\id ROM - Achiꞌ, Rabinal NT (traditional orthography) [acr] (acrT) -2009 (DBL 2013) \h Romanos \toc1 Ri carta xutzꞌibaj ri Pablo che riglesia cꞌo Roma \toc2 Romanos \toc3 Ro. \mt1 Ri carta xutzꞌibaj ri Pablo che riglesia cꞌo Roma \c 1 \s1 Ri Pablo cuya pan rutzil quiwach ri hermanos e cꞌo Roma \p \v 1 Riꞌin in Pablo, in raj chac ri Kanimajawal Jesucristo. In cꞌu siqꞌuim re quinuꞌan utakoꞌn y yaꞌtal chwe cantzijoj ri Utzilaj Tzij re ri Dios. \v 2 Waꞌ wa Utzilaj Tzij e ri ubiꞌtisim lo ri Dios ojertan, yey e ri tzꞌibital can pa ri Santowilaj Uchꞌaꞌtem cuma rukꞌalajisanelab. \v 3 Ri Utzilaj Tzij e ri cachꞌaꞌt puwi Rucꞌajol ri Dios, ri Kanimajawal Jesucristo. Rire xalax wara che ruwachulew yey upetebem chique ri e ralcꞌoꞌal ri rey David. \v 4 Yey ruma ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios, xkꞌalajinic ri Kanimajawal Jesucristo e Ucꞌajol ri Dios echiriꞌ rucꞌ unimal chukꞌab xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak. \v 5 Ruma cꞌu Rire, xkacꞌul ri sipanic re cojuꞌan oj utakoꞌn chaꞌ uqꞌuiyal ticawex pa tak ronoje ri tinamit che ruwachulew cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ y caquicoj utzij y jelaꞌ calokꞌox ukꞌij rubiꞌ. \v 6 Yey ralak e alak cuqꞌuil ri esiqꞌuim chaꞌ cacꞌojiꞌ alak pukꞌab ri Kanimajawal Jesucristo. \v 7 Quintzꞌiban cꞌu pan che onoje alak ri jekel alak pa ri tinamit Roma, ri lic cꞌax canaꞌ alak ruma ri Dios y siqꞌuim alak chaꞌ cuꞌan alak re ri Dios. Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj y ri utzil chomal re ri Kakaw Dios y re ri Kanimajawal Jesucristo. \s1 Ri Pablo caraj queꞌbina cucꞌ ri e aj Roma \p \v 8 Nabe na, ruma ri Kanimajawal Jesucristo, cantioxij che ri nu Dios uma onoje alak, ma che ronoje luwar che ruwachulew lic catataj puwi ri cubulibal cꞌuꞌx alak. \v 9 Ri Dios, ri canlokꞌnimaj rucꞌ ronoje nucꞌuꞌx echiriꞌ cantzijoj ri Utzilaj Tzij re Rucꞌajol, Rire lic retaꞌam xaki cancuxtaj alak chwach echiriꞌ canꞌan orar. \v 10 Cantzꞌonoj cꞌu che ri Dios chuyaꞌa na chwe quineꞌbina ucꞌ alak juna kꞌij we e caraj riꞌ Rire chwe. \v 11 Ma lic cuaj canwil wach alak chaꞌ cantoꞌ alak che ri binic silabic alak chwach ri Dios y jelaꞌ lic catiquiꞌ alak chi utz. \v 12 Jecꞌulaꞌ cakanimarisaj kacꞌuꞌx chikawach, ma ralak y riꞌin junam cubul kacꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawal. \p \v 13 Hermanos, lic cuaj cꞌut quetaꞌmaj alak, riꞌin uqꞌuiyal laj nuchꞌobom cuaj quiꞌnwila alak re cantoꞌ alak chaꞌ caqꞌuiy alak chwach ri Dios, jelaꞌ pachaꞌ ri nuꞌanom cucꞌ ri jujun chic na e ta aj Israel. Pero cꞌamajaꞌ yaꞌtal chwe quinopon ucꞌ alak. \v 14 Riꞌin lic cannaꞌo chinuwach cꞌo wi cantzijoj ri Utzilaj Tzij chique conoje; waꞌ e ri e tijotal pa ri chꞌaꞌtem griego yey ri e aj naj na e tijotal taj, ri lic cꞌo quetaꞌam yey ri na jinta cꞌo quetaꞌam. \v 15 Jecꞌulaꞌ lic cacha wanimaꞌ che quinꞌec pa ri tinamit Roma re cantzijoj ri Utzilaj Tzij che alak. \s1 Ruchukꞌab ri Utzilaj Tzij \p \v 16 Riꞌin na quinqꞌuix ta che ri Utzilaj Tzij, ma rucꞌ waꞌ cakꞌalajin ruchukꞌab ri Dios re quebucolobej conoje ri quecojow re; nabe chique ri e aj judiꞌab, tecꞌuchiriꞌ chique ri na e ta aj judiꞌab. \v 17 Ma ri Utzilaj Tzij cukꞌalajisaj chikawach suꞌanic cojcꞌojiꞌ jusucꞌ chwach ri Dios, yey waꞌ e ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ Rire; ronoje cꞌu ri kacꞌaslemal chwach ri Dios e ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx. Ma jewaꞌ tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem: \q1 Ri e jusucꞌ chwach ri Dios, \q1 cꞌo quicꞌaslemal ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ Rire \rq Hab. 2:4 \rq* \m cachaꞌ. \s1 Conoje ri ticawex emacuninak chwach ri Dios \p \v 18 Lic cakꞌalajin cꞌu ri royowal ri Dios echiriꞌ rukꞌatbal tzij cape chilaꞌ chicaj paquiwi ri ticawex lic itzel quicꞌuꞌx chirij ri Dios y na jusucꞌ ta ri quibinic quisilabic; ma ruma ri na utz taj caquiꞌano, quebuꞌan e latzꞌanel chique jujun chic chaꞌ na caquetaꞌmaj ta ri Kꞌijsak. \v 19 Yey rique cꞌo quetaꞌam puwi ri Dios, ma e Rire kꞌalajisayom waꞌ chique. \v 20 Ma e janipa ri na quilitaj ta uwach che ri Dios, pachaꞌ ruchukꞌab na jinta utakexic y runimal uwach Rire, waꞌ lic xkꞌalajin lo chwi ri jekebal re ruwachulew ruma ronoje tak ri ꞌanatal ruma Rire. E uwariꞌche na usucꞌ taj we cꞌo junok cubiꞌij: «Na jinta cꞌo wetaꞌam puwi ri Dios.» \v 21 Pero ri winak tob quetaꞌam chic cꞌo jun Dios cꞌaslic, na quiyaꞌom ta cꞌu riꞌ ri yacbal ukꞌij takal che y na quetioxin tane chwach. Jecꞌulaꞌ xsach ri quinaꞌoj ma e caquichꞌob ri na jinta uchac; yey ruma waꞌ na caquimaj ta chi usucꞌ saꞌ ri utz y saꞌ ri na utz taj. \v 22 Tob caquibiꞌij lic cꞌo quinaꞌoj, pakatzij wi lic na jinta cꞌo quetaꞌam. \v 23 Na xquiyac ta chi ukꞌij ri Dios cꞌaslic, ri Jun na cacam taj; ma e xquijek uyaquic quikꞌij quicꞌaxwach winak xa quecamic y quicꞌaxwach tak awaj quexiqꞌuicꞌ pa caj, tak awaj cajib cakan yey tak awaj quecharar pulew. \p \v 24 Ruma cꞌu laꞌ, ri Dios xebuya can chupa ri chꞌulilaj mac y chupa ri quirayibal na chom taj. Jecꞌulaꞌ xquijek xemacun chiquiwach, xquiꞌan rucꞌ ri quicuerpo ri lic qꞌuixbal uwach. \v 25 Waꞌ xquicꞌulumaj ma xquicꞌak bi ri Kꞌijsak re ri Dios yey pucꞌaxel e xquitakej ri xa rakꞌubal. Ecꞌu xquiyac quikꞌij y xquilokꞌoj janipa tak ri uꞌanom ri Dios; yey na e ta xquiyac ukꞌij ri ꞌanayom re janipa tak ri cꞌolic, ri Jun lic takal che cayac ukꞌij na jinta utakexic. Amén. \p \v 26 Ruma cꞌu laꞌ, ri Dios xerokꞌotaj can chupa ri quirayibal lic qꞌuixbal uwach. Xuꞌana nenareꞌ ri ixokib xquijalcꞌatij rusucꞌ ri quirayibal cucꞌ ri cachijilal y e xquiꞌan ri na usucꞌ taj, ma xquijek caquirayij quib chiquiwach e ixokib. \v 27 Jecꞌulaꞌ rachijab xquijalcꞌatij rusucꞌ ri quirayibal cucꞌ ri quixokilal; xquitzak cꞌu quib che uꞌanic ri lic qꞌuixbal uwach, ma xquijek caquirayij quib chiquiwach, achijab cucꞌ achijab. Ruma cꞌu riꞌ e xquipetisaj lo ri royowal ri Dios paquiwiꞌ y quicꞌulum cꞌu ri tojbal re ri chꞌulilaj mac quiꞌanom. \p \v 28 Rique na xcaj taj caquetaꞌmaj uwach ri Dios. E uwariꞌche Rire xerokꞌotaj can chupa ri sachibal naꞌoj chaꞌ jelaꞌ e caquiꞌan ronoje ri na usucꞌ taj. \v 29 Jecꞌulaꞌ e quiyaꞌom quib che uꞌanic janipa ri na jusucꞌ taj: waꞌ e ri caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj, ri caquiꞌan ri lic itzel uwachlibal, ri e aj rayinel, ri itzel quicꞌuꞌx, ri cꞌax quicꞌuꞌx chiquiwach, ri e camisanel, ri e aj chꞌaꞌoj, ri e socosoꞌnel, ri caquiꞌan cꞌax chique jujun chic, \v 30 ri e aj molot, ri e aj nucꞌul chꞌaꞌtem, ri itzel quicꞌuꞌx chirij ri Dios, ri e aj yajanel rucꞌ itzel chꞌaꞌtem, ri caquiꞌan nim che quib, ri caquitacꞌabaꞌ quikꞌij, ri itzel uwach tak ri caquinoꞌjij, ri na e ta cojol tzij que quichu-quikaw, \v 31 ri na cacaj taj quetanic, ri na caquiꞌan taj saꞌ ri caquibiꞌij, ri na jinta cꞌana rutzil cꞌuꞌxaj cucꞌ, ri na e ta cuyul mac y ri na jinta cꞌana cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxaj cucꞌ. \v 32 Rique lic quetaꞌam chi utz ri kꞌatbal tzij re ri Dios paquiwi ri e aj mac, ma Rire ubiꞌim lo waꞌ: Janipa ri caquipalajij rutakanic, lic takal chique quecamic. Tob cꞌu e uꞌanom riꞌ, rique na xew ta caquiꞌan ri na utz taj, ma lic ne quequiꞌcot che echiriꞌ caquilo e cꞌo jujun chic caquiꞌan que cucꞌ. \c 2 \s1 Lic jusucꞌ ri kꞌatbal tzij cuꞌan ri Dios \p \v 1 E uwariꞌche, tob at chinok, na utz taj cawesaj awib chwach ri mac echiriꞌ riꞌat cakꞌat tzij paquiwi jujun chic ruma ri caquiꞌano. Ma riꞌat cakꞌat tzij paquiwiꞌ yey e ne cat-tajin che uꞌanic ri caquiꞌan rique; rucꞌ cꞌu waꞌ atuquel caya awib chupa ri kꞌatbal tzij. \v 2 Yey ketaꞌam cꞌut lic jusucꞌ ri kꞌatbal tzij cuꞌan ri Dios paquiwi ri quebanaw tak ri na utz taj. \v 3 Riꞌat, ri cakꞌat tzij paquiwi jujun chic ruma ri caquiꞌano yey caꞌan awe cucꞌ, ¿cachꞌob cami riꞌ riꞌat ri Dios na cukꞌat ta tzij pawiꞌ? \p \v 4 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic nim ri rutzil ucꞌuꞌx y runimal ucꞌuꞌx ri Dios pawiꞌ, ma caroyꞌej cayijbaꞌ awib y na asu ta cusachisaj awach. ¿E cami cacꞌak bi ukꞌij riꞌ ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios? ¿Na awetaꞌam ta neba riꞌat wa unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios e cacꞌamaw bi awe chupa ri tzelebal tzij chwach Rire? \v 5 Noꞌj riꞌat lic awibochꞌim awib yey na cachꞌaw tane acꞌuꞌx che catzelej atzij. Ruma cꞌu waꞌ e cat-tajin che upetisaxic ri royowal ri Dios pawiꞌ chupa ri kꞌij echiriꞌ Rire cucꞌut ri royowal y cukꞌalajisaj cꞌu ri jusucꞌ kꞌatbal tzij cuꞌano. \v 6 Ma ri Dios cuya ri rajil ucꞌaxel chique chiquijujunal e chirij tak ri quiꞌanom. \v 7 Cuya cꞌaslemal na jinta utakexic chique ri quichukꞌubem quib che uꞌanic ri utz, ma cacha quicꞌuꞌx che ucꞌulic ruchomalil ri Dios, ri yacbal kꞌij cuya Rire y ri cꞌaslemal na jinta uqꞌuisic. \v 8 Noꞌj ri oyowal y ri kꞌatbal tzij re ri Dios catzak paquiwi ri queyactaj chirij Rire, waꞌ e ri na cacaj ta caquicoj ri Kꞌijsak re ri Dios, xew e caquiꞌan ri na jusucꞌ taj chwach ri Dios. \v 9 Cape cꞌu cꞌaxcꞌobic y bis paquiwi conoje ri ticawex caquiꞌan ri na utz taj, tob e aj judiꞌab o na e ta aj judiꞌab. \v 10 Noꞌj chique conoje ri quebanaw re ri utz, ri Dios cuya quichomal, yacbal quikꞌij y utzil chomal, tob e aj judiꞌab o na e ta aj judiꞌab. \v 11 Ma chwach ri Dios conoje ri ticawex xaki junam quiwach. \p \v 12 Conoje cꞌu ri na jinta quetaꞌam puwi ri Tzij Pixab re ri Dios, na cakꞌat ta tzij paquiwiꞌ e chirij ri cubiꞌij wa Tzij Pixab. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, we quemacunic, casach na cꞌu quiwach. Noꞌj cꞌu ri quetaꞌam wa Tzij Pixab, we quemacunic, riꞌ cakꞌat na tzij paquiwiꞌ e chirij ri cubiꞌij wa Tzij Pixab. \v 13 Ma ri e jusucꞌ chwach ri Dios na e ta ri xa e tanel re Rutzij Upixab; ma e ri e ꞌanal re, e waꞌ ri caꞌan jusucꞌ chique. \v 14 Noꞌj ri na e ta aj judiꞌab, tob na quitom ta ri Tzij Pixab re ri Dios, we calax pa canimaꞌ caquiꞌan ri cubiꞌij wa Tzij Pixab, waꞌ e cꞌutubal re cꞌo quetaꞌam puwi saꞌ ri chirajawaxic chique. \v 15 Kꞌalaj cꞌu riꞌ cꞌo takanic tzꞌibital pa canimaꞌ, ma caquinaꞌ chiquicꞌuꞌx we utz o na utz ta ri quinaꞌoj. \v 16 Cꞌo jun kꞌij echiriꞌ ri Dios cuya pukꞌab ri Kanimajawal Jesucristo cukꞌat tzij paquiwi conoje; cꞌa ecꞌu riꞌ cakꞌalajin na ronoje ri cꞌo pa canimaꞌ ri ticawex, jelaꞌ pachaꞌ ri cubiꞌij wa Utzilaj Tzij cantzijoj riꞌin. \s1 Ri e aj Israel y ri Tzij Pixab re ri Moisés \p \v 17 Chatape cꞌu ri cabiꞌx chawe ri at cuqꞌuil ri e aj judiꞌab, riꞌat cacubaꞌ acꞌuꞌx rucꞌ ri Tzij Pixab re ri Dios yey catacꞌabaꞌ akꞌij ma ri Dios cꞌo awucꞌ. \v 18 Awetaꞌam cꞌu riꞌ saꞌ ri caraj ri Dios y saꞌ ri lic utz chwach Rire, ma Rutzij Upixab cucꞌut chawe saꞌ ri chirajawaxic wi caꞌano. \v 19 E chawach riꞌat, at cꞌamal quiwach ri e potzꞌ y at kꞌijsak chiquiwach ri quebin pa kꞌekuꞌm. \v 20 E chawach riꞌat, at kꞌilonel que ri na jinta caquiriko y at cꞌutunel que ri e chꞌutiꞌk. E cachꞌob riꞌat cꞌo ronoje yaꞌbal naꞌoj y kꞌijsak awucꞌ, ma yaꞌtal ri Tzij Pixab pakꞌab. \v 21 Jelaꞌ cꞌu riꞌ we catcꞌutun chique jujun chic, ¿suꞌbe na catcꞌutun ta chawibil awib? Riꞌat cat-tzijon puwiꞌ na utz taj we jun cuꞌan elekꞌ; ¿suꞌbe cꞌu riꞌ riꞌat caꞌan elekꞌ? \v 22 Yey cabiꞌij na utz taj we junok camacun chirij ri cꞌulaniquil; ¿suꞌbe cꞌu riꞌ riꞌat caꞌan waꞌ? Catchꞌaꞌt ne chiquij ri tiox; ¿suꞌbe cꞌu riꞌ cacoj akꞌab che tak ri re tiox? \v 23 Riꞌat lic caꞌan nim che awib ma cꞌo awucꞌ ri Tzij Pixab re ri Dios. ¡Yey riꞌat capalajij ri Tzij Pixab re ri Dios y rucꞌ wa caꞌano cacꞌak bi ukꞌij Rire! \v 24 E uwariꞌche e jelaꞌ pachaꞌ ri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 Ruma ri imac riꞌix ix aj judiꞌab, \q1 ri na e ta aj judiꞌab lic tzel quechꞌaꞌt chirij rubiꞌ ri Dios \rq Ez. 36:20-22 \rq* \m cachaꞌ. \p \v 25 Pakatzij wi ri retalil re circuncisión cꞌo cutikoj wi chawe, we catakej ri Tzij Pixab. Noꞌj we na catakej taj, riꞌ junam awach rucꞌ ri na ucojom ta ri retalil re circuncisión. \v 26 Noꞌj we cꞌo junok na ucojom ta ri retalil re circuncisión, yey we cuꞌan cꞌu ri catakan ri Tzij Pixab che, riꞌ e junam rucꞌ ucojom wa retalil, tob na ucojom taj. \v 27 We cꞌo cꞌu junok na ucojom ta ri retalil re circuncisión, pero cuꞌan chi utz ronoje ri takanic re Rutzij Upixab ri Dios, riꞌ takal ne che rire e cakꞌataw tzij pawiꞌ riꞌat. Ma e riꞌat, tob acojom ri retalil re circuncisión y cꞌo awucꞌ ri Tzij Pixab re ri Dios tzꞌibital canok, e ne capalajij ri cubiꞌij. \v 28 Ma junok e cuqꞌuil raj judiꞌab na ruma ta ri quilitaj che, yey ri sakil circuncisión na e tane ri retalil xa cojotal che ri rulewal. \v 29 Ma chupa ri ranimaꞌ junok cakꞌalajinic we pakatzij wi e cuqꞌuil raj judiꞌab e utinamit ri Dios. Yey ri sakil circuncisión e ri cuꞌan ri Dios pa ranimaꞌ junok; y waꞌ e ruma ri Ruxlabixel ri Dios, na e ta ruma ri takanic tzꞌibital canok. Ecꞌu ri yacbal ukꞌij junok e cuqꞌuil rutinamit ri Dios na e ta rachijab queyaꞌw re, ma e ri Dios cayaꞌw re. \c 3 \s1 Ri Dios lic jusucꞌ ri cuꞌano \p \v 1 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cutikoj che jun we e cuqꞌuil rutinamit ri Dios e aj judiꞌab? ¿O saꞌ ri utz cucꞌam lo che junok ucojom ri retalil re circuncisión? \v 2 Lic cꞌo tak cutikoj wi. Ma ri Dios nabe na xuya Ruchꞌaꞌtem paquikꞌab. \v 3 Pero ¿saꞌ cuꞌanaꞌ we e cꞌo jujun chique na xcaj taj caquicoj Ruchꞌaꞌtem ri Dios? ¿Ruma nawi riꞌ waꞌ cujecꞌ rib ri Dios che ri ubiꞌtisim? \v 4 ¡Pakatzij wi na e ta riꞌ! Ma ri Dios na aj ta rakꞌul; janipa rubiꞌim Rire, e cuꞌano, tob cꞌu conoje ri winak xa e aj rakꞌul. Ma e pachaꞌ ri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 We cꞌo junok cucꞌambej upa ri chꞌaꞌtem la, \q1 cakꞌalajinic Rilal lic Lal jusucꞌ che ronoje ri cabiꞌij la; \q1 jecꞌulaꞌ quel pana la rucꞌ puwi ronoje \rq Sal. 51:4 \rq* \m xcha ri rey David che ri Dios. \p \v 5 Cꞌo ri caquibiꞌij: «E tak ri lic na jusucꞌ taj cakaꞌano cꞌo cutikoj; ma echiriꞌ cakaꞌan waꞌ, más cakꞌalajin ri lic jusucꞌ cuꞌan ri Dios» quechaꞌ. (Jelaꞌ caquichꞌob rakan ri ticawex re ruwachulew.) ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij puwi waꞌ? ¿Na jusucꞌ ta neba ri cuꞌan ri Dios we cukꞌat tzij pakawiꞌ? \v 6 ¡Areꞌ, lic jusucꞌ! Ma we ta na jusucꞌ ta Rire, ¿saꞌ cꞌu uꞌanic riꞌ cukꞌat tzij paquiwi conoje ri e cꞌo che ruwachulew? \v 7 Ma laj cꞌo junok cubiꞌij: «We rucꞌ ri rakꞌubal canꞌano e catacꞌabax ukꞌij ri Kꞌijsak re ri Dios, ¿saꞌ cꞌu ube riꞌ cꞌa cabiꞌxic in aj mac y cakꞌat tzij panuwiꞌ?» cachaꞌ. \v 8 ¿Utz ne riꞌ cakabiꞌij: «Kaꞌana ri na utz taj chaꞌ waꞌ e cucꞌam lo ri utz»? ¡Na utz ta qꞌuenok! Yey cꞌo ri caquibiꞌij rakꞌubal chikij, ma caquibiꞌij jelaꞌ cojcꞌutun riꞌoj. E ri quebiꞌn re waꞌ, lic takal chique cakꞌat tzij paquiwiꞌ. \s1 Conoje ri ticawex emacuninak chwach ri Dios \p \v 9 ¿E cami queꞌelawi riꞌ ri oj aj judiꞌab, lic utz kaꞌanom y na jinta cꞌana kamac chiquiwa ri na e ta aj judiꞌab? ¡Na e ta riꞌ! Ma e pachaꞌ ri nucꞌutum lok: Conoje, tob e aj judiꞌab o na e ta aj judiꞌab, junam e cꞌo chuxeꞌ ri kꞌatbal tzij re ri Dios ruma ri quimac. \v 10 Ma jewaꞌ ri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 Na jinta juna ticawex jusucꞌ chwach ri Dios, \q2 tob tane xa jun. \q1 \v 11 Na jinta junok camajaw usucꞌ runaꞌoj ri Dios. \q2 Na jinta junok catzucuw re Rire. \q1 \v 12 Conoje ri winak ebelinak \q1 che rube ri Dios, \q2 y na jinta chi cꞌana quichac. \q1 Na jinta junok caꞌanaw ri utz, \q2 tob tane xa jun. \rq Sal. 14:2-3 \rq* \q1 \v 13 Ri chꞌaꞌtem quel lo pa quichiꞌ ri winak \q1 e pachaꞌ uchuyil ujul animaꞌ tekꞌel uchiꞌ; \q1 ma rucꞌ ri cakꞌ quesocosoꞌnic. \rq Sal. 5:9 \rq* \q1 Ri chꞌaꞌtem quel lo pa quichiꞌ \q2 e pachaꞌ chi veneno re cumatz. \rq Sal. 140:3 \rq* \q1 \v 14 Yey rupa quichiꞌ nojinak che itzel tak tzij y cꞌaxlaj chꞌaꞌtem. \rq Sal. 10:7 \rq* \q1 \v 15 Lic cacha quicꞌuꞌx che quecamisanic. \q1 \v 16 Tob pa tak quebicꞌow wi, \q2 quequicoj ri winak pa cꞌaxcꞌolil y pa bis; \q1 \v 17 pa tak e cꞌo wi rique, \q2 na jinta cꞌana utzil chomal. \rq Is. 59:7-8 \rq* \q1 \v 18 Na jinta ne cꞌana xiꞌin ib cucꞌ chwach ri Dios \rq Sal. 36:1 \rq* \m cachaꞌ. \p \v 19 Ronoje ri cubiꞌij Rutzij Upixab ri Dios, waꞌ cubiꞌij chique ri cꞌo wa Tzij Pixab paquikꞌab. Jecꞌulaꞌ na jinta junok cꞌo pukꞌab cubiꞌij: «Na utz ta cukꞌat tzij ri Dios panuwiꞌ ma riꞌin na jinta cꞌana numac.» Ma pakatzij wi conoje ri winak e cꞌo che ruwachulew, tob e aj judiꞌab o na e ta aj judiꞌab, e cꞌo chuxeꞌ ri kꞌatbal tzij re ri Dios. \v 20 Y na jinta juna ticawex cuꞌan jusucꞌ che rib chwach ri Dios ruma ri cutakej ri takanic re ri Tzij Pixab. Ma ri Tzij Pixab na jinta uchukꞌab chaꞌ cojresaj pukꞌab ri mac; xew cucꞌut chike: Riꞌoj oj aj mac. \s1 Ri ticawex quecolobetaj ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios \p \v 21 Pero woꞌora ri Dios ukꞌalajisam chikawach suꞌanic Rire cuꞌan jusucꞌ chike, jelaꞌ pachaꞌ ri cubiꞌij Rutzij Upixab ri Dios tzꞌibital can ruma ri Moisés y cuma ri kꞌalajisanelab. Na cojuꞌan ta cꞌu jusucꞌ chwach ri Dios ruma ri katakem tak ri takanic, \v 22 ma e ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo. Ma ri Dios cuꞌan jusucꞌ chique conoje ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo, tob e chinok. \v 23 Conoje cꞌu ri ticawex emacuninak y lic naj e cꞌo wi lo che ri unimal uchomalil ri Dios. \v 24 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Dios cuꞌan jusucꞌ chique ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx y cusipaj cꞌu ri colobetajic chique ruma ri xuꞌan ri Kanimajawal Jesucristo echiriꞌ xeresaj lo pukꞌab ri mac. \v 25 Ri Dios xuya lo ri Cristo chaꞌ ruma Rire ri ticawex caquirik cuybal quimac we xcubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ruquiqꞌuel xturuwic. Jecꞌuriꞌlaꞌ ri Dios xucꞌutu Rire lic jusucꞌ y lic cꞌo unimal ucꞌuꞌx, ma ojertan na asu ta xusachisaj quiwach ri winak ruma ri quimac quiꞌanom lok. \v 26 Yey Rire uchꞌobom chi lo rakan saꞌ ri cuꞌan chupa waꞌ wa kꞌij oj cꞌo wi. Ecꞌu woꞌora ucꞌutum chic suꞌanic cuꞌan jusucꞌ chique ri ticawex; e ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Jesús. Jelaꞌ cꞌu riꞌ, xkꞌalajinic ri Dios lic jusucꞌ y e Rire ri cuꞌan jusucꞌ chique ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo. \p \v 27 ¿Cꞌo neba kaꞌanom riꞌoj chaꞌ rucꞌ waꞌ utz cakaꞌan nim che kib chwach ri Dios? ¡Na jintaj! ¿Suꞌbe? Ma na e ta ruma cakatakej ri takanic ri caꞌanaw chike cojkib rucꞌ ri Dios; e ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ ri xuꞌan Rire. \v 28 Cakaqꞌuisbej cꞌu rucꞌ waꞌ: Ri Dios cuꞌan jusucꞌ che ri ticawex ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌ Rire, na ruma ta ri utakem tak ri takanic. \v 29 ¿Ri Dios xew neba Dios que ri e aj judiꞌab? ¿Na e ta neba Dios que ri na e ta aj judiꞌab? Pakatzij wi Rire e Dios que ri e aj judiꞌab y que ri na e ta aj judiꞌab. \v 30 Ma xa jun Dios cꞌolic. Yey Rire cuꞌan jusucꞌ chique ri ticawex ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx. Waꞌ e cuꞌan cucꞌ ri quicojom ri retalil re circuncisión y cucꞌ ri na quicojom taj. \v 31 ¿Ruma nawi ri xcubiꞌ kacꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo, utz cakacꞌak bi ukꞌij ri Tzij Pixab tzꞌibital can ruma ri Moisés y cakabiꞌij waꞌ na jinta chi uchac? ¡Na e ta riꞌ! Ma rucꞌ ne ri cubulibal kacꞌuꞌx, cakamaj usucꞌ lic cꞌo uwach ri Tzij Pixab. \c 4 \s1 Ri cubulibal ucꞌuꞌx ri Abraham rucꞌ ri Dios \p \v 1 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ cakabiꞌij puwi ri Abraham, ri nabe kamam ojertan ri oj aj Israel? ¿Suꞌanic xꞌaniꞌ jusucꞌ che rire chwach ri Dios? \v 2 We ta ri Abraham xꞌan jusucꞌ che chwach ri Dios ruma tak ri chac xuꞌan xa pa riꞌre, takal cꞌu riꞌ che cutacꞌabaꞌ ukꞌij; tob waꞌ na jinta queꞌelawi chwach ri Dios. \v 3 Ma ¿saꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios? Jewaꞌ cubiꞌij: \q1 Ri Abraham xucojo ri Dios e cuꞌana janipa ri xubiꞌtisij che \q1 y ruma cꞌu riꞌ xꞌaniꞌ jusucꞌ che \rq Gn. 15:6 \rq* \m cachaꞌ. \p \v 4 Echiriꞌ juna aj chac cachacunic, cayaꞌiꞌ ri takal che; yey waꞌ na e ta jun sipanic, ma uchꞌacom chic. \v 5 Noꞌj na je ta cꞌu laꞌ echiriꞌ ri Dios cuꞌan jusucꞌ che junok. Ma waꞌ e jun sipanic re ri Dios, na e ta tojbal re juna chac ꞌanatalic. Ma juna ticawex na cuꞌan ta jusucꞌ che rib ruma lic cachacunic; e caꞌan jusucꞌ che xew ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, ri caꞌanaw jusucꞌ chique raj maquib. \v 6 Yey ri David ubiꞌim canok nim quikꞌij calaxic ri ticawex we ri Dios cuꞌan jusucꞌ chique y waꞌ na e ta ruma juna chac quiꞌanom, \v 7 ma jewaꞌ xubiꞌij: \q1 ¡Nim quikꞌij calaxic ri ticawex cuytajinak chi quimac \q1 y sachom chi uwach ri na utz taj quiꞌanom! \q1 \v 8 ¡Nim cꞌu quikꞌij calaxic ri ticawex \q1 na jinta chi ri kꞌatbal tzij re ri Dios paquiwiꞌ! \rq Sal. 32:1-2 \rq* \m xchaꞌ. \p \v 9 Echiriꞌ cubiꞌij «nim quikꞌij calaxic», ¿xew nawi cachꞌaꞌt paquiwi ri quicojom ri retalil re circuncisión? ¡Na xew taj! Ma cachꞌaꞌt paquiwi ri quicojom ri retalil re circuncisión y paquiwi ri na quicojom taj.\f + \fr 4:9 \ft Ri quicojom ri retalil re circuncisión e ri e aj judiꞌab, yey ri na quicojom taj; e ri na e ta aj judiꞌab.\f* Yey kabiꞌim puwi ri Abraham: Xꞌaniꞌ jusucꞌ che rire ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios.\x + \xo 4:9 \xt Gn. 15:6\x* \v 10 ¿Jampa nawi xꞌan jusucꞌ che ri Abraham? ¿Cꞌa e nawi echiriꞌ ucojom chi ri retalil re circuncisión? ¡Na e taj! Ma cꞌamajaꞌ ne cucoj waꞌ echiriꞌ ri Dios xuꞌan jusucꞌ che; tecꞌuchiriꞌ xcoj ri retalil re circuncisión che. \v 11 Wa retalil re circuncisión ucojom e cꞌutubal re ri cubulibal ucꞌuꞌx, ri xucꞌutu echiriꞌ cꞌamajaꞌ cucoj waꞌ. Ruma cꞌu laꞌ, xeꞌelok e rire ri quikaw conoje ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, tob na xcoj tane waꞌ wa retalil re circuncisión chique. Jecꞌulaꞌ, ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx caꞌan jusucꞌ chique chwach ri Dios. \v 12 Ri quicojom ri retalil re circuncisión e ralcꞌoꞌal can ri Abraham; pero xew takal chique caquibiꞌij quikaw che rire we caquicꞌut ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios che ri quibinic quisilabic, pachaꞌ ri xuꞌan ri kamam Abraham echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cucoj ri retalil re circuncisión. \p \v 13 Ri Dios xubiꞌtisij che ri Abraham y chique conoje ri e ralcꞌoꞌal canok, cuꞌan na que rique ronoje ruwachulew. Pero wa biꞌtisinic na xꞌan ta che ri Abraham ruma xutakej ri takanic re ri Tzij Pixab,\f + \fr 4:13 \ft Wa Tzij Pixab tzꞌibital can ruma ri Moisés cꞌamajaꞌ cayaꞌtajic echiriꞌ cꞌa cꞌas ri Abraham. Gn. 22:17-18; Gl. 3:17\f* ma e ruma lic xcubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios. Ruma cꞌu riꞌ, ri Dios xuꞌan jusucꞌ che. \v 14 We ta e laꞌ cꞌo paquikꞌab tak ri winak caquicꞌul rubiꞌtisim ri Dios ruma caquiꞌan ronoje ri takanic re ri Tzij Pixab, na jinta cꞌu cutikoj riꞌ ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, yey na jinta ne uchac riꞌ rubiꞌtisim ri Dios, ma na jinta junok curik uꞌanic ronoje ri takanic. \v 15 Ma ri Tzij Pixab e cucꞌam lo ri kꞌatbal tzij paquiwi ri e aj palajiy tzij. Pero we ta e laꞌ na jinta takanic, na jinta aj palajiy tzij riꞌ. \p \v 16 Ruma tak waꞌ, ri ticawex caquicꞌul rubiꞌtisim ri Dios xew ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ Rire. Kꞌalaj cꞌu riꞌ, wa sipanic xa e ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx Rire, chaꞌ jelaꞌ cꞌo paquikꞌab conoje ri ralcꞌoꞌal ri Abraham caquicꞌul na ri biꞌtisim chique ruma ri Dios. Yey e ralcꞌoꞌal ri Abraham na xew ta ri cꞌo ri Tzij Pixab re ri Moisés paquikꞌab, ma e ralcꞌoꞌal conoje ri cubul quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios jelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌan ri Abraham. Ecꞌu rire e kakaw konoje riꞌoj \v 17 chwach ri Dios, jelaꞌ pachaꞌ ri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: «Nuꞌanom chawe at quikaw ticawex che uqꞌuiyal tinamit»\x + \xo 4:17 \xt Gn. 17:5\x* xchaꞌ. Ri Dios xubiꞌij waꞌ che ri Abraham, yey rire xucojo; ma lic xcubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, ri cuya cꞌaslemal chique ri ecaminak y cachꞌaꞌt chwi ri cꞌamajaꞌ cuꞌano pachaꞌ chi ya uꞌanom chic.\f + \fr 4:17 \ft Ri Dios xchꞌaꞌt paquiwi tak ri e ralcꞌoꞌal ri Abraham echiriꞌ cꞌamajaꞌ quebalaxic.\f* \p \v 18 Ecꞌu ri Abraham xucojo cuꞌana quikaw ticawex che uqꞌuiyal tinamit jelaꞌ pachaꞌ ri biꞌtisinic ꞌanom che ruma ri Dios echiriꞌ xubiꞌij che: «Lic e qꞌui quebuꞌana rawalcꞌoꞌal.»\x + \xo 4:18 \xt Gn. 15:5\x* Yey tob chwach ri Abraham waꞌ lic cꞌayew, na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic xroyeꞌej rucꞌ cubulibal cꞌuꞌxaj jelaꞌ cuꞌanaꞌ. \v 19 Y na xkꞌob ta ri cubulibal ucꞌuꞌx tob retaꞌam rucuerpo e pachaꞌ caminak chic ma ya copon pa jun ciento rujunab y retaꞌam ri rixokil Sara na calan taj. \v 20 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, na queb ta ne upa xucoj ri xubiꞌtisij ri Dios che, ma e lic xuchukꞌubej rib che ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios. Lic cꞌu xuyac ukꞌij ri Dios, \v 21 ma lic ujiquibam ucꞌuꞌx e ri Dios cꞌo uchukꞌab re cuꞌan ronoje rubiꞌtisim. \v 22 Y ruma cꞌu ri cubulibal ucꞌuꞌx, xꞌaniꞌ jusucꞌ che. \p \v 23 Ecꞌuchiriꞌ Ruchꞌaꞌtem ri Dios cubiꞌij: «Xꞌaniꞌ jusucꞌ che ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx,» waꞌ na xew ta puwi ri Abraham xtzꞌibax wi; \v 24 ma e pakawiꞌ ne riꞌoj. Ma ri Dios cuꞌan jusucꞌ chike riꞌoj ri cacubiꞌ kacꞌuꞌx rucꞌ ri Jun xucꞌastajisaj lo ri Jesús, ri Kanimajawal. \v 25 Ecꞌu ri Jesús xyaꞌ pa camic ruma ri kamac riꞌoj y xcꞌastaj bi churox kꞌij chaꞌ jelaꞌ cojuꞌana jusucꞌ chwach ri Dios. \c 5 \s1 Ri utzil chomal cakarik rucꞌ ri Cristo \p \v 1 Ri Dios xuꞌan jusucꞌ chike ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ; ecꞌu woꞌora oj cꞌo chi utzil chomal rucꞌ Rire ruma ri Kanimajawal Jesucristo. \v 2 Yey ruma ri Cristo, xyaꞌ chike cojoc chwach ri Dios ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx y jelaꞌ cakacꞌul ri unimal rutzil ucꞌuꞌx pa oj tiquil wi chi utz. Yey lic cojquiꞌcotic ma koyeꞌem queꞌkila na runimal uchomalil ri Dios. \v 3 Y na xew ta waꞌ, ma lic ne cojquiꞌcotic echiriꞌ cape cꞌaxcꞌobic pakawiꞌ. Ma ketaꞌam we xkachꞌij uchukꞌab ri cꞌaxcꞌobic, lic cacꞌojiꞌ unimal kacꞌuꞌx. \v 4 Ruma cꞌu runimal kacꞌuꞌx cojelic utz kaꞌanom chwach ri Dios, ma xkachꞌij uchukꞌab ri cꞌambal kapa. Yey we xojelic utz kaꞌanom chwach ri Dios, e lic cacubiꞌ pan kacꞌuꞌx rucꞌ Rire. \v 5 Lic cꞌu jiquil uwach cakacꞌul na ri koyeꞌem che ri Dios, ma Rire lic ucꞌutum ri rutzil ucꞌuꞌx chike ruma ri Santowilaj Ruxlabixel uyaꞌom pa kanimaꞌ. \p \v 6 Ma riꞌoj na jinta cꞌana kachukꞌab re cakacolobej kib; yey chupa cꞌu rukꞌijol uchaꞌom chi lo ri Dios, xcꞌun ri Cristo y xuya rib pa camic chaꞌ cojucolobej ri oj aj maquib. \v 7 Lic cꞌayew carikitaj junok cuya rib pa camic pucꞌaxel jun chic lic jusucꞌ rubinic usilabic; tob ne laj cꞌo junok cuya ranimaꞌ cacam pucꞌaxel junok lic utz ucꞌuꞌx. \v 8 Noꞌj ri Dios ukꞌalajisam chi ri rutzil ucꞌuꞌx chikawach riꞌoj, ma ri Cristo xcam pakacꞌaxel echiriꞌ cꞌa oj cꞌo ne pa mac. \v 9 We xꞌaniꞌ cꞌu jusucꞌ chike ruma ruquiqꞌuel, macꞌuwariꞌ ruma Rire cojcolobetaj na chwach ri kꞌatbal tzij cuꞌan ri Dios chupa ri qꞌuisbal kꞌij. \v 10 E rojertan riꞌoj oj aj retzelal cꞌuꞌx chirij ri Dios; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Dios xojuya chi utzil chomal chwach ruma rucamic Rucꞌajol. Macꞌuwariꞌ we oj cꞌo chi pa utzil chomal chwach, cayaꞌtaj na cꞌu riꞌ ri kacolobetajic ruma ri Cristo, ma Rire xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak yey woꞌora cꞌaslic. \v 11 Y na xew ta waꞌ, ma lic cojquiꞌcot rucꞌ ri Dios ruma ri Kanimajawal Jesucristo, ma ruma Rire karikom utzil chomal chwach ri Dios. \s1 Ri xucꞌam lo ri Adán e camic y ri xucꞌam lo ri Cristo e cꞌaslemal \p \v 12 Ri mac xoc lo che ruwachulew ruma ri Adán, ri nabe achi; yey ri mac e xucꞌam lo ri camic. Jecꞌulaꞌ xpe ri camic paquiwi conoje ri ticawex, ma conoje xemacunic. \v 13 Echiriꞌ ri Dios cꞌamajaꞌ ne cuya Rutzij Upixab che ri Moisés, ri mac oquinak chi che ruwachulew. Katzij, we na jinta takanic, na utz taj cabiꞌxic cꞌo junok xupalajij tzij. \v 14 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, chwi lo ri Adán cꞌa chwa ri Moisés, tak ri winak xecam ruma ri quimac, tob ri quimac na junam ta rucꞌ ri xuꞌan ri Adán echiriꞌ xupalajij ri takanic re ri Dios. Yey ri Adán e pachaꞌ ri Jun cacꞌunic, waꞌ e ri Jesucristo.\f + \fr 5:14 \ft Ri Adán y ri Jesús cꞌo xquicꞌam lo che ruwachulew; ri Adán xucꞌam lo camic, noꞌj ri Jesús xucꞌam lo cꞌaslemal.\f* \v 15 Pero ri xucꞌam lo ri palajibal tzij re ri Adán lic junwi chwa ri sipanic xucꞌam lo ri Kanimajawal Jesucristo. Ma ruma rupalajibal tzij jun chi achi, xecam conoje ri winak; yey ruma cꞌu ri unimal rutzil ucꞌuꞌx jun chi Achi, ri sipanic re ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios más ne xnimar paquiwi uqꞌuiyal ticawex. \v 16 Ecꞌu ri xucꞌam lo ri mac re ri jun achi, lic junwi chwa ri xucꞌam lo ri sipanic cuya ri Dios chike. Ma ruma jun chi mac re jun chi achi, xcꞌun ri kꞌatbal tzij paquiwi conoje ri ticawex. Noꞌj ruma ri sipanic re ri Dios, casachisax uwach ri uqꞌuiyal mac que ri ticawex chaꞌ jelaꞌ utz quecꞌojiꞌ jusucꞌ chwach ri Dios. \v 17 Xa cꞌu ruma rupalajibal tzij jun chi achi, conoje ri winak xecanaj can chuxeꞌ ruchukꞌab ri camic. Yey ruma cꞌu jun chi Achi, waꞌ e ri Kanimajawal Jesucristo, janipa ri quicꞌulum ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios y ri sipanic re quebuꞌan jusucꞌ chwach, quejekiꞌ chupa jun chomilaj cꞌaslemal. \p \v 18 Ecꞌu ri palajibal tzij re jun chi achi xucꞌam lo kꞌatbal tzij paquiwi conoje ri ticawex, jecꞌuriꞌlaꞌ ruma ri jusucꞌ binic re jun chi Achi, cayaꞌtaj chique conoje ri ticawex jun chomilaj cꞌaslemal ruma ri ebuꞌanom jusucꞌ chwach ri Dios. \v 19 Yey xa ruma cꞌu jun chi achi xupalajij rutzij ri Dios, lic e qꞌui ri xebuꞌan aj maquib; jecꞌuriꞌlaꞌ, ruma jun chi Achi xucoj utzij ri Dios, lic e qꞌui ri quebuꞌan jusucꞌ chwach. \p \v 20 Ecꞌu ri Dios xuya Rutzij Upixab che ri Moisés chaꞌ jelaꞌ cakꞌalajin ruqꞌuiyal uwach ri mac. Y e xuꞌano, ma rucꞌ wa Tzij xkꞌalajin ruqꞌuiyal quimac ri winak chwach ri Dios. Yey ecꞌuchiriꞌ más xemacun ri winak, e ne más xnimar ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios paquiwiꞌ. \v 21 E jelaꞌ pachaꞌ ri mac cꞌo uchukꞌab chaꞌ cucꞌam lo camic paquiwi conoje ri winak; jecꞌulaꞌ riꞌ ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios cꞌo uchukꞌab chaꞌ cuꞌan jusucꞌ chique ri winak chwach ri Dios, y jelaꞌ cꞌo quicꞌaslemal na jinta utakexic ruma Jesucristo, ri Kanimajawal. \c 6 \s1 Cꞌo kacꞌaslemal ruma ri Cristo \p \v 1 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij riꞌoj? ¿Cꞌa cojcꞌojiꞌ cami riꞌ pa mac chaꞌ ri Dios e lic cunimarisaj ri unimal rutzil ucꞌuꞌx pakawiꞌ echiriꞌ cucuy ri kamac? \v 2 ¡Na e ta cꞌana riꞌ! Ma e janipa ri na oj jinta chi pukꞌab ri mac, na ube ta qꞌuenok we cꞌa cojcꞌojiꞌ chupa waꞌ. \v 3 ¿Na etaꞌam ta neba ralak e janipa ri xkacꞌul ri bautismo, xojuꞌan xa jun rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo? Yey ruma waꞌ, xojuꞌan xa jun rucꞌ pa rucamic. \v 4 Ruma cꞌu ri bautismo xkacꞌulu, e pachaꞌ junam rucꞌ ri Cristo xojcamic y xojmukic, chaꞌ jelaꞌ cojcꞌastaj lo che jun cꞌacꞌ kabinic jelaꞌ pachaꞌ ri Cristo xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak ruma runimal uchukꞌab ri Kakaw Dios. \v 5 Ma we xꞌan xa jun chike rucꞌ ri Cristo chupa rucamic, jecꞌulaꞌ riꞌ xa jun kaꞌanom rucꞌ chupa rucꞌastajibal. \v 6 Lic cꞌut ketaꞌam e ri ojer kabinic kasilabic xcam rucꞌ ri Cristo chwa ri cruz chaꞌ jelaꞌ casach uwach ruchukꞌab ri mac pakawiꞌ y jecꞌulaꞌ ri mac na catakan ta chi pakawiꞌ riꞌoj. \v 7 Ma e junok caminak chi che ri mac, riꞌ na jinta chi uchukꞌab ri mac puwiꞌ. \v 8 Ma we xojcam junam rucꞌ ri Cristo,\f + \fr 6:8 \ft E pachaꞌ xojcam junam rucꞌ ri Cristo ma Rire xcam pakacꞌaxel riꞌoj.\f* jecꞌulaꞌ riꞌ lic cakacojo cꞌo kacꞌaslem rucꞌ Rire woꞌora y chikawach apanok. \v 9 Lic ketaꞌam cꞌut, ri Cristo ruma xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak, na cacam ta chic, ma ri camic na jinta chi uchukꞌab puwi Rire. \v 10 Ma rucꞌ rucamic xa jumul xusachisaj uwach ruchukꞌab ri mac; yey ruma cꞌu xcꞌastajic, e culokꞌnimaj ri Dios rucꞌ rucꞌaslemal. \v 11 Jecꞌuriꞌlaꞌ cꞌola chicꞌuꞌx ralak e pachaꞌ alak caminak chi chwach ri mac yey alak cꞌaslic re calokꞌnimaj alak ri Dios, ma alak re ri Cristo Jesús, ri Kanimajawal. \v 12 E uwariꞌche lic maya alak luwar catakan ri mac puwi ri cuerpo alak, ma waꞌ xa icꞌowel. Maya ne ib alak chupa tak ri rayibal na utz ta uwach. \v 13 Maya ne ri cuerpo alak pukꞌab ri mac che uꞌanic ri na jusucꞌ taj. E yaꞌa ib alak pukꞌab ri Dios, ma alak caminak chi chwa ri mac y alak cꞌas che jun cꞌacꞌ binic silabic. Yaꞌa cꞌu alak riꞌ ri cuerpo alak pukꞌab ri Dios chaꞌ rucꞌ waꞌ caꞌan alak ri lic jusucꞌ chwach. \v 14 Ma ri mac na jinta chi uchukꞌab re catakan pawiꞌ alak y na jinta chi ne alak chuxeꞌ ri kꞌatbal tzij re rutakanic ri Dios tzꞌibital can ruma ri Moisés, ma woꞌora cꞌo alak pukꞌab ri Dios ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx Rire. \s1 Kayaꞌa kib che uꞌanic ri lic jusucꞌ chwach ri Dios \p \v 15 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakaꞌano? ¿Cojmacun cami riꞌ ma ri kꞌatbal tzij re rutakanic ri Dios na jinta chi pakawiꞌ yey e oj cꞌo pukꞌab ri Dios ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx Rire? ¡Na e ta cꞌana riꞌ! \v 16 ¿Na etaꞌam ta neba alak we caya ib alak pukꞌab junok che uꞌanic janipa ri caraj rire, riꞌ e cuꞌana patrón alak y chirajawaxic cꞌu riꞌ cacoj alak utzij? Jecꞌuriꞌlaꞌ we caya ib alak pukꞌab ri mac che uꞌanic ri na utz taj, riꞌ cucꞌam bi alak pa camic. Noꞌj echiriꞌ caya ib alak pukꞌab ri Dios re cacoj alak utzij, waꞌ cucꞌam bi alak che jun jusucꞌ binic silabic. \p \v 17 Lic maltiox cꞌu che ri Dios, ma tob ojertan xyaꞌ ib alak pukꞌab ri mac che uꞌanic tak ri rayibal alak; noꞌj woꞌora rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alak yaꞌom ib alak che uꞌanic tak ri sakil cꞌutunic xyaꞌ che alak. \v 18 Ruma cꞌu ri xel lo alak pukꞌab ri mac, woꞌora e xyaꞌ ib alak che uꞌanic ri lic jusucꞌ chwach ri Dios. \p \v 19 Xinya wa cꞌambal naꞌoj puwi ri patrón y ri aj chaquib chaꞌ cakꞌalajin ri cambiꞌij y na cꞌayew taj camaj alak usucꞌ. Cambiꞌij cꞌu che alak: Jelaꞌ pachaꞌ rojertan xya alak ronoje ri uchapom wi rib ri cuerpo alak che uꞌanic ri lic chꞌul y ri lic itzel uwach, jecꞌuriꞌlaꞌ woꞌora yaꞌa alak ronoje ri uchapom wi rib ri cuerpo alak che uꞌanic janipa ri lic chom y lic jusucꞌ chwach ri Dios. \v 20 Ma rojertan echiriꞌ cꞌa cꞌo alak pukꞌab ri mac, na yaꞌom ta ib alak che uꞌanic ri lic jusucꞌ chwach ri Dios. \v 21 ¿Saꞌ ri xutikoj che alak janipa ri na utz taj xꞌan alak ojertan? Ma woꞌora caqꞌuix ne alak che tak waꞌ wa cucꞌam bi jun pa camic. \v 22 Ecꞌu woꞌora ruma alak esam chi lo pukꞌab ri mac, xuꞌana cꞌu alak aj chaquib re ri Dios. Ri xutikoj waꞌ che alak e ri santowilaj binic silabic alak; yey qꞌuisbal cꞌu re, e ri cꞌaslemal na jinta utakexic. \v 23 Ma ri tojbal re ri mac e ri camic, noꞌj ri sipanic cuya ri Dios e ri cꞌaslemal na jinta utakexic ruma ri Kanimajawal Jesucristo. \c 7 \s1 Ri catakan pakawiꞌ na e ta chi ri mac, e ri Ruxlabixel ri Dios pa kanimaꞌ \p \v 1 Quinchꞌaꞌt ucꞌ alak hermanos, ri cꞌo naꞌoj alak puwi takanic. Etaꞌam cꞌu alak waꞌ: Ri takanic xew cꞌo uchukꞌab puwi juna ticawex echiriꞌ wa ticawex cꞌa cꞌaslic. \v 2 E pachaꞌ juna ixok cꞌulanic. Rire cꞌo chuxeꞌ ri tzij re ri cꞌulaniquil. Ruma cꞌu waꞌ cꞌo pukꞌab ri rachijil xalokꞌ cꞌa cꞌas ri rachijil. Noꞌj we xcam rachi, rixok na jinta chi pukꞌab ri rachijil. \v 3 Jecꞌulaꞌ riꞌ, we rixok cuyoj rib rucꞌ jun chic achi yey cꞌa cꞌas ri rachijil, riꞌ cabiꞌx che e jun ixok na jusucꞌ ta rubinic ma camacun chirij ri tzij re ri cꞌulaniquil. Noꞌj we xcam ri rachijil, rixok quel chuxeꞌ rutakanic wa tzij; na camacun ta cꞌu riꞌ chirij ri cꞌulaniquil we cacꞌuliꞌ rucꞌ jun chic achi. \p \v 4 Jecꞌulaꞌ ralak alak nu hermanos, caminak chi alak chwach tak ri Tzij Pixab ruma rucamic ri Cristo. Waꞌ queꞌelawi na e ta chi ri Tzij Pixab ri catakan pawiꞌ alak. Ruma cꞌu riꞌ, utz cuꞌan alak re jun chic, waꞌ e ri Cristo, ri xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak. Jecꞌulaꞌ ri kabinic lic cꞌo cutikoj chwach ri Dios ruma oj cꞌo pukꞌab ri Cristo. \v 5 Ma ojertan echiriꞌ cꞌa oj cꞌo pa mac, ri rayinic na utz ta uwach xcꞌojiꞌ uchukꞌab puwi ri kacuerpo. Ma echiriꞌ ri Tzij Pixab xukꞌalajisaj chike saꞌ ri na utz taj, e más xkarayij cakaꞌan ri na utz taj. Yey ri xutikoj waꞌ chike e xojucꞌam bi pa camic. \v 6 Noꞌj woꞌora na oj jinta chi chuxeꞌ ri kꞌatbal tzij re wa tzij, ma pachaꞌ oj chi caminak che ri cꞌo pakawiꞌ ojertan. Ecꞌu woꞌora riꞌoj cakalokꞌnimaj ri Dios rucꞌ jun cꞌacꞌ kabinic ruma ruchukꞌab ri Ruxlabixel pa kanimaꞌ, yey waꞌ na e ta chi pachaꞌ ri kabinic ojertan echiriꞌ xkaj cakaꞌan jusucꞌ che kib chwach ri Dios ruma ri cakatakej takanic. \s1 Rutzij Upixab ri Dios cukꞌalajisaj saꞌ tak ri kamac \p \v 7 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij? ¿E neba queꞌelok ri Tzij Pixab na utz taj ma cucꞌam lo ri mac? ¡Na e ta cꞌana riꞌ! Ma riꞌin xinwetaꞌmaj saꞌ ri mac ruma ri Tzij Pixab; yey we tamaji ri Tzij Pixab, na canwetaꞌmaj ta cꞌu riꞌ saꞌ ri mac. Ma riꞌin na wetaꞌam taj we mac ri rayinic we tamaji ri Tzij Pixab cubiꞌij: «Marayij uwach ri na awe taj.»\x + \xo 7:7 \xt Éx. 20:17\x* \v 8 Ruma cꞌu riꞌ ri takanic, ri mac cucꞌosoj ronoje itzel rayinic chupa ri wanimaꞌ. We tamaji cꞌu ri takanic, ri mac na jinta uchukꞌab panuwiꞌ. \v 9 E ri petinak lok echiriꞌ riꞌin cꞌamajaꞌ canmaj usucꞌ ri Tzij Pixab, na jinta cꞌo cubisoj nucꞌuꞌx che. Pero xopon jun kꞌij echiriꞌ xinwetaꞌmaj saꞌ ri takanic re ri Tzij Pixab panuwiꞌ. Cꞌa chiriꞌ cꞌu riꞌ xumaj uchukꞌab ri mac panuwiꞌ; y xinmaj cꞌu usucꞌ in caminak chwach ri Dios ruma ri numac. \v 10 E chinuwach riꞌin, ri takanic re ri Tzij Pixab e cayaꞌw cꞌaslemal; noꞌj ri xuya chwe riꞌin, e ri camic. \v 11 Ma ri mac e xuchapabej ri takanic y rucꞌ cꞌu waꞌ, xinusoco y jelaꞌ xucꞌam lo ri camic panuwiꞌ. \v 12 Cakꞌalajin cꞌu riꞌ ri Tzij Pixab re ri Dios lic santo yey tak ri takanic re ri Tzij Pixab lic santo, lic jusucꞌ y lic utz. \p \v 13 Pero ¿e nawi queꞌelok e ri utz xucꞌam lo camic panuwiꞌ? ¡Na e ta riꞌ! Ma ri mac e xuchapabej ri utz y rucꞌ waꞌ xucꞌam lo camic panuwiꞌ. Ruma cꞌu riꞌ ri takanic re ri Tzij Pixab, xa jumul cakꞌalajinic lic itzel uwach ri mac. \s1 Katuquel riꞌoj na cakachꞌij ta uchukꞌab ri mac \p \v 14 Ketaꞌam chi cꞌut, ri Tzij Pixab petinak rucꞌ ri Dios. Noꞌj riꞌin xa wekam wulewal nupoklajil, yey in yaꞌtal cꞌu pukꞌab ri mac. \v 15 Na canꞌan ta cꞌu riꞌ ri cuaj riꞌin canꞌano; ma e ri tzel canwilo, e canꞌan riꞌ. Lic na canmaj ta cꞌu usucꞌ suꞌbe canꞌan waꞌ. \v 16 Yey echiriꞌ e canꞌan ri na cuaj taj, cannaꞌ cꞌu riꞌ chinucꞌuꞌx na utz ta ri quintajin che uꞌanic. Rucꞌ cꞌu riꞌ waꞌ canjiquibaꞌ uwach lic utz ri takanic re ri Tzij Pixab. \v 17 Jelaꞌ cꞌu riꞌ e pachaꞌ na in ta ri quinꞌanaw re ri na utz taj, ma e catakan ri mac pa wanimaꞌ. \v 18 Riꞌin lic wetaꞌam, wa in ticawex na jinta cꞌana utz chwe we na jinta ri Dios wucꞌ. Ma tob cuaj canꞌan ri utz, pero nutuquel na canrik ta uꞌanic waꞌ. \v 19 Ma na canꞌan ta ri utz, ri lic cuaj canꞌano; e lic canꞌan ri na utz taj, ri na cuaj taj canꞌano. \v 20 Jecꞌulaꞌ riꞌ, we e canꞌan ri na cuaj taj, riꞌ na in ta ri quinꞌanaw re, ma e ri mac catakan pa wanimaꞌ ri caꞌanaw re. \v 21 Jecꞌulaꞌ tob lic cuaj canꞌan ri utz, e ri na utz taj ri catakan panuwiꞌ. \v 22 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, cunaꞌ ri wanimaꞌ e lic chom rutakanic Rutzij Upixab ri Dios y lic quinquiꞌcot che waꞌ. \v 23 Pero cannaꞌo cꞌo jun chic tzij catakan chwi ri nucuerpo; waꞌ e ruchukꞌab ri mac. Ecꞌu waꞌ cachꞌoꞌjinic chaꞌ na cancoj ta utzij ri cubiꞌij ri nunaꞌoj y jecꞌulaꞌ inyututal pa mac. \v 24 ¡Lic tokꞌoꞌ nuwach riꞌin! ¿China quesan we riꞌin pukꞌab ri na utz taj cꞌo chwe, ri quincꞌamaw bi pa camic? \v 25 Lic cantioxij che ri Dios, ma xew Rire catoꞌw weꞌin, yey cuꞌan waꞌ ruma ri Jesucristo, ri Kanimajawal. Jecꞌulaꞌ canmaj usucꞌ lic chirajawaxic canya wib pukꞌab rutakanic Rutzij Upixab ri Dios; noꞌj echiriꞌ canya wib pukꞌab ri rayinic re ri nucuerpo, riꞌ e catakan ruchukꞌab ri mac panuwiꞌ. \c 8 \s1 Ri Ruxlabixel ri Dios e cojutoꞌ che ri kabinic kasilabic \p \v 1 Ecꞌu woꞌora na jinta chi kꞌatbal tzij re camic paquiwi janipa ri e cꞌo pukꞌab ri Kanimajawal Jesucristo; waꞌ e ri na quitakem ta chi ri rayibal re ri na utz taj, ma e quitakem saꞌ ri caraj ri Ruxlabixel ri Dios chique. \v 2 Ma ri Ruxlabixel ri Dios cuya chomilaj cꞌaslemal ruma ri Kanimajawal Jesucristo, y e rutakanic ri Ruxlabixel ri Dios pa kanimaꞌ ri xojesan lo chupa ruchukꞌab ri mac y ri camic. \v 3 Yey rutakanic ri Tzij Pixab na jinta uchukꞌab re cojresaj lo pukꞌab ri mac, ma riꞌoj oj ticawex na jinta kacowil chwa ri mac. Ecꞌu ri na xuchꞌij ta uꞌanic ri Tzij Pixab, ri Dios xuꞌano echiriꞌ xutak lo Rucꞌajol che ruwachulew tojbal re ri kamac, y xuꞌan ticawex che jelaꞌ pachaꞌ riꞌoj, noꞌj Rire na xmacun taj. Jecꞌulaꞌ, ruma rucamic jun ticawex, waꞌ e ri Jesús, ri Dios xukꞌat tzij puwi ri kamac. \v 4 Xuꞌan cꞌu waꞌ chaꞌ utz cojbin jusucꞌ chwach ri Dios jelaꞌ pachaꞌ ri cubiꞌij ri Tzij Pixab; ma riꞌoj na e ta chi katakem ri rayibal re ri na utz taj, e katakem saꞌ ri caraj ri Ruxlabixel ri Dios chike. \v 5 Ma e tak ri quiyaꞌom quib che tak ri rayibal re ri quitiꞌjil, e caquiya quinaꞌoj puwi ri rayibal na chom taj. Noꞌj janipa ri quiyaꞌom quib pukꞌab ri Ruxlabixel ri Dios, riꞌ e quiyaꞌom quinaꞌoj puwi janipa ri caraj ri Ruxlabixel ri Dios. \v 6 Ma we e lic cakaya kanaꞌoj puwi tak ri rayibal re ri katiꞌjil, riꞌ camic ri cucꞌam lo chike. Noꞌj we e lic cakaya kanaꞌoj puwi janipa ri caraj ri Ruxlabixel ri Dios chike, riꞌ cucꞌam lo cꞌaslemal y utzil chomal chike. \v 7 E janipa ri quiyaꞌom quinaꞌoj xew puwi tak ri rayibal re ri quitiꞌjil, riꞌ e aj retzelal cꞌuꞌx chirij ri Dios. Ma rique na cacaj taj caquiya quib che uꞌanic ri Tzij Pixab re ri Dios, yey na caquichꞌij tane uꞌanic waꞌ. \v 8 Ecꞌu ri Dios lic na cucꞌul ta ucꞌuꞌx ri quibinic quisilabic janipa ri quiyaꞌom quib chupa ri rayibal re ri na utz taj. \p \v 9 Noꞌj ralak na yaꞌom ta chi ib alak chupa waꞌ wa rayibal, ma e yaꞌom ib alak pukꞌab ri Ruxlabixel ri Dios, we pakatzij wi cꞌo Rire pa animaꞌ alak. Yey we cꞌo cꞌu junok na jinta ri Ruxlabixel ri Cristo pa ranimaꞌ, waꞌ wa ticawex na re ta ri Cristo. \v 10 Noꞌj we cꞌo ri Cristo pa animaꞌ alak, riꞌ cꞌo chomilaj cꞌaslemal alak ruma ri uꞌanom alak jusucꞌ chwach ri Dios, tob ri cuerpo alak cacam na ruma ri mac. \v 11 We cꞌo cꞌu pa animaꞌ alak ri Ruxlabixel ri Jun xucꞌastajisaj lo ri Kanimajawal Jesucristo chiquixoꞌl ri ecaminak, riꞌ cꞌo jun kꞌij Rire cuya jun cꞌacꞌ cꞌaslemal che ri cuerpo alak yey cuꞌan waꞌ ruma ri Ruxlabixel cꞌo pa animaꞌ alak. \p \v 12 Ruma cꞌu laꞌ, hermanos, chirajawaxic e cakaꞌan ri utz y makaꞌan ri na utz taj, ma riꞌoj na oj jinta chi pukꞌab tak ri rayibal re ri katiꞌjil. \v 13 Ma we yaꞌom ib alak chupa waꞌ, riꞌ e cucꞌam lo ri camic pawiꞌ alak. Noꞌj we rucꞌ rutoꞌbal ri Ruxlabixel ri Dios cacamisaj alak tak ri rayibal re ri tiꞌjil alak, riꞌ cꞌo cꞌaslemal alak chwach ri Dios. \v 14 Ma conoje ri cacꞌam quiwach ruma ri Ruxlabixel ri Dios, riꞌ e ralcꞌoꞌal ri Dios. \v 15 Yey ri Ruxlabixel ri Dios xcꞌul alak, na e ta cuya tanchi alak chi xiꞌin ib; ma e cuꞌan ralcꞌoꞌal ri Dios che alak, y jelaꞌ utz cakabiꞌij che ri Dios: «¡Tat, Lal Nukaw!» \v 16 Ecꞌu ri Ruxlabixel ri Dios ri cajiquiban uwach pa kanimaꞌ: Riꞌoj oj chi ralcꞌoꞌal ri Dios. \v 17 Yey ruma cꞌu oj ralcꞌoꞌal ri Dios, cakacꞌul ri biꞌtisinic uꞌanom ri Dios chique ri ralcꞌoꞌal, yey cakacꞌul cꞌu waꞌ junam rucꞌ ri Cristo. Pero lic chirajawaxic wi cakatij na cꞌax woꞌora pachaꞌ ri xicꞌow wi Rire, chaꞌ jelaꞌ chikawach apanok, oj jun pa ri yacbal ukꞌij Rire. \p \v 18 Yey chinuwach riꞌin ri cꞌaxcꞌobic cakatij riꞌoj woꞌora na cuꞌmaja ta qꞌuenok rucꞌ runimal uchomalil ri Dios, ri cakꞌalajin kucꞌ chikawach apanok. \v 19 Ma e janipa tak ri ꞌanatal ruma ri Dios lic royeꞌem chic jampalaꞌ cakꞌalajin quiwach ri e ralcꞌoꞌal ri Dios. \v 20 Ma ri kꞌatbal tzij xuꞌan ri Dios paquiwi ri ticawex, xtzak ne puwi tak ri ꞌanatal ruma ri Dios. Y ruma cꞌu riꞌ, na e ta chi uꞌanom pachaꞌ ri uchꞌobom lo ri Dios che ri jekebal lok. E tak cꞌu ri ꞌanatal ruma ri Dios na xraj taj cayaꞌiꞌ chuxeꞌ wa kꞌatbal tzij; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e ri Dios xuya chuxeꞌ waꞌ. Pero e janipa tak ri ꞌanatal ruma ri Dios, cꞌa royeꞌem ri kꞌij echiriꞌ ri Dios cuyijbaꞌ na ronoje waꞌ. \v 21 Ma copon na jun kꞌij e janipa tak ri ꞌanatal ruma ri Dios, e laꞌ junam cucꞌ ri e ralcꞌoꞌal ri Dios, quebesax na lo chupa ri cꞌaxcꞌobic y pukꞌab ri camic yey cayaꞌiꞌ cꞌu unimal chomalil chique. \p \v 22 Ketaꞌam cꞌut, e janipa ri ꞌanatal ruma ri Dios, e pachaꞌ cajilow pa cꞌaxcꞌobic, jelaꞌ pachaꞌ cuꞌan juna ixok echiriꞌ cutzir uwach rucꞌ uchꞌutiꞌn.\x + \xo 8:22 \xt Jn. 16:21\x* \v 23 Y na xew ta cꞌo pa cꞌax janipa ri ꞌanatal ruma ri Dios, ma jelaꞌ coj-jilow pa cꞌax konoje riꞌoj, ri yaꞌtal chi chike ri nabe sipanic ubiꞌtisim ri Dios, waꞌ e ri Ruxlabixel ri Dios pa kanimaꞌ. Yey lic cꞌa cꞌo ne ri koyeꞌem. E lic cakarayij copon ri kꞌij echiriꞌ ri Dios cukꞌalajisaj kawach oj ralcꞌoꞌal Rire y caresaj cꞌu ri kacuerpo pukꞌab ri cꞌax y ri camic. \v 24 Ma echiriꞌ xojcolobetajic, xujek cacubiꞌ pana kacꞌuꞌx che cakacꞌul na ri biꞌtisim lo chike ruma ri Dios y cꞌa koyeꞌem waꞌ. Yey we cakabiꞌij cꞌo koyeꞌem, e queꞌelawi riꞌ cꞌamajaꞌ cakacꞌul ri koyeꞌem. Ma we jun ucꞌulum chi ri royeꞌem, ¿suꞌchac cꞌu riꞌ cꞌa caroyꞌej? \v 25 Noꞌj we riꞌoj cakoyꞌej na ri cꞌamajaꞌ cakilo, lic chirajawaxic cꞌu riꞌ cakachukꞌubej kib che royꞌexic waꞌ rucꞌ cubulibal kacꞌuꞌx. \p \v 26 Jecꞌulaꞌ, ri Ruxlabixel ri Dios cojutoꞌo echiriꞌ na jinta kacowil, ma riꞌoj na cakarik ta utzꞌonoxic saꞌ ri cajawax che ri kacꞌaslem; pero Rire lic cachꞌaw pakawiꞌ chwach ri Dios rucꞌ jilowem na carikitaj ta cꞌana ubiꞌxiquil. \v 27 Ecꞌu ri Dios, ri caril ronoje ri cꞌo pa kanimaꞌ, Rire lic cumaj usucꞌ saꞌ ri caraj ri Ruxlabixel, ma ri Ruxlabixel cachꞌaw pakawiꞌ e chirij ri caraj ri Dios chike riꞌoj ri oj re ri Dios. \s1 Ruma ri Cristo cakachꞌij uchukꞌab ronoje \p \v 28 Ketaꞌam cꞌut, janipa ri cꞌax quenaꞌw re ri Dios, e tak ronoje ri quebicꞌow chupa catoꞌbic chaꞌ cꞌo cutikoj chique, waꞌ e chique janipa ri esiqꞌuim ruma ri Dios re caquiꞌan ri caraj Rire. \v 29 Ma ri Dios ojertan lo riꞌ xuchꞌobo e cꞌo ri quebuchaꞌo re quebuꞌana pachaꞌ Rucꞌajol, chaꞌ e Rire ri nabe chiquixoꞌl ruqꞌuiyal e ralcꞌoꞌal ri Dios. \v 30 Yey tak waꞌ wa cꞌo uchꞌobom lo paquiwiꞌ, xebusiqꞌuij cꞌu riꞌ. Ecꞌu wa xebusiqꞌuij, xuꞌan jusucꞌ chique. Yey ri xuꞌan jusucꞌ chique, e xutacꞌabaꞌ uwa quikꞌij. \p \v 31 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij che waꞌ? We ri Dios cꞌo kucꞌ, ¿china ri cꞌo pukꞌab cuyac rib chikij? ¡Na jinta junok! \v 32 Yey ri Dios na xuxuꞌyaj tane Rucꞌajol chike, ma xuya lok chaꞌ coꞌlcam che ruwachulew kuma konoje ri oj aj mac. ¿Na cuya ta cami riꞌ chike junam rucꞌ Rucꞌajol, ronoje ri cajawax chike? ¡Cuyaꞌo! \v 33 ¿China ri cꞌo pukꞌab cucoj quimac ri ebuchaꞌom ri Dios? ¡Na jinta junok! Ma ri Dios e caꞌanaw jusucꞌ chique. \v 34 ¿China ri cꞌo pukꞌab cukꞌat tzij pakawiꞌ? ¡Na jinta junok! Ma ri Cristo cachꞌaw pakawiꞌ chwach ri Dios, yey e Rire ri xcam kuma riꞌoj. Y na xew ta waꞌ, ma xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak y woꞌora tzꞌul puwiquikꞌab ri Dios. \p \v 35 ¿Cꞌo neba quesan keꞌoj chupa ri rutzil ucꞌuꞌx ri Cristo? ¡Na jintaj! Ma tob cape cꞌaxcꞌobic o paxibal cꞌuꞌx pakawiꞌ, tob cojternabex rucꞌ cꞌax, tob na jinta kawa y na jinta kakꞌuꞌ, tob catewun cꞌax pakawiꞌ o cojcamisax rucꞌ espada, ¡na jinta cꞌo cojesan chupa! \v 36 Ma jewaꞌ ri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 Uma Rilal ꞌanom chike xaki catewun ri camic pakawiꞌ; \q1 ꞌAnom chike pachaꞌ ri caꞌan che ri bexex \q2 echiriꞌ cacꞌam bi pa camic \rq Sal. 44:22 \rq* \m cachaꞌ. \v 37 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic cakachꞌij uchukꞌab ronoje ruma ri Jun lic cꞌax xojunaꞌo. \p \v 38 Ruma cꞌu laꞌ, riꞌin lic nujiquibam uwach na jinta cꞌana cojesan chirij ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. Na cojresaj taj tob ne e ri camic o ri cꞌaslemal, tob ne e ri ángeles, ri cꞌo quiwach y ri cꞌo quichukꞌab. Na cojresaj taj tob ne e ri cojtajin che ucꞌulumaxic woꞌora o ri cakacꞌulumaj chikawach apanok, \v 39 tob ne e ri e cꞌo lo cꞌa che ruwa caj o ri e cꞌo lo cꞌa chuxeꞌ rulew. Na jinta cꞌu cꞌo ꞌanatal ruma ri Dios cojesan chirij ri rutzil ucꞌuꞌx, ri xkacꞌul ruma ri Cristo Jesús, ri Kanimajawal. \c 9 \s1 Ri tinamit Israel chaꞌtal ruma ri Dios \p \v 1 Lic katzij wa cambiꞌij che alak, ma in re ri Cristo y na canꞌan ta rakꞌubal. Lic cunaꞌ cꞌu nucꞌuꞌx katzij ri cambiꞌij, ma e ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios cacꞌamaw uwach ri nunaꞌoj. \v 2 Katzij cꞌut riꞌin lic quimbisonic y ri cꞌax cꞌo chinucꞌuꞌx na quicꞌow taj \v 3 ruma ri quiꞌanom ri e aj Israel, ri katz-kachakꞌ kib cucꞌ. Canya ne wib e quincꞌojiꞌ riꞌin chuxeꞌ ri kꞌatbal tzij re ri Dios y na e ta rique, tob na jinta chi re ri Cristo chwe, we ta ne rucꞌ waꞌ quecolobetaj rique. \v 4 Ma raj Israel e utinamit ri Dios, yey e rique ri xebuchaꞌ ri Dios re quebuꞌan ralcꞌoꞌal chique;\x + \xo 9:4 \xt Éx. 4:22\x* xucꞌut cꞌu runimal uchomalil chiquiwach y xuꞌan tzij cucꞌ. Chique rique xyaꞌtaj wi Rutzij Upixab y xcꞌut chique suꞌanic calokꞌnimax ukꞌij ri Dios pa sakil wi. Yey tak rubiꞌtisinic ri Dios uꞌanom, que rique. \v 5 Rique e calcꞌoꞌal can ri kamam lic cꞌo quiwach ojertan.\f + \fr 9:5 \ft Waꞌ e ri Abraham, ri Isaac y ri Jacob.\f* Yey chique cꞌu rique upetebem wi ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios, ri xcꞌun che ruwachulew y xuꞌan ticawex. Yey Rire e Dios puwi ronoje tak ri cꞌolic. ¡Na jinta utakexic lic nim ukꞌij! ¡Amén! \p \v 6 ¿Na uꞌanom ta neba ri Dios ri ubiꞌtisim che rutinamit Israel?\f + \fr 9:6 \ft Tob e qꞌui ri e aj Israel na xquicoj taj we ri Jesús e Uchaꞌoꞌn lo ri Dios, waꞌ na e ta queꞌelawi na jinta uchac ri xubiꞌtisij lo ri Dios chique. Gn. 12:3; Gl. 3:8\f* Pero na conoje ta ri e ralcꞌoꞌal can ri Israel\f + \fr 9:6 \ft “Israel” e biꞌaj xucoj ri Dios che ri Jacob. Rire e ucꞌajol ri Isaac y umam ri Abraham.\f* e sakil utinamit ri Dios. \v 7 Na xa ta ruma quipetebem che ri Abraham, e ralcꞌoꞌal ri Dios.\f + \fr 9:7 \ft Na xew ta ri Isaac e ucꞌajol ri Abraham, ma xecꞌojiꞌ jujun chic ucꞌajol. Gn. 25:1-2,12\f* Ma jewaꞌ xubiꞌij ri Dios che ri Abraham: «Xew che racꞌajol Isaac caquipetebej wi lo rawalcꞌoꞌal»\x + \xo 9:7 \xt Gn. 21:12\x* xchaꞌ. \v 8 Na conoje ta cꞌu ri quipetebem che ri Abraham, e ralcꞌoꞌal ri Dios; ma xew e ralcꞌoꞌal ri Dios ri quebalax chirij rubiꞌtisinic Rire. \v 9 Ma ri biꞌtisinic xuꞌan ri Dios che ri Abraham e waꞌ: «Jewaꞌ pa jun junab quincꞌun tanchic, yey ecꞌu riꞌ rawixokil Sara cꞌo chi jun ralab»\x + \xo 9:9 \xt Gn. 18:10\x* xchaꞌ. \p \v 10 Y na xew ta waꞌ, ma echiriꞌ ruma ri kamam Isaac ri Rebeca xcanaj yewaꞌ ixok, xebumatzej eyoꞌxab. \v 11 Yey cꞌamajaꞌ ne quebalax rique y cꞌamajaꞌ ne caquiꞌan ri utz o ri na utz taj echiriꞌ ri Dios xuchaꞌ jun chique. Jecꞌulaꞌ cakꞌalajinic e cuꞌana na janipa ri uchꞌobom lo ri Dios; y waꞌ na e ta ruma ri caquiꞌan ri winak, ma pukꞌab Rire cꞌo wi cuchaꞌo china ri caraj cusiqꞌuij. \v 12 Ma ri Dios xubiꞌij che ri Rebeca: «Ri chakꞌixel e cacꞌojiꞌ más uwach chwa ri atzixel»\x + \xo 9:12 \xt Gn. 25:23\x* xchaꞌ. \v 13 Jecꞌulaꞌ cuꞌana pachaꞌ ri tzꞌibital can puwi ri ubiꞌim lo ri Dios: \q1 E ri chakꞌixel Jacob ri cꞌax xinnaꞌo; \q1 noꞌj ri atzixel Esaú, tzel xinwilo \rq Mal. 1:2-3 \rq* \m xchaꞌ. \s1 Pukꞌab ri Dios cꞌo wi china ri cuchaꞌo \p \v 14 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij riꞌoj puwi waꞌ? ¿E nawi na jusucꞌ ta ri cuꞌan ri Dios? ¡Na e ta riꞌ! \v 15 Ma jewaꞌ xubiꞌij ri Dios che ri Moisés ojertan: \q1 We cꞌo junok cuaj Riꞌin cantoꞌo ruma ri rutzil nucꞌuꞌx, \q2 e riꞌ ri cantoꞌo. \q1 Y we cꞌo junok cuaj Riꞌin cancꞌut ri cꞌaxnaꞌbal nucꞌuꞌx che, \q2 che riꞌ rire cancꞌut wi ri cꞌaxnaꞌbal nucꞌuꞌx \rq Éx. 33:19 \rq* \m xchaꞌ. \v 16 E uwariꞌche echiriꞌ cꞌo caraj cuya ri Dios che juna ticawex, na e ta ruma lic cacha ucꞌuꞌx wa ticawex che o ruma lic cutij ukꞌij chaꞌ cꞌo cucꞌulu; ma e ruma ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx ri Dios. \v 17 E pachaꞌ ri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios echiriꞌ ri Dios xubiꞌij che ri faraón: «Riꞌin xinꞌan takanel chawe chaꞌ cancꞌut ri nuchukꞌab pawiꞌ riꞌat y chaꞌ catzijox cꞌu ri nubiꞌ che ronoje ruwachulew»\x + \xo 9:17 \xt Éx. 9:16\x* xchaꞌ. \v 18 Kꞌalaj cꞌu riꞌ ri Dios ruma ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx cutoꞌ china ri caraj cutoꞌo. Yey we Rire caraj cuꞌan pachaꞌ abaj che ri ranimaꞌ junok, jelaꞌ cuꞌan che. \p \v 19 Laj cꞌo cꞌu junok jewaꞌ cubiꞌij chwe: «We na jinta junok cachꞌijow ukꞌatexic janipa ri caraj ri Dios, ¿suꞌbe cꞌu riꞌ ri Dios cucoj quimac ri ticawex we rique xew e caquiꞌan ri xebutak Rire che?» \v 20 Ecꞌu riꞌin cancꞌul uwach: «Achi, ¿saꞌ co rawach riꞌat chaꞌ catyajan chirij ri Dios? Ma na utz taj we ri xaro ulew cubiꞌij che ri caꞌanaw re: ¿Suꞌchac jewaꞌ xꞌan la chwe?» \v 21 E ri cachacun rucꞌ xokꞌoꞌl, ¿na jinta neba pukꞌab cuꞌan rucꞌ ri xokꞌoꞌl saꞌ ri caraj cuꞌano? Ma we Rire caraj che ri xokꞌoꞌl cuꞌan queb xun, jun lic xa kꞌalaj pa cachapabex wi y ri jun chic xa tob pa cachapabex wi, e cuꞌan riꞌ. \v 22 Jecꞌulaꞌ riꞌ ri Dios cꞌo pukꞌab saꞌ ri caraj cuꞌan cucꞌ ri winak. ¿Saꞌ cꞌu cakabiꞌij we ri Dios xraj cucꞌut ri royowal y ri unimal uchukꞌab paquiwi raj maquib yey na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e xucꞌut ri unimal ucꞌuꞌx chique ri takal chique catzak ri royowal paquiwiꞌ y casach quiwach? \v 23 Y jelaꞌ xuꞌano cꞌutubal re ri unimal uchomalil. Ma xucꞌut ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx chique ri ebuchaꞌom chi ulok re quecꞌojiꞌ rucꞌ pa ri chomilaj luwar chilaꞌ chicaj. \v 24 Chique cꞌu ri xuꞌan wi waꞌ, xebusiqꞌuij; y riꞌoj oj jujun chique. Y waꞌ na xew ta xuꞌan cucꞌ ri e aj judiꞌab, ma xuꞌan cucꞌ ri na e ta aj judiꞌab. \v 25 Ma jewaꞌ ri xutzꞌibaj can ri kꞌalajisanel Oseas puwi ri xubiꞌij ri Dios: \q1 Chique ri na e ta nutinamit ojertan, \q1 woꞌora cambiꞌij: «Riꞌix, ix nutinamit.» \q1 Y chique ri na cꞌax ta quenaꞌic, \q1 woꞌora cambiꞌij: «Riꞌin cꞌax quixinnaꞌo.»\x + \xo 9:25 \xt 1 P. 2:10\x* \rq Os. 2:1 \rq* \q1 \v 26 Y chupa cꞌu ri luwar pa xbiꞌx wi chique: \q2 «Riꞌix na ix ta nutinamit,» \q1 chilaꞌ cꞌu riꞌ cabiꞌx na chique e ralcꞌoꞌal ri Dios cꞌaslic. \rq Os. 1:10 \rq* \p \v 27 Yey jelaꞌ ri xutzꞌibaj can ri kꞌalajisanel Isaías paquiwi raj Israel: \q1 Tob ri quiqꞌuiyal ri tinamit Israel \q2 quebuꞌana pachaꞌ ruqꞌuiyal sanyeb cꞌo chuchiꞌ ri mar, \q1 xa e chi jumutz\x + \xo 9:27 \xt Ro. 11:5\x* ri quecolobetaj chique. \q1 \v 28 Ma ri Dios Kajawxel cukꞌat tzij paquiwi ri ticawex che ruwachulew e chirij janipa ri ubiꞌim canok, \q1 y cuꞌana waꞌ rucꞌ usucꞌliquil y na camayin ta che uꞌanic \rq Is. 10:22-23 \rq* \m xchaꞌ. \p \v 29 Yey jewaꞌ xutzꞌibaj can ri kꞌalajisanel Isaías ojertan: \q1 Ri Dios Kajawxel, ri lic cꞌo uchukꞌab puwi ronoje, \q1 we tamaji xebucolobej can jumutz chique ri katinamit \q2 che ri camic, \q1 riꞌ cakacꞌulumaj pachaꞌ ri caꞌib tinamit Sodoma y Gomorra, ri xsachisax quiwach\x + \xo 9:29 \xt Gn. 19:1-28\x* \rq Is. 1:9 \rq* \m xchaꞌ. \s1 Ri Dios cuꞌan jusucꞌ chique ri na e ta aj Israel ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ \p \v 30 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij che ronoje waꞌ? Ma ojertan lok ri na e ta aj judiꞌab na xquitzucuj taj quebuꞌana jusucꞌ chwach ri Dios; yey woꞌora ri Dios xuꞌan jusucꞌ chique ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ. \v 31 Noꞌj ri e aj Israel lic xquitij ukꞌij quebuꞌan jusucꞌ chwach ri Dios ruma caquitakej tak ri takanic re ri Tzij Pixab; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, na xebuꞌana ta jusucꞌ chwach ri Dios. \v 32 ¿Suꞌchac jewaꞌ xquicꞌulumaj? E ruma na xcubiꞌ ta quicꞌuꞌx rucꞌ ri xuꞌan ri Dios chaꞌ cuꞌan jusucꞌ chique. Ma xquichꞌobo e quebuꞌan jusucꞌ chwach ri Dios ruma tak ri caquiꞌano. Y jecꞌulaꞌ e pachaꞌ xquichik quib puwi ri jun Abaj ri lic e cꞌo quetzak puwiꞌ. \v 33 Ma jewaꞌ tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios puwi wa Abaj: \q1 Cancoj cꞌu chilaꞌ Sion jun Abaj.\f + \fr 9:33 \ft “Abaj”: Waꞌ queꞌelawi e ri Kanimajawal Jesucristo. 1 P. 2:6-8\f* \rq Is. 28:16 \rq* \q1 Waꞌ lic e cꞌo tak ri caquichik quib che; \q1 y lic e cꞌo tak ri quetzak puwi wa nimalaj Abaj. \rq Is. 8:14-15 \rq* \q1 Noꞌj janipa cꞌu ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ, \q2 na queqꞌuixbesax taj \q1 ma caquicꞌul na ri coyeꞌem che Rire \rq Is. 49:23 \rq* \m cachaꞌ. \c 10 \p \v 1 Cambiꞌij che alak hermanos, pakatzij wi ri lic curayij nucꞌuꞌx y ri lic cantzꞌonoj che ri Dios paquiwi ri e aj Israel e chaꞌ rique caquirik ri colobetajic. \v 2 Riꞌin cambiꞌij ri wilom chique: Rique lic caquitij ukꞌij quecꞌojiꞌ chi utz chwach ri Dios, pero waꞌ na caquiꞌan ta rucꞌ sakil naꞌoj. \v 3 Ma na cacaj taj caquimaj usucꞌ suꞌanic ri Dios cuꞌan jusucꞌ chique ri ticawex; ri cacaj e quebuꞌana jusucꞌ xa pa que rique. Y na quiyaꞌom ta cꞌu quib caꞌan jusucꞌ chique jelaꞌ pachaꞌ ri caraj ri Dios. \v 4 Yey ri Tzij Pixab catzꞌakat uwach rucꞌ ri Cristo; jecꞌulaꞌ china ri cacubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ Rire, e caꞌan jusucꞌ che chwach ri Dios. \p \v 5 E puwi ri cuꞌana jusucꞌ ri ticawex ruma cutakej ri Tzij Pixab, jewaꞌ xutzꞌibaj ri Moisés: \q1 China ri caꞌanaw re ronoje ri cubiꞌij ri Tzij Pixab, \q2 riꞌ cꞌo ucꞌaslemal chwach ri Dios ruma cuꞌan waꞌ. \rq Lv. 18:5 \rq* \m \v 6 Noꞌj puwi ri cuꞌana jusucꞌ ri ticawex ruma ri cubulibal cꞌuꞌxaj, jewaꞌ cubiꞌij pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: «Mabiꞌij pa awanimaꞌ: ¿China cꞌu ri queꞌec cꞌa chilaꞌ chicaj\x + \xo 10:6 \xt Dt. 30:12\x* che ucꞌamic lo ri Cristo?» \v 7 O «¿China cꞌu ri cakaj cꞌa chupa ri siwan catzꞌirir upa che ucꞌamic lo ri Cristo chiquixoꞌl ri ecaminak?» \v 8 Na cajawax taj queꞌec junok, ma ¿saꞌ riꞌ ri cubiꞌij pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios? Jewaꞌ cubiꞌij: \q1 Rutzij ri Dios lic xa nakaj cꞌo wi chawe. \q1 Cꞌo chupa rawanimaꞌ y quel lo pachiꞌ. \rq Dt. 30:14 \rq* \m Ecꞌu chꞌaꞌtem waꞌ ri cakatzijoj riꞌoj puwi ri cubulibal cꞌuꞌxaj: \v 9 We riꞌat cakꞌalajisaj rucꞌ ruchiꞌ akul: «Ri Jesús e Wajawal» y cacoj cꞌu chupa rawanimaꞌ Rire xcꞌastaj lo ruma ri Dios chiquixoꞌl ri ecaminak, riꞌ catcolobetajic. \v 10 Ma pa ri kanimaꞌ cakacoj wi waꞌ chaꞌ cojuꞌan jusucꞌ chwach ri Dios; yey rucꞌ cꞌu ruchiꞌ kakul, cakakꞌalajisaj Rire e Kajawal chaꞌ jelaꞌ cojcolobetajic. \v 11 Ma Ruchꞌaꞌtem ri Dios jewaꞌ cubiꞌij puwi ri Cristo: \q1 China ri cacubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ, na caqꞌuixbesax taj \q1 ma cucꞌul na ri royeꞌem che Rire \rq Is. 49:23 \rq* \m cachaꞌ. \v 12 Echiriꞌ cubiꞌij «china», waꞌ queꞌelawi tob e aj judiꞌab o na e ta aj judiꞌab, ma xaki junam quiwach. Ma ri Kanimajawal e Cajawal que conoje, tob junwi tak ri quitinamit. Yey Rire cuya ri unimal rutzil ucꞌuꞌx chique conoje ri caquitzꞌonoj toꞌbal que che. \v 13 Ma Ruchꞌaꞌtem ri Dios jewaꞌ cubiꞌij: \q1 E janipa ri caquitzꞌonoj colobetajic \q2 chupa rubiꞌ ri Kanimajawal, \q1 riꞌ quecolobetaj na \rq Jl. 2:32 \rq* \m cachaꞌ. \p \v 14 ¿Suꞌanic cꞌu riꞌ caquitzꞌonoj colobetajic chupa rubiꞌ ri Kanimajawal we na quicojom ta rubiꞌ nabe? ¿Yey suꞌanic caquicoj rubiꞌ we na quitom ta puwi Rire? ¿Yey suꞌanic caquita ri tzijonic puwi Rire we na jinta junok catzijow re chique? \v 15 ¿Yey suꞌanic e cꞌo ri quetzijon puwi ri Kanimajawal we na jinta junok catakaw bi que chaꞌ caquiꞌan wa tzijonic? E pachaꞌ ri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 ¡Lic chom ri quicꞌunic ri caquicꞌam lo ri tzijonic \q2 re ri utzil chomal, \q1 ri quecꞌun che utzijoxic ri Utzilaj Tzij! \rq Is. 52:7 \rq* \m cachaꞌ. \v 16 Noꞌj na conoje ta cꞌut xecojow re ri Utzilaj Tzij xtzijox chique. E pachaꞌ ri xubiꞌij can ri Isaías: \q1 Kajawal, ¿cꞌo nawi junok cojoyom re ri katzijom chic? \rq Is. 53:1 \rq* \m xchaꞌ. \v 17 Ri cubulibal quicꞌuꞌx ri ticawex cujeko echiriꞌ caquita ri catzijox chique; yey waꞌ wa caquito, e Ruchꞌaꞌtem ri Dios puwi ri Cristo. \v 18 Noꞌj cantzꞌonoj cꞌut: ¿Na xquita ta nawi ri Utzilaj Tzij? ¡Katzij, xquito! Ma e pachaꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 Che ronoje ruwachulew xtataj wi ri quikul \q2 ri xetzijon puwi ri Dios; \q1 y ri quichꞌaꞌtem oponinak pa ronoje luwar \q2 che ruwachulew\f + \fr 10:18 \ft Wa jun versículo re Salmos e cachꞌaꞌt chwi tak ri chꞌumil, ri caquikꞌalajisaj ruchukꞌab y ruchomalil ri Dios y quebilitaj pa ronoje luwar che ruwachulew. Jecꞌulaꞌ ri Pablo xujunimaj waꞌ rucꞌ rutzijoxic ri Utzilaj Tzij re ri Dios che ronoje ruwachulew.\f* \rq Sal. 19:4 \rq* \m cachaꞌ. \v 19 Cantzꞌonoj tanchi cꞌut: ¿Raj Israel na quetaꞌam ta nawi waꞌ? ¡Quetaꞌam! Nabe na, e pachaꞌ ri xutzꞌibaj can ri Moisés puwi ri xubiꞌij lo ri Dios chique raj Israel: \q1 Riꞌin canꞌan chiwe cuꞌan cꞌax icꞌuꞌx \q2 chirij jun “tinamit” na tinamit taj; \q1 campetisaj iwoyowal chirij jun tinamit \q2 na jinta quetaꞌam puwi ri Kꞌijsak\f + \fr 10:19 \ft Chiquiwach ri e aj Israel, xew takal chique rique caquicꞌul ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. Ruma waꞌ xpe coyowal echiriꞌ ri Dios xucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx chique tak ri tinamit che ruwachulew.\f* \rq Dt. 32:21 \rq* \m xchaꞌ. \v 20 Jecꞌulaꞌ, ri Isaías xuchꞌij ubiꞌxiquil ri ubiꞌim lo ri Dios paquiwi ri na e ta aj Israel: \q1 Xinrikitaj cꞌu cuma ri na quinquitzucuj taj, \q1 yey xinkꞌalajisaj cꞌu wib chiquiwach \q2 ri na xinquitzꞌonobej taj \rq Is. 65:1 \rq* \m xchaꞌ. \p \v 21 Noꞌj paquiwi raj Israel, jewaꞌ xubiꞌij lo ri Dios: \q1 Lic xinelaj chique jun tinamit \q1 e aj palajiy tzij y e titzꞌitak \q1 chaꞌ quetzelej tanchi lo wucꞌ \rq Is. 65:2 \rq* \m xchaꞌ. \c 11 \s1 Ri Dios na rokꞌotam ta rutinamit \p \v 1 Ecꞌu woꞌora cantzꞌonoj: ¿E nawi xrokꞌotaj can ri Dios rutinamit Israel? ¡Lic kꞌalaj na xrokꞌotaj taj! Ma riꞌin in aj Israel, in ralcꞌoꞌal can ri Abraham, in jun chique tak can ri ralcꞌoꞌal ri Benjamín;\f + \fr 11:1 \ft Raj Israel e ralcꞌoꞌal can ri Abraham, yey ri Benjamín e jun chique ri e uxiquin-umam can ri Abraham.\f* yey riꞌin na xinokꞌotax ta can ruma ri Dios. \v 2 Ri Dios, lic ojertan lo riꞌ xuchꞌob rakan cuꞌan utinamit chique raj Israel; y cꞌa e uꞌanom woꞌora, na rokꞌotam ta can rutinamit Israel. ¿Na etaꞌam ta neba alak ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios puwi ri xubiꞌij ri Elías echiriꞌ rire xchꞌaꞌt chwach ri Dios chiquij ri e aj Israel? Ma jewaꞌ xubiꞌij: \q1 \v 3 Lal Kajawal Dios, raj Israel e xecamisan \q2 que ri kꞌalajisanelab e la \q1 y xquiwulij tak ri altar e la. \q1 Xew chi cꞌu riꞌin in canajinak canok \q2 y cacaj ne quinquicamisaj \rq 1 R. 19:10, 14 \rq* \m xchaꞌ. \p \v 4 ¿Yey saꞌ cꞌu riꞌ ri xucꞌul uwach ri Dios che ri Elías? Xubiꞌij: \q1 Na xew ta riꞌat, ma cꞌa e cꞌo chi can wukub mil achijab ebenucolobem chaꞌ quinquilokꞌnimaj Riꞌin yey rique na exuquiꞌnak ta cꞌana chwach ri tiox Baal \rq 1 R. 19:18 \rq* \m xcha ri Dios che. \p \v 5 Jecꞌulaꞌ woꞌora cꞌa e cꞌo chi can jumutz chique raj Israel echaꞌtal can ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. \v 6 Yey we echaꞌtal ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios, riꞌ na e ta ruma juna chac quiꞌanom rique. Ma we ta e riꞌ, ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios na cajawax taj. \v 7 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakamaj usucꞌ che waꞌ? Lic e qꞌui chique ri tinamit Israel cꞌamajaꞌ caquirik ri quetajin lo che utzucuxic, waꞌ e suꞌanic quebuꞌan jusucꞌ chwach ri Dios. Noꞌj ri xerikow re, e ri echaꞌom chi lo ruma ri Dios. Ecꞌu ri nicꞌaj chic xꞌan pachaꞌ abaj che ri canimaꞌ. \v 8 Ma e pachaꞌ ri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 Ri Dios xuꞌan chique pachaꞌ cawar quiwach \q2 chwach tak ri caraj Rire; \rq Is. 29:10 \rq* \q1 y cꞌa wakꞌij ora tob quetzuꞌnic, \q1 na caquil ta ri cucꞌut ri Dios chiquiwach; \q1 tob quetanic, na caquita ta ri cubiꞌij ri Dios chique. \rq Dt. 29:4 \rq* \m \v 9 E pachaꞌ ri xubiꞌij ri David ojertan paquiwi ri tzel xebilow re: \q1 Ri nimak tak nimakꞌij caquiꞌano, \q1 chuꞌana pachaꞌ coꞌc y pachaꞌ raꞌal re quetzak chupa, \q2 y jelaꞌ queyaꞌ pa cꞌaxcꞌobic. \q1 \v 10 Chuꞌana cꞌu kꞌekuꞌm rupa ri quiwach \q2 chaꞌ na caquil ta ri cucꞌut ri Dios chiquiwach; \q1 Yey canaj na canok e riꞌ xaki cꞌuyuqꞌuic chi ri quij \q2 ruma ri quekaꞌn lic al \rq Sal. 69:22-23 \rq* \m xchaꞌ. \s1 Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri cheꞌ re olivo \p \v 11 Cantzꞌonoj cꞌut: ¿Ri quitzakibal raj Israel\f + \fr 11:11 \ft Raj Israel xetzakic ma na xcubiꞌ ta quicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo.\f* e nawi chaꞌ asu na queyactaj ta chic? ¡Na e ta cꞌana riꞌ! Ma ruma ri quitzakibal rique, e xcꞌun ri colobetajic chique ri na e ta aj Israel, chaꞌ jelaꞌ raj Israel caquijek caquirayij quecolobetaj pachaꞌ ri na e ta aj Israel. \v 12 Yey we ruma cꞌu ri tzakibal y ri jaljobic que raj Israel, lic chom ri xquicꞌul tak ri tinamit re ruwachulew, ¡macꞌuwariꞌ e más chom ri caquicꞌul tak ri tinamit echiriꞌ conoje ri e aj Israel caquitzelej tanchi quitzij chwach ri Dios! \p \v 13 Cꞌo cꞌu ri cuaj cambiꞌij che alak ri na alak ta aj Israel. Riꞌin in takoꞌn re ri Jesús chique ri na e ta aj Israel. Ruma cꞌu waꞌ, lic cꞌax cannaꞌ wa chac yaꞌom panukꞌab. \v 14 Yey ri lic cuaj riꞌin chique raj Israel, ri e watz-nuchakꞌ, e caquirayij pan ri cꞌulum ralak y jecꞌulaꞌ quecolobetaj na jujun chique. \v 15 Ma we ri tzakibal que raj Israel xuya luwar chaꞌ uqꞌuiyal ticawex che ruwachulew xcꞌojiꞌ utzil chomal chiquiwach rucꞌ ri Dios, ¿saꞌ cꞌu riꞌ ri cucꞌam lok echiriꞌ raj Israel quecꞌul tanchi ruma ri Dios? ¡E cucꞌam lo cꞌaslemal chique ri ecaminak chwach ri Dios! \p \v 16 We junok cuya pukꞌab ri Dios ri nabe pam quesax che ri kꞌor, waꞌ e cꞌutubal re ronoje ri kꞌor re ri Dios.\x + \xo 11:16 \xt Nm. 15:17-21\x* Yey we chom ri ratzꞌayak juna cheꞌ, jenelaꞌ riꞌ chom tak rukꞌab.\f + \fr 11:16 \ft Wa queb cꞌambal naꞌoj puwi ri kꞌor y puwi ri cheꞌ queꞌelawi: Ri Abraham, ri Isaac y ri Jacob echaꞌtal ruma ri Dios. Ruma cꞌu waꞌ, ri calcꞌoꞌal can rique, e re ri Dios.\f* \p \v 17 Ecꞌu che ri sakil cheꞌ re olivo (waꞌ e queꞌelawi rutinamit ri Dios e aj Israel) xjokꞌix bi jujun ukꞌab (waꞌ e queꞌelawi raj Israel na quicojom ta rubiꞌ ri Cristo). Yey pucꞌaxel ri xjokꞌix bi, e xnacꞌ jujun ukꞌab cheꞌ re olivo xa re pa tak juyub (waꞌ e queꞌelawi ralak hermanos, ri na alak ta aj Israel). Ecꞌu woꞌora e pachaꞌ cacꞌul alak ri sakil uwaꞌal cheꞌ re olivo, ri quel lo che ri ratzꞌayak. \v 18 Pero machꞌob ne alak we más cꞌo wach ralak chiquiwa ri sakil ukꞌab ri cheꞌ xejokꞌix bi. Ma we caꞌan nim che ib alak, micꞌow chicꞌuꞌx alak na e ta ralak ri cꞌasbayom re ri ratzꞌayak ri cheꞌ, ma e ne ri ratzꞌayak ri cꞌasbayom e alak. \p \v 19 Laj e cꞌo jujun chixoꞌlibal alak jewaꞌ caquibiꞌij: «Jujun ukꞌab ri cheꞌ re olivo xjokꞌix bi chaꞌ jelaꞌ e cojnacꞌ can riꞌoj paquicꞌaxel» cacha alak. \v 20 Katzij, pero waꞌ xjokꞌix bi ruma na jinta cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawal. Noꞌj cꞌu ralak xtiquiꞌ can alak xa ruma ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Kanimajawal. E uwariꞌche, maꞌan nim che ib alak; e cꞌola xiꞌin ib ucꞌ alak chwach ri Dios. \v 21 Lic chajij cꞌu ib alak, ma we ri Dios xujokꞌij bi tak ri sakil ukꞌab cheꞌ (waꞌ e ri e aj Israel na xcubiꞌ ta quicꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawal), jecꞌuriꞌlaꞌ cuꞌan che ralak we jelaꞌ caꞌan alak pachaꞌ ri xquiꞌan rique. \p \v 22 Chilape cꞌu alak riꞌ: Ri utzilaj rutzil ucꞌuꞌx ri Dios yey rutewul ri royowal. Ma lic cꞌo utewul ri royowal Rire echiriꞌ cayactaj chirij ri na utz taj, jelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌan cucꞌ ri xejaljobic. Noꞌj ri utzilaj rutzil ucꞌuꞌx e ri cucꞌut che ralak we catiquiꞌ alak chupa wa rutzil ucꞌuꞌx. Yey we na e ta cꞌu caꞌan alak riꞌ, cajokꞌix ne ubi riꞌ ralak pachaꞌ ri xquicꞌulumaj rique. \v 23 Yey we ne ri e aj Israel caquitzelej quitzij y cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawal, quenacꞌ tanchi che ri sakil cheꞌ, ma ri Dios pukꞌab cꞌo wi cuꞌan waꞌ. \v 24 Ma ralak, ri xset lo alak che jun cheꞌ re olivo lic rewi xa re pa tak juyub, xnacꞌ cꞌu alak ruma ri Dios che ri sakil cheꞌ re olivo tob waꞌ na cheꞌul ta alak. We ri Dios xurik cꞌu unaqꞌuic alak che jun cheꞌ, lic na cꞌayew ta cꞌu riꞌ che Rire cunacꞌ tanchi ri sakil ukꞌab che ri cheꞌ pa petinak wi. \s1 Ri quicolobetajic raj Israel \p \v 25 Hermanos, ri Dios cꞌo ri uchꞌobom chi lo rakan paquiwi raj Israel, yey waꞌ na kꞌalajisam ta lo ojertan. Ecꞌu woꞌora lic cuaj riꞌin quetaꞌmaj ralak waꞌ chaꞌ na caꞌan ta nim che ib alak. Ri quicꞌulumam raj Israel, tob na conoje taj, e ri xꞌan pachaꞌ abaj che ri canimaꞌ, ma na cacaj ta caquicoj rubiꞌ ri Cristo. Yey jecꞌulaꞌ quiꞌanom cꞌa echiriꞌ catzꞌakat na ri quiqꞌuiyal ri na e ta aj Israel caquiya quib pukꞌab ri Cristo. \v 26 Cꞌa tecꞌuchiriꞌ conoje raj Israel quecolobetaj na, ma jewaꞌ tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 Cꞌa chilaꞌ Sion cape wi ri cayolopin lo que ri ticawex \q1 y queberesaj na cꞌu lo ri e ralcꞌoꞌal can ri Jacob chupa ri chꞌulilaj mac.\f + \fr 11:26 \ft Ri Dios xujal rubiꞌ ri Jacob y xucoj “Israel” che.\f* \q1 \v 27 Ecꞌu nutzij waꞌ canꞌan Riꞌin cucꞌ \q1 echiriꞌ cancuy na ri quimac \rq Jer. 31:33-34 \rq* \m cacha ri Dios. \p \v 28 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, raj Israel xebuꞌana e aj retzelal cꞌuꞌxaj chirij ri Dios ruma na xcaj taj caquicoj ri Utzilaj Tzij. Ecꞌu riꞌ waꞌ xuya luwar che ralak ri na alak ta aj Israel chaꞌ utz cakib alak rucꞌ ri Dios. Noꞌj ri Dios cꞌa cꞌax quebunaꞌ raj Israel ma xebuchaꞌ lo ri catiꞌ-quimam ojertan. \v 29 Ma e janipa ri sipanic y ri siqꞌuibal uꞌanom ri Dios che rutinamit,\x + \xo 11:29 \xt Ro. 9:4-5\x* waꞌ na caresaj ta chi qꞌuenok. \p \v 30 Ralak ri na alak ta aj Israel, rojertan na xcoj ta alak utzij ri Dios. Noꞌj woꞌora e raj Israel ri na caquicoj ta utzij; y ruma cꞌu waꞌ, yaꞌtal che ralak cacꞌul alak ri cꞌutubal re ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. \v 31 Jecꞌuriꞌlaꞌ, woꞌora rique na quicojom ta utzij ri Dios; yey ruma ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios che ralak, chikawach apanok ri Dios cucꞌut tanchi ri rutzil ucꞌuꞌx chique rique. \v 32 Ma ri Dios xukꞌalajisaj conoje ri ticawex junam quiwach e aj palajiy tzij, chaꞌ jelaꞌ cucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx chique conoje. \p \v 33 ¡Janipa lo umajom rubeyomalil y runaꞌoj ri Dios yey tak ri retaꞌam Rire; ronoje waꞌ lic na jinta utakexic! ¡Na jinta ne cꞌana junok cachꞌijow umajic usucꞌ janipa ri uchꞌobom y ri uꞌanom Rire! \v 34 Ma jewaꞌ cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 ¿Cꞌo nawi junok umajom usucꞌ ronoje runaꞌoj ri Dios Kajawxel? \q1 ¿Cꞌo nawi junok xyaꞌw unaꞌoj Rire? ¡Na jintaj! \rq Is. 40:13 \rq* \m cachaꞌ. \v 35 Yey cubiꞌij: \q1 We cꞌo junok casipan che ri Dios, \q1 ¿chirajawaxic nawi che ri Dios cuya lo ri rajil ucꞌaxel che? \q1 ¡Na chirajawaxic ta che!\x + \xo 11:35 \xt 1 Cr. 29:14\x* \rq Job 41:11 \rq* \q1 \v 36 Ma janipa tak ri cꞌolic, rucꞌ Rire petinak wi; \q1 ma ronoje ꞌanatal ruma Rire y e re yacbal ukꞌij Rire. \q1 ¡Lic takal cꞌu riꞌ che cayac ukꞌij na jinta utakexic! ¡Amén! \c 12 \s1 Ri sakil kabinic kasilabic ri cubul kacꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo \p \v 1 Hermanos, ri Dios lic ucꞌutum ri unimal rutzil ucꞌuꞌx che alak. Ruma cꞌu waꞌ, lic cantzꞌonoj che alak yaꞌa ronoje ri cuerpo alak pukꞌab ri Dios pachaꞌ juna kasaꞌn cꞌaslic,\f + \fr 12:1 \ft Rojertan xyaꞌiꞌ chwach ri Dios kasaꞌn que awaj, yey waꞌ quecamisaxic y queporoxic. Noꞌj woꞌora ri kasaꞌn cutzꞌonoj ri Dios e riꞌoj, yey Rire na caraj ta ri camic keꞌoj; ri caraj e cakaya ronoje pukꞌab Rire: ri kacuerpo, ri kabinic y ri kacꞌaslem.\f* na jinta cꞌana chꞌul che y lic cucꞌul ucꞌuꞌx Rire; ma waꞌ e ulokꞌnimaxic takalic caꞌan ralak che. \v 2 Maꞌan chi e alak pachaꞌ ri caquiꞌan ri winak re ruwachulew wakꞌij ora. E yaꞌa alak luwar che ri Dios cujalcꞌatij ri naꞌoj alak y cuꞌan cꞌacꞌ che ronoje ri binic silabic alak. Jelaꞌ cꞌu riꞌ quetaꞌmaj alak y caꞌan alak janipa ri utz caraj ri Dios che alak; waꞌ e ri lic cucꞌul ucꞌuꞌx Rire y e ri lic jusucꞌ chwach. \p \v 3 Ruma cꞌu ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios, yaꞌtal lo chwe riꞌin cambiꞌij che onoje alak: Lic maꞌan nim che ib alak rucꞌ ri uyaꞌom ri Dios pakꞌab alak. Puwi ri yaꞌtal che alak, micꞌow uwiꞌ ri cachꞌob alak chwa ri takal che alak; e chꞌobo alak rusucꞌ puwi tak ri uyaꞌom ri Dios chijujunal alak ruma ri xcubiꞌ cꞌuꞌx alak rucꞌ. \v 4 Ma jelaꞌ pachaꞌ ri kacuerpo xa jun uꞌanom tob lic qꞌui uchapom wi rib, pero junwi tak ri quichac ronoje ri chapayom re; \v 5 jecꞌuriꞌlaꞌ, riꞌoj, tob lic oj qꞌui, xa jun kaꞌanom rucꞌ ri Cristo, y konoje cꞌu riꞌ cojajawax tak chikawach. \v 6 Ecꞌu ri Dios, jalajuj tak rusipanic uyaꞌom chike chikajujunal chaꞌ cakaꞌan ruchac; waꞌ e chirij tak ri caraj Rire chike ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx. E uwariꞌche, ri yaꞌtal che cakꞌalajisan puwi runaꞌoj ri Dios, chuꞌana xew e chirij ri biꞌtal che ruma ri Dios. \v 7 Ri yaꞌtal che lic quebutoꞌ jujun chic, e chuꞌana riꞌ. Ri yaꞌtal che cacꞌutunic, e chuyaꞌa rib che ri cꞌutunic. \v 8 Ri yaꞌtal che capixabanic, e chuyaꞌa rib che ri pixabanic. Ri yaꞌtal che casipanic, e chuꞌana riꞌ ri casipan rucꞌ ronoje ucꞌuꞌx. Ri yaꞌtal che cucꞌam quiwach jujun chic, e chuyaꞌa rib che uꞌanic waꞌ chi utz. Ri yaꞌtal che cucꞌut ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx, e chuꞌana riꞌ rucꞌ quiꞌcotemal. \p \v 9 Cꞌax naꞌa ib alak pa sakil wi, na xa ta rucꞌ queb palaj alak. Macꞌul che ri binic silabic alak ri na utz taj; e takej alak uꞌanic ri utz. \v 10 Chijujunal alak lic cꞌax naꞌa ib alak pa sakil wi, ma chakꞌ ib alak chwach ri Kakaw. Matzucuj ri yacbal kꞌij ralak; e yaca alak quikꞌij ri jujun chic. \v 11 ꞌAna alak ri lic alak sacꞌaj, maꞌan alak lic alak xepu; e lokꞌnimaj alak ri Kanimajawal rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alak. \v 12 Rucꞌ quiꞌcotemal choyeꞌej alak janipa ri ubiꞌtisim ri Dios che alak. Chꞌija alak uchukꞌab ri cꞌaxcꞌobic cape pawiꞌ alak y lic mokꞌotaj alak uꞌanic orar. \v 13 Chetoꞌo alak ri quicojom rubiꞌ ri Cristo rucꞌ tak ri cajawax chique. Tijoj ib alak che quicꞌulic chi utz janipa ri quebopon chi ocho alak. \v 14 Tzꞌonoj alak ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios paquiwi ri quiternabem alak rucꞌ cꞌax; matzꞌonoj alak ri na utz taj paquiwiꞌ, e tzꞌonoj alak ri utz. \v 15 Quiꞌcota alak cucꞌ ri e cꞌo pa quiꞌcotemal; chokꞌa alak cucꞌ ri quebokꞌic. \v 16 Chuꞌana xa jun cꞌuꞌx alak chiwach alak. Maꞌan alak nim che ib alak; e ꞌana alak xa jun cucꞌ ri na jinta quiwach. Machꞌob alak lic cꞌo naꞌoj alak chiquiwa jujun chic. \p \v 17 Matzelej alak uwach ri na utz taj cuꞌan junok chiꞌij alak. E choca alak il che uꞌanic ri utz chiquiwach conoje ri ticawex. \v 18 ꞌAna cꞌu alak janipa ri cꞌo pakꞌab alak chaꞌ cacꞌojiꞌ alak chi utzil chomal cucꞌ conoje ri ticawex. \v 19 Ralak nu hermanos ri cꞌax cannaꞌ alak, we cꞌo caꞌanaw ri na utz taj chiꞌij alak, matzelej alak ucꞌaxel che. E yaꞌa alak pukꞌab ri Dios chaꞌ e Rire ri cayaꞌw ri tojbal re, ma jewaꞌ tzꞌibital chupa Ruchꞌaꞌtem: \q1 Panukꞌab Riꞌin cꞌo wi cankꞌat tzij \q2 paquiwi ri quebanaw re ri na utz taj chiwij; \q1 In cꞌu riꞌ ri quinꞌanaw ucꞌaxel chique \rq Dt. 32:35 \rq* \m cacha ri Dios Kajawxel. \v 20 Jecꞌuriꞌlaꞌ, e ꞌana alak pachaꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 We canum ri tzel quilow e la, yaꞌa la uwa. \q1 We catzajin uchiꞌ, yaꞌa la umikꞌinaꞌ. \q1 Ma echiriꞌ caꞌan la waꞌ, rire cujek caqꞌuix chiwach la \q1 yey cunaꞌ cꞌu rib riꞌ che ri na utz taj xuꞌan cheꞌla\f + \fr 12:20 \ft Qꞌuisbal re wa jun versículo pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “rachakꞌaꞌl cakaꞌwic catꞌubaꞌ chwi ujolom”.\f* \rq Pr. 25:21-22 \rq* \m cachaꞌ. \v 21 Maya alak luwar casocotaj alak ruma ri na utz taj; e chꞌija alak uchukꞌab ri na utz taj rucꞌ ri utz caꞌan alak. \c 13 \s1 Ri kabinic chiquiwach tak raj wach re ri tinamit \p \v 1 Lic chirajawaxic chique conoje ri ticawex e caquiya quib quetak cuma ri e aj wach re ri tinamit, ma na jinta wa takanic paquikꞌab rique we na e ta ri Dios yaꞌyom re chique. Janipa cꞌu ri takanelab e cꞌolic, e ri Dios yaꞌyom ri takanic paquikꞌab. \v 2 E uwariꞌche china ri na cuya ta rib chuxeꞌ ri takanic que ri e aj wach re ri tinamit, riꞌ e cuyac rib chirij ri takanic cojotal can ruma ri Dios. Yey e janipa ri queꞌanaw re waꞌ, chiquibil quib caquitzucuj riꞌ ri kꞌatbal tzij paquiwiꞌ. \v 3 Ma ri quetakanic na e ta cojom re caquicoj xiꞌin ib che ri cuꞌan ri utz; ecojtalic re caquicoj xiꞌin ib che ri cuꞌan ri na utz taj. We caꞌaj cꞌu la na caxiꞌij ta ib la chiquiwach ri quetakanic, e ꞌana la ri utz y jelaꞌ cayac ne kꞌij la cuma ri quetakanic. \v 4 Ma rique ecojotal pakawiꞌ ruma ri Dios chaꞌ caquiꞌan ri utz chike. Noꞌj we rilal caꞌan la ri na utz taj, riꞌ xiꞌij ib la chiquiwach, ma yaꞌtal paquikꞌab rique caquiya pa cꞌax ri cuꞌan ri na utz taj.\f + \fr 13:4 \ft “Ma yaꞌtal paquikꞌab rique caquiya pa cꞌax ri cuꞌan ri na utz taj”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ruma waꞌ rique cucꞌaꞌam ri espada”.\f* Yey e uchac ri Dios ri caquiꞌan rique echiriꞌ caquiya pa cꞌax ri cuꞌan ri na utz taj. \v 5 Ruma cꞌu laꞌ, lic chirajawaxic cakaya kib cojtak cuma ri e aj wach re ri tinamit. Cakaꞌan waꞌ na xa ta ruma ri cꞌo paquikꞌab rique cojquiya pa cꞌax, ma e ruma ri cakanaꞌ chikacꞌuꞌx lic chirajawaxic cakaꞌan ri jusucꞌ. \v 6 Ruma ne riꞌ caꞌan ralak ri tojonic tzꞌonom che ri tinamit cuma ri e aj wach, chaꞌ rique utz caquiꞌan ri chac uyaꞌom ri Dios paquikꞌab. \v 7 Yaꞌa cꞌu alak chique chiquijujunal janipa ri takal chique cayaꞌic. Che ri takal che caꞌan tojonic,\f + \fr 13:7 \ft “Tojonic”: Pa caxtila waꞌ e “tributos e impuestos”.\f* tojo alak. Che ri takal che cacoj utzij, cojo alak utzij. Che ri takal che cayac ukꞌij, yaca alak ukꞌij. \s1 Ri kabinic chiquiwach tak ri ticawex \p \v 8 We cꞌo cꞌas la rucꞌ junok, manajtir la che utojic. Yey konoje nenareꞌ cꞌo “kacꞌas” chikawach, waꞌ e ri cꞌax cakanaꞌ kib. Ecꞌu ri jun cꞌax cunaꞌ ri ratz-uchakꞌ, riꞌ catajin che uꞌanic ri catakan ri Tzij Pixab re ri Dios che. \v 9 Ma chupa ri Tzij Pixab re ri Dios cubiꞌij waꞌ: «Matmacun chirij ri cꞌulaniquil. Matcamisanic. Matelkꞌanic. Maꞌan rakꞌubal chirij junok. Marayij uwach ri na awe taj.»\x + \xo 13:9 \xt Éx. 20:13-17\x* Waꞌ wa takanic rucꞌ ronoje ri nicꞌaj chic takanic re ri Dios, cuꞌana xa jun rucꞌ wa chꞌaꞌtem: «Cꞌax chanaꞌa rawatz-achakꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri cꞌax canaꞌ awib riꞌat.»\x + \xo 13:9 \xt Lv. 19:18; Mt. 22:39\x* \v 10 Ma china ri cꞌo rutzil cꞌuꞌxaj rucꞌ, na camacun ta chirij ri ratz-uchakꞌ. E uwariꞌche echiriꞌ cakacꞌut ri rutzil cꞌuꞌxaj cꞌo kucꞌ, e cojtajin che uꞌanic ri catakan Rutzij Upixab ri Dios che. \p \v 11 ꞌAna cꞌu alak ronoje waꞌ ma etaꞌam alak ri kꞌij oj cꞌo wi. We cawar kawach, chirajawaxic chojcꞌastajok,\f + \fr 13:11 \ft We riꞌoj pachaꞌ oj warinak chwach ri Dios, chirajawaxic cacꞌun sak chikawach chaꞌ jelaꞌ caketaꞌmaj y cakaꞌan janipa ri caraj ri Dios chike.\f* ma rukꞌijol ri kacolobetajic más xa nakaj chi cꞌo wi chwa echiriꞌ xkacoj rubiꞌ ri Cristo. \v 12 E wa oj cꞌo wi e pachaꞌ xulan chi rakꞌab y xa nakaj chic casakir wi. Ruma cꞌu laꞌ makaꞌan keꞌoj janipa ri caꞌan xa xeꞌlakꞌay pa kꞌekuꞌm; e kaꞌana janipa ri takalic caꞌan pa ri Kꞌijsak. E lic kaꞌana ke che tak ri toꞌbal uyaꞌom ri Dios chaꞌ cakachꞌij uchukꞌab tak ri na utz taj.\x + \xo 13:12 \xt Ef. 6:11\x* \v 13 Chojbin cꞌu jusucꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri takal chique ri quebin pa ri Kꞌijsak. Makaya kib che tak nimakꞌij na utz ta uwach. Makaya kib che kꞌabaric. Makachꞌulaj ri kacuerpo rucꞌ chꞌulilaj mac. Makaya kib che chꞌaꞌoj chikawach y muꞌan cꞌax kacꞌuꞌx chirij junok. \v 14 Ri ꞌana alak e wika ib alak che ri Kanimajawal Jesucristo; waꞌ e queꞌelawi cuꞌan alak xa jun rucꞌ Rire. Cꞌutu alak waꞌ rucꞌ ri binic silabic alak y maya cꞌu alak luwar catakan pawiꞌ alak ri rayibal na utz ta uwach re ri tiꞌjil alak. \c 14 \s1 Mojchꞌoꞌjin puwi ri na il ta uwach \p \v 1 Cꞌulu alak ri jun cꞌamajaꞌ cumaj usucꞌ saꞌ ri caraj ri Dios chique ri cubul quicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo.\f + \fr 14:1 \ft Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri cꞌamajaꞌ canimar ri cubulibal ucꞌuꞌx”. Chupa wa capítulo 14, waꞌ e queꞌelawi ri hermanos caquichꞌob rakan cꞌo takanic lic chirajawaxic wi conoje caquitakej, ma e chiquiwach rique ronoje waꞌ wa takanic rucꞌ ri Dios petinak wi, tob cꞌo jujun chic hermanos caquimaj usucꞌ xa cucꞌ rachijab petinak wi waꞌ wa takanic.\f* Machꞌoꞌjin alak rucꞌ xa ruma na junam ta runaꞌoj rire rucꞌ ri naꞌoj ralak. \v 2 Ma puwi ronoje ri yaꞌtalic re catijic, cꞌo ri cuchꞌob rakan utz catijiꞌ ronoje tak waꞌ yey cꞌo ri cꞌamajaꞌ cumaj usucꞌ rucꞌutunic ri Dios; y chwa cꞌu rire, cꞌo waꞌim e mac che jun we cutijo, y ruma cꞌu riꞌ xew cutij ichaj. \v 3 Ecꞌu riꞌ ri jun cutij ronoje, na utz taj we cucꞌak bi ukꞌij ri jun xa kꞌalaj ri cutijo. Yey ecꞌu ri jun xa kꞌalaj ri cutijo, na utz taj we cukꞌat tzij puwi ri jun cutij ronoje. Ma e ri Dios cꞌuluyum que waꞌ wa ticawex. \v 4 ¿Lal china rilal chaꞌ cuꞌan lal aj kꞌatal tzij puwi ri raj chac jun chic? Ma e ri rajaw quilowic we utz ri cuꞌano o na utz taj. Jecꞌulaꞌ pukꞌab ri Dios cꞌo wi quebutoꞌ chiquijujunal ri raj chac chaꞌ quetiquiꞌ chi utz chwach yey cuꞌan waꞌ rucꞌ runimal uchukꞌab. \p \v 5 Cꞌo ri cuchꞌobo cꞌo kꞌij lic il uwach re yacbal ukꞌij ri Dios chwach jujun chic kꞌij; yey cꞌo ri junam caril ronoje ri jujun kꞌij. Chiquijujunal lic chirajawaxic quetiquiꞌ chi utz che tak ri caquichꞌob rakan.\f + \fr 14:5 \ft Cꞌo ri na lic ta kꞌalaj we utz caꞌanic o na utz taj. Puwi tak waꞌ, chirajawaxic chikajujunal cakachꞌob chi utz suꞌbe cakaꞌan waꞌ o suꞌbe na cakaꞌan taj. Pero na ube taj we riꞌin cancoj umac jun chic xa ruma na junam ta runaꞌoj rucꞌ ri weꞌin.\f* \v 6 Ecꞌu junok lic cuꞌan il uwach che juna kꞌij, re yacbal ukꞌij ri Kanimajawal cuꞌano. Yey e junok chic na cuꞌan ta il uwach che waꞌ wa kꞌij, ma chwach rire ronoje kꞌij e re yacbal ukꞌij ri Kanimajawal. Jecꞌulaꞌ, e ri jun cutij ronoje, cutijo re yacbal ukꞌij ri Kanimajawal, ma cutioxij che ri Dios. Yey ri jun xa kꞌalaj ri cutijo, jelaꞌ cuꞌano ma cuchꞌobo rucꞌ waꞌ cuyac ukꞌij ri Kanimajawal; y cutioxij cꞌu riꞌ che ri Dios. \p \v 7 Ma na jinta junok chike xa pa re rire cꞌaslic y na jinta junok xa pa re rire cacamic. Ma ri cꞌaslem y ri camic pukꞌab ri Dios cꞌo wi. \v 8 We oj cꞌaslic, ri kacꞌaslem e re yacbal ukꞌij ri Dios; yey we xojcamic, waꞌ re yacbal ukꞌij ri Dios. Jecꞌulaꞌ, we oj cꞌaslic o we xojcamic, oj chi re ri Kajawal. \v 9 Ma ruma waꞌ ri Cristo xcamic y xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak chaꞌ jelaꞌ cuꞌana Cajawal ri ecaminak chic cucꞌ ri cꞌa e cꞌaslic. \p \v 10 Rilal, ri caꞌan che ib la lal aj kꞌatal tzij puwi ri hermano la, ¿suꞌchac caꞌan la waꞌ? O rilal, ri cacꞌak bi la ukꞌij ri hermano la, ¿suꞌchac caꞌan la waꞌ? Ma konoje cꞌo jun kꞌij cojeꞌtacꞌala na chwach ri kꞌatbal tzij re ri Cristo. \v 11 Ma jewaꞌ ri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 Pakatzij wi Riꞌin in cꞌaslic, cacha ri Kajawal, \q1 y pakatzij wi, chinuwach Riꞌin \q1 caquixucubaꞌ na quib conoje ri ticawex, \q1 y rucꞌ ruchiꞌ quikul conoje caquibiꞌij panuwi Riꞌin, \q1 xew Riꞌin in Dios\x + \xo 14:11 \xt Flp. 2:10-11\x* \rq Is. 45:23 \rq* \m cachaꞌ. \v 12 Jecꞌuriꞌlaꞌ copon jun kꞌij echiriꞌ konoje cojeꞌela chwach ri Dios y ecꞌu Rire cakꞌalajisan re we utz o na utz ta ri kaꞌanom. \s1 Muꞌan alak latzꞌanel chique jujun chic \p \v 13 E uwariꞌche makaꞌan chi oj kꞌatal tzij chikibil kib; mojuꞌan ne latzꞌanel o tzakibal che juna hermano. \v 14 Puwi ri yaꞌtalic re catijic, riꞌin lic wetaꞌam ruma ri Kanimajawal Jesús y lic nujiquibam cꞌu uwach waꞌ: Ronoje utz y na chꞌul taj chwach ri Dios. Noꞌj we cꞌo junok cuchꞌobo cꞌo ri catijic “chꞌul”, riꞌ xew chwach rire chꞌul wi.\f + \fr 14:14 \ft We cꞌo junok cubiꞌij cꞌo waꞌim “chꞌul”, waꞌ e queꞌelawi rire cuchꞌob rakan e mac che jun we cutijo.\f* \v 15 Yey we ruma ri catij la, capaxij la ucꞌuꞌx ri hermano la, riꞌ ri catajin la che ucꞌutic na e ta chi ri rutzil cꞌuꞌxaj. Ruma cꞌu waꞌ, lic na ube taj xa ruma ri catij la, cꞌo junok caresaj rib chirij ri Cristo yey ruma ne rire xcam ri Cristo. \v 16 Macꞌo cꞌu maꞌan alak we rucꞌ waꞌ tzel cachꞌaꞌtibex lo ri binic silabic alak, tob ne lic utz chiwach ralak. \v 17 Yey chupa rutakanic ri Dios ri lic chirajawaxic wi na e ta saꞌ ri waꞌim cakatijo o saꞌ ri kayaꞌ cakakumu; ma e ri cojbin jusucꞌ, ri cojcꞌojiꞌ chi utzil chomal y rucꞌ quiꞌcotemal ruma rutoꞌbal ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios. \v 18 Ma e ri jelaꞌ caquilokꞌnimaj ri Cristo, ri quibinic quisilabic cucꞌul ucꞌuꞌx ri Dios y chom cꞌu quilitaj cuma ri ticawex. \p \v 19 E uwariꞌche, e katakej janipa ri cojucꞌam bi chi utzil chomal y cuya kaqꞌuiyibal chwach ri Dios, chaꞌ jelaꞌ cakatoꞌ kib chikawach. \v 20 Mawulij cꞌu alak ri chac uꞌanom ri Dios pa ranimaꞌ junok xa ruma ri waꞌim catij alak. Katzij, ronoje ri yaꞌtalic re catijic, na chꞌul taj. Pero na utz taj we quetzak jujun pa mac xa ruma ri cakatijo. \v 21 Más utz we na cakatij ta tiꞌij, na cakatij ta vino y macꞌo ne makaꞌano, we ruma waꞌ juna hermano casach unaꞌoj, catzak pa mac o cakꞌob ruchukꞌab chwach ri Dios. \v 22 We jiquibam la uwach lic utz ri catajin la che uꞌanic chwach ri Dios, riꞌ lic utz; pero más utz we waꞌ cacanajic xew chwach ri Dios y rilal. Lic nim ukꞌij ralaxic ri jun cunaꞌ chucꞌuꞌx lic utz ri cuꞌan chwach ri Dios, ma jelaꞌ na cajawax ta che cukꞌat tzij puwiꞌ chiribil rib. \v 23 Noꞌj we junok xa queb upa cutij ri catajin che, riꞌ utuquel cucꞌam lo kꞌatbal tzij puwiꞌ ma na cubul ta ucꞌuꞌx rucꞌ ri cuꞌano. Ma e janipa ri cuꞌan junok yey na cuꞌan ta rucꞌ cubulibal ucꞌuꞌx, riꞌ camacunic. \c 15 \p \v 1 Ecꞌu riꞌoj ri jiquil kacꞌuꞌx chwach ri Dios, lic chirajawaxic wi quekatoꞌ ri hermanos na lic ta jiquil quicꞌuꞌx chwach ri Dios, ri cꞌamajaꞌ caquimaj usucꞌ chi utz saꞌ ri caraj ri Dios chique. Ma na utz taj we xew e cakaꞌan ri cucꞌul kacꞌuꞌx riꞌoj yey na cojoc ta cꞌu il che ri cajawax chique rique. \v 2 Chikajujunal riꞌoj e kaꞌana ri cucꞌul quicꞌuꞌx ri jujun chic hermanos we waꞌ e toꞌbal re ri quicꞌaslem chwach ri Dios. \v 3 Ma ri Cristo na xuꞌan tane ri cucꞌul ucꞌuꞌx Rire.\x + \xo 15:3 \xt Lc. 22:42\x* Ri xucꞌulumaj e jelaꞌ pachaꞌ ri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios echiriꞌ ri Cristo jewaꞌ xubiꞌij che ri Dios: \q1 Ri cꞌaxlaj chꞌaꞌtem xel lo chiquichiꞌ ri winak chiꞌij la, Kakaw, \q1 panuwiꞌ riꞌin xtzak wi \rq Sal. 69:9 \rq* \m xchaꞌ. \v 4 Ma ronoje ri xtzꞌibax can ojertan chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios, xtzꞌibaxic re cojupixabaj y cunimarisaj kacꞌuꞌx, chaꞌ jelaꞌ rucꞌ unimal kacꞌuꞌx cakoyꞌej janipa ri biꞌtisinic xuꞌan ri Dios chike chupa Ruchꞌaꞌtem. \v 5 Ecꞌu ri Dios, ri aj yaꞌl unimal cꞌuꞌxaj y ri cunimarisaj kacꞌuꞌx, chuꞌana che alak xa jun cꞌuꞌx alak jelaꞌ pachaꞌ ri xucꞌut can ri Kanimajawal Jesucristo. \v 6 Jecꞌulaꞌ, echiriꞌ uꞌanom chi xa jun cꞌuꞌx alak, junam cayac alak ukꞌij ri Dios, Rukaw ri Kanimajawal Jesucristo. \s1 Ri Utzilaj Tzij re chinima ronoje \p \v 7 E uwariꞌche, hermanos, jelaꞌ pachaꞌ ri Cristo xucꞌul alak, jecꞌulaꞌ cꞌulu ib ralak rucꞌ rutzil cꞌuꞌxaj chiwach alak re yacbal ukꞌij ri Dios. \v 8 Cambiꞌij cꞌu che alak, e ri Cristo Jesús xoluꞌana toꞌbel ke riꞌoj ri kacojom ri retalil re circuncisión\f + \fr 15:8 \ft “Ri kacojom ri retalil re circuncisión”: Waꞌ e raj judiꞌab yey rique e ralcꞌoꞌal can ri Israel.\f* chaꞌ coluꞌcꞌutu ri Kꞌijsak re ri Dios chikawach y rucꞌ waꞌ xujiquibaꞌ uwach, lic e cuꞌana janipa rubiꞌtisinic ri Dios uꞌanom chique ri katiꞌ-kamam ojertan. \v 9 Xcꞌun nenareꞌ chaꞌ tak ri tinamit na e ta aj judiꞌab caquiyac ukꞌij ri Dios ruma ri rutzil ucꞌuꞌx chique rique, jelaꞌ pachaꞌ tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 Canyac na cꞌu kꞌij la \q1 y cambixoj ri biꞌ la \q2 chiquixoꞌl tak ri tinamit na e ta aj judiꞌab. \rq 2 S. 22:50; Sal. 18:49 \rq* \m \v 10 Y je tanchi waꞌ xubiꞌij: \q1 Ralak ri na alak ta aj judiꞌab, \q1 lic quiꞌcota alak junam cucꞌ rutinamit ri Dios. \rq Dt. 32:43 \rq* \m \v 11 Y jumul chic xubiꞌij: \q1 Onoje alak che ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex \q2 che ruwachulew, \q1 bixoj alak rubiꞌ ri Dios, \q1 yey lic yacbej alak ukꞌij Rire. \rq Sal. 117:1 \rq* \m \v 12 Yey jenewaꞌ xubiꞌij ri kꞌalajisanel Isaías: \q1 Cayactaj na lo ri Jun ralcꞌoꞌal can ri Isaí,\f + \fr 15:12 \ft Ri Isaí e ukaw ri rey David, yey ri Jesús e ralcꞌoꞌal can ri rey David. 1 S. 16:1; Mt. 1:6\f* \q1 ri cacꞌun lok re catakan paquiwi ruqꞌuiyal quiwach \q2 tak ri ticawex che ruwachulew. \q1 Yey rique cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ Rire \rq Is. 11:10 \rq* \m xchaꞌ. \p \v 13 Ri Dios, ri cuya chike cacubiꞌ pan kacꞌuꞌx rucꞌ Rire, chunojisaj ri animaꞌ alak che ronoje quiꞌcotemal y utzil chomal ruma cubul cꞌuꞌx alak rucꞌ Rire, chaꞌ jelaꞌ lic canimar cꞌuꞌx alak che ri oyeꞌem alak ruma ruchukꞌab ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios. \s1 Ri Pablo yaꞌtal che cutzijoj ri Utzilaj Tzij chiquixoꞌl ri na e ta aj Israel \p \v 14 Alak nu hermanos, riꞌin lic wetaꞌam chi utz e lic cꞌo rutzil cꞌuꞌx y naꞌoj alak y ruma cꞌu waꞌ utz capixabaj ib alak chiwach alak. \v 15 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, na canxiꞌij ta wib quintzꞌiban pan che alak, ma cꞌo ri cuaj cancuxtaj che alak. Canꞌan cꞌu waꞌ ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios yaꞌtal chwe \v 16 chaꞌ riꞌin quinuꞌana raj chac ri Kanimajawal Jesucristo chiquixoꞌl ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex che ruwachulew. Ecꞌu ri nuchac e cantzijoj ri Utzilaj Tzij re ri Dios chique rique, chaꞌ jelaꞌ quebenuya chwach ri Dios pachaꞌ e jun kasaꞌn lic cucꞌul ucꞌuꞌx, ꞌanom chi chom che ruma ri Santowilaj Ruxlabixel. \p \v 17 Ecꞌu lic quinquiꞌcot che ri nuchac canꞌan chwach ri Dios ruma rutoꞌbal ri Kanimajawal Jesucristo. \v 18 Ma na quinchꞌaꞌt tane puwi ri canꞌan riꞌin, xew e quinchꞌaꞌt chwi ri uꞌanom ri Cristo wuma riꞌin; ma ruma ri nutzijom y nuꞌanom chiquiwach ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex, rique quebuꞌana e aj cojol tzij chwach ri Dios. \v 19 Yey rucꞌ nimak tak cꞌutubal y rucꞌ nimak tak chac xintzijoj ri Utzilaj Tzij re ri Cristo; y ri nuꞌanom e ruma ruchukꞌab ri Ruxlabixel ri Dios. Xinjek cꞌu lo waꞌ Jerusalem, xinicꞌow lo pa tak jujun chic tinamit y xinopon cꞌa Ilírico. Jecꞌulaꞌ wuma riꞌin xeꞌec utzijoxic ri Utzilaj Tzij che ronoje tak waꞌ wa luwar. \v 20 Ecꞌu lic xinya wib che utzijoxic ri Utzilaj Tzij pa tak luwar pa na tzijom ta rubiꞌ ri Cristo, chaꞌ jelaꞌ na xiꞌntica tubi ri nuchac puwi uchac junok chic, \v 21 jelaꞌ pachaꞌ ri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 Ecꞌu ri ticawex na jinta cꞌo xtzijox chique puwi Rire, \q1 caquetaꞌmaj na china Rire; \q1 yey ri na quitom ta cꞌana puwi Rire, \q1 caquimaj na usucꞌ ri catzijox chique \rq Is. 52:15 \rq* \m cachaꞌ. \s1 Ri Pablo caraj queꞌec Roma \p \v 22 E uwariꞌche, uqꞌuiyal laj xuaj quiꞌnwila alak, pero wa nuchac inukꞌatem; \v 23 noꞌj woꞌora xinqꞌuis uꞌanic waꞌ chupa tak wa luwar. Yey uqꞌuiyal tan junab lic nurayim quiꞌnwila alak; \v 24 ruma cꞌu riꞌ, lic nuchꞌobom chic, echiriꞌ canmaj bi nube quinꞌec España, quinicꞌow ucꞌ alak y jelaꞌ ajilam kꞌij quincꞌojiꞌ pa quiꞌcotemal ucꞌ alak. Ecꞌuchiriꞌ wilom chi wach alak, utz quintoꞌ bi alak che ri nubenam cꞌa España. \v 25 Pero woꞌora quinꞌec Jerusalem re quiꞌnjacha jun kasaꞌn toꞌbal que ri hermanos e cꞌo chilaꞌ; \v 26 ma ri hermanos e aj Macedonia, junam cucꞌ ri hermanos e aj Acaya, xquimol wa kasaꞌn que tak ri hermanos e nibaꞌib e cꞌo Jerusalem. \v 27 Ri na e ta aj judiꞌab lic pa canimaꞌ xalax wi xquiꞌan waꞌ. Yey cꞌo ne quicꞌas caraj utzelexic cucꞌ ri hermanos e aj judiꞌab e cꞌo chilaꞌ, ma rique e xetzijon ri Utzilaj Tzij re ri Dios chiquiwach. Ruma cꞌu laꞌ lic ube quequitoꞌ rucꞌ tak ri cajawax chique. \v 28 We xinutzin can rucꞌ waꞌ y nuyaꞌom chi can wa kasaꞌn paquikꞌab ri hermanos e cꞌo Jerusalem, cꞌa ecꞌuchiriꞌ canmaj bi nube quinꞌec España y quinicꞌow cꞌu ucꞌ alak. \v 29 Wetaꞌam cꞌu chi utz, we xinopon ucꞌ alak, na xa ta jubikꞌ ri cancꞌul riꞌin junam ucꞌ alak che ri rutzil ucꞌuꞌx ri Cristo pakawiꞌ. \p \v 30 Hermanos, ri Ruxlabixel ri Dios uyaꞌom ri rutzil ucꞌuꞌx chike chaꞌ cꞌax cakanaꞌ kib. Cantzꞌonoj cꞌu che alak chupa rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo quintoꞌ alak, e ꞌana alak orar panuwiꞌ chwach ri Dios. \v 31 ꞌAna cꞌu alak orar chaꞌ na quintzak ta paquikꞌab ri winak e cꞌo Judea, ri eyacatajinak chirij ri Kꞌijsak; y ꞌana alak orar chaꞌ ri hermanos e cꞌo Jerusalem caquicꞌul chi utz wa kasaꞌn. \v 32 ꞌAna co alak orar panuwiꞌ chaꞌ e chirij ri caraj ri Dios quinopon na ucꞌ alak, y jecꞌulaꞌ rucꞌ quiꞌcotemal quineꞌuxlan chilaꞌ ucꞌ alak. \v 33 Ecꞌu ri Dios, ri aj yaꞌl utzil chomal, cꞌola ucꞌ onoje alak. Amén. \c 16 \s1 Ri Pablo cuya pan rutzil quiwach ri hermanos e cꞌo Roma \p \v 1 Cantzꞌibaj pan che alak puwi ri ka hermana Febe, ri e cuqꞌuil raj chaquib e toꞌbel pa riglesia cꞌo Cencrea; rire uchꞌobom copon ucꞌ alak. \v 2 Cantzꞌonoj co che alak, cꞌulu alak chi utz wa hermana pa rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo jelaꞌ pachaꞌ ri takalic caꞌan chiquixoꞌl ri quicojom rubiꞌ ri Cristo. Toꞌo co alak rucꞌ tak janipa ri cajawax che, ma rire lic e qꞌui ri ebutoꞌom y lic ne inutoꞌom riꞌin. \p \v 3 Yaꞌa alak rutzil quiwach ri Priscila y ri Aquila, ri e wachbiꞌil pa ruchac ri Kanimajawal Jesucristo. \v 4 Yey xtewun ne ri camic paquiwi rique ruma xinquitoꞌo. E uwariꞌche, na xew ta riꞌin quintioxin pan chique, ma quetioxin pan conoje riglesias que ri na e ta aj Israel. \p \v 5 Yaꞌa alak rutzil quiwach conoje ri hermanos ri caquimol quib pa cocho ri Aquila y ri Priscila. \p Yaꞌa alak rutzil uwach ri Epeneto, ri lic cꞌax cannaꞌo, ma e rire ri nabe xucoj rubiꞌ ri Cristo wara Acaya. \p \v 6 Yaꞌa alak rutzil uwach ri María, ri lic chacuninak chixoꞌlibal alak. \p \v 7 Yaꞌa alak rutzil quiwach ri Andrónico y ri Junias; ri e watz-nuchakꞌ yey xecꞌojiꞌ junam wucꞌ pa cárcel. Rique lic calokꞌox quikꞌij chikaxoꞌl ri oj utakoꞌn ri Jesús, yey rique xquicoj rubiꞌ ri Cristo nabe chinuwach riꞌin. \p \v 8 Yaꞌa alak rutzil uwach ri Amplias, jun hermano lic cꞌax cannaꞌ chupa rubiꞌ ri Kanimajawal. \p \v 9 Yaꞌa alak rutzil uwach ri Urbano; rire e jun kachbiꞌil pa ruchac ri Cristo. \p Yaꞌa alak rutzil uwach ri Estaquis, jun hermano lic cꞌax cannaꞌ riꞌin. \p \v 10 Yaꞌa alak rutzil uwach ri Apeles, ri lic ucꞌutum ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo. \p Yaꞌa alak rutzil quiwach conoje ri e cꞌo pa rocho ri Aristóbulo. \p \v 11 Yaꞌa alak rutzil uwach ri watz-nuchakꞌ Herodión. \p Yaꞌa alak rutzil quiwach conoje ri e cꞌo pa rocho ri Narciso, ri quicojom rubiꞌ ri Kanimajawal. \p \v 12 Yaꞌa alak rutzil uwach ri Trifena y ri Trifosa; rique lic quiyaꞌom quib pa ruchac ri Kanimajawal. \p Yaꞌa alak rutzil uwach ri Pérsida, ri lic cꞌax canaꞌic yey lic chacuninak pa ruchac ri Kanimajawal. \p \v 13 Yaꞌa alak rutzil uwach ri Rufo; waꞌ e jun hermano lic chom rubinic usilabic chwach ri Kanimajawal. Yey yaꞌa alak rutzil uwach ruchu, ma rire uꞌanom pachaꞌ nuchu riꞌin. \p \v 14 Yaꞌa alak rutzil quiwach ri Asíncrito, ri Flegonte, ri Hermas, ri Patrobas, ri Hermes y ri jujun chic hermanos e cꞌo cucꞌ rique. \p \v 15 Yaꞌa alak rutzil quiwach ri Filólogo y ri Julia, ri Nereo rucꞌ ri ranab yey ri Olimpas cucꞌ conoje rutinamit ri Dios e cꞌo cucꞌ rique. \p \v 16 Yaꞌa rutzil wach alak chiwach alak rucꞌ jun sakil tzꞌubuj chiꞌaj chwach ri Dios.\f + \fr 16:16 \ft Ri Pablo jewaꞌ xubiꞌij ma rique e caquiꞌan waꞌ chiquiwach echiriꞌ caquiya rutzil quiwach.\f* \p Conoje ri hermanos wara re pa tak riglesias re ri Cristo caquiya pan rutzil wach alak. \p \v 17 Lic cꞌu cantzꞌonoj che alak hermanos, e lic cachajij ib alak chiquiwach ri caquijach upa riglesia y caquicoj tzakibal chirij ri sakil cꞌutunic chaꞌ e cꞌo jujun chic na caquicoj ta ri cꞌulum chi ralak. Chiquij cꞌu waꞌ, chesaj ib alak; \v 18 ma na e ta quitakem ri Cristo, e lic quitakem ri quirayibal rique. Ri quichꞌaꞌtem lic chacojoꞌ y lic chom catatajic, pero rucꞌ waꞌ quequisoc ri ticawex na jinta co quinaꞌoj. \p \v 19 Lic cꞌut etaꞌmatal chi cuma conoje e lic takem alak ri sakil cꞌutunic, y lic quinquiꞌcot che alak ruma waꞌ. Yey ri cuaj che alak e lic cꞌola naꞌoj alak che uꞌanic ri utz, na che ta uꞌanic ri na utz taj. \v 20 Ecꞌu ri Dios, ri aj yaꞌl utzil chomal, na camayin ta che cuyikꞌilibej uwiꞌ ri Satanás chuxeꞌ ri akan alak; ma e cuya che alak ri cachꞌij alak uchukꞌab ri Satanás. Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Kanimajawal Jesucristo. \p \v 21 Cuya pan rutzil wach alak ri Timoteo, ri wachbiꞌil pa ruchac ri Cristo. Jenelaꞌ caquiya pan rutzil wach alak ri e watz-nuchakꞌ Lucio, ri Jasón y ri Sosípater. \p \v 22 Yey riꞌin in Tercio, ri quintajin che utzꞌibaxic waꞌ wa carta e chirij ri cubiꞌij ri Pablo che alak, canya pan rutzil wach alak pa rubiꞌ ri Kanimajawal. \p \v 23 Ri Gayo cuya pan rutzil wach alak; rire inucꞌulum pa rocho y uyaꞌom chique conoje ri hermanos ri e aj wara caquimol quib pa rocho. Jenelaꞌ cuya pan rutzil wach alak ri Erasto, ri aj cꞌolol puak re wa tinamit; jenelaꞌ ri hermano Cuarto cuya pan rutzil wach alak. \p \v 24 Ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Kanimajawal Jesucristo cꞌola ucꞌ onoje alak. Amén. \s1 Ri Pablo cuyac ukꞌij ri Dios \p \v 25 Kayaca cꞌu ukꞌij ri Dios, ri cꞌo pukꞌab cutiquibaꞌ alak chi utz chupa ri Utzilaj Tzij re ri Kanimajawal Jesucristo, ri nutzijom lok. Waꞌ e puwi ri na ukꞌalajisam ta lo ri Dios ojertan, \v 26 yey ecꞌu woꞌora xkꞌalajisax chikawach. Jecꞌulaꞌ cakꞌalajin chi utz ri tzꞌibital can puwi ri Kꞌijsak chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios cuma ri kꞌalajisanelab. Ri Dios, ri na jinta utakexic rucꞌaslemal, e xtakan che catzijox ri Kꞌijsak puwi ri Cristo chique conoje ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex e cꞌo che ruwachulew. Xuꞌan cꞌu waꞌ chaꞌ rique caquetaꞌmaj wa Kꞌijsak, caquicoj utzij Rire y cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ. \v 27 Xa jun ri Dios cꞌolic y xew Rire lic cꞌo unaꞌoj. Che cꞌu Rire takal wi cakayac ukꞌij na jinta utakexic ruma ri xuꞌan ri Kanimajawal Jesucristo. Amén.