\id JAS EAJAS1-5.trn 01-08-02 (Broad AAIB)(typing: Judi Harland) \ide UTF-8 \h James \toc1 James \toc2 James \toc3 Jas \mt1 James \mt2 James-ele Ngkarte-kenhe areyeke ayeye nhenhe intelhe-ileke yernemele apmere arrpe-anenheke \c 1 \p \v 1 James arritnye atyinhe. Ayenge Ngkarteke warrke-irreme Jesus Christ Alartetye atyinheke-arlke. The ayeye nhenhe Ngkarte-kenhe ingkirreke-werne yerneme, apmere arrpe-anenhele-arle aneme, the arrekantherre iletyeke ahentye aneme ayenge-arle arrekantherre itirrerle-anemenge. \s1 Anwerne akangkemele anerrirretyeke \p \v 2-3 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, arrantherre nhenhe itelareme: Nhenge arrekantherre akurne-irrerlenge, arrantherre kwenhe akangkemele akwete anetyeke arrantherre-arle Ngkarte arratye akwete itelaremenge. Kenhe arrpenhe areyele arrenhantherrenhe akurne-iletyeke ahentye anemele, uternetyeke arrkernemele, itnenhe awerrirretyale anaye, nterte akangketyeke ware anaye. Nhenge alakenhe-arteke apeke irrerlenge, kele arrantherre Jesus anyente-ante arnterre apenterlte-anetyeke akaltye-irremele. Arne akurne nhenhe areyele arrenhantherrenhe ware arrkernemele, arrantherre apeke lterrke akwete aneme Ngkarteke arrantherre akangkemele anetyenhe. \v 4 Ye, Ngkarte akwete arratye itelarerrirraye, Renhe akwete apenterlte-anaye apurrke-irretye-kwenye-arle kele arrantherre mwerre anthurre-arle irreme. Yanhe iperre arrantherre lterrke Jesus-arteke-arle anetyenhe. \s1 Ngkarte apayuthnaye Re arrenhantherrenhe angkentye Ikwerenhe akaltyele-anthetyeke \p \v 5 Arrantherre apeke Ngkarteke akutne aneme, nthakenhe-arle apeke Ngkarte anwerneke anetyeke ahentye aneme, kele Renhe apayuthnaye arrenhantherrenhe akaltyele-anthetyeke. Ngkartele-arle mwerre anthurre anthentye akngerre-arle. Re kwenhe arrenhantherrenhe anthetyenhe iwenhe apeke renhe apayuthnemenge. Re arrekantherre ahele-ahele angketyakenhe arrantherre Renhe apayuthnerlenge. \v 6 Arrantherre apeke Ngkarte apayuthneme, alakenhe itirrewarraye: Ngkartele aweke-arle ayenge arratye akaltyele-anthetyenhe. Kenhe arrpenhe areye akenhe, nhenge itne apayuthnemele alakenhe itirremele: Ngkartele apeke awemele ayenge akaltyele-anthetyenhenge, ithwenge apeke. Itne nhenhe-arteke, nhenge arlkerle arlenye-irremele rlkele-arle werneme, itne akngarte-iwelhenhepenhe. Alakenhe, tyerrtye yanhe areye apale-apale-irreme. \v 7-8 Angwenhele alakenhe Ngkarte arratye itelaretyakenhe, itirretyale anetyeke Akngeyele-arle renhe angkentye Ikwerenhe akaltyele-anthetyenhe. Angwenhe apeke itirrentye atherrame-akerte rarle itnyelpitnyeye anteme aneme arne ingkirreke rarle mpwareme ikwere. Ngkartele yanhe areye uyarne arntarnte-areme iwerre atherramele-arle itirrerlte-aneme. Ngkartele-arle tyerrtye yanhe-arteke akweke apeke akaltyele-anthetyeke arrangkwe-arle, anthetyakenhe-arlke renhe. \s1 Anwerne ingkirreke akangkemele anerrirretyeke \p \v 9 Kele arrantherre Jesus-kenhe areye apwerteke arrangkwe-arle aneme akangkemele akwete anaye. Alakenhe itirrerlte-anemele, “Ngkartele-arle ayenge arntarnte-arerle-anerlenge, ayenge impene anthurre.” \v 10-11 Angwenhele apeke-arle arne atningke nhenge atnyeneme, unte apeke awethe inerle-apemele tnakelherle-apeme. Kele, unte antethe mwerre-arteke-arle nhenge akweke ware-arle lyapeke. Kele uterne arraterlenge, antethe mwerre renhe ampeme antyerrke-ante irretyeke re ilwemele anteme. Ngkartele apeke tyerrtye apwerte ngkweltye akngerreke-artweye renhe uyerrelhe-ileme re tyerrtye apwerte ngkweltye akweke-akerte anteme anetyenhenge. Re kwenhe alakenhe akwete itirretyeke, “Ayenge artwe akngerre anetyakenhe, ayenge akenhe artwe akweke ware aneme.” Re Ngkarteke uyarne atyewe-irreme, apwerte akngerre-arle atnyenemenge ware. Kenhe tyerrtye apwerte akngerre-akerte anetyarte rarle ilweme antethe mwerre-arteke-arle. \s1 Tyerrtye areye Ngkarte-ketyenge untyeme-irreme \p \v 12 Nhenge arrpenhe areyele arrenhantherrenhe uterneme arrkernemele arrantherre akwenpe anaye Ngkarte-ante apenterlte-anemele. Nhenge Ngkartele nhenhe areme kele Re arnterre akangkeme, kele Re angkeme arrantherre itethe akwete-ante anetyeke. Alakenhe kwenhe Re arrule anthurrele alhileke Ikwere-arle ahentye aneme areye. \v 13 Kenhe arrentye Satan apeke anwerneke urrtyirremele arrkernetyeke Ngkarte-ketyenge untyeme-irretyeke, anwerne apeke alakenhe angkeme, “Ngkarte kwenhe atyenge urrtyirreme apale akngemele!” Nhenhe kwenhe arratye kwenye, alakenhe angkeketyenge! Arrangkwe-arle, Ngkarte kwenhe anwerneke urrtyirretyakenhe akurnentye akngetyeke arrangkwe-arle. Kele tyerrtye akurnele Ngkarte uyarne uterneme akurne mpwaretyeke. \v 14 Nhenge tyerrtye nhenge re-arrpe akurne mpwaretyeke ahentye aneme, ikwere-arrpe itirremele re imerte akurne mpwaremele. Arne akurne yanhe areyele anwernenhe Ngkartenge rakeme. \v 15 Akurne mpwaretyeke ahentye aneke-arle iperre, re imerte renhe mpwaremele, re akwetethenhe-akwetethe akurne mpwaremele, kele re ilwemele. Alakenhe ikwerenge anteme renhe Ngkartele alkngetherre iletyenhe renhenhe Ikwere-ketye apmere arrpenhe-werne yernemele. \p \v 16 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, apale itirrewarretyale, angkentye Ngkarte-kenhe nhenhe arratye awemele. \v 17 Arne arrpe-anenhe anwerne apmere nhenhele areme, Ngkartele kwenhe re-arrpe mpwareke arrernemele anwerneke. Lyetenyenge, Re uterne, atnyentye, kwerralye areye anthurre mwerre, itne ingkirreke Ikwerenhe aneme. Akwetethe itne akngarte-iwelheme alkerele untherlte-anemele. Kenhe Ngkarte Re akenhe akwetethe Re-ante anerle-aneme, akngarte-iwelhetyakenhe. \v 18 Arrule anthurre Ngkarte ahentye aneke anwerneke Ikwerenhe areye anetyeke, anwerne renhe apentetyeke. Re-arrpe angkentye arratye Ikwerenhe yernetyeke anwernenhe awethe itetheke mpwaretyeke. Kele anwerne nhenge Ikwerenhe impene anthurre areye Rarle mpwareke-arle. \s1 Anwerne angkentye Ngkarte-kenhe mwantye anthurrele awetyeke \p \v 19 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye awerrirraye, arrantherre apeke iparrpe arrpenhe areyeke angkeme nhenge itnenhe akwele arratye-iletyeke. Alakenhe mpwaretyale! Urreke arrantherre angketyenhenge, Ngkarteke-amparre aweme angkerlenge. Ikwerenge-ntyele, arrantherre itneke angkemele, itneke mwerrantye angkaye itneke ahele-irretyale. \v 20 Arrantherre apeke itneke ahele-irreme, kele arrantherre warrke Ngkarteke uyarne arratye mpwaremele. \v 21 Arne akurne areyeke itirreketye, arratye anaye akurne mpwaretyale. Tnakelhetyale! Alakenhe irreketye, angkentye Ngkarte-kenhe akwetethe apentewarretyeke itirremele. Ngkartele angkentye Ikwerenhe arrekantherre-arleke arrerneke. Kele angkentye Ikwerenhe awerrirraye Re anteme arrenhantherrenhe itetheke mpwaretyenhenge. \p \v 22 Angkentye Ngkarte-kenhe awetyale ware. Kele arrantherre mpwaretyeke iwenhe re angkemenge. Unte urrtyalthe ware-ketye. \v 23-24 Kenhe angwenhele apeke angkentye Ngkarte-kenhe aweke-arle, mpwaretyakenhe anteme aneme, re imerte ikwere alkngwirretyenhenge. Kele re artwe-arteke-arle inngerre kelathenge arelhenge, ikwerenge-ntyele re alkngwirreme rarle inngerre arelheke ipenhe. Kenhe arrantherre apeke alakenhe-arteke, arrantherre apeke angkentye Ngkarte-kenhe aweme ware, kele imerte mpwaretyakenhe re angkerlenge. \v 25 Angkentye nhenhe Ngkarte-kenhe mwerre anthurre-arle, kelathe-arteke-arle mwerre! Unte apeke mwantyele arerle-aneme renhe apentemele alkngwirretyakenhele, unte akurnenge impelhetyenhenge. Ngkartele anteme ngenhe lterrke-ileme arntarnte-arerle-anemele. Alakenhe ikwerenge anteme anwerne angkentye Ngkarte-kenhe akwetethenhe awetyeke apenterlte-anemele. \s1 Iwenhe-ame apententye akngerre arratye Jesus-kenhele mpwareme? \p \v 26 Angwenhe apeke-arle Jesus-kenhe akwele ilelheme tyatye-arenye-arlke akwele, nhenge re ayeyele ilerle-apeme tyerrtye arrpenheke tyele angkemele, ahele-ahele akemele, kele re urrtyalthe ware-ketye, apale-arle alheme Ngkarte-ketye. Tyerrtye yanhe Jesus-kenhe anetyakenhe. \v 27 Kenhe tyerrtye angwenhe Jesus-kenhe anthurre, kele re atnampe areye uthene arelhe warlekwerte areye uthene arntarnte-aremele alhwarrpe-akerte areye-arle anemenge. Tyerrtye nhenhe re akenhe ayakelhemele apale alheketye, akurne areye-ketyenge apurte-ilelhemele. Kele tyerrtye nhenhe-arle Jesus-kenhe anthurre rarle. \c 2 \s1 Anwerne alhengkeye areye-arlke apwerte mane akngerre-akerte areye-arlke arntarnte-areme itnenhe akalkelhe-iletye-kwenye \p \v 1 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, anwerne Jesus Christ arratye itelareme, rarle Utnenge Akngerre Ngkarte-kenhe anwerneke imerneme-arle. Alakenhe ikwerenge anteme, anwerne kwenhe ingkirrekeke akangkemele aneme, alhengkeye areyeke-arlke, arne ingkirreke-akerte areyeke-arlke. Anwerne kwenhe arrpenhe areye alhule-iwetyakenhe itne-arle arrpenhe areye-arteke arrpenhe ulkere aremenge. \v 2-3 Alakenhe ikwerenge anteme the arrenhantherrenhe akaltyele-anthetyeke: Tyerrtye anyente apeke tyatye kweneke irrpeke, Jesus-kenhe arrpenhe areyenge apurte-irremele. Yanhe ikwerele re tyerrtye arrpenhe aremele mantere alkarle-akerte, re imerte apeke ikwere angkemele, “Aye, nhenhe-werne apetyaye, arne mwerre akngerre nhenhele arrernelhaye!” Kenhe artwe arrpenhe apeke apwerte ngkweltyeke arrangkwe-arle alkwempe anthurre-akerte, kele re nhenge renhe aremele re apeke angkemele, “Aye, arlenge nhakwele arrernelhaye. Artepenyele apeke-arle arrernelhemele!” \v 4 Akurne kwenhe alakenhe, arrantherre alakenhe angkemele-arlke itirremele-arlke. Arrantherre apeke alakenhe mpwareme, arrantherre kwenhe akngakelheke-arle, arrantherre angkemele tyerrtye arrpenheme kwenhe arrpenhe areyenge mwerre ulkere-arle. Alakenhe akurne anthurre irreme. \v 5 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, ayenge mwantyele awerrirraye! Ngkartele tyerrtye apwerte ngkweltyeke arrangkwe areye akngakeme Renhe mwerrantye apentewarretyeke. Nhenge urreke, itneke alartetye irreke-arle, Re itnenhe arntarnte-aretyenhele itne arne mwerre ingkirreke atnyenetyenhenge itne-arle Renhe arratye anthurre itelarerlenge. Alakenhe renhe-arle Re alhileke tyerrtye Ikwere ahentye aneme areyeke. \v 6-7 Kenhe arrantherre apwerte ngkweltyeke arrangkwe areye areme itneke ahentye anetyakenhele. Awerrirraye: Angwenhe-ame arrekantherre anyurre-irreme? Nhenge apwerte ngkweltye arunthe-akerte areye akwele arrekantherre anyurre-irreme, arrenhantherrenhe court-werne akngemele, alhengkeye areyele kwenye. Apwerte akngerre-akerte areyele kwenhe arritnye Jesus-kenhe akengentye angkeme, ikwerenhe kwenhe arrantherre aneme. \p \v 8 Ngkartele kwenhe Bible-ekarleke angkentye arrerneke Ikwerenhe areyeke, angkentye anyente kwenhe arrpenhe areyenge impene anthurre ulkere: “Angwenhe apeke ikwere-arrpe ilkelheme, alakenhe-arteke re kwenhe arrpenhe areyeke ilkelhetyeke!” \rq Leviticus 19:18.\rq* \m Arrantherre apeke-arle angkentye anyente nhenhe-ante apentetyeke, kele mwerre-arle. \v 9 Kele arrantherre apeke tyerrtye apwerte ngkweltye arunthe-akerte aremele ikwere kwakwirreme. Arrantherre apeke tyerrtye apwerte ngkweltyeke arrangkwe areme renhe ikwele-aremele. Alakenhe ikwerenge arrantherre angkentye Ngkarte-kenhe ultakeme! \v 10 Itelareme, angkentye Ngkarte-kenhe atningke anthurre-arle. Arrantherre apeke angkentye anyente ikwele-areme renhe apentetyakenhele, arrantherre anteme angkentye ingkirreke ikwele-areme, itnenhe apentetye-arlke-akenhele! \v 11 Angkentye nhenhe akwele anwerneke Ngkartele intelhe-ileke Ikwerenhe areyeke, “Unte kwenhe anewe ngkwinhenge-arrpe-ante anetyeke, arrpenheke alhirretyale renhe mpwenye ikngwetyale!” Nhenge Re angkentye arrpenhe anwerneke arrerneke, “Arrpenhe tnyante atwetyale, kele ipmentye aneyewe!” \rq Exodus 20:13.\rq* \m Alakenhe-arle mwerre-arle. Kenhe tyerrtye angwenhele apeke arrpenhe mpwenye ikngwetyakenhe, kele mwerre-arle. Nhenge tyerrtye re anteyele apeke artwe arrpenhe irrerlknge atweme, re angkentye Ngkarte-kenhe ikwele-aremere, Akngeyele renhe alethe impetyenhe re angkentye Ikwerenhe ultakerlenge. \p \v 12 Ayeye nhenhe awerrirraye! Urreke kwenhe arrantherre Ngkartenge arrekwele tnetyenhe. Alakenhe ikwerenge anteme anwerne angkentye mwerre angkerlte-aneye, arratye anerlte-anetyeke. Kele Ngkartele anteme aremele anwerneke akangkemele anetyenhenge. \v 13 Nhenge unte apeke arrpenheke alhwarrpe-irretyakenhe aneme, kele urreke Ngkartele ngenhe court-eke arrernetyenhe ngenhe akurne akemele, alhwarrpe-irretyakenhe aneme ngkwenge. Nhenhe awaye: Arrantherre apeke arrpenhe areye mwantye-mwantyele arntarnte-areke-arle, kele arrantherre Ngkartenge arrekwele tnetyenhe atere-kwenye-arle Re arrenhantherrenhe apayuthnerlenge. \s1 Anwerne Ngkarte arratye itelaretyeke Ikwere arratye mpwaretyeke \p \v 14 Atyewe Ngkarte-kenhe atyinhe areye, ayenge awerrirraye: Tyerrtye arrpenhele apeke arrpenhe areye mwantye-mwantye-iletyakenhe, itneke mwerre mpwaretyakenhele, Re imerte apeke alakenhe angkemele, “The kwenhe Ngkarte arratye itelareme.” Kenhe arrangkwe-arle, rarle urrtyirremele-arle angkeme. Renhe-ame Ngkartele arntarnte-aretyenhe re apeke-arle alakenhe angkemenge? Arrangkwe anthurre-arle! \v 15-16 Unte apeke areme tyerrtye arrpenhe merneke apeke mantereke apeke ahentye anerlenge. Renhe areke-arle iperre unte apeke alakenhe angketyenhenge, “Ngkartele ngenhe arntarnte-areme! Re ngenhe atnerte ulthetyenhe, unte untyetye mwerre-arlke anetyenhe.” Ayenge-ame alakenhe-arteke mwerre angkeme? Arrangkwe! Unte kwenhe renhe merne-arlke mantere-arlke anthetyeke, unte akenhe anthetyakenhe-arle. \v 17 Nhenhe the arrekantherre arratye ileme. Angwenhe apeke angkeme rarle akwele Jesus Christ arratye itelareme nhenge arrpenhe areye mwantye-mwantye-iletyakenhele, kele re apale-arle angkeme. Ngkartele renhe uyarne itetheke mpwareme. \p \v 18 Tyerrtye arrpenhe areye apeke alakenhe angkemele, “Ngkartele anwernenhe itetheke mpwareme anwerne-arle arne mwerre areye mpwaremenge.” Kenhe arrpenhe areye apeke alakenhe angkemele, “Arrangkwe, Ngkartele anwernenhe itetheke mpwareme anwerne-arle Renhe arratye itelaremenge.” Kenhe ayenge alakenhe itirreme, “Nthakenhe-ame tyerrtye areyele Ngkarte arratye itelareme, imerte arne mwerre areye mpwaretyakenhe anemele?” Nhenge tyerrtye Ngkarte-arle arratye itelareme areyele kwenhe arne mwerre areye mpwareme. Alakenhe ikwerenge anteme nhenge arrpenhe areyele itnenhe aremele, itne itirreme, “Tyerrtye nhenhe areyele kwenhe Ngkarte arratye itelareme anthurre arne mwerre areye Ikwere mpwaremele.” \v 19 Unte apeke arratye itelareme nhenge Ngkarte anyente-arle aneme. Arratye-arle akenhe. Kenhe arrentye arrpe-anenhele itelareme anteye nhenge Ngkarte anyente-arle anemeke. Alakenhe ikwerenge anteme itne atere anthurre arreweme. \s1 Ngkartele tyerrtye areye arratye akeme Renhe-arle arratye itelaremenge Ikwere arratye mpwaremele \p \v 20 Arrantherre-arle atyenge akwete ahele angkeme, arrantherre arratye arerte-arle. The-ame arrekantherre angkentye Ngkarte-kenhe imerneme arrantherre ikwere akaltye-irremele alhengke-aretyenhenge? Angwenhele apeke Ngkarte arratye akwele itelareme Ikwere mpwaretyakenhele, kele re apale-arle angkemere. Ngkartele renhe uye itetheke mpwareme. The arrekantherre ayeye nhenhe ileme: \p \v 21 Abraham-eke itirrewarraye arrwekelenye anwerne-kenheke. Iwenhenge-ame Ngkartele renhe arratye akeke? Abraham alerikwe Isaac atwetyeke aneke renhe Ngkarte anthetyeke apmere ameke akngerre ikwere renhe atnyenetyakenhele. Yanhe ikwerenge Ngkartele renhe arratye akeke. \v 22 Unte-ame itelareme? Abraham-ele kwenhe Renhe arratye itelaretyarte, Re kwenhe Ngkarte awetyarte Ikwere mpwaretyartele. Alakenhe ikwerenge anteme Ngkartele itelareke Abraham-elarle Renhe arratye itelaremeke. \v 23 Ayeye nhenhe anteye anwerne areme Bible-nge, alakenhe-arle angkeme: “Arratye kwenhe Abraham-ele Ngkarte itelaretyarte, alakenhe ikwerenge anteme Ngkartele renhe arratye aketyarte, Re ikwere angkeke, ‘Unte atyewe Atyinhe-arle!’” \rq Genesis 15:6.\rq* \p \v 24 Angwenhele apeke Ngkarte arratye itelarentye akngerre akwele, Ikwere arratye-arlke akwele mpwareme, alakenhe ikwerenge anteme Ngkartele renhe arratye akemere. Kenhe anwerne apeke Ngkarte arratye-arle itelareme ilelheme, arratye mpwaretyakenhele, Rarle anwernenhe arratye aketyakenhe-arle. \p \v 25 Alakenhe anteye, ayeye arrpenhe Bible-nge arelhe anyente Rahab arritnye-akerte artwe arrpe-anenhenge-arle intetyarte. Re akwele nhenge merne-arle artwe Israel-arenye areye antheke, kele imerte itnenhe alengke-iwemele tyerrtye Jericho-arenye areye-ketye. Yanhe-ngentyele itne arratintyeke alwirremele. Alakenhe ikwerenge anteme Ngkartele arelhe renhe arratye akeke. \v 26 Tyerrtye aheye-kwenye kwenhe ilweke-arle. Alakenhe akwele tyerrtye angwenhe apeke-arle ilelheme rarle Ngkarte arratye itelareme. Re apeke Ngkarte ipmentyele aweme nthakenhe apeke-arle Ngkartele renhe warrke mpwaretyeke ileme, Ngkartele renhe itetheke mpwaretyeke arrangkwe-arle. Tyerrtye nhenge ilweke-arle-arteke-arle, aheye-kwenye. \c 3 \s1 Anwerne akengentye angketyale anetyeke \p \v 1 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, urrpetye ware arrekantherrenge Angkentye Mwerre akaltyele-anthenhe-anthenhe irretyeke. Urreke, Ngkartele arrenhantherrenhe mwantyele aretyenhe, judge-arteke angkemele, “Nhenge arrantherre Angkentye Mwerre akaltyele-anthenhe-anthenhe areye anetyarte, arrantherre akaltye anthurre aneke. Arrantherre arratye anetyeke-arle, kenhe arrangkwe-arle.” Re akaltyele-anthenhe-anthenhe areye ikerlte anthurre anetyenhe, arrpenhe areyeke Re mwantye anetyeke. \v 2 Anwerne ingkirreke kwenhe akurne irrentye akngerre anteye. Kenhe tyerrtye mwerre anthurre akenhe alakenhe arteke-arle: Re akenhe tyerrtye arrpenhe areyeke akurnentye angketyeke arrangkwe-arle, tyele angketye-arlke-akenhe, mwerrantye-ante angkemele. Nhenge tyerrtye yanhe mwerrentye-ante angkerlenge arratyentye anemele, re ayakelhemele akurne mpwareketye. \p \v 3 Arrantherre nanthe akngerre-apenheke akaltye aneme, anwerne arne akweke nhenge rope-akerte arrakerteke-arleke arrerneke. Artwe anyentele anteme rope-le nanthe renhe tyarre-inemele akngeme, nthenhe-werne unthelhe-ilerle-anetyeke ahentye anemele, nhenhe-werne atheke apeke, yanhe-werne atheke apeke. \v 4 Boat akngerre-apenheke itirrewarraye. Rlke akngerrele werneme renhe ankerte-iwemele. Boat kwenele arne akweke anemenge. Kenhe tyerrtyele boat akngerre-apenhe akngarte-iwetyeke rudder akwekele ware anamelhe-ilemele. \v 5 Kele alakenhe-arteke, alenye akweke ware-arle, re akenhe angkemele atwerrentye akngerre aneme irretyeke renhe antekelhe-iletyeke anteme anemele. \p Arrantherre itelareme ure aperrke akweke-arle aneme atherrke kwenele. Kele alkngenthe anteme irreke, akngerre anteme irreke anteke-irremele iparrpe anthurre. Yanhe-ngentyele arne ingkirreke anteme ampeke. \v 6 Alenye anwerne-kenhe ure alkngenthe-arteke anteye. Itne kwenhe akurne anthurre anwerneke-arlenge. Anwerne kwenhe alenye anwerne-kenhe uyarne ayakeme apale angkeketyenge. Yanhe-ngentyele anwerne akurne mpwarelheme tyerrtye ingkirreke anthurre akurne-ilemele, anwerne-arle angkemenge arrpenhe areye-arlke akurne-ilemele anteme. Alenyele itethe anthurre akenge-ileme ampe akweke inteke-arle-ngentyele anwerne ilwetyeke-atwetye. Nthenhenge-ame anwerne nhenheke akaltye-irreke? Angkentye yanhe nhenge arrentye Satan-engentyele ure alkngenthe-arteke, tyerrtye ingkirreke ampemeke. \p \v 7 Tyerrtye areyele nanthe, pweleke, akngwelye, arrpenhe ingkirreke-arlke nterte-iletyeke, thipe-arlke kere kwatye-arenye areye-arlke. \v 8 Kenhe arrangkwe anteyele alenye nterte-iletyeke apale angkeketye. Alenye nhenhe antye apmwe-kenhe-arteke-arle. Arrangkwe anteyele renhe ayaketyeke nhenge mwerre-ante ware akwele akaltyele-anthetyeke angkeme, arrangkwe-arle! \v 9 Anwerne alenye nhenhele Ngkarte anwerneke-artweye tnaketyeke. Yanhe-ngentyele, alenye nhenhe ikwerele anwerne apale angkentye akngerre arrpenhe areyeke-arle itnenhe iltemele. Akurne anthurre kwenhe alakenhe! \v 10 Anwerne Ngkarte tnaketyeke. Yanhe-ngentyele, alenye anyente ikwerele anwerne arrpenhe areye ilteme itneke tyele angkemele lyete. Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, alakenhe kwenhe ayaketyeke! \v 11 Nhenge kwatye mwerre apeke ngentyele aneme, kele irrkerteye anetyakenhele. Kwatye mwerre uthene kwatye irrkerteye uthene apintye anyentenge arratetyeke arrangkwele. Angwenhele apeke Jesus arratye itelareme angkentye mwerre angketyeke, re imerte angkentye akurne angketyale anemele. \v 12 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, ayenge awerrirraye! Anwerne kwenhe merne pmwerlpe arne utyerrke-ngentyele inetyeke arrangkwe-arle. Anwerne kwenhe merne utyerrke arne kripethe-ngentyele inetyeke arrangkwe-arle. Arrangkwe, alakenhe irretyakenhe anthurre. Awerrirraye, kwatye mwerre uthene kwatye irrkerteye uthene apintye anyentenge arratetyeke arrangkwe-arle. Angwenhele apeke Jesus arratye itelareme angkentye akurne angketyale anetyeke, re angkentye mwerre-ante ware angketyeke. \s1 Angwenhe-ame angkentye Ngkarte-kenheke akaltye? \p \v 13 Angwenhe apeke-ame arrekantherrenge angkentye Ngkarte-kenheke akaltye anthurre? Re kwenhe mwerrentye anetyeke tnakelhetyale, ahele-irretyale, mwantyele anthenhe-anthenhe anetyeke. Arrpenhe areyele renhe aremele, itne itelaremele rarle tyerrtye mwerre anthurre-arle, angkentye Ngkarte-kenhe arratyele atnyeneme. \v 14 Kele arrantherre apeke akwetethe ingkerte-ingkerte-irremele ahele-ahele akerremele, nhenge mwantyele anthenhe-anthenhe anetyakenhele, kele imerte akaperte altywere ilelherretyale, arrantherre apeke-arle urrtyirreme ware-arle, akaltye anthurre akwele. \v 15 Nthenhenge-ame arrantherre arne akurne nhenhe areyeke akaltye-irreke? Ngkartele kwenhe arrenhantherrenhe akertne-ngentyele akurne akaltyele-anthetyakenhe akurne angketyeke, arrangkwe-arle. Apmere ahelhe nhenhenge arrantherre akaltye-irreke arrentye areye-ngentyele. \v 16 Nthenheke apeke tyerrtye areye ingkerte-ingkerte-irremele mwantyele antherretyakenhele, kele itne akalke-akalke anemele. Yanhe-ngentyele, itne akwete-ante apale alherlte-iweme, itne akurne arrpe-anenhe mpwarerlte-apemele. \p \v 17 Alakenhe-irreketyenge, Ngkarte apayuthnaye arrenhantherrenhe akaperte altywere-iletyeke arrantherre arratye anetyenhenge, Re arrenhantherrenhe akaltyele-anthetyeke atwerretyale anetyeke kwenhe, mwerre anetyeke, aywerrkele awerrirretyeke, arrpenhe areye mwantye-mwantye-iletyeke, arne mwerre arrpe-anenhe mpwaretyeke. Arrantherre imerte arratye anteme angkemele arrpenhe areyeke akwetethe tnakelhetyakenhele. \v 18 Nhenge arrpenhe areye atwerremele apeke ahele-ahele angkerremele arrantherre itnenhe athathe-iweme itne anteme mwerrentye anetyeke. Ikwerenge anteme itne ipeltye-irretyenhenge mwerre artangetye-irremele anemele, alakenhe-arteke itne anemele Ngkarte akangketyeke mpwaremele. \c 4 \s1 Anwerne akurne areye impelhetyeke Ngkarte awerrirremele \p \v 1 Iwenhenge-arle-ame arrantherre ahele-ahele akerreme? Iwenhenge-arle-ame arrantherre akwetethe ahele-ahele-irreme atwerremele ilterremele anteye? Arrantherre akwetethe arne areye mpwaretyeke akangkemele anetyeke, kenhe nhenhe areye akenhe Ngkarte-arle ahentye aneme arrantherre mpwaretyale anetyeke. Arrpenhe-ngare arrantherre arne anyente mpwaretyeke ahentye aneme, arrpenhe-ngare arrantherre arne arrpenhe mpwaretyeke ahentye aneme. Arrantherre arne mwerre areyeke akutne-arle arrantherre mpwaretyeke. \v 2 Arrantherre kwenhe ahentye anthurre aneme arne areyeke tyerrtye arrpenhe areye-kenhe, kele arrantherre imerte itnenhe atwetyeke arrkernemele, arne nhenge areye inetyeke. Kenhe arrantherre iltye-ante anthurre akwete-arle. Arrantherre apele ingkerte-irreme arne areyeke tyerrtye arrpenhe areyele-arle atnyenemeke. Arrantherre imerte itnekenge atwerretyeke irremele arne nhenhe areye itnekenge raketyeke. Kenhe arne nhenge areye arrantherre atnyenetyakenhe-arle arrantherre-arle ahentye aneme, arrantherre-arle Ngkarte apayuthnetyakenhe arne itneke. \v 3 Kele nhenge arrantherre Ngkarte apayuthnemele, arrantherre Renhe mwerrantye apayuthnetyakenhe. Arrantherre ankeye akngerrele-ante apayuthneme, nhenge arrantherre akwele anyentele uyerrelhe-iletyenhenge, alakenhe arrantherre akwele akangkemele anetyeke. \p \v 4 Arrantherre kwenhe Ngkarte-ketye untyeme-irreke. Nhenge arrantherre apeke arne akurne arrpe-anenhe apmere ahelhe nhenhele apentetyeke ahentye aneme, kele alakenhe irremele arrantherre Ngkarteke ahentye anetyakenhele Renhe ipmentye-iwemere. \v 5 Angkentye Ngkarte-kenheke Bible-nge apale itirreketye. Alakenhe-arle re angkeme: “Ngkartele Utnenge Ikwerenhe tyerrtye anwerneke-arlenge arrerneke anwernenge anetyeke anwerne-arle Ikwere-ante ahentye anthurre anetyenhenge.” \v 6 Ngkarte apele anwerneke akangkemele akwete-arle aneme. Alakenhe-arle re anwerneke angkeme angkentye Ikwerenhenge: “Tyerrtye angwenhe apeke-arle tnakelheme, re akwele akaltye anthurre, Ngkarte ikweretye ikerlte anthurre ikwere ye angketyakenhele. Kenhe tyerrtye nterte-arle anerle-aneme tnakelhetyakenhele kwenhe mwerre-arle anerle-aneme, Ngkarte-arle ikwere akangkentye anthurre-arle.” \rq Proverbs 3:34.\rq* \m \v 7 Alakenhe ikwerenge anteme Ngkarte aywerrkele awaye ikwere ahele-ahele aketyale, mpwaraye iwenhe apeke-arle Re angkeme. Kenhe arrentye Satan arrekantherre-werne apetyerlenge arrkernetyeke renhe akwenpele awaye. Kele arrentyele arrenhantherrenhe uye uterneme-arle, re anteme iparrpele impemele alheme. \v 8 Ngkarte itwe-werne apetyewarraye Re anteme arrekantherre-werne itwe-werne apetyetyenhenge arrenhantherrenhe arntarnte-aremele. Akurne areye-aye, akurne ingkirreke impaye! Itirrentye arrekantherrenhe akngarte-iwelhaye Ngkarte-ante awetyeke. Arratye renhe apenterlte-anaye! \v 9 Apure anthurre irremele akurne-arle mpwarekenge akangkemele anetyakenhe, alhwarrpe anthurre anerrirreme-tetye! Artnemele alhwarrpe-akerte anaye akurne-arle mpwarekenge! \v 10 Jesus-eke akaperte kwene-irraye, tnakelhetye-kwenyele, Ngkartele anteme arrenhantherrenhe utyerneme atnerre-iletyenhenge. \s1 Anwerne mwerre anetyeke tyele angketye-kwenye \p \v 11 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, akengentye angkerretyale anaye. Nhenge arrantherre arrpenhe areyeke akengentye angkerlenge, alakenhe arrantherre ayeye Ngkarte-kenheke akengentye angkeme. Arrantherre apeke alakenhe-arteke akengentye angkeme ayeye Ngkarte-kenheke, kele arrantherre renhe uyarne-arle arratye apenteme, arrangkwe. \v 12 Ngkarte anyentele kwenhe anwernenhe angkentye antheke. Re-ante-arle itirrentye Ikwerenhe mpwaretyeke. Re anyentele-ante kwenhe anwernenhe itethe atnyenetyenhe. Kenhe arrpenhe areyeke akenhe Re anyentele-arle itirrentye mpwaretyenhe ure akngerreke iwemele, arrantherre kwenye. Alakenhe ikwerenge anteme anwerne akangkelhe-ilerremele anetyeke tyele angketyale. \s1 Anwerne akutne nthakenhe-arle irretyenheke ingwenthe \p \v 13 Arrantherre apeke alakenhe angkemele, “Arratye lyete, ingwenthe apeke anwerne alhemele apmere arrpe-anenhe-werne warrke mpwaretyeke apwerte mane inetyeke. Apmere arrpenhe yanhele anwerne akwete anthurre anetyenhe year arrpenheke-atwetye. Anwerne apwerte ngkweltye akngerre inetyenhe warrke-arle mpwareme-ngentyele.” \v 14 Alakenhe angketyale! Arrantherre akutne-arle! Arrantherre akutne-arle nthakenhe-arle irretyenhenge ingwenthe. Arrantherre kwenhe ure kwerte-arteke antyemele akweke ware, imerte iparrpe uyerremele. Alakenhe-arteke anwerne itethe aneme akweke ware imerte uyerremele. \v 15 Alakenhe ikwerenge anteme anwerne alakenhe angketyeke, “Arratye kwenhe Ngkarte-arle Alartetye anwerne-kenhe. Re anwerneke itirremele, ingwenthe apeke anwerne akwete itethe anetyenhe. Yanhe-ngentyele anteme anwerne apmere arrpenhe-werne apeke alheme warrke-irretyeke Rarle itirremenge iperre.” \v 16 Arrantherre arratye anerrirraye, awethe tnakelhetyale! Nhenge arrantherre akwete tnakelherlenge, Ngkarte arrekantherre akangkentye kwenye-arle! \v 17 Alakenhe ikwerenge anteme, angwenhe apeke itirreme rarle akwele arratyentye aneme, kele arratyentye anerrirraye. Kele arrangkwenge apeke, arrantherre-arle angkentye Ngkarte-kenhe awetyakenhe-arle, Ngkartele arrenhantherrenhe ilpernetyenhe akurne-arle mpwarekenge! \c 5 \s1 Ngkarte apwerte mane akngerre-akerte areyeke itirretyenhe nthakenhe-arle itneke irretyenheke \p \v 1 Kenhe ayenge angkeme apwerte mane akngerre anthurre-akerte areyeke-arle, lyete arrantherre kwenhe irnterre anthurre arrangketyeke! Urreke-arle arne akurne areye anteme arrekantherre irretyenhenge. \v 2 Arne ingkirreke arrantherre-arle lyete atnyeneme akwete-ante anetyakenhe, itne arrangkwe-irretyenhe. Itne apele arntirte-irretyenhe, interrke areyele mantere alkarle-arlke arrekantherrenhe arlkwetyenhe. \v 3 Nhenge arrantherre alakenhe aremele, itelaraye Ngkartele kwenhe, ure alkngenthe akngerrele-arteke, arrenhantherrenhe kele uyerrelhe-iletyenhe. Nhenge alakenhe-arteke irreme arrantherre-arle arne mwerre akngerre areye inekenge arrekantherre-arrpe atnyenemele, arrekantherre-arrpe akangkemele, arrpenhe areye anthetyakenhe. Arne mwerre nhenhe areyele arrenhantherrenhe uyarne itetheke mpwareme. Kele, alakenhe ikwerenge anteme arrantherre kwenhe lyete-ngentyele irnterre anthurre arrangketyeke. \p \v 4 Awerrirraye tyerrtye areye artnerlenge, arrekantherre-arle warrke-irretyarte areye. Arrantherre kwenhe itnenhe apwerte mane anthetyakenhe, arrangkwe. Arrantherre kwenhe itnenhene alhileke apwerte mane anthetyeke, arrantherre imerte apwerte mane itne-ketye atnyenemele. Warrkene yanhe areye, itne kwenhe Ngkarteke angketyame artnemele. Ngkartele itnenhe aweme artnerlenge Rarle itnenhene awerle-arle-aneme, arrekantherre-akerte akengentye angkemenge. \v 5 Mantere areye-arlke, apwerte mane akngerre-arlke, merne akngerre-arlke atnyeneme-arle arrantherre akangkemele aneme. Kenhe arrantherre tyerrtye arrpenhe areyeke itirretyakenhe. Ngkartele anteme arrenhantherrenhe atwetyeke, tyerrtyele pweleke antere akngerre-apenhe atweme-arteke, alakenhe-arteke. \v 6 Nhenhe-arlke itelaraye. Nhenge arrpenhe areye mwerrantye-arle aneme Ngkarte apentemele, urreke itnenhe atwetyenhenge arrantherre itnenhe court-werne akngeke. Itne arrenhantherrenhe uyarne ayakeme mwantye-arle-iletyeke. Arrantherre kwenhe itnenhene ilpernemele iparrpele atweke, itne arrekantherre-ketye uyarne ilpelheme. \s1 Anwerne Jesus-eke mwantye akarelhetyeke ilengareke re apetyalperlenge \p \v 7 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye. Ayenge awerrirraye! Nhenge apeke arrpenhe areye arrekantherre anhelhemele ahele iltemele itnenhe iltirtnetyale, akwenpe anaye ahele irretye-kwenyele, mwantye ware akarelhemele Jesus-eke, rarle apetyalpetyenheke. Artwe nhengeke itirraye merne lyapelhe-ilentye akngerre-arle. Re kwenhe annge ahelhe kweneke ngkernentye akngerre, kele imerte akarelhetyenhenge annge ikwere lyapetyeke. Urreke, arne re akngerre anteme irremele kwatye akngerre ipenhe re akwete anteme ikwere akarelhemele merne arratetyeke. \v 8 Alakenhe akwele akarelhemele Jesus-eke artwe nhenge-arle merne ikwerenheke lyapetyeke akarelheke-arteke. Arratye kwenhe Jesus apetye-alpetyenhe ingwenthe ware. \p \v 9 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, ayenge awerrirraye! Jesus kwenhe apetye-alpeme ingwenthe ware. Nhenge arrantherre apeke tyele angkerreme, kele Jesus arrekantherre itirremere arrenhantherrenhe alkngetherre iletyenhenge. Alakenhe ikwerenge anteme tyele angkerretyale. \p \v 10 Artwe angkentye Ngkarte-kenhe awemele ilerle-apentye akngerreke itirrewarraye, arrulenge itne angkentye Ngkarte-kenhe ilerrirretyarte. Kenhe tyerrtye arrpenhe areyele itnenhe atwetyarte itne-arle angkentye Ngkarte-kenhe ilerlte-apetyartenge. Tyerrtye areyele itnenhe iltetyarte. Nhenhe ikwerele ureke itne nterte ware akarelhemele anetyarte Ngkarteke. Itne-arteke anerrirraye, itnenhe angwaremele. \p \v 11 Ilanthetyarte-arle nhenge areye Ngkarteke mwantye akarelhetyarte. Alakenhe ikwerenge anteme anwerne angkeme itne-arle mwerrentye mpwareke. Alakenhe anteye artwe anyente Job arritnye itelaraye, akurne atningke ikwere irreke-arle, kenhe re akenhe Ngkarte akwetethe arratye apentetyarte. Yanhe-ngentyele Ngkartele renhe awethe mwerre-ileke, imerte renhe anthirtnemele arne ingkirreke, atningke anthurre. Ngkartele anwernenhe akangkemele antherle-aneme. \s1 Anwerne arratye angkerretyeke \p \v 12 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, awerrirraye ayenge arrekantherre arratye angkeme. The kwenhe arrenhantherrenhe ileme nhenge arrantherre arratye angkerretyenhenge urrtyirretye-kwenyele. Unte apeke-arle tyerrtye arrpenheke uternelheme, alakenhe angketyale, “The apeke renhe mpwaretyakenhe aneme, Ngkartele ayenge atwetyenhe.” Nhenhe-arteke anteye angketyale, “The apeke renhe mpwaretyakenhe aneme, arrpenhe apmere ahelhe nhenhe-arenyele ayenge atwetyenhe.” Alakenhe angketyalaye! Ikwere arratyentye angkaye, “ye” apeke, “arrangkwe” apeke ware. Kenhe unte apeke-arle ikwere angkeme, arritnye arrpenhe angkemele, Ngkartele ngenhe awemere, ngenhe akurne-arle akemele. \s1 Anwerne Ngkarteke angketyeke rlkerte areyeke \p \v 13 Nhenge arne akurne apeke arrekantherre irrerlenge, nhenge angwenhe apeke alhwarrpe-irrerlenge Ngkarteke angkaye. Kenhe arrpenhe arrantherre akenhe akangkentye-arle aneme areye atherremele-arlke, kele Ngkarteke alyelhemele anaye Renhe tnaketyeke. \v 14 Kele nhenge tyerrtye apeke rlkerte anemele, kele re akwele akngerrepate tyatye-arenye areyeke yernetyeke itne ikwere Ngkarteke angketyeke. Ikwere imerte antere inemele renhe apernetyenhenge iltye-arlke arrernemele ikwere-arleke Jesus apayuthnemele renhe angkwerre-iwetyeke. \v 15 Nhenge alartetye tyatye-arenye areye itirreme anthurre Jesus-elarle artwe rlkerte nhenge angkwerre-iwetyeke, kele re imerte mwerre-arle irritnetyenhenge. Kele artwe rlkerte interle-aneme akurne-arle mpwareke, kele Ngkartele ikwere-ketyenge akurne urrparetyenhe. \v 16 Alakenhe ikwerenge anteme arrantherre ilelherretyeke akurne mpwareke-arle iperre. Arrekantherre-arrpe apayuthnetyeke rlkerte arrekantherrenhe uyerretyeke. \p Nhenge tyerrtye Ngkarteke arratye anemele, kele re Ngkarte arne iwenhe apeke renhe apayuthnemele kele Ngkartele renhe aweme tyernemele anteme. \p \v 17 Artwe ilantheme-arle Elijah-eke itirrewarraye. Nhenhe re artwe anwerne-arteke anetyarte. Arrule anthurre re Ngkarteke arnterre angketyarte kwatye untheketye ayaketyeke. Kele, Ngkartele renhe aweke. Kwatyeke arrangkwe anthurre aneke-arle year urrpetyele atnyentye six-peleke-atwetye, arrangkwe-arle. \v 18 Yanhe-ngentyele, year arrpenhele Elijah-ele Ngkarte apayuthneke kwatye yernetyeke. Kele Ngkartele renhe aweke. Arratye anthurre kwatyele anheke, merne atherrke areye iparrpe lyapeke. \p \v 19-20 Atyewe Jesus-kenhe atyinhe areye, ayenge awerrirraye! Kele arrekantherrenge anyente apeke atyewe Jesus-kenhe-arle renhe ipmentye-iweme ikwere-ketye impemele imerte iwerre arrpenhele alhemele, iwerre akurne-arle. Kele urreke, tyerrtye arrpenhele apeke renhe-arle Ngkarte-werne akngetye-alpeme, re tyerrtye nhenge itethe-werne atheke awethe akngetye-alpemere. Alakenhe ikwerenge anteme Ngkartele renhe akayake-ilemele akurne-ketyenge awethe, kele re nhenge mwerre anetyenhenge ilweketyenge. \p Kele, yanhe alakenhe ware.