\id MRK  
\h Naiꞌ Markus 
\toc1 Usif Yesus In Rais Reko natuin naiꞌ Markus in tuis 
\toc2 Naiꞌ Markus 
\toc3 Mrk 
\mt2 Usif Yesus In Rais Reko  
\mt2 natuin  
\mt1 naiꞌ Markus in tuis  
\c 1  
\p
\v 1 Ia rais reko anmatoom nok Uisneno In Anah.\f + \fr 1:1 \ft Tuis-tuis Suur Akninuꞌ uab Yunani ahun-hunut ka ntui fa ‘Uisneno In Anah’.\f* In kaan ne Yesus Kristus, reꞌ Uisneno nruur ma nreek nain Je naꞌko un-unuꞌ. In retan ia, naꞌuub on on nai:   
\s1 Naiꞌ Yohanis Asranit anfei ranan neu Usif Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 3:1-12, Naiꞌ Lukas 3:1-18, Naiꞌ Yohanis 1:19-28)  
\p
\v 2 Nahuun naꞌko Naiꞌ Yesus nait In mepu, Uisneno anreek haefan atoin es neem nahuun. Atoniꞌ reꞌ naan, kaan ne naiꞌ Yohanis. Naiꞌ Yohanis reꞌ ia, ro he neem nahuun he nfei ranan neu Naiꞌ Yesus. Mes nahuun naꞌko naiꞌ Yohanis he neem, Uisneno ansonuꞌ nahunun In mafefa kninuꞌ tuaf es, kaan ne naiꞌ Yesaya. Naꞌko afi ahunut, naiꞌ Yesaya antui nrair, nak on nai:  
\q1 “Amneen, oo! Au of aꞌreek haefan Au tuaf es, he nnao nfei ranan neu Ko.\x + \xo 1:2 \xt Naiꞌ Meliaki 3:1\x*   
\q1
\v 3 Haef naan of annao neu baer ruman, he nhunun ma ankoaꞌ am nak:  
\q2 ‘Usiꞌ he nkoen On neem! Bifee-atoniꞌ, iim he tabarab ranan ma taroitan bare!  
\q2 Iim he takninuꞌ ranan, ma atseun Goe.’ ”\x + \xo 1:3 \xt Naiꞌ Yesaya 40:3\x*   
\p
\v 4-6 Sin biasa nteek naiꞌ Yohanis ate, nak ‘Asrain Atoniꞌ’. In natua nbi baer ruman. In paekn ee anmoeꞌ je naꞌko bikaes unta in funun. In pasu ꞌfutuꞌ nmoeꞌ je naꞌko pasu. In naah sisi knamat ma niun oin hau. [Naiꞌ Yohanis in aꞌmoin ii, nahuum on reꞌ mafefa kninuꞌ kaꞌo naiꞌ Elia afi unuꞌ.]\x + \xo 1:4-6 \xt 2 Uisf ein sin Retaꞌ 1:8\x*  
\p Oras naan, too mfaun naꞌkon kota Yerusalem, ma propinsi Yudea in afan nanan, sin neman ma natefan nok naiꞌ Yohanis anbi in baran. Sin neman he nitan nok sin maatk ein ma annenan nok sin ruik ein noniꞌ-taruꞌ naꞌko naiꞌ Yohanis. In nsaksii ma natoon neu sin am nak, “Hi ro he mmanakuꞌ ma misaitan hi sanat ma penu sin ok-okeꞌ, maut he Uisneno nnoes nain hi saant ein naan. Rarit hi ro he misrain feꞌ, he anjair tanar am nak, hi mmarameꞌ mfaim jen mok Uisneno.  
\p Oras sin nneen anrarin on naan ate, sin nmanakuꞌ sin saant ein, rarit sin nanaꞌat sin tuak ein neun naiꞌ Yohanis, ma in nasrain sin anbin noe Yarden.   
\p
\v 7 In naꞌuab neu sin am nak, “Nokaꞌ-nmeu te, Atoin es of he neem. In maꞌtaniꞌ nneis naꞌko kau. Au ka masoꞌik kau fa, maski bait au ꞌjari haa In aan renu ma aan rekaꞌ, au ka umnees ꞌok Ne fa.\f + \fr 1:7 \ft Tuis uab Yunani ahun-hunut ntui mnak, ‘uꞌruriꞌ he ꞌseif In sapaut goe msaꞌ, au ka pantas fa.’ In oetn ii nak, naiꞌ Yohanis naan in njair haa Usif Yesus In aan renu ma aan rekaꞌ, mes in ka namnees nok Ne fa, ma in ka masoꞌik fa.\f*  
\v 8 Au ꞌmanoek ii suma es reꞌ he usrain ki ꞌpaek oe, mes Atoniꞌ naan of anmoꞌe nneis naꞌko kau. Fin In of natuab ma namonib ki nok Uisneno In Asmaan Akninuꞌ.”   
\s1 Naiꞌ Yohanis nasrain Naiꞌ Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 3:13-17, Naiꞌ Lukas 3:21-22)  
\p
\v 9 Rarit Naiꞌ Yesus neem naꞌko kuan Nasaret et pah Galilea, he nateef nok naiꞌ Yohanis. Ma naiꞌ Yohanis nasrain Je anbi noe Yarden.  
\v 10 Ma oras Naiꞌ Yesus anpoi naꞌko noe, nok askeken ate, neon goe natfeꞌi. Rarit Uisneno In Asmaan Akniunꞌ ee ansaun neem neu Ne, mamnitaꞌ on reꞌ kor-kefi.  
\v 11 Ma hanaf Uisneno npoi neem naꞌko neon goe mnak,  
\q1 “Ho reꞌ ia, Au Aan nekaꞌ.  
\q2 Ho es reꞌ ammarineb Au nekak.”\x + \xo 1:11 \xt Retaꞌ Ahun-hunut 22:2, Siit Pures-Boꞌis sin 2:7, Naiꞌ Yesaya 42:1, Naiꞌ Mateos 3:17, 12:18, Naiꞌ Markus 9:7, Naiꞌ Lukas 3:22\x*   
\s1 Niut reuꞌf ein sin aꞌnaak kouꞌ goe ansobaꞌ Usif Yesus anbi baer ruman  
\r (Naiꞌ Mateos 4:1-11, Naiꞌ Lukas 4:1-13)  
\p
\v 12 Rarit Uisneno In Asmaan ee nheer neik Naiꞌ Yesus neu baer ruman.  
\v 13 Anbi bare naan, anmuiꞌ kaun fui sin. Naiꞌ Yesus natua nbi bare naan fai boꞌ haa ma neno boꞌ haa. Anbi bare naan amsaꞌ, niut reuꞌf ein sin aꞌnaak koꞌu neem ma nsobaꞌ Usif Yesus he natuin in uaban, mes ka nabeiꞌ Je fa. Rarit Uisneno In ameput naꞌko sonaf neno tunan neem he natutaꞌ ma nabhaeꞌ neu Ne nbi rasi aof ma smanaf.   
\s1 Usif Yesus annao neu propinsi Galilea he nsaksii ma natoon Uisneno In romin  
\r (Naiꞌ Mateos 4:12-22, Naiꞌ Lukas 4:14-15, 5:1-11)  
\p
\v 14 Anbi oors es, reꞌ sin nataam anrair naiꞌ Yohanis Asranit anbi bui, Naiꞌ Yesus annao neu propinsi Galilea, he natoon Rais Reko naꞌko Uisneno anbi naan.  
\v 15 In naꞌuab am nak,  
\q1 “Amneen, oo! Oras ia, Uisneno In oors antea goen.  
\q2 Oras ia, areꞌ bifee-atoniꞌ bisa nahinin nak, Uisneno nnaaꞌ aprenat.  
\q2 Onaim hi ro he miꞌpiis ma miꞌteꞌun hi sanat ma penu sin,  
\q3 he mtebi mfain ma mituinaꞌ Uisneno.  
\q3 Rarit ampirsai meu In Rais Reko ia nai!”\x + \xo 1:15 \xt Naiꞌ Mateos 3:2\x*   
\s1 Usif Yesus noꞌen aꞌkiif kai ikaꞌ he natuin Ee  
\r (Naiꞌ Mateos 4:18-22, Naiꞌ Lukas 5:1-11)  
\p
\v 16 Neot es, Naiꞌ Yesus annao nreuk nefo Galilea in ninin. In niit atoniꞌ nua. Es in kaan ee naiꞌ Simon, nok in oirf ee naiꞌ Anderias. Sin nua sin anꞌookr ein jala he nheken ikaꞌ. Mepu naan, sin meup goe neno-neno.  
\v 17 Naiꞌ Yesus noꞌen sin am nak, “Hoe, baꞌe sin! Iim he mituinaꞌ Kau nai! Hi amnaim ikaꞌ ki, mes anbi oras ia, Au he unoniꞌ ki he mjair amnaim tuaf meu pukan Uisneno.”  
\v 18 Anneen anrarin on naan ate, sin nua sin nasaitan jala naan, ma annao natuin Ee.   
\p
\v 19 Rarit Naiꞌ Yesus annao nkono kreꞌo. In niit naiꞌ Sebedius in aanh ein tuaf nua. Aan unu in kaan ee naiꞌ Yakobus, ma in oirf ee, kaan ee naiꞌ Yohanis. Sin nua sin nabarab sin pukat anbi koof es in nanan.  
\v 20 Naiꞌ Yesus noꞌen sin am nak, “Hoe, baꞌe sin! Iim he mituinaꞌ Kau nai!” Onaim sin nua sin annao nasaitan sin amaf nok in ameupt ein anbin kofaꞌ naan, ma sin natuin Ee.   
\s1 Usif Yesus anriuꞌ napoitan niut reꞌuf naꞌko atoin es anbi kota Kapernaum  
\r (Naiꞌ Lukas 4:31-37)  
\p
\v 21 Rarit Naiꞌ Yesus nok tua haaꞌ ein naan, sin neman ntean kota Kapernaum. Neno naan nateef nok atoin Yahudis sin neon onen.\f + \fr 1:21 \ft Atoin Yahudis sin neon onen, aiꞌ neno snasat naꞌko mepu, sin nteek ete nak ‘neon sabat’.\f* Onaim Naiꞌ Yesus antaam anbi uim onen ma nanoniꞌ tuaf anbi naan.  
\v 22 Oras sin nneen In uaban naan, sin nsanmakan, fin In nahiin batuur-batuur noniꞌ naan in afan. Naan aꞌtetaꞌ naꞌko atoin Yahudis sin tunggur agaam ein.\x + \xo 1:22 \xt Naiꞌ Mateos 7:28-29\x*   
\p
\v 23 Oras naan, anmuiꞌ atoin es, reꞌ anniut sae. In ntaam nok anbi uim onen amsaꞌ. Rarit nitu reꞌ anbi atoniꞌ naan anhunun am nak,  
\v 24 “Hoe! Yesus, atoin Nasaretas! Ho uum he mseroꞌ saaꞌ mok kai? Ho uum he mureuꞌ kai, aiꞌ? Hai mihiin Ko. Ho reꞌ ia, Atoniꞌ reꞌ Uisneno anbaꞌan nain je he nreek Ee neem naꞌko un-unuꞌ. Ho reꞌ ia, Uisneno In Atoni Kninuꞌ reꞌ ka mmuiꞌ fa sanat.”   
\p
\v 25 Mes Naiꞌ Yesus naskaraꞌ atoniꞌ naan am nak, “Kaisaꞌ mufeef! Ho mpoi nai muꞌko atoniꞌ ia!”   
\p
\v 26 Rarit niut reꞌuf naan, anhasuꞌ atoniꞌ naan naher-heer. Ma in npoi naꞌko atoniꞌ naan nok haan hunun.  
\v 27 Onaim abitan uim onen naan ansanmakan. Rarit sin naꞌuab ein am nak, “Amoo! Saaꞌ na es reꞌ ia! In naprenat niut reꞌuf ein he npoin, ma sin nneen Ee ma natuin In uaban. Ia noin feꞌu, aiꞌ? Aꞌnaef ee naꞌuab ate ro maꞌtaniꞌ!”   
\p
\v 28 Onaim sin nmurain nsaksiin ma natonan ꞌmoꞌet naꞌko Naiꞌ Yesus, naꞌko kuan neu kuan annono mnateef anbi propinsi Galilea.   
\s1 Usif Yesus narekoꞌ naiꞌ Simon Petrus in ain babaf, ma bian antein  
\r (Naiꞌ Mateos 8:14-17, Naiꞌ Lukas 4:38-41)  
\p
\v 29 Oras sin npoin naꞌkon uim onen naan, Naiꞌ Yesus annao neu naiꞌ Simon ma naiꞌ Anderias sin umi. Naiꞌ Yakobus nok naiꞌ Yohanis nokan amsaꞌ.  
\v 30 Naiꞌ Simon in ain baabf ee anmaniin, ma antuup anbi harak. Oras Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein antaman nbin umi naan, atoin es neem ma natonan naiꞌ Simon am nak, “Ho ain babaꞌ anmainiin.”   
\p
\v 31 Onaim Naiꞌ Yesus annao nasnekuꞌ bifee mnais amaininit naan. In nnaaꞌ in aꞌniman, ma anfiit nafeen ee. Oras naan, in nareok nain. Rarit bifee mnasiꞌ naan, anpoi ma ntuthae sin.   
\p
\v 32 Oras maans ii he noi nmouf, too mfaun ein neikin areꞌ amenat, ma areꞌ tuaf reꞌ anniut saen. Sin neik sin neun Naiꞌ Yesus ma antotin turun-babat he narekoꞌ sin.  
\v 33 Areꞌ too mfaun anbin kota naan neman ma nauban naan anbin uim jaan in enon.  
\v 34 Too mfaun ein naan, amenat humaꞌ-humaꞌ, ma Naiꞌ Yesus narekoꞌ sin ok-okeꞌ. Ma In nriuꞌ napoitan niut reꞌuf amfaun. Mes In ka nfee fa mainuan neu niut reuꞌf ein naꞌuab ein, natuin sin nahiin Je.   
\s1 Usif Yesus annao nfuun am nateef neu kuan bian, ma natoon Rais Reko naꞌko Uisneno  
\r (Naiꞌ Lukas 4:42-44)  
\p
\v 35 Neis noi nmeu reꞌ meisꞌokan, Naiꞌ Yesus anfeen ma annao nasaitan umi naan. In nnao neu baer ruman ma maꞌkoroꞌ, he nꞌonen ma naꞌuab nok Uisneno.  
\v 36 Oras naiꞌ Simon nok in aok-bian ein anfenan, sin ka niit Ee fa. Onaim sin nnao naim Je.  
\v 37 Oras sin nateef nok Ne te, sin naꞌuab neu Ne mnak, “Aam! Too mfaun ein naim Ko. Atkoen ok he tfain nai, tua.”   
\p
\v 38 Mes In nataah am nak, “Reko msaꞌ. Mes reko nneis, hit tnao teu kuan bian anteniꞌ feꞌ, reꞌ anpaumakan etan reꞌ ia. Au he utoon Rais Reko ꞌeu sin imsaꞌ. Natuin Au meup uuf ii, es reꞌ naan.”   
\p
\v 39 Rarit In nnao nfuun am nateef anbi propinsi Galilea, he nsaksii ma natoon Rais Reko naꞌko Uisneno anbi uim oen ein meseꞌ-meseꞌ. Anbi naan amsaꞌ, In nriuꞌ napoitan areꞌ kanan niut reuꞌf ein naꞌkon ameent ein.\x + \xo 1:39 \xt Naiꞌ Mateos 4:23, 9:35\x*   
\s1 Usif Yesus narekoꞌ atoin ameen nui-atrokiꞌ tuaf es  
\r (Naiꞌ Mateos 8:1-4, Naiꞌ Lukas 5:12-16)  
\p
\v 40 Oras naan, anmuiꞌ atoin ameen nui-atrokiꞌ tuaf es neem neu Naiꞌ Yesus. In nriꞌtuu ma antoit turun-babat naꞌko Naiꞌ Yesus am nak, “Aam! Ambaab maan kau, tua! Au uhiin ꞌak Ho bisa murekoꞌ au menas, henatiꞌ atoniꞌ kaisaꞌ nmaiꞌnisin anteniꞌ kau. Asar Ho mroim, tua.”   
\p
\v 41 Ma Naiꞌ Yesus ankasian atoniꞌ naan, onaim In annonaꞌ In aꞌniman ma nreoꞌ goe. In naꞌuab am nak, “Au ꞌroim! Onaim Au urekoꞌ ko nai!”  
\v 42 Nok askeken ate, menas naan namneuk nain, ma in nareko nfain anbi oras reꞌ naan.  
\v 43 Rarit Naiꞌ Yesus anreun atoniꞌ naan he nfain, ma namnaub ee,  
\v 44 mnak, “Amneen murek-rekoꞌ! Au he ꞌbaꞌan ko! Ho mureko mfain jen, mes ka nabeiꞌ fa he mutoon meu sekau-sekau. Ho ro he mutuin kaꞌo Musa in aprenat. Onaim ho mnao muhuun meu aꞌnaak rais pirsait Yahudi henatiꞌ in nparikas ho aom, he in nahiin batuur-batuur nak, ho mureko mfain jen, aiꞌ kaah? Rarit ho meik fuaꞌ-turuꞌ he anjair tanar nak, ho mtoit makasi, henaꞌ too mfaun ein nahinin am nak ho mureko mfain batuur-batuur een.”\x + \xo 1:44 \xt Aꞌnaak Rais Pirsait ein sin Atoran 14:1-32\x*   
\p
\v 45 Mes atoniꞌ naan anpoi nnao ma nsaksii naꞌko baer jes neu baer jes anbi mee-mee. Es naan ate, too mfaun ein namin ranan he natefan nok Naiꞌ Yesus, tar antea In ka bisa nakriraꞌ fa In tuan ee anbi kota. Onaim In natua nbi bare-bare reꞌ ruman ma maꞌkoroꞌ, reꞌ naꞌroo naꞌko kota. Ma too mfaun ein naꞌkon mee-mee, neman ma naim Je he nateef nok Ne.   
\c 2  
\s1 Usif Yesus narekoꞌ atoin abuat tuaf es  
\r (Naiꞌ Mateos 9:1-8, Naiꞌ Lukas 5:17-26)  
\p
\v 1 Ankoon neno fauk on naan ate, Naiꞌ Yesus annao nfani ntein neu kota Kapernaum. Ma abitan bare naan anmaktoon ein anbin mee-mee mnak, In et umi.  
\v 2 Es naan ate, too mfaun ein neman naꞌkon mee-mee. Sin nauban naan Ee tar antea umi naan naꞌkeek nok too. Ma umi naan in eonꞌ ee maꞌekaꞌ nok too msaꞌ. Anbi naan ate, Naiꞌ Yesus natonan sin Uisneno In Kabin ma Prenat.   
\p
\v 3 Oras In naꞌuab feꞌe te, anmuiꞌ atoniꞌ haa nroi neik atoin abuat es, he neik je neu Naiꞌ Yesus.  
\v 4 Mes, natuin too mfaun ein naan, sin ka bisa neik fa atoniꞌ naan ntea Naiꞌ Yesus In matan. Onaim sin nsaen neun uim je tunan, ma sin npukai umi naan in tefin, nataib on anbi Naiꞌ Yesus In aꞌnakan. Oras sin npukai narair uim naan in teifn ate, naꞌ sin nasanut abuat naan nok nain in aꞌnahek.\f + \fr 2:4 \ft Sin aꞌnahek naan, nakaon nggoe naꞌko aab maꞌtaniꞌ.\f*  
\v 5 Oras Naiꞌ Yesus niit sin nmoꞌen on naan ate, In nahiin nak, sin npirsain batuur-batuur neu Ne. Onaim In nak neu abuat naan am nak, “Baꞌe! Ho saant ein masakoꞌ nrair.”   
\p
\v 6 Anbi naan, tunggur agama rais pirsait Yahudi tuaf fauk nok antokon. Oras sin nneen Naiꞌ Yesus In uaban naan, sin nnaben ate ka reko fa.  
\v 7 Rarit sin naꞌuab ein es nok es am nak, “Airoo. Atoniꞌ ia, ro In nabrain he naꞌuab on reꞌ nee, joo! Suma Uisneno es reꞌ bisa nsaok atoniꞌ sin sanat. Mes atoniꞌ ia In uabn ii naiks on, on reꞌ In es reꞌ Uisneno. In naꞌakan Uisneno es reꞌ nee!”   
\p
\v 8 Mes Naiꞌ Yesus nahini nrair sin neek ein. Rarit In nak sin am nak, “Hi kais mitenab on reꞌ naan, tua!  
\v 9-10 Mee es maꞌkafaꞌ nneis ji? Karu Au ꞌak ꞌeu atoin abuat reꞌ ia mꞌak, ‘Ho saant ein masakoꞌ nrair,’ hi ka mihiin fa neu he njari oo, aiꞌ kaah? Mes karu Au ꞌak ‘Amfeen nai! Mait ho ꞌnahek ma mfain nai!’ Karu in nfeen oras naan ate, of naꞌ hi miit ma mihini mmak, Au es reꞌ Mansian Batuur-Batuur. Fin Au ꞌmuiꞌ kuasat ma hak he ꞌsaok sanat.”  
\p Rarit Naiꞌ Yesus nak neu atoin abuat naan am nak,  
\v 11 “Amneen, oo! Oras ia, ho mureok goen! Onaim amfeen nai, mait ho ꞌnaehk aan ma mfain nai.”   
\p
\v 12 Anneen on naan ate, abuat naan anfeen nain. In nnuun ma nait in aꞌnaehk ee, rarit anpoi nnao. Areꞌ too mfaun ein reꞌ nitan nok sin maatk ein, ansanmakan, onaim naꞌuab ein am nak, “Amoo! Hit feꞌ tiit rasi reꞌ ia, joo! Uisneno ro mapinaꞌ-makrahaꞌ!”   
\s1 Usif Yesus noꞌen naiꞌ Lewi he natuin Ee  
\r (Naiꞌ Mateos 9:9-13, Naiꞌ Lukas 5:27-32)  
\p
\v 13 Rarit Naiꞌ Yesus annao nfani ntein neu nefo Galilea in ninin. Too mfaun ein neman ma natefan nok Ne, ma In nanoniꞌ sin anmatoom nok Uisneno In Kabin ma Prenat.   
\p
\v 14 Anbi bare naan, anmuiꞌ tuaf es, kaan ee naiꞌ Lewi, naiꞌ Alfius in aan mone. In meupn ii es reꞌ he nhoik beo he nfee je neu anaaꞌ aprenat pah Roma. Oras Naiꞌ Yesus annao npeoꞌ naan ate, In niit naiꞌ Lewi. Onaim In nak ee mnak, “Baꞌe! Uum he mutuinaꞌ Kau nai!”  
\p Anneen on naan ate, naiꞌ Lewi anfeen am natuinaꞌ nain Je.   
\p
\v 15 Rarit Naiꞌ Yesus sin antokon ma nbukaen nbin naiꞌ Lewi in umi, nabua nok naiꞌ Lewi in partei ahoik beo ngguin. Anbi naan amsaꞌ, anmuiꞌ tuaf bian reꞌ atoin Yahudis nakan sin atoin amoeꞌ reꞌuf, nok anbukaen. Too mfaun ein reꞌ antokon ma nbukaen nbin naan, anromin he nnenan Naiꞌ Yesus In uaban.   
\p
\v 16 Oras naan, tunggur agama tuaf fauk naꞌkon partei pirsait Farisi, sin niit Naiꞌ Yesus antook ma anbukae nok ahoik beo ngguin, ma areꞌ amoeꞌ reuꞌf ein. Onaim sin nataan In atoup noinꞌ ein am nak, “Nansaaꞌ am es hi Tunggur goe naah-niun nabua nok ahoik beo ngguin ma amoeꞌ reuꞌf ein?”   
\p
\v 17 Mes Naiꞌ Yesus anneen sin haan tanas naan, rarit In nataah sin am nak, “Atoin amenat naim arekoꞌ menas, mes atoin ao-minaꞌ ka naim fa arekoꞌ menas. Au ꞌuum he ꞌpairoir atoniꞌ reꞌ namreuꞌ. Mes Au ka ꞌuum fa he ꞌpairoir atoniꞌ reꞌ annaben in tuan ii te, namneo.”   
\s1 Usif Yesus In noniꞌ-taruꞌ feꞌu, aꞌtetaꞌ naꞌko atoin Farisis sin noinꞌ ein  
\r (Naiꞌ Mateos 9:14-17, Naiꞌ Lukas 5:33-39)  
\p
\v 18 Neot es, tuaf naꞌkon partei pirsait Farisi, sin nanaah ok. Sin niit naiꞌ Yohanis in atoup noinꞌ ein nanaah ok amsaꞌ. Mes sin ka niit nitan fa Naiꞌ Yesus in atoup noinꞌ ein nanaah ok on reꞌ sin. Es naan ate, tuaf bian naꞌko sin, neman ma natefan nok Naiꞌ Yesus, he natanan am nak, “Aam! Hai minaah om. Naiꞌ Yohanis in atoup noinꞌ ein nanaah ok amsaꞌ. Mes nansaaꞌ am es Ho atoup noinꞌ ein ka nanaah ok fa?”   
\p
\v 19 Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Hi mihini mrair, karu anmuiꞌ fesat kabin, taumn ein sin ka nanaah ok fa, mes sin nbukaen tar namsenan. Karu nai moen ji nbi naan feꞌ, sin of anbukaen buꞌ-buaꞌ.  
\v 20 Mes anbi oors es, karu tuaf nabaak neik nai mone naan ate, in aok-bian sin neek ein ansusan, naꞌ sin nanaah ok.”   
\p
\v 21 Rarit Naiꞌ Yesus naretaꞌ uab manporin es, am nak, “Ka tiit fa tuaf es he npaap sii feꞌu neu baru mnaaꞌ. Fin karu tsaef baru naan, sii feꞌu naan of anꞌuuk gon am anpisu nteniꞌ baru mnaaꞌ naan.  
\v 22 On naan amsaꞌ, ka tiit fa es, reꞌ narai tua miin feꞌu neu ꞌsaap arapuꞌ. Natuin aꞌsapaꞌ naan of natboor, ma tua minaꞌ naan of nasturun npoi okeꞌ. Onaim tua miin feꞌu, ro he tarai je neu ꞌsaap feꞌu.”\f + \fr 2:22 \ft Tuis uab Yunani ahun-hunut nak ‘kaisaꞌ mirai anggur oef feꞌu meu tas pasu mnaaꞌ, henatiꞌ kais-kaisaꞌ anpeeꞌ ma natpisuꞌ.’\f* [Nok uabaꞌ naan, Naiꞌ Yesus nanoniꞌ sin am nak, In noniꞌ-taruꞌ feꞌu, kaisaꞌ sin nseor goe nok atoin Farisis sin noniꞌ amnaaꞌ.]   
\s1 Usif Yesus In atoup noinꞌ ein anhetun maak-gandum nateef nok neno snasat  
\r (Naiꞌ Mateos 12:1-8, Naiꞌ Lukas 6:1-5)  
\p
\v 23 Neot es, nateef nok atoin Yahudis sin neon onen, Naiꞌ Yesus sin nnaon npeꞌ-peꞌon reen ein sin niink ein. Ma In atoup noinꞌ ein anhetun maak-gandum he sin nnahan.\x + \xo 2:23 \xt Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 23:25\x*  
\v 24 Atoin Farisis niit sin nmoꞌen on naan ate, sin nak neu Naiꞌ Yesus am nak, “Nansaaꞌ am es Ho atoup noinꞌ ein antanhai hit atoran rais pirsait? Sin nhetun maak-gandum nateef nok neno snasat! Ka nabeiꞌ fa he hi mmoeꞌ on reꞌ naan!”   
\p
\v 25-26 In nataah am nak, “On mee? Hi ka mimnau fa retaꞌ naꞌko naiꞌ-kaꞌo naiꞌ Daut? Oras naan, naiꞌ Abiatar anjair aꞌnaak pirsait Yahudi sin aꞌnaak koꞌu. Naiꞌ Daut nok in tuaf ein sin taik ein naꞌroton tar namnahan nmaten. Onaim sin ntaman anbin Uisneno In Tenar Onen, ma nait utunuꞌ reꞌ aꞌnaak pirsait ein nafuat ma nanaꞌat anrair sin neun Uisneno, ma sin nbukaen. Te kaah, amneon ii, suma aꞌnaak pirsait ein esan reꞌ bisa nbukae sin, mes tua ꞌtetaꞌ naꞌko naan ate, ka bole fa. Rarit naiꞌ Daut sin nbukae utuun ein naan, mes ka tiit fa es, reꞌ nakainaꞌ sin.”\x + \xo 2:25-26 \xt 1 Naiꞌ Samuel 21:1-6, Aꞌnaak Rais Pirsait ein sin Atoran 24:9\x*   
\p
\v 27 Rarit Naiꞌ Yesus naꞌuab neu sin antein am nak, “Natiꞌ kaisaꞌ mnikan, mak Uisneno naparaꞌ neno snasat he nfee arekot reꞌ he nturun ma nbaab mansian arkit. Mes In ka nmoeꞌ fa mansian ii he natuin ahaa neno snasat in atoorn ein.  
\v 28 Au reꞌ ia, Mansian Batuur-Batuur. Au ꞌmuiꞌ hak he ꞌreek mansian he bisa nmeup saaꞌ-saaꞌ anbi neno snasat. Ma Au ꞌmuiꞌ hak amsaꞌ he ꞌpenan mansian he kaisaꞌ nmeup saaꞌ-saaꞌ anbi neno snasat.”   
\c 3  
\s1 Usif Yesus narekoꞌ atoin amenat nateef nok neno snasat  
\r (Naiꞌ Mateos 12:9-14, Naiꞌ Lukas 6:6-11)  
\p
\v 1 Rarit Naiꞌ Yesus anfani nteniꞌ nbi uim onen. Anbi naan, In niit atoin es, reꞌ in aꞌniman bian ee nmaet.  
\v 2 Anbi naan amsaꞌ, anmuiꞌ tuaf bian reꞌ namin ranan piut-piut, he nasaan Naiꞌ Yesus. Es naan ate, sin nsuntiur Goe, he nahinin nak, In narekoꞌ atoin amenat nok neno snasat, aiꞌ kaah.   
\p
\v 3 Rarit Naiꞌ Yesus noꞌen atoniꞌ reꞌ in aꞌniman bian amates naan, am nak, “Baꞌe! Uum he mhaek meu matan ia.”   
\p
\v 4 Rarit In nataan sin ok-okeꞌ mnak, “Karu tatuinaꞌ hit atoran rais pirsait, hit bole tmoeꞌ saaꞌ nateef nok neno snasat? He tarekoꞌ, aiꞌ tareuꞌ? He tarekoꞌ atoin amenat, aiꞌ he troor tisan?” Mes sin ka ntonin fa saaꞌ-saaꞌ.   
\p
\v 5 Onaim Naiꞌ Yesus In neekn ee nsuus anmaet, natuin sin npeꞌen sin roenk ein he npairoir sin harat anneis naꞌko he npairoir atoniꞌ ꞌniim amates naan. Rarit In natooꞌ ma In naꞌkenaꞌ In maatk ein neu sin. Rarit In nak atoniꞌ naan am nak, “Baꞌe! Amnonaꞌ ho ꞌnimam naan neem!” Onaim atoniꞌ naan annonaꞌ in aꞌniman. Nok askeken ate, in aꞌniman nareok nain.  
\v 6 Rarit atoniꞌ naꞌkon partei pirsait Farisi anpoin nnaon nasaitan uim onen naan. Ma sin annao natefan nok atoniꞌ naꞌkon partei purtik Herodes, he sin buꞌ-buaꞌ namin ranan he naꞌmaet Naiꞌ Yesus.   
\s1 Usif Yesus narekoꞌ too mfaun anbin nefo Galilea in ninin  
\p
\v 7-8 Neot es, Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein annaon he nasnasan akreꞌo anbin nefo Galilea in ninin. Mes, natuin too mfaun ein anneen saaꞌ reꞌ In anmoꞌe nrair sin, es naan ate, too naꞌkon kuan-kuan neman he natuin Ee. Sin neman naꞌkon propinsi Galilea, Yudea, ma Idumea. Bian anteniꞌ neman naꞌkon kota Yerusalem, Sidon, ma Tirus. Bian anteniꞌ neman naꞌkon noe Yarden in panin et pasaꞌ neon-saet. Sin arsin namin ranan he natefan nok Ne.  
\v 9 Naiꞌ Yesus anreek In atoup noinꞌ ein he nami nfeen Ee koof es, natuin amneemt ein naan, sin namfaun. In nroim he naꞌuabaꞌ anbi koofꞌ ee in tunan, henatiꞌ In mamnitaꞌ ma sin neen In hanan.   
\p
\v 10 Neon goes ii, In narekoꞌ niit amenat amfaun. Etun oras ia, areꞌ amenat bian sin anmabeꞌun he nreoꞌ naan Ee.\x + \xo 3:10 \xt Naiꞌ Markus 4:1, Naiꞌ Lukas 5:1-3\x*  
\v 11 Oras tuaf ein reꞌ anniut saen sin niit Ee, sin ntoofn ok anbin Naiꞌ Yesus In matan. Ma sin anhuun ein am nak, “Ho reꞌ ia, batuur Uisneno In Anah!”   
\p
\v 12 Mes In ntaar sin batuur-batuur am nak, “Kaisaꞌ mitoon meu sekau-sekau saaꞌ-saaꞌ reꞌ anmatoom nok Kau!”   
\s1 Usif Yesus anpiir In atoup noniꞌ tuaf boꞌes am nua  
\r (Naiꞌ Mateos 10:1-4, Naiꞌ Lukas 6:12-16)  
\p
\v 13 Rarit Naiꞌ Yesus ansae nbi ꞌtoeꞌf es. In noꞌen naan atoniꞌ fauk he natuin Ee. Onaim sin neem natuin Ee.  
\v 14 Rarit In nruur naan ahaa atoniꞌ boꞌes am nua. In nak sin am nak, “Au ꞌruur ki he hi mituinaꞌ Kau piut-piut. Au he ꞌreek ki he mnao mitoon Uisneno In Rais Reko neu mansian arsin.  
\v 15 Ma Au of aꞌfee ki kuasat he mriuꞌ niut reuꞌf ein miꞌko mansian ein.”   
\p
\v 16-19 Atoup noniꞌ tuaf boꞌes am nuaꞌ ein naan, esan reꞌ:  
\q2 naiꞌ Simon (reꞌ Naiꞌ Yesus anteek ee te nak, naiꞌ Petrus),  
\q2 naiꞌ Yakobus, nok in orif,  
\q2 naiꞌ Yohanis, (sin nua sin, naiꞌ Sebedius in aanh ein. Naiꞌ Yesus anteek nanesaꞌ sin nua sin nak, ‘Boanerges’, reꞌ neik hit uab ii te nak ‘ꞌroots ee naꞌpunuꞌ’.)\f + \fr 3:16-19 \ft a: Tuis uab Yunani mnaaꞌ nak ‘ꞌroots ee in anah’, ma in aꞌmoufn ii es reꞌ ‘sin aꞌmoeꞌk ein ka nsaan fa ꞌrotos’. Atoin ahiin Suur Akninuꞌ bian sin natenab am nak, naiꞌ Yakobus nok naiꞌ Yohanis sin haank ein on reꞌ ꞌroots ee naꞌpunuꞌ karu naꞌuab ein; aiꞌ natuin sin nua sin biasa naskaraꞌ on reꞌ ꞌroots ee naꞌpunuꞌ.\f*  
\q2 naiꞌ Anderias,  
\q2 naiꞌ Felipus,  
\q2 naiꞌ Bertolomeos,  
\q2 naiꞌ Mateos,  
\q2 naiꞌ Tomas,  
\q2 naiꞌ Yakobus (naiꞌ Alfius in aan mone),  
\q2 naiꞌ Tadius,  
\q2 naiꞌ Simon (atoniꞌ naꞌko partei purtik Selot),\f + \fr 3:16-19 \ft b: Partei purtik pukan ‘Selot’ aiꞌ ‘Patriot’, sin namin ranan he nafeitn ok naꞌko anaaꞌ aprenat Roma.\f*  
\q2 ma naiꞌ Judas Iskariot (reꞌ of he naꞌsosaꞌ Naiꞌ Yesus).   
\s1 Tunggur agaam ein nasaan Usif Yesus nak, niut reuꞌf ein sin aꞌnaak kouꞌ goe es reꞌ anfee kuasat neu Ne  
\r (Naiꞌ Mateos 12:22-32, Naiꞌ Lukas 11:14-23, 12:10)  
\p
\v 20 Rarit Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein ansanun nfanin naꞌkon aꞌtoꞌef naan. Ma sin ntaman anbin umi. Too mfaun ein neem nauban antein Ee, tar Naiꞌ Yesus sin ka napenin fa mainuan he nbukaen.  
\v 21 Ankius on naan ate, tuaf naꞌuab ein am nak, “Amkius miit Naiꞌ Yesus. In nnikaꞌ nain In tuan, ma ka mapairoriꞌ fa.” In baꞌaasr ein sin anneen uabaꞌ naan, onaim sin neman he nok Ne nfain.   
\p
\v 22 Oras naan, tunggur agama fauk naꞌkon kota Yerusalem, neman ma natonan abitan reꞌ naan am nak, “Hi kais mituinaꞌ Naiꞌ Yesus. Natuin niut reuꞌf ein sin aꞌnaak kouꞌ goe, reꞌ anteek ee te nak Balsebul, antaam anrair et In tuan, ma nfee Ne kuasat he In nriuꞌ niut reuꞌf ein.”\x + \xo 3:22 \xt Naiꞌ Mateos 9:34, 10:25\x*   
\p
\v 23 Oras Naiꞌ Yesus anneen on naan ate, In nhaman nabuabaꞌ sin am nak, “Rasi naan, ka matopuꞌ reko fa, tua! Nok ranan mee, niut reuꞌf ein sin aꞌnaak kouꞌ goe bisa nriuꞌ nafani in tuan?  
\v 24 Karu anbi pah es, in too goe nmatoen ma nmabanan piut, nok ranan mee henatiꞌ pah naan bisa nhaek nabaar?  
\v 25 Ma nbi uim jes in nanan, karu sin es-es ate anmanau nanan, nok ranan mee henatiꞌ sin bisa nhaek nabaran?  
\v 26 On naan amsaꞌ, karu niut reuꞌf ein sin anmamusun es nok es, ro sin of anbaits ok. Karu njair on naan ate, sin namreꞌun nmaten.   
\p
\v 27 Karu atoin es he neem nabaak aiꞌ nasiik bareꞌ anbi atoin maꞌtaniꞌ es in umi, in ro he nfuut naheran atoin maꞌtaniꞌ naan nahuun feꞌ. Rarit naꞌ in napein mainuan he nait atoniꞌ naan in baerꞌ ein.\f + \fr 3:27 \ft Nok ranan naan, Naiꞌ Yesus natoon neu sin am nak, In maꞌtaniꞌ nneis naꞌko niut reuꞌf ein sin aꞌnaak kouꞌ goe, reꞌ sin biasa nteek ee te nak, ‘Balsebul’.\f*   
\p
\v 28 Onaim Au utoon ꞌain ki: Uisneno nabarab ma npao he nnoes nain areꞌ mansian ein sin saant ein. Ma karu sekau naꞌuab naꞌreꞌuf tuaf es, Uisneno nabarab feꞌ he nsaok sanat naan.  
\v 29 Mes karu sekau-sekau naꞌuab naꞌreꞌuf Uisneno In Asmaan Akninuꞌ, Uisneno ka nsaok fa in sanat naan, tar antea nabar-baar!”\x + \xo 3:29 \xt Naiꞌ Lukas 12:10\x*   
\p
\v 30 Naiꞌ Yesus naꞌuab on naan, natuin sin naꞌuab naꞌreuꞌf Ee mnak, “Tuaf reꞌ ia, anniut sae!”   
\s1 Tuaf reꞌ natuinaꞌ Uisneno In aꞌromin, sin reꞌ naan esan reꞌ anjarin Usif Yesus In nonot-asar amneot ein  
\r (Naiꞌ Mateos 12:46-50, Naiꞌ Lukas 8:19-21)  
\p
\v 31 Rarit Naiꞌ Yesus In ainf ee nok In oirf ein sin neman neun umi naan, he natefan nok Ne. Sin nhaken nbin moneꞌ ma anrekan tuaf he noeꞌn Ee.  
\v 32 Oras naan, Naiꞌ Yesus antook ma naꞌuabaꞌ nok too mfaun anbi uim je nanan. Rarit tua reek ein naan antaman ma natoon Ee mnak, “Aam! Ho ainaꞌ nok Ho oirf ein etan moneꞌ. Sin he natefan nok Ko, tua.”   
\p
\v 33 Mes Naiꞌ Yesus nataah neik haan tanas am nak, “Au ainaꞌ ma Au oriꞌ-tataꞌ amneot, esan reꞌ sekau?”   
\p
\v 34 Rarit In nait matan ma nkius too reꞌ antokon nibun naan Ee. In naꞌuab am nak, “Hi ar-arki reꞌ ia, amjair Au ainaꞌ ma Au oriꞌ-tataꞌ amneot.  
\v 35 Fin sekau-sekau reꞌ natuinaꞌ Uisneno In aꞌromin, sin njarin Au nonot-asar amneot.”   
\c 4  
\s1 Usif Yesus naretaꞌ anmatoom nok fini nbi afu humaꞌ-humaꞌ  
\r (Naiꞌ Mateos 13:1-9, Naiꞌ Lukas 8:4-8)  
\p
\v 1 Neot es, Naiꞌ Yesus annao nfani ntein nbi nefo Galilea. Ma too mfaun ein neman ma naub naan Ee. Anmuiꞌ koof es anhake nbi naan. Rarit In ansae ma antoko nbi kofaꞌ naan in tunan, ma nanoniꞌ sin. Too mfaun ein reꞌ anbin nefo naan in ninin, anneen In uaban.\x + \xo 4:1 \xt Naiꞌ Lukas 5:1-3\x*  
\v 2 Onaim In nanoniꞌ sin anmatoom nok rasin mfaun, neik retaꞌ mnak,   
\p
\v 3 “Hi mneen mirek-rekoꞌ! Anmuiꞌ naan akaniꞌ fini tuaf es annao ma nkaniꞌ fini nbi in rene.  
\v 4 Oras in nkaniꞌ fini te, bian anmoufun anbin ranan. Es naan ate, koorn ein neman ma nteo-nsiun nain finin naan.  
\v 5 Ma fini bian anmoufun anbin auf mafatuꞌ reꞌ in auf goe mainihas. Finin naan natoron rabah. Mes natuin afu naan mainihas,  
\v 6 es naan ate, oras maans ee nsae, fiin atoors ein naan namnenen ma nmaten, natuin sin aꞌbaaꞌk ein ka ntaman ntean fa auf goe in aꞌpinan.   
\p
\v 7 Fini bian anteniꞌ nmoufun anbin huu maꞌaikaꞌ. Rarit huu maꞌaikaꞌ naan anneo niis finin naan, tar antea ka bisa napunin fa.  
\v 8 Ma fini bian anmoufun nbin auf afaꞌ. Finin naan natoron, ma naꞌnaen tar napunin. Fini bian nasuuf no boꞌ teun, bian no boꞌ nee, ma bian no nautn es.   
\p
\v 9 Onaim sekau nneen ma nheek naan retaꞌ ia in aꞌmoufun, maut he in nateenb ee nnao nkoon.”   
\s1 Nansaaꞌ am es Usif Yesus nfee noniꞌ te, anpaek retaꞌ?  
\r (Naiꞌ Mateos 13:10-17, Naiꞌ Lukas 8:9-10)  
\p
\v 10 Rarit oras Naiꞌ Yesus anmes-mees, In atoup noinꞌ ein tuaf boꞌes am nua, nok atoniꞌ bian antein reꞌ anneen niit In retaꞌ naan, neman he natefan nok Ne. Sin antotin henatiꞌ In natoon neu sin retaꞌ naan in aꞌmoufun.  
\v 11 Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Natuin hi mroim he mihiin Uisneno In Aprenat batuur-batuur, es naan ate, Au utoon ki retaꞌ naan in aꞌmoufun. Mes neu tuaf bian, Au unoniꞌ sin ꞌeik retaꞌ.  
\v 12 Atoniꞌ bian sin nahuum on reꞌ saaꞌ reꞌ Uisneno In mafefa kninuꞌ antui niit am nak,  
\q1 ‘Sin nitan nrarin, mes ka nromin fa he nahinin.  
\q2 Sin nnenan nrarin, mes sin ka nromin fa he ntoupun.  
\q1 Maut he sin kais anpirsain neun Uisneno,  
\q2 henatiꞌ Uisneno kais anperluu he nfeen sin saok sanat antein.’ ”\x + \xo 4:12 \xt Naiꞌ Yesaya 6:9-10\x*   
\s1 Usif Yesus anfei oten naꞌko retaꞌ anmatoom nok fini naan  
\r (Naiꞌ Mateos 13:18-23, Naiꞌ Lukas 8:11-15)  
\p
\v 13 Rarit Naiꞌ Yesus anfei oten naꞌko retaꞌ naan am nak, “Karu hi ka mheek fa retaꞌ ia in aꞌmoufun, nok ranan mee, he hi bisa mheek retaꞌ bian sin aꞌmoufk ein?  
\v 14 Onaim retaꞌ ia in aꞌmoufn ii on nai: akaniꞌ fini naan, es reꞌ tuaf reꞌ nsaksii ma natoon Uisneno In Kabin ma Prenat.  
\v 15 Finin reꞌ anmoufun anbin ranan, tar antea koorn ein anteo-nsiun nain sin naan, esan reꞌ tuaf-tuaf reꞌ anneen Uisneno In Kabin ma Prenat. Mes ka ꞌroo fa te, niut reuꞌf ein sin aꞌnaak kouꞌ goe neem ma nasiik naan Kabin ma Prenat naan naꞌko sin neek ein.  
\v 16 Finin reꞌ anmoufun nbin auf mafatuꞌ, esan reꞌ tuaf-tuaf reꞌ anneen ma antoup Kabin ma Prenat naan nok neek marinet.  
\v 17 Mes Kabin ma Prenat naan ka naꞌbaaꞌ fa. Es naan ate, in ka ntahan fa ꞌroo anbi sin neek ein. Ma oras atoniꞌ bian nasusab sin, natuin sin antoup Kabin ma Prenat naan, sin nporin nain Kabin ma Prenat reꞌ naan.  
\v 18 Finin reꞌ anmoufun nbin huu maꞌaikaꞌ in aꞌtnanan, esan reꞌ tuaf ein reꞌ anneen anrair Kabin ma Prenat naan.  
\v 19 Mes sin ntaisibun mainenuꞌ nok rasi humaꞌ-humaꞌ, he sin nharineb sin tuak ein. Es naan ate, taisibu humaꞌ-humaꞌ naan, es reꞌ ansiuꞌ napoitan Kabin ma Prenat naan naꞌko sin neek ein, onaim Kabin ma Prenat naan ka nafua fa saaꞌ-saaꞌ.  
\v 20 Ma finin reꞌ anmoufun neu auf afaꞌ, esan reꞌ sin reꞌ anneen ma antoup Kabin ma Prenat naan, rarit natuin Uisneno In aꞌromin. Rarit sin nmoeꞌ ꞌmoeꞌ areokt ein, on reꞌ finin reꞌ nafuan. Moꞌet bian nasuuf no boꞌ teun, bian no boꞌ nee, ma bian no nautn es.”   
\s1 Kaisaꞌ amtoeb paku ampake ꞌkoraꞌ  
\r (Naiꞌ Lukas 8:16-18)  
\p
\v 21 Naiꞌ Yesus naꞌuab piut naꞌko koofꞌ ee in tunan. In nfee retaꞌ es anteniꞌ mnak, “On mee! Hi miit miit, aiꞌ kaah, karu atoniꞌ nout pauk anaꞌ, rarit antoeb je npaek aꞌkoraꞌ? Aiꞌ natuun ee nbi haark ee in nupun. Ka tiit fa feꞌ, aiꞌ? Karu natuun ee nbi naan, in ka npiin fa goen. Atoniꞌ ro he natunuꞌ paku nbi bare ꞌratan he npiin.\x + \xo 4:21 \xt Naiꞌ Mateos 5:15, Naiꞌ Lukas 11:33\x*  
\v 22 Nok ranan naan, rasi reꞌ nahunu te maꞌkoroꞌ, of mamnitaꞌ. Ma saaꞌ reꞌ oras ia ka mahiniꞌ fa, of mahiniꞌ.\x + \xo 4:22 \xt Naiꞌ Mateos 10:26, Naiꞌ Lukas 12:2\x*  
\v 23 Sekau es reꞌ anneen ma anheek naan retaꞌ ia in aꞌmoufun, maut he nateenb ee nnao nkoon.   
\p
\v 24 Mitenab mirek-rekoꞌ! Karu hi mnilei atoniꞌ in aꞌmoꞌen, atoniꞌ bian of annilei ki on naan msaꞌ. Uisneno of annilei ki nneis naꞌko naan amsaꞌ.\x + \xo 4:24 \xt Naiꞌ Mateos 7:2, Naiꞌ Lukas 6:38\x*   
\p
\v 25 Karu sekau he naim Uisneno In romin batuur-batuur ate, in mahiin ee of nafaof gon piut. Mes tuaf reꞌ ka nrae natuin fa Uisneno In romin, in moon goe of nafaof gon piut amsaꞌ.”   
\s1 Retaꞌ anmatoom nok fini reꞌ anmoin kuun  
\p
\v 26 Rarit Naiꞌ Yesus naꞌuab antein am nak, “Uisneno In Apreent ii anhainua ntein on, on reꞌ finin reꞌ maponeꞌ anbi atoniꞌ in rene.  
\v 27 Maski atoniꞌ naan anfain neu in umi, ma fai-manas in ntuup ma nfeen, in nnikan nain finin naan. Mes finin naan natoor ma naꞌnaen piut.  
\v 28 Finin naan anmonin kuuk anbin afu, anmurai naꞌnaen, nasufan, ma napunin.  
\v 29 Karu maak ee namnatu te, in tuan ee suma neem he noun goah. Uisneno In Apreent ii on naan amsaꞌ. Areꞌ saaꞌ-saaꞌ ii, Uisneno es reꞌ anmeup sin.”\x + \xo 4:29 \xt Naiꞌ Joel 3:13\x*   
\s1 Retaꞌ anmatoom nok fini reꞌ ana krisiꞌ  
\r (Naiꞌ Mateos 13:31-32,34, Naiꞌ Lukas 13:18-19)  
\p
\v 30 Rarit Naiꞌ Yesus naꞌuab antein am nak, “Au ꞌfee ꞌteniꞌ ki reet es on nai. Uisneno Iin na, un-unuꞌ te sin fauk aah, mes naꞌko neno neu neno, sin nmaꞌbaab ok piut ma amfau reuꞌf ein.  
\v 31 Naan namnees on reꞌ fini reꞌ ana krisiꞌ nbi poꞌon.  
\v 32 Karu hit tseen fua ana krisiꞌ naan, in naꞌnae njair hau kouꞌ reꞌuf nbi poꞌon naan. Tar antea koorn ein neman ma namin mafoꞌ anbin naan, ma nakuun ein.”   
\p
\v 33 Naiꞌ Yesus nanoniꞌ sin anpake cara on reꞌ naan, natai nok sin hinit.  
\v 34 In biasa npaek retaꞌ karu In nanoniꞌ tuaf bian sin. Mes karu In nok In atoup noinꞌ ein, In natoon areꞌ retaꞌ naan sin aꞌmoufk ein.   
\s1 Usif Yesus nasnasab ain koꞌu  
\r (Naiꞌ Mateos 8:23-27, Naiꞌ Lukas 8:22-25)  
\p
\v 35 Maans ii nmaeb jen, mes Naiꞌ Yesus anbi koofꞌ ee tuun ee feꞌ. Ma In nreun In atoup noinꞌ ein am nak, “Iim arkit atraak teu neof goe panin.”   
\p
\v 36 Rarit sin nsaen kofaꞌ buꞌ-buaꞌ nok Naiꞌ Yesus. Ma sin nnao nasaitan too mfaun ein anbin naan. Mes bian ansaen nbin kofaꞌ ꞌtetaꞌ.  
\v 37-38 Oras naan Naiꞌ Yesus antao In aꞌnakan anbi akaꞌnunuꞌ ma ntuup anfiin anbi koofꞌ ee in kotin nanan. Sin annaon ka ꞌroo fa te, ain kouꞌ goe neem. Ma oikn ein anpesan sin, ma oe je ntaam anbi Naiꞌ Yesus sin kofaꞌ, tar antea aar akreꞌo te naheun. Onaim atoup noinꞌ ein namtau nmaten. Ma sin neem anpooꞌ nafeen Ee mnak, “Aam! Amfeen feꞌ! Hit he treem atmaet jen! Mes Ho ka mfairoir kit fa!”   
\p
\v 39 Anneen on naan ate, Naiꞌ Yesus anfeen ma ntaar anin am nak, “Musnaas nai!” Rarit In naprenat oikn ein naan am nak, “Miꞌtenaꞌ nai!” Oras naan, anin naan nasnaas nain, ma oikn ein naan naꞌteen ein nanin.  
\v 40 Rarit Naiꞌ Yesus nakain In atoup noinꞌ ein am nak, “Nansaaꞌ am es hi mimtau baisekeꞌ on naan? Hi ka mmuiꞌ fa rasi fnekat meu Kau, oo?”   
\p
\v 41 Sin arsin namtaun ma nsanmakan. Ma sin naꞌuab ein am nak, “In reꞌ ia, sekau? Tar antea anin ma oikn ein sin natuin In aprenat!”   
\c 5  
\s1 Usif Yesus narekoꞌ atoniꞌ reꞌ niut reuꞌf ein ansaen ee  
\r (Naiꞌ Mateos 8:28-34, Naiꞌ Lukas 8:26-39)  
\p
\v 1 Rarit Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein antean nefo Galilea in panin, anbi baer jes reꞌ anteek ee te, nak Gerasa.  
\v 2-6 Anbi naan, anmuiꞌ naan atoin es anniut sae tar in namaun. In natua nbi faut naetf ein. Fai-manas in naꞌoin neu-mneem nok ao afaꞌ nkoon anbi areꞌ kneteꞌ ma ꞌnoonf ein, ma nhunun ka natfeek fa. In ntuut napapaꞌ in aon neik fatu. In maꞌtain reꞌuf. Ka tiit fa es, reꞌ bisa nfuut goe, maski npaken korenit amsaꞌ. Sin nfuut in haen-niman fani-fani npaken korenit, mes in nafeek koreent ein naan, ma niit besin naan in naꞌiup sin naꞌkon in haek ein. In ro maꞌtain reꞌuf, tar antea ka tiit fa tuaf es, reꞌ bisa ntahan naan ee.  
\p Oras Naiꞌ Yesus sin ansanun naꞌkon kofaꞌ, aniut saes naan niit sin naꞌko aꞌroo. In npoi naꞌko faut naetf ein, ma in naen anꞌain Naiꞌ Yesus ma nriꞌtuu nbi In matan.  
\v 7-8 Oras Naiꞌ Yesus niit atoniꞌ naan ate, In naꞌuab am nak, “Hoi! Niut reꞌuf! Ampoi nai muꞌko atoniꞌ ia!”  
\p Rarit atoniꞌ naan anhunun naher-heer am nak, “Hoi! Ho he munsaaꞌ kau? Au uhiin ꞌak Ho reꞌ ia Naiꞌ Yesus, Uisneno Akuasat In Anah. Au ꞌtoit Ko he Ho kaisaꞌ mhaꞌmuiꞌ kau, joo!”   
\p
\v 9 Rarit Naiꞌ Yesus nataan ee mnak, “Ho kaanm ii sekau?”  
\p In nataah am nak, “Au kaank ii naiꞌ \it Legion\it*, natuin hai mfau reꞌuf, on reꞌ sorarus batalion-batalion ein!”   
\p
\v 10 Niut reuꞌf ein anpaek atoniꞌ naan he ntoit Naiꞌ Yesus he kaisaꞌ nreun sin he npoin naꞌkon bare naan.   
\p
\v 11 Anhaumaak bare naan, atoniꞌ fauk antitun fafi pukan kouꞌ goes. Fafin reꞌ naan sin of oniꞌ nifun nua. Sin namin amnahat anbin aꞌtoꞌef naan in abnapan.  
\v 12 Rarit niut reuꞌf ein antotin am nak, “Amreun kai he hai mnao mtaam meu fafin nee, tua.”   
\p
\v 13 Naiꞌ Yesus antoup sin haan totis naan. Es naan ate, areꞌ niut reuꞌf ein naan anpoin ma antaman neun fafin naan. Fafi pukan naan, naen ansiksakn ok, ma nasroro nsanun npeꞌon aisanut ma nmoufun ntean niuf goe nanan. Ma sin nreem anmaten ok-okeꞌ.   
\p
\v 14 Ankius nitan on naan ate, atiut faifn ein namtaun nmaten. Sin naenan nfuun am natefan kuan-kuan mapaumaak ein, ma natonan areꞌ too mfaun ein. Es naan ate, too mfaun ein anpoi neman he nkius nitan kuuk saaꞌ reꞌ anjarin nrair anbi naan.  
\v 15 Sin neem natefan nok Naiꞌ Yesus, ma sin niit atoin aniut saes naan antook anbi naan. Mes in teenb ee nareko nrair, ma in anpaek tais. Ma oras sin niit rasi naan sin arsin namtaun, fin sin nahinin nak sekau es reꞌ nabeiꞌ he nriuꞌ napoitan niut reuꞌf ein naꞌkon atoniꞌ naan, ro in atoin maꞌtain reꞌuf.  
\v 16 Rarit sin arsin anmaktoon ein nak sin niit nok sin maatk ein nak, atoin aniut saes naan nareko nrair, ma faifn ein anreman nmaten.  
\v 17 Rarit sin ntotin teb-tebe he Naiꞌ Yesus annao nasaitan sin pah.   
\p
\v 18 Oras Naiꞌ Yesus he nsae nfain neu kofaꞌ naan ate, atoin aniut saes reꞌ nareko nrair naan neem ma ntoit he in bisa nnao nabua nok Naiꞌ Yesus.   
\p
\v 19 Mes Naiꞌ Yesus anpeen. In naꞌuab neu atoniꞌ naan am nak, “Reko nneis ho mfain nai meu ho noont ein. Mutoon meu sin areꞌ kanan rasi reꞌ Uisneno nmoꞌe nrair sin neu ko. Mutoon meu sin am mak, Uisneno nneek ma nkasian ko!”   
\p
\v 20 Rarit atoniꞌ naan annao nfuun am nateef pah es nok nain in koat ein boꞌes, reꞌ anteek ee te, nak ‘Dekapolis’. In nsaksii ma natoon areꞌ kanan rasi reꞌ Naiꞌ Yesus anmoeꞌ nrair sin neu ne. Ma areꞌ tuaf-tuaf reꞌ anneen in uaban naan ansanmakan ma naꞌuab ein nak, “Ro maꞌtaniꞌ, oo!”   
\s1 Usif Yesus namonib nafaniꞌ naiꞌ Yairus in aan feto. Ma bifee ameen naaꞌ anreoꞌ Usif Yesus In baru mnanuꞌ  
\r (Naiꞌ Mateos 9:18-26, Naiꞌ Lukas 8:40-56)  
\p
\v 21 Rarit Naiꞌ Yesus sin ansaen kofaꞌ ma anraak anfanin neun neof goe in panin. Oras sin ansanun naꞌko kofaꞌ naan, too mfaun ein neman ma nauban naan Ee.  
\v 22 Anbi kota naan, anmuiꞌ naan atoin es, in kaan ee naiꞌ Yairus. In es reꞌ aꞌnakat anbi uim onen kota naan. Oras in niit Naiꞌ Yesus, in nriꞌtuu nbi Naiꞌ Yesus In matan,  
\v 23 ma ntoit Je mnak, “Koi, Aam! Au aan feot goe feꞌ toon boꞌes am nua. In nameen ma he noi nmaet jen. Ho mkoen Om uum he mturun murekoꞌ maan au anah naan, tua!”\f + \fr 5:23 \ft Suur Akninuꞌ uab Yunani ntui mnak, “Amaꞌ, amkoen om uum he mtao ho ꞌnimam meu na, maut he in nareko nfain, ma nmoin.” Anbi naan amsaꞌ, “tao ꞌnimaf” in aꞌmoufn ii nak, “mturun he murekoꞌ”. Aan feto naan in toon reꞌ nmoin naan ii, matuꞌi et eraꞌ 42.\f*   
\p
\v 24 Onaim Naiꞌ Yesus annao natuin naiꞌ Yairus neu in umi.  
\p Oras sin annaon on naan ate, too mfaun ein nokan ma anbeuꞌ Goe.   
\p
\v 25 Anbi too mfaun ein naan, anmuiꞌ bifee jes reꞌ napein funan reꞌ nroni kreꞌo-kreꞌo ka natfeek niit fa oniꞌ toon boꞌes am nua goen.  
\v 26 In narair roit nok in aꞌmuiꞌk ein he nbaen arekoꞌ meens ein. Mes ka tiit fa tuaf es bisa narekoꞌ in menas naan. In naaꞌ ii ka nheut niit fa, tar in menas naan maꞌfenaꞌ.  
\v 27-29 Bifee naan anneen fani-fani anmatoom nok Naiꞌ Yesus. Es naan ate, in nbeuꞌ too mfaun ein naan, he npaumak-maak anbi Naiꞌ Yesus In kotin. In natenab am nak, “Asar au ꞌreoꞌ ꞌaan ahaa In baru mnanuꞌ, au of ureok.”  
\p Oras in nreoꞌ Naiꞌ Yesus In baur goe te, nok askeken, naaꞌ naan anheut. In nnaben ate in nareok goen.   
\p
\v 30 Nateef oras naan amsaꞌ, Naiꞌ Yesus annaben ate anmuiꞌ nenuf reꞌ anpoi naꞌko In tuan. Es naan ate, In nabaniꞌ ma nkius neu too mfaun ein naan. Rarit In nataan sin am nak, “Sekau es reꞌ anreoꞌ Au baru?”   
\p
\v 31 In atoup noinꞌ ein natahan am nak, “Ho mkius Kuum. Too mfaun sin anmabeꞌun es nok es ate, Ho mutaan am mak, ‘Sekau es reꞌ anreoꞌ Au baru?’ ”   
\p
\v 32 Naiꞌ Yesus ankius sin meseꞌ-meseꞌ he naim tuaf reꞌ anreoꞌ In baur goe.  
\v 33 Anneen Naiꞌ Yesus nataan on naan ate, bifee reꞌ naan namtau ma naꞌtaꞌi. Rarit in nriꞌtuu nbi Naiꞌ Yesus In human ma In matan, ma nmanakuꞌ mnak, “Koi, Aam! Au es reꞌ aꞌreoꞌ ho baru naan, tua.”   
\p
\v 34 Ma Naiꞌ Yesus antoin bifee naan am nak, “Ain! Natuin ho nekam naꞌteeb batuur neu Kau, es naan ate ho mureok. Ho mfain nai nok neek marinet, fin ho susat naan namsoup goen.”   
\p
\v 35 Oras Naiꞌ Yesus naꞌuab feꞌ on naan ate, tuaf neman naꞌkon naiꞌ Yairus in umi, ma natoon am nak, “Eee, kasian! Ho aan feot goe, ain ee oekꞌ ein, tua. Kaisaꞌ muhaebaꞌ Uis tungguru mtein!”   
\p
\v 36 Mes Naiꞌ Yesus ka nfairoir fa tuaf ein naan sin uabk ein. Onaim In naꞌuab neu naiꞌ Yairus am nak, “Kais mumtau! Ampirsai meu Uisneno!”  
\v 37 Rarit Naiꞌ Yesus anreun too mfaun ein ok-okeꞌ he namaik antaahn ein nbin naan. Mes In nok ahaa naiꞌ Petrus, naiꞌ Yakobus ma in orif naiꞌ Yohanis, he sin annaon nkonon.  
\v 38 Oras sin antean naiꞌ Yairus in umi, sin niit too mfaun anꞌuurs ein biru ma tainaunus humaꞌ-humaꞌ, bian ankaen, ma bian nainin.  
\v 39 Naiꞌ Yesus antaam anbi naan. In nataan sin am nak, “Nansaaꞌ am es hi mtaisiub ma mkae on reꞌ ia? Riꞌanaꞌ reꞌ ia ka nmaet fa. In suma ntuup kuun.”   
\p
\v 40 Oras sin neen Naiꞌ Yesus naꞌuab on naan ate, sin nmanin nfaer Ee.  
\p Rarit In nreun sin he npoin ok-okeꞌ. In noꞌen riꞌanaꞌ naan in ainaf-amaf, ma nok In atoup noniꞌ tuaf teun, rarit sin arsin antaman anbin riꞌanaꞌ naan in keꞌen.  
\v 41 Onaim Naiꞌ Yesus annaaꞌ riꞌanaꞌ naan in aꞌniman, rarit In npaek sin uab Aram am nak, “\it Talita kum!\it*” (Reꞌ neik hit uab ii te nak, “Aan feto! Amfeen nai!”)   
\p
\v 42-43 Nok askeken ate, riꞌaan feto naan anfeen ma anhaek. Naiꞌ Yesus anreek aan feto naan in ainf ee nak, “Amfee ne he naah!”  
\p Areꞌ too mfaun ein reꞌ niit rasi naan ansanmakan. Mes Naiꞌ Yesus antaar sin nok haan maꞌtaniꞌ mnak, “Kaisaꞌ mitonan es-es mak Au umonib ufaniꞌ riꞌaan feot amates reꞌ ia!”   
\c 6  
\s1 Abitan Nasaret antorak Usif Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 13:53-58, Naiꞌ Lukas 4:16-30)  
\p
\v 1 Rarit Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein annaon nfanin neun In kuan Nasaret.  
\v 2 Nateef nok atoin Yahudis sin neon onen, Naiꞌ Yesus antaam anbi uim onen he nfee noniꞌ. Neno naan, too mfaun ein neman he nꞌoen ein. Oras sin arsin anneen In noinꞌ ein ate, sin nsanmakan ma naꞌuab ein am nak, “Atoniꞌ ia mahiin ii maꞌtaniꞌ! In anmuiꞌ kuasat amsaꞌ! Nok ranan mee mꞌes In bisa on reꞌ ia?  
\v 3 Amneon ii, In suma tukan hau. Hit tahiin In ainaf bi Maria, nok areꞌ In oirf ein, esan reꞌ: naiꞌ Yakobus, naiꞌ Yoses, naiꞌ Judas nok naiꞌ Simon. Hit tahiin In feotf ein amsaꞌ. Hit tok Ne arkit tatua kuan meseꞌ!” Onaim sin nsaekn Ee ma ka nnenan ntein Ee fa.   
\p
\v 4 Rarit Naiꞌ Yesus naꞌuab am nak, “Tebe! Atoniꞌ anhormaat mafefaꞌ kninuꞌ Uisneno reꞌ anao-amnemat, anneis naꞌko mafefa kninuꞌ kua tuaf.”\x + \xo 6:4 \xt Naiꞌ Yohanis 4:44\x*   
\p
\v 5-6a Too mfaun ein, sin neek manun baisekeꞌ, tar sin ka nromin fa he npirsain neun Naiꞌ Yesus. Es naan ate, In nsanmaak, tar antea In ka nmoꞌe nteniꞌ fa rais sanmakat anbi naan. In suma anreoꞌ narekoꞌ naan ahaa amenat fauk aah.   
\s1 Usif Yesus anreek haefan In atoup noinꞌ ein tuaf boꞌes am nua  
\r (Naiꞌ Mateos 10:5-15, Naiꞌ Lukas 9:1-6)  
\p
\v 6b Rarit Naiꞌ Yesus annao neu kuan-kuan reꞌ anmapaumaakn ein anbi naan, ma nfee sin noniꞌ anmatoom nok Uisneno In romin.  
\v 7 In noꞌen naan atoup noniꞌ tuaf boꞌes am nua, ma nreun sin tuaf nu-nua, he nnaon ma natoon Uisneno In Rais Reko. In nfee kuasat amsaꞌ neu sin he nriꞌun niut reꞌuf.  
\v 8-9 In nbaꞌan sin am nak, “Kaisaꞌ meik bruaꞌ amfaun ambi ranan, fin Uisneno of es reꞌ anꞌator hi perluut ein. Hi kais meik betiꞌ, noni-roit, ma ꞌkapiꞌ. Hi meiki haa teas, ꞌpein haef, ma mpaek maan ahaa baru meseꞌ.  
\v 10 Karu sekau ntoup ki he mtaam meu in umi, mimaikaꞌ ambi naan tar antea hi mnao mkoon meu bare bian.  
\v 11 Mes karu nbi bare mee sin ka ntoup ki fa, ma sin ka natniin ki fa, ampoi miꞌko bare naan. Ma mitonan sin am mak, ‘Natuin hi ka mroim he mitniin fa, es naan ate maut he hi msutai kiim in amreꞌun!’ ”\f + \fr 6:11 \ft Anbi Suur Akninuꞌ uab Yunani, ntui mnak, “antekar afu skukuꞌ naꞌko sin haek ein”. Anbi naan, oras naan, atoniꞌ biasa ntekar afu skukuꞌ naꞌko sin haek ein he njair tanar nak, tuaf reꞌ ka nroim fa he nneen ate, ansutai kuun in amreꞌun. Amrees ambi \ft \+it naiꞌ Lukas\+it* 10:4-11; \+it Haef ein sin Retaꞌ\+it* 13:51 amsaꞌ.\f*   
\p
\v 12 Rarit sin nnaon ma natoon Rais Reko naan. Sin nak, “Areꞌ mansian arki ro he misaitan hi sanat ma penu sin, ma mtebi mfain he mmoin mituin Uisneno In romin.”  
\v 13 Onaim sin anriuꞌ napoitan niut reuꞌf ein amfaun. On naan amsaꞌ, sin naronip minaꞌ neu atoin amenat sin aꞌnaak ein, ma nꞌoen ein he narekoꞌ sin. Onaim sin narekon.\x + \xo 6:13 \xt Naiꞌ Yakobus 5:14\x*   
\s1 Sin naꞌmaet naiꞌ Yohanis Asranit  
\r (Naiꞌ Mateos 14:1-12, Naiꞌ Lukas 9:7-9)  
\p
\v 14 Oras naan, too nbi bare-bare anneen anrair anmatoom nok Naiꞌ Yesus. Retaꞌ anmatoom nok Naiꞌ Yesus In kuasan manenaꞌ anrair antean usif Herodes amsaꞌ. Tuaf bian naꞌuab ein am nak, “Naiꞌ Yohanis Asranit anmoni nfain et Naiꞌ Yesus In tuan! Etun In naꞌbeiꞌ he nmoeꞌ areꞌ kanan rais sanmakat.”   
\p
\v 15 Mes tuaf bian nak, “Kahaf! In reꞌ ia, mafefa kninuꞌ naiꞌ Elia es reꞌ anmoni nfain et In tuan.” Bian amsaꞌ nak, “In reꞌ naan, Uisneno In mafefa kninuꞌ tuaf es naꞌko ahuunt ein.”\x + \xo 6:15 \xt Naiꞌ Mateos 16:14, Naiꞌ Markus 8:28, Naiꞌ Lukas 9:19\x*   
\p
\v 16 Mes oras Usif Herodes anneen rasi naan ate, in nak, “Ia naiꞌ Yohanis Asranit, reꞌ neon goes ii au ꞌreek tuaf he nꞌoet nafeek in aꞌnakan. Oras ia in nmoin anfain jen.”   
\p
\v 17-18 Usif Herodes anreun on reꞌ naan, natuin in nmakaꞌrasiꞌ nok naiꞌ Yohanis. Rasi naan naꞌuub on, on nai: usif naiꞌ Herodes nasiik naan in orif naiꞌ Felipus in fee, kaan ee bi Herodias. Amneon ii, naiꞌ Felipus nok bi Herodias ka nmanpoirn ein fa feꞌ. Natuin rasi naan am es, naiꞌ Yohanis nakain ee fani-fani mnak, “Aam Usiꞌ! Ka nabeiꞌ fa he ho mait ho oriꞌ in fee. Natuin rasi naan antanhai hit harat atoin Yahudis.” Mes naiꞌ Herodes in nsao ruꞌ-ruuꞌ. Ma in nreek tuaf he nheek naiꞌ Yohanis ma nataam ee neu bui.\x + \xo 6:17-18 \xt Naiꞌ Lukas 3:19-20\x*   
\p
\v 19 Natuin naiꞌ Yohanis nakain ee fani-fani on reꞌ naan, es naan ate bifee naan natunuꞌ neek menas he nroor niis ne. Mes in ka napein mainuan fa feꞌ, fin naiꞌ Herodes nataam anrair naiꞌ Yohanis anbi bui,  
\v 20 ma nreek soraurs ein he npao goe rek-reko.  
\p Naiꞌ Herodes anmanuꞌhain naiꞌ Yohanis. In nahiin nak Uisneno es reꞌ anreek haefan naiꞌ Yohanis. Ma naiꞌ Yohanis naan atoin neek reko. Naiꞌ Herodes anroim he nneen naiꞌ Yohanis in uaban. Mes neot es-neot es ate, in npenan naiꞌ Yohanis in uaban.   
\p
\v 21 Neot es, fenai Herodias napein mainuan he nateabaꞌ in neek menas naan. Oras naan, sin nfeest ein neun naiꞌ Herodes in neon mahonin. Sin naskau aꞌnaet ein he nokan nbukaen anbin fesat naan. Amnookt ein, sin esan reꞌ anaaꞌ aprenat, aꞌnaak sorarus, ma mnasi-mnasiꞌ pah Galilea.  
\v 22 Oras feest ii ntainua goen, fenai Herodias in aan feot goe antaam neem ma nabsooꞌ. In absooꞌn ii reokn ii kah een, tar antea nmoeꞌ Usif Herodes nok areꞌ taumn ein fesat naan anmariin anmaten. Es naan ate, Naiꞌ Herodes noꞌen riꞌfeot absoꞌot naan ma nak ee mnak, “Ho mroim he mtoit saaꞌ ate, mutoon! Au ro he ꞌfee ko.  
\v 23 Maski ho mtoit tar antea nbait nua au preent ii msaꞌ, au ꞌfee ko goe. Au ꞌsuup ꞌeik Uisneno In kanan!”   
\p
\v 24 Riꞌaan feto naan annao ma nataan in ainf ee mnak, “Ain! Ho mroim he au ꞌtoit saaꞌ reꞌ reko nneis naꞌko amaꞌ?”  
\p Ma in ainf ee nataah ee nak, “Hau, oo! Reko! Amnao nai ma mtoit maan naiꞌ Yohanis in aꞌnakan.”   
\p
\v 25 Rarit riꞌaan feto naan neem rabah neu naiꞌ Herodes in matan am nak, “Aam! Au ꞌtoit he mfee kau naiꞌ Yohanis in aꞌnakan. Amtao maan ee mbi dulang es. Rabah!”   
\p
\v 26 Oras naiꞌ Herodes anneen haan totis naan ate, in neekn ii namneuk. In ka nabeiꞌ fa he nheer nafaniꞌ in haan supat, natuin areꞌ too mfaun ein anneen narair haan supat naan.  
\v 27 Rarit in naprenat naan aꞌnaak soraurs es ma nnao nꞌoet neik naiꞌ Yohanis in aꞌnakan naꞌko uim bui.  
\v 28 Rarit sin nꞌoet naan naiꞌ Yohanis in aꞌnakan, ma ntao goe nbi dulang es. Rarit sin annao naat ee neu riꞌaan feto naan. Riꞌaan feto naan antoup goe, ma nnao nfee je neu in ainaf.  
\v 29 Oras naiꞌ Yohanis in atoup noinꞌ ein annenan nak, anꞌote nrair naiꞌ Yohanis in aꞌnakan, sin neman ma nait neik naiꞌ Yohanis in aon, ma annaon nsuub ee.  
\p Retaꞌ anmatoom nok naiꞌ Yohanis in aꞌmaetn ii antuuꞌ ma nheuꞌ on reꞌ naan.   
\s1 Usif Yesus antuthae too nifu niim anneis  
\r (Naiꞌ Mateos 14:13-21, Naiꞌ Lukas 9:10-17, Naiꞌ Yohanis 6:1-14)  
\p
\v 30 Neot es, Naiꞌ Yesus In atoup noinꞌ ein reꞌ In nreek haefan sin neon goes ii, sin nfain neman ma nabuan nok Ne. Sin natoon areꞌ kanan rasi reꞌ sin nmoꞌe nrair sin, nok areꞌ saaꞌ reꞌ sin nanoniꞌ nrair sin neu too mfaun ein.  
\v 31 Oras naan, too mfaun ein annao naꞌonin neu-mneman he naim Naiꞌ Yesus. Tar antea In nok In atoup noinꞌ ein ka napenin fa mainuan he nbukaen. Naiꞌ Yesus naꞌuab nok In atoup noinꞌ ein am nak, “Iim he tnao taim baer maꞌkoroꞌ, he tapein mainuan he tasnaas akreꞌo.”   
\p
\v 32 Onaim sin arsin nsaen anbin kofaꞌ, ma sin nnao namin baer maꞌkoroꞌ, naꞌroo naꞌko kuan.   
\p
\v 33 Mes too mfaun ein niit kofaꞌ naan nnao nabnoon anpeoꞌ nefo naan in ninin. Rarit sin natuin ein anpeꞌon raan metoꞌ, ma sin ntean nahunun Naiꞌ Yesus nok atoup noinꞌ ein.  
\v 34 Oras Naiꞌ Yesus ansaun naꞌko kofaꞌ naan, In niit too mfaun ein anpao nain Je. Rarit In nkasian sin, natuin sin ka nahinin fa he nmoꞌen saaꞌ, nahuum on reꞌ aꞌbib-kasen reꞌ ka nmuꞌin fa atukus. Rarit In nanoniꞌ sin Uisneno In romin\x + \xo 6:34 \xt Surat Sensus 27:17, 1 Uisf ein sin Retaꞌ 22:17, 2 Mapeꞌo ꞌNaof Pah Israꞌel ma Pah Yahuda 18:16, Naiꞌ Yeskial 34:5, Naiꞌ Sakarias 10:2, Naiꞌ Mateos 9:36\x*  
\v 35-36 naꞌko oras maans ii naꞌpuup tar antea maans ii nmaeb. Onaim In atoup noinꞌ ein naꞌuab neu Ne mnak, “Aam! Reko nneis Ho mreun too mfaun ein ok-okeꞌ, he nnao nsosan mnahat anbi areꞌ kua paumakaꞌ nbi ia. Fin maans ii he noi nmouf goen, ma ka tiit fa mnahat et bare ia.”   
\p
\v 37 Mes Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Anbain! Ro hi es reꞌ he mfeen sin he nbukaen.”  
\p Mes sin nataan Ee mnak, “Airoo! Karu hit ttuthae too mfaun ein ia, hit ro he tapoinaꞌ roit ii koꞌu! Namnees nok ameupt es in kai nbi toon es!\f + \fr 6:37 \ft Suur Akninuꞌ uab Yunani ntui mnak, “roi mutiꞌ\ft \+it dinari\+it* natun nua”. \+it Dinari\+it* es, roi muit unuꞌ, namnees nok ameput tuaf es in kai nbi neon goes.\f* Hit he tapein roit amfaun naan taꞌko mee?”   
\p
\v 38 Mes Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Hi mnao maim miit feꞌ, sekau es amneik betiꞌ.”  
\p Rarit sin nnao natanan ma nfain neem natonan am nak, “Anmuiꞌ utunuꞌ fuaꞌ niim, nok ikaꞌ fuaꞌ nua goah.”   
\p
\v 39 Rarit Naiꞌ Yesus anreun too mfaun ein naan he ntokon pukan-pukan anbin huun.  
\v 40 Onaim sin ntokon puukn ok. Pukan bian nabuan nat-natun, ma pukan bian anteniꞌ boꞌ nim-niim.   
\p
\v 41 Rarit Naiꞌ Yesus nait naan utunuꞌ fuaꞌ niim ma ikaꞌ fuaꞌ nua. Onaim In nbaiseun neu neon goe tunan ma ntoit makasi neu Uisneno. Rarit In nteib utunuꞌ naan pisaꞌ-pisaꞌ, ma anfee sin neu In atoup noinꞌ ein, he nnao nbatin too mfaun ein naan ok-okeꞌ. Ikaꞌ fuaꞌ nuaꞌ ein naan amsaꞌ, In nbait sin neu sin arsin.  
\v 42 Onaim sin arsin anbukaen tar antea namsenan.  
\v 43 Oras sin anbukae nrarin on naan ate, atoup noinꞌ ein nabuab nafaniꞌ mnaah nesif naan, naheun aꞌkoraꞌ boꞌes am nua.   
\p
\v 44 Sin arsin of oniꞌ too nifun niim. Naan sin nsoiꞌ naan ahaa atoin ein. Bifee ma riꞌanaꞌ ka masoꞌik fa.   
\s1 Usif Yesus annao npeoꞌ oe je fafon  
\r (Naiꞌ Mateos 14:22-33, Naiꞌ Yohanis 6:16-21)  
\p
\v 45 Rarit Naiꞌ Yesus anreun In atoup noinꞌ ein he nnao nsaen kofaꞌ he nnao nahunun neun kuan Betsaida et neof goe panin. Mes In namaikaꞌ nbi nana feꞌ, he nreun too mfaun ein he nnao nfanin.  
\v 46 Oras sin arsin nfanin ate, In nsae neu ꞌtoeꞌf es ma nꞌonen.   
\p
\v 47-50 Oras maans ii nmabe nrari te, Naiꞌ Yesus ansanu nfain. In niit atoup noinꞌ ein sin koofꞌ ee ntea nrair neof goe tnanan. Mes sin anseopn ok maꞌtaniꞌ, natuin kofaꞌ naan annao nraban nok ain koꞌu. Oras neis noi nmeu te, Naiꞌ Yesus annao natuin sin. Mes In nnao npeꞌo haa oe je fafon. Oras In he nnao nahunun kofaꞌ naan ate, sin nkius niit Ee. Sin namtaun nmaten. Onaim sin maktaan ein es nok es am nak, “Hoe! Saaꞌ na es reꞌ nee? Niut goa oo?”  
\p Mes Naiꞌ Yesus naꞌuab am nak, “Hoe! Hi kaisaꞌ mimtau! Au es reꞌ ia.”   
\p
\v 51 Oras Naiꞌ Yesus antaam neu kofaꞌ naan, anin naan nasnaas nain. In atoup noinꞌ ein ansanmakan batuur-batuur.  
\v 52 Sin feꞌ niit Naiꞌ Yesus In npaek kuasat ma ntuthae too nifu niim anneis, mes sin ka nahiin namneo fa feꞌ In kuasat naan, natuin sin neek manun.   
\s1 Areꞌ amenat naꞌkon Genesaret sin annaon neun Usif Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 14:34-36)  
\p
\v 53 Oras sin antean nefo naan in panin, sin nsanun anbi kota Genesaret in ninin.  
\v 54 Oras sin nsanun naꞌkon kofaꞌ naan, too mfaun ein niit sin. Ma sin anmakoaꞌ ein am nak, “Hoe! Naiꞌ Yesus neem een, oo!”  
\v 55-56 Sin arsin naenan ma nmaktoon ein nfuun am nateef, tar antea sin nroi neik areꞌ kanan ameent ein.  
\p Teik uab paraꞌ, asar sin nnenan nak Naiꞌ Yesus et bare mee, sin arsin nroi neik areꞌ kanan ameent ein, ma natupaꞌ sin anbi mneraꞌ huu sonaꞌ. Sin nateenb ein am nak, “Asar ameent ein anreoꞌ naan Naiꞌ Yesus In baru mnaun ee in tuukn ee te, sin of narekon.” Sin nmoꞌen on naan ate, sin nareok nanin.   
\c 7  
\s1 Atoran mansian kaisaꞌ naneuk Uisneno In atoran  
\r (Naiꞌ Mateos 15:1-9)  
\p
\v 1 Anmuiꞌ naan atoin Farisis puukn es ma tunggur agama Yahudi fauk reꞌ neman naꞌkon Yerusalem he natefan nok Naiꞌ Yesus.  
\v 2-5 Atoin Farisis sin annaaꞌ naher-heran sin harat atoin Yahudis. Tait iꞌtopeꞌ on reꞌ: karu atoniꞌ he nbukae, ro he nafaun in aꞌniman natuin haart ii in romin. On naan amsaꞌ, karu nfain neem naꞌko ꞌmasaꞌ, sin ro he naniun feꞌ. Tar antea sin bareꞌ umi ꞌhaan ee msaꞌ, on reꞌ ꞌpikaꞌ, kraas, pois oe, ro he nsaef sin natuin haart ii in romin, henaꞌ bisa npaek sin he nbukaen.  
\p Karu anmuiꞌ atoin Yahudis bian reꞌ ka natuin fa haart ein naan, atoin Farisis sin natoꞌon.  
\p Es naan ate, sin natoꞌon oras sin niit Naiꞌ Yesus In atoup noinꞌ ein nbukaen, mes ka nafaun fa sin aꞌniimk ein natuin haart ii in romin. Rarit sin neman ma nasaan Naiꞌ Yesus am nak, “Nansaaꞌ am es ho atoup noinꞌ ein nbukaen mes sin ka nafaun fa sin aꞌniimk ein? Naan, sin nraban hit atoran harat naꞌko atoni mnais uun ein!”   
\p
\v 6-7 Mes Naiꞌ Yesus nataah sin im nak, “Hi reꞌ ia on reꞌ atoniꞌ reꞌ naꞌuab ate, aꞌtetaꞌ, mes hi mmoꞌe te, aꞌtetaꞌ! Nahunu te, kaꞌo Yesaya antui nain Uisneno In kabin am nak,  
\q1 ‘Sin npures ma nboꞌis Kau,  
\q2 npaekn ahaa sin ruruk koitk ein, mes ka npoin fa naꞌkon sin neek ein.  
\q1 Sin aꞌmoeꞌk ein on reꞌ naan ruum am parsuum aah.  
\q2 Sin ka nfairoir fa Au romik,  
\q3 mes sin natuin ahaa mansian ii in romin.’  
\p Hi humaꞌ meseꞌ on reꞌ sin imsaꞌ.\x + \xo 7:6-7 \xt Naiꞌ Yesaya 29:13\x*  
\v 8-9 Hi misaitan amrair Uisneno In aprenat ma mituin ahaa mansian ii in harat. Hi mahinim ma manoem ein maꞌtain reꞌuf!   
\p
\v 10 Nahunu te, kaꞌo Musa natoon anrair Uisneno In aprenat am nak, ‘Amhormaat hi mahoint ein.’ Antuut antein am nak, ‘Karu tuaf es nasekuꞌ in ainaf aiꞌ in amaf, ro he thukun tiis ne.’\x + \xo 7:10 \xt Anpoin naꞌkon Pah Masir 20:12, 21:17, Aꞌnaak Rais Pirsait ein sin Atoran 20:9, Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 5:16\x*  
\v 11-12 Uisneno nanoniꞌ ki on naan, mes hi minoniꞌ ꞌtetaꞌ naꞌko naan. Hi mak, ‘Karu tuaf es anbaꞌan anrair he nfee saaꞌ es neu Uisneno, maski in ainaf-amaf ansuus anmaten, mes bareꞌ naan ka bisa npaek je fa he nturun sin, natuin anbaꞌan anrair he nfee je neu Uisneno.’  
\v 13 Es naan ate, feꞌe na Au ꞌak ki mꞌak, hi mporin main Uisneno In romin, ma hi mseek ee meik atoran mansian. Anmuiꞌ atoran amfaun reꞌ hi mseek ee nahuum on reꞌ naan.”   
\s1 Rais reꞌuf reꞌ anpoi naꞌko atoniꞌ in nekan  
\r (Naiꞌ Mateos 15:10-20)  
\p
\v 14 Rarit Naiꞌ Yesus noꞌen tuaf bian anbin naan, ma naꞌuab am nak, “Amneen mirek-rekoꞌ, he hi mihiin.  
\v 15 Areꞌ saaꞌ reꞌ antaman neu atoniꞌ in tain ka nhaiꞌniis fa in tuan. Mes saaꞌ reꞌ anpoi nfain, es reꞌ neik haiꞌnisit neu in tuan.  
\v 16 [Sekau he mneen ate, amneen he muhiin!”]\f + \fr 7:16 \ft Suur Akninuꞌ uab Yunani reꞌ manasik anneis ka ntui fa eraꞌ 16.\f*   
\p
\v 17 Rarit Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein annaon nasaitan too mfaun ein naan, ma antaman neun uim jes. In atoup noinꞌ ein nataan retaꞌ naan in aꞌmoufun.  
\v 18-19 Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Hi ka mihiin fa msaꞌ, aa oo? In aꞌmoufn ii on nai: saaꞌ reꞌ atoniꞌ nbukae je, naan in reko kuun. Mes saaꞌ reꞌ anpoi nfain naan, in es ka reko fa. Saaꞌ reꞌ hit tbukae je, antaam neu hit taik, rarit anpoi nfain. (Usif Yesus In sairt ii nak, atoniꞌ bole nbukae saaꞌ-saaꞌ aah. Ka taras fa.)   
\p
\v 20 Mes saaꞌ reꞌ anpoi naꞌko atoniꞌ in nekan, naan es reꞌ neik haiꞌnisit, tar antea Uisneno nmaiꞌniisn ee, ma ka nroim fa he nabua nok ne.  
\v 21 Rais reꞌuf namfau anpoi naꞌko atoniꞌ in nekan, on reꞌ: tenab amreꞌut, rais makonit, rais bakan, rais marorot,  
\v 22 rais paruꞌ, rais makaket, moeꞌ reꞌuf, puta-kriut humaꞌ-humaꞌ, sinmakat, mantinus, naꞌuab naꞌreꞌuf es, nabeoꞌ, ka nahiin fa atoran, ma naꞌnaak-faut.   
\p
\v 23 Areꞌ ꞌmoeꞌ reuꞌf ein on reꞌ naan anpoin naꞌkon atoniꞌ in nekan. Naan es reꞌ nareuꞌ nafaniꞌ in tuan. Ma Uisneno nmaiꞌniisn ee msaꞌ.”   
\s1 Usif Yesus anturun bifee mnais es reꞌ ka atoin Yahudis fa  
\r (Naiꞌ Mateos 15:21-28)  
\p
\v 24 Rarit Naiꞌ Yesus sin nasaitan bare naan, ma nnaon neun kota es, kaan ee Tirus. Antean bare naan, sin ntaman anbin uim jes, natuin Naiꞌ Yesus In ka nroim fa he biak ein nahinin nak In et reꞌ naan. Mes In ka bisa naꞌkoroꞌ fa.   
\p
\v 25-26 Anbi naan, anmuiꞌ naan bifee mnais es, reꞌ ka atoin Yahudis fa, reꞌ nahoins ee nbi pah Fenesia et propinsi Siria. Oras in nneen nak Naiꞌ Yesus neem ate, in nnao ma ntoit Je he nriuꞌ napoitan niut reꞌuf naꞌko in aan feto.   
\p
\v 27 Naiꞌ Yesus naꞌuab manporin am nak, “Riꞌaan ein sin ro he nbukaen nahunun, rarit naꞌ anꞌokar amnaah neisf ein neun asun.” [Nok sarit maꞌnifaꞌ nak, Naiꞌ Yesus ro he nturun In atoin Yahudis sin feꞌ, naꞌ anturun atoin sonaꞌ.]   
\p
\v 28 Mes bifee naan nataah am nak, “Namneo, tua! Mes asun naan sin etan mei je nupun. Onaim sin nahan amnaah amouft ein naꞌko riꞌaan ein sin aꞌpiik ein.” [Nok sarit nak, oras riꞌaan ein anbukaen, asun naan napenin amnahat amsaꞌ. Maski Naiꞌ Yesus anturun Iin na kuun, In ro he nkius atoin sonaꞌ amsaꞌ.]   
\p
\v 29 Anneen on naan ate, Naiꞌ Yesus naꞌuab am nak, “Wee, bifee ia feꞌ! Ho uabam naan ro namneo! Es naan ate ho mfain nai, natuin niut reuꞌf ee anpoi nrair naꞌko ho anah.”   
\p
\v 30 Rarit bifee naan antebi nfain. Antea in umi te, in anah naan antuup anfiin. Niut reꞌuf naan anpoi nrair.   
\s1 Usif Yesus narekoꞌ amuut es, ma ankoos nok amsaꞌ  
\p
\v 31 Rarit Naiꞌ Yesus sin nasaitan kota Tirus, ma nnaon nabnonon npeꞌon ranan reꞌ et tais je ninin, nkoon kota Sidon. Naꞌko naan, sin nnaon nkonon tar antean nefo Galilea. Rarit sin nnaon neu pah es nok kota boꞌes, reꞌ sin nteek nain je mnak, ‘Dekapolis’.\f + \fr 7:31 \ft ‘Dekapolis’ in aꞌmoufn ii es reꞌ ‘Kota Boꞌes’.\f*  
\v 32 Anbi bare naan, anmuiꞌ atoin amuut es, reꞌ ankoos nok. In aok-bian sin neik je nnao neu Naiꞌ Yesus. Sin ntotin he Naiꞌ Yesus antao In aꞌniman neu amenat naan, he nareokꞌ ee.  
\v 33 Onaim Naiꞌ Yesus nasaitan too mfaun ein, ma nnao nmees nok atoniꞌ naan. Naiꞌ Yesus nataam In akrurun neu atoniꞌ naan in ruikn ein nua sin. Rarit In ntao hape nbi In akrurun naan ma anreoꞌ atoniꞌ naan in maan.  
\v 34 Naiꞌ Yesus anbaiseun neu neon goe ma nheer In asnasan, rarit naprenat anpaek sin uab am nak, \it “Efata!”\it* (In aꞌmoufn ii nak, “Mutfeꞌi nai!”)   
\p
\v 35 In naꞌuab on ahaa reꞌ naan, mes amenat naan in ruik ein anneen nain oras naan. Ma in maan reꞌ ka naꞌuab nahiin fa naan, anmaꞌnuur nain amsaꞌ, onaim in nmurai naꞌuab nok reko.   
\p
\v 36 Rarit sin nua sin annao nfanin neun too mfaun. Naiꞌ Yesus antaar sin am nak, “Amneen, oo! Kaisaꞌ mitoon meu sekau-sekau mak, Au urekoꞌ urair atoniꞌ reꞌ ia.” Maski Naiꞌ Yesus antaar sin nok maꞌtaniꞌ amsaꞌ, mes sin naꞌuab ein piut anbin bare-bare.  
\v 37 Too mfaun ein reꞌ anneen uab mantonas naan, ansanmakan. Sin naꞌuab ein am nak, “Maꞌtain reꞌuf! Atoniꞌ reꞌ ia anmoeꞌ areꞌ saaꞌ ii ro reko okeꞌ. Akoost ate, anneen. Amuut ate, naꞌuab.”   
\c 8  
\s1 Naiꞌ Yesus antuthae atoniꞌ nifun haa  
\r (Naiꞌ Mateos 15:32-39)  
\p
\v 1-3 Ka ꞌroo fa on naan ate, anmuiꞌ too mfaun neem nabuan he nneen Naiꞌ Yesus In uaban. Sin natuin Ee tar antea neno teun goen. Onaim sin nararin betiꞌ. Rarit Naiꞌ Yesus noꞌen In atoup noinꞌ ein am nak, “Au ꞌkasian too mfaun ein ia. Bian neman naꞌko bare ꞌroo, ma nabuan nok kit neno teun goen, tar antea sin nararin betiꞌ. Reko nneis sin kais annaon nfanin nok tai ruman. Kais-kaisaꞌ sin ntuamafun anbin raan atnanaꞌ.”   
\p
\v 4 Naiꞌ Yesus In atoup noinꞌ ein nataahn am nak, “Aam! Bare ia naꞌroo naꞌko kuan. Onaim hit ka neu fa he ntuthae taan too mfaun ein reꞌ ia!”   
\p
\v 5 Naiꞌ Yesus nataan sin am nak, “Hi mmuiꞌ utunuꞌ fuaꞌ fauk?”  
\p Sin natahan am nak, “Hai mmuꞌi haa utunuꞌ fuaꞌ hiut, tua.”   
\p
\v 6 Rarit Naiꞌ Yesus anreun too mfaun ein naan he ntokon anbin afu. Rarit In nait utunuꞌ fuaꞌ hiut ein reꞌ naan, ma ntoit makasi neu Uisneno. Rarit In anteib sin pisaꞌ-pisaꞌ, ma nfee sin neu In atoup noinꞌ ein. Sin nnaon ma nbatin neun too mfaun ein ok-okeꞌ.  
\v 7 Ma sin napenin ikaꞌ fak-fauk amsaꞌ. Rarit Naiꞌ Yesus antoit makasi nteniꞌ neu Uisneno anmatoom nok iikꞌ ein naan. Rarit In nreun In atoup noinꞌ ein, he nnaon nbatin nteniꞌ neu too mfaun ein.  
\v 8-9 Sin arsin ok-okeꞌ of oniꞌ atoniꞌ nifun haa. Sin nbukaen tar namsenan. Nbukaen nrarin on naan ate, atoup noinꞌ ein nabuab amnaah neisf ein naheun ꞌponi hiut. Rarit Naiꞌ Yesus anreek sin he nfanin ok-okeꞌ.  
\v 10 Ma oras sin nnaon nfanin on naan ate, Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein ansaen neu kofaꞌ, ma nnaon nabnonon npeꞌon nefo naan in ninin, neun baer jes, kaan ee Dalmanuta.   
\s1 Atoin Farisis sin namin ranan he namouf Usif Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 16:1-4)  
\p
\v 11 Oras Naiꞌ Yesus sin antean Dalmanuta, anmuiꞌ tuaf naꞌko partei pirsait Farisi neman he natefan nok Ne. Sin nataan naꞌkeeꞌt Ee, ma sin ntoit Je mnak, “Aam! Mukriraꞌ rais sanmakat he anjari ꞌtopeꞌ reꞌ mamnitaꞌ nak, Ho mupein Ho maꞌtanim muꞌko Uisneno.”\x + \xo 8:11 \xt Naiꞌ Mateos 12:38, Naiꞌ Lukas 11:16\x*   
\p
\v 12 Naiꞌ Yesus anheer In asnasan, onaim In nak, “Karu Au ꞌneen hi uab ein naan, Au ꞌmeiꞌ jok! Nansaaꞌ am es hi mtoit rais sanmakat? Kais on naan! Rais sanmakat ro nmuꞌi msaꞌ, mes Au ka ꞌmoꞌe ꞌfee ki fa.”\x + \xo 8:12 \xt Naiꞌ Mateos 12:39, Naiꞌ Lukas 11:29\x*   
\p
\v 13 Rarit Naiꞌ Yesus annao nasaitan sin, ma ansae nfanin nbi kofaꞌ nabua nok In atoup noinꞌ ein. Ma sin nrakan neun nefo naan in panin.   
\s1 Usif Yesus nanoniꞌ nak, ampanat mirek-rekoꞌ atoin Farisis sin rais makopoꞌ  
\r (Naiꞌ Mateos 16:5-12)  
\p
\v 14 Oras Naiꞌ Yesus sin antean nefo naan in atnanan, naꞌ atoup noinꞌ ein namnaun nak, sin nnikan nanin nak, sin ka neik ein fa betiꞌ. Suma sin neik utunuꞌ fuaꞌ meseꞌ.  
\v 15 Anneen sin naꞌuab ein anteek utunuꞌ on naan ate, Naiꞌ Yesus nak sin am nak, “Hi ro he mpanat mirek-rekoꞌ! Kais hi mtoe mituin usif Herodes ma atoin Farisis sin rais makopoꞌ amreꞌut. Sin rais kopoꞌ naan, nahuum on reꞌ muur ii ankumu nseor goe nok uut, he uut naan nasraat ansae.”\x + \xo 8:15 \xt Naiꞌ Lukas 12:1\x*   
\p
\v 16 Anneen In naꞌuab on naan ate, In atoup noinꞌ ein antakaꞌnaan ein. Ma sin naꞌuab ein nak, “Aꞌnaef ee naꞌuab rais saaꞌ? Of oniꞌ In naꞌuab on naan, natuin hit ka teik fa utunuꞌ.”   
\p
\v 17 Mes Naiꞌ Yesus nahiin sin neek tenab. Es naan ate, In naꞌuab am nak, “Nansaaꞌ am es hi miꞌuab ahaa utunuꞌ? Hi ka mheek maan fa Au sairt ii, oo? Hi roenm ein ro nbufun nmaten!  
\v 18 Hi miit amrair meik hi maatm ein, mes hi ka mihiin fa in aꞌmoufun! On reꞌ hi ka miit miit fa feꞌ! Hi mneen meik hi ruikm ein, mes hi ka mihiin fa saaꞌ-saaꞌ. On reꞌ hi ka mneen miit fa msaꞌ! Hi mnikan main\x + \xo 8:18 \xt Naiꞌ Yeremias 5:21, Naiꞌ Yeskial 12:2, Naiꞌ Markus 4:12\x*  
\v 19 utunuꞌ fuaꞌ niim reꞌ Au ꞌteib sin pisaꞌ-pisaꞌ ma ꞌtuthae too nifun niim, aiꞌ? Neno naan hi mibuab maan utuun anesit ꞌkoraꞌ fauk?”  
\p Sin natahan am nak, “ꞌKoraꞌ boꞌes am nua, tua.”   
\p
\v 20 Naiꞌ Yesus nataan anteniꞌ sin am nak, “Hi mimnau, aiꞌ kaah, neon goes ii, oras Au ꞌtebi ꞌbait utunuꞌ ma ꞌtuthae too nifun haa? Hi mibuab maan utuun neisf ein naan ꞌponi fauk?”  
\p Sin natahan am nak, “ꞌPoni hiut, tua!”   
\p
\v 21 Onaim Naiꞌ Yesus nak, “Namneo! Hi miit nok hi matam. Mes nansaaꞌ am es hi ka mihiin fa, Au maꞌtaink ii in amneemn ii naꞌko mee?”   
\s1 Usif Yesus narekoꞌ aforot tuaf es anbi Betsaida  
\p
\v 22 Rarit Naiꞌ Yesus sin antean kuan Betsaida. Anbi naan, anmuiꞌ tuaf neik atoin aforot es neu Naiꞌ Yesus. Sin ntoit Je he nreoꞌ narekoꞌ atoin aforot naan.  
\v 23 Onaim Naiꞌ Yesus annaaꞌ atoniꞌ naan in aꞌniman ma neik je npoi neu kuan ee in kotin. Rarit In npuran hape neu atoniꞌ naan in matan, ma In nreoꞌ goe. In nataan am nak, “On mee? Ho bisa miit, aiꞌ kaah?”   
\p
\v 24 Atoniꞌ naan naꞌaiti in matan, ma nkius aꞌrii-ꞌneꞌu, ma in nataah am nak, “Tua! Au ꞌiit mansian ein anbaknaon ein. Mes huumn ee on reꞌ au ꞌiit hau ngguin esan reꞌ anaot ein!”   
\p
\v 25 Ma Naiꞌ Yesus antao nteniꞌ In aꞌniman neu atoniꞌ naan in matan. Ma atoniꞌ naan ankius naher-heer anteniꞌ, ma in nahiin nak in niit reok goen. Oras ia in bisa niit nok akninuꞌ.  
\v 26 Rarit Naiꞌ Yesus anreun atoniꞌ naan he nnao nfain, ma namnaub ee mnak, “Ho mfain nai, mes amnao mutuin raan ꞌtetaꞌ! Kaisaꞌ amnao mfain meu Betsaida.”   
\s1 Naiꞌ Petrus anmanakuꞌ nak, Usif Yesus naan Kristus, Tuaf reꞌ Uisneno anruur nain Je naꞌko unuꞌ  
\r (Naiꞌ Mateos 16:13-20, Naiꞌ Lukas 9:18-21)  
\p
\v 27 Rarit Naiꞌ Yesus sin annaon nfuun am natefan kuan-kuan anbin Kaisarea Filipi. Anbin raan atnanaꞌ te, Naiꞌ Yesus nataan sin am nak, “Karu tatuin too mfaun ein sin uabk ein, sin nak Au reꞌ ia, sekau?”   
\p
\v 28 Sin natahan am nak, “Bian sin nak ‘naiꞌ Yohanis Asranit’. Bian sin nak, ‘kaꞌo Elia, mafefa kninuꞌ Uisneno unuꞌ naan’. Ma bian antein nak, Ho reꞌ ia tuaf es naꞌko Uisneno In mafefa kniun ahuunt ein.”\x + \xo 8:28 \xt Naiꞌ Markus 6:14-15, Naiꞌ Lukas 9:7-8\x*   
\p
\v 29 Ma Naiꞌ Yesus nataan anteniꞌ neu sin nak, “Mes natuin hi mahiinm ein ite, Au reꞌ ia, sekau?”  
\p Naiꞌ Petrus nataah am nak, “Ho reꞌ ia Kristus, reꞌ Uisneno anruur nain Je naꞌko unuꞌ.”\x + \xo 8:29 \xt Naiꞌ Yohanis 6:68-69\x*   
\p
\v 30 Mes Naiꞌ Yesus antaar sin mates nak, “Ka nabeiꞌ fa he hi mitonan sekau-sekau saaꞌ reꞌ naiꞌ Petrus naꞌuab ee reꞌ ia!”   
\s1 Usif Yesus natoon In maꞌneꞌat ma In aꞌmaten  
\r (Naiꞌ Mateos 16:21-28, Naiꞌ Lukas 9:22-27)  
\p
\v 31 Rarit Naiꞌ Yesus anmurai naꞌuab neu In atoup noinꞌ ein am nak, “Au reꞌ ia, Mansian Batuur-Batuur Kau. Au of upein rais haꞌmuꞌit amfaun, natuin aꞌnaak haart ein, aꞌnaak rais pirsait Yahudis sin aꞌnaakt ein, ma tunggur agaam ein ok-okeꞌ of antorak Kau. Sin of anroor niis Kau, mes nmeu te,\f + \fr 8:31 \ft Anbi uab Yunani, sin nmurai nsoꞌin naꞌko: neno ia (= 1), nokaꞌ (= 2), nmeu (= 3), esah (=4). Onaim anbi uab Yunani, μετὰ τρεῖς ἡμέρας \ft \+it (meta treis hēmeras)\+it* “anbi neno no teun ii” in oten anbi uab Amarasi es reꞌ “in nmeun ii”. Mimnau, Usif Yesus anmaet nok neon nimaꞌ (msoiꞌ es). Nokaꞌ te, es reꞌ neon neꞌe (msoiꞌ nua), Usif Yesus anbi noup goe nanan. Nmeu te, es reꞌ neno krei (msoiꞌ teun), Usif Yesus anmoni nfain. Onaim natuin hit tsoiꞌ neno, In nmaet fai nua, rarit In nmoni nfain.\f* Au ꞌmoni ꞌfain.”   
\p
\v 32 Naiꞌ Yesus natoon maat-maat on naan, onaim naiꞌ Petrus anheer napaisb Ee, ma nakain Ee mnak, “Aam! Kaisaꞌ muꞌuab on naan! Au ka neu he ꞌkonan sin fa, he nniman Ko.”   
\p
\v 33 Mes naiꞌ Petrus in uaban naan ka natuin fa Uisneno In romin. Es naan ate, Naiꞌ Yesus nabaniꞌ ma nkius In atoup noniꞌ bian ein. Rarit In nakainaꞌ naiꞌ Petrus nok haan maꞌtaniꞌ mnak, “Hoe! Naan niut reuꞌf ein sin aꞌnaak kouꞌ goe in uaban! Muꞌroo muꞌko ia! Ho suma mutenab meik tenab mansian, mes tenab naan ka natuin fa Uisneno In romin!”   
\p
\v 34 Rarit Naiꞌ Yesus noꞌen too mfaun he neem nabuan nok In atoup noinꞌ ein. Ma In nanoniꞌ sin am nak, “Atoniꞌ reꞌ anroim he natuin Kau, ro in he naran ma natuin Kau neno-neno! In ro he nnikan nain in roimn ein kuun, ma natuin ahaa neu Uisneno In romin. Maski atoniꞌ he nroor goe msaꞌ, mes in natuin piut, on reꞌ atoniꞌ nasaah in hau nehe he nnao neu in bare ꞌmaten.\x + \xo 8:34 \xt Naiꞌ Mateos 10:38, Naiꞌ Lukas 9:23, 14:27\x*  
\v 35 Fin atoniꞌ reꞌ anmoin arahaa neu in tuan, of in aꞌmoin ii namneuk on ahaa reꞌ naan! Mes atoniꞌ reꞌ nabarab in tuan he nmaet natuin in njair Au ngguin ma natoon Uisneno In raan aꞌhonis, in of anmoin nabar-baar nok Uisneno.\x + \xo 8:35 \xt Naiꞌ Mateos 10:39, Naiꞌ Lukas 17:33, Naiꞌ Yohanis 12:25\x*  
\v 36 Amneen, oo! Karu ho mpaar pah-pinan ia in aafn ii okeꞌ, mes Uisneno antorak ko, ho mupein saaꞌ?  
\v 37 Maski nak ho mroi meik pah-pinan in aafn ii okeꞌ msaꞌ, muꞌif naan ka neu he ntuik naan fa ho smaanm aan!   
\p
\v 38 Mimnau! Mansian batan muniꞌ ia, anmoꞌen reꞌuf humaꞌ-humaꞌ. Sin ka nfairoir fa he natuinaꞌ Uisneno. Es naan ate, sekau reꞌ namaeb on he natuin Kau, aiꞌ namaeb on he natuin Au noinꞌ ein, Au of umaeb ok amsaꞌ he ꞌmanakuꞌ in tuan aꞌbi Uisneno In human ma In matan. Fin Au, Mansian Batuur-Batuur reꞌ ia, of Au ꞌfain ꞌuum uꞌko neno tunan. Ma Uisneno In ameupt ein naꞌkon neno tunan of naub naan Kau. Oras hai msaun iim miꞌko sonaf neno tunan meik Amaꞌ In pinan ma krahan, of mansian ii naꞌ nahinin nak, amneon ii Au reꞌ ia sekau.   
\c 9  
\p
\v 1 Hi kaisaꞌ mnikan Au uabk ein reꞌ ia. Naꞌko hi arki ok-okeꞌ reꞌ ia, of anmuiꞌ tuaf reꞌ anmonin feꞌ, tar sin niit Uisneno ntook ma naprenat neik kuasat maꞌtaniꞌ.”   
\s1 Usif Yesus naꞌbaniꞌ, ma In tai-pake nariim anbi ꞌtoꞌef  
\r (Naiꞌ Mateos 17:1-13, Naiꞌ Lukas 9:28-36)  
\p
\v 2 Neno nee nkono te, Naiꞌ Yesus antoit naiꞌ Petrus, naiꞌ Yakobus, ma naiꞌ Yohanis, he nnaon nsaen buꞌ-buaꞌ on ꞌtoꞌe mnanuꞌ es, reꞌ ka nmuiꞌ fa tuaf. Oras sin antean in tunan, sin nkius niit Naiꞌ Yesus naꞌbaniꞌ.  
\v 3 Ma In tai-pake naan anjair mutiꞌ ma nariim. Ka nmuiꞌ fa bareꞌ anbi pah-pinan reꞌ ia, muitn ii namnees nok In tai-pake naan.  
\v 4 Nok askeken, sin niit Naiꞌ Yesus naꞌuab nok kaꞌo Elia ma kaꞌo Musa.   
\p
\v 5-6 Sin teun sin namtaun nmaten. Naiꞌ Petrus antakaꞌnanaꞌ, tar in naꞌuab tafiꞌ-tafiꞌ. Rarit in naꞌuab neu Naiꞌ Yesus am nak, “Aam! Hit tbi ia te, naꞌ reko nneis. Reko te, hit tmoeꞌ ropo teun. Es neu Ko, tua. Es neu kaꞌo Musa, ma es atfee je neu kaꞌo Elia.”   
\p
\v 7 Rarit anmuiꞌ nope reꞌ ansaun neem ma nꞌaum naan sin. Onaim sin anneen hanaf es anpoi neem naꞌko nope naan am nak, “Amneen nai, joo! Naiꞌ Yesus reꞌ ia, Au Aan nekaꞌ. Hi mneen ma mituin Ee rek-reko!”\x + \xo 9:7 \xt 2 Naiꞌ Petrus 1:17-18, Naiꞌ Mateos 3:17, Naiꞌ Markus 1:11, Naiꞌ Lukas 3:22\x*   
\p
\v 8 Oras naiꞌ Petrus sin nneen niit hanaf naan, sin ankisun nfuun am nateef, mes nok askeken sin ka niit anteniꞌ fa tua nuaꞌ ein naan. Suma Naiꞌ Yesus anmees.   
\p
\v 9 Rarit Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein ansanun nfanin naꞌkon ꞌtoꞌef naan. Ma Naiꞌ Yesus antaar sin am nak, “Saaꞌ reꞌ hi miit amrair je feꞌe na, hi kaisaꞌ mitoon meu sekau-sekau. Au reꞌ ia, Mansian Batuur-Batuur, Au ro he ꞌmaet feꞌ. Karu Au ꞌmoni ꞌfain, naꞌ hi mitoon rasi naan meu too mfaun ein.”   
\p
\v 10 Sin nnaaꞌ naheran Naiꞌ Yesus In rais manbaꞌan naan, ma sin ka natoon ee fa neu tuaf es amsaꞌ. Mes sin teun sin anmaktaan ein es nok es am nak, “In sairt ii, on mee, es naꞌ In nak, In he nmoni nfain naꞌko In aꞌmaten reꞌ naan? On mee?”   
\p
\v 11 Ma sin nataan Ee mnak, “Tunggur agaam ein nak, kaꞌo Elia ro he neem nahuun feꞌ, rarit naꞌ Kristus neem. Mes anbi Ho teenb ii te, on mee?”\x + \xo 9:11 \xt Naiꞌ Meliaki 4:5, Naiꞌ Mateos 11:14\x*   
\p
\v 12 Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Namneo on naan. Kaꞌo Elia ro he neem nahuun feꞌ, he nfei ranan neu Kristus, Tuaf reꞌ Uisneno anruur nain Je naꞌko un-unuꞌ. Mes on mee? Hi ka mihiin fa saaꞌ reꞌ sin ntui nain je et Uisneno In Suur Akninuꞌ anmatoom nok Mansian Batuur-Batuur? Fin sin ntui nrair Je mnak, karu In neem antea te, atoniꞌ of anhaꞌmuiꞌ Je ma sin of anroor niis Ne.  
\v 13 Ma hi ro he mtakan hi ruikm ein rek-reko, joo! Kaꞌo Elia neem anrair jen. Ma atoniꞌ nhaꞌmuiꞌ je, natuin sin roimk ein. Rasi naan namnees nok saaꞌ reꞌ unuꞌ te, sin naꞌi antui nain je.”   
\s1 Usif Yesus narekoꞌ riꞌaan es, reꞌ anniut sae  
\r (Naiꞌ Mateos 17:14-21, Naiꞌ Lukas 9:37-43a)  
\p
\v 14 Oras Naiꞌ Yesus nok In atoup noniꞌ tua teun ein natefan nfanin nok atoup noniꞌ bian, sin niit too mfaun ein nabuan. Too mfaun ein naan neman he niit atoup noniꞌ bian sin anmatoen nok tunggur agaam ein.  
\v 15 Oras too mfaun ein niit Naiꞌ Yesus on nai te, sin naskeken, fin sin teenb ein nak of oniꞌ In nabaar feꞌ et aꞌtoeꞌf ee in tunan. Ma sin naen anseun Goe.   
\p
\v 16 Rarit Naiꞌ Yesus nataan sin am nak, “Hi mmatoen rais saaꞌ mok sin?”   
\p
\v 17 Anmuiꞌ atoin es neem naꞌuab am nak, “Aam, karu reko te, amneen maan kau, tua! Au ꞌeik au aan mone he Ho murekoꞌ maan ee. In nmuu ma ka bisa naꞌuabaꞌ fa, fin niut reuꞌf es ansaen ee.  
\v 18 Karu niut reꞌuf naan ansaen ee, in nbeosn ee neu afu. Rarit riꞌanaꞌ naan in haepn ee naꞌfuriꞌ, ma in neuk in niisn ein. Rarit in aon aan anruur goah on reꞌ hau noon es. Au ꞌtoit ꞌiit Ho atoup noinꞌ ein, he sin nriuꞌ niut reꞌuf naan. Mes sin ka nabeiꞌ je fa, tua.”   
\p
\v 19 Anneen on naan ate, Naiꞌ Yesus naskaraꞌ sin am nak, “Hoe! Ro hi bainesiꞌ ki! Au unoniꞌ ki fani-fani, mes hi ka mheek-heek maan fa. Ma hi ka mpirsai Kau fa batuur-batuur! Au he ꞌsabaar ꞌeu ki ꞌtea rekaꞌ! Meik Kau riꞌanaꞌ naan neem neu ia!”  
\v 20 Rarit sin natnaat neik riꞌanaꞌ naan neem neu Naiꞌ Yesus. Oras niut reꞌuf naan nkius niit Naiꞌ Yesus on naan ate, in nbonan riꞌanaꞌ naan ma nriut ee nbi afu, ma in haep bua-neorn ee nsae.   
\p
\v 21 Rarit Naiꞌ Yesus nataan riꞌanaꞌ naan in aamf ee mnak, “Ho aanh ii in meens ii naꞌko rek-reek ii?”  
\p In aamf ee nataah am nak, “Naꞌko in aanꞌ-anaꞌ feꞌ, tua.  
\v 22 Niut reꞌuf naan he naꞌmaet au aanh ii ꞌroo-ꞌroo goen. In nbeson au aanh ii fani-fani nbi ai, ma nareem ee nbi oe. Onaim amturun maan kai, tua! Karu reko te, amneek kai, he murekoꞌ maan au anah reꞌ ia.”   
\p
\v 23 Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Nansaaꞌ am es ho mak ‘karu reko te’? Namneo Au bisa ꞌmoeꞌ areꞌ saaꞌ-saaꞌ, asar atoniꞌ ro he npirsai feꞌ!”   
\p
\v 24 Rarit atoni mnasi naan nataah ma nkae nok am nak, “Aam! Namneo, au ꞌpirsai ꞌrair. Mes amturun kau he au ꞌneek aꞌtebes reꞌ ia, maꞌtaniꞌ ntein!”   
\p
\v 25 Oras naan, Naiꞌ Yesus nkius too mfaun ein nmurain neem nauban sin. Onaim In naprenat niut reꞌuf naan am nak, “Hoi! Niut aburarut! Ho mpoi nai muꞌko riꞌanaꞌ reꞌ ia, he in bisa nneen, ma in bisa naꞌuabaꞌ. Ho kais amtaam amfain uum!”   
\p
\v 26 Anneen Naiꞌ Yesus naꞌuab on naan ate, niut reꞌuf naan anhunun naher-heer. In nmoeꞌ riꞌanaꞌ naan antaikoib ma npaiteetk on, rarit naꞌ anpoi nasaitn ee. Ma riꞌanaꞌ naan antuamauf on reꞌ anmate nrair. Tar too mfaun ein reꞌ anbin naan naꞌuab ein am nak, “Ooo! In nmate nrair!”   
\p
\v 27 Mes Naiꞌ Yesus annaaꞌ riꞌanaꞌ naan in aꞌniman, ma nfiit nafeen ee. Onaim riꞌanaꞌ naan anfeen nain oras naan.   
\p
\v 28 Rarit Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein nnao nasaitan bare naan, ma ntaman neun uim jes. Anbi naan sin nataan Naiꞌ Yesus am nak, “Aam! Nansaaꞌ am es feꞌe na hai ka bisa mriuꞌ maan fa niut reꞌuf naan?”   
\p
\v 29 Ma Naiꞌ Yesus naꞌuab neu sin am nak, “Amneen mirek-rekoꞌ! Niut reuꞌf ein ro amaufiunt ein. Es naan ate, karu hi ka mꞌonen he mtoit fa Uisneno, hi ka mibeiꞌ fa he mriuꞌ niut reꞌuf on reꞌ naan.”   
\s1 Usif Yesus natoon anteniꞌ In aꞌmaten  
\r (Naiꞌ Mateos 17:22-23, Naiꞌ Lukas 9:43b-45)  
\p
\v 30 Rarit Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein nnaon nasaitan bare naan, ma antaman neu propinsi Galilea. Oras naan, Naiꞌ Yesus ka nroim fa he atoniꞌ nahiin nak In et bare naan.  
\v 31 Mes In arahaa he nanoniꞌ In atoup noinꞌ ein. In naꞌuab neu sin am nak, “Ka ꞌroo fa heen, sin of naꞌsosaꞌ Kau neu atoin sonaꞌ. Rarit sin nroor niis Kau, Mansian Batuur-Batuur reꞌ ia. Namneo Au ro he ꞌmaet, mes anbi nmeu te,\f + \fr 9:31 \ft Anbi uab Yunani, sin nmurai nsoꞌin naꞌko: neno ia (= 1), nokaꞌ (= 2), nmeu (= 3), esah (=4). Onaim anbi uab Yunani, μετὰ τρεῖς ἡμέρας \ft \+it (meta treis hēmeras)\+it* “anbi neno no teun ii” in oten anbi uab Amarasi es reꞌ “in nmeun ii”. Mimnau, Usif Yesus anmaet nok neon nimaꞌ (msoiꞌ es). Nokaꞌ te, es reꞌ neon neꞌe (msoiꞌ nua), Usif Yesus anbi noup goe nanan. Nmeu te, es reꞌ neno krei (msoiꞌ teun), Usif Yesus anmoni nfain. Onaim natuin hit tsoiꞌ neno, In nmaet fai nua, rarit In nmoni nfain.\f* Au ro ꞌmoni ꞌfain.”   
\p
\v 32 Naiꞌ Yesus naꞌuab on naan, ma In atoup noinꞌ ein naskeken ntakaꞌnaan ein aah. Sin ka nabranin fa he nataan anteniꞌ Naiꞌ Yesus In teenb ii on mee.   
\s1 Usif Yesus In atoup noinꞌ ein anmatoen nak sekau es reꞌ koꞌu nneis  
\r (Naiꞌ Mateos 18:1-5, Naiꞌ Lukas 9:46-48)  
\p
\v 33 Rarit Naiꞌ Yesus sin annaon ntean Kapernaum. Oras sin antaman anbin umi, In nataan neu In atoup noinꞌ ein am nak, “Feꞌe na hi mmatoenaꞌ rais saaꞌ anbi ranan?”   
\p
\v 34 Mes ka tiit fa tuaf es he nataah, fin anbi raan atnanaꞌ, sin nmatoen am nak, sekau es reꞌ koꞌu nneis naꞌko sin.\x + \xo 9:34 \xt Naiꞌ Lukas 22:24\x*   
\p
\v 35 Rarit Naiꞌ Yesus antook ma nanoniꞌ sin am nak, “Sekau es reꞌ anroim he njair atoin koꞌu, in aꞌmoin ee ro he batuur-batuur on reꞌ atoin neek aꞌbaut, he ntuthae areꞌ too mfaun ein.”\x + \xo 9:35 \xt Naiꞌ Mateos 20:26-27, 23:11, Naiꞌ Markus 10:43-44, Naiꞌ Lukas 22:26\x*   
\p
\v 36 Rarit Naiꞌ Yesus naskau naan riꞌaan es anbi naan, ma nfain neu sin atnaank ein. Onaim In naꞌuab am nak,  
\v 37 “Sekau reꞌ natuinaꞌ Kau ma ntuthae tau aꞌbaut ein on reꞌ riꞌaan aꞌbaut reꞌ ia, tuaf reꞌ naan on reꞌ antuthae Kau msaꞌ. Ma in ntuthae Au Amaꞌ reꞌ anreek haefan Kau he ꞌtaam ꞌuum aꞌbi pah-pinan ia msaꞌ.”\x + \xo 9:37 \xt Naiꞌ Mateos 10:40, Naiꞌ Lukas 10:16, Naiꞌ Yohanis 13:20\x*   
\s1 Sekau es reꞌ anjair hit tuaf ein?  
\r (Naiꞌ Lukas 9:49-50)  
\p
\v 38 Rarit Naiꞌ Yesus In atoup noniꞌ naiꞌ Yohanis, natraak am nak, “Aam! Anbi oors es, hai miit atoin es anpaek Ho kanam ma nriuꞌ niut reuꞌf ein. Mes hai mtaar ee, natuin hit ka hit ja fa.”   
\p
\v 39 Mes Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Hoe! Hi kaisaꞌ mikain ee. Fin sekau es anpaek Au kanak he nmoeꞌ rais sanmakat, in of ka neu naꞌuab naꞌreꞌuf fa Au kanak.  
\v 40 Karu in ka nraban kit fa, on naan ate in reꞌ naan hit ja amsaꞌ.\x + \xo 9:40 \xt Naiꞌ Mateos 12:30, Naiꞌ Lukas 11:23\x*  
\v 41 Es naan ate, mimnau mirek-rekoꞌ! Karu anmuiꞌ tuaf reꞌ nahiin nak hi mituinaꞌ Kristus, rarit in nturun ki, Uisneno ka neu nnikan fa in haet naan. Maski in suma naꞌinuꞌ ki neik oe ruman kraas es amsaꞌ, Uisneno ka neu nniikn ee fa.”\x + \xo 9:41 \xt Naiꞌ Mateos 10:42\x*   
\s1 Kais amkuaꞌnoon mok sanat  
\r (Naiꞌ Mateos 18:6-9, Naiꞌ Lukas 17:1-2)  
\p
\v 42 Rarit Naiꞌ Yesus naꞌuab nteniꞌ neu sin am nak, “Karu atoin es anmoꞌe nsaan neu riꞌaan es, tar in ka npirsai nteniꞌ Kau fa, ampaant om, oo! Reko nneis, nait faut kouꞌ goes,\f + \fr 9:42 \ft Suur Akninuꞌ uab Yunani ntui mnak, ‘fatu ꞌforeꞌ’ reꞌ sin npaek je he nfoer maak-gandum.\f* ma nfuut nakfiirt ee neu in neon, ma nporin nataam ee neu tais je tnanan.   
\p
\v 43 Karu ho musanab meik ho ꞌnimam, mketu mporin ho ꞌnimam naan! Fin reko neis ho mtaam meu sonaf neno tunan meik ho ꞌnimam meseꞌ, naꞌko sin anporin nataam ko neu ai maputuꞌ ma ai mararaꞌ abar-barat meik ho ꞌnimam nua.\x + \xo 9:43 \xt Naiꞌ Mateos 5:30\x*  
\v 44 [Ai mararaꞌ naan, namneo-namneo baer nanaꞌrenat. In ai ji ka nmaet niit fa. Ma areꞌ kaunaꞌ soeꞌ ji nsoe nareuꞌ ka nasnaas fa.]\f + \fr 9:44 \ft Suur Akninuꞌ uab Yunani sin tuis ein reꞌ manasik anneis, ka ntui fa eraꞌ 44.\f*  
\v 45 Karu ho musanab meik ho haem, mketu mporin ho haem aan. Fin reko neis ho mtaam meu sonaf neno tunan meik ho haem meseꞌ, naꞌko sin anporin nataam ko neu ai maputuꞌ ma ai mararaꞌ abar-barat meik ho haem nua.  
\v 46 [Ai mararaꞌ naan, namneo-namneo baer nanaꞌrenat. In ai ji ka nmaet niit fa. Ma areꞌ kaunaꞌ soeꞌ ji nsoe nareuꞌ ka nasnaas fa.]\f + \fr 9:46 \ft Suur Akninuꞌ uab Yunani sin tuis ein reꞌ manasik anneis, ka ntui fa eraꞌ 46.\f*  
\v 47 Ma karu ho musanab meik ho matam, mroꞌi mporin ho matam naan. Fin reko neis ho mtaam meu sonaf neno tunan meik ho matam fuaꞌ meseꞌ, naꞌko sin anporin nataam ko neu ai maputuꞌ ma ai mararaꞌ abar-barat meik ho matam fuaꞌ nua.\x + \xo 9:47 \xt Naiꞌ Mateos 5:29\x*   
\q1
\v 48 ‘Ai mararaꞌ naan, namneo-namneo baer nanaꞌrenat.  
\q2 In ai ji ka nmaet niit fa.  
\q2 Ma areꞌ kaunaꞌ soeꞌ ji nsoe nareuꞌ ka nasnaas fa.’\x + \xo 9:48 \xt Naiꞌ Yesaya 66:24\x*   
\p
\v 49 Au ꞌfee noniꞌ reꞌ ia, ro maꞌfenaꞌ. Es naan ate, sekau es reꞌ he natuinaꞌ Kau te, ro in he ntahan he nok Kau piut, on reꞌ siis seꞌik ro he npaek masik, henaꞌ sisi naan antahan aꞌroo.   
\p
\v 50 Masik naan, ro reko. Hit tpaek je he taminab amnahat. Mes karu masik naan ka miin masik fa heen ate, he tpaek je neu saaꞌ antein? Ro hit tait itpoirn aah ee. Hi ro he mjair on reꞌ masik amsaꞌ, he mmoni mbi manekat mok areꞌ too mfaun ein.  
\p [Onaim hi kais ammatoe mtein nai, mak sekau es reꞌ kouꞌ gui, ma sekau es aan ii.]”\x + \xo 9:50 \xt Naiꞌ Mateos 5:13, Naiꞌ Lukas 14:34-35\x*   
\c 10  
\s1 Atoin Farisis sin he namouf Usif Yesus anpaken rais matsaos ma manporin  
\r (Naiꞌ Mateos 19:1-12, Naiꞌ Lukas 16:18)  
\p
\v 1 Rarit Naiꞌ Yesus sin nnaon nfuun am nateef anbin propinsi Yudea, ma nbin bare bian antein et noe Yarden in panin, pasaꞌ neon-saet. Anbi mee-mee, too mfaun ein neman ma naub naan Ee. Ma Naiꞌ Yesus nanoniꞌ sin on reꞌ biasa.   
\p
\v 2 Atoin Farisis tuaf fauk neman he namouf Goe. Sin natanan am nak, “Natuin hit atoran rais pirsait, atoin amatsaos es bisa nporin in fee, aiꞌ kaah?”   
\p
\v 3 Mes Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Mimnau miit feꞌ! Atoran anmatoom nok matsaos fee-mone reꞌ kaꞌo Musa nbaꞌan nain je neu ki naan, nak on mee?”   
\p
\v 4 Sin natahan am nak, “Kaꞌo Musa in atoorn ii nak, atoniꞌ bisa nporin in fee, mes ro he ntui surat manporin nahuun ma nnonaꞌ surat naan neu in fee.”\x + \xo 10:4 \xt Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 24:1-4, Naiꞌ Mateos 5:31\x*   
\p
\v 5 Mes Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Amneen Kau feꞌ! Kaꞌo Musa antui on naan, natuin hi miꞌnaak-faut bainesiꞌ!  
\v 6 Hi kaisaꞌ mnikan retaꞌ un-unuꞌ oras Uisneno anmoeꞌ neno tunan ma pah-pinan! Fin matuꞌi et Suur Akninuꞌ mnak,  
\q1 ‘Uisneno nmoeꞌ mansian ein, atoniꞌ ma bifee.\x + \xo 10:6 \xt Retaꞌ Ahun-hunut 1:27, 5:2\x*   
\q2
\v 7 Es naan ate, atoin es ro he nnao nasaitan in ainaf ma in amaf,  
\q3 he nmoin nabuan nekaf meseꞌ ma ansaof meseꞌ nok in fee,   
\q3
\v 8 henatiꞌ sin nua sin njarin meseꞌ.’\x + \xo 10:8 \xt Retaꞌ Ahun-hunut 2:24\x*   
\p
\v 9 Karu Uisneno neikn On naꞌmeseꞌ sin, ka bole fa he mansian ii nbatis sin!”   
\p
\v 10 Rarit Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein antaman nmesen nbin uim jes. Anbi naan, sin nataan Naiꞌ Yesus anmatoom nok In nonin reꞌ feꞌe na.   
\p
\v 11 Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Sekau reꞌ anporin in fee, ma nsao nteniꞌ bifee ꞌtetaꞌ, naan antaam rais makaket amsaꞌ!  
\v 12 On naan amsaꞌ bifee! Karu in nporin in mone, rarit in nsao nteniꞌ atoniꞌ tetaꞌ, naan antaam rais makaket amsaꞌ!”\x + \xo 10:12 \xt Naiꞌ Mateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11\x*   
\s1 Usif Yesus naꞌuab ma nfee tetus neu riꞌaan ein  
\r (Naiꞌ Mateos 19:13-15, Naiꞌ Lukas 18:15-17)  
\p
\v 13 Anbi oors es, sin neik sin aanh ein neman neu Naiꞌ Yesus, ma ntotin he In naꞌuab anfeen sin tetus. Mes Naiꞌ Yesus In atoup noinꞌ ein nakainaꞌ sin.   
\p
\v 14 Oras Naiꞌ Yesus niit rasi naan ate, In natoꞌon In atoup noinꞌ ein. In naꞌuab am nak, “Mifetin riꞌaanꞌ ein naan he neman ntean Kau! Kaisaꞌ mikainaꞌ sin! Natuin atoniꞌ reꞌ nahuumb on, on reꞌ sin reꞌ naan, es reꞌ anjarin Uisneno Iin na.  
\v 15 Mimnau mirek-rekoꞌ! Sekau reꞌ anroim he neem anhaumaak Uisneno, sin ro he namnau niis Ne, on reꞌ riꞌaan ein namnau sin ainaf-amaf. Karu ka on naan fa te, ka nabeiꞌ fa he tteek sin tak Uisneno Iin na.”\x + \xo 10:15 \xt Naiꞌ Mateos 18:3\x*  
\v 16 Rarit Naiꞌ Yesus anhoo naan riꞌaan ein naan, ma ntao In aꞌniman neu sin meseꞌ-meseꞌ he naꞌuab anfeen sin tetus.   
\s1 Atoin amuꞌit naim ranan he nmoin nabar-baar nok Uisneno  
\r (Naiꞌ Mateos 19:16-30, Naiꞌ Lukas 18:18-30)  
\p
\v 17 Oras Naiꞌ Yesus sin he nnaon nkonon, anmuiꞌ atoin amuiꞌt es naen neem he nateef nok Ne. In naꞌruriꞌ anbi Naiꞌ Yesus In matan, ma nataan Ee mnak, “Aam tungguru reꞌ au ꞌhormaat ꞌain je! Au he utaan akreꞌo. On nai, Aam. Of au he ꞌmoeꞌ on mee, henatiꞌ au bisa ꞌtaam ꞌeu sonaf neno tunan, he ꞌmoin ubar-baar ꞌok Uisneno?”   
\p
\v 18 Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Nansaaꞌ am es ho mteek Kau mmak, ‘reꞌ au ꞌhormaat ꞌain je’? Ka tiit fa es reꞌ he thormaat tain je, mes Uisneno nmees Kuun.  
\v 19 Ho muhiin murair prenat ahunut naꞌko Uisneno reꞌ nak,  
\q2 ‘Kais amroor atoniꞌ;  
\q2 kais ammakaek;  
\q2 kais mubaak;  
\q2 kais amsaksii mipoi;  
\q2 kais amputa-kriu atoniꞌ in bareꞌ;  
\q2 ma mhormaat meu ho ainaꞌ ma ho amaꞌ.’ ”\x + \xo 10:19 \xt Anpoin naꞌkon Pah Masir 20:12-16, Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 5:16-20\x*   
\p
\v 20 Atoniꞌ naan nataah am nak, “Namneo, Aam tungguru! Au unaobaꞌ areꞌ kanan atoorn ein naan ꞌmurai uꞌko oras au feꞌ munif kau, tua.”   
\p
\v 21 Naiꞌ Yesus naꞌuab rais manekat neu atoniꞌ naan am nak, “Namneo! Mes anmuiꞌ rais jes anteniꞌ. Ho mfain nai ma muꞌsosaꞌ main areꞌ kanan ho ꞌmuiꞌm ein. Rarit meik roit ein reꞌ ho mupein sin naan ma mnao he mbait main sin meu amaꞌmuiꞌt ein. Rarit ho mtebi mfain uum nai he mutuinaꞌ Kau. Uisneno of anseun baran ko npake ꞌmuꞌif neno tunan.”   
\p
\v 22 Oras in neen Naiꞌ Yesus In uaban naan ate, in neekn ii kratiꞌ-kratiꞌ. Ma in nfain nok neek susat maꞌtaniꞌ, natuin atoniꞌ reꞌ naan, amuꞌit batuur-batuur.   
\p
\v 23 Ma Naiꞌ Yesus ankisu nfuun am nateef ma naꞌuab neu In atoup noinꞌ ein am nak, “Amneen, oo! Amuiꞌt ii naꞌ neu goah he ntaam neu sonaf neno tunan!”   
\p
\v 24 Anneen rasi naan ate, In atoup noinꞌ ein anmukekun. Ma Naiꞌ Yesus naꞌuab antein am nak, “Amneen mirek-rekoꞌ! He tjair Uisneno Iin na, suust ii ka aanꞌ-anaꞌ fa! Kaisaꞌ mitenab am mak maꞌkaf-kafaꞌ.  
\v 25 Atoin amuiꞌt es he ntaam neu sonaf neno tunan ma njair Uisneno In aanh ate, in suust ii humaꞌ meseꞌ on reꞌ bikaes unta he ntaam neu in oꞌof, annao ntaam anpeoꞌ aent es in konan.”   
\p
\v 26 Naiꞌ Yesus In uaban naan anmoeꞌ sin anjarin ntakaꞌnaan ein antein. Ma sin nmaktaan ein am nak, “Karu namneo on naan ate, sekau es reꞌ bisa napeni ꞌhonis nabar-baar?”   
\p
\v 27 Naiꞌ Yesus ankius sin meseꞌ-meseꞌ, rarit naꞌuab am nak, “Natuin mahinif ma manoef mansian ii te, of ka njair fa saaꞌ es. Mes mimnau, natuin mahinif ma manoef Uisneno, ka tiit fa saaꞌ es, reꞌ of ka njair fa.”   
\p
\v 28 Rarit naiꞌ Petrus anmurai naꞌuab am nak, “Aam! Hai mnikan main areꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ he mituinaꞌ Ko. Onaim hai of mipein saaꞌ, tua?”   
\p
\v 29-30 Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Au he utoon ki mꞌak on nai: sekau es reꞌ natuinaꞌ Kau, ma annao naꞌroo naꞌko in ainaf-amaf, in orif-tataf, in aanh ein, in rene, in mepu, nok areꞌ in uim je nanan, he nnao natoon Uisneno In Rais Reko nbi mee-mee, in of antoup nafaniꞌ no nautn es. Areꞌ saaꞌ-saaꞌ reꞌ in nasaitan sin naan, of napein nafaniꞌ sin anneisi ntein naꞌko naan. In of napein haꞌmuꞌit amsaꞌ, natuin in natuinaꞌ Kau. Mes oras pah-piin ii namreꞌu te, in of anmoin nabar-baar nok Uisneno. Rasi reꞌ naan, es reꞌ anjair seun baran neu ne!  
\v 31 Mimnau, joo! Natuin Uisneno In teenb ete, sekau naꞌnaebaꞌ in tuan ii te, of naꞌbaunaꞌ. Ma sekau naꞌparan in tuan ii te, natuin Uisneno In tenab, of naꞌraatn ee.”\x + \xo 10:31 \xt Naiꞌ Mateos 20:16, Naiꞌ Lukas 13:30\x*   
\s1 Ia haan tonas nfain eraꞌ teun anmatoom nok Usif Yesus In aꞌmaten  
\r (Naiꞌ Mateos 20:17-19, Naiꞌ Lukas 18:31-34)  
\p
\v 32 Oras naan, Naiꞌ Yesus sin nnaon neun Yerusalem. Anbi pukan reꞌ naan, Naiꞌ Yesus es reꞌ ahunut. Ma In atoup noinꞌ ein nok tuaf bian antein anbin In kotin. Sin namnau In uaban neon goes ii reꞌ nak, biak ein of naꞌmaet Je nbi Yerusalem. Onaim sin nmukekun ma namtaun amsaꞌ. Anneen on naan ate, Naiꞌ Yesus noꞌen naan In atoup noinꞌ ein anmesen, ma naꞌuab antein saaꞌ reꞌ biak ein of anmoeꞌ Je nbi Yerusalem.  
\v 33 In naꞌuab am nak, “Hi mneen, oo! Oras ia, hit tnao teu Yerusalem. Au reꞌ ia, Mansian Batuur-Batuur. Mes anbi Yerusalem sin of naꞌsosaꞌ Kau neu aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein ma tunggur agaam ein. Rarit sin of anhukun niis Kau. Ma sin nnonaꞌ Kau neu tua sonaꞌ reꞌ ka nahiin fa Uisneno.  
\v 34 Rarit sin naꞌakan Kau reꞌuf-reꞌuf. Sin naroon Kau. Sin nbeos Au aok ii tar papaꞌ okeꞌ. Rarit sin nroor niis Kau. Namneo, Au ꞌmaet. Ma nmeu te, Au ꞌmoni ꞌfain.”\f + \fr 10:34 \ft Anbi uab Yunani, sin nmurai nsoꞌin naꞌko: neno ia (= 1), nokaꞌ (= 2), nmeu (= 3), esah (=4). Onaim anbi uab Yunani, μετὰ τρεῖς ἡμέρας (meta treis hēmeras) “anbi neno no teun ii” in oten anbi uab Amarasi es reꞌ “in nmeun ii”. Mimnau, Usif Yesus anmaet nok neon nimaꞌ (msoiꞌ es). Nokaꞌ te, es reꞌ neon neꞌe (msoiꞌ nua), Usif Yesus anbi noup goe nanan. Nmeu te, es reꞌ neno krei (msoiꞌ teun), Usif Yesus anmoni nfain. Onaim natuin hit tsoiꞌ neno, In nmaet fai nua, rarit In nmoni nfain.\f*   
\s1 Naiꞌ Yakobus ma naiꞌ Yohanis antotin he njarin kaes koꞌu  
\r (Naiꞌ Mateos 20:20-28)  
\p
\v 35 Rarit Naiꞌ Sebedius in aanh ein, esan reꞌ naiꞌ Yakobus ma naiꞌ Yohanis, sin neman neu Naiꞌ Yesus. Sin ntotin am nak, “Aam tungguru! Hai he miꞌuab maan akreꞌo, tua!”   
\p
\v 36 Naiꞌ Yesus nataan sin am nak, “Hi he miꞌuab saaꞌ?”   
\p
\v 37 Sin natahan am nak, “On nai, Aam! Natiꞌ karu Ho mtook ma mnaaꞌ aprenat ate, hai mtoit he Ho mutokoꞌ kai, tuaf es anbi Ho ꞌnimam aꞌrii, ma tuaf es anteniꞌ anbi Ho ꞌnimam aꞌneꞌu, he hai mnaaꞌ mok aprenat amsaꞌ.”   
\p
\v 38 Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Hi nua ki ka mihiin main fa saaꞌ reꞌ hi mtoti. Au reꞌ ia, of upein susat ma nanaꞌrenat amfaun. Onaim on mee? Anbi hi teenb ii te, hi mak, hi mibeiꞌ he mnaben susat ma nanaꞌrenat tar ammaet mok Kau, oo?”\x + \xo 10:38 \xt Naiꞌ Lukas 12:50\x*   
\p
\v 39 Sin natahan am nak, “Hai mibeiꞌ, tua!”  
\p Naiꞌ Yesus naꞌuab antein sin am nak, “Namneo. Hi of amnaben susat ma nanaꞌrenat amsaꞌ on reꞌ Au.  
\v 40 Mes sekau es reꞌ antoko nbi Au ꞌnimak aꞌrii aiꞌ aꞌneꞌu, Au ka ꞌseor Ok fa ꞌbi rasi naan. Natuin rasi naan, Uisneno es reꞌ nafeek. Ma In nafeek anrair sekau-sekau es reꞌ he ntoko nbin bare naan.”   
\p
\v 41 Oras atoup noniꞌ bian sin annenan naiꞌ Yakobus ma naiꞌ Yohanis sin haan totis on naan ate, sin natoꞌon maꞌtaniꞌ.  
\v 42 Rarit Naiꞌ Yesus noꞌen sin ok-okeꞌ ma naꞌuab am nak, “On nai! Hi mihini mrair jen, aiꞌ kaah? Kaes koꞌu reꞌ annaꞌan aprenat, sin esan reꞌ natiꞌ te anhaꞌmuiꞌ too gui. Tar antea too gui ka nakbeor ein reko fa. Ma ꞌnakaf-aꞌnakaf anbi pah-pah reꞌ ka nahiin fa Uisneno, sin nanaobaꞌ atoran ma prenat humaꞌ-humaꞌ, tar sin too gui ka bisa nait fa sin aꞌnaak ein.  
\v 43 Mes ka nabeiꞌ fa he hi mmoeꞌ on reꞌ naan! Sekau naꞌko ki reꞌ anroim he njair kaes koꞌu, in ro he njair on reꞌ aꞌbaut he ntuthae in aok-bian ein.\x + \xo 10:43 \xt Naiꞌ Lukas 22:25-26\x*  
\v 44 Ma sekau es reꞌ anroim he njair aꞌnakat, in ro he nmoeꞌ in tuan aan on reꞌ ate ma nmeup neno-neno on reꞌ naan.\x + \xo 10:44 \xt Naiꞌ Mateos 23:11, Naiꞌ Markus 9:35, Naiꞌ Lukas 22:26\x*  
\v 45 Fin Au, Mansian Batuur-Batuur, es reꞌ ia. Au ka ꞌuum fa he atoniꞌ ntuthae Kau, mes Au ꞌuum he ꞌtuthae too mfaun ein. Au ꞌuum he ꞌnonaꞌ Au ꞌmoink ii ꞌteme-ꞌteme, he ꞌsoi ꞌaan too mfaun ein naꞌkon sin sanat ma penu sin.”   
\s1 Usif Yesus narekoꞌ atoin aforot  
\r (Naiꞌ Mateos 20:29-34, Naiꞌ Lukas 18:35-43)  
\p
\v 46 Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein ma too mfaun ein neem antean kota Yeriko. Oras sin he nnaon nkonon, sin niit atoin aforot tuaf es antook ma ntoit piut-piut anbi raan ee ninin. In kaan ee, naiꞌ Bartimeus, naiꞌ Timeus in anah.  
\v 47 Oras in nneen nak, akonot naan Naiꞌ Yesus naꞌko Nasaret te, in nhunun naher-heer am nak, “Yesus! Ho reꞌ naan, sufaꞌ-kaꞌuf naꞌko naiꞌ Daut! Hai mpao Ko ꞌroo-ꞌroo goen, tua! Amturun maan kau, tua!”   
\p
\v 48 Anneen in hanan naan ate, too mfaun ein nakain ee mnak, “Hoe! Mumninuꞌ!”  
\p Mes in nhunun naheer antein am nak, “Yesus! Naiꞌ Daut in sufan! Mumnau maan kau, tua!”   
\p
\v 49 Ma Naiꞌ Yesus anhake mnak, “Hi meik je neem!”  
\p Rarit sin nnaon neun ee mnak, “Noo goah nai! Aam tungguru noꞌen ko. Uum nai!”   
\p
\v 50 Anneen on naan ate, naiꞌ Bartimeus anporin nain in tai nusat, rarit anfeen ma nnao rab-raab he nateef nok Naiꞌ Yesus.   
\p
\v 51 Rarit Naiꞌ Yesus nataan ee mnak, “Ho mroim saaꞌ he Au ꞌmoeꞌ je ꞌeu ko?”  
\p Atoin aforot naan nataah am nak, “Koi, Aam! Au ꞌtoits ii es reꞌ karu reko te, au ꞌiit, tua.”   
\p
\v 52 Naiꞌ Yesus naꞌuab antein am nak, “Natuin ho mpirsai mrair mak, Au bisa urekoꞌ ko, es naan ate oras ia ho mureok nai! Amkoen om amfain nai!”  
\p Rarit naiꞌ Bartimeos in matan afoort ein naan nareok nanin. Onaim in nok annao naat Naiꞌ Yesus.   
\c 11  
\s1 Usif Yesus sin antaman neun Yerusalem, ma too mfaun ein anboiꞌs Ee on reꞌ kaes koꞌu  
\r (Naiꞌ Mateos 21:1-11, Naiꞌ Lukas 19:28-40, Naiꞌ Yohanis 12:12-19)  
\p
\v 1 Oras sin nhaumaak kota Yerusalem, sin ntean kuan Betfage ma Betania, et aꞌtoꞌef Saitun in abnapan bian.\f + \fr 11:1 \ft ꞌToꞌef naan sin nteek ee te nak ‘ꞌToꞌef Saitun’, natuin anmuiꞌ pooꞌ saitun amfaun anbin naan. Anbi bare naan, sin naes naan minaꞌ naꞌkon hau saitun in fuan ein. ꞌToꞌef Saitun in aꞌroon ii of oniꞌ kiur goes naꞌko kota Yerusalem.\f* Anbi bare naan, Naiꞌ Yesus sin nasnasan akreꞌo. Rarit In nreun In atoup noinꞌ ein tuaf nua he nnao nahunun.  
\v 2 In nbasan sin am nak, “Hi nua ki mnao mihuun meu kuan reꞌ nee. Oras hi mtaam, hi of miit bikaes keledai tipuꞌ es, reꞌ ka masaenaꞌ fa feꞌ, mafutuꞌ et bare naan. Hi mnao mseif in tani ma mheer meik je neem.  
\v 3 Karu atoniꞌ nataan ki mnak, ‘Nansaaꞌ am es hi mheer meik bikaes keledai naan?’ On naan ate, hi mitaah am mak, ‘Hai Usiꞌ he npaek je. Ma karu In npake nrair je te, naꞌ hai of meik mifainꞌ ee neem.’ ”   
\p
\v 4 Rarit tua nuaꞌ ein naan sin nnaon, ma sin niit bikaes keledai tipuꞌ naan mafutuꞌ anbi uim jes in enon, et raan ee ninin. Sin nseif je, he nheer neik je nnao.  
\v 5 Mes atoniꞌ fauk reꞌ anhaken anbin naan nataan sin am nak, “Hoe! Baꞌe! Nansaaꞌ am es hi mseif atoniꞌ in bikaseꞌ?”   
\p
\v 6 Sin natahan am nak, “Hai Usiꞌ he npaek je. Karu npake nrair je te, hai of meik mifainꞌ ee neem, tua.” Onaim tuaf ein reꞌ naan, anfeen sin mainuan he nheer neik bikaseꞌ naan.  
\v 7 Sin nheer neik je nnaon ntean Naiꞌ Yesus. Rarit sin naꞌpeniꞌ bikaseꞌ naan npaken tai-mutiꞌ. Rarit Naiꞌ Yesus ansae.   
\p
\v 8 Oras sin he noi ntaman neu kota, too mfaun ein nait sin tai-faof ein ma sin pouꞌk ein, rarit naꞌbeen sin anbin ranan. Anmuiꞌ tuaf bian anꞌoten on reꞌ pet-noꞌo\f + \fr 11:8 \ft Naiꞌ Markus in tuis ahun-hunut nak ‘taef ein’. Mes hit tahini trair taꞌko naiꞌ Yohanis 12:13 reꞌ nteek ee te nak ‘pet-noꞌo’.\f* nbi raan ee ninin, ma naꞌbeen sin anbi raan ee tnanan. Anpaek moꞌet naan, sin he natonan ma nakriir ein nak sin nseun Naiꞌ Yesus nok hormaat, nahuum on reꞌ sin nseun kaes koꞌu.  
\v 9 Anmuiꞌ tuaf bian reꞌ annao nahunun anbin Naiꞌ Yesus In matan, ma bian namunin. Sin nmurai nsakanan am nak,  
\q1 \it “Hosana!\it* Hai mpures ma mboꞌis Uisneno!\f + \fr 11:9 \ft Sin uab Aram nak \ft \+it ‘Hosana’\+it*. In aꞌmoufun ahun-hunut, nak ‘in nsoi nafetin’. Mes anbi oras Naiꞌ Yesus anmoin naan, sin biasa npaek uab tukaꞌ naan he nboꞌis Uisneno.\f*  
\q2 Uisneno nfee tetus-athoen neu amnemat reꞌ neem ma neik Uisneno In kanan,  
\q3 natuin Uisneno es reꞌ anrenu nrair Je!\x + \xo 11:9 \xt Siit Pures-Boꞌis sin 118:26\x*   
\q1
\v 10 \it Hosana!\it* Hai mpures ma mboꞌis Uisneno!  
\q2 Natuin Uisneno he nahakeꞌ nafaniꞌ usif naiꞌ Daut in aprenat!  
\q1 \it Hosana!\it* Hai mpures ma mboꞌis Uisneno!  
\q2 Natuin Uisneno naprenat nan-nain et neno ꞌraat reꞌuf!”   
\p
\v 11 Oras sin ntean kota naan in nanan, Naiꞌ Yesus sin nnaon ntaman anbin Uisneno In Uim Onen Uuf ee in aꞌfeꞌon. Rarit Naiꞌ Yesus ankius natef-tefan bare naan. Mes, natuin oors ii ka nanokab fa, es naan ate sin ntebi nfanin neun kuan Betania.   
\s1 Usif Yesus naprenat hau roet uuꞌ goes he kais nafua nteniꞌ  
\r (Naiꞌ Mateos 21:18-19)  
\p
\v 12 Kiuk anaꞌ te, sin npoin naꞌkon Betania he ntaam anfanin neun kota Yerusalem. Anbin raan ee tnanan, Naiꞌ Yesus annaben ate In namnaah.  
\v 13 In niit hau roet uuꞌ goes et raan ee ninin. Biasa sin naah in fuan.\f + \fr 11:13 \ft Hau roet naan, anteek ee neik uab Yunani nak, \ft \+it sukei\+it*. Suur Akninuꞌ natuin uab rabit Indonesia nak ‘pohon ara’. Mes Suur Akninuꞌ uab Yunani nruru nꞌain hau roet uuꞌ goes reꞌ in fuan ee natiꞌ te sin naahn ee. Anbi pah Indonesia pasaꞌ neon-saet, atoniꞌ ka bisa naah fa ‘pohon ara’ in fuan. In noon ee msaꞌ humaꞌ tetaꞌ. Onaim ‘pohon ara’ anbi Suur Akninuꞌ ka humaꞌ meseꞌ fa nok ‘pohon ara’ anbi Pah Metoꞌ.\f* Onaim Naiꞌ Yesus anhaumaak hau roet naan he nkius niit, kar-karu in nafua, aiꞌ kaah. Mes oras In ntea hau roet naan in uun ii te, In ka niit fa saaꞌ-saaꞌ, natuin hau naan in oors ee ka ntea fa feꞌ he nafua. In feꞌ he nanoo.  
\v 14 Es naan ate, Naiꞌ Yesus naꞌuab neu hau roet naan am nak, “Natuin ho ka mufua fa meu Kau, es naan ate anmurai naꞌko oras ia, ho ka mufua mtein fa. Ma of ka tiit fa tuaf es he naah antein ho fuam.”  
\p In atoup noinꞌ ein annenan In uaban naan maꞌfenaꞌ msaꞌ.   
\s1 Usif Yesus antaam anbi Uisneno in Uim Onen Uuf, ma nait inporin bareꞌ sosaꞌ anbi naan  
\r (Naiꞌ Mateos 21:12-17, Naiꞌ Lukas 19:45-48, Naiꞌ Yohanis 2:13-22)  
\p
\v 15 Rarit sin nnaon nkonon tar antean Yerusalem, ma Naiꞌ Yesus antaam antein anbi Uisneno in Uim Onen Uuf. Anbi Uim Onen naan in aꞌfeꞌon, too mfaun ein anmoꞌen aꞌmasaꞌ ma naꞌsoos ein kor-kefi, reꞌ biasa sin npaek sin he nfeen fuaꞌ-turuꞌ. Oras Naiꞌ Yesus niit sin on naan ate, In nnao ma nriuꞌ napoitan sin. In nbeso nsisaꞌen mei ngguin reꞌ sin npaek sin he ntuukr ein roit, ma nbeso nsiksakan hau ꞌbeen ein reꞌ sin npaek sin he naꞌsoos ein koron naan.  
\v 16 In ntaar too mfaun ein he sin kais neik ein bareꞌ ma nnaon refin ntenin npeꞌon Uim Onen naan in aꞌfeꞌon.  
\v 17 Rarit In nanoniꞌ sin am nak, “Hi mihini mrair saaꞌ-saaꞌ reꞌ Uisneno In mafefa kninuꞌ ntui nain je mnak, ‘Au ufenaꞌ Au Uim ji, he tuaf-tuaf naꞌko areꞌ pah ma uuf neman he nꞌoen ein nbin bare naan.’ Mes hi mmoeꞌ Umi naan anjair baer buat neu abaakt ein!”\x + \xo 11:17 \xt Naiꞌ Yesaya 56:7, Naiꞌ Yeremias 7:11\x*  
\v 18 Oras aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein ma tunggur agaam ein annenan nak Naiꞌ Yesus anmoeꞌ rasi naan ate, sin natoꞌon ma nek-neuk niisk ein. Rarit sin namin ranan he nroor niis Ne. Mes sin namtausn Ee msaꞌ, natuin too mfaun ein nroim niis In nonin.   
\p
\v 19 Ma oras maans ii nmaeb on naan ate, Naiꞌ Yesus sin anpoin naꞌkon kota Yerusalem, ma ntebin nfanin he ntupan nbin kuan Betania.   
\s1 Karu hit tpirsai batuur-batuur teu Uisneno, In of anfee saaꞌ-saaꞌ reꞌ hit ttoit je  
\r (Naiꞌ Mateos 21:20-22)  
\p
\v 20-21 Kik-kiku te, sin nnaon nfanin neun Yerusalem. Anbi raan atnanaꞌ, sin nnaon npeꞌon hau roet reꞌ afi naa Naiꞌ Yesus naꞌuab neu ne. In atoup noinꞌ ein ansanmakan, natuin hau roet naan anmate nrair tar in aꞌbaaꞌn ee msaꞌ anmeto nmaet. Rarit naiꞌ Petrus namnau niit Naiꞌ Yesus In uaban afi naa. Rarit in naꞌuab am nak, “Aam! Amkius miit! Hau roet reꞌ afi naa Amaꞌ mtaar ee ji, nmate nrair!”   
\p
\v 22 Onaim Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Namneo! Ro hi he mpirsai Uisneno on reꞌ naan.  
\v 23 Karu hi mpirsai batuur-batuur, hi of amreun ꞌtoeꞌf es he nananiꞌ bare neu tasi. Rarit Uisneno of nananiꞌ ꞌtoꞌef naan, asar hi kaisaꞌ mpirsai miꞌbaꞌ-baꞌe! Hi ro he mpirsai batuur-batuur meu Uisneno.\x + \xo 11:23 \xt Naiꞌ Mateos 17:20, 1 Korintus 13:2\x*  
\v 24 Kais amnikan! Asar hi mpirsai batuur-batuur mak Uisneno bisa nfee saaꞌ-saaꞌ reꞌ hi mtoit je, In of anfee ki on naan.  
\v 25 Mes karu mꞌonen, ma mmuiꞌ neek maꞌfenaꞌ mok es feꞌe te, hi ro he mnao he mmarameꞌ mok ne. Nok ranan naan ate, naꞌ hi Amaꞌ abit sonaf neno tunan he nsaok nain hi saant ein.  
\v 26 [Mes karu naꞌko ki, anmuiꞌ neek menas, ma ka mroim fa he msaok hi aom-bian in sanat, ro tebes hi Amaꞌ abit sonaf neno tunan ka nsaok fa hi saant ein amsaꞌ.]”\f + \fr 11:26 \ft Tuis uab Yunani reꞌ manasik anneis, ka ntui nataam fa eraꞌ 26.\f* \x + \xo 11:26 \xt Naiꞌ Mateos 6:14-15\x*   
\s1 Sin nmaktaan ein anmatoom nok Usif Yesus in hak  
\r (Naiꞌ Mateos 21:23-27, Naiꞌ Lukas 20:1-8)  
\p
\v 27 Rarit sin nnaon nkonon. Oras sin ntean Yerusalem, sin ntaman ntenin anbin Uisneno In Uim Onen Uuf. Oras sin ntaman ntean in aꞌfeꞌon, aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein, tunggur agaam ein, ma amnais harat Yahudi sin neman  
\v 28 ma nataan Naiꞌ Yesus am nak, “Afi naa sekau es reꞌ anreun ko he uum meik taisibu mbi bare ia? Sekau es reꞌ anfee ko hak!?”   
\p
\v 29 Naiꞌ Yesus nahiin nak sin namin ranan he namouf Goe. Rarit In nataah sin am nak, “Au he utaan ki msaꞌ. Hi mitaah Kau feꞌ, henaꞌ Au ꞌutaah ki.  
\v 30 Au he utaan ki on nai: hi arki mihiin naiꞌ Yohanis Asranit reꞌ naan, aa oo? Sekau es reꞌ anreek ee he nasrain? Uisneno oo, aiꞌ mansian?”   
\p
\v 31 Onaim sin nateenb ein neu-mneman, ma naꞌuab ein am nak, “Amoo! Hit tarair betiꞌ! Karu hit tataah am tak, ‘Uisneno es reꞌ anreun goe te,’ In of nataah kit am nak, ‘Karu on naan ate, neu saaꞌ am es hi ka mpirsai fa naiꞌ Yohanis!?’  
\v 32 Mes karu hit tataah am tak, ‘Mansian ee es reꞌ anreun goe.’ Of areꞌ too mfaun ein antaisibun, natuin sin npirsain am nak, naiꞌ Yohanis reꞌ naan Uisneno In mafefa kninuꞌ.”   
\p
\v 33 Onaim sin natahan am nak, “Ma neuꞌ! Hai ka mihiin fa, tua.”  
\p Rarit Naiꞌ Yesus nataah neu sin am nak, “Naa! Karu on naan ate, Au ka utoon ki fa msaꞌ, sekau es reꞌ anreun Kau.”   
\c 12  
\s1 Usif Yesus naretaꞌ anmatoom nok ameup pooꞌ anggur  
\r (Naiꞌ Mateos 21:33-46, Naiꞌ Lukas 20:9-19)  
\p
\v 1 Rarit Naiꞌ Yesus naꞌuab anteniꞌ nok aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein, tunggur agaam ein, ma atoni mnais harat Yahudi sin. In naretaꞌ am nak, “Anmuiꞌ atoin es ankaun nais feꞌu he nroe anggur anbi naan. Rarit in nbaik poꞌon naan anfuun am nateef. Ma in nmoeꞌ bak he ntoroꞌ fua anggur in oen. In nmoeꞌ tobe msaꞌ. Rarit in naꞌsebaꞌ poꞌon naan neu tuaf bian, he sin nmeup poꞌon naan, he napein in aafn ee te, anbatin. Rarit in nnao neu pah aꞌtetaꞌ.\x + \xo 12:1 \xt Naiꞌ Yesaya 5:1-2\x*   
\p
\v 2 Antea oras he nseib anggur in fuan, auf tuaf naan anreun in ameput tuaf es, he nnao neu ameup poꞌon naan he nait in sapaan.  
\v 3 Mes oras in ntea te, ameup pooꞌn ein naan anheek ma nbeos goe. Rarit sin nreun goe he nfain ruum-ruum.   
\p
\v 4 Rarit auf tuaf naan anrenu nteniꞌ in ameupt es. Mes ameup pooꞌn ein naan naꞌtutuꞌ in aꞌnaak ne tar papaꞌ-papaꞌ. Rarit sin namae je, ma nriuꞌ naꞌaenb ee.  
\v 5 Rarit auf tuaf naan anrenu nteniꞌ in ameput tuaf es aꞌtetaꞌ. Mes sin anroor niis ne. Maski sin nmoeꞌ on mee-on mee msaꞌ, mes auf tuaf naan anreun in ameupt ein piut. Mes ameup pooꞌn ein naan anbeos bian, ma nroor niis bian.  
\v 6 Namuni te, auf tuaf ee anmuꞌi haa tuaf meseꞌ. Tua meseꞌ naan, es reꞌ auf tuaf ee in aan moen meseꞌ reꞌ in neek niis ne. Natuin ka tiit attein fa ranan bian, es naꞌ in nreun in aan mone naan. In natenab am nak, ‘Karu au ꞌreek au aan moen ji neikn on, sin of antoup goe nok rek-reko, ma sin of natniin ee msaꞌ.’   
\p
\v 7 Onaim in anreek haefan in aan mone naan he nnao. Mes oras ameup pooꞌn ein naan niit riꞌanaꞌ naan neem ate, sin naꞌuab ein am nak, ‘Hoe! Hi mkius miit feꞌ! Aꞌnaef ee anreek haefan in aan hoin ee neikn on neem! Karu ꞌnaef ee nmate te, in reꞌ ia of es reꞌ antoup areꞌ baer pusaak ein. Onaim iim he troor tiis ne, he hit tpaar tain areꞌ kanan in aꞌmuiꞌn ein!’  
\v 8 Rarit sin arsin anheek je, ma anroor niis ne. Ma sin nporin in aon amates naan anbi pooꞌn ee in kotin. Retaꞌ naan antuuꞌ ma namsoup on reꞌ naan, tua.”   
\p
\v 9 Rarit Naiꞌ Yesus nataan areꞌ kaes koꞌun naan am nak, “Natuin hi teenb ein ate, of auf tuaf naan anmoeꞌ saaꞌ neu ameup pooꞌn ein naan? Natuin Au teenb ii te, in of neem ma nroor niis areꞌ ameupt ein naan ok-okeꞌ. Rarit in naꞌsebaꞌ pooꞌ anggur naan neu atoin sonaꞌ.   
\p
\v 10 Hit arkit atrees tiit atbi Uisneno in Suur Akninuꞌ mnak,  
\q1 ‘Anmuiꞌ faut goes reꞌ nahunu te tuukn ein nait inporin.  
\q2 Mes oras ia, fatu naan anjair fatu ꞌsukif neu nii ainaf.   
\q1
\v 11 Uisneno es reꞌ anpiir nain Kuun ee, ma nateek fatu naan.  
\q2 Onaim hit tiit atrair in masan arekon!’ ”\x + \xo 12:11 \xt Siit Pures-Boꞌis sin 118:22-23\x*   
\p
\v 12 Kaes koꞌun naan nahinin nak, Naiꞌ Yesus ansair sin neik retaꞌ reꞌ naan. Sin humaꞌ meseꞌ nok atoin ameup pooꞌ anggur sin. Es naan ate, sin nmurai namin ranan he nheek Je. Mes sin namtausan too mfaun ein reꞌ anromin he natniin Naiꞌ Yesus In nonin. Onaim sin nnaon nasaitn aah Ee.   
\s1 Atoniꞌ namin ranan he nakreo Usif Yesus neik rasi baen beo  
\r (Naiꞌ Mateos 22:15-22, Naiꞌ Lukas 20:20-26)  
\p
\v 13 Rarit atoin Yahudis sin aꞌnaakt ein anreun tuaf fauk naꞌkon partei pirsait Farisi ma naꞌkon partei purtik Herodes neman he nataan Naiꞌ Yesus he namouf Goe.  
\v 14 Sin neman ntean ate, sin nataan Ee mnak, “Aam tungguru! Hai arkai mihini mmak, Ho neek maan ro amneot, ma ka mputa-kriu miit fa. Ho mkisu haa atoniꞌ in nekan. Ho mutoon munoon Uisneno In romin, natuin Ho ka mpiir fa humaf. Onaim oras ia, hai he mitaan uab es. Tatuin hit atoran pirsait Yahudi te, of hit he tbaenaꞌ beo teu uis koꞌu pah Roma,\f + \fr 12:14 \ft Uis koꞌu nbi prenat pah Roma, sin nteek ee te nak ‘Keser’.\f* aiꞌ kaah?”   
\p
\v 15 Mes Naiꞌ Yesus nahini nrair nak, sin namin ranan he nkoop Ee, he nraban aprenat pah Roma. Onaim Naiꞌ Yesus nataah neik haan maꞌfenaꞌ am nak, “Nansaaꞌ am es hi he mkopoꞌ Kau meik rasi naan? Mikriraꞌ miit Kau roit fua es!”   
\p
\v 16 Rarit sin nnonaꞌ roit fuaꞌ es neu Naiꞌ Yesus. In ntoup ma ntae roit naan. Rarit In nataan sin am nak, “Sekau in huumn ii es reꞌ ia? Sekau kaan ee es reꞌ matuꞌi reꞌ ia?”  
\p Sin natahan am nak, “Reꞌ naan uis koꞌu pah Roma.”   
\p
\v 17 Rarit Naiꞌ Yesus naꞌuab am nak, “Karu on naan ate, meik meu prenat saaꞌ reꞌ anjair preent ii in hak. Ma meik meu Uisneno saaꞌ reꞌ anjair Uisneno In hak.”  
\p Anneen In haan tahas on naan ate, sin arsin ansanmakan, natuin In uaban naan namneo. Onaim sin ka bisa namouf Goe fa.   
\s1 Anmatoom nok amates anmoni nfain, ma anmuiꞌ rais matsaos anbi neno tunan, aiꞌ kaah?  
\r (Naiꞌ Mateos 22:23-33, Naiꞌ Lukas 20:27-40)  
\p
\v 18 Rarit atoniꞌ fauk naꞌkon pukan pirsait bian neman he namouf Naiꞌ Yesus. (Sin naꞌkon pukan pirsait Saduki reꞌ nanoin ein am nak, amaets ii ka nmonin nfain niit fa).\x + \xo 12:18 \xt Haef ein sin Retaꞌ 23:8\x*  
\v 19 Sin naꞌuab ein nok Naiꞌ Yesus am nak, “Aam tungguru! Kaꞌo Musa antui hit atoran harat es am nak: karu atoin es nmaet nasaitan in fee, ma ka nmuiꞌ fa anah, atoin amates naan in orif ro he nsao bifee banuꞌ naan, maut he nahoni nfee sufaꞌ-kaꞌuf neu in tataf reꞌ anmate nrair naan.\x + \xo 12:19 \xt Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 25:5\x*  
\v 20 Namneo, kaꞌo Musa nanoniꞌ kit on reꞌ naan. Onaim hai he mitaan miit Ko, tua. Anmuiꞌ atoniꞌ hiut anmaꞌori-taatn ein. Moen unu, ansao nahuun, rarit in nmaet, mes ka nahoniꞌ fa.  
\v 21 Onaim in orif reꞌ natuin ee ji ansao bifee banuꞌ naan. Mes ka ꞌroo fa te, in nmaet ma ka nahoniꞌ fa. On naan amsaꞌ, in orif reꞌ natuin ee ji, ansao bifee banuꞌ naan, ma in nmate msaꞌ, mes ka nahoniꞌ fa.  
\v 22 Ma rasi naan anjari msaꞌ neu amuint ein, tar antea aheit suus goe nmate msaꞌ. Rarit banuꞌ naan anmate msaꞌ.   
\p
\v 23 Onaim oras ia, hai he mitaan on nai: bifee naan ansao niit atoniꞌ hiut! Karu pah-piin ii namsopu te, ma Uisneno namonib nafaniꞌ amaets ein, of sekau es reꞌ anjair mone neu bifee naan?”   
\p
\v 24 Ma Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Karu hi mitaan on naan, hi ka mihiin namneo fa Uisneno In Suur Akniun ii in afan. Ma hi ka mihiin fa Uisneno In kuasat amsaꞌ. Onaim hi msaan amrair!   
\p
\v 25 Amneen! Ka tiit fa rais matsaos et sonaf neno tunan. Areꞌ amates reꞌ Uisneno namonib nafaniꞌ sin, ka nmatsaon ntenin fa. On naan amsaꞌ Uisneno In ameupt ein naꞌkon sonaf neno tunan ka nmatsaon fa.  
\v 26 Onaim anmatoom nok areꞌ amates he nmoni nfain, aiꞌ kaah, Au he utoon ki on nai: of oniꞌ hi feꞌ ka mitenab maan fa retaꞌ anmatoom nok ai reꞌ nout hau uuꞌ aan es, mes ka npuut fa. Retaꞌ naan nak, Uisneno naꞌuab neu kaꞌo Musa mnak, ‘Ho naiꞌ-kaꞌo sin Uisneon goe es reꞌ Au. Sin esan reꞌ kaꞌo Abraham, kaꞌo Isak, ma kaꞌo Yakop. Sin arsin naꞌruir ein ma naꞌbesan piut neu Kau, tar antea oras ia.’\x + \xo 12:26 \xt Anpoin naꞌkon Pah Masir 3:6\x*  
\v 27 Onaim hit tahini mtak sin naiꞌ-kaꞌo sin anmaten nrarin oras ahunut. Mes, natuin Uisneno nak, In anjair sin Uisneon goa feꞌ, es naan ate hit tahiin tak, sin nmonin nfanin. Onaim maski sin anmaten nrarin, mes sin nmonin nfanin amsaꞌ. Namneo, amoint ii es reꞌ naꞌruriꞌ ma naꞌbees neu Uisneno. Mes atoin amaets ii, kaah fa aiꞌ? Onaim karu hi mnaaꞌ miheran noniꞌ reꞌ nak, amaets ein ka nmonin nfanin fa, ro hi msaan teb-tebe!”   
\s1 Atneek Uisneno ma hit aok-bian amsaꞌ  
\r (Naiꞌ Mateos 22:34-40, Naiꞌ Lukas 10:25-28)  
\p
\v 28 Anbi oras naan, anmuiꞌ naan tunggur agama tuaf es nok antook ma nneen Naiꞌ Yesus naꞌuab nok atoniꞌ pukan Saduki sin. Tunggur agama naan natenab nak, Naiꞌ Yesus nataah sin haan tanas sin nok reko. Rarit in nataan Naiꞌ Yesus am nak, “Aam! Au he utaan Ko on nai: hit atoran harat ma prenat rais pirsait ein amfau reꞌuf. Naꞌko areꞌ kanan prenat kaꞌo Musa, prenat mee es reꞌ pentiing anneis ji?”   
\p
\v 29 Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Prenat reꞌ pentiing anneis anbi Uisneno In Suur Akninuꞌ nak on nai:  
\q1 ‘Areꞌ kanan atoin Israelas ki, amneen mirek-rekoꞌ!  
\q1 Uisneno ro hit Usif,  
\q2 ma hit Aꞌnakat.  
\q3 Ka tiit fa bian anteniꞌ, In nmees Kuun!   
\q1
\v 30 Onaim hi ro he mneek Ee \it anneis\it* naꞌko areꞌ bian sin.  
\q2 Es naan ate, hi ro he mimnau Goe piut-piut,  
\q2 mihiin Je batuur-batuur,  
\q2 ma mmeup maꞌtaniꞌ he mituin In romin.’\x + \xo 12:30 \xt Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 6:4-5\x*   
\p
\v 31 Ma prenat no nua ii nak:  
\q1 ‘Ho ro he mneek ho aok-bian, namnees on reꞌ ho mneek ho tuam aan kuum.’  
\p Prenat noon nuaꞌ ein reꞌ ia, esan reꞌ pentiing anneis. Ka nmuiꞌ fa prenat bian reꞌ pentiing anneis naꞌkon preen nuaꞌ ein reꞌ ia.”\x + \xo 12:31 \xt Aꞌnaak Rais Pirsait ein sin Atoran 19:18\x*   
\p
\v 32 Rarit tunggur agama naan naꞌuab antein neu Naiꞌ Yesus am nak, “Namneo! Reꞌ Ho muꞌuab ee naan, namneo. Uisneno anjair hit Usif, ma ka tiit fa Uisneno ꞌtetaꞌ.\x + \xo 12:32 \xt Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 4:35\x*  
\v 33 Hit ro he tneek Ee anneis naꞌko areꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ, ma tamnau Goe piut, tahiin Je, ma tmeup maꞌtaniꞌ he tatuin In romin, ma hit ro he tneek hit aok-bian ein namnees on reꞌ hit tneek hit tuak. Nok ranan naan ate, naꞌ Uisneno anmariin anneis, naꞌko hit arahaa he tatuin atoran rais pirsait anmees. Naan reko nneis naꞌko hit arahaa he troor muꞌit he taꞌturuꞌ, aiꞌ atfee bareꞌ bian neu Ne.”\x + \xo 12:33 \xt Naiꞌ Hosea 6:6\x*   
\p
\v 34 Anneen in haan tahas naan ate, Naiꞌ Yesus natenab nak tunggur agama naan nahiin In sarit naan nok reko. Onaim Naiꞌ Yesus nak, “Aar akreꞌo te, ho he noi mjair Uisneno Iin na.”  
\p Rarit, ka nmuiꞌ fa tuaf es anteniꞌ reꞌ he nroim he nataan Naiꞌ Yesus, fin ka tiit fa es reꞌ nabeiꞌ Je te.\x + \xo 12:34 \xt Naiꞌ Lukas 10:25-28\x*   
\s1 Kristus naan, usif naiꞌ Daut in sufan, mes in njair naiꞌ Daut in Usin amsaꞌ  
\r (Naiꞌ Mateos 22:41-46, Naiꞌ Lukas 20:41-44)  
\p
\v 35 Rarit Naiꞌ Yesus nanoniꞌ too mfaun ein anbi Uisneno In Uim Onen Uuf. In nataan sin am nak, “Natuin hi teenb ii te, on mee? Tunggur agaam ein nanoin ein am nak, Kristus reꞌ naan es reꞌ Tuaf reꞌ Uisneno nruur nain Je naꞌko afi unu. Ma sin natenab nak, In suma sufaf naꞌko usif naiꞌ Daut. Mes tenab naan ka namneo fa.  
\v 36 Natuin afi unuꞌ Uisneno In Asmaan Akninuꞌ anpaek naiꞌ Daut he ntui mnak,  
\q1 ‘Uisneno natoon anrair au usiꞌ mnak,  
\q2 “Uum he mtook meu baer amasat et Au ꞌnimak aꞌneꞌu.  
\q3 Au of aꞌmoeꞌ areꞌ ho muusn ein, tar sin naꞌruir ein neu ko.’ ”\x + \xo 12:36 \xt Siit Pures-Boꞌis sin 110:1\x*   
\p
\v 37a Naꞌko naan ate, hit tahiin tak usif naiꞌ Daut anteek Kristus nak ‘Usif’. In aꞌmoufn ii nak, karu sin nteek ee nak Kristus naan suma usif naiꞌ Daut in sufan-kaꞌun, naan ka nanokab fa feꞌ. Fin In anjair usif naiꞌ Daut in Usin amsaꞌ.”   
\s1 Usif Yesus nak, ampaant om miꞌko tunggur agaam ein sin puta-kriuk ein  
\r (Naiꞌ Mateos 23:1-36, Naiꞌ Lukas 20:45-47)  
\p
\v 37b Oras Naiꞌ Yesus naꞌuab on naan ate, too mfaun ein anromin he nneen Ee.  
\v 38 Rarit In naꞌuab antein neu sin am nak, “Hi ro he mpaant om miꞌko tunggur agaam ein. Sin nromin he npairiurs ok neik sin baru mnaun ein, he nnao nateef nok too mfaun ein, he sin niit sin am nak, ‘Hoe! Sin ro kaes koꞌu batuur!’  
\v 39 Karu sin antaman anbin uim onen, aiꞌ nokan nbin fesat, sin namin aꞌtook arekot he too mfaun ein niit sin.  
\v 40 Mes mpaant om! Fin sin reꞌ naan nputa-kriu bifee baun ein, he nasiik ma ntoup naan sin uimn ein. Mes anbi too mfaun ein sin maatk ein, sin naꞌkoroꞌ sin ꞌmoeꞌ reuꞌf ein naan nok sin onen amnanu-mnanuꞌ. Sin nromin he biak ein nahinin nak sin neek ein kniunꞌ ein. Mes Uisneno of anfee kasat maꞌfenaꞌ neu sin.”   
\s1 Bifee banuꞌ amaꞌmuꞌit naꞌturuꞌ roi kolekte nneis-neis  
\r (Naiꞌ Lukas 21:1-4)  
\p
\v 41 Rarit Naiꞌ Yesus antoko nbaniꞌ neu peti ꞌturuꞌ, anbi Uisneno In Uim Onen Uuf. In niit tuaf amfaun neman ma ntao sin roi kolekte nbin peti ꞌturuꞌ naan. In niit atoin amuꞌit sin neman ma nataam sin roit koꞌu nbin naan.  
\v 42 Rarit bifee banuꞌ amaꞌmuꞌit tuaf es neem ma nꞌonen nok. In nataam roit sen nua nbi peti naan. Roit naan in oosn ii aanꞌ-anaꞌ.   
\p
\v 43 Onaim Naiꞌ Yesus annapen In atoup noinꞌ ein ma naꞌuab neu sin am nak, “Hi mkius mirek-rekoꞌ meu bifee banuꞌ amaꞌmuꞌit nee. In nataam roit suma sen nua goah, mes in nfee nneis naꞌko areꞌ kanan afeet ein.  
\v 44 Sin arsin anfeen kolekte naꞌko roi nesif. Mes bifee banuꞌ ia, anfee nain in roit ein okeꞌ neu Uisneno.”   
\c 13  
\s1 Usif Yesus natoon nain anmatoom nok Uisneno In Uim Onen Uuf ee in atseran  
\r (Naiꞌ Mateos 24:1-2, Naiꞌ Lukas 21:5-6)  
\p
\v 1 Rarit Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein anpoin naꞌkon Uim Onen Uuf. Oras sin npoin, In atoup noniꞌ tuaf es naruur Ee Uim Onen Uuf naan, ma naꞌuab am nak, “Bait Ho mkius miit ia feꞌ! Umi ia reokn ii kaah! Sin nbakin in faut kouꞌn ii reko ꞌmaten!”   
\p
\v 2 Mes Naiꞌ Yesus nataah ee mnak “Uim Onen ia, ro namaas! Mes ka ꞌroo fa te, sin of anpukai natserab areꞌ fatun reꞌ ia.”   
\s1 Neon amsoupt ein sin taanr ein  
\r (Naiꞌ Mateos 24:3-14, Naiꞌ Lukas 21:7-19)  
\p
\v 3 Rarit Naiꞌ Yesus sin nnaon neun aꞌtoꞌef Saitun, ma ntokon nbain ein anꞌanin Uisneno In Uim Onen Uuf. Rarit In atoup noinꞌ ein tuaf haa, neman ma naꞌuab nok Ne. Sin esan reꞌ naiꞌ Petrus, naiꞌ Yakobus, naiꞌ Yohanis, ma naiꞌ Anderias.  
\v 4 Sin nataan Ee mnak, “Aam! Bait Ho mutoon mufaniꞌ miit kai Ho uabam feꞌe na. Rekaꞌ te in oors ii ntea? Ma in taanr ein, onan reꞌ mee?”   
\p
\v 5 Rarit Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Asar hi mpanat mirek-rekoꞌ, he kais napoi naan ki.  
\v 6 Natuin of anmuiꞌ tuaf amfaun reꞌ neman ma npaas sin aꞌbaask ein am nak, ‘Au reꞌ ia, Kristus, Atoniꞌ reꞌ Uisneno nbaꞌan nain Je naꞌko unuꞌ.’ Onaim sin napoi naan tuaf amfaun.  
\v 7 Karu hi miit atoniꞌ anmakenan, aiꞌ hi mneen uab anin nak anmuiꞌ makenat et mee-mee, hi kais mimtau. Natuin areꞌ rasin naan ro he nboran, mes neon amsoupt ein ka ntea fa feꞌ.  
\v 8 Fin uuf es of anfeen ma nmaraban uuf es. Ma pah es of anmakeen nok pah es. Tainuuns ii anhasuꞌ anbi mee-mee. Amnaahs ii of maꞌtaniꞌ msaꞌ. Areꞌ rasin reꞌ ia anjarin tanar namnees on reꞌ bifee maꞌapuꞌ reꞌ nnaben meen mahoniꞌ.   
\p
\v 9 Onaim hi arki ro he mpanat mirek-rekoꞌ. Sin of neman ma nheek ki, rarit anheer neik ki neu umi feek rais pirsait. Ma sin of anbeos ki nbi uim oen ein sin naank ein. Ma sin of anfuut neik ki neu areꞌ anaaꞌ apreent ein, natuin hi mituinaꞌ Kau. Mes rasin naan amsaꞌ, anjarin asraak he hi mitonan sin areꞌ rasi anmatoom nok Kau.  
\v 10 Fin Uisneno In aanh ein ro he nnaon ma natoon nahunun Au Rais Reko neun areꞌ uuf-uuf anbin pah-pinan ia, rarit naꞌ neon amsoupt ein antean.  
\v 11 Mimnau! Karu sin nfuut neik ki neu umi feek rasi, hi kais mimtau ma mitenab am mak, ‘Au he uꞌuab ꞌak saaꞌ? Aiꞌ au he utaah ꞌak saaꞌ?’ Karu in oors ii antea, hi miꞌuab mituinaꞌ saaꞌ reꞌ Uisneno In Asmaan Akninuꞌ natoon ee neu ki.\x + \xo 13:11 \xt Naiꞌ Mateos 10:17-20, Naiꞌ Lukas 12:11-12\x*   
\p
\v 12 Anbi uim jes in nanan, karu tuaf es anpirsai neu Kau, of in orif-tataf sin es reꞌ namin ranan he nroor niis ne. Karu aanh ee es reꞌ anpirsai, of in aamf ee kuun es reꞌ neikn on anroor niis ne. Ma karu in ainaf-amaf anpirsai Kau, of sin aanh ein es reꞌ anroor niis sin.  
\v 13 Onaim of biak ein nsaken niis ki, natuin hi mpirsai meu Kau. Mes sekau es reꞌ naran tar antea namsoup, Uisneno ro nafeitn ee ma nfee ne ꞌhonis.”\x + \xo 13:13 \xt Naiꞌ Mateos 10:22\x*   
\s2 Ampanat mirek-rekoꞌ natuin neon amsoupt ein anpaumaakn een  
\r (Naiꞌ Mateos 24:15-28, Naiꞌ Lukas 21:20-24)  
\p
\v 14 Naiꞌ Yesus naꞌuab ankono mnak, “Tuaf es reꞌ neik amreꞌut of he neem. In ntaam ma nhake nbi baer nuni nbi Uisneno In Uim Onen Uuf, reꞌ ka pantas fa neu ne, tar in nhaiꞌniis bare naan. Es naan ate, Uisneno annao nasaitan bare naan. Karu hi miit rasi naan, hi mpanat mirek-rekoꞌ! (Sekau es reꞌ anrees reꞌ ia te, ro he npaant on!) Naan anjair tanar nak neon suust ein anpaumakan reꞌ-reuꞌf een. Karu hi miit on naan ate, abitan propinsi Yudea amfeen maen nai meu ꞌtoeꞌf ein.\x + \xo 13:14 \xt Naiꞌ Danial 9:27, 11:31, 12:11\x*  
\v 15 Ma hi ro he maen rab-raab, he kais amsiraak om. Karu tuaf mee npoi nrair naꞌko in umi, kais antebi nfain he nait bareꞌ bian antein.  
\v 16 Ma tuaf reꞌ anbi rene, kais antebi nfain he nait tai nusat antein. Ro in naen ankoon!\x + \xo 13:16 \xt Naiꞌ Lukas 17:31\x*  
\v 17 Reꞌ ansuus anneis-neis ji, es reꞌ bifee maꞌapuꞌ, ma bifee reꞌ nasuus riꞌanaꞌ. Fin sin ka bisa naen nanan fa.  
\v 18 Onaim reko nneis hi mꞌonen ma amtoit he rais amreꞌut naan kais neem nateef nok oras uran-anin.  
\v 19 Fin oras naan, maꞌnuuk ii kouꞌ reꞌuf! Anmurai naꞌko Uisneno nmoeꞌ pah-pinan ia tar antea neno ia, ka tiit fa suust es kouꞌn ii on reꞌ naan. Ma atoniꞌ of ka niit anteniꞌ fa susat nahuum on reꞌ naan.\x + \xo 13:19 \xt Naiꞌ Danial 12:1, Rasi Mnitas neu naiꞌ Yohanis 7:14\x*  
\v 20 Karu Uisneno ka naꞌparan fa neon suust ein naan, ka tiit fa tuaf he nmoni nkoon. Mes natuin Uisneno nneek niis In aan piir ein, es naan ate In naꞌparan neon suust ein naan.   
\p
\v 21 Karu nenon naan antean ate, hi of amneen biak ein naꞌuab ein am nak, ‘Amkius nai! Kristus es ia!’ Mes tuaf bian nak, ‘Kristus et nee!’ Mes natiꞌ hi kais amneen, oo!  
\v 22 Ma of anmuiꞌ atoniꞌ reꞌ anpoi ma npaas in aꞌbasan am nak, ‘Au reꞌ ia, Kristus!’ Bian anteniꞌ nak, ‘Au reꞌ ia, Uisneno In mafefa kninuꞌ.’ Sin of anmoꞌen rais sanmakat humaꞌ-humaꞌ neik kuasat naꞌkon niut reꞌuf he nputa-kriu. Sin namin ranan humaꞌ-humaꞌ he karu reko te, sin nasekeb Uisneno Iin na.  
\v 23 Hi ro he mpanat mirek-rekoꞌ! Neon suust ein naan ka ntean fa feꞌ, mes Au umnaub ꞌain ki sin!”   
\s2 Mansian Batuur-Batuur In amneman  
\r (Naiꞌ Mateos 24:29-31, Naiꞌ Lukas 21:25-28)  
\p
\v 24 Rarit Naiꞌ Yesus antaru ntein In uaban neu In atoup noinꞌ ein am nak, “Karu neon suust ein ankonon ate,  
\q1 ‘Maans ii of nameisꞌook,  
\q2 ma fuun ii of nasab-saab amsaꞌ.\x + \xo 13:24 \xt Naiꞌ Yesaya 13:10, Naiꞌ Yeskial 32:7, Naiꞌ Joel 2:10,31, 3:15, Rasi Mnitas neu naiꞌ Yohanis 6:12\x*   
\q1
\v 25 Akfuun ein of anbamoufun naꞌkon neon goe tnanan,  
\q2 ma areꞌ kuasat abitan neon goe tnanan anrikraakn ok.’\x + \xo 13:25 \xt Naiꞌ Yesaya 34:4, Naiꞌ Joel 2:10, Rasi Mnitas neu naiꞌ Yohanis 6:13\x*   
\p
\v 26 Rarit naꞌ areꞌ mansian of niit Kau, Mansian Batuur-Batuur reꞌ ia. Of Au ꞌuum uꞌko neon goe tunan. Ma areꞌ too mfaun ein of niit Au kuasak, ma Au pinak ma krahak ok-okeꞌ.\x + \xo 13:26 \xt Naiꞌ Danial 7:13, Rasi Mnitas neu naiꞌ Yohanis 1:7\x*  
\v 27 Rarit Au of aꞌreun Uisneno In ameupt ein naꞌkon sonaf neno tunan, he nnaon nabuabaꞌ areꞌ tuaf ein reꞌ Au ꞌpiri ꞌrair sin, naꞌkon pah-piin ii tuuk am tuuk, naꞌkon pasaꞌ neon-saet tar antea pasaꞌ neon-teas, naꞌkon pasaꞌ ponain tar antea pasaꞌ haaꞌ-nua.”   
\s2 Neon suust ein anjarin tanar neu Usif Yesus In amneman  
\r (Naiꞌ Mateos 24:32-35, Naiꞌ Lukas 21:29-33)  
\p
\v 28 Naiꞌ Yesus antaru ntein In uaban am nak, “Au ꞌait retaꞌ uꞌko hau. Karu hau naan in nook ein nmurai namnatun, naan anjair tanar nak oras fauk-nais ii anpaumaak een.  
\v 29 On naan amsaꞌ, karu hi miit neon suust ein naan neman, on reꞌ saaꞌ reꞌ Au utoon aꞌrair ki naan, naan anjarin tanar nak anpaumaak he Au ꞌuum een.  
\v 30 Oras ia, amneen mirek-rekoꞌ! Naꞌko hi ar-arki reꞌ ia, of anmuiꞌ tuaf reꞌ anmoin feꞌ, oras neon suust ein naan antean.  
\v 31 Maski neno tunan ma pah-pinan namneuk, mes Au uabk ii of antahan nabar-baar.”   
\s2 Usif Yesus In amneman naan maꞌnifaꞌ  
\r (Naiꞌ Mateos 24:36-44)  
\p
\v 32 Naiꞌ Yesus antaru ntein am nak, “Ka tiit fa tuaf es, reꞌ nahiin neno mee, aiꞌ anreuk fauk ate, of Au ꞌfain ꞌuum. Uisneno In ameupt ein sonaf neno tunan amsaꞌ ka nahinin fa. Au Tuak ii msaꞌ, ka uhiin fa. Suma Au Amaꞌ anmees nahiin.\x + \xo 13:32 \xt Naiꞌ Mateos 24:36\x*  
\v 33 Natuin rasi naan ate, hi ro he mpanat mirek-rekoꞌ, natuin hi ka mihiin maan fa rekaꞌ te in oors ii ntea.   
\p
\v 34 Ka ꞌroo fa te, Au ꞌnao usaitan ki. Mes of Au ꞌfain ꞌuum. Namnees on reꞌ tuaf reꞌ annao nporin in umi neu bare ꞌroo-ꞌroo. In nreun in ameupt ein he npao in umi naan rek-reko. Ma in nbati nfeen sin es am es ate nok in mepu. In naprenat apao enoꞌ he npanat narek-rekoꞌ tar antea in nfain neem.\x + \xo 13:34 \xt Naiꞌ Lukas 12:36-38\x*  
\v 35 Hi ro he mpao fai-manas amsaꞌ, natuin hi ka mihiin fa oras mee te, uim tuaf naan of anfain neem. He maans ii nmabe, oo, fai tnanaꞌ, oo, maans ii naꞌpupuꞌ, oo, aiꞌ maans ii feꞌe nsae. Hi ka mihiin maan fa neu he rekaꞌ.  
\v 36 Kais-kaisaꞌ in neem nok askeken ate, in napein ki amtuup amfiin ma mikoon feꞌ.   
\p
\v 37 Onaim saaꞌ reꞌ Au utoon ꞌeu ki ia, Au utoon ꞌeu bian sin amsaꞌ am ꞌak, ‘Hi ro he mpanat mirek-rekoꞌ he mseun Kau.’ ”  
\p [Nok rasi naan ate, Usif Yesus naꞌtuꞌub In uaban nok In atoup noinꞌ ein nbin aꞌtoꞌef Saitun.]   
\c 14  
\s1 Aꞌnaakt ein namin raan maꞌnifaꞌ he nheek Usif Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 26:1-5, Naiꞌ Lukas 22:1-2, Naiꞌ Yohanis 11:45-53)  
\p
\v 1-2 Rarit aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein ma tunggur agaam ein namin raan maꞌnifaꞌ feꞌ he nheek Naiꞌ Yesus. Fin sin he nroor Goe. Ma sin anꞌaotr ein asraak am nak, “Kaisaꞌ feꞌ! Kais atmanaap he theek Je, fin neon kouꞌn ii anhaumaakn een. Kais-kaisaꞌ too mfaun ein napoitn ein taisibu.”  
\p Sin naꞌuab ein on naan, natuin anmeu te, atoin Yahudis sin nateef nok neon koꞌu ‘Paska’, ma ‘Fesat Utunuꞌ ka Maseor Muur fa’. Anbin nenon reꞌ naan, sin feest ein he namnau nafaniꞌ oras ahunut, reꞌ Uisneno napoitan sin beꞌi-naꞌi sin naꞌkon pah Masir.\x + \xo 14:1-2 \xt Anpoin naꞌkon Pah Masir 12:1-27\x*   
\s1 Bifee reꞌ naronib miin foo meniꞌ reꞌ maꞌosaꞌ neu Usif Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 26:6-13, Naiꞌ Yohanis 12:1-8)  
\p
\v 3 Anbi kuan Betania, anmuiꞌ atoin es, kaan ee naiꞌ Simon. Nahunu te, atoniꞌ anmaiꞌniisn ee, natuin in ameen nui-atrokiꞌ. Mes oras ia, in nareko nrair.  
\p Onaim oras neon kouꞌ gui ka ntea fa feꞌ, Naiꞌ Yesus sin annaon ma nbukaen anbin naiꞌ Simon in umi. Oras sin nbukaen, bifee jes neem nateef nok Naiꞌ Yesus. In nnaaꞌ neik boot faut goes, reꞌ narai je nok miin foo meniꞌ reꞌ maꞌosaꞌ.\f + \fr 14:3 \ft Miin foo meniꞌ naan in oosn ii namnees nok kai tuaf es anbi toon es. Suur Akninuꞌ uab Yunani ntui mnak minaꞌ naan in oosn ii \ft \+it ‘denari’\+it* natun teun, ma minaꞌ naan in kaan ee ‘\+it nardos\+it*’, reꞌ nahunu te atoniꞌ nmoeꞌ je naꞌko hau ꞌbaꞌat reꞌ foo bonaꞌ. Suur Akninuꞌ uab Indonesia nak ‘narwastu’. Botor naan, sin nmoeꞌ je naꞌko fatu reꞌ atoniꞌ anpaaht aah ee. Botor naan amsaꞌ ate, maꞌosaꞌ. Suur Akninuꞌ uab Yunani nak botor naan sin nmoeꞌ je naꞌko fatu reꞌ in kaan ee \+it ‘alabastros’\+it*. Suur Akninuꞌ uab Indonesia nak fatu naan in kaan ee ‘batu pualam’. Amrees \+it naiꞌ Lukas\+it* 7:37-38 amsaꞌ.\f* Rarit bifee naan anꞌipu nporin botor naan in neon. Ma in naronib akreꞌo-kreꞌo neu Naiꞌ Yesus In aꞌnakan he anjair tanar nak in nhormaat Naiꞌ Yesus.   
\p
\v 4 Mes anbi naan, anmuiꞌ atoniꞌ fauk reꞌ anbukaen nokan amsaꞌ. Oras sin niit bifee naan anmoeꞌ on reꞌ naan, sin natoꞌon ma naꞌuab ein nok haan beꞌo mnak, “Huu! Bifee saaꞌ na es reꞌ ia, es naꞌ in nporin nareuꞌ miin foo meniꞌ maꞌosaꞌ reꞌ ia!?  
\v 5 Reko nneis in naꞌsosaꞌ minaꞌ reꞌ naan! Rarit in nbait roit ein naan neu amaꞌmuiꞌt ein! Natuin miin foo meniꞌ naan in oosn ii namnees nok kai tuaf es anbi toon es.” Rarit sin nakain ee nok maꞌtaniꞌ.   
\p
\v 6 Mes Naiꞌ Yesus nataah sin am nak, “Hi kais misusab bifee reꞌ ia! Amkonan! Au ꞌmariin, natuin in nꞌoop anrair miin foo meniꞌ neu Au aok.  
\v 7 Amaꞌmuiꞌt ein nok ki neno-neno. Onaim hi bisa mturun ma mbaab sin ansuun oras. Mes ka ꞌroo fa te, Au ka neu he ubua ꞌteniꞌ fa ꞌok ki.\x + \xo 14:7 \xt Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 15:11\x*  
\v 8 Au ꞌmoink ii ka ꞌroo fa goen. Ma bifee reꞌ naronib minaꞌ neu Kau, in npairoir nain Au aok ii, on reꞌ in nkakiꞌ nain fubonaꞌ neu Au aok-taꞌuk.  
\v 9 Mimnau mirek-rekoꞌ! Uisneno In Rais Reko of nanaob on anbi mee-mee nbi pah-pinan ia, ma tuaf of naretaꞌ anmatoom nok bifee ia in aꞌmoꞌen arekot. Maut he areꞌ mansian ein namnau goe.”   
\s1 Naiꞌ Judas naim ranan he naꞌsosaꞌ Usif Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 26:14-16, Naiꞌ Lukas 22:3-6)  
\p
\v 10 Rarit anmuiꞌ tuaf es naꞌko atoup noniꞌ tuaf boꞌes am nua, kaan ee naiꞌ Judas Iskariot. In npoi nnao ma naim aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein, he naꞌsosaꞌ Naiꞌ Yesus neu sin. Oras in nateef nok sin, in nateabaꞌ in sarit.  
\v 11 Oras aꞌnaakt ein anneen naiꞌ Judas in uaban naan, sin nmarinan nmaten. Ma sin nbaasn ee mnak, “Karu ho he muꞌsosaꞌ Naiꞌ Yesus meu kai, hai of ambaen ko.” Rarit naiꞌ Judas anpoi ma nmurai naim ranan he nanaꞌat Naiꞌ Yesus neu sin.   
\s1 Usif Yesus anbukae nbi fesat Paska nok In atoup noinꞌ ein  
\r (Naiꞌ Mateos 26:17-25, Naiꞌ Lukas 22:7-14,21-23, Naiꞌ Yohanis 13:21-30)  
\p
\v 12 Neno naan, neon ahunut naꞌko neon koꞌun atoin Yahudis sin. Anbi neno naan, sin biasa ntunun utunuꞌ reꞌ ka mamuur fa, ma sin nroron ꞌbib-kase msaꞌ. Onaim Naiꞌ Yesus In atoup noinꞌ ein neman ma nataan Ee mnak, “Aam! Neno ia, hit neon koꞌu Paska. Onaim Ho roim ii he hai mnao mibarab baer fesat Paska meu mee?”   
\p
\v 13 Rarit Naiꞌ Yesus anreun In atoup noniꞌ tuaf nua mnak, “Hi mnao mihuun nai meu kota. Anbi naan, of hi miteef mok atoin es reꞌ nasaah oe nbi kuis aan es. Hi mnao mituin ee.  
\v 14 Karu in nnao ntaam neu umi mee te, hi mtaam mituin ee. Rarit hi mitoon meu uim tuaf naan am mak, ‘Aam! Hai Tungguur goe ntoit bare he nmoeꞌ fesat Paska nok In atoup noinꞌ ein.’  
\v 15 Fin atoniꞌ naan of naruruꞌ ki keꞌen mainuan es, et umi ktutaꞌ naan in fafon. In nkikin anrair keꞌen naan. Onaim hi nua ki mibarab bukaet ambi naan.”   
\p
\v 16 Rarit sin nua sin annaon neun kota. Anbi naan, sin nateef nok areꞌ saaꞌ-saaꞌ reꞌ Naiꞌ Yesus natoon anrair sin. Onaim sin nabarab he Naiꞌ Yesus sin nbukaen fesat Paska anbi naan. Rarit sin nua sin annao naskau Naiꞌ Yesus nok In atoup noniꞌ bian.   
\p
\v 17 Oras maans ii he noi nmouf, Naiꞌ Yesus nok In atoup noniꞌ boꞌes am nua nnaon ntaman neun bare naan.  
\v 18 Anbin bare naan, sin ntokon ma nbukaen nabu-buan. Oras sin nbukaen, Naiꞌ Yesus naꞌuab am nak, “Hi mneen! Anmuiꞌ tuaf es naꞌko ki reꞌ of naꞌsosaꞌ Kau neu atoin sonaꞌ.”\x + \xo 14:18 \xt Siit Pures-Boꞌis sin 41:10\x*   
\p
\v 19 Oras sin nnenan on naan ate, sin neek ein naꞌuun ein. Rarit sin es-es ate nataan Naiꞌ Yesus am nak, “Aam! Reꞌ Ho mteek ee naan, ka au fa, oo?”   
\p
\v 20 Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Tuaf reꞌ narepaꞌ utunuꞌ nok Kau nbi ꞌpik-oef ia, of in es reꞌ naꞌsosaꞌ Kau.  
\v 21 Mimnau, joo! Au, Mansian Batuur-Batuur reꞌ ia, ro he ꞌmaet, on reꞌ matuꞌi nrair et Uisneno In Suur Akninuꞌ. Onaim ampaant om! Atoniꞌ reꞌ naꞌsosaꞌ Kau naan, of in nsutai kuun in amreꞌun! Reko nneis bait in ainf ee kais nahoins ee.”   
\s2 Usif Yesus naꞌuab am nak, utunuꞌ ma tua min-kase anjair tanar he tamnau Goe  
\r (Naiꞌ Mateos 26:26-30, Naiꞌ Lukas 22:14-20, 1 Korintus 11:23-25)  
\p
\v 22 Oras sin nbukaen, Naiꞌ Yesus nait naan utunuꞌ fua es, ma ntoit makasi neu Uisneno. Rarit In nteib utunuꞌ naan pisaꞌ-pisaꞌ, ma nfee sin neu In atoup noinꞌ ein. Rarit In naꞌuab am nak, “Utunuꞌ reꞌ ia, Au aok. Mait ma mbukae nai, tua.”   
\p
\v 23 Rarit In nait naan kraa mninut reꞌ matuaꞌ tua min-kase. Ma In ntoit makasi neu Uisneno. Rarit In nnonaꞌ kraas naan neu In atoup noinꞌ ein, he sin nbukaen.  
\v 24 Ma In naꞌuab am nak, “Tua min-kase ia, Au naaꞌ. In of natꞌoop he nsoi nafetin too mfaun. Naaꞌ reꞌ ia, anjair tanar reꞌ namnaub kit nak, saaꞌ reꞌ Uisneno nbaꞌan anrair sin naan, anjarin esan reꞌ ia. Mait ma mbukaen nai.\x + \xo 14:24 \xt Anpoin naꞌkon Pah Masir 24:8, Naiꞌ Yeremias 31:31-34\x*  
\v 25 Amneen mirek-rekoꞌ! Anmurai mabeꞌ ia, Au ka neu he ꞌbukae ꞌteniꞌ fa tua min-kase on reꞌ ia. Tar Au ꞌok Au Amaꞌ amtuun Om ma miprenat mibu-bua mbi sonaf neno tunan, naꞌ Au ꞌbukae ꞌteniꞌ.”   
\p
\v 26 Rarit sin nsii siit es, he nboꞌis Uisneno. Rarit sin npoin oras fai, ma nnaon neun aꞌtoꞌef Saitun.   
\s1 Usif Yesus natoon nahuun nak, naiꞌ Petrus of nasuan Ee  
\r (Naiꞌ Mateos 26:31-35, Naiꞌ Lukas 22:31-34, Naiꞌ Yohanis 13:36-38)  
\p
\v 27 Oras sin nnaon nabuan naan, Naiꞌ Yesus natoon nanin sin am nak, “Mabeꞌ ia, hi arki of maen misaitan Kau. Fin matuꞌi nrair et Uisneno In Suur Akninuꞌ nak,  
\q1 ‘Uisneno of naꞌmaet atukus,  
\q2 ma in ꞌbib-kaesn ein naen ansiksaakn ok.’\x + \xo 14:27 \xt Naiꞌ Sakarias 13:7\x*   
\p
\v 28 Namneo, Au ro he ꞌmaet. Mes karu Au ꞌmoni ꞌfain jen ate, Au of aꞌnao uhunun ki ꞌeu propinsi Galilea.”\x + \xo 14:28 \xt Naiꞌ Mateos 28:16\x*   
\p
\v 29 Rarit naiꞌ Petrus anprotees am nak, “Aam! Maski sin naen nasaitan Ko, mes au ka neu fa he ꞌaen, tua!”   
\p
\v 30 Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Peꞌu! Natiꞌ mumnau! Mabeꞌ ia, nahuun naꞌko maun ii nkokreꞌon hanaꞌ nua, ho musuan amrair Kau eraꞌ teun goen mak, ho ka muhiin Kau fa!”   
\p
\v 31 Mes naiꞌ Petrus haan ii nsae mnak, “Kaah fa, tua! Karu Ho mmate te, au ꞌmaet ꞌok. Au ka neu fa he ꞌaen usaitan Ko, tua!”  
\p Naiꞌ Petrus in aok-bian sin es-es ate naꞌuab on naan amsaꞌ.   
\s1 Usif Yesus anꞌonen anbi poꞌon Getsemani  
\r (Naiꞌ Mateos 26:36-46, Naiꞌ Lukas 22:39-46)  
\p
\v 32 Rarit Naiꞌ Yesus nok sin annaon nkonon ma ntean pooꞌn es et aꞌtoꞌef Saitun, kaan ee ‘Getsemani’. Onaim Naiꞌ Yesus naꞌuab neu sin am nak, “Amtoko mpao Kau mbi reꞌ ia. Au he ꞌnao ꞌonen ꞌeu reꞌ nee.”   
\p
\v 33 Ma In nhaman neik naiꞌ Petrus, naiꞌ Yakobus, ma naiꞌ Yohanis, he nnao nabua nok Ne. Anmurai naꞌko oras naan, In neekn ii nsuus ma ka ntaininaꞌ fa.  
\v 34 In naꞌuab neu sin am nak, “Au neek ii nsuus anmaet! Au ꞌnaben ate Au he ꞌmaet jen. Hi mtook ma mpao mbi reꞌ ia.”   
\p
\v 35-36 Rarit In nnao nteniꞌ kreꞌo, rarit anriꞌtuu ma nꞌonen am nak, “Amaꞌ amanekat! Karu Ho mromi te, Au kais aꞌsutai nanaꞌrenat naan tar aꞌtea he ꞌmaet on reꞌ ia. Au uhiin urair ꞌak, ka tiit tain fa saaꞌ reꞌ Ho ka bisa mmoeꞌ maan ee fa. Onaim karu reko te, Ho mait muꞌrobaꞌ rais haꞌmuꞌit reꞌ ia naꞌko Kau. Mes kaisaꞌ mutuin Au romik; maut nai he mutuin Ho romim, tua.”   
\p
\v 37 Rarit In nfain neu In atoup noniꞌ tua teun ein naan, mes sin ntupan nfinin. Onaim In npooꞌ naꞌfenaꞌ sin, ma naꞌuab neu naiꞌ Petrus am nak, “Hoe! Peꞌu!\f + \fr 14:37 \ft Suur Akninuꞌ uab Yunani ntui nak ‘Simon’ anbi eraꞌ ia. Naiꞌ Simon naan, naiꞌ Petrus in kanan bian.\f* Ho mtuup kuum, oo? Au ꞌbi nee rabah. Mes hi he mpao kreꞌo msaꞌ, hi ka mibeiꞌ fa!  
\v 38 Mumeu maatm ein naan feꞌ. Rarit amfeen he mpao mok Kau! Hi neekm ein anromin he hi mmoeꞌ rais reko, mes hi aom ein anꞌoren. Onaim reko nneis hi mꞌonen, he karu ꞌsuuꞌ te neem ate, kais niis ki.”\x + \xo 14:38 \xt 1 Korintus 10:13\x*   
\p
\v 39 Rarit Naiꞌ Yesus annao nꞌonen anteniꞌ haef es. In ntoit antein he Uisneno nait naꞌrobaꞌ rais haꞌmuꞌit reꞌ naan naꞌko In tuan.  
\v 40 Rarit In nfain neem neu In atoup noniꞌ tua teun ein naan. Mes sin ntupan nfinin, fin sin maatk ein nmaꞌfenan reꞌ-reꞌuf. Onaim In npooꞌ nafenaꞌ ntein sin. Mes sin ka nahini ntein-teinꞌ ein fa, he nataah Ee nak saaꞌ.   
\p
\v 41 Rarit Naiꞌ Yesus annao nasaitan sin he nꞌonen haeꞌ teun ii. Rarit In nfain neem, ma anpooꞌ nafenaꞌ antein sin. In naꞌuab am nak, “Airoo! Hi mtuup-tuup feꞌ, oo? Noo goah nai! Amfeen nai! Fin atoniꞌ reꞌ naꞌsosaꞌ Kau, Mansian Batuur-Batuur reꞌ ia, anpaumaak een. Oras ia, sin he nheek ma nnonaꞌ Kau neu atoin amoeꞌ saant ein.  
\v 42 Amfeen nai ma mkius nai! Atoniꞌ reꞌ naꞌsosaꞌ Kau, neem een. Iim he tnao tateef tok sin!”   
\s1 Anheek Usif Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 26:47-56, Naiꞌ Lukas 22:47-53, Naiꞌ Yohanis 18:3-12)  
\p
\v 43 Oras Naiꞌ Yesus naꞌuab on naan feꞌe te, nok askeken naiꞌ Judas nok atoni mfaun ein neman. Sin neik suin tukaꞌ nok hau tukaꞌ, he nheek Naiꞌ Yesus. Sin nmoeꞌ rasi naan, fin sin napenin aprenat naꞌko atoin Yahudis sin aꞌnaakt ein. Sin arsin esan reꞌ aꞌnakat rasi pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein, tunggur agaam ein, ma mnais harat Yahudi sin.  
\v 44 Naiꞌ Judas ansenen nain sin am nak, “Amkius mirek-rekoꞌ! Au ꞌneek sekau te, mheek Je nai! In es reꞌ hi mam-mami!”   
\p
\v 45 Onaim oras naiꞌ Judas nok sin antean bare naan, in neem anhake nbi Naiꞌ Yesus In matan. Ma in nasee Je mnak, “Aam Tungguru!” Onaim naiꞌ Judas anhoo ma nneek Ee.  
\v 46 Rarit too mfaun ein neman he nheek Naiꞌ Yesus.   
\p
\v 47 Mes Naiꞌ Yesus In atoup noniꞌ tuaf es anfaik in benas, ma nsaip namouf atoin es in rukin noon. Atoin ruik papaꞌ naan, aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaak kouꞌ goe in ate.  
\v 48 Rarit Naiꞌ Yesus naꞌuab nok tuaf ein reꞌ he nheek Je naan am nak, “On mee? Hi mak Au reꞌ ia, atoin aburarut Kau, oo? Es naꞌ hi iim he mheek Kau meik suniꞌ ma hau tukaꞌ?  
\v 49 Neno-neno te, Au unoniꞌ ki aꞌbi Uisneno In Uim Onen Uuf, mes ka tiit fa tuaf es, reꞌ neem he nheek Kau. Iim he mheek Kau nai! Fin rasi naan matuꞌi nrair naꞌko unuꞌ et Uisneno In Suur Akninuꞌ.”\x + \xo 14:49 \xt Naiꞌ Lukas 19:47, 21:37\x*   
\p
\v 50 Naiꞌ Yesus In atoup noinꞌ ein namtau nmaten. Onaim sin naen nasaitn Ee nmees.   
\p
\v 51 Anbi naan, anmuiꞌ atoin muinf es, annao natuinaꞌ Naiꞌ Yesus. In tainuus tai tuuk es. Atoni mfaun sin he nheek je msaꞌ,  
\v 52 mes sin nnaaꞌ naan ahaa in tais. Onaim in naen aaf-aaf aah, natuin in namtau nmaet.   
\s1 Sin neik Usif Yesus annao neu afeek rais pirsait ein  
\r (Naiꞌ Mateos 26:57-68, Naiꞌ Lukas 22:54-55,63-71, Naiꞌ Yohanis 18:13-14,19-24)  
\p
\v 53 Rarit sin neik Naiꞌ Yesus annao neu aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaak kouꞌ goe in umi. Anbi naan, kaes kouꞌn ein nabuan nrarin. Sin arsin esan reꞌ aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein, tunggur agaam ein, ma atoni mnais harat Yahudi sin.  
\v 54 Oras sin nheek neik Naiꞌ Yesus ate, naiꞌ Petrus natuin nok aꞌkor-koroꞌ, tar antea aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaak kouꞌ goe in umi. In ntaam anbi umi naan in kintal, ma in ntook nok araar ai ngguin.   
\p
\v 55 Anbi umi naan in nanan, aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein naꞌuab ein nok afeek rais pirsait ein. Sin arsin namin bukti he nasaan Naiꞌ Yesus, fin sin he nhukun naꞌmaet Je. Mes sin ka napenin fa bukti saaꞌ-saaꞌ.  
\v 56 Rarit sin noꞌen saksii namfau, he namouf Naiꞌ Yesus. Mes sin uabk ein nasurin es nok es.   
\p
\v 57 Rarit anmuiꞌ saksii bian reꞌ anfeen anhaken ma naꞌuab ein puta-kriu mnak,  
\v 58 “Hai mneen atoniꞌ ia naꞌuab am nak, ‘Au of useer Uim Onen Uuf, reꞌ nafeen ee neik ꞌnimaf mansian. Ma neno tenu nteniꞌ te, Au ufena ufaniꞌ Umi naan, mes ka ꞌpaek fa ꞌnimaf mansian.’ ”\x + \xo 14:58 \xt Naiꞌ Yohanis 2:19\x*  
\v 59 Mes sin uabk ein nasurin es nok es.   
\p
\v 60 Rarit aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaak kouꞌ goe nfeen anhaek anbi areꞌ afeek rasin naan sin maatk ein. In nataan Naiꞌ Yesus am nak, “Too mfaun ii natraak Ko. Mes nansaaꞌ am es Ho mtaaꞌ kuum?”   
\p
\v 61 Mes Naiꞌ Yesus ka ntoin fa fefaꞌ mese msaꞌ. Onaim aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaak kouꞌ goe nataan Ee mnak, “Ho mutoon miit! In amneon ii, Ho reꞌ ia, batuur-batuur Kristus, Uisneno In Anah reꞌ In nbaꞌan nain Je naꞌko un-unuꞌ?”   
\p
\v 62 Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Namneo! In es reꞌ Au reꞌ ia. Hi arki of miit Kau, Mansian Batuur-Batuur reꞌ ia, aꞌtoko ꞌbi sonaf neno tunan, aꞌbi Uisneno In abnapan aꞌneꞌu. Uisneno anmuiꞌ kuasat maꞌtaniꞌ nneis! Au of ꞌok Ne mnaaꞌ aprenat mibu-bua. Namuni te, Au ꞌsaun ꞌuum aꞌbi nope uꞌko sonaf neno tunan.”\x + \xo 14:62 \xt Naiꞌ Danial 7:13\x*   
\p
\v 63 Anneen Naiꞌ Yesus In uaban naan ate, aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaak kouꞌ goe natooꞌ maꞌtaniꞌ, tar antea in npius nakratiꞌ in baru mnanuꞌ. Rarit in nkoaꞌ ma naꞌuab neu areꞌ afeek raisn ein am nak, “Hit kais taim atteniꞌ saksii!  
\v 64 Hi mneen meik hi ruikm ein kiim. In es neikn on naꞌuab on naan. In nait In tuan ii njair Uisneno in Anah. In naꞌreꞌuf Uisneno! Tatuin hit atoran rais pirsait, karu tuaf es nanees on nok Uisneno, in ro he nmaet! Onaim oras ia, hi he mifeek mak saaꞌ?”  
\p Onaim sin nafekan ok-okeꞌ mnak, “Namneo, atoniꞌ ia nsaan! Onaim ro he thukun tiis ne!”\x + \xo 14:64 \xt Aꞌnaak Rais Pirsait ein sin Atoran 24:16\x*   
\p
\v 65 Rarit tuaf fauk neiki ntaman ma naroon Naiꞌ Yesus. Sin nꞌaum naan In maatk ein, rarit sin nbeos Goe. Onaim sin nataan Ee mnak, “Ho mtakseer miit, sekau es reꞌ antuuf ko?” Rarit sin noꞌen apao Uim Onen Uuf ein, he neem ma neik Naiꞌ Yesus. Oras sin neik Je nnao, sin npaas nafan-fainꞌ Ee.   
\s1 Naiꞌ Petrus nasuan Usif Yesus no teun  
\r (Naiꞌ Mateos 26:69-75, Naiꞌ Lukas 22:56-62, Naiꞌ Yohanis 18:15-18,25-27)  
\p
\v 66-67 Oras naan, naiꞌ Petrus antoko nbi kintal feꞌ. Rarit aet bifee tuaf es naꞌko aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaak kouꞌ goe, neem niit naiꞌ Petrus anraar ai. In nnanoꞌ narek-rekoꞌ naiꞌ Petrus in human, ma in naꞌuab am nak, “Feꞌe na, ho mubua mok Naiꞌ Yesus, atoin Nasaretas naan. Tebe, oo?”   
\p
\v 68 Mes naiꞌ Petrus nataah am nak, “Kaah fa, tua! Nansaaꞌ am es ho mutaan on naan? Au ka uhiin Je fa!” Rarit naiꞌ Petrus anpoi ma nhaek anbi enoꞌ ꞌkonoꞌ. [Nateef oras naan, maun goe ankokreoꞌ.]\f + \fr 14:68 \ft Tuis uab Yunani bian ka ntui fa eraꞌ reꞌ ia.\f*   
\p
\v 69 Rarit ate naan niit anteniꞌ naiꞌ Petrus. Ma in natonan atoni mfaun nbin naan am nak, “In reꞌ ia, tuaf es naꞌko sin amsaꞌ.”   
\p
\v 70 Mes naiꞌ Petrus anprotees am nak, “Of oniꞌ ho mumaun! Au ka uhiin Je fa!”  
\p Ka ꞌroo fa te, tua ꞌtetaꞌ es, reꞌ anhake nbi naan naꞌuab anteniꞌ naiꞌ Petrus am nak, “Hoe! Ho he mputa-kriu mak ho ka mubua mok sin fa! Hi arki atoin Galileas!”   
\p
\v 71 Mes naiꞌ Petrus anraban maꞌtaniꞌ am nak, “Au ꞌsuup! Au ka uhiin fa atoniꞌ naan, tua!”   
\p
\v 72 Nateef oras in naꞌuab on naan ate, maun goe nkokreoꞌ no nua. Onaim naiꞌ Petrus namnau niit Naiꞌ Yesus In uaban feꞌe na nak, “Nahuun naꞌko maun ii ankokreꞌon no nua te, ho musuan Kau eraꞌ teun goen.”  
\p Oras namnau niit on naan ate, naiꞌ Petrus ankae nmeꞌ-meꞌur.   
\c 15  
\s1 Sin neik Usif Yesus he nateef nok gubernur Pilatus  
\r (Naiꞌ Mateos 27:1-2, Naiꞌ Mateos 11—14, Naiꞌ Lukas 23:1-5, Naiꞌ Yohanis 18:28-38)  
\p
\v 1 Neis noi nmeu te, afeek raisn ein sin nneek mesen he naꞌmaet Naiꞌ Yesus. Onaim sin nfuut neik Je he nateef nok gubernur Pilatus.  
\v 2 Oras sin ntean gubernur ee, in nataan Naiꞌ Yesus am nak, “On mee? Namneo ho reꞌ ia atoin Yahudis sin Usif?”  
\p Naiꞌ Yesus nataah am nak, “Batuur! Amaꞌ gubernur ho uabam naan, batuur.”   
\p
\v 3 Rarit aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein naꞌuab ein nok gubernur ee mnak, “Atoniꞌ ia In saant ii mfau reꞌuf!” Onaim sin nsoiꞌ In saant ein meseꞌ-meseꞌ.  
\v 4 Rarit gubernur naan nataan antein Naiꞌ Yesus am nak, “Ho ka mneen fa sin uabk ein naan, aa oo? Sin nasaeb ko sanat amfaun. Bait ho mutaah miit feꞌ!”   
\p
\v 5 Mes Naiꞌ Yesus ka ntoin fa fefaꞌ meseꞌ amsaꞌ, tar antea gubernur ee nsanmaak.   
\s2 Gubernur Pilatus nafeek hukun aꞌmaten neu Usif Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 27:15-26, Naiꞌ Lukas 23:13-25, Naiꞌ Yohanis 18:39—19:16)  
\p
\v 6 Toon-toon ate, karu atoin Yahudis sin anmoꞌen fesat Paska, biasa too mfaun ein anpiir naan atoin bui tuaf es, he gubernur ee nafeitn ee naꞌko bui.  
\v 7 Oras naan, anmuiꞌ atoin bui tuaf es, kaan ee naiꞌ Barabas. Nahunu te, sin nheek je natuin in nraban anaaꞌ aprenat pah Roma, ma in nroor atoniꞌ msaꞌ.  
\v 8 Natuin fesat Paska naan anpaumaak een, es naꞌ atoni mfaun ein nnaon neun gubernur Pilatus ma nhuun ein am nak, “Amaꞌ gubernur! Neon koꞌu Paska anpaumaak een. Karu reko te, mufetin atoin bui tuaf es, on reꞌ toon-toon.”   
\p
\v 9 Rarit gubernur ee ntoin sin am nak, “On naan ate, au he ufetin ki sekau? Karu au ufetin ki atoin Yahudis sin Usif reꞌ ia te, hi mromi, oo?”  
\v 10 Gubernur ee naꞌuab on naan, amneon ii in nahiin anrair nak, aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein neik Naiꞌ Yesus neu ne, natuin sin neek ein namenan nmaten neu Naiꞌ Yesus.   
\p
\v 11 Mes areꞌ aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein anhuitan too mfaun ein he sin ntoit neu gubernur ee mnak, “Hai ka mrom-roim main Je fa! Mufetin kai naiꞌ Barabas, tua!”   
\p
\v 12 Rarit gubernur ee nataan anteniꞌ sin am nak, “Karu on naan ate, au he ꞌmoeꞌ saaꞌ ꞌeu Naiꞌ Yesus, reꞌ sin nteek nain Je mnak ‘atoin Yahudis sin Usif’ ia?”   
\p
\v 13 Onaim sin nhuun ein ok-okeꞌ am nak, “Muꞌmate He! Amkuus muꞌpeit Ee meu hau neeh je, tua!”   
\p
\v 14 Rarit gubernur ee nataan am nak, “In saant ii saaꞌ? Au uprikas urair Je, mes au ka upein fa sanat meseꞌ msaꞌ!”  
\p Mes sin arsin anhuun ein naher-heran nteinꞌ ein am nak, “Muꞌmate He! Amkuus Ee nai meu hau neeh je, tua!”   
\p
\v 15 Natuin gubernur ee he nharineb too mfaun ein sin neek ein, onaim in nafetin naiꞌ Barabas natuin sin roimk ein. Rarit in naprenat atoin apaot ein he sin nnao nbeos\f + \fr 15:15 \ft Sorarus Roma sin npaek aꞌkauboe reꞌ anmoeꞌ je naꞌko tain pasu nonoꞌ fak-fauk. Rarit sin nfutun nui maꞌaikaꞌ aiꞌ atnoop maꞌaikaꞌ anbi ꞌkauboe je sin paank ein. Karu nbeosn ee fani-fani te, hit paus ki nathooꞌ nain.\f* Naiꞌ Yesus anpaken aꞌkauboe. Anbeso nrair Je te, soraurs ein neik Naiꞌ Yesus anpoi nnaon he nkuus niis Ne nbi hau nehe.   
\s1 Soraurs ein anbeos nafan-faniꞌ Usif Yesus  
\r (Naiꞌ Mateos 27:27-31, Naiꞌ Yohanis 19:2-3)  
\p
\v 16 Rarit soraurs ein anheer neik Naiꞌ Yesus neu sin koat ee in kintal.\f + \fr 15:16 \ft Soraurs ein sin bare reꞌ naan, anteek ee neik uab Latin ate nak \ft \+it praetorium\+it*. Soraurs ein sin bare naan nabuan et pukan uim aꞌnakat sin.\f* Anbi naan, sin noꞌen nabuab sorarus puukn es, of oniꞌ tuaf natun niim.  
\v 17 Ma sin nabaur Naiꞌ Yesus neik baru mnanuꞌ masnaa mee-umub, on reꞌ uisf ein biasa npake. Rarit sin nait noon maꞌaikaꞌ ma sin nriiꞌ ꞌsoeb es. Ma sin ntumaꞌniiꞌ nataam ꞌsoeb maꞌaikaꞌ naan neu Naiꞌ Yesus In aꞌnakan, he sin naꞌraur ein on reꞌ he nasaebaꞌ ꞌpiruꞌ-baru neu uis feuꞌ goes.   
\p
\v 18 Rarit sin naꞌruir ein ma naꞌbesan, rarit nakreeꞌt Ee mnak, “Tabe, Aam Usiꞌ Yahudi!”  
\v 19 Ma sin naꞌruir ein napo-poin anbi Naiꞌ Yesus In matan. Ma sin npuurn ein hape fani-fani neu In human. Rarit sin nteeꞌ nafan-faink Ee neikin hau.  
\v 20 Sin nakreꞌet narair Je on naan ate, sin npuuꞌ nain baru mnanuꞌ naan. Ma sin napakeb nafaniꞌ In paken. Rarit sin neik Je npoi naꞌko kota Yerusalem, he nkuus naꞌpeit Ee nbi hau nehe tar anmaet.   
\s1 Sin nkuus naꞌpetiꞌ Usif Yesus anbi hau nehe  
\r (Naiꞌ Mateos 27:32-44, Naiꞌ Lukas 23:26-43, Naiꞌ Yohanis 19:17-27)  
\p
\v 21 Oras sin npoin nnaon naꞌkon Yerusalem, sin nateef nok atoin es anbi raan atnanaꞌ. Atoniꞌ naan naꞌko kota Kirene, kaan ee naiꞌ Simon. In reꞌ naan, naiꞌ Aleksander ma naiꞌ Rufus sin amaf. In feꞌ he ntaam neu kota Yerusalem ate, soraurs ein anheer naan ee, ma naꞌseek ee he nasaah Naiꞌ Yesus In hau nehe.\x + \xo 15:21 \xt Roma 16:13\x*  
\v 22 Sin nheer neik Naiꞌ Yesus antea baer jes, kaan ee Golgota. (In aꞌmoufn ii ‘bare ꞌnaak nuif’.)  
\v 23 Anbi naan, sin he naꞌinuꞌ Naiꞌ Yesus neik raur maiꞌninuꞌ maseor reꞌu, he In bisa naran menas. Mes In ka nroim fa he niun.  
\v 24-25 Rarit sin nkuus natneneb Naiꞌ Yesus anbi hau nehe. Onaim sin nahakeꞌ hau nehe naan, of oniꞌ feꞌ anreuk seo. Rarit soraurs ein anheran suur anaꞌ he naparaꞌ sekau es reꞌ napein Naiꞌ Yesus In paken.\x + \xo 15:24-25 \xt Siit Pures-Boꞌis sin 22:19\x*  
\v 26 Rarit sin ntuin anbi hau pisaꞌ es am nak:  
\qc \it “Atoniꞌ ia, atoin Yahudis sin Usif”\it*  
\p Rarit sin nkuus hau pisaꞌ naan, anbi hau nehe neis faof, anhaumaak Naiꞌ Yesus In aꞌnakan. Sin npaek rais matuꞌi naan he nhuukn Ee.  
\v 27 Anbi naan, sin nkuus naꞌmaet aburarut tuaf nua msaꞌ. Es anbi Naiꞌ Yesus In abnapan aꞌneꞌu, ma es antein anbi ꞌrii.  
\v 28 [Nok rasi naan ate, sin natuin saaꞌ reꞌ matuꞌi nain anbi Uisneno In Suur Akninuꞌ reꞌ nak, “Sin nmoeꞌ Je nahuum on reꞌ atoin amoeꞌ reꞌuf.”]\f + \fr 15:28 \ft Anbi tuis uab Yunani reꞌ manasik anneis, eraꞌ reꞌ ia ka matuꞌi fa.\f* \x + \xo 15:28 \xt Naiꞌ Yesaya 53:12\x*   
\p
\v 29 Areꞌ atoni mfaun ein reꞌ annaon natuin ranan naan, niit Naiꞌ Yesus makfiriꞌ anbi hau nehe. Onaim sin nkiuꞌn ein ma nakreꞌet Naiꞌ Yesus am nak, “Hoe! Ho es reꞌ mak, Ho he mpukai mureuꞌ Uisneno In Uim Onen Uuf, rarit mufenaꞌ mufainꞌ ee anbi neno teun in nanan.\x + \xo 15:29 \xt Siit Pures-Boꞌis sin 22:8, 109:25, Naiꞌ Markus 14:58, Naiꞌ Yohanis 2:19\x*  
\v 30 Maut he Ho msaun muꞌko hau nehe naan, he mufetin Ho tuam aan nai! Karu Ho mmoeꞌ on naan ate, naꞌ hai mpirsai mmak Ho reꞌ ia Uisneno In Anah.”   
\p
\v 31 Aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein nok tunggur agaam ein nakreꞌet Naiꞌ Yesus amsaꞌ am nak, “In nsoi nafetin biak ein, mes In ka bisa nafetin naan fa In tuan.  
\v 32 In nteek In tuan ii nak ‘Kristus’, Atoniꞌ reꞌ Uisneno anbaꞌan nain Je naꞌko un-unuꞌ. Bian nak, In reꞌ naan atoin Israelas sin Usif. Karu namneo on naan ate, maut he In nsaun naꞌko hau nehe he hai miit feꞌ. Rarit hai mpirsai meu Ne.”  
\p Tua nuaꞌ ein reꞌ naꞌpetiꞌ sin buꞌ-buaꞌ nok Naiꞌ Yesus anbi sin hau nehe meseꞌ-meseꞌ, sin nakreꞌet Naiꞌ Yesus amsaꞌ.   
\s1 Usif Yesus anmaet  
\r (Naiꞌ Mateos 27:45-56, Naiꞌ Lukas 23:44-49, Naiꞌ Yohanis 19:28-30)  
\p
\v 33 Rarit meisꞌookn ii nꞌaum naan bare naan, naꞌko maans ii naꞌpuup tar antea nreuk teun maans ii nmaeb.  
\v 34 Oras anreuk teun on naan ate, Naiꞌ Yesus anhunun neik uab Aram am nak, \it “Eloi! Eloi! Lema sabaktani?”\it* (Reꞌ neik hit uab ii te nak, “Koi, Au Usiꞌ! Koi, Au Uisneno! Nansaaꞌ am es Ho mparakan Kau on reꞌ ia?”)\x + \xo 15:34 \xt Siit Pures-Boꞌis sin 22:2\x*   
\p
\v 35 Tuaf fauk reꞌ anhaumakan anbin naan, sin nnenan neu Naiꞌ Yesus In hanan naan. Onaim sin naꞌuab ein am nak, “Hoe! Hi mneen feꞌ! In nkoaꞌ kaꞌo Elia, Uisneno In mafefa kninuꞌ un-unuꞌ.”  
\v 36 Rarit tuaf es naen nait aniꞌ-tei metoꞌ ma nateep ee nbi raur maiꞌninuꞌ. Rarit napuunk ee nbi hau goes in tunan, ma naramib Naiꞌ Yesus he nmuis. Rarit atoniꞌ naan naꞌuab am nak, “Ampao he hit kius tiit! Kais-kaisaꞌ kaꞌo Elia neem ma nasaunt Ee naꞌko hau nehe.”\x + \xo 15:36 \xt Siit Pures-Boꞌis sin 69:22\x*   
\p
\v 37 Rarit Naiꞌ Yesus anhunun anteniꞌ, ma In nmaet.   
\p
\v 38 Anbi Uim Onen Uuf ee, anmuiꞌ naan tai eon kouꞌ goes, nakfiirꞌ ee he nakiin Uisneno In Keꞌen Akninuꞌ. Oras Naiꞌ Yesus snaasn ii natfeek, tai eon koꞌu naan natpisuꞌ nbait nua naꞌko faof tar antea ꞌpiin.\x + \xo 15:38 \xt Anpoin naꞌkon Pah Masir 26:31-33\x*   
\p
\v 39 Anbi Golgota, atoin aꞌnaak paot es anhake nhaumaak Naiꞌ Yesus In hau nehe. Oras in niit Naiꞌ Yesus In aꞌmaten, in naskeek. Rarit in naꞌuab am nak, “Ai joo! Atoniꞌ ia namneo-namneo Uisneno in Anah!”   
\p
\v 40-41 Anmuiꞌ naan bifee fauk reꞌ napeen Naiꞌ Yesus In aꞌmaten naꞌkon aꞌroo. Sin esan reꞌ nahunu te antuthaen Naiꞌ Yesus nok In atoup noinꞌ ein anbin pah Galilea. Sin esan reꞌ ain Salome, bi Maria naꞌko kuan Makdala, nok ain Maria (reꞌ naiꞌ Yakobus muniꞌ nok naiꞌ Yoses\f + \fr 15:40-41 \ft Tuis uab Yunani bian nak ‘naiꞌ Yoses in ainaf’, ma bian anteniꞌ nak ‘naiꞌ Yosef in ainaf’.\f* sin ainaf), ma bifee mfaun bian anteniꞌ reꞌ neem nabu-buan nok Naiꞌ Yesus neun Yerusalem.\x + \xo 15:40-41 \xt Naiꞌ Lukas 8:2-3\x*   
\s1 Sin nsuub Usif Yesus In taꞌun neu noup fatu  
\r (Naiꞌ Mateos 27:57-61, Naiꞌ Lukas 23:50-56, Naiꞌ Yohanis 19:38-42)  
\p
\v 42-43 Rarit atoin es naim ranan he nasanut Naiꞌ Yesus In aon-taꞌun amates naꞌko hau nehe. Atoniꞌ naan kaan ee, naiꞌ Yusuf. In naꞌko kota Arimatea. In reꞌ naan tuaf es naꞌko pukan afeek rais pirsait Yahudi. In neekn ee reko. In anpao-pao prenat Uisneno reꞌ he neem.  
\p Naiꞌ Yesus anmaet nok neon nimaꞌ. Nokaꞌ te nateef nok atoin Yahudis sin neon onen. Es naan ate, anbi neon nimaꞌ naan, naiꞌ Yusuf he nasanut nahunun Naiꞌ Yesus In aon. Naiꞌ Yusuf anhaꞌtain in nekan, ma nnao nbaiseun gubernur Pilatus he nasanut Naiꞌ Yesus In aon amates naan.  
\v 44 Oras gubernur ee anneen naiꞌ Yusuf in haan totis naan ate, in nsanmaak. Onaim in naꞌuab am nak, “Ai joo! Atoniꞌ naan anmaet rabah, oo! Anbi au teenb ii te, au ꞌak oniꞌ ka feꞌ.”  
\p Rarit in nreun tuaf he noꞌen aꞌnaak paot. Oras in neem antea te, gubernur ee nataan am nak, “On mee? Naiꞌ Yesus anmate nrari oo, aiꞌ kaah feꞌ?”   
\p
\v 45 Aꞌnaak paot naan nataah am nak, “Namneo! In nmaet jen, tua.” Oras gubernur ee nneen on naan ate, in nfee mainuan neu naiꞌ Yusuf he nnao nasanut Naiꞌ Yesus In aon-taꞌun naan.   
\p
\v 46 Rarit naiꞌ Yusuf annao neu Golgota. Ma in nasanut Naiꞌ Yesus In aon naꞌko hau nehe. In nꞌaum uisminaꞌ naan neik tai feꞌu reꞌ maꞌosaꞌ. Neot naan, sin feꞌ anpahat anrair noup fatu es anbi kneet fatu. Rarit sin nsorot nataam uisminaꞌ naan neu noup fatu. Onaim sin narituꞌ faut been kouꞌ goes, he naꞌeek naꞌmaet noup fatu naan. Rarit naiꞌ Yusuf sin anfanin.   
\p
\v 47 Oras naan, bi Maria naꞌko Makdala, ma ain Maria (naiꞌ Yoses in ainaf), sin nokan anbin naan amsaꞌ. Sin nua sin ankius narek-rekoꞌ bare reꞌ sin natunuꞌ Naiꞌ Yesus In aon-taꞌun naan.   
\c 16  
\s1 Usif Yesus anmoni nfain!  
\r (Naiꞌ Mateos 28:1-8, Naiꞌ Lukas 24:1-12, Naiꞌ Yohanis 20:1-10)  
\p
\v 1 Nokaꞌ neon neꞌe, atoin Yahudis sin neon onen. Maans ii nmoufu nrari te, bi Maria naꞌko kuan Makdala, ma ain Maria (naiꞌ Yakobus in ainaf), nok ain Salome, sin nnao nsosan miin fubonaꞌ, he nokaꞌ te, sin he nnaon nkaik ein neu Naiꞌ Yesus In aon-taꞌun natuin sin harat atoin Yahudis.  
\v 2 Ma nokaꞌ snaat ii nsae on naan ate, sin teun sin annaon neun noup fatu naan.  
\v 3-4 Anbi raan atnanaꞌ sin naꞌuab ein am nak, “Amoo! Of sekau es reꞌ ntitar naꞌrobaꞌ kit faut koꞌu naan naꞌko noup goe in enon? Hit teun kit ka neu taꞌbeiꞌ je fa. Fatu naan kouꞌ reꞌuf!”  
\p Mes oras sin ntean bare naan, sin niit fatu naan natnanib anrari.  
\v 5 Rarit sin ntaman nkonon anbin noup fatu naan. Mes nok askeken, sin niit atoin muinf es anpaek mutiꞌ nariim, antook anbi sin abnapak aꞌneꞌu.  
\v 6 Onaim atoin munif naan naꞌuab neu sin am nak, “Hi kais mimtau! Au uhiin ꞌak hi iim he maim Naiꞌ Yesus, atoin Nasaretas naan, reꞌ sin naꞌmate nrair Je nbi hau nehe. In ka et fa ia. In nmoni nfain jen! Iim he hi mkius kiim bare reꞌ sin natunuꞌ Naiꞌ Yesus In aon-taꞌun naan. Ka tiit Ee fa goen!  
\v 7 Onaim hi mfain nai rab-raab! Amnao mitoon meu naiꞌ Petrus sin am mak, Naiꞌ Yesus anmoni nfain jen. In nnao nahunun ki neu pah Galilea. Maut he sin nateef nok Naiꞌ Yesus anbin naan, on reꞌ nahunu te In natonan nrair sin. Onaim hi mfain nai!”\x + \xo 16:7 \xt Naiꞌ Mateos 26:32, Naiꞌ Markus 14:28\x*   
\p
\v 8 Oras bifeen naan niit noup ruman naan ate, sin naskeken. Onaim sin naen anpoin. Sin nfanin rab-raab. Sin npeꞌon raan ee te, ma sin ka natonan fa sekau-sekau, natuin sin namtau nmaten.   
\s1 Usif Yesus nateef nok bi Maria reꞌ naꞌko Makdala  
\r (Naiꞌ Mateos 28:9-10, Naiꞌ Yohanis 20:11-18)  
\p
\v 9 Anbi neno krei kik-kiku te, Naiꞌ Yesus annao nateef nahuun nok bi Maria reꞌ naꞌko kuan Makdala. Bi Maria reꞌ naan, nahunu te Naiꞌ Yesus anriuꞌ napoitan niut reꞌuf hiut naꞌko in tuan.  
\v 10 Oras bi Maria nateef anrair nok Naiꞌ Yesus, in nfain ma natoon neu amfaut ein reꞌ nahunu te sin natuin Naiꞌ Yesus. Sin nabu-buan nok susat ma kaet feꞌ, natuin sin namnau Naiꞌ Yesus In aꞌmaten.  
\v 11 Rarit bi Maria naꞌuab neu sin am nak, “Nansaaꞌ am es hi msuus ma mkae feꞌ? Kais amnanaꞌreen amtein, natuin Naiꞌ Yesus anmoni nfain jen! Feꞌe na, au uteef ꞌok Ne!”  
\p Mes sin arsin antonin am nak, “Ho mupoi!”   
\s1 Usif Yesus nakriir On neu tuaf nua  
\r (Naiꞌ Lukas 24:13-35)  
\p
\v 12 Rarit Naiꞌ Yesus In atoup noniꞌ tuaf nua annaon neun kuan es. Anbin raan atnanaꞌ te, Naiꞌ Yesus nakriir On neu sin, mes In naꞌbaniꞌ. Mes ka ꞌroo fa on naan ate, sin nahiin Je.  
\v 13 Rarit sin nua sin anfanin ma natonan sin aok-bian ein am nak, “Hoe! Hi mneen feꞌ! Feꞌe na hai miteef mok Naiꞌ Yesus anbi ranan!”  
\p Mes sin aok-bian ein antonin am nak, “Heero! Hi kaisaꞌ mipoi on naan!”   
\s1 Usif Yesus nakriir On neu In atoup noinꞌ ein ok-okeꞌ  
\r (Naiꞌ Mateos 28:16-20, Naiꞌ Lukas 24:36-49, Naiꞌ Yohanis 20:19-23, Haef ein sin Retaꞌ 1:6-8)  
\p
\v 14 Rarit Naiꞌ Yesus nateef nok In atoup noniꞌ tuaf boꞌes am meseꞌ. Oras naan, sin ntokon ma nbukaen. In naꞌuab neu sin am nak, “Hi ꞌnaak-fautm ein ii! Atoniꞌ natoon anrair ki mnak sin niit anrair Kau neik sin matak fuak ein, mes hi ka mpirsai fa joo! Hi mak, sin arsin napoin! Oras ia, Au ꞌeikn Ok ꞌuum. Namneo Au ꞌmaet, mes oras ia, Au ꞌmoni ꞌfain! Hi miit kiim meik hi matam fuam ein.   
\p
\v 15 Onaim oras ia hi ro he mnao mfuun am mitefan pah-pinan ia, he mitonan areꞌ mansian ein ok-okeꞌ Au Rais Reko ia.\x + \xo 16:15 \xt Haef ein sin Retaꞌ 1:8\x*  
\v 16 Sekau reꞌ anpirsai neu Kau, ma nasrain je, of Uisneno nsoi nafeitn ee, he in natua nabar-baar nok Uisneno nbi sonaf neno tunan. Mes sekau reꞌ ka npirsai fa te, of in napein hukun, ma Uisneno nriuꞌ napoitn ee, rarit natua nabaar anbi moneꞌ.  
\v 17 Ma reꞌ apirsait neu Kau, of sin nmoꞌen rais sanmakat humaꞌ-humaꞌ, he too mfaun ein nahinin nak sin kuasat naan naꞌuu ma naꞌbaaꞌ naꞌko Uisneno. Aꞌtopeꞌ on reꞌ: sin bisa nriuꞌ niut reuꞌf ein neik Au kanak. Of Uisneno nmoeꞌ sin he sin naꞌuab ein neik uab bian reꞌ sin ka nahiin je fa.  
\v 18 Rarit karu sin nnaaꞌ kaun reꞌuf, aiꞌ sin niun naan raso, sin ka neu he nsiraak ok fa. Karu sin npohon ma nꞌoen ein neun amenat, amenat naan nareok.”   
\s1 Usif Yesus naꞌait On neu sonaf neno tunan  
\r (Naiꞌ Lukas 24:50-53, Haef ein sin Retaꞌ 1:9-11)  
\p
\v 19 Oras In naꞌuab anrair nok In atoup noinꞌ ein on naan ate, Uisneno nait nasaebaꞌ Naiꞌ Yesus neu sonaf neno tunan. Anbi naan, In njair Uisneno In tua pirsaꞌi, he sin nua sin antokon ma napreent ein buꞌ-buaꞌ.\x + \xo 16:19 \xt Haef ein sin Retaꞌ 1:9-11\x*   
\p
\v 20 Rarit In atoup noinꞌ ein nmoeꞌ natuin In aprenat. Sin nnaon neun bare-bare ma natonan areꞌ too mfaun ein anmatoom nok Naiꞌ Yesus In Rais Reko. Uisneno nfee kuasa neu sin, he sin nmoꞌen areꞌ rais sanmakat reꞌ Naiꞌ Yesus natoon anrarin sin. Onaim too mfaun anpirsain neu Naiꞌ Yesus, natuin sin nahinin nak Rais Reko naan ro namneo.