\id 1CO - Agarabi NT [agd] (Papua New Guinea) -2011 bd \h 1 Korini \toc1 PORI MA ESÉ ARAÍEN KORINÍ NANIN BANTA UVAMAN AMEIN BOMPON MINO \toc2 1 Korini \toc3 1 Kor \mt1 PORI MA ESÉ ARAÍEN KORINÍ NANIN BANTA UVAMAN AMEIN BOMPON MINO \mt2 (1 Korini) \imt1 Korinii Esé Bompon Ma Uvanteí Pákenai Afova Vaya Ino \is1 Ma vompon ma uvantein banta ino. \io1 Baya varen orin banta Pori ino. \is1 Uvarein orana ino. \io1 AD fifti-siksi (56) fin nafi áa fifti-seveni (57) fin nafin uvanten mino. Mai maen Pori ma kanú manaú dádasí en ma monó doraríen eúkiyain pimpá ino. \is1 Ma vompon ma uvantein baru ino. \io1 Taréa ma Téki e siyain barafin ma áau orun perápá bain baru Efesasíi kanú manaú oranará o váken ma vompon uvanten mino. \is1 Ma vompon ma uvaman amikhein kéká ino. \io1 Pori ma kan dádasí en ma monó doraríen eúkiyaren ma Ákaiá barai ánon baru váken ma inká bisinisí impin o aní ukhein baru Koriní ma ena anan nanin banta ano ma monó tin avúavápin ma mo kokhoní iyain kékái uvaman amikhen mino. (Aposeri 18:11 fin ná onano.) Béi mana orana ifo afápá mana un kádan biyontái váken uvanten mino. \is1 Nái ana vará ma vompon uvanten nafino. \io1 Koriní baru ráké ma eriyain bompon má inká mai fáké ma erein arona kéká bái vaya Pori afová en iníkan monó nanin bantafin kampun afová amin banta kéká ano oriven uman maman dákó uran monó tin avúavá mo ampiren peyan ineine rá oriyan ne seimpin mino. Ma ma esé uvantein bompompin ída fura sen mai uman afová inton paran manáarái kampun afová amin banta kayo van tikhen mino. (Kan dádasí ma en uvanteimpin mi fura sen tian amá ukhen mino). Inká kiafosí in avúava safi man baya fi Bafani ká dunan nan nafi fúaren orun mantan nafi inká Koriní nanin bantai ábasuí in má dunan nan ma safi Kantá Aunan mano ma amusin amiyain má monó tin avúavá ba safi ano ma Koriní nanin banta uman amiyain maman bararasí ino van Pori ída o úku e úku inton puntáden tian amá ukhen mino. Sapta 13 fin ma avábá í pákena ma sikhein ma san deren tian ákona ukhen mino. \c 1 \s1 Pori Ma Amusin Bompon Uvaman Koriní Nanin Banta Amein Baya Ino \p \v 1 Yisas Karaisini kama vaya varen mo vanasi siamino van ma Tiyarafenu ano vei anunurá tivíká ein banta séi Porin má mumunan tifá tiváe Sostenesin má anon ma vompon uvaré uno. \p \v 2 Tiyarafenu ano vei vanasií uveya kantasí ukhe vano van ma avíkein kéká ma Koriní barurá banan ma inká Yisas Karaisini yorantá ma avíden maman kantasí ura ma minó akhempá baona nanin banta ano ma Yisas Karaisin nan ma setisi Bafan má betíi Bafan má ino ma siyaona mai kékái ma vompon berasan mano uvaman amé uno. \p \v 3 Teti Sifóe Tiyarafenu vá tetisi Bafan Yisas Karaisin má pinte sarisari vá ará kusin má ano kanaíen tiretin má banten mino. \s1 Pori Ma Susu Siantein Baya Ino \p \v 4 Tiyarafenu ano ma vei sarisari siretin amira ma saréa Yisas Karaisin ninaí ukheona van mi séi ena ena véin tusu sianté iyá uno. \v 5-6 Para vara seyo, mai ma ara ara afova váka ma ákona e vaya siyaona mai Tiyarafenu anon Yisas Karaisin pinté uaren mai afova amikhái Yisas Karaisin nan ma siamiyá erun mai inka siretí ankan pinté afoká en mino. \v 7 Máan tukhanti setisi Bafan Yisas Karaisi ma ovaránen erin nain nan ma ave ukhe ma Kantá Aunani ara ara amusin barano van ma iyaré eona mai inka saréa vare ono. \v 8 \x * \xo 1:8 \xt 1Te 3:13; 5:23\x*Inká béi ano mai amusin kayo fóké tiretin maman ákona uantádanti oriyare setisi Bafan Yisas Karaisi ma ovaránen erin nain damú ída mana aau vanti ven avorá o mantan nono. \v 9 \x * \xo 1:9 \xt 1Te 5:24; 1Yn 1:3\x*Tiyarafenu ano veyan ma sirein daná bariyain mi vákan be Anin ma setisi Bafan Yisas Karaisi vain má manafin bano van mi siretin arakhen mino. \s1 Monó Nanin Bantafin Ma Yaimin Avúavá Bain Baya Ino \p \v 10 \x * \xo 1:10 \xt Fir 2:2\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, ída vá aruve asive iyáke setisi Bafan Yisas Karaisin avíká kama e manafin báke vá eraran ma aúban daimin avúavá ída vanti vá manafin ma vaya sire ma varanona yaná ano vá mai kama ino. \v 11 Mumunan kéka soe, siretí ankan ma aruve asive iyaona vaya mai Karoen amápin ma vain kéká anon me sisimí iniréi ma vaya siyá uno. \v 12 \x * \xo 1:12 \xt Apo 18:24-28; 1Ko 3:4\x*Tiretí ankan máa mi siya ono. Manáa kéká ano Porin mi yakhafiyá uno siyáka inká manáa ano Aporosin mi yakhafiyá uno síka manáa ano Pitan mi yakhafiyá uno síka manáa ano Karaisin mi yakhafiyá uno siya ono. \p \v 13 Kanaí eyá Yisas Karaisin maman aúban daiminte fono. Téi Pori anó tiretin nan pukékuyá inká ten tivíkasá monó non mante fono. \v 14 \x * \xo 1:14 \xt Apo 18:8; Rom 16:23\x*Téi ma Krispusin má Kaiusin má monó non péantádé ma siretin ída féantákeruna van mi Tiyarafenun tusu siantiyá uno. \v 15 Máan tukhé umpo ída vá mana ano sen nan ben avíkái monó non péké uno vá teno. \v 16 \x * \xo 1:16 \xt 1Ko 16:15\x*(Stefanasini kéká bá deren monó non péan tákékun ban mifo mai oyampáké ena kéká bá péke rafu ída afová ukhé uno.) \v 17 Yisas Karaisi ano monó non péantano vara séin tisinten naino. Tiyarafenui kama vaya siamino van mi sisinten mino. Mai fara va ino vara ráke afova ma mantein banta kayo ano ma siyain avúaváká baya siyaré Yisas Karaisini yaa unkamádan maman paen danasí onuna van mino. \s1 Yisas Karaisi Mai Tiyarafenui Kama Afova Vá Ákona Vá Ino \p \v 18 \x * \xo 1:18 \xt Rom 1:16\x*Mai fara vara seyo, Yisas Karaisini yaa unkamádan nan ma siyain baya ano varará ma o afeyoriyain kéká avorá paen danasíi ukhá afová ukhé umpo mai ma inarufá orono van ma útakhé tiferuna kéká ano ma oniyá tiferuna mai Tiyarafenu ano ma setin tiviriyain ákonan ban mino. \v 19 Mai fara vara seyo, vanasi ano ma vetiyantá betiyan ayain nain nan Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. \q1 “Bantai afova mádé asuse uré \q2 betíi ineine finte kama afova yo varanté uno.” \rq Ais 29:14\rq* \m \v 20 \x * \xo 1:20 \xt Yop 12:17; Ais 19:12; 33:18; 44:25\x*Máa sikhen mifo mai ma kama ineine vain kéká bá kama afova variyain kéká bá inká be afova van ma fura fura sin kéká bá mai intesá ukhen nafino. Tiyarafenu ano máan ineine vá ma vain kékái afova maman paen danasí ukhen mino. \v 21 \x * \xo 1:21 \xt Mat 11:25\x*Mai fara va ino, vantai ineine ano Tiyarafenui ineine vá ída manaí ukhan ída kanaíen beni vaya ineren ukhan mi setí ankan ma asuse aa fáké monó baya siamiyaruna anon banasi aya iyákan Tiyarafenu ano amusin iyan mai kéká aviriyan mino. \v 22 Yutan kayo ano enará ukhein avúavá aní intí ódaré mumunan ono van iyákan inká ena anan nanin banta kayo ano vetí ankan ma afová ukhein avúaváká ma siamintin iniren mumunan in nain nan mi yosiyan mino. \v 23 \x * \xo 1:23 \xt Rom 9:32; 1Ko 2:14\x*Máan tiyan mifo Yisasi ma yaa unkamádantá purein nan ma setí ankan tiamiyákun Yutan kayo ano mai vaya inian paen danasí iyan maen inká ena anan nanin banta kayo ano iniren asuse vaya ino siyan mino. \v 24 \x * \xo 1:24 \xt Kor 2:3\x*Máa siyan mifo mai ma Tiyarafenu ano Yutan kayo vá ena anan nanin banta kayo vá ma evaránen avíkein mai Yisas Karaisi maen Tiyarafenui ákonan báken beni kama ine inen ban mino. \v 25 \x * \xo 1:25 \xt 2Ko 13:4\x*Mai fara vara seyo, varará banta ano Tiyarafenui ineine van asuse ukhen mino siyan mifo vetíi kama ineine esantakhen mino. Inká Tiyarafenui avúava san ída ákona van ne siyan mifo vantai ákona esantakhen mino. \p \v 26 \x * \xo 1:26 \xt Mat 11:25; Yem 2:5\x*Mumunan kéka soe, afova sá ono. Manáa kéká ano ída afova váka ída aví bain nanin banta akhafanan báke ída ona vain kayon baré en nan mi Tiyarafenu ano siretin arakhen mifo ovare vá me ineno. \v 27 Mai ma kama ineine vákái vá uno ma siyain kéká ayave ameno van mi mai ma asuse ineine vain kéká Tiyarafenu ano aní uren doran amen mino. Inká mai ma ákona vain kéká ayave ameno van mi mai ma ída ákona vain kéká aní uren doran amen mino. \v 28 Kama ineine ma vain kékái afova mádé asuse ono van mi ma ma vanasi ano namuen púta ukhen mino siyá ein kéká Tiyarafenu ano aní uren doran amen mino. \v 29 \x * \xo 1:29 \xt Efe 2:9\x*Máan turantin Tiyarafenu avorá ída mana ano séi mai yaná manté uno sen be amo sino van mino. \p \v 30 \x * \xo 1:30 \xt Yer 23:5-6\x*Yisas Karaisin pinté uaren tetin tiya ono van mi Tiyarafenu ano veyantá mai aa maman asamana uran ban mino. Mai fara va ino, Tiyarafenu ano setin evaránen tivirano van mi Yisas Karaisimpó tetin afova simiren maman puntákein kékasí uren inarufá orino van tetin kantasí urá bá tiféuno. \v 31 Máan tukhein nan mi Tiyarafenui vompon dókifin tikhen mino. “Mana nanin banta ano ma amo seno van Bafan mana vá amo sino.” \rq Yer 9:24\rq* \c 2 \s1 Pori Ma Tiyarafenui Kama Afova Vaya Vanasi Siamein Baya Ino \p \v 1 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, Tiyarafenui vaya ma aúpá baré ein ma séi esé araíé tiretin tiameruna mai ma varará banta ano ma kákan afova manten ma siyain avúavákasa siame rauno. Ída ino. \v 2 Para vara seyo, Yisas Karaisin má inká daa unkamádantá ma véi fureí pákena vá anan tiameno van ukhá uno. \v 3 \x * \xo 2:3 \xt Apo 18:9; 2Ko 10:1\x*Téi ma esé araí é tiretí ankan baonafá oreruna mai ída ákona vákái sikhokhofiyá oré uno. \v 4 \x * \xo 2:4 \xt 1Te 1:5\x*Téi ma Tiyarafenui vaya siamiyaré eruna mai kama uréi siamiyáké ída ase vayafó iyaní uré tiretin avíké umpo Kantá Aunan manon tiretin aúbaná ákona yorarí ukhen mino. \v 5 Máan turéku mae varará bantai ineinerá ifá ureya Tiyarafenui ákonará mumunan ono van mi siamiyaré uno. \s1 Kama Afova Ma Kantá Aunan Pinté Erein Baya Ino \p \v 6 Tiyarafenui vaya ma inikhein kékápin mi véi ma simikhein ineinerá baya siyaré umpo varará bantai ineinera safi inká ma varará ma o aiyoran nain dafisin kékái ineinera safi va siyare rauno. Ída ino. \v 7 Tiyarafenu ano ma setin tiya uré tivirano van pefá bara ída uvanten aúpá ma aúmádan baré ein mai ineine vayan tiamiyá uno. \v 8 Tiamiyá umpo varará ma yafisin kéká ano mai yaná ída afová ukharen mino. Betí ankan afová en baren tetisi Bafan ma kakhan má bain ída yaa unkamádantá arintin purin nainten mino. \v 9 Mai van mi Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. \q1 “Tiyarafenu ma avábá in nain kéká ina ma útaádan bain \q2 mai ída mana ano onan \q1 ída mana ano inin \q1 ída mana vantai inimpin bá ukhen mino.” \rq Ais 64:4\rq* \m \v 10 Máan tikhen mifo Tiyarafenu ano vei Aunan pókéi mai yanasinta maman dákó uren minó daná dosiren Tiyarafenui aúpá bain daná ina aní urá mai afová ukhé tiféuno. \v 11 Mana ano ída kanaíen ena ano ma iniyain ineine afová inten mifo veyákái afová inten mino. Inká ída kanaíen mana ano Tiyarafenui ineine afová inten mifo vei Aunan mano anan afová inten mino. \v 12 Tiyarafenu ma kama yanasinta fara setin timikhein afová ino van mi vei Aunan tetin timikhen mifo ma vara ráke aunan naifo afova sá ó tifano. \v 13 Tetí ankan ma ma vaya kayo siamiyaruna mai ma vara ráke afova fosa siamiya rauno. Ída ino. Aunan mano ma setin timikhein mai Aunani vayan pura sé monó tiantan avúavá tian amá uan amiyá tiféuno. \v 14 Amiyá tifé umpo ída ma monó avúavá afová ukhein kéká anon Tiyarafenui Aunan mano ma monó tiantan avúava san ma siamin nain ída kanaíen afová inten mino. Mai anon asuse ineine vetimpin ban mifo Aunan ma vain kéká anon nái yana sará Aunan mano siamiyan nafi mai kasaen afová inten mino. \v 15 Mai ma Aunan bain kéká anon minó daná daíden afová inten mifo ída ma Aunan bain kéká anon ída kanaíen mai kékái avúavúa daíden afová inten mino. \v 16 Mai van mi Tiyarafenui vompon dóki ano ina ukhen mino. \q1 “Para vara seyo, iye anó Bafani ineine afová ukheyá \q2 béin inin aminte fono.” \rq Ais 40:13\rq* \m Máa sikhá afová ukhé tifé umpo setimpin Karaisini ineine van mino. \c 3 \s1 Monópin Ma Aruve Asivein Baya Ino \p \v 1 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, fefá téi ma siretí ankan má báké monó baya inikhein nanin bantafin ma vaya siamiyainisa iyare rauno. Ída ino. Yisas Karaisini avúavápin arará iyampon kayo an mi yakhenái vara rákena avúavá ánain ma vákuriyain kékápin ma vaya siamiyainíi iyaré uno. \v 2 \x * \xo 3:2 \xt Ibu 5:12-13; 1Pi 2:2\x*Pefá tiretí ankan ída ákona yunan narí ukhareya saréa yere máan manan ukhen nái arará iyampon ma nan anu máa ameiníi iyá uno. \v 3 \x * \xo 3:3 \xt 1Ko 1:10-11\x*Mai fara vara seyo, ume avúavá ánain para vákuriya vákeya afá aváen má anan maran eya aruve asive iya nan mai anon tiretíi avúavá aní iyan mino. Máan ma iyaona anon ída Bafani vanasi ano ma einíi iya ono. \v 4 \x * \xo 3:4 \xt 1Ko 1:12\x*Pará ída ma monó inin kéká ano ma variyain avúavá bariyayá mana ano se séi Porin ánain mi vákuriyá uno siyá inká ena ano se séi Aporosin ánain mi vákuriyá uno siyá ba rafono. \p \v 5 \x * \xo 3:5 \xt Apo 18:4, 11, 27-28\x*Aporosi iyé bará inká téi Pori iyé bákuyá berasantá aruve asive iya rafono. Berasan pinté uareya mumunan ono van mi Bafan mano mai yoran berasan timikhá doriyá uno. \v 6 Téi ma yanayun pafasirékun Aporosi non amiran maen Tiyarafenu anon e ampamádé iyan mino. \v 7 Máan tukhan mi yanayun ma fafasé iyain má non ma amé iyain mái aví ída van mifo Tiyarafenu ma e ampamádé iyan mai veyáká avíi van mino. \v 8 \x * \xo 3:8 \xt Mat 16:27; Efe 2:20-22\x*Danayun ma fafasin banta vá non ma amin banta vá ano maman manafiní ukhen mana anarái yoriyain pasen míkan ma yoriyá inaintái miyan mádú mádú inten mino. \v 9 Mai fara vara seyo, setí ankan manafin mi Tiyarafenui yorararí iyá tiféku siretí ankan beni yunan bara vá má bái va ompo seti sina vaono. \s1 Monó Doran Banta Kayo Van Ma O Sian Má Uvaran Bantará Dan Bain Baya Ino \p \v 10 Tiyarafenui sarisarirái afova van ma má uvariyain banta an davé namádan dafédékun mi ena kayo ano mairá má uvariyan mino. Uvariyan mifo mai namádantá ma má uvaran nain kéká ano vá kamaen dafíben ná uvarano.\fig Banta kayo ano ma má uvariyain mino.|alt="men building house" src="cn02079b.tif" size="col" ref="1Ko 3.10" \fig* \v 11 \x * \xo 3:11 \xt Ais 28:16; 1Pi 2:4-6\x*Mai fara vara seyo, Tiyarafenu ano Yisas Karaisin maman namádaní uren pe yafédan bain mana ano ída kanaíen ena namádan daferanten mino. \v 12 Máan tukhein mai namádantá ma má uvaran nain mano kasaen kori fi siriva fi kama onámaná kayo fi yaa fo safi namí po safi inká uviti ayan po safi uvaranten mino. \v 13 \x * \xo 3:13 \xt 1Ko 4:5\x*Uvaranten mifo Tiyarafenu ano ma vanasii avúavá daíden kó tiantan nain damúi má uvaran banta kayoi yoran amáká afoká inten mino. Maí damú anan minó nanin bantai yoran irafin ma iyó einíi urantin iyé kama yorarí iná inká iyé namu yorarí iyan nafi yákó inten mino. \v 14 Iye anó mai namádantá má uvantá intin ná ída ira khanten nafi mai vanta anon bei miyan baranten mino. \v 15 Máan tinten mifo iyen amasá ira kanten nafi mai yoran bantai yoran tavifái o afeyoranten mino. Máan tintin mai ma ira anamuná pinté ma e yúden karan ereiníi en mi má uvaran banta kayo ano anan para vanten mino. \s1 Monó Namun Ma Vain Mai Vanasi Ino \p \v 16 \x * \xo 3:16 \xt 1Ko 6:19; 2Ko 6:16\x*Tiretí ankan Tiyarafenui kákan monó namun mi van nan ma veni Kantá Aunan mano ma siretimpin bain mai ídá afová ukhe rafono. \v 17 Tiyarafenui kákan monó namun ma namu inain bantan Tiyarafenu ano véin namu inten mino. Mai fara vara seyo, Tiyarafenui kákan monó namun kantasí ukhayai sireti vanasi ano mai veni kákan monó namun mi va ono. \s1 Ída Ma Vanasii Aví Daní In Baya Ino \p \v 18 Tiretí ankan ída vá tiretiyan kampun tiantiya vá baro. Ma vara ráke yanasintará ma afova vantiya siretiyan maman asuse vanta kayo an dakhare vá ínaimpáké Tiyarafenu avorasá kama afova ma vain banta kayoí ono. \v 19 Mai fara vara seyo, ma vara ráke afova ano Tiyarafenu avorá asuse ukhan mi veni vompon dókifin máa sikhen mino. \q1 “Manáa kéká ano ma vara ráke afova fóké ma minó danasinta variyain nan ma kana variyá uno ma siyain mai \q2 Tiyarafenu ano maman betíi oyivan ma munteiníi uádé iyan mino.” \rq Yop 5:13\rq* \m \v 20 Evaránen Tiyarafenui vompon dókifin máa sikhen mino. \q1 “Manáa nanin banta ano setimpin afova van mino sen ininten mifo \q2 Bafan mano mai ineine afová ukhantin paen danasíi inten mino.” \rq Íbo 94:11\rq* \m \v 21 Máan tukhein nan mi minó daná mai siretin ninan ban mifo vanta aví ma yaní in avúavá ifasá oro. \v 22 Porin má Aporosin má Pitan má mai siretin ayain kéká ino. Inká ma vara vá ayun ma fara van má purin má taréa vá inká inuran má minó daná bá mai siretí ina yanái vákaya \v 23 inká tireti Yisas Karaisin ninan banan béi Tiyarafenu inan ban mino. \c 4 \s1 Yisas Karasini Kama Vaya Ma Varen Orin Banta Kékái Vaya Ino \p \v 1 Máan tukhen mifo Aporosi rasan nará Yisas Karaisini yoran bantá kanan mi váken beni aúpá bayan kamaen dafíben tisimiyan mino seya vanasi ano vá afová ono. \v 2 \x * \xo 4:2 \xt Ruk 12:42\x*Ena ina yanáká dafíantano van ma mana vanta aviádantin báken maen ben nina yanákasá dafían ákona uantano. \v 3 Téi kama e sá doriya rafu áa namue sá doriya rafu mai seyantá ída afová ukhé umpo sireti safo áa ena kéká ano fi ma sen tivútivá daíde afová inteya mai sító daná ino. \v 4 Teyan nan kama anan é doriyá uno siyá umpo Bafan beyaká anan tenti yoran daíden afová uren mai kama yoraríi e ono sen inká mai namu yoraríi e ono sen tisiminten mino. \v 5 \x * \xo 4:5 \xt 1Ko 3:8\x*Máan tukhen mifo vanasii avúavá ma yaíden afováin damú ma ída erikhanti ma yoriyaruna sivútivá ída vá daimiyáke áesin ná baré intin Bafan mano vá me yaimino. Bafan ma eriven maen tetisi súpin ma aúpáké bariyá onuna yaná maman dákó kakhakheintá kaúdantin tetí ma yoriyaruna sivútiváká ten Tiyarafenu ano miyan timídú inten ino. \s1 Koriní Nanin Banta Ano Vetiyan Amo Siyan Ma Amaan Baya Sein Mino \p \v 6 \x * \xo 4:6 \xt Rom 12:3\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, Aporosi rasan mano siretíi ayainí uvé ayaéku ma ma siamiyaruna yanasinta one afová ono van mi siamiyá uno. Tiyarafenui vompon dóki ano ma sikhein baya amaniná ída vá ena vaya kayo maman asotú ono. Máan ma inte mae ída mana ano ma yoriyain avúava san maman daní ureya ena ano ma yoriyain nan maman bararasí inono. \v 7 \x * \xo 4:7 \xt Rom 12:6\x*Intéa yaná ma variyaona anó tiretin maman enará ukhen nafino. Intéa kama yanasá Tiyarafenu ano siretin ída amikhen nafino. Tiretí ankan ma kama yaná amikhanti ma kama yorarí iyanteya ída vá tesi ákonarái yoriyá uno se vá e amo seno. \p \v 8 Tiretí ankan ma ineona ano minó dana san ma iyaré eruna inka vareruna mai kin an davé tetisi ákonará bátifanté uno sireya setin me ampin nompo mai kana ino. Tiretí ankan ma kin an dante mae mai setin má deren kiní uvé tiretin má banté uno. \v 9 Mai fara vara seyo, kó tiantáden ma furino van kana ino sikhein banta kéká an mi yen Tiyarafenu ano seti aposeri kayo maman dákosí urá bátifékun enisori kayo vá banasi vá ano setin toman paen danasí iyan mino. \v 10 Tetí ankan Yisas Karaisini asuse yoran banta an dakhéku mae siretí ankan ma iniyaona ano Yisas Karaisin má túpá ukhé minó daná afová ukhé uno siya ono. Tiretí ankan Tiyarafenui ákona váká bá tiféuno sireya setin nan ída ákona vákan ban mino siya ono. Tiretí ankan banasi ano setin mi simo siren betin nan intiyan mino siya ono. \v 11 \x * \xo 4:11 \xt 2Ko 11:23-27\x*Taréa ma vá tiferuna yamú mai sirafan nan iyáké maé non nan tii iyáká tuí dana san iyákun banasi ano siruren tisiren iyákan ída setin timá ban mino. \v 12 \x * \xo 4:12 \xt Mat 5:44; 2Te 3:8\x*Tetí ankan ma vanuna van mai ákonaé tiyan póké dódékun mai ano setin tiya iyan mino. Tetí ankan ma aufon usintein kéká kamaé avábá uantiyáké tetin ma sirono van iyáká maé bempákéi vá tiféuno. \v 13 Banasi ano ma namu vaya sen tisiká betí ankampin puntákein baya anan tiamiyá uno. Taréa ma vá tiferuna yamú mai vanasi ano setin maman kanti ma karúdiyaimpin ma karúdeiníi iyá bá tiféuno. \s1 Pori Ma Monó Afóen An Mi Yakhé Uno Ma Sein Baya Ino \p \v 14 Ma ma uvariyaruna vompon mai siretin ayave ameno vara uvariya raumpo se sikhafana an mi yakhen nái siretin afova vaya siameno van muno. \v 15 \x * \xo 4:15 \xt Kar 4:19\x*Tiyan míkan tauseni (10,000) vanta ano ma Yisas Karaisini vaya ma siamiyain kéká pinté mana anon tiretin afóen an dé iyan mino. Para vara seyo, séi ma Tiyarafenui kama vaya siretin tiamiyaruna mai Yisas Karaisimpin tiretin afóen an mi yakhé tiretin naren tiamé uno. \v 16 \x * \xo 4:16 \xt Fir 3:17\x*Máan tukhái sen tan deya se ma variyaruna avúavá ánain bákurono van mi siretin tiamiyá uno. \v 17 \x * \xo 4:17 \xt Apo 19:22\x*Mai van mi siretin ayainti séi ma variyaruna avúavá barano van mi Timotin tiantékun tireti vaonafá oriyan mino. Para vara seyo, véi anon te sikhá an dakhen Bafantá kamaen monó tiantiyái véin nan tinunu ukhé uno. Inte avúavá kasá Yisas Karaisini vaya minó akhempá ma vain nanin bantafin afova amiya rafu mai vayan béi siaminten mino. \p \v 18 Téi afová ukhékun manáa kéká ano séin nan ída ovaránen e sonantéí uno siren betí ankan ma variyain avúava san betiyan amo siyan mino. \v 19 Amo siyan mifo Bafan mano séin nan orino van ma anunu intí téi ma oréku mae mai ma vetíi avúaváká ma ve amo siyáken kákan baya siyain kayo ano mai fura sen ná Tiyarafenui ákona ano vetimpin baná ban nafi mai o onanté uno. \v 20 \x * \xo 4:20 \xt 1Ko 2:4\x*Mai fara vara seyo, Tiyarafenui Yafisin pintena vaya ana ma siyain mano ída kanaí inten mifo Tiyarafenui ákona vasá báken dorano. \v 21 Tiretí ankan nái yanasá ino vará iya fono. Téin nan tiretin mo uman amiyáken asino va rafono, áa vempáké kamaen avábá uantano vará iniya rafono. \c 5 \s1 Namu Avúavá Ma Variyain Banta Ma Monó Pinte Yo Siantan Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 5:1 \xt Riv 18:7-8; Diu 22:30\x*Ída monó inin kéká ano ída variyain pamúku avúavá ma siretí ankampin afoká iyain nan téin me sisimí uman dé iné uno. Tiretí ankani monó pinté mana vanta ano ve afóen aná bá aau variyan mino sen tisimikhen mino. \v 2 Mai fará tiretí ankan au khákan mana iyákeyá ída arunaná mádeyá ayave van iya rafono. Tiretíi monó pintena mai vanta fará ída yo siantiya rafono. \p \v 3 \x * \xo 5:3 \xt Kor 2:5\x*Téi siretí ankani yan bukhafafin ída vá umpo siretíi aunampin mi vá uno. Máan tukhéi séi ena ena siretin má bái mai vanta ano ma varein avúavá inka fefá dainté uno. \v 4 Tetisi Bafan Yisasin avíká ma siretí ankan átaru esí maé tesi inimpin tiretin má báken inká tetisi Bafan Yisasini ákona ano ma siretin má ena ena vaintasá \v 5 \x * \xo 5:5 \xt 1Ti 1:20\x*mai vanta monó pintena yo avían Ban Anon ayampin amesin ná beni ume vukhafa namu uvintin baré intin ná Bafan ma erin nain damusá Tiyarafenu ano véini aunan evaránen avirano. \p \v 6 \x * \xo 5:6 \xt Kar 5:9\x*Tiretí aví anan daní iya vákeya mai ma namu avúavasí iyain ifá en nan para oriyan ban mino. Mai avúavá ma áesin ma mana ano varen oriyan baré intin maen mai ano minópin orera inten mifo siretí ídá afová ukhe rafono. \v 7 \x * \xo 5:7 \xt Ais 53:7; 1Pi 1:19\x*Mai ma namu avúavasí iyain banta yo siantáde vá kama e vano. Mai fara vara seyo, Yisas Karaisi anon avo uantan dunan ma nan sipisipi arará an daven tetintá ákonte ukhen mino. \v 8 \x * \xo 5:8 \xt Diu 16:3\x*Máan tukhein nará erí tetí ankan ída vá pefá ma omáká niyá ein bereti an dé namu avúavasí iyáké ída yisi vain bereti ma niyá ein an desá kamaen ma funtákein avúavá ana vá bará tifano. \v 9 Pamúku avúavasí ma iyain nanin banta vá tiretí ankan ída vá manafin banon tiré téi fefá bompon uvaman amikharé uno. \v 10 Barará nanin banta ano ma famúku avúavá bariyan ma ena ina yana san aran naren umoyan bariyan ma inká kampun ayarafenurá monó tiyan ma iyain mai kéká ampeno vara siamiya rauno. Ída ino. Máan nanin banta ma me ampeno vará mai fura se ma vara vasá me ampeno. \v 11 \x * \xo 5:11 \xt 2Te 3:6; Tai 3:10\x*Taréa ma séi vompon uvaman tiretí ankan ma amiyaruna mai mana vanta ano ma siretin má monópin bá uno siren ma famúku avúavá baren ma ena ina yana san aran nen ma kampun ayarafenurá monó ten ma ena oyampá baya sen ma inká ákona non naren óen en ma kampun avúavá póké ena vanta ina yaná umoyan baren ma iyain mai vanta vá manafin ída vákeya yunan nano van muno. \p \v 12 Ída ma monópin bain kéká ma yaimin mai senti yoran naino. Ída ino. Monópin ma vain kéká ma yaimin mai setisi yoran mino. \v 13 \x * \xo 5:13 \xt Diu 13:5; 17:7\x*Monó ma ída inin afokhampin ma vain nanin bantan Tiyarafenu ano yaimintéin maen mai van Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Namu vanta ma siretin aúbaná bain ná do siantaro.” \rq Diu 17:7; 19:19; 21:21; 22:21, 24; 24:7\rq* \c 6 \s1 Monópin Bain Kéká Ma Avían Kópin Kain Baya Ino \p \v 1 Monópin bain kéká bá ma aruve asive uareya mai uman monópin ma vain kayorá desin puntaran nain nan pará kópin puntarano van betin avire oré iya fono. \v 2 \x * \xo 6:2 \xt Rev 20:4\x*Manáa yamú dákó intí ma setí monópin baruna kéká ano ma ma vara ráke nanin bantai avúavá ma yaídé afová ó tifanuna siretí ankan ídá afová ukhe fono. Ínaimpáké barará nanin bantai avúavá daimin nompo saréa ma sító uman kayo ma vain kanaí eyá eyantá mai uman kayo ará amin aa fáké daiman onante fono. \v 3 Enisori kayo ano ma yoriyá ein avúavá ma ínaimpáké tetí monópin ma varuna nanin banta ano ma yaídé afová ótifanuna mai siretí ídá afová ukhe fono. Afová ma ukhanteya ma varará ma sító uman kayo vain mai kasae vá eyantá daiman onano. \v 4 Máan tukhanti monópin ma vaona kayo aúbaná ma uman bantiya mai fará tiretiyantá mai uman ída funtaranonaí iyá baru kópin baré oré iya rafono. \v 5 Tiretí mumunan ma iyaona kayo aúbanápin ídá kama ineine vá bain kéká báken ná mai uman kayo funtaran nainí iya rafono. Tiretí ankan ma kópin bare oriyaona avúava san mi ayave ono van ma vaya siamiyá uno. \v 6 Monópin ma vain banta ma avireya afokhampin ma vain kéká avorá ma mo kó tiantiya ona van mi sakha iyá uno. \p \v 7 Monópin ma van nain kéká bá ma aruve asive urante mai inka ayave manta ompo ída vá mai uman bare kópin oriyákeya siretí ará ana vá ameno. \v 8 Ída ma máan tinten mae mai siretiyan mi namu avúavasí eya monópin ma vain kéká kampun tire avire kópin oriya ono. \s1 Ída Ma Famúku Avúavá Ma Variyain Baya Ino \p \v 9 \x * \xo 6:9 \xt Kar 5:19-21; Efe 5:5; Rev 22:15\x*Namu avúavá ma variyá ein kéká ano Tiyarafenui Yafisimpin ída ódinten mifo mai ídá afová ukhe rafono. Pamúku avúavasí ma en noin kéka safi varará danáká ma monó tiantan nafi ena ana safi ena avafun nafi ma varen non má inká banta kéka safo ain iyampon kéka safo ma nókeya ena vanta ano famúkuí uantano vará iya rafo inká banta ano vanta vá ábasuí iya rafo \v 10 aá ena ina yanasinta umoyaní in kéka safo inká kokhon ona vantí bano van anunu in kéka safo áa óen non nan kéka safo áa ena namu vaya sen asin kéka safo áa kampun tiriyá ena ina yaná baré no rafo mai kayo ano ída kanaíeya Tiyarafenui Yafisimpin ódin nono. \v 11 \x * \xo 6:11 \xt Tai 3:3-7\x*Tiyarafenurá ma ída mumunan ukheya fefá manáa ano mai avúava sinta variyare ompo saréa Tiyarafenu ano mai ume kayo sesé uantáden maman beinaíi uraya va ono. Mai ma Bafan Yisas Karaisi ano ma varein avúava san má inká Tiyarafenui Kantá Aunan mano setin túpin ákona yorarí iyaintá bái Tiyarafenu ano siretin nan puntákein nanin banta e sen ariyan mino. \s1 Bantai Au Vukhafa Mai Kantá Aunan Amá Ino \p \v 12 \x * \xo 6:12 \xt 1Ko 10:23\x*Tiretí ankan kasaé minó danasinta varanté uno sin nompo mai yanasinta finte manáa yaná ano ída ayainten mino. Minó danasinta séi kasaé baranté umpo ída vá mai yanasinta ano sentá dafisino. \v 13 \x * \xo 6:13 \xt 1Te 4:3-5\x*Dunan ma vain mai sirápin mi nékun aravé iyan maen tirá ma vain mai yunan báin mi van minon manáa ano séiya mifo ínaimpáké Tiyarafenu ano mai ma anunu in avúavá do varanten mino. Máan tintéin mi famúku avúavasí ino vara setin tu vukhafa uvamádan ban naino. Ída ino. Bafani yorarí ino van mi su vukhafa uvamádan ban mi Bafan mano setin turá dafisiyan mino. \v 14 \x * \xo 6:14 \xt Rom 8:11; 1Ko 15:20; 2Ko 4:14\x*Tiyarafenu ano ma setisi Bafan púkáin ma masí pinte orun avían manteiníi en mi vei ákona fóké tetin tu vukhafa masí pinte evaránen tivían mantanten mino. \v 15 \x * \xo 6:15 \xt Efe 5:30\x*Tiretí ankani au vukhafa ano ma Yisas Karaisini mana mana vukhafa vain mai ídá afová ukhe rafono. Mana vantai au vukhafa ano Yisas Karaisin nina ma vantin maen béi kasaen ná mai vukhafa fóké pamúku avúavasí inten nafino. Ída uron mino. \v 16 \x * \xo 6:16 \xt Mat 19:5\x*Mana vanta ano ma mana nanin pamúkuí uantanten mai míkan nan mano mana vukhafaíi inten mino ma sikhein ídá afová ukhe rafono. Mai fara vara seyo, Tiyarafenui vompon dóki ano sikhen mino. “Míkanan mano maman mana vukhafaíi é iyan mino.” \rq Esé 2:24\rq* \m \v 17 \x * \xo 6:17 \xt Yon 17:21-23; Rom 8:9-11\x*Máan tiyan mifo Bafantá ma súpa ukhein kayo ano aunampin béin má maman manafiní ukhen mino. \p \v 18 Pamúkuí ma in ume finté me ampire vá karan orono. Ena ume kayo ano ída aú bukhafa ano ma umeí einí iyan mino. Para vara seyo, famúku ume ano aú pintéi yákó iyan mino. \v 19 Tiretí ankan aú ma vain mai Kantá Aunani kákan monó namun mi vákan Tiyarafenu anon Kantá Aunan tiretin amikhan maifin ban mifo ídá afová ukhe rafono. Tiretí ankan ída siretí inan ba ompo Tiyarafenu ina ono. \v 20 \x * \xo 6:20 \xt 1Ko 7:23; 1Pi 1:18-19\x*Para vara seyo, Tiyarafenu anon esantakhein miyan pókéi siretin miyaní uádaya va ompo siretíi au vukhafa fókesá beni yorarí iyákeya véin aví ana vá daní ono. \c 7 \s1 Ábasuí Ma Ini Afova Vaya Ino \p \v 1 Tiretí ankan ma vompompin ina ukharé eona mai vaya anan taréa siamenté uno. Banta ano ma ída anasi varano sinte mae mai kaman inono. \v 2 Máan tin nompo famúku avúavá ano mo kákaní iyái mai van banta ano anasi varantin ná inká anasi ano vanta varantin ná ino van mi siyá uno. \v 3 Banta au ma vain mai anasi inan ban mifo ída vá pákaan ákona intin inká anasi ano máan mana en be au ma vain mai vanta inan ban mifo ída vá pákaan ákona ino. \v 4 Be aná ano ve au ampian be avafun amintin ná inká be avafun má dere máan mana vá ino. \v 5 Banta vá anasi vá ma manafin bákeya vanasií iyare ma manáa afará pa váké timúkintó uno sire ará manafiní ure ma varé inte vá aine vá evaráne vanasíin avúavá maman kaono. Para vara seyo, ábasuí ma ukhein kéká ano ma aui anunurá ída yafisintin maen Ban Anon mano akhenóka inten mino. \v 6 Tesi ineinefin ma vain bayan tiamiyá umpo vanasí in avúavasá are uantiya rauno. Ída ino. \v 7 Minó banta ano sen tan den ída anasi varan para vano sé inikhé umpo minó ano ída manaí ukhé tiféuno. Tiyarafenu ano ábasuí ma in amusin manáa kéká amiyan inká ena kéká ída ábasuí in para ma van amusin amiyan ukhen mino. \p \v 8 Máan tukhái ída anasi varan ma inká banta ída varan ma ukhein kéká bá kentosí ma ukhein kéká ba san mi siyá uno. Téin tan den ma ída ábasuíen para ma van mai kama ukhen mino. \v 9 \x * \xo 7:9 \xt 1Ti 5:14\x*Máan tukhen mifo manáa ano ma vanasií in anunurá ma ída kanaíen dafisirí intin maen kasaen betí ankan ábasuí inten mino. Para vara seyo, vanta varantin ma inká anasi varantin ma inain avúavá anon pamúku avúava san ída ará mantanten mino. \p \v 10 \x * \xo 7:10 \xt Mat 5:32; 19:9; Mak 10:11; Ruk 16:18\x*Máan tukhái mai ma ábasuí ukheona kéka san mi Bafan mano ákona vaya sikhái mai vayan tiamiyá umpo sesi vaya vaino. Ída ino. Banta aná ano ída vá be aná me ifá ino. \v 11 Máan tinten mifo anasi ano ma ve avafun me ifá inten maen mai ena vanta ída vá o variyáken ná evaránen be avafu vaípá orintin ná be avafu ano ída vá be aná ifá ino. \p \v 12 Taréa manáa kayofin mi siádanté uno. Mana monópin ma van nain banta ano ma ída monópin bain nanin ma mantaré intin ma ven má bano van inikhantin maen ída vá mai nanin ifá uantano. Bafan mano va ma man baya sian naifo seyantái siyá uno. \v 13 Inká monópin ma van nain nanin mano ma ída monópin bain banta ma mantaré intin ma ven má bano van inikhantin maen ída vá mai vanta ifá uantano. \v 14 Mai fara vara seyo, ída ma mumunan iyain banta ano ve anái mumunantái kantasí ukhan inká ída ma mumunan iyain nanin mano ve avafuni mumunantái kantasíin iyan mino. Ída ma máan tesin maen tiretí ankan akhafana ano ída kantasíen pain má banten mifo mai avúavá ma varesin mi Tiyarafenu avorá kantasí inten mino. \p \v 15 \x * \xo 7:15 \xt Rom 14:19\x*(Máan tinten mifo ída ma monópin ban nain nanin banta ano ma ve avafun nafi inká be ana safi ma ifá uantanti mae mai áesin ná orino. Ída mumunan in nanin banta ano mumunan nanin banta vá manafin ída vanten mino. Mai fara vara seyo, ará kusin má bano van mi Tiyarafenu ano ve akhafana arakhen mino.) \v 16 \x * \xo 7:16 \xt 1Pi 3:1\x*Anasi kayo oe, afovasá ono. Tireti ma mumunan ukhesin ma vanta kayo ano onanten maen mai ano kasaen ayaintin ará baeranten mino. Inká banta kayo oe, afovasá ono. Tireti ma mumunan ukhesin ma anasi kayo ano onanten maen mai ano kasaen ayaintin ará baeranten mino. \s1 Intéa Avúavá Kasá Banan Ná Tiyarafenu Arákaya Mumunan Ukharé Intefo Mai Avúavákasá Bano \p \v 17 Tiyarafenu ano ma araádaren intéa varurasá kainten nafi mai van eyo sire vá mai ma esé ákona uan mantanona rasá ba oriya vano. Minó akhempá mai man baya anan monó nanin bantafin tiamiyá uno. \v 18 Pefá ma ída mumunan ukhen au khakharein banta ano ída kanaíen ída ma au khakhein banta an danten mino. Inká ída ma au khakhen mumunan uvin nain banta ano ída vá au kha ino. \v 19 \x * \xo 7:19 \xt Rom 2:25; Kar 5:6; 6:15\x*Mai fara vara seyo, au khain avúava safi inká ída ma au khain avúava safi mai sító daná ifo Tiyarafenui man baya ánain ma vákurin manon kákan danasí ukhen mino. \p \v 20 Intéa avúavá kasá banan ná Tiyarafenu ano arákayá mumunan ukharé intefo mai avúavákasá béin má kase vano. \v 21 Éi ma miyan ída varan doran banta váesin ma mai finte arakhá intiya mae ída vá áesin mai ano éin kokhon ineine amiyan bantiya vá kusin bare vá bano. \v 22 \x * \xo 7:22 \xt Frm 16; 1Pi 2:16\x*Éi ma umei ída miyan ban doran banta varé esin ma mai fintena Bafan mano arakhanti mae mai véi anon umei ákona finte utúanten mifo vá afovasá ono. Miyan baran doran banta váesin ma Bafan mano arakhantiya mai saréa veni miyan ída varan doran bantaíi e ono. \v 23 Tiyarafenu ano esantakhein miyan pókéi siretin miyaní uádaya va ompo ída vá barará avúavái miyan ída van doran bantaí ono. \v 24 Máan tukhein nan mi mumunan tifá tiváeyan noe, intéa avúavákasá banan ná Tiyarafenu ano arákayá mumunan ukharé inte fo mai avúavákasá béin má kase vano. \s1 Ída Ma Ábasuí Ukhein Kékái Vaya Ino \p \v 25 Máan tukhantí ída ma ábusuí in kayoi afova vayan tiamenté uno. Bafan mano ída mana ákona vaya sisimikharé intí tiamenté umpo véi ma sen afová ukhá beni arunaná áupin ma fura sé baruna vanta anon man baya siamiyá uno. \v 26 Taréa ma ara ara uman afoká iyain mai van mi mai ma vaona avúaváká para vano van tiamiyá uno. \v 27 Taréa ma ábasuí ukhanteya ída vá durafurono van ono. Ábasuí ma ída ukhanteya mai ída vá ábasuí ono van en nono. \v 28 Máan tin nompo ábasuí ma ukhanteya maifin ída umeí ukha ono. Ínka arinta ano ma vanta varanten mai ída umeí inten mino. Ábasuí ma uvintin kokhon uman afoká intéíi aurá dafiseno van mi ma vaya siyá uno. \p \v 29 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, yamú inka asíka ukhái séi ma vaya siamenté uno. Tare rákesá anasi ma mantan nain banta kéká ano ída vá áintin ábasuí in avúavá ano vetíi vampin kákan danasí ino. \v 30 Amusin mano fi arunaná ano fi ona vará o afasí inten nafi mai ano ída vá áintin Tiyarafenui yorantá aa iyarano. \v 31 \x * \xo 7:31 \xt 1Yn 2:17\x*Mai ma ma vara ráke yanasinta ma varen aruven iyain kéká ano ída vá mai yanáká ákona inin kaiyáken kama aasákesá baren aruven ino. Para vara seyo, minó ma varafin ma vain danasinta ano mo kípanten mino. \p \v 32 Minó avúavá ma variyanteya mai ineine ampesin eravino van muno. Anasi ma ída mantan nain banta ano inté uresá Bafan amusin amente rafu siren beni yorarí ana ono van é iyan mino. \v 33 Mai avúavá anasi avafu ano ída kama uren baré iyan mifo mai ma ve aná amusin ameno van ma iyain ineine anon \v 34 beni kama ineine máden daimiyan mino. \p Máan mana en mi kentó nanin kayo vá inká arinta kayo vá ano fura sen be aú bá aman má Bafan amiren beni yorarí ono van é iyan mino. Máan tiyákan banta ma mantein nanin mano ma vara ráke yanáká inin kaúden mai intesá uré te sivafun amusin uantante rafu siren kokhon ineine é iyan mino. \v 35 Máan tukhái ma vaya ma siamiyaruna mai siretí ankan kama e vano van mi siyá umpo siretin na mai yanáká are uantiya rauno. Ída ino. Kama e vákeya intesá esin ná ayainti Bafani yorarí inte fo mai avúaváká dafíbeya yorano van mi siyá uno. \p \v 36 Mana vanta ma arinta amikhantin mai vanta ano ma ayáká báken ída ákonaen be aurá dafisirí ukhantin maen kasaen ná mai ma amikhá ein arinta varano. Maifin ída ume vanten mino. \v 37 Máan tinten mifo mana vanta ma ena ano ída siamintin ma vei anunu ánain dakhafen mai ma amikhá ein arinta van ída varan kasaé banté uno siren ma ve aurá dafían ákona inten maen mai yere kama ukhen mino. \v 38 Máan tukhantin ábasuí ma ukhen ban mano kama ukhen mifo inká ída ma ábasuí in mai anon moéken kama ukhen mino. \p \v 39 \x * \xo 7:39 \xt Rom 7:2-3\x*Mana nanin ma ve avafu ída furin para vantin maen ída ena vanta varanten mifo ve avafu ma fúbintin ena vanta ma varano van inten mai Bafantá ma mumunan ukhan nain banta vá barano. \v 40 Máan tukhen mifo se ma inikheruna mai nanin mano ma ída ena vanta varan para ma van mi kama ukhen mino. Téi ma iniyaruna ma vaya kayo Kantá Aunani ineinerái siyá uno. \c 8 \s1 Namu Yanasintará Ma Ákontein Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 8:1 \xt Apo 15:29\x*Namu yaná baimpin ne siré ma yunan pon unádé ákonté iyaruna fákena vaya ino. Kákan afova ma manté tiferuna van mi su khákan iyá tifé umpo ena ma ará amin avúavá anon monópin ma vain nanin banta ará ákona uanté iyan mino. \v 2 \x * \xo 8:2 \xt Kar 6:3\x*Mana vanta ano ma siyáken minó danái ana afová ukhé uno ma siyain mai ída fura sen afova ukhen mino. \v 3 Máan tukhen mifo Tiyarafenu van ma anunu é iyain nanin bantan Tiyarafenu ano afová ukhen mi vetintá dafisé iyan mino. \p \v 4 \x * \xo 8:4 \xt Diu 4:39; 6:4; Kar 4:8\x*Máan tukhen mifo namu yanáká ma ákonte uran dunan pontá mai náiesá tétifante rafuno. Mai fura ino setí ankan afová ukhékun ída ena ayarafenu vákan mana Tiyarafenu máan báé iyan mino. \v 5 Mai fara vara seyo, manáa ano ma iniyain mano ma varará kokhon ayarafenu vákan inká inarufá deren kokhon ayarafenu van ne sé iyan mino. \v 6 \x * \xo 8:6 \xt Efe 4:5, 6\x*Máa sé iyan mifo setí ankan ma inikheruna mai seti Sifóe mana Tiyarafenu anan báken béi anon minó daná afoká uráken béin dafíká bá uno sé iniyá tiféuno. Máan tukhan mana Bafan ma Yisas Karaisi vain mai véin pintéi ara ara yaná afoká ukhan béi anon tetin taunan timikhá bá tiféuno. \p \v 7 Máan tukhékun maen minó monópin ma vain nanin banta ano ana va mai yaná afová ukhen naino. Ída ino. Manáa ano fura ayarafenurái monó tiyá uno siren mai ma ákonté uran dunan pon niyaré íkan mai avúavá anon betíi ineine mo asuse ukhen mino. \v 8 Máan tukhen mifo ara ara yunan ma nan avúavá ano ída sivían Tiyarafenun ádé mo khainten mino. Dunan ma suraré bá tifanuna van ída mana yaná o afeyorantin inká dunan ma nanuna finté ída mana kama yaná o vará tifanté uno. \p \v 9 \x * \xo 8:9 \xt Rom 14:13-15; Kar 5:13\x*Máan tonté tifé umpo siretí ankan ma nan daná ino sire kasae nan nona ano monópin ma ída ákona van bain kékái ineine máde asuse uresin eraven ankamin nafo yafían ná ákona ono. \p \v 10 Mai fara vara seyo, ída ákona van ma monópin báken aurakhá ein nanin banta anon oniyantiya kampun ayarafenui monó namumpin nan nono. Máan ma inona anon betin ará mantaantesin mai ma kampun ayarafenurá aurakhá ein dunan pon naren eraven ankaminten mino. \v 11 \x * \xo 8:11 \xt Rom 14:15, 20\x*Máan ma inona avúavá anon mai ma ída monópin ákona ukhein kéká aya ono van ma Yisas Karaisi e fúkein mai kékái ei afova fóké máden asuse inono. \v 12 Máan tesin ma monópin ída ákona ukhein kéká ano ma eni namu avúaváká ma umeí intiya mai Yisas Karaisin má deren umeí uantan nono. \v 13 \x * \xo 8:13 \xt Rom 14:21\x*Mai van mi séi ma nanuna yunan pon mano ma monópin ma ída ákona ukhein kéká mamádantin eraven ankamoren ma ukhantí maé mai séi ída evaráné mai yunan nanté uno. Mai fara seyo mai ma monópin ída ákona ukhein kéká ída mamádékun eraven ankamino van muno. \c 9 \s1 Aposeri Kayo Ano Vetíi Yorantá Ma Miyan Baran Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 9:1 \xt Apo 22:17-18; 26:16; 1Ko 15:8-9\x*Téi mai manáa kéká an dé monópin kama erá ba rafuno. Téi ídá Yisas Karaisini vaya varen orin bantá\f * \fr 9:1 \ft Yisas Karaisini vaya varen orin banta e ma siyain mai \fk aposeri\ft van mino.\f* ba rafuno. Te suu fóké ídá tetisi Bafan Yisasin onte rafuno. Téi ma ákona yorarí iyaruna rasá tiretí ankan Bafantá mumunan iya rafono. \v 2 \x * \xo 9:2 \xt 2Ko 3:2-3\x*Ena kéká ano séin nan ída aposeri e siyan mifo siretí ankan afová en ná téi aposerin bá uno. Para vara seyo, sireti ma fura mumunan má ma vanteya mai séi nan Bafani aposerin ban mino sin nono. \p \v 3 Téimpin ma aposeri yorarí in ákona váká ma yoriyaruna van ma yaimiyain kékái evaráné tiamiyá uno. \v 4 \x * \xo 9:4 \xt Ruk 10:8\x*Kasaerá tiretí ankan amápin bariyá tiretin má manafin dunan ná non má nan tifante rafuno. \v 5 Ena aposeri kayo vá Bafan Yisasin afá kéká bá inká Pitan má an derá kasaé monópin ma vain nanin avíaré monó dorarí é nonte rafuno. \v 6 Áa Banabasi rasan mano aná moní baran dorarí urerá mai yoran aya onte rafuno. \p \v 7 Aruvin banta ano kasaen ná beyan dunan dosiren nariyan ná para yoranten nafino. Inká dunan ma yoran banta ano yunan mana yoriyan báken mai finte ídá manáa unáden nanten nafino. Inká sipisipirá ma yafisin banta ano fara aná dafisiyan báken ídá nan anu kháden nanten nafino. \v 8 Tiyarafenui man baya ano ídá mai van tikhará bantai ineine finté tiya rafuno. \v 9 \x * \xo 9:9 \xt 1Ti 5:18\x*Mai fara vara seyo, Mosesini man baya ano máa siyáken, “Kao ano ma uviti aítan do siviyáken ma yunan niyanti ída vá así ono,” sikhen mino. \rq Diu 25:4\rq* \m Tiretí ankan ma iniyaona Tiyarafenu ano kao van maná tiyan nafino. \v 10 \x * \xo 9:10 \xt 2Ti 2:6\x*Mai ma siyain mai seti Tiyarafenui yoran nanin banta kayo va san má deré tiyan nafino. Eyo. Mai setin ma san nan mi siyan mino. Dunan ma yoran banta ano yunan ma yuyasiyáké mai fintena manáa naanté unon té iyan mino. Máan manae vá monó dorarí ma iyain kéká ano ma mo aya iyanti vá anona vetin ná aya ono. \v 11 \x * \xo 9:11 \xt Rom 15:27\x*Tiretí ankampin monó baya fókéi yanayun ma fafaseiní urékun ban mifo yunan má tuí daná ba san ma inantiyá tiferuna mai siretimpin ídá kanaí ukhayá anona ída inan tiya iya rafono. \v 12 \x * \xo 9:12 \xt Apo 20:34; 2Ko 11:9\x*Ena kéká ano ma monó baya siretin me siamiyain nan ma vetin aya iyaona mai setin má dere ídá moéke siya inte fono. \p Máan tiyaré Yisas Karaisini kama vaya ma oriyain aa iyaranuna van mi sireti vaonafá tiya ono van ída ina iyá tiféuno. \v 13 \x * \xo 9:13 \xt Diu 18:1-3\x*Kákan monó namumpin ma yafíkein kéká ano maifin ma varen eriyain dunan ma né iyain ídá afová ukhe rafono. Íkun uan amin dunan antan ma maifin doriyain kéká ano ma varen mo né iyain mai vá deré ídá afová ukhe rafono. \v 14 \x * \xo 9:14 \xt Mat 10:10; Kar 6:6\x*Máan mana en mi mai ma kama vaya varen mo siamiyain kéká ano mai aa sákéi aya variyan mifo mai ma mo siamin nain kéká ano vá anona vetin aya ono sen Bafan mano ákona vaya sikhen mino. \p \v 15 Máan tukhen mifo séin tiya ino van ída uron mi ina iyaré umpo saréa séin araíe siya ono vara siamiya rauno. Ída ino. Téi ma simusin pinté monó baya vanasi sian amiyarunará miyan timeno vara ma vompon uvariya rauno. Ída ino. Te ma yoré oriyaruna yorantá ma miyan inantiré baranté maé mai sesi yoran aa iyaranté paséi mai aésirá téi furono. \v 16 \x * \xo 9:16 \xt Yer 20:9\x*Mai fara vara seyo, Yisasini kama vaya ma siamintá ída su khakan onté uno. Tiyarafenu ano séin tútúpein nan mi siyá umpo ída ma siamenté mai séi uman mi varanté uno. \v 17 Tesi sinunu finté ma mai avúavá bariyá maé mairá beni miyan baranté umpo mai ída sesi sinunurái variyá uno. Tiyarafenu anon téin aní uren airo ananí urá báké beni yoran bariyá uno. \v 18 Téi nái miyan ná bariya rafuno. Monó baya ma sian amiyarunará ma miyan bararen mifo mai vanasi ma kama vaya sian amiyaruna van mi simusin manan iyá uno. \s1 Pori Mai Minó Nanin Bantai Yoran Banta Ino \p \v 19 Téin ída mana nanin banta ano miyan timiyantí pasé betíi vaya ída inenté umpo minó nanin bantai yoran banta vakesá mai aa sáké banasi o aviádékun ná Yisas Karaisintá mumunan ino. \v 20 \x * \xo 9:20 \xt Apo 21:20-26\x*Yutan kayo vá ma vákesá betí ankan ma variyain avúavá pókesá o aviádékun ná Yisas Karaisintá mumunan ino. Yutan kayoi man baya ma yakhafiyain kéká bá ma vakesá mai séi ída mai man bayai aránaópá bá umpo veti ma variyain avúavá pókesá o aviádékun ná Yisas Karaisintá mumunan ino. \v 21 Yutan kayoi man baya ma ída afová ukhein kéká bá ma váké mai vetin an dakhéi mai aa sáké betí ankan o aviádékun Yisas Karaisintá mumunan iyan mino. Máan ma iyaruna anon Tiyarafenui man baya ída yo variyá umpo Yisas Karaisi ma me yóan kanaí ein man baya aránaói vá uno. \v 22 \x * \xo 9:22 \xt 2Ko 11:29\x*Mumunan ma ída ákona ukhein kéká bá ma váké betí an dakhé mai aa sákéi vetin o aviádékun Yisas Karaisintá mumunan iyan mino. Minó kéká ano ma kasaen mumunan oren aa sákéi o avíadékun Yisas Karaisintá mumunan iyan mino. \v 23 Yisas Karaisini kama vaya ano orera ino van mi yoriyákun mi maifin beni avábá ano simusin timiyá doriyá uno. \s1 Íú Tiren Ma Uviní In Baya Ino \p \v 24 Kokhon mano ma sava iyaré ein pinté mana anoi minó esantaren miyan baré iyan mifo afovasá ono. Tiretí ankan má dere mai avúaváká teya sava iyare vá esantare miyan barano. \v 25 \x * \xo 9:25 \xt Fir 3:14; 2Ti 2:4-5; 4:7-8\x*Ara ara íú ma siyain kéká ano yafíben baren mi íú tiren minó ma esantarein mano ainen mo kípan miyan mi varé iyan mifo ída kípan miyan nan mi seti yoriyá tiféuno. \v 26 Mai van mi savifá mo yáan dana siréi mesan ma mo kípan akhen ma vain mi kakhá áké tava iyá uno. Mai ma ayan dámaná ma aruviyain banta ano ma ayan tavifá karúdein nisa iya rauno. Ída ino. \v 27 \x * \xo 9:27 \xt Rom 8:13; 13:14\x*Ena nanin banta ana monó baya siamé oriyaré ida miyan baranae siré teyan dafíbéi ákona maman one one iyá uno. \c 10 \s1 Kampun Ayarafenurá Ma Monó Tiyain Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 10:1 \xt Eks 13:21‑22; 14:22-29\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, siretí ankan ída mo áunono van muno. Pefá kámá barafá Tiyarafenu ano konan dákan tetin tináuyan an uanten oriyákan inká non aúbaná pe uantáden mairá betin avían ena ufá kádakharen mino.\fig Isareri kayo ma Nararé Non ekhádein mino.|alt="walking through the Red Sea" src="cn02097b.tif" size="span" ref="1Ko 10.1" \fig* \v 2 Mosesin ma yakhafen orein kéká minó ano konan má un nompin má monó non péken mino. \v 3 \x * \xo 10:3 \xt Eks 16:35\x*Inká minó ano enará ukhein avúavápó ma afoká uádan dunan nen mino. \v 4 \x * \xo 10:4 \xt Eks 17:6; Nam 20:11\x*Inká minó ano enará ukhein avúavápó ma afoká uádan non nen mino. Mai fara vara seyo, enará ukhein onámaná anon betin má oriyákan mai finten non nein baréin mai onámaná Yisas Karaisi ino. \v 5 \x * \xo 10:5 \xt Nam 14:29-30\x*Tiyarafenu ano ma aviren oriyáken maen betí ankan pinté ma kokhon mano variyain avúava san ída amusin uren pasen kámá barafá aruren asuse en mino. \p \v 6 \x * \xo 10:6 \xt Nam 11:4, 34; 1Ko 10:11\x*Betí ankan ma variyaré einí ukhein avúavá baranuna van mi Tiyarafenu ano fe o útúben mi setin aní ukhen mino. \v 7 Tiretí ankan ída vá manáa kéká an deya kampun ayarafenurá monó tiantano. Para vara seyo, Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Banasi ano omá dunan má non má niyáken pamúku avúavasíen iyaren mino.” \rq Eks 32:6\rq* \m \v 8 \x * \xo 10:8 \xt Nam 25:1-9\x*Manáa kéká an deya ída vá pamúku avúavasí ono. Máan tiyaren tuenti‑tri tauseni (23,000) ano maná damú ana furein mino. \v 9 \x * \xo 10:9 \xt Nam 21:5-6\x*Inká mai kéká ano ma Bafan akhenóka uan oniyaré in ma osafáe ano untádan purein mifo vá betí ankan an ída vá dano. \v 10 \x * \xo 10:10 \xt Nam 16:41-49\x*Manáa kéká ano ma aveantumpin baya siyaré ein an ída vá dano. Para vara seyo, mai avúava san mi vetin aren asuse ino van Tiyarafenu ano vanta ma aruan purin enisori siantan erein mino. \v 11 Mai avúava sinta ma vetin amaniná ma afoká ukhein manon tetin aní ukhen mino. Ma vara ma mo kípan akhempá ma vá tiferuna nanin banta ano afova varano van mi Tiyarafenui vompon dókifin uvamádan baréin mai inka afoká ukhen mino. \v 12 Tiretí ankan mantaan ákona ukhé uno sireya aniana iyare mai avúavápin tiretin má dere erave ankamin nampo yafían ná ákona ono. \p \v 13 Mai avúavá tiretin amaniná dákó inten mifo fefá ma varé ein kéká ano mai ma variyaona akhenókafin orikhen mifo afovasá ono. Mai akhenóka kayo ano siretin maman bararasí uranti ída mantaan ákona inae siren Tiyarafenu ano vei yoraríen ída áin mai akhenóka ano moéken kákaní iyan mino. Tiretimpin ma akhenóka erintin maen béi aa yosirantiya sireti akhen uvesin mai akhenóka ano siretin ída maman bararasí inten mino. \s1 Kampun Ayarafenun Ma Íkun Uan Amin Má Bafani Yunan Nan Avúavá Bá Baya Ino \p \v 14 Máan tukhen mifo séi ma sinunu ukheruna sirona kéka soe, kampun ayarafenurá ma monó tiantan avúava sará péde nentasá bano. \v 15 Tiretí ankan kama inin má bain nanin banta ompo vá téi ma sian amiyaruna vaya mai furá tiya rafu sireti yantasá daídeya afová ono. \v 16 \x * \xo 10:16 \xt Mat 26:26-28\x*Bafani yunan kain takhoká ma kápi fintena uvaini non niyá tiferuna anon Yisas Karaisini nare vái manafin kasé bá tiféuno. Inká bereti ma kisiré niyá tiferuna anon Yisas Karaisini au vái manafin kasé bá tiféuno. \v 17 \x * \xo 10:17 \xt Rom 12:5\x*Máan tukhein nan mi mana vereti finte ma kisiré niyá tiferuna anon mai setí ankan mana vukhafan bá tifékun mai anon aní iyan mino. \v 18 \x * \xo 10:18 \xt Riv 7:6\x*Isareri kéká ano ma íkun uan amiyáken ma mai fintena varen mo niyaré ein avúavá anon Tiyarafenu vá manafiní iyaren mifo ovare vá me ineno. \p \v 19 \x * \xo 10:19 \xt 1Ko 8:4\x*Nái yana sará téi siamiya rafuno. Mai ma kampun ayarafenu kayorá ma monó ten noin kéká ano ma fura ayarafenu kayon bá uno siren ma íkun uan amiyain mai kákan danasá bará tiya rafuno. \v 20 \x * \xo 10:20 \xt Diu 32:17; Rev 9:20\x*Ída uron mino. Tiyarafenu rasa íkun uan amiyan naifo mai namu aunantái íkun uan amiyái siretí ankan má mai namu aunantá ma monó tiantan avúavá ída varano van mi siamiyá uno. \v 21 \x * \xo 10:21 \xt 2Ko 6:15-16\x*Tiretí ankan ída kanaíeya Bafani kápi finte vá namu aunani kápi finte vá non niyáke inká ída kanaíeya Bafani yunan kain takhókáke vá namu aunani yunan kain takhókáke vá dunan nan nono. \v 22 \x * \xo 10:22 \xt Diu 32:21\x*Nái avúavasá bariya rafono. Bafan mano ma Isareri kékái namu avúava san ma uman ameiní ino vará tiretí ankan béin aran amiya rafono. Tetisi ákona ano veni ákona esantakhen minó té iniya rafono. \s1 Tiyarafenu Aví Ma Yaní In Ma Moéken Kákaní Ukhein Baya Ino \p \v 23 \x * \xo 10:23 \xt 1Ko 6:12\x*Tiretí ankan mai minó danasinta kasaé baranté uno siya ompo minó danasinta ano va ayainten naino. Ída ino. Minó danasinta kasaé baranté uno siya ompo minó danasinta ano va siretíi mumunan ákona uantanten naino. Ída ino. \v 24 \x * \xo 10:24 \xt Rom 15:1-2\x*Tiretí ankan ma vanona van ída vá iniyákeya ena kéká ma aya inona vará ineno. \p \v 25 Nái safúna kayó sarí urantiya miyaní inte fo mai van ída vá nan nafi áa ídá nan nafi seya kokhon ineine iyákeya mai fara vá bare mo nano. \v 26 Mai fara vara seyo, minó ma varará ma vain danasinta mai Tiyarafenun nina ino. \rq Íbo 24:1\rq* \p \v 27 Ída ma monó tiyain banta ano ma ve amápin ma yunan nano van aviren orintiya mai kasae vá orono. Oresin ma yunan amintiya mai ída vá kokhon ineine iyákeya fara vá máde nano. \v 28 \x * \xo 10:28 \xt 1Ko 8:7\x*Nan nompo manáa kéká ano ma siamiyáken ma yunan kayo mai kampun ayarafenurá ákonte ukhein dunan pon mino ma sintiya mai vetin ará namu uantan nampo ída vá máde nano. \v 29 Tiretí ankan ma nanteya maifin ída uman ban mifo mai ma siamin nain kéká ano ma ódaren ará uman daantan nain nan mi siamiyá uno. \p Mai anarái séi ma ída variyaruna avúavá ma ena ano varano sintí mai ídá kanaí é barante rafuno. \v 30 \x * \xo 10:30 \xt 1Ti 4:4\x*Tiyarafenu ma susu siantádé timusin iyá nanuna yunan nan mai fará uman barante rafuno. \p \v 31 \x * \xo 10:31 \xt Kor 3:17\x*Dunan má non masá nante fo áa manáa yanasá barante fo mai Tiyarafenu aví ma maman daní in avúavá kasá barano. \v 32 \x * \xo 10:32 \xt Rom 14:13\x*Tireti ma varanona yanáká ída vá áesin Yutan kayo fi áa ena anan nanin banta fi áa monó nanin banta fi vá eraven ankan mino. \v 33 \x * \xo 10:33 \xt 1Ko 9:20-22\x*Téi má deren mai aa yakhafiyákéi minó nanin banta ma amusin amenuna yanasinta anan bariyá uno. Intéa yanasá tempin kama ukhen nafi mai ída sesi sinunurá bariyá umpo ena nanin banta ma ayaintin Tiyarafenu ano vetin evaránen aviraren ukhein danasinta anan bariyá uno. \c 11 \p \v 1 \x * \xo 11:1 \xt 1Ko 4:16\x*Yisas Karaisi ma aní ukhein ánain ma séi vákuriyarunaí e vá tiretí ankan téi ma aní iyaruna sínain bákurono. \s1 Banasifin Ma Funtákein Avúavaká Monó Tin Baya Ino \p \v 2 Tiretí ankan ma séin nan para ineine iyákeya ma inká téin tisimein baya ma siretin tiamékuya ma fákakheona van mi amo siyá uno. \v 3 \x * \xo 11:3 \xt Esé 3:16; Efe 5:23\x*Timusin iyá umpo mana yaná tiretí ankan afová ono van muno. Minó bantai ánon mi Yisas Karaisi van mi inká anasii ánon mi ve avafun ban mi inká Yisas Karaisin ánon mi Tiyarafenu van mino. \v 4 Ánontá ma yóki yádáken amúken ma inká sakhanampa vaya sé iyain banta kéká ano mai vei ánon Yisas Karaisin nan ída iniyan mino. \v 5 Ánontá ma ída yóki yádáken amúken ma inká sakhanampa vaya sé iyain nanin kayo mai ve avafun nan ída iniya inká be ánon do ma minó do varukheiníi iyan mino. \v 6 Anasi ano ma ve ánontá ma ída yafinten ná be ánon do asíkarasá kavino. Anasi ano ma ánon do asíkará kaven do varukhen in nan ma ayave van inten ná be ánontasá dóki yafino. \v 7 \x * \xo 11:7 \xt Esé 1:26-27\x*Banta ano ma ída ánontá dóki yafin nain mai véi Tiyarafenui aman manon mi váken beni kakhan mái van mifo anasi ma vain mai vantai kakhan mái van mino. \v 8 \x * \xo 11:8 \xt Esé 2:18-23\x*Mai fara vara seyo, vanta ano ída anasi finté afoká ukhen mifo vanta fintéi anasi ano afoká ukhen mino. \v 9 Banta ano anasi aya ino vara uvanten naifo anasi ano vanta aya ino van mi uvanten mino. \v 10 Máan tukhantin anasii ánontá ma van nain dóki ano vá béimpin ma vain ákonai aní danasí ino. Mai fara vara seyo enisori kayo ano yafíken mino. \p \v 11 Bafani vanasi uno ma sikhein ábasufin ída kanaíen anasi ano ádun bantin inká banta ano ádun bantin inten mino. \v 12 Para vara seyo fefá Tiyarafenu ano vanta aufói anasi uvantaréin mi saréa anasi ará pinté banta afoká iyan mifo minó daná Tiyarafenu fintéi erikhen mino. \v 13 Tireti yantasá ma vaya yaimono. Anasi ano ma ánontá ída yo yafinton Tiyarafenurá ma amúkin nain mai kama avúavasá inten nafino. \v 14 Banta ano ma ánon do ifáin ayasí iyain mai seti vanasi ano ma variyaruna avúavái siretin aní iyan mifo mai vanta ano ídá ayave iyan nafino. \v 15 Mai fara vara seyo, anasi kayoi auí danasí ukhen betin ánontá dáken amusin amino van mi Tiyarafenu ano ayá ánon do amikhen mino. \v 16 Máan tukhen mifo manáa ano ma senti vaya kayo van ma kokhon baya sinten maen Tiyarafenui ena monó kayofin ída ena avúavá bain mai ánain ída vákurinten mino. \s1 Bafani Au Vá Nare Vá Ma Nan Baya Ino \p \v 17 Taréa ma séi siamenuna vaya mai siretí ankan ma amo sin baya va sente rauno. Ída ino. Mai fara vara seyo, siretí ankan ma átaru iyaonafin kama yaná manáai afoká é iyan mifo namu yaná anan esantakhé iyan mino. \v 18 \x * \xo 11:18 \xt 1Ko 1:10-12\x*Ma vaya seno van iyáké téi ma inéku mae siretí ankan ma monó átaru iyá eona fin asivúare eraran aúban daintenan mai vaya me sisimíká mai van puran tino sé iniyá uno. \v 19 Máan tiyái mai ma aúban dainteona finté mai intéa kéká anó pura sen Tiyarafenui anunu ánain bákuriyan nafi mai siretiyantái afová inono. \p \v 20 Bafani yunan nantá ma manafin e átaru uve mai yunan ma neinisa iya vaono. Ída ino. \v 21 Mai fara vara seyo, séin ma sisimí ineruna siretin pinté manáa ano ída ave into siretíi yunan afasí iyáke kokhon uvaini nare óen en nan inká manáa kéká ano arafan nan é iyan mino. \v 22 Tiretí ankani yunan má non má ma nan namun ídá ba rafono. Tiretí ankan Tiyarafenui mono san paen danasí ureya monó nanin banta vá ída ma yunan bain kéká bá ayavé amiya rafono. Téi náiesá té tiretin tiamente rafuno. Mai avúava san tiretin amo sente rafuno. Ída uron mino. \s1 Yisasi Ma Vereti Vá Uvaini Vá Bei Eyo Iyampon Kayo Amein Baya Ino \r (Matiu 26:26-29; Maki 14:22‑25; Ruku 22:14-23) \p \v 23 Mai fara vara seyo, séi ma Bafan pintena vareruna vayan tiretimpin tiádékun oriyan mino. Namuro ayampin ma véin amin nain inuran manan Bafan Yisasi ano vereti orun mamaren \v 24 Tiyarafenu susu siantáden kisiren temí, “Ma se sui siretin ayaino van amé uno. Máan tiyáke vá tiretí ankan ten nan inisinte vá baro.” \v 25 \x * \xo 11:25 \xt Eks 24:6-8; Ibu 8:8-13\x*Bereti ma amin naran maen mai ma einí ana en uvaini kápi orun mamaren temí, “Ma kápi mai Tiyarafenu vá ma auyen avúaváká kasen ban mi sesi naren banaé umpo máan mana e niyáke vá ten nan inisinte vá baro.” \v 26 Mai fara vara seyo, siretí ankan mai vereti vá mai kápi finte vá ma niyasin maen mai anon Bafani furin baya sian dákó iya vasin mi véi ovaránen erinten mino. \s1 Tetisi Sivútivá Daíden Ma Bafani Au An Dakhein Dunan Nan Baya Ino \p \v 27 \x * \xo 11:27 \xt Ibu 10:29\x*Máan tukhein nan mi mana vanta ano ma mai vereti vá Bafani kápifin má ma niyáken ma ída funtákein avúavasí ma inain mai véi Bafani au vá nare vái fainí uren ume avúavái varen mino. \v 28 Máan tukhein nan mi mai vereti vá kápifin má ma nano sinte vá ei ineine vá aú bá daíde inire vá nano. \v 29 Mai fara vara seyo, mana vanta ano ma Bafani au van ída kamaen inin nan ma mai vereti vá kápifin má ma nanten mai ano veyantái Bafan mano ma yaíden amin nain uman o maman be amaniná kainten mino. \v 30 Mai anarái siretí ankan pinté kokhon ná ano ída ákona van aí bariyan maen manáa ano inka fúken mino. \v 31 Máan tukhen mifo setisi ineine vá tú bá ma yaídé ma nékun maen Tiyarafenu ano setin ída yaiminten mino. \v 32 \x * \xo 11:32 \xt Ibu 12:5-6\x*Máan tonté tifé umpo Bafan mano ma setinti sivútivá daíden ma uman timé iyain mai anon tetin puntariyain mai varará nanin banta vá ída uman bará tifanté uno. \v 33 Máan tukhen mifo vá mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, Bafani yunan nanovan ma átaru inte vá ben avein maran ná ono. \v 34 Arafan uron ma furinti e amá nare ma yunan nare e átaru inona mai anon e amaniná ída uman e mamádan nono. \p Ínaimpá ma séi oronté maé ena vá mo inin amenté uno. \c 12 \s1 Kantá Aunan Ma Amusin Amiyain Baya Ino \p \v 1 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, Kantá Aunan mano ma siretin mana mana amiyain amusin nan taréa vompon uvaman amenté uno. Mai fara vara seyo, Kantá Aunan mano ma amiyain amusin ída afová ukhen ná mai kamaé tiameno van muno. \v 2 \x * \xo 12:2 \xt Aba 2:18-19\x*Tiretí ankan ma ara ara yanáká ma monó tiyan nan maen mai yanasinta ano siretíi ineine yo yarifaádaya ída vaya siyain ayarafenu kayorá monó tiantiyare ono. \v 3 \x * \xo 12:3 \xt 1Yn 4:2-3\x*Máan tiukhein nan mi siretin tiamiyá uno. Tiyarafenui Kantá Aunan má ma vaya siyain kéká ano ída kanaíen Yisasin amaniná aau amino van Tiyarafenun tiaminten mino. Inká ída ma Kantá Aunan ban nain kéká ano ída kanaíen Yisasin nan Bafan mino sinten mino. \p \v 4 \x * \xo 12:4 \xt Rom 12:6\x*Ara ara monó dorarí in amusin ma amé iyain mai mana Kantá Aunan manon mai amusin kayo amé iyan mino. \v 5 Banasi ano monópin ara ara yorarí é iyan mifo mai mana Bafani yorarí anan é iyan mino. \v 6 Tiyarafenu ano ara ara aa sákéi setin túpin doriyan mifo mai mana Tiyarafenu anan báken mi minó pin doriyan mino. \p \v 7 Minó nanin banta aya ono van mi Kantá Aunan mano monó dorarí in amusin mana mana simikhen mino. \v 8 Kantá Aunan mano manáa kéká kama ineine ma amin afova vá banasi ma monó baya sian amin má amiyáken inká ena kéká mai Tiyarafenui vaya ma ovaren me yaíden afová in amusin amen ukhen mino. \v 9 Kantá Aunan mano manáa kéká mai ákonaen ma mumunan in amusin amiyáken inká ena kékái aí banta ma ayofan ákona amen ukhen mino. \v 10 Manáa kéká mai enará ukhein aní danasí ma in ákona amiyáken inká ena kékái sakhanampaí ma in afova amen ukhen mino. Inká manáa kéká mai ena aunantasá baya siyan nafi áa Tiyarafenui Kantá Aunan tasá baya siyan nafi siren ma afová in ákona amikhen mino. Máan tiyáken inká manáa kéká mai ara ara vaya finté ma vaya sin amusin amiyáken inká mai vaya ma vaéan amin afova ena kéká amen ukhen mino. \v 11 \x * \xo 12:11 \xt 1Ko 7:7\x*Mana Kantá Aunan manon beyantá mana mana ano ma kanaíen doraren avúaváká ten ákona vá afova vá amídú ukhen mino. \s1 Mana Aufin Ma Kokhon Bukhafa Vain Baya Ino \p \v 12 \x * \xo 12:12 \xt 1Ko 10:17\x*Banta aufin mai ara ara yanái van mifo mai mana vukhafa fintéi yákó ukhen mino. Yisas Karaisini monó nanin bantafin máan manan ukhen mino. \v 13 \x * \xo 12:13 \xt Kar 3:28\x*Tetí manáa ano Yutan kéká bá tifékun manáa ano ena anan kéká bákan manáa ano ída miyan ban doran kéká bákan inká manáa ano kusen ban kéká ban ukhen mino. Máan tukhan maen mana Kantá Aunan manon Yisas Karaisimpin monó non pétintádá mai Kantá Aunan manan minó ano manté tiféuno. \p \v 14 Máan tukhan mana vukhafa fintéi ara ara yaná ban mifo ída mana yaná ana van mino. \v 15 Arantan mano sen téi ída ayan bákéi ída au vukhafafin bá uno sinten mifo mai véi aui mana vukhafan ban mino. \v 16 Inká átaren mano sen téi átaren mi váké ída auu varuna séi ída au vukhafafin bá uno sinten mifo véi aui mana vukhafan ban mino. \v 17 Minó bukhafa ano auu ana ma vantin mai inté uren ná baya ininten nafino. Inká minó bakhafa ano ma mana átaren mana ma váken mai inté uren ná manáa yaná auna inten nafino. \v 18 Tiyarafenu ano veyan ma anunu ein barurái mana mana vukhafa uvaman kaudú uran ban mino. \v 19 Au vukhafafin mana yaná ana varé intin mai intesá in nainten nafino. \v 20 Mai ída kanaí in nainten mifo mana vukhafafin mi ara ara yaná ban mino. \p \v 21 Auu ano ída kanaíen ayan nan ída éin nan iyá uno sintin inká ánon mano ída kanaíen arantan nan ída éin nan iyá uno sintin inten mino. \v 22 Manáa ída ákona vain bukhafa mai vanta aufin ída vano sen baré intin au vukhafa ano ída kamaen ban nainten mino. \v 23 Manáa vukhafa ída kama ukhen mino ma sétiferunan tuí uaké kama iyá uno. Inká manáa siyave vukhafa ma vain mi mai ena ano onana siré aúpasíi iyá tiféuno. \v 24 Manáa vukhafa mai veni yoran ída van mino siyá tifé umpo Tiyarafenu ano minó bukhafa ovare evare uan manafin kaúden ída aví bain bukhafa ino ma siyaona mai kama e yafiseno van mi kain ban mino. \v 25 Máan tukhein nan mi veraran ída aúban daiminten mifo ventá dafisin maran mi inten mino. \v 26 Mana vukhafa ano ma aí o yosin maen minó bukhafa anon ai san éiyan mino. Inká mana vukhafa ma maman daní in maen mai minó bukhafa anon amusin éiyan mino. \p \v 27 \x * \xo 12:27 \xt Rom 12:5\x*Minó ano Yisas Karaisini au vukhafan bákeya mana mana ano veni mana vukhafan barú ukha ono. \v 28 \x * \xo 12:28 \xt Efe 4:11-12\x*Tiyarafenu ano ma Yisas Karaisini au vukhafafin asotú uran bain kéká maen masi van mino. Esé ma vain mai vaya varen orin banta kéká bákan mairá sakhanampa kéká bákan ukhen mino. Inká kanú manausí ma ukhein kéká mai afova amin kayo vá enará ukhein aní daná ma uvaran kayo vá bákan inká aí ma ayofan amusin ma mantein kayo vá ena nanin banta ma kasaen aya orin kéká bákan ukhen mino. Inká mai ma yoran danasintará ma yafíken doran amin kéká bákan inká ara ara vaya finté ma vaya sin kéká bá bákan ukhen mino. \v 29 Minó ano aná baya varen orin kéká ban nafino. Ída ino. Inká minó anó sakhanampa kéká ban nafino. Ída ino. Inká minó anó afova ma amin kéká ban ná inká enará ukhein aní danasí ma in ákona mai minópin ná ban nafino. Ída ino. \v 30 Inká minó ano aná ayofan amusin mantan ná inká ara ara vaya ma sin amusin mai minosá timikhan ná inká mai vaya kayo ma o vaéan amin amusin minó anó manté tife rafuno. Ída uron mino. \v 31 \x * \xo 12:31 \xt 1Ko 14:1\x*Máan tukhen mifo ena nanin banta ayain amusin ma varan nará moéke anunu ono. \s1 Ena Van Ma Anunu In Avúavá Ano Moékakhen Mino \p Máan tin nompo mai yanasinta ma esantakhein avúavá mai siaméku inin nono. \c 13 \p \v 1 Barará nanin bantai ara ara vaya vá inká enisori kayoi vaya vá pó ma siyákun ma ena avábá uren ará amin avúavá ma sempin ída vantin maen mai senti vaya ano yavena ma ankamiyan avaya yakhaní iyan inká bano ano ma aseiníi iyákun pasen mi veni ana ída vanten mino. \v 2 \x * \xo 13:2 \xt Mat 17:20\x*Máan tinten mifo sakhanampa vaya sin amusin baré ma inká Tiyarafenui aúpá baya afováin baré ma inká minó afova varé ma inká anuyon kayo siantantin ma e afánen orin mumunan ma sempin bantin ma ena ará amin avúavá ma ída vantí maé mai senti yoran mano mo faen danasíi inten mino. \v 3 Ona ída van nanin banta ma se sina yanasinta varé mo amiyá ma inká ira khiyaimpin te su ampian kaiyá ma ena nanin banta ma ída avábá onté maé mai senti yoran paen danasíi inté uno. \p \v 4 Avábá in avúavá maen mai ída ma ainen aran édavin avúavá bákan inká ena ma ará amin avúavá ban ukhen mino. Avábá in ma vain mai ena ina yana san inian namu uanten ma inká be amo siyan be aví daní in naino. Ída ino. \v 5 Avábá in avúavá ma vain mai koen ma veyan nan mana iniyan ma ainen aran nan uaren ena inian namu uantan avúava saino. Ída ino. \v 6 \x * \xo 13:6 \xt Rom 12:9\x*Avábá in avúavá mai ume yanápin amusin in naino. Pura yanápin ma amusin in avúavá ino. \v 7 \x * \xo 13:7 \xt 1Pi 4:8\x*Avábá in avúavá maen ída ainen o kípan maen inká ena ena Tiyarafenurá inin kaen inká ena ena yamú kama yana san ave en maen inká ara ara uman eriyantin ákonaen dafíken báken ma ena kéká bá manafin ban avúavá ino. \p \v 8 Avábá in avúavá maen para van oriyan banten mifo sakhanampa vaya sin nafi ara ara vaya finté ma sin nafi inká kákan afova ma mantein mai avúava sinta kípanten mino. \v 9 Mai fara vara seyo, saréa sító máarái afova manté tifékun inká sakhanampa vanta kayoi vaya vá dere ano sító máarái sian amá iyan mino. \v 10 Máan tukhen mifo mai yanasinta ma fura sen minó afoká inain damú ma ma sanáa afová ukhé bariyá tiferuna yanasinta ída vanten mino. \p \v 11 Arará iyampon ma váké maé iyampon mano ma vaya seiní é arará ineine é inká iyamponi avúaváká noré umpo e inoré bantaí ma iyáké maí damú anan iyampon kayoi avúavá me ampé uno. \v 12 Taréa mai Tiyarafenui auná onano van iniyá tifé umpo ven auná maen namu ukhein kamufin ma oneiní iyáken béi anan tetin toniyan mifo ínaimpái veni ádé orivé ben ayafen ódé pura sé afová ó tifanté uno. \p \v 13 \x * \xo 13:13 \xt 1Te 1:3\x*Máan tukhantin kanú manaú avúavái fara vanten mino. Mai máa maen mumunan in má kama yana san ma avein má ena ma avábá uantan má ifo avábá in manon moéken kákaní ukhen mino. \c 14 \s1 Ara Ara Vaya Vá Sakhanampa Vaya Ma Sin Mái Amusin Baya Ino \p \v 1 \x * \xo 14:1 \xt 1Ko 12:31; 14:39\x*Ena nanin banta ma avábá in avúavasá pákaresin bantiya Kantá Aunan mano ma ara ara amusin amiyain bariyáke vá Tiyarafenui vayará ma sakhanampa vaya sin avúava sará moékentá anunu iyáke vá barano. \v 2 Mai fara vara seyo, mana vanta ano ma ara ara vaya finté ma ara ara sin nain baya mai vanasi ano ída afová inten mifo Tiyarafenu ano anan afová inten mino. Kantá Aunaní ákonarái mai ma aúpá baré ein baya siyan mino. \v 3 Máan tiyan mifo sakhanampa vaya ma siyain manon ena nanin banta ákona amiren ará kusiantiyan maen betíi monó tin avúavá aya íkan ákona é iyan mino. \v 4 Ída afová ukhein baya finté ma vaya siyain banta ano veyan manan aya iyan mifo sakhanampa vaya ma siyain banta ano monó nanin bantan aya é iyan mino. \v 5 Monópin báke ma mumunan iyaona kéká ano ara ara vaya finté baya seno van inikhe ompo sakhanampa vaya seno van mi moéken tinunu iyá uno. Mai fara vara seyo, sakhanampa vaya ma siyain avúavá anon ara ara vaya finté ma veni ana ída sian amá in ma siyain esantakhen mino. Mana vanta ano ma mai ma siyaona vaya ma kanaíen baéan monó nanin banta ma amintin manan mai finten betin ma ayain baya afová inten mino. \p \v 6 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, siretí ankan ma ída afová ukhanona vaya finté ma siamenuna ano mai inté en ná tiretin ayainten nafino. Ída ayainten mifo mai ma Tiyarafenu ano aúpá baya sisimein má inká sakhanampa vaya vá inká afova amin baya vá ma sian amenuna anon tiretin kanaíen aya inten mino. \v 7 Okhakhan nafi vano fi ma ída aunan bain danasinta ano ma asiyainíi en kamaen puntáden baya siamiyan mino. Mai fara vara seyo, mai yanasinta fóké ma ída kamaen asintin mai ída kanaíen mana ano afová inten mino. \v 8 Inká ufen ma ída kama asirí ma intin mai aruvin banta kayo ano inté uren ná aruvin damú ino sen afová uren ná utá inten nafino. \v 9 Tireti ankan má dere máan manan inono. Ída ma e avaya finté baya sin ma ena vaya finté ma siyasin mai intesa uren ná mai vaya ena kéká ano afová inten nafino. Mai ma sinona vaya ano fasavi afokhampin ma oreiníi inten mino. \p \v 10 Ara ara vayan minó akhempá bákan mai vaya kayo ma inikhein kéká ano anan mai vaya kayoi ana vaya kamaen afová é iyan mino. \v 11 Máan tukhen mifo mana vanta ano ma ena vaya finté baya siyantí ma mai vayai ana ída afová ékun maen mai verasan enafá banta ma vainí ukhé beni vaya ana ída afová ékun inká tenti vaya ana yeren ída afová inten mino. \v 12 Máan mana eya Kantá Aunani amusin barano sire anunu iya ompo Tiyarafenurá amúkesin ná monópin ma vain kéká ayaen amusin amintin ná monó tin avúavá ákona ino. \p \v 13 Máan turanti mae mai ída afová ukhein ena vaya finté ma vanasi siamin amusin ma mantanona ano amúkesin ná mai ma seona vaya ana ma sian amá in ákona Tiyarafenu ano amino. \v 14 Mai fara vara seyo, séi ma ída afová ukheruna vaya finté ma simúkiyákun ten tú iyampon manon amúkiyan mifo sesi ineinefin ída veni ana afová é iyá uno. \p \v 15 Máan tukhantí maé mai séi intesá onte rafuno. Téin tú iyampon ma amúkiyantí mai sesi ineinefó basá timúkono. Inká tú iyampon ma í diyantí mai sesi ineinefó bái í danté uno. \v 16 Mai fara vara seyo, en aú iyampon mano ma Bafan aví daní iyan amúkuan amiyan ma susu sian tiyantin ma mai vayai ana ma ída afová ukhá in nain mano intesá uren ná mai vaya ma siyaona afová en ná pura ino sinten nafino. \v 17 Éi ma susu siantan nona mai kama uron mi inompo mai ma ádé báken inin nain kéká ída uron mi aya inten mino. \p \v 18 Téi ma siretin esantaré ma ara ara vaya kayo fóké banasi sian amiyaruna van mi Tiyarafenun tusu sian tiyá uno. \v 19 Máan tiyá umpo Tiyarafenui monó nanin bantafin kasaen ma ineren ukhein dan manápá baya máa vá ten umpo ena vaya finté ma siyan míkan tauseni (10,000) vaya ma sékun maen kokhon nanin banta ano ída kanaíen ininten mino. \p \v 20 \x * \xo 14:20 \xt Efe 4:14\x*Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, mai ma sian amiyaruna yanasinta van ída vá arará iyamponi ineine variya vano. Namu avúavápin ma o fékeya arará iyampon an diya van nompo siretíi inimpin ná karakhein nanin banta an ná dano. \v 21 Tiyarafenui vompompin Bafan mano máa sikhen mino. \q1 “Ída ontanona vanta kayo finte safi \q2 inká ída afová ukheona vaya siyain kéká oo ráke safi uaré \q1 mai nanin bantafin baya siamenté umpo \q2 vetí ankan ída senti vaya ininten mino.” \rq Ais 28:11-12\rq* \p \v 22 Ara ara vaya finté ma vaya siyain avúavá mai mumunan nanin banta ayain baya vaifo mai ma ída ma mumunan iyain kéká ina ino. Sakhanampa vaya ma siyain mai mumunan ma iyain kayo ayain baya ifo ída ma mumunan iyain kéká ina vaino. Ída ino. \v 23 \x * \xo 14:23 \xt Apo 2:13\x*Máan tukhein nan mi manáa ída ma mumunan in kéká bá inká mai vaya ída afová ukhein kayo vá ano eriyan ma e onantin mumunan nanin banta ano ma ara ara vaya fóké ma monó baya siyantin mai van amino uren mai kéká ano óén mi iyan ne sin ten mino. \v 24 \x * \xo 14:24 \xt Yon 16:8\x*Máan tukhen mifo sakhanampa vaya siyá esin ma manáa kéká ano eriyan ma e inintin ma mai vaya siyasin maen mai vaya ano vetíi ume maman dáko urantin ará baeranten mino. \v 25 Máan tintin maen mai kayo aúpin ma ara ara ineine aúpá baré in nain e unen dákó intin aron durafúden Tiyarafenurá monó tiyáken mai Tiyarafenu ano sireti má pura sen ban mino sinten mino. \s1 Puntákein Avúavá Póké Ma Monó Tin Baya Ino \p \v 26 \x * \xo 14:26 \xt 1Ko 12:8-10\x*Máan tukhein mifo mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, mai ma sian ameruna vayai ana sian amékuya inin nono. Monó nanin banta ma átaru uvinte vá manáa kéká ano í desin ena kéká ano afova vaya sinti vá inká mai ma Tiyarafenu ano aúpá baya siamikhá in nain kéká ano vá tian dákó ono. Ínká manáa kéká ano ída ma afová ukhan nain baya finté tiresin ena kéká ano vá mai vayai ana sian amá ino. Máan ma inona ano vá Tiyafenurá ma monó tiantan avúavápin ná ákona uantano. \v 27 Máan tiyantin kan mano fi kanú manaú ano fi ma ena vaya finté ma vaya seno van ma intin maen ná mai áintin mana ano sirú tirú iyantin ena ano vá mai vayai ana vaéan banasi amino. \v 28 Aminten mifo ma mai vaya ana ma vaéan amin banta ma mai átarufin ída vantin mai ma ída afová ukhein baya finté ma siyain banta ano ana vei ineine finté sá Tiyarafenu vá aúpá baya sino. \p \v 29 \x * \xo 14:29 \xt 1Te 5:21\x*Áésin ná kan mano fi kanú manaú ano fi vá sakhanampa vaya siyantin minó ano mai ma siyain baya vá daíden afová ino. \v 30 Afová inten mifo manáa kéká ano ma sakhanampa vaya siyantin ma mai aúbanáké mana vanta ano Bafani vaya ma varantin mai ma vaya siyá in nain banta ano vá bei vaya fákano. \v 31 Mai aa sákéi mai ma sakhanampa vaya siyaré inona kéká ano kasae eyan tirú tirú iyasin minó nanin banta ano mai vayai ana afová intin betíi mumunan ákona uantanten mino. \v 32 Mai ma sakhanampa vaya siyain kéká ano ve aunantái yafídú ukhen mi vaya sé iyan mifo afovasá ono. \v 33 Mai fara vara seyo, minó akhempá ma monó nanin banta vaimpin mai ída asusein Tiyarafenun ban mifo ará kusin mana ma amin Tiyarafenun ban mino. \p \v 34 \x * \xo 14:34 \xt 1Ko 11:3; 1Ti 2:12\x*Yutan kayoi man baya ano ma sikheiníen ída vá anasi arinta ano monó átarufin o aníen baya siyáken betiyan ná maman bararasí ino. \v 35 Anasi ano ma mana inain bantin maen be amápin oriven ná be avafun tasá ina ino. Mai fara vara seyo, anasi ano ma monó átarufin baya sin maen mai ída funtáken mino. \p \v 36 Tiretí Koriní nanin banta ano ma iniyaona ano mai Tiyarafenui afova vaya ano setimpin mi araí uren mo kípakhen minó tiya rafono. Ída uron mino. \v 37 \x * \xo 14:37 \xt 1Yn 4:6\x*Mana vanta ano séi sakhanampa vantan báké monó bantan bá uno se vareya mai sen nan Bafani ákona vayan uvaman timiyan mino sireya afová inonaren mino. \v 38 Máan tinonaren mifo ma vaya ma inian kaumpan esin maen mai Tiyarafenu ano éi má deren inian kaumpan inten mino. \p \v 39 Mai vará mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, amusin pintesá sakhanampa vaya siyákeya inká ara ara vaya finté ma siyaintá ída vá are ono. \v 40 Máan tin nompo funtákein avúavá pókesá minó daná arakhóku ure varesin ná mo kama ino. \c 15 \s1 Yisas Karaisi Ma Evaránen E Mantein Baya Ino \p \v 1 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, pefá ma Yisas Karaisini kama vaya siaméku ma inire mantaan ákona ukhaona van tian ákona uantano van mi ma vaya senté uno. Mai fara vara seyo, mai vaya ma ineonarái mantaan ákona ukha ono. \v 2 Mai ma siamenuna kama vayará ma ákona mumunan esin maen mairái Tiyarafenu ano aviranten mifo ena yanáká ma mumunan esin mai ída aviranten mino. \p \v 3 \x * \xo 15:3 \xt Ais 53:5-12\x*Mai fara vara seyo, inte vayá mantare rafu mai vaya máan tiretimpin tiamé uno. Tiyarafenui vompon dókifin ma sikhá eníen Yisas Karaisi ano setinti umerái e fúken mino. \v 4 \x * \xo 15:4 \xt Mat 12:40; Apo 2:24-32\x*Tiyarafenui vompon dóki ano ma sikharé einíen béin masí uran ma kanú manaú damú orivíkan masí pinté e manten mino. \v 5 \x * \xo 15:5 \xt Mat 28:16-17; Ruk 24:34\x*Masí pinté e mantakharé íkan Pita nare ódaran ínaimpáké eni eyo iyampon kayo ano onen mino. \v 6 Ódaran maí damú anan dan manápá antareti (500) nanin bantafin afoká íkan onen mino. Afoká íkan ma ontaré ein kéká pinté manáa ano furiyan maen kokhon mano fara van mino. \v 7 \x * \xo 15:7 \xt Apo 1:3-4\x*Mai oyampáké Yemisi ano véin ódaran ínaimpáké ena baya varen orin kéká onen mino. \v 8 \x * \xo 15:8 \xt Apo 9:3-6\x*Minó ano ontaréí ínaimpáké iyampon ma kain damú ma esantavin ma fasavi yamú ma mo afoká einíi en ten tivorá afokái oné uno. \p \v 9 \x * \xo 15:9 \xt Efe 3:8; 1Ti 1:15\x*Mai fara vara seyo, séi ma fefá Tiyarafenui vanasi aruan puriyaré eruna van téin nan ída aposeri oe sen tarantí eyo iyampon kayoi aránaó bano van muno. \v 10 \x * \xo 15:10 \xt 2Ko 11:23\x*Máa siyá umpo sesi yoran tasa Tiyarafenu ano séin tarisari usintádá máan tukhe rauno. Ída ino. Mai fara vara seyo, ena aposeri kéká esantaré téi yóké umpo mai seyantasa yóke rauno. Ída ino. Tiyarafenu ano vei sarisari fókéi séin pinté uaren doren mino. \v 11 Máan tukhanti séi ma sian amiyaruna mai vaya ano fi ena eyo iyampon kayo ano ma siamin nain baya ano fi mai ída enará ukhantiya onan nono. Yisasi ma fúaren e mantakhein baya ma seti siaméku mairá ma mumunan iyaona anon kákan danasí ukhen mino. \s1 Púká Inain Kéká Ma E Mantan Nain Baya Ino \p \v 12 Máan tukhen mifo Yisasi ma fúaren e mantakhein baya ma siamékuya inikha ompo mai faraé tireyá tiréti ankan pinté manáa ano mai ma fúkein nanin banta van ída orun mantanten mino siya rafono. \v 13 Mai fara vara seyo, fúkein nanin banta van ma ída orun mantanten ne sinte mai Yisas Karaisin nan ída evaránen e mantakhen nen tin nono. \v 14 Yisas Karaisi ma ída evaránen avían mantakhanti mae mai ma veni furin baya ma sian ameruna vá Tiyarafenurá ma ákona inin kaiyaona vá ano mo faen danasí anan inten mino. \v 15 Púkein kayo ano ída evaránen orun mantanten ne ma sé tifanté mai seti aposeri kéká ano Tiyarafenun kampun tiantá tifanté uno. Mai fara vara seyo, Tiyarafenu anon Yisas Karaisin masí pintena orun avían mantakhein bantí teti ma siyaruna vaya mai kampun mi siyanté uno. \v 16 Mai fara vara seyo, fúkein nanin banta ma ída e mantanté intin mai Yisas Karaisin má deren masí pinté ída e mantakhen mino. \v 17 Inká Yisas Karaisin ma ída masí pintena orun avián mantakhe ne ma sinteya mai siretíi mumunan mano mo faen danasí intiya siretí ankan umefin para van nono. \v 18 Máan tukhantin mi Karaisintá ma mumunan uven púkan nain kayo ano o afeyoranten mino. \v 19 Inká taréa ana Yisas Karaisin nan tiya ino van muno siré ma iniyaruna mai fura sé ma varará ma ída funtákein nanin banta ma vain esantaréi namu uron ukhé bá tifékun mi ena nanin banta ano setin nan arunan usintanten mino. \p \v 20 Máan tukhen mifo Yisas Karaisi ma fúbin masí pintena Tiyarafenu ano orun avían mantakhein mai fura yaná ino. Mai ma fúká intin evaránen orun avían mantan nain kékái véi ano aníen ifan dunan pinte ma araíen duyasein an mi yakhen mino. \v 21 \x * \xo 15:21 \xt Rom 5:12\x*Mai fara vara seyo, Adamun pinté uaren purin afoká ukháin mi inká Yisas Karaisin pintéi orun mantan afoká en mino. \v 22 Máan tukhein nan mi Adamuni kékasi ma in nain mano mai furiyan manan banten mifo Yisas Karaisini kékasi ma in nain kayoi fara van oriyan ban aunan aminten mino. \v 23 \x * \xo 15:23 \xt 1Te 4:16; Rev 20:5\x*Aminten mifo evaránen ma e mantani aa mai máan mi ukhen mino. Yisas Karaisin naren púbin mi ifan dunan ma yuyaseiníen béin orun avían mantakhein pasen béi ma ovaránen erin nain damú beni vanasi ma fúkaren masí pinté orun mantanten mino. \v 24 Orun mantavintin maen namu aunan kayoi ara ara ákona vá inká namuro ano\f * \fr 15:24 \ft Namuro maen mai namu aunan kayo vá Ban Anon má bei namu enisori kayo vá ino.\f* ma yafisiyá ein má maman bararasí uren dafisin ákona maman Tifóe Tiyarafenun kaúdantin mi ínaimpáké bara ma kípan damú afoká inten mino. \p \v 25 \x * \xo 15:25 \xt Mat 22:44\x*Mai fara vara seyo, Yisas Karaisi ma kin karáká kumantantin maen béi anon beni namuro kayo maman bararasí urantin mi véi yafisinten mino. \v 26 \x * \xo 15:26 \xt Rev 20:14\x*Purin ma vain mai sipá kípan namuron bain mai maman bararasí uren beni ákona yo maman karúdanten mino. \v 27 Mai fara vara seyo, Tiyarafenui vompon dóki ano sikhen mino. “Tiyarafenu ano minó danáká ma yafisin ákona véin amikhen mino.” \rq Íbo 8:6\rq* \m (Amikhen mifo Tiyarafenu vasa mai ma ven amikhein ákona aránaó ban naino. Ída ino.) \v 28 Máan turen béi ma minó daná ákona maman barasí uren be Afóen avorá orintin maen mai ma esé arái en be Anin minó ákona amikhá ein Tiyarafenu ano minó danáká o ánoní inten mino. \p \v 29 Púká ein kayo ano ma ída e mantantin maen betin aya ono van ma monó non péantáká ein kéká ano náiesá tinten nafino. Ínká púká ein kayo ano ma ída orun mantanté intin mai nái ana vará purin nanin banta aya intó uno siren monó non maman tiyaren nafino. \v 30 \x * \xo 15:30 \xt Rom 8:36\x*Inká nái vará ena nanin banta aya ono van ena ena yamú tetiyantá uman bariyá bá tife rafuno. \v 31 Monó nanin banta oe, fura siré ma vaya siamiyá uno. Ena ena yamú maen purin mano sen má áde suron ban mifo Yisas Karaisi ma siretin má túpá ukhen ma siretimpin doriyain nan mi simusin iyá uno. \v 32 Nai yanasá barano vará Efesasí ma vain banta kayo vá ma siruviyaruna ano afá tafúna kayo vá ma aruvein an diyá tife rafuno. Ída ma fúkein nanin banta ma orun mantiyain ma vantí maé mai setí ankan ída kanaí é kama yanáká inin kaúdé ave ukhé bá tifanté uno. Mai fara vara seyo, sakhanampa vanta Aisaiya máa sikhen mino. \q1 “Inuran puró tifanté umpo erí tifé omasí iyáké \q2 óen non naré óen ó tifano.” \rq Ais 22:13\rq* \m \v 33 Ída vá áesin ná mai ma furin pinté ída e mantanten ne ma siyain kéká ano éin máka sino. Mai fara vara seyo, “namu avúavá ma variyain kéká ano kama avúavá aruan puré iyan mino.” \v 34 Ída vá umeí iya váke ovare vá me ineno. Mai fara va máa siya rauno, manáa ano ma ída Tiyarafenun afová ukhanteya mai siretin ayave vá bano. \s1 Evaránen Ma E Mantan Nain Bukhafai Vaya Ino \p \v 35 Banten mifo manáa vanta ano ina iyan ma “Intesá uren ná púkein nanin banta ano orun mantaven inté ukhein bukhafá mamaren ná erintéi vae” ma siyain, \v 36 \x * \xo 15:36 \xt Yon 12:24\x*mai faraé tiré óen banta ano ma inaeiní iya rafono. Danayun ma varafin pafasiren nan maen ída esé ana orun pótiyan mifo fúaren mi ínaimpá orun póté iyan mino. \v 37 Inká danayun ma varafin dóden nan baren ma e ampamé iyain mai esesa máan tukhein na yaruan mo yoré iya vaono. Ída ino. Titó asakhakhein ayun mi varafin pafasiren nan baren orun póté iyan mino. \v 38 Póté iyan mifo Tiyarafenu ano vei anunurái mai yanasinta auí uanté iyan mino. Ara ara ayun ma vain mai vei avúavákái sen orun ampamé iyan mino. \v 39 Mai ma ara ara yanayun kayo vá káta kayo vá ano ma e ampamiyain má minó danái au ano ída manaí ukhen mino. Banta au vá uraran au vá nun au vá inká noyana au kayo vá ano enarasí ukhé iyan mino. \p \v 40 Máan manan en mi ayompin ma vain danasinta vá barará ma vain danasinta vá ban mino. Ayompin ma auí ukhein danasinta vá barará ma auí ukhein danasinta vá ano ída manaí ukhen mino. \v 41 Áau ano veyan enará ukhein daná bákan mi inká biyon má ofu kayo vá ano enará ukhen mino. Máan tukhan ofu kayo mai veyan mana mana ano ena avúaváká panu sirú é iyan mino. \p \v 42 Evaránen e mantan nain bukhufa ano máan manan ukhen mino. Mai ma masí ukhá ein bukhafa ano fútaen namu ukhá intin maen evaránen ma orun mantan nain bukhafa ano ída fútaen namu inten mino. \v 43 \x * \xo 15:43 \xt Fir 3:20-21\x*Tetisi furin bukhafa ma onékun maen tivesara iyan mifo fúká intin ma ínaimpáké orun avían manten orera uvintin maen kama vukhafa vái vanten mino. Inká taréa ída ákona vákan ban mifo ínaimpáké ma evaránen orun avían mantarantin maen kákan ákona vái vanten mino. \v 44 Betí ankan mai yan bukhafa vái saréa van mifo fúkaré intin ma ínaimpáké orun avían mantaren maen Kantá Aunan mano ma aunan amin nain bukhafa vái vanten mino. Mai fara vara seyo, ma varará ma ainen purin bukhafa ano ma vainíen inarurá deren mai ma Kantá Aunan mano aunan amin nain bukhafa vái van mino. \p \v 45 Máan tukhan Tiyarafenui vompon dóki ano máa sikhen mino. “Esé araíintá Adamu ne ma siyain banta ano aun mantaren mino.” \rq Esé 2:7\rq* \m Mantein mifo ínaimpá ma Adamun an dakhein banta Yisas Karaisi ma erein manon ayun para van oriyan ban Aunan amin bantaíen mino. \v 46 Barará bukhafa naren erivin maen ínaimpái Kantá Aunan mano ma aunan amin bukhafa eren mino. \v 47 Esé ma erin banta Adamu maen bara ráke kayó pákaren uvantáin mi ínaimpá ma erin banta Yisas Karaisi mai inarufákéi erikhen mino. \v 48 Minó barará nanin banta ano Adamun an den barará bukhafa vái van mifo inaru vukhafa ma vará tifanuna ano mai Yisas Karaisin au vukhafa an mi yanten mino. \v 49 Adamu ma ma varará banta vain an mi yakhé tiferuna maná damusí ma intí maé inaru fáke vanta Yisas Karaisin an dá tifanté uno. \p \v 50 Mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, séi máan mi siyá uno. Dan bukhafa vá nare vá ano ída kanaíen Tiyarafenui yafisin aúpin orinten mino. Ma ma setinti ainen pútain bukhafa ano ída kanaíen ayáká para oriyan banten mino. \p \v 51 \x * \xo 15:51 \xt Mat 24:31; 1Te 4:15-17\x*Máan tukhen mifo inikhesirá taréa Tiyarafenui aúpá baya ma setí ankampin afoká ukhein tiaméku vá ineno. Ída minó ano fura sé puró tifanté umpo maman ena vukhafaíi ó tifanté uno. \v 52 Tipá kípan ufen ma asinti mai ma auu makhí diyaona an den mi mai avúavá afoká inten mino. Mai fara vara seyo, ufen ma asintin mai ma mumunan uven púká in nain kéká ano auyen bukhafa vái orun mantanten mino. Inká mai ma ída fúká ótifanuna nanin banta ano maman auyení é ída furin para oriyá bá tifanté uno. \v 53 \x * \xo 15:53 \xt 2Ko 5:4\x*Mai fara vara seyo, ma varará ma ainen puren púta iyain bukhafa ano maman inaru rákena ída ma furin para van oriyan ban bukhafaisá ino. \p \v 54 Mai ma ma varará ainen puren púta iyain bukhafa ma maman ída ainen pútain inaru vukhafaí urantin maen mai ma Tiyarafenui vompon dóki ano sikhá ein mi mo kanaí inten mino. Mai máan mi sikhan mino. \q1 “Aunan mano furin inka aruan kípen mino. \rq Ais 25:8\rq* \q1 \v 55 Purin noe, intesí eni ákona van nafino. \q2 Purin noe, inté ureyá tirinte fono.” \rq Ose 13:14\rq* \m \v 56 \x * \xo 15:56 \xt Rom 7:13\x*Mai fara vara seyo, ume anon aruan puriyákan inká ume ano man baya finten ákona variyan mino. \v 57 Máan tiyan mifo Tiyarafenu ano ma setisi Bafan Yisas Karaisin pinté uaren tiyaí ma furin má ume vá ma esantakhé tiferuna vará béin moékantá aví daní iyá tusu siantano. \p \v 58 Máan tukhein nan mi séi ma moéké tinunu iyaruna mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, Tiyarafenui yorantá mantaan ákona uveya vá moékan dorarí ono. Mai fara vara seyo, siretí ankan ma Bafani yorarí iyaona mai ída fa savifá o afeyorantéi afová ukha rono. \c 16 \s1 Yerusaremí Ma Vain Monó Nanin Banta Ayain Moní Ma Átaruin Baya Ino \r (Romu 15:25-29; 2 Korin 8-9; Karesia 2:10) \p \v 1 \x * \xo 16:1 \xt Rom 15:25-26; 2Ko 8:1-9\x*Yerusaremí ma monó nanin banta aya ono van átaru uáden nan bain moni san mi siamenté uno. Mai ma siaméku Karesiá nanin banta ayaeonaí eya vá betin aya ono. \v 2 Ena ena Santesí ma intiya siretiyan ma yoriyaona aa fáké ma moní dosiyaona vá daídeya susu siantan monisá ákonafin kaono. Téin nan me sintí moní átaru ono van muno sire ída vá tive iya vano. \v 3 Téi ma oronté maé mai ma Yerusaremí nanin banta aya ino van ma amusin baren orin kéká aní uresin baré in nain kayoi mo máan ná ono siré bompon uvaman amenté uno. \v 4 Inká téi ma inékun kama ukhan nain nan mi siretin má manápá oró tifanté uno.\fig Pori ma Yerusaremí ayain moní barein mino.|alt="Paul’s collection of money at Jerusalem" src="CN02063B.TIF" size="col" ref="1Ko 16.4" \fig* \s1 Pori Ma Mónó Doran Kéká Ayaino Van Ina Ein Baya Ino \p \v 5 \x * \xo 16:5 \xt Apo 19:21\x*Masedoniá barafá orono van iyaruna ma onobé maé inaimpáké tiretin e onanté uno. \v 6 \x * \xo 16:6 \xt Rom 15:24\x*Téi ma inikheruna iyonin damú ma siretin má manáa o vákun iyonin ma kípavintí ma orono van éku mae sireti anon tivire mo sifa in nono. \v 7 Taréa ma sireti vaonafá ma oronté maé ída ainé tiretin me ampiré orono van mumpo Bafan mano ma kana ino sin nain nan mi siretin má manáa ayáká o vanté uno. \v 8 Máan tonté umpo saréa Efesasí barurá bákun maen Pentíkosi yamú afoká uvintíi vetin me ampenté uno. \v 9 \x * \xo 16:9 \xt Apo 19:8-10; 2Ko 2:12\x*Mai fara vara seyo, mará kákan doran baká dorano van iyákun kokhon nanin banta ano ineno van iyan mifo manáa kéká ano séin namuroí usintiyan mino. \p \v 10 \x * \xo 16:10 \xt 1Ko 4:17\x*Timoti ma sireti vaonafá orintiya vá téi ma erunaíen Bafani yorarí iyain banta ifo véin kama uresin ná bano. \v 11 \x * \xo 16:11 \xt 1Ti 4:12\x*Ída vá áesin manáa kéká ano véin oman aniana ino. Timusin iyáké béin má manáa mumunan kéká bá onano van iyá umpo véi ma avire me afa iyákeya ará kusin masá tiantan erino. \p \v 12 \x * \xo 16:12 \xt 1Ko 3:6\x*Mumunan tifá tiváeyan mano ma siretin oman oniyain kéká bá teti sifá tiváe Aporosi ma san tiretin mo onano van ena ena sútúpiyákun mifo véi ída oriyan mino. Máan tiyain béi ma orono van inin nain damúi siretin o onanten mino. \p \v 13 Tiretiyan dafían ákona ukheya vá puntákein mumunantá mantaan ákona ukheya ída feran daná bantiya vá ákona ukhe vano. \v 14 Minó danasinta ma varanteya avábá in avúavá póké ana vá barano. \p \v 15 \x * \xo 16:15 \xt 1Ko 1:16\x*Akaiá\f * \fr 16:15 \ft \+it Akaiá \+it*bara maen Kiriki akhempái van mino.\f* barafá onen nan maen Stefanasin má bei kéká bá naren monó baya iniren mumunan iyáken betiyantá ena mumunan kéká ayain dorarí ein mi vakái mumunan tiyofi sifá tiváeyan noe, siretin ákona é tiamiyá uno. \v 16 Máan avúaváká teya ma ma aví teruna kéká bá inká pura sen ma monó dorarí iyain kayo vá kama e yafiseno van mi siamiyá uno. \v 17 Tiretin má ída mará ere ompo Stefenasin má Fotunatusin má inká Akaikusin má ma sireti vaona fákena ma ayain danasinta varen erein nan mi kákan timusin iyákéi oné uno. \v 18 Mai ma siretíi mumunan ákona uantiyá einíen mi senti mumunan me ákona usinten mino. Máan ma en kama yorarí iyain kékasá amusin uantano. \s1 Pori Ma Sipá Amusin Baya Sein Mino \p \v 19 \x * \xo 16:19 \xt Apo 18:2, 18, 26\x*Esiá barafá ma vain mumunan kéká bá Akuiran má Prisiran má inká mai ma monó dorarí inton ma vetí amápín átaru uven baya siyain kéká bá anon betí aú kákéi Bafan avíká tireti vaonafá amusin baya yákan oren mino. \v 20 Mará ma vain monó nanin banta ano sireti vaonafá monó amusin baya yan oren mifo vá tiretiyan monó avúavá posá betin avábá in maran ná ono.\f * \fr 16:20 \ft Kiriki vaya fintéi \fq Tiyarafenurá ma monó tiyain nanin banta ano ma kantasí ukhein amónan maran iyain \ft nan tikhen mino.\f* \p \v 21 Téi Pori anon teyantá timusin baya uvaman amé uno. \p \v 22 \x * \xo 16:22 \xt Kar 1:8-9; Rev 22:20\x*Bafan ma ída avábá in nain nanin banta ano vá uman barano. Tetisi Bafan noe, ereno. \p \v 23 Bafan Yisasini sarisari ano siretin masá bano. \v 24 Yisas Karaisin avikasá tenti avábá ano sireti vaonafá orino.\f * \fr 16:24 \ft Ínaimpá ma uvarein bompompin ena vaya mo asotú ukhen mino. Mai vaya \ft \+it Mai fura ino\+it* sikhen mino.\f*