\id COL \h Kolose \toc1 Naiꞌ Paulus in surat ansoun ee neu apirsait ein kota Kolose \toc2 Kolose \toc3 Kol \mt2 Naiꞌ Paulus in surat \mt2 ansoun ee neu apirsait ein kota \mt1 Kolose \c 1 \s1 Tabe ma haan buseet \p \v 1 Tabe ma haan buseet naꞌko au, naiꞌ Paulus kau. Uisneno kuun es reꞌ anpiir ma nbetis naan kau he ꞌjair Yesus Kristus In haef. Naiꞌ Timotius amsaꞌ es ia, ma in ansonuꞌ haan tabes ma haan buseet amsaꞌ neu ki arki. \p \v 2 Au ꞌtui surat reꞌ ia, ma ꞌsoun ee ꞌeit ꞌeu ki arki, es reꞌ Uisneno Iin na abitan kota Kolose, reꞌ anmoeꞌ natuin piut Yesus Kristus In raan aꞌhonis. \p Hai mtoit he hit Amaꞌ Uisneno nakriraꞌ In nekan arekot neu ki arki, he hi bisa mmoni mbi mamut, rameꞌ es nok es, ma taininaꞌ. \s1 Naiꞌ Paulus anꞌonen ma anteek apirsait ein abitan Kolose \p \v 3 Hai mꞌonen es mee te, hai mteek ki, hai mtoit makasi meu Uisneno, es reꞌ hit Usiꞌ Yesus Kristus In Amaf. \v 4 Hai mneen amrair areꞌ rasi mfaun anmatoom nok hi rais pirsait meu Yesus Kristus, ma hi nekam arekot reꞌ ammaneek meu areꞌ apirsait ein ok-okeꞌ. \v 5 Hi mmoeꞌ on naan, natuin hi mihiin areꞌ kanan rais reko, reꞌ matunuꞌ nrair neu ki et sonaf neno tunan. Rasin reꞌ ia, hi mneen miit sin naꞌkon uab ein reꞌ batuur, es reꞌ Uisneno In Rais Reko naan, \v 6 reꞌ tuaf neit natoon ki je naꞌko oras ahunut naan. Rais Reko naan nasiin On, nabeon On ntea bare-bare nbi pah-pinan ia, ma napein afan arekot, natuin in naꞌbaniꞌ tuaf ein sin aꞌmoink ein anjarin reko. Hi ꞌmoinm ein amsaꞌ naꞌbain ein njarin reko on reꞌ naan, anmurai naꞌko neon ahunut oras hi mneen ma mtoup Rais Reko naan, ma mihiin batuur-batuur Uisneno In nekan arekot. \p \v 7 Hi minoniꞌ mrair rasin reꞌ ia naꞌko hit aok-bian naiꞌ Epafras. Naiꞌ Epafras naan es reꞌ hit partei anbi mepu meseꞌ reꞌ hit tneek. In nmakoe he nanaob Kristus In mepu anbi hi sonam ma hi tnanam.\x + \xo 1:7 \xt Kolose 4:12, Naiꞌ Filmon 23\x* \v 8 In natoon kai mbi bare ia anmatoom hi maneekm ein, reꞌ Uisneno In Asmaan ee anfee nrair je neu ki. \p \v 9 Natuin rasi naan, anmurai naꞌko oras hai mneen rasi anmatoon nok ki, hai mꞌonen piut-piut ma amteek ki. Hai mtoit Uisneno he hi bisa mihiin In roimn ee batuur-batuur, ma hi mihiin rasi mfaun antein, natuin saaꞌ reꞌ Uisneno In Asmaan ee nanoniꞌ ki sin. \v 10 Nok ranan naan, hi bisa mmoin mimnoon goah, ma meik Uisneno In kanan arekot. Ma hi bisa mharineb Uisneno In nekan anbi areꞌ kanan rasi msaꞌ. Karu hi mikriraꞌ hi nekam arekot sin meu tuaf bian, Uisneno of anfee ki upan arekot. Nok ranan naan, hi bisa mihiin mirek-rekoꞌ Uisneno piut-piut. \p \v 11-13 Hai mꞌonen amtoti msaꞌ he Uisneno nfee In kuasa maꞌtaniꞌ naan, he hi bisa misaah areꞌ kanan rasi nok neek sabaar. Hai mtoit he hi neekm ein nahenun nok rais marine, he hi mtoit makasi piut-piut meu Amaꞌ Uisneno. Fin In nfei ranan he hi bisa mtoup pusaak naꞌko sonaf neno tunan. Pusaak naan, In nfee je neu areꞌ kanan apirsait neu Yesus Kristus. Natuin In nsoi nafetin kit naꞌko kuasa meisꞌokan, rarit nataam kit tjair Yesus Kristus Iin na, he tatua tbi meuꞌ-sineꞌ. In nait naꞌratan Yesus Kristus amsaꞌ, he njair hit Usif. Naiꞌ Yesus naan, Uisneno In Aan nekaꞌ. \v 14 Uisneno annonaꞌ In Anah naan, he nsoi nafetin naan kit, ma nnoes nain hit sanat ma penu sin.\x + \xo 1:14 \xt Efesus 1:7\x* \s1 Kristus naan naꞌraat anneis-neis \q1 \v 15 Kristus naan, humaꞌ meseꞌ nok Uisneno, \q2 reꞌ mansian ii ka bisa niit Ee fa. \q1 In nbi nain naan nahuun naꞌko areꞌ kanan saaꞌ, \q2 ma In njari ꞌNakaf ma Usif neu areꞌ kanan saaꞌ reꞌ Uisneno anmoeꞌ sin. \q1 \v 16 Fin Uisneno anpaek Je, \q2 he nmoeꞌ naan neon goe ma pah-pinan ia in afan ma in nesan sin ok-okeꞌ. \q1 In nmoeꞌ areꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ reꞌ mansian ii bisa niit sin, \q2 ma saaꞌ-saaꞌ reꞌ mansian ii ka bisa niit sin fa. \q3 Tait iꞌtopeꞌ on reꞌ: anaaꞌ aprenat sin, anaaꞌ kuasa sin, \q3 uisf ein, ma aꞌnaakt ein. \q1 Areꞌ saaꞌ-saaꞌ reꞌ Uisneno he nmoeꞌ sin naan, \q2 In nmoeꞌ sin neu Yesus Kristus, \q3 ma Yesus amsaꞌ es reꞌ anmeup sin ok-okeꞌ. \q1 \v 17 Nahuun naꞌko areꞌ saaꞌ-saaꞌ ii he njari te, \q2 In nbi nain naa. \q1 Areꞌ saaꞌ-saaꞌ reꞌ anbi naan, mafutuꞌ nok Ne, \q2 ma In es reꞌ anꞌator sin. \q1 \v 18 In es reꞌ anjari ꞌNakaf neu apirsait ein ok-okeꞌ, \q2 ma apirsait ein anjarin on reꞌ In aon. \q1 Fin In es reꞌ nanaob sin ok-okeꞌ. \q1 Naꞌko areꞌ kanan amates reꞌ anmoni nfanin, \q2 In es reꞌ pentiing anneis-neisi, \q3 maut he In es reꞌ naꞌraat anneis-neis naꞌko areꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ ii ok-okeꞌ.\x + \xo 1:18 \xt Efesus 1:22-23\x* \q1 \v 19 Areꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ reꞌ anbi Uisneno In tuan, \q2 anmuꞌi msaꞌ et Kristus In tuan, \q3 ma naan amsaꞌ anharineb Uisneno. \q1 \v 20 Uisneno npaek Yesus Kristus, \q2 he narameꞌ areꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ reꞌ In nmoꞌe nrair sin naan nok Ne. \q1 In nnonaꞌ ma nfee In Anah, \q2 he njair fuaꞌ-turuꞌ reꞌ natꞌopab In naaꞌ, \q2 ma nmate nbi hau nehe, \q3 he areꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ anbi neon goe tnanan, \q3 ma areꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ anbi pah-pinan, \q3 bisa nmarameꞌ nfain nok Uisneno.\x + \xo 1:20 \xt Efesus 2:16\x* \p \v 21 Unuꞌ te, hi kiim ammoni mbi moneꞌ mainuan, miꞌroo miꞌko Uisneno. Hi mmusun Uisneno, natuin hi neekm ein nameisꞌokan, ma hi mmoeꞌ maufinu reꞌ anraabn Ee piut-piut. \v 22 Maski on naan amsaꞌ, mes oras ia In es reꞌ anfei ranan he hit bisa tmarameꞌ tok Ne. Natuin In es reꞌ ansonuꞌ In Anah he njair mansian. Ma In es reꞌ anfee In Anah naan, he njair fuaꞌ-turuꞌ, nok ranan anmaet anbi hau nehe, he hit bisa tmarameꞌ tfain tok Ne. Yesus Kristus anmoeꞌ on naan, he In bisa neik kit atfain, he thake tbi Uisneno In human ma In matan, he tjair tuaf-tuaf akninuꞌ, neek amneot, ma ka tmuiꞌ fa sanat attein. \v 23 Onaim hi ro he maran ma mtahan piut ambi hi pirsait naan. Amnaaꞌ miher-heran he kais naꞌoniꞌ! Kais amtet-koit miꞌko Rais Reko naan, reꞌ hi mneen ma mtoupu mrair Je oras ahunut naan. Fin hi bisa miꞌpeis om meu Rais Reko naan. Tuaf-tuaf annaon ma natoon Rais Reko naan anbi bare mee-mee et pah-pinan ia. Ma Uisneno anhaefaꞌ kau, naiꞌ Paulus, he au aꞌnao utoon ma usineꞌ Rais Reko naan amsaꞌ. \s1 Naiꞌ Paulus anmeup he ntuthae Uisneno Iin na \p \v 24 Oras Kristus anmoni nbi pah-pinan ia, In napein haꞌmuꞌit. Ma au usaah haꞌmuꞌit humaꞌ-humaꞌ oras ia msaꞌ. Maski on naan amsaꞌ, mes au neek ii anmariin piut. Karu nmuiꞌ tuaf reꞌ ro he napein haꞌmuꞌit ate, maut he au ꞌok usaah haꞌmuꞌit naan, on reꞌ Kristus nasaah haꞌmuꞌit neu Iin na. Natuin Iin na, nahuum on reꞌ In aon. \v 25 Uisneno anfee nrair kau mepu he au ꞌtuthae Iin na. Es naan ate, au unoniꞌ In Kabin ma Prenat sin neu ki tar namnuut. \v 26-27 Anbi oras ahunut ate, mansian ii nneen Uisneno In Kabin ma Prenat. Mes sin ka nahiin batuur-batuur fa feꞌ Kabin ma Prenat naan In sarit. Uisneno In Kabin ma Prenat In sairt ii maꞌnifaꞌ, onaim sin ka nahiin Je fa maat-maat. Mes oras ia, Uisneno nafeek anrair he nfei maꞌnifaꞌ naan neu Iin na. Ma In sarit naan, anjair beno reꞌ anpiin ma nakraah neu areꞌ kanan uuf ma pah anbi pah-pinan ia. Beno naan, es reꞌ: \q1 Kristus anmoin et hi neekm ein! \q2 Naan es reꞌ anmoeꞌ ki he hi mpirsai piut am mak, \q3 In of anmoeꞌ areꞌ kanan rasi reꞌ reko nneis-neisi neu ki arki anbi sonaf neno tunan. \q2 Rasi reꞌ ia, reꞌ mansian kit arkit atpa-pao naꞌko un-unuꞌ. \p \v 28 Onaim hai mitoon meu areꞌ kanan mansian anmatoom nok Kristus. Hai minoniꞌ sin arsin, ma mimnaub sin imsaꞌ, ampaek areꞌ tenab ma ronef reꞌ Uisneno anfee sin neu kai. Hai mmoeꞌ on naan, he mifaof haꞌtain nekaf meu areꞌ tuaf reꞌ natuin Kristus, he sin bisa nhaken nbin Uisneno In human ma In matan. Ma anbi oras naan sin ka namaeb ok fa, natuin sin nmonin nok neek amneot ma amnonot. \v 29 Etun au ꞌpaasn ok ma ꞌmeup maꞌtaniꞌ ꞌeu ki. Au bisa ꞌaran ma ꞌtahan, ꞌmeup maꞌtaniꞌ on naan, natuin Kristus In kuasan es reꞌ nhaꞌtain kau. Ma In kuasan naan, maꞌtain reꞌuf! \c 2 \p \v 1 Hi arki reꞌ mitua et kota Kolose, rarit sin reꞌ abitan kota Laodikia, ma reꞌ tuaf-tuaf reꞌ ka nateef niit kau fa. Au ꞌroim he hi arki mihiin au ꞌmeup maꞌtaniꞌ ꞌeu ki, ma ꞌeu sin. \v 2 Au sairt ii, he ꞌhaꞌtain sin neek ein ok-okeꞌ, he sin nmafuut ein anjarin meseꞌ natuin sin arsin anmanek-nekan. Rarit sin neek ein nateen, natuin sin nahiin batuur-batuur Uisneno In sarit reꞌ unuꞌ feꞌe te, maꞌnifaꞌ. Rais maꞌnifaꞌ naan, es reꞌ Kristus. \v 3 Karu hi mmafutuꞌ mjair nekaf meseꞌ mok Kristus, naꞌ In natoon tenab ma ronef reꞌ hi mperluu, ma nanoniꞌ ki npaek tenab ma ronef he mmoeꞌ areꞌ kanan rais reko. Tenab ma roenf ein naan, nahuum on reꞌ pusaak reꞌ maꞌoosꞌ ate rek-reko. \p \v 4 Au utoon ki rasin reꞌ ia ok-okeꞌ, he kais anmuiꞌ tuaf neem ma naꞌuab naꞌmoe he nputa-kriu naan ki. \v 5 Au uꞌroo ꞌok ki. Maski on naan amsaꞌ, mes au ka ꞌnikaꞌ ki fa, natuin au neek ii anmafuut nok ki. Ma au ꞌmariin, natuin au uhiin ꞌak hi mmoin reko, ma hi mnaaꞌ miheran hi rais pirsait meu Kristus amsaꞌ. \s1 Hit arkit reꞌ tmafuut tok Kristus, tapeni ꞌmonif reꞌ batuur \p \v 6 Natuin unuꞌ te, hi mtoupu mrair Yesus Kristus njair hi Usiꞌ, etun oras ia, hi ro he mneen Ee piut. Natuin In reꞌ naan, anjair Usiꞌ neu ki feꞌ. \v 7 Karu hi mmoin ma mmafuut mok Ne on naan ate, hi on reꞌ hau ꞌbaꞌak reꞌ anseen ok antaman ntean auf goe ꞌpinan. Ma hi on reꞌ uim maꞌtain es amsaꞌ, natuin nahaek ee et fatu ꞌsukif ma fanderen maꞌtaniꞌ. Hi ro he mmaꞌtain piut ambi hi rais pirsait, nahuum on reꞌ hi minoniꞌ miit sin naan. Maut he hi neekm ein naan napoitan rais sukuur, natuin saaꞌ-saaꞌ reꞌ Uisneno anmoeꞌ sin neu ki arki. \p \v 8 Ampaant om he kais mituin tua sonaꞌ reꞌ anpaek mansian ii tenab ma ronef, he nteib ma nbeon ki mpoi miꞌko ranan amneot ma amnonot. Ma hi kais mituin mansian ein sin noin mahiinf ein, reꞌ ka maꞌuꞌu fa. Fin sin noniꞌ naan, suma nboor ma npoi naꞌko mansian ii tenab ma ronef, ma naꞌko pah-pinan ia in atoorn ein. Mes noinꞌ ein naan, ka naꞌuun ma naꞌbaꞌan fa nbin Kristus. \p \v 9 Areꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ reꞌ anbi Uisneno In tuan, anmuꞌi et Kristus In tuan amsaꞌ. Ma Kristus anjair mansian on reꞌ hit amsaꞌ. \v 10 Natuin hi mmafuut mok Kristus, ma mjair Iin na, etun In naheun ma namtisib ki nbi rais manekat ma amneot ein. Natuin In naꞌratan nneis naꞌko areꞌ kanan kuasa, ma areꞌ kanan anaaꞌ aprenat, et sin reꞌ arekot aiꞌ amreꞌut maufinu. \p \v 11 Oras atoin Yahudis sin naꞌheirꞌ ein, sin nnai nain aꞌmaet ii in pasun tunan, he njair tanar am nak, sin reꞌ naan, Uisneno Iin na. Oras hi mtaam amjair Kristus Iin na, hi mipeni ‘ꞌheriꞌ’ amsaꞌ. In sairt ii on nai: ꞌheriꞌ ia ka on fa reꞌ atnai tain pasu naꞌko hit aok, mes anmatoom nok rasi reꞌ Kristus anheir ma nnai nain areꞌ kanan rais maufinu naꞌko hit nekak. Es reꞌ areꞌ kanan rais maufinu amreꞌut reꞌ hit tmoeꞌ sin, natuin hit reꞌ ia, mansian. \p \v 12 Oras hi misrain, sin nasrain ki npaken oe. Naan humaꞌ meseꞌ on reꞌ ansuub naꞌbuaꞌ ki mok Kristus. Rarit hi mipeni ꞌmoin feꞌu, nahuum on reꞌ In napein ꞌmoin feꞌu msaꞌ. Hi mipein on reꞌ naan, natuin hi mpirsai mmak, Uisneno anpaek In kuasa maꞌtaniꞌ, he namonib nafaniꞌ Yesus Kristus naꞌko In aꞌmaten. In anpaek kuasa naan amsaꞌ, he nmepu nbi hi neekm ein.\x + \xo 2:12 \xt Roma 6:4\x* \p \v 13 Unuꞌ te, hi on reꞌ ammate mrair, natuin hi mmuiꞌ sanat humaꞌ-humaꞌ, ma hi ka mjair Uisneno Iin na fa feꞌ msaꞌ. Maski on naan amsaꞌ, In nnoes nain hi saant ein ok-okeꞌ, ma nfee ki ꞌmoin feꞌu, nahuum on reꞌ In namonib nafaniꞌ Kristus.\x + \xo 2:13 \xt Efesus 2:1-8\x* \v 14 Amneon ii, hit ro he tapein hukun, natuin hit tanhai Uisneno In atoorn ein. Mes In nnoes nain hit hukun sin, oras sin nkuus naꞌpetiꞌ Kristus anbi hau nehe.\f + \fr 2:14 \ft Suur Akninuꞌ uab Yunani antui mnak, “Mes In nnoes nain hit hukun sin, natuin In nkuus naan sin anbin Kristus In hau nehe.”\f* \x + \xo 2:14 \xt Efesus 2:15\x* \v 15 Anbi naan, In niis nain areꞌ kanan kuasa meisꞌokan, ma areꞌ saaꞌ-saaꞌ reꞌ naprenat anbi rais maufinu. Rarit In namae sin anbi too mfaun ein, sin humak ma sin matak. Naan on reꞌ soraurs ein reꞌ annao nmakenan ma nisan, ma oras anfain neman, anbairs ein nok marine, hunu ma sakanat koꞌu, ma nakriraꞌ sin musun reꞌ niis nain sin naan. \p \v 16 Karu anmuiꞌ tuaf he namouf ki anmatoom nok amnahat ma mninut ate, kais amtoe mituin sin. Ma karu anmuiꞌ tuaf reꞌ he naim rasi nok ki anmatoom nok neon rekon, aiꞌ fesat fuun feꞌu, aiꞌ atoran neno snasat ate, kais mitniin sin.\x + \xo 2:16 \xt Roma 14:1-6\x* \v 17 Areꞌ kanan rasi human on reꞌ naan, ka maꞌosaꞌ fa. Natuin rasin naan, on reꞌ mneit ein reꞌ namnekun oras hit tfeen taꞌko hara ꞌtupaꞌ. Mes Kristus naan, ro tebe. In ro nabar-baar. \p \v 18 Karu anmuiꞌ tuaf he namouf ki natuin hi ka mituin fa atoran reꞌ sin nmoeꞌ kuuk sin ite, kais amneen. Karu hi mneen sin, hi ka mtoup fa rais rekon reꞌ Uisneno he nfee sin neu ki. Mes ampaant om! Natuin anmuiꞌ tuaf reꞌ naim ranan he namouf ki. Sin nromin he hi miꞌparan hi tuam ein, ma miꞌbesan Uisneno In ameput neno tunan sin, natuin sin nateenb ein nak oniꞌ mneit ii es reꞌ nakriraꞌ on naan. Sin naan sin tuak ein reko nneis naꞌko tuaf bian. Te kaah, ka on naan fa! Sin teenb ein on reꞌ mansian. \v 19 Sin ka nmafuut ein fa nok Kristus. Te kaah, In reꞌ naan, ꞌNakaf. Ma Iin na, on reꞌ In aon reꞌ in npairori. In nfee ꞌbeꞌif maꞌtaniꞌ neu Iin na piut, anpaek Uisneno In kuasan. Nok ranan naan, sin on reꞌ nuif ma kea nbi hit aok, reꞌ anmafutun he anmaturun es nok es, tar antea aok ii no mes-meseꞌ anmeup nok reko.\x + \xo 2:19 \xt Efesus 4:16\x* \s1 Karu hit tmafutuꞌ tbi Kristus, hit tapeni ꞌmoin feꞌu \p \v 20 Hi mmate mrair mok Kristus. Rarit kuasa meisꞌookn ii ka nfuut ki fa goen anbi pah-pinan ia. Onaim nansaaꞌ am es hi mitun-tuin pah-pinan ia in atoran humaꞌ-humaꞌ feꞌ? Sin nak on nai: \v 21 “Kais amnaaꞌ ia; kais meuk aiꞌ muah nee; kais amreoꞌ ia.” \v 22 Mes atoorn ein reꞌ naan, suma mansian ii es reꞌ anmoeꞌ sin, he nanoniꞌ mansian ein. Te kaah, atoorn ein naan, suma anꞌator saaꞌ-saaꞌ reꞌ of namneuk. \v 23 Karu anmuiꞌ tuaf reꞌ bisa nmoeꞌ natuin atoorn ein naan, sin nak of oniꞌ aiꞌ atoniꞌ anhormaat sin, ma naan sin on reꞌ atoin ahinit, atoniꞌ reꞌ nanaob rais pirsait nok rek-reko, atoin neek aꞌparat, anhaꞌmuiꞌ in tuan aa kuun, ma aꞌbesat reꞌ amakoe-reꞌuf. Te kaah, kahaf! Atoorn ein naan, ka bisa fa he naꞌbaniꞌ mansian ein sin teenb ein ma sin neek ein he nromin he nmoꞌen rais maufinu. \c 3 \p \v 1 Uisneno nfee nrair ki ꞌmoin feꞌu, on reꞌ In nmoeꞌ ki mmoni mfain mibua mok Kristus. Oras ia, Kristus antuun On et bare reꞌ mahormaat reꞌuf, et Uisneno In abnapan aꞌneꞌu. Es naan ate, hi ro he mitenab rasi reꞌ anharineb Uisneno In nekan.\x + \xo 3:1 \xt Siit Pures-Boꞌis sin 110:1\x* \v 2 Mitenab piut-piut anmatoom nok areꞌ rasi reꞌ Uisneno nroim sin. Kais amtoe meu areꞌ rasi reꞌ suma neik marine neu mansian ii in nekan. \v 3 Natuin hi mmaet oras Kristus anmate msaꞌ. Rarit hi ꞌmonim feꞌu naan, mamut, natuin mmafutu mrair mok Kristus, reꞌ nok Uisneno et sonaf neno tunan. \v 4 Kristus anmoin et hi neekm ein, ma In anmoeꞌ ki mmoin batuur amsaꞌ. Oras In nkoen On anfain neem, hi mpoi mibu-bua mok Ne ambi pinaꞌ ma krahaꞌ. \s1 ꞌMoni mnaaꞌ, ma ꞌmoin feꞌu \p \v 5 Es naan ate, hi ro he mait imporin hi rais sinmakat reꞌ he mmoeꞌ maufinu. On reꞌ: msinmakan mak he mmakaek ma mmakoin karu ka fee-mone fa; msinmakan he mmoeꞌ rais ꞌoemeetn ein; msinmakan he mmoeꞌ mituin hi neekm ein sin roim maufiunt ein; msinmakan he mmoeꞌ maufinu humaꞌ-humaꞌ; ma mikoom he areꞌ saaꞌ-saaꞌ ii suma njair ho nggoa kuum (te kaah, naan on reꞌ ho mfua, natuin ho mait muꞌrat-ratan rasi ꞌtetaꞌ reꞌ nsiuꞌ napoitan Uisneno). \v 6 Rasin reꞌ naan es reꞌ nmoeꞌ Uisneno natooꞌ koꞌu, tar antea In of anhukun areꞌ kanan mansian reꞌ ka nromin fa he nneen ma natniin Ee. \v 7 Unuꞌ te, hi mmoin on naan amsaꞌ, natuin hi neekm ein anmafutun nok rais maufiunt ein. \p \v 8 Mes oras ia, hi ro he mait imporin hi rais sinmakat reꞌ he mmoeꞌ maufiunt ein ok-okeꞌ. On reꞌ: toꞌos; neek maputuꞌ; tunu ꞌnekaf; naꞌreꞌuf es in kanan; feef reꞌuf. \v 9-10 Ma hi es mok es ate, kais ammaputa-kriun. Natuin hi mait imporin hi nekam asinmakat reꞌ he mmoeꞌ maufinu, ma misaitan hi ꞌmonim amnaaꞌ.\x + \xo 3:9-10 \xt Efesus 4:22\x* \p Ma oras ia hi nsenuꞌ ma mseek ee, mpaek neek feꞌu. Naan on reꞌ atoniꞌ nait inporin in baru mnaaꞌ reꞌ nꞌoemeet ma nakroe, ma npaek baur feꞌu reꞌ kninuꞌ. Uisneno es reꞌ anmoeꞌ naan ki. Ma oras ia In anmoeꞌ ki he mihini mtein Je msaꞌ, ma nmoeꞌ ki he ꞌroo-ꞌroo te humaꞌ meseꞌ on reꞌ In.\x + \xo 3:9-10 \xt Retaꞌ Ahun-hunut 1:26, Efesus 4:24\x* \v 11 Anbi ꞌmoin feꞌu ia, hit ka tteek fa es natuin in aon pasun tak, sin reꞌ naan atoin Yahudis, aiꞌ ka atoin Yahudis fa; aiꞌ atoniꞌ reꞌ naꞌheriꞌ, aiꞌ atoniꞌ reꞌ ka naꞌheriꞌ fa; aiꞌ kase; aiꞌ atoniꞌ reꞌ ka nahiin fa atoran harat;\f + \fr 3:11 \ft Suur Akninuꞌ uab Yunani antui mnak, “atoin Barbar ma atoin Skutias”. Sin nteek atoin Barbar naan, atoin kase reꞌ ka ntaam fa nbi prenat pah Roma sin kuasa. Ma sin nteek atoin Skutias naan, atoin maufinu reꞌ ka nahiin fa atoran harat.\f* aiꞌ ate; aiꞌ atoin farei. Naan ka maꞌosaꞌ fa. Mes reꞌ maꞌosaꞌ es reꞌ karu sin nmafuut nok Kristus, ma karu In nmoni nbi sin nekak nanan. \p \v 12 Uisneno anpiir ma anbetis naan ki, natuin In nneek ki. In sairt ii he hi mjair In tuaf akninuꞌ reꞌ aꞌtetaꞌ naꞌko mansian bian sin. Es naan ate, hi ro he mjair tuaf reꞌ aturun, reꞌ neek reko, neek aꞌparat, neek maꞌnuraꞌ, ma neek sabaar. \v 13 Hi ro he msabaar es nok es, natuin hi mmakhiniꞌ reko. Karu naꞌko ki anmuiꞌ tuaf naim rasi nok in aok-bian ate, kais mitunuꞌ nekaf. Mes hi ro he mnikan main in sanat naan, ma mfee ne rais saok sanat, nahuum on reꞌ Uisneno annikan nain hi saant ein.\x + \xo 3:13 \xt Efesus 4:2,32\x* \v 14 Mimnau! Rais manekat, maꞌosaꞌ nneis naꞌko areꞌ kanan rasi bian. Rarit hi ro he mpaek manekat naan anbi hi neekm ein, on reꞌ atoniꞌ npaek tais anbi in aon. Natuin manekat naan, on reꞌ abas reꞌ hit tpaek je he tteun tais arekot. Naan es reꞌ anfuut naꞌmeseꞌ kit. \p \v 15 Hit bisa tmarameꞌ tok Uisneno, natuin Kristus. Onaim hi ro he mkonan Kristus In rais rameꞌ he nꞌator hi neekm ein naan amsaꞌ. Fin Uisneno nroim he hi mmoni mbi rais rameꞌ es nok es, natuin hi arki ammafutu mjair aof meseꞌ. Ma hi neekm ein ro he nmuꞌin sukuur piut-piut, natuin In kuun es reꞌ anpiir ma nbetis naan ki arki. \p \v 16 Kristus In Kabin ma Prenat sin imsaꞌ ro he nꞌator hi neekm ein ma hi ꞌmoinm ein. Kabin ma Prenat sin naan, nahuum on reꞌ aꞌmuꞌif reꞌ maꞌosaꞌ, reꞌ In nfee sin neu ki. Sin nakriraꞌ ma naruruꞌ ranan he hi bisa mihiin rasi mfaun, mituin Uisneno In tenab. Rarit hi bisa mpaek sin he minoniꞌ ma ammamnaub es nok es. Karu minoniꞌ hi ngguin, kais minoniꞌ sin nok kasar, mes ampaek neek ba-baun reꞌ naheun nok sukuur. Ampaek siit pures-boꞌis sin, siit kninuꞌ sin, ma siit ein reꞌ hi mtui kiim sin he mpures ma mboꞌis Uisneno. \v 17 Hi reꞌ ia amjari mrair Yesus Kristus In tuaf reꞌ neik In kanan. Onaim mimnau! Fin anbi areꞌ saaꞌ-saaꞌ reꞌ hi miꞌuab sin, miꞌuab meik In kanan. Ma areꞌ saaꞌ-saaꞌ reꞌ hi mmoeꞌ sin, mmoeꞌ meik In kanan amsaꞌ. Rarit kais amnikan he mmoeꞌ areꞌ saaꞌ-saaꞌ meik kanaf naꞌko hi Usiꞌ Yesus Kristus. Ma mtoit makasi piut-piut meu In Amaf, es reꞌ Uisneno.\x + \xo 3:17 \xt Efesus 5:19-20\x* \s1 Atoni Kristen sin ro he nmonin on mee, es nok es? \p \v 18 Bifee mamoneꞌ! Hi es-es ate ro he mtornaat ma mutniin ho mone, natuin rasi naan pantas neu tuaf reꞌ natuin anrair Yesus Kristus.\x + \xo 3:18 \xt Efesus 5:22, 1 Naiꞌ Petrus 3:1\x* \p \v 19 Atoin mafeꞌe! Hi es-es ate ro he mneek hi fee ngguin, ma kais amnimap sai aiꞌ amneek meenb ee.\x + \xo 3:19 \xt Efesus 5:25, 1 Naiꞌ Petrus 3:7\x* \p \v 20 Riꞌaan ein! Hi ro he mneen hi mahoint ein anbi areꞌ kanan rasi, fin reꞌ naan es reꞌ anharineb Uisneno In nekan.\x + \xo 3:20 \xt Efesus 6:1\x* \p \v 21 Mahoint ein! Kais miꞌtutuꞌ riꞌaan ein, he sin kais neek ein naꞌoin ein ma nneek menan neu ki.\x + \xo 3:21 \xt Efesus 6:4\x* \p \v 22 Ameput ma ate! Anbi pah-pinan ia, hi ro he mmoeꞌ mituin hi usim anbi areꞌ kanan rasi. Kais oras sin nkius ki te, hi mmeup he hi mipein boꞌis, nnao nasaitan ki te, hi misnaas. Ammeup rek-reko he sin anmarinan. Ammeup areꞌ kanan mepu nok rek-reko, natuin hi mihini mmak, Uisneno es reꞌ ankius ki. \v 23-24 Hi mmeup saaꞌ-saaꞌ ahaa te, ammeup rek-reko ma mmakoe. Hi ro he mmeup on reꞌ hi mmeup meu hi Usiꞌ Yesus Kristus, ka neu fa meu mansian. Fin hi mtuthae Je. Ma In es reꞌ of anbaras hi maskeet ein sin aafk ein, oras In nfee ki pusaak neu ki. \v 25 Mes karu hi mmeup ka batuur fa te, In of anhukun ki. Fin In reꞌ naan, ntai rasi te natai ma namneo, ma ka npiir fa humaf.\x + \xo 3:25 \xt Efesus 6:5-8, Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 10:17, Efesus 6:9\x* \c 4 \p \v 1 Aꞌnakaf ma usif! Hi ro he mꞌator hi ameupt ein rek-reko, natai ma namnoon. Mimnau, fin hi msaꞌ ammuiꞌ Usif et sonaf neno tunan reꞌ anꞌator ki.\x + \xo 4:1 \xt Efesus 6:9\x* \s1 Faineekt ein \p \v 2 Hi ro he mꞌonen piut-piut. Ma hi ro he mikeo ma msadaar areꞌ kanan rasi reꞌ hi miꞌuab sin meu Uisneno, ma oras amꞌonen hi neekm ein naan ro he naheun nok sukuur. \v 3 Kais amnikan he mꞌonen amteek kai, ma mtoit Uisneno he nfei ranan he hai bisa mitoon meu tuaf-tuaf, rasi reꞌ unuꞌ te maꞌnifaꞌ anmatoom nok Kristus. Mimnau, au ꞌtaam bui reꞌ ia, natuin au utoon ꞌeu tuaf sin anmatoom nok Kristus. \v 4 Amꞌonen he au bisa utoon ma ꞌboot-beon Rais Reko naan tar namnuut, maut he tuaf fatuf reꞌ anneen ma antoup Goe, bisa nahiin ma nakeo Goe kninuꞌ. \p \v 5 Ammoin namnoon ambi tuaf-tuaf reꞌ ka npirsain fa feꞌ neun Kristus sin sonak ma sin atnanak. Ampaek tabu ma eti rek-reko reꞌ Uisneno anfee je neu ki.\x + \xo 4:5 \xt Efesus 5:16\x* \v 6 Karu hi miꞌuab ate, miꞌuab meik haan ba-baun nok neek aꞌparan he antoom atoniꞌ in nekan. Kais sin nrenan ma nbosan hi uab ein naan. Ampaek uab reko batuur-batuur, he hi bisa mitaah sin rek-reko, karu anmuiꞌ tuaf nataan ki. \s1 Naiꞌ Paulus nasoup in surat \p \v 7 Naiꞌ Tekikus of neit. Rarit in of anpeo ma naretaꞌ ki au kberok anbi bare ia. In reꞌ naan, hai aok-bian reꞌ hai mneek, reꞌ naꞌkiiꞌ anbi tuthaes neu Uisneno Iin na. Unuꞌ te, in nok kau minaob Uisneno In mepu.\x + \xo 4:7 \xt Haef ein sin Retaꞌ 20:4, 2 Naiꞌ Timotius 4:12\x* \v 8 Au ꞌreek ma ꞌhaef ee neit neu naan, he in bisa nhaꞌtain hi neekm ein naan, ma bisa anpeo ma naretaꞌ ki saaꞌ-saaꞌ reꞌ anmatoom nok kai anbi bare ia.\x + \xo 4:8 \xt Efesus 6:21-22\x* \v 9 Au ꞌreek naiꞌ Onisimus anfain neit he nok naiꞌ Tekikus amsaꞌ. In reꞌ naan, hi ja kiim. Sin nua sin naan, of anpeon ma nareet ein saaꞌ-saaꞌ reꞌ anjari nrair anbi bare ia.\x + \xo 4:9 \xt Naiꞌ Filmon 10-12\x* \p \v 10 Naiꞌ Aristarkus ansonuꞌ haan tabes ma haan buseet neu ki. Sin nataam ee es bui nabua nok kau. Naiꞌ Barnabas in oirf es, kaan ee naiꞌ Markus, ansonuꞌ haan tabes ma haan buseet neu ki msaꞌ. Unuꞌ te, au ꞌbaꞌan ꞌain, karu naiꞌ Markus anfain neem ankius ki te, amtoup goe rek-reko.\x + \xo 4:10 \xt Haef ein sin Retaꞌ 19:29, 27:2, Naiꞌ Filmon 24, Haef ein sin Retaꞌ 12:12,25, 13:13, 15:37-39\x* \v 11 Naiꞌ Yesus, (reꞌ hit teek ee msaꞌ tak “Naiꞌ Yustus”) ansonuꞌ haan tabes ma haan buseet neu ki msaꞌ. Naꞌko partei ngguin ok-okeꞌ reꞌ nanaob Uisneno In mepu, suma tuaf teun nggoah reꞌ anjarin atoni Kristen naꞌko uuf ma nonot Yahudi. Ma sin reꞌ ia, es reꞌ anhaꞌtain au nekak. \p \v 12 Hi partei naiꞌ Epafras es ia msaꞌ. In ansonuꞌ haan tabes ma haan buseet neu ki msaꞌ. In njair Yesus Kristus In aan renuꞌ-aan rekaꞌ. In nꞌonen maꞌtaniꞌ fai-manas ma anteek ki, ma ntoit Uisneno he nhaꞌtain ki, namtisib ki, ma nmoeꞌ ki he hi mihiin batuur-batuur In romin.\x + \xo 4:12 \xt Kolose 1:7, Naiꞌ Filmon 23\x* \v 13 Au utoon ꞌain ki mꞌak, naiꞌ Epafras naan anmeup maꞌtain ꞌeen neu ki, ma neu atoni Kristen sin et kota Laodikia ma kota Herapolis. \p \v 14 Haan tabes ma haan buseet naꞌko naiꞌ Demas, ma dokter Lukas, reꞌ hit aok-bian manekat sin.\x + \xo 4:14 \xt 2 Naiꞌ Timotius 4:10-11, Naiꞌ Filmon 24\x* \p \v 15 Au ꞌsonuꞌ haan tabes ma haan buseet ꞌeu aok-bian apirsait ein reꞌ abitan kota Laodikia. Kais amnikan he msonuꞌ au haan tabes ma haan buseet meu ain Nimfa ma apirsait ein reꞌ natiꞌ te nabuan anbin in umi. \p \v 16 Karu hi abit Kolose arki amrees amrair surat reꞌ ia te, amsoun ee nkoon meu apirsait ein kota Laodikia he sin bisa nresan amsaꞌ. Ma hi ro he mrees surat reꞌ au ꞌsonuꞌ ꞌiit ee ꞌeu sin amsaꞌ. \p \v 17 Mimnaub naiꞌ Arkipus am mak, “Ho kais amnikan he munaob piut ho mepu tar namsoup, mepu reꞌ ho mtoup goe naꞌko Uisneno.”\x + \xo 4:17 \xt Naiꞌ Filmon 2\x* \p \v 18 Kais amnikan, sin nataam kau et bui ia feꞌ. \p Au ꞌtoit he Uisneno nakriraꞌ ma naruruꞌ In nekan arekot neu ki arki. \p \it Amkius kiim, surat reꞌ ia, au ꞌteken ma ꞌnene, ꞌeik kuuk au ꞌnimak\it*, \q2 \it Haan tabes ma haan buseet naꞌko kau, tua\it*. \q2 \it Naꞌko au, naiꞌ Paulus kau, tua\it*.