\id JAS  - Ambulas (Maprik) NT [abtM] -Papua New Guinea 1983 (DBL 2014 bd) 
\h Jems 
\toc1 Jems kavin nyéga 
\toc2 Jems 
\toc3 Je 
\mt1 Jems kavin nyéga  
\c 1  
\p
\v 1 Wuné Jems kéni nyéga wuné kaviyu. Got bét naana Némaan Ban Jisas Kraisna jébaa yakwa du wuné. Guné Isrelna du taakwa rate guna néwaage kulaknyénytakne ye nak képmaaba rakwa du taakwa, gunéké yéknwun mawulé yate wuné kéni nyéga kaviyu.   
\s1 Kapéredi mu naanéké yaadu naané yéknwun mawulé yaké naané yo  
\p
\v 2 \x * \xo 1:2 \xt Ro 5:3-5; 1 Pi 4:13-14 \x*Jisas Kraisna jébaaba wuné wale yaale wuna némaadugu wayéknaje nyangegu pulak rakwa du taakwa, gunat wuné wakweyo. Kés pulak nak pulak kapéredi mu gunéké yaadu guné yéknwun mawulé male yaké guné yo.  
\v 3 Guné guné kutdéngék. Kapéredi mu gunéké yaadu, guné Jisas Kraisna kudiké “Adél” naate, déké miték sanévéknwusaakugunéran guna mawulé apa yate miték téké dé yo. Waga kutdéngte kapéredi mu gunéké yaadu guné yéknwun mawulé yaké guné yo.  
\v 4 \x * \xo 1:4 \xt Mt 5:48 \x*Guné apuba apuba apa yasaakuké guné yo, guna mawulé apa yate miték tédu yéknwun mawulé guna mawuléba sékérékduké. Yate guné miték male rate yéknwun mu male yaké guné yo.   
\p
\v 5 Yéknwun mawulé yasaakukwa ban Got akwi du taakwaké yéknwun mawulé kwayéké dé mawulé yo. Yate dérét waatakwa du taakwaké dé wupmalemu yéknwun mu kwayu. Kwayéte dé derét kaapuk waatidékwa. Yadénké guné yéknwun mu yaké nae, wani muké miték kutdéngmarék yagunéran guné Gorét waatagunu dé gunéké yéknwun mawulé kwayéké dé yo.  
\v 6 Guné Gorét waataké yate, guna mawuléba waké guné yo, “Got naanat dé kutkalé yo. Dé naanéké yéknwun mawulé tiyaaduké waatanaran dé tiyaaké dé yo. Wan adél.” Naate wate déké miték sanévéknwute guné Gorét waataké guné yo, dé gunéké yéknwun mawulé kwayéduké. Du las waga yamarék yate, Gotké miték sanévéknwumarék yate, deku mawuléba kéga wadaran, “Got naanéké miték véte naanat kutkalé yaké dé yo, kapu kaapuk?” Naate sanévéknwudaran dé deku mawulé miték témarék yo. Kéni aja kudi mé véknwu. Wimut kutdéka kus wiye waaréte, sépélak yeyé yeyate lé miték kaapuk télékwa. Mé sanévéknwu. Wimut kutdéka kus wiye waaréte sépélak yeyé yeyate miték témarék yalékwa pulak, de Gotké miték sanévéknwumarék yakwa du taakwa deku mawulé sépélak yeyé yeyate dé miték témarék yo.  
\v 7-8 \x * \xo 1:7-8 \xt Lu 16:13\x*Yadéka de mawulé vétik yate kés pulak nak pulak yaabuké saaki sékalte sépélak de ro. Waga raran du taakwat Némaa Ban Got kutkalé yamarék yaké dé yo. Gotké miték sanévéknwute déku kudiké “Adél” naaran du taakwat Némaan Ban Got kutkalé yaké dé yo.   
\s1 Gwalmu yamarék yakwa du wupmalemu gwalmu yakwa du wawo yéknwun mawulé yaké de yo  
\p
\v 9 \x * \xo 1:9 \xt Je 2:5; 2 Ko 6:10 \x*Jisas Kraisna jébaaba yaalan du gwalmu yamarék yate bakna du radaran de yéknwun mawulé yaké de yo, Gotna méniba némaan du radakwa bege.  
\v 10-11 \x * \xo 1:10-11 \xt 1 Ti 6:17; 1 Pi 5:5; Lu 12:16-21\x*Jisas Kraisna jébaaba yaalan du las wupmalemu gwalmu yate némaan du radaran de yéknwun mawulé yaké de yo, Got deku gwalmuké sanévéknwumarék yadékwa bege. Kéni aja kudi mé véknwu. Apakélé nyaa yaale védéka dé waarajé rékaa yate dé akéru. Akére képmaaba rate biyaapte dé yéknwun kaapuk yadékwa. Yate dé bari kiyao. Wani kudiké mé sanévéknwu. Waarajé bari kiyaakwa pulak, wupmalemu gwalmu yakwa du deku jébaaké sanévéknwute jébaa yate bari kiyaaké de yo.   
\s1 Got naanéké kapéredi mawulé kaapuk tiyaadékwa  
\p
\v 12 \x * \xo 1:12 \xt Lu 6:22-23; Je 5:11 \x*Kéni kudi mé véknwu. Déknyényba Got dé wak, “Wunéké mawulat kapére yakwa du taakwa de miték rasaakuké de yo. Wan adél kudi wuné wo.” Naate wadénké kapéredi mu guna du taakwaké yaadu deku mawulé apa yate miték téran Got deké yéknwun mawulé yaké dé yo. Yate dé deké yéknwun mawulé kwayédu de apuba apuba miték rasaakuké de yo. Waga rasaakudaranké sanévéknwute kapéredi mu deké yaadu guna du taakwa yéknwun mawulé yaké de yo.   
\p
\v 13 \x * \xo 1:13 \xt 1 Pi 2:11; 1 Ko 10:13 \x*Kapéredi mu yaadu guna du taakwa kapéredi mawulé yate kapéredi mu yaké yate de kéga wamarék yaké de yo, “Got dé naanat tébéru, kapéredi mu yanoké.” Waga wamarék yaké de yo, Got kapéredi mu yaké mawulé yamarék yadékwa bege. Waga wamarék yaké de yo, Got kapéredi mu yanoké naanat tébétmarék yadékwa bege.  
\v 14 Guna du taakwa kapéredi mawulé yate kapéredi mu yaké yado kéga waké guné yo, “Wan kapéredi mawulé dé deku mawuléba tu. Tédéka de deku kapéredi mawulé véknwute de kapéredi mu yaké de mawulé yo.”  
\v 15 \x * \xo 1:15 \xt Ro 6:23 \x*Naate wagunu de wani kapéredi mawulé véknwudaran kapéredi mu yaké de yo. Kapéredi mu yate yasaakudaran yalakgé de yo. Got wale rasaakumarék yaké de yo.   
\p
\v 16-17 \x * \xo 1:16-17 \xt 1 Jo 1:5 \x*Wuna du taakwa, gunéké mawulat kapére yate wuné wo. Got yéknwun mu male yadékwaké miték mé sanévéknwu. Got naanéké kapéredi mawulé kaapuk tiyaadékwa. Yéknwun mawulé yéknwun mu male dé tiyao. Déknyényba Got nyaa baapmu, kun kwaaré wawo dé kuttaknak. Kuttaknadén mu yéknwun yakwa pulak, Got wawo yéknwun dé yo. Yate dé naanat kutkalé yo. Got dé kés pulak nak pulak mawulé kaapuk yadékwa. Nakurak mawulé male dé yo. Yate dé naanéké kuk kaapuk tiyaadékwa. Dé yéknwun mu male dé tiyao.  
\v 18 \x * \xo 1:18 \xt 1 Pi 1:23; Jo 1:12-13\x*Dé déku kapmu sanévéknwute wadéka naané Jisas Kraiské adél kudi miték véknwuk. Véknwute naané taale déku kémba wulae déku kémba naané ro.   
\s1 Gotna kudi miték véknwute naané wadékwa pulak yaké naané yo  
\p
\v 19-20 \x * \xo 1:19-20 \xt Mt 5:22 \x*Wuna némaadugu wayéknaje nyangegu, gunéké mawulat kapére yate wuné wo. Guné miték kutdénggunuké wuné wo. Rékaréka yakwa du taakwa de Gotké kaapuk yéknwun mawulé yadakwa. Rékaréka yakwa du taakwa Gotna méniba yéknwun du taakwa kaapuk radakwa. Yadakwaké sanévéknwute guné akwi du taakwana kudi véknwuké guné yo. Véknwute deku kudiké sanévéknwu wanévéknwute guné kudi bari wakwemarék yaké guné yo. Yate bari rékaréka yamarék yate derét waatimarék yaké guné yo.  
\v 21 \x * \xo 1:21 \xt Kl 3:8 \x*Yate yagunékwa akwi kapéredi mawulé akwi kapéredi muké wawo kuk kwayéte guné Gotna kudi miték véknwuké guné yo. Du déku képmaaba kadému yaanandékwa pulak yate, Got déku kudi guna mawuléba dé taknak. Taknadénké guné guna yéba kevérékmarék yate, Gotna yéba kevérékte, guné taknadén kudi miték véknwusaakuké guné yo. Yate guné apuba apuba miték rasaakuké guné yo.   
\p
\v 22 \x * \xo 1:22 \xt Ro 2:13 \x*Guné wani kudi véknwute wadékwa pulak yaké guné yo. Bakna véknwumarék yaké guné yo. Guné wani kudi véknwute guné wadékwa pulak yamarék yagunéran guné guna mawuléba guné yénaa yo. Du nak yénaa kudi wakwetakne kukba wani kudiké “Adél” naadékwa pulak, guné guna mawuléba guné yénaa yo.  
\v 23-24 Wani muké tépa wakweké wuné yo. Aja kudi wakweké wuné yo. Du nak guba véte déku ménidaamat dé vu. Vétakne ye bari déku ménidaamaké yékéyaak dé yo. Bulaa wani kudiké mé sanévéknwu. Wani du yadékwa pulak, guné las Gotna kudi véknwute guné wani kudiké bari yékéyaak guné yo. Wani kudi véknwute guna kapéredi mawuléké kutdéngte, yéknwun yaabuba yéké mawulé yate, wani kudi wadékwa pulak yamarék yate, bakna véknwugunéran guné wani kudiké bari yékéyaak guné yo.  
\v 25 Guné las waga kaapuk yagunékwa. Guné las Gotna kudi miték véknwute guné kéga wo, “Naané wani kudi miték véknwusaakute Gotna mawulé kutdéngte bakna miték raké naané yo. Baagwit gidan du radakwa pulak ramarék yaké naané yo.” Waga wate guné wani kudiké yékéyaak yamarék guné yo. Yate guné wani kudi miték véknwute bakna véknwumarék yate, wadékwa pulak yagunéran Got gunat kutkalé yaké dé yo.   
\p
\v 26 \x * \xo 1:26 \xt Sam 141:3\x*Guné las kéga guné wo, “Naané Gotna yéba naané kevéréknu. Gotna du taakwa naané ro.” Naate wate Gotna du taakwa guné ro, kapu kaapuk? Mé véknwu. Guné wani kudi wate guné nak du taakwat waatite kapéredi kudi bulgunéran guné yénaa guné yo. Yénaa yate guné Gotna du taakwa ramarék yo.  
\v 27 Guné Gotna du taakwa raké mawulé yagunéran guné kéni du taakwat kutkalé yaké guné yo. Néwepa kiyaado baadi kapmu radaran guné derét kutkalé yaké guné yo. Du kiyaado deku taakwa bakna kawi radaran guné deku jébaa yakwete derét kutkalé yaké guné yo. Yate guné Gotké miték sanévéknwute déku jébaa male yaké guné yo. Kéni képmaana kapéredi mu guna mawuléba témarék yaduké guné Gotna jébaa male yaké guné yo. Waga yate guné naana yaapa Gotna méniba déku du taakwa raké guné yo.   
\c 2  
\s1 Naané akwi du taakwaké mawulé yaké naané yo  
\p
\v 1 \x * \xo 2:1 \xt Ap 10:34; 1 Ti 5:21; Je 2:9 \x*Wuna némaadugu wayéknaje nyangegu, guné naana Némaan Ban Jisas Kraisna jébaaba yaale déké miték sanévéknwute, guné kéni kudi mé véknwu. Dé naana Némaan Ban apat kapére yate akwi némaan duwat talaknan banké miték sanévéknwute, guné kéni kudi mé véknwu. Guné némaan du bakna duké wawo nakurak mawulé yaké guné yo.  
\v 2 Deké wuné kéga wakweyo. Wupmalemu gwalmu yan du bét gwalmu yamarék du Gotna kudi bulgunékwa gaba gunéké yaalabétka guné samu guné yo? Du nak yéknwun baapmu wut kusadatakne dé yéknwun awu déku taababa kusoladéka gwalmu yamarék du kapéredi baapmu wut kusadadéka guné samu guné yo?  
\v 3 Guné yéknwun baapmu wut kusadan duké taale sanévéknwute guné dérét wo, “Némaan du, méné kéni yéknwun taaléba raké méné yo.” Naate watakne guné gwalmu yamarék dut wo, “Méné aniba mé té. Témuké kélik yaménéran képmaaba bakna raké méné yo.” Guné bérét waga guné wo, kapu kaapuk?  
\v 4 \x * \xo 2:4 \xt Jo 7:24 \x*Guné waga wate guné bétku gwalmuké male guné sanévéknwu. Némaan duké yéknwun mawulé yate, bakna duké nak mawulé yate, guné guna kapéredi mawulé guné véknwu. Véknwute guné yéknwun mu kaapuk yagunékwa.   
\p
\v 5 \x * \xo 2:5 \xt Mt 5:3 \x*Mawulat kapére yawurékwa du taakwa, mé véknwu. Déknyényba Got dé wak, déké mawulat kapére yakwa du taakwa kukba déku gayét yédoké. Watakne kéni képmaaba rate gwalmu yamarék du taakwaké mawulé yate derét débu wak, de déku kudi miték male véknwute déku gayét yédoké.  
\v 6 \x * \xo 2:6 \xt Ap 16:19 \x*Got waga wadék guné nak pulak guné yo. Guné gwalmu yamarék duké kuk kwayéte guné yéknwun mu kaapuk yagunékwa. Guné wupmalemu gwalmu yan duna yéba kevérékte guné kaapuk miték sanévéknwugunékwa. Wan wupmalemu gwalmu yan du de gunat yaalébaanu. De de gunat kure yu, kot véknwukwa némaan banké.  
\v 7 Guné Jisas Kraisna jébaaba yaale guné déku du taakwa guné ro. Ragunéka wupmalemu gwalmu yan du de Jisas Kraisnyét de waséléknu. Wasélékdaka yaga pulak yate guné deké yéknwun mawulé yate deku yéba guné kevéréknu?   
\p
\v 8 Kéni némaa kudi Gotna nyégaba dé kwao: Guné guna sépéké mawulat kapére yagunékwa pulak guné nak du taakwaké mawulat kapére yaké guné yo. Yate derét kutkalé yaké guné yo. Guné wani kudi véknwute waga yagunéran wan yéknwun.  
\v 9 Guné wani kudi véknwumarék yagunéran wan kapéredi. Guné némaan duké waga yéknwun mawulé yate bakna duké waga nak mawulé yagunéran guné wani kudi kaapuk véknwugunékwa. Yate guné kapéredi mu yo.   
\p
\v 10 Du las Gotna akwi apa kudi miték véknwuké mawulé yate, wani kudi las véknwute, nakurak taabék male véknwumarék yadaran Gotna akwi apa kudiké kuk kwayékwa du pulak de ro. De wawo wan kapéredi mawulé yakwa du.  
\v 11 \x * \xo 2:11 \xt Eks 20:13-14 \x*Déknyényba Got dé wak, “Guné nak duna taakwaké yémarék yaké guné yo.” Naate watakne kéni kudi wawo dé wak, “Guné duwat viyaapérekmarék yaké guné yo.” Naate dé wak. Guné nak duna taakwaké yémarék ye, duwat viyaapérekgunéran guné waga ye Gotna kudiké nak guné kuk kwayu. Nakurak kudiké kuk kwayégunékwaké Got gunat wakweké dé yo, “Guné wawo wuna kudiké guné kuk kwayék. Guné wawo kapéredi mu yakwa du guné ro.” Naate gunat waké dé yo.   
\p
\v 12 Déknyényba kapéredi mawulé naana mawuléba wulae tédéka Got naanat kutkalé dé yak, naané baagwit gidan du radakwa pulak ramarék yanoké. Got naanat dé kutkalé yak, naané miték ranoké. Yadénké guné yéknwun jébaa yate, yéknwun kudi bulte, sanévéknwuké guné yo, Got apakélé kot véknwukwa némaan ban rate yagunén muké kudi wakwedéranké.  
\v 13 \x * \xo 2:13 \xt Mt 5:7, 6:14-15\x*Got kot véknwukwa némaan ban raran tulé dé nak du taakwaké mawulé lékmarék yakwa du taakwaké mawulé lékmarék yaké dé yo. Guné nak du taakwaké mawulé lékgunéran Got gunéké mawulé lékgé dé yo. Yadu yagunén kapéredi mu yakatadéranké wup yamarék yaké guné yo.   
\s1 Naané Gotké miték sanévéknwute yéknwun mu yaké naané yo  
\p
\v 14 Wuna némaadugu wayéknaje nyangegu, mé véknwu. Guné kéga wagunéran, “Naané Gotké naané miték sanévéknwu. Déku kudi wan adél kudi.” Waga wagunéran guné yéknwun mu yaké guné yo. Guné waga watakne yéknwun mu yamarék yate, nak du taakwat kutkalé yamarék yagunéran yaga pulak guné Got wale apuba apuba miték rasaakuké guné yo? Waga ramarék yaké guné yo.  
\v 15-16 \x * \xo 2:15-16 \xt Mt 25:41-45; 1 Jo 3:17 \x*Guna du taakwa las gwalmu yamarék yate, kaadéké kiyaado guné Gotké miték sanévéknwute kéga wagunéran, “Guné yéknwun mawulé yate miték re yéké guné yo. Guné yépmaa yadéka kusadadakwa baapmu wut kusade wupmalemu kadému kagunu, guna biyaa sékérékgé dé yo.” Waga wagunéran samu yaké guné yo? Guné waga wate baapmu wut las kadému las deké kwayémarék yagunéran yaga pulak de miték raké de yo? De miték ramarék yaké de yo. Guné waga wate yaamabi kudi male guné bulu.  
\v 17 Wani muké sanévéknwute guné kutdéngék. Du taakwa Gotké miték sanévéknwute déku kudiké “Adél” naate de nak du taakwat kutkalé yamarék yadaran de yaamabi kudi male de bulu.   
\p
\v 18 Guné las sal nak kudi wakwete kéga waké guné yo? “Du las Gotna kudiké ‘Adél’ naadaka naané deké kutdéngék. Wan Gotna du de. Nak du de yéknwun mu yate nak du taakwat kutkalé yadaka naané deké kutdéngék. Wan Gotna du de.” Guné waga wagunéran wuné gunat kéga waké wuné yo, “Guné yéknwun mu yamarék yate, nak du taakwat kutkalé yamarék yagunéran yaga pulak gunéké kutdéngké wuné yo? Guné Gotké miték guné sanévéknwu, kapu kaapuk? Wuné yéknwun mu yate nak du taakwat kutkalé yawuréka guné wunéké guné kutdéngék. Wuné Gotké wuné miték sanévéknwu.”   
\p
\v 19 Guné mé sanévéknwu. Guné guné wo, “Got wan nakurak male. Got vétik kaapuk.” Naate wagunékwa wan yéknwun. Akwi kutakwa wawo waga de wo. Wate Gotké wup yate de génu. Guné de yakwa pulak yate las wawo yaké guné yo. Guné waga yate yéknwun mu yate du taakwat kutkalé yaké guné yo.  
\v 20 Guné las guné wak, “Du taakwa Gotna kudiké ‘Adél’ naadaran wan yéknwun. De Gotké miték sanévéknwute miték de ro. Yadakwa muké sanévéknwumarék yaké naané yo.” Naate wakwa du taakwa guné waagété kudi guné wo. Mé véknwu. Guné Gotké miték sanévéknwute, déku kudiké “Adél” naate, yéknwun mu yagunéran wan yéknwun. Waga yate guné yéknwun mawulé yo. Guné Gotna kudiké “Adél” naate guné yéknwun mu yamarék yagunéran wan yéknwun kaapuk. Waga yate guné yéknwun mawulé yamarék yo.   
\p
\v 21 \x * \xo 2:21 \xt Jen 22:9-12; Yi 11:17-18 \x*Naana képmawaara Ebrayamké mé sanévéknwu. Déknyényba yaga pulak yate dé Gotna méniba yéknwun du dé rak? Dé Gotké miték sanévéknwute, déku kudiké “Adél” naate, dé déku nyaan Aisaknét viyae Gotké kwayéké nae wadéka dé déku nyaan matu jaabéba dé kwaak. Gotna kudi miték sanévéknwute, wadén pulak yate, dé Ebrayam yéknwun mu yak.  
\v 22 Dé Gotna kudi miték male véknwute dé Got wadén pulak yaké mawulé yak. Mawulé yate wani yéknwun mu dé yak. Kéni mu vétikgé mé sanévéknwu. Ebrayam Gotké miték sanévéknwute dé déku kudiké “Adél” naak. Wan yéknwun mu. Got wadén pulak yate yéknwun mu dé yak. Dé Gotké miték sanévéknwute yéknwun mu las wawo dé yak. Wan wawo wan yéknwun mu.  
\v 23 Ebrayam waga yadéka kéni kudi adél dé yak. Déknyényba du nak Ebrayamké kéni kudi dé Gotna nyégaba kavik: Ebrayam Gotké miték sanévéknwute, déku kudiké “Adél” naadéka Got dé déké “Yéknwun mu yakwa du” dé naak. Waga kavidéka déku nyaanét Gotké kwayéké yadén tulé wani kudi adél dé yak. Adél yadéka de Ebrayamké wak, “Ebrayam wan Gotna du.”  
\v 24 Wani kudi véknwute bulaa guné kutdéngék. Du taakwa Gotké miték sanévéknwute, déku kudiké “Adél” naate, yéknwun mu yadaran de Gotna méniba yéknwun du taakwa raké de yo. Yéknwun mu yamarék yate déku kudiké bakna “Adél” naadaran déku méniba yéknwun du taakwa ramarék yaké de yo.   
\p
\v 25 \x * \xo 2:25 \xt Yi 11:31\x*Reyapké mé sanévéknwu. Déknyényba yaabuba tén taakwa rate lé Gotna du Josua wadéka yaan du vétit kutkalé ye bétké nak yaabu wakwatnyéléka bét maamaké paakwe bét miték yék. Reyap waga yate yéknwun mu waga yaléka dé Got léké wak, “Wan yéknwun mu yakwa taakwa.”  
\v 26 Naané kutdéngék. Du taakwa Gotna kudiké “Adél” naate, de yéknwun mu yamarék yadaran de yaamabi kudi male de wakweyo. Wakwedaka deku mawulé kapéredi dé yo.   
\c 3  
\s1 Naané naana téknayéléngké miték véké naané yo  
\p
\v 1 \x * \xo 3:1 \xt Ap 20:28 \x*Jisas Kraisna jébaaba wuné wale yaale wuna némaadugu wayéknaje nyangegu pulak rakwa du taakwa, guné mé véknwu. Kukba Got apakélé kot véknwukwa némaan ban rate, akwi du taakwa yadan jébaaké wakwete, yanan jébaaké kwekére kudi wakweké dé yo. Déku jébaaké naanat yakwatnyén duké Got apa yate némaanba wakweké dé yo. Waga wakwedéranké sanévéknwute guné walkamu du male Gotna jébaaké yakwatnyéran du raké guné yo.  
\v 2 Naané akwi du taakwa wupmalemu apu naané kapéredi mu yo. Naané Gotna jébaaké derét yakwatnyéte kapéredi mu yanaran wan apakélé kapéredi mu. Waga yanaran Got wani kapéredi mu yakatate apa yate naanat némaanba kudi wakweké dé yo. Yéknwun kudi male wakwekwa du déku téknayéléngké dé miték vu. Waga yadéka naané kutdéngék. Dé yéknwun mu yakwa du dé ro. Rate dé kapéredi mu yamarék yaduké dé déku sépéké, déku mawuléké miték véké dé apa yo.   
\p
\v 3 \x * \xo 3:3 \xt Sam 32:9 \x*Apakélé woské mé sanévéknwu. Apakélé wosna kudiba naané makwal ain takno. Takne wani makwali ainba baagwi giye naané kuru, apakélé wos mawulé yanakwa yaabuba yéduké.   
\p
\v 4 Sipké wawo mé saévéknwu. Sip wan apakélé mu. Apakélé wimut kutdéka lé kusba miték lé yu, sip kutkwa du sip kedéng yéluké stiaba kutdékwa bege. Wani stia wan makwali. Dé wani makwal stiaba kutdéka lé sip kedéng yu, mawulé yadékwa akwi taalat.   
\p
\v 5 \x * \xo 3:5 \xt Sam 73:8-9 \x*Bulaa naana téknayéléngké mé sanévéknwu. Téknayéléng wawo wan makwal mu. Dé naana sépéba téte makwal mu male dé tu. Tédéka naané naana jébaa kusawuréte wupmalemu kudi bulnaka naana téknayéléng apakélé jébaa dé yo. Guné guné kutdéngék. Makwali yaa yaankére ye, apakélé yaa yaane wupmalemu ga kaanakwa yéknwun mi dé yaanu.  
\v 6 \x * \xo 3:6 \xt Mt 15:18-19 \x*Naana téknayéléng wan yaa pulak yate apakélé jébaa yate dé kés pulak nak pulak kapéredi mu yo. Makwali mu male téte kapéredi mu yadéka naané kés pulak nak pulak kudi bulte naana sépékwaapaba tékwa mu akwi de kapéredi mu yo. Yadéka kapéredi taalat yédakwa yaabuba naané yu. Kapéredi muna némaan ban Seten dé wadéka naana téknayéléng kapéredi kudi buldéka naané kapéredi mu yo.   
\p
\v 7 Kéni kudiké wawo mé sanévéknwu. Du de jéraaba rakwa baalé waasa, api, kaabe, guba tékwa gukwami wawo kérae, deké miték véte de deké némaan du ro.  
\v 8 \x * \xo 3:8 \xt Ro 3:13 \x*Du taakwa de deku téknayéléngké miték véte téknayéléngké némaan du taakwa raké de yapatiyu. Duwat tikwa kaabe duwat yaalébaandéran pulak, duna téknayéléng kapéredi kudi bulte duwat yaalébaanké dé yo. Du taakwa deku téknayéléngké miték véké de yapatiyu.  
\v 9 Nak apu téknayéléngba naané naana yaapa Némaan Ban Gotna yéba naané kevéréknu. Nak apu téknayéléngba naané nak du taakwat kapéredi kudi naané bulu. Akwi du taakwa dé pulak radoké nae dé Got derét yak. Yadék naané Got pulak rakwa du taakwat kapéredi kudi naané bulu.  
\v 10 \x * \xo 3:10 \xt Ep 4:29\x*Waga yanaka Gotna yéba kevéréknakwa kudi kapéredi kudi wawo nakurak kudiba male dé yaalo. Guné wuna du taakwa, gunat wuné wo. Naané kudi vétik waga wakwete naané kapéredi mu yo. Waga wakwemarék yaké naané yo. Yéknwun kudi male wakweké naané yo.   
\p
\v 11 Kéni aja kudi mé véknwu. Nakurak waaguba yéknwun gu yaaladéran nyégi gu kaapuk yaalakwa.   
\p
\v 12 Guné wuna némaadugu wayéknaje nyangegu, kéni aja kudi wawo mé véknwu. Kwaabiba naané oliv misék kaapuk gélénakwa. Wain miba naané kwabasék kaapuk gélénakwa. Kusba naané kanakwa yéknwun gu kaapuk tunakwa. Wani aja kudiké sanévéknwute naané kutdéngké naané yo. Naané kudi vétik wakwemarék yaké naané yo. Naané yéknwun kudi kapéredi kudi wawo wakwemarék yaké naané yo. Yéknwun kudi male wakweké naané yo.   
\s1 Got dé yéknwun mawulé kwayu  
\p
\v 13 \x * \xo 3:13 \xt Ep 4:1-2 \x*Mé véknwu. Yéknwun mawulé yate miték kutdéngkwa du guné wale radaran de yéknwun mu yate akélak male raké de yo. De deku yéba kevérékmarék yate yadan yéknwun muké dusék yate wakwemarék yaké de yo. Waga yate rado guné yadakwa yéknwun mawuléké kutdéngké guné yo.  
\v 14 Guné nak duké kapére mawulé yate, nyégi yate, guné kapmu yéknwun gwalmu kéraaké wagunéran guna mawulé yéknwun yamarék yaké dé yo. Yadu guné yagunén muké wakwete guna yéba kevérékmarék yaké guné yo. Guné wani kapéredi mawulé yate guna yéba kevérékgunéran guné yénaa yaké guné yo. Yate guné Gotna kudi yaalébaanké guné yo.  
\v 15 Wani kudi wuné wakweyo, nak duké kapére mawulé yate nyégi yakwa du Gotna kudi véknwumarék yadakwa bege. Waga yakwa du de kéni képmaana kapéredi mawulé male véknwu. Wani kapéredi mawulé wan Seten dé kwayu.  
\v 16 Nak duké kapére mawulé yate nyégi yakwa du kapéredi mawulé yate deku yéba kevérékdaka nak duna mawulé miték témarék yadéka de deku mawulé miték témarék yakwa du de kés pulak nak pulak kapéredi mawulé yo. Yate waarute kémba kémba rate de kaapuk miték radakwa. Yate de wawo kapéredi mawulé de yo. Wani kapéredi mawulé wan Seten dé kwayu.   
\p
\v 17 Yéknwun mawulé wan Got dé kwayu. Got kwayékwa yéknwun mawulé kéraakwa du taakwa de Gotké male sanévéknwute de déku jébaa yo. Yate nak du taakwa wale yéknwun mawulé yate de miték ro. Rate derét kwekére yate deku kudi véknwute de de wale kudi bulu. De nak du taakwaké mawulé lékte de yéknwun mu male yo. De walkamu du taakwat kutkalé yamarék yate, akwi du taakwaké sanévéknwute derét kutkalé de yo. De yénaa kudi wamarék yate adél kudi de wakweyo. Got kwayékwa yéknwun mawulé kéraakwa du taakwa waga de yo.  
\v 18 \x * \xo 3:18 \xt Mt 5:9\x*Yate de nak du taakwa wale yéknwun mawulé yate miték radaran de akwi nakurak mawulé yate miték male raké de yo. Kés pulak nak pulak mawulé yamarék yate sépélak ramarék yaké de yo.   
\c 4  
\s1 Kéni képmaana muké mawulé yate guné Gotna maama guné ro  
\p
\v 1 \x * \xo 4:1 \xt Ga 5:17 \x*Guné mé sanévéknwu. Samuké guné waaru waariyate guné ro? Wan kés pulak nak pulak kapéredi mawulé guna mawuléba tédéka guna mawulé gwalmuké géndéka guné waaru waariyate guné ro.  
\v 2 Guné taknamarék yagunén mu kéraaké guné mawulé yo. Yate wani mu kéraaké nae guné waariyate nak duwat viyaapérekgé guné sanévéknwu. Guna mawulé nak duna gwalmuké dé génu. Géndéka guné wani gwalmu kéraaké nae guné waaru waariyo. Guné mawulé yagunékwa mu kéraamarék yo, wani muké Gorét waatamarék yagunékwa bege.  
\v 3 \x * \xo 4:3 \xt Mt 6:9-13 \x*Guné gwalmuké Gorét waatate guné kéraamarék yo, guna mawulé miték témarék yadéka Gorét waatagunékwa bege. Guné guna kapéredi mawulé male véknwute guné kapmu gwalmu kéraakwate Gorét waatate guné kéraamarék yo.   
\p
\v 4 \x * \xo 4:4 \xt 1 Jo 2:15 \x*Mé véknwu. Kéni képmaana muké mawulat kapére yakwa du taakwa de Gotna maama de ro. Guné wani muké kutdéngte wani kapéredi mu wekna yagunéka bulaa gunat wuné waatiyu. Guné wani muké mawulat kapére yate guné Gotna jébaa gunébu kulaknyényék. Kapéredi mawulé yakwa taakwa deku du kulaknyénydakwa pulak, guné Gotna jébaa gunébu kulaknyényék. Guné kéni képmaana muké mawulat kapére yagunéran guné Gotna maama raké guné yo.  
\v 5 \x * \xo 4:5 \xt Mt 6:24 \x*Gotna nyégaba kéni kudi dé kwao: Got naana wuraanyan dé taknak naana mawuléba. Takne naané déku kudi male miték véknwunoké dé Got mawulat kapére yo. Bulaa guné wani kudiké mé sanévéknwu. Naané déku kudi véknwute déku du taakwa ranoké dé Got mawulé yo, kapu naané kéni képmaana muké mawulat kapére yate déku maama ranoké dé mawulé yo? Naané déku du taakwa ranoké dé Got mawulé yo.  
\v 6 \x * \xo 4:6 \xt 1 Pi 5:5 \x*Yate dé naanéké apa tiyaasaaku, kapéredi mawulé naana mawuléba wulae tédu naané kapéredi mu yamarék yanoké. Tiyaasaakudékwa apaké kéni kudi Gotna nyégaba dé kwao: Deku yéba kevérékgwa du taakwaké Got dé kuk kwayu. Deku yéba kevérékmarék yakwa du taakwaké mawulé lékte dé derét kutkalé yo.   
\p
\v 7 \x * \xo 4:7 \xt 1 Pi 5:8; Ep 6:11-12\x*Wani kudi véknwute guné kéni képmaana muké sanévéknwumarék yate guné guna yéba kevérékmarék yaké guné yo. Gotna yéba kevérékte wadékwa pulak yaké guné yo. Yate guné Setenké kuk kwayégunu dé gunat kulaknyénytakne yaage yéké dé yo.  
\v 8 Guné Gotké miték sanévéknwute déké yénakwa yéknwun yaabuba yégunéran, dé gunéké sanévéknwute guné wale téké dé yo. Guné kapéredi mu yakwa du taakwa, yagunén kapéredi mu kulaknyénygunu guna mawulé yéknwun yaké dé yo. Guné taaba yakutnyégunéka yéknwun yakwa pulak, guna mawulé wawo yéknwun yaké dé yo. Guné yénaa yakwa du taakwa, yénaa kudi kulaknyénytakne, adél kudi wakwegunu guna mawulé miték téké dé yo, Gotna méniba.  
\v 9 Dusék takwasék yamarék yate guné yagunén kapéredi muké mé sanévéknwu. Sanévéknwute kélik yate guné géraaké guné yo. Bulaa guné mawulé lékgé guné yo, kapéredi mu yagunén bege. Yagunén kapéredi muké yéknwun mawulé yamarék yaké guné yo.  
\v 10 Yate guné guna yéba kevérékmarék yate bakna du taakwa raké guné yo Gotna méniba. Ragunu Got guna yéba kevérékgé dé yo.   
\s1 Got dé kapmu apakélé kot véknwukwa némaan ban raké dé yo  
\p
\v 11 \x * \xo 4:11 \xt Ro 2:1, 14:4\x*Guné wuna némaadugu wayéknaje nyangegu pulak rakwa du taakwa, guné guna du taakwaké kapéredi kudi bulmarék yate waatimarék yaké guné yo. Nak du taakwaké kapéredi kudi bulte derét waatigunéran guné Gotna apa kudiké guné kapéredi kudi bulu. Got débu naanat wak, naané nak du taakwaké mawulat kapére yanoké. Guné nak du taakwaké kapéredi kudi bulte derét waatigunéran guné Gotna kudi kaapuk mitékne véknwugunékwa. Yate guné Gotna kudiké guné kuk kwayu. Guné Got wadén kudiké wamarék yaké guné yo, “Wan kapéredi kudi.” Naate wamarék yate guné wani kudi miték véknwuké guné yo.  
\v 12 Got kapmu wani kudi dé naanéké tiyaak. Tiyae dé kapmu yanan muké kot véknwukwa némaan ban rate, kudi wakweké dé yo. Dé kapmu wadu du taakwa kulé mawulé kérae rasaakuké de yo. Dé kapmu wadu nak du taakwa yalakgé de yo. Dé kapmu waga wadu samuké guné kot véknwukwa némaan ban pulak rate, guné nak du taakwat waatite, nak du taakwaké kapéredi kudi wakweyo? Guné waga yate kapéredi mu guné yo.   
\s1 Naana yéba kevérékmarék yaké naané yo  
\p
\v 13 \x * \xo 4:13 \xt Lu 12:18-21 \x*Guna du taakwa las kéga de wo: “Séré naané wani gayét bari yéké naané yo. Ye nakurak kwaaré waba raké naané yo. Rate jébaa yate wupmalemu yéwaa nyégélké naané yo.” Naate wadaka bulaa gunat wuné wakweyo.  
\v 14 Mé véknwu. Séré yaaran muké guné kaapuk kutdénggunén. Guné raké guné yo, kapu bari kiyaaké guné yo? Naané kéni képmaaba rate makwal buwi bari yae tékwa pulak naané ro.  
\v 15 \x * \xo 4:15 \xt Ap 18:21\x*Kutdéngmarék yate guné kéga male wamarék yaké guné yo, “Naané wani jébaa yaké naané yo.” Naate wamarék yate Gotké sanévéknwute déku yéba kevérékte kéga waké guné yo, “Naana Némaan Ban rasaakunoké mawulé yadéran naané rate wani jébaa yaké naané yo.” Guné waga wate Gotna yéba kevérékgunuké wuné mawulé yo.  
\v 16 Guné bulaa waga wamarék yate, mawulé yagunékwa muké sanévéknwute, Gotna mawuléké kaapuk sanévéknwugunékwa. Yate yagunéran muké wakwete guna yéba guné kevéréknu. Waga yate guné kapéredi mu yo.  
\v 17 Guné miték mé sanévéknwu. Du taakwa las yéknwun mu yaké kutdéngte de wani yéknwun mu kaapuk yadakwa. De waga yate wan kapéredi mu de yo, yéknwun mu yaké kutdéngte wani mu yamarék yadakwa bege.   
\c 5  
\s1 Wupmalemu gwalmu yan du taakwa  
\p
\v 1 \x * \xo 5:1 \xt 1 Ti 6:9-10; Mk 4:19; Mt 6:19-21\x*Bulaa guné wupmalemu gwalmu yan du taakwat wakweké wunék. Yagunén kapéredi muké Got gunat yakatadéranké sanévéknwugunu guna mawulé kapére yaké dé yo. Yadu guné géraate némaanba waaké guné yo.  
\v 2 Guna gwalmu débu biyaapmék. Guna baapmu wut biyaak debu kérépaknék.  
\v 3 Guné wupmalemu gwalmu yéwaa wawo gunébu jawutaknak. Jawutaknagunéka débu résépu yak. Got dé apakélé kot véknwute némaan ban raran tulé bari yaaké dé yo. Wani tulé akwi du taakwa guna résépu yan gwalmu yéwaat véte kutdéngké de yo. Guné yéknwun jébaa kaapuk yagunén. Waga kutdéngdo Got guné, guna gwalmu yéwaa wawo yaalébaanké dé yo. Du déku sépé yaaba tuwe kaagél kutdékwa pulak, kukba guné kaagél kutké guné yo.  
\v 4 Guné yénaa yate gunéké jébaa yakwa du kadému yaanangunén képmaaba jébaa yadaka guné deké yéwaa kaapuk kwayégunén. Guné deku yéwaa kure ragunéka de némaanba wao. Waadaka naana Némaan Ban Got akwi némaan duwat talakne rate dé waadakwa kudi véknwu.  
\v 5 Guné kéni képmaaba rate guné wupmalemu yéknwun gwalmu yéwaa wawo jawutakne guné dusék takwasék yak. Du taakwa wupmalemu kadému baaléké kwayédaka baalé wule téte, derét viyaadaran tuléké de sanévéknwumarék yo. Yadakwa pulak, guné wupmalemu kadému katakne wupmalemu gwalmu kure rate, guné Got gunat yakatadéran tuléké sanévéknwumarék yo.  
\v 6 Guné yéknwun mu yakwa du taakwat bakna waatite derét gunébu viyaapéreknék. Yagunéka de gunat kaapuk viyaadan. Guné wupmalemu gwalmu yan du taakwa, wani kapéredi mu Got gunat yakataké dé yo. Bulaa guné yadéran muké sanévéknwute guné wup yate géraate némaanba waaké guné yo.   
\s1 Naané naana mawuléba apa yate raségéké naané yo  
\p
\v 7 \x * \xo 5:7 \xt Ga 6:9; Yi 10:36-37 \x*Wuna némaadugu wayéknaje nyaagegu pulak rakwa du taakwa, gunat wuné wakweyo. Kapéredi mu gunéké yaadu guna mawuléba apa yate guné waké guné yo, “Dékumuk. Naana Némaan Ban Jisas Krais gwaamale yaadéran tuléké raségéké naané yo. Yéknwun mawulé male yate naané gwaamale yaaduké raségéké naané yo. Wani kapéredi muké naané nyégi yamarék yaké naané yo.” Naate wate guné kadému yaanandén képmaaba jébaa yakwa duké mé sanévéknwu. Yéknwun mawulé yate de maas viyaaduké de raségu. Yéknwun mawulé yate de yéknwun kadému yaaladuké de raségu.  
\v 8 \x * \xo 5:8 \xt 1 Te 3:12-13; Pl 4:5 \x*Guné de yakwa pulak yéknwun mawulé yate guné Némaan Ban gwaamale yaaduké raségéké guné yo. Dé bari gwaamale yaadéranké sanévéknwute guna mawuléba apa yate guné yaaduké raségéké guné yo.   
\p
\v 9 \x * \xo 5:9 \xt 1 Ko 4:5 \x*Wuna némaadugu wayéknaje nyangegu, guné nak du taakwat waatimarék yate deké kapéredi kudi wamarék yaké guné yo. Guné derét waatite kapéredi kudi wagunéran naana Némaan Ban Jisas Krais gunat waatiké dé yo. Dé apakélé kot véknwukwa némaan ban rate wani jébaa yaké bari gwaamale yaaké dé yo.   
\p
\v 10 \x * \xo 5:10 \xt Mt 5:11-12 \x*Wuna némaadugu wayéknaje nyangegu, guné Gotna yéba kudi wakwen duké mé sanévéknwu. Déknyényba Némaan Banna yéba kudi wakwedaka nak du de derét yaalébaanék. Yaalébaandaka de kaagél kutte deku mawuléba apa yate de nyégi yamarék yate miték rak. Waga yate radanké sanévéknwute, kapéredi mu gunéké yaadu guné guna mawuléba apa yate nyégi yamarék yate miték raké guné yo.  
\v 11 \x * \xo 5:11 \xt 1 Pi 2:19\x*Naané kutdéngék. Némaan Banna yéba kudi wakwen du deku mawuléba déké kuk kaapuk kwayédan. Yadaka Got dé deké yéknwun mawulé yo. Déknyényba ran du Jopké wawo mé sanévéknwu. Wupmalemu kapéredi mu déké yaadéka dé Jop déku mawuléba apa yate dé mitékne rak. Rate dé Gotké miték sanévéknwusaakuk. Déku mawuléba apa yate miték rasaakudéka kukba Got dé déké yéknwun mu kwayék. Waga yadén muké gunébu kutdéngék. Naana Némaan Ban Got dé déku du taakwaké mawulé lékte naanéké dé yéknwun mawulé yo. Waga yadékwaké naané kutdéngék.   
\s1 Naané deku yéba wakwemarék yaké naané yo  
\p
\v 12 \x * \xo 5:12 \xt Mt 12:36\x*Wuna némaadugu wayéknaje nyangegu, kéni némaa kudi mé véknwu. Guné adél yaran kudi wakweké mawulé yate, nak du guna kudi adél yaranké kutdéngdoké, guné “Adél” naaké guné yo. Waga male waké guné yo. Guné kéga wamarék yaké guné yo, “Gotna gayéna yéba wuné wakweyo.” Kéga wamarék yaké guné yo, “Kéni képmaana yéba wuné wakweyo.” Kés mu nak muna yéba wakwemarék yaké guné yo. Guné “Adél” male naagunéran wan yéknwun. Guné “Kaapuk” male naagunéran wan yéknwun. Guné waga yagunéran Got apakélé kot véknwute némaan ban raran tulé gunat waatimarék yaké dé yo.   
\s1 De Gotké miték sanévéknwute dérét waatadaran dé derét kutkalé yaké dé yo  
\p
\v 13 \x * \xo 5:13 \xt Sam 50:15; Kl 3:16 \x*Gunéké las kapéredi mu yaaran guné Gorét waataké guné yo, dé gunat kutkalé yaduké. Guné las yéknwun mawulé yagunéran guné Gotké gwaaré waate Gotna yéba kevérékgé guné yo.   
\p
\v 14 Guna du nak kiyakiya yadu kwaadéran dé Jisas Kraisna jébaaba yaalan du taakwana némaan duwat waaké dé yo. Waadu yae de naana Némaan Banna yéba wakwete wani duna sépéba de sépéba kutdakwa wel kutte Gorét waataké de yo, dérét kutnébulduké.  
\v 15 \x * \xo 5:15 \xt Ap 28:8 \x*Wani némaan du Gotké miték sanévéknwute, deku mawuléba apa yate, kiyakiya yakwa dut kutnébuldéranké sanévéknwute Gorét waatadaran Got wani kiyakiya yakwa dut kutnébuldu dé tépa yéknwun yaké dé yo. De waga waatado wani du kapéredi mu déknyényba ye kiyakiya yadéran Got wani kapéredi mu yatnyéputiye wani duna kapéedi mawulé kutnébulké dé yo.   
\p
\v 16 \x * \xo 5:16 \xt 1 Jo 1:9 \x*Got waga yadéranké sanévéknwute wuné gunat wo. Guné guna du taakwat yagunén kapéredi muké mawulé lékte wani muké wakweké guné yo. Wakwegunu de Gorét waataké de yo, dé yagunén kapéredi mu yatnyéputiye yagunén kapéredi mawulé kutnébulduké. Guna du taakwa yadan kapéredi muké mawulé lékte wani muké wakweké de yo. Wakwedo guné Gorét waataké guné yo, dé guna du taakwa yan kapéredi mu yatnyéputiye yadan kapéredi mawulé kutnébulduké. Gotna kudi véknwute yéknwun mawulé yakwa du taakwa de deku mawuléba apa yate Gorét waatasaakudaka deku kudi apat dé kapére yo. Yate de nak du taakwat kutkalé yaké de yo.   
\p
\v 17 \x * \xo 5:17 \xt 1 Kin 17:1\x*Guné Ilaijaké guné kutdéngék. Naané ranakwa pulak, déknyényba dé rak. Dé déku mawuléba apa yate Gorét dé waatak, maas viyaamarék yaduké. Waatadéka kwaaré kupuk baapmu nak taaba sékét nak taababa kayék nakurak, nyaa male dé vék. Maas kaapuk viyaan.  
\v 18 Yadéka maas viyaaduké dé tépa Gorét waatak. Waatadéka Got wadéka maas viyaadéka dé képmaaba kadému tépa yaalak. Ilaija déku mawuléba apa yate Gorét waatadéka Got waga yadénké guné kutdéngék.   
\s1 De Gotna kudi kulaknyénydaran derét kutkalé yaké naané yo  
\p
\v 19-20 \x * \xo 5:19-20 \xt Mt 18:15; Ga 6:1; 1 Pi 4:8\x*Wuna némaadugu wayéknaje nyangegu, mé véknwu. Guna du nak Got wakwen adél kudi kulaknyénytakne, nak yaabuba yédu guna nak du déké bari ye, dé Gotna kudi tépa véknwute Gotké yénakwa yaabuba tépa yéduké wakwedéran dé dérét kutkalé yaké dé yo. Yadu wani du kapéredi mawulé kulaknyénytakne, Gotna kudi tépa véknwute, Gotké yénakwa yaabuba tépa yédéran Got wale miték rasaakuké dé yo apuba apuba. Yalakmarék yaké dé yo. Yadu Got wani du yadén wupmalemu kapéredi mu yatnyéputiké dé yo. Wani dut kutkalé yaran du waga kutdéngké dé yo.  
\p Wani wuné wakwebutik.