\id ROM - Achi de Cubulco [acc] NT (Guatemala) -bd, 2009 \ide UTF8 \h ROMANOS \toc1 I wuj u tzʼibam i San Páblo chique i cristian aj Róma \toc2 Romanos \toc3 Ro \mt2 I WUJ U TZʼIBAM I SAN PÁBLO CHIQUE I CRISTIAN \mt1 AJ RÓMA \c 1 \s1 I ma Páblo xu jek u tzij chique \p \v 1 Yin in a-Páblo quin tzʼibaj bi i wuj-i chiwe; in rajchac i Jesucrísto, man i Dios xin u chaʼo; xin u siqʼuij che in patan-i chi in rapóstol, y xin u tak bi chu paxsaxic i ʼutz laj tzij re i ʼelbal chi sak. \p \v 2 I Dios ʼax u bim wi chi cu yijba jun ʼelsabal-ke chi sak; i ʼutz laj tzij-le qui tzʼibam i je ajbil u tzij ire ujer chupam i loʼlaj wuj chi xqui tzʼibaj canok. \v 3 Are i tzij-le, are u cʼunbal i Kajwal Jesucrísto chi u Cʼojol i Dios. Ire, are xalax chuwach i jyub taʼaj, are jun chique u muk u xiquin i mam David, \v 4 xui-ri, ire lic u Cʼojol i Dios, lic nim u choʼab; ile xa ʼalijinsax chake rumal i loʼlaj u Tewal i Dios are xwalij wi li Jesucrísto chiquixol i camnak. \v 5 Rumal i Crísto, i Dios u yom chake coj ʼe chu paxsaxic u tzijol i u Cʼojol-le, man niʼpa tak i tinimit chuwach i jyub taʼaj, ʼo ni winak quiqui cuba na qui cʼux che, xak quiqui ʼan na pacha i cu bij, \v 6 queje pacha yix, man xak ix u siqʼuim ruʼ, coʼonbej chiwe ix re i Jesucrísto. \p \v 7 Quin tzʼibaj bi iri chiwe, iwonojel yix ix cristian chila pa Róma; i Dios quix raj, xak ix u siqʼuim ruʼ, ʼanbal chiwe chi lic ix re ire. I Ta chicaj, xak i Kajwal Jesucrísto chiqui ya utzil chomal chiwe, xak i uxlambal i cʼux. \s1 I ma Páblo craj que u solij i cristian aj Róma \p \v 8 Nabe cwaj quin bij chiwe chi lic quin tioxij che i Dios rumal u cubibal i cʼux yix che i Jesucrísto; i Crísto mísmo cu ya in tzij-le chuwach i Dios, tioxbal-re. Quin tioxij che man ronojel u wach i jyub taʼaj ʼis quiqui lap u cubibal i cʼux yix che i Jesucrísto. \v 9 Are quin tzʼonoj che i Dios, nic are wi quin tzʼonoj piwi yix; i Dios quin rilo chi katzij i xin bij-le, y are ire chi yin lic in yom wib chu bixquil i ʼutz laj tzij chirij u Cʼojol. \v 10 Lic quin tijin chu tzʼonoxic che i Dios chi cu ya na chwe quix ʼe wila pacha in chʼobom wi lok. \v 11 Lic cwaj quix in solij, yabal jubiʼ i nojbal re i cʼaslemal chuwach i Dios, jicbal re i cʼux che ire. \v 12 Are i cwaj yin, caka ya ni u cowil ka cʼux chakawach are cakilo wach u cubibal ka cʼux che i Jesucrísto chaka jujunal. \p \v 13 Ix wachalal, cwaj quiwetamaj chi qʼuialmul in chʼobom chi quix ʼe wila, xui-ri n-yatal ta chwe. Cwaj yin quin ʼan na chique jujun chila chi xak ique quiqui jach na quib puʼab i Crísto, queje pacha in ʼanom pa tak juban chic tinimit. \v 14 Yin, chinkul ʼo wi u cʼutic chique conojel, n-ta coʼono we je tijojtalic chi winak, o we ne te tijojtalic, we ʼo quetaʼam, o n-ta quetaʼam, yin pacha ʼo in cʼas cuʼ. \v 15 Rumal-i, lic cwaj yin xak quin paxsaj i ʼutz laj tzij re i Dios chila pa Róma. \s1 Wach cu ʼan i ʼutz laj tzij re i Dios pa ka cʼaslemal \p \v 16 Yin n-quin qʼuix ta chu bixquil wach i ʼutz laj tzij re i Jesucrísto. Cul in cʼux che man i u tzij i Dios-i ʼo puʼab cu ya i sakil cʼaslemal chique niʼpa i quiqui cojo, ʼelsabal-que chi sak. Nabe u sujum ile chique i aj Israel winak, teʼuri chique i ne te aj Israel. \v 17 I ʼutz laj tzij-le, cu cʼut chake wach u ʼonquil chi n-ta ka mac chuwach i Dios. I u ʼonquil cu ʼan chake, are rumal u cubibal ka cʼux che i Kajwal; xa rumal u cubibal ka cʼux che coj oʼon ʼutz chuwach i Dios. Man queje iri tzʼibtal chupam u wuj i Dios ujer: “Niʼpa i n-ta chic qui mac chuwach i Dios, ʼo qui cʼaslemal sakil rumal u cubibal qui cʼux che i Kajwal.” (Queje ile tzʼibtal canok\f + \fr 1:17 \ft Habacuc 2:4\f*.) \s1 Conojel i winak ʼo qui mac chuwach i Dios \p \v 18 I Dios u cʼutum chake chi ʼo i nim laj tojbal mac ca pe na chicaj piquiwi conojel i je aj ʼanol mac chuwach i Dios, xak i je aj ʼanol mal chique i winak. Ruʼ tak i n-ʼus taj chi quiqui ʼan i winak, quiqui ʼatij i retamaxic i sak laj tzij re i Dios. \v 19 I Dios cu ya i tojbal mac chique man u ʼalijinsam chique conojel i winak pachin ire; ire mísmo u cʼutum ile chique. \v 20 I Dios lic ʼolic, xak ʼo u choʼab chi n-tu qʼuisic. Niʼpa ile n-cakil ta ruʼ ka baʼwach, xui-ri lic ketaʼam chi ʼolic, man ʼax u ʼalijinsam wi lok cʼa chu xebal ʼij sak. U ʼalijinsam chake ruʼ niʼpa u yijbam ire; rumal-i, i winak n-ta caquesaj wi quib chuwach. \v 21 Quetaʼam ʼut chi ire lic Dios, xui-ri n-qui cojom tu ʼij pacha i ca majaw che, xak n-qui tioxim ta che. Rumal-i, xeʼelok chi niʼpa i quiqui chʼobo n-tu chac chique; i qui nojbal xoʼon ʼekum, n-quiquil ta chic u be wach i ʼutz, y wach i n-ʼus taj. \v 22 Quiqui bij ique lic ʼo qui noʼoj, xui-ri, xeʼelok n-ta quetaʼam. \v 23 N-xqui coj tu ʼij i cʼaslic Dios chi n-ca cam taj; xa are xqui coj u ʼij qui qʼuexwach winak chi xa que camic, xak qui qʼuexwach itzel tak chicop, pacha tak i tzʼiquin, tak i cumatz, tak i chicop cajib cakan. \p \v 24 Rumal-i, i Dios xe roʼtaj i winak chupam i qui mac; xu ya chique wach u rayijbal qui cʼux chi n-ʼus taj; quiqui ʼan tak i n-chʼam taj chiquiwach, chi lic qʼuixbal. \v 25 Queje ile xqui ʼano man n-qui cojom ti sak laj tzij re i Dios, xa are xqui coj i tʼoronic laj tzij. Xa are qui cojom qui ʼij niʼpa tak i xa je ʼantalic, xa qui ʼanom qui patan chirij tak ile; n-xqui coj tu ʼij i Dios chi xa ʼanaw niʼpa i ʼolic. Are ire lic ca majaw che, caka coj u ʼij queʼe ʼij sak chirij. Amen (katzij). \p \v 26 Rumal-i, i Dios je roʼtam chu ʼonquil i n-ʼus ta laj tak u rayijbal i qui chʼacul, chi lic qʼuixbal. I ixokib xqui canaj can usucʼ i qui rayijbal cuʼ achiab y xqui rayij quib chiquiwach. \v 27 Xak queje i achiab, xqui canaj can usucʼ i qui rayijbal cuʼ ixokib y xqui rayij quib ique je achiab piqui qʼuexel ixokib. Quiqui ʼan nimak tak qʼuixbal chiquiwach; quituquel quiqui petsaj i tojpen piquiwi rumal i n-ʼus taj quiqui ʼano. \p \v 28 Ique n-cacaj ta quiqui ta u be usucʼ chi ire lic Dios, rumal-i, xe roʼtaj puʼab i itzel laj tak qui nojbal. Xu ya chique quiqui ʼan na ʼuri wach tak i n-ca majaw taj. \v 29 Ique lic qui yom quib chu ʼonquil itzel tak ʼanic; ca quetzʼbej qui ʼij chiquiwach cuʼ ixokib; toʼ quiqui ʼan i n-ʼus taj; xak quiqui rayij u wach ubitak-que chiquiwach; quiqui tzucuj i cʼax chiquij i juban; toʼ ca titat qui pam chique i juban; toʼ que camsanic; toʼ chʼoʼoj quiqui ʼano; toʼ que tʼoronic; toʼ quiqui chʼob i n-ʼus taj chiquij i juban, xak je aj tzucul tzij. \v 30 Toʼ quiqui yac tzij chiquij i juban; tzel quiquil i Dios; je toʼtanel; toʼ nim qui ʼij qui ʼanom che quib; toʼ nim que chʼawic. Je nucʼul re i n-ʼus taj; n-que cojon ta chique i qui kajaw qui chuch. \v 31 N-cacaj ta quiqui ta u be i ʼutz; n-quiqui ʼan taj pacha i quiqui bij; n-ta cʼaxnabal qui cʼux, mi xa ta che jun; n-que cuyun taj; n-caquil ta toʼbal qui wach i juban. \v 32 Ique quetaʼam wach u chʼobom i Dios chi cu ʼan na: ire u bim chi niʼpa i que ʼanaw queje ile, ca majawic chi que camic. Ique, bi que che ile; cʼa que tijin chu ʼanic. N-xui ta la ile, xak que quicotic we ʼo juban chic queje quiqui ʼan ile. \c 2 \s1 I Dios cu ʼat tzij piquiwi conojel i winak \p \v 1 Xui-ri, yet cha ʼana cwent awib we ca coj u mac jun chic. N-ta cawesaj wi awib ʼuri chuwach we ca coj u mac i jun, y xak ca ʼan yet pacha coʼon ire. Xa tojbal mac ʼuri ca tzucuj pawi yet atuquel, n-ta coʼono xa at pachinok. \v 2 Ketaʼam chi Dios lic sucʼul i cu ʼano are cu ya i tojbal mac piquiwi i je aj ʼanol tak i n-ʼus taj-le. \v 3 Yet we ca ʼat tzij puwi i jun, y xa ca ʼan yet pacha cu ʼan ire, ¿xataba i Dios n-cu ya ti tojbal mac ʼuri chawe? Cu yaʼo pues. \v 4 Maja na cu ya pawi man ca tijin chu yaʼic u nimal u cʼux chawe. ¿N-awetaʼam ta bawa chi lic nim i rutzil u cʼux i Dios? ¿N-awetaʼam taj chi ire, lic ʼutz u cʼux, at royʼem na chi ca jalwachij a nojbal? ¿N-ta bawa awe che ile? \v 5 Péro yet, lic at co, n-cawaj ta ca jalwachij a cʼux; rumal-i, xa cat tijin chu nimarsaxic i tojbal a mac chi ca pe na pawi. Ca pe na chupam i ʼij re i juício, are coʼon i Dios i sucʼul laj ʼatbal tzij. \v 6 Man i Dios cu ya i tojbal-re chake chaka jujunal, rumal wach i ka ʼanom. \v 7 Cu ya i cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic chique niʼpa i n-quiqui mayij tu ʼonquil i ʼutz, rikbal re qui ʼij chuwach i Dios, xak i qui quicotemal chila chicaj, tak i ʼutz chi n-ca qʼuis ta chic. \v 8 Xui-ri, i Dios lic cu tak na li tojpen piquiwi niʼpa i quiqui tzucuj i toʼ que ique, chi n-que cojon ta che i sak laj tzij re i Dios, chi toʼ cacaj i n-ʼus taj. Ca tzak ni roywal i Dios piquiwi ique. \v 9 Ca pe ni uyej, ca pe ni cʼax piquiwi conojel i winak chi quiqui ʼan i n-ʼus taj; ca pe na piquiwi i ne te aj Israel, xui-ri, mas nim i cʼax ca pe na piquiwi i aj Israel\f + \fr 2:9 \ft Queje ile xu bij man i aj Israel, lic chiquikul ʼo wi u ʼanic i ʼutz, man lic quetaʼam usucʼ wach craj i Dios, xui-ri, je ʼo i n-quiqui ʼan taj.\f* chi quiqui ʼan i n-ʼus taj. \v 10 Péro je niʼpa i quiqui ʼan i ʼutz, i Dios cu ya chique cocsax ni qui ʼij; cu ya i qui chomal, cu ya i uxlambal qui cʼux. Lic queje ile cu ya chique i aj Israel winak, xak chique i ne te aj Israel. \p \v 11 I Dios, xak jun i quilic coʼon chique conojel i winak. \v 12 I ne te aj Israel winak n-chiquikul ti ique u cojic i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises. Ique, we qui ʼanom qui mac, quiqui toj na, xui-ri n-are ti u ʼatbal tzij i mam Moises que u ya pa tojbal mac. I aj Israel winak ʼo chiquikul quiqui coj i ʼatbal tzij-le. Ique, we qui ʼanom qui mac, are i ʼatbal tzij-le cu bij chique chi ca pe ni tojbal mac piquiwi. \v 13 I winak chi je ʼutz chuwach i Dios je are ique chi quiqui coj niʼpa u tzij ire. I winak chi toʼ quiqui ta i ujer ʼatbal tzij, y n-quiqui ʼan taj, ique n-que ʼel ta ʼutz chuwach i Dios. \v 14 I winak chi n-ti ujer ʼatbal tzij cuʼ, we xa quituquel quiqui ʼan pacha cu bij i ʼatbal tzij-le, ʼalaj ʼuri chi que-wi quetaʼam piqui cʼux wach craj i Dios chique. \v 15-16 Are quiqui ʼan queje ile, quiqui ʼalijinsaj ʼuri chi niʼpa i cu bij i ʼatbal tzij re i mam Moises, pacha tak tzʼibtal piqui cʼux. Quiqui na piqui cʼux we ʼutz i qui ʼanom, xak we n-ʼus taj. Are cu rik i ʼij chi Dios cu ʼan u ʼatbal tzij piquiwi i winak, i qui nojbal coʼon chique chi quiqui naʼo we ʼutz i qui ʼanom, o we n-ʼus taj. I Dios cu ya puʼab i Jesucrísto cu ʼat na tzij piquiwi, wach tak qui chʼobom piqui cʼux. Queje ile cu bij i ʼutz laj tzij chi quin tijin chu paxsaxic. \s1 I u tzij i ma Páblo chique i aj Israel winak pa Róma \p \v 17 Chitapeʼ; yix qui ʼan nim che iwib xa rumal ix aj Israel winak. Qui ʼan nim che iwib man ix chatal rumal i Dios; cul i cʼux che i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises. \v 18 Katzij, iwetaʼam wach craj i Dios chiwe; iwetaʼam wach i ʼutz ca majaw chiwe chi qui ʼano, man ʼo i ʼatbal tzij-le iwuʼ. \v 19 Rumal i ʼatbal tzij-le, qui bij yix lic ix sakil aj ucʼanel-be chique i je mawach; qui bij yix ix pacha ix aj tzijol ʼaʼ chique i je ʼo pa ʼekum. \v 20 Qui bij yix lic ix ʼutz laj aj cʼutunel chique i n-quiqui ta tu be u tzij i Dios; qui bij yix ix ʼutz laj aj tijonel chique i cʼa te ca tijin qui nawic. Queje ile qui chʼob yix, man iwetaʼam i ʼatbal tzij chi tzʼibtal can rumal i mam Moises. Rumal i ʼatbal tzij-le, qui bij yix lic ronojel iwetaʼam, xak ix rajaw i sak laj tzij. (Queje ile qui bij yix.) \v 21 Yix chi ix aj Israel winak, lic que i tijoj i juban, qui bij yix. ¿Wuchac ʼut n-quix naw ti yix chu ʼonquil pacha i qui cʼutu? Yix qui cʼutu chi n-ʼus taj ca ʼan elaʼ; quin tzʼonoj ʼuri chiwe ¿n-qui ʼan ti elaʼ yix? \v 22 Yix xak qui cʼutu chi n-ʼus taj we jun cu min rib ruʼ jun ixok we n-rixokil taj. Bay, quin tzʼonoj chiwe ¿n-queje ti qui ʼan yix ile? Qui bij yix chi n-ʼus taj coc qui ʼij niʼpa i qʼuexwach je ʼantalic, ¿wuchac ʼut quix oc pa tak cachoch tiox y quiwelʼaj ubitak-que chique? Ile xak n-ʼus taj. \v 23 Yix toʼ nim i ʼanom che iwib, man chiwe yix xyaʼ wi i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises. Xui-ri, yix i kajsam u ʼij i Dios man n-quix cojon ta che i u ʼatbal tzij-le. \v 24 Xeʼelok pacha i tzij tzʼibtal chupam u wuj i Dios chi queje iri cu bij: “I ne te aj Israel winak, cʼax que chʼaw che i Dios iwumal yix\f + \fr 2:24 \ft Isaías 52:5\f*.” (Queje ile tzʼibtalic.) \p \v 25 Yix chi ix aj Israel achiab, ʼo i retal circuncision ʼantal che i chʼacul chuwach i Dios chi yix ʼo i trat ruʼ ire. ʼUtz iwe yix rumal i retal-le, xui-ri, we lic quix cojon che i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises. We n-quix cojon ta che, queʼelok ix xak jun cuʼ ique chi n-ʼantal ti retal-le che qui chʼacul. \v 26 Jun winak, we n-aj Israel taj, n-ti retal che u chʼacul, xui-ri we cu ʼan wach cu bij i ujer ʼatbal tzij que i aj Israel, i Dios cril na ʼuri xak jun cuʼ i aj Israel, chi ʼo i retal che i qui chʼacul. \v 27 Jun winak, we n-ti retal-le che u chʼacul, xui-ri we ca cojon che i ʼatbal tzij, chom queʼel ʼuri chuwach i Dios, chom na ire chiwach yix. Ca ʼalijin na ʼuri chi yix ʼo i mac chiwij, man yix n-quix cojon ta che i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises. N-quix cojon ta che, tupu ʼo i wuj iwuʼ chi tzʼibtal chuwach, tupu xak ʼo retal che i chʼacul. \v 28 Yix, we ix aj Israel winak chi iwalaxic, ile n-ta coʼono, n-ix ta sakil laj tak aj Israel winak ʼuri we xa rumal iwalaxic. I retal ʼantal chiwe, we xui che i chʼacul, n-are ta sakil laj retal ʼuri chuwach i Dios. \v 29 Jun, we lic aj Israel winak pu cʼux, lic sakil laj aj Israel ʼuri. I retal chi lic ʼo u chac che, are i retal ʼantal che pa ranima. I retal chi ʼo che u chʼacul, xa rumal i ujer ʼatbal tzij ʼantal che; xui-ri, i retal ʼantal pa ranima, are u Tewal i Dios ʼanawnak. Jun, we ʼutz u cʼux chuwach i Dios, ʼo na ʼuri u ʼij rumal i Dios, n-xui ta cumal i winak ʼo u ʼij. \c 3 \p \v 1 ¿Wach u chac ʼuri chake, we yoj oj aj Israel winak? ¿Wach i ʼutz ʼuri cu ʼan chake we ʼantal i retal circuncision chake? \v 2 Nim i cu ʼan chake; qʼui i ʼutz petnak pakawi yoj chi oj aj Israel winak. Are i nabe u ʼanom chake are iri: i Dios xu ya u tzij chake yoj chi oj aj Israel. \v 3 ¿Wach cu ʼan ni Dios we ʼo jujun chake yoj quiqui kel u tzij-le? ¿Xataba cu yojo wach u sujum chake we xa cumal ique? \v 4 N-cu yoj taj. I Dios lic cu ʼan na pacha i u bim, tupu conojel i winak n-quiqui ʼan taj pacha i qui bim, ʼis toʼ que tʼoronic. Ketaʼam chi i Dios lic cu ʼano pacha i u bim, man queje iri tzʼibtal can chupam u wuj: \p (I mam David ujer queje xu bij iri che i Dios:) \q1 I winak quiqui bij na chi niʼpa i ca bij, lic katzij; \q1 are quiqui tzucuj a mac, queʼel na chi n-ti a mac\f + \fr 3:4 \ft Sálmo 51:4\f*. \m (Queje ile tzʼibtal canok.) \p \v 5 Mok ʼo i quiqui bij: “Bay, i ka mac atzalal yoj cu rik ni u chac che i Dios,” mok que cha. “Cu rik u chac che, man ʼilbal-re chi nim ni rutzil i Dios chuwach i kutzil yoj. We n-caka ʼan ti ka mac, n-ca ʼalijin ta ʼuri we lic ʼutz i Dios. Rumal-i, n-ʼus taj we i Dios coj u ya pa tojpen, man xa are jun pawor ka ʼanom che,” mok que cha. (I xin bij-le are pacha i quiqui bij i winak; n-are ti pacha cu bij i Dios.) \v 6 N-queje ti usucʼ ile pacha i quiqui bij, man que u ya na pa tojpen. I Dios, we n-que u ya ti ajmaquib pa tojbal qui mac ¿wach u ʼonquil i ʼatbal tzij ʼuri cu ʼan piquiwi i winak chuwach i jyub taʼaj coʼon panok? \p \v 7 Mok ʼo jun cu bij, “Bay, i yin, we in aj tʼoronel mas ca ʼalijin ʼuri chi Dios lic ʼutz, man ire lic n-ca tʼoron taj. Rumal-i, mas cocsax ni u ʼij ire rumal in mac yin. ¿Wuchac ʼuri i Dios quin u ya pa tojbal mac?” mok cu bij. \v 8 Xak mok ʼo i ca binic: “ʼUtz we quin ʼan i n-ʼus taj, man ʼutz cocsax ni u ʼij i Dios rumal i quin ʼano,” cu bij. ¿ʼUtz ile? N-ʼus taj. Xui-ri, ʼo i que binic chi queje ile in bim yin; ique xa tzel quin quilo. Niʼpa i quiqui bij ile, lic ca majawic quiqui toj ni qui mac. \s1 Konojel ʼis oj ajmaquib chuwach i Dios \p \v 9 Bay, yoj chi oj aj Israel winak ¿xataba mas oj ʼutz chiquiwach i ne te aj Israel? N-oj ta mas ʼutz chiquiwach. Ya in bim chic chiwe chi n-ta coʼono we oj aj Israel winak, o we n-oj ta aj Israel, ʼis oj ʼo puʼab i mac atzalal. \v 10 Ketaʼam ile man queje iri tzʼibtal chupam u wuj i Dios: \q1 I winak, n-ta jun we n-ti u mac chuwach i Dios, mi ta jun; \q1 \v 11 mi ta jun cu ta u be, mi ta jun cu tzucuj i Dios. \q1 \v 12 Conojel je ʼelnak che u be i Dios; conojel je sachnak chic. \q1 Mi ta jun ca ʼanaw i ʼutz, mi xa ta jun\f + \fr 3:12 \ft Sálmo 14:1-3, 53:1-3, Eclesiastes 7:20\f*. \q1 \v 13 Lic n-ʼus ti que chʼawic; i qui tzij pacha u chuyal u julil camnak, jaktajnak;\f + \fr 3:13 \ft Sálmo 5:9\f* \q1 ruʼi qui chiʼ que qui tʼor i winak. \q1 I tzij chi quel pa qui chiʼ pacha venen re jun cumatz;\f + \fr 3:13 \ft Sálmo 140:3\f* \q1 \v 14 i que chʼawic, toʼ cʼa; toʼ cʼokonic quiqui ʼano\f + \fr 3:14 \ft Sálmo 10:7\f*. \q1 \v 15 Lic sicʼaj i cakan chi be chu ʼonquil i camic; \q1 \v 16 xa ipa que icʼaw wi, toʼ cʼax, toʼ bis quiqui ya canok; \q1 \v 17 n-que bin ta pa be re i ʼutz chomalil chiquiwach\f + \fr 3:17 \ft Isaías 59:7-8\f*. \q1 \v 18 N-que oc ta ʼil che i Dios, n-quiqui chʼob ta pichʼok\f + \fr 3:18 \ft Sálmo 36:1\f*. \m (Queje ile tzʼibtal can chupam u wuj i Dios.) \p \v 19 I aj Israel winak, ʼo na que che, ronojel wach cu bij i wuj re u ʼatbal tzij i Dios. Rumal-i, ique xak junam cuʼ conojel i winak chuwach i jyub taʼaj, n-quiqui laʼ tu wach che i Dios are cu ʼat tzij piquiwi. \v 20 Mi ta jun winak, ʼutz queʼel chuwach i Dios we xa rumal u ʼanom pacha cu bij i ujer ʼatbal tzij. I ʼatbal tzij-le xa cu ʼalijinsaj chique chi ʼo i qui mac. \s1 I kelbal chi sak xa rumal u cubibal ka cʼux che i Jesucrísto \p \v 21 Péro woʼor i Dios u ʼalijinsam chake wach i módo coʼonbej oj ʼutz chuwach ire; cakilo chi n-are ti ujer ʼatbal tzij chi ca ʼanaw ʼutz chake chuwach i Dios. I wuj tzʼibtal can cumal i je ajbil u tzij i Dios, xak cu ʼalijinsaj chake wach u ʼonquil ca ʼantajic. \v 22 Are i módo u yijbam i Dios chi coʼonbej oj ʼutz chuwach ire, are we caka cuba ka cʼux che i Jesucrísto. Que oʼon ʼutz chuwach ire niʼpa i qui cubam qui cʼux che i Crísto, n-ta coʼono xa pachinok. \v 23 Man conojel i winak je macun-nak; rumal-i, n-ta que che u ʼij u chomal i Dios. \v 24 Xui-ri i Dios, coʼon chake oj ʼutz chuwach ire, pacha jun sipon u yom chake rumal i rutzil u cʼux. Queje ile xu ʼano xa rumal i Jesucrísto chi u tojom chic i kelbal chi sak. \v 25 I Dios xu ya i Jesucrísto pacha jun qʼuexelaj; rumal u quiqʼuel ire, ʼo i cuybal ka mac we caka cuba ka cʼux che. Are xcam i Jesucrísto tojbal-re i ka mac, i Dios xu ʼalijinsaj chi lic sucʼul i cu ʼano. Oʼonom-lok, rumal u nimal u cʼux, toʼ xe ril i winak che i qui mac, n-ta xu ʼan chique. \v 26 Péro woʼor, n-queje ta chic cu ʼan i Dios ile. U chʼobom chi cu ʼalijinsaj chake chi lic sucʼul i cu ʼano. ʼO ni u tojic i ka mac chakawach, xui-ri i Dios u yijbam i tobal-ke chuwach i cʼax-le. Rumal-i, cakil u be chi Dios lic ʼutz, xak coj u yijba chi oj ʼutz chuwach ire, niʼpa i caka cuba ka cʼux che i Jesucrísto. \p \v 27 Rumal ʼuri, n-ta chic u chac we caka ʼan nim che kib; maka bij chi ka chʼacom i kelbal chupam i ka mac rumal tak i ʼutz caka ʼan yoj. Ile n-are ta rumal u cojic i ujer ʼatbal tzij, man tojtal chic i ka mac xa rumal u cubibal ka cʼux che i Jesucrísto. \v 28 Cakil ʼut, chi xa rumal u cubibal ka cʼux che i Jesucrísto chi Dios ʼutz coj rilo; n-are ta rumal i coj tijin chu ʼanic pacha cu bij i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises. \p \v 29 I Dios, ¿xataba ire xui i ka Dios yoj chi oj aj Israel winak? ¿Xataba n-are ti qui Dios i ne te aj Israel winak? ¡Are pues! Katzij xak qui Dios ique. \v 30 Xa jun i Dios; n-ta coʼono we ʼo i retal circuncision chique o we n-taj. Xui-ri, je niʼpa i qui cubam qui cʼux che i Jesucrísto, i Dios que u yijba chi je ʼutz chuwach ire. \v 31 Mok ʼo jun cu bij chi, xa rumal u cubibal ka cʼux che i Jesucrísto, coj tijin chu yojic i ujer ʼatbal tzij. ¡N-caka yoj taj! Xa caka tzʼakatsaj u wach, we caka cuba ka cʼux che ire. \c 4 \s1 ʼO u chac u cubibal ka cʼux che i Dios pacha xoʼon i mam Abraham \p \v 1 I mam Abraham chi ka mam yoj oj aj Israel winak, ¿wach u rikic utzil chomal re i Dios xu ʼano? \v 2 N-are ta rumal niʼpa tak i xu ʼano chi xa ʼanaw ʼutz che ire chuwach i Dios. We ta queje ile, ʼo ne usucʼ-i we tene xoʼon nim che rib, péro n-ca majaw ta ile chuwach i Dios. \v 3 ¿Wach cu bij u wuj i Dios? Queje iri cu bij: “I mam Abraham xu cuba u cʼux che i Dios, y Dios ʼutz xu rilo rumal u cubibal u cʼux che.” Queje ile tzʼibtalic\f + \fr 4:3 \ft Génesis 15:6\f*. \v 4 (Ile n-rumal ta jun chac u ʼanom; xa are jun sipon che.) Bay, jun winak, we chacun-nak, are i xyaʼ che, are i rajil u chʼacom; n-are ta jun sipon xyaʼ che. \v 5 Péro we ʼo jun cu cuba u cʼux che i Dios, i Dios ʼutz crilo rumal u cubibal u cʼux che; n-are ta rumal we u ʼanom jun chac. I Dios cu cʼulaj i ajmac we cu jach rib puʼab. \v 6 Queʼelok pacha xu lap i mam David ujer re i quicotemal re jun winak pacha ile. N-ta coʼono we n-ta jun chac u ʼanom cu chʼacbej re u cʼaslemal chuwach i Dios; i Dios ʼutz crilo xa rumal u cubibal u cʼux che. \v 7 I mam David xu bij: \q1 ʼUtz que ique chi Dios u cuyum chic i qui mac atzalal, \q1 ʼutz que ique chi chuptal chic u wach i qui mac. \q1 \v 8 ʼUtz re ire chi n-cojtal ti u mac rumal i Kajwal. \m (Queje ile tzʼibtal can chupam u wuj i Dios\f + \fr 4:8 \ft Sálmo 32:1,2\f*.) \p \v 9 I utzil chomal re i Dios-le ¿xataba xui chique ique chi ʼantal i retal circuncision che i qui chʼacul? N-xui taj. Xak chique i n-ʼantal ti retal chique. Pues ya in bim chic chiwe chi Dios xu ril i mam Abraham ʼutz chuwach, xa rumal u cubibal u cʼux che. \v 10 ¿Umpa xoʼon i Dios i utzil chomal-le? ¿Xataba chirijil u cojic i retal che? N-chirijil taj; lic nabe. \v 11 Xoʼon panok, teʼuri xa ʼan i retal che u chʼacul. Are i ʼilbal-re ʼuri chi i mam Abraham ya ʼutz chic chuwach i Dios xa rumal u cubibal u cʼux che. I mam Abraham xu cuba u cʼux che i Dios are maja ca ʼan i retal che u chʼacul. Rumal-i, queʼelok ire xak qui kajaw ique chi ʼo u cubibal qui cʼux che i Kajwal, tupu n-ʼantal ti retal che i qui chʼacul. Rumal u cubibal qui cʼux che i Kajwal, i Dios que rilo pacha n-ta qui mac qui ʼanom. \v 12 Katzij, i mam Abraham are qui kajaw ique chi ʼo i retal che qui chʼacul, xui-ri, n-xui ta rumal i retal-le, chi ʼantal chique, xak ʼo u chac quiqui cuba qui cʼux che i Dios pacha xu ʼan ire are maja ʼo i retal che u chʼacul. \s1 Rumal u cubibal ka cʼux che i Dios, ire cu ya na chake wach u sujum \p \v 13 I Dios xu bij che i mam Abraham chi coʼon panok cu ya i jyub taʼaj che, junam cuʼ u muk u xiquin. Queje ile xu bij che, man i Dios ʼutz xrilo rumal u cubibal u cʼux che. Xa rumal ile; n-rumal ti u cojic i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises\f + \fr 4:13 \ft Are ʼo i mam Abraham chuwach i jyub taʼaj, cʼa maja ʼo i ʼatbal tzij-le; ire nabe alaxnak chuwach i mam Moises.\f*. \v 14 We tene xyaʼ i jyub taʼaj chique xa rumal u cojic i ʼatbal tzij, i u cubibal qui cʼux che i Dios n-ta coʼon-re ʼuri chique, xak n-ta queʼel wi ʼuri wach u sujum i Dios chique. \v 15 We ʼo i ʼatbal tzij, xak ʼo ʼuri i tojbal mac; péro we n-ti ʼatbal tzij, n-ta xak ca kel wi ʼuri. \p \v 16 I Dios, wach u sujum che i mam Abraham, xu ʼano man ire lic u cubam u cʼux che i Dios. Queje ile xu ʼan i Dios, ʼalijinsabal-re che, chi i rutzil u cʼux, lic ʼo que che conojel niʼpa i je u muk u xiquin i mam Abraham. Konojel yoj oj u muk u xiquin i mam Abraham we ka cubam ka cʼux che i Kajwal. Wach u sujum i Dios, n-xui ta que ique chi quiqui coj u ʼij i ʼatbal tzij re i mam Moises, xak sujtal chique conojel niʼpa i qui cubam qui cʼux che i Dios pacha xu ʼan i mam Abraham ujer. Ire queʼel ʼuri pacha ka kajaw yoj \v 17 chuwach i Dios, xa rumal u cubibal ka cʼux pacha xoʼon ire. Man i Dios xu bij che i mam Abraham: “Quin ʼan na chawe at qui kajaw u qʼuial tak winak, xa bi chi tinimital.” Queje ile tzʼibtal can chupam i wuj re i Dios. Chuwach i Dios, oj u muk u xiquin i mam Abraham, chi lic xu cuba u cʼux che ire. Are i Dios-le cu cʼunsaj sak chiquiwach i camnak, xak ca tiqui chu wina-kirsaxic pachique tak i craj, tupu cʼa maja ʼolic. \p \v 18 I mam Abraham xu coj i Dios; lic xu cuba u cʼux che, chi cril na wach i bital che rumal i Dios. Queje ile xu ʼano, tupu chuwach ire n-ta módo u ʼonquil. Xui-ri, xoʼon panok i mam Abraham xeʼelok chi qui kajaw ni u qʼuial tak winak, chuwach i jyub taʼaj. Xeʼelok pacha u bim i Dios che, man Ire u bim che chi “Queje ni u qʼuial a muk a xiquin pacha qui qʼuial i chʼumil chila chuwach i caj\f + \fr 4:18 \ft Génesis 15:5\f*.” Queje ile u bim che. \v 19 I mam Abraham n-xu sach tu cubibal u cʼux che u tzij i Dios, tupu laj ʼo chic cien junab che. N-xu sach taj, tupu xril u be chi ya ca camic; xak i ati Sára, chi rixokil, ya rij chic, n-calan taj. \v 20 I mam Abraham, lic xu coj u tzij i Dios, ire n-ta xu bij pu cʼux we n-katzij ti xbix che rumal i Dios. Xui-ri, xu cowij u cubibal u cʼux che, y xu bij u ʼij i Dios. \v 21 Ire lic cu na pu cʼux chi ca ʼantaj na pacha i bital che, man retaʼam chi Dios lic ʼo u choʼab chu ʼonquil. \v 22 Rumal-i, i Dios xril i mam Abraham lic ʼutz chuwach, man lic xu cuba u cʼux che. \p \v 23 N-xui ta re i mam Abraham, tzʼibtal i tzij-i chi cu bij: “ʼUtz xeʼel chuwach i Dios.” \v 24 Xak chake yoj tzʼibtal i tzij-le. I Dios ʼutz coj ril chuwach, niʼpa i cul ka cʼux che ire chi xu cʼunsaj sak chuwach i Kajwal Jesus. \v 25 Are i Jesus-le chi xyaʼ pa camic rumal i ka mac, xak xcʼunsax sak chuwach, ʼanbal re chake chi oj ʼutz chuwach i Dios. \c 5 \s1 ʼUtz chic coj ril i Dios \p \v 1 Woʼor ʼut, xa rumal u cubibal ka cʼux che i Kajwal Jesucrísto, i Dios ʼutz coj rilo; xa rumal i Crísto xka rik i chomarsabal kib ruʼ i Dios. \v 2 Xa rumal u cubibal ka cʼux-le, oj ocnak che i rutzil i Dios, y coj qʼuiji che. Lic coj quicotic man cul ka cʼux che chi ʼo na ke che u ʼij u chomal i Dios. \v 3 N-xui ta la ile, xak coj quicot chupam i cʼax chi ca pe pakawi, man ketaʼam we caka chʼijo, i cʼax-le cu ya mas u nimal ka cʼux. \v 4 We caka chʼij tak i cʼax chi ca pe pakawi rumal u cubibal ka cʼux che i Jesucrísto, ʼutz ʼuri coj ril i Dios. We ʼutz coj rilo, cul ka cʼux ʼuri che chi caka tij ni ʼutz chi u sujum chake. \v 5 I ʼutz-le chi koyʼem, n-caka sach ta u cubibal ka cʼux che, man lic cakil na. Ketaʼam chi cakil na, man caka na i cʼaxnabal u cʼux i Dios pa kanima rumal u Tewal chi u yom chake. \p \v 6 ʼAlaj chi cʼax coj u naʼo, man i Crísto xcamsaxic tobal ke, are n-ta te coj towic. Xui-ri, are xu rik i ʼij chi u chʼicom i Dios, i Crísto xcamic, tobal que ajmaquib. \v 7 Mi jun craj cu ya rib chi camic, tobal re jun chic, tupu che jun ʼutz laj winak. Colo ʼo jun, co u cʼux, cu ya na rib chi camic tobal re jun ʼutz laj winak. \v 8 Xui-ri, i Crísto xu ya rib chi camic, tobal ke yoj are oj ajmac teʼek. Queje ile, i Dios xu ʼalijinsaj u cʼaxnabal u cʼux chake. \v 9 Rumal i camic-le chi xicʼaw wi Jesucrísto, oj ʼutz chic chuwach i Dios. Nim i pawor-le u ʼanom chake, xui-ri, i mas nim chuwach ile are iri: xak coj u to na chuwach i tojbal mac chi ʼo te chakawach. \v 10 Oʼonom lok oj aj chʼoʼoj teʼek ruʼ i Dios, péro woʼor rumal i camic xicʼaw wi i u Cʼojol, xka chomaj kib ruʼ i Dios. N-xui ta la ile xu ʼano, xak coj resaj na chuwach i cʼax chi ca petic, man ire xcʼun chic sak chuwach, y woʼor cʼaslic. \v 11 Y n-xui ta la ile, lic coj quicot ruʼ i Dios rumal i Kajwal Jesucrísto. Rumal ire, oj chomam chic ruʼ i Dios. \s1 Wach xoʼon i ma Adan, y wach xoʼon i Crísto \p \v 12 I mac atzalal, are xjekan chuwach i jyub taʼaj, xa jun achi xcojow lok. (Are i Adan xcojow lok.) Rumal i mac atzalal xoc li camic. I camic-le xa ʼax chiquiwach i winak man conojel xe macunic. \v 13 Ujer ʼax que macun wi i winak are cʼa maja ʼo i ʼatbal tzij tzʼibtal rumal i mam Moises\f + \fr 5:13 \ft I ma Adan are i nabe achi, y xicʼaw colo 2500 junab, teʼuri xalax i ma Moises. Che ire-le, i Dios xu ya i ʼatbal tzij tzʼibtal chuwach abaj.\f*. Xui-ri, xeʼelok pacha n-ta qui mac, man n-ta ʼatbal tzij. \v 14 I mac atzalal ʼax ʼo wi are xoc li ʼatbal tzij chi tzʼibtal rumal i mam Moises. Rumal-i, ca tijin qui camic i winak cʼa chu petic lok che i Adan. Xe camic, tupu n-ta jun tzij xqui kelo pacha xoʼon i Adan. \p I Adan laj ca majaw i jun\f + \fr 5:14 \ft Are i Jesucrísto.\f* chi ca cʼunic. (Are i xoʼon i Adan, xe u maj u qʼuial winak; y are xoʼon i Jesucrísto, xak xe u maj u qʼuial winak.) \v 15 Xui-ri, ile chi xu ʼan i Adan n-cu maj taj pacha i xu ʼan i Dios chake, man rumal i u mac jun achi (chi Adan), conojel i winak xpe i camic piquiwi. Xui-ri, i Dios xu sipaj i ʼelsabal-ke chupam i camic xak rumal xa jun achi, chi are i Jesucrísto; ile lic nim i cu ʼano, man coʼon ʼutz chique u qʼuial winak chuwach i Dios. \v 16 I u mac i Adan chi xu ʼano-le n-cu maj taj pacha i tobal-ke chi Dios cu ya chake, man i xoʼon i achi-le, xe u cʼokoj conojel i winak rumal jun mac, xa jun, xui-ri, i kelbal chi sak xa sujux chake rumal i Dios, tupu lic qʼui i ka mac ka ʼanom. \v 17 We rumal u mac xa jun achi oj ʼo puʼab i camic, xak rumal i rutzil chomal jun chic achi oj ʼo puʼab i cʼaslemal. Queje ile coj eʼelok, niʼpa yoj chi xyaʼ i nim laj utzil chomal re i Dios chake, xak oj u yijbam chi oj ʼutz chuwach ire. \p \v 18 Xeʼel ʼuri, i u mac jun achi, xa jun, xu petsaj i tojbal mac piquiwi conojel i winak. Xak queje ile xoʼono i ʼutz chi xoʼon jun chic achi xu petsaj i ʼutz piquiwi conojel i winak. Xu petsaj i cuybal qui mac, chi que cʼasi na rumal. \v 19 Je qʼui i winak, ajmaquib xeʼelok, rumal u mac i Adan; are u mac ire, xu kelo wach xu bij i Dios che. Xak je qʼui i winak, ʼutz queʼel na chuwach i Dios rumal wach xu ʼan i Crísto; ire xu ʼan pacha xu bij i Dios che. \p \v 20 Are xoc li ʼatbal tzij re i mam Moises, xa ʼalijin mas i mac atzalal. Xui-ri, tupu xqʼuiar i mac atzalal, mas xqʼuiar i utzil chomal re i Dios chuwach. \v 21 Oʼonom lok, xui i mac atzalal xrajawin piquiwi i winak, y xu petsaj i camic piquiwi. Xui-ri woʼor, i utzil chomal re i Dios ca rajawin pakawi, we oj ʼutz chic chuwach ire; xak cu ya i ka cʼaslemal chi n-ca qʼuis taj. Queje ile cu ʼan chake rumal i Kajwal Jesucrísto. \c 6 \s1 Pacha ix camnak chic chuwach i mac atzalal \p \v 1 ¿Wach caka bij ʼut? ¿Xataba n-caka mayij ti macunic, man queje ile ca ʼalijin mas i utzil chomal re i Dios chake? \v 2 ¡N-queje ti ile! Yoj xa pacha oj camnak chic, man i mac atzalal n-ta chic re chake. ¿Wuchac ʼuri caka ya tan chic kib che i macunic? \v 3 ¿N-iwetaʼam ta ba-ri: are xkajsax ya pakawi, xoj ʼelok ʼo re i Jesucrísto chake? Y we ʼo re ire chake, xeʼel ʼuri junam xoj cam ruʼ. \v 4 Are xkajsax ya pakawi, are ʼuri xoj muk junam ruʼ i Jesucrísto, pacha oj camnak chic, man coj walij tan chic che jun cʼaslemal cʼacʼ. Ile xak jun ruʼ pacha ʼantal che i Crísto, chi xwalijsax chiquixol i camnak rumal i loʼlaj u choʼab i Ta. \p \v 5 Xoj ʼelok, lic ʼo re ire chake; are xcam i Jesucrísto, junam ruʼ xak xoj cam yoj. Bay, we queje ile xeʼelok, xak i u walijbal ʼo re chake. \v 6 Lic ketaʼam iri: i ka cʼaslemal chi xka ʼan ujer, pacha ya xcamsax junam ruʼ i Crísto are xrip chuwach i cruz. Queje ile xsachbex u wach i n-ʼus ta laj tak u rayijbal i ka chʼacul. ʼO u chac xsachsaxic, man oj n-ta chic ʼuri puʼab i mac atzalal. \v 7 Man jun we camnak chic, ya ʼelnak chic puʼab i mac atzalal. \v 8 Y yoj, we oj camnak chic ruʼ i Crísto, cul ka cʼux che chi xak coj cʼasi na ruʼ. \v 9 Man ketaʼam chi Crísto xcʼunsax chic sak chuwach, xak n-ca cam ta chic; I camic, n-ta chic u choʼab puwi ire. \v 10 Are xcam ire, xu sachsaj u choʼab i mac atzalal\f + \fr 6:10 \ft I mer tzij xu bij waral-i are iri: xcam che i mac atzalal.\f*. Xa julaj xcamic, y coʼon ile; y woʼor cʼaslic, ocsabal re u ʼij i Dios. \v 11 Xak queje yix, chi ʼana che iwib pacha ix camnak chuwach i mac atzalal. Xui-ri, chiwetamaj chi ix cʼaslic junam ruʼ i Jesucrísto chi Tolke, man cocsax ni u ʼij i Dios iwumal. \p \v 12 Rumal-i, mi ya che i mac atzalal cu rajawij i chʼacul; mi ya che chi quix u tak chu ʼonquil i n-ʼus ta laj tak i rayijbal. \v 13 Mi jach i chʼacul puʼab i mac atzalal chu chacuxic i n-ʼus taj. Are, chi jacha i chʼacul che i Dios chu chacuxic i ʼutz. Chi ʼana ile man ix camnak teʼek, y woʼor ix cʼas chic chuwach i Dios. \v 14 Mi ya che i mac atzalal quix u rajawij, man ix ʼo chic puʼab i rutzil u cʼux i Dios, ix n-ta chic puʼab i ujer ʼatbal tzij tzʼibtalic. \s1 N-oj tu mocom i mac atzalal; oj u mocom chic i ʼutz \p \v 15 ¿Wach caka ʼan ʼut? ¿ʼUtz coj macun nawi we n-oj ta ʼo puʼab i ujer ʼatbal tzij? ¿ʼUtz coj macun nawi man i rutzil u cʼux i Dios ʼo pakawi? ¡No, n-queje ta ile! \v 16 Lic iwetaʼam iri: we qui ya iwib puʼab jun iwajaw chu ʼonquil wach craj ire, quix eʼel ʼuri ix u mocom ire. Xak queje ile we quix cojon yix che i mac atzalal, queʼelok lic ix ʼo puʼab, y quix cam rumal. We quix cojon che i Dios, quix cʼasi na, xak ca sucʼbax i cʼaslemal chiwe. \v 17 Mantiox che i Dios chi yix n-queje ta chic qui ʼano pacha xi ʼan li ujer. Ujer lic ix u mocom i mac atzalal, péro woʼor ronojel i cʼux i cojom i sak laj tzij lic pacha i cʼut-tal chiwe. \v 18 Are xix ʼelsax puʼab i mac atzalal, xix oc chu ʼonquil i sucʼulic chuwach i Dios; lic ix mocom che. \v 19 Cʼax u tayic u be i tak iri chi quin bij chiwe, rumal-i xin bij chi i ka mac pacha ka patron. Yix ujer xi ya i chʼacul puʼab i n-ʼus taj, puʼab i n-chʼam taj, chu ʼonquil i mac atzalal. Xak queje ile woʼor, chi jacha i chʼacul chu ʼonquil i sucʼulic, ʼanbal-re chiwe ix chʼam chuwach i Dios. \p \v 20 Yix ujer, are ix u mocom i mac atzalal, i cʼaslemal sucʼulic n-ta re chiwe. \v 21 Niʼpa i mal xi ʼan li ujer, n-ta xoʼon-re chiwe, y woʼor toʼ quix qʼuix chic che. Xak i mal-le toʼ cu petsaj i camic piwi. \v 22 Péro woʼor, n-ix ta chic u mocom i mac atzalal, ix u mocom chic i Dios. Woʼor, ile ʼo coʼon-re chiwe man lic i jachom i cʼaslemal che i Dios, xak queʼelok qui rik i cʼaslemal chi n-tu qʼuisic. \v 23 I mac atzalal que u toj i u mocom; are i tojbal que u mocom cu ʼano, are i camic cu ya chique. I Dios n-queje ta ile; i sipon chi cu ya i Dios chake are ka cʼaslemal chi n-tu qʼuisic junam ruʼ i Jesucrísto, chi Kajwal. \c 7 \s1 N-ta chic quix ʼatiw che we qui ya iwib puʼab i Jesucrísto \p \v 1 Yix, ix wachalal, lic iwetaʼam wach cu ʼan i ʼatbal tzij chi ʼo pakawi. Iwetaʼam yix, i ʼatbal tzij ʼo puwi jun winak are cʼaslic. \v 2 Cu bij i ʼatbal tzij chi jun ixok ʼo puʼab i rachijil are je cʼaslic, xui-ri, we xcam i rachijil, i ixok n-ta chic ʼatbal tzij puwi re i cʼulanquil. \v 3 Tzʼakat cʼas i rachijil, we i ixok ca qʼuiji ruʼ jun chic achi, ʼo ʼuri u mac chuwach i ʼatbal tzij re i cʼulanquil. Xui-ri, we xcam i rachijil, i ixok n-ta chic re i ʼatbal tzij-le che; n-tu mac ʼuri we xcʼuli chic ruʼ jun chic achi. \v 4 Queje yix ile, ix wachalal, ix re chic i Crísto. Ix camnak chic chuwach i ujer ʼatbal tzij. N-ta chic quix ʼatiw che we qui ya iwib che jun chic, man i ujer ʼatbal tzij n-ta chic re chiwe. Woʼor ix re chic i Crísto chi xwalijsax che i camic. Queje ile xoʼon i Dios chake, man caka ʼan ni ʼutz ruʼ ka cʼaslemal, ocsabal re u ʼij i Dios. \v 5 Tzʼakat are oj ʼo te che i ujer nojbal, i ujer ʼatbal tzij xa xoʼon chake chi mas xka rayij u wach i n-ʼus taj. Ile xoʼon ʼuri chake chi oj camnak teʼek chuwach i Dios. \v 6 Woʼor oj elnak chic puʼab i ʼatbal tzij man pacha oj camnak chic chuwach. I ʼatbal tzij chi tzʼibtal rumal i mam Moises n-ta chic pakawi. Are i u Tewal i Dios ʼo puwi i ka cʼaslemal cʼacʼ. \p \v 7 Mok ʼo jun cu bij: “I ʼatbal tzij n-ʼus taj, man caka ʼan ka mac rumal,” cu bij. ¡N-queje ta ile! Katzij, yin ujer, niʼpa i quin ʼano, n-wetaʼam ti yin we mac atzalal quin ʼano; xui-ri are xwetamaj wach i cu bij i ʼatbal tzij, teʼuri xwetamaj chi n-ʼus ta quin ʼano. Por ejémplo, yin ujer n-wetaʼam taj we n-ʼus taj quin rayij wach ʼo ruʼ in loʼcʼanij. N-wetaʼam taj, cʼa xin ta na wach cu bij i ʼatbal tzij tzʼibtalic; cu bij chi n-ʼus taj ca rayij u wach niʼpa tak i n-awe taj. \v 8 Teʼuri xeʼel chwe yin, chi i mac atzalal xu ya u chac i ʼatbal tzij tzʼibtalic. Xoʼon chwe chi ronojel i n-ʼus taj, ʼis xin rayij u ʼonquil. Queje ile xoʼon chwe, man ma tiji ʼatbal tzij tzʼibtalic, n-queje tene caketamaj-i u wach i mac atzalal. \v 9 Oʼonom li ujer, are n-wetaʼam ti usucʼ i ʼatbal tzij, toʼ in cʼaslic. Péro xoʼon panok, xwetamaj wach cu bij i ʼatbal tzij, teʼuri i mac atzalal pin cʼux xcʼun sak chuwach. Teʼuri xin naʼo chi in camnak. \v 10 I ʼatbal tzij-le, Dios xu ya chake, yabal re ka cʼaslemal. Péro xeʼel chuwi in ʼab yin, re i camic. \v 11 Are xwetamaj wach cu bij i ʼatbal tzij-le, i mac atzalal pin cʼux xu coj u choʼab chwe, xin u tʼoro, y xin u camsaj rumal i ʼatbal tzij. \p \v 12 I ʼatbal tzij-le, n-mal taj, lic re i Dios. U tzij u pixab i Dios, lic ʼutz, lic chom, lic sucʼulic. \v 13 ¿Xataba are i ʼutz laj ʼatbal tzij-le chi xpetsaw i camic pinwi? Lic n-are taj. Are in mac yin are xa ʼanaw ile chwe; queje ile xu ʼalijinsaj chi i mac atzalal lic re itzel. Xin u camsaj ruʼ jun ʼutz; xin u camsaj ruʼ i ʼatbal tzij. Rumal-i, ʼalaj chi lic mal i mac atzalal. \s1 Are i n-cwaj taj, are i quin ʼano \p \v 14 Ketaʼam chi i ʼatbal tzij-le petnak ruʼ i Dios, cʼutbal-re i ʼutz pa ka cʼaslemal. Péro yin, xa in winak, mas ʼo u rayijbal in chʼacul; lic in ʼo puʼab i mac atzalal. \v 15 Yin, lic n-quin ta tu be wach i quin tijin chu ʼonquil. Are i ʼutz craj in cʼux, yin n-quin ʼan taj. Are i tzel cwilo, are quin ʼano. \v 16 Bay, wach quin tijin chu ʼanic, we cu na in cʼux chi n-ʼus ti quin ʼano, cu bij ʼuri in cʼux chi ʼutz wach i cu bij i ʼatbal tzij. \v 17 Rumal-i, n-kas ti yin quin ʼanaw i n-ʼus taj, xa are i mac atzalal ʼo pin cʼux are i ca ʼanaw chwe. \v 18 Yin wetaʼam chi yin, chi walaxic lok, n-ta ʼutz chwe. Cwaj yin quin ʼan i ʼutz, péro n-quin tiqui ta che. \v 19 Cwaj quin ʼan i ʼutz, y n-quin ʼan taj; are i n-ʼus taj chi n-cwaj taj, are i quin ʼano. \v 20 Bay, are quin ʼan i mac-le chi n-cwaj taj, n-kas ti yin ʼuri quin ʼanawic. Xa are i mac atzalal ʼo pin nojbal are i ca ʼanawic. \p \v 21 Are i ca tijin chu ʼanic chwe are iri: are cwaj quin ʼan i ʼutz, quin na u be chi xui i mal ʼo pin nojbal. \v 22 Pin cʼux yin, lic cwaj u ʼatbal tzij i Dios; \v 23 xui-ri, quin na u be chi ʼo pin chʼacul chi ca ʼatiwic wach i craj in cʼux, ile are i u choʼab i mac atzalal; y in ximtal rumal. \p \v 24 Toʼ in wach yin. I u rayijbal in chʼacul toʼ cu petsaj ni camic pinwi. ¿Pachin quin tow ruʼ? \v 25 Xui i Dios quin u to ruʼ, rumal i Kajwal Jesucrísto, ¡cʼamori che i Dios! Woʼor quin ta u be chi in cʼux cu coj u ʼij i ʼatbal tzij re i Dios, péro in chʼacul cu ya rib puʼab i mac atzalal. \c 8 \s1 Rumal u Tewal i Dios coj tiqui chu ʼanic i sucʼulic \p \v 1 Woʼor ʼut, n-ta chic cʼax chiquij niʼpa i je re i Jesucrísto, niʼpa i n-quiqui ʼan ta chic pacha u rayijbal i qui chʼacul; are, quiqui ʼan u rayijbal u Tewal i Dios chique. \v 2 Yin, ujer, toʼ xwoyʼej i camic, man in ʼo teʼek puʼab i mac atzalal. Woʼor n-in ta chic puʼab i camic, man in ʼelsam chic chupam in mac. I u Tewal i Dios u yom i cʼaslemal chwe, man ʼo chic re i Jesucrísto chwe. \v 3 I Dios u ʼanom jun utzil chomal chake, chi i ujer ʼatbal tzij n-xtiqui ta chu ʼonquil. Yoj, tupu xketamaj i ʼatbal tzij-le (chi tzʼibtal can rumal i mam Moises), n-xka chʼij tu ʼanic pacha i cu bij. Xui-ri, xoʼon panok, i Dios xu tak li u Cʼojol kuʼ, man cu tojbej re i ka mac. Rucʼam li u chʼacul pacha qui chʼacul i winak chi je ajmaquib; y ruʼ i mísmo u chʼacul-le, xu toj i ka mac. Queje ile, i Dios xresaj u choʼab i mac atzalal pakawi. \v 4 Xoʼon i Dios ile, ʼanbal-re chake chi coj tiqui chu ʼonquil pacha cu bij i ujer ʼatbal tzij. Woʼor n-caka ʼan ta chic pacha u rayijbal i ka chʼacul, are caka ʼan i pacha craj u Tewal i Dios chake. \p \v 5 Conojel i je re i u Tewal i Dios, quiqui chʼob u ʼonquil wach craj ire. Conojel i ne te re ire, toʼ quiqui chʼob u ʼonquil wach craj i qui chʼacul. \v 6 Niʼpa i toʼ quiqui chʼob wach craj i qui chʼacul, que cam na. Niʼpa i lic quiqui chʼob wach craj u Tewal i Dios, quiqui rik ni qui cʼaslemal, xak quiqui rik u uxlanem qui cʼux chuwach i Dios. \v 7 Queje ile queʼelok, man niʼpa i toʼ quiqui chʼobo wach craj i qui chʼacul, je aj chʼoʼoj ʼuri ruʼ i Dios; n-quiqui ya ta quib chu ʼonquil i u ʼatbal tzij i Dios, xak n-que tiqui ta che. \v 8 Niʼpa i toʼ quiqui ʼan pacha u rayijbal i qui chʼacul, ique-le n-que u maj tu wach i Dios. \p \v 9 Péro yix n-ix ta queje chic ile we katzij jekel i u Tewal i Dios piwanima; lic qui ʼan ʼuri pacha cu bij ire chiwe. Jun, we n-ti u Tewal i Crísto pa ranima, n-re ta ʼuri i Crísto. \v 10 Péro we i Crísto ʼo piwanima, ix cʼas ʼuri rumal. Queje ile queʼelok man i Dios quix rilo ix ʼutz ix chom chuwach. ʼO u cʼaslemal i cʼux, tupu ca cam ni i chʼacul rumal i mac atzalal. \v 11 I Dios xu cʼunsaj sak chuwach i Jesucrísto are xcamic. We i u Tewal ire jekel piwanima yix, xak queje coʼon che i chʼacul yix are quix camic, cu ya tan chic u cʼaslemal. Queje ile cu ʼan na, ruʼ u Tewal ire chi ʼo piwanima. \p \v 12 Rumal-i, wachalal, ʼo chakakul caka ʼano pacha craj i u Tewal i Dios. N-are ti caka ʼano pacha craj u rayijbal i ka chʼacul chi n-ʼus taj. \v 13 We qui ʼano toʼ pacha u rayijbal i chʼacul, quix cam na ʼuri rumal. Xui-ri, we qui ya che i u Tewal i Dios, quix u to chu chupic i mal laj tak rayijbal re i chʼacul, quix cʼasi na ʼuri. \p \v 14 Conojel i je ucʼam rumal u Tewal i Dios, je racʼal ʼuri i Dios. \v 15 I u Tewal i Dios chi ʼo chic iwuʼ, n-quix u ya ta chic puʼab i xibriquil, xui-ri, lic cu cowirsaj u cubibal i cʼux che i Kajwal. Rumal i u Tewal-le, ix racʼal chic i Dios; xak ʼo u cowil ka cʼux caka bij “ka Kajaw” che i Dios. \v 16 Xak i u Tewal i Dios cu bij pa ka cʼux chi lic oj racʼal i Dios. \v 17 Rumal oj racʼal chic i Dios, ire cu ya ni u qʼuial tak utzil chomal chake pacha u bim canok, man oj ralcʼwalxel junam ruʼ i Jesucrísto. Queje ile cu ʼan na chake we caka tij uyej junam ruʼ i Crísto woʼor; coʼon panok xak cocsax ni ka ʼij junam ruʼ ire. \p \v 18 Bay, cwil yin, i uyej chi caka tij woʼor lic n-tu nimal chuwach i chomal chi ca yaʼ na chake coʼon panok. \v 19 Man i caj, i jyub taʼaj, ronojel niʼpa ʼo chuwach, lic craj chic rilic i ʼij are ca ʼalijinsax na, je pachin i je racʼal chic i Dios. \v 20 Ujer, i u wach i jyub taʼaj lic ʼutz teʼek, lic chom, xui-ri, i Dios xu cʼokoj. N-utuquel ti u wach i jyub taʼaj xu tzucuj u cʼokbal; are i Dios xajwanic. Xui-ri, u chʼobom chi cu yijba tan chic. \v 21 Cu rik ni ʼij chi coʼon tan chic ʼutz. I Dios coʼon na che i jyub taʼaj pacha coʼon na chique i racʼal. Coʼon panok, ique que ʼelsax na chupam i cʼax; xak queje i caj, i jyub taʼaj, que ʼelsax na chupam i cʼax. \v 22 Ketaʼam chi niʼpa tak i u yijbam i Dios, que tijin chi rilic i cʼax pacha coʼon jun ixok are calax jun racʼal: ca jilawic, cu tij ni cʼax cʼa are na, we xutziric. Queje ile ca tijin i jyub taʼaj chu ʼanic. \v 23 Y n-xui ti i jyub taʼaj, xak queje yoj oj ʼo pa cʼax tupu i u Tewal i Dios ʼo chic kuʼ; ire-le are i nabe u sipon i Dios chake; xui-ri cʼo i cu ya chake coʼon panok. Lic coj jilawic, tzʼakat cakoyʼej ni ʼij chi Dios cu ʼalijinsaj chi oj racʼal. Lic cakoyʼej ni ka chʼacul cʼacʼ chi n-cril ta chic i cʼax, xak n-ca cam ta chic. \v 24 Are xka cuba ka cʼux che i Jesucrísto, ketaʼam chi xak ʼo i cu ya chake coʼon panok. Jun, we ʼo chic puʼab wach i royʼem, ¿wuchac ʼuri croyʼej mas? We ʼo chic ruʼ wach i royʼem, n-ta chic u chac croyʼej. \v 25 Xui-ri we cul ka cʼux che chi cakil u wach niʼpa tak i koyʼem, ʼo u chac ʼuri ma baʼcrij ka cʼux chi royʼexic. \v 26 Xak i u Tewal i Dios coj u to, man yoj n-ta kas ka noʼoj chu tzʼonoxic wach tak i rajwaxic chake. Xui-ri, i mísmo u Tewal cu ʼalijinsaj che i Ta pa ka qʼuexel, niʼpa i n-coj tiqui ti yoj chu bixquil. \v 27 I Ta chicaj lic retaʼam wach caka chʼob pa ka cʼux, cu ta ʼuri wach craj i u Tewal che, man niʼpa i cu tzʼonoj i u Tewal pakawi, xak are craj i Dios. Queje ile coʼon chique i je re ire. \s1 Niʼpa i ca pe pakawi, ʼutz queʼel chake rumal i Jesucrísto \p \v 28 Ketaʼam iri: conojel i cʼax quiqui na i Dios, niʼpa tak i ca pe piquiwi, ʼis ʼutz queʼel chique rumal i Dios. Queje ile queʼel chique niʼpa i je sicʼtal rumal i Dios, chi xe u cha pacha u chʼobom ire. \v 29 I Dios ʼax retaʼam wi lok chu xebal, pachin que ajwan qui siqʼuixic ruʼ. Ire xe u cha, man queʼelok lic je queje pacha i Crísto chi u Cʼojol. Craj ire chi u Cʼojol queʼelok chi are i ʼatz chique u qʼuial rachalal. \v 30 I Dios, conojel niʼpa i xe u cha, chi que ʼel na chi sak, xak xe u siqʼuij ruʼ. Niʼpa i xe u siqʼuij ruʼ, xak xe u yijba chi je ʼutz chuwach. Xak niʼpa i xe u yijba chi je ʼutz chuwach, xu ya chique chi ʼo qui ʼij ruʼ. \p \v 31 ¿Wach chic mas caka bij ʼut? We i Dios coj rucʼaj, ¿pachin ca tiqui ʼuri chake? Mi jun. \v 32 I Dios xu jach u Cʼojol ire chi ca camsaxic, tobal-ke yoj konojel; tupu lic cʼax xu naʼo, xu ya na chake. We queje ile xu ʼano, ¿xataba n-cu ya ta ʼuri chake ronojel wach i rajwaxic chake? Cu yaʼo pues. \v 33 I Dios oj u chom chic; xu bij chi n-ta chic ka mac; ¿pachin ʼuri cu cowij u cʼux chu bixquil chi cʼo ka mac? Mi jun. \v 34 ¿Xataba ʼo ʼuri jun ca bin chake chi caka toj ni ka mac? N-taj. Mi ta are i Crísto ca bin ile, man are ire chi xu ya rib che i camic kumal yoj. Y n-xui ti ile, xak cʼunsam chic sak chuwach, y woʼor ʼo pu wikabim i Dios chila chicaj, are ca cojow ka tzij chuwach i Dios. \v 35 ¿Pachin ʼuri coj resaj puʼab i cʼaxnabal u cʼux i Crísto? Mi jun. We oj ʼo pa tak cʼax, we caka tij uyej, we caka tij cʼax cumal i winak, ¿xataba i Crísto n-coj raj ta chic? We n-ta ka wa, o n-ta ka ʼuʼ, we oj ʼo chuwach jun pelígro, o we coj qui camsaj, ¿xataba rumal ile i Crísto n-coj raj ta chic? Katzij coj raj. \v 36 Ketaʼam chi coj icʼaw chupam niʼpa tak i cʼax-le man queje iri cu bij i tzij chi tzʼibtal chupam u wuj i Dios: \q1 Kajwal, awumal yet, cacaj coj qui camsaj; \q1 ʼij ʼij oj ʼo chuwach i camic. \q1 Cʼax quiqui ʼan chake pacha quiqui ʼan che i chij chi quiqui camsaj\f + \fr 8:36 \ft Sálmo 44:22\f*. \m (Queje ile tzʼibtalic.) \p \v 37 N-ta coʼono caka tij i cʼax-le. Ronojel niʼpa tak ile, n-ca tiqui ta chake; xui-ri, yoj lic coj tiqui na che u choʼab rumal i Crísto chi lic cʼax coj u naʼo. \p \v 38 Rumal-i, yin lic wetaʼam chi n-ta chic jun chic coj resaj puʼab i Dios chi lic cʼax coj u naʼo. N-ta coj resaw puʼab ire, \q1 mi tene i camic, mi tene i cʼaslemal; \q1 mi tene i ángel, mi tene itzel tak tew; \q1 mi tene ique chi ʼo qui choʼab (tupu n-ca ʼiltaj ta qui wach); \q1 mi tene i tak re i woʼor, mi tene re i ca cʼun lok; \q1 \v 39 mi tene i je aj chuxeʼ i ulew, mi tene i je aj chicaj; \q1 mi tene jun chic chique niʼpa i ʼolic \m n-ca tiqui ta chi kelsaxic puʼab i cʼaxnabal u cʼux i Dios, chi u ʼalijinsam chake rumal i Kajwal Jesucrísto. \c 9 \s1 I Dios xe u cha i aj Israel winak \p \v 1 Woʼor quin bij jun tzij chiwe chi lic katzij; n-quin tʼoron taj man in re i Crísto. Wetaʼam pin cʼux chi lic katzij wach i quin bij chiwe woʼor man are i u Tewal i Dios cu ʼalijinsaj ile chwe. \v 2 Yin, lic quin bisonic, lic cʼax cu na in cʼux rumal wach tak quiqui ʼan i wach aj Israel winak. \v 3 We ta ʼo módo que totajic, quin ya ne wib yin-i tobal-que; quin ya ne wib-i pa qui qʼuexel tupu quin sach in cʼaslemal chuwach i Dios, tupu queʼelok n-ta chic we che in cʼaslemal ruʼ i Crísto. Quin ʼan ne-ri ile we ta coʼon ʼutz che i qui cʼaslemal i wach aj Israel, péro n-ta coʼon re. \v 4 Yoj chi oj aj Israel winak, i Dios xoʼon chake pacha oj mer racʼal ire. I katit ka mam yoj oj aj Israel xkaj li Dios cuʼ, ruʼ i nim laj u ʼij u chomal. I Dios xu yijba u trat cuʼ, xak xu ya i u ʼatbal tzij chique. Chique ique, i Dios xu cʼutu wach u ʼonquil u cojic u ʼij caka ʼano; xak xu bij chi nim ka toʼic coʼon chake. \v 5 Yoj, xak oj qui muk qui xiquin can i nimak laj tak katit ka mam ujer chi yatal u trat i Dios chique; xak chake yoj, xalax wi i Crísto chi Tolke. Are ire are i Dios puwi ronojel niʼpa i ʼolic, xak cocsax u ʼij queʼe ʼij sak. Amen (katzij). \p \v 6 Yin n-xin bij taj chi Dios n-xoʼon taj pacha i xu bij chique i aj Israel winak. Xui-ri, i u muk u xiquin i mam Israel, n-conojel taj je aj Israel chuwach i Dios. \v 7 Xak queje chique i u muk u xiquin i mam Abraham, n-conojel taj je sakil laj tak racʼal. Man i Dios u bim can che i mam Abraham: “Xui chique ique chi je riumam awacʼal a-Isaac, xui ique quin bij na, chi je a muk a xiquin yet.” (Queje ile xu bij i Dios.) \v 8 Chi, caka ta wi, maka chʼob ʼuri chi oj racʼal i Dios we xa rumal oj u muk u xiquin i mam Abraham, n-queje taj. Xui ique chi xe alax rumal u tzij i Dios chi xu bij che i mam Abraham, xui ique que ʼiltaj na rumal i Dios pacha je sakil laj tak u muk u xiquin i mam Abraham. \v 9 Man i tzij chi Dios u bim can che i mam Abraham are iri: “Coʼon panok quin cʼun na, che i ʼij chi in chʼicom, teʼuri i awixokil ati Sára ca qʼuiji na jun awacʼal ruʼ, jun ral ala.” (Queje ile xu bij che.) \p \v 10 I acʼal-le are i ka mam, ma Isaac. Y n-xui ta la ile; xoʼon panok, i ma Isaac-le, ruʼ i rixokil chi ati Rebéca, xqʼuiji queb cacʼal, je yox. \v 11 I Dios xu cha jun chique i queb acʼalab-le are maja que alaxic. Ique, n-qui ʼanom ti ʼutz, xak n-qui ʼanom ti mal, xui-ri, i Dios retaʼam qui chayic chiquixol i winak pachin i craj ire; n-are ta pacha i ʼutz quiqui ʼan i winak. \v 12 ʼIlbal re i tzij-i, queje iri xu bij i Dios che i qui chuch i queb acʼalab-le: “Are awacʼal ʼatz, queʼelok ajchac chirij i chʼutin\f + \fr 9:12 \ft Génesis 25:23\f*,” xbix che. \v 13 Xak cu bij u wuj i Dios: “Cʼax xin na i a-Jacob, chi chaʼaxel; i a-Esau n-xwaj taj”\f + \fr 9:13 \ft Malaquías 1:2-3\f*. (Queje ile xu bij i Dios.) \p \v 14 ¿Wach caka bij, ʼut? ¿Xataba i Dios n-sucʼul taj wach i cu ʼano? ¡Sucʼulic pues! \v 15 Xu bij i Dios che i mam Moises ujer: “Cwil toʼbal qui wach pachin chique cwaj quin ʼan wi, xak cʼax ni que in naʼo pachin chique cwaj quin ʼan wi,” xu bij che. \v 16 Chi caka ta wi chi Dios n-cu ya ti utzil chomal puwi jun we toʼ pacha craj i jun; xak n-cu ya ta che we toʼ cu tij u ʼij chu rikic. I Dios cu ya i utzil chomal chique pachin che craj cu ya wi. \v 17 Chupam u wuj i Dios cakil wi u tzij che i ma Faraon, chi ʼatol tzij ujer que i aj Egípto winak. I Dios xu bij che: “Chu ʼanic xin ʼan chawe at nim laj ʼatol tzij, man ca ʼiltaj i nim laj in choʼab yin, xak caquetamaj ronojel u wach i jyub taʼaj in pachin yin,” xu bij che. \v 18 Cakil ʼut chi Dios, pachin che craj wi, cril toʼbal qui wach; xak pachin che craj wi, coʼon buy chique pacha xu ʼan che i ʼatol tzij-le. \s1 I Dios, chuwach ʼo wi wach i cu ʼano \p \v 19 Mok ʼo jun cu bij: “We queje coʼon i Dios ile ¿wuchac ʼuri i Dios cu coj u mac i achi? ¿Pachin ca ʼatiw u rayijbal i Dios?” mok cu bij. \v 20 ¡Cha ʼana cwent! Yet at winak, ma tzucuj u mac i Dios. ¿Xataba ʼo jun boj cu bij che i xyijbawic: “¿Wuchac queje iri xa ʼan chwe?” coʼon che? No, n-cu bij ti ile. \v 21 I aj ʼanol boj, ʼo puʼab wach craj coʼon che i xoʼol. Che i mísmo xoʼol-le, ca yiji queb boj che. Quel jun che, chi cu rik u chac lic chom, mas ʼo u ʼij; xak quel jun chic che, chi n-kas ta chom u chac yatal che. \p \v 22 Xak queje ile i Dios, ʼo puʼab wach craj cu ʼan chique i winak. We craj cu cʼut i roywal chique niʼpa i n-ʼus ti quiqui ʼano, cʼutbal-re u choʼab chique, cu ʼan na. Xak we craj cu ya u nimal u cʼux chique, cu ʼan na. \v 23 Queje ile xu ʼan chake yoj, ʼalijinsabal re i nim laj u ʼij u chomal. Xril toʼbal ka wach yoj chi oj u yijbam chu xebal lok man caka rikbej re u ʼij u chomal. \v 24 Man yoj oj u siqʼuim ruʼ. ʼO i oj sicʼtal chiquixol i aj Israel winak, xak ʼo i oj sicʼtal chiquixol i ne te aj Israel. \v 25 Xeʼelok pacha xu tzʼibaj i mam Oséas ujer chi xu bij i Dios: \q1 Ique chi ne te in winak yin, quin ʼan na chique je in winak yin; \q1 ique chi n-cʼax ta xe in naʼo, quin bij na chi cʼax na que in naʼo\f + \fr 9:25 \ft Oséas 2:1, 23\f*. (Queje ile xu bij.) \q1 \v 26 Pa xu bij wi chique: “Yix n-ix ta winak we yin,” xu bij, \q1 coʼon panok, xak chila ca bix wi chique chi je racʼal i Dios cʼaslic\f + \fr 9:26 \ft Oséas 1:10\f*. \m (Queje ile tzʼibtal can chupam u wuj i Dios.) \p \v 27 Xak i mam Isaías ujer xu tzʼibaj i tzij-i chiquij i aj Israel: “Coʼon panok, i aj Israel winak, tupu je qʼui pacha u qʼuial seneb chu chiʼ i ya, xui-ri, ne te qʼui que totajic, \v 28 man i Kajwal are coʼon ni u ʼatbal tzij puwi ronojel i jyub taʼaj, juntir cu ʼano, y lic tzʼakat u wach.” (Queje ile xu bij i mam Isaías\f + \fr 9:28 \ft Isaías 10:22, 23\f*.) \v 29 Xak queje iri xu bij: \q1 I Dios, chi ʼatz u choʼab, xresaj can pichʼ kijayil; \q1 ma ta queje ile xu ʼano, coj eʼel ne ʼuri pacha i queb tinimit Sodóma y Gomórra chi xsachsax qui wach conojel. \m (Queje ile xu tzʼibaj canok\f + \fr 9:29 \ft Isaías 1:9\f*.) \s1 I ʼutz laj tzij xak que i aj Israel \p \v 30 ¿Wach caka bij ʼut? Caka bij na iri: i ne te aj Israel winak, ujer n-xqui tzucuj ti qui yijbaxic chuwach i Dios, xui-ri, woʼor qui rikom chic, rumal u cubibal qui cʼux che i Kajwal. \v 31 I aj Israel winak junwi xqui ʼano. Ujer xqui tzucuj qui yijbaxic chuwach i Dios rumal u ʼonquil i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises. We tene xe tiqui chu ʼonquil, que ʼel ʼuri je ʼutz chuwach i Dios, péro n-xe tiqui ta che. \v 32 ¿Wuchac n-xe tiqui ta che? Xa rumal n-xqui cuba ti qui cʼux che i Jesucrísto. Ique xa xqui cuba qui cʼux che wach tak i ʼutz quiqui ʼano. Quiqui bij ique, i Dios ʼutz que rilo rumal ile. Xeʼel chique pacha xqui taquij cakan che jun abaj, tzaksabal que, man n-xqui cuba ti qui cʼux che i Crísto. \v 33 (Xeʼel ʼuri pacha u bim i Dios. Ire, oʼonom lok xu junamsaj i Jesucrísto ruʼ jun abaj.) Queje iri tzʼibtalic chi xu bij: \q1 Quin tak bi jun pa tinimit Sion chi queʼel chique i winak pacha jun abaj pa quiqui taquij wi i cakan, jun abaj chi que tzak na rumal. \q1 Xui-ri, pachin i cu cuba u cʼux che ire-le, cril na ʼuri chi sakil wach i xroyʼej che. \m (Queje ile tzʼibtal canok\f + \fr 9:33 \ft Isaías 8:14, 28:16\f*.) \c 10 \p \v 1 Ix wachalal, ronojel in cʼux quin rayij i quelbal chi sak i wach aj Israel winak. Lic quin tzʼonoj che i Dios chi quiqui rik na. \v 2 Lic wetaʼam chi ique mas quiqui coj u ʼij i Dios, xui-ri n-quetaʼam taj wach u ʼonquil, n-are ti usucʼ quiqui ʼano. \v 3 N-quetaʼam taj wach u ʼonquil u chʼobom i Dios, chi coʼonbej chique je ʼutz chuwach. N-qui yom ta quib puʼab i Dios, chu ʼonquil pacha u chʼobom ire; n-quiqui ta tu be wach i sucʼbal-que chuwach i Dios. Xa quiqui tij qui ʼij chu ʼonquil pacha quiqui chʼob ique chi ʼanbal ʼutz che quib chuwach i Dios. \v 4 Are xcʼun i Crísto, chi xtani wi u ʼonquil i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises man niʼpa i quiqui cuba qui cʼux che i Crísto, que ʼelok je ʼutz chuwach i Dios xa rumal ile. \s1 I ʼelbal chi sak ʼis ke konojel \p \v 5 Ujer, i mam Moises xu bij chi jun winak queʼel ʼutz chuwach i Dios we lic ca cojon che ronojel i ʼatbal tzij tzʼibtalic. Ketaʼam ile man ire xu tzʼibaj i tzij-i: “Jun winak, we cojon nak che i ʼatbal tzij, cu chʼac u cʼaslemal rumal.” (Queje ile xu tzʼibaj\f + \fr 10:5 \ft Levítico 18:5\f*.) \v 6 Xui-ri, xak xu bij i tzij-i chirij u sucʼbaxic kib chuwach i Dios rumal u cubibal ka cʼux che i Crísto: “Mu bij a cʼux chi ʼutz we tene ʼo jun quel bi chicaj,” iri: kajsabal li re i Crísto chi, chuwach i jyub taʼaj. \v 7 Xak mu bij a cʼux, “ʼUtz we tene ʼo jun ca kaj bi cʼa chuxeʼ i jyub taʼaj,” iri: yacbal li re i Crísto chiquixol i camnak. (Ma chʼob ile, man i tobal-ke n-naj ta chic ʼo wi chake.) \v 8 Are i cu bij u tzij i Dios are iri: “I tzij re i ʼelbal chi sak, nakaj ʼo wi chawe; ca pe u bixquil pa cʼux y quel u bixquil pa chiʼ\f + \fr 10:8 \ft 10:6-8 Deuteronómio 30:12,14\f*.” Are ile are i usucʼ i ʼelbal chi sak rumal u cubibal ka cʼux che i Crísto chi coj tijin yoj chu paxsaxic. \v 9 I Dios cat resaj chupam a mac we ca bij chiquiwach i winak chi are i Jesus are Awajwal, we xak a cojom pa cʼux chi Dios u walijsam chic i Jesus chiquixol i camnak. \v 10 Man ruʼ ka cʼux caka cojo chi Jesucrísto are i Tolke; are ile ca ʼanaw chake oj ʼutz chuwach i Dios. Xak ruʼ ka chiʼ caka bij chi cul ka cʼux che i Jesucrísto; queje ile caka rik i ʼelbal ke chi sak. \p \v 11 Chupam u wuj i Dios, queje iri cu bij: “Niʼpa i quiqui cuba qui cʼux che ire, cril na ʼuri chi sakil wach i xroyʼej che.” (Queje ile cu bij\f + \fr 10:11 \ft Isaías 28:16\f*.) \v 12 I winak, n-ta coʼono we je aj Israel, o we ne aj Israel taj, xa jun i Kajwal ʼo pakawi. Ire, nim i cu ya chique conojel niʼpa i quiqui tzʼonoj qui tobal che. \v 13 Ketaʼam ile, man chupam u wuj i Dios cakil i tzij-i: “Niʼpa i quiqui tzʼonoj qui tobal che i Kajwal, que totajic\f + \fr 10:13 \ft Joel 2:32\f*.” Queje ile cu bij. \v 14 Xui-ri, ¿wach u tzʼonoxic qui tobal che, we n-qui cubam ti qui cʼux che? Xak ¿wach i u cubaxic qui cʼux che, we n-qui tom ti u tzij? Xak ¿wach u tayic u tzij quiqui ʼano we n-ta jun ca bin chique? \v 15 ¿Wach u ʼenam jun chu bixquil u tzij i Dios chique, we n-ta jun ca takaw bic? Xui-ri, ketaʼam chi ʼo i que u tako man chupam u wuj i Dios queje iri cu bij: “¡Lic ʼutz lic chom i qui cʼunic i je ucʼawnak li tzij re uxlambal cʼuxij; chom i qui cʼunic i je aj paxsanel re i ʼutz laj tzij!” (Queje ile tzʼibtalic\f + \fr 10:15 \ft Isaías 52:7\f*.) \p \v 16 Xui-ri, n-conojel taj quiqui coj i ʼutz laj tzij re i tobal-que. Queʼelok pacha xu bij i mam Isaías ujer: “Kajwal, ¿pachin nawi coj cojowic, wach i ka bim?” (Queje ile xu bij che i Dios\f + \fr 10:16 \ft Isaías 53:1\f*.) \v 17 Mi jun cu cuba u cʼux che i Crísto we nu tom taj wach usucʼ. Xak mi jun cu ta usucʼ we n-ta jun ca bin che. \p \v 18 Woʼor quin tzʼonoj ʼut: ¿Xataba n-qui tom ti ʼutz laj tzij? ¡Qui tom pues! Ketaʼam chi qui tom, man chupam u wuj i Dios queje iri cu bij: \q1 I qui chʼawbal in takon, qui tom chic i winak ronojel u wach i jyub taʼaj; \q1 i qui tzij upon-nak chic cʼa naj pa ca ʼe qʼuis wi i jyub taʼaj. \m (Queje ile xu bij i Dios\f + \fr 10:18 \ft Sálmo 19:4\f*.) \p \v 19 Xak quin tzʼonoj chic: I aj Israel winak, ¿xataba n-xqui ta tu be wach cu ʼan ni Dios? Xqui ta pues. Nabe, i mam Moises mísmo cu ʼalijinsaj ile chake, man xu tzʼibaj i tzij-i chi xu bij i Dios chique i aj Israel: \q1 Yin quin ʼan na ʼo ni cʼaxnabal in cʼux chique i ne te aj Israel winak, tupu n-ta que chwe qui bij yix; rumal-i, ca tiʼan na chiwe yix wach i cʼax nabal-que quin ʼano. \q1 Yin quin ʼan na chi ca pe ni iwoywal yix cumal i juban tinimit chi n-ta kas qui nojbal, qui bij yix. \m (Queje ile xu bij i Dios\f + \fr 10:19 \ft Deuteronómio 32:21\f*.) \p \v 20 Teʼuri i mam Isaías, co u cʼux, xu bij i tzij-i chi xbix che rumal i Dios: \q1 Ique chi n-xin qui tzucuj taj, xin qui riko; \q1 ique chi n-xqui chʼob ti in tzucuxic, xin cʼut wib chique. \m (Queje ile xu bij i Dios chiquij i ne te aj Israel winak.) \p \v 21 Péro, chiquij i aj Israel winak, Dios cu bij i tzij-i: “Yin n-in mayim ti qui siqʼuixic jun tinimit je kelkel, jun tinimit chi n-cacaj ta que cojon chwe.” (Queje ile xu bij i Dios, chi u tzʼibam i mam Isaías\f + \fr 10:21 \ft 10:20,21 Isaías 65:1,2\f*.) \c 11 \s1 I Dios rilom toʼbal qui wach i aj Israel \p \v 1 Rumal-i, mok caka bij yoj, ¿Katzij nawi-ri, chi Dios xe roʼtaj can i aj Israel winak, chi je u tinimit ire? N-xe roʼtaj taj. Xak yin mísmo in aj Israel winak. Yin in u muk u xiquin can i mam Benjamin, chi u muk u xiquin can i mam Abraham. \v 2 I Dios n-xe roʼtaj ti u winak. Oʼonom li ujer, xu bij can chique i aj Israel winak chi ique je u tinimit ire, xak nu bim taj we que roʼtaj na\f + \fr 11:2 \ft I Samuel 12:22, Sálmo 94:14\f*. ¿Xataba n-iwetaʼam ti yix wach i tzʼibtal can chupam u wuj i Dios chirij i nim laj ajbil u tzij i Dios, mam Elías? Ire, are xu tzʼonoj che i Dios, xu coj qui mac i aj Israel chuwach i Dios. \v 3 Xu bij che: “Kajwal, ique je qui camsam i ajbil a tzij yet, y xqui wulijsaj i tak awaltar pa quiqui poroj wi i qui sipon i winak chawe. Xui chic yin xin canajic, y xak cacaj quin qui camsaj.” (Queje ile xu bij i mam Elías che i Dios.) \v 4 Teʼuri, xlaʼ u wach che rumal i Dios. Xbix che: “Yin je wesam chic wukub mil, je we yin. Ique n-xqui coj tu ʼij i tiox Baal (chi qui tiox i cachiʼil), xak n-xe xuqui ta chuwach.” (Queje ile xu bij i Dios che i mam Elías ujer\f + \fr 11:4 \ft 11:2-4 I Réyes 19:10,14,15,18\f*.) \v 5 Xak queje i woʼor, man je ʼo jujun aj Israel winak chi je re i Dios; ire, rumal i rutzil u cʼux, je u chom. \v 6 Bay, we ile xa rumal i rutzil u cʼux i Dios, n-rumal ta ʼuri i tak i ʼutz quiqui ʼan ique. We ta xqui chʼac i utzil chomal re i Dios ruʼ tak i qui ʼanom ique, n-are ti utzil chomal re i Dios ʼuri chique. Xui-ri, n-queje ti ile; lic are u sipon i Dios chique. \p \v 7 ¿Wach ʼut? I aj Israel winak n-xqui rik taj wach i xqui tzucuj, xui-ri, je niʼpa ique chi je chatal rumal i Dios, ique xqui riko; i juban, xa ʼani buy chique. \v 8 Xeʼelok pacha cu bij chupam u wuj i Dios; queje iri cu bij: “I Dios xoʼon chique pacha je memernak pa qui nojbal, pa qui cʼux. Xoʼon che i qui baʼwach pacha n-ca tzun taj; xak i qui xiquin, xoʼon pacha tac chique. Queje ile cʼa are ʼo wi woʼor.” (Queje ile tzʼibtalic\f + \fr 11:8 \ft Deuteronómio 29:4; Isaías 29:10\f*.) \v 9 Xak i mam David xu bij ujer: \q1 I qui nimak tak waʼim quiqui ʼano, chu rika u chac chique chapbal que, \q1 chu rika u chac chique tzaksabal que, xak petsabal re i cʼax piquiwi. \q1 \v 10 I qui baʼwach, chu ʼana ʼekum pacha je mawach, chi n-que tzun taj. \q1 Chu ʼana na luclic quij chuxeʼ i cucʼan\f + \fr 11:10 \ft I cucʼan-le, n-ekan taj, xa are wach tak que cʼachir che, niʼpa i ne te re i Dios.\f*, queje wi ile queʼe ʼij sak chiquij. \m (Queje ile xu bij i mam David che i Dios\f + \fr 11:10 \ft 11:9-10 Sálmo 69:22-23\f*.) \s1 Wach i quelbal chi sak i ne te aj Israel \p \v 11 Quin tzʼonoj ʼut: I aj Israel winak, are xqui xutuj i Jesucrísto, ¿xataba xe sachic queʼe ʼij sak chiquij? N-queje ti ile. Xui-ri, are xqui xutuj i Tolque-le, xpe ʼuri i tobal que i ne te aj Israel. I Dios queje ile xu ʼano, tiʼan-bal chique i aj Israel, cu ʼanbej chique chi xak ique cacaj quiqui jach na quib puʼab i Jesucrísto. \v 12 I aj Israel winak, ʼo qui mac, man n-xqui cuba ti qui cʼux che i Crísto; xui-ri, i qui mac-le, xu ʼanbej ʼutz chique conojel i winak chuwach i jyub taʼaj. Are xqui xutuj wach u sujum i Dios chique, ʼutz xeʼel chique i ne te aj Israel winak. We ʼutz xelic are xqui ʼan i qui mac i aj Israel, mas ʼutz ʼuri queʼelok coʼon panok are que tzalij chal ruʼ i Dios. \p \v 13 Woʼor xak ʼo jun tzij cwaj quin bij chiwe yix chi n-ix ta aj Israel winak. Are i Dios chi in takawnak li chique i ne te aj Israel, rumal ʼuri, cwaj yin lic ʼutz queʼel in chac. \v 14 We ʼutz queʼel in chac iwuʼ yix, mok quiqui chʼob u ʼonquil i wach aj Israel winak pacha i ʼanom yix, y que ʼel ni ique chi sak rumal. \v 15 Are xe oʼtax i aj Israel rumal i Dios, are ʼuri i ne te aj Israel xqui rik u chomarsaxic quib ruʼ i Dios. Lic ʼutz xeʼel ile, péro mas ʼutz queʼel na are que cʼulax tan chic i aj Israel rumal i Dios; ique chi je camnak que cʼasi na. \v 16 I nabe wa ʼantal che i ʼor ca sujux chuwach i Dios, ʼanbal che i ʼor ronojel chi ʼo u ʼij chuwach i Dios. Xak queje ca ʼan che jun cheʼ are ca tiquic. Bay, we ʼo u ʼij i raʼ chi ca tiquic, xak ʼo ʼuri u ʼij u ʼab i cheʼ\f + \fr 11:16 \ft Cʼax u tayic u be i tzij-i, xui-ri, je qʼui quiqui chʼobo chi usucʼ queʼel queje iri: I aj Israel winak ʼo qui ʼij chuwach i Dios rumal i catit qui mam, mam Abraham, chi xyaʼ u ʼij rumal i Dios; i mam Abraham-le queje pacha i u raʼ i cheʼ chi xu bij i ma Páblo waral-i, xak pacha i nabe wa sujtal chuwach i Dios.\f*. \p \v 17 Yix iwetaʼam wach u módo i cheʼ olívo, chi qui tic yix; quin junamsaj cuʼ i aj Israel winak. ʼOlic quelsax u ʼab i cheʼ-le, man n-ca wachin taj; teʼuri cocsax u qʼuexel che, chi re jun u cheʼlal olívo, toʼ aj pa tak ʼes. Queje xoʼon i Dios ile chique i aj Israel winak; ʼo jujun chique xe resaj, yabal-re i cʼolbal yix chi n-ix ta aj Israel. Yix ix pacha u ʼab cheʼ chi toʼ aj pa tak ʼes; i Dios ix u nacʼom chic che u nimal i sakil cheʼ olívo. Yix, woʼor xak jun i choʼab, xak jun i chomal ruʼ i juban u ʼab cheʼ, chi ʼax ʼo wi che u nimal, pa xix nacʼ wi yix. \v 18 Xui-ri, mi chʼob yix chi mas nim i ʼij chuwach i sakil laj u ʼab cheʼ-le. We qui bij yix chi mas nim i ʼij chuwach, cha cʼun chi cʼux chi are i raʼ i cheʼ are i ca ucʼaw i cʼaslemal; n-are ti yix quix yaw u cʼaslemal i raʼ i cheʼ, man xa ix nacʼtal che. \p \v 19 Mi bij yix: “Yoj lic oj ʼutz, man i juban xe ʼelsaxic, yabal-re pa coj qʼuiji wi yoj,” quix cha. N-ʼus taj qui bij yix ile. \v 20 Katzij, xe ʼelsaxic, xui-ri, xa rumal n-tu cubibal qui cʼux che i Kajwal. Y yix, ʼo i qʼuijibal péro xa rumal u cubibal i cʼux che i Kajwal. Rumal-i, mi ʼan toʼ nim che iwib, xui-ri, chi na iwib. \v 21 Man iwetaʼam chi Dios n-xe u cuy ti aj Israel winak, chi je sakil laj u ʼab cheʼ, peor yix, n-quix u cuy taj we quiwoʼtaj can u cubibal i cʼux che i Jesucrísto. \v 22 Chiwilapeʼ, i Dios lic ʼo u cʼaxnabal u cʼux, xui-ri, lic sucʼul i cu ʼano. Ire lic cʼan chique i n-xe cojon ta che. Katzij, cʼax quix u na yix, xui-ri, we n-quiwoʼtaj tu cubibal i cʼux che. We quiwoʼtaj canok, xak yix quix resaj. \v 23 Xak queje i aj Israel winak, we quiqui jalwachij qui nojbal, we quiqui cuba qui cʼux che i Jesucrísto, xak ique que nacʼbax tan chic che i cheʼ. Man i Dios ʼo puʼab wach qui naqʼuic tan chic cu ʼano. \v 24 Lic ca tiqui che. Cha cʼun chi cʼux, yix ix u nacʼbam che i cheʼ tupu junwi chi cheʼ ix petnak wi. ¿Xataba cʼax u nacʼbaxic jun u ʼab cheʼ che i mísmo u nimal? N-cʼax taj. Bay, i Dios, ¿xataba cʼax qui cʼulaxic tan chic i aj Israel winak cu ʼano? N-cʼax taj. \s1 I aj Israel que ʼel na chi sak \p \v 25 Ix wachalal, ʼo jun tzij chi cʼa te woʼor cu ʼalijinsaj i Dios chake, chi cwaj quiwetamaj man ʼutz n-qui ʼan ta nim che iwib. Are iri: i qui buyal i aj Israel winak ca qʼuis na. Ique woʼor, pacha memernak i qui noʼoj; queje ile que canajic cʼa ca tzʼakat ni qui qʼuial i ne te aj Israel, chi quiqui jach ni qui cʼux che i Jesucrísto. Teʼuri xak queje quiqui ʼan i aj Israel winak. \v 26 Are quiqui ʼan ile, conojel i aj Israel quiqui rik ni quelbal chi sak. Queje ile queʼelok man queje ile cu bij i tzij chupam u wuj i Dios. Cu bij: \q1 I nim laj Tolque ca pe na pa Sion; \q1 cresaj ni mac atzalal chiquij i u muk u xiquin i mam Israel\f + \fr 11:26 \ft “Israel” are ucab u bi i mam Jacob ujer. Are i Dios xu ya i ucab u bi-le che.\f*. \q1 \v 27 Are ile in trat quin ʼan na cuʼ, \q1 are cu rik ni ʼij chi quin sach i qui mac. \m (Queje ile cu bij i Dios\f + \fr 11:27 \ft 11:26,27 Isaías 59:20-21; 27:9; Jeremías 31:31, 34\f*.) \p \v 28 I aj Israel winak tzel quiqui ta i ʼutz laj tzij re i Jesucrísto; je aj chʼoʼoj ruʼ i Dios rumal. Péro yix, chi n-ix ta aj Israel winak, mas ʼutz xix el rumal, man xa rumal ile, i rikom iwelbal yix chi sak. Xui-ri, i Dios lic nu mayim ti cʼaxnabal que i aj Israel winak, man je qui muk qui xiquin can i loʼlaj catit qui mam chi xe u cha ujer. \v 29 Man i Dios, pacha u sujum canok, lic cu ya na. I sicʼbal-que chi xu ʼano, i Dios n-cu maj ta chic chique. \v 30 Yix, oʼonom lok, lic ix kelkel che i Dios. Xui-ri, woʼor i aj Israel winak xak qui ʼanom kelkel che quib; tzʼakat je queje ile, i Dios xril toʼbal i wach yix, y xix totaj rumal. \v 31 Woʼor are i aj Israel winak chi toʼ je kelkel; queje ile xu ʼan i Dios man coʼon panok, cril tan chic toʼbal qui wach ique, y que totaj na pacha oʼonom chiwe yix. \v 32 I Dios xu ʼan chake chi konojel oj kelkel laj tak winak, man queje ile xak jun ka totajic coʼon chake konojel. \p \v 33 ¡Lic nim i utzil chomal re i Dios chake! Lic ʼo u noʼoj ire; ronojel ʼis retaʼam. Yoj n-coj tiqui ta chu majic usucʼ wach cu chʼob ire; n-caka ta tu be wach i cu ʼano. \v 34 Chupam u wuj i Dios, queje iri tzʼibtalic: “¿Pachin cu ta u be wach cu chʼob i Kajwal? Mi jun. ¿Xataba ʼo jun ca yaw u nojbal? mi jun\f + \fr 11:34 \ft Isaías 40:13\f*. \v 35 ¿Xataba ʼo jun cu ya jun sipon che i Dios y croyʼej tan chic u qʼuexel ca yaʼ che? Mi jun\f + \fr 11:35 \ft Job 41:11\f*.” (Queje ile tzʼibtal canok.) \v 36 Xui-ri, niʼpa i ʼolic ʼis ruʼ i Dios petnak wi. Are ire ʼanawnak ronojel niʼpa i ʼolic; y xu ʼano man cu rik u chac che ire. Chocsax u ʼij queʼe ʼij sak chirij. Amen (queje ile cakaj). \c 12 \s1 Lic chaka jacha i ka cʼaslemal che i Dios \p \v 1 Ix wachalal, i Dios lic rilom toʼbal i wach, rumal-i, lic quin tzʼonoj chiwe chi jacha iwib ronojel i cʼux che i Dios. Chi sujuj iwib che pacha jun sipon ca camsax chuwach, xui-ri, ix cʼaslic. Chi jacha i cʼaslemal che, lic chʼam, lic chom chuwach ire. Ile are sakil laj u cojbal u ʼij i Dios. \v 2 Mi ʼan che iwib pacha toʼ ix re u wach i jyub taʼaj. Xui-ri, chi ya na che i Dios cu jalwachij i cʼaslemal, rumal i cʼacʼ laj nojbal chi u yijbam ire chiwe. Queje ile quiwetamaj ʼuri wach craj i Dios chiwe; quiwetamaj wach i ʼutz, wach i chom, wach i sucʼulic cril ire. \p \v 3 I quin bij na chiwe woʼor, i Dios, rumal i rutzil u cʼux, in u takom chu bixquil; are iri: mi chʼob yix mok mas ix ʼutz (mi rayij jun nim laj patan chixol). Wach tak i yatal chiwe rumal i Dios chi jujunal, chi ʼana ile; we katzij quiwaj qui ʼan jun chac nim, chi na ʼuri u be we i Dios u yom u cowil i cʼux chu ʼonquil. \v 4 ʼIs jalajuj tak chac yatal chake chaka jujunal, queje pacha u ʼonom i ka chʼacul: ʼo ka jolom, ʼo ka baʼwach, ʼo ka ʼab, ʼo kakan; ile n-xak ta jun i qui chac chi qui jujunal. \v 5 Xak queje yoj; oj qʼui, péro xa oj jun chʼaculaj ʼantal chake konojel. Xa oj jun chʼaculaj coj eʼelok junam ruʼ i Crísto; konojel ʼis caka rik i ka chac che i chʼaculaj-le. \p \v 6 I Dios, rumal i rutzil u cʼux chake, jalajuj i chac u yom chake; we u yom chake chi coj tiqui chu bixquil chique i winak wach u ʼalijinsam ire chake, chaka ʼana ʼuri ruʼ ronojel ka cʼux, rumal i nim laj u cubibal ka cʼux che i Jesucrísto. \v 7 We i Dios u yom chake chi coj tiqui chi qui toʼic i winak, xak chaka ʼana ruʼ ronojel ka cʼux. We u yom chake oj cʼutunel chique i winak, are ʼuri ile chaka ʼana. \v 8 We u yom chake chi coj tiqui chu yaʼic u cowil ka cʼux chakawach, chaka ya ʼuri. We u yom chake chi coj tiqui chi qui toʼic i nibaʼib, che ka to ʼuri lic ronojel ka cʼux. Jun, we cajʼatzil, chu ʼana pacha i usucʼ, o we i Dios u yom che chi aj ʼanol ʼutz chique i quiqui tij uyej, cha quicot ʼuri chu ʼonquil ile. \s1 I rajwaxic chi caka ʼan yoj chi oj re i Crísto \p \v 9 Chi ʼana che iwib chi ʼo cʼaxnabal i cʼux chiwach, lic sakil. Ronojel niʼpa i n-ʼus taj, tzel chiwila; niʼpa i ʼutz, chi ya i wach che. \v 10 Cʼax chi na iwib chiwach man iwatz i chaʼ iwib rumal i Crísto. Chi ya i cʼux chu cojic i ʼij chiwach. \p \v 11 Lic chi ya i cʼux chu ʼonquil u chac i Kajwal; mi cʼayo. \p \v 12 Chix quicotok, man iwetaʼam qui rik ni ʼutz chi u chʼobom i Dios chiwe rumal. We ʼo cʼax ca pe piwi, chi chʼija ruʼ u nimal i cʼux. Mix uxlan chu tzʼonoxic che i Dios. \p \v 13 Je niʼpa i je re i Dios, we ʼo uyej quiqui tijo, che i to; xak chi ya i posar chiwach. \p \v 14 Yix, we ʼo jun cu tzucuj i cʼax piwi, chi tzʼonoj i ʼutz puwi ire. Mi tzʼonoj i tojpen puwi, xui i ʼutz. \p \v 15 We ʼo jun ca quicotic, chix quicot ruʼ; we ca bisonic, xak chix bison yix ruʼ. \p \v 16 Chi na xak jun i cʼux chiwach. Mi ʼan toʼ nim che iwib; chi ʼana xak jun che iwib cuʼ i n-ti qui ʼij. Mi chʼob yix ʼis iwetaʼam. \p \v 17 We ʼo jun coʼon jun mal chiwe, i yix mi ʼan jun mal che ire. Chi bisoj u ʼonquil i ʼutz chiquiwach conojel i winak. \v 18 Chi tija i ʼij chu jeqʼuic iwib che tak i chʼoʼoj, man ʼutz, chom quix qʼuiji chiquiwach conojel. \v 19 Ix wachalal, we ʼo jun cu ʼan u mac chiwe, mi tzalij u wach che. Chi ya puʼab i Dios wach i tojbal-re ca yaʼ che. Man chupam u wuj i Dios, queje iri tzʼibtalic: “Xui pinʼab yin ʼo wi u tzalijbal che, we ʼo jun u ʼanom u mac; xui yin ca majawic quin ya i tojbal-re che, cu bij i Kajwal\f + \fr 12:19 \ft Deuteronómio 32:35\f*.” \v 20 Xak cu bij: “We ʼo jun, tzel cat rilo, we ca numic, cha tzuku; we ca cʼatic, cha ya u yaʼ. We queje ile ca ʼano, cu na u be ʼuri chi qʼuixbal i ca tijin chu ʼanic\f + \fr 12:20 \ft Provérbios 25:21,22\f*.” (Queje ile tzʼibtalic.) \v 21 Mi ya che i n-ʼus taj quix u chʼaco; chi chupu i n-ʼus taj ruʼ i ʼutz. \c 13 \s1 Chi ʼana wach usucʼ i cʼaslemal chuwach i ʼatbal tzij \p \v 1 ʼO u chac qui ya iwib chu cojic i ʼatbal tzij ʼo chuwach i jyub taʼaj, man are i Dios cojownak i ʼatbal tzij piwi. Niʼpa i ʼatbal tzij je ʼolic, ʼis are i Dios je u cojom. \v 2 Pachin n-cu coj ti ʼatbal tzij, queʼelok cu kelo wach tak u yijbam i Dios. Pachin queje ile cu ʼano, queʼel ʼuri aj mac; xa utuquel cu petsaj i tojbal mac puwi. \v 3 Man i ʼatbal tzij, n-que u ocsaj ta ʼil niʼpa i quiqui ʼan i ʼutz, xui-ri, niʼpa i quiqui ʼan i mal are i quiqui xij quib che i ʼatbal tzij. We cawaj n-ca xij ta awib che i ʼatbal tzij, cha ʼana ʼuri i ʼutz. We queje ile ca ʼano, at ʼutz ʼuri chuwach. \v 4 Man i ʼatbal tzij, Dios u yom pawi, ʼanbal ʼutz chawe. Xui-ri, we n-ʼus ti ca ʼano, cha xija awib ʼuri. Ire n-toʼ ta yatal u patan; ʼo u chac che i Dios. Are u chac ire, are ca yaw i tojbal mac chique i quiqui ʼan qui mac. \v 5 Rumal-i, ʼo u chac chi cojo wach cu bij i ʼatbal tzij. Queje ile, n-ca pe ti tojbal mac piwi; n-xui ti ile, xak chi ʼana man ketaʼam chi queje ile craj i Dios, chi coj cojonic. \v 6 Are i rumal-i, chi ca toj i impuésto che i ʼatbal tzij; man ire ca tijin che u chac yatal che rumal i Dios. \s1 Wach usucʼ i cʼaxnabal kib chakawach \p \v 7 Chi ʼana i usucʼ pacha i ca majawic cuʼ i winak. We tojonic ruʼ i ʼatbal tzij, chi tojo; we ca majawic qui toj i qʼuijibal, chi tojo; we ca majawic quix cojon che i jun, chix co-jonok; we ca majawic qui coj u ʼij i jun, chi cojo u ʼij. \v 8 We ʼo a cʼas ruʼ jun winak, cha tojo. Xak queje ile, pacha ʼo jun ka cʼas chakawach, are iri: are i cʼax chaka na kib chakawach. Man jun, we cʼax cu na u loʼcʼanij, ca tijin ʼuri chu ʼanic wach usucʼ i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises. \v 9 Man queje iri cu bij i lajuj tzij pixab: we ʼo winak awuʼ, ma tzucuj chic jun chic; xak cu bij: mat camsanic, ma ʼan ʼelaʼ, ma nucʼ tzij chirij jun chic, ma rayij u wach u bitak re jun chic. Xui-ri we jun lic cʼax cu na u loʼcʼanij pacha cʼax cu na rib ire, ca tijin ʼuri chu ʼonquil wach cu bij i lajuj tzij pixab; ca tijin chu ʼonquil i tzij pixab chi xin bij-le, xak i juban chic. \v 10 Pachin ʼo cʼaxnabal u cʼux, n-ta xak manal coʼon chique u loʼcʼanij; we lic ʼo u cʼaxnabal u cʼux, ca cojon ʼuri che ronojel u tzij u pixab i Dios. \p \v 11 Chi cojo retalil che tak i ʼij chi oj ʼo wi woʼor; ca majawic ca cʼun sak chakawach. Chakila u be chi i kelbal chi sak nakaj chic ʼo wi chake; mas nakaj chic ʼo wi chuwach are xka coj wi li u tzij i Dios. \v 12 Are i ʼij oj ʼo wi-ri, pacha jun aʼab ya quicʼawic, ya ca pe u sakiric. Rumal-i, ʼo u chac cakoʼtaj can u ʼonquil wach tak i quiqui ʼan i winak pa ʼekumal. Chaka to kib ruʼ u ʼonquil i ʼutz, pacha cu ʼan jun soldádo, cu to rib ruʼ u chʼichʼ. \v 13 Oj ʼo chic pa sak, chom chaka ʼana ʼuri. Maka ya kib che ʼabaric; maka ya kib chu tzucuxic tak i caʼay chi n-ʼus taj; maka kajsaj ka ʼij cuʼ ixokib; maka ya kib che i n-ʼus taj; maka tzucuj chʼoʼoj; maka ʼan ca titat ka pam che wach tak i ʼo ruʼ i ka loʼcʼanij. \v 14 Xui-ri, chi cowij iwib che i Kajwal Jesucrísto; y mi chʼob chic u jachic iwib chu ʼonquil i mal laj tak u rayijbal i chʼacul. \c 14 \s1 Ma ʼat tzij puwi awachalal \p \v 1 We ʼo jun winak chi cʼa maja cu ta u be bien i cʼutunic re i Crísto, chi cʼulaj iwuʼ; xak mi ʼan chʼoʼoj ruʼ che tak i cu chʼob ire, we n-kas ta xak jun ruʼ wach i qui chʼob yix. \v 2 Por ejémplo, ʼo jujun quiqui chʼobo chi ʼis ʼutz wach i ca tijawic, xui-ri, ʼo jujun n-kas ta jiquil qui cʼux y quiqui bij ique chi xui ichaj ʼutz ca tijawic re u tiʼbalil qui wa. \v 3 Bay, i jun chi cu bij chi ʼis ʼutz wach ca tijawic, mu chʼachʼa i jun chi ʼo i n-cu tij taj. Xak i jun chi ʼo i n-cu tij taj, mu chʼachʼa i jun chi ʼis cu tijo. Mu ʼat tzij che, man i Dios ya u cʼulam chic ruʼ. \v 4 ¿Ix pachin yix chi qui ʼat tzij puwi i rajchac jun chic? Are i u patron ire ca ʼataw na tzij puwi we ʼutz u chac cu ʼano o we n-ʼus taj. Jun, we sakil laj rajchac i Dios, ʼutz ʼuri queʼel u chac, man ʼo u choʼab i Dios ruʼ, chu ʼonquil u chac. \p \v 5 Quin bij chic jun ejémplo: ʼo i kachalal que binic chi ʼo tak i ʼij chi mas nim u ʼij chiquiwach juban chic ʼij. Xak ʼo i que binic chi i tak i ʼij ʼis je xak jun, mi jun ʼo u ʼij. Bay, chaka jujunal wi, chaka chʼobo usucʼ, teʼuri chaka ʼana pacha i caka na pa ka cʼux chi sucʼulic. \v 6 Pachin ca cojow i nim laj ʼij, chu ʼana man ocsabal re u ʼij i Kajwal. Xak pachin n-ca cojow ti nim laj ʼij-le, chu ʼana man cu na pu cʼux chi are u rayijbal i Kajwal. Xak pachin ʼis cu tijo, xak cu ʼano, ocsabal re u ʼij i Kajwal, man cu tioxij che i Dios rumal u wa. Xak pachin i ʼo i n-cu tij taj, queje ile cu ʼano man xak ocsabal re u ʼij i Kajwal; xak cu tioxij che i Dios. \p \v 7 I ka cʼaslemal, n-xui ti yoj ʼo ke che; xak i ka camic, n-xui ti yoj ʼo ke che; man i Kajwal, ʼo re ire che. \v 8 We oj cʼaslic, are rumal caka cojbej-re u ʼij i Kajwal; we xi coj camic, xak cojbal-re u ʼij i Kajwal. Queʼel ʼuri, we oj cʼaslic, we xi xoj camic, oj re i Kajwal. \v 9 Man i Crísto xcamic, y xcʼun chic sak chuwach, man queʼelok chi are i Kajwal pakawi, we oj cʼaslic xak we xi oj camnak chic. \p \v 10 ¿Wuchac ʼuri ʼo jujun chixol yix quiqui ʼat tzij chique i cachalal; xak ʼo jujun n-que caj ti cachalal? Cu rik ni ʼij, konojel yoj coj eʼel chuwach i Dios\f + \fr 14:10 \ft Are xqui ʼatsaj i wuj-i, ʼo jujun aj tzʼib ujer xqui tzʼibaj waral-i: “Crísto” pu qʼuexel i tzij “Dios”.\f* man cu ʼatbej tzij pakawi chaka jujunal. \v 11 Ketaʼam ile, man chupam u wuj i Dios queje iri tzʼibtalic: \q1 Cu bij i Kajwal: “Lic katzij i tzij-i\f + \fr 14:11 \ft I tzij chi xu bij are iri: “(Ile lic katzij) xak jun ruʼ iri: chi lic in cʼaslic.”\f*, \q1 conojel que xuqui na chinwach yin; \q1 conojel quiqui bij na chi xui yin in Dios\f + \fr 14:11 \ft Isaías 45:23-24\f*.” \m (Queje ile tzʼibtalic.) \p \v 12 Konojel ʼuri, chaka jujunal, caka bij na chuwach i Dios, wach i ka ʼanom chi, chuwach i jyub taʼaj. \s1 Ma tzaksaj awachalal che tak wach ca ʼano \p \v 13 Rumal-i, maka tzucuj chic ka mac chakawach. Are, chaka na u be wach coj tijin yoj chu ʼanic; mokxa ʼo tak i caka ʼano chi xa que tzak i kachalal rumal. \v 14 Yin wetaʼam chi niʼpa i ca tijawic ʼis ʼutz; rumal i Kajwal Jesucrísto wetaʼam chi n-ta tak i ʼolic chi n-chʼam taj chuwach i Dios. Xui-ri, we ʼo jun cu na pu cʼux we n-chʼam taj, che ire ʼuri, n-chʼam taj. \v 15 We yet, rumal wach tak i ca tijo, ca ʼan che awachalal chi ca bison ire, n-ta cʼaxnabal a cʼux ʼuri che. I Crísto xcam rumal ire; ma ʼan ʼuri che chi ca sachic xa rumal wach i ca tij yet. \v 16 N-ta xak ma ʼano we n-ʼus taj chique i juban, tupu awetaʼam yet chi ʼutz. \v 17 I usucʼ i ka ʼolem pa ʼatbal tzij re i Dios n-are ti wach tak i caka tijo, wach tak i caka tuʼu; xa are wach tak ca pe ruʼ u Tewal i Dios, chi are i ka cʼaslemal sucʼulic, xak i uxlanem pa ka cʼux, xak i quicotemal caka naʼo. \v 18 We queje ile coj tijin chu ʼanic chuwach i Crísto, i Dios ca quicot ʼuri kuʼ; xak i winak, ʼutz coj quilo. \p \v 19 Chaka tzucuj ʼuri u chomalil kib cuʼ i kachalal; chaka tzucuj u toʼic kib chakawach che i ka cʼaslemal chuwach i Dios. \v 20 Maka yoj u chac i Dios chakaxol xa rumal wach tak i caka tijo. Katzij, ronojel tak i ca tijawic, ʼis chʼam chuwach i Dios, péro n-ʼus ti caka ʼano we ʼo i caka tijo chi xa cu tzaksaj jun kachalal chupam u mac. \v 21 Mas ʼutz we n-caka tij ti tiʼij, xak we n-caka tuʼ ti víno, xak maka yinya u wach junacos we xa tzaksabal re i kachalal caka ʼano. Maka ʼan tak ile, we xa coc ire chi macunic rumal, o we xak queʼel ire n-jiquil ta chic u cʼux rumal. \v 22 We ketaʼam pa ka cʼux chi Dios ʼutz crilo wach i coj tijin chu ʼanic, ʼutz ʼuri ke yoj, xui-ri, ʼo u chac xui yoj ketaʼam chuwach i Dios. ʼUtz que i winak chi n-ta cu bij qui cʼux che, wach i que tijin chu ʼanic. \v 23 Xui-ri, we ʼo cu bij ka cʼux che, wach tak i caka tijo, coj macun ʼuri. Queje ile queʼelok, man caka na pa ka cʼux chi n-ʼus ti caka ʼano. We ʼo tak caka ʼano, y we n-kas ta jiquil ka cʼux che, coj macun ʼuri rumal. \c 15 \s1 Cha ʼana i ʼutz chiquiwach awachalal \p \v 1 Yoj chi jiquil ka cʼux chuwach i Dios, ʼo u chac ʼo u nimal ka cʼux chique i n-kas ta jiquil qui cʼux, tobal na que ruʼ wach tak i que cʼachir che. Maka ʼan tak i xui cu maj ka wach yoj. \v 2 Chaka jujunal yoj, ʼo u chac caka ʼano pacha i ʼutz quiquil i kachalal. Queje ile chaka ʼana, tobal-que che i qui cʼaslemal chuwach i Dios, xak jicsa-bal-que piqui cʼux. \v 3 Chaka ʼana pacha xu ʼan i Crísto. Ire n-xu ʼan taj pacha i toʼ xraj ire. Xui xu ʼano pacha xraj i u Kajaw, tobal ke yoj. Xu chʼijo pacha i tzij-i chi tzʼibtal can chupam u wuj i Dios: “Are xat qui yoʼya, chwij yin xtzak wi i yoʼyanic-le.” (Queje ile tzʼibtalic\f + \fr 15:3 \ft Sálmo 69:9\f*.) \v 4 Niʼpa i tzʼibtal can chupam u wuj i Dios, are tijojbal ke yoj. Tzʼibtal canok, man cu tobej-ke che u nimal ka cʼux, xak cu yabej u cowil ka cʼux. Rumal ile, cul ka cʼux che chi lic caka rik ni kelbal chi sak. \v 5 Ruʼ i Dios ca pe wi i u nimal ka cʼux, xak i u cowil ka cʼux. Quin tzʼonoj che ire, chi quix u to na, chi junam i wach junam i cʼux ix ʼolok, rumal i terejic yix chirij i Jesucrísto. \v 6 Queje ile quin tzʼonoj che, man iwonojel yix, junam i wach, qui coj ni u ʼij i Dios chi are i u Kajaw i Kajwal Jesucrísto. \s1 I ʼutz laj tzij bital chique i ne te aj Israel \p \v 7 Rumal ʼuri chiwaj iwib chiwach; chi cʼulaj iwib chiwach, xak jun ruʼ pacha i Crísto are xoj u cʼulaj ruʼ. Queje ile chi ʼana, cojbal re u ʼij i Dios. \v 8 Quin bij chiwe, queje ile chi ʼana man i Jesucrísto xoʼon ajchac che rib chiquij i aj Israel winak. Xcʼunic, ʼanbal-re chique pacha u bim i Dios chique can i loʼlaj katit ka mam ujer; xcʼunic cu cʼutbej re chi Dios lic cu ʼan na pacha i u bim canok. (U bim can chique chi cu tak li jun tolque, ile are i Crísto xcʼunic.) \v 9 Xui-ri, n-xui ta cumal i aj Israel winak xcʼunic, xak cumal i ne te aj Israel winak. Xraj ire chi xak ique quiqui cʼamwaj quiqui tioxij che i Dios, man xril toʼbal qui wach. Chupam u wuj i Dios, queje iri tzʼibtalic: \q1 Rumal-i, quin bij a ʼij chiquixol i ne te aj Israel;\f + \fr 15:9 \ft I mer tzij xu bij are iri: “i tak i tinimit”. Queje ile xu bij, man pa Antíguo Testaménto, are cu bij “i tak i tinimit”, queʼelok n-are ti qui tinimit i aj Israel.\f* \q1 quin bixaj tak i bix, cojbal re a ʼij. \m (Queje ile tzʼibtalic\f + \fr 15:9 \ft 2 Samuel 22:50; Sálmo 18:49\f*.) \v 10 Xak cu bij jun chic tzij: \q1 Yix chi n-ix ta aj Israel winak, xak chix quicot junam cuʼ i je chatal rumal i Dios\f + \fr 15:10 \ft Ique-le je are i aj Israel winak.\f*. \m (Queje ile tzʼibtalic\f + \fr 15:10 \ft Deuteronómio 32:43\f*.) \v 11 Xak cu bij jun chic tzij: \q1 Chi bij ni u ʼij i Kajwal, yix chi n-ix ta aj Israel winak. \q1 Chi bij chi lic nim u ʼij, iwonojel yix, xa bi chi ix winakil. \m (Queje ile tzʼibtalic\f + \fr 15:11 \ft Sálmo 117:1\f*.) \v 12 Xak ʼo chic jun tzij; xu bij i mam Isaías: \q1 Coʼon panok, ca ʼel na jun chique u muk u xiquin i ma David, chi u cʼojol can i mam Isai; \q1 ca yaʼ ni u patan piquiwi i ne te aj Israel winak. \q1 I winak-le, cul ni qui cʼux che chi quiqui tij ni ʼutz rumal ire. \m (Queje ile tzʼibtalic\f + \fr 15:12 \ft Isaías 11:1, 10\f*.) \p \v 13 Ruʼ i Dios ca pe wi i nabal-re pa ka cʼux chi cakil na wach i cu sujuj chake. Quin tzʼonoj che ire lic quix u quicotsaj, xak cu ya ni uxlambal i cʼux, rumal u cubibal i cʼux che ire. Yix, cul i cʼux che chi qui rik na wach u sujum i Dios chiwe. Quin tzʼonoj che, chi rumal i u Tewal i Dios, ca cowir u cubibal i cʼux-le. \p \v 14 Yin, wachalal, cul in cʼux chiwe chi lic nim i rutzil i cʼux chique conojel, xak lic iwetaʼam wach i rajwaxic che i be re i Dios; rumal-i quix tiqui chu yaʼic i nojbal chiwach. \v 15 Xui-ri, wachalal, xin cowij jubiʼ in wach chu tzʼibaxic i tzij-i chiwe; xin ʼano man n-qui sach ta chi cʼux i tzij cʼut-tal chiwe. Quin ʼano man are in patan chi yatal chwe rumal i utzil chomal re i Dios. \v 16 In u takom, chi in ajbil u tzij i Jesucrísto chique i ne te aj Israel winak; in patan are u bixquil chique wach i ʼelbal chi sak chi u yijbam i Dios. Queje ile quin ʼano quin yabej-que chuwach i Dios pacha jun sipon ʼutz crilo, jun sipon chi ʼantal chom che rumal u Tewal. \p \v 17 I in chac chi u yom i Dios chwe, chom ca tijin relic quin bij yin, péro xa rumal i Jesucrísto chi ca tijin chin toʼic. \v 18 Yin, we ʼo i quin cowij in wach chu bixquil, xui quin bij ile chi u ʼanom i Jesucrísto ruʼ in ʼab yin, ʼanbal-re chique i ne te aj Israel chi que cojon ique che i Dios. Iri, ʼantajnak ruʼ tak in tzij, xak ruʼ wach tak in ʼanom. \v 19 I nimak tak ʼanic, nimak tak milágro chi in ʼanom, xa ruʼ u choʼab i u Tewal i Dios in ʼanom wi. Lic in paxsam u tzijol wach i ʼelbal chi sak rumal i Jesucrísto. Naj in paxsam wi; xin jek u bixquil pa Jerusalen, teʼuri xak xin bij pa tak aldéa chila, teʼuri xin ʼe cʼa pa jyub Ilírico. \v 20 Queje ile xin tij in ʼij chu bixquil pa n-paxsam ta wi u tzijol chi ʼo i ʼelbal chi sak rumal i Crísto. N-are ti in patan yin u bixquil u tzij i Crísto pa bital wi chic\f + \fr 15:20 \ft I mer tzij xu bij are iri: queje ile, n-quin coj ti xan puwi i cubibal ja chi jun chic ʼanawnak.\f*. \v 21 Cwaj yin queʼelok pacha i tzij-i chi tzʼibtal chupam u wuj i Dios: \q1 Niʼpa i n-qui tom ti u tzijol i Kajwal, quiqui ta na;\f + \fr 15:21 \ft I mer tzij xu bij waral-i are iri: “quiquil na”.\f* \q1 niʼpa i n-qui tom taj, quiqui ta ni u be. \m (Queje ile tzʼibtalic\f + \fr 15:21 \ft Isaías 52:15\f*.) \s1 I ma Páblo craj ca ʼe cʼa Róma \p \v 22 Qʼuial mul xwaj i solixic yix, péro rumal in chac-le, n-xin tiqui ta che. \v 23 Woʼor ya xin utzin chu solixic niʼpa tak i jyub chi in bim-le. Rumal-i, ya quin ʼano pacha cwaj te li ujer chi quin upon iwuʼ. \v 24 In chʼobom chi quin icʼaw na iwuʼ are quin ʼe cʼa Espáña; we xix icʼaw wila, mok quin i to jubiʼ che wach i rajwaxic chwe, ʼanbal re in viáje. Teʼuri quin quicotic quin ʼec, man rilom chic rib ka wach iwuʼ. \v 25 Xui-ri woʼor, ʼo u chac quin ʼe Jerusalen, quin cʼambej bi re jubiʼ mer chi moltajnak, tobal-que i kachalal chila. \v 26 I kachalal pa Macedónia, xak pa Acáya qui chʼobom chi que qui to pan i kachalal je nibaʼ pa Jerusalen. \v 27 Xqui na ique chi ʼutz que qui to, man i ne te aj Israel winak pacha ʼo qui cʼas cuʼ i kachalal chi je aj Israel winak, man ique xe cʼutuw i ʼutz laj tzij re i Dios chique i ne te aj Israel. Rumal-i, woʼor ique ca majawic quiqui jach jubiʼ ubitak-que chique i kachalal aj Israel-le. \v 28 We xutzin in chac-le, we xqʼuis u jachic i sipon chique, teʼuri quin maj in be cʼa Espáña. Are ʼuri quin icʼaw iwuʼ. \v 29 Are quin upon iwuʼ, wetaʼam chi lic nim i utzil chomal re i Crísto ca pe na pakawi junam iwuʼ. \p \v 30 Wachalal, lic quin tzʼonoj utzil chomal chiwe chi quin i to ruʼ in chac re i Dios; chi tzʼonoj che i Dios pinwi rumal re i Kajwal Jesucrísto, xak rumal i cʼaxnabal ka cʼux chi u yom i u Tewal i Dios chake. \v 31 Chi tzʼonoj che i Dios, quin u to na chiquiwach i aj Judéa winak chila, chi n-cacaj tu cojic u tzij i Crísto. Xak chi tzʼonoj che i Dios puwi i mer chi quin cʼam bi chique i kachalal aj Jerusalen, chi ʼutz u cʼamic quiqui ʼano. \v 32 We queje queʼel ile, quin quicotic quin upon iwuʼ. We craj i Dios, quin uxlan jubiʼ iwuʼ. \v 33 I Dios chi cu ya i uxlambal ka cʼux, quin tzʼonoj che, chi ʼo na iwuʼ yix. Amen (queje ile cwaj). \c 16 \s1 Cu ya pan rutzil qui wach i cachalal \p \v 1 Quin tzʼonoj pawor chiwe, chiwila u wach i kachalal ati Fébe are cupon iwuʼ. Ire ʼo u patan cuʼ i jutzobaj kachalal pa tinimit Cencréa. \v 2 ʼUtz u cʼulaxic chi ʼana iwuʼ rumal re i Jesucrísto. Chi ʼana che pacha usucʼ chiquixol i cachalal quib rumal i Jesucrísto. Chi to ruʼ niʼpa wach i rajwaxic che, man nim i qui toʼic i juban u ʼanom, xak queje yin mísmo, in u tom. \p \v 3 Chi ya rutzil qui wach i ati Priscíla i ma Aquíla chila, chi je wachiʼil che i chac re i Jesucrísto. \v 4 Ique laj xqui ya quib chi camic chin toʼic yin, rumal-i, lic quin tioxij chique; n-xui ti yin quin ʼano, xak i je jutak tzobaj kachalal chi ne te aj Israel, xak quiqui tioxij chique. \v 5 Xak chi ya rutzil qui wach i kachalal chi quiqui mol quib chi cachoch i ati Priscíla i ma Aquíla; xak chi ya rutzil u wach i ma Epenéto chi lic cwaj. Are ire are i mer nabe xu cuba u cʼux che i Crísto chila pa jyub Acáya. \v 6 Xak chi ya rutzil u wach i ati Mariy, chi lic chacun-nak tobal iwe. \v 7 Chi ya rutzil qui wach i wach aj tinimit, ma Andrónico y ma Júnias, chi je wachiʼil are xka tij i cárcel cuʼ. Ique qui cubam chic qui cʼux che i Crísto nabe chin wach yin; lic ʼo qui ʼij chakawach yoj oj apostelab. \p \v 8 Chi ya rutzil u wach i ma Amplias chi lic cakaj kib chakawach rumal i Kajwal. \v 9 Chi ya rutzil u wach i ma Urbáno chi are kachiʼil che i chac re i Jesucrísto. Xak chi ya rutzil u wach i ma Estáquis chi lic cʼax quin naʼo. \v 10 Chi ya rutzil u wach i ma Apéles. Ire, ʼalijin-nak chic chi lic cul u cʼux che i Crísto. Xak chi ya rutzil u wach i ma Aristóbulo, xak i u miʼal ralcʼwal. \v 11 Chi ya rutzil u wach i wach aj tinimit, ma Herodion, xak che i ma Narcíso junam cuʼ u miʼal ralcʼwal, chi xak qui cubam qui cʼux che i Kajwal. \p \v 12 Chi ya rutzil qui wach i ati Triféna, i ati Trifósa, chi que chacun che u chac i Kajwal. Xak chi ya rutzil u wach i ati Pérsida chi lic cʼax ca naʼ cumal i kachalal; ire lic chacun-nak che u chac i Kajwal. \v 13 Chi ya rutzil u wach i ma Rúfo chi ʼo u ʼij chiquiwach i kachalal, xak che i u chuch chi lic pacha racʼal xoʼon chwe yin. \v 14 Chi ya pan rutzil qui wach i ma Asíncrito, i ma Flegónte, i ma Hérmas, i ma Patróbas, i ma Hérmes, xak i juban kachalal chi quiqui mol quib cuʼ ique. \v 15 Xak chi ya rutzil qui wach i ma Filólogo junam ruʼ i ati Júlia; xak chique i ma Neréo junam ruʼ i ranab, xak che i ma Olímpas junam cuʼ i kachalal chi je ʼo cuʼ. \p \v 16 Chuwach i Dios, chi tzʼubaj iwib chiwach\f + \fr 16:16 \ft Queje xqui ʼan ile i je re i Dios, cʼutbal-re chi ʼo qui ʼij chiquiwach, xak ʼo i cʼaxnabal qui cʼux.\f*, yabal-re rutzil i wach. Conojel i jutak tzobaj kachalal quiqui ya pan rutzil i wach. \p \v 17 Wachalal, lic quin bij chiwe, chi ʼana cwent iwib chique pachin cacaj quiqui petsaj chʼoʼoj chixol, pachin cacaj quix qui tzaksaj. I quiqui ʼan ique-le, junwi chuwach i tzij chi cʼut-tal chiwe, mix terej chiquij. \v 18 Chi jecʼa iwib cuʼ man ique ne te rajchac i Kajwal Jesucrísto. Toʼ quiqui ʼano pacha u rayijbal i qui nojbal ique, xa je aj tʼoronel que i canima i winak. I niʼpa i n-ta kas qui nojbal, quiqui coj i qui tzij man chom, kus quiqui ta ique. \v 19 Conojel i winak quetaʼam chi lic i cojom i u tzij i Dios, rumal-i, lic quin quicot chiwe. Xui-ri, cwaj yin, lic ix sicʼaj chu ʼonquil i ʼutz; mi xa ta jubiʼ mi chʼob u ʼonquil i n-ʼus taj. \v 20 I Dios, chi ca yaw i uxlambal ka cʼux, ire cu ʼan na chiwe chi weʼ u wach qui chʼac i chʼoʼoj ruʼ itzel. I Kajwal Jesucrísto chu ya ni utzil chomal chiwe. \p \v 21 I a-Timotéo, chi wachiʼil che i chac, cu tak bi rutzil i wach. Xak queje quiqui ʼan i ma Lúcio, i ma Jason, xak i ma Sosípater chi je wach aj tinimit. \p \v 22 (Yin in ma Tércio chi xin tzʼibaj i wuj-i re i ma Páblo; xak yin quin ya pan rutzil i wach rumal re i Kajwal\f + \fr 16:22 \ft I jutak paj tzij-i (versículo 22) are u tzij i aj tzʼib re i ma Páblo, chi xu min chuxol i tzij re i ma Páblo.\f*.) \p \v 23 Xak i ma Gáyo cu tak bi rutzil i wach. Ire u yom in posar ruʼ, xak u yom chique i jutzobaj re i Dios quiqui mol quib ruʼ, chi rachoch, cojbal re u ʼij i Dios. Xak i ma Erásto cu ya pan rutzil i wach, are ire i aj cʼolol mer re i ʼatbal tzij. Xak i kachalal ma Cuárto cu tak bi rutzil i wach. \v 24 I Kajwal Jesucrísto chu ya ni i utzil chomal piwi yix. Amen (queje ile cwaj). \s1 Ma Páblo cu bij chi nim u ʼij i Dios \p \v 25 Chaka bij ni u ʼij i Dios, ire chi lic ca tiqui chu jicbaxic i cʼux yix. Cu ʼan na, pacha i tzij chi quin tijin yin chu paxsaxic, are i ʼutz laj tzij che i Jesucrísto. I tzij-le, n-ʼetamam taj cumal i winak ujer; chu xebal ʼij sak, n-ʼetamam taj cʼa te woʼor. \v 26 I tzij-le xak ʼo can chupam i wuj chi qui tzʼibam i ajbil u tzij i Dios ujer. I Dios, chi n-tu qʼuisic u cʼaslemal, u bim canok chi i ʼutz laj tzij-le ca ʼalijinsax na chique conojel i winak. Craj ire chi conojel quiqui cuba ni qui cʼux che, xak que cojon na che. \p \v 27 ¡Xa jun i Dios, xui ire ʼis retaʼam! ¡Chocsax ni u ʼij ire queʼe ʼij sak, rumal wach u ʼanom i Jesucrísto chake! Amen (queje ile cakaj).