano ma éimpin afoká uven e yarifaáda ma umeí iyaona anon purin maman dákó é iyan mino. \p \v 16 Máan tukhein nan mi mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, ída vá áesin kampun baya fóké tiretin do aviren tavifá orino. \v 17 Ayompin báken kano van ma oon kayo uvamádan ma vain danasinta Afóe Tiyarafenu vaípákéi kama yanasinta ano eriyákan béi ída aman mano ma onóbe enóbe einí é iyan mino. \v 18 \x * \xo 1:18 \xt Yon 1:13\x*Bei fura vaya fókéi setin maman be akhafanaí uren minó danasinta ma uvantein amaninái setin esesí urá bá tiféuno. \s1 Baya Iniren Ma Mai Ánain Dakhafen Doran Baya Ino \p \v 19 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, minó baya ma sin nain kama e inireya ída vá aine vaya siyáke vá aranan ono. \v 20 \x * \xo 1:20 \xt Ekr 7:9\x*Para vara seyo, aranan ma in avúavá ano ída kanaíeya Tiyarafenu ma anunu ukhein avúavá maman dákó inono. \p \v 21 \x * \xo 1:21 \xt Kor 3:8; 1Pi 2:1\x*Máan tukhein nan mi namu avúava sinta ma siretin aúpin ma van nará pédeya Tiyarafenu ano ma vei vaya siretin aúpin doádan bain ná kama ureya mai ánain dakha fono. Para vara seyo, mai ákona anon kanaíen tiretin aya uren purin pintena evaránen aviranten mino. \p \v 22 \x * \xo 1:22 \xt Mat 7:26; Rom 2:13\x*Máan ma ukhein nan ovare vá me ineno. Mai vaya kayo ánain dakhafano van mi siamiyan mifo iniya ana vano va raino. Ída ma mai vaya kayo ánain dakhafinteya mai eyantái óen banta an daveya eyan mi máka siya va ono. \v 23 Para vara seyo, vaya ana inire ma ída mai ánain dakhafinte mae mai kamufin ma siretíi auná onein an diya ono. \v 24 Tiretiyan ódareya ma oren nan maen manádái áuné iyan mino. \v 25 \x * \xo 1:25 \xt Rom 8:2; Yem 2:12\x*Máan tukhen mifo mai ma ume finte ma Tiyarafenui funtákein man baya ano ma útúantaya ma vaona ma oman afova suron ureya ma mai ánain dakhafiyáke ma inká mai ma ineona vaya ma ída áun esin maen mai van Tiyarafenu ano avu uantanten mino. \p \v 26 \x * \xo 1:26 \xt Íbo 141:3\x*Monó nanin banta uno sire ma siretí ankan amafintá ma ída yafisinte mae mai siretiyantái óen banta an daveya eyan máká maáká esin mi siretíi monó tin mo asuse en beni nan aran ída vanten mino. \v 27 Teti Sifóe Tiyarafenun avorá ma fura sen monó nanin bantaí ukhé bano ma sinte vá aso iyamporinta vá inká baré nanin kayo vá ano ma umampin bantiya vá betin aya iyákeya ída vá áesin ná ma varákena yanasinta ano setin máden asuse ino. \c 2 \s1 Aronará Ana Ma Kama Iyaí Pákena Van Ma Sikhein Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 2:1 \xt Apo 10:34; Yem 2:9\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, manáa kayo van mana anunu ureya ma ena kéká oyan amiyáke mae mai inte ana vará teyá tetisi kakhakhein Bafan Yisas Karaisintái mumunan ukhé uno siya rafono. \p \v 2 Tiretíi átarufin ma mana vanta ano kama ukhein auí daná bá kákan miyantá bain ankaroro vá uren erintin ma inká ena vanta ano yáka ráka ukhein auí daná ma uren erinti ma \v 3 kokhon ona vain banta van tiamesin kama karáká kumamintiya ma inká ona ída vain banta van ma mesapá o mantakheya vanó tinte fo áa varará kumanenó tiyanteya fo mai \v 4 siretí ankan mi yaimin bantíi uveyan tiretíi namu ineine fóké banasi yaimiya ono. \p \v 5 \x * \xo 2:5 \xt 1Ko 1:26-28\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, ma vaya vá ineno. Ma varafin ma ona ída vain nanin banta van mi mumunampin moéken kákaní inten ne sikhen mino. Mai kéka anon mai ma Tiyarafenu anunu iyain kéká ma iyáantan bain dafisimpin orintéin aní ukhen mino. \v 6 Máan tukha ompo siretí anon mai ma ona ída van kéká ayave amiya ono. Kokhon ona ma vain kéká anon tiretin nina yaná máden asuse uren avían kópin kaiyan mifo mai van ídá afová intoyá kama iyá ba rafono. \v 7 Mai ma Tiyarafenu ano ma Yisas Karaisini kama ví ma maman tiretin amaniná ma kaein banta mai vetí ankan manon oyampá baya sein mino. \p \v 8 \x * \xo 2:8 \xt Mat 19:19; Kar 5:14\x*Mai fura ino. “Eyan nan ma anunu iyaonaí e vá ena van anunu ono” \rq Riv 19:18\rq* \m sikhein man baya ma Tiyarafenui vompon dókifin bain ánain ma fura se vákurinte maen pura yanasí inono. \v 9 \x * \xo 2:9 \xt Diu 1:17\x*Máan tukhen mifo mai ma ona vain kékái vaya ánain mana ma yakhafinte mae mai man bayan durafúde umeí eono. \p \v 10 \x * \xo 2:10 \xt Riv 19:37; Nam 20:7-12, 24; Mat 5:19\x*Para vara seyo, iye anó minó man baya yakhafiyáken ná mai fintena mana man baya yurafurinten nafi mai Tiyarafenui minó man bayan durafuren mino. \v 11 \x * \xo 2:11 \xt Rom 13:9; Diu 5:17-18\x*Para vara seyo, mai Tiyarafenu ano anan temi, “Ída vá pamúku avúavasí ono.” \rq Eks 20:14\rq* \m Inká ena máa sikhemí, “Ída vá banta aruan purono.” \rq Eks 20:13\rq* \m Máa sikhanti ma sireti ma ída famúku avúavásí iyáke ma vanta aruan purinte mae mai man bayai yurafure ono. \p \v 12 \x * \xo 2:12 \xt Kar 6:2; Yem 1:25; 1Pi 2:16\x*Máan tukhantiya vaya ma sin nona fi áa nái avúavasá barante fo mai ovare vá me ineno. Mai ma avábá bain man baya ano ma ume fintena utúantaya ma vaona anoi kó tiantanten mino. \v 13 \x * \xo 2:13 \xt Mat 5:7; 18:32‑35\x*Mai fara vara seyo, ena nanin banta van ma ída arunan uantiyaré esin maen Tiyarafenu ano éin ída arunan uantanten mino. Máan tinten mifo ena van ma arunan uantiyaré esin maen mi Tiyarafenui arunaná ano vei kó pintena siretin ampiantanten mino. \s1 Mumunan Mano Ma Kama Avúavá Ída Maman Dákó Inten Maen Mai Mumunan Púken Mino \p \v 14 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, siretíi avúavá ano ma ída kama ukhantiya mai nái ana vará teyá tetí ankan mumunan ukhé tiféuno siya rafono. Máan mumunan mano ída kanaíen mana nanin banta aya urantin Tiyarafenu ano aviranten mino. \v 15 \x * \xo 2:15 \xt 1Yn 3:17\x*Afá aváe ano fi áa ayofi ano fi ma yunan má auí daná ba san ma iyantiya ma \v 16 mana yaná ída aminton ma inka ino múmúká bákeya kama e yunan niyasin ná Tiyarafenu ano avábá uantano ma sin nona ano mana kama yanasá maman dákó inte fono. \p \v 17 Máan tukhanti afovasá ono. Mumunan iyáken ma kama yorarí in avúavá ma ída vantin maen mai mumunan mano mo faen danasí en purein an mi yakhen mino. \p \v 18 \x * \xo 2:18 \xt Kar 5:6\x*Manáa ano kokhon ineine uren máa sé iyan mino. “Manáa kéká ano kama mumunan má bákan maen inká ena kayo ano kama yorarí in avúavá bá ban mino,” siya ompo séi siretin tiamenté uno. Tiretíi kama yorarí in avúavá ma ída vantí maé tiretíi mumunan ída onanté umpo sesi kama yorantái sesi mumunan aní ékuya onan nono. \p \v 19 Mana Ayarafenu anan ban minó tireya siretí ankan mumunan iya rafono. Mai fura ino. Namu aunan kayo vá ano yeren mumunan iyáken avinantampin ban mino. \v 20 Tireti óen banta kayo oe! Kama yorarí in ma ída vain mumunan mano ma mo namuen asuse ukhein mai inte yamusá afová inte rafono. \p \v 21 \x * \xo 2:21 \xt Esé 22:9-12\x*Teti sinafu Abaraamu ma ve anin Aisakin ma on kará nará uádantá ma Tiyarafenu íkun uan amein avúava san ma Bafan avorá puntákein bantae ma sikhá ein nan ídá ovaré me iniya rafono. \v 22 \x * \xo 2:22 \xt Ibu 11:17-18\x*Tiretí ankan afovasá ono. Beni mumunan má kama yorarí in má ano manafiní uven doran mi veni mumunan mano mo fura yanasí en mino. \v 23 \x * \xo 2:23 \xt 2Kr 20:7; Ais 41:8\x*Máan tukhan mi Tiyarafenui vompon dókifin ma varé ein bayai mo khanaíen mino. Mai vaya ano máa sikharen mino. “Abaraamu ano Tiyarafenurá mumunan uran mi véin maman puntákein banta e siran,” \rq Esé 15:6\rq* \m banasi ano yere véin nan Tiyarafenui kama arona e sen ariyaren mino. \v 24 Máan tukhein nará afová ono. Mumunan mana ma in mano va Tiyarafenu avorá tetin maman puntákein nanin bantaí iyan naifo setisi kama yoran má ano yeren máan té iyan mino. \p \v 25 \x * \xo 2:25 \xt Yos 2:1-21; Ibu 11:31\x*Pamúku nanin Reapin má dere anon mai avúavá tetin aní ukhen mino. Afurin banta kéká ma avían aúpá kaúdákaren ma sianta ena aí páké uaren ma evaránen orein avúavá anoi Tiyarafenu avorá puntákein naniníen mino. \v 26 Kama yorarí in mumunan ma ída vantin maen mai mumunan mano furein an mi yakhen mino. \c 3 \s1 Oorá Ma Yafisin Baya Ino \p \v 1 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, monópin ma vanasi afova amin nanin bantaí ono van kokhon mano ída vá ono. Mai fara vara seyo, vanasi ma yaimin damú ma afoká intin maen mai ma afova amin nanin bantaí ukharé inain kékái Tiyarafenu ano umantá daiminten mino. \p \v 2 Tetí minó ano kokhon dádái namu avúavápin eravé tinkamé iyá tifé umpo intéa kéká anó oorá dafisinten nafi mai kayo anon monó avúavápin anoní ukhen pasen be aurá kamaen dafisinten mino. \v 3 Osin maen kákan tafúna ifo sító aenifó ma véin oofen damurákei kasae o amáe e amáe iyasin eni anunu ánain dakhafinten mino.\fig Osin oofen ma tító aeni kain bain mino.|alt="Horse with bit in mouth" src="LB00035B.TIF" size="col" ref="Yem 3.3" \fig* \v 4 Inká sipirá dere vá afová ono. Mai maen kákan daná bantin inká kákan uva iyáken o mamáde e mamáde iyantin mifo sító danka ano ma o mamáde e mamáde ma inaintá anan orinten mino. \v 5 Máan manan en mi amafin mano yere sító danái van mifo kasaen kákan dana maman namu uádanten mino. Inká títóká karé uvin nain ira ano kasaen kákan aafan kanten mino. \v 6 \x * \xo 3:6 \xt Mat 12:36-37; 15:11, 18-19\x*Amafin ma vain mai máan mana en mi ira ma khiyain an dakhen pasintin namu vaya kayo ma amafintá báken maen kasaen tiretíi kumanin máden asuse uren tireti ma kama e vaona mai ira anamuná ano ma e khen orera einíen kákan uman o maman aminten mino. Para vara seyo, mai ma uman baren berai siyan purin barufin ma ume nanin banta máden asuse iyain ira ma eriyain mai Ban Anon pintéi eriyan mino. \p \v 7 Banasi ano kasae ara ara osafáe fi nun kayo fi safúna kayo fi inká noyana kayo fi máde ayuní inono. \v 8 \x * \xo 3:8 \xt Rom 3:13\x*Máan tin nompo mana ano ída kanaíen amafin ayuní inten mino. Maifin mi namu vaya kayo víkakhen maen mai ano vanta ma aruan puriyain uvá an mi yakhen mino. \v 9 Máan tukhan mi mai simafin mano manáa yamú tetisi Bafan Tifóen aví daní iyáken maen inká manáa yamú mai ma Tiyarafenu ano ma ve avúaváká ten ma uvamádan bain nanin banta vá asiren ankayan té iyan mino. \v 10 Kama vaya kayo vá namu vaya kayo vá ano mana oofentéi khuviyan mino. Máan tiyain nan mi mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, máan avúavá ma variyain mai ída funtáken mino. \v 11 Non mantein pinté ma vimpun édé iyain mai kama non má íta non masá manafin édé iyan nafino. \v 12 Inká kanaíeyá fíki yaa ana fintena orifi aran kúdeyá inká uvaini anan tákena fíki aran kúdinte fono. Ida ino. Máan tukhantiya un non ma mantan nain pintena ída kanaíeya auyen non dafin nono. \s1 Kankánan Afova Van Ma Sikhein Baya Ino \p \v 13 Máan tukhein nan mi kama ineine vanti ma Tiyarafenui avúavá ma afová ukhanteya mai kama avúaváká basin ná tiretin pinté kama avúavá ano non ma vanaein an dano. Kama avúavá ma variyan nonará ma ída au khákan inte mae mai fura seya kama ineine vain kékasíi in nono. \v 14 Máan tin nompo eyan nan mana in avúavá bá inká ena ará namu uantan má ma siretimpin bantiya mae mai fura sen namu uron ukhen mino. Máan tukhen mifo mai van ída vá tiretiyan amo se vá tetin túpin kama ineine vá uno sireya fura vaya me oyan ameno. \v 15 Mai ma veyan nan mana in avúavá bá inká ena nanin banta ma inian namu uantan má ano Ban Anon pintéi eriyan mifo ída Tiyarafenu finté eriyan mino. \v 16 Para vara seyo, veyan nan mana ma in avúavá bá inká ena nanin banta ma inian namu uantan má ma vaimpin ma onesin maen namu avúavá ana variyantin minó daná ano mo asuse anan inten mino. \p \v 17 Máan tinten mifo mai ma inaru fáké erikhein afova ma mantein kéká ano ma esé araíen baran nain avúavú máan mi ukhen mino. Avusese ukhen ban má ará kusin avúavápó ma ena anunu in má minó damú ma vempáké kusen ban má ino. Inká ena nanin banta vá ma manafin ban avúavá bá inká ena van arunan uantiyáken kama avúavá ana variyan ma van má mino. Inká aronará ana ída kama iyan ban avúavá baren ma fura sen afoká in nain baya ana ma sin má ino. \v 18 \x * \xo 3:18 \xt Mat 5:9; Ibu 12:11\x*Mai ma ará kusin avúavá ma maman kaiyain kéká ano ma ará kusin danayun ma yóden maen puntákein avúava sintan duyasinten mino. \c 4 \s1 Tiyarafenu Ádé Ma Orin Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 4:1 \xt Rom 7:23\x*Nái yaná anó tiretin aúbaná aruve asive in avúavá maman kaiyan nafino. Namu avúava san ma aran nan daná anó maman aruvin banta kéká an daren ná tiretin aúpin aruviyan nafino. \v 2 Tiretí ankan ma anunu iyaona yaná barano van maeya mai ma yan bain kéká aruan pureya inká oyampá baya seya inká aruve asive eya iya ompo mai yaná ída variya ono. Para vara seyo, amúkimpó ída Tiyarafenu vaípá inantiya rono. \v 3 Inká Tiyarafenu vaípá ma inanten nan maen ída amé iyan mino. Mai fara va ino. Tiretíi avúavá ano namu ukhan pasen mi amintiya yan bukhafa ma amusin amintá do maman karúdanona van mino. \p \v 4 \x * \xo 4:4 \xt Rom 8:7; 1Yn 2:15\x*Tiretí ankan pamúku nanin banta an den non kéká ompo ma vara rákena avúavá ma aronaí in avúavá ano ma Tiyarafenui namuro vain mai siretí ankan ídá afová ukhe rafono. Ma vara rákena avúavápin amusin doseno van ma inikhanteya mai ída kanaíeya Tiyarafenui arona vanonái siretin evaráné tiamiyá uno. \v 5 Tetin nan Tiyarafenurá ákona inin kaúden bano van ma vei Kantá Aunan túpin kain bain nan ma Tiyarafenui vompon dóki ano sikhein nan mai siretí ankan nái inin ná bariya rafono. \v 6 \x * \xo 4:6 \xt 1Pi 5:5\x*Tetin nan mantaan ákona uven namu yana san ma anunu in avúavá bá aruvin non tiren mi Tiyarafenu ano moékan tarisari simiyan mai van mi Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. \q1 “Au khákan ma iyain kéká Tiyarafenu ano namuroí iyan \q2 mifo veyan ma maman bararasí iyain kékái sarisari amiyan mino.” \rq Pro 3:34\rq* \p \v 7 \x * \xo 4:7 \xt Efe 6:12\x*Máan tukhen mifo Tiyarafenu avorá eyan maman bararasí ureya váke vá Ban Anoni avúavá oyan amesin ná tiretin me ampiren orino. \v 8 \x * \xo 4:8 \xt Ais 1:16; Sek 1:3; Mar 3:7\x*Tireti ma Tiyarafenu ádé ma oresin maen Tiyarafenu ano siretin ádé erinten mino. Tiretí ume kéká ompo ayan tesé e vá inká baya sireya ída varan kéká ompo aúpin ná avové ure sesé ono. \v 9 Ída funtákein avúavá ma vare ona vará ifí diyákeya moékan arunaná bariyáke ída vá intireya amusin iya vá bempáké arunanápin ná bano. \v 10 \x * \xo 4:10 \xt Yop 5:11; 1Pi 5:6\x*Bafan avorá ará bararasí ureya váke ma veni ákonará ana vano van ma esin maen béi ano siretin maman daní uren kákan bí aminten mino. \s1 Ena Nanin Banta Ma Yaimí Pákena Vaya Ino \p \v 11 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, ída vá ben namu vaya sin maran ono. Ená oyampá baya sinte fo áa yaiminte fo mai ano man bayan oyampá baya sireya yaimin nono. Man baya ma yaiminteya mai man bayará ída yafisiya ompo véin mi yaimin nono. \v 12 \x * \xo 4:12 \xt Rom 2:1; 14:4\x*Man baya ma uvantein Tiyarafenumpin mi ákona vantin tetin daiminten mino. Beyafin mi vanasi ma evaránen aya uren aviran ákona vá aruren asuse in ákona vá ban mifo siretimpin intéa ákoná bákayá ben daimin maran iyá ba rafono. \s1 Inurantena Yanasan Ma Ve Amo Sí Pákena Vaya Ino \p \v 13 \x * \xo 4:13 \xt Ruk 12:18-20\x*Máan tiyan mifo afova sá ono. Manáa kéká ano siyáken maen “Taréa fi áa inuran nafi e manté mana kákan barufá orivé maé mairá mana oranará báké manáa yoran kauré maé kokhon aman moní uvaranté uno,” siyan mino. \v 14 \x * \xo 4:14 \xt Íbo 39:5, 11; Pro 27:1\x*Inuran ma afoká in nain danasinta siretí ankan ída uron mi afová ukha ono. Para vara seyo, sireti ma vaona ano non ayo ano ma sító máará afoká uaren ma ainen mo aiyoré iyain an mi yakharono. \v 15 Tiretí ankan máan ná teno. “Bafan mano ma setin nan mai avúavá barano ma sintí mai ída furin para váké mai avúavá baranté tiféuno.” \v 16 Mai ma varano van ma iyaona yanasintará ma e amo siya varé esin maen mai ano namu avúavá anan mamádantiya umeí in nono. \v 17 \x * \xo 4:17 \xt Ruk 12:47\x*Tiretí ankan afova sá ono. Mai avúavái varanté uno seya afová ure ma ída varante mae mai umeíi in nono. \c 5 \s1 Kokhon Ona Ma Yan Bain Kayo Ano Ma Uman Baran Nain Baya Ino \p \v 1 Kokhon ona ma yenan bain nanin banta ano ma vaya vá ineno. Akhokhofarí ukhein uman kayo ma eriyain nará ifí diyáke aí pinte sá kákan berai seno. \v 2 \x * \xo 5:2 \xt Mat 6:19\x*Tireti ma kama yanasinta yenan bain mano mo avóken tonton arukhan inká kama vuí danasinta antan danú ano nakhen mino. \v 3 Tireti ma yenan bain kori vá siriva vá ano mo namuen karokharoní ukhen mino. Ma vara ma kípan nain damúi mai ma kama yanasinta ma kaiyá inona anon tiretíi avúavá daíden maen ira ano ma kheiní inten mino. \v 4 \x * \xo 5:4 \xt Diu 24:14-15\x*Para vara seyo, mai ma siretí ankani yorarí iyákaya ma ída kama e miyaní into ma manáa moní do maman kaiyá eona ano siretíi mai avúavá inka siamíkan minó ákona ma vain Bafan mano inikhen mino. \p \v 5 \x * \xo 5:5 \xt Ruk 16:25\x*Ena ena yamú tiretí ankan kama namumpin bákeya kama yunan kayo ana niyáke kama inorarí ukhaona inka arinti furin nono. \v 6 Mai ma kama kéká báken ma siretin ída aroren ukhein kayo yaíde mae aruan purono sireya aren nan puriyaren mino. \s1 Ará Kusin Má Báken Ma Uman Baran Baya Ino \p \v 7 \x * \xo 5:7 \xt Diu 11:14; Yer 5:24\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, afová ukha ono. Dunan doran kéká ano vara finté danayun orun ampamaren karavintí duyaseno van ma a san ave é iyain an deya vá ará kusin má bempáké báke vá Bafani erin ave ono. \v 8 \x * \xo 5:8 \xt Rom 13:11-12; 1Pi 4:7\x*Tiretí ankan ará kusin má bákeya mantaan ákona ukhe vá bano. Para vara seyo, Bafani erin inka ádé ukhen mino. \p \v 9 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, Tiyarafenu ano siretíi avúavá daíden uman amin nafo ída vá eraran aveantumpin baya sin maran iya vano. Mai fara vara seyo, mai avúavá ma yaíden uman amin banta ano inka ereno van iyáken onará mantakhen mino. \p \v 10 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, afovasá ono. Mai ma Bafan aviká ma kama avúavá bariyáken uman o yosiyaré ein sakhanampa vanta kayo anon tetin aní ukhen mino. \v 11 \x * \xo 5:11 \xt Eks 34:6; Yop 1:21-22; 2:10; Íbo 103:8\x*Mai ma kákan umampin o fékein kékái kákan bí amiyá tiféuno. Mai ma Yopun amaniná afoká in ma varein avúavá ano ma Bafani ineine ma kanaí ein manon tetin aní ukhen mino. Para vara seyo, Bafampin mi moéken avábá in má arunaná bá bíkakhen mino. \p \v 12 \x * \xo 5:12 \xt Mat 5:34-37\x*Máan tukhen mifo mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, ída uron ná inaru fi vará fi áa manáa yanasinta fi aví tireya vá pura ódino sire ayan befiyó ono. Para vá eyo seya ída inó se iya vá mairá ída uman barano. \s1 Mumunan Nanin Bantai Amúkimpin Ma Ákona Vain Baya Ino \p \v 13 Tiretin pinté ma uman baren oriyan ban nain mano vá Tiyarafenun amúkuan amino. Inká amusin ma iyan nain mano vá Bafan anédó diyáken ben aví daní ino. \p \v 14 \x * \xo 5:14 \xt Mak 6:13\x*Tiretin pinté ma aí iyantin ban nain mano vá monó doran banta kayo arantin ná Bafan avíká mai kéká ánontá uveri vanaren amúkuantano. \v 15 \x * \xo 5:15 \xt Mat 17:18-20\x*Mumunan má ma amúkuantan nain manon betin aí daná kípaantádantin mi Bafan mano evaránen betin kama uantanten mino. Inká mai kéká ano ma umeí ukharé intin maen Tiyarafenu ano vetíi ume ampiantanten mino. \p \v 16 Máan tukhein nará tiretíi ume van sirun noe sin maran ná iyáke vá ben amúkuantan maran esin ná Tiyarafenu ano aya ino. Puntákein nanin banta ano ma amúkiyaimpin mi moékan ákona van mino. \v 17 \x * \xo 5:17 \xt 1Ki 17:1; 18:1\x*Tetin an dakhein bantan Iraiya varen mi á ída yano van ákonaen amúkin mi kanú manaú orana ifo afápá mana un kádan biyontá ída á den mino. \v 18 \x * \xo 5:18 \xt 1Ki 18:42-45\x*Máan tukharéin maen inká evaránen á dano van ma amúkin ma á eran maen dunan má káta vá ano evaránen orun póten mino. \s1 Mumunan Ma Me Ampikharé Ein Ma Ayaintin Ma Evaránen Mumunan In Baya Ino \p \v 19 \x * \xo 5:19 \xt Kar 6:1\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, siretin aúbanáké ma manáa kéká ano Tiyarafenui fura sikhein baya ma me oyan amiren orikharé intin ma ovaránen aviádanti ma erinti mae \v 20 \x * \xo 5:20 \xt Pro 10:12; 1Pi 4:8\x*mai vá afová ono. Mai ma o aviáden nan ma erein banta anon mai ume vantai furin pintena aya uren nan mi Tiyarafenu ano mai vantai ume kayo ampianten mino.