\id JHN - Achi de Cubulco [acc] NT (Guatemala) -bd, 2009 \ide UTF8 \h SAN JUAN \toc1 I ʼutz laj tzij chirij i Jesuscrísto u tzʼibam i San Juan \toc2 San Juan \toc3 Jn \mt2 I ʼUTZ LAJ TZIJ CHIRIJ I JESUCRISTO U TZʼIBAM \mt1 I SAN JUAN \c 1 \s1 U cʼunic i Dios chuwach i jyub taʼaj \p \v 1 Are cʼa maja ca jekan u xebal ʼij sak, i Crísto\f + \fr 1:1 \ft I San Juan, are xu tzʼibaj i wuj-i, xu bij are i Crísto are u Tzij i Dios. Queje ile xu bij man i Crísto cu ʼalijinsaj chake wach u chʼobom i Dios.\f* ʼax ʼo wi. Ire ʼo ruʼ i Dios; ire lic Dios. \v 2 Cʼa chu xebal, ire ʼax ʼo wi ruʼ i Dios. \v 3 Ronojel niʼpa i ʼolic, are ire xa ʼanawic junam ruʼ i Dios; n-ta xak ʼolic we n-are ti ire xa ʼanawic. \v 4 Are ire, are u xebal ronojel i cʼaslemal; i cʼaslemal chi ca pe ruʼ ire, lic are i sak, ca sakirsaw qui nojbal i winak. \v 5 Are i sak-i, ca tzun chupam i ʼekumal; i ʼekumal n-ca tiqui ta chu chupic i sak-le. \p \v 6 Xu rik i ʼij, i Dios xu tak li jun u takon, jun achi, ma Wan u bi. \v 7 Are u chac i achi-le, are cu bij chique i winak wach usucʼ i sak-le. Xol u bij i tzij chique, ʼutz conojel quiqui coj che pachin ca yaw i sak chique. \v 8 N-are ti ma Wan ca yaw i sak-le, ire xa col u lapa i Jun chi ca yaw i sak-le. \v 9 Queje ile xu ʼano man i Jun chi ca yaw i sak-le ya ca nakajab u cʼunic chuwach i jyub taʼaj. (Are ire are i Crísto, chi ca tzunsaw qui nojbal conojel i winak.) \p \v 10 Ire xcʼun chuwach i jyub taʼaj; tupu are ire ʼanawnak i jyub taʼaj, xui-ri, i winak n-xquetamaj tu wach. \v 11 Ire xol ʼol cuʼ i ratz u chaʼ chi je rach aj tinimit, xui-ri, ique n-xqui cʼulaj ta cuʼ. \v 12 Xui-ri, ʼo jujun xqui cʼulaj cuʼ, y xqui cuba qui cʼux che; ique ʼut, xyaʼ chique xe u ʼon racʼal i Dios. \v 13 N-queje ta pacha cacʼal toʼ winak, n-queje ta pacha i je alaxnak xa rumal qui rayijbal i winak, n-queje taj; lic are i Dios xoʼon racʼal chique. \p \v 14 I Crísto (chi “U Tzij i Dios” bital che) xoʼon achi che rib, y xqʼuiji chakaxol. Lic nim i cʼaxnabal u cʼux; lic xu cʼut i sak laj tzij re i Dios chake ruʼ wach tak i xu ʼano. Yoj kilom u ʼij u chomal chi xui ruʼ ire ʼo wi, chi are i mer Racʼal i Dios; xa jun ʼolic. \v 15 I ma Wan aj kajsanel ya xu bij pachin ire. Xu bij: \p —I achi-ri are i Jun chi xin lap chiwe, are xin bij chi ca cʼun Jun chic chwijil yin, ʼatz u ʼij chinwach yin, man ire ʼax ʼo wi are xin alax yin. \p \v 16 Lic nim i rutzil u cʼux, rumal-i, qʼui i ʼutz cu ʼan chake; lic u terbalam rib i utzil chomal re ire chake. \v 17 Man i ʼatbal tzij re i Dios, are i mam Moises xcʼutuw chake; xui-ri, are i Jesucrísto xcʼutuw chake chi Dios cʼax coj u naʼo, xak xu sakij chake wach i sak laj tzij re i Dios. \v 18 I Jesucrísto, lic xak jun qui cʼux, xak jun qui noʼoj ruʼ i Dios. Mi jun ʼilawnak u wach i Dios; xui-ri, ketaʼam u wach rumal i Racʼal chi lic xa jun chirij, lic ruʼ ire petnak wi. \s1 I ma Wan, aj kajsanel ya, xu bij u cʼunic i Crísto \p \v 19 (ʼO jun achi, ma Wan u bi, xnabeaj chuwach i Jesus. Ire ca tijin chu kajsaxic ya piquiwi i winak chu chiʼ i ya Jordan.) Are ʼo chila, xe upon juban sacerdóte, xak juban aj patanib re i rachoch i Dios pa Jerusalen. Ique je taktal bi cumal i qui nimakil i aj Israel winak chu tzʼonoxic che i ma Wan pachin ire (mokxa are i Crísto). \v 20 Ire n-xruwaj tu wach, xu bij chique chi n-are taj. Ile pusucʼ i xu bij. \p \v 21 Teʼuri xqui tzʼonoj chic che: \p —¿At pachin ʼut; mok yet at ajbil u tzij i Dios mam Elías, mok xat walij chic? —xe cha. \p I ma Wan xu bij: \q1 —N-yin taj —coʼono. \p Y xqui bij chic che: \q1 —¿Mok yet at are i nim laj ajbil u tzij i Dios chi koyʼem? \p Ire xu bij: \q1 —N-yin taj. \p \v 22 —¿At pachin ʼut? Man yoj que ʼe ka bij chique i xoj qui tak lok. ¿Wach usucʼ a patan ʼut? —que cha che. \p \v 23 I ma Wan xu bij chique: \p —Yin in are i jun chi xu bij i mam Isaías ujer chi ca cʼun na. In are i jun chi ca siqʼuin chu bixquil i tzij-i pa tak jyub tzʼinilic: “¡Ya ca pe i Kajwal! Chi sucʼba i u be\f + \fr 1:23 \ft I usucʼ i tzij-i are iri: Chi yijba iwib chu cʼulaxic i Kajwal.\f* chu wach” —xu bij i ma Wan chique. \p \v 24 I achiab, chi xqui tzʼonoj che ma Wan pachin ire, je takom bi cumal i aj Fariséo winak. \v 25 Teʼuri xqui tzʼonoj chic che: \p —We n-yet ti at Crísto, mi mam Elías, mi i nim laj ajbil u tzij i Dios chi koyʼem, ¿wuchac ʼut ca kajsaj ya piquiwi i winak? —xe cha. \p \v 26 I ma Wan xu bij chique: \p —Yin, katzij quin kajsaj ya piquiwi i winak, péro chixol yix ʼo jun nim laj winak n-iwetaʼam tu wach. \v 27 Ire ca cʼun chwijil yin, xui-ri, ʼax ʼo wi chinwach yin. Nim ni u ʼij ire chinwach yin; n-ca majaw ta chwe quin ʼan mocom che wib chirij ire, mi tene ca majaw chwe quin quir u wach u xajab che —xu bij i ma Wan. \p \v 28 Ronojel iri xa ʼani che jun taʼaj u bi Betábara, chʼaka ya re i Jordan, chila pa cu kajsaj wi ya i ma Wan. \s1 Are i Jesucrísto are ca tojow i qui mac i winak \p \v 29 Chucab ʼij, i Jesus xupon ruʼ i ma Wan. Ire, are xril u wach i Jesus, xu bij chique i winak: \p —Chiwilapeʼ, are i Jun-i are pacha jun ral chij chi ca camsax chuwach i Dios tojbal re qui mac i winak ronojel u wach i jyub taʼaj. \p \v 30 Are ire-le xin lapo are xin bij chi ca cʼun jun chwijil yin chi lic ʼatz u ʼij chinwach yin, man ʼax ʼo wi chinwach. \v 31 Yin n-wetaʼam ta teʼek pachin ire, xui-ri, xin paxsaj rason chique i aj Israel. Are rumal-i xin cʼunic, xin kajsaj ya piquiwi i winak —xu bij ma Wan chique. \p \v 32 Xak xu bij: \p —I u Tewal i Dios xkaj li chicaj pacha palomax ca ʼanawic. Xkajic y xcanaj puwi i achi-le. Yin mísmo xwilo. \v 33 Yin n-wetaʼam ta teʼek pachinok, péro i Dios chi xin u tak chu kajsaxic ya piquiwi i winak xu bij chwe: “Coʼon panok, in Tewal ca kaj lok y ca canaj puwi jun achi; are cawil ile, cawetamaj ʼuri chi i achi-le are i ca kajsaw in Tewal piquiwi i winak.” Queje ile xu bij i Dios chwe. \v 34 Yin wilom chic pacha i xu bij i Dios; rumal-i, quin bij chiwe chi i achi-le lic are i Racʼal i Dios —xu bij i ma Wan chique. \s1 Je queb xqui jek terejic chirij i Jesucrísto \p \v 35 Chucab ʼij, ʼo tan chic i ma Wan aj kajsanel ya chu chiʼ i ya-le, xak je ʼo queb u tijoxelab\f + \fr 1:35 \ft I queb u tijoxelab i ma Wan-le, jun are i ma Andres, y jun chic are i ma Wan chi xtzʼibaw i wuj-i.\f* ruʼ. \v 36 I ma Wan xril u wach i Jesus chi xicʼaw pan chu nakaj; xu cʼut chique i winak y xu bij chique: \p —Chiwilapeʼ, are ire-le, are i pacha i chij chi u yom ni Dios pa ka qʼuexel, tojbal-re ka mac —xu bij. \p \v 37 I queb u tijoxelab i ma Wan, are xqui ta ile, xe terej bi chirij i Jesus. \v 38 I Jesus xtzun chirij, xe ril i queb chi je teren bi chirij, y xu bij chique: \q1 —¿Wach quiwaj wuʼ? —xu bij. \p Ique xqui bij: \q1 —Tijonel ¿Pa at jekel wi? \p \v 39 I Jesus xu bij chique: \q1 —Chol iwila —coʼono. \p Teʼuri ique xe ʼe ruʼ y xquilo pa jekel wi. I ʼor-le, colo a las cuátro re u kajbal ʼij, y xe kajsan ʼij ruʼ. \p \v 40 Queje ile xqui ʼan i queb chi xqui ta u tzij i ma Wan y xe terej bi chirij i Jesus. Jun chique are i ma Andres, chi ratz u chaʼ i ma Simon Pédro. \v 41 I ma Andres-le, juntir xa ʼe la chu tzucuxic i ma Simon, y xu bij che: \p —Ka rikom i Mesías, i Jun chi chatal rumal i Dios chaka toʼic —xu bij. I usucʼ i tzij-le queʼelok “i Crísto”. \p \v 42 Teʼuri i ma Andres xu cʼam bi i ma Simon ruʼ i Jesus. I Jesus, are xril u wach, xu bij che: \p —Yet at a-Simon, racʼal i ma Jonas, péro yin quin ya pa bi woʼor: chi at a-Céfas —xu bij. \p I tzij a-Céfas xak queʼelok a-Pédro. \s1 I Jesucrísto xe u siqʼuij chic queb ruʼ \p \v 43 Chucab ʼij, i Jesus xu chʼob ʼenam pa Galiléa; xu rik chuwach i ma Felípe y xu bij che: \p —Jo wuʼ —coʼono. \p \v 44 I u tinimit i ma Felípe, are i Betsáida, xak jun qui tinimit cuʼ i ma Andres y ma Pédro. \v 45 Teʼuri i ma Felípe xa ʼe chu tzucuxic i ma Natanael, y xu bij che: \p —Ya xkil u wach i achi, chi u tzʼibam can i mam Moises ujer chi cakil na\f + \fr 1:45 \ft I mer tzij xu bij are iri: u tzʼibam can chuwach i wuj re u ʼatbal tzij i Dios.\f*. Are i jun chi xak qui tzʼibam i ujer ajbil u tzij i Dios. I achi-le are i Jesus aj Nazaret, chi racʼal i ma Jose —xu bij i ma Felípe. \p \v 46 I ma Natanael xu bij che: \p —¿ʼO nawi jun nim laj winak cwalij che i tinimit Nazaret? —xu bij. \p I ma Felípe xu bij che: \p —Chat petok, chol awila —coʼon che; y xa ʼec. \p \v 47 I Jesus, are xril u wach i ma Natanael chi ca tijin u tejebic ruʼ, xu bij: \p —I achi-ri lic ʼutz laj aj Israel; ire n-ca tʼoron taj, mi xa ta jubiʼ —coʼono. \p \v 48 I ma Natanael xu tzʼonoj che: \q1 —¿Wach retamaxic in wach xa ʼano? \p I Jesus xu bij che: \p —Yin xwil a wach are at ʼo chuxeʼ i cheʼ higuéra; xwil a wach are maja cat u siqʼuij i a-Felípe. \p \v 49 I ma Natanael xu bij che: \p —At Tijonel, katzij at Racʼal i Dios; yet at ka ʼAtol Tzij chi koyʼem yoj oj aj Israel —xu bij che. \p \v 50 Teʼuri i Jesus xu bij che: \p —¿Quin a cojo xa rumal xin bij chawe chi xat wil chuxeʼ i cheʼ-le? Mas nim i milágro cawil na chuwach ile, cʼutbal-re in pachin yin. \p \v 51 Teʼuri xu bij: \p —Katzij quin bij chiwe, yix quiwil ni caj jakalic, tak i ángel re i Dios ʼo que ʼel bic, y que kaj li pinwi yin, chi in Achi aj Chicaj —xu bij i Jesus chique. \c 2 \s1 Wach i milágro xu ʼan i Jesus pa cʼulanquil \p \v 1 Churox ʼij, ʼo jun cʼulanquil pa tinimit Cana, u cwenta i jyub Galiléa. I u chuch i Jesus ʼo chila che i cʼulanquil. \v 2 I Jesus, tak u tijoxelab, xak je siqʼuim rumal i rajaw i cʼulanquil y xe uponic. \v 3 Are xqʼuis i víno, i u chuch i Jesus xu bij che: \p —Ya xqʼuis i víno —coʼono. \p \v 4 Are ʼuri i Jesus xu bij che: \p —¿Wuchac ca bij ile chwe yin? Cʼa maja cu rik i ʼij quin ʼalijinsaj wach in patan —xu bij che. \p \v 5 Xui-ri, i u chuch xu bij chique i que silab chila: \p —Chi ʼana wach i cu bij ire chiwe —coʼono. \p \v 6 ʼO wakib nimak tak cucub chila, yabal ya; ile ʼantal che abaj. I ya-le, cajwax chique i winak chʼajbal re qui ʼab, chʼajbal re qui lak pacha ʼax quiqui ʼan wi i aj Israel winak chuwach i Dios. Jujun cucub-le cu chʼij colo veinticínco galon ya. \v 7 I Jesus xu bij chique i takon chi que silab chila: \p —Chi nojsaj che i ya niʼpa i cucub-i —coʼono. \p Ique xqui nojsaj i cucub, lic cʼa chu chiʼ. \v 8 Teʼuri xu bij i Jesus chique: \p —Woʼor chiwesaj bi jubiʼ, y chi ya che i rajaw i nimaʼij —xu bij. Ique xqui cʼam bic. \p \v 9 I rajaw i nimaʼij-le xu tij jubiʼ che i ya chi yijinak chic che i víno. Ire n-retaʼam taj pa xqui cʼam wi; xui i que silab chila quetaʼam, man ique quesam li pa cucub. Are ʼuri i ca ucʼaw u tzam i nimaʼij xu siqʼuij i achi chi ca cʼuliʼic. \v 10 Are xupon ruʼ, xu bij che: \p —Conojel i winak, nabe quiqui ya chi tuʼic i jel laj víno. Are ʼut, we qʼui chic qui tuʼum i winak, teʼuri quiqui ya chi tuʼic i víno chi n-kas ta jel. Péro yet, n-are ti xa ʼano; cʼa pa qʼuisbal-re xawesaj li víno chi mas jel —coʼono. \p \v 11 Iri chi xu ʼan i Jesus pa tinimit Cana re i Galiléa, are i nabe milágro chi xu ʼano, cʼutbal-re i nim laj u choʼab; chila xu ʼalijinsaj i nim laj u ʼij u chomal. Teʼuri i u tijoxelab mas xqui jicba qui cʼux che. \p \v 12 Are xutzin ile, xa ʼe pa tinimit Capernaum, junam ruʼ u chuch, i niʼpa i u chaʼ, xak i u tijoxelab. Chila xcanaj wi queb oxib ʼij. \s1 Wach quelsaxic i aj cʼay xu ʼan i Jesus pa rachoch i Dios \p \v 13 Xoʼon panok, ya ca nakajab i nimaʼij que i aj Israel winak, páscua u bi\f + \fr 2:13 \ft I nimaʼij-le, are cʼunsabal chi qui cʼux i aj Israel winak wach i quelic lok piquiʼab i aj Egípto winak ujer.\f*. Rumal i nimaʼij-le, i Jesus xa ʼe pa tinimit Jerusalen. \v 14 Chila pa rachoch i Dios, i Jesus xe u rik achiab chuwaja que tijin chu cʼayixic boyex, xak i chij, tak i palomax. Xak xe ril qui wach achiab chi tak mexa, quiqui cʼayij mer re i rachoch i Dios. \v 15 I Jesus, are xrilo wach i quiqui ʼano, xu yijba jun asial, oktabal bi que conojel, niʼpa i chij, niʼpa i boyex xe roktaj bic. Y xupon cuʼ i achiab chi quiqui jalwachij mer, xu pisquilij bi qui mexa chique y xquicher bi qui mer. \v 16 Xak xe u yaj i aj cʼay palomax, xu bij chique: \p —¡Chiwesaj bi iri chi! Man i ja-ri, rachoch in Kajaw, ¡mi ʼan qʼuebal che! —xu bij chique. \p \v 17 Are ʼuri, xcʼun piqui cʼux i u tijoxelab wach i tzʼibtal chupam u wuj i Dios: “Rumal i cʼaxnabal in cʼux che awachoch, ca sachsax in wach.” Queje ile tzʼibtal canok\f + \fr 2:17 \ft Sálmos 69:9\f*. \p \v 18 ʼO jujun nimak tak aj Israel winak chila; xqui tzʼonoj che: \p —¿Wach i milágro ca ʼano, cʼutbal-re chake we ʼo paʼab que awoktaj bi i aj cʼay? —xe cha che i Jesus. \p \v 19 I Jesus xu laʼ u wach chique: \p —We tene qui wulijsaj i rachoch i Dios-i, che oxib ʼij quin yac tan chic cʼacʼ —xu bij chique. \p \v 20 I aj Israel winak xqui bij: \p —Cuarentiséis junab xe chacun chu ʼonquil i rachoch i Dios-i; ¿cat tiqui nawi yet chu yaquic che oxib ʼij? \p \v 21 (Queje ile xqui bij che, man n-xqui ta tu be u tzij i Jesus.) Are i rachoch i Dios chi xu bij i Jesus, are i mísmo u chʼacul ire. \v 22 Y xoʼon panok, are xcamsax i Jesus, ire xwalij chiquixol i camnak churox ʼij. Teʼuri i u tijoxelab xcʼun chi qui cʼux wach u bim chila pa rachoch i Dios. Teʼuri xqui jicba qui cʼux che i tzij tzʼibtalic, tak che i tzij chi bital rumal i Jesus. \s1 I Jesucrísto retaʼam qui cʼux i winak \p \v 23 I Jesus, are ʼo pa Jerusalen rumal i nimaʼij páscua, je qʼui i winak xqui cuba qui cʼux che ire are xquil i nimak tak milágro xu ʼano. \v 24 Xui-ri, ire n-xcubi tu cʼux chique, man retaʼam wach i qui nojbal conojel i winak. \v 25 Lic retaʼam wach i ʼo pa canima i winak, rumal-i n-tu chac we ʼo jun cu bij che wach i qui cʼux i winak. \c 3 \s1 I winak, ʼo u chac que alax u camul \p \v 1 ʼO jun achi, ma Nicodémo u bi, nim u patan chiquixol i aj Israel winak. Ire cachiʼil i aj Fariséo. \v 2 I ma Nicodémo-le, xa ʼe lapan ruʼ i Jesus chaʼab, y xu bij che: \p —Nim laj Tijonel, ketaʼam chi Dios at u takom lok, col a cʼutu chake. Ketaʼam ile man niʼpa i ca ʼano, mi jun ca tiqui chu ʼonquil we n-ti u choʼab i Dios ruʼ —xu bij. \p \v 3 Are ʼuri i Jesus xu bij che: \p —Sak laj tzij quin bij chawe: are i n-calax ta chic julaj chic, n-coc ta ʼuri che u ʼatbal tzij i Dios. \p \v 4 I ma Nicodémo xu bij che: \p —¿Wach u ʼonquil ʼuri chi jun achi, nim chic, calax tan chic u camul? ¿Xataba ca tiqui tan chic che i oquic pu chʼacul u chuch, y calax tan chic? —xcha. \p \v 5 I Jesus xu bij che: \p —Katzij quin bij chawe: mi jun coc che u ʼatbal tzij i Dios we n-alaxnak ta jun u cʼaslemal ruʼ ya\f + \fr 3:5 \ft Chique i aj Griégo, i tzij chi xu bij i Jesus “calax ruʼ ya”, xak jun usucʼ queʼelok chi alaxnak che u chuch u kajaw.\f*, xak rumal i u Tewal i Dios. \v 6 Jun, we xui alaxnak che u chuch u kajaw, toʼ winak ʼuri alaxnak; jun ʼut, we alaxnak u cʼaslemal rumal u Tewal i Dios, ʼo u cʼaslemal ʼuri ruʼ i Dios. \v 7 Mat oc ʼil che iri chi xin bij chawe: ʼo u chac ʼis que alax tan chic julaj chic. \v 8 I tew xa ipa quicʼaw wi; yet ca ta are quicʼawic, péro n-awetaʼam taj pa ca pe wi, xak n-awetaʼam taj pa ca ʼe wi. Xak queje coʼon ile chique niʼpa i que alax tan chic rumal i u Tewal i Dios (ʼalaj chi cʼacʼ chic qui cʼaslemal, péro n-awetaʼam taj wach mer u ʼonquil) —xu bij i Jesus che. \p \v 9 I ma Nicodémo xu bij chic: \p —N-quin ta tu be wach u ʼonquil ile. \p \v 10 I Jesus xu bij che: \p —Yet, chi at nim laj tijonel que i aj Israel winak, ¿n-ca ta tu be i quin bij chawe-ri? \v 11 Sak laj tzij quin bij chawe: yoj caka bij niʼpa i ketaʼam; caka bij wach i kilom, y yix n-qui coj taj wach i caka bij. \v 12 We n-qui coj taj wach i quin bij chiwe re i cʼaslemal waral chuwach i jyub taʼaj, ¿wach u cojic ʼuri qui ʼano we quin lap chiwe wach usucʼ i cʼaslemal re aj chicaj? \p \v 13 Mi jun aj waral chuwach ulew ʼelnak bi chicaj; xui i jun chi kajnak lok rilom i chila chicaj. Ire-le are i Achi aj Chicaj\f + \fr 3:13 \ft Are i Jesus mísmo.\f*. \v 14 I mam Moises ujer, are je ʼo che i jyub tzʼinilic, xu ʼan jun u qʼuexwach cumatz\f + \fr 3:14 \ft I mam Moises ujer are je rucʼam i aj Israel winak che i jyub tzʼinilic, ʼo juban cumatz xe oc chi qui chʼopixic i winak; niʼpa i xe chʼopixic ʼis xe camic. Rumal-i, i Dios xu bij che i mam Moises chi cu ʼan jun u qʼuexwach cumatz, cu ya tzam cheʼ, y cu yac ʼan chicaj chiquiwach i winak. Teʼuri niʼpa i xe chʼopixic, we xqui takej u qʼuexwach i cumatz-le, n-que cam taj. (Num. 21:4-9)\f* xu yac ʼan chicaj chiquiwach i winak. Xak queje ile ʼo ni u chac chi i Achi aj Chicaj ca yactaj ni chicaj chiquiwach i winak. \v 15 ʼO ni u chac, man queje ile, pachin jun cu cuba u cʼux che, n-ca sachsax tu wach, are, ca yaʼ u cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic. \s1 Nim i cʼaxnabal u cʼux i Dios chake \p \v 16 I Dios lic cʼax xe u na i winak chuwach i jyub taʼaj, rumal-i xu tak li u Cʼojol, chi xa jun ruʼ; queje ile xu ʼano man pachin jun cu cuba u cʼux che, n-ca sachsax tu wach, cu rik u cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic. \v 17 I Dios xu tak li u Cʼojol chuwach i jyub taʼaj, ʼelsabal-que i winak chupam i qui mac. Are rumal-i xu tak li u Cʼojol, n-are ti yabal tojbal mac piquiwi. \p \v 18 Pachin jun cu cuba u cʼux che Ire, n-cril ti tojbal mac, péro pachin jun n-cu cuba tu cʼux che, ʼo chic i tojbal mac ca pe puwi. Ca pe puwi man nu cubam tu cʼux che u Cʼojol i Dios, chi xa jun ʼolic. \v 19 I qui mac i winak are iri: are xcʼun i sak chuwach i jyub taʼaj, i winak n-xcaj ta xe qʼuiji pa sak, mas kus xquil i ʼekum chuwach i sak, man niʼpa i quiqui ʼano, xui i mac atzalal. \v 20 Niʼpa i quiqui ʼan i n-ʼus taj, tzel quiquil i sak, xak n-cacaj ta que oc pa sak, man n-cacaj taj ca ʼiltajic chi n-ʼus ti quiqui ʼano. \v 21 Niʼpa i quiqui ʼan i ʼutz sucʼulic chuwach i Dios, que tejeb che i sak; ca ʼalijin ʼuri chi niʼpa i que tijin chu ʼanic are i Dios que tow chu ʼonquil. \s1 I ma Wan aj kajsanel ya xu bij u ʼij i Jesucrísto \p \v 22 Xoʼon panok i Jesus xa ʼe cuʼ u tijoxelab pa tak jyub re i Judéa. Chila xe najtin jubiʼ, quiqui kajsabej ya piquiwi i winak. \v 23 Xak queje i ma Wan ca tijin chu kajsaxic ya piquiwi i winak, chila che i jyub Enon, chu nakaj i jyub Salim. Chila xoʼon wi, man qʼui ʼo wi i ya pa jyub-le. I winak, chila que upon wi ruʼ, man ca kajsax ya piquiwi. \v 24 Queje ile xqui ʼano are cʼa maja ca tzʼapix i ma Wan pa cárcel. \p \v 25 I aj Israel winak, ʼo usucʼ chiquiwach quiqui ʼan i rawasil, chʼajbal quib chuwach i Dios. I u tijoxelab i ma Wan, xak juban aj Israel, xe oc chu chapic quib chi tzij puwi i costúmbre-le. \v 26 Teʼuri xe ʼe ruʼ i ma Wan, y xqui bij che: \p —Tijonel, ¿ca cʼun cha cʼux i achi chi xupon awuʼ are at ʼo chʼaka ya Jordan? Are i jun chi xa lap chake wach u patan. Chatapeʼ, ire xak cu kajsaj ya piquiwi i winak, y conojel i winak lic que upon ruʼ —xqui bij che. (Ile are i Jesus chi xqui lapo.) \p \v 27 I ma Wan xu bij chique: \p —Mi jun ca tiqui che i patan-le we n-yatal ta che rumal i Dios\f + \fr 3:27 \ft I mer tzij xu bij are iri: Jun achi, n-ta ca yaʼ che we n-chicaj ta petnak wi.\f* \v 28 Lic i tom chic yix are xin bij chi n-yin ti in Crísto; yin xa in taktal li nabe chuwach ire. \v 29 Xa in aj cojol u tzij chiquiwach i winak. In queje pacha i ramig i achi chi ca cʼuliʼic. Jun achi, we ca cʼuliʼic, re ire i ixok chi ca cʼuli ruʼ\f + \fr 3:29 \ft I achi chi ca cʼuli ruʼ ixok, re ire ixok. Xak queje i winak, pachin quiqui coj u tzij i Jesus, queʼelok pacha que cʼuli ruʼ, xak je re ire.\f*. I ramig chi aj cojol u tzij, ca taqʼui chucʼulel chu tayic; are cu ta u chʼawbal, ca quicot rumal. Queje ile quin ʼan yin woʼor, mas quin quicot rumal (man mas que upon i winak ruʼ i Jesus chuwach i wuʼ yin.) \v 30 I Jesus, ʼo u chac chi ire mas cocsax u ʼij, xak ʼo u chac chi yin coqʼuil ca sach in ʼij —xu bij i ma Wan chique. \s1 Wach coʼon i Jun chi cʼun-nak chicaj \p \v 31 I Jun chi petnak chicaj, mas nim u ʼij chiquiwach conojel i winak. I jun chi toʼ winak aj chuwach jyub taʼaj, xa re u wach i jyub taʼaj, xak xui i ʼo chuwach i jyub taʼaj cu lapo. Are i petnak ruʼ i Dios, nim u ʼij chiquiwach conojel i winak. \v 32 Ire cu bij niʼpa i rilom, niʼpa i u tom chila ruʼ i Dios, xui-ri, n-conojel taj quiqui coj u tzij. \v 33 We jun cu coj u tzij ire, ʼalaj ʼuri chi cu coj u tzij i Dios. \v 34 Are i u takom li Dios, cu bij u tzij i Dios, man ʼo i u Tewal i Dios ruʼ. I Dios, are cu ya u Tewal che, n-cu paj taj; lic nim cu yaʼo. \v 35 I Ta chicaj lic cʼax cu na u Cʼojol, xak u yom puʼab ronojel niʼpa i ʼolic. \v 36 Pachin i cu cuba u cʼux che u Cʼojol i Dios, ʼo ʼuri u cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic; pachin i n-cu cuba tu cʼux che u Cʼojol i Dios, n-ta ʼuri u cʼaslemal-le; lic cu rik ni tojbal re u mac rumal i Dios. (Queje ile xu bij i ma Wan chique u tijoxelab.) \c 4 \s1 I Jesucrísto xu tijoj jun ixok aj Samária \p \v 1-3 I aj Fariséo winak, xqui ta rason chi je qʼui i winak que terej chirij i Jesus, je qʼui quiqui tzʼonoj u kajsaxic ya piquiwi, mas xe qʼuiar i winak ruʼ i Jesus chuwach quiqui ʼan ruʼ i ma Wan, aj kajsanel ya. Katzij n-are ti Jesus ca kajsaw ya piquiwi i winak, xa are i u tijoxelab. I Jesus, are xretamaj chi xpe coywal i aj Fariséo winak, ire xel pa Judéa, xtzalij chic pa Galiléa. \p \v 4 Pu tzalijbal, xicʼaw na pa jyub Samária. \v 5 Chila pa Samária, xupon che jun tinimit, Sicar u bi. I tinimit-le, ʼo chu nakaj i rulew i mam Jacob ujer; i ulew-le xu ya can che i u cʼojol, chi ma Jose. \v 6 Chila ʼo wi i cʼotom re can i mam Jacob; (i Jesus, cuʼ u tijoxelab, xe upon chila). I Jesus, cosnak chic che i be, rumal-i, xcubi chu chiʼ i cʼotom. Are oʼonom ʼor-le, colo tiqʼuil ʼij. \v 7 Cul i Jesus chila, xupon jun ixok aj Samária chu cʼamic u yaʼ pa cʼotom. I Jesus xu bij che: \p —Cha ya jubiʼ in yaʼ —coʼon che. \p \v 8 I u tijoxelab i Jesus je ʼenak tan pa tinimit, chu loʼic wach quiqui tijo. \v 9 I ixok aj Samária xu laʼ u wach che i Jesus: \p —Yet at aj Israel winak, ¿wuchac ca tzʼonoj a yaʼ chwe yin chi in aj Samária winak? \p Queje ile xu bij che man i aj Israel winak n-cacaj ta quib cuʼ aj Samária. \v 10 I Jesus xu bij che: \p —N-awetaʼam taj wach cu sujuj i Dios chawe, xak n-awetaʼam taj in pachin yin chi quin tzʼonoj jubiʼ in yaʼ chawe. We tene awetaʼam ile, yet tene-ri ca tzʼonoj a yaʼ chwe yin, y yin quin ya ne ʼuri i cʼaslic ya chawe —xu bij che i ixok. \p \v 11 I ixok xu bij che: \p —Nim laj winak, i cʼotom naj u pam, y cʼa naj ʼo kaj i ya; yet n-ta ne cawesbej li re. ¿Pa ca cʼam wi i cʼaslic ya chi ca ya chwe? \v 12 I nim laj ka mam, mam Jacob, u yom can i cʼotom-i chake. Che i cʼotom-i xresaj wi u yaʼ ire, tak que i racʼal, tak que u chicop. ¿Xataba mas nim a ʼij yet chuwach i ka mam, mam Jacob? —xu bij i ixok che. \p \v 13 I Jesus xu bij che: \p —Pachin i quiqui tij i ya chi quel pa cʼotom-i, xa ca pe chic i cʼatic chique. \v 14 We jun cu tuʼ i ya chi quin ya yin che, n-ca pe ta chic i cʼatic che. Man i ya chi quin ya yin che, coʼon pu cʼux pacha jun ralaxbal ya chi lic ca silabic, cu yabej re i cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic —xu bij i Jesus che. \p \v 15 Teʼuri i ixok xu bij che: \p —Nim laj winak, cha ya i ya-le chwe chi ca sujuj, man n-ca pe ta chic i cʼatic chwe, xak quin mayij cʼunic ʼij ʼij waral chu cʼamic in yaʼ —coʼono. \p \v 16 I Jesus xu bij che: \p —Jat, ja siqʼuij awachijil, teʼuri chix petok —xu bij che. \p \v 17 I ixok xu bij che: \p —Yin n-ta wachijil. \p Are ʼuri i Jesus xu bij che: \p —Katzij i ca bij “N-ta wachijil,” cat cha. \v 18 Man joʼob awachijil je icʼawnak, y are i ʼo awuʼ woʼor, n-awachijil taj. Rumal-i a bim i sak laj tzij —coʼon i Jesus che. \p \v 19 I ixok, are xu ta ile, xu bij: \p —Nim laj winak, woʼor quin ta u be chi yet at ajbil u tzij i Dios. \v 20 I katit ka mam yoj chi oj aj Samária, chi xqui coj wi u ʼij i Dios puwi i jyub-le; péro yix chi ix aj Israel qui bij chi xui pa Jerusalen coc wi u ʼij i Dios —xu bij i ixok che. \v 21 I Jesus xu bij che: \p —Chatape, ixok, cha cojo i quin bij chawe-ri: cu rik ni ʼij n-tu chac quix ʼe chic puwi i jyub-i, xak n-tu chac quix ʼe cʼa pa Jerusalen chu cojic u ʼij i Ta chicaj. \v 22 Yix chi ix aj Samária, qui coj u ʼij jun Dios chi n-iwetaʼam tu wach. Péro yoj chi oj aj Israel ketaʼam u wach i Dios chi caka coj u ʼij, man i tobal que i winak chi Dios u yijbam, cuʼ i aj Israel winak ca pe wi. \v 23 Péro cu rik i ʼij, y are chic i ʼij iri, chi conojel niʼpa i lic katzij quiqui coj u ʼij i Ta chicaj, ruʼ qui cʼux quiqui ʼano, lic sakil quiqui ʼano. I Ta chicaj, queje ile craj chique niʼpa i quiqui coj u ʼij ire. \v 24 I Dios, lic tewal, n-cakil tu wach. Xak queje u cojic u ʼij: niʼpa i quiqui coj u ʼij, ʼo u chac quiqui ʼano lic pa qui cʼux; lic sakil quiqui ʼan na —xu bij i Jesus che ixok. \p \v 25 Teʼuri xu bij i ixok che: \p —Wetaʼam chi ca cʼun i Tolke chatal rumal i Dios, “Crísto” ca bix che. Are ca cʼunic, ire ʼis ronojel cu sakij chake —xu bij ixok che. \p \v 26 —Yin ile chi ca bij, chi quin lapan awuʼ —xu bij i Jesus che. \p \v 27 Teʼuri xe upon u tijoxelab. Are xquilo chi Jesus ca lapan ruʼ jun ixok\f + \fr 4:27 \ft I ʼatbal tzij que i aj Israel winak n-cu ya ta che jun achi ca lapan ruʼ jun ixok pa be, mi ne ruʼ i rixokil, we i achi-le aj tijonel que i aj Israel.\f*, lic xqui bisoj. Mi jun chique xu tzʼonoj che wach craj i ixok; xak n-xqui tzʼonoj ta che wach tak quiqui lap ruʼ. \v 28 Teʼuri i ixok xu canaj can u cucub, y xa ʼe pa tinimit. Xu bij chique i winak: \p \v 29 —Chix petok, chol iwila jun achi chi xu bij chwe ronojel wach in ʼanom. ¿Mok are i Crísto ile? —coʼon chique. \p \v 30 Teʼuri i winak xe ʼel pa tinimit, y xe ʼe pa ʼo wi i Jesus. \v 31 Are cʼa maja que upon i winak, i u tijoxelab i Jesus lic xqui sujuj u wa. Xqui bij che: \p —Tijonel, cha tija jun a wa —xe cha che. \p \v 32 Ire xu bij chique: \p —Yin, ʼo i quin tijo chi yix n-qui maj ti usucʼ —xu bij. \p \v 33 I u tijoxelab xe oc chu bixquil chiquiwach: \p —¿ʼO nawi jun xcʼamaw li u wa? —xe cha. \p \v 34 I Jesus xu bij chique: \p —Are in wa yin, are iri; chi quin ʼan na pacha i craj i Ta chi in takawnak lok, xak quin qʼuis ni u chac chi u yom pin ʼab. \v 35 Yix qui bij: “Cʼa pa cajib icʼ, teʼuri ca ʼan i chac re i jachʼanic” quix cha. Xui-ri yin quin bij chiwe: are chic ʼij iri chi ca ʼan i jachʼ. Chiwilapeʼ, i abix ya ʼutz chic ca jachʼic\f + \fr 4:35 \ft I jachʼ xu bij ire, je are i u qʼuial winak chi xe upon ruʼ, chi cacaj u tayic u tzij i Dios.\f*. \v 36 Pachin jun ca chacun che i jachʼanic-le, ca yaʼ ni rajil. Niʼpa i xe moltajic, que yaʼ pa cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic. Teʼuri i chacun-nak che i jachʼ-le, que quicot na junam ruʼ i ticawnak. \v 37 Man pacha i cu bij jun tzij: “Jun ca ticanic, y jun chic ca jachʼanic.” Sak laj tzij ile. \v 38 Yix ix in takom chu molic u wach i ticon chi ni ticom taj. Junwi je ticawnak i ticon-le, y yix xui qui mol u wach i qui chac —xu bij i Jesus chique u tijoxelab. \p \v 39 Je qʼui i aj Samária winak xqui cuba qui cʼux che i Jesus rumal i tzij chi xu bij ixok chique: “Ire xu bij chwe ronojel niʼpa in ʼanom,” xu bij chique. \v 40 Bay, are xe upon i aj Samária ruʼ i Jesus, xqui bij che chi ca canaj na cuʼ pa tinimit. Rumal-i, i Jesus xcanaj cuʼ queb ʼij. \v 41 Je qʼui chic xqui cuba qui cʼux che, are xqui ta u tzij i Jesus. \v 42 I winak-i xqui bij che i ixok: \p —Woʼor lic caka cojo; n-xui ta rumal wach i xa lap yet chake caka cojo, xak yoj mísmo xka ta u tzij ire. Rumal-i, ketaʼam chi lic katzij, ire are i Crísto, are i Tolque i winak chuwach i jyub taʼaj —xqui bij i aj Samária winak. \s1 I Jesus xrutzirsaj i racʼal jun achi, nim u patan \p \v 43 Churox ʼij xel i Jesus pa Samária; xu maj chubi u be, xa ʼe pa jyub Galiléa. \v 44 Man ire mísmo u bim chi jun ajbil u tzij i Dios, n-cocsax tu ʼij pa tinimit pa xqʼuiy wi. \v 45 Are xupon pa Galiléa, i winak chila lic xqui cʼulaj cuʼ, man ique quilom i milágro u ʼanom pa Jerusalen. Ique je upon-nak chila pa Jerusalen chi rilic i nimaʼij páscua; chupam i ʼij-le, xquilo ronojel wach u ʼanom i Jesus chila. \p \v 46 Entónces i Jesus xupon chic che i tinimit Cana, u cwenta i jyub Galiléa; are i tinimit-le pa xu yijba wi i víno che i toʼ ya. ʼO jun achi aj Capernaum, nim u patan chirij i ʼatol tzij; y ʼo jun racʼal iwab. \v 47 Ire xu ta chi ya xtzalij li Jesus pa Judéa, ya ʼo chic pa Galiléa; rumal-i, xa ʼe ruʼ i Jesus. Xu tzʼonoj pawor che, chi ca ʼe ruʼ chi rachoch, crutzirsaj i racʼal chi ya ca camic. \v 48 I Jesus xu bij che: \p —Yix n-quiwaj ta qui cuba i cʼux chwe we n-quiwil ta jun milágro, we n-quiwil ta nimak tak ʼanic chi quin ʼano —xu bij i Jesus. \p \v 49 I achi xu bij: \p —Cuyu in mac, Nim laj Winak, cha bisoj chwe chi cat ʼe wuʼ, man ya ca cam i wacʼal. \p \v 50 I Jesus xu bij che: \p —Jat che awachoch; i awacʼal ca cʼasi na —coʼono. \p I achi xu cojo wach xu bij i Jesus che, y xa ʼec. \v 51 Are ca tijin chi be, xa ʼe cʼulax cumal i rajchaquib je aj pa rachoch, y xqui bij che: \p —I awacʼal ca cʼasi na —xe cha. \p \v 52 I achi xu tzʼonoj chique: \p —¿Wach u ʼonom ʼor xu ticba utziric? \p Ique xqui bij che: \p —Iwir a la úna re u kajbal ʼij xchup i ʼaʼ chirij —xe cha che. \p \v 53 I u kajaw i iwab, are xu ta i ʼor-le, xu nabej chi are ʼor ʼuri are xu bij i Jesus che: “Awacʼal ca cʼasi na.” Teʼuri i achi xu cuba u cʼux che i Jesus junam cuʼ conojel u miʼal ralcʼwal. \v 54 Are ucab milágro iri, xu ʼan i Jesus, are xel pa Judéa y xa ʼe cʼa pa Galiléa. \c 5 \s1 I Jesus xu walijsaj jun clis \p \v 1 Xoʼon pan jubiʼ, ʼo tan chic jun nimaʼij que i aj Israel winak, rumal-i, i Jesus xa ʼe chic pa Jerusalen. \v 2 Pa tinimit-le, ʼo jun u chibe, “Ocbal bic que i chij” ca bix che. Chu nakaj ile ʼo jun atinbal, “Betésda” u bi piqui chʼawbal i aj Israel winak; ile ʼo joʼob uwachja che. \v 3 I chi tak ja-le, chila je cotzʼbam wi u qʼuial iwabib. ʼO i je mawach chique, ʼo i je sic, xak ʼo i lic n-que silab taj. Conojel coyʼem u silabic i ya, \v 4 man xa coʼon tan ca cʼun jun ángel col u silabsaj i ya. Are ca silab i ya, i nabe iwab chi coc chupam, cutziric, xa bi chi cʼaxil ʼo che. \v 5 Chiquixol i iwabib chila ʼo jun achi chi ʼo chic tréinta y ócho junab che u jekanic i yobil che. \v 6 I Jesus xril u wach i achi-le chi cotzʼo-lic, xak xu nabej chi qʼuial chic junab ʼo i yobil che. Are ʼuri xu bij che: \p —¿Cawaj cat utziric? \p \v 7 I iwab xu bij: \p —Nim laj winak, n-ta jun quin towic quin oc pa ya, are ca silabic. Are quin ʼan pen i oquic pa atinbal, jun chic cu min la rib nabe chinwach yin —coʼono. \p \v 8 I Jesus xu bij che: \p —Chat walijok, cha molo bi a soc, y chat binok. \p \v 9 I achi juntir xutziric, xu yac bi u soc, y xoc chi binic. \p Are i ʼij xa ʼan wi ile, are i uxlambal ʼij. \v 10 Rumal-i, i nimak tak aj Israel xqui bij che i achi chi utzirnak: \p —Woʼor uxlambal ʼij, n-ca majaw ta chawe awekam a soc —xe cha che. \p \v 11 Ire xu bij chique: \p —Are i xin utzirsawic, are ire xu bij chwe: “Cha molo a soc y chat binok,” xu bij chwe. \p \v 12 Ique xqui tzʼonoj che: \p —¿Pachin i achi-le chi xu bij chawe, cha molo i a soc y chat binok? —xe cha. \p \v 13 I achi n-xretamaj tu wach pachin i xutzirsawic, man i Jesus weʼ xel chiquixol i u qʼuial winak chila. \v 14 Xoʼon pan jubiʼ, i Jesus xu rik chic i achi pa rachoch i Dios y xu bij che: \p —Chatapeʼ, woʼor at utzirnak chic. Mat macun chic, man pent ca pe chic jun cʼax chawij, mas nim chuwach ile —xu bij che. \p \v 15 I achi xtzalijic, y xu bij chique i nimak tak aj Israel chi are i Jesus are i xutzirsawic. \v 16 Teʼuri i nimak tak aj Israel xqui jek u tzucuxic chʼoʼoj chirij i Jesus; cacaj quiqui camsaj, man que rutzirsaj i winak pa uxlambal ʼij. \v 17 I Jesus xu bij chique: \p —In Kajaw ʼij ʼij ca chacunic (tupu uxlambal ʼij); rumal-i xak queje quin ʼan yin —xu bij. \p \v 18 Rumal i tzij-le chi xqui ta, i aj Israel winak xqui cowij u tzucuxic u mac i Jesus, camsabal-re. Xpe coywal che, n-xui ta rumal cu kajsaj u ʼij i uxlambal ʼij, xak rumal cu bij chi i u Kajaw are i Dios; queje ile xu junamsaj rib ruʼ i Dios, xqui bij ique. \s1 I Dios, nim u yom puʼab u Cʼojol \p \v 19 I Jesus xu bij chique: \p —Katzij i quin bij chiwe, yin chi in Racʼal i Dios, n-ta junacos quin ʼano toʼ pin wach wi; quin ʼano pacha cwilo chi coʼon in Kajaw. Man ronojel wach coʼon in Kajaw, xak are quin ʼan yin, chi in u Cʼojol. \v 20 Man in Kajaw cʼax quin u naʼo, rumal-i u cʼutum chwe ronojel wach coʼon ire. Ire xak cu cʼut na chwe juban chic nimak tak chac chuwach in ʼanom-le; y yix, are quiwil ile, quix oc na ʼil che. \v 21 In Kajaw que u yac chic i je camnak y cu ya qui cʼaslemal, xak queje yin quin ya qui cʼaslemal pachin cwaj quin ya chique. \v 22 N-xui ta la ile. In Kajaw u yom pinʼab quin ʼan ʼatbal tzij piquiwi i winak; n-are ti ire ca ʼataw tzij piquiwi ique. \v 23 Queje ile u ʼanom man craj in Kajaw conojel i winak quiqui coj in ʼij pacha quiqui ʼan che ire, quiqui coj u ʼij. Pachin jun n-cu coj ti in ʼij yin, chi in u Cʼojol i Dios, xak n-cu coj ta ʼuri u ʼij in Kajaw chi in takawnak lok. \p \v 24 Katzij i quin bij chiwe: we jun cu coj retalil che wach i quin bij, xak cu cuba u cʼux che i Jun chi xin u tak lok, ʼo ʼuri u cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic. Ire n-coc ta pa tojbal mac, man ire n-ta chic puʼab i camic, ya xa ʼax che u cʼaslemal cʼacʼ. \v 25 Sak laj tzij i quin bij chiwe, ca cʼun i ʼij, y are chic i ʼij iri, chi niʼpa i je camnak chuwach i Dios quiqui ta na in tzij yin, chi in u Cʼojol i Dios. Niʼpa i quiqui coj in tzij, ca yaʼ qui cʼaslemal. \v 26 Are in Kajaw ʼo i cʼaslemal ruʼ y xak xu ya chwe yin chi ʼo i cʼaslemal wuʼ. \v 27 Ire xak u yom pinʼab quin ʼat tzij piquiwi i winak, man in Achi aj Chicaj. \v 28 Mix oc ʼil che iri chi xin bij, man cu rik ni ʼij chi niʼpa i je camnak quiqui ta na in chʼawbal \v 29 y que ʼel na lok pa i je muktal wi. Are i xqui ʼan i ʼutz, ca cʼunsax sak chiquiwach, y que cʼasi chic. Are i xqui ʼan i n-ʼus taj, ca cʼunsax sak chiquiwach, xa ya-bal-que pa tojbal qui mac. \s1 ʼO i ca ʼalijinsawic chi nim u ʼij i Jesucrísto \p \v 30 Lic n-ta quin ʼano toʼ pin wach wi; yin quin ʼan ʼatbal tzij pacha cu bij i Ta chwe. Are i ʼatbal tzij chi quin ʼan yin, pusucʼ quin ʼan wi, man n-quin ʼan taj pacha i cwaj yin, xa are quin ʼano pacha i craj in Kajaw chi xin takaw lok. \v 31 We xa yin quin bij chiwe chi nim in patan, n-tu chac ʼuri chiwe wach i quin bij. \v 32 Xui-ri ʼo jun chic cu bij wach in patan yin; y yin wetaʼam chi niʼpa i cu bij ire, sak laj tzij, ʼalijinsabal-re chiwe, in pachin yin. \v 33 Yix xi tak u tzʼonoxic che i ma Wan chi aj kajsanel ya; ire, sak laj tzij i xu bij chiwe wach in patan yin. \v 34 Chwe yin, n-ta coʼono we jun winak cu bij wach in patan yin, xui quin cʼunsaj chi cʼux wach xu bij ire man cwaj yin qui rik iwelbal chi sak. \v 35 I ma Wan, aj Kajsanel ya, queje teʼek pacha jun ʼaʼ ca juluwic y ca tzunic; y yix kus xiwilo, xui-ri, xa queb oxib ʼij xix quicot che. \v 36 Péro ʼo jun cʼutbal-re chiwe mas nim chuwach u tzij i ma Wan, chi cu cʼut chiwe in pachin yin. I cʼutbal-re chiwe are i nimak tak ʼanic chi quin ʼano. Are i ʼanic-le, are xin u tak in Kajaw chu ʼonquil. Niʼpa tak i ʼanicle, are ca cʼutuw chiwe chi are i Ta xin takaw lok. \v 37 Xak i Ta, chi xin takaw lok, u yom retalil in pachin yin. Yix ni tom tu chʼawbal, xak n-iwilom tu wach. \v 38 U tzij i Dios n-ta piwanima; ʼalaj ʼuri che, man ni cubam ti cʼux chwe yin, chi in u takom li Ta. \v 39 Yix lic qui nawsaj iwib che u tzij i Dios tzʼibtalic. Queje ile qui ʼano man qui bij yix, rumal i wuj-le qui rik i cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic. Bay, i tzij chi tzʼibtal chuwach wuj-le, are ca binic wach in patan yin. \v 40 Xui-ri, yix n-quiwaj ta quix pe wuʼ, qui rikbej re i cʼaslemal-le. \p \v 41 Yin n-quin tzucuj tu cojic in ʼij cumal i winak. \v 42 N-xui ta la ile, xak wetaʼam wach u ʼanom i cʼux yix; wetaʼam chi n-cʼax ta qui na i Dios pi cʼux. \v 43 Yin in cʼun-nak man xin u tak li in Kajaw, péro yix n-quiwaj ta qui coj in tzij. We tene ʼo jun, toʼ pu wach wi ca cʼunic, bay ile qui coj ʼuri wach i cu bij chiwe. \v 44 Yix lic ʼutz qui ta, are cocsax i ʼij cumal iwachiʼil, péro n-qui ʼan ta pen u tzucuxic cojbal i ʼij chi ca pe ruʼ i Dios, ire chi xa jun ʼolic. Rumal-i, n-quiwaj ta qui coj in tzij\f + \fr 5:44 \ft I Dios cu coj qui ʼij ique chi quiqui coj u tzij i Jesucrísto, péro ique-le n-xcaj taj.\f*. \v 45 Mi chʼobo chi mok are yin quin coj i mac yix chuwach in Kajaw; n-yin taj. Are i mam Moises are i ca cojow i mac; are ire chi i cubam i cʼux yix che u tzij. \v 46 Yix, we ta katzij qui cojo wach xu bij i mam Moises, xak quin i coj ne ʼuri yin wach i quin bij. Man i tzij chi u tzʼibam can i mam Moises, are yin chi xin u lapo. \v 47 We n-qui coj taj wach i xu tzʼibaj can i mam Moises, ¿wach u cojic ʼuri qui ʼano niʼpa i quin bij yin chiwe? (Queje ile xu bij i Jesus chique i nimak tak aj Israel winak.) \c 6 \s1 Wach qui tzukic u qʼuial winak xoʼon i Jesus \p \v 1 Teʼuri i Jesus xu ʼaxuj i alagun, Galiléa u bi, chi xak Tibérias ca bix che. \v 2 Je qʼui i winak xe terej bi chirij, man quilom chic i milágro u ʼanom are xe rutzirsaj i iwabib. \v 3 Teʼuri i Jesus xel bi che jun jyub cuʼ u tijoxelab y xe cubi chila. \v 4 Ya ca nakajab i niraaʼij chi are i páscua que i aj Israel winak. \v 5 I Jesus cul chila, xe ril u qʼuial winak ca tijin cuponic ruʼ. Xu bij che i ma Felípe: \p —¿Pa caka loʼ wi i wa quiqui tijbej re conojel i winak-i? \p \v 6 Queje ile xu bij, xa ilbal-re wach cu bij i ma Felípe, man i Jesus u chʼobom chic wach coc chu ʼonquil. \v 7 I ma Felípe xu bij che: \p —Mi tene queb ciénto quetzal n-coʼon taj, loʼbal-re i caxlanwa ca yaʼ chique; mi tene we xa jutak biʼ caka ya chique, n-que u ʼon taj —xu bij. \p \v 8 Teʼuri xchʼaw i ma Andres chi jun chic chique u tijoxelab i Jesus, chi xak ratz u chaʼ i ma Simon Pédro. Xu bij che i Jesus: \p \v 9 —ʼO jun acʼal chi, rucʼam queb car xak joʼob caxlanwa ʼantal che cebáda. Péro we xui ile, n-coʼon taj man je qʼui i winak —xu bij. \p \v 10 I Jesus xu bij chique: \p —Chi bij chique i winak chi que cubiʼic —xu bij. \p Pa i je ʼo wi-le, chom i qʼuim ʼo che, y conojel xe cubiʼic; colo je joʼob mil achiab. \v 11 Teʼuri i Jesus xu cʼam i caxlanwa; are ʼuri xu cʼamwaj xu tioxij che i Dios, y xu ya chique u tijoxelab. Ique xqui jach chique conojel i winak chi je culic. Xak queje xoʼon che i car, xu ya chique niʼpa u nimal cacaj. \v 12 Are xe noj i winak conojel, i Jesus xu bij chique u tijoxelab: \p —Chi molo ronojel i chʼakatak chi n-xqʼuis taj, n-ʼus taj toʼ ca ʼani cʼax che —xu bij. \p \v 13 Are xqui molo, xnoj cablajuj coban che. Ile are i chʼakatak chi n-xqʼuis ta che i joʼob caxlanwa re cebáda. \v 14 Teʼuri i winak, are xquil i milágro-le chi xoʼon i Jesus chiquiwach, xqui bij: \p —Katzij, iri are i ajbil u tzij i Dios chi koyʼem u cʼunic chuwach i jyub taʼaj —xe cha. \p \v 15 I Jesus xu nabej chi i winak-le cacaj quiqui ʼan pen che, chi quiqui cʼam bic, y quiqui ʼan qui ʼatol tzij che. Rumal-i, xel chiquixol, y xel chubi mas che i jyub utuquel. \s1 Wach u binic i Jesus chuwi ya \p \v 16 Are ya coc aʼab, i u tijoxelab i Jesus xe kaj li chu chiʼ i alagun. \v 17 Teʼuri xe oc chupam jun bárco, y xqui maj bi qui be chuwi ya, ʼenam-que cʼa pa tinimit Capernaum. Ya ocnak chic aʼab, i Jesus cʼa maja ca kaj li che i jyub. \v 18 Are je ʼo chic chuwi ya, xpe jun tew, nim u choʼab; i uwi ya lic xu ticba silabic rumal i tew. \v 19 Ique je bin-nak chic chuwi ya, colo jun légua ruʼ nicʼaj. Xak teʼet xquilo chi Jesus ca tijin u tejebic ruʼ i bárco; lic ca bin chuwi ya. Are xquilo, xqui xij quib che. \v 20 Are ʼuri i Jesus xu bij chique: \p —¡Mi xij iwib! Xa yin —coʼon chique. \p \v 21 Rumal-i xcubi qui cʼux, y xqui cʼulaj i Jesus cuʼ pa bárco. Juntir, xe upon che i lugar pa ʼenam-wi que. \s1 Je ʼo u qʼuial winak xqui tzucuj i Jesus \p \v 22 Chucab ʼij, i winak chi xe canaj can chila pa xqui tij wi i caxlanwa, quetaʼam chi xa jun bárco ʼo teʼek chu chiʼ i ya. Xqui nabej chi i u tijoxelab i Jesus xe ʼe chupam i bárco-le, xak xquetamaj chi Jesus n-xa ʼe ta cuʼ. \v 23 Tzʼakat je ʼo chila, xe upon juban bárco je aj pa tinimit Tibérias. Xe qʼuiji chu nakaj i lugar pa qui tijom wi i caxlanwa, are xutzin i Kajwal chu tioxixic che i Dios. \v 24 I winak, are xquilo chi Jesus, tak i u tijoxelab, je n-ta chic chila pa xqui tij wi i wa, xe oc chupam tak i bárco-le; teʼuri xe ʼax chʼakap cʼa Capernaum chu tzucuxic i Jesus. \s1 Are i Jesucrísto are i wa re i cʼaslemal \p \v 25 I winak-le, are xe upon chʼaka alagun, xqui rik i Jesus. \p —Tijonel, ¿umpa xat ʼax li chi? —xe cha che. \p \v 26 I Jesus xu bij chique: \p —Katzij i quin bij chiwe, yix quin i tzucuj xa rumal xix in tzuku. Xa rumal xix nojic quin i tzucuj; n-are ta rumal xi ta u be i nimak tak milágro chi in ʼanom. \v 27 Mi ya i cʼux chu chʼaquic i wa chi xa ca qʼuisic; are chi ya i cʼux chu chʼaquic i wa chi n-ca qʼuis taj; chi chʼaca i wa chi cu ya i cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic. I wa-le chi quin bij chiwe, ca yaʼ chiwe wumal yin chi in Achi aj Chicaj. Quin tiqui chu yaʼic chiwe man i Dios, chi i Ta Chicaj, u cʼutum chi u yom pinʼab quin ʼan ile —xu bij i Jesus chique. \p \v 28 Teʼuri xqui tzʼonoj che: \p —¿Wach nawi caka ʼano ʼanbal re i chac chi craj i Dios? —xe cha. \p \v 29 I Jesus xu bij chique: \p —I chac yix chuwach i Dios are iri: chi cuba i cʼux chwe yin, man i Dios in u takom lok. \p \v 30 Xqui tzʼonoj chic che: \p —¿Wach i cʼutbal re a choʼab ca ʼan na chakawach, caka cojbej-re a tzij? ¿Wach i nim laj séña ca ʼan na? \v 31 I katit ka mam ujer, are je ʼo pa jyub tzʼinilic, xe tzuk che i wa aj chicaj, mana u bi. Ketaʼam ile man chuwach i wuj re i Dios, queje iri cu bij: “Xu ya i wa chique chi xpe chicaj, tzukbal que.” Queje ile tzʼibtalic —xqui bij. \p \v 32 I Jesus xu bij chique: \p —(Qui bij yix chi are i mam Moises xyaw i wa-le chique.) Katzij i quin bij chiwe, n-are ti mam Moises xyaw i wa aj chicaj chique; are i Dios. Xui-ri, i wa-le n-xu ya ti qui cʼaslemal chi n-ca qʼuis taj. Péro woʼor in Kajaw cu ya i sakil wa aj chicaj chiwe. \v 33 Are i sakil wa chi cu ya i Dios, are i Jun chi kajnak li chicaj. Ire cu ya i sakil cʼaslemal chique i winak chuwach i jyub taʼaj —xu bij i Jesus chique. \p \v 34 Teʼuri xqui bij che: \p —Kajwal, cha ya na chake i wa-le ronojel tak ʼij. \p \v 35 I Jesus xu bij chique: \p —Yin i wa-le chi cu ya i sakil cʼaslemal; pachin jun ca cʼun wuʼ, n-ca pe ta chic u numic; pachin cu cuba u cʼux chwe n-ca pe ta chic i cʼatic pu cʼux. \v 36 Xui-ri yix, pacha xin bij ʼut, n-quix cojon taj, tupu iwilom chic in wach. \v 37 Conojel niʼpa i que yaʼ chwe rumal in Kajaw, que cʼun wuʼ. Niʼpa i cacaj que terej chwij, n-que in tzalijsaj tubic. \v 38 Man yin xin pe chicaj, n-are ta col in ʼana pacha i cwaj yin; xa are col in ʼana pacha i craj i Jun chi in takawnak lok. \v 39 Are i craj in Kajaw chi xin u tak lok are iri: chi mi jun quin sach chique i je u yom chwe; queje ile, que in walijsaj na chiquixol i camnak pa qʼuisbal ʼij. \v 40 Man are i craj i xin takaw lok are iri: conojel niʼpa i quiquil u be in pachin yin, chi in u Cʼojol i Dios, xak quiqui cuba qui cʼux chwe, ca yaʼ ni cʼaslemal chique chi n-tu qʼuisic. Xak quin cʼunsaj sak chiquiwach chiquixol i camnak pa qʼuisbal ʼij —xu bij i Jesus chique. \p \v 41 Are ʼuri i qui nimakil i aj Israel winak xpe coywal che y xe oc chu chʼachʼaxic chiquiwach, man xu bij chique, “Yin i wa chi xpe chicaj,” xu bij. \v 42 Ique xqui bij: \p —I achi-ri xa are i ma Jesus, u cʼojol i ma Jose; lic ketaʼam qui wach u kajaw u chuch. ¿Wuchac ʼut cu bij woʼor chi kajnak li chicaj? —xe cha. \p \v 43 I Jesus xu bij chique: \p —Chi mayij in chʼachʼaxic chiwach. \v 44 N-ta jun ca cʼun wuʼ yin, we n-are ti in Kajaw ca cʼamaw lok, chi in u takom li yin. Xak quin cʼunsaj sak chuwach chiquixol i camnak pa qʼuisbal ʼij. \v 45 I ajbil u tzij i Dios ujer xqui tzʼibaj i tzij-i: “I Dios que u tijoj na conojel.” Queje ile tzʼibtalic. I tzij-le queʼelok chi conojel niʼpa i quiqui ta u be wach cu bij i Ta, y xak que naw che ire, que cʼun ʼuri wuʼ yin. \v 46 Katzij mi jun winak rilom u wach i Ta, xa jun ilawnak u wach, xui yin, man in petnak chila ruʼ ire. \v 47 Sak laj tzij i quin bij chiwe: pachin jun cu cuba u cʼux chwe yin, ʼo u cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic. \v 48 Are yin i wa chi cu ya i sakil cʼaslemal. \v 49 Iwatit i mam ujer, are xe bin pa jyub tzʼinilic, xqui tij i mana chi xpe chicaj; xui-ri i wa-le n-xu ya ti sakil cʼaslemal chique, man are xu rik i ʼij, xe camic. \v 50 Xui-ri ʼo jun wa petnak chicaj, chi pachin jun cu tijo, lic n-ca cam taj. \v 51 Yin i wa-le chi petnak chicaj, are yin i wa chi lic cʼaslic. Pachin jun cu tij i wa-ri, i u cʼaslemal n-tu qʼuisic ʼuri. I wa chi quin ya yin are in chʼacul, quin ya wib piqui qʼuexel i winak, yabal-re qui cʼaslemal chuwach i jyub taʼaj —xu bij i Jesus chique. \p \v 52 Rumal i tzij-le, i aj Israel winak xe oc chu chapic quib chi tzij chiquiwach: \p —¿Wach u ʼonquil ile, chi cu ya u chʼacul caka tijo? —xe cha. \p \v 53 I Jesus xu bij chique: \p —Sak laj tzij i quin bij chiwe: we yix n-qui tij ti u chʼacul i Achi aj Chicaj, xak we n-qui tuʼ ti u quiqʼuel, n-ti i cʼaslemal ʼuri. \v 54 Pachin jun cu tij in chʼacul y cu tuʼ in quiqʼuel, ʼo u cʼaslemal ʼuri chi n-ca qʼuis ta chic. Xak quin cʼunsaj sak chuwach chiquixol i camnak pa qʼuisbal ʼij. \v 55 Queje ile quin bij, man in chʼacul are i sakil wa; xak in quiqʼuel are i sakil ya. \v 56 Pachin jun cu tij in chʼacul, xak cu tuʼ in quiqʼuel, ca qʼuiji ʼuri wuʼ yin, xak yin quin qʼuiji ruʼ ire. \v 57 I Ta chi xin u tak lok, ire cʼaslic; rumal ire, xak yin in cʼaslic. Xak queje ile, we jun cu tzuk rib chwe yin, ca cʼasi na wumal yin. \v 58 Queje i wa ile chi kajnak li chicaj; i wa-le n-are ta pacha i mana chi xqui tij iwatit i mam, man ique xak xe camic are xu rik qui ʼij. Are i cu tij i wa-ri chi quin ya yin, cu rik u cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic —xu bij. \p \v 59 Are i tzij-le xu bij i Jesus, are xe u tijoj wi i winak pa molbalʼib que i aj Israel pa tinimit Capernaum. \s1 I u tzij i Jesucrísto cu ya i sakil cʼaslemal \p \v 60 I je teren chirij, are xqui ta i tzij-le, je qʼui chique xqui bij: \p —Cʼax u tayiquil i tzij-le; ¿pachin ca chʼijaw u tayic ile? —xe cha. \p \v 61 I Jesus xu nabej wach quiqui bij chiquiwach. Rumal-i xu tzʼonoj chique: \p —¿Tzel qui ta i xin bij-le? \v 62 ¿Wach nawi qui bij we quin iwilo quin ʼel chubi chicaj pa in ʼo wi teʼek, yin chi in Achi aj Chicaj? \v 63 Are i ranima jun winak, are i ca yaw u cʼaslemal i u chʼacul; i toʼ chʼaculaj n-ta cu chacuj. Xak queje i tzij ile chi xin bij chiwe, are i ca yaw i sakil cʼaslemal, are i ca yaw i u Tewal i Dios pi cʼux. \v 64 Xui-ri, cʼo jujun chiwe yix chi n-qui coj taj —xu bij chique. \p I Jesus retaʼam chu xebal pachin n-cacaj ta que cojonic, xak retaʼam pachin i jun chi ca jachaw na che i camic. \v 65 Xu bij chic: \p —Rumal-i, in bim chiwe n-ta jun toʼ ca cʼun wuʼ yin, we n-are ta in Kajaw ca cʼamaw lok —xu bij chique. \p \v 66 I je teren chirij, are xqui ta ile, je qʼui xcoʼtaj canok; n-xe terej ta chic chirij. \v 67 Teʼuri xu bij chique i cablajuj u tijoxelab: \p —Y yix, ¿mok xak quiwaj ʼenam? —xu bij. \p \v 68 Are ʼuri i ma Simon Pédro xu bij che: \p —Kajwal, ¿Pachin ruʼ coj ʼe wi? Mi jun; xui yet ca bij i tzij chake chi cu ya i cʼaslemal n-tu qʼuisic. \v 69 Yoj ka cubam chic ka cʼux chawe; ketaʼam chi yet at Crísto, u Cʼojol i Dios chi lic cʼaslic —coʼono. \p \v 70 I Jesus xu bij chique: \p Xix in cha yix, ix cablajuj; tupu yin xix in cha, xui-ri ʼo jun chiwe chi xa itzel —xu bij. \p \v 71 I tzij xu bij-le, re i ma Júdas chi u cʼojol i ma Simon Iscarióte. Man i ma Júdas-le, are i ca jachaw na che i camic, tupu are jun chique i cablajuj tijoxelab je chatal rumal i Jesus. \c 7 \s1 I u chaʼ i Jesus n-xqui coj ti u tzij \p \v 1 Teʼuri i Jesus xui chic ca bin pa tak jyub re i Galiléa; n-craj ta ca qʼuiji pa Judéa man i nimak tak aj Israel chila cacaj quiqui camsaj. \v 2 Teʼuri, ya xnakajab jun chic nimaʼij que i aj Israel winak; are i nimaʼij re i mujbal\f + \fr 7:2 \ft Che i nimaʼij-le, i winak xqui yijba qui mujbal, cuxtabal re i cuarénta junab are xe bin che tak i jyub tzʼinilic n-ta cachoch. Rumal-i, che tak i nimaʼij-le, que qʼuiji wukub ʼij chupam i qui mujbal, are qui molom chic i qui cosech; lic quiqui cʼamwaj quiqui tioxij cheʼi Dios rumal wach u ʼanom chique.\f*. \v 3 Are ʼuri i u chaʼ i Jesus xqui bij che: \p —Mat canaj waral; jat pa Judéa, cha cʼutu chique i quetaʼam a wach chila wach tak i milágro ca ʼano. \v 4 Man we jun craj ca ʼetamax u wach u patan, n-coʼon tu chac toʼ aliʼal. Yet chi cat tijin chu ʼonquil nimak tak ʼanic, cha ʼana ʼuri chiquiwach conojel i winak —xe cha che. \p \v 5 ʼAlaj ʼuri chi xak mi ne u chaʼ n-xqui coj taj we Tolque. \v 6 I Jesus xu bij chique: \p —Maja cu rik i ʼij chinwach chi quin ʼalijinsaj in pachin yin; chiwe yix, pachique ʼij ʼis ʼutz. \v 7 I winak aj u wach i jyub taʼaj n-tzel ta quix quil yix, péro yin, tzel quin quilo, man quin ʼalijinsaj chique chi n-ʼus taj wach i que tijin chu ʼanic. \v 8 Jix yix pa nimaʼij-le; yin cʼa maja na quin ʼec\f + \fr 7:8 \ft ʼO i wuj tzʼibtal pa Griégo chi cu bij waral-i: N-quin ʼe taj.\f*, man maja cu rik i ʼij chinwach. \p \v 9 Queje ile xu bij chique y xcanaj pa Galiléa. \s1 I u tzij i Jesus petnak ruʼ i Dios \p \v 10 Are je ʼenak chic u chaʼ, teʼuri i Jesus xak xa ʼe paʼ nimaʼij. N-xa ʼe ta chiquixol i winak, n-kas ta xu cʼut rib are xa ʼec. \v 11 I nimak tak aj Israel winak quiqui tzucuj i Jesus pa nimaʼij-le. Quiqui bij: \p —¿Pa nawi ʼo wi i achi-le? —que cha. \p \v 12 I winak pa nimaʼij-le, xa quiqui lap i Jesus chiquiwach. ʼO i que binic: “Ile lic ʼutz laj achi,” que cha. Xak ʼo i que binic: “Ile n-ʼus taj; xa que u tʼor i winak,” que cha. \v 13 Péro xa aliʼal quiqui lap i Jesus chiquiwach, man quiqui xij quib chique i nimak tak aj Israel. \p \v 14 Are nicʼajarnak chic i nimaʼij, i Jesus xoc bi pa rachoch i Dios; teʼuri xoc chi qui tijoxic i winak chila. \v 15 I nimak tak aj Israel winak xqui bisoj wach tak i xu cʼutu; xqui bij: ¿Wach retamaxic tak ile u ʼanom? Ire n-ta u nawsam wi rib —que cha. \p \v 16 I Jesus xu bij chique: \p —Are i quin tijin chu cʼutic n-are ti yin xin nojij, lic are petnak ruʼ i xin takaw lok. \v 17 Pachin jun lic craj cu ʼan pacha craj i Dios, cu nabej ʼuri pa xpe wi i cʼutunic quin ʼano; cretamaj we petnak ruʼ i Dios, o xa petnak pin nojbal yin. \v 18 Jun, we xui cu cʼut u nojbal ire, xa craj ʼuri cocsax u ʼij. Péro jun, we cu tzucuj u cojic u ʼij i Jun chi takawnak lok, cu bij ʼuri i sak laj tzij, xak n-que u tʼor ta i winak. \v 19 Katzij, i mam Moises xu cʼut i ʼatbal tzij re i Dios chiwe, xui-ri, mi jun chiwe cu ʼano pacha cu bij i ʼatbal tzij-le. Yix quiwaj quin i camsaj (rumal quin cunan pa uxlambal ʼij) —xu bij i Jesus chique. \v 20 I winak xqui laʼ u wach che: \p —Xa at chʼuj;\f + \fr 7:20 \ft I mer tzij xqui bij are iri: Xa ʼo itzel tew awuʼ, xe cha. (Xqui bij ique chi xchʼujer i Jesus rumal itzel tew.)\f* ¿pachin craj a camsaxic? —xe cha che. \p \v 21 I Jesus xu bij chique: \p —Chupam jun uxlambal ʼij xin ʼan jun milágro. Yix xi bisoj man pa jun uxlambal ʼij xin ʼan wi. \v 22 Chiwila ba i qui ʼan yix. ʼOlic qui ʼan retal circuncision che i qui chʼacul acʼalab pa tak uxlambal ʼij. We xel wajxakib ʼij jun ral ala, queje ile qui ʼano, man queje ile xu cʼut i mam Moises chiwe. Katzij, n-are ti mam Moises xjekaw u cʼutic ile, xa are iwatit i mam que ʼanaw chic ile are xu bij i mam Moises i tzij-le. \v 23 Yix qui ʼan pen u ʼanic pacha xu bij i mam Moises; qui ʼan retal circuncision che i qui chʼacul iwacʼal, tupu xa pa uxlambal ʼij. We queje ile qui ʼan yix, ¿wuchac ʼuri ca pe iwoywal chwe, xa rumal xwesaj ronojel i cʼax che u chʼacul jun achi che i uxlambal ʼij? \v 24 Mi coj u mac jun winak we n-iwetaʼam taj we kas ʼo u mac. Chiwila u be bien we kas ʼo u mac, teʼuri chi bij u mac —xu bij i Jesus chique. \s1 I Jesus, ruʼ i Dios petnak wi \p \v 25 Teʼuri i winak chi je jekel pa Jerusalen xe oc chu bixquil: \p —¿N-are ta bari i achi-le ca tzucuxic man cacaj quiqui camsaj? \v 26 Chiwilapeʼ, chi ʼo wi; lic ca chʼaʼat chiquiwach conojel i winak. ¿Wuchac n-ta ca bix che? ¿Xataba i ka wi ka jolom qui cojom chic u tzij? ¿Xataba qui bim ique we are i Crísto, chi Tolke? \v 27 N-are ti Crísto ile. Yoj, ʼut, ketaʼam pa petnak wi i achi-le; xui-ri, i Crísto, mi jun quetama-nic pa ca pe wi —xe cha. \p \v 28 I Jesus xu ta wach i quiqui bij are ca tijin chu cʼutic chique i winak pa rachoch i Dios. Teʼuri co xchʼawic y xu bij: \p —Qui bij yix iwetaʼam in wach; qui bij yix iwetaʼam pa xin pe wi. Xui-ri, yin n-toʼ ta in cʼun-nak pin wach wi. In cʼun-nak man in taktal li rumal i Jun chi yix n-iwetaʼam tu wach, péro ire sakil. \v 29 Yin ʼut, wetaʼam u wach, man ruʼ ire in petnak wi, are ire xin takaw lok —xu bij i Jesus chique. \p \v 30 Are ʼuri laj xcaj xqui tzʼapij, péro n-ta jun xa ʼanawic, man cʼa maja cu rik i ʼij u chʼicom i Dios. \v 31 Xui-ri je qʼui i winak xqui cuba qui cʼux che y xqui bij: \p —Are ca cʼun i Crísto, ¿xataba ʼo mas tan chic i milágro cu ʼano, chuwach i cu ʼan i achi-ri? N-ta chic mas —xe cha. \s1 Je taktal bi i policía chu chapic i Jesus \p \v 32 I aj Fariséo xqui ta chi quiqui bij i winak chi Jesus are i Crísto. Rumal-i, ique junam cuʼ i ajwab sacerdóte xe qui tak bi policía chi aj patanib re i rachoch i Dios, que ʼe qui chapr i Jesus. \v 33 I Jesus xu bij chique i winak: \p —Xa ʼatal ʼij in ʼo iwuʼ, teʼuri quin tzalij chic ruʼ i xin takaw lok. \v 34 Yix quin i tzucuj na, péro n-quin i rik taj, man pa i quin ʼe wi yin, n-ca yaʼ ta chiwe quix ʼe chila —xu bij. \p \v 35 I qui nimakil i aj Israel winak xqui bij chiquiwach: \p —¿Pa nawi ca ʼe wi i achi-ri chi yoj n-coj tiqui ta chu rikic? ¿Mok ca ʼe cuʼ i kach aj tinimit chi je ʼenak chiquixol i aj Griégo winak? ¿Mokxa que u cʼutu chique i aj Griégo chila? \v 36 ¿Wach queʼel i tzij-i chi xu bij chake? Man xu bij: “Quin i tzucuj na, péro n-quin i rik taj, man n-quix oc taj pa i quin ʼe wi yin,” xcha. ¿Wach usucʼ ile? —xe cha. \s1 Niʼpa i cacaj, quiqui rik i cʼaslic ya ruʼ i Jesucrísto \p \v 37 I qʼuisbal ʼij re i nimaʼij chila, mas ʼo u ʼij. Chupam i ʼij-le, i Jesus xtaqʼui ʼan chiquiwach i winak y co xu bij: \p —Pachin jun ca cʼatic, cha pet wuʼ yin, chol u tuʼu i ya chi quin sujuj. \v 38 We jun coʼon ile, queʼel ʼuri pacha i tzʼibtal can chupam i wuj re i Dios, chi cu bij: “Pachin i cu cuba u cʼux chwe yin, u cʼux ire coʼon pacha ralaxbal ya; pacha ya cʼaslic quel che,” —xu bij i Jesus chique. \p \v 39 I tzij chi xu bij i Jesus-le queʼelok: niʼpa i quiqui cuba qui cʼux che ire, coc ni u Tewal i Dios piqui cʼux coʼon panok. Are xu bij ile, cʼa maja ca kaj li u Tewal i Dios chuwach i jyub taʼaj, man cʼa maja coc i Jesus che u ʼij u chomal. \s1 I winak xqui chap quib chi tzij rumal i Jesus \p \v 40 ʼO jujun chiquixol i winak, are xqui ta ile, xqui bij chiquiwach: \p —Katzij, i achi-ri are i ajbil u tzij i Dios chi koyʼem —xe cha. \p \v 41 ʼO juban chic xqui bij: \p —Iri are i Crísto chi koyʼem —xe cha. \p Xak ʼo juban chic xqui bij: \p —¿Wach u ʼonquil ile? ¿Xataba ʼo Tolke ca pe pa Galiléa? ¡N-taj! \v 42 Chupam i wuj re i Dios cu bij: i Crísto chi ca petic, u muk u xiquin i ujer mam David: xak cu bij chi calax na pu tinimit i mam David; ile are i tinimit Belen. Rumal-i, n-are ti achi-le —xe cha. \p \v 43 Teʼuri i winak xqui chap quib chi tzij rumal i Jesus. \v 44 ʼO jujun xcaj teʼek u tzʼapixic, péro n-ta jun xu ya rib chu ʼonquil. \s1 I je rajʼatzil i rachoch i Dios n-xqui coj ti u tzij i Jesus \p \v 45 Teʼuri i policía re i rachoch i Dios xe tzalij chal cuʼ i je takawnak bic. I aj Fariséo winak xak i ajwab sacerdóte xqui tzʼonoj chique i policía-le: \p —¿Wuchac n-xi cʼam ta lok? —xe cha. \p \v 46 I policía xqui bij: \p —N-ta jun chic achi ka tom wi ruʼ, pacha i tzij chi cu bij i achi-le; rumal-i n-xka cʼam ta lok —xe cha. \p \v 47 Teʼuri i aj Fariséo xqui bij chique i policía: \p —¿Xak queje yix xix tʼortaj rumal i achi-le? \v 48 ¿Xataba ʼo jun chake yoj oj aj Fariséo, u cojom u tzij? Mi jun. Xak mi jun kajʼatzil yoj u cubam u cʼux che i achi-le. \v 49 I toʼ winak-le, qui cojom; péro ique n-quiqui ta tu be i ʼatbal tzij tzʼibtal canok; ique-le ʼo i cʼokbal-re i Dios piquiwi —xqui bij i aj Fariséo winak. \p \v 50 Are ʼuri ʼo jun chiquixol ique xchʼawic. Are i ma Nicodémo chi upon-nak ruʼ i Jesus aliʼal chaʼab. Xu bij chique: \p \v 51 —I ka ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises n-cu ya ta chake caka ya jun achi pa tojpen we n-caka ya ta che cu to rib chakawach. ʼO u chac coj taqʼui pa rakan we kas ʼo u mac. \p \v 52 I rachiʼil xa xqui yoʼya, y xqui bij che: \p —¿Xataba yet xak at aj chila pa Galiléa? Cha tzucuj chupam i wuj re i Dios; cawil ʼut chi mi jun ajbil u tzij i Dios ca pe pa Galiléa —xe cha che. \p \v 53 Teʼuri, chi qui jujunal wi, xe ʼe chi cachoch. \c 8 \s1 I u cuytajic u mac jun ixok ajmac \p \v 1 Xui-ri, i Jesus xa ʼe che i jyub, Olívos u bi. \v 2 Chucab ʼij, are xsakiric, xtzalij chic pa rachoch i Dios. Je qʼui i winak xqui mol quib ruʼ; are ʼuri ire xcubiʼic, y xoc chu cʼutic u tzij chique. \v 3 Are ʼuri ʼo juban aj tijonel re i ujer ʼatbal tzij, xak juban aj Fariséo, xqui cʼam li jun ixok chuwach, quiqui cojbej u mac. I ixok-le xqui riko ca tijin chu ʼonquil u mac ruʼ jun achi chi n-rachijil taj. Xqui ya chiquixol i winak chuwach i Jesus. \v 4 Queje iri xqui bij che i Jesus: \p —Tijonel, i ixok-i xka riko are ca tijin chu ʼonquil u mac ruʼ jun achi chi n-rachijil taj. \v 5 I ʼatbal tzij chi u yom can i mam Moises pakawi cu bij chi caka camsaj che abaj jun ixok pacha ile. Bay, ¿wach ca bij yet che ile?\f + \fr 8:5 \ft Katzij queje ile xu bij i ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises (Lev. 20:10, Deut. 22:22), chi jun ixok y jun achi we je macun-nak, que camsaxic. Xui-ri, ique, xui ixok xqui cʼam lok. Péro che tak i ʼij-le, i ʼatbal tzij aj Róma n-xu ya ta chique i aj Israel quiqui camsaj jun winak; rumal-i, cacaj quiqui ta wach cu bij i Jesus, we cu kel i ʼatbal tzij que aj Róma.\f* \p \v 6 Queje ile xqui bij che, xa cʼambal u pam i Jesus quiqui ʼano, tzucbal re u mac. Are ʼuri i Jesus xchaqui kaj chuwach ulew, y xoc chi tzʼib ruʼ u wi u ʼab. \v 7 Ique n-quiqui mayij tu tzʼonoxic che, rumal-i xu sucʼba rib y xu bij chique: \p —We ʼo jun chiwe yix n-tu mac, chu cʼaka i nabe abaj chirij i ixok-le —xu bij chique. \p \v 8 Xchaqui chakajok, y xoc chic chi tzʼib pulew. \v 9 Ique, are xqui ta ile, xqui na piqui cʼux chi xak ʼo qui mac. Xqui ticba ʼenam chi qui jujunal; are i je rijab chiquixol, are i nabe xe ʼec. Are je ʼenak chic conojel, xui chic i Jesus ʼo can ruʼ i ixok chi cʼamtal bi chuwach. \v 10 I Jesus xu sucʼba chic rib y mi jun chic chique xe rilo, xui chic i ixok. Xu bij che: \p —Ixok ¿pa je ʼo wi i que cojow te a mac? ¿N-ta jun craj cu coj abaj chawe rumal a mac? —coʼono. \p \v 11 —N-taj, nim laj winak; mi jun —xu bij ixok. \p Are ʼuri i Jesus xu bij che: \p —Xak mi yin quin bij chi ʼo u chac ca toj a mac. Woʼor, jat; xui-ri cha mayij i macunic —xu bij che i ixok. \s1 I Jesucrísto cu sakirsaj qui nojbal i winak \p \v 12 Xoʼon panok i Jesus xu bij chic jun tzij chique i winak: \p —Yin in queje pacha i sak re i paʼij chuwach i jyub taʼaj. Pachin craj ca terej chwij, n-ca bin ta pa ʼekum, xa ca bin pa sak re i cʼaslemal chi quin ya yin —coʼono. \p \v 13 Are ʼuri aj Fariséo winak xqui bij che: \p —N-tu chac i ca bij man xui yet ca bij awib —xe cha. \p \v 14 I Jesus xu bij chique: \p —Tupu quin bij wib yin, n-toʼ ta ca sach in tzij. In tzij, lic usucʼ i quin bij, man yin wetaʼam pa i xin pe wi, xak pa i quin ʼe wi. Yix n-iwetaʼam taj pa i xin pe wi, xak pa i quin ʼe wi. \v 15 Yix qui coj u mac jun pacha i qui nojij yix ix winak re u wach i jyub taʼaj; yin mi jun quin coj u mac. \v 16 Xui-ri, we ta quin coj u mac jun, pusucʼ quin ʼan wi, man n-intuquel taj quin ʼano. Junam ruʼ i Ta quin ʼano, chi xin takaw lok. \v 17 Chupam i ʼatbal tzij yix, tzʼibtal i tzij-i: we ʼo queb winak xak jun quiqui bij wach i quilom, ʼo u chac ʼuri ca cojic wach i quiqui bij. \v 18 Bay, katzij yin quin bij wib wach in patan; xui-ri, oj queb, man xak i Ta chi xin u tak lok, xak cu cʼut chiwe wach in patan, xak jun i ka tzij ruʼ —xu bij i Jesus chique. \p \v 19 Rumal-i xqui bij che: \p —¿Pa ʼo wi a Kajaw? \p I Jesus xu laʼ u wach chique: \p —Yix n-iwetaʼam taj in pachin yin, xak n-iwetaʼam tu wach in Kajaw. We ta iwetaʼam in pachin yin, xak quiwetamaj ʼuri u wach in Kajaw. \p \v 20 Queje ile xu bij i Jesus are ca tijin chu cʼutic pa rachoch i Dios. I cʼutunic-le xu ʼan chila pa ʼo wi tak i yabal mer re i rachoch i Dios. Mi jun xchapawic, man cʼa maja cu rik i ʼij chi u chʼicom i Dios. \s1 “Pa i quin ʼe wi yin, n-quix ʼe ti yix chila” \p \v 21 I Jesus xu bij chic chique: \p —Yin quin ʼec, y yix quin i tzucuj na, péro n-quin i rik taj; quix camic cʼo i mac chiwij. Pa quin ʼe wi yin, n-quix ʼe ti yix chila —xcha. \p \v 22 Teʼuri i nimak tak aj Israel winak xqui bij chiquiwach: \p —¿Xataba cu camsaj rib, y rumal-i xu bij chi yoj n-coj ʼe taj pa ca ʼe wi ire? —que cha. \p \v 23 I Jesus xu bij chique: \p —Yix xa ix aj chi; yin in aj chila chicaj. Yix xa ix aj chuwach i jyub taʼaj, yin n-in ta aj chuwach i jyub taʼaj. \v 24 Rumal-i xin bij chiwe chi quix camic cʼo i mac chiwij. Man we n-qui coj taj in pachin yin, quix camic cʼo i mac chiwij —xu bij i Jesus chique. \p \v 25 Teʼuri xqui tzʼonoj che: \p —¿Wach a patan yet? —que cha. \p I Jesus xu laʼ u wach chique: \p —ʼAx in bim wi chiwe chu xebal lok wach in patan. \v 26 Yin mas ʼo i wetaʼam chiwij yix, cojbal-re i mac, y mas i tzij ʼo u chac quin bij chiwe. Xui-ri, xui quin bij wach in tom che i Jun chi in takawnak lok; Ire xui i sak laj tzij cu bij, y yin, xui u tzij Ire quin bij chique i winak aj chuwach i jyub taʼaj —xu bij i Jesus chique. \p \v 27 Péro i nimak tak aj Israel winak n-xqui ta tu be u tzij chi are i Ta chicaj i xu lapo. \v 28 Rumal-i xu bij chique: \p —Are quin i yac na ʼan chicaj (yin chi in Achi aj chicaj), cʼa teʼuri quiwetamaj in pachin yin\f + \fr 8:28 \ft I tzij chi xu bij-le, are xu lap u camic chuwach cruz, xui-ri, ique n-xqui ta tu be.\f*. Xak quiwetamaj ʼuri chi niʼpa i quin ʼan yin, n-toʼ ta in nojim, xak niʼpa i quin bij, are u cʼutum i Ta chwe. \v 29 I Ta chi in takawnak lok, ʼo wuʼ yin; n-quin roʼtaj taj, man ʼax quin ʼan wi pacha i craj ire. \p \v 30 I Jesus, are xu bij i tzij-le, je qʼui i winak xqui cuba qui cʼux che ire. \s1 “I u Cʼojol i Dios quix resaj puʼab i mac atzalal” \p \v 31 I aj Israel winak chi xe cojow u tzij i Jesus, ire xu bij chique: \p —We yix n-qui mayij tu cojic in tzij, katzij ix in tijoxelab ʼuri. \v 32 Quiwetamaj ni sak laj tzij, y quix quirtaj na rumal; quix el ʼuri puʼab wach ix chapawnak —xu bij chique. \p \v 33 ʼO i xqui laʼ u wach che: \p —Yoj oj u muk u xiquin can i mam Abraham; n-ta jun u yom rib pakawi. ¿Wuchac ʼuri ca bij chi ʼo kelsaxic puʼab i oj chapawnak? —que cha. \p \v 34 I Jesus xu bij chique: \p —Katzij i quin bij: conojel i que macunic, je chaptal rumal i cajaw chi are i mac atzalal. \v 35 (Quin bij jun chic tzij chiwe): jun, we xa aj takon ruʼ ja, lic re wi n-alcʼwa-laxel taj man ʼo rajaw, péro jun, we u cʼojol i rajaw ja, alcʼwalaxel ʼuri ronojel ʼij sak. \v 36 Yin, chi in u Cʼojol i Ta, we quix wesaj puʼab i iwajaw chi ix chapawnak, katzij quix el ʼuri chi sak, ix líbre chic. \v 37 Yin wetaʼam chi ix u muk u xiquin i mam Abraham. Xui-ri, quiwaj quin i camsaj man in tzij n-coc ta piwanima. \v 38 Niʼpa i quin bij chiwe, are in Kajaw cʼutuw nak chwe. Xak yix, are i quix tijin chu ʼanic, are u bim i kajaw yix chiwe —xu bij i Jesus chique. \p \v 39 —Are i ka kajaw yoj are i ujer mam Abraham; oj u muk u xiquin ire —xe cha che. \p Teʼuri xu bij i Jesus chique: \p —We tene lic ix u muk u xiquin i mam Abraham piwanima, quix tijin te neri chu ʼanic pacha i xu ʼan ire. \v 40 Péro n-queje ti ile quix tijin chu ʼanic. Yin, wach in bim chiwe are i sak laj tzij chi Dios u cʼutum chwe. Tupu queje ile quin tijin chu bixquil chiwe, yix quiwaj quin i camsaj. I mam Abraham, lic n-queje ti ile. \v 41 Yix, are i quix tijin chu ʼanic, are pacha i coʼon i kajaw —xu bij chique. \p Ique xqui bij: \p —Yoj n-ta jun chic ka kajaw. Xa jun i ka kajaw, are i Dios —que cha. \p \v 42 I Jesus xu bij chique: \p —We tene are i Dios i kajaw, cʼax ne quin i na yin-i, man yin in petnak ruʼ i Dios; rumal ire in cʼun-nak, n-toʼ ta in nojbal xin cʼunic; Dios in takawnak lok. \v 43 ¿Wuchac n-qui ta tu be wach i quin bij chiwe? Xa are man n-qui chʼij tu tayic. \v 44 I kajaw yix are itzel. Yix ix re ire, y quiwaj qui ʼano pacha craj ire. I itzel lic are aj camsanel chu xebal ʼij sak. Ire lic nu yom tu wach ruʼ i sak laj tzij, lic n-craj ta cu bij i sak laj tzij. Ire, are coʼon jun tʼoronic, coʼono man lic re wi. Ire aj tʼoronel, xak are rajaw niʼpa i tʼoronic. \v 45 Xui-ri, yin quin bij i sak laj tzij, rumal-i, yix n-qui coj taj wach i quin bij. \v 46 ¿Xataba ʼo jun chiwe yix rilom chi ʼo jun in mac yin? Mi jun. Yin, lic katzij i quin bij, ¿wuchac ʼuri n-quin i coj taj? \v 47 Jun, we re i Dios, lic cu coj retalil che u tzij i Dios. Yix n-ix ta re i Dios, rumal-i n-quiwaj tu tayic u tzij ire —xu bij chique. \s1 I Crísto ʼax ʼo wi chuwach i mam Abraham \p \v 48 Teʼuri i nimak tak aj Israel winak xqui bij che: \p —¿N-katzij ta bawa caka bij chi yet at aj Samária winak? ¿Chi xak ʼo jun itzel tew pawanima? —xqui bij che. \p \v 49 I Jesus xu laʼ u wach chique: \p —Yin, n-ta itzel tew chwe. Are i quin tijin chu ʼanic, quin tijin chu cojic u ʼij in Kajaw. Y yix xa qui kajsaj in ʼij. \v 50 Yin, n-quin tzucuj ti u cojic in ʼij; xui-ri, i Ta chicaj craj chi cocsax in ʼij cumal i winak. Ire cu ʼat tzij piquiwi i n-quin qui coj taj. \v 51 Yin, sak laj tzij i quin bij chiwe; niʼpa i quiqui ʼan i quin bij, ique n-que cam taj ronojel ʼij sak —xu bij chique. \p \v 52 Teʼuri i nimak tak aj Israel winak xqui laʼ u wach; xqui bij che: \p —Woʼor ya xketamaj chi ʼo itzel tew chawe. I nim laj ka mam, mam Abraham, ire xcamic, xak i nimak tak ajbil u tzij i Dios ujer, xe camic. ¿Wuchac ʼuri ca bij yet chi n-ca cam ta jun we cu ʼan pacha cu bij a tzij yet? \v 53 ¿Xataba yet mas ʼatz a patan chuwach i ka mam, mam Abraham? Ire xcamic, xak i ujer je ajbil u tzij i Dios xe camic. ¿At pachin yet ca ʼan che awib? —xqui bij che. \p \v 54 I Jesus xu bij chique: \p —We yin quin coj in ʼij intuquel, n-ta queʼel wi. Are i ca cojow in ʼij are in Kajaw, chi qui bij yix are i Dios yix. \v 55 Péro yix n-iwetaʼam tu wach. Yin, lic wetaʼam u wach, y we ta quin bij chi n-wetaʼam tu wach, quin el ʼuri in aj tʼoronel, in xak jun ʼuri iwuʼ yix. Yin, lic katzij wetaʼam u wach, lic quin cojo wach cu bij ire chwe. \v 56 I mam Abraham, chi iwatit i mam yix, ire retaʼam ujer chi yin quin cʼun na chuwach i jyub taʼaj; lic xquicot ire rumal. Xril ire chi quin cʼunic, y lic xquicot rumal —xu bij chique. \p \v 57 Teʼuri i nimak tak aj Israel winak xqui bij che i Jesus: \p —Yet cʼa maja cincuénta junab chawe. ¿Wuchac ca bij chi awilom u wach i ka mam, mam Abraham? ¿Wach u ʼonquil ʼuri? —xe cha. \p \v 58 I Jesus xu bij: \p —Sak laj tzij i quin bij chiwe: are maja calax i mam Abraham, yin ʼax in ʼo wi chic —xu bij chique. \p \v 59 (Teʼuri lic xpe coywal) xqui jek u yaquic abaj, cacaj quiqui coj che, péro i Jesus xu sach rib; xicʼaw chiquixol y xel pa rachoch i Dios. \c 9 \s1 I Jesus xu tzunsaj jun mawach chi ralaxic \p \v 1 Xoʼon panok, i Jesus ca tijin chi be, xril jun mawach; lic mawach chi ralaxic. \v 2 I u tijoxelab xqui tzʼonoj che: \p —Tijonel ¿wuchac xalax i achi-le mawach chi ralaxic? ¿Pachin xmacun chique ile? ¿Mokxa qui mac u chuch u kajaw, o xa u mac ire pu wach wi? —xe cha. \p \v 3 I Jesus xu bij chique: \p —N-are ti u mac ire, xak n-are ti qui mac u chuch u kawaw ʼanawnak che. Xa che ire-le i Dios craj cu cʼut i nim laj u choʼab chique i winak. \v 4 Presis quin ʼan i chac chi Dios in u takom li chu ʼonquil. (We xu rik i ʼij quin camic, ya n-quin chacun ta chic.) Tzʼakat cʼa paʼij, presis coj chacunic; we ya xoc ʼekum, ya n-coj chacun ta chic. \v 5 Tzʼakat in ʼo chi chuwach i jyub taʼaj, in queje pacha i sak re i paʼij —xu bij chique. \p \v 6 Are xrelej u bixquil ile, xu chubaj pichʼ u cʼaxaj pulew, xu yijba pichʼ xoʼol ruʼ, y xu coj che u baʼwach i mawach. \v 7 Teʼuri xu bij che: \p —Jat, ja chʼaja a palaj pa ya Siloe —xcha. (I tzij Siloe queʼelok: “Takom”.) \p I mawach xa ʼec, xe u chʼaja u baʼwach, y are xtzalij lok, ya ca tzun chic. \v 8 Are ʼuri, niʼpa i je u besin, niʼpa i quilom i mawach oʼonom lok, ique xqui bij: \p —Cakil yoj, are i achi-le are i mawach chi ca cubi chu tzʼonoxic u mer —que cha. \p \v 9 ʼO jujun xe binic: \p —Lic are ire —xe cha. \p Xak ʼo i xqui bij: \p —N-are taj, xui-ri, laj ca majawic —xe cha. \p Teʼuri i achi xu bij: \p —Katzij, yin i qui bij —xu bij. \p \v 10 Y xqui tzʼonoj che: \p —¿Wach u ʼonquil xa ʼano chi xat tzunic? —xe cha che. \p \v 11 Ire xu bij chique: \p —Are achi chi “ma Jesus” quiqui bij che, ire xu yijba pichʼ xoʼol y xu coj che in baʼwach. Teʼuri xu bij chwe: “Jat, ja chʼaja a baʼwach pa ya Siloe,” xu bij chwe. Xin ʼe ʼut y xin chʼajo; teʼuri xin tzunic —xu bij i achi chique. \p \v 12 —¿Pa ʼo wi i achi-le? —xe cha che. \p —N-wetaʼam taj pa ʼo wi —xu bij chique. \s1 I aj Fariséo xqui tzʼonoj che i mawach wach u tzunic \p \v 13 Teʼuri ique xqui cʼam bi i achi chi mawach teʼek, y xa ʼe qui ya chiquiwach i je aj Fariséo. \v 14 I Jesus, are xu yijba i xoʼol, xak xrutzirsaj i mawach, che i uxlambal ʼij xoʼon wi. \v 15 I aj Fariséo, are xupon i achi chiquiwach, xqui tzʼonoj che wach u ʼonquil xu ʼano are xtzunic. I achi xu bij chique: \p —Xu coj xoʼol che in baʼwach, teʼuri xin chʼajo, y woʼor quin tzunic —xu bij. \p \v 16 ʼO jujun chique i aj Fariséo xqui bij: \p —I achi chi queje ca ʼanaw ile n-re ti Dios, man ca chacun chupam i uxlambal ʼij —xe cha. \p Xak ʼo juban chic chique xqui bij: \p —¿Xataba ire ajmac laj winak, we ca tiqui chu ʼonquil tak i milágro pacha ile? —xe cha. \p Rumal-i xpe coywal chiquiwach. \v 17 Xqui tzʼonoj chic che i achi: \p —Yet, ¿wach ca chʼob che i achi-le chi xrutzirsaj a baʼwach? ¿Pachin i achi-le ca bij yet? —xqui bij che. \p —I achi-le, are jun ajbil u tzij i Dios —xu bij i achi chique. \p \v 18 I aj Israel winak n-cacaj ta quiqui cojo chi i achi mawach teʼek, y woʼor ca tzun chic. Rumal-i xqui siqʼuij u kajaw u chuch. \v 19 (Are xe upon u kajaw u chuch chiquiwach) xqui tzʼonoj chique: \p —¿Are iwacʼal iri chi qui bij yix lic mawach chi ralaxic? We katzij ile, ¿wach u ʼonquil chi woʼor ca tzunic? —xe cha. \p \v 20 I u kajaw u chuch xqui bij chique: \p —Ketaʼam chi lic are i kacʼal ile; xak ketaʼam chi mawach chi ralaxic. \v 21 Xui-ri n-ketaʼam taj wach u ʼonquil xu ʼano chi ca tzun chic, xak n-ketaʼam taj pachin xcunaw u baʼwach. Chi tzʼonoj che ire; ire ya nim chic, ʼo chic u junab. Are ire mísmo cu bij chiwe wach u ʼonquil xu ʼano. \p \v 22 Queje ile xqui bij u kajaw u chuch chique man xqui xij quib chique i nimak tak aj Israel winak. I je nimak-le qui bim chic chi n-ʼus taj we jun u cojom chi Jesus are i Tolque chatal rumal i Dios. We queje ile u ʼonom jun, n-ca yaʼ ta chic che coc bi cuʼ pa qui molbal quib. \v 23 Rumal-i, xqui bij u kajaw u chuch: “Chi tzʼonoj che ire, man ire ya tzʼakatnak chic u junab,” xe cha. \p \v 24 Teʼuri i aj Fariséo xqui tak chic u siqʼuixic i achi chi mawach teʼek. Xqui bij che: \p —Cha bij i sak laj tzij chuwach i Dios; man yoj ketaʼam chi i achi-le lic ajmac laj winak —xqui bij che. \p \v 25 —Yin n-wetaʼam taj we ajmac, xui wetaʼam chi yin in mawach teʼek, y woʼor quin tzun chic —xu bij. \p \v 26 Xak xqui tzʼonoj chic che: \p —¿Wach xoʼon chawe? ¿Wach u ʼonquil xu ʼano are xat u tzunsaj? —xe cha. \p \v 27 Y xu bij chic chique: \p —Ya xin bij, y n-quiwaj ta qui cojo. ¿Wuchac quiwaj quin bij chic ucamul? ¿Mok quiwaj yix qui ya i wach ruʼ? —xu bij chique. \p \v 28 Rumal-i, xqui yoʼya i achi; xqui bij che: \p —Yet at jun chique u tijoxelab i ajmac-le, péro yoj oj u tijoxelab i mam Moises. \v 29 Ketaʼam chi Dios xchʼaʼat ruʼ i mam Moises ujer, péro i achi-le, mi pichʼ ketaʼam pa petnak wi —que cha. \p \v 30 I achi chi mawach teʼek xu laʼ chic u wach chique: \p —¿Wach u ʼonquil ile chi yix n-iwetaʼam taj pa petnak wi? ʼAlaj pa petnak wi, man xin u tzunsaj. \v 31 Ketaʼam chi Dios n-que u ta ti ajmaquib wach i quiqui tzʼonoj che. Xui que u ta pachin i quiqui coj u ʼij, pachin i quiqui ʼan wach craj ire. \v 32 Cʼa chu xebal ʼij sak n-ka tom taj we ʼo jun cu tzunsaj jun mawach chi ralaxic. \v 33 I achi-le, we n-ruʼ ti Dios petnak wi, n-ta puʼab-i cu ʼan ile —xu bij i mawach teʼek. \p \v 34 Teʼuri i aj Fariséo xqui bij che: \p —Yet, lic che awalaxic at sachnak chupam a mac. ¿Cawaj yet ca cʼut u tzij i Dios chake yoj? —xe cha che. \p Teʼuri xquesaj li achi pa molbalʼib, y xqui bij che chi mupon chic chila. \s1 ʼO i je mawach pa canima \p \v 35 I Jesus xu ta chi xquesaj li achi mawach teʼek. Are xu cʼulaj chic, xu bij che: \p —Yet, ¿cul a cʼux che u Cʼojol i Dios? —xu bij. \p \v 36 I achi xu bij: \p —Nim laj winak, cha bij chwe pachinok, man cwaj quin cuba in cʼux che ire. \p \v 37 I Jesus xu bij che: \p —Ya awilom chic; are yin, chi cat lapan wuʼ —xu bij che. \p \v 38 —Kajwal, quin cuba in cʼux chawe —xu bij che, y xuqui chuwach i Jesus. \p \v 39 Teʼuri i Jesus xu bij che: \p —Yin xin cʼun chuwach i jyub taʼaj, quin ʼalijinsaj pachin i je re i Dios y pachin i ne re taj. Niʼpa i je mawach pa canima, quin tzunsaj na chique; xak niʼpa i toʼ quiqui bij chi que tzun pa canima, que ʼelok je mawach. \p \v 40 I aj Fariséo winak chi je ʼo chila, are xqui ta ile, je ʼo jujun chique xqui tzʼonoj che i Jesus: \p —¿Xataba yoj xak oj mawach? —xe cha che. \p \v 41 I Jesus xu bij chique: \p —Ma tene iwetaʼam chi ix mawach piwanima, n-ti mac ʼuri chiwij. Xui-ri, qui bij chi quix tzunic; rumal-i ʼo i mac chiwij —xu bij chique. \c 10 \s1 I je re i Dios quetaʼam u wach i chajinel-que \p \v 1 (I Jesus xu bij jun tzij chique tijojbal-que): \p —Sak laj tzij i quin bij chiwe: jun winak, we craj coc pa coral cuʼ i chij, cu tzucuj i ocbal; we n-coc ta che i ocbal, we xa cu cʼak rib puwi i coral, katzij xa iliʼom ʼuri, xa craj que relʼaj i chij. \v 2 Jun we che i ocbal coc wi, are aj yuʼul chij ʼuri. \v 3 I aj chajal re i ocbal retaʼam u wach, y cu ya ʼuri che coquic. Xak i chij quetaʼam u chʼawbal i aj yuʼul-que. Ire cu bij qui bi u chij are que u siqʼuij, y que resaj li pa coral. \v 4 Are que ʼel li u chij, ire ca nabeaj chiquiwach; y u chij que terej bi chirij, man quetaʼam u chʼawbal. \v 5 Ique xak n-que terej ta chirij jun we n-quetaʼam tu wach, xa que ʼanmaj chuwach, man n-quetaʼam tu wach u chʼawbal —xu bij i Jesus chique. \p \v 6 I tzij-le, are jun tijojbal tzij xu bij i Jesus chique, péro ique n-xqui ta tu be wach usucʼ i xu bij chique. \s1 I Jesucrísto queje pacha ʼutz laj aj yuʼul chij \p \v 7 Rumal-i, i Jesus xu bij chic jun tzij chique: \p —Sak laj tzij i quin bij chiwe: yin in ocbal que i chij. \v 8 Niʼpa i je cʼun-nak nabe chinwach yin, ique xa je iliʼomab, xa elaʼ quiqui ʼano. Xui-ri, i chij n-xquetamaj tu wach i qui chʼawbal. \v 9 Chwe yin qui rik wi uchibe. Pachin i ca cʼun wuʼ, ca totaj ʼuri. Lic quin chajij; y queʼelok pacha jun chij quelsax bic, ca ʼe waʼok, y cocsax chalok. \p \v 10 I iliʼom, we xcʼunic, xui col u ʼana elaʼ, tak i camsanic, col u ʼana cʼax chique i chij. Yin n-queje ta quin ʼan ile. Yin in cʼun-nak quin yabej qui cʼaslemal i winak, jun cʼaslemal tzʼakatnak, lic ʼo u qʼuial u chomalil. \v 11 Yin in ʼutz laj chajinel que i we yin, queje pacha jun ʼutz laj aj chajil chij. Jun ʼutz laj aj chajil chij cu ya rib chuwach i cʼax, tupu ca camsaxic, cu tobej que u chij. Queje quin ʼan yin ile, que in tobej i winak. \v 12 Jun toʼ aj chʼacanel, n-cʼax ta que u na i chij. Are crilo ca cʼun li jun itzel chicop, que roʼtaj can i chij, y ca ʼanmajic. Queje ile cu ʼano, man n-are ti mer cajaw i chij, ire xa mocom. Are ʼuri itzel chicop que u chap i chij, y que u quichersaj bic. \v 13 I achi-le, xa ca ʼanmajic man n-cʼax ta que u na i chij; ire ʼo chila xa rumal i chʼacoj craj. \p \v 14-15 (Yin n-in ta pacha i aj chʼacoj-le), in queje pacha i ʼutz laj aj chajil chij man in ʼutz laj chajinel que i winak\f + \fr 10:14-15 \ft 10:14-15 I mer tzij xu bij are iri: In ʼutz laj chajinel que in chij.\f* we yin. Yin lic wetaʼam u wach in Kajaw, xak in Kajaw retaʼam in wach yin. Queje yin ile chique i winak je we yin, wetaʼam qui wach; ique xak quetaʼam in wach yin. Yin xak quin ya wib chi camsaxic, tobal-que i je we yin. \v 16 Xak je ʼo juban chic winak, ne te aj Israel; ique xak que in siqʼuij wuʼ. Ique quiqui coj ni in tzij; coʼon panok xak jun iwach que u ʼon iwuʼ yix, y xui yin in aj chajal piwi iwonojel. \p \v 17 I Ta cʼax quin u naʼo man yin quin ya na wib che i camic, y ca cʼun chic sak chinwach. \v 18 Mi jun quin u camsaj we n-quin ya ta che cu ʼano, xui-ri, quin ya na wib chi quin camsaxic. Lic ʼo pinʼab chi quin ya wib chi camic, xak ʼo pinʼab quin walij chic. Man queje ile u yom in Kajaw pin ʼab —xu bij i Jesus chique. \p \v 19 I nimak tak aj Israel winak, are xqui ta ile, xe oc chu chapic quib puwi u tzij. \v 20 Je qʼui chique ique xqui bij: \p —Yix, ¿wuchac qui coj retalil che? I achi-le xa chʼuj; ʼo itzel tew che —xe cha. \p \v 21 Je ʼo juban chic chi xqui bij: \p —We jun achi ʼo itzel tew che, n-cu bij taj pacha i cu bij ire-le. ¿Xataba jun itzel tew ca tiqui chu tzunsaxic jun mawach? —xqui bij chique i cachiʼil. \s1 I qui nimakil i aj Israel n-xqui coj tu tzij i Jesus \p \v 22 Chupam i ʼalaj, ʼo jun nimaʼij pa tinimit Jerusalen; are i nimaʼij re i rachoch i Dios\f + \fr 10:22 \ft Chi junab junab xqui ʼan i nimaʼij-le cuxtabal re i ʼij are xutzin u yijbaxic i rachoch i Dios. (Oʼonom lok i soldádo aj Asíria qui wulijsam bi xan re u wach ja che i rachoch i Dios.) I nimaʼij-le xak ca bix che “I ʼij chi quiqui tzij wi i ʼaʼ,” man quiqui tzij i ʼaʼ pa ronojel tak ja re i tinimit.\f* chila. \v 23 Che i rachoch i Dios, ʼo jun u wach ja chi u bi “U wach ja re i mam Salomon”; chila ca malcat wi i Jesus. \v 24 Xe upon juban nimak tak aj Israel, xqui mol quib ruʼ i Jesus y xqui bij che: \p —Cʼa koyʼem na umpa ca bij chake chi at pachin yet. Cha bij i sak laj tzij we yet at Tolke chi koyʼem —xe cha che. \p \v 25 I Jesus xu bij chique: \p —Ya xin bij, y n-qui coj taj. Dios u yom chwe quin ʼan nimak tak ʼanic, cʼutbal-re in pachin yin, péro yix n-qui coj taj chi Dios u yom pinʼab. \v 26 Yix ix queje pacha i chij chi n-quin i coj taj, man n-ix ta we yin; pacha xin bij chiwe oʼonom lok. \v 27 Niʼpa i je we yin quetaʼam in chʼawbal. Yin wetaʼam qui wach, xak ique que terej chwij pacha quiqui ʼan i chij: quetaʼam u chʼawbal i cajaw, y que terej chirij. \v 28 Y yin quin ya i qui cʼaslemal chi n-tu qʼuisic. Lic n-que sach taj; xak mi ta jun cu maj chwe. \v 29 Are in Kajaw je u yom ique chwe. In Kajaw, nim ni u choʼab chiquiwach conojel; mi jun ca tiqui chi qui majic che. \v 30 Yin, ruʼ in Kajaw, xa oj jun —xu bij i Jesus chique. \p \v 31 Rumal-i, i nimak tak aj Israel winak xe oc chic chu yaquic abaj, quiqui coj che, quiqui bij ique. \v 32 Are ʼuri i Jesus xu bij chique: \p —Rumal in Kajaw, in ʼanom u qʼuial tak ʼutz chiwach. ¿Pachique che tak i in ʼanomle u petsam iwoywal yix? ¿Wach rumal quiwaj qui coj abaj chwe? —coʼono. \p \v 33 Teʼuri i nimak tak aj Israel xqui bij che: \p —N-rumal ta jun ʼutz a ʼanom chi caka coj abaj chawe. Caka ʼan na chawe man n-ʼus ti a bim chuwach i Dios; yet ca bij chi at xak jun ruʼ i Dios. Queje ile ca bij, y yet xa at jun chi winak —xe cha che. \p \v 34 I Jesus xu bij chique: \p —I ʼatbal tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises, cu bij chi Dios u bim i tzij-i: “Iwonojel yix ix tiox,” xu bij. \v 35 Ketaʼam chi niʼpa i tzʼibtal chupam i wuj re i Dios, lic katzij. Bay, cu bij chi niʼpa i quiqui cʼam u tzij i Dios pa qui cʼux, ire cu bij chi je tiox. \v 36 Y yin, Dios in u chom, xak in u takom chuwach i jyub taʼaj. ¿wuchac ʼut qui bij yix chi in kajsam u ʼij i Dios man xin bij chi in u Cʼojol i Dios? \v 37 Yin we n-quin tijin ta chu ʼanic u chac in Kajaw, min i coj ʼuri. \v 38 We n-qui cuba ta i cʼux chwe yin, tupu quin ʼan u chac in Kajaw, chi cuba i cʼux che wach tak quin ʼano. We queje ile qui ʼano, lic quiwetamaj ʼuri chi i Ta chicaj ʼo chwe yin, y yin xak in ʼo che ire —xu bij i Jesus chique. \p \v 39 Rumal-i, xcaj tan chic i nimak tak aj Israel quiqui tzʼapij i Jesus, péro ire xtiqui chi relsaxic rib chiquixol. \p \v 40 Teʼuri, i Jesus xa ʼax chic chʼakap che i ya Jordan. Chila xcanaj wi, pa xu kajsaj wi ya i ma Wan piquiwi i winak oʼonom lok. \v 41 Je qʼui i winak xe upon ruʼ i Jesus, y xqui bij chiquiwach: \p —I ma Wan, katzij n-ta jun milágro xu cʼutu, xui-ri niʼpa i xu bij chirij i achi-le, lic sak laj tzij —xe cha. \p \v 42 Je qʼui i winak xqui cuba qui cʼux che i Jesus chila. \c 11 \s1 U camic i ma Lázaro \p \v 1 ʼO jun achi, ma Lázaro u bi, lic iwab. Ire are qui xibal i ati Mariy i ati Márta, je jekel pa ral tinimit Betánia. \v 2 I ati Mariy-le, are ati Mariy chi xoʼon panok, xcojow cunbal muy che rakan i Kajwal, y xu chakijsaj ruʼ u wi. Ire, ranab i ma Lázaro chi iwab. \v 3 I je queb ranab-le, xqui tak rason ruʼ i Jesus, xqui bij bic: \p —Kajwal, lic iwab i achi chi cʼax ca naʼo —xqui bij. \p \v 4 I Jesus, are xu ta ile, xu bij: \p —I yobil-le, n-are ta ca qʼuisaw u camic. Are i rumal re, are ca ʼalijinsaw u ʼij u choʼab i Dios, ca ʼalijinsaw u ʼij u choʼab i u Cʼojol i Dios chique i winak —xu bij. \p \v 5 I Jesus lic cʼax que u na i oxib alcʼwa-laxel-le. \v 6 (Tupu cʼax que u naʼo), are xu ta chi iwab i ma Lázaro, xcanaj chic queb ʼij chila pa ʼo wi. \v 7 Teʼuri xu bij chique u tijoxelab: \p —Coj ʼe chic pa Judéa (pa jekel wi i ma Lázaro). \p \v 8 I u tijoxelab xqui bij che: \p —Tijonel, ¿cawaj bari cat ʼe tan chic chila? Man cacaj teʼek i nimak tak aj Israel chila cat qui camsaj che abaj —xe cha che. \p \v 9 (I Jesus xu bij jun tzij chique, ʼilbal-re chi maja cu rik i ʼij ca camic.) Xu bij: \p —¿Xataba n-ta cablajuj ʼor che jun ʼij? ʼOlic pues. We jun ca bin paʼij, n-ta cu taquij wi rib, man ʼo i sak chuwach i jyub taʼaj crilo. \v 10 Péro we jun ca bin chaʼab, cu taquij rakan, man n-ti sak ruʼ —xu bij. \p \v 11 Teʼuri xu bij i Jesus chique: \p —I kamig ma Lázaro ya xwaric, xui-ri ca ʼe in cʼastaj —xu bij. \p \v 12 I u tijoxelab xqui bij che: \p —Kajwal, we xa cwaric, lic cutzir-i —xe cha. \p \v 13 Xui-ri, i usucʼ u tzij i Jesus queʼelok chi ma Lázaro camnak chic. I u tijoxelab xqui chʼob ique chi xa cwaric, man queje ile xu bij i Jesus. \v 14 Teʼuri i Jesus xu ʼalijinsaj u tzij chique; xu bij: \p —I ma Lázaro ya xcamic. \v 15 Quin quicotic chi n-in ta chila are xcamic. ʼUtz queʼel chiwe yix, man ca cowir u cubibal i cʼux chwe, rumal wach i quin ʼan na. Bay. Joʼ, jo kila —xu bij chique. \p \v 16 ʼO jun chique i tijoxelab, ma Tomas u bi, xak “a-Yox” quiqui bij che. Ire xu bij chique i juban chic tijoxelab: \p —Xak choj ʼoj yoj ruʼ, chakachiʼilaj bi i ka Mayes; we quiqui camsaj, xak coj qui camsaj yoj ruʼ —xu bij. \s1 I Jesucrísto are rajaw i cʼaslemal \p \v 17 Are xupon i Jesus chila pa Betánia, ʼo chic cajib ʼij che u mukic i ma Lázaro. \v 18 I ral tinimit Betánia, n-naj ta ʼo wi che i Jerusalen, colo queb kilómetro ruʼ nicʼaj ʼo che u najtil. \v 19 Rumal-i je qʼui chique i aj Israel winak xe ʼe quila i ati Márta i ati Mariy, que qui pacbej qui bis rumal u camic i qui xibal. \v 20 I ati Márta, are xu ta chi xupon i Jesus, xa ʼe u cʼulaj; xui-ri, i ati Mariy xcanaj can ruʼ ja. \v 21 I ati Márta xu bij che i Jesus: \p —Kajwal, we tene at ʼo chi, n-queje tene ca cam-i in xibal. \v 22 Péro wetaʼam chi Dios cu ya na chawe wach ca tzʼonoj che —xu bij che i Jesus. \p \v 23 I Jesus xu bij che: \p —I a xibal ca cʼasi chic. \p \v 24 I ati Márta xu bij che: \p —Wetaʼam chi ire cwalij chic are que walij i camnak pa qʼuisbal ʼij —xu bij. \p \v 25 Are ʼuri i Jesus xu bij che: \p —Are yin que in walijsaj i je camnak; are yin in qui cʼaslemal. Pachin cu cuba u cʼux chwe yin, we xcamic, ca cʼun chic sak chuwach. \v 26 Xak pachin i cʼaslic, we xu cuba u cʼux chwe yin, lic n-ca cam taj. ¿Cat cojon yet che ile? —xu bij che. \p \v 27 I ati Márta xu bij: \p —In cojom ile, Kajwal. Cul in cʼux che chi yet at i Crísto, at Racʼal i Dios; are yet chi ʼax koyʼem wi a cʼunic chuwach i jyub taʼaj —xcha. \s1 I Jesus xoʼ chila pa muktal wi i ma Lázaro \p \v 28 Are xbitaj ile, teʼuri i ati Márta xa ʼe chu siqʼuixic u chaʼ, chi ati Mariy. Xu bij che aliʼal: \p —I ka Tijonel ya xcʼunic y cat u siqʼuij —xu bij. \p \v 29 I ati Mariy, are xu ta ile, juntir xwalijic, xa ʼe chu cʼulaxic i Jesus. \v 30 I Jesus cʼa maja coc che i tinimit; chila ʼo wi pa xcʼulax wi rumal i ati Márta. \v 31 I aj Israel winak chi je ʼo chi rachoch i ati Mariy, quiqui pacbej u bis, are xquilo chi juntir xa ʼe i ati Mariy, xqui chʼobo chi mok chila ca ʼe oʼ wi pa muktal wi u xibal. Rumal-i ique xe terej bic. \v 32 I ati Mariy xupon chila ruʼ i Jesus. Are xril u wach, xuqui chuwach y xu bij che: \p —Kajwal, we tene at ʼo chi, n-queje tene ca cam-i in xibal —xu bij. \p \v 33 I Jesus xril ati Mariy coʼic, xak xe ril i juban je ʼo ruʼ que oʼic. Ile n-xu maj tu wach y xa ʼutut u cʼux. \v 34 Xu tzʼonoj chique: \p —¿Pa xi muk wi i a-Lázaro? —coʼono. \p —Kajwal, chol awila —xe cha che. \p \v 35 I Jesus xoʼic. \v 36 Rumal-i, i aj Israel winak xqui bij: \p —Chiwilapeʼ, lic cʼax cu na i ma Lázaro —xe cha. \p \v 37 Xak je ʼo jujun chique xqui bij: \p —Are ire-le chi xu tzunsaj i mawach. We tene ʼo ire chi ¿ca cam nawi i ʼetz ma Lázaro? —xqui bij chiquiwach. \s1 Wach u walijsaxic i ma Lázaro chiquixol i camnak \p \v 38 I Jesus lic xa ʼutut tan chic pu cʼux, y xtejeb pan pa muktal wi i ma Lázaro. I jul pa qui mukum wi qui worom che jun abaj, tzʼapim can u chiʼ ruʼ jun abaj. \v 39 I Jesus xu bij: \p —Chiwesaj i abaj-le. \p I ati Márta, chi ranab i camnak xu bij che i Jesus: \p —Kajwal, ya n-ʼus ta chic; ya ʼo chic ruxlab man ya ʼo chic cajib ʼij che —coʼono. \p \v 40 Are ʼuri i Jesus xu bij: \p —¿Xataba n-in bim ta chawe, we cul a cʼux chwe, cawil i nim laj u ʼij u choʼab i Dios? —xu bij che. \p \v 41 Are ʼuri xquesaj abaj chu chiʼ i jul. I Jesus xtaken chicaj, xu bij: \p —Ta, quin tioxij chawe man a tom in tzij. \v 42 Yin wetaʼam chi yet ʼax quin a ta wi, péro xin bij i tzij-le cumal que i winak-i, man ʼutz quiqui coj ique chi yet in a takom lok —xu bij. \p \v 43 Are xbitaj ile rumal, teʼuri co xchʼawic; xu bij: \p —A-Lázaro, ¡chat el lok! —xcha. \p \v 44 Juntir xel li camnak, balʼatim i rakan u ʼab pa cʼul; i u palaj xak pasim pa cʼul. I Jesus xu bij: \p —Chi toro, man ca binic —xu bij chique. \s1 Xqui tzucuj wach u chapic i Jesus \p \v 45 I aj Israel winak chi je petnak ruʼ i ati Mariy, je qʼui xqui cuba qui cʼux che i Jesus rumal wach i xquilo. \v 46 Xui-ri je ʼo jujun chique xe ʼe chu bixquil chique i aj Fariséo wach i xu ʼan i Jesus. \v 47 Rumal-i, i aj Fariséo, xak cuʼ i ajwab sacerdóte, xe ʼe chu molic quib cuʼ i aj nucʼbal tʼisbal. Are qui molom quib, xqui bij chiquiwach: \p —¿Wach caka ʼano? I achi-le, mas i milágro ca tijin chu ʼanic. \v 48 We toʼ queje ile caka canaj, conojel i winak quiqui coj ni u tzij i achi-le. Teʼuri i ʼatbal tzij pa Róma que u tak li rakan u ʼab, quiqui maj i rachoch i Dios waral, xak quiqui ya quib puwi i ka tinimit —xqui bij. \p \v 49 Teʼuri, i mer cajʼatzil i sacerdóte che i junab-le, ma Caifas u bi, ire xu bij chique i qui molom quib: \p —¡Yix n-ta ʼo iwetaʼam! \v 50 ¿N-qui chʼob ta bari chi ʼutz queʼel chake we ta ca cam jun achi, xa jun, pa qui qʼuexel conojel i winak? Queje ile, n-ca sach tu wach ronojel i ka tinimit —xu bij chique. \p \v 51 I mam Caifas, are xu bij i tzij-le, n-toʼ ta pu jolom ire xpe wi; ruʼ i Dios petnak wi u bixquil ile. Dios xa ʼanaw che are xu bij i tzij-le, man i mam-le ʼatz laj sacerdóte che i junab-le. Queje ile, xu ʼalijinsaj chique chi Jesus ca cam na pa qui qʼuexel i aj Israel winak. \v 52 Y n-xui ta chique i aj Israel; xak ca cam na, junamsabal-que conojel i je racʼal i Dios chi je ʼo chuwach tak i jyub taʼaj. \p \v 53 Che i ʼij-le, i nimak tak aj Israel xqui jek u yijbaxic wach u camsaxic i Jesus quiqui ʼano. \v 54 Rumal-i, i Jesus n-xmalcat ta chic chiquiwach u qʼuial aj Israel winak chila pa Judéa, xui-ri xa ʼe che jun aldéa chi ʼo chu chiʼ i chakij jyub pa n-ta wi winak. I aldéa-le, Efrain u bi. Chila xcanaj wi cuʼ u tijoxelab. \p \v 55 Are ya mer cu rik i ʼij re i páscua que i aj Israel winak, je qʼui i winak xe ʼel pa qui tinimit, xe ʼe cʼa Jerusalen. Xe ʼe chu ʼanic rawasil, ʼanbal chʼam che quib chuwach i Dios man ya ca cʼun i nimaʼij páscua. \v 56 Are xe malcat pa tinimit Jerusalen, xqui tij u takexic chiquixol i winak, ʼilbal-re we ca cʼun i Jesus. Are xe oc pa rachoch i Dios, xqui tzʼonoj chiquiwach: \p —¿Wach qui chʼob yix? ¿Ca cʼun nawi che i nimaʼij-i? ¿O n-ca cʼun taj? —xe cha. \p \v 57 I aj Fariséo, xak cuʼ i ajwab sacerdóte xquesaj u bixquil chique i winak: “We xiwil u wach i Jesus, chi bij chake,” xqui bij. Queje ile xqui bij man cacaj ique quiqui chapo. \c 12 \s1 U cojic i cunbal muy che i rakan i Jesus \p \v 1 Wakib ʼij chuxeʼ li nimaʼij páscua, xa ʼe chic i Jesus pa Betánia, pa jekel wi i ma Lázaro chi walijsam chic rumal i Jesus are xcam teʼek. \v 2 Are xupon chila, xqui ʼan jun nim laj waʼim cojbal u ʼij i Jesus. I ati Márta ca tijin chi qui tzukic; i ma Lázaro, xak juban chic achiab, je cul chi mexa ruʼ i Jesus. \v 3 I ati Mariy rucʼam jun lamet cunbal lic muy, ʼantal che jun ʼes, nárdo u bi, pakal rajil. Xu coj i cunbal muy che i rakan i Jesus, y xu chakijsaj ruʼ u wi. I u muyal i cunbal, lic xa ʼe ruxlab paja. \p \v 4 I ma Júdas Iscarióte, chi u cʼojol i mam Simon, n-xu ya tu wach che, wach i xu ʼan i ixok. Ire are jun chique i u tijoxelab i Jesus, chi xak xu cʼayij i Jesus xoʼon panok. \v 5 Ire xu bij: \p —I cunbal muy-le, ʼutz we tene xu cʼayij y cu cʼam li mer que u tobej que i nibaʼib, man ile, rajil tres ciéntos quetzales —xu bij i ma Júdas. \p \v 6 Péro n-are ti tobal-que i nibaʼib xu chʼobo; ire xa iliʼom, craj crelʼaj i mer. Man ire, aj cʼolol mer chiquij i rachiʼil; ʼolic queje coʼon che i mer chi qui molom, xa crelʼaj. \v 7 Teʼuri i Jesus xu bij che i ma Júdas: \p —Ma yaj i ixok-i. Ire ʼax u cʼolom wi i cunbal muy-le, cu bacbej re in chʼacul, yij-bal-we che in mukic. \v 8 I nibaʼib, nic are wi je ʼo iwuʼ, pachique ʼij quiwaj qui ya chique, ʼis ʼutz. Péro yin n-quin najtin ta chic iwuʼ —xu bij i Jesus che. \s1 Xqui tzucuj u camsaxic i ma Lázaro \p \v 9 Je qʼui chique i aj Israel winak xqui ta rason chi Jesus ʼo pa Betánia. Xe ʼe chila, n-xui ta rumal cacaj rilic i Jesus, xak cacaj rilic i ma Lázaro chi walijsam chiquixol i camnak rumal i Jesus. \v 10 Rumal-i, i ajwab sacerdóte xqui bij chiquiwach chi ma Lázaro xak quiqui camsaj na. \v 11 Queje xqui chʼob ile, man rumal re i ma Lázaro je qʼui i aj Israel winak xqui cuba qui cʼux che i Jesus; xqui mayij can u cojic qui tzij i ajwab sacerdóte. \s1 I u cʼulaxic i Jesus cumal i winak pa Jerusalen \p \v 12 Chucab ʼij i Jesus xel pa Betánia y xu maj u be pa Jerusalen. Je qʼui i winak je upon-nak pa Jerusalen chi rilic i nimaʼij páscua. Ique xqui ta rason chi Jesus cupon na chila pa tinimit Jerusalen. \v 13 Rumal-i, xqui tzucuj u xak pálma, y xe ʼe chu cʼulaxic i Jesus. Are que tijin chi be, xe siqʼuin chu bixquil i tzij-i: \p —¡Hosánna! ¡Nim u ʼij i Dios! ¡Dios chu ya ni ʼutz puwi i jun-i chi u takom na lok! ¡Chu ya ni ʼutz puwi i jun-i chi ka ʼAtol Tzij yoj oj aj Israel winak!\f + \fr 12:13 \ft (Sálmo 118:25, 26) Niʼpa i tzij-i, ʼax quiqui bij wi chi junab junab, are quiqui ʼan i nimaʼij pa rachoch i Dios, cuxtabal-re i qui mujbal ujer, are xe bin wi che i jyub tzʼinilic. I tzij-le pacha quiqui bixaj are que sutin chirij i altar pa quiqui sujuj wi qui qʼuexel chuwach i Dios. Are quiqui ʼan ile, xak cucʼam u xak pálma piqui ʼab.\f* —xe cha. \p \v 14 I Jesus xu rik jun buru, y xa ʼan chirij. Xeʼelok pacha i tzʼibtal chupam i wuj ujer, man i Dios u bim canok: \p \v 15 Mi xij iwib yix chi ix aj Sion;\f + \fr 12:15 \ft I Sion-le, mísmo are i tinimit Jerusalen.\f* \q1 chiwilapeʼ, ya xcʼun i ʼAtol Tzij yix ʼan-nak chirij jun ral buru. \m (Queje ile tzʼibtal ujer chupam i wuj re i Dios.\f + \fr 12:15 \ft Zacarías 9:9\f*) \p \v 16 I u tijoxelab i Jesus, are xquil ile, n-xqui ta tu be wach usucʼ. Xoʼon panok, are xocsax u ʼij u chomal, teʼuri xcʼun chi qui cʼux chi are i xeʼelok pacha i tzʼibtal can ujer. \p \v 17 I winak chi quilom wach i u ʼanom i Jesus che i ma Lázaro, xqui paxsaj rason wach i quilom: chi Jesus xu siqʼuij i ma Lázaro pa i muktal wi, y xu cʼunsaj sak chuwach. \v 18 Rumal-i, je qʼui i winak xe walij chu cʼulaxic i Jesus; ique qui tom rason wach i milágro xoʼon che i ma Lázaro. \v 19 Are ʼuri i Fariséo xqui bij chiquiwach: \p —Ya xiwilo, lic n-ta queʼel wi wach i caka ʼano. Chiwilapeʼ, conojel i winak que terej chirij —xqui bij. \s1 ʼO i aj Griégo winak xqui tzucuj i Jesus \p \v 20 Je qʼui i je upon-nak pa Jerusalen ca ʼe qui cojbej u ʼij i Dios chupam i nimaʼij-le. Chiquixol ique je ʼo juban aj Griégo winak. \v 21 Ique-le xe tejeb ruʼ i ma Felípe\f + \fr 12:21 \ft 12:21,22 I ma Felípe y ma Andres, i qui bi ique-le, aj Griégo. Colo rumal-i i aj Griégo xqui ʼijla i ma Felípe.\f* chi aj pa tinimit Betsáida re i Galiléa, y xqui bij che: \p —Nim laj winak, cakaj cakil u wach i Jesus —xe cha. \p \v 22 I ma Felípe xa ʼe chu bixquil che i ma Andres. Teʼuri che queb, xe ʼe chu bixquil che i Jesus chi je ʼo i aj Griégo winak quiqui chʼob rakan. \v 23 Teʼuri i Jesus xu bij chique: \p —Ya xu rik i ʼij ca ʼalijinsax in ʼij yin chi in Achi aj Chicaj —xcha. \p \v 24 (Teʼuri i Jesus xu bij jun tijojbal tzij cumal i aj Griégo:) \p —Pacha coʼon ija re i trígo are ca tiquic: jun ija, we cu ya u wach, nabe ʼo u chac ca mukic. We n-ca muk taj, n-tu wach cu yaʼo. We xmukic, calax tan chic y cu ya u qʼuial u wach. (Queje coʼon ile chwe yin are quin muktajic.) \v 25 (Queje ile coʼon i ka cʼaslemal.) Pachin jun toʼ cʼax cu na u cʼaslemal waral chuwach i jyub taʼaj, cu sach u wach u cʼaslemal chila chicaj. Péro we ʼo jun, n-cʼax ta cu na u cʼaslemal waral chuwach i jyub taʼaj, are cu chʼac u cʼaslemal ʼuri chi n-ca qʼuis ta chic. \v 26 We ʼo jun craj cu ʼan in chac, cha terej chwij, man pa in ʼo wi yin, xak chila ca qʼuiji wi i wajchac. We ʼo jun cu ʼan in chac yin, in Kajaw cu coj na ʼuri u ʼij. \s1 I Jesus xu bij wach i camic quicʼaw wi \p \v 27 Woʼor lic ca cʼachir in cʼux. ¿Wach quin ʼan ʼut? ¿Xataba quin bij che in Kajaw: “Chin awesaj chuwach i camic chi ca pe chwij,” quin cha? N-quin bij taj, man xa rumal ile xin cʼun chuwach i jyub taʼaj —xcha. \p \v 28 Teʼuri xu bij: \p —Ta, cha cʼutu li a choʼab, quiqui cojbej ni a ʼij i winak —xu bij. Are ʼuri xtataj jun tzij chi xchʼaw li chicaj: \p —Ya in ʼanom chic, y quin ʼan tan chic —xu bij i tzij. \p \v 29 I winak chi je ʼo chila, are xqui ta i tzij chi xchʼaw li chicaj, xqui bij chi are ray xchʼawic\f + \fr 12:29 \ft I aj Griégo winak quiqui bij chi u Cʼojol i Dios ʼo pu ʼab que u tak u chʼawbal ray. Rumal-i are xchʼaw i pacha ray, pent xqui ta u be chi Jesus are u Cʼojol i Dios. Chique ique ʼo usucʼ chiquiwach are quiqui ta i chʼawbal pacha ile.\f*. Xak ʼo xqui bij: \p —Jun ángel xchʼaw li che —xe cha. \p \v 30 I Jesus xu bij chique: \p —Are i chʼawbal xi ta, n-rumal taj we quin ta yin, xa iwumal yix (man quiwetambej-re in pachin yin). \v 31 Ya xu rik i ʼij chi Dios cu ʼan ʼatbal tzij puwi i jyub taʼaj; ya xu rik i ʼij chi quelsax itzel chi ʼatol tzij re i jyub taʼaj. \v 32 Yin, are quin yactaj ʼanok\f + \fr 12:32 \ft I usucʼ i xu bij-le are u camic chuwach cruz, man ca yac na ʼanok.\f*, are ʼuri conojel i winak quin ʼan chique chi que cʼun wuʼ —xu bij. \v 33 Are i tzij xu bij-le, are tabal-re chique wach u ʼonquil i camic quicʼaw wi. \v 34 Are ʼuri i winak xqui bij che: \p —Yoj ka tom chic wach cu bij i tzij chupam u wuj i Dios; cu bij chi Crísto, n-tu qʼuisic u cʼaslemal. ¿Wach u chac ʼuri ca bij yet chi cat yactaj ʼanok (cat camsax chuwach cruz), we yet at i Achi aj Chicaj? ¿Pachin ʼuri i Achi aj Chicaj-le? —xqui bij che. \p \v 35 Teʼuri i Jesus xu bij chique: \p —Xa queb oxib ʼij chic ʼo i sak iwuʼ (chi are yin). Chix binok, tzʼakat cʼo i sak iwuʼ, mokxa ca pe i ʼekumal piwi. Are i ca bin pa ʼekumal n-retaʼam taj pa ca ʼe wi. \v 36 Chi cuba i cʼux chwe tzʼakat in ʼo iwuʼ; quix eʼel ʼuri ix wacʼal. \p I Jesus, are xbitaj ile rumal, xel chiquixol; n-xquetamaj taj pa i xa ʼe wi. \p \v 37 I winak, tupu qʼui i milágro u ʼanom i Jesus chiquiwach, mi ne ruʼ ile n-quiqui cuba ta qui cʼux che. \v 38 Queje ile queʼelok pacha xu bij i mam Isaías\f + \fr 12:38 \ft Is. 53:1\f* ujer. Xu bij: \q1 Kajwal, ¿pachin nawi coj cojowic, wach i ka bim? \q1 ¿Pachin nawi quiqui ta u be i nimak tak ʼanic chi u ʼanom i Dios? \m (Queje ile tzʼibtalic.) \p \v 39 Rumal-i, n-xqui coj taj, man i qui nojbal queje pacha u tzʼibam i mam Isaías\f + \fr 12:39 \ft Is. 6.10; Mt. 13:13-15; Mc. 4:12; Lc. 8:10; Hch. 28:26.\f* ujer. Xu bij: \q1 \v 40 I Dios xoʼon mawach che i qui nojbal; xak xoʼon chique n-xcaj tu cʼamic u tzij piqui cʼux; \q1 queje ile xoʼon chique man n-quiquil tu be usucʼ, xak n-quiqui ta tu be piqui cʼux, \q1 xak n-que cʼun ta wuʼ, col qui cunbej quib. \m \v 41 I mam Isaías xu bij i tzij-i are xril u wach u chomal i Crísto pu wach. Man i tzij chi xu bij-i, xu lapbej re i Jesus. \p \v 42 Katzij pacha i xu bij i mam Isaías ujer; ʼo i n-xe cojon taj, xui-ri, je qʼui i aj Israel winak xqui cojo, xak ʼo i je qui wi qui jolom xe cojowic. Péro n-quiqui ʼalijinsaj taj, man quiqui xij quib chique i aj Fariséo; ique we xquetamaj, n-que qui cʼulaj ta chic cuʼ pa qui molbalʼib. \v 43 N-xqui ʼalijinsaj taj, man mas quiqui tzucuj u cojbal qui ʼij cumal i winak chuwach u tzucuxic u cojbal qui ʼij rumal i Dios. \s1 Ca pe tojbal mac piquiwi i n-que cojon ta che i u tzij i Jesus \p \v 44 I Jesus co xchʼawic, y xu bij: \p —Are i cu cuba u cʼux chwe yin, queʼelok n-xui ta chwe yin cu cuba wi u cʼux, xak cu cuba u cʼux che i Ta chi in takawnak lok. \v 45 Are i quin u takej, xak cu takej i xin takaw lok. \v 46 In cʼun-nak chuwach i jyub taʼaj pacha i sak re i paʼij. Rumal-i, pachin jun cu cuba u cʼux chwe yin, n-ca qʼuiji ta pa ʼekum. \v 47 We ʼo jun cu ta in tzij quin bij, y n-cu cuba tu cʼux chwe, ʼo ni tojbal-re che, péro n-yin ta quin ʼanaw ʼuri che. Man yin xin cʼun chuwach i jyub taʼaj, n-in ti aj yol tojpen chiquij i winak, man are in chac yin, are ʼelsabal-que chi sak. \v 48 Pachin n-cu cuba tu cʼux chwe, y xak n-cu coj ta in tzij, ʼo chic ʼuri ca ʼataw tzij puwi. Are in tzij chi in bim che, are ca ʼataw tzij puwi are cu rik i qʼuisbal ʼij. \v 49 Man niʼpa i tzij chi quin bij, n-in nojbal ti yin. I Ta chicaj chi in takawnak lok are bin-nak chwe wach i quin bij y wach i quin cʼutu. \v 50 Yin wetaʼam chi i tzij xin u tak li chu bixquil, pachin i xu cojo, cu rik ʼuri u cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic. Niʼpa i quin bij, ʼis are quin bij pacha xin u tak li Ta chu bixquil —xu bij i Jesus chique. \c 13 \s1 I Jesus xu chʼaj cakan i u tijoxelab \p \v 1 Ya cu rik i ʼor re i cenar re i nimaʼij páscua. I Jesus retaʼam chic chi ya cu rik i ʼor chi quel chi chuwach i jyub taʼaj, y ca ʼe chic ruʼ i Ta chicaj. Ire lic ʼax oʼonom wi lok, cʼax que u na i je re ire waral chuwach i jyub taʼaj; xak cʼax xe u naʼo cʼa pa qʼuisbal-re. \v 2-4 Xui-ri, i ma Júdas Iscarióte chi u cʼojol i ma Simon, yatal chic u noʼoj rumal itzel chi cu jach ni Jesus piquiʼab i que tzucuw chʼoʼoj chirij. I Jesus retaʼam chi i Ta ʼis u yom puʼab ronojel i ʼolic; xak retaʼam chi ruʼ i Dios petnak wi, y ruʼ i Dios ca ʼe wi chic. Rumal-i, are ca tijin che i waʼim cuʼ u tijoxelab, xwalij chiquixol y xu jal jule u ʼuʼ chirij. Teʼuri xu cʼam jun toʼay, y xu xim xe u pam. \v 5 Teʼuri xu cʼam i ya, xu ya pa jun palangan, y xu jek u chʼajic cakan u tijoxelab; teʼuri xu jek u chakijsaxic i cakan che i toʼay chi u ximom xe u pam. \p \v 6 Are xupon ruʼ i ma Simon Pédro, ire xu bij che: \p —Kajwal, n-ca majaw taj we yet ca chʼaj i wakan —xu bij che. \p \v 7 I Jesus xu laʼ u wach che: \p —Are i quin tijin chu ʼanic, n-ca maj ti usucʼ woʼor. Coʼon panok, teʼuri ca maj usucʼ —xu bij che. \p \v 8 I ma Pédro xu bij chic: \p —¡Lic n-quin ya taj ca chʼaj i wakan yin! \p I Jesus xu bij che: \p —We yin n-quin chʼaj ti awakan chawe, n-at ta we yin chic —xu bij. \p \v 9 Teʼuri xu bij i ma Simon Pédro che: \p —Kajwal, we queje usucʼ ile, n-xui ta-ri i wakan; xak cha chʼaja in ʼab, in jolom —xcha. \p \v 10 I Jesus xu bij che: \p —Jun, we atin-nak chic, chʼam chic ʼuri, xui chic i rakan ʼuri craj chʼajic\f + \fr 13:10 \ft I xu bij i Jesus waral-i, pacha moxbal tzij. N-xui ta re i chʼaculaj i xu bij, xak re i qui cʼux i xu bij. Jun, we cu jach rib puʼab i Jesus, ca chʼajtaj ʼuri u mac che; xui-ri, xak ʼo u chac cu ya che i Jesus cresaj u mac chirij, tzʼakat ca bin chuwach i jyub taʼaj.\f*. Yix ix chʼam chic; xui-ri, n-iwonojel taj —xu bij. \p \v 11 I Jesus xu bij iri, “n-iwonojel taj ix chʼam”, xcha, man retaʼam pachinok chique ca jachaw ire piquiʼab i je aj chʼoʼoj chirij. \p \v 12 I Jesus, are xrelej u chʼajic i cakan u tijoxelab, teʼuri xu coj chic i jule u ʼuʼ chirij. Xcubi chic chi mexa, teʼuri xu tzʼonoj chique: \p —¿Iwetaʼam usucʼ wach i xin ʼano? \v 13 Yix qui bij chi in Tijonel chiwe, xak in Iwajwal. Katzij i qui bij-le, man are in patan ile chiwe. \v 14 We queje ile quin ʼan yin chi in i Tijonel, xak in Iwajwal, xin chʼaj iwakan chiwe, queje ile ʼuri chi ʼana yix; chi chʼaja iwakan chiwach. \v 15 Yin, xa cʼutbal-re xin ʼan chiwach, man pacha i quin ʼan yin, ʼutz queje qui ʼan ni yix. \v 16 Sak laj tzij i quin bij chiwe; jun ajchac, n-ʼatz tu ʼij chuwach u patron; xak jun takon, n-ʼatz tu ʼij chuwach i xtakaw bic. \v 17 Yix, we qui ta u be niʼpa iri, xak we qui ʼano pacha in bim-i, ʼutz ʼuri iwe yix. \p \v 18 Péro n-iwonojel taj ix queje ile:\f + \fr 13:18 \ft I Jesus xu bij ile, man retaʼam are i ma Júdas ca jachaw chique i que camsawic.\f* yin wetaʼam pachin je in chom. Queʼel na pacha i tzʼibtal chupam i wuj re i Dios; queje iri cu bij: “Jun chi cu tij wa wuʼ yin, xu yac chʼoʼoj chwij yin,” cu bij\f + \fr 13:18 \ft Sálmo 41:9\f*. \v 19 Quin tijin iri chu bixquil chiwe woʼor, chi maja ca ʼantajic, man we xiwilo xa ʼantajic, teʼuri qui coj na in pachin yin. \v 20 Sak laj tzij i quin bij chiwe: pachin jun cu cʼulaj in takon yin, queʼelok chi yin quin u cʼulaj ruʼ. Pachin jun quin u cʼulaj yin, xak cu cʼulaj i Ta chicaj chi xin takaw lok —xu bij. \s1 I Jesus xu bij chi are ma Júdas ca jachaw na che i camic \p \v 21 I Jesus, are xrelej u bixquil ile, xa ʼutut pu cʼux. Are ʼuri xu sakij chique: \p —Katzij i quin bij chiwe, ʼo jun chiwe yix quin u jach na piquiʼab i je aj chʼoʼoj chwij —coʼono. \p \v 22 Are ʼuri i u tijoxelab toʼ xqui tzu quib chiquiwach, man n-quetaʼam taj pachinok chique i xu bij i Jesus. \v 23 ʼO jun chiquixol i u tijoxelab, mas cʼax ca naʼ rumal i Jesus, ire cul pu tzal i Jesus chi mexa. \v 24 Che i jun-le, i ma Simon Pédro xoʼon pan séña che, chi cu tzʼonoj che i Jesus pachin i xu bij. \v 25 Are ʼuri, i jun-le xtejeb pan mas ruʼ i Jesus, y xu tzʼonoj che: \p —Kajwal, ¿pachinok chake chi cat jachaw na? \p \v 26 I Jesus xu bij che: \p —Quin mu ni caxlanwa, y quin jach puʼab junok chiwe. Pachin che quin ya wi ile, are i quin jachaw ʼuri —coʼono. \p Teʼuri xu mu i caxlanwa, xu jach pan puʼab i ma Júdas Iscarióte, chi u cʼojol i mam Simon. \v 27 I ma Júdas, are xu chap i caxlanwa, are ʼuri i itzel xoc pu cʼux. Teʼuri i Jesus xu bij che: \p —Are i a chʼobom chi ca ʼano, jat la chu ʼonquil —xu bij che. \p \v 28 Mi jun chique i que tijin chi waʼim xu ta u be wach usucʼ ile chi xu bij che. \v 29 Chiquixol ique, are i ma Júdas are ca cʼolow i qui mer. Rumal ʼuri ʼo jujun chique xqui chʼobo chi Jesus xu bij che, “Cha loʼo wach i cajwax chake pa nimaʼij,” o “Cha jacha jubiʼ chique i nibaʼib.” Queje ile xqui chʼob ique. \v 30 I ma Júdas xu cʼam i caxlanwa; are ʼuri xel bi chiquixol y xa ʼec. Ya chaʼab chic. \s1 I Jesus xu bij jun tzij cʼacʼ chi ʼo u chac ca ʼanic \p \v 31 Are xel bi i ma Júdas, i Jesus xu bij chique i xe canaj canok: \p —Woʼor ca ʼalijin ʼut wach in ʼij in chomal yin chi in Achi aj Chicaj. Xak ca ʼalijin chwe yin wach u ʼij u chomal i Dios. \v 32 Y we ca ʼalijin u ʼij u chomal i Dios chwe yin, xak queje ile cu ʼalijinsaj ni Dios in ʼij in chomal yin. Weʼ tan ile ca ʼanic. \v 33 Ix ral tak wacʼal, n-naj ta chic in ʼo chixol yix. Quin i tzucuj na, xui-ri, pacha i xin bij chique i qui nimakil aj Israel winak, xak queje quin bij chiwe yix woʼor: pa i quin ʼe wi yin, yix n-quix ʼe taj, n-quix tiqui ta che. \v 34 ʼO jun tzij pixab cʼacʼ quin bij chiwe, ʼo u chac chi ʼana iri: cʼax chi na iwib chiwach. Pacha i quin ʼan yin, cʼax quix in naʼo, xak queje ile chi ʼana yix, cʼax chi na iwib chiwach. \v 35 We cʼax qui na iwib chiwach, chi ʼuri caquetamaj conojel i winak chi ix tijoxelab we yin, we queje qui ʼan ile —xu bij chique u tijoxelab. \s1 I Jesus retaʼam chic chi i ma Pédro cu bij na chi n-retaʼam tu wach \p \v 36 Teʼuri i ma Simon Pédro xu bij che i Jesus: \p —Kajwal, ¿pa cat ʼe wi? \p I Jesus xu bij che: \p —Ipa i quin ʼe wi yin woʼor, n-quix terej ta bi chwij; cʼa coʼon na panok, teʼuri quix terej chwij —xu bij. \p \v 37 I ma Pédro xu bij chic che i Jesus: \p —Kajwal, ¿wuchac n-quin terej ta bi chawij woʼor? Yin lic quin ya wib chi camic, tobal awe yet —xcha. \p \v 38 I Jesus xu bij che: \p —¿Katzij nawi cat camic tobal we? Sak laj tzij quin bij chawe, woʼor mísmo, are cʼa maja ca chʼaw i ucamul acʼ, cawuwaj na in wach oxmul —xu bij che. \c 14 \s1 Che i Jesucrísto ʼo wi i be chi ca ʼe ruʼ i Ta chicaj \p \v 1 Yix, mix cʼachir pi cʼux; cul i cʼux che i Dios, xak chi cuba i cʼux chwe yin. \v 2 Ruʼ in Kajaw ʼo u qʼuial qʼuijibal. Ma te queje oʼonom ile, xak quin bij-i chiwe. Xui-ri quin ʼe ʼut que in yijba i qʼuijibal yix. \v 3 We xin ʼe ʼut, xak we xyiji i qʼuijibal yix, teʼuri quin cʼun chic, y quix in cʼam bi wuʼ, man pa i quin qʼuiji wi yin, xak chila quix qʼuiji wi yix. \v 4 Yix iwetaʼam chic i pa quin ʼe wi, xak iwetaʼam chic i be —xu bij i Jesus chique. \p \v 5 Teʼuri i ma Tomas xu bij che i Jesus: \p —Kajwal, n-ketaʼam taj pa i cat ʼe wi, ¿wach retamaxic i be caka ʼano? \p \v 6 I Jesus xu bij che: \p —Xui wumal yin qui rik i be; wumal yin qui rik i sak laj tzij, wumal yin qui rik i cʼaslemal\f + \fr 14:6 \ft I mer tzij xu bij waral-i are iri: Yin in i be; Yin in i sak laj tzij; yin in i cʼaslemal.\f*. Xui wumal yin ca ʼan oquic ruʼ i Ta chicaj. \v 7 We iwetaʼam in wach yin, xak iwetaʼam ʼuri u wach in Kajaw chila chicaj. Ya xiwetamaj ʼut woʼor, xak iwilom u wach —coʼono. \p \v 8 Teʼuri xu bij i ma Felípe che: \p —Kajwal, cha cʼutu u wach i Ta chake; xui cakaj-i —xu bij. \p \v 9 I Jesus xu bij che: \p —A-Felípe, ʼo tan chi ʼij in ʼo iwuʼ, ¿cʼa maja ʼuri cawetamaj in wach? We ʼo jun xril in wach yin, queʼelok xril u wach i Ta chicaj. ¿Wuchac ʼuri ca bij yet chwe, “Cha cʼutu u wach i Ta chake,” cat cha? \v 10 ¿N-ca coj ta ba-ri chi yin in ʼo che i Ta chicaj, xak i Ta chicaj ʼo chwe yin? I tzij chi quin bij yin chiwe, n-yin ta quin nojiwic; are i Ta chicaj ca nojiwic, chi ʼo chwe yin; are u chac ire quin tijin chu ʼanic. \v 11 Chi cojo in tzij chi yin in ʼo che i Ta chicaj, xak i Ta chicaj ʼo chwe yin. We n-qui coj ta in tzij chi xin bij chiwe, chin i cojo ʼut rumal wach tak i quin ʼano. \v 12 Katzij i quin bij chiwe, pachin jun cul u cʼux chwe yin, xak coʼon na ʼuri wach tak i quin ʼan yin. N-xui ta la ile coʼon na; mas nim i coʼon na chinwach yin, man yin quin ʼe ruʼ i Ta chicaj. \v 13 Ronojel niʼpa i qui tzʼonoj pin bi yin\f + \fr 14:13 \ft I usucʼ i tzij-i are iri: niʼpa i qui cubam qui cʼux che i Crísto, ʼo piquiʼab quiqui cuxtaj u bi ire, are quiqui tzʼonoj che i Dios, y Crísto cu ya na ʼuri chique, we ʼutz cril ile.\f*, quin ya na chiwe. Quin ʼano, man ca ʼalijin ni nim laj utzil chomal re i Ta chicaj wumal yin, chi in u Cʼojol. \v 14 We ʼo i qui tzʼonoj pin bi yin, quin ʼan na. \s1 I Jesus xu bij chi cu tak li u Tewal i Dios waral \p \v 15 Yix, we cʼax quin i naʼo, chix cojon ʼuri che in tzij yin. \v 16 Teʼuri quin tzʼonoj che i Ta chicaj cu tak li jun Ucʼanel iwe chi in qʼuexel yin. Ire ca qʼuiji iwuʼ queʼe ʼij sak, tobal iwe. \v 17 Are ire are u Tewal i Dios chi ca cʼutuw i sak laj tzij chiwe. Are i toʼ je re u wach i jyub taʼaj, n-quiqui cʼulaj ta cuʼ man n-caquil tu wach, xak n-caquetamaj tu wach. Péro yix quiwetamaj u wach, man Ire jekel iwuʼ yix, xak ca qʼuiji pi cʼux queʼe ʼij sak. \v 18 Yin, n-quix woʼtaj ta canok; quin cʼun chic iwuʼ. \v 19 Xa jubiʼ chic in ʼo chi; i toʼ winak je re u wach i jyub taʼaj n-caquil ta chic in wach, péro yix quin iwil tan chic; yin in cʼaslic ronojel ʼij sak, rumal-i yix xak quix cʼasi ʼut. \v 20 We xu rik i ʼij chi quin bij chiwe-ri, teʼuri quiwetamaj chi yin in ʼo che i Ta chicaj, xak yix ix ʼo chwe yin, xak queje yin in ʼo chiwe yix. \v 21 Pachin retaʼam in tzij yin, xak cu ʼan cas che, ca ʼalijin ʼuri che, chi lic cʼax quin u naʼo. Pachin cʼax quin u naʼo, xak cʼax ca naʼ rumal i Ta chicaj. Xak queje yin cʼax quin naʼo; quin ya na che cretamaj chi in ʼo ruʼ —xu bij i Jesus chique. \p \v 22 ʼO jun chique u tijoxelab, ma Júdas u bi (n-are ti ma Júdas Iscarióte), ire xu tzʼonoj che i Jesus: \p —Kajwal, ¿wach u chac ile xui ca cʼut awib chake yoj, y n-ca cʼut ta awib chique i conojel i winak chuwach i jyub taʼaj? —coʼono. \p \v 23 I Jesus xu bij che: \p —(Man cʼax quin i naʼo.) Pachin cʼax quin u naʼo, cu coj in tzij; cʼax ʼuri ca naʼ rumal in Kajaw. Yin, junam ruʼ in Kajaw, coj cʼun ruʼ, col ka ʼana ka qʼuijibal pu cʼux. \v 24 Pachin jun n-cʼax ta quin u naʼo, n-cu coj ta ʼuri in tzij. I tzij chi i tom chwe, n-we ti yin, are u tzij in Kajaw chi xin takaw lok. \p \v 25 Quin bij iri chiwe tzʼakat in ʼo chi iwuʼ. \v 26 Coʼon panok, i Ta cu tak li Ucʼanel iwuʼ, chi u Tewal; ire ca cʼun pin qʼuexel yin\f + \fr 14:26 \ft I mer tzij xu bij are “pin bi yin.”\f*. Are chic ire ca cʼutuw ronojel iri chiwe, y ca cʼunsaw pi cʼux niʼpa in bim yin chiwe. \v 27 Quin ya can i uxlambal i cʼux chiwe, woʼor quin ʼec. Are i uxlambal cʼuxij quin ya chiwe, n-are ti uxlambal cʼuxij pacha i quiqui ya i toʼ winak; i uxlambal cʼuxij quin ya yin, lic sakil. Rumal-i, mix cʼachir pi cʼux, xak mi xij iwib. \v 28 Ya i tom chic wach in bim chiwe, chi quin ʼe ʼut, teʼuri quin cʼun chic iwuʼ. We katzij cʼax quin i naʼo, quix quicot ʼuri che i xin bij, chi quin ʼe ruʼ i Ta chicaj; man ire nim u ʼij u choʼab chinwach yin. \v 29 Suʼ xin bij iri chiwe, man we xoʼon ile pacha i xin bij; teʼuri qui cojo. \p \v 30 Ya n-quin chʼaʼat ta chic mas iwuʼ, man ya ca cʼun itzel chi ʼatol tzij piquiwi i winak re u wach i jyub taʼaj. Tupu ire n-ta re chwe, \v 31 xui-ri, quin ya wib che, wach coʼon chwe, cʼutbal-re chique i winak chi yin cʼax quin na i Ta chicaj, xak quin ʼano pacha i cu bij ire chwe. Chix walijok; jo ʼut, coj el chi. \c 15 \s1 I tijojbal tzij bital rumal i Jesus, wach coʼon jun raxcʼam \p \v 1 (Quin bij ni jun tzij, tijojbal iwe. Yix iwetaʼam u wach i jun ticon, raxcʼam rakan, úva u bi.) Yin in queje pacha u raxcʼamil i ticon-le, xui-ri, yin in sakil ticon; y are in Kajaw, are ca ʼanaw i chac che i ticon. \v 2 Ire cresaj bi u ʼab i ticon chi n-ca wachin taj. Xui-ri, i u ʼab i ticon chi ca wachinic, ire cu cʼatzij u tzam, xak cu josʼij, man cu ya mas u wach. \v 3 Yix ix pacha i u ʼab i ticon-le; ya ix josʼim chic rumal in tzij chi ix cojon-nak che. \v 4 Chix jekel ʼu chwe; queje pacha in ʼanom yin, in jekel chiwe yix. Man i u ʼab i ticon, n-coʼon tu wach utuquel we n-nacʼal ta che u raxcʼamil; xak queje yix ile, n-quix wachin taj we n-quix jeki ta chwe yin. \p \v 5 Are yin, pacha in u raxcʼamil i ticon; are yix, pacha ix u ʼab i ticon. Pachin jun ca jeki chwe yin, xak yin quin jeki che ire, lic ca wachin ʼuri che u cʼaslemal. Yix, we xi jecʼ iwib chwe yin, n-ta ʼutz ʼuri qui ʼano. \v 6 Pachin jun n-cu jekba ta rib chwe yin, quelsax ʼuri y ca cʼak bic. Pacha u ʼab i ticon are quelsax che i raxcʼamil, ca cʼak bic y ca chakijic; teʼuri ca mol u chiʼ, y ca porox ʼu pa ʼaʼ. \p \v 7 Yix, we quix jeki chwe yin, xak we ca jeki in tzij pi cʼux, chi tzʼonoj ʼuri wach i quiwaj, y ca yaʼ chiwe. \v 8 We lic ca wachin i cʼaslemal yix, mas cocsax ʼuri u ʼij in Kajaw; queje ile quix u ʼon na ʼuri ix in tijoxelab sakil. \v 9 Yin, cʼax quix in na yix, pacha i cʼaxnabal we yin coʼon in Kajaw. Chix ʼol che i cʼaxnabal in cʼux in yom chiwe. \v 10 We quix cojon che in tzij in pixab yin, quix qʼuiji ʼuri che i cʼaxnabal in cʼux; pacha i quin ʼan yin, quin coj u tzij u pixab in Kajaw, y quin qʼuiji che i cʼaxnabal u cʼux ire. \p \v 11 Ronojel iri xin bij chiwe, man cwaj ca qʼuiji i quicotemal iwuʼ chi quin ya yin, queje ile, ca tzʼakat na i quicotemal. \v 12 (We quiwaj ca tzʼakatsax i quicotemal), chix cojon che in tzij-i: cʼax chi na iwib chiwach, pacha i cʼax i naʼic yix quin ʼan yin. \v 13 N-ti cʼaxnabal cʼuxij mas nim chuwach iri: we jun cu ya rib chi camic tobal-que pachin i cʼax que u naʼo. \v 14 Y yix, we quix cojon che niʼpa i quin bij chiwe, cʼax ʼuri quin i naʼo. \v 15 Yin n-quin bij ta chic we toʼ ix wajchac, man jun ajchac n-retaʼam taj wach coʼon u patron. Xui-ri, in bim chic chiwe chi are yix chi cʼax quix in naʼo, man in ʼalijinsam chiwe ronojel niʼpa xu bij in Kajaw chwe. \v 16 N-yix taj xin i cha yin, are yin xix in cha yix man quix ʼe chu ʼonquil i chac pa ticon re i Dios chi ca wachinic. Niʼpa i chac qui ʼano, n-ca yojtaj ta chic. Xak niʼpa wach i qui tzʼonoj che i Ta chicaj wumal yin\f + \fr 15:16 \ft I mer tzij xu bij are iri: “pin bi yin”.\f*, ire cu ya chiwe. \p \v 17 Are iri quin bij chiwe chi ʼo u chac qui ʼano: cʼax chi na iwib chiwach. \s1 I je re u wach i jyub taʼaj tzel que quil i je re i Jesus \p \v 18 We i winak tzel quix quil yix, cha cʼun chi cʼux chi nabe tzel xin quil yin chiwach yix. \v 19 We tene yix ix queje pacha i winak chi n-quin qui coj ti yin, ique cʼax quix qui na ʼuri man ix que ique; péro yix n-ix ta queje ile. Man, yin xix in cha chiquixol i winak, y ix terejnak chwij, rumal-i i winak tzel quix quilo, man n-ix ta chic que ique. \v 20 Cha cʼun chi cʼux wach i tzij in bim chiwe: chi jun ajchac, n-ʼatz tu ʼij chuwach u patron. We quiqui ʼan chʼoʼoj chwe yin, xak queje ile quiqui ʼan chʼoʼoj chiwe yix. We i winak qui cojom in tzij yin, xak quiqui coj ʼuri wach i qui bij yix. \v 21 Ronojel ile quiqui ʼan chiwe xa wumal yin; quiqui ʼan ʼuri man n-quetaʼam tu wach i Jun chi xin takaw lok. \v 22 Ma ta xin cʼun chu bixquil chique i winak-le, n-ti qui mac ʼuri. Péro ʼo qui mac man ya xqui ta wach i xin bij. Rumal ʼuri n-ta caquesaj wi quib chuwach i qui mac. \v 23 Pachin jun tzel quin ril yin, queʼelok xak tzel cril in Kajaw. \v 24 Ma ta xin chacuj tak i milágro chiquiwach chi n-ta jun chic winak ca ʼanawic, n-ti qui mac ʼuri. Péro woʼor, ya quilom chic wach i xin ʼano. Tupu quilom chic, tzel quin quilo, xak tzel quiquil in Kajaw. \v 25 Xui-ri, queje na ile quiqui ʼano, man ca ʼantaj na pacha i tzʼibtal chupam qui wuj re u tzij i Dios. Man queje iri cu bij: “Xak n-ta usucʼ tzel xin quilo.” (Queje ile tzʼibtal canok\f + \fr 15:25 \ft Sálmos 35:19, 69:4\f*.) \p \v 26 Xui-ri, are, quin tak li Ucʼanel iwuʼ, chi u Tewal i Dios, ire-le cu bij ni usucʼ chiwe in pachin yin. Man ire chi petnak ruʼ i Ta xui i sak laj tzij cu bij. \v 27 Teʼuri, xak queje yix, quiwesaj ni u bixquil in pachin yin, man ix qʼuijinak wuʼ chu xebal in chac. \c 16 \p \v 1 Xin bij i tzij-i chiwe man n-qui sach tu cubibal i cʼux chwe are quiwil tak iri. \v 2 Yix qui tij na chi n-quix cʼulax ta chic pa molbalʼib que aj Israel winak. Xak cu rik ni ʼij chi quiqui bij ni winak chi jun utzil chomal quiqui ʼan che i Dios we quix qui camsaj. \v 3 Queje ile quiqui ʼan na, man mi xa ta jubiʼ quetaʼam u wach in Kajaw, xak n-quetaʼam ti in wach yin. \v 4 Xin bij iri chiwe, man we xu rik i ʼor quiwil ile, are ʼuri ca cʼun chi cʼux chi ya in bim chic chiwe. \s1 Wach coʼon i u Tewal i Dios are ca cʼunic \p N-xin bij ti iri chiwe are xoj jekan wi lok, man in ʼo chi iwuʼ. \v 5 Xui-ri, woʼor quin tzalij chic ruʼ i Ta chi xin takaw lok; quin bisoj man mi jun chiwe cu tzʼonoj chwe pa i quin ʼe wi. \v 6 Rumal i tzij in bim chiwe, xa xoc i bis pi cʼux. \v 7 Péro yin, sak laj tzij i quin bij chiwe, ʼutz queʼel chiwe yix we xin ʼec. Man yin, we n-quin ʼe taj, n-ca cʼun ta ʼuri i u Tewal i Dios chi quix rucʼaj; xui-ri, we xin ʼec, quin tak li iwuʼ. \v 8 Ire, we xcʼun chi chuwach i jyub taʼaj, mas i cu sakij na chique i winak (chuwach tak i quin ʼan yin chique, man ire coc cʼa piqui cʼux, xak piqui nojbal). Queje ile, cu ʼalijinsaj na chique i winak chi lic je sachnak chupam i qui mac. Xak cu ʼalijinsaj na chique wach i ʼutz, sucʼulic chuwach i Dios; xak cu ʼalijinsaj na chique chi Dios cu ʼan i ʼatbal tzij piquiwi, wach tak quiqui ʼano. \v 9 I u Tewal i Dios cu ʼalijinsaj chique chi je sachnak chupam i qui mac man n-que cojon ta chwe yin. \v 10 Ire (pin qʼuexel yin), cu ʼalijinsaj wach i ʼutz, sucʼulic chuwach i Dios, man yin quin ʼe ruʼ i Ta chicaj y n-ca ʼiltaj ta chic in wach. \v 11 Cu ʼalijinsaj wach u ʼatic tzij cu ʼan i Dios, man i Dios ya u ʼatom chic tzij puwi itzel, chi ʼo piquiwi i winak waral chuwach i jyub taʼaj. \p \v 12 Cʼo u qʼuial tzij cwaj quin bij chiwe, péro n-quin bij taj, man n-quix tiqui ta chu tayic u be. \v 13 Xui-ri, i u Tewal i Dios are aj cʼutunel re i sak laj tzij. Are ca cʼun ire iwuʼ, cu ʼalijinsaj chiwe ronojel i sak laj tzij. Man ire, niʼpa i cu bij, nu nojbal ti ire, man ʼis are cu bij niʼpa i ca bix che. Xak cu bij chiwe wach i ca ʼani na coʼon panok. \v 14 Ire cu coj ni in ʼij yin, man cu ʼalijinsaj na chiwe wach cwaj u bixquil yin chiwe. \v 15 Ronojel i ʼo ruʼ i Ta chicaj, xak we yin; rumal-i xin bij chiwe chi u Tewal i Dios cu ʼalijinsaj na chiwe wach i cwaj yin. \s1 I Jesus xu bij u pactajic i bis que u tijoxelab \p \v 16 Xa ruʼ jubiʼ chic n-quiwil ta chic in wach, péro jubiʼ panok, quiwil tan chic in wach, man ruʼ i Ta chicaj quin ʼe wi —xu bij i Jesus chique. \p \v 17 Are ʼuri ʼo jujun chique u tijoxelab xqui tzʼonoj chiquiwach, xqui bij: \p —¿Wach usucʼ ile xu bij? “Xa ruʼ jubiʼ chic n-quiwil ta chic in wach, péro jubiʼ panok, quiwil tan chic in wach, man ruʼ i Ta chicaj quin ʼe wi,” xcha. \v 18 ¿Wach craj u bixquil ile chake chi “jubiʼ panok” xu bij? N-caka ta tu be wach craj cu bij chake —xqui bij chiquiwach. \p \v 19 I Jesus xril u be chi ʼo cacaj quiqui tzʼonoj che; are ʼuri xu bij chique: \p —Are i tzij xin bij chiwe, “Xa ruʼ jubiʼ chic n-quiwil ta chic in wach, péro jubiʼ panok, quiwil tan chic in wach,” ¿are i tzij-le chi qui tzucuj usucʼ chiwach? \v 20 Sak laj tzij i quin bij chiwe: yix qui tij na quix bisonic, xak qui tij ni oʼej; xui-ri i winak re u wach i jyub taʼaj xa que quicotic. Péro yix, we qui tij na quix bisonic, coʼon panok ca pactaj i bis-le, teʼuri quix quicot tan chic. \v 21 Queje qui ʼano, pacha jun ixok ca bisonic are cu rik i ʼor ca qʼuiji jun racʼal, man retaʼam cu tij ni cʼax. Xui-ri we ya xqʼuiji i acʼal, teʼuri ca quicot tan chic, xak n-ca cʼun ta chic chu cʼux wach i cʼax xu tijo; ca quicot ʼut rumal i ral acʼal chi xalaxic. \v 22 Queje ile yix woʼor, quix bisonic, xui-ri cakil tan chic kib, teʼuri lic quix quicot tan chic. I quicotemal-le, n-ta jun ca majaw chiwe. \v 23 We xu rik i ʼij-le, ya n-ta chic u chac qui tzʼonoj chwe wach usucʼ in tzij in bim chiwe. \p Sak laj tzij i quin bij chiwe: i Ta chicaj, wach i qui tzʼonoj che pin bi yin, cu ya na chiwe. \v 24 Cʼa are ʼo wi woʼor, n-ta i tzʼonom che pin bi yin; woʼor chi tzʼonoj ʼut, y ca yataj na chiwe, man mas quix quicot na rumal. \s1 I Jesucrísto resam u choʼab i n-ʼus taj re u wach i jyub taʼaj \p \v 25 Niʼpa in cʼutum chiwe, in junamsam ruʼ wach tak iwetaʼam u wach waral chuwach i jyub taʼaj. Xui-ri, cu rik ni ʼij n-ta chic u chac quin junamsaj in cʼutunic chiwe ruʼ wach tak iwetaʼam u wach; lic sakil chic quin lap i Ta chiwe. \v 26 We xu rik i ʼij-le, are chic yix qui tzʼonoj che i Dios, man queje ile quin ya piʼab qui ʼano\f + \fr 16:26 \ft I mer tzij xu bij are iri: “pin bi yin.”\f*. N-ta chic u chac chi yin quin tzʼonoj che i Ta pi qʼuexel yix, \v 27 man xak i Ta cʼax quix u naʼo. Cʼax quix u naʼo man yix cʼax quin i na yin, xak xi cojo chi yin in petnak ruʼ i Dios. \v 28 Xwoʼtaj can i Ta man xin cʼun waral chuwach i jyub taʼaj; xui-ri, woʼor cwoʼtaj can u wach i jyub taʼaj, y quin tzalij chic ruʼ i Ta chicaj —xu bij chique. \p \v 29 Teʼuri xqui bij u tijoxelab che: \p —Bay, woʼor lic sakil cat tijin chu bixquil; ya n-ca junamsaj ta chic a tzij ruʼ wach tak i ʼo waral chi ketaʼam u wach. \v 30 Woʼor, xketamaj chi yet, ronojel ʼis awetaʼam. Yet awetaʼam chic wach cakaj caka tzʼonoj chawe are cʼa maja caka bij, rumal-i, n-tu chac we ʼo jun cu tzʼonoj chawe. Rumal ile, ketaʼam chi at petnak ruʼ i Dios —xqui bij. \p \v 31 I Jesus xu bij chique: \p —¿Lic i cojom woʼor? \v 32 Ya cu rik i ʼij, y are chic i ʼij iri, iwonojel yix ca quichtaj nubi i wach, chi jujunal. Quin i canaj can intuquel. Xui-ri, n-intuquel taj quin canajic, man i Ta chicaj ʼo wuʼ. \v 33 Ronojel iri quin bij chiwe, man cwaj cuxlan i cʼux wumal yin. Yix, waral chuwach i jyub taʼaj, qui tij ni cʼax; xui-ri chi cowij i cʼux, man yix ix ʼo pin ʼab yin, y yin in tiquinak che u choʼab niʼpa i n-ʼus taj chi ʼo chuwach i jyub taʼaj —xu bij chique. \c 17 \s1 I u tzʼonbal i Jesus che i Dios piquiwi u tijoxelab \p \v 1 I Jesus, are xu qʼuis u bixquil ile chique, are ʼuri xtaken ʼan chicaj; queje iri xu bij: \p —Ta, ya xu rik i ʼor. Cha ʼalijinsaj chique i winak wach i nim laj u ʼij Awacʼal. Xak queje ile, yin chi in Awacʼal, quin ʼalijinsaj wach i nim laj a ʼij yet. \v 2 A yom i ʼatbal tzij pinʼab piquiwi conojel i winak. Queje ile a ʼanom man quin yabej-re i cʼaslemal chique niʼpa i je a yom chwe; are i cʼaslemal chi n-ca qʼuis ta chic. \v 3 Are usucʼ i cʼaslemal-le are iri: are i retamaxic a wach yet, chi xui yet at sakil Dios, xak i retamaxic u wach i Jesucrísto chi a takom li yet. \p \v 4 Yin in cojom a ʼij waral chuwach i jyub taʼaj, xak ya xin qʼuis i chac chi xin a tak chu ʼonquil. \v 5 Woʼor, Ta, cha ʼana nim in ʼij chwe, chila awuʼ, pacha u nimal in ʼij are in ʼo awuʼ chu xebal ʼij sak, are maja ʼo u wach i jyub taʼaj. \p \v 6 Are i xe a cha yet chiquixol i winak, y xe a ya pinʼab, in cʼutum chique at pachin yet. Lic chu xebal lok je awe yet, y yet xat ʼanaw chique chi quiqui cuba qui cʼux chwe yin, y je we yin; xak je cojon-nak che a tzij. \v 7 Woʼor quetaʼam chic chi niʼpa i xa ya chwe, awuʼ yet petnak wi. \v 8 Man, i tzij chi xa bij yet chwe, yin in bim chique, xak ique xqui cʼam i tzij-le pa qui cʼux. Xquetamaj ʼut chi lic katzij, awuʼ yet in petnak wi; xak xqui cojo chi yet xin a tak lok. \p \v 9 Woʼor quin tzʼonoj chawe, che a to ique; n-are ta quin tzʼonoj piquiwi i winak chi toʼ je re u wach i jyub taʼaj. Are, quin tzʼonoj piquiwi ique chi xe a ya pinʼab, man je awe yet. \v 10 Niʼpa tak i we yin, xak awe yet; niʼpa tak i awe yet, xak we yin. Ique quiqui ʼalijinsaj in ʼij yin (xak quiqui ʼalijinsaj a ʼij yet). \p \v 11 Woʼor quin upon awuʼ, n-quin canaj ta waral chuwach i jyub taʼaj; xui ique que canaj chuwach i jyub taʼaj. Loʼlaj in Kajaw, quin tzʼonoj chawe chi che a chajij ruʼ a choʼab conojel niʼpa i xe a ya chwe. Yin awuʼ, xak jun ka wach; cwaj yin xak queje ique, xak jun qui wach. \v 12 Tzʼakat xin qʼuiji cuʼ ique chuwach i jyub taʼaj, xe wucʼaj rumal a choʼab yet. Niʼpa i xe a ya pinʼab, xe in chajij. Rumal-i n-ta jun chique xtzak puʼab itzel, xui xtzak i jun chique, chi bital ujer chi ca tzakic, man queʼelok pacha i tzʼibtal can cumal i ajbil a tzij ujer. \p \v 13 Yin ya quin upon awuʼ chila pa at ʼo wi, péro quin bij i tzij-i, quiqui tabej-re ique tzʼakat in ʼo chuwach i jyub taʼaj. Man cwaj yin ʼo na qui quicotemal pacha i quicotemal quin na yin. \v 14 Yin in bim a tzij chique, y xqui cojo. I winak chi toʼ je re u wach i jyub taʼaj, tzel que quilo man ne te cachiʼil chic ique, pacha yin, chi n-in ta cachiʼil i winak chi toʼ je re u wach i jyub taʼaj. \v 15 Yin, n-are ta quin tzʼonoj chawe chi que awesaj chuwach i jyub taʼaj; xa are quin tzʼonoj chawe chi que a to chuwach itzel. \v 16 Queje pacha in ʼanom yin, n-in ta re u wach i jyub taʼaj, xak queje qui ʼanom ique ne te re u wach i jyub taʼaj. \v 17 Cha ʼana chique chi lic je awe yet rumal i sak laj tzij chi quiqui ta. Are i a tzij yet are i sak laj tzij. \v 18 Pacha i xa ʼan yet chwe yin, xin a tak li chi, chiquixol i winak chuwach i jyub taʼaj, xak queje quin ʼan yin chique ique, que in tak bi chiquixol i winak chuwach i jyub taʼaj. \v 19 Yin, cumal ique, quin jach in cʼaslemal pa ʼab, man xak ique queʼelok lic je awe yet, rumal i sak laj tzij chi ca pe awuʼ. \p \v 20 N-xui ta piquiwi ique quin tzʼonoj iri chawe; xak quin tzʼonoj chawe piquiwi niʼpa i quiqui cuba ni qui cʼux chwe coʼon panok, are quiqui ta ni qui tzij ique-ri. \v 21 Quin tzʼonoj chawe, Ta, chi conojel ique xak junam ni qui wach. Xak quin tzʼonoj chawe chi ique, junam ni qui wach kuʼ yoj, pacha yet wuʼ yin, xak jun ka wach awuʼ yet. Queje ile, i winak chuwach i jyub taʼaj quiqui coj na chi yet xin a tak lok. \v 22 I a ʼij a chomal chi a yom yet chwe, xak in yom yin chique ique. Queje ile xin ʼan chique man cwaj yin xak jun qui wach, pacha ka ʼanom yoj awuʼ, xak jun ka wach. \v 23 Yin in ʼo na chique ique, pacha yet at ʼo chwe yin; queje ile queʼel ni ique lic xak jun qui wach, man ʼutz quiquil i winak chuwach i jyub taʼaj chi yet xin a tak lok, xak quiquilo chi cʼax que a naʼo pacha ca ʼan chwe yin, cʼax quin a naʼo. \p \v 24 Ta, yet xe a ya chwe; cwaj yin que qʼuiji na wuʼ chila pa i quin qʼuiji wi yin; man ʼutz quiquil in chomal a yom chwe. I chomal-le a yom chwe man cʼax xin a naʼo chu xebal ʼij sak, are maja ʼo i u wach i jyub taʼaj. \v 25 Yet Ta, chi lic sucʼul i ca ʼano, i winak chuwach i jyub taʼaj n-quetaʼam ti a wach, péro yin lic wetaʼam a wach; i achiab-i (chi je a yom chwe) quetaʼam chic chi yet xin a tak lok. \v 26 Xin cʼut chique at pachin yet; xak n-quin mayij tu bixquil at pachin yet, man cwaj yin, pacha i cʼaxnabal we xa ʼano, xak ʼo chique ique, xak yin in ʼo na chique ique —xu bij i Jesus che i Ta chicaj. \c 18 \s1 I u chapic bi i Jesus \p \v 1 I Jesus, are xrelej u tzʼonoxic che i Dios, are ʼuri xe ʼax cuʼ u tijoxelab chʼakap che jun u be ya, Cedron u bi. Chila chʼakap, ʼo jun lugar chom, ticom cheʼ che. Chila xoc wi cuʼ u tijoxelab. \v 2 I lugar-le, xak retaʼam i ma Júdas, man i Jesus ʼax que upon wi chila cuʼ u tijoxelab. (Are i ma Júdas-le, are ca jachaw i Jesus piquiʼab i je aj chʼoʼoj chirij.) \v 3 Are je ʼo chila, i ma Júdas xupon cuʼ, je rucʼam bi u qʼuial soldádo, xak juban policía chi aj patanib re i rachoch i Dios. Je takom bi cumal i ajwab sacerdóte, xak cumal i aj Fariséo. Ique qui yijbam bi quib, cucʼam bi qui chʼichʼ, xak i qui ʼaʼ tzam cheʼ, y tak i lámpara, ʼilbal-re qui be pa ʼekum. \v 4 I Jesus retaʼam chic ronojel wach i quiqui ʼan na che. Xe u cʼulaj panok y xu tzʼonoj chique: \p —¿Pachin i qui tzucuj? —xu bij. \p \v 5 —Caka tzucuj i ma Jesus aj Nazaret —xe cha che. \p —Are yin i qui bij —xu bij i Jesus chique. \p I ma Júdas, chi ca jachaw i Jesus piqui ʼab i aj chʼoʼoj chirij, tacʼal cuʼ i soldádo. \v 6 I Jesus are xu bij: “Are yin”, ique xe tzalij chiquij, y xe tzak pulew. \v 7 I Jesus xu tzʼonoj chic chique: \p —¿Pachin i qui tzucuj? \p Ique xqui bij chic: \p —Caka tzucuj i ma Jesus, aj Nazaret —xe cha. \p \v 8 I Jesus xu bij chic chique: \p —Ya xin bij chiwe chi are yin. We yin i quin i tzucuj, chi ya bi chique i wachiʼil que ʼec —xu bij. \p \v 9 Queje xqui ʼan ile, man ca ʼantaj na pacha u bim i Jesus. Ire u bim: “Ta, n-ta jun xin sach chique niʼpa i xa ya chwe,” u bim na. \v 10 I ma Simon Pédro ʼo jun chʼichʼ rucʼam; xresaj li pa rachoch y xu coj che jun takon re i ʼatz laj sacerdóte, y xresaj u xiquin wikabim. I achi-le, ma Málco u bi. \v 11 Are ʼuri i Jesus xu bij che i ma Pédro: \p —Cha cʼolo i a chʼichʼ pa rachoch. ¿Xataba n-quin icʼaw ta chupam i cʼax-i pacha craj in Kajaw? Quin ʼan na —xu bij i Jesus che. \s1 I u cʼamic bi Jesus chuwach i ma Anas \p \v 12 Teʼuri, niʼpa u qʼuial soldádo ruʼ i cajʼatzil, xak i policía que i nimak tak aj Israel winak, xqui chap i Jesus y xqui ximo. \p \v 13 Teʼuri xqui cʼam bi chi rachoch i ma Anas. I ma Anas-le, are u kajaw u jiʼ i ma Caifas chi ʼatz laj sacerdóte che i junab-le. \v 14 I ma Caifas-le are i yawnak i nojbal chique i rachiʼil, chi mas ʼutz chique ique we xa jun achi ca camsax pa qui qʼuexel conojel i winak. \s1 Xu bij ma Pédro chi n-retaʼam tu wach i Jesus \p \v 15 I ma Simon Pédro, tak i jun chic tijoxel\f + \fr 18:15 \ft I jun chic tijoxel-le are i ma Wan mísmo, chi xu tzʼibaj i wuj-i.\f*, xe terej bi chirij i Jesus. I tijoxel jun-le\fm 18.15.\fm* chi rachiʼil i ma Pédro, ʼetamam u wach rumal i ʼatz laj sacerdóte. Ire xoc bi ruʼ i Jesus cʼa chuwaja. \v 16 Péro i ma Pédro xcanaj can che u chibe, pa ocbal bic. Rumal-i, xel li jun, chi ʼetamam u wach rumal i ʼatz laj sacerdóte, y xu tzʼonoj pawor che i ali, chi chajal re i ocbal bic, chi coc bi i ma Pédro. Teʼuri xu cʼam bi i ma Pédro chuwaja. \v 17 Are ʼuri i ali xu bij che i ma Pédro: \p —¿Xak at jun yet chique i u tijoxelab i achi-le? —coʼono. \p —No, n-in ta cachiʼil —xu bij i ma Pédro che. \p \v 18 I ajchaquib je ʼo chila, tak i policía, xqui nucʼ ʼaʼ chuwaja man joron tew y xe taqʼui chu chiʼ, quiqui miʼsaj quib. Xak i ma Pédro xtaqʼui pan cuʼ, cu miʼsaj rib chi ʼaʼ. \s1 I u tzij i Jesus chuwach i ma Anas \p \v 19 Teʼuri, i ʼatz laj sacerdóte xoc chu tzʼonoxic che i Jesus chiquij u tijoxelab, xak xu tzʼonoj che wach usucʼ u cʼutunic ire. \v 20 I Jesus xu bij che: \p —Yin sakil in chʼaʼatnak chiquiwach conojel i winak; sakil in cʼutum pa tak molbalʼib, xak pa rachoch i Dios, pa quiqui mol wi quib i aj Israel winak. Queje ile in ʼanom, n-ta in chʼukum u wach chiwe. \v 21 ¿Wuchac ca tzʼonoj chwe yin? Cha tzʼonoj chique i je tawnak in tzij; chiqui bij ique wach in cʼutum chique. Ique quetaʼam wach in bim yin —xu bij che. \p \v 22 Are xu bij i Jesus ile, ʼo jun chique i policía ʼo chi, xu chʼay che u palaj y xu bij che: \p —¿Queje u laʼic u wach ile ca ʼan che i ʼatz laj sacerdóte? \p \v 23 I Jesus xu bij che i policía: \p —We n-ʼus ti xin bij, cha bij wach i n-ʼus taj xin bij. We xi ʼutz i xin bij, ¿wuchac xin a chʼayo? —xu bij. \p \v 24 Teʼuri i mam Anas xu tak bi i Jesus ruʼ i ma Caifas, chi ʼatz laj sacerdóte; ximtalic xa ʼec. \s1 I ma Pédro xu bij tan chic chi n-retaʼam tu wach i Jesus \p \v 25 Are que tijin ile chu ʼonquil, i ma Pédro cʼa tacʼal chu miʼsaxic rib chi ʼaʼ. Are ʼuri xqui bij che: \p —¿Xak at jun yet chique i u tijoxelab i achi-le? \p I ma Pédro xruwaj u wach; xu bij: \p —No, n-in ta cachiʼil —xcha. \p \v 26 Péro ʼo jun chique ajchaquib re i ʼatz laj sacerdóte, ire rachalal i jun chi xelsax u xiquin rumal i ma Pédro. Ire xu bij che: \p —¿N-xwil ta bawa a wach yet, xe tak cheʼ ruʼ ire? Xwilo pues. \p \v 27 I ma Pédro xruwaj julaj chic, y juntir xchʼaw i acʼ. \s1 I u tzʼonoxic i ma Piláto che i Jesus \p \v 28 Are ya ca pe u sakiric, are ʼuri xquesaj i Jesus chi rachoch i ma Caifas, y xqui cʼam bi pa nim laj rachoch i gobernador. Are xe upon chila, i aj Israel n-xe oc tubi pa ja, man i gobernador n-aj Israel taj. We xe oc bic, queʼelok xa que rawasix rumal i ja; n-ta que ʼuri che i waʼim re qui nimaʼij páscua\f + \fr 18:28 \ft I tzij-le pa qui chʼawbal i aj Griégo pent queʼelok: “N-ca yaʼ ta ʼuri chique we que oc che i nimaʼij que i aj Israel.”\f*. \v 29 Rumal-i, i ma Piláto, chi gobernador-le, xel li chiquiwach, chu tayic wach cacaj. Xu tzʼonoj chique: \p —¿Wach xu macuj i achi-ri chiwe? —xcha. \p \v 30 Ique xqui bij: \p —We tene n-ti u mac i achi-ri, n-queje tene caka cʼam li ri chawe —xe cha. \p \v 31 I ma Piláto xu laʼ u wach chique: \p —Chi cʼama bi yix; chi ʼana che wach i ʼatbal tzij yix —xu bij. \p I nimak tak aj Israel winak xqui bij che: \p —Péro yoj chi oj aj Israel winak, n-ta ʼatbal tzij pakaʼab we caka camsaj jun winak —xqui bij. \p \v 32 Queje ile xa ʼani che, pacha u bim i Jesus chique oʼonom lok, wach i camic ca ʼani che\f + \fr 18:32 \ft Chawila i capítulo 12, versículos 32 y 33 re i wuj-i.\f*. \v 33 I ma Piláto xoc chu bi pa ja, teʼuri xu siqʼuij i Jesus ruʼ; are ʼuri xu tzʼonoj che: \p —¿Yet at ʼAtol Tzij que i aj Israel winak? —coʼono. \p \v 34 I Jesus xu bij che i ma Piláto: \p —¿A nojbal yet, wach i ca tzʼonoj chwe-le? ¿O xa bital chawe rumal jun chic? —xu bij. \p \v 35 I ma Piláto xu bij che i Jesus: \p —¿Xataba in aj Israel winak yin? ¿Wach retamaxic ile quin ʼano? Are i xat qui jach pinʼab, are awach aj tinimit junam cuʼ i ajwab sacerdóte. ¿Wach a ʼanom? (¿At ʼAtol Tzij que, a bim yet?) —xu tzʼonoj che. \p \v 36 I Jesus xu bij che: \p —I ʼatbal tzij we yin n-aj chi taj chuwach i jyub taʼaj. We tene aj chi chuwach i jyub taʼaj, niʼpa i que terej chwij xin qui to tene-ri chu ʼonquil i chʼoʼoj, chi n-quin jachtaj ta piquiʼab i cajʼatzil i aj Israel. Péro n-queje ti ile, man in ʼatbal tzij n-aj chi taj —xu bij i Jesus. \p \v 37 I ma Piláto xu bij tan chic: \p —¿Katzij ba-ri chi at ʼatol tzij? —coʼono. \p I Jesus xu bij che: \p —Katzij, in ʼatol tzij pacha i xa bij; rumal-i xin alaxic, rumal-i xin cʼun chuwach i jyub taʼaj. Xol in bij wach i sak laj tzij; niʼpa i je re i sak laj tzij quiqui ta usucʼ ʼuri wach i quin bij —xu bij i Jesus. \p \v 38 I ma Piláto xu bij: \p —¿Wach i sak laj tzij? —xcha. \s1 U jachic bi i Jesus che u camsaxic \p Are xu bij ile, i ma Piláto xel chal ucamul cuʼ i aj Israel winak. Xu bij chique: \p —N-tu mac i achi-ri quin rik yin. \v 39 Yix iwetaʼam chi ʼax quin ʼan wi, are ca cʼun i nimaʼij re i páscua, ʼo junok chique i aj prexil cwoʼtaj bi chiwe. ¿Quiwaj ʼut cwoʼtaj bi i ʼAtol Tzij iwe yix, ix aj Israel winak? —xu bij chique. \p \v 40 Teʼuri, xe siqʼuin chu bixquil conojel: \p —¡Mawoʼtaj bi ire-le! ¡Are, chawoʼtaj bi ma Barabas! —xqui bij. \p I ma Barabas quiqui bij-le are jun iliʼom. \c 19 \p \v 1 Are ʼuri i ma Piláto xu tak u chʼayic i Jesus. \v 2 I soldádo xqui yijba jun sotosic qʼuix y xqui coj che u jolom i Jesus. Xqui coj jun u ʼuʼ cakcoj pacha i qui ʼuʼ i nimak tak ʼatol tzij. \v 3 Teʼuri xe oc chu yoʼyaxic; xqui bij: \p —¡Naj u ʼij i ʼAtol Tzij que i aj Israel! —xe cha. \p Are ʼuri quiqui chʼay che u palaj. \p \v 4 Teʼuri i ma Piláto xel chal julaj chic. Xu bij chique i winak: \p —Chiwila, cwesaj chal chiwach, quiwil-bej-re chi yin n-tu mac quin riko. \p \v 5 Are ʼuri xel li Jesus pa ʼatbal tzij re i ma Piláto. Cʼo i sotosic qʼuix che u jolom; xak cʼo i u ʼuʼ cakcoj chirij. I ma Piláto xu bij chique: \p —¡Ri i achi-ri! —xu bij. \p \v 6 I ajwab sacerdóte, tak i policía re i rachoch i Dios, are xquil u wach i Jesus, xe siqʼuin chu bixquil: \p —¡Cha camsaj chuwach cruz! ¡Cha camsaj chuwach cruz! —xe cha. \p I ma Piláto xu bij chique: \p —Chi cʼama bi yix; chi ripa yix chuwach cruz, man yin n-quin rik ta jun u mac —xu bij. \p \v 7 I winak xqui bij che: \p —Yoj chi oj aj Israel winak, ʼo ka ʼatbal tzij tzʼibtalic. I ka ʼatbal tzij-le cu bij chi ʼo u chac caka camsaj, man xu bij chi u Cʼojol i Dios —xe cha. \p \v 8 I ma Piláto, are xu ta wach i xqui bij-le, xu xij mas rib rumal. \v 9 Are ʼuri xe oc chubi junam pa ʼatbal tzij; teʼuri xu tzʼonoj tan chic che i Jesus: \p —¿Ipa mer xat pe wi yet? \p Péro i Jesus n-xu laʼ tu wach che. \p \v 10 Teʼuri i ma Piláto xu bij che: \p —¿Wuchac n-ca laʼ tu wach chwe yin? ¿N-awetaʼam ta ba-ri, chi yin ʼo pinʼab we cat in rip chuwach cruz, xak ʼo pinʼab we cat woʼtaj bic? —coʼono. \p \v 11 Teʼuri i Jesus xu laʼ u wach che: \p —N-ta yatal paʼab wach cawaj ca ʼan chwe, ma teji u yom li Dios chawe. Rumal ʼuri, pachin i xin jachaw paʼab, nim u mac ire chawach yet —xu bij. \p \v 12 Are ʼuri i ma Piláto xu jek u tzucuxic wach i roʼtaxic bi i Jesus cu ʼano. Péro n-xtiqui ta che man i aj Israel winak xe siqʼuin chu bixquil: \p —We cawoʼtaj bi i achi-le, xa ca kel ʼuri wach cu bij i ʼatz laj ʼatol tzij pawi yet. I achi-le craj coʼon ʼatol tzij che rib; pachin jun coʼon ʼatol tzij che rib, queʼel ʼuri aj chʼoʼoj chirij i ʼatz laj ʼatol tzij pakawi —xe cha che. \p \v 13 Are xu ta i ma Piláto wach i xqui bij, are ʼuri xresaj li Jesus chi sak, teʼuri xcubi pu cubibal chija pa cu ʼan wi i ʼatbal tzij. (Are i lugar-le, “Gabáta” u bi pa qui chʼawbal i aj Israel winak; queʼelok “lugar ʼo natril che”.) \v 14 Are xu ʼan ile, are i ʼij chuxeʼ i nimaʼij páscua, colo tiqʼuil ʼij xqui ʼano\f + \fr 19:14 \ft Are xqui ʼan ile, are ʼij wi chi quiqui yijba niʼpa tak i rajwaxic chique re i nimaʼij.\f*. Are ʼuri i ma Piláto xu bij: \p —¡Ri i ʼAtol Tzij yix-i; chiwila! —xu bij chique. \p \v 15 I winak xe siqʼuinic: \p —¡Cha camsaj! ¡Cha camsaj! ¡Cha ripa chuwach cruz! —xe cha. \p I ma Piláto xu bij chique: \p —¿ʼUtz bawa quin camsaj chuwach cruz i ʼatol tzij iwe yix? \p I ajwab sacerdóte xqui laʼ u wach che: \p —N-ta chic jun ʼo pakawi yoj; xui i ʼatz laj ʼatol tzij pa Róma cu ʼat tzij pakawi —xqui bij. \p \v 16 Are ʼuri, i ma Piláto xu jach i Jesus piquiʼab ique, quiqui camsabej-re chuwach cruz. Teʼuri ique xqui cʼam bic. \s1 Wach u camsaxic i Jesus chuwach cruz \p \v 17 Are xqui cʼam bi i Jesus, ire xrekaj bi u cruz xol u teleb. I jyub pa xe ʼe wi, u bi “u jolom anma” chi queʼel pa qui chʼawbal i aj Hebréo, “Gólgota”. \v 18 Are xe uponic, chila xqui rip wi chuwach cruz. Xak je ʼo queb chic xe rip chuwach i qui cruz, jujun pa tak u tzal xe qʼuiji wi che i Jesus. \v 19 I ma Piláto xu tak u tzʼibaxic juban tzʼib puwi u cruz i Jesus; queje iri cu bij i tzʼib: “I Jesus aj Nazaret, ʼAtol Tzij que i aj Israel winak.” Queje ile tzʼibtalic. \v 20 Je qʼui i aj Israel winak xcajlaj u wach i tzʼib-le, man xa nakaj che i tinimit Jerusalen pa xqui rip wi i Jesus chuwach cruz. I tzʼib-le tzʼibtalic pa oxib chʼawbal: piqui chʼawbal aj Hebréo, piqui chʼawbal aj Griégo, xak piqui chʼawbal aj Latin. (Queje ile xqui ta conojel wach i tzʼibtalic.) \v 21 Rumal-i i ajwab sacerdóte que i aj Israel winak xqui bij che i ma Piláto: \p —Ma ta queje ile xa tak u tzʼibaxic chi cu bij: “ʼAtol tzij que i aj Israel winak.” N-queje ti ile craj; ca majawic ca tak u tzʼibaxic queje iri: “Ire xu bij chi ʼAtol Tzij que i i aj Israel winak” —xe cha. \p \v 22 Teʼuri ma Piláto xu bij chique: \p —Are i xin tak u tzʼibaxic, n-quin yoj ta chic. (Queje ile xu bij.) \p \v 23 I soldádo, are xqui rip i Jesus chuwach i cruz, teʼuri xqui jach u ʼuʼ chiquiwach; xqui ʼan cajib tant che, y xqui jach jujun tant chiquiwach. Xui-ri, ʼo jun che u ʼuʼ, jun chom laj cʼul, naj rakan, n-ta tʼis che. \v 24 I soldádo-le xqui bij chiquiwach: \p —Maka rakchʼij, ʼutz we caka saquij chakawach, ʼilbal-re pachinok chake ca cʼamaw bic —xe cha. \p Queje xqui ʼan ile, man ca ʼantaj na pacha i tzʼibtal ujer chupam u wuj i Dios;\f + \fr 19:24 \ft Sálmo 22:18\f* queje iri cu bij: “Xqui jach in ʼuʼ chiquiwach; xe saquin chirij.” Y queje xqui ʼan i soldádo ile. \p \v 25 ʼO jujun ixokib je ʼo chu nakaj i cruz; je are i u chuch i Jesus, rachiʼil u chaʼ, xak i ixok Mariy chi rixokil i ma Cleófas, xak i ixok Mariy Magdaléna. \v 26 I Jesus are xril u wach u chuch, xak xril u wach u tijoxel chi cʼax cu na ire, tacʼal ruʼ. Are ʼuri xu bij che u chuch: \p —Nan, cha ʼana che i achi-le pacha awacʼal yet —xu bij. \p \v 27 Xak xu bij che u tijoxel: \p —Cha ʼana che in chuch pacha a chuch yet —xu bij che. \p Are ʼij ʼuri, i tijoxel-le xu cʼam bi u chuch i Jesus ruʼ chi rachoch. \p \v 28 I Jesus retaʼam chi ya xqʼuisic niʼpa i ʼanic craj. Are ʼuri xu bij: \p —Quin cʼatic. \p Queje ile xu ʼano pacha i tzʼibtal ujer chupam u wuj i Dios\f + \fr 19:28 \ft Sálmo 69:21\f*. \v 29 ʼO jun xar chila, nojnak che víno, cʼacʼoj ca nawic. Xqui cʼam jun espónja, y xqui mu chupam; teʼuri xqui ya tzam cheʼ, y xqui ya ʼan pu chiʼ. \v 30 I Jesus xu tzʼub bi i víno; teʼuri xu bij: \p —Ya xa ʼantajic —xcha. \p Teʼuri xu lucba u jolom, y xel u cʼux. \s1 Wach u soctajic u cʼalcʼax i Jesus \p \v 31 Are xcamsax i Jesus, are jun ʼij chuxeʼ i nimaʼij páscua. I qui nimakil i aj Israel xqui chʼobo chi n-ʼus taj we que canaj i oxib achiab chuwach i qui cruz chucab ʼij, man are i uxlambal ʼij. I uxlambal ʼij-le are qui nimaʼij, lic nim laj ʼij chiquiwach ique. Rumal-i xe ʼe chu tzʼonoxic che i ma Piláto chi cu tak u ʼajsaxic u bakil cakan man weʼ que camic. We queje ile xa ʼani chique, weʼ ʼuri que kajsax lok. \v 32 Are ʼuri i soldádo xe uponic; nabe xqui ʼajsaj u bakil rakan jun chique i je ʼo pu tzal i Jesus; teʼuri xak queje xqui ʼan chic che jun chic chi xak ʼo pu tzal i Jesus. \v 33 Are xe upon ruʼ i Jesus, xquilo chi ire ya camnak chic, rumal-i n-xqui ʼajsaj ti u bakil i rakan ire. \p \v 34 Xui-ri, ʼo jun chique i soldádo, xu toʼij pu cʼalcʼax i Jesus che jun u tzam chʼichʼ\f + \fr 19:34 \ft I chʼichʼ-le, lánza u bi, lic chʼut u tzam, chʼaptal chu tzam jun cheʼ naj rakan.\f*. Juntir xjaktajic, xel u quiqʼuel, ruʼ ya. \v 35 Y yin chi quin bij iri chiwe, in jun chique i xe ʼilawic; sak laj tzij i quin bij. Quin bij chiwe wach i xwilo man cwaj qui cuba i cʼux che i Jesus. Wetaʼam chi sak laj tzij i quin bij. \v 36 Queje ile xa ʼani che i Jesus (pacha ca ʼani che i chij are ca cʼamsaxic re i páscua), man ca ʼantaj na pacha i tzʼibtal chupam u wuj i Dios ujer. Cu bij: “N-ca ʼajsax ta jun u bakil ire\f + \fr 19:36 \ft (Ex. 12:46, Nu. 9:12) I tzij tzʼibtal can rumal i mam Moises xu ʼatij u ʼajsaxic u bakil i chij re i páscua. Xak queje ile xa ʼan che i Jesus are xcamsaxic, n-xqui ʼaj tu bakil.\f*.” \v 37 Xak cu bij u wuj i Dios: “I winak quiquil nu wach i jun chi xqui toʼij\f + \fr 19:37 \ft (Zac. 12:10) I tzij tzʼibtal can rumal i mam Zacarías, xak re i Crísto tzʼibtalic. I Crísto, ʼo u chac xtoʼix ni pu cʼalcʼax, man quel ni u quiqʼuel, tobal que conojel i winak, pacha xa ʼani ujer che u quiqʼuel i chij, tobal que i aj Israel (chawila Ex. 12:6-13).\f*.” (Queje ile tzʼibtalic.) \s1 Wach u mukic i Jesus \p \v 38 Are xutzin u ʼonquil ile, are ʼuri i ma Jose aj Arimatéa xu tzʼonoj utzil chomal che i ma Piláto chi ca yaʼ che chi cu cʼam bi u chʼacul i Jesus. I ma Jose-le are jun terejnak chirij u cʼutunic i Jesus, xui-ri aliʼal man cu xij rib chiquiwach i nimak tak aj Israel. I ma Piláto xu ya che; teʼuri i ma Jose xu cʼam bi u chʼacul i Jesus. \v 39 Xak xupon i ma Nicodémo chu toʼic i ma Jose. I ma Nicodémo-le are i jun chi ʼe chʼaʼatnak ruʼ i Jesus chaʼab. Ire xuponic, u cʼamom bi colo jun quintal i cunbal lic muy, queb u wach, mírra ruʼ áloes. \v 40 Teʼuri i ma Jose ruʼ ma Nicodémo xqui cʼam u chʼacul i Jesus, xqui pasij pa sawan, y xqui coj i cunbal muy che, man queje xqui ʼan ile i aj Israel winak che i qui camnak are quiqui muku. \v 41 Chu nakaj pa xcamsax wi i Jesus chuwach i cruz, ʼo jun ulew, chom i cotzʼij, chom i cheʼ ʼo chuwach. Chila ʼo wi jun abaj worom u pam, mukbal que i camnak. I jul-le cʼacʼ u ʼonquil, cʼa maja ca yaʼ camnak chupam. \v 42 Chila xqui muk wi i Jesus, man xa nakaj ʼo wi, y ya xcʼun i uxlambal ʼij que i aj Israel winak. \c 20 \s1 U cʼastajic i Jesus che i camic \p \v 1 Are xu rik i ʼij domíngo, nabe ʼij re i seman, are ʼuri i ixok Mariy Magdaléna xupon chila pa muktal wi i Jesus, cʼa ʼekum re u sakiric. Are ʼuri xrilo chi ʼelsam chic i abaj chi tzʼapbal re u chiʼ i jul pa xmuk wi i Jesus. \v 2 Are xril ile, xa ʼe paʼanem chu bixquil che i ma Simon Pédro, xak che i jun chic tijoxel\f + \fr 20:2 \ft I tijoxel-le are i ma Wan mísmo, chi xu tzʼibaj i wuj-i.\f* chi cʼax xnaʼ rumal i Jesus. Xu bij chique: \p —Xelsax bi u chʼacul i Kajwal pa i xmuk wi; n-ketaʼam taj pa xcʼam wi bic —xu bij. \p \v 3 Teʼuri i ma Pédro, tak i jun chic tijoxel, xe walij la, y xe ʼe pa muktal wi i Jesus. \v 4 Che queb xe ʼe paʼanem, péro i ma Pédro n-cu chʼij ta ʼanem chuwach i jun; i jun-le nabe xupon chila pa i xmuk wi i Jesus. \v 5 Are i nabe xuponic, xwuʼi chu takexic i jul; xui xril i cʼul ʼo chila, xui-ri n-xoc tubic. \v 6 Are xupon i ma Simon Pédro chi teren bi chirij i jun, ire xoc bi chupam i jul, xak xrilo chi xui chic i cʼul ʼo chila. \v 7 Xak xrilo, i cʼul chi ʼo te che u jolom i Jesus, n-xak jun ta chic ʼo wi ruʼ i juban cʼul. U borom chic rib pu wach wi. \v 8 Teʼuri xoc bi i jun chi xupon nabe; xak xrilo wach oʼonom; are ʼuri xu cojo chi Jesus xwalijic. \v 9 Cʼa maja quiqui ta u be bien wach i tzʼibtal can chupam u wuj i Dios, chi Jesus ca walij na chiquixol i camnak. \v 10 Teʼuri, i queb tijoxelab-le xe tzalij chic chi cachoch. \s1 I u cʼutic rib i Jesus che ixok Mariy Magdaléna \p \v 11 I ixok Mariy coʼic, ʼo chi sak pa xmuk wi i Jesus. Ca tijin che oʼej, xwuʼi chu takexic upam i jul. \v 12 Are ʼuri xril qui wach queb ángel, sak qui ʼuʼ. Ique je cul chila pa ʼo wi te u chʼacul i Jesus. Jun ʼo chu jolom; i jun chic ʼo chi rakan. \v 13 I ángel-le xqui tzʼonoj che: \p —Ixok, ¿wuchac cat oʼic? \p Ixok Mariy xu bij chique: \p —Man xcʼami bi i Wajwal, y n-wetaʼam taj pa xyaʼ wi. \p \v 14 Are xu bij ile, xtzun pan chirij; are ʼuri xril u wach i Jesus, ʼo chi ruʼ. Xui-ri n-retaʼam taj we are i Jesus. \p \v 15 Are ʼuri i Jesus xu tzʼonoj che: \p —¿Ixok, wuchac cat oʼic? ¿Pachin ca tzucuj? —xu bij che. \p I ixok Mariy xu chʼobo mok are i aj chajinel re i ulew-le. Xu bij che: \p —Ta, we yet xa cʼam bi u chʼacul i Jesus, cha bij chwe pa i xa ya wi, man yin quin cʼam bic —xu bij che. \p \v 16 I Jesus xu bij che: \p —¡Al-Mariy! —xcha. \p Are ʼuri ixok Mariy xu pisquilij rib. \p —¡Rabóni! —xu bij. (Ile qui chʼawbal i aj Hebréo, chi queʼelok “¡Tijonel!”) \p \v 17 I Jesus xu bij che: \p —Min a chapo, man cʼa maja quin ʼel bi chila pa ʼo wi in Kajaw. Xui-ri, jat cuʼ i watz in chaʼ (chi je in tijoxelab teʼek). Cha bij chique chi quin ʼel bi chicaj ruʼ in Kajaw yin, chi woʼor xak i Kajaw yix; quin ʼe ruʼ in Dios yin, chi xak i Dios yix. \p \v 18 Are ʼuri, ixok Mariy Magdaléna xa ʼe cuʼ u tijoxelab i Jesus. Xu bij chique chi ya xril u wach i Kajwal, xak xu bij chique wach i bital bi che rumal. \s1 I u cʼutic rib i Jesus chique u tijoxelab \p \v 19 Are xoc aʼab re i ʼij domíngo-le, i u tijoxelab i Jesus qui molom quib paja, qui tzʼapim li uchija man quiqui xij quib chique i nimak tak aj Israel winak. Are ʼuri xwinakir i Jesus, y xtaqʼui chiquixol u tijoxelab. Xu bij: \p —Chuxlan i cʼux —xcha. \p \v 20 Xbitaj ile chique, xu cʼut i puʼab chique, tak u cʼalcʼax. Ique xe quicotic are xquil u wach i Kajwal. \v 21 Teʼuri, i Jesus xu bij chic chique: \p —Chuxlan i cʼux. Pacha xu ʼan i Ta chwe yin, xin u tak lok, xak queje quin ʼan yin chiwe yix, quix in tak bic. \p \v 22 Are xu bij ile, xu xutʼij piquiwi u tijoxelab, y xu bij chique: \p —Quin ya u Tewal i Dios chiwe. \v 23 Pachinok chique i winak qui cuy qui mac yix, ca cuytaj qui mac ʼuri; xak pachinok chique n-qui cuy ti qui mac yix, xak n-ca cuytaj ti qui mac ʼuri —xu bij chique. \s1 I u cʼutic rib i Jesus che i ma Tomas \p \v 24 ʼO jun chique i cablajuj tijoxelab, n-ta cuʼ ique are xcʼun i Jesus. Ire are i ma Tomas, chi “a-Yox” que cha che. \v 25 Teʼuri i juban tijoxelab xqui bij che: \p —Ya xkil u wach i Kajwal —xe cha che. \p Péro i ma Tomas xu bij chique: \p —N-quin coj taj, cʼa cwil na pa i xoc wi i clawux che u ʼab, xak quin chap na che uwi in ʼab. N-quin coj taj cʼa quin chap na che in ʼab pa ʼo wi i soctajnak che u cʼalcʼax —coʼono. \p \v 26 Wajxakib ʼij ricʼawic, i tijoxelab qui molom tan chic quib, are ʼuri ʼo i ma Tomas cuʼ. Tupu tzʼapil uchija pa je ʼo wi, xoc i Jesus cuʼ, y xtaqʼui chiquixol. Xu bij tan chic chique: \p —Chuxlan i cʼux yix —xcha. \p \v 27 Juntir, xu bij che i ma Tomas: \p —Chawilape in ʼab-i, cha cojo ni uwi a ʼab che. Xak cha cojo ni a ʼab che in cʼalcʼax. Ma chʼob yet we n-katzij taj chi xin walijic, xui-ri cha cojo chi in walijnak chic —xu bij che. \p \v 28 Teʼuri i ma Tomas xu bij che i Jesus: \p —¡At Wajwal! ¡At in Dios! —xu bij. \p \v 29 I Jesus xu bij tan chic che: \p —A-Tomas, xa coj ʼut man xin awilo; xui-ri, mas ʼutz que ique chi quiqui cojo, tupu n-quilom ti in wach —xu bij che. \s1 Wach rumal ʼo i wuj-i \p \v 30 I Jesus, qʼui i nimak tak milágro xu ʼan chiquiwach i u tijoxelab chi n-xin tzʼibaj ta chupam i wuj-i. \v 31 Péro niʼpa i xin tzʼibaj, are quiwetambej-re chi i Jesus are i Tolke, chi u Cʼojol i Dios. We qui coj ile, we qui cuba i cʼux che ire, qui chʼac ʼuri i cʼaslemal ruʼ i Dios. Rumal-i, xin tzʼibaj. \c 21 \s1 I u cʼutic rib i Jesus chique i wukub u tijoxelab \p \v 1 Xoʼon panok, i Jesus xu cʼut chic rib chique u tijoxelab chu chiʼ i alagun, Tibérias\f + \fr 21:1 \ft I alagun-le, xak Galiléa u bi.\f* u bi. Queje iri xu ʼano: \v 2 Chila je ʼo wi jutzobaj u tijoxelab i Jesus, ʼo i ma Simon Pédro, xak i ma Tomas chi “a-Yox” que cha che, xak i ma Natanael aj Cana re Galiléa, xak i queb\f + \fr 21:2 \ft Are i ma Wan mísmo, ruʼ i ma Jacóbo, chi je catz qui chaʼ quib.\f* u cʼojol i mam Zebedéo, tak i queb chic u tijoxelab i Jesus. \v 3 Are ʼuri i ma Simon Pédro xu bij chique i rachiʼil: \p —Yin quin ʼe pa chapoj car —coʼono. \p —Xak queje yoj coj ʼe awuʼ —xe cha che. \p Xe ʼe ʼut, xe ʼan bi chupam jun bárco. Jun aʼab xe chacunic, n-ti xqui riko. \v 4 Are ʼut xpe u sakiric, xquil u wach jun achi tacʼal chi ya. Are i Jesus, péro n-quetaʼam taj we are ire. \v 5 Are ʼuri xu bij pan chique: \p —Achiab, ¿n-ta car i rikom? —xcha. \p Ique xqui bij li che: \p —Mi xa ta jun. \p \v 6 —Chi cʼaka i ataraya pu wikabim i bárco; chila qui rik wi —xu bij i Jesus chique. \p Queje ile xqui ʼano, pacha i xbix chique. Are ʼuri, je qʼui i car xqui chapo, n-quiqui chʼij ta chic relsaxic i ataraya pa ya rumal i ralil. \v 7 Are ʼuri i tijoxel\f + \fr 21:7 \ft Ile are i ma Wan mísmo chi xu tzʼibaj i wuj-i.\f* chi cʼax ca naʼ rumal i Jesus xu bij che i ma Pédro: \p —¡Are i Kajwal! \p I ma Pédro, are xu ta chi are i Kajwal, xu coj-la u ʼuʼ (man resam u ʼuʼ chirij), teʼuri xu cʼak la bi rib chuwi ya. \v 8 Colo seténta y cínco xicʼab je ʼo wi che u chiʼ i ya. I juban tijoxelab xqui cʼam bi bárco chu chiʼ i ya, qui jucuquem bi ataraya nojnak u pam. \v 9 Are xe kaj pulew, xquil jun ʼaʼ nucʼum chila, ca tijin u bolic jun car puwi, xak ʼo juban caxlanwa chila. \p \v 10 —Chi cʼama li queb oxib car chi cʼa te xi chapo —xu bij i Jesus chique. \p \v 11 I ma Simon Pédro xa ʼan chupam i bárco y xu juquej bi i ataraya cʼa chuwach ulew. I ataraya, nojnak che nimak tak car; je ʼo jun ciénto ruʼ cincuénta y tres chupam. Laj je qʼui, péro n-xrakchʼij ti ataraya. \v 12 I Jesus xu bij pan chique: \p —Chix petok, chol i tija i wa —xcha. \p Mi jun chique u tijoxelab xu cowij u tzʼonoxic che pachin ire, man quetaʼam chi ire are i Kajwal. \v 13 Are ʼuri i Jesus xa ʼe pan cuʼ, xu cʼam bi caxlanwa pu ʼab, y xu jach chique; xak queje xu ʼan che i car. \p \v 14 Are uroxmul iri xu cʼut rib i Jesus chique u tijoxelab, che u walijic chiquixol i camnak. \s1 I Jesus xu pixbaj i ma Pédro \p \v 15 Are xquelej i waʼim, i Jesus xu tzʼonoj che ma Simon Pédro: \p —A-Simon, chi at u cʼojol i ma Jonas, ¿cʼax quin a naʼo? ¿Mas chuwach i cʼaxnabal qui cʼux ique? —xu bij che\f + \fr 21:15 \ft I tzij-i pa Griégo, n-kas ta sakil wach mer usucʼ. Pent xraj u bixquil iri: “Mas cʼax quin a naʼo chuwach tak ile.” (Mokxa are ubitak-re, o are i ropis i ma Pédro xu bij.)\f*. \p —Katzij, Kajwal; yet awetaʼam chi cat waj\f + \fr 21:15 \ft I ma Pédro xu jalwachij jubiʼ i tzij; n-xu bij taj: “Cʼax cat in naʼo,” xa are xu bij: “Cat waj.”\f* —xu bij ma Pédro. \p I Jesus xu bij che: \p —Che a tzuku i ral tak in chij —xu bij. \p (I usucʼ i xu bij-le are iri: “Che a tijoj y che a chajij i je we yin.”) \p \v 16 I Jesus xu tzʼonoj chic ucamul che: \p —A-Simon, chi at u cʼojol i ma Jonas, ¿cʼax quin a naʼo? \p I ma Pédro xu bij tan chic che: \p —Katzij, Kajwal; awetaʼam chi cat waj. \p I Jesus xu bij chic che: \p —Che a chajij in chij. \p \v 17 I Jesus xu tzʼonoj chic uroxmul che ma Pédro: \p —A-Simon, chi at u cʼojol i ma Jonas, ¿quin awaj? \p I ma Pédro xbisonic are xu ta chi uroxmul ile chi xtzʼonox che: “¿Quin awaj?” Teʼuri xu bij che: \p —Kajwal, ʼis ronojel awetaʼam. Yet awetaʼam chi lic cat waj —coʼono. \p I Jesus xu bij che: \p —Che a tzuku in chij —xcha. \p \v 18 Teʼuri xu bij che; \p —Katzij iri quin bij chawe: are cʼa at acʼal winak, xa yutʼ a pam che a bant y xat ʼe ʼut pa i xawaj wi ʼenam. We xat rijabic, n-queje ta chic ca ʼan ile, man ca sucʼba ni a ʼab, y jun chic cat ximawic; xak cat u cʼam bic pa n-cawaj ta wi ʼenam. \p \v 19 Queje ile xu bij i Jesus, ʼalijinsabal-re wach i camic quicʼaw wi i ma Pédro. Ruʼ u camic-le, ca ʼalijinsax ni u ʼij i Dios. Teʼuri i Jesus xu bij che: \p —Chat terej chwij (min awoʼtaj) —xbix che. \p \v 20 I ma Pédro, are xtzun chirij, xrilo chi teren bi jun chic tijoxel\f + \fr 21:20 \ft I tijoxel-le are i ma Wan mísmo, chi xu tzʼibaj i wuj-i.\f*, i jun chi lic cʼax ca naʼ rumal i Jesus. I tijoxel-le are i jun chi xcubi pu tzal i Jesus are xqui ʼan i waʼim re i páscua; are ire chi u bim che i Jesus: “Kajwal, ¿pachinok chake cat u jacho?” \v 21 I ma Pédro, are xril u wach i tijoxel-le, xu bij che i Jesus: \p —Kajwal, i jun-i, ¿wach ca ʼani che? \p \v 22 I Jesus xu bij che: \p —We xwaj yin chi ca cʼasi na, cʼa are quin cʼun tan chic, n-ta awe yet che. Xui-ri, yet chat terej chwij —xu bij che i ma Pédro. \p \v 23 Rumal i tzij-le, xoʼon panok, i winak chi qui cubam qui cʼux che i Jesus xqui bij chi i tijoxel-le n-ca cam taj. Péro i Jesus n-xu bij taj we n-ca cam taj. Xui xu bij: “We xwaj yin chi ca cʼasi na cʼa are quin cʼun tan chic, n-ta awe yet che.” (Queje ile u bim.) \p \v 24 Are yin i tijoxel-le chi quin bij chiwe wach xwilo chi xoʼon i Jesus, xak in tzʼibam chupam i wuj-i. Yoj (chi oj u tijoxelab) ketaʼam chi wach i in tzʼibam, lic katzij. \p \v 25 Cʼo i xu ʼan i Jesus chi n-tzʼibam ta chupam i wuj-i. We tene xtzʼibax che u jujunal, quin bij yin n-coc ta-ri niʼpa i wuj-le chuwach ronojel i jyub taʼaj. Amen (katzij).