\id 1PE EAST1PE: EASTERN ARRERNTE Translation of 1 PETER (Neil Broad, SIL-AAIG, JAN06) Typing: Rachel Bigg (SEPT09) \ide UTF-8 \h 1 Peter \toc1 1 Peter \toc2 1 Peter \toc3 1 Pet \mt1 1 Peter \mt2 Peter-elarle pipe arrekwele-iperre intelhe-ileke \c 1 \s1 Angkentye arrekwele-iperre Peter-kenhe \p \v 1 Ayenge Peter, ayeye ilantheke-arle Jesus Christ-kenhe, re kwenhe ayenge yerneke tyerrtye areyeke angkentye ikwerenhe akaltyele-anthetyeke. The kwenhe pipe nhenhe intelhe-ileme arrekantherre nhenge Ngkarte-kenhe areye-arle anemeke. Re kwenhe arrenhantherrenhe akngakeke nhenge tyerrtye Ikwerenhe areye anetyeke. Apmere arrekantherrenhe-arrpe impemele-arle alheke-iperre imerte apmere arlenge-werne alhemele Pontus, Galatia, Cappadocia, Asia, Bythynia-werne-arlke arrantherre apmere yanhe ikwerele aneme anteme lyete arlengenye-arteke. The kwenhe pipe nhenhe arrekantherre intelhe-ileme. \v 2 Arrule anthurre Ngkarte kele itirreke-arle arrenhantherrenhe akngakemele atnyenetyeke nhenge Ikwerenhe areye anetyeke Utnenge Akngerre Ikwerenhele. Nhenhe kwenhe Re mpwareke arrantherre Jesus Christ awetyenhenge mpwareme-arlke nhenge iwenhe Rarle ileme. Jesus alhwele arrenhantherrenhe arlkngetyenhenge nhenge arne akurne ingkirreke arrantherre-arle mpwarekeke. \p The arrekantherre Ngkarte apayuthneme Rarle mwantye-mwantye-iletyenhenge arrenhantherrenhe arntarnte-aretyeke arrantherre mwerre anetyenhenge, nterte anetyenhenge utnenge atnerre-akerte. \s1 Ngkartele arne impene renhe mwantyele atnyeneme alkere akertnele nhenge urrekeke Ikwerenhe areyeke \p \v 3 Ye, anwerne Anyikwe Alartetye Jesus Christ anwerne-kenhe-arle tnakewarreye, Rarle kwenhe anwerneke imernekenge nhenge nthakenhe-arle atnerte alhwarrpe akngerre anwernenhe akngarte-iwemele itethe alkarle antheke. Re Jesus Christ itethe-ilirtneke nhenge rarle ilweke-arle-iperre, alakenhe-anteye Re anwernenhe itethe-ilirtnetyenhe. Anwerne akangkeme anthurre anwerne-arle itelareme anwerne ilweke-arle-iperre Re kwenhe anwernenhe itethe-ilirtnetyenhe akwete-ante anetyeke. \v 4 Alakenhe ikwerenge anteme anwerne itelareme Rarle nhenge arne mwerre akngerre anthurre areye atnyeneme tyerrtye Ikwerenhe areyeke alkere akertnenge. Nhenhe kwenhe arne mwerre areye arntirte-irretyakenhe anetyenhe, nhenge akurne-irretyakenhe, nhenge uyerretyakenhele. \v 5 Ngkartele kwenhe arrenhantherrenhe Utnenge Akngerre Ikwerenhele akayake-ileme mwantyele arntarnte-aremele arrantherre-arle Renhe-ante ware arratye itelaremenge. Re kwenhe arrenhantherrenhe akwetethe akayake-ileme ahelhe nhenhe uyerretyeke-atwetye. Kele Ngkartele anteme imernetyenhe nhenge nthakenhe-arle Re tyerrtye Ikwerenhe areye itetheke mpwaretyeke ingkirrekele anteme aretyenhenge. \v 6 Arrantherre kwenhe akangkemele anthurre anetyenhe iwenhenge-arle Ngkartele mpwarerlenge. Nhenge arne akurne atningke arrekantherre irrekenge, nhenge akweke-ulkere ware anteme arrantherre apeke anteme arrule ulkere-arle alhwarrpe awelheme. Kele mwerre-arle. Alakenhe arrule ulkere-arle ware. Arrantherre kwenhe akwete akangkemele anetyeke nhenhe ikwerele ureke. \v 7 Yanhe kwenhe alakenhe-arteke re aneme nhenge arne akurne areye-arle arrekantherre irrekenge, Ngkartele kwenhe itelaretyeke ahentye aneme arrantherre apekele Renhe akwete arratye itelaretyenhenge. Kele Re kwenhe arrenhantherrenhe arrkerneme arerle-anemele alakenhe itirremele, “Itne apeke Ayenge akwete arratye itelaremele, itne apeke atyenge alkngwirretyenhe.” Gold-eke itirraye arne yanhe-arle akwete-ante anetyakenhenge, kenhe tyerrtye areyele arne renhe inemele tyampiteke-arleke arrernemele ureke anteme arrernemele urinpe-irretyeke renhe arrkernetyeke nhenge mwerre-arle akwele anemeke. Alakenhe anteye akwele Ngkartele arrenhantherrenhe arrkerneme nhenge arrantherre apekele renhe akwete arratye itelaremeke nhenge akurne-arle arrekantherre irrerlenge. Nhenge arrantherre apeke renhe akwete arratye itelareme kele yanhe mwerre anthurrele arrantherre kwenhe-arle gold-enge atyeperre anthurre ulkere Ngkarteke, arrantherre akwete-ante anetyenhenge. Re kwenhe alakenhe mpwareme, nhenge Christ ahelhe nhenhe-werne apetyalperlenge re arrenhantherrenhe aretyenhe Ngkarte akwete apeke-arle arratye itelaremeke Re arrenhantherrenhe tnaketyenhenge Ngkarteke ilemele arrantherre-arle mwerre anemeke. \v 8 Arrantherre Jesus-eke ahentye aneme, kele anteyele arrantherre renhe aretyakenhe. Arrantherre renhe-ante ware akwete arratye itelaremele, lyete kwenhe arrantherre renhe aretyakenhe aneme. Alakenhe ikwerenge anteme arrantherre akangkemele anthurre aneme. \v 9 Arrantherre kwenhe akaltye aneme Ngkartele-arle arrenhantherrenhe mwantyele arntarnte-arerle-aneme atnyenemele arrantherre-arle Jesus-ante ware arratye itelarerlte-anemenge. \p \v 10 Arrule anthurre angkentye Ngkarte-kenhe awemele ilerle-apentye akngerre areyele intelhe-ileke nhenge arne mwerre nhenhe-akerte Ngkartele-arle arrekantherre urreke mpwaretyenhe. Itne kwenhe akaltye anetyakenhe nhenge nthakenhe rarle Ngkartele tyerrtye anwernenhe itetheke mpwaretyeke Christ arratye itelarerlte-anemeke areye-arle. Alakenhe ikwerenge anteme itne arnterre anthurre itirretyarte nhenge iwenhe-akerte-arle Ngkarte itneke angketyarte. \v 11 Utnenge Christ-kenhe kwenhe itneke-arleke irrpetyarte, itnenhe iletyarte Christ-arle uyarne anthurre itirretyenhe ilwemele anteme. Re kwenhe itneke iletyarte, “Ngkarte kwenhe arne areye arrekwele-ulkere ware mpwaretyenhe tyerrtye areyeke itnenhe akangkentye mpwaretyenhe nhenge Christ apetyerlenge.” Yanhe ikwere-iperrele, itne itirretyarte, “Ilengare apeke-ame Ngkartele tyerrtye yanhe areye itetheke mpwaretyenhe? Nthakenhe-arle-ame itnenhe itetheke mpwaretyenhe?” Itne akenhe akutne-arle aneme. \v 12 Itne awethe apayuthneme, “Angkentye yanhe-ame anwerneke?” Kenhe Ngkartele akenhe itneke akethe ilekeke, “Arrangkwe, angkentye yanhe arrpenhe areyeke.” \p Lyete ulkere anteme, Ngkartele kwenhe Utnenge Ikwerenhe antheme tyerrtye arrpenhe areye, Ngkartele Utnenge yanhe alkere-ngentyele yerneke. Tyerrtye yanhe areyele Utnenge yanhele Angkentye Mwerre Christ-akerte arrekantherre ileke. Kenhe alkere-arenye areyele-arle kwenhe awethe-ame-awethe akaltye-irretyeke ahentye aneme Angkentye Mwerre nhenheke. \s1 Iwenhe apeke renhe mpwarerlte-aneme Ngkarte akangkentye mpwaretyeke \p \v 13 Arelhewarraye. Ayene-ilelhaye arne akurne mpwareme-ketye. Ngkarteke akwetethe itirrewarraye, atheke anthurre irraye urrekeke anteme Re arrenhantherrenhe arne mwerre areye anthetyenhe. Ye, nhenge Jesus Christ ahelhe nhenhe-werne apetyemele, Ngkartele anteme arrenhantherrenhe arne mwerre ingkirreke anthetyenhenge. \v 14 Akwetethe mpwarerlte-anaye nhenge iwenhe-arle Ngkartele arrenhantherrenhe mpwarerlte-anetyeke ahentye anemeke arrantherre-arle kwenhe Ikwerenhe anemenge. Arne akurne yanhe areye mpwaretyale anaye nhenge arrantherre arrwekele mpwaretyarte. Arrantherre itelareme, urreke arrantherre nhenge Jesus-eke atyewe-irretyenhenge, arrantherre kwenhe akaltye anetyakenhe aneke ayeye Ngkarte-kenhe-akerte. Arne akurne iwenhe apeke ikwere arrantherre itirretyarte, arrantherre kwenhe akwetethe akurne mpwaretyarte. Kele, alakenhe awethe itirretyale anaye. \v 15 Ngkarte kwenhe mwerre anthurre aneme, arrantherre-inpe kwenhe mwerre anthurre anetyeke Rarle arrenhantherrenhe akngakekenge Ikwerenhe areye anetyeke. Nhenge arne ingkirreke arrantherre mpwaremele akngakelhemele anaye nhenge arne akurne areye-ketye. \v 16 Arrule anthurre arrpenhele Bible-ke intelhe-ileke nhenge iwenhe-arle Ngkarte angkeke-akerte, \q1 “Arrantherre, arratye anthurre anaye, arne akurne areye-ketye untyeme anaye, \q2 Ayenge-arle kwenhe arratye anthurre anerlenge, Ayenge-arle arne akurne areye-ketye untyeme anemenge.” \rq Leviticus 11:44-45, 19:2.\rq* \p \v 17 Nhenge arrantherre apeke Ngkarteke angkemele, renhe Akngeye arrekantherrenhe aketyeke. Re kwenhe tyerrtye areye court-ele ngkernetyenhe mwantyele aretyeke itneke itirremele nhenge angkentye anyentenge ularre. Re kwenhe arne ingkirrekeke itirretyenhe itne-arle mpwarekeke nhenge mwerre apeke nhenge akurne apeke. Nhenge Re tyerrtye areye aremele mwerre mpwarerlenge Re akangkemele, nhenge Re tyerrtye areye aremele arne akurne mpwarerlenge Re akangkentye anetyakenhele. Alakenhe ikwerenge anteme arrantherre Ngkartenge ularre anetyeke Renhe akwetethe tnakerlte-anetyeke nhenge Alartetye arrekantherrenhe-arle Re anemenge. \v 18 Urreke arrantherre Jesus-eke atyewe-irretyenhenge, arrantherre kwenhe iwerre apentetyarteke-athene nhenge arrekwelenye areye-artekele. Angkentye itnekenhe apentemele kwenhe arrenhantherrenhe itetheke mpwaretyakenhe-arle aneke. Kenhe Ngkartele akenhe arrenhantherrenhe Ikwere-werne utepelhe-ilirtneke. Re arrenhantherrenhe Ikwere-werne akngetye-alpeke arrenhantherrenhe ayakeke iwerre akurne-ketye. Nthakenhe-arle-ame Re arrenhantherrenhe ayakeke? Kele, Re arrenhantherrenhe gold-ele apeke silver-ele apeke inetyakenhe-arle. Arne gold uthene silver uthene yanhe areye uyerreme. \v 19 Re kwenhe arrenhantherrenhe ineke Ikwere-arrpe anetyeke nhenge alhwe Christ-kenhele, alhwe nhenge arne arrpenhe ingkirrekenge mwerre akngerre ulkere. Ye, Christ re kwenhe yepe-yepe akwerrke-arteke aneke nhenge arne akurne-arlke atnyenetyakenhe, arrangkwe, re anwerneke piwelhemele ilweke. \v 20 Urreke Ngkartele apmere ahelhe nhenhe mpwaretyenhenge, Re Jesus akngakeke apmere ahelhe nhenhe-werne apetyetyeke nhenge Ikwerenhe areye itetheke mpwaretyeke. Kenhe ahelhe nhenhe akenhe urreke-ulkere uyerretyenhe. Kenhe Ngkartele akenhe Jesus arrekantherre imerneke, Re ingkirrekeke piwelhemele ilwetyeke apetyeke. \v 21 Ngkartele Christ itethe-ilirtneke renhe akemelhe-ilemele nhenge uyerreke-arle-iperre renhe anteme alkere akertneke arrernemele, lyete anteme re yanhe ikwerele aneme Alartetye anwerne ingkirreke anthurreke. Alakenhe ikwerenge anteme arrantherre Ngkarte arratye itelarerlte-aneme, atnerrele yanhe arratye itelaremele. Rarle arrenhantherrenhe itetheke mpwarekenge Re arrenhantherrenhe itethe-ilirtnetyenhe arrantherre uyerreke-arle-iperrele. \s1 Ngkarte aywerrkele awerrirraye Rarle arrenhantherrenhe akngakerlenge \p \v 22 Lyete-ulkere anteme arrantherre arne akurne-ketye untyeme-irreke-arle arratye mwerre anteme Ngkarteke aneme arrantherre-arle kwenhe angkentye arratye Ikwerenhe aweke nhenge Jesus-akerte arrantherre mpwareke-arlke arne nhenge iwenhe-arle Re arrekantherre ileke. Lyete anteme arrantherre arrpenhe yanhe areyeke ahentye aneme Jesus-arle arratye itelaremeke anteye, itnenhene akwetethe arntarnte-aremele. Kele lyete anteme the arrenhantherrenhe ileme akangkelhe-ilerretyeke, akwetethe mwantye arntarnte-arerremele anetyeke. \v 23 The arrenhantherrenhe nhenhe mpwaretyeke apayuthneme arrantherre-arle awekenge-arle angkentye Ngkarte-kenhe, Renhe arratye itelareke lyete anteme arrantherre itethe alkarle atnyeneme Ngkarte-kenhe ampe areye irreke-arle. Angkentye yanhele kwenhe utnenge anpeme re uyerretyakenhe anemele, re akwete-ante anemele. Arrantherre kwenhe akweke intekeke-amparre akngeye ngkwinhe-ngentyele, meye ngkwinhe-ngentyele-arlke nhenge apmere ahelhe nhenhe-arenye-arle, kenhe tyerrtye yanhe ikwere-atherre-ngentyele-arle ilwetyenhenge. Kenhe lyete anteme Ngkarte kwenhe Akngeye arrekantherrenhe aneme, Re kwenhe akwete-ante aneme, alakenhe-arteke anteye arrantherre akwete-ante anetyenhenge anteye. \p \v 24 Arrule anthurre arrpenhele Bible-ke alakenhe intelhe-ileke, \q1 “Tyerrtye ingkirreke anthurre arrule-ulkere aneme, ilwemele anteme, \q2 name-arteke arrule-ulkere aneme, ilwemele anteme. \q1 Itne nhenge mwerre akngerre aneme akweke ware nhenge antethe-arteke mwerre akngerre aneme akweke ware. \q1 Name re anteme antyerrke-irremele, antethe areye anteme ilwemele-arle, alakenhe anteye anteme tyerrtye ingkirreke itethe aneme urreke-ulkere, imerte ilwemele-arle. \q1 \v 25 Kenhe Angkentye Ngkarte-kenhe yanhe-arteke anetyakenhe, Re kwenhe akwete-ante anetyenhe.” \rq Isaiah 40:6-8.\rq* \m Angkentye nhenge kwenhe Angkentye Mwerre Jesus Christ-akerte nhenge itne-arle arrekantherre ilekeke. \c 2 \p \v 1 Kele, lyete-ngentyele arrantherre kwenhe arne akurne mpwaretyale anetyeke. Urrtyirremele iletyale, arrantherre apeke iwerre apaleke alheme, urrtyirremele ilelhetyalaye tyerrtye arrpenhe areyeke angkemele nhenge arrantherre-arle akwele mwerre anemeke. Nhenge arrantherre areme tyerrtye angwenhele apeke renhe arne mwerre mpwarerlenge ingkerte-irretyale anaye, tyele angketyale anaye, nhenge tyerrtye arrpenhe areye-arle itne-arrpe aneme-akerte, kele arrantherre mwerre anaye. \v 2 Angkentye Ngkarte-kenhe awetyeke ahentye anthurre anerrirraye ikwere akaltye-irretyeke, arrantherre itelareme nthakenhe-arle ampe akwerrke rarle nhenge werlatye mikwe-kenhe antywetyeke ahentye anemeke, akwetethe antywerle-anemele, alakenhe renhe. Arrantherre itelareme ampe akweke nhengele akwetethe werlatye antywerle-anemele amangkemele lterrke anteme irremele, alakenhe-arteke kwenhe arrantherre angkentye Ngkarte-kenheke itirrerlte-anetyeke ikwere akaltye-irremele anetyeke, Ngkartele anteme arrenhantherrenhe utnenge itethe akwete atnyenetyenhenge. \v 3 Angkentye Ngkarte-kenheke akwete ahentye anerlte-anaye arrantherre-arle kwenhe renhe arrkerneke-arle lyete anteme akaltye aneme Jesus-elarle anwernenhe mwantye-mwantye-ileme. \s1 Anwerne Jesus-eke akwete itwe-irrerlte-anetyeke \p \v 4 Arrantherre Jesus-werne akwete apetyewarraye. Re kwenhe apwerte-arteke, anwerneke itethe anemele. Apwerte yanhe artentye akngerre areyele impeke renhe akurne akwele itirremeke-athene. Kenhe Ngkartele akenhe apmere artetyeke ahentye-anemele nhenge Re apwerte impene anthurre aremele, Re renhe ineke arrernemele. \v 5 Arrantherre kwenhe utnenge itethe Ngkarte-ngentyele ineke, nhenge apwerte areye-arteke anteyele itethe-arle anemeke. Kele Ngkartele arrenhantherrenhe akngeme ingkirreke apurtelhe-ilemele nhenge apmere artetyeke Utnenge Akngerre-arle anemeke-arleke. Arrantherre tyerrtye Ngkartele-arle akngakemele akalkelhe-ileme kwertengerle tyatye-arenye Ikwerenhe anetyeke, nhenge yanhe-ngentyele arrantherre arne tyeperre areye akngetyenhenge, kwertengerle tyatye-arenye areyele nhenge arrule anthurre kere akngetyemele Ngkarteke itetyarte, alakenhe yanhe-arteke. Nhenge arne yanhe areye akngetyemele arrantherre nhenge aywerrke anthurrele mpwaremele. Ngkartele arrenhantherrenhe areke-arle iperrele akangkemele-arle aneme arrantherre-arle Renhe utyernemele tnakemenge, Jesus Christ arratye itelaremele. \v 6 Arrule anthurre tyerrtyele Bible-ke alakenhe intelhe-ileke, \q1 “The kwenhe akngakemele apwerte impene anthurre metyeke arrerneke apmere lterrke anthurre artetyeke apmere Zion-ele. \q2 Nhenge tyerrtyele apeke arratye itelaremele artwe-arle nhenge apwerte anemeke-arteke, kele re tnetyenhenge-arle apure anetyakenhele Ngkartenge ularre.” \rq Isaiah 28:16.\rq* \p \v 7 Ye, apwerte yanhe kwenhe Jesus Alartetye aneme, kenhe arrantherre akenhe renhe-arle arratye itelaremele nhenge rarle kwenhe tyeperre anthurre anemeke. Kenhe arrpenhe areyele akenhe renhe awetyakenhele, apale itirremele rarle akwele akurne anemeke-athene. Nhenhe kwenhe ayeye re-anteye tyerrtyele-arle Bible-ke arrule anthurre alakenhe intelhe-ileke, \q1 “Kenhe apwerte renhe-arle urrkapentye akngerre itne akethe-werne iwerrirreke, \q2 kenhe arrpenhe areyele akenhe apwerte nhenge apmere anthurreke arrerneke, \q2 apwerte yanhe nhenge arrpenhe ingkirrekenge mwerre akngerre anthurre ulkere aneke!” \rq Psalm 118:22.\rq* \p \v 8 Ayeye arrpenhe aneme apwerte yanhe ikwere-akerte tyerrtyele-arle arrule intelhe-ileke-anteye Bible-ke alakenhe, \q1 “Apwerte nhenhele tyerrtye atningke atyelpelhe-iletyeke. \q2 Apwerte nhenhele itnenhe atyelpelhe-iletyeke ahertatye alhemele itnyetyeke.” \rq Isaiah 8:14.\rq* \m Tyerrtye yanhe areyele ingke itnekenhele apwerte ltare atweme tyelpelhe-ilelhemele ahertatye alhemele itnyetyenhe anteme itne-arle kwenhe Angkentye Ngkarte-kenhe awetyakenhenge, mpwaretyakenhele iwenhe-arle Re itnenhe mpwaretyeke ilemeke. Nhenhe anteme Ngkarte arrule anthurre itirreke nthakenhe-arle irretyenheke. \p \v 9 Kenhe arrantherre akenhe alakenhe-arteke anetyakenhe. Kenhe Ngkartele kwenhe arrenhantherrenhe akngakeke tyerrtye Ikwerenhe areye anetyeke. Re kwenhe arrenhantherrenhe akngakeke arratye anerrirretyeke. Arrantherre ingkirreke anteme kwertengerle tyatye-arenye Ikwerenhe areye aneme, warrke-irrerlte-anemele Ngkarte Alartetyeke. Arrantherre kwenhe tyerrtye nhenge areye Ngkartele-arle akalkelhe-ileme Ikwere-arrpe. Arratye re kwenhe arrantherre aneme Ngkarte-kenhe areye. Ngkartele arrenhantherrenhe akngakeke, yanhe-ngentyele kwenhe arrantherre tyerrtye ingkirrekeke iletyeke nhenge arne mwerre areye-akerte Rarle arrekantherre mpwarekeke. Urreke arrantherre Jesus-eke atyewe-irretyenhenge, arrantherre Ngkarte arratye itelaretyakenhele anetyarte, arrangkwe-arle. Nhenge arrantherre alknge pwenge-arteke aneke apmere ingwemertele. Yanhe ikwere-iperrele anteme, Re arrenhantherrenhe akngakeke angkemele, Re arrenhantherrenhe akngakeke apmere ingwemerte-ngentyele akngetyeke nhenge alkngenthele anetyeke. \v 10 Urreke Jesus-eke atyewe-irretyenhenge, arrantherre Ngkarte-kenhe anetyakenhe aneke, arrangkwe-arle. Lyete anteme arrantherre arratye Ikwerenhe areye aneme. Arrekwele-arle, arrantherre akutne anetyarte, arrantherre itelaretyakenhe Ngkartele-arle tyerrtye areye mwantyele arntarnte-areme-arle. Lyete anteme arrantherre itelareme Rarle arrenhantherrenhe mwantyele arntarnte-aremeke. \s1 Ngkarte-kenhe areyele government-eke alartetye areye awetyeke \p \v 11 Ye, atyewe atyinhe areyaye, arrantherre ipenye areye-arle ahelhe arrekantherrenhe areyeke anetyakenhe, ayenge kwenhe arrekantherre arnterre angkeme alakenhe, “Arne akurne iwenhe apeke ikwere arrantherre itirreme mpwaretyeke ahentye aneme, kele impaye, mpwaretyale anaye! Itirrentye akurne yanhe areyele kwenhe arrenhantherrenhe akwetethe akurne mpwaretyeke arrkernemele. Kele alakenhe anteme irreketye, akurne yanhe areyeke itirretyale anaye arrantherre-arle kwenhe ahelhe nhenhele aneme arlte urrpetyeke-atwetye ware akwete nhenge ipenye-arteke, apmere mwerre akngerre nhenge-werne alhetyeke akarelhemele.” \v 12 Arrantherre kwenhe arrpenhe areyenge anepaneme nhenge Ngkarteke akutne areyenge, itne arrenhantherrenhe mwantyele arerlte-aneme. Kele arne mwerre akwete mpwarerlte-anaye. Kele anteye apeke-arle itne urrtyekele-iweme angkemele arrantherre-arle iwerre apalele anemeke. Kele ipmeyewe. Mwerre akwete anerlte-anaye iwerre arratyele! Urreke anteme nhenge Ngkarte apetyerlenge ingkirreke court-eke ngkernetyeke itneke itirretyenhenge, itne itelaretyenhe arrantherre-arle mwerre anetyarte tyerrtye areyeke itne anteme Ngkarte utyernemele tnaketyenhe. \p \v 13-14 Arrantherre kwenhe Alartetye Jesus Christ-kenhe aneme, alakenhe ikwerenge anteme arrantherre aywerrkele awerrirremele anetyeke alartetye ingkirreke apmere ahelhe nhenhele-arle aneme areye. Arrantherre itelareme alartetye-arle apmere nhenge Rome-arenye anemeke, re kwenhe apmere arrpe-anenheke alartetye, re artwe areye yerneke nhenge alartetye anteye anetyeke apmere arrpe-anenhele anetyeke. Re itnenhe ileke tyerrtye areye arriletyeke nhenge arne akurne-arle mpwarekenge, tnaketyeke yanhe areye-arle arne mwerre mpwaremeke. \v 15 Ngkarte kwenhe arrekantherre ahentye aneme arne mwerre mpwaremele anetyeke nhenge tyerrtye yanhe areye-arle Ngkarteke akutne anemeke imerte arrenhantherrenhe aremele itne apeke anteme uyarne urrtyirreme arrekantherre-akerte, arrenhantherrenhe ilpernemele arne akurne-arle mpwaremenge. \v 16 Ye, Ngkarteke arne mwerre akwete mpwaremele anerlte-anaye. Re kwenhe arrenhantherrenhe uternetyakenhe Ikwere warrke-irretyeke. Arrantherre kwenhe Renhe aywerrkele awemele Ikwere warrke-irremele. Alakenhe angkeme-ketye, “Alartetye-kwenye-arle anwerne iwenhe apeke renhe mpwaretyeke.” Kenhe arrangkwe-arle akenhe, alakenhe itirretyale anaye arrantherre-arle kwenhe warrkene Ngkarte-kenhe aneme arrantherre kwenhe Ikwere mwerre anetyeke. \v 17 Arrantherre kwenhe tyerrtye ingkirrekeke ikirrentye angketyeke. Akangkemele anetyeke atyewe Jesus-kenhe areyeke itnenhe arntarnte-aremele anetyeke. Itelaraye, Ngkarte kwenhe impene anthurre aneme, Ikwere-akerte apale angketyale anaye. Arrantherre itelareme alartetye nhenge Rome-arenye, renhe awemele anaye, ikwere ahele-irretyale anaye. \s1 Ayeye artwe warrkene areye-akerte \p \v 18 Warrkene areye, arrantherre kwenhe akwetethe awerlte-anetyeke alartetye arrekantherrenheke mpwarerlte-anaye iwenhe-arle itne arrenhantherrenhe mpwaretyeke ileme. Arrpenheme apeke kwenhe warrke-irreme alartetye mwerrenge, nhenge yanhe areyeke arrenhantherrenhe-arle mwantyele arntarnte-aremenge. Kenhe arrpenheme apeke arrekantherre ahele angkerle-aneme. Arrantherre kwenhe awetyeke akwete alartetye ingkirreke. \v 19 Alartetye arrekantherrenhe apeke ahele-irreme-ketye arrenhantherrenhe ware atwemele. Kele, nhenge alakenhe re apeke anerlenge Ngkarteke itirremele akwete anaye alartetye arrekantherrenheke akwete mwerre warrke-irremele anaye ahele-irretye-kwenye. Nhenge Ngkartele anteme aremele arrenhantherrenhe yanhe renhe mpwarerlenge Re arrekantherre akangkemele-arle aneme. \v 20 Alartetye arrekantherrenhe re apeke arrenhantherrenhe atweme arrantherre-arle apeke arne akurne apeke mpwarekenge. Yanhe kele mwerre-arle aneme, arrantherre kwenhe tnakelhetyale anetyeke Ngkarte-arle kwenhe akangketyakenhenge nhenge arrantherre apeke arne akurne mpwarerlenge. Kenhe alartetye arrekantherrenhe re apeke arrenhantherrenhe anhelhemele ware atwerlenge kele ware warrke-irremele anaye, alwirretyale ikwere ahele-irretyale anaye, Ngkartele anteme arrenhantherrenhe areme Re kele akangkemele-arle aneme angkemele anteme arrantherre-arle mwerre anemeke. \v 21 Itelarerrirraye, nhenge Christ-arle apmere ahelhe nhenhele aneke renhe kwenhe kwarneke anthurre arrekantherre nhenge yanhe-ngentyele arrantherre re-arteke anetyenhenge. Ngkartele kwenhe arrenhantherrenhe akngakeke Jesus arteke-anteye anetyeke ikwere mwerre anetyeke. Kele, nhenge arrenhantherrenhe apeke kwarneme anthurre Jesus-arteke anteye, kele arrantherre re-arteke anteyele anerlte-aneme. \v 22 Tyerrtye arrpenhele Bible-ke arrule anthurre alakenhe intelhe-ileke angkemele Jesus Christ-ele-arle kwenhe arne akurne mpwaretyakenhe aneke. Re urrtye iletyakenhele aneke. \v 23 Nhenge itne ikwere anhelhemele angkentye akenge ikwere-akerte angkerreke re itneke angkirtnetyakenhele aneke. Nhenge itne renhe atwerrirreke re itnenhene akwanthe-irremele atwirtnetyakenhele aneke. Re kele Ngkarte-ante ware-arle itelareke, Re akarelheke urrekeke nhenge Ngkartele-arle itnenhe court-eke ngkernetyenhe angkemele itneke nthakenhe-arle-irretyenhenge. \v 24 Ye, nhenge Jesus Christ arne arntarlkweke ilweke, arne akurne areye-arle anwerne mpwarekenge. Re kwenhe nhenhe renhe mpwareke anwerne mwerre anetyenhenge Ngkarteke nhenge iwerre akurnele alhetyale anetyeke, anwerne ahentye-kwenye-arle arne akurne mpwaretyeke. Ye, Jesus Christ kwarneke anwerneke yanhe-ngentyele anteme Ngkartele anwernenhe ingkirreke itetheke mpwaretyenhenge. \v 25 Urreke arrantherre Jesus-eke atyewe-irretyenhenge, arrantherre kwenhe yepe-yepe aparlpe-irreke-arle areye-arteke anetyarte. Arrantherre-arle apatemele anteme aneke. Lyete anteme aneme, Jesus Christ-ele arrenhantherrenhe ikwere-werne akngetye-alpeke. Re kwenhe arrenhantherrenhe arntarnte-areme nhenge yepe-yepe arntarnte-arentye akngerrele yepe-yepe ikwerenhe areye arntarnte-aremele-arteke. \c 3 \s1 Anewarte atherre nthakenhe-arle-irrerle-anerretyeke-akerte \p \v 1-2 Arelhe atyewe Jesus-kenhe areye, artwe anewe arrekantherrenheke aywerrkele mpwaretyeke itne ilerlenge, warrkenele aywerrke mpwareme-arteke alartetye ikwerenhele ilerlenge. Arrpenheme apeke atyewe Jesus-kenhe anetyakenhe, kele mwerre-arle. Itneke arratyentye anetyeke, itnenhe mwerre mpwaremele. Ngkarte-akerte itneke angkemele. Kenhe itnenhe akwete uternetyale Jesus arratye itelaretyeke itne-arle arrenhantherrenhe aremenge mwerre arratye akwete anerlenge-arle, mwantye-arle Ngkarteke itirrerlte-aneme. Yanhe-ngentyele anewe arrekantherrenhe-inpe anteme Jesus-eke atyewe-irretyenhenge arrekantherrenge ularre. \p \v 3 Arelhe areye awerrirraye. Arrantherre mwerre akngerre ilelhemele mpwarelhetyale, nhenge akaperte alte iwelhemele arne mwerre akngerre areye alteke arrernemele. Arne amulte-kenhe areye arrernelhetyale, ite-kenhe-arlke mantere mwerre akngerreke irrpetyale apwerte mane akngerrele-arle inekeke ngenhe artwele akwele aretyenhenge. \v 4 Arrantherre apeke mwerre akngerre anthurre anetyeke ahentye aneme arrantherre nterte anetyeke utnenge mwantye-akerte. Nhenge Ngkartele anteme arrenhantherrenhe areme Re akangkemele anetyenhe. \v 5 Alakenhe renhe arelhe arrwekelenye areyele, Ngkarte arratye itelareke-arle areye, mwerre akngerre-ilelhewarretyarte. Itne-arle anewe itnekenhe awerrirretyarte mpwaremele-anteye iwenhe-arle itne ilemenge. \v 6 Arrantherre itelareme arelhe nhenge Sarah artwe nhenge Abraham-eke anewe re alakenhe-arteke anetyarte renhe awemele aywerrkele mpwaretyarte re ilekenge. Re-inpe renhe iletyarte alartetye ikwerenhe. Kele arelhe arrantherre apeke Ngkarteke mwerre anemele, atere-irretyale anetyeke, kele arrantherre Sarah-arteke-arle aneme anteme. \p \v 7 Artwe anewe-akerte areye, arrantherre itelareme anewe arrekantherrenhe lterrke anetyakenhe-arle arrantherre-arteke, kele itnekenge apurte mwerre anetyeke. Itneke mwantye angkeme. Ayenge alakenhe angkeme Ngkartele-arle artwe itetheke mpwaretyenhenge, artwe ware-ware itetheke mpwareme, Re arelhe areye-arlke itetheke mpwaretyenhe itne ingkirreke akwete-ante anerlte-anetyenhenge. Kenhe artwele apeke akenhe anewe ikwerenhe atweme ikwere apeke akurne anemele re anteme Ngkarteke angketyeke ahentye aneme, kele Ngkartele renhe awetyakenhe, arrangkwe-arle. \s1 Mwerre akwete anetyeke, awerrirretyale nhenge arrpenhe areyele arrenhantherrenhe arlkarentye-ilerlenge \p \v 8 The ayeye nhenhe uyerrelhe-iletyeke tharle arrenhantherre intelhe-iletyame. Arrantherre itirrentye anyente atnyenetyeke, yewe angkerremele. Mwantye-mwantye-ilerremele anaye, atyeye areyele-arteke. Tnakelhetyale anaye, arntarnte-arerremele-tetye. \v 9 Nhenge arrpenhele apeke arrenhantherrenhe akurne mpwarerlenge renhe akurne mpwarirtnetyale anaye. Arrpenhe apeke arrekantherre ahele angkerlenge, itneke alakenhe-anteye ahele angkirtnetyale. Kele arrantherre Ngkarte apayuthnetyeke itnenhe mwerre arntarnte-aretyeke, Ngkartele-arle arrenhantherrenhe akngakemele arrenhantherrenhe arntarnte-aretyeke alhileke. Alakenhe ikwerenge anteme arrantherre tyerrtye arrpenhe areyeke mwerre anetyeke. \v 10 Arrule anthurre arrpenhele Bible-nge alakenhe intelhe-ileke, \q1 “Unte apeke akangkemele mwerre anetyeke ahentye aneme, \q2 akengentye angketyale anetyeke, \q2 urrtyirremele-arlke iletyale, arratye-ante ware angkaye. \q1 \v 11 Akurne-ketyenge untyeme-irrerlte-anetyeke arne mwerre-ante ware mpwaraye, \q2 ingkirrekenge ipeltye-irretyeke tyenye anthurre! \q1 \v 12 Ye, Ngkartele mwantyele arntarnte-aremele tyerrtye areye-arle Ikwere arratye aneme, \q2 itne apeke Renhe apayuthnemele Re itnenhe aweme. \q1 Re akenhe untyeme-arle-irreme akurne-arle mpwareme areye-ketyenge, Re itnenhe awetyakenhe.” \rq Psalm 34:12-16.\rq* \p \v 13 Nhenge arrantherre apeke akwetethe mwerre anetyeke ahentye aneme, kele tyerrtye arrpenhele anteme arrenhantherrenhe arlkarentye-iletyakenhe aneme. \v 14 Nhenge arratye apeke tyerrtyele arrenhantherrenhe arlkarentye-ileme arrantherre-arle arratye mwerre mpwarerlenge, arrantherre akangkemele akwete-arle anetyeke. Atere-irretyale anetyeke tyerrtye areye-ketye-arle arrenhantherrenhe arlkarentye-ilemenge; arnterre itirretyale nhenge urreke arne akurne areye arrekantherre irrerlenge. \v 15 Kele, Jesus Christ tnakewarretyeke tyenye anthurre Rarle alartetye itethe arrekantherrenhe anerlenge. Arrpenhe areyele apeke arrenhantherrenhe apayuthnemele, “Iwenhenge-arle-ame arrantherre Jesus akangkemele arratye itelareme?” Kele itneke akethele iletyeke anaye akwetethe mwantyele ilemele itne itelaretyenhenge Jesus-arle Alartetye anwerne-kenhe aneme. \v 16 Ye, itne apeke arrekantherre ahele angkerlenge akurnentye angkemele apeke arrekantherre-akerte arrantherre-arle Christ apentemenge, itneke ahele irrirtnetyale anaye. Mwerre nhenge mpwaraye. Itne apeke arrekantherre anhelheme, kele ipmeyewe. Kele akngarte-iwelheke-arle iperre itne apeke itelaremele apure-irremele angkentye itnekenhe-ketye arrantherre-arle arratye mwerre anerlte-anerlenge. \v 17 Itne apeke arrenhantherrenhe atweme arrantherre-arle akurne mpwarekenge. Kele mwerre-arle. Itne apeke-arle arrenhantherrenhe atweme arrantherre-arle arratye mwerre anemenge. Kele nhenge Ngkartele itnenhe aremele nthakenhe-arle itne arrenhantherre mpwarekenge Re arrekantherre akangkeme-arle arrantherre-arle akwetethe mpwaremenge iwenhe-arle Re ilekeke. \p \v 18 Jesus Christ-eke itirrewarraye, re kwenhe anyente-ngare ware ilweke akurne urrparetyeke arrantherre-arle mpwareke-arle, warrke anteme ikwerenhe uyerreke. Re akenhe tyerrtye arne akurne mpwarentye akngerre kwenye-arle, re piwelhemele ilweke tyerrtye areyeke akurne-arle mpwarekenge, re arrenhantherrenhe Ngkartenge ipeltye-iletyenhenge. Itne renhe atweke tyerrtye ikwerenhe ilweke anteme, kenhe Ngkartele akenhe utnenge ikwerenhe-arle itethe-ilirtneke. \v 19 Ngkartele-arle utnenge ikwerenhe itethe-ilirtneke-arle iperre, Jesus kwerrene yanhe areyeke iletyeke alheke anteme akarelhetyamenge areyeke-arle, itne-arle jail kwenele-arteke anetyamenge. Itne akarelheme apmere utnenge ilweke-arle areye-kenhe-arle aneme ikwerele. \v 20 Utnenge nhenhe areye aneme tyerrtye arrule-arle Ngkarteke irlpe awelhetyakenhe anetyarte. Itne-arle itethe anetyarte nhenge Noah-elarle boat akngerre renhe mpwaretyamenge. Kele Ngkarte nterte ware akarelhetyarte itne akurnenge untyeme-irretyeke imerte Ikwere-werne utepe-irremele, kele itne alakenhe mpwaretyakenhe-arle aneke. Re anteme itnenhe ingkirreke kwatye akngerreke-arleke piweke atwemele ilwetyeke-ante. Tyerrtye eight-pele ware boat akngerre ikwere antyerlte-alheke. Kwatye akngerrele boat akngerre renhe utyerneke Ngkartele tyerrtye urrpetye yanhe areye ware itetheke mpwareke kwatye akngerre-ketye. \v 21 Kele, alakenhe anteme Ngkartele anwernenhe itetheke mpwareme. Nhenge anwerne angwenhe apeke renhe areme arrpenhe kwatyeke akwernemenge renhe baptise-eme-iletyeke, anwerne itelareme Ngkartele-arle renhe itetheke mpwareke-arle. Anwerne kwatyeke irrpetyakenhe yenpe-ante ware anwerne-kenhe ahelhe-ante alhewelhetyeke. Arrangkwe, anwerne kwatyeke irrpeme anwerne-arle Jesus arratye itelaremenge Ngkarte alhileke-arlke arratye anetyeke, anwerne Ikwerenge arrekwele apure-kwenye tnetyeke ahentye aneme. Alakenhe ikwerenge anteme-arle anwerne kwatyeke irrpeme. Ngkartele anwernenhe itetheke mpwareme Jesus Christ-enge rarle anwerneke itethe-irrekenge ilweke-arle-ngentyele. \v 22 Arrantherre itelareme Jesus-arle akeme-irreke-arle alpeke alkere-werne, re anteme Ngkarte itwele, akwe-arratyele. Yanhe ikwerele anteme re alkere-arenye ingkirrekeke alartetye aneme, utnenge ngangkere akngerre-akerte areye-arlke alkerele-arle anerlte-aneme. \c 4 \s1 Nhenge arrpenhe areyele apeke arrenhantherrenhe atwemele, Christ-arteke itirrewarraye \p \v 1 Ye, arrantherre itelareme nthakenhe-arle artwe areyele-arle Christ atweke renhe kwarnemele anthurre re nhenge apmere ahelhe nhenhele anerlenge. Re akwenpe aneke itne-arle renhe atwekenge, Ngkarteke-ante irnterre itirremele. Kele, arrantherre ingkirreke alakenhe-arteke itirretyeke arrpenhe areyele arrenhantherrenhe atwerlenge, atnerre anaye. Nhenge tyerrtye re apeke atnerre anemele Jesus-arle aneke-arteke kele re Ngkarteke-ante itirremele akurne mpwaretyakenhele. \v 2 Kele, lyete-ngentyele, nhenge arrantherre ahelhe nhenhele akwete anemele, arrantherre mpwaretyeke Ngkartele-arle arrenhantherrenhe ileme-ante. Arrantherre arne akurne mpwaretyale anetyeke, arrantherre-arle mpwaretyeke ilkelhemele. \v 3 Urreke arrantherre Jesus-eke atyewe-irretyenhenge, arrantherre iwenhe apeke renhe mpwarewarretyarte arrantherre-arle ahentye anemele, arrpenhe areyele-arteke Ngkarteke akutne-arle anemeke. Arrantherre arelhe arrpenhenge intetyarte artwe arrpenhenge-arlke. Arrantherre arne akurne areyeke-ante ware itirretyarte. Arrantherre arerte-irretyarte ngkwarle antyweke-arle iperre, merneke ntyelhe akngerre-arlke. Arrantherre ayene-ilelhetyakenhe aneke, arrangkwe. Arrantherre arrpenhe areyenge apurte-irremele anetyarte utyernetyeke tnakemele arne akurne areye apwerte-ngentyele-arle arne-ngentyele-arlke-arle mpwareke areye. \v 4 Kele lyete, arrantherre Ngkarte-werne anteme utepe-irrekenge arne akurne areye-ketyenge. Kele imerte Ngkarteke akutne areye-arle apatemele anthurre arrantherre-arle itnekenge apurte-irretyakenhenge arne akurne yanhe areye mpwaretyeke, alakenhe ikwerenge anteme itne akurnentye angkerreme arrekantherre-akerte. \v 5 Kele arlte anyentele anteme itne angketyeke ilelhemele nthakenhe-arle itne Ngkarteke irreke Rarle mwantyele aretyenhe itirretyeke itethe areye uthene ilweke-arle areye uthene. Re ingkirreke anthurreke itirrentye anetyenhe. \v 6 Alakenhe ikwerenge anteme Jesus-ele Angkentye Mwerre ilweke-arle areyeke iletyeke alheke. Kele ilweke-arle-itanye, tyerrtye ingkirreke ilwetyeke-arteke, Ngkartele renhe yerneke itnenhe Angkentye Mwerre iletyeke utnenge itnekenhe itethe anerle-anetyenhenge, Utnenge Ngkarte-kenhe-arle akwete-ante aneme-arteke. \s1 Arntarnte-arerretyeke Ngkarteke warrke-irremele akerte \p \v 7 Apmere ahelhe nhenhe kwenhe arrule akngerre anetyakenhe, ingwenthe ware-arle uyerretyenhe. Alakenhe ikwerenge anteme mwantye itirrewarretyeke akarre anthurre anerlte-anetyeke arrantherre Ngkarteke angketyeke. \v 8 Kenhe nhenhe kwenhe atyeperre anthurre aneme, akwetethe arntarnte-arerretyeke, mwantye-mwantye-ilerretyeke, nhenge arrantherre-arle apeke tyerrtye areyeke ahentye anthurre anemele, arrantherre anteme itnekenge iparrpe anthurre ipeltye-irremele imerte itirretyakenhe nthakenhe-arle itne akurne mpwarekenge. \p \v 9 Angwenhe apeke apmere arrekantherrenhe-werne apetyerlenge apmere arrpenhe-ngentyele, ikwere-ketye untyeme-irretyale arewampe-irretyale anaye. Akangkemele renhe apmereke irrpetyeke ikngweme merne arlkwetyeke anthaye. \v 10 Ngkarte kwenhe arrekantherre mwerre anthurre aneke-arle, arrenhantherrenhe arne atyeperre antheke Ikwere warrke-irretyeke, mwerre mpwaretyeke tyerrtye arrpenhe areye-arlke. Arrantherre apeke warrke nhenhe mwerrantye mpwarerlenge Ngkartele-arle antheke kele tyerrtye arrpenhe itne atnerre-arle-irreme itne anteme Jesus akangkemele apentetyenhenge. \p \v 11 Ngkartele arrpenheme akngakeke angkentye iletyeke, kele arrantherre angkentye Ngkarte-kenhe-ante iletyeke nhenge arrantherre tyerrtye areye akaltyele-anthemele. Ngkartele arrpenheme akngakeke tyerrtye areye mwantyele arntarnte-aretyeke, kele arrantherre akwetethe itnenhe mwantyele arntarnte-aretyeke, Ngkartele-arle arrenhantherrenhe Utnenge Akngerre anthekenge nhenhe mpwaretyeke. Kenhe tyerrtye arrpenhe areyele akenhe arrenhantherrenhe areme alakenhe mpwarerlenge, kele itne Ngkarte utyernemele tnaketyenhenge, arrantherre-arle Jesus Christ apentewarrerlenge. Ngkarte kwenhe lterrke anthurre aneme, Utnenge Ikwerenhele Re ingkirreke anthurreke alartetye akwete-ante aneme. Kele mwerre-arle. \s1 Nhenge arne akurne anwerneke irremele, anwerne akangkemele anetyeke Ngkarte akwete arratye itelaremele \p \v 12 Atyewe atyinhe areye, apatetyale anaye nhenge arrpenhe areye arrekantherre akwetethe ahele angkemele atwemele-arlke arrantherre-arle Christ-kenhe anerlenge. Arne akurne nhenhe areye arrekantherre irrerlenge, itne kwenhe arrenhantherrenhe arrkerneme. Ngkartele itelaretyeke ahentye aneme arrantherre apeke Renhe akwete apentetyeke nhenge arne akurne apeke arrekantherre irrerlenge. Itirretyale nhenhe areye-arteke-arle arrekwele irretyakenhenge. \v 13 Kele, akangkemele anaye arne akurne apeke-arle arrekantherre irrerlenge, Christ-ekarle arne akurne irreke-arteke, itne ikwere ahele angkeme atwerrirreke anteye. Nhenge Christ anteme apetyalpeme Utnenge Akngerre-akerte tyerrtye ingkirrekele anteme renhe areme re mwerre akngerre anthurre, yanhe ikwerele-ureke arrantherre akangkemele anthurre anetyenhenge. \p \v 14 Tyerrtye arrpenhe areye apeke arrekantherre akengentye angkeme arrantherre-arle Christ apentemenge, arrantherre akangkemele anetyeke. Nhenge arrantherre akangkemele anemele, re imerneme Utnenge Ngkarte-kenhe-arle arrekantherre-arlenge aneme. \v 15 Arrantherre arratye mwerrantye anerrirretyeke akurne mpwaretyale. Tyerrtye arrpenheme anyelkngalthe aneme, arrpenhemele akurne-ante ware mpwareme, arrpenheme ahe arrpenhe-kenheke irrpeme, arrpenhe areye-arle imerrentye. Nhenge itne arne akurne alakenhe-arle mpwaremele, itneke akurne irreme, arrpenhemele anteme itnenhe arrileke. Alakenhe irretyale anetyeke. \v 16 Kenhe arne akurne apeke irreme arrekantherre, arrenhantherrenhe atwemele apeke, ahele apeke irremele arrantherre-arle Christ-kenhe anemenge renhe apenterlenge, kele apure-irretyalaye. Kele, Ngkarte tnakewarraye tyerrtye arrpenhe areyele-arle arrenhantherrenhe akerlenge atyewe Christ-kenhe. \p \v 17 Ye, arlte itwe-irreke-arle aneme nhenge Ngkartele tyerrtye ingkirreke anthurre court-eke ngkernetyeke aretyeke angwenhe apeke-arle Ikwerenhe areye anemeke, angwenhe apeke-arle Ikwerenhe anetyakenhenge. Re anwernenheke-amparre itirretyenhe, Ikwerenhe areye-arle, nthakenhe-arle Re anwerneke irretyenhenge anwerne-arle akurne mpwarekenge. Re anwernenheke-amparre itirreme Re anteme anwerneke lterrke-irreme, yanhe ikwerenge-ntyele re lterrke anthurre irretyenhenge tyerrtye Ikwerenhe anetyakenhe areyeke-arle, itne-arle Angkentye Mwerre Ngkarte-kenhe Jesus-akerte akwenpele awerrirrekenge. \v 18 Tyerrtye arrpenhele Pipe-ke alakenhe intelhe-ileke, \q1 “Yanhe areye Ngkartenge-arle ularre arratye anerlte-anekeke, Re itnenhe itetheke mpwaretyenhe arne akurne-arle itneke irrekenge-arle iperrenge ware, itnenhe kwarneme-arlke. \q1 Kenhe nthakenhe-arle irretyenhe yanhe areyeke Ngkarte-ketyenge-arle untyeme-irrekeke? \q2 Arne akurne anthurre-arle-irretyenhe itneke, itnenhe kwarneme anthurre anetyenhe arrekantherrenge rlkerte anthurre-ulkere awelhetyenhe itne-arle Ngkarte-ketyenge untyeme-irrekenge. Re itneke mwerre anetyeke arrangkwe-arle.” \rq Proverbs 11:31.\rq* \m \v 19 Ye, Ngkarte arrekantherre alakenhe angkeme arne akurne akngerre anthurre irretyenhenge arrekantherre. Nhenge arne akurne nhenhe areye arrekantherre irrerlenge, arrantherre-ame nthakenhe-arle-irretyenhe? Kele, arrantherre Ngkarte arratye akwete itelarerrirretyeke, Ikwere-ketye impelhetyale anaye. Re apele arrenhantherrenhe mpwareke nhenheke anteme arrernemele, Re arrenhantherrenhe arntarnte-arerle-anemele. Re arrenhantherrenhe impetyakenhe anetyenhe. \c 5 \s1 Angkentye tyerrtye areyeke Ngkarte-kenhe areye-arle arntarnte-aremeke \p \v 1 Ye, alartetye areyaye, arrantherre-arteke ayenge-inpe alartetye aneme, the angkentye arrpenheme arrekantherre intelhe-ileme. Arrantherre itelareme ayenge-arle tnetyame arerle-anemele nhenge itne Jesus arne arntarlkweke-arleke irlpare-arrernerlenge. Kele arlte ingkernenge the renhe aretye-alhetyenhe akangkemele anthurre anetyenhenge, yanhenge anteme-arle Ngkartele Jesus imernetyenhenge tyerrtye ingkirrekeke. Re anteme itneke imernetyenhe Jesus-arle akngerre anthurre anemenge. \v 2 The akngerrepate arrenhantherrenhe apayuthneme tyerrtye areye arntarnte-aretyeke Ngkartele-arle arrenhantherrenhe anthekenge mwantye arelhetyeke. Itnenhe arntarnte-araye yepe-yepe arntarnte-arentye akngerrele yepe-yepe ikwerenhe areye arntarnte-areme-arteke. Itnenhe arntarnte-aretyale arrpenhe areyele-arle arrenhantherrenhe uternewarrerlenge. Kele, akangkemele aneme-tetye itnenhe arntarnte-aremele kele arrantherre Ngkarte akangkentye-arle mpwareme. Itneke warrke-irretyale apwerte ngkweltye-ante ware inetyeke, aywerrkele mpwarewarraye itnenhe arntarnte-aremele impene-impene anthurrele. \v 3 Itnenhe uternetyale anaye, arrantherre akwele itneke pwathe akngerre-arteke, Ngkartele-arle arrenhantherrenhe akngakerlenge itnenhe arntarnte-aretyeke, mwerrantye anemele anteye. Nhenge itne arrenhantherrenhe aremele mwerre anerlenge, itne arrenhantherrenhe angwaremele mwerrantye-arle aneme anteye. \v 4 Tyatye-arenye akngerrepate arrantherre apeke alakenhe renhe-arteke mwerre anemele Ngkarteke, kele yanhe-ngentyele Jesus Christ, yepe-yepe arntarnte-arentye akngerre impene-arle, arrateke-arle iperre, re arrekantherre arne iwenhe apeke mwerre akngerre anthurre renhe mpwaretyenhe rarle kwenhe akwete-ante anetyenhenge anemeke. Re arrpenhe ingkirrekenge impene anthurre ulkere, yanhe areyele-arle tyerrtye Akngeye-kenhe areye arntarnte-aremeke. \p \v 5 Kele ayenge artwe anthetye-inpe angketyeke. Arrantherre artwe ampwe awetyeke arrekantherre angkerlenge iwenhe apeke renhe mpwaretyeke itne ilemenge. \p Ye, tyerrtye ingkirreke Jesus-kenhe areye tnakelhetyale anaye, arrantherre kele mwantye-mwantye-ilerretyeke. Akangkemele arntarnte-arerretyeke angwenhele-arle Bible-nge alakenhe intelhe-ilekenge, \q1 “Ngkartele ipmentye-iweme tyerrtye areye-arle tnakelhemeke. \q2 Kele Re akenhe mwantyele arntarnte-areme yanhe areye-arle nterte anerlte-anemeke, tnakelhetyakenhele.” \rq Proverbs 3:34.\rq* \m \v 6 Alakenhe ikwerenge anteme arrantherre Ngkarte awerlte-anetyeke Rarle akngerre anthurre-arle anemeke. Tnakelhetyale anaye. Arlte ingkernenge Re arrenhantherrenhe arrpenhe areyenge akertneke arrernetyenhe. \v 7 Ingwenthe apeke arrantherre atnerte akngarte-iwelhetyenhe, arne ingkirrekeke irnterre anthurre itirremele. Kele ikwere-akerte Ngkarteke ilaye Rarle arrenhantherrenhe akwetethe mwantyele arntarnte-aremenge. \p \v 8 Itelaraye, arntarnte-arelhewarraye arrentye Satan-ketye, rarle arrekantherre ahentye anthurre anetyakenhenge, re arrenhantherrenhe Ngkarte-ketyenge untyeme-iletyenhe. Arrentye Satan untherle-aneme, arerle-apemele angwenhe apeke renhe raketyeke renhe atwetyeke. Re kwenhe lion-arteke, ahele angkerle-apemele angwenhe apeke renhe atwemele arlkwetyeke. \v 9 Alakenhe ikwerenge anteme arrantherre Ngkarte akwete arratye itelaretyeke arrantherre anteme lterrke tnetyenhenge arrentye-ketyenge irrkanpwelanpwelhemele. Itelaraye, tyerrtye arrpenhe atningke anthurre-arle Jesus-kenhe anemeke apmere arrpe-anenhele, arne akurne areye itneke irreme anteye, arrekantherre-arteke. \v 10 Lyete-ulkere arne akurne akwete arrekantherre irreme, kenhe itne akenhe akwetethe anthurre irretyakenhele. Ngkarte, akwetethe-arle mwerre mpwaremeke, Re arrenhantherrenhe atnyenerle-aneme, arrenhantherrenhe lterrke anthurre ilemele anteye. Ngkartele arrenhantherrenhe mwantyele akngakeke Christ-enge apurtelhe-iletyenhenge arrantherre anteme apmere mwerre Ikwerenhenge akwete-ante anetyenhenge. \v 11 Arratye apelaye, Ngkarte Alartetye-arle Impene arne ingkerrenyekeke akwete anthurre. Kele yanhe mwerre anthurre-arle. \s1 Peter-ele ayeye nhenhe uyerrelhe-ileme \p \v 12 Atyewe atyinhe Silas nhenhele atyengenge aneme. Re Jesus akwetethe apenterle-aneme impetyakenhele. Silas atyengenge warrke-irreme nhenge the ayeye akweke nhenhe intelhe-ilerlenge, ilerne arrenhantherrenhe akangkentye mpwaretyeke, arrenhantherrenhe atnerre-iletyeke Ngkarte akwete arratye itelaretyenhenge. The ayeye nhenhe intelhe-ileke arrantherre itelaretyeke Ngkarte-arle anwerneke mwerre anthurre anemeke akwetethe, Re anwernenhe akwetethe arntarnte-aremele. Kele nhenhe itelaraye, Ngkarte akwetethe apenterlte-anaye impetyakenhele. \p \v 13 Tyerrtye Jesus-kenhe areye-arle apmere nhenhe Babylon-ele anyente-irremele arrekantherre iletyeke ahentye aneme itne-arle mwerre aneme arrekantherre akangkemele itirremele. Ngkartele Babylon-arenye areye akngakeke, Rarle arrenhantherrenhe akngakeke-arteke. \p Artwe nhenge Mark, re arrekantherre ileme rarle mwerre anemeke, arrekantherre akangkemele itirremele. Re alere atyinhe-arteke. \p \v 14 Nhenge arrantherre apeke atyewe Jesus-kenhe arrpenhe apeke aremele, akwaketye-akerretyeke imernetyeke arrantherre-arle arntarnte-arerremele. \p The Akngeye apayuthneme arrekantherre, Christ-kenhe ingkirrekeke-arle, Re utnenge arrekantherrenhe akangkentye mpwaretyeke atnerre-ilemele arrantherre mwerrentye anetyenhenge.