\id EPH - Achiꞌ, Rabinal NT (traditional orthography) [acr] (acrT) -2009 (DBL 2013) \h Efesios \toc1 Ri carta xutzꞌibaj ri Pablo che riglesia cꞌo Éfeso \toc2 Efesios \toc3 Ef. \mt1 Ri carta xutzꞌibaj ri Pablo che riglesia cꞌo Éfeso \c 1 \s1 Ri Pablo cuya pan rutzil quiwach ri hermanos e cꞌo Éfeso \p \v 1 Riꞌin in Pablo in takoꞌn re ri Kanimajawal Jesucristo; e ri Dios intakayom re, ma e xraj riꞌ chwe. Cantzꞌibaj pan wa carta che alak ri cꞌo alak pa ri tinamit Éfeso,\x + \xo 1:1 \xt Hch. 18:19-21; 19:1\x* ri cꞌo alak pukꞌab ri Cristo y tiquil alak chi utz chupa rubiꞌ. \v 2 Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj y ri utzil chomal re ri Kakaw Dios y re ri Kanimajawal Jesucristo. \s1 Ronoje tak ri utz uchꞌobom lo ri Dios e cuya chike ruma ri Cristo \p \v 3 ¡Lic nim ukꞌij ri Dios, Rukaw ri Kanimajawal Jesucristo! Ruma oj chi re ri Cristo, ri Dios uyaꞌom lo chike ronoje tak ri toꞌbal petinak chilaꞌ chicaj. \v 4 Ma ri Dios cꞌamajaꞌ ne cuꞌan ruwachulew echiriꞌ xojuchaꞌ lok chaꞌ cojuya pukꞌab ri Cristo, y jelaꞌ cojuꞌan jusucꞌ y na jinta chi ne cꞌana kamac chwach. \v 5 Ruma cꞌu rutzil ucꞌuꞌx ri Dios, lic ojertan xujiquibaꞌ lo uwach chaꞌ cuꞌan ralcꞌoꞌal chike ruma ri Kanimajawal Jesucristo. Yey lic pa ranimaꞌ xalax wi cuꞌan waꞌ. \v 6 Cakayac cꞌu ukꞌij ri Dios ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx pakawiꞌ, ri xuya chike ruma Rucꞌajol, ri lic cꞌax cunaꞌ Rire. \v 7 Rucꞌ cꞌu riꞌ ri Cristo cꞌo kacolobetajic y cꞌo cuybal kamac ruma ruquiqꞌuel xturuwic, yey karikom waꞌ ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. \v 8 Na jinta cꞌu utakexic wa rutzil ucꞌuꞌx uyaꞌom lo pakawiꞌ. Yey xuya ne chi sak ri kanaꞌoj \v 9 chaꞌ caketaꞌmaj saꞌ runaꞌoj Rire, ri na uyaꞌom ta che retaꞌmaxic ojertan. Ma uchꞌobom chi lo ojertan chiribil rib saꞌ ri caraj cuꞌan ruma ri Cristo \v 10 echiriꞌ copon na rukꞌijol cucꞌam lo ronoje tak ri cꞌolic, waꞌ e tak ri e cꞌo chilaꞌ chicaj y ri e cꞌo che ruwachulew, yey cuya na ronoje waꞌ pukꞌab ri Cristo chaꞌ catakan puwiꞌ. \p \v 11 Ruma cꞌu oj re ri Cristo, cakacꞌul na rubiꞌtisim lo ri Dios chike, ma xojuchaꞌ lo ojertan chaꞌ cakaꞌan janipa ri uchꞌobom chi lo Rire. Yey Rire lic e cuꞌana ronoje ri caraj cuꞌano jelaꞌ pachaꞌ ri uchꞌobom chi ulok. \v 12 Xojuchaꞌ cꞌu riꞌ re yacbal ukꞌij Rire chaꞌ quilitaj ruchomalil kuma riꞌoj, ri nabe xcubiꞌ kacꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo. \v 13 Ecꞌuchiriꞌ ralak xta alak rutzijoxic ri Kꞌijsak, ri Utzilaj Tzij puwi suꞌanic cacolobetaj alak; xcubiꞌ cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Cristo y xcꞌul cꞌu alak ri biꞌtisim canok: Waꞌ e ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios pa animaꞌ alak, cꞌutubal re, alak chi re ri Dios. \v 14 Yey ri Ruxlabixel ri Dios pa kanimaꞌ e cajiquiban uwach chike, chikawach apanok cakacꞌul na rutzꞌakatibal janipa ri ubiꞌtisim can ri Dios chike chaꞌ jelaꞌ cakayac ukꞌij ri Dios ruma ri unimal uchomalil. \s1 Ri Pablo cuꞌan orar paquiwi ri hermanos \p \v 15 Ruma cꞌu nutom lic cubul cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo y lic cꞌutum ri rutzil cꞌuꞌx alak chique conoje ri quicojom rubiꞌ, \v 16 na quinuxlan ta che quintioxin chwach ri Dios uma ralak echiriꞌ canꞌan orar. \v 17 Canꞌan orar chwach ri Kakaw ri lic nim ukꞌij, ri Dios re ri Kanimajawal Jesucristo. Cantzꞌonoj cꞌu che chuyaꞌa lo naꞌoj alak ruma ri Ruxlabixel y chukꞌalajisaj cꞌu chiwach alak runaꞌoj Rire chaꞌ jelaꞌ quetaꞌmaj alak uwach chi utz. \v 18 Yey cantzꞌonoj che ri Dios cuya chi sak ri naꞌoj alak chaꞌ jelaꞌ quetaꞌmaj alak chi utz saꞌ tak ri oyeꞌem alak, ma alak siqꞌuim ruma ri Dios. Chetaꞌmaj cꞌu alak saꞌ ri chomilaj beyomalil ubiꞌtisim chique conoje ri e re Rire. \v 19 Cuaj cꞌut lic quetaꞌmaj alak runimal uchukꞌab ri Dios, ma waꞌ na jinta cajunumitaj wi. Y wa uchukꞌab cꞌo chi kucꞌ, ma rucꞌ waꞌ ri Dios cachacun chikaxoꞌl riꞌoj ri lic cubul kacꞌuꞌx rucꞌ. \v 20 Waꞌ wa uchukꞌab e xucꞌutu echiriꞌ xucꞌastajisaj lo ri Cristo chiquixoꞌl tak ri ecaminak y xutzꞌuyubaꞌ puwiquikꞌab chilaꞌ chicaj. \v 21 Jelaꞌ ri Dios xuya pukꞌab ri Cristo catakan paquiwi conoje ri e takanelab, ri lic cꞌo quiwach, ri cꞌo quichukꞌab y ri lic yacom quikꞌij. Ma rubiꞌ ri Cristo e más nim ukꞌij chwach ronoje tak biꞌaj, ma na jinta jun chic más cꞌo uwach chwa Rire; y waꞌ na xew ta woꞌora ma jelaꞌ chikawach apanok. \v 22 Ecꞌu ri Dios xuya ronoje xeꞌrakan ukꞌab ri Cristo y xucojo chaꞌ cuꞌan unimal ujolom riglesia \v 23 y riglesia e ucuerpo Rire. Jecꞌulaꞌ ri Cristo rucꞌ riglesia junam catzꞌakat quiwach, y e ri Cristo ri catzꞌakatisan re janipa tak ri cꞌolic. \c 2 \s1 Ri Dios cuya cꞌacꞌ cꞌaslemal chike \p \v 1 Ri Dios uyaꞌom cꞌacꞌ cꞌaslemal che alak, tob ojertan caminak alak chwach ri Dios ruma xmacun alak y xpalajij alak Rutzij. \v 2 Ma rojertan ri binic silabic alak e junam rucꞌ ri quibinic tak ri winak re ruwachulew. E xnimaj alak janipa rutakanic ri jun catakan xa pa tew, waꞌ e ri itzel uxlabixel, ri catakan wakꞌij ora cucꞌ tak ri winak caquipalajij Rutzij ri Dios. \v 3 Konoje riꞌoj ojertan xkaꞌan keꞌoj cucꞌ rique, ma e xkatakej janipa tak ri rayibal re ri katiꞌjil y tak ri na utz taj cacꞌun pa kajolom. Lic kalaxibem chi lo waꞌ oj aj maquib. Ruma cꞌu laꞌ, lic takal chike we ta xpe ri royowal ri Dios pakawiꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri cuꞌan cucꞌ conoje ri e aj maquib. \v 4 Pero ri Dios ruma lic cꞌo unimal rutzil ucꞌuꞌx, xoj-juchꞌ caꞌn che y cꞌax xojunaꞌo. \v 5 Ma echiriꞌ cꞌa oj caminak chwach Rire ruma ri kamac, xuya cꞌacꞌ cꞌaslemal chike junam rucꞌ ri Cristo. Ruma cꞌu ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios cꞌo kacolobetajic. \v 6 Y junam rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo xojucꞌastajisaj lok y xuya chike cojtakan rucꞌ Rire chilaꞌ chicaj. \v 7 Ri Dios xuꞌan waꞌ chike chaꞌ chikawach apanok lic cakꞌalajin ri unimal rutzil ucꞌuꞌx na jinta utakexic, ri xuya lo rucꞌ relej ucꞌuꞌx pakawiꞌ ruma ri Kanimajawal Jesucristo. \v 8 Ma ruma cꞌu ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios cꞌo colobetajic alak yey waꞌ e ruma xcubiꞌ cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Cristo. Y ri colobetajic, na alak ta xchꞌacow re, ma e jun sipanic re ri Dios che alak. \v 9 Ri colobetajic na carikitaj ta cꞌu riꞌ ruma ri utz caꞌan alak, chaꞌ jelaꞌ na jinta junok cutacꞌabaꞌ ukꞌij. \v 10 Ma e ri Dios xuꞌan cꞌacꞌ chike ruma ri Kanimajawal Jesucristo chaꞌ cakaꞌan ri utz chwach jelaꞌ pachaꞌ ri uchꞌobom chi lo ojertan. \s1 Konoje ri kacojom rubiꞌ ri Cristo, xa jun kaꞌanom chwach ri Dios \p \v 11 Echiriꞌ xalax alak, na alak ta cuqꞌuil ri e aj judiꞌab. Y rique xquibiꞌij cꞌu che alak: «Lic na junam ta iwach kucꞌ riꞌoj, ma riꞌoj cojotal ri retalil re circuncisión chike, cꞌutubal re oj utinamit ri Dios; noꞌj riꞌix na jinta waꞌ chiwe» quechaꞌ. Yey waꞌ cojotal che ri cuerpo xa cuma ticawex. \v 12 Ecꞌu rojertan na jinta ri Cristo pa animaꞌ alak, na alak ta ne cuqꞌuil raj Israel ri yaꞌtal chique e utinamit ri Dios, y na jinta ne oyeꞌem alak che ri biꞌtisinic uꞌanom ri Dios\f + \fr 2:12 \ft “Ri biꞌtisinic uꞌanom ri Dios”: Gn. 9:9; 15:18; Éx. 19:1-8; 2 S. 7:11-16,26\f* echiriꞌ xuꞌan tzij cucꞌ rutinamit; lic cꞌu xa tuquel alak riꞌ che ruwachulew ma na jinta ri Dios ucꞌ alak. \p \v 13 Noꞌj woꞌora cꞌo chi alak pukꞌab ri Kanimajawal Jesucristo; yey na naj ta chi cꞌo wi alak che ri Dios, ma ruma ruquiqꞌuel ri Cristo, yaꞌtal che alak copon alak chwach ri Dios.\x + \xo 2:13 \xt Heb. 4:16\x* \v 14 Ecꞌu riꞌ ri Cristo xojyaꞌw chi utzil chomal chikawach ri oj aj judiꞌab ucꞌ ralak ri na alak ta aj judiꞌab; xuꞌan cꞌu xa jun chike y xresaj ri kꞌatbal cajachaw kapa. \v 15 Ri Cristo echiriꞌ xuya rib pa camic, e xusach uwach ri retzelal cꞌuꞌx cꞌo chikawach ruma ri tzij pixab quitakem raj judiꞌab.\f + \fr 2:15 \ft Ri tzij pixab que raj judiꞌab xujach quipa wa queb tinamit, ma raj judiꞌab e lic quitakem wa tzij pixab, noꞌj ri na e ta aj judiꞌab na queboc ta il che. Ruma cꞌu laꞌ lic tzel caquil quib.\f* Jecꞌuriꞌlaꞌ, che wa queb tinamit xuꞌan xa jun tinamit, jun cꞌacꞌ tinamit uꞌanom xa jun rucꞌ Rire. Xutic cꞌu ri utzil chomal chikaxoꞌl. \v 16 Ma rucꞌ rucamic chwa ri cruz, xebuya wa queb tinamit chi utzil chomal chwach; xuꞌan cꞌu xa jun chique chaꞌ na tzel ta chi caquil quib. \v 17 Xcꞌun cꞌu ri Cristo y xutzijoj chique conoje suꞌanic quecꞌojiꞌ chi utzil chomal rucꞌ ri Dios. Xutzijoj cꞌu wa Utzilaj Tzij che ralak echiriꞌ cꞌa naj cꞌo wi alak che ri Dios y chique rutinamit Israel ri xa nakaj e cꞌo wi che. \v 18 Ruma cꞌu ri xuꞌan ri Cristo, konoje tob oj aj judiꞌab o na oj ta aj judiꞌab yaꞌtal chike cojopon chwach ri Kakaw Dios ruma ri Ruxlabixel Rire cꞌo kucꞌ. \v 19 Jecꞌuriꞌlaꞌ, woꞌora na alak ta chi pachaꞌ ri xa e icꞌowel o ri e jekel pa juna luwar na quitinamit taj; ma alak chi cuqꞌuil rutinamit ri Dios, alak chi ralcꞌoꞌal ri Dios, junam cucꞌ conoje ri e re Rire. \s1 Riglesia e pachaꞌ juna ja pa jekel wi ri Dios \p \v 20 E ralak pachaꞌ alak juna ja catajin ri Dios che uyaquic. Alak pachaꞌ xan catajin utzꞌakic chwi ri cowilaj uparakan ri ja, yey waꞌ e ri quicꞌutum can ri e takoꞌn y ri kꞌalajisanelab re ri Dios. Ecꞌu rucꞌuꞌxibal lo ruparakan ri ja\f + \fr 2:20 \ft “Rucꞌuꞌxibal lo ruparakan ri ja”: Waꞌ pa caxtila cabiꞌx “piedra maestra” che. E nabe abaj cacoj pasquin che ri ja cayaquic.\f* e ri Kanimajawal Jesucristo. \v 21 Lic cꞌu riꞌ cuchap bi rib chi utz ri ja ma ronoje ri cojotal che, tzꞌakom bi chi utz chwi ri ratzꞌayak, chaꞌ jelaꞌ cuꞌana jun santowilaj rocho ri Dios, ma tiquil chi utz rucꞌ ri Kanimajawal. \v 22 Ruma cꞌu ri Dios, alak junam cucꞌ raj judiꞌab ri quicojom rubiꞌ ri Cristo; uꞌanom che alak, alak rocho ri Dios, ma Rire jekel ucꞌ alak ruma ri Ruxlabixel uyaꞌom che alak. \c 3 \s1 Ruchac ri Pablo cucꞌ tak ri na e ta aj judiꞌab \p \v 1 Riꞌin in Pablo, in cꞌo pa cárcel ruma xintzijoj rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo che ralak ri na alak ta aj judiꞌab. \v 2 Lic tom chi cꞌu alak ri chac uyaꞌom ri Dios chwe: Waꞌ e ri cantzijoj che alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. \v 3 Ma ri Dios xucꞌut chinuwach ri na etaꞌmatal ta ojertan, yey puwi waꞌ nutzꞌibam chi pan jubikꞌ che alak. \v 4 We xajilaj alak wa nutzꞌibam, camaj alak usucꞌ saꞌ ri xkꞌalajisax chwe puwi ri Cristo. \v 5 Ojertan waꞌ na kꞌalajisam ta chiquiwach ri ticawex; noꞌj woꞌora ruma ri Ruxlabixel ri Dios xkꞌalajisax chiquiwach ri e takoꞌn y ri kꞌalajisanelab echaꞌtal ruma ri Dios. \v 6 Rucꞌuꞌxibal ri kꞌalajisam chic e waꞌ: Ri biꞌtisim lo ruma ri Dios na xew ta que raj judiꞌab, ma que ne ri na e ta aj judiꞌab; uꞌanom cꞌu xa jun chique y junam coyeꞌem janipa rubiꞌtisim lo ri Dios chique ri caquicoj ri Utzilaj Tzij re ri Kanimajawal Jesucristo. \v 7 Ruma cꞌu ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios wucꞌ riꞌin, xyaꞌtaj chwe xinuꞌan raj chac ri Cristo re cantzijoj ri Utzilaj Tzij. Y xew cꞌu ruma ruchukꞌab ri Dios, quel pan chi utz ri chac chwi nukꞌab. \p \v 8 Riꞌin tob lic na jinta co nuwach chiquiwa conoje ri echaꞌtal ruma ri Dios; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, xyaꞌtaj chwe rutzijoxic ri Utzilaj Tzij chique ri na e ta aj judiꞌab. Cantzijoj cꞌu chique saꞌ tak ri chomilaj beyomalil re ri Cristo, ri na jinta ne junok cachꞌijow uchꞌobic ruchomalil tak waꞌ. \v 9 Y yaꞌom chwe cankꞌalajisaj chiquiwach conoje ri ticawex saꞌ ri uchꞌobom lo ri Dios, ri xꞌanaw re ronoje ri cꞌolic. Cankꞌalajisaj cꞌu ri na etaꞌmatal ta lo rojertan, ri cꞌa e woꞌora quel lo chi sak. \v 10 Ma ri caraj ri Dios woꞌora e chaꞌ ruma riglesia quilitaj chi utz ruqꞌuiyal tak uwach unaꞌoj Rire chiquiwach tak ri cꞌo quiwach y ri cꞌo quichukꞌab, waꞌ e ri quetakan xa pa tew. \v 11 E janipa cꞌu ri uchꞌobom lo ri Dios echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cuꞌan ruwachulew, e uꞌanom riꞌ ruma ri Jesucristo, ri Kanimajawal. \v 12 Ruma cꞌu ri Cristo xyaꞌtaj chike cojopon chwach ri Dios; lic cꞌu jiquil uwach, ri Dios cojucꞌul chi utz ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo. \v 13 E uwariꞌche cambiꞌij che alak, mapax cꞌuꞌx alak ruma wa cꞌaxcꞌobic in cꞌo wi, e ne quiꞌcota alak ma uma ralak na jinta cubiꞌij nucꞌuꞌx quinicꞌow chupa waꞌ. \s1 Chojtiquila chi utz chupa ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios \p \v 14 Ruma tak cꞌu waꞌ, canxuc wib chwach Rukaw ri Kanimajawal Jesucristo, \v 15 ma che ri Kakaw e petinak wi conoje tak ri familia e cꞌo chilaꞌ chicaj cucꞌ ri e cꞌo che ruwachulew. \v 16 Cantzꞌonoj che ri Kakaw chaꞌ e chirij tak ri chomilaj ubeyomalil, cuya lo unimal chukꞌab pa ri animaꞌ alak y jecꞌulaꞌ cachukꞌubej ib alak ruma ri Ruxlabixel Rire. \v 17 Cantzꞌonoj che ri Dios chaꞌ cajekiꞌ ri Cristo pa animaꞌ alak ruma ri cubulibal cꞌuꞌx alak y catiquiꞌ cꞌu alak chi utz chupa ri rutzil ucꞌuꞌx pachaꞌ juna cheꞌ lic naj benak wi ri ratzꞌayak. \v 18 Chuyaꞌa cꞌu che alak junam cucꞌ conoje ri e re Rire, ri quetaꞌmaj alak chi utz ri rutzil ucꞌuꞌx ri Cristo chaꞌ jelaꞌ camaj alak usucꞌ janipa runimal uwach, runajtijil rakan, ruchoyil upa y runajtijil uwiꞌ ri rutzil ucꞌuꞌx. \v 19 Chetaꞌmaj cꞌu alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Cristo, tob na jinta junok lic cumaj usucꞌ ronoje waꞌ. ꞌAna cꞌu e alak che janipa ri utz cꞌo rucꞌ Rire chaꞌ cakꞌalajin tak waꞌ che ri binic silabic alak. \v 20 Ruma ruchukꞌab ri Dios kucꞌ, Rire cuya más uwiꞌ ronoje ri cakatzꞌonoj che o ri cakachꞌobo cuꞌano. \v 21 ¡Chetaꞌmaxok nim ukꞌij ri Dios ruma ri cuꞌan rucꞌ ru iglesia ruma ri Kanimajawal Jesucristo! Calokꞌnimax cꞌu ukꞌij wakꞌij ora y chikawach apanok na jinta chi utakexic. Amén. \c 4 \s1 Xa jun kaꞌanom chwach ri Cristo tob junwi tak ri kachac \p \v 1 Riꞌin in cꞌo pa cárcel xa ruma ruchac ri Cristo; lic cantzꞌonoj cꞌu che alak bina alak jusucꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri takal che alak ma alak siqꞌuim ruma ri Dios. \v 2 Maꞌan cꞌu nim che ib alak; e chuꞌana ri lic utz cꞌuꞌx alak chiwach alak. Cuyu cꞌu ib alak chiwach alak rucꞌ unimal cꞌuꞌxaj ruma ri cꞌax canaꞌ ib alak. \v 3 Ri Ruxlabixel ri Dios xuꞌan xa jun che alak y xucoj utzil chomal chiwach alak; maya cꞌu alak luwar cajach pa alak. \v 4 Chwach ri Dios xa oj jun ma oj ucuerpo ri Cristo, xa jun ri Ruxlabixel ri Dios kacꞌulum y xa jun oj uꞌanom che royꞌexic ri utz xubiꞌtisij ri Dios chike echiriꞌ xojusiqꞌuij. \v 5 Xa jun ri Kanimajawal, na jinta jun chic; xa jun ri Utzilaj Tzij kacojom y xa jun ri bautismo kacꞌulum. \v 6 Xa jun ri Dios cꞌolic; Rire e Kakaw ri cꞌo pakawiꞌ konoje riꞌoj, cuꞌan ruchac kuma konoje riꞌoj y cꞌo pa kanimaꞌ konoje riꞌoj. \v 7 Yey chikajujunal cꞌo ri usipam ri Cristo chike e chirij ri relej ucꞌuꞌx Rire. \v 8 E pachaꞌ ri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios pa cubiꞌij wi: \q1 Echiriꞌ xeꞌec chilaꞌ chicaj, \q2 xebucꞌam bi ri xecꞌojiꞌ pukꞌab \q1 yey xuya chomilaj tak sipanic \q2 chique ri ticawex. \rq Sal. 68:18 \rq* \m \v 9 Echiriꞌ cubiꞌij «xeꞌec chilaꞌ chicaj», waꞌ queꞌelawi xtzelej chilaꞌ chicaj, ma nabe xpe chilaꞌ y xcꞌun wara che ruwachulew. \v 10 Ecꞌu ri Cristo, ri xcꞌunic, e Rire mismo ri xtzelej chilaꞌ chicaj chaꞌ jelaꞌ catakan paquiwi conoje y jelaꞌ ronoje tak ri cꞌolic cacꞌojiꞌ pukꞌab Rire. \p \v 11 Yey e ri Cristo ri cojoyom tak que raj chaquib chiquiwach rutinamit. E cꞌo jujun xuꞌan chique e utakoꞌn; jujun chic xuꞌan chique ekꞌalajisay runaꞌoj ri Dios. Jujun chic xuꞌan chique e aj tzijol re ri Utzilaj Tzij. Jujun chic xuꞌan chique e aj chajal rutinamit ri Dios y chique jujun chic xuꞌan chique e cꞌutunel re Rutzij ri Dios. \v 12 E tak wa e aj chac ecojom re quequitijoj rutinamit ri Dios chaꞌ caquiꞌan ruchac Rire y jecꞌulaꞌ ri quicojom rubiꞌ ri Cristo queqꞌuiy chi utz. \v 13 Ma ri caraj ri Kakaw chike e cojuꞌan xa jun ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ Rucꞌajol y ruma ri caketaꞌmaj uwach chi utz. Ecꞌu ri kabinic chwach ri Dios lic cacowiric, cuꞌana jelaꞌ pachaꞌ ri chomilaj ubinic ri Cristo. \v 14 Jecꞌulaꞌ na cakaꞌan ta chi keꞌoj cucꞌ ri na jinta quiqꞌuiyibal chwach ri Dios, ri xa caquetzꞌabej quinaꞌoj puwi ri quicojom yey quetzak paquikꞌab ri e aj socosoꞌnel, ri caquicꞌut tak ri na e taj y rucꞌ itzel tak naꞌoj quequicꞌam bi pa sachibal ri na e tiquil ta chi utz. \v 15 Pero ri chirajawaxic wi chike e cojtiquiꞌ chi utz chupa ri Kꞌijsak y cakatzijoj cꞌu waꞌ rucꞌ rutzil kacꞌuꞌx. Jecꞌulaꞌ cojqꞌuiy pa sakil wi chaꞌ rucꞌ ronoje ri cakaꞌano cojuꞌana pachaꞌ ri Jun Aj Cꞌamal Kawach, waꞌ e ri Cristo. \p \v 16 Ecꞌu ri Cristo cayaꞌw ri kaqꞌuiyibal echiriꞌ chikajujunal cakaꞌan ri chac uyaꞌom Rire pakakꞌab y cakatoꞌ kib rucꞌ rutzil kacꞌuꞌx. Ma oj uꞌanom xa jun rucꞌ Rire; e pachaꞌ ri kacuerpo, lic qꞌui tak ri chapayom re, pero waꞌ xa jun uꞌanom. \s1 Kayaꞌa can ri kabinic kasilabic re ojer \p \v 17 Campixabaj cꞌu alak chupa rubiꞌ ri Kanimajawal: Maꞌan chi e alak pachaꞌ ri caquiꞌan ri na quetaꞌam ta uwach ri Dios, ma ri quinaꞌoj rique cꞌo puwi ri xa na jinta uchac. \v 18 Rique e cꞌo pa kꞌekuꞌm ma na cacaj ta caquimaj usucꞌ ri Kꞌijsak. Ruma cꞌu lic quiꞌanom co che ri canimaꞌ, na jinta cꞌo quetaꞌam puwi ri Dios y lic naj e cꞌo wi che ri chomilaj cꞌaslemal cuya Rire. \v 19 Waꞌ wa winak kabi que che caquiꞌan ri qꞌuixbal uwach; xquiya cꞌu quib che tak ri rayibal re ri quitiꞌjil y jelaꞌ quiyaꞌom quib che uꞌanic tak ri chꞌulilaj mac. \p \v 20 Noꞌj ralak na je ta laꞌ ri cꞌutunic xmaj alak puwi ri Cristo, \v 21 we pakatzij wi e xta alak rutzij y xmaj alak usucꞌ ri Kꞌijsak xucꞌut Rire. \v 22 Maꞌan chi alak pachaꞌ ri xꞌan alak echiriꞌ cꞌamajaꞌ caya ib alak pukꞌab ri Cristo. Yaꞌa cꞌu can ri ojer binic silabic alak pa xsocotaj wi alak ruma tak ri rayinic xa re sachibal e alak. \v 23 Chirajawaxic cꞌut cꞌo jun jalcꞌatajibal che ri naꞌoj alak. \v 24 Yaꞌa cꞌu ib alak chupa ri cꞌacꞌ cꞌaslemal uyaꞌom ri Dios che alak chaꞌ jelaꞌ cabin alak chupa ri Kꞌijsak rucꞌ jun binic lic jusucꞌ y lic chom. \p \v 25 Maꞌan chi alak rakꞌubal, xew chꞌaꞌtibej alak ri lic katzij chiwach alak, ma konoje ri oj re ri Cristo, xa jun kaꞌanom. \p \v 26 We cape oyowal alak, mamacun alak rucꞌ waꞌ; ri ꞌana alak e chesaj chicꞌuꞌx alak ri oyowal xalokꞌ cꞌamajaꞌ ne catzak bi ri kꞌij. \v 27 Maya cꞌu alak luwar che ritzel winak cusoc alak. \p \v 28 We cꞌo junok chixoꞌlibal alak cuꞌan elekꞌ, muꞌan chic. Ri chuꞌanaꞌ e chacunok chaꞌ jelaꞌ cuchꞌac ri cajawax che y quebutoꞌ ne tak ri e cꞌo pa cꞌaxcꞌobic. \p \v 29 Mabiꞌij ne alak juna itzel chꞌaꞌtem; e chꞌaꞌtibej alak ri chomilaj tak chꞌaꞌtem, toꞌbal re ri quibinic quisilabic ri quetaw re. \p \v 30 Rucꞌ cꞌu riꞌ ri caꞌan alak, maya alak pa bis ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios. Ma ri Ruxlabixel pa animaꞌ alak e cꞌutubal re, alak chi re ri Dios y e jiquibal uwach ri colobetajic cacꞌul alak chupa rukꞌijol rucꞌunibal ri Cristo. \p \v 31 Chesaj alak ronoje ri oyowal cꞌo pa animaꞌ alak. Maꞌan alak ri alak cꞌaꞌn. Masiqꞌuin alak rucꞌ oyowal. Machꞌaꞌt alak chirij junok. Chesaj cꞌu ib alak che ronoje ri na utz taj. \v 32 Ri ꞌana alak e cꞌutu alak ri rutzil cꞌuꞌxaj chiwach alak, cꞌax naꞌa ib alak. Cuyu mac alak chiwach alak jelaꞌ pachaꞌ xuꞌan ri Dios echiriꞌ xucuy mac alak ruma ri Cristo. \c 5 \s1 Chojbina jusucꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri takal chike ri oj ralcꞌoꞌal ri Dios \p \v 1 Ruma cꞌu alak ralcꞌoꞌal ri Dios y Rire cꞌax cunaꞌ alak, lic chirajawaxic ꞌana alak jelaꞌ pachaꞌ cuꞌan Rire. \v 2 Ronoje cꞌu ri caꞌan alak, ꞌana alak rucꞌ rutzil cꞌuꞌxaj, jelaꞌ pachaꞌ ri rutzil ucꞌuꞌx ri Cristo ucꞌutum chikawach. Ma Rire lic cꞌax xojunaꞌo y xuya rib pa camic pakacꞌaxel re tojbal ri kamac. Ri xuꞌano e pachaꞌ jun kasaꞌn lic quiꞌ ruxlab chwach ri Dios. \p \v 3 Ralak ri alak chi re ri Dios, lic na ube ta qꞌuenok we chixoꞌlibal alak cꞌa cꞌo ri caretzꞌabej uwa ukꞌij rucꞌ junok na ucꞌulel taj o cuꞌan tak chꞌulilaj mac o na caquiꞌcot ta rucꞌ tak ri cꞌo rucꞌ ma xaki curayij más. \v 4 Machꞌaꞌtibej ne alak chꞌaꞌtem qꞌuixbal uwach, chꞌaꞌtem na jinta cutikoj, chꞌaꞌtem na chom ta qꞌuenok tob ne tzeꞌbal uwach. Ma ronoje waꞌ lic na takal ta che ralak. Ri ꞌana alak e tioxin alak chwach ri Dios rucꞌ ri chꞌaꞌtem alak. \v 5 Ma lic etaꞌam chi alak waꞌ: Ri caretzꞌabej uwa ukꞌij rucꞌ junok na ucꞌulel taj, ri cuꞌan tak chꞌulilal mac, ri na caquiꞌcot ta rucꞌ tak ri cꞌo rucꞌ ma xaki curayij más, ri caꞌanaw waꞌ e pachaꞌ juna aj tiox ma e cuꞌan “udios” che janipa ri curayij; conoje cꞌu ri caquiꞌan tak waꞌ, na caquicꞌul ta ri biꞌtisim lo chique ri quiyaꞌom quib pukꞌab ri Cristo y e cꞌo chupa rutakanic ri Dios. \v 6 Masocotaj alak cuma ri caquimin alak chupa ri mac rucꞌ chꞌaꞌtem lic chacojoꞌ katzij pero xa rakꞌubal. Ma ri kꞌatbal tzij re ri Dios cape paquiwi ri e aj palajiy tzij, waꞌ e ri caquiꞌan tak waꞌ wa mac. \p \v 7 Maꞌan cꞌu e alak cucꞌ tak wa winak caquiꞌan ri na utz taj. \v 8 Ma ralak ojertan sachinak alak chupa ri kꞌekuꞌm, noꞌj woꞌora cꞌo chi alak pa ri Kꞌijsak ruma ri Cristo. Bina cꞌu alak pa ri Kꞌijsak jelaꞌ pachaꞌ ri takal che alak. \v 9 Ma e junok cꞌo pa ri Kꞌijsak, riꞌ che rubinic usilabic quilitaj wi ri relej ucꞌuꞌx, lic jusucꞌ ri cuꞌano y lic katzij ronoje ri cubiꞌij. \v 10 E lic chꞌobo alak saꞌ ri cucꞌul ucꞌuꞌx ri Kakaw y e ꞌana cꞌu alak riꞌ. \v 11 Maꞌan e alak pachaꞌ ri caquiꞌan ri e cꞌo pa kꞌekuꞌm, ma ri caquiꞌan rique na jinta cꞌana uchac. Ri ꞌana alak e kꞌalajisaj alak chique ri na utz taj caquiꞌano chaꞌ na caquiꞌan ta chic, \v 12 tob ne lic qꞌuixbal ubiꞌxiquil ri caquiꞌan rique xa xeꞌlakꞌay. \v 13 Yey echiriꞌ quel chi sak ri caꞌanic, cakꞌalajin cꞌu riꞌ we utz o na utz taj, ma ronoje quilitaj chi utz ruma ri Kꞌijsak. \v 14 E pachaꞌ ri cabiꞌxic: \q1 E riꞌat ri catwaric, ¡cꞌuna cꞌu sak chawach! \q1 Chatwaꞌlij lo chiquixoꞌl ri ecaminak pa mac, \q1 y ri Cristo catuya pa ri Kꞌijsak.\x + \xo 5:14 \xt Is. 60:1-2\x* \p \v 15 Lic chajij cꞌu ib alak che ri binic silabic alak. Maꞌan e alak pachaꞌ ri caquiꞌan ri na jinta quinaꞌoj; e lic chꞌobo alak rucꞌ sakil naꞌoj saꞌ tak ri caꞌan alak. \v 16 Lic yaꞌa ib alak che uꞌanic tak ri utz, ma wakꞌij ora lic catajin uqꞌuiyaric ri mac che ruwachulew. \v 17 Maꞌan cꞌu alak ri na cachꞌob ta alak chi utz ri caꞌan alak; e lic cꞌola naꞌoj alak puwi saꞌ ri caraj ri Kanimajawal che alak. \v 18 Maya ib alak che kꞌabaric, ma waꞌ xa cuyojij rubinic junok. E yaꞌa ib alak pukꞌab ri Ruxlabixel ri Dios chaꞌ e Rire catakan pa animaꞌ alak. \v 19 Ma we cꞌo ri Ruxlabixel ri Dios kucꞌ, jewaꞌ cakaꞌano: Cakanimarisaj kacꞌuꞌx chikawach rucꞌ tak salmos, rucꞌ tak bix tzꞌibital canok y rucꞌ cꞌacꞌ bixobal yaꞌom chike ruma ri Ruxlabixel ri Dios. Cakayac cꞌu ukꞌij ri Kakaw rucꞌ bix calax lo pa kanimaꞌ. \v 20 Yey xaki cojtioxin chwach ri Kakaw Dios ruma ronoje, y cakaꞌan cꞌu waꞌ chupa rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo. \s1 Pixabanic chique ri e cꞌulanic \p \v 21 Nimaj ib alak chiwach alak rucꞌ xiꞌin ib chwa ri Cristo, ma e caraj riꞌ Rire chike. \v 22 E uwariꞌche, rixok cꞌulanic takal che cutakej ri rachijil jelaꞌ pachaꞌ ri lic takal che cutakej ri Cristo. \v 23 Ma rachi e cꞌamal uwach ri rixokil jelaꞌ pachaꞌ ri Cristo e cꞌamal uwach riglesia y na xew tane cꞌamal uwach ma e Colobenel re. Jecꞌulaꞌ ri Cristo e ujolom riglesia yey riglesia e ucuerpo Rire. \v 24 Jecꞌulaꞌ pachaꞌ riglesia cꞌo pukꞌab ri Cristo, jelaꞌ chuꞌana rixok rucꞌ ri rachijil; che ronoje tak ri cuꞌano, e lic chutakej ri rachijil. \p \v 25 Ecꞌu rachi cꞌulanic takal che cꞌax cunaꞌ ri rixokil jelaꞌ pachaꞌ ri Cristo lic cꞌax xojunaꞌ ri oj u iglesia y xuya rib pa camic pakacꞌaxel. \v 26 Xuꞌan cꞌu waꞌ chaꞌ e cuꞌan chom y jusucꞌ che ri kabinic. Xresaj cꞌu ri kamac ruma Ruchꞌaꞌtem; ri xuꞌano e pachaꞌ caꞌan che ri chꞌul echiriꞌ cachꞌaj rucꞌ yaꞌ. \v 27 Xuꞌan cꞌu waꞌ chaꞌ echiriꞌ riꞌoj oj u iglesia cojopon chwach, oj jun chomilaj iglesia lic jusucꞌ y na jinta cꞌana mac carikitaj che. \v 28 Jecꞌulaꞌ lic chirajawaxic che rachi e cucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx che ri rixokil. Jelaꞌ pachaꞌ junok lic cuchajij rucuerpo, jecꞌuriꞌlaꞌ takal che rachi cuchajij ri rixokil. Ma we juna achi cꞌax cunaꞌ ri rixokil, e queꞌelawi cꞌax cunaꞌ rib, ma rachi rucꞌ rixok, xa jun quiꞌanom. \v 29 Na jinta junok tzel caril rucuerpo; ri cuꞌano e cawaꞌ chi utz y lic cuchajij chi utz. Jelaꞌ ri cuꞌan ri Cristo che riglesia, lic cuchajij chi utz. \v 30 Cuꞌan waꞌ chike ma riꞌoj oj ucuerpo.\x + \xo 5:30 \xt Gn. 2:23\x* \v 31 Jecꞌuwaꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios: \q1 Ruma cꞌu riꞌ, rachi echiriꞌ cacꞌuliꞌic, \q1 caresaj rib chiquij ruchu-ukaw \q1 chaꞌ cajekiꞌ rucꞌ ri rixokil \q1 y quicabichal cꞌu riꞌ quebuꞌana xa e jun chwach ri Dios \rq Gn. 2:24 \rq* \m cachaꞌ. \v 32 Lic naj cumaj waꞌ wa cꞌutubal kꞌalajisam chike; pero cambiꞌij cꞌu riꞌin, waꞌ e jun cꞌambal naꞌoj puwi ri Cristo rucꞌ riglesia. \v 33 Yey e ne jun pixabanic che onoje alak ri alak cꞌulanic. Rachi lic cꞌax chunaꞌa ri rixokil jelaꞌ pachaꞌ cꞌax cunaꞌ rib rire, yey ecꞌu rixok e lic chutakej ri rachijil. \c 6 \s1 Pixabanic chique alcꞌoꞌal y chique quichu-quikaw \p \v 1 Ix alcꞌoꞌal, ruma ix cꞌo pukꞌab ri Kakaw, lic chicojo quitzij richu-ikaw ma lic e usucꞌ riꞌ. \v 2 Chupa Rutzij Upixab ri Dios ri nabe tzij cuꞌan biꞌtisinic chique ri queꞌanaw re, e waꞌ: \q1 Chalokꞌoj quikꞌij rachu-akaw, \q2 \v 3 chaꞌ jelaꞌ xaki catel pan chi utz che ronoje \q2 y canajtir racꞌaslem wara che ruwachulew. \rq Éx. 20:12 \rq* \p \v 4 Ecꞌu ralak ri cꞌo alcꞌoꞌal alak, mapetisaj alak coyowal ri alcꞌoꞌal alak; ri ꞌana alak e cheqꞌuiyisaj alak rucꞌ sakil kꞌilonic y chepixabaj alak chaꞌ quebin chupa ri Kꞌijsak re ri Kanimajawal. \s1 Pixabanic chique ri e mocom y chique ri e patrón \p \v 5 Yey ralak ri alak mocom, e lic cojo alak quitzij ri patrón alak wara che ruwachulew. Chacuna cꞌu alak chi utz rucꞌ jun sakil xiꞌin ib pa animaꞌ alak y rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alak pachaꞌ e canimaj alak ri Cristo rucꞌ ri chac alak. \v 6 Na utz ta cꞌu riꞌ we juna mocom xew cachacun chi utz echiriꞌ catzutzuꞌx ruma rupatrón chaꞌ jelaꞌ catacꞌabax ukꞌij. Ri ꞌana alak e cꞌutu alak pakatzij wi alak aj chac re ri Cristo. Chacuna cꞌu alak riꞌ rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alak chaꞌ jelaꞌ caꞌan alak janipa ri caraj ri Dios. \v 7 Ma ralak na xa ta alak umocom juna achi; e uwariꞌche, ꞌana alak pachaꞌ e ri Kanimajawal Jesucristo ri canimaj alak rucꞌ ri chac alak. Chacuna cꞌu alak riꞌ rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alak. \v 8 Etaꞌam cꞌu alak cꞌo rajil ucꞌaxel ri utz cakaꞌano y waꞌ e ri Cristo cayaꞌw chikajujunal, tob cachacun jun rucꞌ juna patrón o xa pa re jun cachacun wi. \p \v 9 Ecꞌu ralak ri alak patrón, ꞌana alak ri utz chique tak ri mocom alak ma e caraj riꞌ ri Dios che alak. Maxibij ne alak quipa rucꞌ cꞌax. Cꞌuna chicꞌuꞌx alak, e ralak alak jelaꞌ pachaꞌ rique, ma junam cucꞌ rique cꞌo alak pukꞌab ri Kanimajawal cꞌo chilaꞌ chicaj. Yey chwach Rire xa jun kawach konoje.\x + \xo 6:9 \xt Ro. 2:11\x* \s1 Kachapabej ri toꞌbal ke uyaꞌom ri Dios \p \v 10 Qꞌuisbal cꞌu re, cambiꞌij che alak hermanos, chukꞌubej ib alak chwach ri Kanimajawal Jesucristo rucꞌ runimal uchukꞌab Rire. \v 11 ꞌAna cꞌu e alak che ronoje tak ri toꞌbal cuya ri Dios\f + \fr 6:11 \ft “Ri toꞌbal cuya ri Dios”: Pa caxtila waꞌ cabiꞌx “la Armadura de Dios” che. Waꞌ e jun cꞌambal naꞌoj puwi ri toꞌbal cuya ri Dios chike. Waꞌ e pachaꞌ tak ri chapabal re juna soldado.\f* che alak chaꞌ jelaꞌ cachꞌij alak uchukꞌab tak ri socosoꞌnic re ritzel winak. \v 12 Ma riꞌoj oj cꞌo pa chꞌaꞌoj. Pero wa chꞌaꞌoj na e ta cucꞌ ticawex quekam culewal quipoklajil, e cucꞌ tak itzelilaj uxlabixel e cꞌo xa pa tew, ri lic cꞌo quichukꞌab re quetakan paquiwi tak ri e cꞌo pa kꞌekuꞌm wara che ruwachulew. Cucꞌ tak rique ri kachꞌaꞌoj. \v 13 Ruma cꞌu waꞌ, lic chirajawaxic che alak chucꞌaꞌaj alak ronoje tak ri toꞌbal ke cuya ri Dios, chaꞌ jelaꞌ cachꞌij alak uchukꞌab tak ri na utz taj cape pawiꞌ alak. Y jecꞌulaꞌ, we xqꞌuis waꞌ wa chꞌaꞌoj chiꞌij alak, cꞌa tiquil alak jusucꞌ. \fig Jun soldado romano (Efesios 6:10-20)|alt="Roman soldier in armor" src="LB00196b.tif" size="span" ref="eph 6.11" \fig* \p \v 14 E uwariꞌche lic chukꞌubej ib alak chupa ri Kꞌijsak jelaꞌ pachaꞌ juna aj chac cucoj rupas chaꞌ cuxim rupa chi utz. Cꞌola alak jusucꞌ y lic chajij alak ri binic silabic alak jelaꞌ pachaꞌ juna soldado chꞌukutal ruwa ucꞌuꞌx rucꞌ jun chꞌichꞌ. \v 15 Xaki yijbaꞌ ib alak che utzijoxic ri Utzilaj Tzij re ri utzil chomal jelaꞌ pachaꞌ juna soldado xaki ucojom ruxajab re cutoꞌbej ri rakan che tak ri quicꞌow wi. \v 16 Y chwi ronoje tak waꞌ, tiquila chi utz ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Dios, ma waꞌ che ralak e pachaꞌ ri juperaj chꞌichꞌ rucꞌaꞌam juna soldado pukꞌab re cuchup ri akꞌ cꞌo chutzaꞌm ri flechas cacꞌak lo che. Jecꞌulaꞌ ri cubulibal cꞌuꞌx ralak e toꞌbal e alak chaꞌ cachꞌij alak uchukꞌab tak ri cꞌakanic cuꞌan lo ritzel winak che alak. \v 17 Tiquila alak chi utz chupa ri colobetajic yaꞌtal che alak jelaꞌ pachaꞌ juna soldado cucoj rucasco re chꞌukubal rujolom. Y chapabej alak chi utz Ruchꞌaꞌtem ri Dios, ma waꞌ e pachaꞌ juna espada yaꞌtal che alak ruma ri Ruxlabixel ri Dios chaꞌ cachꞌoꞌjin alak chirij ritzel winak. \v 18 ꞌAna cꞌu alak orar chipakꞌij chichakꞌab. Lic tzꞌonoj alak che ri Dios e chirij janipa ri cubiꞌij ri Ruxlabixel che alak. Macos ne alak che uꞌanic orar; e xaki ꞌana alak orar paquiwi conoje rutinamit ri Dios. \v 19 Cantzꞌonoj co che alak ꞌana alak orar panuwi riꞌin chaꞌ ri Dios cuya nuchꞌaꞌtem y jecꞌulaꞌ na canxiꞌij ta cꞌana wib cantzijoj ri Utzilaj Tzij ukꞌalajisam ri Dios chikawach. \v 20 Ma intakom lo ruma ri Dios, in kꞌalajisay re ri Utzilaj Tzij y ruma ne waꞌ in cꞌo pa presoyil woꞌora. E uwariꞌche tzꞌonoj alak che ri Dios chaꞌ na canxiꞌij ta cꞌana wib che ukꞌalajisaxic puwi Rire, ma e takal riꞌ chwe. \s1 Ri Tíquico cucꞌam bi urason ri Pablo \p \v 21 Ronoje tak ri nucꞌulumam y ri quintajin che uꞌanic, cuꞌtzijoj pan ri Tíquico che alak. Rire e jun utzilaj aj chac re ri Kanimajawal Jesucristo y na lokꞌ ta cꞌax canaꞌw re. \v 22 E uwariꞌche nutakom bi chilaꞌ ucꞌ alak chaꞌ quetaꞌmaj alak saꞌ ri kaꞌanom riꞌoj y jecꞌulaꞌ cuꞌnimarisaj pan cꞌuꞌx alak. \s1 Ri Pablo cutzꞌonoj utzil chomal puwi riglesia cꞌo Éfeso \p \v 23 Cꞌulu alak ri utzil chomal, ri rutzil cꞌuꞌxaj y ri cubulibal cꞌuꞌxaj, ri petinak rucꞌ ri Kakaw Dios y rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo. \v 24 Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Kanimajawal Jesucristo, onoje alak ri lic cꞌax canaꞌ alak Rire rucꞌ rutzil cꞌuꞌxaj na jinta uqꞌuisic. Amén.