\id RUT EAST-RUTH draft-a 16-11-02(Broad-AAIB) (typing: Judi Harland) \ide UTF-8 \h Ruth \toc1 Ruth \toc2 Ruth \toc3 Ruth \mt1 Ruth \mt2 Ayeye nhenhe arelhe anyente apmere Moab-arenye-akerte \c 1 \s1 Artwe Elimelech ikwerenheke-artweye-akerte apmere Bethlehem impeme aname-irremele apmere Moab-werne \p \v 1-2 Arrule anthurre, urreke king areye apmere Israel-ele akngerrepate anetyenhenge, artwe arrpenhe areye tyerrtye Israel-arenyeke pwathe anetyarte. Nhenhe ikwerele ureke, apmere Israel-ele, merneke arrangkwe anthurre aneke uterne urrpetyeke-atwetye ahurratye akngerre-arle anekenge. Kenhe artwe anyente akenhe anetyarte Elimelech arritnye Bethlehem-arenye, apmere ahelhe akngerre Judah ikwerele. Artwe nhenhe Elimelech apmere Bethlehem imperle-alheke apmere arrpenhe Moab-werne alhemele. Re anewikwe Naomi akngeke alere atherre-inpe Mahlon uthene Kilion uthene. Tyerrtye nhenhe areye apmere Ephrathah-arenye aneke apmere Bethlehem itwele. Itne Moab-werne aname-irremele apmere ikwerele anepanetyarte. \p \v 3 Ikwerenge-ntyele, Elimelech anewe Naomi-kenhe ilweke. Kele, Naomi re aneweke arrangkwe aneke, ikwere alere atherre anyikweke arrangkwe anerle-anerreke. \v 4 Alere nhenhe atherrele arelhe apmere Moab-arenye atherre anewe akeke. Kilion-ele Orpah anewe akeke, kenhe Mahlon-ele akenhe Ruth anewe akeke. Naomi re apmere Moab ikwerele aneke alere atherre-akerte uterne 10-eke-atwetye. \v 5 Yanhe ikwerenge-ntyele, Mahlon uthene Kilion uthene ilweke anteye. Kenhe Naomi re akenhe anewe-kwenye, alere atherre-kwenye aneke. \s1 Naomi uthene Ruth uthene alpeme \p \v 6 Nhenge Naomi-arle apmere Moab-ele anetyarte, re aweke YAHWEH-elarle ikwere-artweye areye arntarnte-aretyame apmere Judah-ele. Rarle itnenhe merne antheme anteye. Re ayeye yanhe aweke arteke, Naomi re alpetyeke aneme apmere Moab imperle-alhetyeke apmere ikwerenhe-werne. Anherrenhenge ikwerenhe atherre ikwerenge alhetyeke aneme anteye. \v 7 Kele, itne apmere renhe itne-arle anetyarte imperlte-alheke ingkele apmere Judah-werne arnpenhemele. \p \v 8 Nhenge alpemele anteme, Naomi anherrenhenge ikwerenhe atherreke angkeke, “Apmere altyerre-werne alperraye, mpwele kwenhe atyenge mwerre anthurre aneke atyenge alere atherreke-arlke nhenge tharle renhe-atherrenhe aparlpe-ilekenge. Nhenge mpwele alherremele, YAHWEH mpweleke mwerre anthurre anetyenhenge. \v 9 YAHWEH-ele mpwelenhe apmere arrpenhe antheme anewe arrpenhe mpweleke antheme anteye.” \p Kele Naomi-le anherrenhenge ikwerenhe atherre arrwantyeke, kele ratherre akenhe arnterre anthurre arrangkeke, ratherre-arle renhe imperle-alherretyeke ahentye-kwenye. \p \v 10 Anherrenhenge ikwerenhe atherre alakenhe ikwere angkeke, “Arrangkwe, ilerne ngkwengenge alheme ngkwengenge anetyeke ngkwenge-artweye areyenge-arlke.” \p \v 11 Kenhe Naomi re akenhe ikwere-atherre angkeke, “Anherrenhenge atyinhe atherre, mpwele apmere mpwele-kenhe-werne alperraye. Iwenhenge-arle-ame mpwele atyenge apetyetyeke? The kwenhe artwe arrpenhe atherre uyarne awethe atnyeneme renhe-atherrenhe amangkelhe-ilemele mpwelenhe anthetyeke anewe aketyeke, arrangkwe anthurre-arle! \v 12 Apmere altyerre-werne alperraye. Ayenge kwenhe awethe anewe aketyakenhe-arle ayenge ampwe anthurre anemele. The apeke artwe arrpenhe lyete ingwele anewe aketyeke, kele the apeke ampe urreye arrpenhe atherre atnyenemele, nthakenhe anteme-arle? Anwerne kwenhe alakenhe awethe anetyakenhe aneme, arrekwele anetyarte-arteke. \v 13 Mpwele-ame urreye ikwere-atherre akarelhemele ratherre artwe akngerre irretyeke-atwetye? Mpwele-ame akarelhemere, arrpenhe areye anewe aketyakenhe anemele, renhe-atherrenhe anewe aketyeke-atwetye? Anherrenhenge atherre atyinhe nhenhele anerle-anerraye, atyengenge apetyalpetyale anewe aketyeke akarelhetyeke, iwenhe-arle atyenge irrekenge akurne-arle aneme. Kenhe nthakenhe-arle mpweleke irrekenge akurne awethe arntwarre ulkere. Atyengenge apetyalpetyale anaye, Ngkartele-arle kwenhe atyenge arlkarentye-ilekenge!” \p \v 14 Arelhe areye awethe artnerreke. Orpah-ele anteme Naomi arrwantyeke apmere ikwere-werne alethe-irremele alpetyeke. Ruth akenhe mwernte-irreke Naomi ikwerenge renhe arnterre arntwirrkemele, impetyakenhe aneke. \p \v 15 Naomi ikwere angkeke, “Araye, arntengangkwe apmere ikwerenhe-werne alpeme, apmere altyerre ikwerenhe-werne. Ikwerenge alpaye.” \p \v 16 Kenhe Ruth akenhe ikwere alakenhe angkirtnerlenge, “Atyenge iletyale ngenhe imperle-alhetyeke! Ayenge iletyale, ‘Ayenge apentetyale anaye!’ Unte apeke alhemele, ayenge ngkwengenge alheme. Unte apmere arrpenhele aneme, ayenge ngkwengenge aneme anteye. Ngkwenge-artweye areye atyenge-artweye areye anteye. Ngkarte ngkwinhe Ngkarte atyinhe anteye-arle. \v 17 Kele nthenhenge unte ilweme-arle, ayenge yanhe ikwerele ngkwengenge ilweme anteye. Itne ayenge-inpe yanheke artentye-iwetyenhe. The ngenhe alhileme YAHWEH-nge alkngetherre ayenge ngkwengenge akwetethe alhetyeke. Ayenge ilweke-arle iperre, kele the anteme ngenhe imperle-alhetyenhenge.” \p \v 18 Naomi-le itelareke Ruth-arle ikwerenge alhetyeke. Naomi-le renhe awethe uterneke imperle-alhetyeke, re nterte-irremele aneke. \p \v 19 Yanhe-ngentyele, Naomi uthene Ruth uthene alethe alhemele ratherre apmere Bethlehem-eke irrpenhe-irreke. Nhenge ratherre apmere Bethlehem-eke irrpemele, tyerrtye yanhe-arenye areye ikwere-atherre akangkemele aneke. Arelhe apmere yanhe-arenye areye angkerreke, “Naomi akunye re-ame nhenhe? Iwenhenge-ame Naomi irrare anthurre apetyeke?” \p \v 20 Naomi-le itneke ileke, “Ayenge Naomi aketyale, rarle akenhe ilemeke “akangkentye.” Ayenge Mara akaye rarle akenhe ilemeke “irrare” Ngkartele-arle, akngerre anthurre-arle anemeke kwenhe, ayenge irrare-ilerlenge. \v 21 Nhenge the apmere nhenhe imperle-alheke-iperre arrule anthurre-arle, the kwenhe arne atningke atnyeneke. Kenhe lyete, YAHWEH-ele ayenge nhenhe-werne iltye-ante akngetye-alpeke. Kele iwenhenge-arle ayenge Naomi ileme? YAHWEH-ele ayenge arlkarentye-ileke. Ngkartele kwenhe, akngerre anthurre-arle anemeke, ayenge akurne anthurre ileke.” \p \v 22 Kele, Naomi uthene Ruth anherre ikwerenhe uthene, arelhe-arle apmere Moab-arenye anekeke, Moab-engentyele apetye-alperreke. Ratherre apmere Bethlehem-werne apetye-alherreke nhenge tyerrtye areyele annge ntange areye akemele uthnerlte-aneke barley arritnye. \c 2 \s1 Ruth apetyemele Boaz areme \p \v 1 Artwe anyente apmere yanhe Bethlehem-ele anetyame anewe Naomi-kenheke-artweye-arle anemeke, anewe yanhe-arle ilwekeke. Artwe yanhe apmere Bethlehem-ele arne atningke anthurre atnyeneke, re kwenhe atyeperre anemele, Boaz arritnye anemele. \p \v 2 Arlte anyentele Ruth, arelhe Moab-arenye re, Naomi-ke angkeke, “Ayenge yernaye tyerrtye areye-werne merne barley annge-arle akemele uthnerlte-apeme-werne. Arrpenhe apeke atyenge alhwarrpe-irretyenhenge the annge areye ingkernenge kutyerle-apetyenhenge.” \p Naomi ikwere angkeke, “Alhaye, anherreye atyinhe.” \p \v 3 Kele, Ruth re alheke apmere tyerrtye areyele-arle merne annge akemele uthnerlte-anemeke-werne. Re warrkene yanhe areye apenteke annge ntange-arle akerlte-apekeke. Re ingkernenge apetyeke ampenye areye kutyerle-apemele. Kenhe Boaz re akenhe apmere yanheke-artweye aneke. \p \v 4 Nhenge Boaz Bethlehem-engentyele apetyemele, re warrkene ikwerenhe areyeke angkeke, “YAHWEH arrekantherrenge aneme!” \p Kele warrkene ikwerenhe areye ikwere angkirtnerlenge, “YAHWEH-ele ngenhe arntarnte-areme!” \p \v 5 Yanhe-ngentyele, Boaz-ele warrkene apayuthneke, warrkene arrpenhe areyeke-arle akngerrepate anemeke, “Angwenhe-kenhe-ame arelhe yanhe?” \p \v 6 Warrkenele renhe tyerneke, “Arelhe yanhe Moab-arenye-arle, re Naomi-nge apetyeke apmere Moab-engentyele. \v 7 Rarle ayenge apayuthnekenge, ‘Aye! Ayenge warrkene areyenge intertele alheye, annge ntange areye ahelhe-ngentyele kutyerle-apemele nhenge itnarle imperlte-apemenge.’ Ingweleme-ngentyele arltele-akake re anwerneke intertele warrke-irreke, re kwenhe nhenhele akweke ware ltyerremele aneke.” \p \v 8 Yanhe-ngentyele, Boaz Ruth-eke angkeke, “Arelhe-aye, ayenge awaye. Tyerrtye arrpenhe areye-kenhe apmere-werne alhetyale, annge ntange itnekenhe-arle lyapeme-werne. Apmere nhenhe-ngentyele-ante annge ntange ngkwenge-arrpe inemele. Arelhe warrkene atyinhe areye apentaye. \v 9 Mwantyele araye nthenhe-werne-arle warrkene artwe areye alheme annge ntange akemele kutyetyeke. Yanhe-ngentyele itnenhene ingkernenge apenterle-apaye. Tharle artwe areye ileke ngenhe ipmentyele impetyeke. Unte apeke angkethakwe irremele, kele akwenpele kwatye antywemele anaye, kwatye tyampite-nge inemele nhenge warrkene areyele ikwere-arleke thelerlenge.” \p \v 10 Ruth anteme akaperte kwene-irremele ahelheke-arleke amperele-arlenge tnemele, re Boaz-eke angkeke, “Ayenge kwenhe ipenye, apmere arrpenhe-arenye. Iwenhenge-arle-ame unte ayenge areke iperrele atyenge anteme arnterre akangkemele aneke? Iwenhenge-ame unte atyenge mwerre anthurre aneme?” \p \v 11 Boaz ikwere angkirtnerlenge, “The kwenhe itelareme unte-arle anherrangkwe Naomi-ke mwerre anthurre anekenge. Unte kwenhe ikwere mwerre anthurre aneke nhenge re anewe ikwerenhe aparlpe-ilekenge. Unte kwenhe ngkwenge-artweye atherre mangkwe uthene anyangkwe uthene apmere ingkerneke iwerle-alheke. Unte kwenhe apmere nhenhe-werne apetyeke, unte kwenhe tyerrtye apmere nhenhe-arenye areyeke akutne. \v 12 YAHWEH ngkwenge akangkemele anthurre anetyenhe ngenhe tnakemele. Re kwenhe ngenhe mwantyele arntarnte-aremele anetyenhe, YAHWEH kwenhe Ngkarte aneme Israel-arenye areyele-arle tnakemeke. Unte kwenhe Ikwere-werne thipe akweke-arteke apetyeke mikwe ikwerenhe irlpelhe kwenele-arle anekeke, Re ngenhe arntarnte-aretyeke anetyenhenge.” \p \v 13 Ruth imerte ikwere alakenhe angkemele, “Unte kwenhe mwerre anthurre. Unte kwenhe atyenge mwerrantye angkeke. Ayenge kwenhe irrare-arle arrekwele aneke. Ayenge kwenhe warrkene ngkwinhe kwenye, kenhe unte akenhe ayenge akangkentye-anthurre-ilerne, ayenge akwele warrkene ngkwinhe-arteke aneme. Ayenge kwenhe mwerre anetyakenhe warrkene ngkwinhe anetyeke.” \p \v 14 Nhenge itne merne arlkwemenge, Boaz Ruth-eke angkeke, “Nhenhe-werne apetyaye! Merne anwerne-kenhe arlkwaye. Me! Merne nhenhe kere kwatye nhenheke-arleke akwernemele.” \p Kele, Ruth re artwe areyenge arrernelheke. Boaz-ele Ruth annge ntange itemeke-arle ure-ngentyele antheke. Ruth-ele arlkweke anhelke-irretyeke-atwetye, ntange akenhe akngerre akwete-arle. \v 15 Nhenge Ruth akeme-irremele warrke-irretyeke alpeke, Boaz warrkene ikwerenhe areyeke angkerlenge, “Renhe impaye re ntange annge aharle arrpenhe areyenge inetyeke. Renhe alharlkwetyale. \v 16 Ntange annge areye ahelheke ampenye-ilaye re-arrpe anteme renhe kutyetyenhenge, renhe ayaketyale mpwareme-ketye.” \p \v 17 Kele, Ruth-ele ntange annge itnenhe angwerreke-atwetye kutyeke. Re imerte ntange arne arlparreke-arleke arrerneke imernte anthelke uthene renhe uthene akngakemele. Re yakwethe akngerre-apenheke-arleke akwerneke. \v 18 Kele imernte, Ruth-ele yakwethe ikwerenhe ineke apmere-werne akngirtneke. Kele anherrikwele renhe areke annge ntange arunthe-akerte. Ruth renhe merne ampenye yanhe antheke. \p \v 19 Naomi-le renhe apayuthneke, “Nthenhe-ngentyele-ame unte ntange annge nhenhe areye kutyeke lyete? Nthenhele-ame unte warrke-irreke lyete? Ayenge Ngkarteke angketyeke re tyerrtye yanheke mwerre anthurre anetyeke ngenhe-arle arntarnte-arekeke!” \p Ruth-ele ikwere artwe ikwere-akerte ileke merne arunthe-akerte-arle atnyenemeke. Re ikwere angkeke, “Artwe yanhe, ayenge-arle lyete warrke-irretyameke, Boaz arritnye.” \p \v 20 Naomi-le anherre-anherre ikwerenhe ileke, “Kele Boaz akangkentye aneye YAHWEH-nge ularre! YAHWEH-ele kwenhe ilernenhe mwantye-mwantye-ileme ilweke-arle yanhe areyeke-arlke!” Kele imernte, Naomi-le Ruth ileke, “Boaz kwenhe anwerneke-artweye aneme. Re kwenhe anwernenhe arntarnte-areme.” \p \v 21 Yanhe-ngentyele, Ruth ikwere angkeke, “Boaz-ele ayenge ileke ayenge ikwere akwete warrke-irretyeke, re ayenge ileke arelhe warrkene areyenge itwele anetyeke itne annge ntange ingkirreke uthnerlte-apemele inetyeke-atwetye.” \p \v 22 Naomi anteme anherre-anherre ikwerenhe Ruth-eke angkeke, “Kele mwerre kwenhe unte-arle tyerrtye nhenhe areyenge warrke-irretyeke. Unte apeke apmere arrpenhele warrke-irreme, artwe arrpenhele apeke ngenhe akurne-ileme-ketye. Unte Boaz-enge mwerre anetyenhe.” \p \v 23 Kele, Ruth arelhe warrkene Boaz-kenhe areyenge iterele warrke-irretyarte. Re annge ntange areye uthnetyarte itne uyerretyeke-atwetye. Ruth anherre-anherre ikwerenhe Naomi-nge akwete anetyarte. \c 3 \s1 Naomi-le Ruth ileme Boaz-werne alhetyeke \p \v 1 Arlte anyentele, Naomi Ruth-eke angkeke, “Anherreye atyinhe, ayenge ngkwenge artwe anewe arrpenheke unthetyeke, unte ikwerenge alhetyeke apmere ikwerenhenge anetyeke. \v 2 Kele awe anteme! Boaz kwenhe anwerne-kenheke-artweye anteye aneme. Unte kwenhe arelhe warrkene ikwerenhe areyenge warrke-irreme anteye. Lyete ingwele re yanhe ikwerele warrke-irretyenhe itne annge ntange areye arnpernetyenhenge. \v 3 Alhewelhetyeke alhaye. Arne unpe akngerre nhengele apernelhaye mwerre akngerre ntyeme-arle. Mantere mwerre akngerreke irrpaye, apmere akethe ikwere-werne anteme alhaye nthenhele-arle itne annge ntange areye arnpernerlenge. Alengke-iwelhaye urrekeke-atwetye re merne arlkweke-iperre ngkwarle-arlke antywemele-iperre. \v 4 Yanhe-ngentyele, re apetyemele iwelhemele. Mwantyele araye nthenhele-arle re intemeke. Nhakwe-werne alhaye, antyame ikwerenhe ingke-ngentyele akertne-ilaye imerte ikwere-arleke ankweke iwelhemele. Yanhe-ngentyele ankwe-irremele intaye. Nhenge re ngenhe aremele, re ngenhe ileme nthakenhe-irretyeke.” \p \v 5 Ruth ikwere angkirtneke, “Nthakenhe apeke unte atyenge angkeme, ayenge akangkwe-irremele renhe mpwareme anteme.” \v 6 Kele, Ruth apmere akethe ikwere-werne alheke itne annge ntange areye arnpernerlenge. Kele re mpwareke anthurre nthakenhe-arle anherrikwele renhe ileke. \p \v 7 Kele nhenge merne-arlke arlkweke-arle iperre ngkwarle-arlke antywemele, Boaz re akangkemele anthurre awelheke. Re apetyeke annge ntange areye itweke iwelhemele. Ruth anteme ikwere-werne mwantye anthurre alheke. Re antyame ingke ikwerenhe-ngentyele mwantye anthurrele akertne-ileke, imerte iwelhemele. \v 8 Ingwe mpwepele anteme, Boaz iparrpe akeme-irreke akertneke alkngarelhemele areke. Re apatemele anthurre aneke arelhe-arle ingke ikwerenhe itwele interlenge. \p \v 9 Boaz-ele renhe apayuthneke, “Angwenhe-ame unte?” \p Re angkeke, “Ayenge-arle Ruth, ngkwinhe warrkene. Unte kwenhe atyenge-artweyeke aneme. Unte kwenhe ayenge arntarnte-aretyeke. Ayenge antyame ngkwinhele artaye. Unte apeke ayenge artemele, kele the anteme itelareme unte ayenge anewe aketyenhe.” \p \v 10 Kele Boaz ikwere alakenhe angkeke, “YAHWEH-ele ngenhe mwerre atnyeneme. Unte kwenhe mwerre anthurre aneme unte Naomi-ke anekeke-amparre-arteke. Unte kwenhe artwe apmerrkeke anewe aketyeke uyarne untheme, nhenge apwerte mane arunthe-akerte apeke nhenge apwerte mane kwenye apeke, arrangkwe-arle. \v 11 Kele atere-irretyalaye. The ngkwenge iwenhe apeke renhe mpwareme unte-arle ayenge apayuthnerlenge. Tyerrtye apmere nhenhe-arenye areye-arle ngkwenge akaltye-arle aneme unte-arle mwerre anthurre aneme. \v 12 Arratye anthurre-arle. Ayenge akwele ngkwenge-artweyeke arratye aneme the ngenhe arntarnte-aretyenhe. Kenhe artwe arrpenhe akenhe aneme ngkwenge akwerrke anteye. Rarle kwenhe ngkwenge-artweye anthurre-arle. Nhenge re apeke ngenhe arntarnte-aretyekeke-amparre. \v 13 Nhenhele lyete ingwele anaye. The renhe apayuthnetyeke alheme re apeke ngenhe arntarnte-aretyeke ahentye aneme. Re apeke ngenhe inemele arntarnte-aretyeke, kele mwerre-arle. Kenhe arrangkwenge, tharle anteme ngenhe arntarnte-aretyenhe. Yanhe ikwerenge-ntyele the ngkwenge ahelhe Elimelech-kenhe apwerte manele inirtneme. YAHWEH kwenhe arratye itethe anthurre aneme, Re ingkirreke awemele ayenge angkerlenge. The ngenhe arratye anthurre ileme, tharle ngkwenge ahelhe renhe inirtnetyenhe. Kele nhenhele intaye ingwelemeke ante.” \p \v 14 Kele Ruth yanhe ikwerele ingke ikwerenhe itweke inteke ingwelemeke-ante. Re akarre-irreke, ingwele-atnhele ware alherle-iwerlenge arrpenhe areyele apeke renhe areketye. Kenhe Boaz akenhe ikwere angkeke, “Apmere-werne nterte alpaye, arrpenhe areyele areketye unte-arle nhenhe-werne apetyeke, apmere nhenhe-werne itne-arle annge ntange arnpernemeke.” \p \v 15 Kele imerte Boaz Ruth-eke angkeke, “Urreke unte alpetyenhenge, antyame ngkwinhe akngetyaye ahelheke antekelhe-ilaye.” \p Kele Ruth re antyame ahelheke-arleke arrerneke renhe antekelhe-ilemele, kele imerte Boaz-ele annge areye thelemele renhe akngerre anthurre antheke. Boaz-ele anteme antyame annge ntange-akerte ikwere artepeke arrerneke, kele re apmere ikwerenhe-werne alperlenge. \p \v 16 Ruth anherreye ikwerenhe-werne alpeke. Re apmerele aneke-iperre Naomi-le renhe apayuthnerlenge, “Iwenhe renhe-ame unte mpwareke, anherre atyinhe? Nthakenhe-arle-irreke?” \p Kele imerte Ruth-ele ikwere ileke nthakenhe-arle irrekenge. \v 17 Re ileke, “Boaz-ele ayenge annge ntange arunthe antheke. Re atyenge angkeke, ‘Unte anherre-anherre ngkwinhe-werne iltye-ante merne kwenye alpetyeke arrangkwe.’” \p \v 18 Naomi ikwere angkirtnerlenge, “Ruth, anherreye atyinhe, Boaz-eke akarelhaye nthakenhe-arle re angketyenheke ngkwenge. Ngenhe-arle re impetyakenhe anetyenhe. Rarle artwe ampwe areyeke ngkwenge-akerte ingweleme apeke angketyeke alheme, lyete angwerrele apeke.” \c 4 \s1 Boaz-ele Ruth anewe akeme \p \v 1 Boaz apmere akngerre arriwe-werne alheke, re yanhe ikwerele akarelheke artwe artweyikweke-arle apetyemeke, nhenge rarle arrekwele-arle angkekeke nhenge Elimelech-kenheke-artweyikwe-arle. Artwe rarle thewe nhenge reke-amparrele-arle Naomi uthene Ruth uthene arntarnte-aretyeke anemeke. Boaz ikwere arlkeke, “Atyewe atyinhe, nhenhe-werne apetyaye! Ngkwenge-arle thewe ayenge untherle-apeme. Nhenheke arrernelhaye!” Kele artwe apetyemele arrernelhemele aneke anteme. \p \v 2 Kele Boaz alheke artwe ampwe 10-pele inerle-alpetyeke apmereke-artweye arrpenhe areye-arlke. Re itneke angkeke, “Apetyewarraye nhenhele arrernelhetyeke!” Kele itne anerrirreke. \v 3 Boaz anteme ikwere artweyeke alakenhe angkeke, “Naomi kwenhe apmere Moab-engentyele apetyalpeke. Re kwenhe ahentye aneme ahelhe nhenhe apwerte maneke anthetyeke Elimelech ilerne-kenheke-artweye-arle anekeke. \v 4 Ayenge kwenhe ngkwenge itirremele angketyeke. Unte apeke mwerre aneme ahelhe nhenhe inetyeke, kele apwerte manele akwenpele inaye! Ahelhe renhe inaye tyerrtye nhenhe areyenge alkngetherre anthurre itne anteme renhe arrakwernetyenhenge, artwe ampwe nhenhe areyenge alkngetherre anthurre anwerne-kenhe akngerrepate areye-arle anemeke. Unte apeke mwerre kwenye, atyenge ilaye. The kwenhe apmere nhenhe inetyeke ahentye aneme. Unte apeke imperlenge, inetyakenhele, kele tharle inetyenhenge anteme.” \p Kele ikwere-artweye ikwere angkeke, “Kele, the kwenhe apmere nhenhe ineme.” \p \v 5 Yanhe-ngentyele anteme Boaz ikwere angkeke, “Unte apeke ahelhe yanhe Naomi-ngentyele ineme, kele unte Ruth-arle anewe aketyekeke-amparre, re apele anherre-anherre ikwerenhe Naomi-nge-arle anemeke, nhenge re anewikwe aparlpe-ileke. Arelhe re kwenhe apmere Moab-arenye. Nhenge mpwele apeke ampe atnyenemele, kele itne artwe-kenhe-arle aparlpe-ilekeke. Kele ahelhe yanhe-inpe akenhe artwe ikwerenheke artweye areyeke.” \p \v 6 Kele ikwere-artweye ikwere angkirtnerlenge, “Iwenhe unte angkeme arratye-arle, kele the akenhe ahelhe yanhe inetyeke arrangkwe-arle. Nhenge the apeke inemele, kele the ahelhe yanhe alere atyinhe uyarne antheme. Arrangkwe, the ahelhe yanhe inetyeke arrangkwe-arle. Kele ngkwenge-arrpe inaye!” \p \v 7 Arrule anthurre apmere Israel-enge, nhenge itnarle ahelhe apwerte manele inetyarte, tyerrtye ingke-kenhe anyente irlwelhetyarte imerte tyerrtye arrpenhe anthemele. Alakenhe ikwerenge itne anthetyarte tyerrtye atningkeke alkngetherre anthurre itne anteme itelareme angwenhe-kenhe ahelhe anteme yanhe. \p \v 8 Akwerrke ikwere Boaz-eke angkeke, “Unte kwenhe ahelhe nhenhe inaye.” \p Re angkirtnerlenge, “Kele, tharle ineme.” Kele ingke-kenhe ikwerenhe irlwelheke imerte Boaz anthemele. \p \v 9 Kele imerte Boaz artwe ampwe itneke angkeke, arrpenhe areyeke-arle tnerlte-anemeke, “Arrantherre ayenge arrakwerneme tharle ahelhe nhenhe Naomi-ngentyele apwerte manele ineme. The kwenhe ingkirreke anthurre Elimelech-kenhe ineme, Kilion uthene Mahlon uthene-kenhe-arlke. \v 10 Ruth kwenhe apmere Moab-arenye arrekwele aneke. Kele mwerre-arle. Kele the Ruth anteme ineme the arne areye arntarnte-aretyeke anewe arrekwelenge ikwerenhe-arle anekeke. Ilerne apeke ampe areye atnyenemele, itne akenhe akngeye-kenhe-arle ilwekeke. Kele the Ruth anewe anteme akeme. Re yanhe-arle thewe Moab-arenye Mahlon-enge-arle anekeke. Kele the renhe anewe akeme nhenge arne areye anewe Ruth-kenhe anetyenhenge ikwere akwerrke areyeke. Tyerrtye apmere nhenhe-arenye areyele renhe itelaretyenhenge, itne ikwere alkngwirretyakenhe anetyenhe. Alakenhe akwele re arritnye ikwerenhe aparlpe-iletyakenhe anetyenhe, itne apmere itnekenhele akwete-ante-arle anerlte-aneme. The nhenhe mpwareke arrekantherrenge alkngetherre anthurre. Kele arrantherre ayenge arrakwerneme.” \p \v 11 Kele, tyerrtye areye, artwe ampwe areye-arlke arriwele-arle anemeke, itne Boaz-eke angkeke, “Kele, anwerne ngenhe arrakwerneke. Arelhe nhenhe apmere ngkwinhe-werne apetyetyenhe.” \p Nhenge itne Ruth-akerte angkemele itne Boaz-eke angkeke, “YAHWEH-ele ngenhe arntarnte-areme anewe ngkwinhe mwerre anetyeke Rachel uthene Leah uthene-arteke, ratherre apmere arrule-arle anekeke, ampe atningke atnyenemele anteye. Ratherre kwenhe ampe atningke-akerte aneke. Arratye, ikwere-atherre-ngentyele tyerrtye Israel-arenye atningke-ame-atningke anteme irreke. Unte lterrke anetyenhe apmere Ephrathah-ke. Unte ahawethe anthurre anetyenhe apmere Bethlehem-enge.” \p Kele imerte itne Boaz-eke awethe angkeke, \v 12 “Tamar-ele Judah-eke alere atnyeneke Perez arritnye. Alakenhe-anteye YAHWEH-ele mpwelenhe ampe areye anthetyenhe, Ruth mpwelenhe. Kele ngkwenge-artweye areye mwerre anthurre anetyenhenge Perez-arteke, itne impene akngerre-irretyenhe Perez areye-arteke. Ngkwenge akwerrke areye atningke-irretyenhe, Perez-kenhe areye-arteke atningke-irrerlenge.” \p \v 13 Kele, Boaz-ele Ruth anewe akeke. YAHWEH mwerre anthurre Ruth-eke aneke, re anteme atnerte-atnerte anteme irrekenge. Urreke anteme re ampe urreye akweke atnyeneke. \v 14 Arelhe areyele Naomi ileke, “Ingkerrekele YAHWEH tnakewarreye! YAHWEH-eke akangkemele angkeye Rarle ngenhe ipmenhe anthekenge. Re kwenhe ahawethe anthurre anetyenhe apmere Israel-enge. \v 15 Re ngenhe lterrke-iletyenhe, ngenhe mwantyele arntarnte-aremele nhenge unte arelhe ampwe-irrerlenge. Kele nhenhele imerneme, anherre-anherre ngkwinhe kwenhe ngkwenge arnterre-arle ahentye aneme, re ngkwenge mwerre anthurre aneme, tyerrtye arrpenhe areye-arteke kwenye. Re kwenhe ngkwenge-arle impene anthurre aneme, ampe urreye seven-enge impene ulkere. Re kwenhe ngkwenge ipmenhe atnyeneke.” \p \v 16 Naomi-le urreye akweke ampe ikwerenhe-kenhe ineke, renhe anyanemele anartwele atnyenemele, re renhe arntarnte-areke re amangkerlenge. \v 17 Arelhe Bethlehem-arenye areyele, nhenge akweke rarle intekenge arritnye antheme, alakenhe anteme angkeke, “Naomi-le ampe urreye atnyeneme.” Tyerrtye areyele renhe Obed arritnye antheke. Urreke-arle, Obed Jesse-ke-artweye irreke, kele Jesse anteme David-eke-artweye irreke aneke. \p \v 18 Nhenhe areye Perez-eke-artweye aneme. Perez akenhe Hezron-eke artweye aneke. \p \v 19 Hezron akenhe Ram-eke artweye aneke. Ram akenhe Amminadab-eke artweye aneke. \p \v 20 Amminadab akenhe Nahshon-eke artweye aneke. Nahshon akenhe Salmon-eke artweye aneke. \p \v 21 Salmon akenhe Boaz-eke artweye-arle aneke. Boaz akenhe Obed-eke artweye aneke. \p \v 22 Obed akenhe Jesse-ke artweye-arle aneke, Jesse akenhe David-eke artweye-arle aneke.