\id REV - Achiꞌ, Rabinal NT (traditional orthography) [acr] (acrT) -2009 (DBL 2013) \h Apocalipsis \toc1 Ri xukꞌalajisaj ri Dios che ri Juan \toc2 Apocalipsis \toc3 Ap. \mt1 Ri xukꞌalajisaj ri Dios che ri Juan \c 1 \s1 Ri Juan cutzꞌibaj tak ri xucꞌut ri ángel chwach \p \v 1 E kꞌalajisanic waꞌ xuya ri Dios che ri Kanimajawal Jesucristo chaꞌ Rire cucꞌut chique ri raj chaquib saꞌ tak ri catajin lok. Rukꞌalajisaxic xuꞌan ri Jesús e xutak lo ru ángel chaꞌ coluꞌbiꞌij waꞌ che ri raj chac Juan. \v 2 Ecꞌu ri Juan xukꞌalajisaj can ri tzij re ri Dios, ri kꞌalajisanic re ri Kanimajawal Jesucristo rucꞌ tak ri xcꞌut chwach rire. \v 3 Nim ukꞌij ralaxic ri cajilan wa chꞌaꞌtem re wa kꞌalajisanic yey nim quikꞌij calaxic conoje ri quetaw re waꞌ yey caquitakej ronoje tak ri tzꞌibital chupa, ma xa nakaj chi cꞌo wi lo rukꞌijol echiriꞌ cuꞌana tak waꞌ. \s1 Ri Juan cuya pan rutzil quiwach ri wukub iglesias \p \v 4 Riꞌin in Juan quintzꞌiban pan chique ri wukub iglesias e cꞌo chupa tak ri tinamit re Asia. \p Cꞌulu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj y ri utzil chomal, ri cape rucꞌ ri Jun cꞌo wakꞌij ora, ri xex chi cꞌo lo wi y ri cꞌo chikawach apanok, ri cape rucꞌ ri wukub uwach Uxlabixel cꞌo chwach rutzꞌulibal pa catakan wi, \v 5 yey ri cape rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo, ri cukꞌalajisaj chi utz ri Kꞌijsak. Rire e ri nabe xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak y e ri cꞌo paquiwi conoje ri e takanelab che ruwachulew. Rire lic cꞌax xojunaꞌo y xojuchꞌaj che tak ri kamac rucꞌ ruquiqꞌuel xturuw chwa ri cruz. \v 6 Xuꞌan cꞌu xa jun tinamit chike y xuꞌan chike oj takanel y oj chacunel chwach ri Dios, Rukaw Rire. Ecꞌu Rire lic takal che cayac ukꞌij wakꞌij ora y chikawach apanok ma lic saꞌchi ruchomal y ruchukꞌab. \v 7 Tape alak, ri Kanimajawal Jesucristo pa sutzꞌ cacꞌun wi. Conoje cꞌu riꞌ caquilo, caquil ne ri xecamisan re. Y conoje ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex che ruwachulew lic quebokꞌic ruma rucꞌunibal.\x + \xo 1:7 \xt Mt. 24:30\x* Pakatzij wi jelaꞌ cuꞌano. \fig Tak ri tinamit pa e cꞌo wi ri wukub iglesias re Asia (Apocalipsis 1:4–3:22)|alt="Map of 7 churches" src="HK043c_Span.tif" size="span" ref="rev 1.4" \fig* \p \v 8 «Riꞌin in ri jekebal re yey in ri qꞌuisbal re, jelaꞌ pachaꞌ ri caꞌib letra A y Z»\f + \fr 1:8 \ft “A y Z”: Quil “Alfa y Omega” pa vocabulario.\f* cacha ri Kanimajawal, ri Jun cꞌo wakꞌij ora, ri xex chi cꞌo lo wi y ri cꞌo chikawach apanok yey ri cꞌo ronoje unimal chukꞌab pukꞌab. \s1 Ri xcꞌut che ri Juan pa ri isla Patmos \p \v 9 Riꞌin in Juan in bare jun ucꞌ alak hermanos, junam oj cꞌo chupa rutakanic ri Kanimajawal Jesucristo y junam cakachꞌij uchukꞌab tak ri cꞌaxcꞌobic rucꞌ unimal kacꞌuꞌx. E riꞌin xineꞌyoꞌk pa ri isla Patmos ruma xintzijoj ri Tzij re ri Dios y ri Kꞌijsak re ri Kanimajawal Jesucristo. \v 10 Pa cꞌu jun kꞌij domingo\f + \fr 1:10 \ft Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri kꞌij re ri Kanimajawal Jesucristo”.\f* in cꞌo pukꞌab ri Ruxlabixel ri Dios echiriꞌ xinto xchꞌaw lo Jun chwij, waꞌ lic co cachꞌawic pachaꞌ uchꞌawibal trompeta. \v 11 Jewaꞌ xubiꞌij: \p «Riꞌin in ri jekebal re yey in ri qꞌuisbal re, jelaꞌ pachaꞌ ri caꞌib letra A y Z. Chatzꞌibaj cꞌu chupa juna libro ronoje tak ri cawilo y chataka bi chique ri wukub iglesias e cꞌo chupa tak ri tinamit re Asia: ri cꞌo Éfeso, ri cꞌo Esmirna, ri cꞌo Pérgamo, ri cꞌo Tiatira, ri cꞌo Sardis, ri cꞌo Filadelfia y ri cꞌo Laodicea» xchaꞌ. \p \v 12 Xintzuꞌn cꞌu pan chwij chaꞌ canwilo china ri cachꞌaꞌt lo wucꞌ; y echiriꞌ xintzuꞌn apanok, xinwil pan wukub utzucꞌulibal akꞌ re oro. \v 13 Chiquinicꞌajal cꞌu ri wukub utzucꞌulibal akꞌ re oro, xinwil pan Jun lic e catzuꞌn Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex. Ucojom jun ukꞌuꞌ copon cꞌa chukul rakan y cojotal jun pas re oro chwa ucꞌuꞌx. \v 14 Rujolom y ruwiꞌ lic sak jelaꞌ pachaꞌ ri mit sak y pachaꞌ ri nieve;\f + \fr 1:14 \ft Ri nieve jelaꞌ rusakil pachaꞌ catzuꞌn ri sakbach.\f* y ucabichal ruwach pachaꞌ akꞌ careprotic. \v 15 Ri rakan cawolkꞌinic pachaꞌ ri chꞌichꞌ bronce echiriꞌ quesax lo pa ri orna; rukul catatajic jelaꞌ pachaꞌ utzaꞌm yaꞌ e riꞌ xcꞌunic. \v 16 Puwiquikꞌab e cꞌo wukub chꞌumil; puchiꞌ quel lo jun espada lic tꞌisiꞌs utzaꞌm y caꞌib ruwi reꞌ.\f + \fr 1:16 \ft Wa espada e queꞌelawi Ruchꞌaꞌtem ri Cristo yey waꞌ lic cꞌo uchukꞌab ma ronoje ri cubiꞌij e cuꞌanaꞌ. Heb. 4:12\f* Rupalaj jelaꞌ pachaꞌ ri kꞌij echiriꞌ lic careprotic. \v 17 Ecꞌuchiriꞌ xintzuꞌ uwach, xintzak xeꞌrakan ukꞌab y xincanaj canok pachaꞌ in caminak chic. Ecꞌu Rire xuya ruwiquikꞌab panuwiꞌ y jewaꞌ xubiꞌij chwe: \p «Maxiꞌij awib, ma Riꞌin in ri nabe yey in ri qꞌuisbal re. \v 18 In ri xex in cꞌo wi, In ri xincamic, pero woꞌora na jinta chi utakexic ri nucꞌaslemal. Panukꞌab Riꞌin cꞌo wi ri camic y panukꞌab cꞌo wi quebenucꞌastajisaj lo ri ecaminak.\f + \fr 1:18 \ft Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “Panukꞌab cꞌo wi ri lawe re ri camic y re ri luwar pa quecꞌojiꞌ wi ri ecaminak.”\f* \p \v 19 »Chatzꞌibaj janipa ri xcꞌut chawach, rucꞌ tak ri cat-tajin che rilic y ri catajin lo chikawach apanok. \v 20 Ri queꞌelawi ri wukub chꞌumil awilom pa nuwiquikꞌab y tak ri wukub utzucꞌulibal akꞌ re oro e waꞌ: Ri wukub chꞌumil e ri wukub ángeles e chajinel que ri wukub iglesias; yey ri wukub utzucꞌulibal akꞌ re oro e ri wukub iglesias. \c 2 \s1 Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Éfeso \p \v 1 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamal wach\f + \fr 2:1 \ft “Aj cꞌamal wach”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ángel”. Pa capítulo 2 y 3, waꞌ queꞌelawi jun ángel re ri Dios o jun ticawex cukꞌalajisaj Ruchꞌaꞌtem ri Dios chique jujun chic.\f* re riglesia cꞌo Éfeso: \mi E ri Jun cꞌo wukub chꞌumil puwiquikꞌab, ri cabin chiquinicꞌajal ri wukub utzucꞌulibal akꞌ re oro, jewaꞌ cubiꞌij chiwe: \pi1 \v 2 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano, ri cꞌayewlaj chac iꞌanom y runimal icꞌuꞌx chwach tak ri cꞌax. Wetaꞌam na quebicꞌul ta iwucꞌ ri winak itzel quicꞌuꞌx. Ma lic icꞌamom quipa ri caquibiꞌij e takoꞌn re ri Cristo tob na e taj; yey xkꞌalajin cꞌu riꞌ xa e aj rakꞌubal. \v 3 Lic itijom cꞌu ri cꞌax y na quixcos ta cꞌana che ri nuchac. Iyaꞌom icꞌuꞌx che utzijoxic ri nubiꞌ y na paxinak ta icꞌuꞌx che. \v 4 Pero Riꞌin cꞌo tak ri na cucꞌul ta nucꞌuꞌx che ri quiꞌano: E ri rutzil icꞌuꞌx wucꞌ na e ta chi pachaꞌ ri xijekebej lok. \v 5 E uwariꞌche cꞌuna chicꞌuꞌx pachawi ix jaljobinak wi. Chitzelej cꞌu itzij chwach ri Dios y chiꞌana tanchi ri chac jelaꞌ pachaꞌ ri xiꞌan lo che ri jekebal lok. Ma we na quitzelej ta itzij, Riꞌin quincꞌun lo iwucꞌ y canwesaj cꞌu puluwar ri tzucꞌulibal akꞌ re oro iweꞌix. \v 6 Noꞌj cꞌu ri utz cꞌa quixtajin che uꞌanic, e ri tzel quiwil tak ri na utz taj caquiꞌan ri nicolaítas,\f + \fr 2:6 \ft “Nicolaítas”: Waꞌ e tak utijoꞌn jun achi Nicolás rubiꞌ. Rucꞌutunic rire xa socosoꞌnic.\f* ma jenelaꞌ Riꞌin lic tzel canwil tak ri caquiꞌano. \v 7 China cꞌu ri cꞌo utanibal, e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixel ri Dios chique tak riglesias. China cꞌu ri cachꞌijow uchukꞌab tak ri na utz taj, canya che cutij re rujikꞌobalil ri cheꞌ re cꞌaslemal, ri cꞌo chunicꞌajal ri werta re ri Dios, cachaꞌ. \s1 Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Esmirna \p \v 8 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamal wach re riglesia cꞌo Esmirna: \mi E ri Jun cabiꞌn re: “Riꞌin in ri nabe yey in ri qꞌuisbal re, ri xcamic y xcꞌastaj tanchic”, jewaꞌ cubiꞌij chiwe: \pi1 \v 9 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano, ri cꞌaxcꞌobic ix cꞌo wi y ri nibaꞌil quiwicꞌowibej, tob pakatzij wi riꞌix lic cꞌo ibeyomal chwach ri Dios. Lic wetaꞌam ronoje ri tzel itzijobexic caquiꞌan jujun e aj judiꞌab, ri caquibiꞌij e utinamit ri Dios tob na e ta cuqꞌuil, ma e cuqꞌuil ri e cꞌo pukꞌab ri Satanás. \v 10 Mixiꞌij cꞌu iwib che ronoje tak ri quiwicꞌowibej. Chitapeꞌ: Cacꞌam ipa, ma ritzel winak quebuya jujun chiwe pa cárcel y quixcꞌojiꞌ pa cꞌaxcꞌobic lajuj kꞌij. Chitiquibaꞌ cꞌu ri cubulibal icꞌuꞌx, tob quixcamisaxic; ma Riꞌin canya jun corona chiwe, waꞌ e ri cꞌaslemal na jinta utakexic. \v 11 China cꞌu ri cꞌo utanibal, e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixel ri Dios chique tak riglesias. China cꞌu ri cachꞌijow uchukꞌab tak ri na utz taj, riꞌ na quicꞌow ta chupa rucaꞌm camic, cachaꞌ.\x + \xo 2:11 \xt Ap. 20:6, 14; 21:8\x* \s1 Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Pérgamo \p \v 12 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamal wach re riglesia cꞌo Pérgamo: \mi E ri Jun rucꞌaꞌam ri espada lic tꞌisiꞌs utzaꞌm yey caꞌib ruwi reꞌ, jewaꞌ cubiꞌij chiwe: \pi1 \v 13 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano; yey wetaꞌam e pa ri tinamit pa ix cꞌo wi, catakan ri Satanás. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, cꞌa icojom ri nubiꞌ y na iwesam ta iwib chwij ma lic cubul icꞌuꞌx wucꞌ, tob ne echiriꞌ chupa laꞌ la tinamit xcamisax ri Antipas, ri lic jusucꞌ tzijonel we. \v 14 Pero Riꞌin cꞌo tak ri na cucꞌul ta nucꞌuꞌx che ri quiꞌano: E ri ebicꞌulum chiriꞌ ri quitakem rucꞌutunic ri jun aj kꞌij re ojertan Balaam rubiꞌ. Ma ri Balaam xucꞌut che ri Balac suꞌanic cucoj tzakibal pa quibe raj Israel chaꞌ caquitij ri icꞌowisam chi chiquiwach ri tiox y caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj.\x + \xo 2:14 \xt Nm. 25:1-3; 31:16\x* \v 15 Yey riꞌix ebicꞌulum chiriꞌ ri quitakem ri quicꞌutunic ri nicolaítas, waꞌ wa cꞌutunic lic tzel canwil Riꞌin. \v 16 E uwariꞌche chitzelej itzij chwach ri Dios; ma we na quiꞌan taj, Riꞌin quinopon tan iwucꞌ y quinchꞌoꞌjin cꞌu riꞌ cucꞌ ri nicolaítas rucꞌ ri nu espada quel lo pa nuchiꞌ.\f + \fr 2:16 \ft Wa espada queꞌelawi e Ruchꞌaꞌtem ri Cristo yey waꞌ lic cꞌo uchukꞌab ma ronoje ri cubiꞌij e cuꞌanaꞌ. Heb. 4:12\f* \v 17 China cꞌu ri cꞌo utanibal, e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixel ri Dios chique tak riglesias. China cꞌu ri cachꞌijow uchukꞌab tak ri na utz taj, Riꞌin canya che cutij re ri waꞌim ewatalic, waꞌ e ri maná\x + \xo 2:17 \xt Éx. 16:31-33\x* y canya cꞌu jun ralco abaj lic sak che y chwach ri ralco abaj tzꞌibital jun cꞌacꞌ biꞌaj na jinta junok etaꞌmayom re, xew quetaꞌman ri cacꞌuluw re, cachaꞌ. \s1 Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Tiatira \p \v 18 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamal wach re riglesia cꞌo Tiatira: \mi Rucꞌajol ri Dios, ri Jun cꞌo tak uwach pachaꞌ akꞌ careprotic y ri rakan lic cawolkꞌinic pachaꞌ ri chꞌichꞌ bronce echiriꞌ quesax lo pa ri orna, jewaꞌ cubiꞌij chiwe: \pi1 \v 19 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano. Wetaꞌam ri rutzil icꞌuꞌx, ri cubulibal icꞌuꞌx, ri nimanic quiꞌano y runimal icꞌuꞌx. Yey lic wetaꞌam e tak ri chac quixtajin che uꞌanic wakꞌij ora, más qꞌui chwach tak ri iꞌanom lo nabe. \v 20 Pero Riꞌin cꞌo tak ri na cucꞌul ta nucꞌuꞌx che ri quiꞌano: E ri icꞌulum chixoꞌlibal riꞌix ri jun ixok Jezabel rubiꞌ.\f + \fr 2:20 \ft Pa wa iglesia xcꞌojiꞌ jun ixok aj wach yey rire xebumin jujun chupa ri na utz taj pachaꞌ xuꞌan ri reina Jezabel re ojertan. 1 R. 16:31; 2 R. 9:22,30\f* Waꞌ wiꞌxok uꞌanom kꞌalajisanel che rib; pero rucꞌ tak rucꞌutunic, e quebusoc ri waj chaquib chaꞌ caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj y caquitij ri icꞌowisam chi chiquiwach ri tiox. \v 21 Ecꞌu Riꞌin lic naj woyeꞌem chaꞌ cutzelej utzij chinuwach, pero na caraj taj carokꞌotaj can ri na utz taj, waꞌ e ri macunic cucꞌ rachijab. \v 22 Chitapeꞌ: Riꞌin canya wiꞌxok pa yabil chaꞌ catzak chwa uwarabal, y jecꞌulaꞌ quebenuya pa unimal cꞌaxcꞌobic conoje ri quemacun rucꞌ we e laꞌ na caquitzelej ta quitzij che tak ri na utz taj quiꞌanom rucꞌ. \v 23 Quebenucamisaj na conoje ri ralcꞌoꞌal wiꞌxok, chaꞌ jelaꞌ conoje riglesia caquetaꞌmaj e Riꞌin canwilo saꞌ ri cꞌo chupa ri quinaꞌoj ri winak y ri cꞌo chupa ri canimaꞌ, we utz o na utz taj. E Riꞌin canya chijujunal riꞌix ri takal chiwe e chirij tak ri iꞌanom. \v 24 Noꞌj cambiꞌij cꞌu chiwe riꞌix ri nicꞌaj chic re riglesia cꞌo Tiatira, ri na itakem ta wa cꞌutunic\x + \xo 2:24 \xt Ap. 2:20\x* yey na iyaꞌom tane iwib che uꞌanic ri caquibiꞌij rique “e xew que ri lic cꞌo quimajom puwi ri ewatalic chiquiwach ri jujun chic” yey waꞌ rucꞌ ri Satanás petinak wi, cambiꞌij cꞌu chiwe: Na jinta jun chic ekaꞌn canya chikul. \v 25 Xew e lic miwesaj iwib che ronoje ri uyaꞌom ri Dios chiwe cꞌa echiriꞌ quinopon tanchi iwucꞌ. \v 26 Ma e chique ri quechꞌijow uchukꞌab ronoje tak ri na utz taj y caquiꞌan woꞌora saꞌ ri cuaj Riꞌin y jelaꞌ quetajin che uꞌanic cꞌa echiriꞌ quinopon tanchi iwucꞌ, riꞌ canya paquikꞌab quetakan paquiwi tak ri tinamit che ruwachulew, \v 27 jelaꞌ pachaꞌ ri uyaꞌom ri Nukaw chwe Riꞌin. Y jecꞌulaꞌ quetakan paquiwi tak ri tinamit rucꞌ jun vara chꞌichꞌ paquikꞌab y caquiꞌan cꞌu chique pachaꞌ echiriꞌ caꞌan ucꞌaj che juna xun re ulew. \v 28 Jecꞌulaꞌ chique ri quetakanic, canꞌan chique quewonic pachaꞌ ruchomal ri nimalaj chꞌumil re ri sakribal. \v 29 China cꞌu ri cꞌo utanibal, e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixel ri Dios chique tak riglesias, cachaꞌ. \c 3 \s1 Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Sardis \p \v 1 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamal wach re riglesia cꞌo Sardis: \mi Ri Jun cꞌo ri wukub uwach Uxlabixel re ri Dios rucꞌ y cꞌo ri wukub chꞌumil rucꞌ, jewaꞌ cubiꞌij chiwe: \pi1 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano. Cabiꞌx ne chiwe “ix cꞌaslic”, pero na katzij taj ma riꞌix ix caminak chwach ri Dios. \v 2 Cambiꞌij cꞌu chiwe: Chixcꞌastajok y lic chitija chi ukꞌij quiyac iwib che tak ri utz cꞌa quixtajin che uꞌanic, ma tak waꞌ catajin usachic uwach. Ecꞌu Riꞌin wilom ri iꞌanom, yey waꞌ na e ta ri caraj ri Dios chiwe. \v 3 Cꞌuna cꞌu chicꞌuꞌx saꞌ tak ri imajom y saꞌ tak ri itom chwi ri cꞌutunic icꞌulum. E chitakej tak waꞌ y chitzelej itzij chwach ri Dios; ma we quixwaric, Riꞌin xakicꞌateꞌt quinopon iwucꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri roponibal relekꞌom, ma na iwetaꞌam ta cꞌu riꞌ ri ora echiriꞌ quinoponic. \v 4 Pero e cꞌo jujun ticawex iwucꞌ chiriꞌ Sardis lic jusucꞌ ri quibinic quisilabic chwach ri Dios, waꞌ na quichꞌulam ta quib rucꞌ ri mac. Yey chikawach apanok rique junam quebin wucꞌ rucꞌ quikꞌuꞌ sak, ma e takal riꞌ chique. \v 5 China cꞌu ri cachꞌijow uchukꞌab tak ri na utz taj, cawik rucꞌ ukꞌuꞌ sak y na canyoj ta rubiꞌ chupa ri libro re cꞌaslemal na jinta utakexic. Yey cankꞌalajisaj cꞌu rubiꞌ chwach ri Nukaw y chiquiwach ri ángeles e cꞌo rucꞌ. \v 6 China cꞌu ri cꞌo utanibal, e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixel ri Dios chique tak riglesias, cachaꞌ. \s1 Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Filadelfia \p \v 7 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamal wach re riglesia cꞌo Filadelfia: \mi E cubiꞌij waꞌ ri Jun lic nim ukꞌij Santo, ri xew cubiꞌij ri lic usucꞌ. Pukꞌab Rire cꞌo wi ri lawe re ri rey David. Ecꞌu Rire, we cꞌo xujako, na jinta chi junok carikow utzꞌapixic; yey we cꞌo xutzꞌapij, na jinta chi junok carikow ujakic. Jecꞌuwaꞌ cubiꞌij Rire chiwe: \pi1 \v 8 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano. Chitapeꞌ: Riꞌin nuyaꞌom chiwach riꞌix jun puerta jakalic y waꞌ wa puerta na jinta junok carikow utzꞌapixic; ma tob na lic ta cꞌo ichukꞌab, e lic itakem ri Nutzij y na quixqꞌuix tane che ri nubiꞌ chiquiwach ri winak. \v 9 Chitapeꞌ: Ri e cꞌo pukꞌab ri Satanás (waꞌ caquibiꞌij “oj utinamit ri Dios ma oj aj judiꞌab” quechaꞌ, pero caquiꞌan rakꞌubal ma na e ta cuqꞌuil rutinamit ri Dios), Riꞌin canꞌan cꞌu chique rique e coꞌlquixucu quib chiwach riꞌix y caquetaꞌmaj cꞌu riꞌ Riꞌin lic cꞌax quixinnaꞌo. \v 10 Riꞌix ichꞌijom uchukꞌab tak ri cꞌaxcꞌobic rucꞌ unimal icꞌuꞌx pachaꞌ ri ximbiꞌij chiwe; ruma cꞌu riꞌ, quixinchajij che tak ri cꞌaxcꞌobic catajin lo puwi ronoje ruwachulew, waꞌ e re cꞌambal quipa conoje ri ticawex. \v 11 Chitapeꞌ: Riꞌin quinopon tan iwucꞌ; lic cꞌu miwesaj iwib che ronoje ri uyaꞌom ri Dios chiwe, chaꞌ jelaꞌ na jinta junok camajaw ri corona\f + \fr 3:11 \ft “Corona”: Waꞌ queꞌelawi e ri rajil ucꞌaxel cuya ri Dios chilaꞌ chicaj chique ri xquiꞌan ri utz.\f* cuya ri Dios chiwe. \v 12 China cꞌu ri cachꞌijow uchukꞌab tak ri na utz taj, Riꞌin canꞌan che cuꞌan pachaꞌ bastión re ucowil ri Rocho ri nu Dios y na quel ta chi cꞌana chiriꞌ. Cantzꞌibaj cꞌu che rire rubiꞌ ri nu Dios y rubiꞌ rutinamit ri nu Dios, waꞌ e ri cꞌacꞌ Jerusalem cape chilaꞌ chicaj rucꞌ ri nu Dios. Yey cantzꞌibaj ne ri cꞌacꞌ nubiꞌ che. \v 13 China cꞌu ri cꞌo utanibal, e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixel ri Dios chique tak riglesias, cachaꞌ. \s1 Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Laodicea \p \v 14 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamal wach re riglesia cꞌo Laodicea: \mi Ri Jun Lic Areꞌ, ri pakatzij wi cukꞌalajisaj chi utz ri Kꞌijsak, ri xjekow lo ronoje ri xuꞌan ri Dios, jewaꞌ cubiꞌij chiwe: \pi1 \v 15 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano. Riꞌix na ix tane joron y na ix tane cꞌatan. ¡Lic utz we ta ix joron o we ta ix cꞌatan! \v 16 Pero ruma cꞌu xa ix sakmikꞌin ma na ix tane joron y na ix tane cꞌatan, quixinxabej na lo pa nuchiꞌ. \v 17 Ma riꞌix quibiꞌij: “Lic oj beyom, ronoje ri cajawax chike cꞌo chi kucꞌ y na jinta nibaꞌil cakatijo”; noꞌj lic tokꞌoꞌ ne iwach ma na quinaꞌbej ta cꞌu riꞌ chwach ri Dios na jinta cꞌana iwach, lic ix nibaꞌ, ix potzꞌ yey ix chꞌanalic. \v 18 E uwariꞌche canya wa pixabanic chiwe: Chilokꞌo chwe Riꞌin ri oro lic chom, porotal chi utz pa akꞌ, chaꞌ jelaꞌ pakatzij wi quixuꞌan beyom. Chilokꞌo chwe Riꞌin rikꞌuꞌ sak re quicojo chaꞌ jelaꞌ quichꞌuk riqꞌuix ruma ix chꞌanalic y chilokꞌo chwe Riꞌin ri cunabal re quicunaj riwach chaꞌ jelaꞌ pakatzij wi quixtzuꞌnic. \v 19 Riꞌin canchꞌaꞌbej quipa y quebenukꞌil conoje ri cꞌax quebenunaꞌo; e uwariꞌche chitzelej cꞌu itzij chwach ri Dios rucꞌ ronoje icꞌuꞌx. \v 20 Chitapeꞌ: Riꞌin in cꞌo pan chwach ri puerta y quinchꞌaw cꞌu apanok; we cꞌo junok cuta ri nukul y cujak lo ri puerta, Riꞌin quinoc bi y quinwaꞌ rucꞌ, y rire cawaꞌ wucꞌ Riꞌin. \v 21 China cꞌu ri cachꞌijow uchukꞌab tak ri na utz taj, canya che catzꞌuyiꞌ wucꞌ chupa ri nutzꞌulibal pa quintakan wi, jelaꞌ pachaꞌ Riꞌin nuchꞌijom uchukꞌab ronoje ri na utz taj yey in tzꞌul chi rucꞌ ri Nukaw chupa rutzꞌulibal. \v 22 China cꞌu ri cꞌo utanibal, e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixel ri Dios chique tak riglesias, cachaꞌ.» \c 4 \s1 Ri yacbal ukꞌij ri Dios chilaꞌ chicaj \p \v 1 Qꞌuisbal cꞌu re tak waꞌ, xintzuꞌn chicaj y xinwil jun puerta jakatal che ruwa caj. Y ri Jun, ri cachꞌaw pachaꞌ uchꞌawibal trompeta, xchꞌaꞌt tanchi wucꞌ, jewaꞌ xubiꞌij: «Chatakꞌana lo wara y Riꞌin cancꞌut chawe saꞌ tak ri catajin lok we xicꞌow tak waꞌ wa xbiꞌx chawe» xchaꞌ. \v 2 Xakicꞌateꞌt, riꞌin xincꞌojiꞌ pukꞌab ri Ruxlabixel ri Dios. Xinwil cꞌu jun tzꞌulibal re takanic chilaꞌ chicaj y cꞌo Jun tzꞌul chupa. \v 3 Ri Jun tzꞌul chupa jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ ri chomilaj abaj jaspe rubiꞌ y pachaꞌ ri chomilaj cak abaj cornalina rubiꞌ. Ri tzꞌulibal sututal rij rucꞌ jun arco iris lic cawonic jelaꞌ pachaꞌ ri chomilaj abaj esmeralda rubiꞌ. \v 4 Yey wa tzꞌulibal sutum rij rucꞌ veinticuatro tzꞌulibal chic. Y xinwil veinticuatro nimak winak etzꞌul pa ri veinticuatro tzꞌulibal, quicojom quikꞌuꞌ lic sak y cꞌo corona re oro che ri quijolom. \v 5 Chupa cꞌu ri tzꞌulibal quebel lo uyocꞌbal uxeꞌ caj y catataj uchꞌawibal jab caraklajic y cajininic. Chwach cꞌu ri tzꞌulibal, lic cawolol wukub candil, waꞌ e ri wukub uwach Uxlabixel re ri Dios. \v 6 Chwach ri tzꞌulibal cayenen jun yaꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri mar y cajuljut upa pachaꞌ chi vidrio. Y ri tzꞌulibal sutum rij cuma cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles yey jelaꞌ quetzuꞌn pachaꞌ awaj y cꞌo uqꞌuiyal quiwach chiquij y chiquiwach. \v 7 Ri nabe jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ juna coj, rucaꞌm jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ juna mekꞌ, rupalaj rurox jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ upalaj winak y rucaj jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ juna águila caxiqꞌuiqꞌuic. \v 8 Chiquijujunal wa cajib cꞌo wakitak quixicꞌ. Y lic cꞌo uqꞌuiyal quiwach che ronoje ri quij y ruxeꞌ ri quixicꞌ. Yey na quecos ta cꞌu che ubiꞌxiquil chipakꞌij chichakꞌab: \q1 «¡Lic Santo, Santo, Santo ri Dios Kajawxel, \q1 ri cꞌo ronoje unimal chukꞌab pukꞌab, \q1 ri xex chi cꞌo lo wi, ri cꞌo wakꞌij ora y ri cꞌo chikawach apanok!» quechaꞌ. \m \v 9 Ecꞌu ri cajib caquiyac ukꞌij ri Dios, caquibixoj rubiꞌ y caquiya quikasaꞌn re tioxibal che ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal re takanic, ri na jinta utakexic rucꞌaslemal. \v 10 Ecꞌuchiriꞌ rique caquiꞌan waꞌ, ri veinticuatro nimak winak caquixucubaꞌ quib chwach ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal y caquilokꞌnimaj ukꞌij ri na jinta utakexic rucꞌaslemal yey caquesaj ri quicorona re oro che ri quijolom y caquiya chwach ri tzꞌulibal y jewaꞌ caquibiꞌij: \q1 \v 11 «Dios Kajawxel, xew Rilal takal cheꞌla \q1 cacꞌul la ri yacbal kꞌij \q1 ruma lic saꞌchi ri chomal la y ri chukꞌab la; \q1 ma Lal xꞌanaw la re ronoje ri cꞌolic \q1 y lic e rajawal cꞌuꞌx la ri quecꞌojiꞌ tak waꞌ \q1 yey ruma ne laꞌ xeꞌan tak la» quechaꞌ. \c 5 \s1 Ri jubotaj wuj nacꞌom rucꞌ wukub sellos \p \v 1 Xinwil jubotaj wuj\f + \fr 5:1 \ft “Jubotaj wuj”: Quil “rollo” pa vocabulario.\f* cꞌo pukꞌab uwiquikꞌab ri Jun tzꞌul chupa ri tzꞌulibal re takanic. Ecꞌu wa jubotaj wuj cꞌo tzꞌibital chupa y chirij, yey nacꞌom rucꞌ wukub sellos. \v 2 Xinwil cꞌu jun ángel lic cꞌo uchukꞌab xsiqꞌuin che ubiꞌxiquil: «¿China ri yaꞌtal che cuquir uwach ri jubotaj wuj y culochꞌij ri sellos cꞌo che?» xchaꞌ. \v 3 Yey na jinta ne junok chilaꞌ chicaj o che ruwachulew o chuxeꞌ ulew yaꞌtal che culochꞌij ri sellos nacꞌom che ri jubotaj wuj re carajilaj uwach o tob ne xa re carilo. \v 4 Ecꞌu riꞌin lic quinokꞌic, ma na jinta junok rikom yaꞌtal che cuquir uwach ri jubotaj wuj re carajilaj uwach o tob ne xa re carilo. \v 5 Cꞌo cꞌu jun chique ri veinticuatro nimak winak, jewaꞌ xubiꞌij chwe: \p —Matokꞌ chic, ma e ri Jun Coj re ri tinamit Judá, ri ralcꞌoꞌal can ri rey David, ri uchꞌijom uchukꞌab ronoje ri na utz taj, yaꞌtal cꞌu pukꞌab Rire culochꞌij ri sellos y cuquir uwach ri jubotaj wuj —xchaꞌ. \p \v 6 Tecꞌuchiriꞌ xinwilo, chwach ri tzꞌulibal re takanic y chiquixoꞌlibal ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles\x + \xo 5:6 \xt Ap. 4:6-8\x* y ri nimak winak, chacal jun Kꞌapoj Bexex pachaꞌ lic ꞌanom cꞌax che. Wukub ri rucꞌaꞌ y wukub ruwach, waꞌ queꞌelawi e ri wukub uwach Uxlabixel re ri Dios takom lo che ronoje ruwachulew. \v 7 Ri Kꞌapoj Bexex xkibic y xucꞌam ri jubotaj wuj cꞌo pukꞌab uwiquikꞌab ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal. \v 8 Echiriꞌ cꞌo chi ri jubotaj wuj pukꞌab, ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles y ri veinticuatro nimak winak xquixuc quib xeꞌrakan ukꞌab ri Kꞌapoj Bexex. Conoje cucꞌaꞌam qui arpa y quicopa re oro nojinak che incienso. Wa incienso queꞌelawi e tak ri oración caquiꞌan rutinamit ri Dios. \v 9 Y caquibixoj wa jun cꞌacꞌ bix: \q1 «Xew Rilal takal cheꞌla cacꞌam la ri jubotaj wuj \q2 y calochꞌij la tak ri sellos nacꞌal che, \q1 ma xya ib la pa camic y jecꞌulaꞌ xelokꞌ la rucꞌ ri quiqꞌuel la \q2 conoje ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex \q2 che ronoje ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal \q2 y conoje tak ri tinamit chaꞌ quebuꞌana re ri Dios. \q1 \v 10 Xꞌan cꞌu la xa jun tinamit chique \q2 y xꞌan la chique e chacunel chwach ri Dios \q2 y quetakan cꞌu che ruwachulew» quechaꞌ. \p \v 11 Tecꞌuchiriꞌ xebenuwil uqꞌuiyal ángeles quisutum rij ri tzꞌulibal re takanic yey quisutum quij ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles y ri nimak winak. Ri quiqꞌuiyal wa ángeles na cachꞌijitaj ta cajilaxic ma lic e uqꞌuiyal millones. Yey xinto \v 12 lic co quesiqꞌuin che ubiꞌxiquil: \q1 «Ri jun Kꞌapoj Bexex lic ꞌanom cꞌax che, \q1 xew che Rire takal wi cacꞌojiꞌ ronoje takanic \q2 y beyomal pukꞌab, \q1 xew rucꞌ Rire cꞌo sakil naꞌoj y unimal chukꞌab, \q1 xew che Rire takal wi caxuc ib chwach y cayac ukꞌij \q2 ruma ri unimal uchomalil» quechaꞌ. \p \v 13 Jecꞌulaꞌ xebenuta conoje tak ri e ꞌanatal ruma ri Dios: ri e cꞌo chilaꞌ chicaj, ri e cꞌo che ruwachulew, ri e cꞌo chuxeꞌ ulew y ri e cꞌo chupa ri mar, jewaꞌ caquibiꞌij: \q1 «Che ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal y che ri Kꞌapoj Bexex, \q1 takal ri yacbal quikꞌij y ri caxuc ib chiquiwach \q1 yey takalic cabiꞌxic cꞌo quichomalil y quichukꞌab \q1 na jinta utakexic» quechaꞌ. \p \v 14 Ri cajib cꞌo quicꞌaslemal caquicꞌul pan uwach: «¡Amén!» quechaꞌ. Y ri veinticuatro nimak winak xquixucubaꞌ quib, xquikasaj cꞌu quimejelem cꞌa chuꞌlew y xquilokꞌnimaj ukꞌij ri Jun na jinta utakexic rucꞌaslemal. \c 6 \s1 Ri nabe sello \p \v 1 Xinwilo echiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij ri nabe sello y xinta ukul jun chique ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles.\x + \xo 6:1 \xt Ap. 4:6-8\x* Rire xchꞌaw pachaꞌ uchꞌawibal jab, jewaꞌ xubiꞌij: «¡Saꞌa!» xchaꞌ. \v 2 Xinwil cꞌu jun cawayuꞌ sak rij. Yey ri cojoyom re rucꞌaꞌam jun arco pukꞌab y xyaꞌ cꞌu jun corona che. Tecꞌuchiriꞌ xel bi rucꞌ unimal uchukꞌab chaꞌ rire cuꞌchꞌija uchukꞌab ronoje. \s1 Rucaꞌm sello \p \v 3 Ecꞌuchiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij rucaꞌm sello, xinta ukul rucaꞌm chique ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles, jewaꞌ xubiꞌij: «¡Saꞌa!» xchaꞌ. \v 4 Xel chi cꞌu lo jun chic cawayuꞌ, waꞌ cak rij. Yey ri cojoyom re xyaꞌ pukꞌab caresaj ri utzil chomal che ruwachulew y cuꞌan chique ri winak caquicamisaj quib chiquiwach. Yey xyaꞌ jun nimalaj espada che. \s1 Rurox sello \p \v 5 Ecꞌuchiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij rurox sello, xinta ukul rurox chique ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles, jewaꞌ xubiꞌij: «¡Saꞌa!» xchaꞌ. Xinwil cꞌu jun cawayuꞌ kꞌek rij, yey ri cojoyom re utzayem jun lipro\f + \fr 6:5 \ft “Lipro”: Pa caxtila waꞌ cabiꞌx “balanza” che.\f* pukꞌab. \v 6 Tecꞌuchiriꞌ xinta jun kulaj xchꞌaw lo chiquixoꞌlibal wa cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles, jewaꞌ xubiꞌij: «Che ri caꞌib libra trigo utz cacoj rajil jun kꞌij chac re jun mocom; yey che ri wakib libra cebada, utz cacoj rajil jun kꞌij chac re jun mocom. Noꞌj ruwaꞌal ri uva y raceite, macꞌo maꞌan che» xchaꞌ. \s1 Rucaj sello \p \v 7 Ecꞌuchiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij rucaj sello, xinta rukul rucaj chique ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles, jewaꞌ xubiꞌij: «¡Saꞌa!» xchaꞌ. \v 8 Xinwil cꞌu jun cawayuꞌ saktꞌuꞌr rij. Ri cojoyom re, “Camic” rubiꞌ, yey cꞌo jun teran chirij, waꞌ e ri rajaw ri Hades, ri luwar que ri ecaminak. Y xyaꞌ uchukꞌab ri Camic chaꞌ quebucamisaj jun ucaj parte chique ri winak che ruwachulew rucꞌ espada, rucꞌ numic, rucꞌ tak yabil y cuma itzel chicop e cꞌo che ruwachulew. \s1 Ruroꞌ sello \p \v 9 Ecꞌuchiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij ruroꞌ sello, xinwil chuxeꞌ raltar janipa ri xecamisax ruma xquitzijoj ri Tzij re ri Dios y na xquewaj ta ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios. \v 10 Rique lic co quesiqꞌuinic, jewaꞌ caquibiꞌij: «Lal Dios Kajawxel, Rilal lic Lal jusucꞌ y janipa ri biꞌim la, lic e cuꞌanaꞌ. ¿Jampalaꞌ cakꞌat la tzij paquiwi ri ticawex e cꞌo che ruwachulew y caꞌan cꞌu la ucꞌaxel chique ri xecamisan ke?» quechaꞌ. \v 11 Y xyaꞌ cꞌu quikꞌuꞌ lic sak y xbiꞌx chique cacoyꞌej na qꞌuenok, ma cꞌamajaꞌ catzꞌakat ri cajlibal ri cachbiꞌil quecamisaxic jelaꞌ pachaꞌ xꞌan chique rique. \s1 Ruwakak sello \p \v 12 Ecꞌuchiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij ruwakak sello, xinwilo xakicꞌateꞌt xpe jun nimalaj cabrakan. Ri kꞌij lic xuꞌan kꞌek uwach jelaꞌ pachaꞌ juna cꞌul kꞌek catzuꞌnic.\f + \fr 6:12 \ft Waꞌ e pachaꞌ ri cꞌul caquicoj ri ticawex ojertan echiriꞌ cacam juna catz-quichakꞌ yey waꞌ lic tzacꞌan upa.\f* Y ri icꞌ lic xuꞌan cak uwach jelaꞌ pachaꞌ catzuꞌn ri quicꞌ. \v 13 Y tak ri chꞌumil e cꞌo che ruwa caj xetzak lo chwa ruwachulew, jelaꞌ xuꞌano pachaꞌ ri cuꞌan juna cheꞌ re higo cꞌo uwach echiriꞌ cacꞌun juna nimalaj tew y cujabajaꞌ lo ronoje ruwach cꞌa rax. \v 14 Ruwa caj xmalcaꞌnic jelaꞌ pachaꞌ cuꞌan ri wuj echiriꞌ cabotic. Yey ronoje juyub rucꞌ ronoje isla xjalcꞌatix quiluwar. \v 15 Ecꞌu tak raj takanel che ruwachulew, ri lic cꞌo quiwach, ri beyomab, ri e takanelab paquiwi soldados, ri lic cꞌo quichukꞌab, ri elokꞌotal ruma cajaw yey ri na e jinta pukꞌab juna cajaw, conoje cꞌut xeꞌquewaj quib pa nimak tak jul y chuxeꞌ nimak tak abaj cꞌo che ruwa tak juyub, \v 16 jewaꞌ caquibiꞌij chique tak ri juyub y chique ri nimak tak abaj: «Chichꞌuku lo kawiꞌ y chojiwewaj chwach ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal re takanic y chwach ri royowal ri Kꞌapoj Bexex. \v 17 Ma xopon ri unimal kꞌij re ri kꞌatbal tzij. ¿Yey china cꞌu ri cuchꞌijo cataqꞌuiꞌ chiquiwach rique?» quechaꞌ. \c 7 \s1 Ri ciento cuarenta y cuatro mil ticawex cacoj ri retalil re ri Dios chique \p \v 1 Icꞌowinak chi cꞌu waꞌ, xebenuwil cajib ángeles e tacꞌal lo chwi tak rucajchal rajlibal ruwachulew.\f + \fr 7:1 \ft “Rucajchal rajlibal ruwachulew”: Waꞌ queꞌelawi pa norte, pa sur, pa relebal kꞌij y putzakibal kꞌij.\f* Waꞌ e ri quequikꞌatibej tak ri cajib utzaꞌm tew che ruwachulew chaꞌ ri tew na cuꞌan ta cꞌax che ruwachulew, che ri mar y che tak ri cheꞌ. \v 2 Xinwil cꞌu jun chic ángel xel lo pa relebal lo ri kꞌij; rire rucꞌaꞌam ri sello re ri Dios cꞌaslic. Ewi lic co xsiqꞌuin chique ri cajib ángeles, ri xyaꞌtaj chique caquiꞌan cꞌax che ruwachulew y che ri mar. \v 3 Jewaꞌ xubiꞌij chique: «Nabe na cakacoj ri retalil\f + \fr 7:3 \ft Wa retalil cacojic e cꞌutubal re, rique e cꞌo pukꞌab ri Dios; yey ruma cꞌu waꞌ, ri cꞌax cape chwi ruwachulew na jinta cꞌo cuꞌan chique rique.\f* che rucurusil ri quipalaj ri e aj chac re ri Kakaw Dios, tecꞌuchiriꞌ utz quiꞌan cꞌax che ruwachulew, che ri mar y che tak ri cheꞌ» xchaꞌ. \v 4 Y xinta ri cajlibal ri cojotal wa retalil chique: waꞌ e ciento cuarenta y cuatro mil. Rique echaꞌtal chiquixoꞌlibal conoje ri tinamit que raj Israel. \q1 \v 5 Tak ri cojotal wa retalil chique, e waꞌ: \q1 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Judá, \q1 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Rubén, \q1 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Gad, \q1 \v 6 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Aser, \q1 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Neftalí, \q1 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Manasés, \q1 \v 7 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Simeón, \q1 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Leví, \q1 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Isacar, \q1 \v 8 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Zabulón, \q1 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Benjamín, \q1 y cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri José.\f + \fr 7:8 \ft Tak wa biꞌaj e que ri cablajuj ucꞌajol can ri Jacob, ri cabiꞌx Israel che.\f* \s1 Ri kꞌalajisanic paquiwi tak ri na e ta aj Israel \p \v 9 Icꞌowinak chi cꞌu waꞌ, xebenuwil uqꞌuiyal winak yey na jinta junok cachꞌijow rajilaxic ri cajlibal. Rique e petinak chupa ronoje tak ri tinamit, chique conoje ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex che ronoje ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal. Rique e tacꞌal chwach ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal re takanic y chwach ri Kꞌapoj Bexex. Yey conoje e wikital rucꞌ quikꞌuꞌ sak y cucꞌaꞌam ukꞌab palma paquikꞌab. \v 10 Y conoje lic co quesiqꞌuin che ubiꞌxiquil: \q1 «Ri kacolobetajic petinak rucꞌ ri ka Dios \q1 ri tzꞌul pa ri tzꞌulibal, y rucꞌ ri Kꞌapoj Bexex» \m quechaꞌ. \v 11 Yey conoje ri ángeles e tacꞌalic, quisutum rij ri tzꞌulibal re takanic yey quisutum quij ri veinticuatro nimak winak y ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles.\x + \xo 7:11 \xt Ap. 4:6-8\x* Xquixucubaꞌ cꞌu quib, xquikasaj quimejelem cꞌa chuꞌlew chwach ri tzꞌulibal y xquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios. \v 12 Jewaꞌ caquibiꞌij: \q1 «¡Amén! ¡Amén! \q1 Xew che ri ka Dios takalic cabiꞌxic lic nim ukꞌij, \q1 caꞌan tioxinic che y caxuc ib chwach \q1 yey takal che cabiꞌxic cꞌo unimal uchomalil, \q1 sakil unaꞌoj y unimal uchukꞌab. \q1 Yey waꞌ na jinta chi utakexic takal che Rire. \q1 ¡Amén!» quechaꞌ. \m \v 13 Tecꞌuchiriꞌ, xchꞌaw jun chique ri veinticuatro nimak winak, jewaꞌ xubiꞌij chwe: \p —Tak wa quicojom quikꞌuꞌ sak, ¿e china rique y pa e petinak wi? —xchaꞌ. \p \v 14 Ximbiꞌij cꞌu riꞌin che: \p —Wajawal, lal etaꞌmayom la re —xinchaꞌ. \p Ecꞌu rire xubiꞌij chwe: \p —Conoje waꞌ e ri quichꞌijom uchukꞌab ri unimal cꞌaxcꞌobic yey quijoskꞌim ri quikꞌuꞌ y quiꞌanom cꞌu sak che rucꞌ ruquiqꞌuel ri Kꞌapoj Bexex. \v 15 Ruma cꞌu laꞌ e cꞌo chwach ri tzꞌulibal pa catakan wi ri Dios y caquilokꞌnimaj cꞌu Rire chipakꞌij chichakꞌab chupa ri Rocho. Ecꞌu ri Jun tzꞌul chupa ri tzꞌulibal cajekiꞌ cucꞌ, e pachaꞌ cuchꞌuk quiwiꞌ re quebuchajij. \v 16 Jecꞌulaꞌ na caquitij ta chi numic y tzajin chiꞌ, na caquinaꞌ ta chi ne rucꞌatanil ri kꞌij y ri buc; \v 17 ma ri Kꞌapoj Bexex ri cꞌo chwach ri tzꞌulibal, e cachajin que y cucꞌam bi quiwach pa tak acꞌal pa calax wi lo yaꞌ re cꞌaslemal. Yey e ri Dios cusuꞌ na ronoje ruwaꞌal quiwach rique —xchaꞌ. \c 8 \s1 Ruwuk sello \p \v 1 Echiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij ruwuk sello nacꞌal che ri jubotaj wuj, laj juna mey ora lic xtzꞌintzꞌot chilaꞌ chicaj, na jinta chi cꞌo xtatajic. \v 2 Tecꞌuchiriꞌ, xebenuwil ri wukub ángeles e tacꞌal chwach ri Dios y xyaꞌ cꞌu jun trompeta chiquijujunal. \v 3 Xcꞌun chi lo jun chic ángel y xtaqꞌuiꞌ chwach raltar. Waꞌ rucꞌaꞌam jun rachpom re oro. Y xyaꞌ cꞌu uqꞌuiyal incienso che re cuꞌan bi xa jun rucꞌ tak ri qui oraciones conoje rutinamit ri Dios yey waꞌ e kasaꞌn chwi raltar re oro cꞌo chwach ri tzꞌulibal re takanic. \v 4 Lic cabukbut cꞌu ri sib xel chupa ri rachpom cꞌo pukꞌab ri ángel y xopon cꞌa chwach ri Dios junam rucꞌ tak ri qui oraciones rutinamit ri Dios. \v 5 Ecꞌu ri ángel xucꞌam ri rachpom y xunojisaj che ri rachkꞌaꞌl cꞌo chwa raltar. Tecꞌuchiriꞌ xupuqꞌuij lo che ruwachulew. Ewi xtataj uchꞌawibal jab caraklajic y cajininic, y xyocꞌ caꞌn ruxeꞌ caj; yey xpe jun nimalaj cabrakan. \s1 Ri wukub ángeles y ri wukub trompetas \p \v 6 Ri wukub ángeles, ri cucꞌaꞌam ri wukub trompetas, xquiyijbaꞌ quib che uchꞌawisaxic tak waꞌ. \s1 Cachꞌawisax ri nabe trompeta \p \v 7 Ri nabe ángel xuchꞌawisaj rutrompeta, y xpe cꞌu sakbach rachbiꞌil akꞌ rucꞌ quicꞌ chwi ruwachulew. Y ruma waꞌ xcꞌat rurox parte che ruwachulew, xcꞌat rurox parte che ronoje tak ri cheꞌ, ri ticoꞌn y rakꞌes. \s1 Cachꞌawisax rucaꞌm trompeta \p \v 8 Rucaꞌm ángel xuchꞌawisaj rutrompeta, y cꞌo xtzak chwi ri mar pachaꞌ juna juyub cajumuw akꞌ che. Y ruma waꞌ rurox parte che ri mar xuꞌan quicꞌ uwach. \v 9 Y xecam cꞌu rurox parte chique rawaj e cꞌo chupa ri mar yey rurox parte chique tak ri barcos e cꞌo chwi ri mar, xsach quiwach. \s1 Cachꞌawisax rurox trompeta \p \v 10 Rurox ángel xuchꞌawisaj rutrompeta, y jun nimalaj chꞌumil cajumuw akꞌ che xtzak lo chicaj puwi rurox parte che tak ri rakanaꞌ y tak racꞌal pa calax wi lo yaꞌ. \v 11 Rubiꞌ waꞌ wa jun chꞌumil e “Cꞌa”. Ewi rurox parte che tak ri nimayaꞌ lic xuꞌan cꞌa; y uqꞌuiyal winak xecam ruma rucꞌayul ri yaꞌ. \s1 Cachꞌawisax rucaj trompeta \p \v 12 Rucaj ángel xuchꞌawisaj rutrompeta, y lic xꞌan cꞌax che rurox parte che ri kꞌij, che ri icꞌ y chique ri chꞌumil. Xkꞌob cꞌu tak ruwonibal waꞌ, jelaꞌ xujek camoymot uwach ri sak pakꞌij y xuꞌan más kꞌekuꞌm rakꞌab. \p \v 13 Tecꞌuchiriꞌ xinwil jun águila\f + \fr 8:13 \ft Jujun versión caquibiꞌij “ángel”. Ri águila e más nim chwa ri xic.\f* caxiqꞌuicꞌ chicaj y xinto jewaꞌ casiqꞌuin che ubiꞌxiquil: «¡Tokꞌoꞌ quiwach! ¡Tokꞌoꞌ quiwach! ¡Tokꞌoꞌ quiwach conoje ri ejekel che ruwachulew ruma ri caquicꞌulumaj echiriꞌ ri oxib ángeles caquichꞌawisaj ri jujun chic trompetas! ¡Ma ya e cuꞌana waꞌ!» cachaꞌ. \c 9 \s1 Cachꞌawisax ruroꞌ trompeta \p \v 1 Ruroꞌ ángel xuchꞌawisaj rutrompeta, y xinwil cꞌu jun chꞌumil xtzak lo chicaj y xeꞌtzak che ruwachulew. Xyaꞌ cꞌu che ri chꞌumil ri lawe re ri siwan na jinta utakexic ruchoyil upa. \v 2 Y ri chꞌumil xujak uchiꞌ wa siwan, y cabukbut ri sib xel lo chupa waꞌ pachaꞌ usibol juna nimalaj orna. Ruma cꞌu riꞌ lic xuꞌan kꞌekuꞌm che ruwa ri kꞌij y che ruwa caj. \v 3 Chupa ri sib xebel lo uqꞌuiyal sacꞌ y xquiquich bi quib che ruwachulew. Xyaꞌ cꞌu paquikꞌab ri sacꞌ quetiꞌoꞌnic pachaꞌ sinaꞌj. \v 4 Xetak cꞌu che na caquiꞌan ta cꞌax che tak rakꞌes, che tak ri cheꞌ, che tak ronoje ri ticoꞌn che ruwachulew; ma xew caquiꞌan cꞌax chique ri winak na jinta ri retalil ri Dios che rucurusil ri quipalaj. \v 5 Na xyaꞌ ta cꞌu chique quequicamisaj ri winak; xew lic quequiya pa cꞌaxcꞌobic woꞌob icꞌ, ma lic quequitiꞌo yey ri quitiꞌbal e jelaꞌ pachaꞌ rucꞌaxcꞌol rutiꞌbal sinaꞌj. \v 6 Y chupa tak cꞌu riꞌ waꞌ wa kꞌij tak ri winak caquitzucuj quicamic, pero na caquirik taj; ma tob lic cacaj quecamic, ri camic e pachaꞌ canimaj chiquiwach. \p \v 7 Tak ri sacꞌ jelaꞌ quetzuꞌnic pachaꞌ ri cawayuꞌ ewiktalic echiriꞌ quebec pa chꞌaꞌoj. Che ri quijolom quicojom pachaꞌ coronas re oro; tak ri quipalaj jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ quipalaj winak. \v 8 Yey ri quiwiꞌ e pachaꞌ quiwiꞌ ixokib, y ri queꞌ e pachaꞌ ri queꞌ tak ri coj. \v 9 Ruwa quicꞌuꞌx chꞌukutal rucꞌ chꞌichꞌ. Echiriꞌ quexiqꞌuiqꞌuic, ruchꞌawibal ri quixicꞌ e pachaꞌ uchꞌawibal uqꞌuiyal careta jecꞌom cuma cawayuꞌ echiriꞌ quebec pa chꞌaꞌoj. \v 10 E jelaꞌ pachaꞌ ri sinaꞌj, cꞌo quixul che ri quijeꞌ. Yaꞌom cꞌu quichukꞌab che ri quijeꞌ chaꞌ caquiꞌan cꞌax chique ri winak woꞌob icꞌ. \v 11 Yey ri cajawal catakan paquiwiꞌ e ri jun ángel rajaw ri siwan na jinta utakexic ruchoyil upa. Rubiꞌ pa ri chꞌaꞌtem hebreo e “Abadón”, yey pa ri chꞌaꞌtem griego “Apolión”.\f + \fr 9:11 \ft Wa queb biꞌaj e queꞌelawi “ri qꞌuisol uwach ronoje”.\f* \v 12 Jewaꞌ xqꞌuis wi ri nabe cꞌaxcꞌobic. Chita na peꞌ, ma cape chi caꞌib cꞌaxcꞌobic. \s1 Cachꞌawisax ruwakak trompeta \p \v 13 Ruwak ángel xuchꞌawisaj rutrompeta. Tecꞌuchiriꞌ xinta jun kulaj xel lo chuxoꞌlibal ri cajib utzaꞌm raltar\f + \fr 9:13 \ft “Utzaꞌm raltar”: Waꞌ jelaꞌ catzuꞌn pachaꞌ rucꞌaꞌ chicop.\f* re oro, ri cꞌo chwach ri Dios. \v 14 Wa kulaj jewaꞌ xubiꞌij che ruwakak ángel, ri rucꞌaꞌam rutrompeta: «Chebaquira ri cajib ángeles e yututal chuchiꞌ ri nimayaꞌ Eufrates» xchaꞌ. \v 15 Xequir cꞌu ri cajib ángeles, ri e yijbital chic re quequicamisaj rurox parte chique ri winak e cꞌo che ruwachulew echiriꞌ copon ri ora, ri kꞌij, ri icꞌ y ri junab chaꞌom chi ruma ri Dios. \v 16 Riꞌin xinta cꞌu ri cajlibal ri soldados e cꞌo chwi cawayuꞌ re quebec pa chꞌaꞌoj, e caꞌib ciento millones chi conoje.\f + \fr 9:16 \ft Ri cajib ángeles e quetakaw wa soldados chaꞌ caquiꞌan wa camic.\f* \p \v 17 Y xcꞌut chinuwach ruma ri Dios, tak ri cawayuꞌ cucꞌ ri e cꞌo puwiꞌ, jewaꞌ quetzuꞌnic: Quicojom chꞌukubal uwa quicꞌuꞌx, waꞌ catzuꞌn cak pachaꞌ akꞌ, azul pachaꞌ rabaj zafiro rubiꞌ y kꞌan pachaꞌ rabaj azufre rubiꞌ. Y ri quijolom ri cawayuꞌ e pachaꞌ ri quijolom ri coj yey pa quichiꞌ quel lo akꞌ, sib y azufre.\f + \fr 9:17 \ft “Azufre”: Waꞌ echiriꞌ caporoxic, lic chu ri ruxlab y quebuya pa yabil o pa camic ri ticawex quesikow re.\f* \v 18 Xecam cꞌu rurox parte chique ri winak e cꞌo che ruwachulew ruma ri oxib cꞌaxcꞌobic xel lo pa quichiꞌ ri cawayuꞌ; waꞌ e ri akꞌ, ri sib y ri azufre. \v 19 Ri quichukꞌab ri cawayuꞌ pa quichiꞌ y che ri quijeꞌ cꞌo wi. Ri quijeꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri cumatz, ma cꞌo quijolom yey rucꞌ waꞌ caquiꞌan cꞌax chique ri winak. \p \v 20 Yey e tak ri winak na xecam ta che wa oxib cꞌaxcꞌobic, na xquitzelej tane quitzij che ri na utz taj quiꞌanom. Na xcokꞌotaj tane ulokꞌnimaxic quikꞌij ritzel tak uxlabixel y na xcokꞌotaj tane ulokꞌnimaxic quikꞌij tak ri tiox ꞌanatal cuma rique rucꞌ oro, rucꞌ plata, rucꞌ bronce, rucꞌ abaj y rucꞌ cheꞌ; yey waꞌ na quetzuꞌn taj, na quetan taj y na quebin taj. \v 21 Na xquitzelej tane quitzij che tak ri camic quiꞌanom, che tak ri itz quiꞌanom, che tak ri caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj y che tak relekꞌ quiꞌanom. \c 10 \s1 Ri ángel cꞌo ralco jubotaj wuj pukꞌab \p \v 1 Tecꞌuchiriꞌ, xinwilo echiriꞌ jun chic ángel lic cꞌo uchukꞌab xkaj lo chilaꞌ chicaj yey sututal rij rucꞌ sutzꞌ y chwi rujolom cꞌo lo jun arco iris. Ecꞌu rupalaj lic cawonic jelaꞌ pachaꞌ ri kꞌij yey tak ri rakan lic cawonic pachaꞌ jutak repaj akꞌ. \v 2 Pukꞌab cꞌo ralco jubotaj wuj\f + \fr 10:2 \ft “Jubotaj wuj”: Quil “rollo” pa vocabulario.\f* y waꞌ jakatal uwach. Xutacꞌabaꞌ cꞌu ri rakan uwiquikꞌab chwi ri mar y ri rakan mox xutacꞌabaꞌ chwi ruwachulew. \v 3 Lic co xsiqꞌuinic pachaꞌ ri rokꞌej juna coj. Yey echiriꞌ xsiqꞌuinic, xtataj wukub kulaj pachaꞌ uchꞌawibal jab, lic cajininic xeꞌec. \v 4 Echiriꞌ xjinin ri wukub uchꞌawibal jab, riꞌin e riꞌ cantzꞌibaj ri xinto; pero xinta Jun xchꞌaw lo chilaꞌ chicaj, jewaꞌ xubiꞌij chwe: «Riꞌat xa chacꞌolo pawanimaꞌ tak ri xquibiꞌij wa wukub uchꞌawibal jab y matzꞌibaj» xchaꞌ. \p \v 5 Yey ri ángel tacꞌal rucꞌ jun rakan chwi ri mar y jun chwi ruwachulew, xuyac rukꞌab chicaj \v 6 y xujiquibaꞌ cꞌu uwach pubiꞌ ri Jun ri na jinta utakexic rucꞌaslemal, ri ꞌanayom re ruwa caj rucꞌ ronoje tak ri cꞌo chwach, ruwachulew rucꞌ ronoje tak ri cꞌo chwach y ri mar rucꞌ ronoje tak ri cꞌo chupa, jewaꞌ xubiꞌij: «Ri Dios na camayin ta chi che uꞌanic ri uchꞌobom lok. \v 7 Ma chupa cꞌu riꞌ ri kꞌij echiriꞌ ruwuk ángel cujek uchꞌawisaxic rutrompeta, ri Dios e cuꞌana ri uchꞌobom lok y jelaꞌ cakꞌalajin ronoje rubiꞌim lo chique ri raj chac e kꞌalajisanelab» xchaꞌ. \s1 Ri Juan cutij ri ralco jubotaj wuj \p \v 8 Ecꞌu ri Jun chꞌaꞌtinak lo wucꞌ chilaꞌ chicaj, je tanchi waꞌ xubiꞌij chwe: «Jat, jaꞌcꞌama ri ralco jubotaj wuj quirom uwach yey cꞌo pukꞌab ri ángel, ri tacꞌal rucꞌ jun rakan chwi ri mar y jun chwi ruwachulew» xchaꞌ. \p \v 9 Xinꞌec cꞌu riꞌin rucꞌ ri ángel y xintzꞌonoj che cuya ri ralco jubotaj wuj chwe. Ecꞌu rire xubiꞌij chwe: «Jiꞌ, chacꞌamaꞌ y chatija bi. Ecꞌuchiriꞌ cꞌo chi pachiꞌ lic quiꞌ canaꞌo pachaꞌ ruwaꞌal cab, pero echiriꞌ atijom chubi lic cuꞌan cꞌa chupa rapa» xcha chwe. \p \v 10 Riꞌin xincꞌam cꞌu ri ralco jubotaj wuj cꞌo pukꞌab ri ángel y xintij bi. Ecꞌuchiriꞌ cꞌo chi pa nuchiꞌ, lic quiꞌ jelaꞌ pachaꞌ ruwaꞌal cab; pero echiriꞌ nutijom chubi, lic xuꞌana cꞌa chupa ri nupa. \p \v 11 Y ri Jun xchꞌaw lo chwe chilaꞌ chicaj, jewaꞌ xubiꞌij chwe: «Lic chirajawaxic caꞌan tanchi kꞌalajisanic puwi ri caquicꞌulumaj ruqꞌuiyal tak tinamit, ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex che ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal y ruqꞌuiyal aj takanelab e cꞌo che ruwachulew» xcha chwe. \c 11 \s1 Ri Rocho Dios capajic \p \v 1 Ecꞌuchiriꞌ, xyaꞌ jun tani panukꞌab jelaꞌ pachaꞌ juna vara re pajbal y jecꞌuwaꞌ xbiꞌx chwe: «Chatyactajok, chapaja ri Rocho Dios, chapaja raltar y chebawajilaj janipa ri caquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios chiriꞌ. \v 2 Noꞌj ruwa ja cꞌo chwach ri Rocho Dios chayaꞌa canok; mapajo, ma laꞌ yaꞌtal chi chique ri winak na e ta aj Israel; yey rique caquiꞌan que che ri tinamit Jerusalem re caquicꞌak bi ukꞌij, ma quetakan na puwiꞌ oxib junab rucꞌ nicꞌaj» xchaꞌ. \s1 Ri caꞌib kꞌalajisanelab caquikꞌalajisaj Rutzij ri Dios \p \v 3 Riꞌin quebenutak bi caꞌib nukꞌalajisanelab quicojom quikꞌuꞌ lic tzacꞌan upa\f + \fr 11:3 \ft Ri quikꞌuꞌ quicojom ri caꞌib kꞌalajisanelab e pachaꞌ ri caquicoj ri ticawex ojertan echiriꞌ cacam juna catz-quichakꞌ.\f* chaꞌ caquitzijoj ri Nutzij oxib junab rucꞌ nicꞌaj.\f + \fr 11:3 \ft Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “mil doscientos sesenta kꞌij”.\f* \v 4 Waꞌ wa caꞌib kꞌalajisanelab e ri caꞌib cheꞌ re olivo y e ri caꞌib utzucꞌulibal akꞌ e cꞌo chwach ri Dios Kajawxel, ri catakan chwi ruwachulew. \v 5 We cꞌo junok caraj cuꞌan cꞌax chique, quel lo akꞌ pa quichiꞌ rique y rucꞌ waꞌ quequicamisaj tak ri tzel quebilow que. Jecꞌulaꞌ quecam ri cacaj caquiꞌan cꞌax chique. \v 6 Wa caꞌib kꞌalajisanelab yaꞌtal chique caquikꞌatej ri jab chaꞌ na cuꞌan ta lo pa rukꞌijol echiriꞌ quetajin che uꞌanic kꞌalajisanic; y yaꞌtal chique caquiꞌan quicꞌ che tak ri yaꞌ y caquiꞌan cꞌax che ruwachulew rucꞌ uqꞌuiyal cꞌaxcꞌobic janipa laj cacaj rique. \p \v 7 Echiriꞌ quiqꞌuisom chi utzijoxic Rutzij ri Dios, ri jun nimalaj itzel chicop, ri quel lo chupa ri siwan na jinta utakexic ruchoyil upa, cachꞌoꞌjin cꞌu cucꞌ, cuchꞌij quichukꞌab y quebucamisaj. \v 8 Ecꞌu ri quicuerpos cateliꞌ can pa caquimol wi quib ri winak che ri nimalaj tinamit pa xcamisax wi ri Kanimajawal Jesucristo chwa cruz. Yey che wa tinamit cabiꞌx “Sodoma” y “Egipto” ruma tak ri mac caꞌan chilaꞌ. \p \v 9 Y ri ticawex e petinak chupa tak ri tinamit, chique ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex che ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal, oxib kꞌij rucꞌ nicꞌaj caquil ri quicuerpo telanic y na caquiya tane luwar chaꞌ quemukic. \v 10 Y conoje ri winak e cꞌo che ruwachulew lic quequiꞌcot cꞌu riꞌ ruma ri quicamic wa caꞌib kꞌalajisanelab. Caquiꞌan cꞌu nimakꞌij y caquitak tak sipanic chiquiwach, ma xecam wa caꞌib kꞌalajisanelab re ri Dios, ri xequiya pa cꞌaxcꞌobic ri winak che ruwachulew. \p \v 11 Ecꞌuchiriꞌ icꞌowinak chi oxib kꞌij rucꞌ nicꞌaj, ri Dios xuya chique wa caꞌib kꞌalajisanelab quebuxlabic y cacꞌojiꞌ tanchi quicꞌaslem. Xeyactaj cꞌu riꞌ y xetaqꞌuiꞌic. Y conoje ri xebilow que, xoc unimal xiꞌin ib cucꞌ. \p \v 12 Ecꞌu ri caꞌib kꞌalajisanelab xquita Jun lic co xchꞌaw lo chilaꞌ chicaj, jewaꞌ xubiꞌij chique: «Chixakꞌana lo wara» xchaꞌ. Ecꞌu rique xebel bi chicaj chupa jun sutzꞌ y xebilitaj cuma ri tzel xebilow que. \p \v 13 Chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotaj xpe jun nimalaj cabrakan y lajuj parte che ri tinamit xwuluwubic; y ruma waꞌ e wukub mil ri winak xecamic. Ecꞌu ri na xecam taj, xoc jun xiꞌin ib cucꞌ y xquiyac ukꞌij ri Dios cꞌo chilaꞌ chicaj. \v 14 Jewaꞌ xqꞌuis wi rucaꞌm cꞌaxcꞌobic, pero rurox cꞌaxcꞌobic catajin lok. \s1 Cachꞌawisax ruwuk trompeta \p \v 15 Ruwuk ángel xuchꞌawisaj rutrompeta, y xetataj cowilaj tak kulaj quechꞌaw lo chilaꞌ chicaj, jewaꞌ caquibiꞌij: \q1 «Conoje tak ri tinamit che ruwachulew \q1 cꞌo chi pukꞌab ri Dios Kajawxel \q1 y pukꞌab Ruchaꞌoꞌn lo Rire; \q1 yey wa takanic na jinta chi utakexic» quechaꞌ. \p \v 16 Ecꞌu ri veinticuatro nimak winak etzꞌul pa ri quitzꞌulibal chwach ri Dios, xquixucubaꞌ quib, xquikasaj quimejelem cꞌa chuꞌlew y xquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios. \v 17 Jewaꞌ caquibiꞌij: \q1 «Cakatioxij cheꞌla, ma Lal Dios Kajawxel \q1 cꞌo ronoje unimal chukꞌab pakꞌab la, \q1 Lal ri Dios cꞌo wakꞌij ora, ri xex chi cꞌo lo wi, y ri cꞌo chikawach apanok; \q1 ma cꞌutum la ri chukꞌab la \q1 y jekom chi ri takanic la pakawi riꞌoj. \q1 \v 18 E tak cꞌu ri tinamit che ruwachulew \q1 lic xpe coyowal chiꞌij la. \q1 Noꞌj woꞌora xopon rukꞌijol ri oyowal la, \q1 ri kꞌij re cakꞌat la tzij paquiwi tak ri ecaminak. \q1 Caya cꞌu la ri rajil ucꞌaxel chique ri kꞌalajisanelab e aj chac la \q1 cucꞌ ri jujun chic e cꞌo pakꞌab la, \q1 ri lic caquilokꞌnimaj ukꞌij ri biꞌ la, \q1 tob lic cꞌo quiwach o na jinta quiwach; \q1 yey casach cꞌu la quiwach riꞌ ri quesachaw quiwach \q1 tak ri winak wara che ruwachulew» quechaꞌ. \p \v 19 Ecꞌu ri Rocho Dios chilaꞌ chicaj, xtekꞌebaxic; y xilitaj pan chupa, ri caxa re ri tzij uꞌanom ri Dios cucꞌ rutinamit. Ecꞌuchiriꞌ, xyocꞌ caꞌn ruxeꞌ caj, xetataj uchꞌawibal jab caraklajic y cajininic; yey xpe jun cabrakan, y xuꞌan nimak tak sakbach. \c 12 \s1 Rixok y ri dragón \p \v 1 Xwinakir cꞌu che ruwa caj jun nimalaj cꞌutubal: Cꞌo jun ixok upisom rib chupa ri kꞌij, waꞌ uꞌanom pachaꞌ ukꞌuꞌ che. Ecꞌu ri icꞌ chuxeꞌ ri rakan cꞌo wi, y cꞌo jun corona che rujolom yey wa corona cꞌo cablajuj chꞌumil che. \v 2 Rire yewaꞌ ixok y lic casiqꞌuinic ma e riꞌ cutzir uwach yey ruma waꞌ lic cꞌo pa cꞌax. \p \v 3 Xwinakir cꞌu jun chic cꞌutubal che ruwa caj: Waꞌ e jun nimalaj dragón cak rij, cꞌo wukub ujolom y lajuj rucꞌaꞌ. Chujujunal rujolom cojom jun diadema che. \v 4 Rucꞌ rujeꞌ xebujocoquej bi ri urox parte chique tak ri chꞌumil e cꞌo che ruwa caj y xebucꞌak bi che ruwachulew. Ecꞌu ri dragón xtaqꞌuiꞌ chwach rixok echiriꞌ ya e riꞌ cutzir uwach chaꞌ cutij bi ri ralco ralab maji chic echiriꞌ calaxic. \v 5 Xutzir cꞌu uwach rixok y xalax jun ralco ralab. Y ruchac waꞌ wa ralab e catakan rucꞌ jun vara chꞌichꞌ paquiwi conoje tak ri tinamit e cꞌo che ruwachulew. Ecꞌu ri ralco ralab rixok xcꞌam bi chicaj rucꞌ ri Dios pa cꞌo wi rutzꞌulibal re takanic. \v 6 Ecꞌu rixok xanimaj bi, xeꞌec pa jun luwar catzꞌintzꞌotic pa yijbam wi ruluwar ruma ri Dios, chaꞌ chiriꞌ catzuk wi oxib junab rucꞌ nicꞌaj.\f + \fr 12:6 \ft Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “mil doscientos sesenta kꞌij”.\f* \p \v 7 Tecꞌuchiriꞌ, xjeker jun nimalaj chꞌaꞌoj chilaꞌ chicaj: Ri Miguel cucꞌ ri ángeles e cꞌo pukꞌab xechꞌoꞌjin rucꞌ ri dragón. Y jecꞌulaꞌ ri dragón cucꞌ ri ángeles e cꞌo pukꞌab xechꞌoꞌjin rucꞌ ri Miguel. \v 8 Pero ri dragón cucꞌ tak ru ángeles na xquichꞌij ta quichukꞌab ri Miguel cucꞌ ri ángeles e cꞌo rucꞌ. Y na xyaꞌ ta chi cꞌu chique quecꞌojiꞌ chilaꞌ chicaj. \v 9 Xcꞌak bi ri nimalaj dragón, waꞌ e ri cumatz re ojertan,\x + \xo 12:9 \xt Gn. 3:1\x* ritzel winak Satanás rubiꞌ, ri catajin che quisocosoꞌxic conoje tak ri winak che ruwachulew. Xcꞌak cꞌu bi che ruwachulew junam cucꞌ ru ángeles. \p \v 10 Tecꞌuchiriꞌ xinta jun kulaj lic co xchꞌaw chilaꞌ chicaj, jewaꞌ cubiꞌij: \p «Woꞌora ri Dios ebucolobem chi rutinamit yey ri jekebal re rutakanic xuꞌan rucꞌ unimal uchukꞌab y uyaꞌom chi ri takanic pukꞌab Ruchaꞌoꞌn lo Rire. Ma cꞌakom chubi ri jun cutzꞌak quichiꞌ ri ka hermanos chipakꞌij chichakꞌab chwach ri Dios. \v 11 E tak ri ka hermanos xquichꞌij uchukꞌab ri dragón ruma ruquiqꞌuel ri Kꞌapoj Bexex y rucꞌ ri Utzilaj Tzij xquitzijoj rique, yey na xquixiꞌij tane quib chwach tak ri caquicꞌulumaj tob ne xecamisaxic. \v 12 E uwariꞌche chixquiꞌcota riꞌix, ri ix jekel wara chicaj. Pero lic tokꞌoꞌ cꞌu quiwach tak ri e cꞌo che ruwachulew y ri e cꞌo chupa ri mar, ma ritzel winak kajinak piwi riꞌix y lic saꞌch ri royowal, ma retaꞌam xa ajilam chi ri kꞌij yaꞌtal che» cachaꞌ. \s1 Ritzel winak y ri tinamit Israel \p \v 13 Echiriꞌ ri dragón xrilo esam chi lo chicaj, lic xuternabej rixok, ruchu ri ralco ala. \v 14 Pero che rixok xyaꞌ caꞌib nimak tak uxicꞌ pachaꞌ uxicꞌ águila, chaꞌ jelaꞌ caxiqꞌuiqꞌuic canimaj bi chwach ri cumatz\x + \xo 12:14 \xt Ap. 12:9\x* pa ri luwar catzꞌintzꞌotic, pa ri luwar yijbam chi che, pa catzuk wi oxib junab rucꞌ nicꞌaj. \v 15 Ecꞌu ri cumatz xuxabej lo yaꞌ puchiꞌ chirij rixok, waꞌ e pachaꞌ juna nimayaꞌ re cucharej bi. \v 16 Pero rulew xutoꞌ rixok, ma xjakatajic y xutzꞌub bi ri nimayaꞌ uxabem lo ri cumatz puchiꞌ. \v 17-18 Ruma cꞌu laꞌ, ri cumatz lic xpe royowal chirij rixok y xuꞌana chꞌaꞌoj cucꞌ tak ri ralcꞌoꞌal can rixok, waꞌ e tak ri caquitakej Rutzij Upixab ri Dios y caquitzijoj ri Utzilaj Tzij re ri Kanimajawal Jesucristo. \c 13 \s1 Ritzel chicop quel lo chupa ri mar \p \v 1 Riꞌin xintaqꞌuiꞌ chwi ri sanyeb chuchiꞌ ri mar y xinwilo echiriꞌ chupa ri mar xel lo jun nimalaj itzel chicop wukub rujolom y lajuj ri rucꞌaꞌ. Chujujunal rujolom cojom jun diadema che y chujujunal ri wukub ujolom tzꞌibital jun biꞌaj re cꞌakibal bi ukꞌij ri Dios. \v 2 Wa nimalaj itzel chicop jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ juna balam, yey tak ri rakan e pachaꞌ rakan oso y ruwa reꞌ e pachaꞌ uwa reꞌ coj. Ecꞌu ri dragón\x + \xo 13:2 \xt Ap. 12:3\x* xuya uchukꞌab ri nimalaj itzel chicop, xuya rutzꞌulibal re takanic che y lic xuya uwach. \v 3 Xinwil cꞌut, lic ꞌanom cꞌax che jun chique tak rujolom ri nimalaj itzel chicop, yey lic cajecꞌow rucꞌ. Pero waꞌ wa cꞌax xcunutajic y ruma cꞌu riꞌ conoje ri winak che ruwachulew lic xcam canimaꞌ che y e xquitakej ri nimalaj itzel chicop. \v 4 Lic xquilokꞌnimaj cꞌu ukꞌij ri dragón ri xyaꞌw uchukꞌab ri nimalaj itzel chicop. Y jenelaꞌ xquilokꞌnimaj ukꞌij ri nimalaj itzel chicop, jewaꞌ caquibiꞌij: «¿China chi junok jewaꞌ pachaꞌ wa jun nimalaj itzel chicop? ¿Cꞌo nawi junok cachꞌijow uchukꞌab? ¡Na jintaj!» quechaꞌ. \p \v 5 Xyaꞌtaj che ri nimalaj itzel chicop cutacꞌabaꞌ ukꞌij y lic tzel cachꞌaꞌt chirij ri Dios. Y xyaꞌ cꞌu uchukꞌab re catakan che ruwachulew oxib junab rucꞌ nicꞌaj.\f + \fr 13:5 \ft Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “cuarenta y dos icꞌ”.\f* \v 6 Xujek cꞌu lic tzel cachꞌaꞌt chirij ri Dios, chirij rubiꞌ ri Dios, chirij ri Rocho Dios y chiquij tak ri e cꞌo chilaꞌ chicaj. \v 7 Y xyaꞌ cꞌu pukꞌab cachꞌoꞌjin chiquij rutinamit ri Dios y cuchꞌij quichukꞌab. Jenelaꞌ xyaꞌ pukꞌab catakan paquiwi conoje tak ri tinamit, conoje ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex che ronoje ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal. \v 8 Xquilokꞌnimaj cꞌu ukꞌij ri nimalaj itzel chicop conoje ri winak che ruwachulew, ri na jinta quibiꞌ chupa ri libro re cꞌaslemal re ri Kꞌapoj Bexex, ri Jun chwi lo ri jekebal re ruwachulew chaꞌom chi lok re cacamisaxic.\x + \xo 13:8 \xt 1 P. 1:19-20\x* \p \v 9 China cꞌu ri cꞌo utanibal che utayic, ¡chuta cꞌu riꞌ! \q1 \v 10 China ri yaꞌtal che cacꞌam bi chi presoyil, \q2 riꞌ cacꞌam na ubi; \q1 y china ri yaꞌtal che cacam rucꞌ espada, \q2 riꞌ rucꞌ espada cacamisaxic. \m E uwariꞌche chirajawaxic wi rutinamit ri Dios caquichukꞌubej quib chwach ri cꞌaxcꞌobic y caquitiquibaꞌ ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios. \s1 Ritzel chicop quel lo chupa ri juyub takꞌaj \p \v 11 Tecꞌuchiriꞌ, xinwilo echiriꞌ jun chic nimalaj itzel chicop xel lo chupa ri juyub takꞌaj, cꞌo cꞌu caꞌib rucꞌaꞌ pachaꞌ rucꞌaꞌ juna kꞌapoj bexex pero cachꞌaꞌt pachaꞌ juna dragón. \v 12 Yey wa ucaꞌm nimalaj itzel chicop xyaꞌ pukꞌab catakan pachaꞌ ri nabe nimalaj itzel chicop y cuꞌan cꞌu rutakanic chwach. Xebutak cꞌu conoje ri winak che ruwachulew chaꞌ lic caquilokꞌnimaj ukꞌij ri nabe nimalaj itzel chicop, ri xcunutaj che ri jun cꞌax xjecꞌow rucꞌ. \v 13 Lic cuꞌan nimak tak cꞌutubal chiquiwach ri winak, ma cuꞌano catzak ne lo akꞌ chwi ruwachulew. \v 14 Quebusoc cꞌu conoje ri winak rucꞌ tak ri cꞌutubal yaꞌtal che cuꞌan chwach ri nabe nimalaj itzel chicop. Y quebutak ri winak chaꞌ caquiꞌan jun ucꞌaxwach ri nabe nimalaj itzel chicop, ri lic xꞌan cꞌax che rucꞌ espada yey na xcam taj. \v 15 Y xyaꞌtaj cꞌu che cuya ucꞌaslem rucꞌaxwach ri nabe nimalaj itzel chicop, chaꞌ jelaꞌ utz cachꞌawic y cutak quicamisaxic conoje ri winak na caquilokꞌnimaj ta ukꞌij. \v 16 Yey wa ucaꞌm nimalaj itzel chicop xtakan che cacoj jun retalil chique conoje ri winak, waꞌ e tak ri lic cꞌo quiwach y ri na jinta quiwach, ri beyomab y ri e nibaꞌib, ri elokꞌotal ruma cajaw y ri na e jinta pukꞌab juna cajaw; chique cꞌu conoje xcoj wa jun retalil che ri quikꞌab uwiquikꞌab o che rucurusil ri quipalaj. \v 17 Jecꞌulaꞌ, na jinta junok yaꞌtal che calokꞌowic o cacꞌayinic we na cojom ta che rire ri jun retalil, waꞌ e rubiꞌ ri nimalaj itzel chicop o ri rajlibal rubiꞌ. \v 18 Waꞌ lic caraj naꞌoj chaꞌ camajtaj usucꞌ. China cꞌu ri lic cumaj usucꞌ, e churajilaj ri rajlibal ri nimalaj itzel chicop, ma ri rajlibal e re jun ticawex; yey ri rajlibal e waꞌ: 666. \c 14 \s1 Ri ciento cuarenta y cuatro mil ticawex caquibixoj jun cꞌacꞌ bix \p \v 1 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil ri Kꞌapoj Bexex tacꞌal chwi ri juyub Sion y rucꞌ Rire e cꞌo ciento cuarenta y cuatro mil ticawex, yey che rucurusil ri quipalaj tzꞌibital rubiꞌ Rire y rubiꞌ Rukaw. \v 2 Y xinta jun chꞌawibal re chilaꞌ chicaj catatajic pachaꞌ utzaꞌm yaꞌ echiriꞌ cacꞌunic y uchꞌawibal unimal jab; y ri chꞌawibal xinto e pachaꞌ uqꞌuiyal ticawex e riꞌ caquichꞌawisaj ri qui arpas. \v 3 Y caquibixoj jun cꞌacꞌ bix chwach ri Jun tzꞌul chupa ri tzꞌulibal re takanic, chiquiwach ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles\x + \xo 14:3 \xt Ap. 4:6-8\x* y chiquiwach ri nimak winak.\x + \xo 14:3 \xt Ap. 4:4\x* Yey ri emajayom re wa bix xew e ri ciento cuarenta y cuatro mil xecolobetaj chiquixoꞌl ri winak che ruwachulew, ma xew chique rique yaꞌtal wi caquimaj wa jun bix. \v 4 E tak achijab waꞌ na xquimin ta quib cucꞌ ixokib. Rique e queterej chirij ri Kꞌapoj Bexex tob pachawi queꞌec wi. Waꞌ e ri xecolobetaj chiquixoꞌl ri winak che ruwachulew re quebuꞌan pachaꞌ ri nabe kasaꞌn chwach ri Dios y chwach ri Kꞌapoj Bexex. \v 5 Yey na jinta cꞌana rakꞌubal xtataj chiquichiꞌ ma lic chom ri quibinic quisilabic chwach ri Dios. \s1 Ri caquitzijoj roxib ángeles \p \v 6 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil jun chic ángel caxiqꞌuicꞌ chicaj. Rire ucꞌamom lo ri Utzilaj Tzij na jinta utakexic chaꞌ cutzijoj waꞌ chique conoje ri winak e cꞌo che ruwachulew, chique conoje tak ri tinamit y conoje ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex che ronoje ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal. \v 7 Ri ángel jewaꞌ casiqꞌuin che ubiꞌxiquil: «Chixiꞌij iwib chwach ri Dios y chilokꞌnimaj ukꞌij ma xopon ru orayil ri kꞌatbal tzij cuꞌano; chiyaca cꞌu ukꞌij ri xꞌanaw re ruwa caj, ruwachulew, ri mar y tak racꞌal pa calax wi lo ri yaꞌ» cachaꞌ. \p \v 8 Tecꞌuchiriꞌ, xcꞌun rucaꞌm ángel jewaꞌ cubiꞌij: «¡E laꞌ xtzakic! E laꞌ xtzak ri nimalaj tinamit Babilonia, ri xebukꞌabarisaj conoje tak ri tinamit y xebumin pa mac chaꞌ rucꞌ ri quirayibal caquetzꞌabej quikꞌij cucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj» cachaꞌ. \p \v 9 Tecꞌuchiriꞌ, xcꞌun rurox ángel y casiqꞌuin che ubiꞌxic: «We cꞌo junok culokꞌnimaj ukꞌij ri nimalaj itzel chicop y ri jun ucꞌaxwach uꞌanom yey cucꞌul ri retalil che rucurusil rupalaj o che rukꞌab, \v 10 riꞌ cutij na ri cꞌaxcꞌobic cape ruma ri royowal ri Dios; y cacꞌak cꞌu bi pa ri akꞌ cajinow rucꞌ azufre.\f + \fr 14:10 \ft “Azufre”: Waꞌ echiriꞌ caporoxic, lic chu ri ruxlab y quebuya pa yabil o pa camic ri ticawex quesikow re.\f* Yey caꞌan waꞌ che chiquiwach tak ri santowilaj ángeles y chwach ri Kꞌapoj Bexex. \v 11 Rusibol wa cꞌaxcꞌobic cabuklanic quel chicaj y na jinta chi qꞌuisbal re. Ecꞌu ri caquilokꞌnimaj ukꞌij ri nimalaj itzel chicop rucꞌ ri jun ucꞌaxwach uꞌanom yey caquicꞌul ri retalil rubiꞌ, chique cꞌu rique na jinta cꞌana uxlanem chipakꞌij chichakꞌab» cachaꞌ. \v 12 E uwariꞌche chirajawaxic che rutinamit ri Dios, waꞌ e ri quitakem Rutzij Upixab ri Dios y lic cubul quicꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo, caquichukꞌubej quib chwach tak ri cꞌaxcꞌobic. \p \v 13 Ecꞌuchiriꞌ, xinta jun kulaj xchꞌaw lo chilaꞌ chicaj, jewaꞌ cubiꞌij lo chwe: «Chatzꞌibaj: Chwi cꞌu woꞌora, lic nim quikꞌij calaxic ri quecam chupa rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo» cachaꞌ. \p «Katzij,» cacha ri Ruxlabixel ri Dios, «ma rique quebuxlan che tak ri quichac, yey ronoje ri utzilaj chac quiꞌanom na casach ta uwach ma caquicꞌul rajil ucꞌaxel chilaꞌ chicaj» cachaꞌ. \s1 Ri kꞌatbal tzij cape che ruwachulew \p \v 14 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil jun sutzꞌ lic sak y chwi cꞌu riꞌ waꞌ cꞌo Jun tzꞌulic, quilitajic e Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex.\x + \xo 14:14 \xt Dn. 7:13\x* Che cꞌu rujolom cꞌo jun corona re oro y pukꞌab rucꞌaꞌam jun jos\f + \fr 14:14 \ft “Jos”: Waꞌ queꞌelok “hoz” pa caxtila.\f* lic cꞌo reꞌ. \v 15 Chupa cꞌu ri Rocho Dios xel lo jun chic ángel, jewaꞌ ri casiqꞌuin pan che ubiꞌxiquil che ri Jun tzꞌul chwi ri sutzꞌ: «Cojo la ri jos che tak ri ticoꞌn cꞌo che ruwachulew ma ya xriꞌjob ruwach; ꞌana cꞌu la ri molonic ma rukꞌijol waꞌ ya xoponic» cachaꞌ. \v 16 Ecꞌu ri Jun tzꞌul chwi ri sutzꞌ xucoj rujos che tak ri ticoꞌn cꞌo che ruwachulew y jelaꞌ xuꞌan ri molonic. \p \v 17 Chupa cꞌu ri Rocho Dios chilaꞌ chicaj xel lo jun chic ángel rucꞌaꞌam jun jos lic cꞌo reꞌ. \v 18 Xel cꞌu lo jun chic ángel chwa raltar; rire yaꞌtal pukꞌab catakan puwi ri akꞌ.\f + \fr 14:18 \ft Wa jun ángel laj e ri cuchajij ri akꞌ chwi raltar o e ángel yaꞌtal pukꞌab cuya pa cꞌax ruwachulew rucꞌ akꞌ. Ap. 16:8\f* Lic co cꞌu xsiqꞌuin pan che ri jun cꞌo ri jos lic cꞌo reꞌ pukꞌab, jewaꞌ cubiꞌij pan che: «Chachapa rajos lic cꞌo reꞌ y chakꞌata ri jutak chuyaꞌj uvas che tak ri ticoꞌn re uvas cꞌo che ruwachulew, ma lic kꞌan chic» cachaꞌ. \v 19 Ri ángel xuchap rujos y xukꞌat ri jutak chuyaꞌj uvas che tak ri rakan uvas cꞌo che ruwachulew yey xumol uchiꞌ pa capuchꞌ wi; waꞌ queꞌelok e pa cukꞌat wi tzij ri Dios paquiwi ri ticawex. \v 20 Xpuchꞌiꞌ cꞌu ri uva chupa ri puchꞌubal cꞌo lo naj che ri tinamit yey chupa waꞌ xel lo quicꞌ. Ri quicꞌ xel che, xuꞌan pachaꞌ yaꞌ cayenenic. Runajtijil rakan ri quicꞌ xumaj trescientos kilómetros yey ruchoyil upa e jun metro rucꞌ nicꞌaj.\f + \fr 14:20 \ft “Jun metro rucꞌ nicꞌaj”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij: “Ri quicꞌ xopon ne cꞌa xeꞌ queꞌ tak ri cawayuꞌ, cꞌa pa cacꞌojiꞌ wi ri preno chique”.\f* \c 15 \s1 Ri ángeles caquicꞌam lo wukub cꞌaxcꞌobic \p \v 1 Xinwil jun chic nimalaj cꞌutubal chilaꞌ chicaj yey waꞌ lic na jinta cꞌana cꞌo wi: E wukub ángeles caquicꞌam lo ri wukub qꞌuisbal cꞌaxcꞌobic; yey rucꞌ waꞌ caqꞌuis wi ri royowal ri Dios. \p \v 2 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil jun mar catzuꞌn pachaꞌ vidrio yey cawon akꞌ chupa. Conoje ri na xesocotaj ta ruma ri nimalaj itzel chicop, na xexuquiꞌ tane chwach ri jun ucꞌaxwach y na xquiya tane luwar cacoj chique ri retalil re ri rajlibal rubiꞌ ri nimalaj itzel chicop, conoje rique e tacꞌal chwi ri mar catzuꞌn pachaꞌ vidrio y cucꞌaꞌam ri qui arpa yaꞌtal chique ruma ri Dios. \v 3 E caquibixoj cꞌu ri bix re ri Moisés\x + \xo 15:3 \xt Éx. 15:1\x* ri raj chac ri Dios y caquibixoj ri bix re ri Kꞌapoj Bexex, jewaꞌ caquibiꞌij: \q1 Lal Dios Kajawxel, ri cꞌo ronoje unimal chukꞌab pakꞌab la. \q1 Lic nimaꞌk y lic chomilaj tak ri chac ꞌanom la, \q1 lic jusucꞌ y lic usucꞌ ronoje ri caꞌan la, \q1 Lal ri Takanel paquiwi tak ri tinamit. \q1 \v 4 ¿Cꞌo nawi junok na cuxiꞌij ta rib chiwach la, Lal Kajawal? \q1 ¿Y cꞌo nawi junok na cuyac ta ukꞌij ri biꞌ la? \q1 Ma xew Rilal lic Lal santo. \q1 E uwariꞌche conoje tak ri tinamit che ruwachulew \q1 quecꞌunic y coꞌlquilokꞌnimaj kꞌij la, \q1 ma kꞌalajisam la ri jusucꞌ kꞌatbal tzij la paquiwiꞌ \m quechaꞌ. \p \v 5 Tecꞌuchiriꞌ, xinwilo echiriꞌ xtekꞌebax ri Rocho Dios chilaꞌ chicaj pa cꞌo wi ri caxa re ri tzij uꞌanom ri Dios cucꞌ rutinamit.\x + \xo 15:5 \xt Ap. 11:19\x* \v 6 Chupa cꞌu ri Rocho Dios xebel lo wukub ángeles, ri yaꞌtal chique quequiya pa cꞌaxcꞌobic tak ri winak che ruwachulew. Quicojom cꞌu quikꞌuꞌ ꞌanatal rucꞌ cꞌul lino yey waꞌ lic sak y lic cawonic, yey chwa quicꞌuꞌx cojotal jun pas re oro. \v 7 Jun cꞌu chique ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles\x + \xo 15:7 \xt Ap. 4:6-8\x* xuya chique ri wukub ángeles jujun copas re oro nojinak che ri royowal ri Dios, ri na jinta utakexic rucꞌaslemal. \v 8 Ecꞌu ri Rocho Dios xnoj che sib ruma runimal uchomalil y ruchukꞌab ri Dios. Nabe na cꞌut quicꞌow wa wukub cꞌaxcꞌobic quicꞌamom lo ri wukub ángeles, cꞌa ecꞌuchiriꞌ utz coc junok pa ri Rocho Dios. \c 16 \s1 Ri wukub copas re cꞌaxcꞌobic \p \v 1 Chupa ri Rocho Dios chilaꞌ chicaj xinta jun lic co cachꞌawic, jewaꞌ cubiꞌij pan chique ri wukub ángeles: «Jix y jiꞌkꞌeja che ruwachulew ri royowal ri Dios, ri cꞌo chupa ri wukub copas» cachaꞌ. \s1 Ri nabe copa \p \v 2 Xeꞌec cꞌu ri nabe ángel y xuꞌkꞌeja chwi ruwachulew ri cꞌo chupa rucopa, y ruma waꞌ xwinakir jun cꞌaxlaj yabil re chꞌaꞌc chiquij tak ri winak y xujek cꞌu riꞌ cakꞌolol quij conoje, waꞌ e ri xecꞌuluw ri retalil ri nimalaj itzel chicop y xquilokꞌnimaj ukꞌij ri jun ucꞌaxwach ꞌanom. \s1 Rucaꞌm copa \p \v 3 Rucaꞌm ángel xuꞌkꞌeja chwi ri mar ri cꞌo chupa rucopa, y ruma waꞌ xuꞌan quicꞌ uwach ri mar pachaꞌ ruquiqꞌuel juna ticawex camisam; y xecam cꞌu conoje tak rawaj e cꞌo chupa ri mar. \s1 Rurox copa \p \v 4 Rurox ángel xuꞌkꞌeja ri cꞌo chupa rucopa chwi tak ri nimayaꞌ y chwi tak racꞌal pa calax wi tak lo ri yaꞌ; y ruma waꞌ ronoje ri yaꞌ xuꞌan quicꞌ uwach. \v 5 Tecꞌuchiriꞌ xinta ri ángel ri yaꞌtal tak ri yaꞌ pukꞌab, jewaꞌ cubiꞌij: \p «Lal Dios Kajawxel ri cꞌo wakꞌij ora y ri xex chi cꞌo lo wi, xew Rilal lic Lal Santo, ma lic Lal jusucꞌ che ri kꞌatbal tzij ꞌanom la \v 6 paquiwi ri xecamisan que ri tinamit la y tak ri kꞌalajisanelab e la. Xquiꞌan cꞌu chique xturuw ri quiquiqꞌuel. E uwariꞌche lic Lal jusucꞌ ma xꞌan la chique wa e camisanel caquikum quicꞌ. ¡Ecꞌu lic takal waꞌ chique!» cachaꞌ. \p \v 7 Ewi xinta jun chic xchꞌaw lo chwa raltar, jewaꞌ cubiꞌij: \p «Pakatzij wi, lal Dios Kajawxel, Rilal cꞌo ronoje unimal chukꞌab pakꞌab la, ma ri kꞌatbal tzij caꞌan la lic e usucꞌ y lic jusucꞌ» cachaꞌ. \s1 Rucaj copa \p \v 8 Rucaj ángel xuꞌkꞌeja chwi ri kꞌij ri cꞌo chupa rucopa, jelaꞌ cꞌu riꞌ xyaꞌtaj che ri kꞌij quebucꞌatisaj conoje ri winak rucꞌ rucꞌatibal. \v 9 Y lic xecꞌat cꞌu ri winak ruma rucꞌatibal ri kꞌij. Ruma cꞌu waꞌ, xeyajan rucꞌ itzel tak chꞌaꞌtem chirij ri Dios, ri cꞌo pukꞌab cutak lo wa cꞌaxcꞌobic paquiwiꞌ. Yey na xquitzelej tane quitzij, ma e na xcaj taj caquiyac ukꞌij ri Dios. \s1 Ruroꞌ copa \p \v 10 Ruroꞌ ángel xuꞌkꞌeja ri cꞌo chupa rucopa chwi ri tzꞌulibal pa catakan wi ri nimalaj itzel chicop, y ruma waꞌ xuꞌan kꞌekuꞌm upa tak ri tinamit cꞌo pukꞌab ri nimalaj itzel chicop. Conoje tak cꞌu ri winak lic caquicachꞌacaꞌ upa ri cakꞌ ruma ri cꞌax. \v 11 Lic cꞌut tzel xechꞌaꞌt chirij ri Dios cꞌo chilaꞌ chicaj ruma tak ri cꞌaxcꞌobic y tak ri chꞌaꞌc chiquij; y na xquitzelej ta quitzij chwach ri Dios che tak ri na utz taj quiꞌanom. \s1 Ruwakak copa \p \v 12 Ruwakak ángel xuꞌkꞌeja pa ri nimayaꞌ Eufrates ri cꞌo chupa rucopa; y ruma waꞌ, xchakij ri yaꞌ pa ri nimalaj rakanaꞌ, chaꞌ jelaꞌ utz quebicꞌow lo ri takanelab e petinak pa relebal lo ri kꞌij. \v 13 Y xinwil cꞌu oxib itzelilaj uxlabixel jelaꞌ quetzuꞌnic pachaꞌ tutzꞌ; jun quel lo puchiꞌ ri dragón, jun chic quel lo puchiꞌ ri nimalaj itzel chicop y jun chic quel lo puchiꞌ ri jun kꞌalajisanel socosoꞌnel. \v 14 Waꞌ e itzel uxlabixel caquiꞌan tak cꞌutubal y quebec cucꞌ conoje ri takanelab che ronoje ruwachulew chaꞌ caquimol quichiꞌ re caquiꞌan chꞌaꞌoj chupa ri unimal kꞌij re rukꞌatbal tzij ri Dios, ri cꞌo ronoje unimal chukꞌab pukꞌab. \v 15 Jewaꞌ cubiꞌij ri Kanimajawal: \p «Chitapeꞌ, Riꞌin quinopon iwucꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri oquibal re juna elekꞌom pa juna ja, ma ri elekꞌom na cubiꞌij ta apanok jampalaꞌ coponic.\x + \xo 16:15 \xt Mt. 24:43\x* Lic cꞌu nim ukꞌij ralaxic china ri na cawar taj yey ucojom chi rukꞌuꞌ chaꞌ we xincꞌunic, na cuya ta uqꞌuix» xchaꞌ. \p \v 16 Y xquimol cꞌu quichiꞌ ri takanelab chupa ri jun luwar rubiꞌ pa ri chꞌaꞌtem hebreo “Armagedón”.\f + \fr 16:16 \ft “Armagedón”: Waꞌ queꞌelawi “juyub re Meguido”.\f* \s1 Ruwuk copa \p \v 17 Ruwuk ángel xuꞌkꞌeja pa ri tew ri cꞌo chupa rucopa; y lic co xchꞌaw lo jun kulaj pa ri tzꞌulibal re takanic cꞌo chupa ri Rocho Dios chilaꞌ chicaj, jewaꞌ cubiꞌij: \p —Xqꞌuis cꞌu wa kꞌatbal tzij\f + \fr 16:17 \ft Rucꞌ ri wukub copas re cꞌaxcꞌobic, xqꞌuis ri royowal ri Dios. Ap. 15:1\f* —cachaꞌ. \v 18 Tecꞌuchiriꞌ lic xyocꞌ caꞌn ruxeꞌ caj, xetataj uchꞌawibal jab caraklajic y cajininic; yey xpe jun nimalaj cabrakan che ruwachulew, waꞌ e cabrakan más nim uꞌanom chwi lo ri quicꞌojiꞌic ri ticawex che ruwachulew. \v 19 Ruma cꞌu waꞌ, ri nimalaj tinamit xjakataj upa, oxib xuꞌano; y conoje tak ri jujun chic tinamit e cꞌo che ruwachulew xewuluwubic. Ecꞌu ri Dios na xicꞌow ta chucꞌuꞌx tak ri mac uꞌanom ri nimalaj tinamit Babilonia; xuya cꞌu pa cꞌaxcꞌobic ruma ri unimal royowal Rire chirij. \v 20 Yey ruma cꞌu wa cabrakan conoje tak ri islas y tak ri juyub xesachic. \p \v 21 Y xtzak lo chicaj nimak tak sakbach paquiwi ri ticawex. Ri raꞌlal waꞌ laj jun quintal chujujunal. Ruma cꞌu ri cꞌaxcꞌobic re ri nimak tak sakbach, ri winak lic tzel xechꞌaꞌt chirij ri Dios, ma ri cꞌaxcꞌobic xuꞌano lic xibibal uwach. \c 17 \s1 Ri kꞌatbal tzij puwi rixok na chom ta ubinic \p \v 1 Xcꞌun cꞌu jun chique tak ri wukub ángeles, ri cꞌo ri wukub copas re cꞌaxcꞌobic paquikꞌab. Xchꞌaꞌt cꞌu wucꞌ, jewaꞌ xubiꞌij chwe: «Saꞌa wara y cancꞌut chawach ri kꞌatbal tzij caꞌan puwi ri jun ixok na chom ta ubinic, ri tzꞌul chwi tak ri yaꞌ. \v 2 Rucꞌ waꞌ wiꞌxok emacuninak tak wi ri takanelab che ruwachulew y conoje ri winak ejekel che ruwachulew, ma ekꞌabarinak ruma ri vino xuya rixok chique»\x + \xo 17:2 \xt Jer. 51:7\x* xchaꞌ. \p \v 3 Tecꞌuchiriꞌ, chupa ri xcꞌut chinuwach ruma ri Ruxlabixel ri Dios, ri ángel xinucꞌam bi chupa jun luwar catzꞌintzꞌotic y chilaꞌ xinwil jun ixok tzꞌul chwi jun nimalaj itzel chicop cak rij, yey waꞌ tzꞌibital uqꞌuiyal biꞌaj chirij re cꞌakibal bi ukꞌij ri Dios. Waꞌ cꞌo wukub ujolom y lajuj rucꞌaꞌ. \v 4 Rixok uwikom rib rucꞌ cꞌul morato\f + \fr 17:4 \ft “Morato”: Quil “púrpura” pa vocabulario.\f* uwach y cak uwach; yey wikital rucꞌ oro, rucꞌ chomilaj tak abaj y rucꞌ perlas. Rucꞌaꞌam jun copa re oro pukꞌab nojinak che tak ri lic qꞌuixbal uwach y che ruchꞌulil ri mac cuꞌan cucꞌ tak rachijab. \v 5 Cꞌo cꞌu jun biꞌaj tzꞌibital che rucurusil rupalaj yey lic cꞌayew umajic usucꞌ; e biꞌaj waꞌ: \q1 Ri nimalaj tinamit Babilonia \q1 e quichu rixokib lic chꞌul quibinic quisilabic, \q1 y rucꞌ rire petinak wi ronoje ri lic qꞌuixbal uwach caꞌan che ruwachulew. \m \v 6 Tecꞌuchiriꞌ xinwil rixok lic cakꞌabar rucꞌ ri quiquiqꞌuel rutinamit ri Dios y ri xecamisax ruma ri xquitzijoj ri Utzilaj Tzij re ri Jesús. Ecꞌu riꞌin lic xcam wanimaꞌ che ri xinwilo. \p \v 7 Xubiꞌij cꞌu ri ángel chwe: \p «¿Suꞌbe lic cacam awanimaꞌ che? Riꞌin cankꞌalajisaj chawe saꞌ queꞌelawi rixok y ri nimalaj itzel chicop cꞌamayom lo re, ri cꞌo wukub ujolom y lajuj rucꞌaꞌ. \v 8 Ritzel chicop xawilo e ri jun xcꞌojiꞌ lo ojertan yey ecꞌu woꞌora na jinta chic. Pero ya copon ri kꞌij quel na lo chupa ri siwan na jinta utakexic uchoyil upa, y qꞌuisbal cꞌu re, queꞌec chi tojbal mac. Conoje cꞌu ri winak ejekel che ruwachulew, ri na tzꞌibital ta ri quibiꞌ chupa ri libro re cꞌaslemal chwi lo ri jekebal re ruwachulew, cacam canimaꞌ che echiriꞌ caquil ri nimalaj itzel chicop re ojertan. Tob cꞌu riꞌ woꞌora na jinta chic, pero cawinakir tanchi ulok. \p \v 9 »Cajawax naꞌoj chaꞌ jun cumaj usucꞌ waꞌ: Ri wukub ujolom ri nimalaj itzel chicop e queꞌelawi wukub chi juyub y puwi tak waꞌ tzꞌul wi rixok; \v 10 yey e queꞌelawi wukub chi takanelab. Y woꞌob chique waꞌ ebicꞌowinak chic; jun catakan woꞌora y ri jun chic cꞌamajaꞌ cujek rutakanic ma cꞌamajaꞌ cacꞌunic. Y we xcꞌunic, lic chirajawaxic wi na naj ta rutakanic cuꞌano. \v 11 Jun chique ri wukub takanel e ri nimalaj itzel chicop, ri jun xcꞌojiꞌ ojertan y woꞌora na jinta chic, yey catakan tanchic y cuꞌana ruwajxak takanel. Yey qꞌuisbal cꞌu re, queꞌec chi tojbal mac. \p \v 12 »Ecꞌu ri lajuj rucꞌaꞌ xawilo, e queꞌelawi lajuj chi takanelab cꞌamajaꞌ caquijek ri quitakanic; yey cayaꞌ na paquikꞌab quetakan junam rucꞌ ri nimalaj itzel chicop, pero xa jun ora uwach ri quitakanic. \v 13 Wa lajuj takanelab junam tzij quiꞌanom chiquiwach puwi ri quitakanic chaꞌ caquiya na cꞌu ri quichukꞌab y ri quitakanic pukꞌab ri nimalaj itzel chicop. \v 14 Rique quechꞌoꞌjin rucꞌ ri Kꞌapoj Bexex, pero Rire cuchꞌij quichukꞌab, ma e Cajawal conoje ri cꞌo quiwach y e Takanel paquiwi conoje ri e takanelab. Yey tak ri e cꞌo rucꞌ ri Kꞌapoj Bexex, e ri esiqꞌuim y echaꞌom ruma ri Dios y na quesam ta quib pukꞌab Rire» xchaꞌ. \p \v 15 Je tanchi waꞌ xubiꞌij chwe: «Ri yaꞌ xawilo pa tzꞌul wi rixok na chom ta ubinic,\x + \xo 17:15 \xt Ap. 17:1\x* queꞌelawi e tak ri ticawex che tak ri tinamit, che ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex che ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal. \v 16 Ri lajuj rucꞌaꞌ ri nimalaj itzel chicop xawilo, waꞌ tzel caquil rixok na chom ta rubinic; cacokꞌotaj cꞌu can utuquel y caquichꞌanabaꞌ canok, caquitij rutiꞌjil y tecꞌuchiriꞌ caquiporoj pa akꞌ. \v 17 Ma e ri Dios cacojow pa ri canimaꞌ chaꞌ caquiꞌan ri caraj Rire, waꞌ e caquiꞌan tzij chiquiwach chaꞌ chupa laꞌ la kꞌij ecꞌowi caquiya ri quitakanic pukꞌab ri nimalaj itzel chicop cꞌa che rukꞌijol echiriꞌ cuꞌana na ronoje ri ubiꞌim can ri Dios. \v 18 Rixok xawilo e queꞌelawi ri nimalaj tinamit catakan paquiwi conoje ri takanelab che ruwachulew» xchaꞌ. \c 18 \s1 Rutzakibal ri tinamit Babilonia \p \v 1 Qꞌuisbal cꞌu re waꞌ, xinwil chi jun chic ángel xkaj lo chicaj rucꞌ unimal uchukꞌab; y ruchomalil ruwonibal xutzij uwi ruwachulew. \v 2 Lic co xsiqꞌuin che ubiꞌxiquil: \p «¡E laꞌ xtzakic! ¡Xtzak na ri nimalaj tinamit Babilonia! Y woꞌora uꞌanom quiluwar itzelilaj uxlabixel, quijul chꞌulilaj uxlabixel y quisoc chꞌulilaj tzꞌiquin kiꞌtzel quetzuꞌnic. \v 3 Ma conoje tak ri jujun chic tinamit che ruwachulew ekꞌabarinak ruma wa tinamit, ri xebumin chupa uqꞌuiyal mac rucꞌ rayibal. Conoje cꞌu ri takanelab che ruwachulew emacuninak rucꞌ; y conoje tak raj cꞌay che ruwachulew ebeyomarinak ma ri tinamit Babilonia ruma ri unimal urayibal lic cꞌo xulokꞌ chique» xchaꞌ. \p \v 4 Tecꞌuchiriꞌ xinta jun chic kulaj xchꞌaw lo chicaj, jewaꞌ cubiꞌij: \p «Chixelubi chupa ri tinamit Babilonia, riꞌix ix nutinamit, chaꞌ na quiꞌan ta iweꞌix cucꞌ rique y jelaꞌ na catzak ta piwi riꞌix ri cꞌaxcꞌobic cape puwi rire. \v 5 Ma na xa ta jubikꞌ rumac, e tak waꞌ xaki uleꞌom chi rib elinak bi cꞌa chicaj. Yey ri na utz taj uꞌanom, lic cꞌo chucꞌuꞌx ri Dios. \v 6 Chitzelej ucꞌaxel che e chirij tak ri na utz taj uꞌanom chique ri jujun chic; chicalajij ri cꞌax puwiꞌ ruma rumac uꞌanom;\x + \xo 18:6 \xt Jer. 50:29\x* chupa cꞌu ri copa pa xuyijbaꞌ wi ri yaꞌ lic cꞌa chique jujun chic, riꞌix chicalajij rucꞌayul waꞌ y chiyaꞌa che. \v 7 Rire lic xuꞌan nim che rib y lic xuya rib che tak rurayibal; ecꞌu woꞌora lic chiyaꞌa pa cꞌax y pa okꞌej; ma jewaꞌ ri cubiꞌij pa ranimaꞌ: “Riꞌin in tzꞌulic pachaꞌ in juna reina, yey na in ta malcaꞌn y na cantij tane cꞌana okꞌej” cachaꞌ. \v 8 Ruma cꞌu riꞌ, xa pa jun kꞌij cape ri cꞌaxcꞌobic puwiꞌ: waꞌ e camic, okꞌej y numic; yey rucꞌ ne akꞌ caporoxic, ma ri Dios Kajawxel, ri cukꞌat tzij puwiꞌ, lic cꞌo uchukꞌab» cachaꞌ. \p \v 9 Tak ri takanelab che ruwachulew emacuninak rucꞌ rixok, yey junam rucꞌ rire quiyaꞌom quib che rukusil ruwachulew y jecꞌulaꞌ quitzꞌiloꞌm ri quibinic rucꞌ. Ecꞌu rique quebokꞌic y quetunan puwi rixok echiriꞌ caquil rusibol rire cacꞌatic. \v 10 Lic chinimanaj quecꞌojiꞌ pan che utzutzuꞌxic rixok ruma ruxibriquil ri cꞌaxcꞌobic cꞌo wi y jewaꞌ caquibiꞌij: \p «¡Tokꞌoꞌ awach! ¡Tokꞌoꞌ awach at nimalaj tinamit Babilonia, ri lic cꞌo achukꞌab, ma xa pa jokꞌotaj xcꞌun ri kꞌatbal tzij pawiꞌ!» quechaꞌ. \p \v 11 Conoje tak raj cꞌay che ruwachulew quebokꞌ na y lic caquibisoj ri nimalaj tinamit ma na jinta chi cꞌo calokꞌow re ruqꞌuiyal quicꞌay. \v 12 Waꞌ e oro, plata, chomilaj tak abaj y perlas; chom tak cꞌul lino, chom tak cꞌul morato,\f + \fr 18:12 \ft “Morato”: Quil “púrpura” pa vocabulario.\f* chom tak cꞌul xela\f + \fr 18:12 \ft “Xela”: Pa caxtila “seda” rubiꞌ.\f* y chom tak cꞌul cak; uqꞌuiyal uwach cheꞌ quiꞌ ruxlab; tak ri ꞌanatal rucꞌ marfil, rucꞌ chom tak cheꞌ, rucꞌ bronce, rucꞌ chꞌichꞌ y rucꞌ abaj mármol; \v 13 yey quicꞌay re incienso y cunabal quiꞌ ruxlab, pachaꞌ canela, mirra y olíbano; vino, aceite, harina y trigo; quicꞌay que awaj quebekanic, que bexex, que cawayuꞌ y re careta; yey quicꞌay ne ticawex e aj chac. \p \v 14 Jecꞌuwaꞌ caquibiꞌij che ri tinamit: «Ronoje tak ri xarayij uwach na jinta chi awucꞌ; ronoje tak ri beyomalil lic xeꞌec acꞌuꞌx rucꞌ, xsach uwach y na carik ta chi qꞌuenok» quechaꞌ. \p \v 15 Ecꞌu ri e aj cꞌay re tak waꞌ, ri lic ebeyomarinak ruma wa tinamit, lic chinimanaj quecꞌojiꞌ pan che utzutzuꞌxic wa tinamit ruma ruxibriquil ri cꞌaxcꞌobic petinak puwiꞌ. Ewi lic cacokꞌej lok, \v 16 jewaꞌ caquibiꞌij: \p «¡Tokꞌoꞌ uwach! ¡Tokꞌoꞌ uwach ri nimalaj tinamit, ri pachaꞌ juna ixok uwikom rib rucꞌ chomilaj ukꞌuꞌ ꞌanatal rucꞌ lino, rucꞌ cꞌul morato y cak; wikital rucꞌ oro, rucꞌ chomilaj tak abaj y perlas! \v 17 Ma xa pa jokꞌotaj xsach uwach ruqꞌuiyal ubeyomalil» quechaꞌ. \p Conoje cꞌu ri e cꞌamal uwach barcos, ri quebin pa barcos, ri quechacun pa barcos y tak ri quecꞌayin rucꞌ barcos, chinimanaj quecꞌojiꞌ wi lo che. \v 18 Ecꞌuchiriꞌ caquil rusibol wa tinamit cacꞌatic, lic co quesiqꞌuin che ubiꞌxic: «¿Cꞌo nawi juna chic tinamit cajunimax rucꞌ wa nimalaj tinamit? ¡Na jintaj!» quechaꞌ. \p \v 19 Y ri winak caquipucꞌ ulew chwi quijolom ruma quibis, quebokꞌic y co quesiqꞌuinic, jewaꞌ caquibiꞌij: \p «¡Tokꞌoꞌ uwach! ¡Tokꞌoꞌ uwach ri nimalaj tinamit! Ma conoje ri cꞌo barcos cucꞌ lic xebeyomar rucꞌ wa tinamit; yey xa cꞌu pa jokꞌotaj xsach uwach ronoje. \v 20 Riꞌix ri ix jekel chilaꞌ chicaj, chixquiꞌcota ruma ri xucꞌulumaj wa tinamit. Chixquiꞌcot iwonoje riꞌix ri iyaꞌom iwib pukꞌab ri Dios, ri ix utakoꞌn y ri ix kꞌalajisanelab, ma Rire e xkꞌataw tzij puwi wa nimalaj tinamit ruma ri xuꞌan chiwe» quechaꞌ. \p \v 21 Tecꞌuchiriꞌ, jun ángel lic cꞌo uchukꞌab xuyac jun nimalaj abaj, runimal waꞌ e pachaꞌ juna nimalaj caꞌ, y xucꞌak bi chupa ri mar, jewaꞌ cubiꞌij: \p «Jelaꞌ ruwulixic bi ri nimalaj tinamit Babilonia y na quilitaj ta chi uwach. \p \v 22 »Awucꞌ riꞌat Babilonia, na catataj ta chi uchꞌawibal arpa, uchꞌawibal que aj música, uchꞌawibal suꞌ yey uchꞌawibal trompeta; na quebilitaj ta chi ne aj chac y na catataj ta chi ne uchꞌawibal ri caꞌ cakilowic. \v 23 Na jinta chi ne cꞌana akꞌ cawonic, na catataj ta chi ne cꞌana nimakꞌij re cꞌulaniquil. Ma e tak raj cꞌay xecꞌojiꞌ awucꞌ, e más nim ri quitakanic che ruwachulew. Ruma tak ri itz xaꞌano, xesocotaj conoje tak ri tinamit che ruwachulew. \v 24 Yey ri winak re wa tinamit xequicamisaj tak ri kꞌalajisanelab re ri Dios y rutinamit ri Dios, y xequicamisaj ne uqꞌuiyal ticawex che tak ronoje ri tinamit re ruwachulew» cachaꞌ. \c 19 \s1 Ri e cꞌo chilaꞌ chicaj caquiyac ukꞌij ri Dios \p \v 1 Qꞌuisbal re waꞌ xinta uqꞌuiyal winak chilaꞌ chicaj jewaꞌ caquibiꞌij: \q1 «¡Aleluya! \q1 ¡Ri Dios Kajawxel takal che cayac ukꞌij \q1 ruma ri colobetajic uyaꞌom chike \q1 y ruma runimal uchomalil y ruchukꞌab! \q1 \v 2 Rire pakatzij wi lic usucꞌ \q1 y lic jusucꞌ ri kꞌatbal tzij cuꞌano. \q1 Ma xukꞌat tzij puwi ri jun ixok lic na chom ta rubinic, \q1 ri xebumin ri ticawex re ruwachulew chaꞌ quemacun rucꞌ. \q1 Ecꞌu ri Dios xuꞌan ucꞌaxel che \q1 ruma xebucamisaj ri e aj chac re ri Dios» quechaꞌ. \m \v 3 Je tanchi waꞌ xquibiꞌij: \q1 «¡Aleluya! \q1 Na jinta utakexic cabuklan chicaj rusibol ri akꞌ \q1 pa xcꞌak wubi rixok» xechaꞌ. \p \v 4 Ecꞌuchiriꞌ, ri veinticuatro nimak winak cucꞌ ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles,\x + \xo 19:4 \xt Ap. 4:6-8\x* xquikasaj quimejelem cꞌa chuꞌlew y xquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios ri tzꞌul pa ri tzꞌulibal re takanic, jewaꞌ caquibiꞌij: \q1 «¡Amén! ¡Aleluya!» quechaꞌ. \p \v 5 Chupa cꞌu ri tzꞌulibal xtataj jun kulaj, jewaꞌ cubiꞌij: \q1 «Chiyaca ukꞌij ri ka Dios, \q1 iwonoje ri quixchacun chupa ruchac, \q1 iwonoje ri cꞌo xiꞌin ib iwucꞌ chwach, \q1 chinimaꞌk chichꞌutiꞌk» cachaꞌ. \p \v 6 Tecꞌuchiriꞌ, xinta pachaꞌ quikul uqꞌuiyal winak jelaꞌ pachaꞌ ruchꞌawibal utzaꞌm yaꞌ echiriꞌ cacꞌunic y pachaꞌ uchꞌawibal unimal jab, jewaꞌ caquibiꞌij: \q1 «¡Aleluya! \q1 Ma e catakan ri Dios Kajawxel, \q1 ri cꞌo ronoje unimal chukꞌab pukꞌab. \q1 \v 7 Chojquiꞌcotok, lic chojquiꞌcotok y kayaca ukꞌij Rire, \q1 ma xopon rukꞌijol ri cꞌulaniquil re ri Kꞌapoj Bexex \q1 y ri rixokil lic uwikom chi rib. \q1 \v 8 Ma che rire yaꞌtal wi cuwik rib \q1 rucꞌ chomilaj ukꞌuꞌ ꞌanatal rucꞌ cꞌul lino \q1 lic cawolkꞌinic» quechaꞌ. \m Waꞌ wa cꞌul lino e cꞌutubal re ri jusucꞌ quibinic quisilabic rutinamit ri Dios. \s1 Ri nimakꞌij re rucꞌulaniquil ri Kꞌapoj Bexex \p \v 9 Ecꞌu ri ángel jewaꞌ xubiꞌij chwe: «Chatzꞌibaj waꞌ: Lic nim quikꞌij calaxic conoje ri esiqꞌuim pa ri waꞌim re rucꞌulaniquil ri Kꞌapoj Bexex» xchaꞌ. \p Yey jewaꞌ tanchi xubiꞌij chwe: «Wa chꞌaꞌtem e re ri Dios y lic katzij» xchaꞌ. \p \v 10 Ecꞌu riꞌin xinxucubaꞌ wib xeꞌrakan ukꞌab ri ángel re canlokꞌnimaj ukꞌij. Pero rire jewaꞌ xubiꞌij chwe: «Chata peꞌ, lic maꞌan laꞌ, ma riꞌin xa in jun aj chac re ri Dios jelaꞌ pachaꞌ riꞌat y jelaꞌ pachaꞌ ri hermanos, ri quitakem ri Kꞌijsak ukꞌalajisam ri Kanimajawal Jesucristo. Xew chayaca ukꞌij ri Dios, ma ri Kꞌijsak re ri Kanimajawal Jesucristo e ucꞌuꞌxibal ri sakil kꞌalajisanic» xcha chwe. \s1 Rucꞌunibal ri Kanimajawal Jesucristo \p \v 11 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil ruwa caj jakalic y xinwil cꞌu jun cawayuꞌ sak rij. Yey ri cojoyom re jewaꞌ rubiꞌ: “Jusucꞌ y Usucꞌ”, ma chi usucꞌliquil cukꞌat tzij y cuꞌan chꞌaꞌoj. \v 12 Tak ruwach lic quewonic pachaꞌ akꞌ careprotic y chwi rujolom cojom uqꞌuiyal diademas; yey cꞌo jun biꞌaj tzꞌibital che y na jinta junok camajaw usucꞌ, xew Rire cumaj usucꞌ. \v 13 Yey rukꞌuꞌ balaꞌl pa quicꞌ y rubiꞌ Rire e: “Ri Tzij re ri Dios.” \v 14 Tak ri ejércitos re chilaꞌ chicaj eteran chirij, e cꞌo lo chwi cawayuꞌ sak quij. Quicojom quikꞌuꞌ ꞌanatal rucꞌ cꞌul lino lic sak y lic chom. \v 15 Puchiꞌ ri Jun ucojom lo ri cawayuꞌ sak rij, quel lo jun espada lic tꞌisiꞌs utzaꞌm chaꞌ rucꞌ waꞌ cuꞌan cꞌax chique tak ri tinamit. Rire catakan paquiwiꞌ rucꞌ jun vara chꞌichꞌ yey cuꞌan chique pachaꞌ junok cuyikꞌiyaꞌ upa ri uva chaꞌ quel ruwaꞌal. Rucꞌ cꞌu waꞌ cakꞌalajin wi runimal royowal ri Dios, ri cꞌo ronoje unimal chukꞌab pukꞌab. \v 16 Che cꞌu rukꞌuꞌ chwi raꞌ jewaꞌ tzꞌibitalic: \q1 «\sc TAKANEL PAQUIWI RI TAKANELAB\sc* \q1 \sc Y AJ WACH PAQUIWI TAK RI CꞌO QUIWACH.\sc*» \p \v 17 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil jun ángel tacꞌal chwach ri kꞌij, jewaꞌ ri casiqꞌuin che ubiꞌxic chique conoje rawaj quexiqꞌuicꞌ lic chicaj, ri etijol que ri ecaminak chic: «Chixpetok, chimolo iwib che ri nimalaj waꞌim cuya ri Dios \v 18 chaꞌ quixwaꞌ rucꞌ ri quitiꞌjil ri e takanelab, ri e aj wach que soldados y tak ri lic cꞌo quichukꞌab; ri quitiꞌjil tak ri cawayuꞌ y ri ecojoyom que; yey ri quitiꞌjil ri elokꞌotal ruma cajaw y ri na e jinta pukꞌab juna cajaw, ri cꞌo quiwach y ri na jinta quiwach» cachaꞌ. \p \v 19 Xinwil cꞌu ri jun nimalaj itzel chicop\f + \fr 19:19 \ft Waꞌ e cachꞌaꞌtibex Ap. 13:1-18\f* yey ri e takanelab che ruwachulew cucꞌ ri qui ejércitos, quimolom quib re quechꞌoꞌjin rucꞌ ri Jun ucojom lo rucawayuꞌ y cucꞌ ru ejércitos eteran chirij. \v 20 Xchap cꞌu ri nimalaj itzel chicop, junam rucꞌ ri jun kꞌalajisanel socosoꞌnel, ri uꞌanom uqꞌuiyal cꞌutubal chwach ri nimalaj itzel chicop yey rucꞌ waꞌ ebusocom lo conoje tak ri quicꞌulum ri retalil ri nimalaj itzel chicop y xquilokꞌnimaj ukꞌij ri jun ucꞌaxwach. Quicabichal cꞌu riꞌ, e laꞌ chiquicꞌasliquil xecꞌak bi chupa jun luwar cayenen che akꞌ y cajinow rucꞌ azufre. \v 21 Ecꞌu ri nicꞌaj chic xecamisax rucꞌ ri espada quel lo puchiꞌ ri Jun ucojom lo ri cawayuꞌ sak rij; yey e tak cꞌu rawaj quexiqꞌuicꞌ lic chicaj, ri etijol que ri ecaminak chic, lic xewaꞌ chi utz rucꞌ ri quitiꞌjil. \c 20 \s1 Ri mil junab \p \v 1 Tecꞌuchiriꞌ, xinwilo echiriꞌ jun ángel xkaj lo chilaꞌ chicaj, yey waꞌ rucꞌaꞌam lo ri lawe re ri siwan na jinta utakexic uchoyil upa y rucꞌaꞌam lo jun nimalaj carena pukꞌab. \v 2 Wa jun ángel xuchꞌij uchukꞌab ri dragón, waꞌ e ri cumatz re ojertan,\x + \xo 20:2 \xt Gn. 3:1\x* ritzel winak Satanás rubiꞌ. Xuyut cꞌu riꞌ chaꞌ cayaꞌiꞌ pa carena mil junab, \v 3 xucꞌak bi chupa wa siwan, xutzꞌapij uchiꞌ y xucoj cꞌu rusello chwi ri tzꞌapibal chaꞌ ritzel winak na quebusoc ta chi tak ri tinamit cꞌa echiriꞌ cuqꞌuis na ri mil junab ximitalic. Qꞌuisbal cꞌu re waꞌ, cayolopix chi jujun kꞌij. \s1 Ri nabe cꞌastajibal \p \v 4 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil uqꞌuiyal tzꞌulibal re takanic yey wa etzꞌul chupa yaꞌtal paquikꞌab quetakanic. Y xebenuwil conoje ri ticawex xcꞌatzix quijolom ruma xquitzijoj ri Utzilaj Tzij re ri Kanimajawal Jesucristo y Rutzij ri Dios; waꞌ e tak ri na xquixucubaꞌ ta quib chwach ri nimalaj itzel chicop y chwach ri jun ucꞌaxwach y na xquicꞌul ta ri retalil ri nimalaj itzel chicop che rucurusil ri quipalaj o che ri quikꞌab. Rique xecꞌastajic y junam rucꞌ ri Cristo xetakan mil junab. \v 5 E nabe cꞌastajibal waꞌ. Noꞌj ri nicꞌaj chic ecaminak cꞌate quecꞌastajic echiriꞌ icꞌowinak chi ri mil junab. \v 6 Lic nim quikꞌij calaxic ri quecꞌastaj lo che wa nabe cꞌastajibal, ma rique e utinamit ri Dios. Ecꞌu rucaꞌm camic na jinta chi uchukꞌab paquiwiꞌ, yey quebuꞌana cꞌu e aj chacunel chwach ri Dios y chwach ri Cristo y junam rucꞌ Rire quetakan mil junab. \s1 Ritzel winak cayolopixic \p \v 7 Echiriꞌ icꞌowinak chi ri mil junab, ri Satanás cayolopix lo pa ri luwar pa tzꞌapil wi. \v 8 Y quel bi che quisocosoꞌxic tak ri tinamit e cꞌo che ronoje ruwachulew, jenelaꞌ cuꞌan chique ri Gog y ri Magog,\x + \xo 20:8 \xt Ez. 38:1–39:6\x* chaꞌ cumol quichiꞌ re pa chꞌaꞌoj. Ri cajlibal tak waꞌ e pachaꞌ ruqꞌuiyal ri sanyeb cꞌo chuchiꞌ ri mar. \v 9 Y xepe cꞌu che ronoje ruwachulew y xquisut rij ri tinamit lic cꞌax cunaꞌ ri Dios, waꞌ e luwar pa quimolom wi quib ri lic quiyaꞌom quib pukꞌab Rire. Pero ri Dios xutak lo akꞌ chicaj paquiwi ri eyactajinak chirij rutinamit, y xebuporoj cꞌu conoje. \s1 Cakꞌat tzij puwi ritzel winak \p \v 10 Ecꞌu ritzel winak, ri xebusoc tak ri tinamit, xcꞌak bi chupa ri jun luwar cayenen che akꞌ y cajinow rucꞌ azufre, chiriꞌ pa e cꞌo wi ri nimalaj itzel chicop y ri jun kꞌalajisanel socosoꞌnel; y chipakꞌij chichakꞌab quecꞌojiꞌ pa cꞌax na jinta chi utakexic. \p \v 11 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil jun nimalaj tzꞌulibal lic sak y xinwil ri Jun tzꞌul chupa. Yey ecꞌu laꞌ chwach Rire, e ruwachulew y ruwa caj xemalcaꞌnic y na xilitaj ta chi quiwach. \v 12 Y xinwil quiwach ri ecaminak chinimaꞌk chichꞌutiꞌk e tacꞌal chwach ri Dios. Tecꞌuchiriꞌ xjakataj upa tak ri libros yey xjakataj upa jun chic libro, waꞌ e ri libro re cꞌaslemal. Chupa tak wa libros tzꞌibital wi tak ri quiꞌanom ri ecaminak, y ecꞌu chirij tak waꞌ xkꞌat tzij paquiwiꞌ. \v 13 Ri mar xebutzelej lo ri ecaminak e cꞌo chupa; ri rajaw ri camic y ri rajaw ri Hades\x + \xo 20:13 \xt Ap. 6:8\x* xequitzelej lo ri ecaminak e cꞌo cucꞌ; y xkꞌat cꞌu tzij paquiwiꞌ chiquijujunal e chirij tak ri quiꞌanom. \v 14 Ecꞌu ri rajaw ri camic y ri rajaw ri Hades xecꞌak bi chupa ri jun luwar cayenen che akꞌ. Waꞌ e ri ucaꞌm camic. \v 15 Chupa cꞌu waꞌ wa jun luwar xecꞌak bi ri na tzꞌibital ta quibiꞌ chupa ri libro re cꞌaslemal. \c 21 \s1 Ri cꞌacꞌ uwa caj y ri cꞌacꞌ uwachulew \p \v 1 Tecꞌuchiriꞌ xinwil jun cꞌacꞌ uwa caj y jun cꞌacꞌ uwachulew, ma ri nabe uwa caj y ri nabe uwachulew xemalcaꞌnic, yey ri mar na jinta chic. \v 2 Riꞌin in Juan xinwil ri santowilaj tinamit, ri cꞌacꞌ Jerusalem, e riꞌ xkaj lo chilaꞌ chicaj petinak rucꞌ ri Dios, yey lic wikital chi utz pachaꞌ juna ali lic uwikom rib echiriꞌ cuꞌcꞌulu rala cacꞌuliꞌ rucꞌ. \v 3 Y xinta cꞌu jun kulaj xel lo pa ri tzꞌulibal re takanic, lic co xchꞌawic, jewaꞌ cubiꞌij: \p «¡Chatapeꞌ! Ri Dios cacꞌojiꞌ chiquixoꞌlibal ri ticawex y cajekiꞌ cucꞌ; ma rique e utinamit, y Rire e Dios que rique. \v 4 Ecꞌu ri Dios cusuꞌ ruwaꞌal quiwach conoje rique. Chwi cꞌu woꞌora na jinta chi camic, na jinta chi okꞌej, na jinta chi quejuyuyic y na jinta chi cꞌaxcꞌobic; ma ronoje tak ri cꞌo lo ojertan, ya xicꞌowic» cachaꞌ. \p \v 5 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal re takanic, jewaꞌ xubiꞌij: \p «Chatapeꞌ: Riꞌin canꞌan cꞌacꞌ che ronoje tak ri cꞌolic» xchaꞌ. \p Yey xubiꞌij chwe: \p «Chatzꞌibaj tak waꞌ, ma wa chꞌaꞌtem lic areꞌ y lic katzij» xchaꞌ. \p \v 6 Je tanchi waꞌ xubiꞌij chwe: \p «Ecꞌu waꞌ xutzir ronoje. Riꞌin in ri jekebal re yey in ri qꞌuisbal re, jelaꞌ pachaꞌ ri caꞌib letra A y Z.\f + \fr 21:6 \ft “A y Z”: Quil “Alfa y Omega” pa vocabulario.\f* Chique cꞌu conoje ri catzajin quichiꞌ, cansipaj ri yaꞌ calax lo che ri acꞌal re cꞌaslemal. \v 7 China cꞌu ri cachꞌijow uchukꞌab tak ri na utz taj, cucꞌul ronoje tak waꞌ, yey in cꞌu u Dios riꞌ, y rire cuꞌana walcꞌoꞌal. \v 8 Noꞌj ri e turun,\f + \fr 21:8 \ft “Turun”: Waꞌ e ri caquixiꞌij quib y queqꞌuix che utzijoxic Ruchꞌaꞌtem ri Dios.\f* y tak ri xquijolij ri cubulibal quicꞌuꞌx wucꞌ, ri caquiꞌan ri lic qꞌuixbal uwach y ri e camisanel, ri caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj y ri e aj itz, ri e aj tioxab y conoje ri caquiꞌan rakꞌubal, conoje cꞌu rique queyaꞌ pa ri jun luwar cayenen che akꞌ y cajinow rucꞌ azufre. Ecꞌu ucaꞌm camic waꞌ» xchaꞌ. \s1 Ri cꞌacꞌ Jerusalem \p \v 9 Tecꞌuchiriꞌ, xkib lo wucꞌ jun chique ri wukub ángeles, ri xyaꞌtaj ri wukub copas chique, ri nojinak che ri wukub qꞌuisbal cꞌaxcꞌobic.\x + \xo 21:9 \xt Ap. 15:1; 16\x* Xchꞌaꞌt cꞌu wucꞌ, jewaꞌ xubiꞌij: «Saꞌa na wara, ma cancꞌut rali chawe ri cacꞌuliꞌ rucꞌ ri Kꞌapoj Bexex» xchaꞌ. \v 10 Ecꞌu laꞌ chupa ri xcꞌut chinuwach ruma ri Ruxlabixel ri Dios, ri ángel xinucꞌam bi chwi jun nimalaj juyub lic naj uwiꞌ y xucꞌut chwe ri nimalaj santowilaj tinamit Jerusalem, e riꞌ catajin lo ukajic chilaꞌ chicaj petinak rucꞌ ri Dios. \v 11 Waꞌ lic cawon che runimal uchomalil ri Dios; ruwonibal e pachaꞌ juna chomilaj abaj pachaꞌ ri jaspe, lic cajuljut upa pachaꞌ chi vidrio. \v 12 Sututal cꞌu rij rucꞌ jun nimalaj tapia lic naj uwiꞌ; cꞌo cablajuj oquibal che y chujujunal oquibal cꞌo jun ángel aj chajal re, yey che tak ri oquibal tzꞌibital jun biꞌaj que ri cablajuj tinamit re Israel. \v 13 Yey e tak ri oquibal che ri tapia oxib cꞌo pa relebal kꞌij, oxib cꞌo pa norte, oxib cꞌo pa sur y oxib cꞌo putzakibal kꞌij. \v 14 Ri nimalaj tapia re ri tinamit tzꞌakom lo cablajuj nimak tak abaj pa rakanibal; yey chujujunal ri nimak abaj, tzꞌibital rubiꞌ jun chique ri cablajuj takoꞌn re ri Kꞌapoj Bexex. \p \v 15 Ri ángel cachꞌaꞌt wucꞌ rucꞌaꞌam jun vara re pajabal ꞌanom rucꞌ oro chaꞌ cupaj ri tinamit, tak ri oquibal y ri tapia. \v 16 Ri tinamit cuadrado uꞌanom; ri rakan junam rucꞌ ruwach. Ecꞌu ri ángel xupaj ri tinamit rucꞌ ri vara cꞌo pukꞌab. Y xeꞌelok caꞌib mil rucꞌ caꞌib ciento kilómetros runajtijil ri rakan, jelaꞌ runajtijil uwiꞌ, y jelaꞌ runimal uwach. \v 17 Tecꞌuchiriꞌ, xupaj runajtijil ri rakan ri tapia; sesenta y cinco metros\f + \fr 21:17 \ft Pa versículo 16 ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “doce mil estadios” (waꞌ queꞌelok 12 x 1,000 = 12,000). Yey pa ri versículo 17 cubiꞌij “ciento cuarenta y cuatro codos” (waꞌ queꞌelok 12 x 12 = 144). Ojertan “12” queꞌelawi “tzꞌakat uwach”.\f* cꞌo che. Ri pajabal xuchapabej wa ángel e junam rucꞌ ri caquichapabej ri ticawex. \p \v 18 Ri tapia e ꞌanom rucꞌ abaj jaspe; noꞌj ri tinamit e ꞌanom rucꞌ sakil oro, cawon upa jelaꞌ pachaꞌ chi vidrio. \v 19 Tak ri pa rakanibal ri tapia re ri tinamit wikital rucꞌ ronoje chomilaj tak abaj. Ri nabe, rucꞌ abaj jaspe; rucaꞌm, rucꞌ zafiro; rurox, rucꞌ ágata; rucaj, rucꞌ esmeralda; \v 20 ruroꞌ, rucꞌ ónice; ruwakak, rucꞌ cornalina; ruwuk, rucꞌ crisólito; ruwajxak, rucꞌ berilo; rubelej, rucꞌ topacio; rulajuj, rucꞌ crisopraso; ri junlajuj, rucꞌ jacinto y rucablajuj, rucꞌ amatista. \v 21 Tak ri cablajuj oquibal e cablajuj perlas; chujujunal oquibal e jun nimalaj perla. Y ri nimabe cꞌo chunicꞌajal ri tinamit ꞌanom rucꞌ sakil oro, lic cajuljut upa pachaꞌ chi vidrio. \p \v 22 Yey chupa cꞌu wa tinamit na xinwil ta juna templo pa calokꞌnimax wi ri Dios; waꞌ na cajawax ta chic, ma chilaꞌ pa ronoje luwar cꞌo ri Dios Kajawxel, ri cꞌo ronoje unimal chukꞌab pukꞌab, y cꞌo ri Kꞌapoj Bexex. \v 23 Che wa tinamit na cajawax tane uwonibal ri kꞌij y ri icꞌ, ma runimal uchomalil ri Dios cutzij upa yey ri Kꞌapoj Bexex e uwonibal riꞌ. \v 24 Ecꞌu ri jujun chic tinamit quebin chwa ri kꞌijsak re wa jun tinamit; yey ri e takanelab che ruwachulew caquicꞌam lo chupa wa tinamit ri chomilaj quibeyomalil re yacbal ukꞌij ri Dios.\x + \xo 21:24 \xt Is. 60:3, 5\x* \v 25 Tak ri oquibal re wa tinamit na catzꞌapiꞌ ta chi qꞌuenok, ma chiriꞌ na jinta chi akꞌab. \v 26 Ri chomilaj beyomalil que tak ri tinamit e cacꞌam lo che wa tinamit re yacbal ukꞌij. \v 27 Chupa cꞌu waꞌ wa tinamit na jinta cꞌana chꞌul coc lok, na coc ta ulok ri cuꞌan ri lic qꞌuixbal uwach y ri cuꞌan rakꞌubal; ma xew queboc lo ri tzꞌibital quibiꞌ chupa ri libro re cꞌaslemal re ri Kꞌapoj Bexex. \c 22 \s1 Ri yaꞌ re cꞌaslemal \p \v 1 Tecꞌuchiriꞌ, ri ángel xucꞌut chinuwach jun nimayaꞌ rucꞌ yaꞌ re cꞌaslemal, waꞌ lic cajuljut upa jelaꞌ pachaꞌ chi vidrio, yey quel lo pa cꞌo wi ri tzꞌulibal re takanic re ri Dios y re ri Kꞌapoj Bexex. \v 2 Punicꞌajal ri nimabe re ri tinamit y che ucabichal uchiꞌ ri nimayaꞌ, cꞌo ri cheꞌ cuya cꞌaslemal.\f + \fr 22:2 \ft Cꞌo ri caquichꞌob rakan ri nimayaꞌ quicꞌow chunicꞌajal ri nimabe y ri cheꞌ cꞌo chunicꞌajal ri nimayaꞌ, yey ri ratzꞌayak y rukꞌab cumaj ucabichal uchiꞌ ri nimayaꞌ. Gn. 2:9; Ez. 47:7-12; Ap. 2:7\f* Wa cheꞌ cuya cablajuj uwach chupa ri junab, yey chujujunal icꞌ cawachinic. Ecꞌu ruxak e re cunabal que tak ri tinamit che ruwachulew. \v 3 Chiriꞌ na jinta chi ri na utz ta uwach xucꞌam lo ri mac.\x + \xo 22:3 \xt Gn. 3:17-19\x* Ecꞌu ri tzꞌulibal re ri Dios y re ri Kꞌapoj Bexex cacꞌojiꞌ chiriꞌ yey conoje ri e nimanel re ri Dios caquilokꞌnimaj ukꞌij Rire. \v 4 Caquil cꞌu uwach ri Dios pa sakil wi y rubiꞌ Rire cacꞌojiꞌ che rucurusil ri quipalaj. \v 5 Chiriꞌ cꞌu riꞌ na jinta chi akꞌab; ri quejekiꞌ chiriꞌ na cajawax ta chi ne uwonibal akꞌ re lámpara chique y na cajawax tane utzuꞌnibal ri kꞌij, ma ri Dios Kajawxel e kꞌijsak chique. Yey ri quitakanic rique na jinta chi utakexic. \s1 Rucꞌunibal ri Cristo \p \v 6 Jewaꞌ xubiꞌij cꞌu ri ángel chwe: \p «E tak waꞌ wa chꞌaꞌtem lic areꞌ y lic katzij. Y ri Dios Kajawxel, ri cayaꞌw quichꞌaꞌtem ri quetzijon re Rutzij, utakom lo ru ángel chaꞌ cukꞌalajisaj chique ri e aj chac re Rire janipa tak ri catajin lok» xchaꞌ. \p \v 7 Ecꞌu ri Kanimajawal jewaꞌ cubiꞌij: \p «¡Chitapeꞌ! ¡Na naj ta chi ri woponic iwucꞌ! Lic nim ukꞌij ralaxic ri cutakej tak wa kꞌalajisanic tzꞌibital chupa wa libro» cachaꞌ. \p \v 8 Riꞌin in Juan, in ri xintaw re yey in ri xinilow re ronoje tak waꞌ. Echiriꞌ nutom y wilom chi tak ronoje waꞌ, xuaj canlokꞌnimaj ukꞌij ri ángel, ri xbiꞌn re y xcꞌutuw re chwe ronoje tak waꞌ; xinxucubaꞌ cꞌu wib xeꞌrakan ukꞌab, \v 9 pero rire jewaꞌ xubiꞌij chwe: \p «Lic maꞌan laꞌ, maxucubaꞌ awib chinuwach. Ma riꞌin xa in jun aj chac re ri Dios jelaꞌ pachaꞌ riꞌat y tak rawach e kꞌalajisanelab, junam cucꞌ ri caquicoj utzij tak wa tzꞌibital can chupa wa libro. E chalokꞌnimaj ukꞌij ri Dios» xchaꞌ. \p \v 10 Je tanchi waꞌ xubiꞌij ri ángel chwe: \p «Mawewaj tak ri kꞌalajisanic tzꞌibital chupa wa libro, ma xa nakaj chi cꞌo wi lo rukꞌijol chaꞌ cuꞌana tak waꞌ. \v 11 China cꞌu ri cuꞌan ri na jusucꞌ taj, we na caraj taj carokꞌotaj uꞌanic, rucꞌ cꞌu rire cꞌo wi. China ri uchꞌulam rubinic, we na caraj taj carokꞌotaj waꞌ, rucꞌ cꞌu rire cꞌo wi. Yey ecꞌu ri cuꞌan ri lic jusucꞌ, e chutakej uꞌanic ri lic jusucꞌ y china ri uyaꞌom rib che jun santowilaj binic, e chuchukꞌubej rib che waꞌ» xcha ri ángel. \p \v 12 Ecꞌu ri Kanimajawal jewaꞌ cubiꞌij: \p «¡Chitapeꞌ! Na naj ta chi ri woponibal iwucꞌ y cancꞌam cꞌu bi ri rajil ucꞌaxel, ri canya chique ri ticawex chiquijujunal e chirij tak ri quiꞌanom. \v 13 Riꞌin in ri jekebal re yey in ri qꞌuisbal re jelaꞌ pachaꞌ ri caꞌib letra A y Z.\f + \fr 22:13 \ft “A y Z”: Quil “Alfa y Omega” pa vocabulario.\f* \v 14 Lic nim quikꞌij calaxic ri caquiꞌan jusucꞌ che ri quibinic quisilabic,\f + \fr 22:14 \ft Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri caquichꞌaj ri quikꞌuꞌ”.\f* ma jelaꞌ lic takal chique caquitij que ruwach ri cheꞌ re cꞌaslemal y queboc bi che tak ri oquibal re wa tinamit. \v 15 Noꞌj e tak ri winak kiꞌtzel quibinic quisilabic: ri e aj itz, ri caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj, ri e camisanel, ri e aj tioxab cucꞌ conoje ri lic queꞌec quicꞌuꞌx che uꞌanic rakꞌubal, riꞌ na canya ta chique queboc bi chupa wa tinamit. \v 16 Riꞌin in Jesús nutakom bi ri nu ángel chaꞌ cutzijoj ronoje tak waꞌ pa tak riglesias. Ri David cucꞌ tak can ri ralcꞌoꞌal e pachaꞌ jun cheꞌ; ecꞌu Riꞌin in ri in ratzꞌayak y in ri utux waꞌ wa cheꞌ,\f + \fr 22:16 \ft Ri Jesús e ri “ratzꞌayak” ri David ma xex chi cꞌo lo wi chwach ri David yey e Rire ri xyaꞌw ri naꞌoj y ri takanic che. Ri Jesús e “rutux ri cheꞌ quel lo che ri David” ma e ralcꞌoꞌal can ri rey David. Is. 11:1,10; Ro. 1:3\f* yey in pachaꞌ ri jun chꞌumil cawon pa sakribal»\x + \xo 22:16 \xt Nm. 24:17; Ap. 2:28\x* cacha ri Jesús. \p \v 17 Ri Ruxlabixel ri Dios y ri rixokil ri Kꞌapoj Bexex, jewaꞌ caquibiꞌij: \p «Peta la» quechaꞌ. \p Y china ri cataw re, chubiꞌij: \p «Peta la.» \p China cꞌu ri catzajin uchiꞌ y caraj capetic, petok y chutija re ri yaꞌ re cꞌaslemal, yey waꞌ xa casipax che. \p \v 18 Riꞌin in Juan cankꞌalajisaj cꞌu waꞌ chiquiwach conoje ri quetaw re ri kꞌalajisanic re wa libro: We cꞌo junok cucoj uwiꞌ ronoje tak waꞌ, ri Dios cutak lo puwiꞌ janipa ri cꞌaxcꞌobic tzꞌibital chupa wa libro. \v 19 We cꞌo cꞌu junok cꞌo caresaj che ri kꞌalajisanic re wa libro, ri Dios na cuya ta chi che cutij ruwach ri cheꞌ ri cuya cꞌaslemal, na cuya tane che coc bi chupa ri santowilaj tinamit re ri Dios, yey na jinta chi cꞌana re che janipa ri utz tzꞌibital can chupa wa libro. \p \v 20 Ecꞌu ri cajiquiban uwach tak waꞌ, jewaꞌ cubiꞌij: \p «Pakatzij wi na naj ta chi ri woponibal iwucꞌ» cacha ri Jesús. \p ¡Amén! E chuꞌana riꞌ, peta la, Kanimajawal Jesucristo. \p \v 21 Cꞌulu cꞌu onoje alak riꞌ ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. Amén.