\id GAL - Agarabi NT [agd] (Papua New Guinea) -2011 bd \h Karesia \toc1 PORI MA KARESIÁ NANIN BANTA UVAMAN AMEIN BOMPON MINO \toc2 Karesia \toc3 Kar \mt1 PORI MA KARESIÁ NANIN BANTA UVAMAN AMEIN BOMPON MINO \mt2 (Karesia) \imt1 Karesia Vompon Ma Uvanteí Pákenai Afova Vaya Ino \is1 Ma vompon ma uvantein banta ino. \io1 Baya varen orin banta Pori ano ma ma vompon uvantein nan kan ineinen iyan mino. \ili (1) Karesiá barafin ma Pisidiá distrikifin ma sautí bain baru kayo Antiokí bá Aikoniamí bá Ristará bá inká Debé bápin ma esé araíen monó dorarí uren ma avían mantakhá eimpin minon ten iniyan maen inká \ili (2) Karesiá barafin ma notí bain baru kayofin ma kan dádasí en monó dorarí ukhá ein ne sen iniyan mino. Taréa ma Teki e siyain barafin mi Karesiá bara varen mino. \is1 Uvarein orana ino. \ili (1) Karesiá barafin ma sautí bain kéká ma uvaman amikhanten maen mai AD foti-eiti (48) fin nafi áa foti-naini (49) fin nafin uvanten mino. Mai maen kanisori kayo ano ída Yerusaremí átaru ukhan mino. \ili (2) Inká Karesiá barafin ma notí bain kéká ma uvaman amikhanten maen mai AD fifti-siksi (56) fin nafi áa fifti-seveni (57) fin nafin uvanten mino. Mai maen Romú nanin banta ída vompon uvaman amikhen mino. \is1 Ma vompon ma uvantein baru ino. \io1 Kanisori átarufá Yerusaremí oriyáken nafi áa Masedonia safi áa Koriní barurá ma kanú manaú dádasí en ma monó doraríen noren ma e váken nafin ten iniyan mino. \is1 Ma vompon ma uvaman amikhein kéká ino. \io1 Pori ma Karesiá barafin esé araíen monó dorarí iyákan ma mumunan ukhá ein kékápin nafi áa kan dádasí ma en monó dorarí íkan ma mumunan ein kékápin nafi non ten iniyan mino. \is1 Nái ana vará ma vompon uvanten nafino. \io1 Monó nanin banta ma Pori afova amiyan ma Yisas Karaisintá ma mumunan esin maen mai avúavá anon auu ída manten ne sinten mino ma sikhá ein me ampiren man baya ánain bákuriyaimpin mino. Kampun banta kayo ano kampun afova amiren enará ukhein bayafó banasi aviren tavi aasá oriyan mifo Pori ano vei vaya varen orin doran nan pura sen ákona vain doran ne sen maman amá ukhen mino. Karesiá nanin banta ano ma Yutan kékái avúavá ánain ma yakha fono van ma auu khavin daná ma maman kainten maen mai vetimpin manan minó afova van mino. Mai man bayai karavusii sá inten nafi áa Yisasin pinté uaren ná auu ivan kékasí inten nafi mai vetíi anunu ino. Máan tukhen mifo mai ma monó nanin bantaí ukhen ma amusin dosiyá ein mai ída vetíi anunu ánain bákurinten mifo Tiyarafenun anunu ánain dakhafen ena nanin bantai yoraríen ná aya ino. \c 1 \s1 Porini Amusin Baya Ino \p \v 1 Téi vaya ma varen orin banta Pori uno. Baya ma varen orin dorarí ino van ma vara ráke vanta kayo ano fi áa mana vanta ano fi ída séin aní uren ákona simikhen mifo Yisas Karaisin má inká bein ma furin pintena avían mantakhein Afóe Tiyarafenu vá anon mai ákona simikhen mino. \p \v 2 Minó mumunan ayofi afá aváeyan manon ten má manafiní uven mi ma vompon uvaman Karesiá ma vain monó kayofin ma vaona nanin bantan amen mino. \p \v 3 Tifóe Tiyarafenu vá Bafan Yisas Karaisini sarisari vá ará kusin má ano vá tiretin má bano. \v 4 \x * \xo 1:4 \xt Kar 2:20\x*Yisas Karaisi anon teti Sifóe Tiyarafenui anunu ánain dakhafen mi saréa ma vain namu avúavá pintena setin tiya ono van e fúkaren mino. \v 5 Máan tukhein nará Tiyarafenu avisá ena ena yaní ó tifano. Pura ino. \s1 Kama Vaya Mana Anan Ban Mino \p \v 6 Yisas Karaisini yoran táké uaren ma Tiyarafenu ano siretin kamaen tarisari uren arákaya ma veni vanasií ukharé eona kéká ano ma aine véin me oyan amire ma enará ukhein monó baya ánain ma yakhafiya ona van mi séi sinúdiyá uno. \v 7 \x * \xo 1:7 \xt Apo 15:1, 24\x*Ída ena kama vaya van mifo manáa kéká anon tiretin maman kufa uádaren mi Yisas Karaisini kama vayan do vaéádiyan mino. \p \v 8 \x * \xo 1:8 \xt 1Ko 16:22\x*Máan tiyan mifo fefá ma siamékuya inikhá inona kama vaya vá ma ída manaí ukhan nain monó baya ma setí ankan pinte safu áa inaru fáke enisori ano fi ma me siamin nain mano vá ira khiyan ma uman baren berai siyan purin barufin ná típá o afeyorano. \v 9 Tetí ankan pefái siamikharéi saréa evaráné ákona iyá uno. Pefá ma inire afová ukhá inona monó baya vá ma ída manaí ukhan nain baya ma me siamin nain banta ano vá ira khiyan uman baren ma verai siyan purin barufin ná típá o afeyorano. \p \v 10 \x * \xo 1:10 \xt 1Te 2:4\x*Banasi amusin uantano vara ma vaya siya raumpo Tiyarafenun mi amusin uantiyá uno. Banasi amusin uantano van ma iyanté maé mai séi ída Yisas Karaisini yoran banta uno. \s1 Yisas Karaisin Pinté Erikhein Bayan Pori Siyan Mino \p \v 11 \x * \xo 1:11 \xt Mat 16:17\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, afovasá ono. Mai ma aya uren ma evaránen aviran baya ma siretin tiamikheruna mai ída mana vanta finté erikhen mino. \v 12 Mai vaya ída mana vanta finte varékun inká mana vanta ano ída afova simen ukhen mifo Yisas Karaisi anon aú páke vaya simikhen mino. \p \v 13 \x * \xo 1:13 \xt Apo 8:3\x*Pefá ma Yutan kayoi avúavá ánain ma ákonaé dakhafiyáké maé Tiyarafenui vanasi vá monó bá namuroí uré minó aruan kípano van iyákuya afová ukhare ono. \v 14 \x * \xo 1:14 \xt Apo 22:3\x*Téi Yutan kayoi avúavá ánain ákonaé dakhafiyá paséi sinafu siráoni avúavá ánain ma yakhafimpin te sivun kéká esantakharé uno. \p \v 15 \x * \xo 1:15 \xt Ais 49:1; Kar 2:7\x*Máan tukhé umpo sinóen amúpim ma vákun mi mai ma Tiyarafenu ano ma aní ein damúi vei sarisarifó téin tararen aní urá baréi e vantaí é uno. \v 16 Bantaí uvékun ena anan nanin bantafin be Anini kama vaya siamino van béin ten aníen mino. Aní ma urá maé mai vayai ana sisimino van ída manáa kayorá mo inaé uno. \v 17 Inká téi ída vákun ma vaya varen orin bantaí ukharé ein banta kayo onano siré ída ainé Yerusaremí ódé umpo Arebiá barafái o varé maé mai ráké evaráné Damaskasí oré uno. \p \v 18 \x * \xo 1:18 \xt Apo 9:26-27\x*O vákun kanú manaú orana orivíká Pitan onano van Yerusaremí ódé ben má un bákun fiftini (15) yamú oren mino. \v 19 Yerusaremí ma o váké maé baya ma varen orin banta kéká pintena ída mana oné umpo Bafan afá Yemisin manan oné uno. \v 20 Máan tukheruna van mi saréa ma uvaman amiyaruna vaya mai Tiyarafenu avorá ída kampun tiyá uno. \v 21 \x * \xo 1:21 \xt Apo 9:30\x*Máan turé mai oyampáké Siriá bá Sirisiá barafá bá oré uno. \v 22 Oré umpo Yisasini vanasi ma Yudiá barafin ma vain kayo ano ída sen toman afová ukharen mino. \v 23 Máan tukharen mifo vanasi ano ma máa siyain baya anan inikharen mino. “Mai ma setin tiriyáken ma inká tetí ma mumunan iyaruna yaná ma máden namu ono van iyaré ein banta ano saréa mairá mumunan iyáken mai ma fefá namu ono van iyaré ein mumunan nan mi sian banasi amiyan mino” sin baya ma iniren maen \v 24 mai van Tiyarafenu aví daní iyan mino. \c 2 \s1 Ena Aposeri Kayo Ano Ma Porin Má Ará Mana finí Ein Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 2:1 \xt Apo 15:2\x*Fotini (14) orana orivíkái Banabasin nú Taitasin nú bá Yerusaremí evaráné ódé uno. \v 2 Tiyarafenu anon téin aní uren maifá orino síkái Yerusaremí ma oré o váké maé ena nanin bantafin ma yoriyá eruna vaya kayo mai monó ánon banta kéká anan tiamiyaré uno. Taréa ma yoriyaruna yoran má peyante yoran má ano fara savifá o afeyoran nain nan mi vetí ankan iniren ará manafiní ino van mi máan té uno. \v 3 Inká Taitasi maen Kiriki anan bantan báken téin má bákan mifo véin au khavino van betí ankan ída sen mino. \p \v 4 \x * \xo 2:4 \xt Kar 1:7; 5:1, 13\x*Ída máa sen mifo Yisas Karaisi ano ma man bayai karavusi fintena ma setin tivíkein avúavá ma aní ukhein baya ma átaru uvé tiyá tiferunafin manáa kampun mumunan bain banta kéká ano e féken tifuriyaren mi mai karavusifin tetin evaránen tivían kaono van mino. \v 5 Máan tono van en mifo mai fara va vetin tító máa ída afokhan ame rauno. Kama vayai fura yaná ano siretin má para vano van muno.\fig Kampun sakhanampa vanta ano ma anasi vá aúpá baya sein mino.|alt="false prophet speaking to a woman" src="cn02065B.tif" size="col" ref="Kar 2.5" \fig* \p \v 6 Kokhon nanin banta ano Yerusaremí monó ánon bantaí ma ukhein kéka san kákan bí manten nen ten inikhen mifo séi ma inikheruna mai ída kákan daná ino. Mai fara vara seyo, aví bain má ída aví bain má ano Tiyarafenu avorá manaí anan ukhen mino. Mai van mi monó ánon banta kéká ano senti vayará ída manáa mo asotúen mino. \v 7 \x * \xo 2:7 \xt Apo 22:21\x*Ída manáa vaya mo asotú ukhen mifo Tiyarafenu ano ma Yutan kayofin kama vaya siamin doran ma Pitan ameiníi en ena anan nanin bantafin ma kama vaya siamin doran téin timikhen mino sen afová ukhen mino. \v 8 Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano ma Pitan má bákan ma Yutan kayofin doriyá einí anan en mi sen má báká ena anan nanin bantafin doriyá uno. \v 9 Yemisi, Pita, Yoni néne van ma vanasi ano monó ákona uantan banta kéká ino ma siyain kéká anon mai ma Tiyarafenu ano séin tarisari uren ma ma yoran timikhein ódaren mi Banabasi rasan nan kana ino siren e sivían betimpin kaen mino. Máan turen mi verasan ákonaen tisimiyáken tirékan ena anampin doresirá inká teti Yutan kayofin dorano sen tisimen mino. \v 10 \x * \xo 2:10 \xt Apo 11:29-30\x*Máa siren mana vaya ma sisimein mai ona ma ída van nanin banta aya ino van mi sen mifo séi mai yoraríi fe iyákéi ákonaé doranté uno siré timusin é uno. \s1 Pori Ma Pitani Namu Avúavá Maman Dákó Ein Baya Ino \p \v 11 Pita ma Antiokí erí maéi véi ma namu avúavá bariyain nan ben avorá asé uno. \v 12 \x * \xo 2:12 \xt Apo 11:3\x*Béi ma esé o unaven maen ena anan nanin banta ano ma monópin bain má kama avúavá en manafin kumamen dunan niyaren mino. Máan tiyaren mifo ínaimpáké Yemisini kéká ma oríkan maen au khavin avúavá ánain ma yakhafiyain kayo van péden betin má ída manafin kumamen dunan nen mino. \v 13 Máan tíkan inká Yisasintá ma mumunan iyain manáa Yutan kayo vá ano yere mai kampun avúavá barákan mai avúavá ano Banabasin má dere e avíádan maifin oren mino.\fig Pita ino.|alt="close up of Peter" src="cn01902B.tif" size="col" ref="Kar 2.13" \fig* \p \v 14 Máan tiyáken betí ankan ída kama vaya ánain puntáden dakhafiyáí téi ódaréi ena kéká avorá Pitan tiamé uno. “Éi Yutan anan banta anon ena anan banta ano ma Yutan kayoi avúavá ánain dakhafeiníi iyákeya ena anan banta ma vainíi ukha ompo fará ena anan kayo van Yutan kayoi avúavá ánain dakhafino van duvun iya fono.” \s1 Yisasintá Ma Mumunan Iyain Nanin Banta Van Ma Funtákein Kéká Ino Sein Baya Ino \p \v 15 Máa siré tiamé uno. “Erasan Yutan anampin mi afoká ukhé umpo ume van ne ma siyain anampin ída afoká ukhé tiféuno. \v 16 \x * \xo 2:16 \xt Apo 15:10-11; Rom 3:20-28; Kar 3:11\x*Mosesini man baya ánain ma yakhafintá Tiyarafenu avorá ída funtákeruna nanin bantaíi ó tifanté umpo Yisas Karaisintá ma mumunan inain nanin banta ano anan Tiyarafenu avorá puntáken banten mino. Yisas Karaisintá ma mumunan iyá tiferuna mai aa sáké anan Tiyarafenu ano setin nan puntákein nanin banta e sinten mino. Mai fara vara seyo, mana nanin banta ano ída kanaíen minó man baya ánain ma yakhafin naintá Tiyarafenu ano funtákein nanin banta ino sinten mino. \p \v 17 “Yisas Karaisintá ma mumunan ó tifanuna mai ano anan Tiyarafenu avorá puntákeruna nanin banta vanté tifé umpo seti Yutan kayo vá deren ena anan nanin banta an dé umeí iyá tiféuno. Yisas Karaisi anó ayaen ume ákona uanté iyan nafino. Ída uron mino. \v 18 Mai ma séi ankaman barákukhá onunan man baya ma evaráné uvaranté maé mai séi man baya yurafurein bantan bá uno senté uno. \v 19 Mai fara vara seyo, man baya ánain ma vákurékun mai ano furino sin nain nan pasé mai ánain ída vákuronté umpo Tiyarafenu vái súpá ukhé banté uno. \v 20 \x * \xo 2:20 \xt Kar 1:4\x*Máan tukhen nan mi Karaisi má téi fe fúkéi séi seyan na va raumpo Yisas Karaisi anon tempin ban mino. Tiyarafenu Anin mano ma séi nan moéken anunu uaren ma sen nan e fúkein mumunantái vá uno. \v 21 Tiyarafenui sarisari ída maman paen danasí uré do ékano van muno. Mai fara vara seyo, Mosesini man baya ano ma Tiyarafenu avorá tetin maman puntákein nanin bantaí ma intin maen mai Yisas Karaisi fasavin puren mino.” \c 3 \s1 Man Baya Ma Yakhafin Avúavá Bá Mumunan In Avúavá Bá Baya Ino \p \v 1 Karesiá nanin banta ano ma óen iya vaona oe, Yisas Karaisin ma yaa unkamádantá arukhá ein tiamékuya siretiyantá mai fefái siretin ma oneiní ukha ompo saréa iye anó tiretíi ineine asuse uantiyan nafino. \v 2 Téi siretimpin mana vaya máan ina onté uno. Tiretí ankan ma Kantá Aunan bareona mai man baya ánain ma yakhafintasá bare rafono. Áa kama vaya ma iniren mairá ma mumunan in tasá bare rafono. \v 3 Kantá Aunani ákonarái araíe mumunan ukhare ompo fará óen uareyá tiretíi ákonará mantákheyá Tiyarafenu ano kama vanta e sinten mino siya rafono. \v 4 Mai ma ara ara uman kayo ma siretimpin afoká iya ma verai siyáke ma variyá eona mai náiná anarasá mantareyá taréa fasavifá mai mumunan karúdanto rafono. \v 5 Tiyarafenu ano ma siretin Kantá Aunan amíden ma enará ukhein avúavá ma siretimpin aní iyain mai Mosesini man baya ánain ma yakhafiyaona rasafino. Ída ino. Karaisini vaya ma inire mumunan iyaonará ino. \p \v 6 \x * \xo 3:6 \xt Rom 4:3, 16; Yem 2:23\x*Abaraamun ná onano. Beni mumunantái Tiyarafenu ano funtákein banta e sikhan mino. \rq Esé 15:6\rq* \m \v 7 Máan tukhein nan mi Tiyarafenurá ma mumunan iyain kayo van Abaraamun akhafana ino se afová ono van muno. \p \v 8 \x * \xo 3:8 \xt Rom 4:3, 16; Esé 18:18; 22:18\x*Ena anan nanin banta ano kama vayará mumunan intin betin nan puntákein nanin banta e sen aranten pasen mi Tiyarafenu ano afová ukhen kama vayafó pefái Abaraamun iyáanten bei Vompon dókifin máa sikharen mino. “Éin pintéi uaré ma varafin ma vain nanin banta minó avábá uantanté uno.” \rq Esé 12:3\rq* \m \v 9 Máa sikhein pasen mi ventá ma mumunan inain kéká ano yeren mai ma Abaraamu mumunan uren barein avábá baranten mino. \p \v 10 Máan tinten mifo man baya ánain ma setí ankan bákuronuna anon Tiyarafenu avorá puntákein nanin bantaí onté uno ma sen inin nain kayo amaninái Tiyarafenui aran naná banten mino. Mai fara vara seyo, Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Tiyarafenui vompon dókifin ma minó man baya vain ánain ma ída vákurin nain nanin banta amaninái veni aran naná banten mino.” \rq Diu 27:26\rq* \m \v 11 \x * \xo 3:11 \xt Kar 2:16\x*Máan tukhein nan mi man baya ánain ma yakhafin nain nanin banta ano Tiyarafenu avorá ída funtákein kayon banten mino sé afokái afová ó tifanté uno. Mai fara vara seyo, Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Mumunan ma inain nanin banta van mi Tiyarafenu ano funtákein nanin banta e sirantin ayun para vanten mino.” \rq Aba 2:4\rq* \m \v 12 \x * \xo 3:12 \xt Rom 8:3\x*Man baya ánain ma yakhafin maen mai mumunan má ída manaí ukhen mino. Mai van mi Tiyarafenui vompon dókifin máa sikhen mino. “Ayun ma fara van oriyan ban aunan ma varano van inain mano vá minó man baya ánain ná bákurino.” \rq Riv 18:5\rq* \m \v 13 Máan tinten mifo man baya ano setin uman timiyaréin mi Yisas Karaisi ano setin evaránen tivirano van daa unkamádantá e fúkan mi mai van Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Daa unkamádantá ma furin nain nanin banta amaninái Tiyarafenui aran naná banten mino.” \rq Diu 21:23\rq* \m \v 14 Tiyarafenu ano ma Abaraamun iyáantákaré ein mai avu ena anan nanin banta ano Yisas Karaisin pintéi uaren evaránen aviranten mino. Máan tukhein nan mi mumunantá anan mai ma iyátintan baré ein Kantá Aunan baranté tiféuno. \s1 Man Baya Vá Tiyarafenui Iyáantan Baya Fáke Vá Ino \p \v 15 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, seti ma ma varará bá tiferuna fákena vaya siamékuya inin nono. Mana vanta ano ma ve ina yanasinta yaíden ma ve akhafana iyáantádú uren ma vompon uvamádantin baré inain mai ída ena vanta ano yo varen nafi inká asótúen nafi inten mino. \v 16 \x * \xo 3:16 \xt Esé 12:7\x*Tiyarafenu ano Abaraamun má be anin mái iyáantákaren mino. Mai van mi Tiyarafenui vompon dókifin ída kokhon iyampon nan “e akhafanafin” ne sikharen mifo “e akhápin” ne ma sikaré ein mai Yisas Karaisin nan mi sikharen mino. \v 17 \x * \xo 3:17 \xt Eks 12:40\x*Ma ma siyaruna vayai ana máan mi ukhen mino. Tiyarafenu ano Abaraamun má ma kasen manafin ban baya siran ma fo antareti ifo teti (430) orana orivin maen ínaimpákéi man baya afoká ukhein pasen mai man baya ano mai ma ará manafiníen ma inká iyáanten ukharé ein baya ída yo avékaan akhempá kaúken mino. \v 18 \x * \xo 3:18 \xt Rom 4:14\x*Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano vei sarisari fói Abaraamun iyáantákaren mino. Máan tukhein nan mi man baya finté ma uaré minó daná bariyákun maen mai ma iyáanteini aran ída afoká inten mino. \p \v 19 \x * \xo 3:19 \xt Apo 7:38; Rom 5:20\x*Máan tinten mifo mai fará man baya amen nafino. Tiyarafenu ano fefái iyáantáken mi ume aní ino van man baya amikharéin mai ma Tiyarafenu ano iyáantan baré ein iyampon ma afokáin mairái me kanaíen mino. Tiyarafenu ano man baya enisori kayorá dákan inká enisori kayo ano aúban banta Mosesin amíkan mi setin timikharen mino. \v 20 Kankanan banta ano ma ará manafiní ono van maen aúbaná bantan dosiren ará manafiní é iyan mifo Tiyarafenu veyáká anan báken beya anon Abaraamun iyáantákaren mino. \s1 Man Baya Maen Mai Setisi Yafisin Tifóe Ino \p \v 21 \x * \xo 3:21 \xt Rom 8:2-4\x*Máan tukharen mifo mai ma Tiyarafenu ano fefá iyáantan baré ein masá man baya ano namuroí ukhen nafino. Ída uron mino. Man baya ano ma auyen aunan ma simiyantí tiferá mai ánain ná dakhafiyá Tiyarafenu avorá puntáké bá tifano. \v 22 Máan tó tifanté umpo Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. Ume anon minó nanin banta karavusií uádá bá tifé umpo mai ma Tiyarafenu ano ma iyáantan ma vain danasinta ma vará tifanuna aa ma vain mai Yisas Karaisintá ma mumunan in mano ino. \p \v 23 \x * \xo 3:23 \xt Kar 4:3\x*Mumunan in ma ída yákó ukhan maen man baya ano setin karavusií uádá eriyaré ékun mi Karaisintá ma mumunan intin ma man bayai karafusi finte ma útútintan aa Tiyarafenu ano maman dákó en mino. \v 24 \x * \xo 3:24 \xt Rom 10:4\x*Man baya ano yafisin tifóení ukhen tetin afova simiyan tiviren eriyaren Yisas Karaisin tái me khaen mino. Máan tukhein nan mi Karaisintá ma mumunan é tifékun maen Tiyarafenu ano setin nan puntákein nanin banta e sinten mino. \v 25 Máan tukhein nan mi mumunan inka yákó ukhein teti ída evaráné mai yafisin tifóeni aránaópá banté tiféuno. \s1 Yisas Karaisin Pintéi Tiyarafenu Akhafanaí Ukhé Tiféuno \p \v 26 \x * \xo 3:26 \xt Yon 1:12\x*Máan tukhein nan mi Yisas Karaisintá ma mumunan eona anon Tiyarafenu akhafanaí ukha ono. \v 27 \x * \xo 3:27 \xt Rom 6:3\x*Para vara seyo, monó non ma vareona anon Yisas Karaisin má túpá uveya véin maman ayá au anamun ma einíi ukha ono. \v 28 \x * \xo 3:28 \xt Rom 10:12\x*Taréa ída Yutan banta van ena anan banta van ída miyan ban doran banta van para van banta van inká ída afon ban anasi van ukhen mifo minó ano Yisas Karaisimpin o asotú uveya manan ba ono. \v 29 \x * \xo 3:29 \xt Rom 4:13\x*Yisas Karaisini kéká ma vanteya mai siretí ankan Abaraamun akhafanan baona minó daná ma Tiyarafenu ano ma véin iyáantákaré ein mai siretin ninaíi inten mino. \c 4 \s1 Mumunan Nanin Banta Ano Ma Tiyarafenu Ina Yanasinta Varan Nain Baya Ino \p \v 1 Tenti vaya máan mi ukhen mino. Iyampon kéká ma arará bantin ma vetí afóe ano ma ve ina yanasinta me amiren púká intin maen mai iyampon kéká ano miyan ída van doran banta kayo ída esantanten mifo vetin má manaí ukharen ma e anoní uven mi minó betí afóen nina yansinta varanten mino. \v 2 Betí ankan betíi yafisin banta kéká oo yaiyen oriyantin ma vetí afóe ano ma siran nain orana máa ma orivintin mi vetiyantá dafisinten mino. \p \v 3 \x * \xo 4:3 \xt Kor 2:20\x*Yisas Karaisi ma ída erikhá maé tetin má dere máan manan é ma vara ráke man baya kayoi miyan ída van doran nanin bantan baré tiféuno. \v 4 \x * \xo 4:4 \xt Yon 1:14; Rom 1:3\x*Máan tukharé é tifékun mi veni yamú puntáden afoká iyain má Tiyarafenu ano ve Anin tiantan anasi arápin eravíkan béin kaúádan maen mai man baya aránaópá baren mino. \v 5 Báken mai man bayai miyan ída van doran bantaí ma ukháé tiferuna evaránen tivíden maman Tiyarafenu akhafanaíen mino. \v 6 \x * \xo 4:6 \xt Rom 8:15-17\x*Tiretí ankan inka Tiyarafenu akhafanaí uven nan mai van mi ve Anini Aunan tiantan tiretimpin eriven mai Aunan manon “Abba,\f * \fr 4:6 \ft Aramaiki vaya finté \fq Abba \ft e ma siyain mai Tifóe oen tiyan mino.\f* Tifóe oe,” sen ariyan mino. \v 7 Máan tukhein nan mi siretí ankan ída evaráne miyan ída van doran nanin bantaí in nompo inka Tiyarafenu akhafanaíi ukha ona ve ma iyáantan bain danasinta varan nono. \s1 Pori Ma Karesiá Nanin Banta Van Ma Inikhein Baya Ino \p \v 8 Pefá ma siretí ankan Tiyarafenun ma ída afová ukhe mae kampun ayarafenu kayoi miyan ída van doran banta kékái vare ono. \v 9 Máan tukhare ompo saréa inka Tiyarafenun afová e onó tente rafu áa Tiyarafenu ano siretin pefái afová ukhen né tente rafuno. Máan ma ukhaya mai fará evaráne ma varará ma ída ákona vain man baya kayoi miyan ída van doran nanin bantaí iya rafono. \v 10 \x * \xo 4:10 \xt Rom 14:5; Kor 2:16\x*Tiretí ankan mai ma kákan damú ma afoká é iyain nafi biyon nafi aú damu safi inká orana fi vákuriya mae Tiyarafenu ano siretin nan anunu ino van avébe yafisé iya ono. \v 11 Máan tiya ompo senti yoran ma savifá o afeyoran nain nan mi siretíi avúava san tikhokho fiyan mino. \p \v 12 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, séin má manaí ono van mi ákonaé tiretin tiamiyá uno. Mai fara vara seyo, séi seyantá man baya ampiré tiretin má manaí uvékuya séin ída namu usinte ono. \v 13 Tiretí ankan ná ovare me ineno. Téi sí mantéi Yisas Karaisini kama vaya esé araí é tiameruna ino. \v 14 Téin tu ano ída ákona ukhen mai anon tiretí ankan uman amiya ompo séin ída afonkarí ureya oyan timinton Yisas Karaisin nafi áa Tiyarafenui enisori fi ma avíde kama yafisirí eonaíi séin e ono. \v 15 Tetimpin ma simusin baré ein taréa mai intefasá ban nafino. Mai yamú kayofin tiretí amusin iyákeya minó daná time ompo kanaíen bainti siretí auu vá inan bían timinonaren mino. \v 16 Ma fura vaya ma siretí ankan tiamiyaruna anó téin maman tiretíi namuroí iyan nafino. \p \v 17 Mai kampun banta kayo ano siretin o avíádantiya vetin ánain bákurano van mi ákona yorarí iyan mifo siretin aya ono vara ino. Ída ino. Tenti aa iyádantiya vetin ayain ineine ana ono van mino. \v 18 Ena nanin banta ma kama ure o avíádesin ma siretin ánain bákurin doran tasá ákona inin kaono. Téi ma ída váku yere vá mai ma variyaonaí ana vá ono. \v 19 Te sikhafana oe, anasi ano ma inamunan iniyan ma aureiníi iyá uno. Mai fara vara seyo, Yisas Karaisi ano siretin aúpin dákó ino van muno. \v 20 Taréa séi ída siretí ankan má bá umpo siretin má bano van mi inikhé uno. Tiretin má baré kama vaya anan tiamen nunaren mino. Tiretin inté uresá aya onte rafunon tiré taréa amino ukhé uno. \s1 Akhan Nú Saran Núká Ma O Siaren Tikhein Baya Ino \p \v 21 Man baya aránaópá ma vano van iyaona nanin banta ano sisimeno. Beni vaya ana ano nái yanasará tikhen nafino. \v 22 \x * \xo 4:22 \xt Esé 16:15; 21:2\x*Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. Abaraamun anin mai kankanan mi varen mino. Miyan ída van doran nanin mano mana khain maen inká aví nanin mano mana khain ukharen mino. \v 23 \x * \xo 4:23 \xt Rom 9:7-9\x*Mai ma miyan ída van doran nanin mano ma khaein iyampon maen mai vanasii avúavá kái khaen mifo aví nanin mano ma khaein mai Tiyarafenu ano ma iyáantákaré ein mino. \p \v 24 Tiyarafenu ano ma kan dádá ará manafiní eini aman manon mi maí kan nanin ban mino. Akhan maen Sainaí anui aman manon mi aní ukhan mai anurái vanasi ano esé araíen man bayai miyan ída van doran nanin bantaí ukhan mino. \v 25 Máan tukhá ein nan mi Arabiá barafá ma Sainaí anuyon bain má Yerusaremí bá manaí ukhan Akhan mai an mi yakhen pasen ben má be akhafana vá anon miyan ída van doran nanin bantaí ukhen mi maifin ban mino. \v 26 \x * \xo 4:26 \xt Ibu 12:22; Rev 21:2, 10\x*Máan tukhen mifo inarufá ma fara vain Yerusaremi maen mai aví nanin Saran an mi yakhan béi setin tinóe ino. \v 27 Para vara seyo Tiyarafenui vompon dókifin máa sikhen mino. \q1 “Aaí ma ukheya iyampon ída khaiyaona nanin mano vá amusin ono. \q1 Éi iyampon ma ída khaen nan au ída aí ukhein nanin arasá kama ino. \q1 Oovarare amusin iya vá í dano. \q2 Para vara seyo, aa nanin ma varé ein mano \q1 iyampon ma kokhon ná kain baré ein nanin kayo esantaren \q2 béi kokhon iyampon kainten mino.” \rq Ais 54:1\rq* \p \v 28 \x * \xo 4:28 \xt Esé 15:4-5; Rom 9:7\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, siretí ankan Aisakin an deya iyáantan iyamporinta ono. \v 29 \x * \xo 4:29 \xt Yon 8:35\x*Iyáantantá ma afoká ukharé ein iyampon Aisakin ma miyan ída van doran nanin akhá Ismaeri ano ma máká maáká einíi en Kantá Aunantá ma afoká ukheruna kéká man baya ánain ma yakhafino van iyain kayo ano uman timinten mino. \p \v 30 Máan tinten mifo Tiyarafenui vompon dóki ano náiesá tikhen nafino. Mai máan mi sikhen mino. “Miyan ída van doran nanin má be akhá bá tiantan orino. Miyan ída van doran nanin akhá ano ída vá aví nanin akhái ona yaíden barano.” \rq Esé 21:9-10\rq* \m \v 31 Máan tukhein nan mi mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, setí ankan miyan ída van doran nanin akhá ída vá tifé umpo aví nanin akhafanan bá tiféuno. \c 5 \s1 Yisas Karaisi Anon Tetin Kama Uren Kusin Timirá Bá Tifé Uno \p \v 1 Yisas Karaisi ano inká man bayai karavusi finte útúden tetin maman kusintá kaí bá tifé umpo mantaan ákona uveya vá ará kuse vano. Ída vá evaráneya man bayai miyan ída van doran nanin bantaí uvesin ná damuádantiya vano. \p \v 2 Ineno. Téi Pori anon ma vaya siretí ankan tiamiyá uno. Au khavin avúavá ma fara fákare vante mae mai Yisas Karaisini yoran mano ída uron mi siretin ayainten mino. \v 3 E au ma ifáe nan ma khaviyain kayon evaráné tiamenté uno. Máa ma iyante mae mai minó man baya ánain ná avové ure yakhafono. \v 4 Mai fara vara seyo, man baya ánain ma yakhafin mano ma Tiyarafenu avorá puntákein nanin bantaí ma inteya mai Karaisin pintena siretin do síkarantiya Tiyarafenui sarisarifin ída van nono. \p \v 5 Máan tin nompo setí ankan puntákein bí barano van ma inikheruna kéká ano Kantá Aunani ákonará mumunan ukhé mai van mi ave ukhé bá tiféuno. \v 6 \x * \xo 5:6 \xt 1Ko 7:19; Kar 6:15\x*Mai fara vara seyo, Yisas Karaisintá ma mumunan iyá tiferuna mai anon au ma khavin má ída ma au khavin má maman paen danasí ukhen mifo Tiyarafenurá ma mumunan uren ma ena nanin banta ma ará amin manon pura yanasí ukhen mino. \p \v 7 Tiretí ankan kama e oriyare ompo iye anó tiretíi aa iyádayá pura yaná ma yakhafiyá eona me ifáe rafono. \v 8 Mai ma saréa yakhafiyaona ineine mai ída Tiyarafenu finté erikhein mino. \v 9 \x * \xo 5:9 \xt 1Ko 5:6\x*Máan tukhen mifo siretin aúbaná mana namu vanta váken mi sító máa yisi ano ma ainen beretifin orera einíi iyan mino. \v 10 \x * \xo 5:10 \xt 2Ko 11:15; Kar 1:7\x*Bafan mano siretin evaránen avíádantiya séi ma mumunan iyararuna yanasintará mumunan onono sé inikhé uno. Mai ma siretíi ineine máden asuse uren ma uman amiyain banta kéká Tiyarafenu ano yaíden uman aminten mino. \p \v 11 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, banta ano vá au khavino ma siyákun mai fará betí ankan téin tirirí iyan ban nafino. Téin ma sirirí iyan bain manon aní iyáken mi Yisas Karaisini ma yaa unkamádantá purein mano ma vanasi evaránen avíkein baya siamiyan bano van mino. Mai avúavá anon betí ankan aran naná amé iyan mino. \v 12 Au khavin avúava san ma siretin uman amiyain mai kayo ano vetí au vasá kavino.\f * \fr 5:12 \ft Betí avankan masá do vían karúdano. Béi aran nan uaren tikhein baya ino.\f* \p \v 13 \x * \xo 5:13 \xt 1Pi 2:16\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, Tiyarafenu anon tiretin maman kama uren mi kuse vano van anunu ukhen mifo ída vá evaráne ume avúavápin oriyaya avábá posá ben moéken ayain maran ná iya vano. \v 14 \x * \xo 5:14 \xt Rom 13:9\x*Mai fara vara seyo, minó man baya ano mana man bayafin manan bákan mai ano máan mi sikhen mino. “Eyan nan ma anunu iyaonaíe vá ena van anunu ono.” \rq Riv 19:18\rq* \m \v 15 Máan tin nompo ída ma ará amin maran into ma aruve asive ana ma inteya mai sireti yantái namuin maran inompo yafían ná ákona ono. \s1 Kantá Aunani Ákonará Ma Van Baya Ino \p \v 16 Máan tukhein nan mi Kantá Aunani ákonarasá auyen aunan mamare vá ume avúavái anunu ánain ída yakhafono van mi inin amiyá uno. \v 17 \x * \xo 5:17 \xt Rom 7:15-23\x*Para vara seyo, ume avúavá bá Kantá Aunan má ano ven maman bararasí in maran iyáken maen aruve asive iyain pase mai ma varano sinona yaná ída kanaíe varan nono. \v 18 Máan tin nompo Kantá Aunan mano ma aviren orinti mae mai ída evaráne man bayai aránaópá ban nono. \p \v 19 \x * \xo 5:19 \xt 1Ko 6:9-10\x*Tiretin ará ma mantanti ma ume avúavá ánain ma yakhafesin maen tiretíi vampin ma yanasintan afoká intin ena nanin banta ano mai avúavá kasaen onanten mino. Pamúku avúavá bá pain avúavá bá namu avúavasí ono van ma ará manta avúavá bá \v 20 inká kampun ayarafenurá ma monó tin avúavá bá uvátakhan avúavá bá namuroí in avúavá bá arankantin ma asivin avúavá bá ará namu uantan avúavá bá ena ina yana san anunuin avúavá bá eyan nan mana inin avúavá bá bayafó aruvúden aúban daimin avúavá bá \v 21 kamaen bain banta kayo ma ará namu uantan avúavá bá ákona non naren ma óen uaren báden non avúavá bá ino. Máan avúava sinta vá ma varé in nain nanin banta ano ída uron mi Tiyarafenui yafisin pintena yanasinta varantéíi mai ma fefá tiamiyá erunaíi é tiamé uno. \p \v 22 Máan tukhen mifo Kantá Aunan mano ma setinti saunantá ma yafíben maen mayan aran mi imádanten mino. Ena van anunuin má amusin en kusen ban má bempáké báken ena avábá in má kamaen puntáden non avúavá bá \v 23 kayone en ban má inká ei avúaváká dafisin má ino. Ída ena man baya ano mai kama avúava sinta ánain ma vákuriyain aasá iyaranten mino. \p \v 24 \x * \xo 5:24 \xt Rom 6:6; Kor 3:5\x*Yisas Karaisini kékasí ma ukhein kayo ano fefái vetíi ume avúavá daa unkamádantá aruan púken mino. \v 25 Taréa ma Kantá Aunan mano ma setimpin ma vantirá mai minó tetin tufin ma Kantá Aunan mano ma yoriyain ánain mana vá dahafó tifano. \v 26 \x * \xo 5:26 \xt Fir 2:3\x*Tetí ankan ída vá te siví daní erá aruvin afoká ino van ena ará antarerá inká ena ará namu ó tifano. \c 6 \s1 Intéa Ayun Ná Doká Inte Fo Mai Yanái Yuyasin Nono \p \v 1 \x * \xo 6:1 \xt Mat 18:15\x*Mumuman tiyofi sifá tiváeyan noe, siretí ankan pinté ma mana ano ma umefin eraven ankamitiya mae vá ákona e ma monó tiyaona kéká ano vá bempáké oriveya ayaesin ná bei avúavá puntarano. Siretin má dere mai akhenókafin erave ankamin nampo yafían ná ákona ono. \v 2 \x * \xo 6:2 \xt Rom 15:1\x*Tiretí ankan afá aváen ayain maran ma inteya mai Yisas Karaisini man bayan mo kanaí inono. \v 3 Ena ano ma umampin bantiya ma eyan inian kákan bantaí ure ma ída ayainteya mai eyan mi mákasiya ono. \p \v 4 Tiretí ankan intéa avúavasá barano vará inte fo mai yaíde afová ure vá barano. Mai fara vara seyo, éi ma ei yoran ma ída yaiminteya mai éi amusin manan inompo enai avúavá ída yaíde afová inono. \v 5 \x * \xo 6:5 \xt Rom 14:12\x*Mai fara vara seyo, mana mana anon bei uman mádú inten mino. \p \v 6 \x * \xo 6:6 \xt 1Ko 9:11, 14\x*Tiyarafenui vaya ma afova amintin bariyan nain mai arú kékasá anona ayaen ná miyan amino. \p \v 7 \x * \xo 6:7 \xt Rom 8:13\x*Tiretí ankan ída vá Tiyarafenun máká maáká ono. Tireti ma máan inin baranteya mai siretiyan mi kampun tiantan nono. Éi ma fafasikharé inona yanayun tákena mai yaná dunan manan unafin nono. \p \v 8 Mana ano ma ume avúavá póké ma ve aufin danayun ma fafaseiní ma iyaren maen purin manan una finten mifo Aunan ma amusin uantiyaré inain manon Aunan pintena ayun ma fara van aunan mi o una finten mino. \v 9 Máan tukhen mifo kama avúavá ma in nan ída vá tivesara ó tifano. Mai fara vara seyo, veni yamusí ma intí kama amusin mi unafó tifanté uno. \v 10 Máan tukhein nan mi vanasi ma kama avúavá uantan afokhan ma vantí maé minó nanin banta vá kama iyáké mumunan nanin banta moéké kama ó tifano. \s1 Porini Kípan Baya Ino \p \v 11 Onano ma kákan bompon kayon te siyampóké uvaman tiretin amé uno. \v 12 Banasi ano vetin kákan bí amino van mi siretí ankan au khavono van aufin kuráden baya siyan ban mino. Tetí ankan nan Yisas Karaisini yaa unkamádantái mumunan iyan mino siren betin arin nain nan mi feriyan mino. \v 13 Au khavino van ma yuvun iyain kéká ano ída fura sen minó man baya ánain dakhafiyan mifo siretí ankan duvun intiya au kharesin mairá betí kákan bí barano van mino. \p \v 14 Téi ída ena yaná aví daní onté umpo Bafan Yisas Karaisi ma yaa unkamádantá púkein mai ven aví anan daní onté uno. Tenti sinunu ma ma varafin bákan ma inká ma varai anunu ma sempin baré ein mai fefái Yisas Karaisini yaa unkamádantá arukhen mino. \v 15 \x * \xo 6:15 \xt Kar 5:6; 2Ko 5:17\x*Tetí ankan tu khakhe rafu áa ídá kakhe rafu mai ída kákan daná ino. Tiyarafenu ano ma setin maman auyení urá bá tiferuna mai anan pura yaná ban mino. \v 16 Ma ineine ma fákaren ban nain nanin banta vá Tiyarafenu ano arunan uren ná ará kusiantantin ná beni auyen nanin bantaí ino.\f * \fr 6:16 \ft Kiriki vaya finté mai Tiyarafenui Auyen Isareri kéka san mi sikhen mino.\f* \p \v 17 \x * \xo 6:17 \xt 2Ko 4:10\x*Tare ráké ma oronuna mai ída vá á ékun ná ma yanasintará ena ano uman timiyan bano. Mai fara vara seyo, sen turá ma namon tifun kayo ma vain manon aníen Yisasin nina inon ten mi sen nan tikhen mino. \p \v 18 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, setisi Bafan Yisas Karaisini sarisari ano vá tiretin má bano. Pura ino.