\id 1TI - Agarabi NT [agd] (Papua New Guinea) -2011 bd \h 1 Timoti \toc1 PORI MA ESÉ ARAÍEN TIMOTIN UVAMAN AMEIN BOMPON MINO \toc2 1 Timoti \toc3 1 Tim \mt1 PORI MA ESÉ ARAÍEN TIMOTIN UVAMAN AMEIN BOMPON MINO \mt2 (1 Timoti) \imt1 Ma ma kanú manaú bompon ma uvaman monó doran banta amikhein mai 1Timotin má 2 Timotin má inká Taitusin ma san ma sian amá ukhein baya maen AD sikisti-fo (64) ráké sikisti-seveni (67) ráké ma aúban mi uvanten mino. \imt2 Oo siádan baya vá o ukí páké ma erikhein baya vá ano siyáken AD sikisti-fo (64) fin ma Sisa Nero ano ma monó nanin banta ariyá eimpin pasa Porin aren naifo ída ino. Karavusi finte utúantan maen evaránen bei yoran mo araí uren ma varu kayofin naren eúken mino. Kiriti vá Masedonia vá Akaiá barafin ma vain baru Nikoporisi vá Troasi vá Miretusi vá inká Korini vá Efesasí bá ino. Inká Speini varafá inan orikhen ne sen iniyan mino. Monó doraríen noren enóbíkan evaránen karavusi fáken mo khauren maen kó tiantáden AD sikisti-seveni (67) fin aruan puren mino. Béi ma monó doraríen nóken mi esé ma Timotin uvaman amikhein bompon má inká Taitusin ma uvaman amikhein bompon má uvanten mino. Inká kó tiantáden purino ma sirákan mi kan dádasí en uvaman Timotin amen mino. \imt1 Timotini Esé Bompon Ma Uvanteí Pákenai Afova Vaya Ino \is1 Ma vompon ma uvantein banta ino. \io1 Baya varen orin banta Pori ino. \is1 Uvarein orana ino. \io1 AD sikisti-tari (63) ráké sikisti-sikisi (66) ráké ma aúban mino. Mai maen Porin ma karavusi fintena utúantan ma evaránen bei yoran mo yorein pimpá ino. \is1 Ma vompon ma uvantein baru ino. \io1 Masedoniá inon ten iniyan mino. \is1 Ma vompon ma uvaman amikhein banta ino. \io1 Timoti maen Porini eyo iyampon báken kama arona varen ma Pori má Efesasí o monó doran bantaí ein pumara ino. Ínaimpáké Pori ma Masedoniá barafá oríkan maen béi monó dorarí ono van Efesasí para varen mino. \is1 Nái ana vará ma vompon uvanten nafino. \io1 Timoti maen pumaran bákan mi mantaan ákona uven monó dorarí ino van ará ákona amin baya siamiyáken kama ineine amikhen mino. \c 1 \s1 Pori Ma Susu Sein Baya Ino \p \v 1 Tetin tiya uren ma evaránen tivíkein Tiyarafenu vá inká tetin ovaránen e sivirante ne siré ma ave ukheruna vanta Yisas Karaisin má ano ma aní uren aposeri yoran timikhein banta séi Pori anon ma vompon uvaré uno. \p \v 2 \x * \xo 1:2 \xt Apo 16:1-3; Tai 1:4\x*Monó avúavápin ma se sanin uron an dakhein banta Timoti vaípái ma vompon uvamádé uno. Teti Sifóe Tiyarafenu vá tetisi Bafan Yisas Karaisin mái sarisari vá arunaná bá ará kusin má ano vá en má bano. \s1 Kampun Monó Baya Sin Kayoi Aaman Vaya Ino \p \v 3 Téi ma Masedoniá orono van iyáké maé éin nan Efesasí bákeya vá mai ma kampun bayafó ma vanasi afova amiyain kéká tiamesin ída máan tino van mi éin me ayópá é uno. \v 4 \x * \xo 1:4 \xt 1Ti 4:7; Tai 1:14\x*Mai ma vetí anafu aráoni avúavá ma mamádáken ma ara ara kampun baya kayo e sen oriyan bain mano ída kanaíen betin ayaintin Tiyarafenurá mumunan uren betin ma aya ono van iyain daná afová inten mino. Máan tinten mifo mai ano vetíi ineine anan máden asuse urantin maen aruve asivein avúavá anan baranten mifo ída vá áesin mai avúavá barano. \v 5 Mai van mi Yisasin ánain ma vákuriyain kékápin ná ena ma moéken avábá in avúavasá bano. Betí ankan aú ma avusese intin ma kama yaná bá namu yaná bá ma yaíden afová in ineine ma vantin inká pura mumunan má ma vantin mi ena ma moéken avábá in avúavá afoká inten mino. \p \v 6 Máan tinten mifo manáa kampun afova ma amin kéká ano mai avúava sinta inka me ampiren beni ana ída vain baya sen orera iyan mino. \v 7 Betí ankan nan man baya afová ukhein kéká ino sen banasi ano afová ino van mi inikhen mino. Máan tiyan mifo mai ma kana siyá uno siren ma vanasi siamiyain bayai ana ída uron mi afová ukhen mino. \p \v 8 \x * \xo 1:8 \xt Rom 7:12, 16\x*Tetí ankan ma afová ukhé tiferuna vanasi ano ma Tiyarafenui man baya ánain ma funtáden bákurin manon man baya kama ukhen mino. \v 9 Máan tukhen mifo funtákein avúavá ma variyain nanin banta ina va man baya uvanten naino. Ída ino. Man baya ma yurafuriyáken ma Tiyarafenui vaya átakharé iyain kéká bá ume avúavá ma variyain kayo vá inká Tiyarafenui kantasí ukhein danasinta ma oyan amin kéká bá ino. Inká béin nan ma afon karí iyain kéká bá be anóe afóen má ena nanin banta vá ma aruan puriyain kéká bá ino. \v 10 Inká pamúkuí ma iyain kayo vá banta ano fi áa anasi ano fi ma vaéden beraran pamúkuí iyain kéká bá inká banta ano ma arona vanta avíden sarií iyain kayo vá ino. Inká kampun baya sin kéká bá ena nanin banta iyáantáden ma ída avúavápin kaé iyain kayo vá inan man baya van mino. Banasi ano ma mai avúava sinta vá minó ara ara namu avúava sinta vá ma variyain manon Tiyarafenu ano ma fura sikhein avúaváká bano van ma setin afova simikhein baya ánain ída yakhafiyan mino. \v 11 Mai ma setí ankan afova simikhein mai Tiyarafenui fanu sikhein kama vaya ino. Tiyarafenu ano séin nan mai kama vaya vá banasi siameno sikhen mino. \s1 Tiyarafenui Sarisari Van Ma Pori Susu Sikhein Baya Ino \p \v 12 \x * \xo 1:12 \xt Apo 9:15; 1Ko 15:9-10; Kar 1:15-16\x*Tetisi Bafan Yisas Karaisi ano séin nan kanaíen beni yorarí inten mino siren mi séin aní uráken ma ákona simiyain nan mi véin tusu siantiyá uno. \v 13 \x * \xo 1:13 \xt Apo 8:3; 9:1-5\x*Pefá kama anan iyá uno siré maé oyampá baya siyáké ben ánain ma vákuriyá ein kéká dakhádé ariyaré uno. Máan tiyaré umpo Bafan mano ma séin nan arunan uren tivirein mai fara va ino, séi ída véin afová é mumunan ukharé ékun mino. \v 14 Bafan Tiyarafenu ano séin moéken tarisari uren mi Yisas Karaisimpin ma vain mumunan má avábá bá maman téin túpin bíkasinten mino. \p \v 15 \x * \xo 1:15 \xt Ruk 19:10\x*Ume nanin banta aya uré avirano van mi Yisas Karaisi ma varafin erikhá mai fura vayan tiamé umpo vá minó ano véintasá mumunan ono. Namu avúavá baran kéká esantaré téi moéké ume vanta uron mi vá uno. \v 16 Máan tukhékun mifo Yisas Karaisi ano ída ainen téin uman timen mifo mai ma moéken umeí iyain nanin banta aní intin onano van mi Tiyarafenu ano séi nan moéken arunan uren tiviren mino. Máan turantin béintá ma mumunan inain nanin banta ano fara van oriyan ban aunan baranten mino. \v 17 Máan tukhanti vá mai ma fara van oriyan ban Tiyarafenun avisá daní iyáke kákan bí ameno. Para vara seyo veyáká anan Tiyarafenu váken inká ída furinton para van oriyan ban Kin bákan mana nanin banta ano véin ída kanaíen oné iyan mino. Pura ino. \s1 Pori Ma Timotin Nan Mantaan Ná Ákona Ono Sein Baya Ino \p \v 18 Te sanin Timoti oe, fefá ma sakhanampa vaya siádan ma varé ein nan mi ma vaya kayo ákonaé timiyá uno. Áesin ná ma vaya kayo ano éin ákona uantanti vá Bafani yorampin báke namu yaná bá ákona e aruvono. \v 19 Yisas Karaisintá ákona mumunan kaúde vá minó damú puntákein ineine ana vá barano. Mai fara vara seyo, manáa nanin banta ano mai avúavá me ampiren ída funtákein avúavá mo varan maen betíi mumunan mano sipi ma oriyaren onámanáká mo kuvanten barákein an dakhen mino. \v 20 \x * \xo 1:20 \xt 1Ko 5:5; 2Ti 4:14-15\x*Imeneusin nú Areksanda nú ano máan avúavái variyaré íká míkan nan mano afova máden Tiyarafenun ída oyampá baya sino van mi míkan avían Ban Anon ayampin kaé uno. \c 2 \s1 Monó Tin Avúavá Pákena Vaya Ino \p \v 1 Máan tukhein nan mi mai ma siretin tiamikheruna vayará ma kákaní ukhein bayan tiamenté uno. Tiyarafenun amúkuan amesin ná minó nanin banta aya uren evaránen aviriyanti vá inká tusu amúkirí basá ono van mi ákonaé tiamiyá uno. \v 2 Mai avúaváká teya vá kin kéká bá inká dafisin kéká bá amúkuan amiyasirá kamaé tirá kusin má manafin bá tiferá Tiyarafenu ano ma anunu ukhein avúavá ana vákuriyará banasi avorá kantasí ukhé bá tifano. \v 3 Mai avúavá anon kama ukhen mi setin ma Siya Uren Tivikhein Tiyarafenun amusin amé iyan mino. \v 4 Mai fara va ino, minó ano ída kípan aunan mamaren pura yaná afová ino van mi véi inikhen mino. \v 5 Mai fara vara seyo, Tiyarafenu veyáká anan bákan inká aúbaná banta mana anan báken mi Tiyarafenu vá banasi vá ma manafin kasen ban baya e sian more mere iyain nan mi siyá uno. Mai vanta mai Yisas Karaisi ino. \v 6 \x * \xo 2:6 \xt Rom 3:29-30; Kar 1:4\x*Tiyarafenu ano ma siádan baré ein damú ma afoká in maen mi minó nanin banta miyaní uren avirano van Yisasin tiantan e furen mino. \v 7 \x * \xo 2:7 \xt Apo 9:15; Kar 2:7-8; 2Ti 1:11\x*Tiyarafenu ano vei vaya vanasi siamiyáken mumunan ma in avúavá pákena vá pura sikhein baya vá baren ena anan nanin bantafin mo siamino van mi séin aní urá baré ma fura vayan tiamiyá uno. \p \v 8 Máan tukhantiya mumunan kéká ano ma manafin átaru inonafin aruve asive in má ará uman daantan avúavá bá ampire vá ayan daní ureya Tiyarafenu aví daní iyáke vá amúkono. \s1 Kama Avúavá Ano Ma Anasi Arintai Auí Daná An Dan Baya Ino \p \v 9 \x * \xo 2:9 \xt 1Pi 3:3-5\x*Máan tiyanti mae anasi arinta ano kama ukhein buí daná uren bantai inin namu ina siren ná au ma ída yákó in buí daná ana vá ino. Máan tiyáken ída vá ánon do kama uren kori fóké uvaran dana safi inká ankaroro fi áa moékan miyantá ma vain danasinta fi vá ino. \v 10 \x * \xo 2:10 \xt 1Ti 5:10\x*Máan tinten mifo Tiyarafenun ánain mi vákuriyá uno ma siyain nanin arinta ano kama avúavá ana varantin ná mai avúavá ano vá betíi kama vuí daná an dano. \p \v 11 Anasi arinta ano fúkekhen bempáké báken ná monó doran banta kayoi vaya iniren ná mai aránaópá bano. \v 12 \x * \xo 2:12 \xt 1Ko 14:34\x*Anasi arinta ano vempáké báken ída vá bantará ánoní ená inká ída monó baya sino. \v 13 \x * \xo 2:13 \xt Esé 2:7, 21-22; 1Ko 11:8-9\x*Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano Adamun naren uváden ínaimpákéi Ivin uvaren mino. \v 14 \x * \xo 2:14 \xt 2Ko 11:3; Kar 3:1-6\x*Máan turan Ban Anon mano ma mákandan maen anasi ano naren umeí ein mifo Adamu ano vaino. Ída ino. \v 15 Máan tukhen mifo anasi kayo ano ma aí pinté iyampon kaiyáken ma au vararasí uren mumunan iyáken avábá in avúavá bariyan ma kantasí ukhen ban avúavá ana ma variyan bantin mi Tiyarafenu ano aya uren evaránen aviranten mino. \c 3 \s1 Monó Doran Kayoi Vaya Ino \p \v 1 \x * \xo 3:1 \xt Apo 20:28\x*Monoká ma yafisin dorarí ono van ma anunu iyaona mai yan bain doran mi vákayan mai yorarí ono van iyan ná ma fura vayan tiamé uno. \v 2 \x * \xo 3:2 \xt Tai 1:6-9\x*Mai ma monóká dafiseno van iyain bantai avúavá ano funtákantin ná ena nanin banta ano ída kanaíen béin oyampá baya sino. Inká be aná bá ana vá puntáden báken\f * \fr 3:2 \ft Manáa afova vanta kayo ano mai van máa sikhen mino. \fq Mana nanin máa vá barano. \ft Ena afova vanta kayo ano mai van máa sikhen mino. \fq Ída vá anasi máde ifá urú urú en nono. \ft 3:12; Taitasi 1:6 fin dere vá onano.\f* ná beyantasá kama avúavá ma vain ná maman one one ino. Inká puntákein ineine vá bantin kama vanta ino siyantin ná ena kéká ano ma ven amápin erintin ná betín kama iyáken Tiyarafenui afova vaya vá banasi siamino. \v 3 Béi ída vá óen non nen ná inká ída vá aruve asive inton bempáké báken moni san ída vá anunu ino. \v 4 Bei kéká kamaen dafisin banta vantin ná inká ben akhafana ano kamaen baya iniren ben aránaó ana vá bano. \v 5 Mai fara vara seyo, anasi iyampontá ma ída kamaen dafisin nain banta ano inté uren ná Tiyarafenui vanasirá dafisinten nafino. \p \v 6 Auyen mumunan keká ída vá ainen monóká dafisin doran amino. Para vara seyo, véin ma amiran nain doran nan au khákan intin maen mairái Ban Anon mano véin mamádantin ainen eraven ankaminten mino. \v 7 \x * \xo 3:7 \xt 2Ko 8:21\x*Inká afokhampin ma vain kéká ano ma véin nan kama yoraríi iyan mino ma sintin béi ída kanaíen Ban Anoni vase unampin o áduven ayave van inten mino. \s1 Monó Doran Banta Kéká Ano Ma Varan Nain Avúavá Ino \p \v 8 Inká monó namumpin ma yoran banta kéká ano yere máan mana en kama avúavá ana vá barano. Ída vá kampun baya e sian more mere en ná inká ída vá óen non nen ná inká moníká inin kaen iyantin ná béin nan kama vanta ino sino. \v 9 Betí ankan kama yaná bá namu yaná bá ma yaíden afová in ineine funtáden ná pura mumunan pákaan ákona uren ná bano. \v 10 Monó namumpin tító doran kayo nare amesin doriyantiya kamaen ná doranten nafi mai ódare vá ínaimpáké monó namumpin ma yafisin doran ameno. \p \v 11 \x * \xo 3:11 \xt Tai 2:3\x*Betin aná ona ano máan mana en ná kama nanin kéká ino siyantin ná mai nanin kéká ano ena nanin banta ída vá oyampá baya sino. Beti yantasá kama avúavá ma vain maman one one iyáken minó danákasá ákonaen dafisino. \p \v 12 Monó namumpin ma yoran amiran nain banta ano ve aná bá ana funtáden báken ná\f * \fr 3:12 \ft Manáa afova vanta kayo ano mai van máa sikhen mino. \fq Mana nanin máa vá barano. \ft Ena afova vanta kayo ano mai van máa sikhen mino. \fq Ída vá anasi máde ifá urú urú en nono. \ft 3:2; Taitasi 1:6 fin ná dere onano.\f* be akhafana vá bei kéká bá kamaen ná dafisino. \v 13 Mai ma kamaen doran nain kékái vanasi ano amo siyantin Yisas Karaisintá ma mumunan in avúavá ano moéken kákaní inten mino. \s1 Tetisi Fura Mumunan In Baya Ino \p \v 14 Éi vaonafá orono van ukhé umpo ída ma ainé oréku maeya ma yanasinta varano van mi ma vompon uvaman amé uno. \v 15 Téi ma ída ainé oréku maeya mumuman kékasá ma vompon pinte ódare vá afova ameno. Mai kéká anon ákona namádan kayo an daven mi fara van oriyan ban Tiyarafenui fura vaya fákaan ákona uráken doranten mino. \p \v 16 \x * \xo 3:16 \xt Mak 16:19; Yon 1:14; Kor 1:23\x*Tiyarafenu ano Yisasini kama vaya afová inon tiren mi aúpá bá ein maman dákó ukhein pasen mana ano ída kanaíen mai vaya van ina inten mino. \q1 Yisas Karaisi ano varará banta an daven afoká ukhan \q2 Kantá Aunan mano véin nan puntákein banta e siren maman dákó uran \q1 enisori kayo ano ódaren banasi siamíkan \q2 barará nanin banta ano véintá mumunan uvin \q1 Tiyarafenu ano véin aviren inarufá óden mino. \c 4 \s1 Kampun Monó Baya Sin Kékái Vaya Ino \p \v 1 Máan ten mifo ma vara kípan akhempá ma oriyantin maen manáa kéká ano mai ma esé araíintá ma Tiyarafenurá mumunan iyá ein me ifá uren kampun aunani vaya ánain dakhafinten mino sen Kantá Aunan mano mai fákena sian amá ukhen mino. \v 2 Mai ma kampun ten monó banta kéká uno ma siyain kéká anon mai afova aminten mifo vetíi kama yaná bá namu yaná bá ma yaíden afová in ineine asusen ukhen mino. \p \v 3 \x * \xo 4:3 \xt Esé 9:3; Rom 14:6; 1Ko 10:30-31\x*Máan tukhan mi ábasuí ma in avúavá bá inká mai ma fura sikhein baya ma afová ukhen mumunan iyain kéká ano susu siantáden nano van ma Tiyarafenu ano uvamádan bain dunan kayo vá are uanté iyan mino. \v 4 Para vara seyo, Tiyarafenu ano ma uvantein danasinta mai kama anan ukhen mifo ída vá manáa mo ifá iyáké túkákesá béin tusu siantiyá timusin pintesá mai yanasinta vará tifano. \v 5 Mai fara vara seyo, Tiyarafenui vaya ano máa sikhen mino. Ábasu ma vampin má ara ara yunan ma nan avúavá bápin pefái Tiyarafenu ano maman kantasí ukhen mifo amúkimposá tusu siyákeya varano. \s1 Yisas Karaisini Kama Yoran Bantaí Ma In Baya Ino \p \v 6 Ma vaya kayo ma mumunan kéká tiaminte mae mai Yisas Karaisini kama yoran bantaíi uveyan mai ma fura mumunan má inká kama vaya vá ma inire ma mantaan ákona eona vayan tian dákó inono. \v 7 \x * \xo 4:7 \xt 1Ti 1:4\x*Kampun banta kayo ano ma siamin nain baya kayo van pédeya nentasá bano. Mai fara vara seyo, mai vaya kayo ano ída ayainten mifo ída vá asive asive iya vákeya kantasí ukhen ban avúavá ma varan nará ena ena ákona e yoseno. \v 8 Mai fara vara seyo, manáa nanin banta ano máa sikhen mino: “Dan bukhafará ma ákona varan mai veni nena sanáan ban mifo monó avúava san ma ákona varan mai moéken kákan danái van mino. Mai fara vara seyo, saréa ma vá tifanuna vá inká ínaimpá ma vá tifanuna vái miyan pefái Tiyarafenu ano iyátintan ban mino.” \v 9 Ma fura vayan tiyan mifo minó ano mai rasá mumunan ono. \v 10 \x * \xo 4:10 \xt 1Ti 2:3-4\x*Mai ma fara van oriyan ban Tiyarafenu ano ma minó nanin banta vá inká béintá ma mumunan iyain kayo vá ma aya uren avíkeintái setisi inin kauráké moékan uman o yosiyáké ákona yorarí iyá tiféuno. Mai fara vara seyo, fura yanáká banasi ano mumunan ino van muno. \p \v 11 Ma vaya vá minó nanin banta siamíde afova amesin ná mai ánain dakhafino. \v 12 \x * \xo 4:12 \xt Tai 2:15\x*Ída vá áesin ná mana ano éin nan pumara ino siren ná éi ma siaminona vaya oyan amino. Mumunan kéká ma afova amiyáke ma yanasinta vá aní ono. Éi ma ne vare inonafin má inká mumunampin ma kantasí ukhen ban má inká ena ma avábá in má ino. \v 13 Tiyarafenui vompon dóki finte yankafesin iniyantiya vá mumunan kéká ákona uantiyáke vanasi afova amiyasirá téi oreno. \p \v 14 \x * \xo 4:14 \xt 2Ti 1:6\x*Mai ma sakhanampa vaya ma inikhein Yisasini mumunan nanin bantai ánon banta kayo ano ma ayan ánontá kauren avu uantákaré ein amusin ída vá kaumpan ono. \v 15 Éin ma amikhein dorantasá ei minó inin onan kaure yoriyákeya inká Tiyarafenu ano ma anunu ukhein avúavá ana variya sin ná minó nanin banta ano onano. \v 16 Ei avúavá bá inká Tiyarafenui vaya ma siamiyaonará basá dafiseno. Puntákein avúaváká ma mantaan ákona uvesin maen mai ma siamesin inin nain kéká bá inká éin má Tiyarafenu ano aya uren aviranten mino. \c 5 \s1 Timoti Ma Ena Nanin Banta Avábá Uantan Baya Ino \p \v 1 Anon banta ída vá asin baya siyákeya e afóen má ma vempáké baya siyaonaisá ono. E afá aváeyan ma kama iyaonaí eya vá ena fumara vanta kama ano. \v 2 Anon nanin kékasá e anóen ma kama einí iyáke vá inká e ayofin ma kama iyaonaí eya vá puntákein avuává posá ena nanin arinta kama ono. \p \v 3 Manáa yana san ma o afasí iyain baré nanin kayo ma vantiyá vetin ná aya ono. \v 4 Máan tin nompo mai varé nanin mano ma iyampon kaintin ná baré inten nafi áa ve anavasin ná baré inten nafi mai esé daná betí amápin ná monó avúavá baren ná betíi anóe afóentá anona yafisino. Para vara seyo mai avúavá anon Tiyarafenun amusin amé iyan mino. \v 5 Máan té iyan mifo fura sen ma veni kéká ma ída vain baré nanin mano vei ákona inin Tiyarafenurá kauráken mi aya ino van ena ena vayan má inuran má amúkiyan bá é iyan mino. \v 6 Máan té iyan mifo yan bukhafará ma amusin dosiyain baré nanin mano monó avúavápin purein an mi yakhen mino.\f * \fr 5:6 \ft Pori ma ma vaya sikhein mai máan nanin kayorá ída yafiseno van mi sikhen mino.\f* \v 7 Máan tiyáke ma afova vaya vá ákona e monó nanin banta vá dere siamiresin ná mai ma varé nanin kayorá ma yafisinonará mana ano ída vá oyampá baya sino. \v 8 Máan tinten mifo ve anóe afóen nafi áa ve anafu aráon nafi ma ída kamaen dafisin nain kéká ano vetíi mumunan pefái me ampikhen mino. Máan kéká ano afokhampin ma vain nanin banta esantaren namu uron mi ukhen mino. \p \v 9 Mai ma aya ono van ukhanona varé nanin ná mai sikisti (60) orana esantakhein báken ná inká pefá be avafun má ákonaen baré ein nanin ná bano. \v 10 Mai varé nanin mano fefá be akhafanará kama yafisirí iyaren nafi áa ena kéká ano ma ven amápin erin maen betin kama iyaren nafi áa ena monó nanin bantafin ará barará dáken doriyaren nafi áa umampin bain kéká aya iyaren nafi áa minó damú kama avúavá barano van útakhen bákan ná banasi ano véin nan kama nanin mi van mino siyaré ein nanin ná bano. \p \v 11 Auyen nanin kéká ma varesí ukhan tiya ída vá aya ono van ono. Mai fara vara seyo, vetí ankan ma evaránen banta varano van ma anunu inten maen Karaisin ma mumunan in avúavá me ampiren banta o varanten mino. \v 12 Máan ma inain avúavá anon betí ma fefá tian damú dákaré inain baya yurafúden uman baranten mino. \v 13 \x * \xo 5:13 \xt 2Te 3:11\x*Máan tiyan maen avesara uren nóken banasi amá e feren khuven iyáken baya e sian more mere iyan maen ena nanin banta ano ma yan bain dana san ankayan tiren ída seren baya sé iyan mino. \v 14 \x * \xo 5:14 \xt 1Ko 7:9\x*Máan tukhein nan mi auyen baré kayo ano evaránen banta mamaren báken iyampon kaiyan mápin dafisino van mi siamiyá uno. Máan ma intin mi vetí ankani namuro kayo ano ída kanaíen oyampá baya sinten mino. \v 15 Mai fara vara seyo, manáa kéká ano mumunan inka me ampiren Ban Anon ánain dakhafiyái ma vaya siyá uno. \p \v 16 Máan tukhein nan mi mana mumunan nanini kékápin ma varé nanin kayo ma vantin mai nanin mano vá mai kékáká dafisiyáken ída vá monó nanin banta uman amiyan bano. Máan tintin ná monó nanin banta ano vá mai ma ve antun ída van ma ída kanaíen ayain danasinta yoseren ukhein baré nanin kayorasá dafisino. \s1 Monó Ánon Banta Kayorá Ma Kama En Dafisin Baya Ino \p \v 17 Monó doran banta kayo ano ákonaen ná ben ma amikhein doran dorariyáken ná Tiyarafenui vaya vanasi siamiyan afova amiyantiya vá betíi miyan mun ékaan tano. \v 18 \x * \xo 5:18 \xt Mat 10:10; 1Ko 9:9\x*Mai fara vara seyo, Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Burumákaó ano ma uviti aran dasamiyáken niyantiya ída vá oorá damono.” \rq Diu 25:4\rq* \m Inká Tiyarafenui vompon dókifin deren máa sikhen mino. “Mai ma yoran nain kéká ano miyan ná barano.” \rq Ruk 10:7\rq* \p \v 19 \x * \xo 5:19 \xt 2Ko 13:1\x*Kankanan mano fi kanú manaú ano fi ma ída afová en ontan nain danáká ma monó doran banta kayo au finté ma intiya mai vaya ída vá ineno. \v 20 \x * \xo 5:20 \xt Efe 5:11\x*Umeí ma uran nain kékasá banasi avorá asesin ná ena nanin banta ano máan avúava baran nan perano. \p \v 21 Tiyarafenu vá Yisas Karaisin má inká kantasí ma ukhein enisori kayo vá avorái ma vaya siamé umpo ída vá aronará o khábe e khábe iya vá puntáde yorano. \p \v 22 Ída vá ámun uare monóká dafisin banta aní ureya aviádesin dorano. Manáa kéká ano ma umeí ínaimpin ída vá éin má oriveya umeí iyáke funtákein avúavá ana vá barano. \p \v 23 Ena ena aí baré iya ompo ída vá non uró ana niyákeya ará ma ayain ná manáa uvaini non masá nano. \p \v 24 Manáa kéká ano ume avúavasí iyan maen mai kayo van Tiyarafenui kópin oriven uman baranten mino sen minó ano afová ukhen mifo manáa kékái ume mai ída afová esin baré intin ínaimpákéi maman dákó inten mino. \v 25 Máan mana en mi mai ma kama avúavá ma variyain kéká banasi ano afová ukhen mifo inká mai ma aupáké ma kama avúavá bariyain kéká ída afová esin baré intin ínaimpákéi maman dákó inten mino. \c 6 \s1 Doran Banta Ano Ma Vei Ayafa Aránaó Ban Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 6:1 \xt Efe 6:5\x*Monó nanin banta ano ma ída miyan baran dorarí ma iyanten ná betíi ayafa vanta aránaópá bantin ná banasi ano Tiyarafenu aví bá inká teti ma siamiyaruna vaya vá ída oyampá baya sino. \v 2 \x * \xo 6:2 \xt Frm 16\x*Monópin ma van nain bantai yorarí ma iyan nain kéká ano ída vá te sifá tiváe ino siren ná avesarain avúavá barano. Máan tin nompo, ena mumunan kékái aya iyá uno sireya ída vá avesara iyáke ákona e vá dorano. Timoti oe, fura sikhein baya vanasi afova amiyáke vá ákona e siamesin ná mai ánain dakhafino. \s1 Moni San Ma Anunu In Maen Mai Namu Avúavái Ana Ino \p \v 3 \x * \xo 6:3 \xt Kar 1:6-9\x*Kampun afova ma amin kéká ano ma ma siamiyaruna vaya van kampun baya e sinten mifo ma maen tetisi Bafan Yisas Karaisini vayan báken monó avúavá ma ákona uantan bayan ban mino. \v 4 Mai ma ena avúaváká ma afova amiyain kéká ano kákan bí barano van manan iyan mifo mana yaná ída afová ukhen mino. Betíi ineine ano fura sen asuse ukhan pasen betíi vaya van manan pura siyá uno siren ena nanin banta maman bararasí iyan mino. Máan tiyáken aruve asivein baya vá kampun baya ma e uvaman more mere in má inká ena ano ma namu avúavasí iyain nan namu ineine uantiyan ban avúavá anan baré iyan mino. \v 5 \x * \xo 6:5 \xt 2Ti 3:8; 4:4; Tai 1:14\x*Máan avúavá ma variyain nanin bantai ineine ano fura sen namu uron ukhan pasen ena ena kampun baya anan tiyáken uman maman dákó é iyan mino. Máan tiyáken monó aa fákéi kokhon danasinta varanté unon ten iné iyan mino. \p \v 6 \x * \xo 6:6 \xt Fir 4:11-12; 1Ti 4:8; Ibu 13:5\x*Máa siyan mifo Tiyarafenui vaya ma iniré mai ánain bákuriyá tiferuna anon tetisi monó tin avúavá e inoren kákaní iyan mino. \v 7 \x * \xo 6:7 \xt Yop 1:21\x*Mai fara seyo ma varafin ma afoká é tiferuna yamú ída mana yaná baré erikhé tiferuna inká puronté maé ída mana yaná baré oró tifanté uno. \v 8 Máan tukhein nará dunan má tuí daná bá ma yékun bantí maé mai van kana vá uno vá tétifano. \v 9 Máan tukhen mifo kokhon danasinta varano van ma iyain kéká anon akhenókafin eraven ankamin mi namu ineine vá namu avúavá bá ena ina yaná ma aranan má ano máden asuse uran uman baré iyan mino. \v 10 \x * \xo 6:10 \xt Efe 5:5\x*Mai fara vara seyo, moni san ma anunu in maen mai namu avúava kayoi arú ino. Moni san ma anunu ein kéká ano mumunan avúavá me ampiren maen arun naná o yosé iyan mino. \s1 Mumunan Avúavápin Ma Ákona Ukhen Ban Baya Ino \p \v 11 \x * \xo 6:11 \xt 2Ti 2:22\x*Máan tiyan mifo Timoti oe, Tiyarafenui vanta ompo mai avúava san péde nentá báke vá mai ma kamaen puntákein avúavá ana vá bákurono. Máan tiyáke ei monó avúavápin Tiyarafenun amusin ame vá bentá mumunan má avábá ma in má bempáké ma kusen ban avúavá bá inká ara ara uman erintin ma mantaan ákona ukhen ma van masá pákaan ákona uráke vá bano. \v 12 \x * \xo 6:12 \xt 1Ko 9:25-26; 2Ti 4:7\x*Máan turáke mumunan avúava sará kama aruvirí ono. Mai ma vanasi avorá ma siyákeya inka Tiyarafenurá mumunan é uno siren nan ma fara van oriyan ban aunan ma amiren arakhein ná pákaan ákona ure vano. \v 13 \x * \xo 6:13 \xt Yon 18:36-37\x*Minó danasinta ma aun amikhein Tiyarafenun avorá bá inká mai ma Pontius Pairotin avorá ma funtákein kó ma sein banta Yisas Karaisin avorá bái éin ákonaé tiamiyá uno. \v 14 Mai ma Tiyarafenu ano sein baya ánain mana yakhafiyáke vá banasi avorá puntáke vasin ná tetisi Bafan Yisas Karaisi ovaránen erino. \v 15 \x * \xo 6:15 \xt Rev 17:14\x*Ma ma minó ákona van ma avábá bíkakhein Tiyarafenu vá kin kayoi Kin má bafan kayoi Bafan má ano ma aní ukhein damú ma afoká intin mi inaru fáke Yisas Karaisin maman dákó inten mino. \v 16 Beyakái ída furinton moéken kakhakheintá para vákan maen mana ano ída véin ádé oré iyan mino. Mana vanta ano béin ída ontein bantin ída kanaíen onanten mifo béin maman daní esin ná beni ákona ano fara van oriyan bano. Pura ino. \s1 Kokhon Ona Van Kéká Ano Ma Kama Avúavá Baran Baya Ino \p \v 17 \x * \xo 6:17 \xt Ruk 12:20-21\x*Mai ma kokhon danasinta ma varará dan bákan ma vetíi moníká ma ákona inin kaiyain kéká mai ainen mi kípanten mifo vetin tiamesin ná ída vá au khakan ino. Mai ma o afasí é tiferuna yanasinta ma moéken timiyá ma simusin dosiyá tiferuna Tiyarafenu anon para van oriyan báé iyan mifo véintasá ákona inin kaono. \v 18 Betin tiamesin ná betíi monípóké kama yorarisá ino. Máan tiyáken ná amusin pinté mai ma manáa yana san ma o afasí in nain kéká aya iyáken intéa yanasá Tiyarafenu ano amikhen nafi mai ena nanin banta aya ono vará ena ena útakhen bano. \v 19 \x * \xo 6:19 \xt Mat 6:20\x*Mai avúavá ma varan nain manon betíi kama yanasinta inarufá kainten mino. Mai anon ákona namádan ma yafereiní uádákaren mi fura sikhein aunan ínaimpáké o varanten mino. \s1 Pori Ma Timotin Nan Tiyarafenui Yorantá Kama En Dafisino Van Tiamein Baya Ino \p \v 20 Timoti oe, Tiyarafenu ano ma eni avúavá ódaren amikhan nain dorantasá dafían ákona ono. Namu avúavá oyan amire vá mai ma kampun baya sen noin kayo vará perano. \v 21 \x * \xo 6:21 \xt 1Ti 1:6; 2Ti 2:18\x*Manáa kéká ano kamaen mumunan iyá íkan mai kampun baya kayo ano e yarifaádan betíi mumunan me ampiren orikhen mino. \p Tiyarafenui sarisari ano vá tiretin má bano.