\id MRK - Abau NT [aau] -Papua New Guinea 2006 (DBL -2014) \h MAK \toc1 God so ok-ihey Mak hiy ma mey hok non \toc2 Mak \toc3 Mak \mt1 MAK \mt2 God so ok-ihey Mak hiy ma mey hok non \ip \bd Meyamey uwr hokwe:\bd* Mak. \ip \bd Yier hiy ma lwayr meyamey hokwe:\bd* Hiykwe yier Rom mon meyamey. Enekwei hiy ma meyamey hokwe: Hiykwe enekwei Yia 60-65 so ompok sok meyamey, Jisas hiy ma lokrue so meyki. \ip \bd Ok mamey mon ma lwak mokwe senkin:\bd* Jon Mak hiykwe aposel Pol so wayh-ih lwak liok, sawk hiykwe hye lokriy hain (Aposel 13:13). Hiykwe mamey okukwe Rom mon lwayr meyamey, ok aposel Pita hiy ma me hain seme. Mak so mamey kokwe weynpaweyn Pita hiy hyo nene arian non ma lira ha me mesair kow. Mak so uron ko hokwe senkin, hiykwe ok-ihey ke ma mesor nona nona ke hou kamon-aw ma-swa-hokruw ey. Mak hiykwe Jisas so weynpaweyn me mesor kraiay, seyr Jisas so wik pariawey hiy aw ma nak-ok o, hiy ma lokrue o, hiy ma loksian o, seme aiopey hay nuw-mesor. Sawk Mak hiykwe Jisas so hiymon sorasor ok kokwe ipey-ar mesor pa. Mak hiykwe, Jisas hiy hyo lokrue enekwei se enekwei krompri sankaw ma mesor kow koruay hokwe, Mak hiykwe seme nak-meyamey kumay kow. (8:31; 9:31; 10:33-35) \ip \bd Mak so uron ko hokwe senkin:\bd* Mak hiykwe senkin me-sanion sow, Jisas hiykwe God so mey-uwr ipey-ar, hyo uron ko me meio e ma le hiy non. Jisas so meir krai non o, uwrsa me mon popriy kow yor o, poup piap-araw me ma me-su ha yor o, hreme senkin mesair kow, Jisas hiykwe mey-uwr paraw-uh me hieyn korey, hiykwe irweyk-aw. Mak hiykwe seyr hyo mamey kokwe sokwe meyamey, kristen-uwrsa Rom ko me hiymon kraipakrai e, sa hom makuayk sakuayk ame. Payhokuaw, enekwei sohiy sok kokwe kristen mo owh mon kokwe mon piapmapiap yor mokwe po lousne. \c 1 \s1 Jon, hu mon prouk uwr, hiy ok ma mesor kow hiy non \r (Mat 3:1-12; Luk 3:1-9,15-17; Jon 1:19-28) \p \v 1 Okukwe ok-ihey Jisas Krais, God so Ney se ma mey pie hok non. \p \v 2 Ok-ihey sokukwe profet Aisaia hiy ma mey senkin lousne pie. \q1 “God hiykwe senkin me, \q1 ‘Hakwe hano ok me mesor kow uwr se hno peyrmawk me-ha ey. Hiykwe hno yerki se meio kow koruay ey.’ \rq Mal 3:1\rq* \q1 \v 3 Uwr prueyn so wouk-ok kokwe ki hrahra-aw mon lanio okre, ‘Hakamay so yerki se meio kow koruay e, yerki luw-luw-aw hiy lanio ey me meio e.’” \rq Ais 40:3\rq* \m \v 4 Jon, hu mon prouk uwr hiykwe sa ki hrahra-aw mon sehe lousne, hu mon prouk ok ke mesor. Hiykwe uwrsa me senkin me, “Hmo uron me kankoum nok, hu mon prouk, sa God hiykwe hmo yor piap me ya lorionay kow a.” \x * \xo 1:4 \xt Ap 13:24; 19:4\x* \v 5 Sa uwrsa lowpwarowp kipay Judia ko o, yier Jerusalem ko o, Jon so owh mon ley neyney. Sa homkwe hmo yor piap-araw me seme me-hrorsay kow, sa Jon hiykwe hmekwe yawp Jordan mon prouk. \v 6 Owh ko omeme, Jon hiy ma lie kokwe, kamel-owhma non meio.\f + \fr 1:6 \ft Enekwei sohokwe, owh ko omeme kamel-owhma non ma meio mokwe, uwrsa omeme lopa o, profet o, hom lie.\f* Hiykwe sumow-mays ayay non ma meio ke lok sapeykyay. Seyr ayay hiy ma la mokwe pokuayp o, eirpow-hu sapa ko o. \x * \xo 1:6 \xt 2 Kin 1:8; Mat 11:8\x* \v 7 Hiykwe senkin mesor, “Uwr, hano meyki ma le ey sohokwe, krai ipey-ar non, hano eir mon lwak. Hakwe yaprue-ar korey, hyo sune-ohi-mays ke kampueys kahror kow ey hokwe. \x * \xo 1:7 \xt Ap 13:25\x* \v 8 Hakwe hmekwe hu non prouk, sawk hiykwe hmekwe Niohney Pekney-weys non prouk ey.” \s1 Jon hiy Jisas se hu mon ma prouk hiy non \r (Mat 3:13-17; Luk 3:21-22) \p \v 9 Enekwei sohokwe Jisas hiykwe yier Nasaret, kipay Galili mon ma lwak ko se le. Sa Jon hu mon prouk-uwr hiykwe, hye sehe prouk, yawp Jordan mon. \v 10 Peypey pa, Jisas hiy hu ouon ko se leirsow menkin, hiykwe sa nonkumey, hiy lon-kampi se lira. Sa niohney hiykwe ahney woukmow ke hieyn laye nok, hyo eir mon maka-sian yay iwak. \v 11 Sa wouk-ok kamon nonkumey ko hiy senkin me se lonuayk, “Hunkwe hano Ney, hakwe hne uron-pi ko-ar lwak, seyr hne yaprue nan ihey.” \x * \xo 1:11 \xt Sng 2:7; Ais 42:1\x* \p \v 12 Peypey pa, sa God so Niohney hiykwe Jisas se ki hrahra-aw mon hiy-ey. \v 13 Hiykwe serey kokwe, enekwei 40, sankaw lwak. Sa Satan hiykwe hye kokwe serey leykawn ir. Ayay aiopey hay sapa ko homkwe seyr serey lwak, sawk hyekwe ensel hom hiymon. \x * \xo 1:13 \xt Sng 91:11-13\x* \s1 Jisas hiykwe ki-wayh iha-iha-aw me me-huonok pie \r (Mat 4:12-22; Luk 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Enekwei Jon se kalabus-a mon ma nak-piar sakawk so meyki hokwe, Jisas hiykwe Galili mon ley nok, God so ok-ihey ke mesor kow. \x * \xo 1:14 \xt Mak 6:17\x* \v 15 Hiykwe senkin me, “Enekwei-ar hokwe po kiy-ousne, God so Wayr-hre-yier hokwe ohriar lwak. Hmo uron me kwa kankoum, seyr ok-ihey ke kwa nanpanan kiykiy-ay.” \x * \xo 1:15 \xt Mat 3:2\x* \p \v 16 Jisas hiy howk Galili ki-someik mon lanio non-aw, hiykwe sa Saimon se lira, nay-ih Andru o. Hohkwe yawk howk mon swakeyn, payhokuaw, hohkwe ay-yawk swakeyn-uwr. \v 17 Sa Jisas hiy hehe senkin me, “Oue, hohkwe hano meyki pyay e. Sa hakwe hehekwe uwrsa me swakeyn wawk uwr mon wak ey.” \v 18 Seseyn, hohkwe yawk me lokriy hain nok, Jisas so meyki pyay ha. \p \v 19 Jisas hiy maka-ley menkin, hiykwe sa Jems se lonyay, hyo nay-ih Jon o, hohkwe Sebedi so ney. Homkwe seyr yeyk mon lwak, yawk me lompan. \v 20 Kiy-peypey pa, hiykwe sa hehe me-huonok. Hohkwe hoho orih Sebedi o, hoho mey-uwr sohom o, yeyk mon-aw lokriy hain nok, Jisas so meyki pyay ha. \s1 Jisas hiy niohney piap-araw se ma me-su ha hiy non \r (Luk 4:31-37) \p \v 21 Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe Kaperneam mon ley-neyney. Sa sabat-enekwei hiy lousne menkin, hiykwe Juda mo hokruw-a mon lyawriy nok, uwrsa me hiymon sorasor. \v 22 Sa uwrsa hye ma lonuayk homkwe hyo hiymon-sorasor yor ke kowkyay. Payhokuaw, hiykwe uwr, uru ipey-ar non se hieyn hiymon sorasor. Hiykwe Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr me hieyn hiymon sorasor pa. \x * \xo 1:22 \xt Mat 7:28-29\x* \p \v 23 Enekwei sohiy nonaw kokwe, uwr prueyn, Juda mo hokruw-a serey ma lwak, niohney piap-araw non hiykwe aiopey hay senkin lokre me, \v 24 “Jisas Nasaret ko ara, hunkwe hremekwe penkin lon ey so? Hmey, hunkwe hreme mon piapay ey so? Hakwe hnekwe nonkway, hunkwe Pekneyweys, God hiy ma me-ha hiy non.” \x * \xo 1:24 \xt Mak 5:7\x* \p \v 25 Sa Jisas hiy hye me-kupaku sakawk, “Hunkwe ok lopa kiy-wak nok, hye kiy-okriy hain.” \v 26 Niohney piap-araw sohokwe uwr sehe mon prei-prei nok, aiopey hay weyr-weyr nok, uwr sehe lokriy hain. \x * \xo 1:26 \xt Mak 9:26\x* \p \v 27 Uwrsa lowpwarowp hom senkin lira kowkyay menkin, homkwe homkiaw-ayay senkin mesopok, “Ohokwe pay so? Okukwe mon-sorasor iwon-ar, seyr krai non. Hiykwe niohney piap-araw me me-kupaku su-ha, sa homkwe hyo ok me lonuayk me.” \v 28 Sa peypey pa Jisas so mey mokwe, Galili mo kipay lowpwarowp mon sehe mesor nakian nakian. \x * \xo 1:28 \xt Mat 4:24\x* \s1 Jisas hiykwe uwrsa kraiar mo peik me mon popriy kow \r (Mat 8:14-17; Luk 4:38-41) \p \v 29 Hom Juda mo hokruw-a se lokriy hain menkin, sa Pita, Andru leys so a mon ley, Jems, Jon leys hoh seyn. \v 30 Pita so meyk-ih nawp hokwe peik nakian. Hokwe owh-ya aiopey hay loum. Homkwe sa Jisas se sehe saw-me kow. \v 31 Sa hiykwe hoko owh mon ley nok, hoke iha mon nekie ok-sian. Peik sokukwe sawk hoke lokriy hain, sa hokwe hmo ayay sokwe lunay kow-a. \p \v 32 Eyrowpwar sohokwe, ey hiy ma kuakeyn lopay so meyki hokwe, uwrsa homkwe, uwrsa peik non o, uwrsa niohney piap-araw non o, seme Jisas so owh mon hiy-ey. \v 33 Uwrsa lowpwarowp om serey suko somokwe a sohiy so yerki-wouk mon le hokruw lowpway. \v 34 Sa Jisas hiykwe uwrsa kraiar peik senkin senkin non me mon popriy kow, seyr niohney piap-araw kraiar me nak-me-su ha. Sawk hiykwe niohney piap-araw seme ok isay ohruw-a pa. Payhokuaw, Jisas hiy penkin uwr lwak e, homkwe po nonkway. \x * \xo 1:34 \xt Mak 3:10-12\x* \s1 Jisas hiykwe Galili mon lanio mesor kow \r (Luk 4:42-44) \p \v 35 Leisnon hokwe arawh nonaw, peyr eym-nawp lwak nonaw, Jisas hiykwe loksian nok, a se lokriy hain nok, ki hrahra-aw mon ley nok, orih se mesopok. \x * \xo 1:35 \xt Mat 14:23; Mak 6:46\x* \v 36 Sawk hyekwe Saimon o, hyo wayh-ih nayh o, hom lanio pawk. \v 37 Hom hye lonyay menkin, homkwe hye senkin mekow, “Uwrsa lowpwarowp homkwe hne lanio pawk.” \p \v 38 Sawk hiykwe hme senkin me-kow, “Hromkwe yier har, ohri-ar erey ma lwak mon ley ey. Hakwe seyr hme ok me-sor kow ley. Payhokuaw, hakwe mo sehe le.” \v 39 Sa hiykwe yier lowpwarowp Galili ko mon sehe hiy-anio, hmo hokruw-a mon God so ok me mesor kow, niohney piap-araw me nak-me-su ha. \x * \xo 1:39 \xt Mat 4:23; 9:35\x* \s1 Jisas hiykwe uwr prueyn kuor lepra non se mon popriy kow \r (Mat 8:1-4; Luk 5:12-16) \p \v 40 Uwr prueyn kuor lepra non hiykwe Jisas so owh mon le nok, hyo inour mon pamuow kampueys nok, senkin lonseyn, “Hunkwe hane hiy-mon e nan ankin, hunkwe hane liy mon mnow-mnow kow.” \p \v 41 Sa Jisas hiykwe uron nuw-owk, sa hyo iha ke ka-yenyeyn ha nok, hye kiy-sapou nok, hye kiy-mekow, “Hakwe hwon yaprue lwak e nan.” \v 42 Kiy-peypey pa, sawk hyo kuor lepra non somokwe hye lokriy hain, sa hiykwe yaprue sehe lwak. \p \v 43 Jisas hiykwe hye nuw-me-kupaku nok, sawnak-me-ha, \v 44 senkin, “Mey, arakwon hno owh mon ma lousne sokukwe, unsaney har me peie mesor sanion sow kow o. Sawk hunkwe pris se-aw kwa nak-ey mesair kow. Seyr uwrsa me senkin mesair kow ey hokwe, hnekwe po mon mnow-mnow kow, hunkwe nwaws-prawk-kow-mey Moses hiy ma me-kupaku ke kwa meio.” \x * \xo 1:44 \xt Wkp 14:1-32\x* \v 45 Sawk uwr sohokwe ley nok, mesor owndiy owndiy, weyn hyo mon ma lousne sokwe. Sohiy so hokuaw kokwe, Jisas hiykwe, om somokwe inopuaw ma-lyawriy pa sehe lwak. Hiykwe sawk om meykyay mon-aw lwak, ki hra-hra-aw mon. Mo senkin lwak liok e, uwrsa om lowpwarowp serey suko homkwe hyo owh mon ley neyney nonaw lwak. \c 2 \s1 Jisas hiykwe uwr sune-iha ma lomposyay se mon popriy kow \r (Mat 9:1-8; Luk 5:17-26) \p \v 1 Eypok har mo meyki hokwe, Jisas hiykwe Kaperneam mon ma-ley. Uwrsa homkwe sa senkin lonuayk, hiykwe hyo a arian mon lwak. \v 2 Uwrsa kraiar homkwe sa a serey hokruw konpakon, a sohokwe sa yop lopa-araw sehe lwak, mo yerki-wouk kumay mon seyn. Jisas hiykwe sa hme kokwe God so ok me mesor kow. \v 3 Sawk uwr iha-iha-aw homkwe uwr prueyn sune-iha ma lomposyay se Jisas so owh mon lway nak-e. \v 4 Sawk uwrsa ma nuw-hokruw konpakon me hokuaw kokwe, homkwe uwr sehe Jisas so mon liy hiy-ey ley. Sa homkwe nonow a-suwr mon seme kan-kor, Jisas hiy ma lwak so liyliy-aw. Hom nonow non lwak menkin, peik-uwr sey non sehe kyor-nak-ok ha. \v 5 Jisas hiy hmo nan kiykiy-ay me lira menkin, hiykwe sa uwr sune-iha ma lomposyay sehe senkin kiy-mekow, “Hano ney ara, hno yor piap-araw mokwe po lorionay kow.” \p \v 6 Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr har homkwe seyr serey non-iwak sir. Homkwe homkiaw-ayay senkin nanpanan, \v 7 “Uwr sohokwe senkin payhokuaw me o? Hiykwe God se me-piapmapiap. Yor piap-araw me lorionay kow ey hokwe, God hiykiaw-aw.” \p \v 8 Hom senkin ma nanpanan mokwe, Jisas so niohney hiykwe po saw-nonkway. Sa hiykwe hme senkin seme mekow, “Homkwe uron senkin me panoke nanpanan o? \v 9 Mey honon honon lopa peik-uwr se meio kow ey kokwe pohok non ko? Hakwe enkin kiy-me e mon pak, ‘Hno yor piap-araw mokwe po lorionay kow,’ hai, hakwe enkin kiy-me e mon pak, ‘Hunkwe lok-sian nok, hno mat ke lway nok nok, nakey’? \v 10 Hakwe pokon kokwe hme senkin kiy-meio mesair kow ey, Uwrsa mo Ney hiykwe ki erey mon kokwe krai non, yor piap-araw me lorionay kow ey hokwe.” Sa Jisas hiykwe uwr ma lomposyay se senkin sehe me, \v 11 “Hakwe hne senkin kiy-me, hunkwe kiy-oksian iarok nok, hno mat ke kiy-way nok nok, nakey, hno a mon.” \v 12 Uwrsa mo nene nonaw kokwe hiykwe lok-sian nok, hyo mat ke kiysaw-way nok nok, nakey. Uwrsa lowpwarowp somokwe nuw-ira kowkyay, sa homkwe God so uru se sehe lowk nakie me-ihey, senkin, “Paraw kokwe hromkwe weyn senkin me lira pa.” \s1 Jisas hiykwe Livai se me-huonok \r (Mat 9:9-13; Luk 5:27-32) \p \v 13 Jisas hiy howk-ki-someik mon ma-ley. Sa uwrsa kraiar homkwe hyo owh mon le, hiykwe sa hme seme hiy-mon sorasor. \v 14 Hiy ley nonaw, hiykwe sa Livai, Alfius so ney se lira. Livai hiykwe takis-lonok-a mon liwak. Jisas hiy hye me, “Hano meyki pyay e.” Livai hiy sa sehe loksian nok, hyo meyki pyay ha. \p \v 15 Sohiy so meyki hokwe, Jisas hiykwe Livai so a mon ayay la. Takis-lonok-uwr kraiar o, uwr yor piap-araw non o, homkwe seyr Jisas se nion liwak sir a, hyo ki-wayh o. Payhokuaw, uwrsa kraiar senkin somokwe Jisas se ma lonsu merie merie hom non. \v 16 Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr, Farisi-ok ma me hom senkin lira menkin, Jisas hiykwe uwr yor piap-araw non o, takis-lonok-uwr o, hme nion ayay non-a, homkwe sa hyo ki-wayh me senkin seme mesopok. “Hiykwe uwr yor piap-araw non o, takis-lonok-uwr o, hme nion panoke non-a o?” \x * \xo 2:16 \xt Mat 11:19\x* \p \v 17 Jisas hiy senkin lonuayk menkin, hiykwe sa hme senkin me-kow, “Uwr peik lopa homkwe, dokta se liy ley ira ley. Uwr peik non homkwaw ley ira. Hakwe sehe le pa, uwr luw-luw-aw me me-huonok e. Sawk hakwe uwr, yor piap-araw non me me-huonokyaw e le.” \s1 Ayay la lopa God se ma mesopok yor ke ma mesopok hiy non \r (Mat 9:14-17; Luk 5:33-39) \p \v 18 Enekwei kamon hokwe, Jon so ki-wayh o, Farisi o, homkwe ayay la lopa God se mesopok wayr. Uwr har homkwe sa Jisas se sehe le mesopok, senkin, “Jon so ki-wayh o, Farisi o, homkwe ayay la lopa God se mesopok wayr. Sawk hno homkwe senkin lon pey. Hai, suw penkin so?” \p \v 19 Jisas hiykwe sa senkin ma-sahre onuayk me. “Hai, uwrsa, sa-huon-uwr hiy sa huon enekwei sok ma me-huonok okyaw homkwe, enekwei sa-huon-uwr hiy hme nion ma non-wak sohokwe, ayay la lopa panoke lwak o? Enekwei hiy hme nion ma non-wak hokwe, homkwe senkin liy lon ley. \v 20 Sawk enekwei sa-huon-uwr se hmo ompok ko se le nekie nok ey hokwe ya lousne a. Sa homkwe enekwei sohiy non ayay la lopa mesopok ey. \p \v 21 Unsaney homkwe laplap kopi iwon ke omeme owh ko porih ko nonow se seyn nak-pror pey. Hom senkin lon ankin, laplap kopi iwon hokwe sa leiok, sa porih ko nonow se aiopey hay nuw-mon pirapir ha. \v 22 Seyr unsaney homkwe, wain iwon mokwe wain-ohi\f + \fr 2:22 \ft Wain-ohi mokwe Juda homkwe ay har mo ohi non meio, wain nonkreik ey me.\f* porih mon seyn nonkreik pey. Hom senkin lon ankin, wain somokwe ohi seme lohuwn ie piypiy-ay seyr-say. Sa wain o, wain-ohi o, hehe mon piapay. Sawk wain iwon mokwe, wain-ohi iwon mon nonkreik.” \s1 Jisas so ok, sabat-enekwei se ma me hiy non \r (Mat 12:1-8; Luk 6:1-5) \p \v 23 Sabat kamon hokwe Jisas hiykwe, wit-wueir ompok mon lanio,\f + \fr 2:23 \ft Wit mokwe, Juda hom saro, somokwe ihey mo naw monhre ey.\f* hyo ki-wayh me nion. Sa homkwe wit har wueir ko me lanio kror a. \v 24 Sa Farisi homkwe Jisas se senkin me, “Lira e, yor hno ki-wayh hom sabat-enekwei sok ma mon sokukwe, hromo sow ke kamaun sow.” \x * \xo 2:24 \xt Lo 23:25\x* \p \v 25 Jisas hiykwe sa senkin ma-sahre me, “Homkwe weynpaweyn Devit o, hyo sune non o, hom siowp lokrue non ma meio kokwe, lira mesor pa ko? \x * \xo 2:25 \xt 1 Sml 21:1-6\x* \v 26 Enekwei sohokwe Abiatar hiykwe Pris Makwey-uwr lwak. Devit hiykwe God so a mon lyawriy nok, ihey mo naw pekney-weys God se ma kow ke la. Hromo sow hokwe senkin me, naw somokwe pris homkwaw la. Sawk Devit hiykwe naw seme la, seyr har mokwe hyo sune non me kow a.” \x * \xo 2:26 \xt Wkp 24:5-9\x* \p \v 27 Jisas hiy hme makiynak-me, “Sabat-enekwei hokwe, uwrsa me hiymon e monhre, sawk uwrsa mokwe sabat-enekwei se monhre kow pa. \x * \xo 2:27 \xt Lo 5:14\x* \v 28 Suw senkin, Uwrsa mo Ney hiykwe mo Sabat-enekwei so Hakamay.” \c 3 \s1 Sabat-enekwei hokwe, Jisas hiykwe uwr iha piap non se mon popriy kow \r (Mat 12:9-14; Luk 6:6-11) \p \v 1 Enekwei kamon Jisas hiy Juda mo hokruw-a mon ma-lyawriy menkin, uwr prueyn hiykwe seyr serey lwak. Hyo iha kamon kokwe, korway-araw. \v 2 Hmo har homkwe Jisas se lokin lor-a-lor kow yerki se pawk. Sa homkwe Jisas se seme nuw-ira kraipakrai, hiy uwr sehe sabat-enekwei sohiy non mon popriy kow me lira e. \v 3 Jisas hiy uwr iha korway sehe kiy-me, “Uwrsa lowpwarowp mo inour mon kiy-iarok.” \p \v 4 Hiy sa hme senkin mesopok, “Hai, sabat-enekwei hokwe, hromo sow hokwe ipan yor penkin me lon o? Weyn yaprue me mon e? Weyn piap-araw me mon e? Uwrsa me hiymon popriy e? Uwrsa me lokin kwor okrue e?” Sawk homkwe ok kamon ma-sahre me pa. \x * \xo 3:4 \xt Luk 14:3\x* \p \v 5 Hiykwe sa hme kokwe aw-mar nonaw sehe nuw-ira hriykow hriykow, seyr hiykwe hme uron nuw-owk kwor-pa-kwor kawk, payhokuaw, hmo uron mokwe krai nuw-wak. Sa hiykwe uwr sehe senkin sehe kiy-me, “Hno iha ke kwa ka-yenyeyn ha.” Hiykwe sa sehe ka-yenyeyn ha, sa hyo iha kokwe, yaprue sokwe ma-lwak. \v 6 Farisi homkwe sa ley ney-ney nok, Herot so sune non me nion non-hokruw nok, ok lohruw onsan kawk, Jisas se lokin kwor okrue yerki se. \x * \xo 3:6 \xt Mat 22:15-16\x* \s1 Uwrsa kraiar homkwe Jisas so meyki pyay \r (Luk 6:17-19) \p \v 7 Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe om sehe lokriy hain nok, howk Galili mon ley. Uwrsa popua-hay Galili ko o, Judia ko o, homkwe sa hyo meyki nuw-pyay ha. \v 8 Seyr uwrsa popua-hay Jerusalem ko o, Idumea ko o, Jordan menki ko o, Tair ko o, Saidon ko o, homkwe mey ipey-ar, Jisas hiy ma meio seme lonuayk me le-nene. \v 9 Uwrsa popua-hay ma nuw-hokruw konpakon me hokuaw kokwe, Jisas hiykwe sa hyo ki-wayh me seme me, yeyk hye lwawk kow e, uwrsa hom hye mon kane kawk ame. \v 10 Hiykwe uwrsa kraiar me papo mon popriy kow, sa uwrsa har peik non homkwe losi neyk-a-neyk ne nonaw lwak, homkiaw hye sapou e. \x * \xo 3:10 \xt Mat 14:36\x* \v 11 Niohney piap-araw homkwe hye lira menkin, homkwe hye pamuow kampueys nok, ok aiopey hay senkin lokre me, “Hunkwe God so Ney.” \x * \xo 3:11 \xt Luk 4:41\x* \v 12 Sawk Jisas hiykwe hom hye me-sanion sow kow ey hokwe, ok ipey-ar nuw-me-kupaku sakawk. \x * \xo 3:12 \xt Mak 1:34\x* \s1 Jisas hiy aposel iha seys mu nareysyar non me ma me-iaup hiy non \r (Mat 10:1-4; Luk 6:12-16) \p \v 13 Jisas hiykwe mnuw mon liau nok, uwr har, hiykiaw ma nanpanan me me-huonok. Homkwe sa hyo owh mon seme le-nene. \v 14 Sa hiykwe iha seys mu nareysyar non sankaw liaup nok, hme uru aposel se kiy-nakinariy kow. Hiykwe hme senkin me-kow, “Hakwe hme seme me-iaup, hane nion non-wak e. Hakwe seyr hme me-ha ey, God so ok me lanio sor kow e. \v 15 Seyr homkwe krai, niohney piap-araw me me-su ha ey non lwak ey.” \p \v 16 Uwr iha seys mu nareysyar non hiy ma me-iaup mo uru mokwe, senkin: Saimon, hyo uru kamon Jisas hiy ma nak-anio kow hokwe: Pita. \x * \xo 3:16 \xt Jon 1:42\x* \v 17 Seyr Jems o, hyo nay-ih Jon o, hohkwe Sebedi so ney. Hoho uru kamon hokwe, Jisas hiykwe senkin nak-anio kow: Boanerges. Uru sohiy so meyk hokwe, Nompow so ney. \x * \xo 3:17 \xt Luk 9:54\x* \v 18 Seyr Andru o, Filip o, Bartolomyu o, Matyu o, Tomas o, Jems o. Jems hiykwe Alfius so ney. Tadius o, Saimon o, hiykwe Selot mo uwr prueyn hiy non. \v 19 Seyr Judas Iskariot, uwr Jisas se awia mo iha mon ma kow okin kwor okrue o. \s1 Jisas o, Belsebul o \r (Mat 12:24-32; Luk 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Jisas hiykwe a kamon mon lyawriy, sa uwrsa popua hay homkwe hyo owh mon ma-hokruw. Sa Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe ayay enekwei korey korey kiy-a ley. \v 21 Jisas so uwrku siraw-aw hom senkin lonuayk menkin, homkwe sa hye huonok e le liok. Payhokuaw, homkwe senkin me, hiykwe lawk-lawk. \p \v 22 Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr, Jerusalem ko me ma laye hom me, “Niohney piap-araw mo makwey-uwr Belsebul hiykwe hyo mon lwak. Jisas hiykwe hyo krai non me-su ha, niohney piap-araw mokwe.” \x * \xo 3:22 \xt Mat 9:34; 10:25\x* \p \v 23 Sawk Jisas hiykwe hme ka-me-huonokyaw nok ok, hme owhnan-ok non kiy-mesopok, senkin, “Hai, Satan hiykwe Satan se liy me-su ha o? \v 24 Kipay kamon hiykwe hiykiaw-ayay, aw lokima ha ono ankin, kipay sohokwe krai liy lwak ley. \v 25 Uwrku kamon hiykwe hiykiaw-ayay, aw lokima ha ono ankin, uwrku sohokwe krai liy lwak ley. \v 26 Seyr Satan so sune non homkwe homkiaw-ayay aw lokima ha ono ankin, homkwe nakrok kraiay lopa, seyr lira por ha. \v 27 Uwr ipey-ar so a omeme non hokwe, uwr prueyn hiykwe liy kros yawriy opri ley. Sa uwr sohokwe, senkin lon e mon ankin, peyr hiykwe uwr ipey-ar sehe lway pruwmapruw yay. \v 28 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, uwrsa mo yor piap-araw o, ok-piap-ok hom ma me o, somokwe liy lorionay ha. \v 29 Sawk uwrsa homkwe Niohney Pekney-weys se ok-piap-ok me ankin, hyekwe liy lorionay kow ley, payhokuaw, hiykwe yor piap-araw lwak peyow ey ke po mon.” \p \v 30 Jisas hiykwe senkin sehe me, payhokuaw, homkwe senkin me, hiykwe niohney piap-araw non. \s1 Jisas so pouh o, nay-ih nayh o \r (Mat 12:46-50; Luk 8:19-21) \p \v 31 Jisas so pouh o, nay-ih-nayh o, homkwe sa enekwei sohiy non am-or-ousne. Homkwe ki-apau mon nakrok, sa unsaney prueyn se me-ha, Jisas se lyawriy mekow e. \x * \xo 3:31 \xt Mak 6:3; Jon 2:12; Ap 1:14\x* \v 32 Uwrsa poya-poya homkwe hye liwak sir awndiy kawk, sa homkwe hye senkin mekow, “Hno ipey o, nay-om ine-om o, ki-apau mon lwak, hne pawk.” \p \v 33 Hiykwe sa senkin lonuayk me, “Hano ipey o, hano nay-om o, posokwaw mo?” \p \v 34 Hiykwe sa uwrsa hye ma liwak sir awndiy kawk seme lira nok, kiy-me, “Lira e, hano ipey-om, nay-om mokwe, eme.” \v 35 Hano nay-om, ine-om, ipey-om mokwe uwrsa, God so uron ko me ma pyay sohomkwaw. \c 4 \s1 Uwr, wit-i me ma lanio ouh-say so owhnan-ok \r (Mat 13:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 Jisas hiykwe uwrsa me mahiy-mon sorasor, howk-ki-someik mon. Uwrsa, hye ma hokruw awndiy kawk mokwe kraiar-ar. Sa hiykwe yeyk kamon mon sehe lwawk wakiawkeyn. Yeyk hokwe howk-iway mon lwak. Uwrsa homkwe sa howk-ki-someik mon swa-hokruw, hu-sane mon. \x * \xo 4:1 \xt Mak 3:7-9; Luk 5:1-3\x* \v 2 Hiykwe omeme kraiar mokwe owhnan-ok non hiymon sorasor. Hiykwe senkin mesor, \x * \xo 4:2 \xt Mat 13:34; Mak 4:33-34\x* \p \v 3 “Homkwe kwa lonuayk. Enekwei kamon hokwe, uwr prueyn hiykwe wit-i me louh-say e ley. \v 4 Hiy wit-i seme ma louh-say hokwe, har mokwe yerki mon makuayk sakuayk. Sa ahney hom sian-yay sowkriy-a. \v 5 Har mokwe ki, mein non mon makuayk sakuayk, ki sorpay-aw ma kor-wak mon. Peypey pa, wit-i somokwe, yok suw-soma-seyr, payhokuaw ki hokwe sorpay-aw. \v 6 Sawk ey hiy lo menkin, hme lo ian-pa-ian som-kreik. Payhokuaw, homkwe meyk loksow popriy pa. \v 7 Har mokwe ur inan non mo ompok mon makuayk sakuayk. Ur inan non hom swar menkin, sa hme way hoaho, homkwe sa ay leip pa seme lwak. \v 8 Sawk wit-i har mokwe ki yaprue-ar mon makuayk sakuayk. Homkwe yok kei nok, lie nok, ay leip. Ayay mokwe sankaw leip, har mokwe 30, har mokwe 60, har mokwe 100.” \p \v 9 Sawk hiykwe hme senkin me-kow, “Uwr nweyk non lwak ankin, hiykwe ok seme kwa lonuayk.” \s1 Owhnan-ok non ma mesor so meykyar \r (Mat 13:10-17; Luk 8:9-10) \p \v 10 Sa omok Jisas hiykiaw-aw lwak menkin, hyo ki-wayh o, uwr har hye ma awndiy kawk sohom o, homkwe Jisas se owhnan-ok sohom mo meykyar me mesopok. \v 11 Hiykwe sa hme senkin mekow, “God so yier so ouon-aw-ok kokwe, hme po kow, sawk uwrsa meykyay mon ma lwak somokwe, omeme lowpwarowp mokwe owhnan-ok nonaw lonuayk. \v 12 Suw senkin, \q1 ‘Mo hom lira-lira liok e, sawk liy lirway ley. Mo hom lonuayk lonuayk liok e, sawk meykyar mokwe liy nonkway ley. Seyr senkin, homkwe sa hmo uron me kankoum ame, seyr God hiy hmo yor piap-araw me lorionay ha ame.’” \rq Ais 6:9-10\rq* \s1 Wit-i mo owhnan-ok ko meykyar \r (Mat 13:18-23; Luk 8:11-15) \p \v 13 Jisas hiykwe hmekwe sa senkin mesopok, “Homkwe owhnan-ok okukwe nonkway lwak pey? Senkin lwak ankin, hai, homkwe owhnan-ok har mokwe penkin nonkway ey mo? \v 14 Uwr wit-i me ma lanio ouh-say sohokwe, God so ok me lanio ouh-say. \v 15 Uwrsa har homkwe wit-i yerki mon ma makuayk sakuayk me hieyn. Hom kiy-nuw-onuayk nonaw, Satan hiykwe le nok, ok hmo uron mon ma louh-say seme lonokyaw ok. \v 16 Uwrsa har homkwe wit-i, ki mein non mon ma makuayk sakuayk me hieyn. Hom ok ke kiy-nuw-onuayk nonaw, homkwe kar nonaw nak-onok. \v 17 Sawk hom meyk loksow pa ma lwak me hokuaw kokwe, homkwe enekwei meipey seyn lwak pey. Hme mon yorpayor ankin, seyr hom low non lwak ankin, homkwe makuayk sakuayk lira por ha. \v 18 Uwrsa har homkwe, wit-i ur inan non mo ompok mon makuayk sakuayk me hieyn. Somokwe God so ok ke ma lonuayk hom non. \v 19 Sawk homkwe yor kraiar ki ko me nan kworpakwor, seyr omeme kraiar nak-wayr e ma lira way o, seyr omeme har me ma nan koukou-ay o, sohom lyawriy-sawriy mon kane kawk, sa homkwe ay leip pa seme lwak. \x * \xo 4:19 \xt Mat 19:23-24\x* \v 20 Sawk uwrsa har homkwe wit-i ki yaprue mon ma makuayk sakuayk me hieyn. Homkwe ok ke lonuayk nok, lonok nok, ay leip ok. Har homkwe 30, har homkwe 60, har homkwe 100.” \s1 Ya, yowr ouon mon ma nak-kwawk sue hiy non \r (Luk 8:16-18) \p \v 21 Seyr Jisas hiy hme makiy-me, “Hai, uwr prueyn hiykwe lam se yowr ouon o, sey liawon ey ko ouon o, serey pankaw loum pukyay nak-kwawk o? Korey, sawk hiykwe lam sohokwe sey ayaw mon nak-yay yar. \x * \xo 4:21 \xt Mat 5:15; Luk 11:33\x* \v 22 Ompay ompay ma lwak sue mokwe, kumay mon ya nak-ousne sa-ousne a. Seyr ompay ompay ma nak-sapos sapos sue mokwe, ya leyp-say hrahra ha a. \x * \xo 4:22 \xt Mat 10:26; Luk 12:2\x* \v 23 Uwr nweyk non lwak ankin, hiykwe ok seme kwa lonuayk.” \p \v 24 Seyr hiy me, “Ok hom ma lonuayk mokwe, kwa nanpanan popriy. Meir, hom uwrsa har me ma lira sor anon non kokwe, God hiykwe seyr hme kokwe meir sohom nonaw lira sor anon ey, seyr ipey-ar manak-kow ey. \x * \xo 4:24 \xt Mat 7:2\x* \v 25 Uwr prueyn hiykwe payay me nak-wayr e, hye kokwe kraiar manak-kow peykyay. Sawk uwr prueyn hiykwe puraw-ar nuw-wak ankin, sawk hiy payay se kornak-wayr e, sohokwe seyr ma-kahya.” \x * \xo 4:25 \xt Mat 13:12; 25:29; Luk 19:26\x* \s1 Ayay-i ma kei mo owhnan-ok \p \v 26 Jisas hiy makiy-me, “God so Wayr-hre-yier hokwe, uwr prueyn, ayay-i ki mon ma louh-say sian me hieyn. \v 27 Arawh enekwei hokwe, hiykwe anwaw liawon nayr. Eypok hokwe hiykwe loksian anio kok. Enekwei sohokwe, ayay-i somokwe, yok kei lousne sa-ousne ie, sawk hiykwe ayay-i sohom penkin kei lousne sa-ousne e, hiykwe nonkway lopa. \v 28 Ayay-yok mokwe mo ki hiykiaw-aw mon eyr ie, ayay leip sawan kreik nok. Peyr, yok iwon hiy lousne pie, sei, ku hiy lie nok, simonpiy hiy lore ok. \v 29 Simonpiy hom aiopey-hay lwak ankin, uwr sohokwe seik ke lonok nok, simonpiy seme ompan kawk ok. Payhokuaw, ayay la enekwei hokwe papo lousne.” \x * \xo 4:29 \xt Jol 3:13; MHO 14:15\x* \s1 Owhnan-ok, mastet-i se ma me hiy non \r (Mat 13:31-35; Luk 13:18-19) \p \v 30 Jisas hiy ma-me, “God so Wayr-hre-yier hokwe, penkin so, hromkwe penkin kiy-me ey so? Hromkwe owhnan-ok penkin ke kiy-me memeir o? \v 31 God so Wayr-hre-yier hokwe, mastet-i\f + \fr 4:31 \ft Mastet-i hokwe pokou-i se hieyn.\f* se hieyn. Mastet-i hokwe, ayay-i lowpwarowp ki mon ma saro mo paswaw-ar. \v 32 Sawk hye ki mon saro ankin, hiykwe kei ie nok, ayay lowpwarowp wueir ko mo aiopey-hay-ar nuw-wak, seyr kueim aiopey-hay non nuw-wak. Sa ahney ayaw ko homkwe, hne, hyo kueim-eykos mon sian-yay sowkriy meio iawon sowkway ok.” \p \v 33 Jisas hiykwe uwrsa me kokwe owhnan-ok kraiar liyliy-aw senkin non mesor kow. Seyr hiykwe hom nonkway ey mo limon nonaw mesor kow. \v 34 Hiykwe uwrsa me kokwe ok kamon owhnan-ok lopa mesor kow pa. Sawk enekwei hiy hyo ki-wayh arian me nion-aw non-wak menkin, hiykwe ok lowpwarowp mo meykyar mokwe sohiy non mesor kow. \s1 Jisas hiy howniy, hu-par leys se ma me-kueyn-yay \r (Mat 8:23-27; Luk 8:22-25) \p \v 35 Eypok sohiy so eyrowpwar hokwe, Jisas hiy hyo ki-wayh me kiy-me, “Ama, hromkwe karayh menki mon lokuan e.” \v 36 Homkwe uwrsa popua hay me lokriy hain nok, yeyk hiy ma wakiawkeyn serey lwawk. Yeyk har seyn, hme nion siraw non-hiok kuan. \v 37 Sa howniy aiopey hay hok pa kiynuw-way huwhuw oksian, seyr hu-par hom kiy-nuw-oksian swa-popapop swanon-kwawk, yeyk mon. Sa yeyk-hu hokwe pau woki nuw-wak ohriar. \v 38 Jisas hiykiaw kokwe yeke mon lwon kwawk, mawk-sow eir mon. Homkwe sa hye kanwei sian nok, hye senkin kiy-me, “Hakamay ara, hreme pa lopruw ley, hunkwe hreme uron pankaw lowk o?” \p \v 39 Jisas hiykwe loksian nok, howniy ke me-hripahri, seyr hu-par me senkin kiynak-me, “Sopiaw, kwa kueyn-yay.” Seseyn, howniy hok lon-kane nok, hu-par hok nonyo keyn. \p \v 40 Jisas hiykwe sa hyo ki-wayh me senkin kiy-mekow, “Homkwe panoke hok o? Homkwe nan kiykiy-ay lopa lwak nonaw nuw-wak o?” \p \v 41 Homkwe sa hok, sa homkiaw-ayay senkin seme lohruw, “Uwr ohokwe penkin uwr so? Mo howniy hi, hu-par hi, hyo ok me lonuayk me.” \c 5 \s1 Jisas hiykwe niohney piap-araw uwr prueyn so owh ko se me-su ha \r (Mat 8:28-34; Luk 8:26-39) \p \v 1 Sa homkwe howk-menki mon lokin peykyay, Gerasa mo kipay mon. \v 2 Jisas hiy yeyk se lokriy hain menkin, uwr prueyn niohney piap-araw non hiykwe hye lonyay huon e le. Hiykwe uwrsa-sopok me lopru linon kreik yier ko se le. \v 3 Hiykwe uwrsa-sopok me lopru inon kreik yier mon-aw lwayr, seyr uwr prueyn hye liy ma-way-pruwmapruw orok ley. Mo ihey mo mays sen non hi, liy-ar so. \v 4 Hyo sune-iha mokwe, enekwei kraiar sen non po sakreik lokruok, sawk hiykwe enekwei enekwei, sen me leyma-say nok, ain hyo sune ko me okima-kei say ok. Uwr prueyn, krai non hye way-pruwmapruw yay ey hokwe korey lwak pa. \v 5 Eypok-arawh eypok arawh, hiykwe uwrsa-sopok me lopru inon kreik yier mon o, mnuw mon o, serey-aw lanio weyr-weyr wonkawk wonkawk wayr, seyr hyo owh arian se nak-ei prumapru, mein non. \p \v 6 Hiy Jisas se ma lira huon hokwe, hiykwe meiaw-ar kor-wak, hiykwe sa sau ne nok, Jisas so inour mon pamuow kampueys. \v 7 Seyr wouk-ok aiopey non senkin nuwnak-weyr-weyr me, “Jisas, God Seirpey Ayaw-ar ko so Ney, hunkwe hane penkin lon ley? Hakwe hne God se hokuaw senkin mesopok, hunkwe hane aw ipey-ar peie mon ok o!” \x * \xo 5:7 \xt Mak 1:24\x* \v 8 Hiykwe senkin sehe me, payhokuaw Jisas hiykwe senkin me, “Niohney piap-araw, uwr ohiy so owh ko se ar-ousne ha e!” \p \v 9 Jisas hiy hye mesopok, “Hno uru hokwe poho?” Hiy mekow, “Hano uru hokwe, Ami, payhokuaw, hromkwe ompuay!” \v 10 Seyr hiykwe Jisas se hme kipay kamon mon mesu-ha lopa lwak e hrousohrou nuw-onseyn kraiay. \p \v 11 Huok orhey non hokwe mnuw-pawk ohriar serey lanio sayok-a. \v 12 Sa niohney piap-araw somokwe Jisas se senkin lonseyn, “Hunkwe hreme huok mo owh mon me-ha nok, hreme nak-isay yawriy, huok mo swaw mon.” \v 13 Sa Jisas hiykwe hme ipan seme lon ha. Homkwe sa uwr sehe lokriy hain nok, huok mo owh mon lyawriy-sawriy. Huok somokwe sa mnuw-pawk ma ar-okin sapruw kawk nok mon seme nak-onsau onsau kumey ondeys ondeys pruw lowpway. Huok sohom mo meir hokwe sankaw, 2000. \p \v 14 Huok-kow-a-uwr homkwe sa hakan sakan nok nok, ok sokwe yier aiopey hay mon o, om paswaw yier aiopey sohiy so meykyay mon ma lwak sohom o, hme nuw-mesor nakian nakian kow ha. Uwrsa homkwe sa seme ley neyney ira, weynpaweyn serey ma lousne ke. \v 15 Hom Jisas so owh mon lousne menkin, homkwe sa uwr, paraw niohney piap-araw kraiar non liok hiy wakiawkeyn se lira. Hiykwe omeme owh ko po lie, seyr hyo mawkhow hokwe, yaprue po ma-lwak. Homkwe sa seme nuw-hok. \v 16 Uwrsa me kokwe, yor, uwr niohney piap-araw non se ma lousne o, huok o, uwr ma lira ha hom mesor kow. \v 17 Homkwe sa Jisas se sehe lonseyn, hmo kipay se lokriy hain e. \p \v 18 Jisas hiy yeyk mon lwawk menkin, uwr paraw niohney piap-araw non ma lwak liok, hiykwe sa Jisas se lonseyn, hiy siraw non-ey e. \v 19 Sawk Jisas hiykwe hye ipan lon pa, sa hiykwe hye senkin mekow, “Hunkwe a mon ley nok, hne Hakamay hiy pankaw hiy-mon e, seyr uron penkin lowk e, seme hno nioh siraw-aw me kwa mesor kow.” \p \v 20 Uwr sohokwe sa sehe ley nok, yor, Jisas hiy hye ma hiymon ke Dekapolis mo kipay lowpwarowp mon lanio mesor kow. Uwrsa ma lonuayk homkwe sa uron preiryay. \s1 Sa-ney ma lokrue o, sa hay ma lokuayk o \r (Mat 9:18-26; Luk 8:40-56) \p \v 21 Jisas hiy howk-menki mon ma-lokuan menkin, uwrsa popua-hay homkwe, hyo owh mon nuw-hokruw, howk ki-someik mon. \v 22 Juda mo hokruw-a so hakamay prueyn, Jairus, hiykwe serey le. Hiy Jisas se lira menkin, hiykwe Jisas so sune mon makuayk nok, \v 23 Jisas se senkin lonseyn kraiay, “Hano ney swanyo nopre hokwe pau lokrue ohriar lwak. Hunkwe hno iha me hoko owh mon kekie e, sa hokwe yaprue ka lwak, seyr su ka lwayr.” \v 24 Jisas hiykwe sa hye nion sehe non-ey. Uwrsa popua-hay hom seyn, siraw nwakwon nwakwon ey, seyr Jisas se nuw-awndiy kawk. \p \v 25 Sa prueyn hokwe serey non-wak. Hokwe nioh yia sankaw po ley wayr-wayr, iha seys mu nareysyar. \v 26 Hokwe dokta kraiar mo owh mon po nakey, seyr hoko mein-owon lowpwarowp po sasow lowpway. Sawk hok yaprue lwak e ma mon kokwe, hokwe enekwei enekwei piaparaw-ar nuw-wak. \v 27 Hokwe Jisas se ma mesor me lonuayk menkin, hokwe hyo meyki mon uwrsa mo ompok-aw ley nok, hyo saket ke sapou. \v 28 Payhokuaw, hokwe nanpanan, “Hakwe hyo owh ko omeme me-aw sapou ankin, hakwe yaprue po lwak a.” \v 29 Hoko nioh hokwe sa enekwei sohiy nonaw kiynuw-onkane, seyr hokwe senkin lokinhre ir, hoko low kokwe po mon popriy kow. \p \v 30 Enekwei sohiy nonaw kokwe, Jisas hiykwe senkin nonkway, hyo krai har homkwe hye po lokriy hain. Hiykwe sa uwrsa mo ompok ko se swahre nok, senkin mesopok, “Hano owh ko omeme mokwe, posokwaw sapou so?” \x * \xo 5:30 \xt Luk 6:19\x* \p \v 31 Hyo ki-wayh hom lonuayk me, “Hunkwe uwrsa hne ma awndiy kawk seme lira e, hai, hunkwe senkin panoke mesopok o, hne posokwaw sapou so?” \p \v 32 Sawk Jisas hiykwe unsaney, hye ma sapou se lira e swahre-ahre ira nonaw lwak. \v 33 Sa sokukwe weynpaweyn hoko owh mon ma lousne ke lira nonkway menkin, hokwe hok non nak-kowkow ne nok, hye pamuow kampueys nok, ok-ar ke nuw-me-hrorsay kow lowpway. \v 34 Jisas hiy hoke me, “Ney akwa, hno uron hane ma nanpanan kiykiy-ay hiykiaw-aw, hne po mon popriy kow. Hunkwe liwak marowhway yor non-aw kwa nakey e, seyr hno low hokwe hne ka lokriy hain.” \x * \xo 5:34 \xt Mak 10:52; Luk 7:50; 17:19\x* \p \v 35 Jisas hiy lohruw-a non-aw, uwr har Jairus so a ko homkwe le nok, Jairus se mekow, “Hno ney hokwe papo lokrue. Hiy-mon-sorasor-uwr se panoke ma-mon sese-yay o?” \p \v 36 Jisas hiykwe hmo ok somokwe, lonuayk lopa, sawk Juda mo hokruw-a so hakamay se kiy-me, “Hunkwe peie hok o, kwahnaw nanpanan kiykiy-ay e.” \p \v 37 Hiykwe uwrsa har me hye nion non-ey e ipan lon lopa, sawk Pita o, Jems o, Jems so nay-ih Jon o, hme-aw me-huonokyaw nok. \v 38 Hom Jairus so a mon lousne menkin, Jisas hiykwe uwrsa hom moryak moryak me amor-ira. Homkwe eheyr aiopey hay nuw-yuk, seyr eheyr-yowp aiopey hay lyuk me. \v 39 Hiy lyawriy nok, hme me, “Homkwe panoke nuw-moryak moryak o? Homkwe eheyr panoke lyuk o? Ney okukwe lokrue pa, hokwe anwaw liawon.” \p \v 40 Homkwe sawk hye kweyr kow. Hiykwe sa uwrsa me ki-apau mon seme me-su ha. Hiykwe sa-ney ko orih pouh uwrsa o, hyo ki-wayh pruompri-ar o, senkinaw huonok nok, ampok, ney hok ma liawon mon hiy-yawriy. \v 41 Jisas hiykwe sa-ney sohok ko iha ke nekie nok, hoke kiy-me, “Talita kum.” Ok sohok ko meyk-ar kokwe senkin, “Sa-ney paswaw akwa, hakwe hne me, loksian e.” \x * \xo 5:41 \xt Luk 7:14\x* \p \v 42 Enekwei sohiy nonaw kokwe sa-ney sokukwe loksian nok, a mon lanio kwawk. Hoko yia mokwe sankaw, iha seys, mu nareysyar. \v 43 Sawk Jisas hiykwe hom unsaney me mesor kow ame kiynak-me-sous kupaku nok, hme me, sa-ney sokwe ayay har kow-a e. \c 6 \s1 Nasaret homkwe Jisas se me-puar \r (Mat 13:53-58; Luk 4:16-30) \p \v 1 Jisas hiykwe yier sehe lokriy hain nok, hyo om arian mon ma-ley, hyo ki-wayh me nion. \v 2 Sabat-enekwei lwak menkin, hiykwe Juda mo hokruw-a mon uwrsa me God so ok me mesor kow. Uwrsa kraiar homkwe hye lonuayk menkin, homkwe senkin kowkow-yay mesopok, “Ok yaprue somokwe, hiykwe perey suko me lonok mo? Mawkhow ihey-ar hye ma kow mokwe, penkin mo? Hiykwe meir krai non mokwe, penkin meio o? \x * \xo 6:2 \xt Jon 7:15\x* \v 3 Uwr sohokwe a meio uwr hiykwaw, hiykwe Maria ko ney. Hyo uwrku mokwe hreme nion lwak. Hyo nay-ih-nayh Jems, Josep, Judas, Saimon om homkwe. Hyo ine-ih nayh seyn.” Homkwe senkin me menkin, sawk hye sehe me-puar. \p \v 4 Jisas hiy hme kiy-me, “Profet sekwe uru ayaw mon ma lwak hokwe, yier lowpwarowp har hom kow, sawk hyo yier arian o, hyo uwrku arian o, hyo nioh siraw-aw o, hom korey.” \x * \xo 6:4 \xt Jon 4:44\x* \v 5 Hiykwe meir krai non mokwe, yier serey mon kokwe, liy meio ley. Sawk peik-uwr har-har-aw me-aw hyo iha non nekie sasowriy sow kow. \v 6 Hiykwe kowkow-yay, payhokuaw uwrsa homkwe nan kiykiy-ay pa. \s1 Jisas hiy hyo ki-wayh iha seys mu-nareysyar me ma me-ha hiy non \r (Mat 10:5-15; Luk 9:1-6) \p Jisas hiykwe sa yier har ohriar ma lwak me ley sor kow. \v 7 Hiykwe hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar non me me-huonok nok, prueys seyn, prueys seyn, senkin me-ha, seyr krai niohney piap-araw me me-su ha ey se nak-kow ha. \p \v 8 Hiykwe sawk hme senkin me-kupaku popriy ha, “Hmo lanio mokwe, irowm me-aw nakey, omeme senkin senkin lopa, ihey mo naw lopa, owk lopa, owk-neyp meinowon non lopa. \v 9 Sune-owhi me-aw lie nakey, sawk owh ko omeme ohna non peie nakey o.” \v 10 Hiy hme nak-me kow, “Hme a perey me-huonok yawriy e, serey-aw lwayr, hom yier sehe lokriy hain. \v 11 Yier, hme me-huonok yawriy pa lwak ankin, seyr hme lonuayk pa lwak ankin, homkwe yier sehe lokriy hain nok, kosi-pow hmo sune ko me kiy-our powpow say hain. Sohokwe meir, yier sehe ma lono hiy non.” \x * \xo 6:11 \xt Luk 10:4-11; Ap 13:51\x* \p \v 12 Ki-wayh homkwe sa seme ley neyney mesor kow, uwrsa hom uron kankoum e. \v 13 Homkwe niohney piap-araw kraiar me me-su ha, seyr uwrsa kraiar peik non me wel non low mon popriy kow. \x * \xo 6:13 \xt Je 5:14\x* \s1 Jon, hu mon prouk uwr so makwey se ma lokiane sow hiy non \r (Mat 14:1-12; Luk 3:19-20; 9:7-9) \p \v 14 King Herot hiykwe sa mey lowpwarowp seme lonuayk, payhokuaw Jisas sekwe om serey serey po mesor nakian nakian. Uwrsa har homkwe senkin me, “Jon, hu mon prouk uwr hiykwe ki-eyh ko se po ma-loksian. Hiykwe krai, meir krai non me meio ey non sehe lwak.” \x * \xo 6:14 \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 3:19-20\x* \p \v 15 Har hom sawk senkin me, “Hiykwe Elaija.” Wo, har homkwe sa senkin me, “Hiykwe profet, profet paraw-uh mo prueyn se hieyn.” \p \v 16 Herot hiy lonuayk menkin, hiy me, “Ohokwe Jon, hu mon prouk uwr, uwr hyo hei se ha ma lokiane sow hiy non, sawk hiykwe po ma-loksian.” \p \v 17 Jon sekwe mo Herot hiykiaw me-sasay nekie nok, sen non sakawk nok, kalabus-a mon nak-okin sakawk. Hiykwe senkin kokwe Herodias, hyo nay-ih so sah, hiy ma huon ke hokuaw mon. \v 18 Payhokuaw, Jon, hu mon prouk uwr hiykwe Herot se senkin mekow wayr, “Weynpaweyn sokukwe piap-araw, hwon hno nay Filip so sah ke ma huon sohokwe.” \x * \xo 6:18 \xt Wkp 18:16\x* \v 19 Sa Herodias hokwe, Jon se kokwe kasaw sokwe hohuaw, seyr hye lokin kwor okrue e sokwe mon, sawk hokwe liy so. \v 20 Payhokuaw, Herot hiykwe Jon se hok. Hiykwe senkin nonkway, Jon hiykwe uwr yaprue, seyr pekneyweys, sa hiykwe Jon se sehe hiy-mon sosor. Hiykwe Jon so ok mokwe, aiopey hay nanpanan kworpakwor kawk, sawk hiykwe lonuayk e mon. \p \v 21 Sa omok-ar, enekwei kamon Herodias hok yaprue ma lira hiy lousne. Enekwei sohokwe, Herot se ma liwak hiy non. Enekwei sohokwe, Herot hiykwe hyo uwr hakamay o, hyo aw-uwr mo hakamay o, peyrmawk liarok-uwr Galili ko o, hme ayay kraiar lunay kekie kow. \v 22 Herodias ko ney swanyo hokwe lyawriy nok, owk lowk. Herot o, uwr, ayay hye nion ma non-iwak sir a, homkwe kar ley. King hiykwe sa hoke sokwe me, “Hunkwe pay me lonok e nan o? Hakwe hne kow ey.” \v 23 Hiykwe hoke kokwe, kraiar senkin loiow me-sakon kawk, “Hakwe senkin loiow, hwon pay-ay se mesopok e, hakwe hne kow ey, mo kipay, ha ma hiy-wayr so kopi aiopey hay hi.” \p \v 24 Sa-ney sokukwe hoko pouh ko owh mon ma-ley nok mesopok, “Hakwe pay me kiy-mesopok o?” Pouh hok lonuayk me, “Jon, hu mon prouk uwr so makwey se mesopok e.” \p \v 25 Sa-ney sokukwe king so owh mon masaw-ey nok, omnuw-me, “Hane kokwe Jon so makwey se pokon-awaw plet mon lokiane kwawk nakway kow e.” \p \v 26 King hiykwe sa uron aiopey hay nuw-owk kworpakwor kawk. Sawk hiy ma loiow o, uwrsa hye nion ma non-iwak sir a o, seme hokuaw kokwe, hiykwe hoke liy me-puar ley. \v 27 Sei, hiykwe sa aw-uwr prueyn se sehe kiysaw-me-sasay ha, Jon so makwey se nake kow e. Aw-uwr sohokwe kalabus-a mon ley nok, Jon so makwey se lokiane sow. \v 28 Hiykwe makwey sohokwe plet non kwawk nake nok, sa-ney sokwe nakway kow. Hokwe sa pouh ke ma-sahre nakway kow. \v 29 Jon so ki-wayh hom lonuayk menkin, homkwe le nok, hyo owhi-sopok ke lway opru kwawk. \s1 Jisas hiy 5000 uwrsa me ma kow-a hiy non \r (Mat 14:13-21; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13) \p \v 30 Aposel hom Jisas so mon ma-le-nene nok, mey lowpwarowp hom ma meio o, ma hiymon sorasor o, seme hye mesor kow. \x * \xo 6:30 \xt Luk 10:17\x* \v 31 Sa uwrsa kraiar hom eriey ley, erey le, senkin ma lon me hokuaw kokwe, Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe ayay enekwei korey korey kiy-a ley. Sa Jisas hiykwe hyo ki-wayh me seme me, “Hromkwe hromkiaw-aw yier kamon mon ley neyney e, sa homkwe serey liwak nieys ey.” \p \v 32 Homkwe sa yeyk non homkiaw-aw seme ley neyney, yier kamon unsaney lopa mon. \v 33 Sawk uwrsa kraiar homkwe hom ma ley neyney mokwe, po lira ha, seyr po lira nonkway. Sa uwrsa yier lowpwarowp ko homkwe kiaw kiaw-aw seme lonsau onsau nok, sa yier, Jisas hiy ma hiy-ey mon peyrmawk lousne sa-ousne pie. \v 34 Jisas hiy yeyk ko se wakeyn menkin, hiykwe sa uwrsa popua hay me lira. Hiykwe sa hme uron lowk, payhokuaw, homkwe sipsip naykih lopa me hieyn. Hiykwe sa pau, hme ok kraiar kiy-hiynuw-mon-sorasor. \x * \xo 6:34 \xt Nam 27:17; Mat 9:36\x* \p \v 35 Arawh po serey kiy-wak a, hyo ki-wayh homkwe hyo owh mon le nok, me, “Enekwei hokwe pau arawh ohriar kiy-wak, seyr yier ohokwe unsaney lopa. \x * \xo 6:35 \xt Mak 8:1-9\x* \v 36 Uwrsa me me-ha e, homkwe wueir-om o, yier o, ohriar erey ma lwak mon ayay ka ley neyney nakway a. \p \v 37 Sawk Jisas hiykwe senkin lonuayk me, “Homkiaw kiy-kow-a e.” Hom mesopok, “Hunkwe hrom ihey mo naw 200 Silva non nakway nok, uwrsa eme kow-a, senkin lon e me o?” \p \v 38 Hiy hme mesopok, “Homkwe ihey mo naw mokwe, pankaw mo? Kwa ley ira.” Hom ley sor ir nok, hye mekow, “Ihey mo naw iha sirom, ay ireys.” \p \v 39 Sei, Jisas hiy hyo ki-wayh me me, uwrsa me hou non hou non pan eir mon me-say kikrweik e. \v 40 Uwrsa homkwe sa senkin seme kikrweik, hou har 100, hou har 50. \v 41 Jisas hiy ihey mo naw iha sirom o, ay ireys-ar o, seme lonokyaw nok, nonkumey mon ar-nak-ira nok, God se nak-me-ihey. Hiykwe ihey mo naw seme kamane nok, hyo ki-wayh me kow, uwrsa me lowndiy kow e. Hiykwe seyr ay ireys-ar sokwe hme lowpwarowp me nak-kamaun kow. \v 42 Uwrsa lowpwarowp hom la menkin, homkwe swaw liy nuwnak-wak. \v 43 Ki-wayh homkwe ihey mo naw o, ay ireys-ar o, seme ma la prue mokwe, yowr iha seys, mu nareysyar, sankaw kawk kreik prusow. \v 44 Uwr ayay seme ma la mo meir hokwe, 5000. \s1 Jisas hiykwe hu eir mon lanio keyn \r (Mat 14:22-33; Jon 6:16-21) \p \v 45 Jisas hiykwe hyo ki-wayh me yeyk mon kiy-saw-mon wawk nok, Betsaida, howk-menki mon ma lwak mon kuan naruok e me-ha. Hiykwe peyr uwrsa me me-ha. \v 46 Hiy uwrsa me me-ihey ha nok, mnuw mon ley, God se mesopok e. \x * \xo 6:46 \xt Luk 5:16\x* \p \v 47 Eyrowpwar lwak menkin, yeyk hokwe, howk-iway ompok sok lwak, Jisas hiykwe hiykiaw-aw ki mon lwak. \v 48 Hiykwe sa senkin lira, hyo ki-wayh homkwe, youk nuw-hiok lokruok, payhokuaw, howniy hokwe hom ma ley senkin hremon ka-kaye. Sa enekwei 3 klok o, 6 klok o, enekwei sohiy so ompok sok lwak nerie menkin, hiykwe hmo owh mon lousne, hu eir mon lanio ne. Hiykwe hme ka-swaneyk ney e nan. \v 49 Sawk homkwe hiy hu eir mon lanio se lira, “Ohokwe poup,” hom nanpanan, sa homkwe seme nuw-weyr-weyr. \x * \xo 6:49 \xt Luk 24:37\x* \v 50 Hom lowpwarowp hye lira huon menkin, homkwe nuw-hok krwepakrwe kawk. Sa hmekwe Jisas hiykiaw kiy-saw-me, “Krai lwak e, ohokwe hakiaw. Peie hok o.” \v 51 Sei, hiy hme nion yeyk mon non-wawk, seyr howniy hok lonkane. Ki-wayh homkwe aiopey hay nuw-nanpanan kworpakwor kawk. \x * \xo 6:51 \xt Mak 4:39\x* \v 52 Payhokuaw, homkwe 5000 uwr me ma kow-a so meyk-ar hokwe, korey nonkway pa. Hmo uron mokwe po mon kraipakrai yay. \s1 Jisas hiykwe peik-uwrsa Genesaret ko me mon popriy \r (Mat 14:34-36) \p \v 53 Hom howk ke lokuan nok, sa Genesaret mon lokin peykyay. Yeyk hokwe homkwe serey piynay. \v 54 Hom yeyk ko me wakeyn sakeyn nonaw, uwrsa homkwe Jisas se po saw-ira nonkway. \v 55 Sa homkwe kipay lowpwarowp serey ma lwak mon lonsau onsau nok, sa hom hiy perey lwak se lonuayk e, homkwe peik-uwrsa sey non ma linon nok mokwe, serey nakey. \v 56 Jisas hiy perey ley me, hiy yier mon ley, om aiopey hay mon ley, wueir-om mon ley, unsaney homkwe uwrsa peik non mokwe, ayay-nakway-yier mon lway nakey neyney. Homkwe Jisas se lonseyn, hyo saket ko kopi ke-aw uwrsa peik non me ipan lon sapou e. Sa lowpwarowp hye ma sapou homkwe, yaprue ma-lwak. \c 7 \s1 Sow senkin senkin, iwey-om hom ma hiymon sorasor hom non \r (Mat 15:1-9) \p \v 1 Farisi\f + \fr 7:1 \ft Farisi homkwe Juda-uwr. Homkwe Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr.\f* o, sow ke hiymon-sorasor uwr har o, Jerusalem ko me ma le nene homkwe, Jisas se am-nuw-awndiy kawk. \v 2 Homkwe senkin lira, Jisas so ki-wayh har homkwe, ayay mokwe, iha orki non nak-a. Suw senkin, homkwe iha mokwe sow hok ma me senkin peyryapeyr pa. \x * \xo 7:2 \xt Luk 11:38\x* \v 3 (Payhokuaw, Farisi o, Juda uwrsa lowpwarowp o, homkwe hmo iwey-om hom ma hiymon sorasor me pyay. Homkwe ayay liy saw-a ley, peyr hmo iha me peyryapeyr, hmo sow hok ma me senkin.) \v 4 Homkwe ayay nakway yier ko me ma-le-nene ankin, homkwe ayay liy la ley, hom hu perey hawr. Seyr homkwe sow har kraiar hom ma lonok me nak-pyay. Sow senkin, yiawk o, sospen o, hu-yiawk aiopey hay o, seme peyryapeyr yor. \x * \xo 7:4 \xt Mat 23:25\x* \p \v 5 Farisi o, sow ke hiymon sorasor uwr o, homkwe sa Jisas se sehe mesopok, “Hai, hno ki-wayh homkwe hromo iwey-om hom ma hiymon sorasor hain me pyay pa, panoke lwak o? Wo, homkwe ayay mokwe sawk iha orki non nak-a.” \p \v 6 Jisas hiy lonuayk me, “Okrei-uwr om, Aisaia hiykwe mo okar me, hiy hme profet-ok non senkin ma mey hokwe, \q1 ‘Uwrsa omokwe, hano uru hokwe woki nonaw lowk nakie, sawk hmo uron mokwe hano meiaw mon lwak. \q1 \v 7 Homkwe hane puraw nuw-kampueys me-ihey lokruok. Seyr hmo sow arian hom ma hiymon sorasor somokwe, homkwe senkin nak-me-loior kow, somokwe God so sow arian.’ \rq Ais 29:13\rq* \m \v 8 Homkwe God so me-kupaku-ok mokwe po lokriy ha, sa homkwe uwr ki ko mo sow me nakruok.” \p \v 9 Jisas hiy hme ma-me, “Hom hmo sow arian me pyay e, God so me-kupaku-ok me meykyay mon ma kekie mokwe, homkwe yerki yaprue-ar non. \v 10 Payhokuaw, Moses hiykwe senkin me, ‘Hunkwe hno ipey-aio me yaprue kwa nan ihey,’ seyr, ‘Uwr hyo ipey-aio me posokwaw hruo-yay kow e, hyekwe kwa lokin kwor okrue.’ \rq Kis 20:12; 21:17; Lo 5:16\rq* \m \v 11 Sawk homkwe uwrsa me kokwe yor piap kamon ke senkin hiy-mon sorasor, ney homkwe hmo ipey, aio leys se liy nak-me kow, ‘Ipey, aio leys ama, hakwe hehe liy hiymon ley, payhokuaw, omeme hano, hehe ma hiymon ey mokwe, hakwe korban-ok po me.’” (Ok “korban” sohok ko meyk-ar hokwe senkin, maym, God se kow ey hok non). \v 12 “Suw homkwe, uwrsa hom hmo ipey-aio me hiymon ey hokwe, ipan lon pey. \v 13 Hiymon sorasor-ok hom uwrsa har me ma kow somokwe, sa God so ok ke ouon mon kyor-our seipasei ha, hmo apaw-om mo sow arian me-aw lowk nakie e. Seyr homkwe yor kraiar liyliy-aw senkin mokwe, senaw mon.” \s1 Omeme, uwrsa me ma mon orpar orpar hom non \r (Mat 15:10-20) \p \v 14 Jisas hiy uwrsa popua hay me ma-me-huonok nok, me, “Hom lowpwarowp kokwe hane kwa lonuayk, seyr kwa nak-nonkway. \v 15 Omeme kamon kumay ko unsaney prueyn so swaw mon ma lyawriy hokwe, unsaney sehe liy mon orpar orpar yay ley. Sawk unsaney se ma mon orpar orpar hokwe, omeme hyo uron ko me ma lousne homkwaw.” \x * \xo 7:15 \xt Ap 10:14-15\x* \v 16 \f + \fr 7:16 \ft Grik mamey har mokwe ves 16 ke nak-mey: Uwr nweyk non lwak ankin, hiykwe ok seme kwa lonuayk.\f* \p \v 17 Hiy uwrsa popua hay seme lokriy hain, sa a mon lyawriy menkin, hyo ki-wayh homkwe sa owhnan-ok sohok ko meykyar ke mesopok. \v 18 Jisas hiy hme me, “Hmo nonkway mokwe, uwrsa har mo nonkway mo eir mon lwak pey. Homkwe nuw-nonkway pey? Mon kamon kumay ko unsaney so mon ma lyawriy hokwe, hye liy mon orki orki ley. \v 19 Payhokuaw, mon sohokwe, uron mon lyawriy pey, sawk swaw mon lyawriy nok, hyo owh ko se ma-lousne ok.” (Jisas hiy senkin ma me hokwe, hiykwe senkin me-kumay, ayay lowpwarowp mokwe, orki lopa.) \p \v 20 Hiy ma-me, “Uwrsa mo uron ko pay-ay hiykwaw lousne e, sohiykwaw mon orki orki. \v 21 Payhokuaw, uwrsa mo uron ko mokwe, yor enkin hom lousne sa-ousne: nanpanan yor piap-araw o, yor orki non o, yokun yor o, unsaney lokin kwor yor o, yokun nweyh kane yor o, \v 22 ompreir kawk yor o, yor piap senkin senkin o, okrei yor o, powey powey yor o, lira way ompeys-ma-peys yor o, me-kawrpakawr yor o, nak-me-heyr yor o, owk lapala yor o. \v 23 Yor piap lowpwarowp somokwe uron ouon ko me lousne, seyr uwrsa me mon orki-orki-yay.” \s1 Fonisia-sa ko nanpanan kiykiy-ay yor \r (Mat 15:21-28) \p \v 24 Jisas hiykwe yier sehe lokriy hain nok, Tair mo kipay mon ley. Hiykwe sa a kamon mon lyawriy. Hiykwe hiy serey ma lwak hokwe, uwrsa hom nonkway e mon pa. Sawk hiykwe liy lwak sue ley. \v 25 Sa prueyn, hoko ney swanyo niohney piap-araw non hok Jisas hiy ma lwak se lonuayk menkin, hokwe saw-e nok, hyo sune mon makuayk. \v 26 Sa sokukwe uwrkayn irweyk ko. Hekekwe kipay Fonisia, Siria mon ma lwak mon liwak. Hokwe Jisas se lonseyn, niohney piap-araw hoko ney ko owh mon ma lwak se me-su ha e. \p \v 27 Sawk Jisas hiykwe senkin lonuayk me, “Peyr hromkwe ney me kow-a e. Ney mo ayay me nwoh me lomuwn say kow yor sokukwe yaprue korey.”\f + \fr 7:27 \ft Owhnan-ok ko meyk kokwe senkin, Juda homkwe ney me hieyn, sa sohok ko uwrku homkwe nwoh me hieyn.\f* \p \v 28 Sa sohok lonuayk me, “Hakamay ara, mo nwoh tebol ouon ko hi, homkwe ney mo ayay somei me la.” \p \v 29 Jisas hiykwe sa hoke senkin mekow, “Hwon senkin ma ma-sahre me ko hokuaw kokwe, hunkwe kwa ley e, niohney piap-araw hokwe, hno ney ke po lokriy hain.” \p \v 30 Hok a mon ley nok, sa ney hok yop liawon ey mon liawon ke lira. Niohney piap-araw hokwe, hoke po lokriy hain. \s1 Jisas hiy uwr ma lonuayk lopa o, ok ma me lopa o, sehe ma mon popriy hiy non \p \v 31 Sohiy so meyki hokwe, Jisas hiykwe Tair mo kipay se lokriy hain nok, sa Saidon mo kipay mon ley hain, sei, sa howk Galili mon seyn kyor-okumey, Dekapolis mo kipay mon. \v 32 Unsaney har homkwe uwr prueyn ma lonuayk lopa, seyr ok ma me lopa se hyo owh mon hiy-e. Sa homkwe hye lonseyn, hyo iha ke uwr sohiy so owh mon kekie e. \p \v 33 Jisas hiy uwr sehe kiy-huonok nok, uwrsa popua hay mo meiaw mon hiy-ey. Hiykwe hyo yodne se uwr sohiy so nweyk mon ka-lok-ha nok, somor somor-say nok, uwr sohiy so sane se sapou. \v 34 Sei, Jisas hiykwe nonkumey mon ar-ira nok, lenieys kawk nok, uwr sehe senkin kiy-me, “Efata.” Ok sohok ko meyk-ar hokwe senkin, “Lon-kampi e.” \v 35 Enekwei sohiy nonaw kokwe, uwr sohiy so nweyk hom kiynuw-on-kamapi, seyr hyo sane hiy kiy-nuw-on-kansopra ha. Sa hiykwe ok yaprue me sasowriy sow ha. \p \v 36 Sei, Jisas hiy hom uwrsa har me ma-mesor kow ame nak-me kupaku me-sous, sawk hiy hme kraiar ma me-kupaku hokwe, homkwe kraiar-ar nuw-mesor. \x * \xo 7:36 \xt Mak 1:43-45\x* \v 37 Uwrsa ma lonuayk homkwe nuw-preiryay. Hom me, “Hiykwe mey lowpwarowp mokwe yaprue po nuw-meio. Hiykwe uwr ma lonuayk lopa me mon onuayk, seyr uwr ma me lopa me ok mon me.” \x * \xo 7:37 \xt Ais 35:5\x* \c 8 \s1 Jisas hiy uwrsa 4000 me ma kow-a hiy non \r (Mat 15:32-39) \p \v 1 Enekwei meipey lwak ha lopa, uwrsa poya-poya homkwe ma-hokruw. Hom ayay lopa lwak menkin, Jisas hiykwe hyo ki-wayh me me-huonok nok, me, \v 2 “Hakwe uwrsa eme uron lowk, homkwe hane nion enekwei krompri sankaw lwak. Homkwe ayay lopa. \x * \xo 8:2 \xt Mak 6:34-44\x* \v 3 Hakwe hme hmo a arian mon siowp nonaw me-ha ankin, homkwe yerki mon makuayk sakuayk nok ey, payhokuaw, hmo har homkwe meiaw-ar ko me le-nene.” \p \v 4 Hyo kiy-wayh hom lonuayk me, “Kipay uwrsa lopa erey mon kokwe, unsaney prueyn hiykwe uwrsa lowpwarowp eme kow-a ey hokwe, ihey mo naw perey suko se lonokyaw ey so?” \p \v 5 Jisas hiy hme mesopok, “Homkwe ihey mo naw pankaw mo?” Hom lonuayk me, “Iha sirom, mu nareysyar.” \p \v 6 Hiy uwrsa me ki mon me-wakiawk sir. Sei, hiykwe ihey mo naw iha sirom mu-nareysyar seme lonokyaw nok, God se nak-me-ihey nok, kamane nok, hyo ki-wayh me kow, uwrsa me lowndiy e. Hyo ki-wayh hom seseyn. \v 7 Homkwe seyr ay hu ko paswaw-neyney har non. Jisas hiykwe seyr seme nak-me-ihey nok, hyo ki-wayh me mekow, uwrsa me lowndiy e. \v 8 Uwrsa lowpwarowp homkwe swaw nuw-a mue. Sohiy so meyki hokwe, ki-wayh homkwe ayay kopi kopi mokwe yowr iha sirom mu nareysyar sankaw kawk kreik woki woki. \v 9 Uwrsa ma hokruw mo meir hokwe 4000 ohriar. Sa Jisas hiykwe hme me-ha nok, \v 10 hyo ki-wayh me nion yeyk mon lwawk nok, Dalmanuta mo kipay mon ley. \s1 Farisi homkwe meir krai non hme meio mesair kow e mesopok \r (Mat 16:1-4) \p \v 11 Farisi har hom le nok, Jisas se yier-ok non-me. Hye mon ir ey hokwe, homkwe hyekwe meir krai non, God hiy hye kar ma ley se mesair kow ey ke meio e mesopok. \v 12 Sawk Jisas hiykwe lenieys kawk nok, me, “Hai, uwrsa pokon ko homkwe, meir krai non me panoke mesopok o? Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, uwrsa omokwe, meir krai non hme mesair kow ey liy kow ley.” \x * \xo 8:12 \xt Mat 12:39; Luk 11:29\x* \v 13 Hiykwe sa hme lokriy hain nok, yeyk mon ma-lwawk nok, howk-menki mon ma-lokuan. \s1 Farisi o, Herot o, hmo uron ko piap-araw mokwe yis me hieyn \r (Mat 16:5-12) \p \v 14 Ki-wayh homkwe uron lorionay. Homkwe ihey mo naw kraiar nake pa, sa hme nion kokwe yeyk mon kokwe, imon-awaw. \v 15 Jisas hiy hme me-kupaku, “Homkwe kwa ehei ehei, seyr Farisi mo yis o, Herot so yis o, seme iray iray non kwa lwak.” \x * \xo 8:15 \xt Luk 12:1\x* \p \v 16 Hom homkiaw-ayay lohruw-a nok, me, “Hiykwe senkin sehe me, payhokuaw, hromkwe ihey mo naw lopa.” \p \v 17 Jisas hiykwe hom pay me lohruw-a e, hiykwe nonkway. Sa hiykwe hme sehe mesopok, “Homkwe ihey mo naw lopa ma lwak me panoke lohruw-a o? Hmey, homkwe korey nuw-ira pey, seyr korey nuw-nonkway pey? Hmey, hmo uron mokwe ku-mein lwak o? \x * \xo 8:17 \xt Mak 6:52\x* \v 18 Homkwe nene non, sawk lira pey? Homkwe nweyk non, sawk lonuayk pey? Hmey, yor, paraw ha ma mon mokwe homkwe ma-nanpanan pey? \v 19 Enekwei ha ihey mo naw iha sirom me uwr 5000 me ma kamane kow, hai, ayay kopi kopi mokwe homkwe, yowr pankaw kawk woki woki mo?” \p Hom lonuayk me, “Iha seys, mu nareysyar.” \x * \xo 8:19 \xt Mak 6:41-44\x* \p \v 20 “Seyr enekwei, ha ihey mo naw iha sirom mu nareysyar me uwrsa 4000 me ma kamane kow, hai, ayay kopi kopi mokwe homkwe yowr pankaw kawk woki woki mo?” \p Hom lonuayk me, “Iha sirom mu nareysyar.” \p \v 21 Hiy hme mesopok, “Hmey, homkwe peyr korey kiy-nuw-nonkway pey?” \s1 Jisas hiykwe uwr nene kopyo se Betsaida mon mon popriy kow \p \v 22 Hom Betsaida mon lousne menkin, uwrsa har homkwe uwr prueyn nene kopyo se hiy-e nok, Jisas se lonseyn, uwr sehe sapou e. \v 23 Jisas hiykwe uwr nene kopyo sehe iha mon nekie nok nok, yier meykyay mon hiy-ey. Hiy uwr sohiy so nene mon somor kekie nok, hyo iha ke uwr sohiy so eir mon nak-kekie nok, kiy-nak-mesopok, “Hunkwe omeme har pankaw lira o?” \p \v 24 Uwr sohiy ar-ira nok, kiy-me, “Hakwe uwrsa me lira, sawk homkwe now hom lanio sayok me hieyn lira.” \p \v 25 Sei, Jisas hiy hyo iha me uwr sohiy so nene mon ma-kekie. Sa uwr sohiy so nene hom lon-kamapi, sa hiykwe ma-lira, seyr omeme lowpwarowp me yaprue nuw-ira hrahra ha. \v 26 Sohiy so meyki hokwe, Jisas hiykwe uwr sehe a mon senkin kiy-nak-me-sous kraipakrai ha, “Yier mon peie ma-lyawriy o.” \s1 Pita hiykwe senkin me-sanion sow, Jisas hiykwe Krais \r (Mat 16:13-20; Luk 9:18-21) \p \v 27 Sei, Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe yier, Sisaria Filipai ohriar mon ma lwak mon ley. Yerki mon kokwe, hiy hme mesopok, “Uwrsa homkwe hanekwe posokwaw ok me o?” \p \v 28 Hom lonuayk me, “Har homkwe senkin me, hunkwe Jon hu mon prouk uwr. Har homkwe senkin me, hunkwe Elaija, seyr har homkwe senkin me, hunkwe profet prueyn.” \x * \xo 8:28 \xt Mak 6:15\x* \p \v 29 Hiy hme mesopok, “Hai, hom? Homkwe hanekwe posokwaw ok me o?” Pita hiy lonuayk me, “Hunkwe Krais.” \x * \xo 8:29 \xt Mak 9:9; Jon 6:68-69\x* \v 30 Jisas hiy hye unsaney prueyn se mekow ame hme kiynak-me-kupaku. \s1 Jisas hiy aw nak-ok ey o, lokrue ey o, seme hiykiaw ma lohruw-a hiy non \r (Mat 16:21-28; Luk 9:22-27) \p \v 31 Sei, Jisas hiy pa hyo ki-wayh me kiy-hiynuw-mon-sorasor, “Uwrsa mo Ney hiykwe aw kraiar nak-oum ey, seyr Juda mo uwr hakamay o, pris karmay o, sow ke hiymon sorasor uwr o, homkwe hye me-puar ey. Hyekwe ya lokin kwor okrue a, sawk eypok krompri so meyki hokwe, hiykwe su ma-loksian wayr ey.” \v 32 Hiykwe ok somokwe hmekwe kumay-ar nuw-mekow, sa Pita hiy hye huonok ohya nok, hye me-hripahri. \p \v 33 Sawk Jisas hiykwe lorok swakoum-sow nok, hyo ki-wayh me lira nok, Pita se me-hripahri. Hiy me, “Poup ara, hunkwe hano nene ko se kwa ley. Hno uron ko mokwe, God so mon le pey, sawk uwr so mon le.” \p \v 34 Sei, Jisas hiykwe uwrsa popua hay o, hyo ki-wayh o, hme me-huonok nok, kiy-me, “Unsaney prueyn hano meyki pyay e mon ankin, hiykwe hiykiaw-ayay lorionay nok, hyo now nak-okin pror kawk okrue ey se lway nok, hane pyay. \x * \xo 8:34 \xt Mat 10:38-39; Luk 14:27\x* \v 35 Payhokuaw, unsaney hyo niohney se posokwaw nak-ono sous-a-sous e mon e, hiykwe hyo niohney se mon swakawk ha ey, sawk unsaney hyo niohney se hane hokuaw o, ok-ihey ke hokuaw o, posokwaw mon swakawk kow e, hiykwe hyo niohney se ma-lonok ey. \v 36 Sawk uwr prueyn hiykwe ki ohi so omeme lowpwarowp me nak-swakakar wayr ankin, sa hyo wa hokwe God se nak-nonkway pa lwak ankin, hai, omeme ki ko somokwe omok kokwe hyo wa se kokwe penkin hiymon ey so? \v 37 Seyr hiykwe hyo wa hokwe pay non manon-swawos onok a? \v 38 Enekwei ohokwe yor piap-araw non, seyr uwrsa homkwe God se nanpanan pey. Sa unsaney enekwei ohiy sok hane o, hano ok o, owh-mar posokwaw lon e, Uwrsa mo Ney hiykwe Aio so panpaniowni non hyo ensel pekneyweys me nion non-e ankin, hiykwe uwr sehe owh-mar lon ey.” \x * \xo 8:38 \xt Mat 10:33\x* \c 9 \p \v 1 Hiy hme makiy-me, “Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, hmo har erey ma kiy-nakrok omokwe, lokrue lopa, hom God so Wayr-hre-yier, hiy krai non nake se lira sehe.” \x * \xo 9:1 \xt Mak 13:30\x* \s1 Jisas so owh hokwe irweyk eyn lok-sahriy-sow \r (Mat 17:1-13; Luk 9:28-36) \p \v 2 Eypok iha sirom pru non so meyki hokwe, Jisas hiykwe Pita o, Jems o, Jon o, hme huonok nok, mnuw meipey hay kamon mon hiy-iau. Serey kokwe homkwe homkiaw-aw lwak. Sa hmo inour mon kokwe, Jisas hiykwe irweyk-aw kiynuw-kahriy-sow. \v 3 Hyo owh ko omeme hom weyspey kiynuw-wak nak-oksa-nweyr-a-nweyr. Unsaney prueyn ki ko omeme seme weyspey-ar liy peyryapeyr ousne ley. \v 4 Sei, hom sa Elaija, Moses leys hoh Jisas se nion non-ohruw-a me lira. \p \v 5 Pita hiy Jisas se kiy-me, “Hiymon sorasor uwr ara, hrom erey ma kiy-wak omokwe, yaprue. Hromkwe ey-kroh krompri non meio ey. Kamon hno, kamon Moses so, kamon Elaija so.” \v 6 Pita hiykwe ok hiy me ey kokwe, nonkway lwak pa. Payhokuaw, homkwe nuw-hok krwepakrwe. \p \v 7 Sei, waw kamon hok lousne nok, Jisas o, Elaija, Moses leys o, hme swakuwmay. Sa wouk-ok kamon waw ko hokwe senkin me, “Ohokwe hano ney, hakwe hye uron-pi ko-ar nuw-wak. Hye lonuayk e.” \x * \xo 9:7 \xt Ap 3:22; 2 Pi 1:17-18\x* \p \v 8 Ki-wayh hom saw-swahre-ahre ira, sawk homkwe unsaney prueyn lira pa; hme nion kokwe Jisas hiykwaw non-wak. \p \v 9 Hom mnuw se lokumey-sa-kumey menkin, Jisas hiy hme kiy-me-sous kraipakrai, “Hom pay me lira e, homkwe uwr prueyn se peie mekow o, Uwrsa mo Ney hiy lokrue ko se ma-loksian sehe.” \v 10 Homkwe sa hyo me-sous kraipakrai-ok ke lonuayk me, sawk homkiaw-aw kokwe ok “lokrue ko se ma-loksian” ko meyk-ar ke lohruw-a nanpanan. \p \v 11 Sa homkwe Jisas se mesopok, “Hai, sow ke hiymon sorasor uwr homkwe senkin panoke me o, Elaija hiykwe peyrmawk le ey?” \p \v 12 Jisas hiy lonuayk me, “Elaija hiykwe mo peyrmawk sehe le, omeme lowpwarowp me lonhan onhan koruay e. Hai, mamey porih hokwe sawk senkin panoke me ko, Uwrsa mo Ney hiykwe aw kraiar nak-ok ey, seyr hyekwe me-puar ey? \x * \xo 9:12 \xt Sng 22:1-18; Ais 53:3; Mal 4:5\x* \v 13 Sawk hakwe hme senkin mekow, Elaija hiykwe po le,\f + \fr 9:13 \ft Jisas hiykwe Elaija se me memeir, Jon hu mon prouk-uwr sokwe.\f* sa uwrsa homkwe hye kokwe, hom penkin lon e nan e, senkin po lon, God so mamey porih hok hye ma lohruw-a ko liyliy-aw.” \x * \xo 9:13 \xt Mat 11:14\x* \s1 Jisas hiykwe nyo prueyn niohney piap-araw non se mon popriy \r (Mat 17:14-21; Luk 9:37-43) \p \v 14 Hom ki-wayh har mo owh mon ma-lousne menkin, homkwe uwrsa popua hay hom hme awndiy kawk me ka-ira ne. Seyr sow ke hiymon sorasor uwr homkwe hme yier-ok non-me. \v 15 Uwrsa hom Jisas se lira huon menkin, homkwe nuw-preiryay, sa homkwe hye me-ihey-ok me e lonsau onsau. \p \v 16 Jisas hiy hyo ki-wayh me mesopok, “Homkwe uwr seme nion kokwe, yier-ok pay me lon-me o?” \p \v 17 Uwr prueyn uwrsa popua hay mo ompok ko hiy lonuayk me, “Hiymon sorasor uwr ara, hakwe hano ney se hno owh mon hiy-e. Hiykwe niohney piap-araw non, sa hiykwe ok liy lohruw-a ley. \v 18 Enekwei niohney piap-araw sohiy hye wanohyay mokwe, hyekwe ki mon lway swasow. Sawn homkwe hyo woki mon hruw-hruw-ay, seyr hiykwe nays nuwnak-peyk kon-kreik nok, owh hiy i nuw-nake ok. Hakwe hno ki-wayh me mesopok, niohney piap-araw sehe me-su ha e, sawk homkwe liy so.” \p \v 19 Jisas hiy lonuayk me, “Uwrsa nanpanan kiykiy-ay yor lopa ey. Hakwe hme nion kokwe enekwei pankaw non-wak e? Hakwe hmekwe ipan enekwei pankaw lon e? Ney sehe hano owh mon hiy-e e.” \p \v 20 Sa homkwe nyo sehe hyo owh mon sehe hiy-ey. Niohney piap-araw sohiy Jisas se lira menkin, hiy sa nyo sehe nuw-mon kowkow mon-ma-mon yay. Nyo sohokwe sa ki mon makuayk nokriy-a-nokriy merie merie, seyr sawn homkwe hyo woki mon hruw-hruw-ay. \p \v 21 Jisas hiy ney sohiy so orih se mesopok, “Hai, hiykwe senkin kokwe enekwei pankaw lwak so?” \p Hiy lonuayk me, “Hiy ney nopre kor-wak nonaw. \v 22 Enekwei kraiar niohney piap-araw sohokwe hyekwe ya mon lway swakawk, seyr hu mon lway swakeyn, hye lokin kwor e. Sawk hunkwe liy lwak ankin, hunkwe hreme uron kwa lowk, seyr hreme kwa hiymon.” \p \v 23 Jisas hiy hye makiy-mekow, “Hunkwe hanekwe ok senkin sokukwe panoke lohruw-a kow so ‘hunkwe liy lwak ankin’? Unsaney nan kiykiy-ay yor non hiykwe, omeme lowpwarowp mokwe hiykwe liy mon.” \x * \xo 9:23 \xt Mat 21:21; Mak 11:23\x* \p \v 24 Peypey pa, ney sohiy so orih hiy sa senkin kiynuw-okre me, “Hakwe mo nan kiykiy-ay, sawk aiopey hay korey. Hano nan kiykiy-ay yor ke aiopey hay hiy-mon wak e.” \p \v 25 Jisas hiy uwrsa kraiar hom hme awndiy kawk me lira menkin, hiykwe sa niohney piap-araw se me-hripahri. Hiy me, “Niohney nweyk-saw lopa, seyr woki-ok lopa, hakwe hne kiy-me-kupaku, nyo sohiy so owh ko se ar-ousne ha e, seyr hyo mon peie ma-lyawriy o.” \p \v 26 Niohney piap-araw sohiy nuw-weyr-weyr nok, nyo sehe nuw-mon koukou piap-ma-piap nok, lousne. Nyo sohokwe sopok se hieyn-aw lira, sa uwrsa lowpwarowp homkwe senkin me, “Hiykwe papo lokrue.” \x * \xo 9:26 \xt Mak 1:26\x* \v 27 Sawk Jisas hiy hye iha mon nekie nok, hye lway sian, sa hiykwe sehe loksian orok. \p \v 28 Jisas hiy a mon ma lyawriy so meyki hokwe, hyo ki-wayh homkwe hye ouon-aw mesopok, “Hai, hromkwe niohney sehe me-su ha pa panoke lwak mo?” \p \v 29 Hiy lonuayk me, “Senkin somokwe God se mesopok yor nonaw me-su ha.” \s1 Jisas hiykwe hyo lokrue ke ma-lohruw-a \r (Mat 17:22-23; Luk 9:43-45) \p \v 30 Homkwe yier sehe lokriy hain nok, sa Galili mo kipay mon ley hain. Jisas hiykwe hom perey lwak e, unsaney prueyn nonkway e mon pa, \x * \xo 9:30 \xt Jon 7:1\x* \v 31 payhokuaw, hiykwe hyo ki-wayh me hiymon sorasor. Hiy hme me, “Uwrsa mo Ney se kokwe, awia mo iha mon kow ey, sa homkwe hye lokin kwor ey. Sa eypok krompri so meyki hokwe, hiykwe ma-loksian ey.” \x * \xo 9:31 \xt Mak 8:31; 10:32-34\x* \v 32 Sawk homkwe hyo ok-ku kokwe nonkway pa, seyr homkwe nak-hok, hyekwe mesopok pa. \x * \xo 9:32 \xt Luk 9:45\x* \s1 Peyrmawk kokwe posokwaw lwak o? \r (Mat 18:1-5; Luk 9:46-48) \p \v 33 Hom Kaperneam mon lousne, sa hiy a mon lwak menkin, Jisas hiykwe hyo ki-wayh me pa kiy-mesopok. “Homkwe yerki mon kokwe pay me lon-seyrpaseyr ne mo?” \v 34 Sawk homkwe hye liy ma-sahre onuayk me e ko, payhokuaw, homkwe yerki mon kokwe peyrmawk posokwaw lwak e, seme homkiaw-ayay lon-seyrpaseyr ne. \p \v 35 Jisas hiy kiy-iwak nok, hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar me ka-me-huonok nok, kiy-me, “Unsaney peyrmawk lwak e posokwaw mon e, hiykwe lowpwarowp mo pariawey-ar kwa lwak, seyr lowpwarowp mo mey-uwr puraw kwa lwak.” \x * \xo 9:35 \xt Mat 20:25-27; Mak 10:43-44; Luk 22:24\x* \p \v 36 Hiykwe ney prueyn huonok nok, hmo ompok mon kiy-mon iarok. Hiykwe ney sehe nweyh kane kawk nok, hme kiynak-me, \v 37 “Unsaney, ney ohom mo prueyn se hano uru non posokwaw me-huonok yawriy e, hiykwe hane me-huonok yawriy. Seyr hane posokwaw me-huonok yawriy e, hiykwe hane-aw me-huonok yawriy pey, sawk uwr hane ma me-ha o.” \x * \xo 9:37 \xt Mat 10:40\x* \s1 Unsaney hreme aw lono pa posokwaw lwak e, hiykwe hromo \r (Luk 9:49-50) \p \v 38 Jon hiy me, “Hiymon sorasor uwr ara, hromkwe uwr prueyn niohney piap-araw me hno uru non me-su ha me lira, sa hromkwe hye me-sous, payhokuaw, hiykwe hromo prueyn korey.” \p \v 39 Jisas hiy hme mekow, “Hye peie me-sous o, payhokuaw, uwr prueyn meir krai non hano uru non ma meio hiykwe, hane ok-piap-ok liy makiy-saw-me ley. \v 40 Payhokuaw, unsaney hreme aw lono pa lwak ankin, hiykwe hromo. \x * \xo 9:40 \xt Mat 12:30; Luk 11:23\x* \v 41 Hakwe hme okar kiy-mekow, hom Krais so ma lwak me hokuaw, unsaney hme hu yiawk non hano uru non posokwaw kow owswa e, hiykwe pie ya lonok a.” \x * \xo 9:41 \xt Mat 10:42\x* \s1 Yor piap homkwe nan-kiykiy-ay yor ke mon kuayk \r (Mat 18:6-9; Luk 17:1-2) \p \v 42 “Sawk unsaney har homkwe unsaney, ney ehe hieyn hane ma nan kiykiy-ay me mon-kuayk ankin, uwrsa senkin somokwe yor piap-araw aiopey hay ke nuw-mon. Me o, uwr senkin sohokwe sour-yawp-ar mon paraw mein aiopey hay non huei sok nuw-piynay swakeyn omprok ha lak pok. \p \v 43 Hno iha hok hne weyn piap-araw mon meio ankin, hunkwe kwa lokiane sow. Hwon God so Wayr-hre-yier mon iha kamon-aw nak-yawriy hokwe, yaprue, sawk Satan so yier, ya ma pros lopa mon iha kreys non nak-yawriy hokwe, piap-araw. [ \v 44 ‘Satan so yier sohokwe kiohno hme ma la homkwe seyn lokrue pey, seyr ya hokwe seyn mon pros pey.’] \x * \xo 9:44 \xt Mat 5:30\x* \v 45 Seyr hno sune hok hne weyn piap-araw ke mon meio ankin, hunkwe kwa lokiane sow. Hwon God so Wayr-hre-yier mon sune kamon-aw nak-yawriy hokwe, yaprue, sawk hne Satan so yier mon sune kreys non nak-way swakawk hokwe piap-araw. [ \v 46 ‘Satan so yier sohokwe kiohno hme ma la homkwe seyn lokrue pey, seyr ya hokwe seyn pros pey.’] \v 47 Sa hno nene hiy hne weyn piap-araw ke mon meio ankin, hunkwe kwa kair. Hwon God so yier mon nene namon-aw nak-yawriy hokwe, yaprue, sawk hne Satan so yier mon nene nareys non nak-way swakawk hokwe, piap-araw. \x * \xo 9:47 \xt Mat 5:29\x* \v 48 ‘Satan so yier sohokwe kiohno hme ma la homkwe seyn lokrue pey, seyr ya hokwe seyn pros pey.’ \rq Ais 66:24\rq* \p \v 49 Seyr uwrsa me kokwe ya hok nuw-oum mnow-mnow ihey ey, ayay naws prawk kow ey me sol non ma mon mnow-mnow ihey senkin. \p \v 50 Sol mokwe yaprue, sawk sol hokwe wonor lwak pa lwak ankin, hai, homkwe penkin ma-mon wonor o? Homkwe wayh-wayh me nion non-wawwaw sol non kwa lwak, seyr wayh-wayh me nion aymarowh-aw kwa non-wayr.” \x * \xo 9:50 \xt Mat 5:13; Luk 14:34\x* \c 10 \s1 Jisas hiykwe sa huon our-swaweyr yay ha yor ke lohruw-a \r (Mat 19:1-12; Luk 16:18) \p \v 1 Sei, Jisas hiykwe yier sehe lokriy hain nok, sa Judia mo kipay mon ley, yawp Jordan se kuan iau. Uwrsa popua hay homkwe hyo owh mon ma-le nene. Sa hiykwe hme hiymon sorasor, hiy ma lon wayr-wayr senkin. \p \v 2 Farisi har hom le nok, hye mon-ir ey hokwe homkwe senkin mesopok, “Hreme mekow e, hromo sow hokwe uwr prueyn hyo sah ke me-su ha e ipan pankaw lon o?” \p \v 3 Jisas hiykwe sa mesopok non ma-sahre onuayk me, “Hai, Moses hiykwe hmekwe sow penkin ke kow so?” \p \v 4 Hom me, “Moses hiykwe uwr prueyn, hiy hyo sah ke me-su ha mamey non nak-me-su ha ey hokwe ipan lon.” \rq Lo 24:1-4\rq* \p \v 5 Jisas hiy ma-sahre onuayk me, “Moses hiykwe hmekwe sow sokukwe sehe mey kow, payhokuaw, hmo uron mokwe ku-mein lwak. \v 6 Sawk omeme lowpwarowp me ma monhre pie hokwe, God hiykwe ‘iwar me kokwe, uwr o, sa o, senkin monhre.’ \rq Stt 1:27; 5:2\rq* \m \v 7 ‘Meyk sohiy so hokuaw kokwe, uwr hiykwe hyo aio ipey me lokriy hain nok, hyo sah ke nion non-okin nasay ok, \v 8 sa hohkwe owhi kamon-aw non-wak.’ Hohkwe prueys manon-wak pey, sawk kamon-aw. \rq Stt 2:24\rq* \m \v 9 Sohiy so hokuaw kokwe, God hiy payay se non-saronay e, uwr prueyn hiykwe irweyk irweyk-aw peie ma-mon wak o.” \p \v 10 Sa omok hom a mon ma-lwak menkin, ki-wayh homkwe hye ok sokwe mesopok. \v 11 Hiy lonuayk me, “Uwr prueyn hyo sah ke ma me-su ha hiykwe, sa prueyn ma-huon ankin, hiykwe hyo sah ke yokun nweyh kane yor ke mon. \x * \xo 10:11 \xt Mat 5:32\x* \v 12 Liyliy-aw, sa prueyn hoko uruh se ma me-su ha hokwe, uwr prueyn ma-liwak ankin, hokwe yokun nweyh kane yor ke mon.” \s1 Jisas hiykwe God so hiymon yor ke ney nopre me hiy-nekie mesopok \r (Mat 19:13-15; Luk 18:15-17) \p \v 13 Uwrsa homkwe ney nopre me Jisas so owh mon hiy-e, hiy hme hiy-nekie mesopok e. Sawk hmekwe ki-wayh hom me-hripahri. \v 14 Jisas hiy senkin lira menkin, hiykwe kasaw nuw-hohuaw. Hiy ki-wayh me me, “Ney nopre me hano owh mon ki-isay ha e, peie me-sous o, payhokuaw God so Wayr-hre-yier hokwe ney nopre senkin mo. \v 15 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, unsaney prueyn God so Wayr-hre-yier se ney nopre se hieyn lonok pa lwak ankin, hiykwe liy lyawriy ley.” \x * \xo 10:15 \xt Mat 18:3\x* \v 16 Hiykwe sa ney seme nekie lar nok, hyo iha me hmo prueyn prueyn-aw mo eir mon kekie sowkriy nok, God so hiymon yor ke hiy-nekie mesopok. \s1 Uwr warkiayr omeme kraiar non hiy non \r (Mat 19:16-30; Luk 18:18-30) \p \v 17 Jisas hiy ma-ley liok menkin, uwr prueyn hiykwe hyo owh mon sau ne nok, hyo inour mon pamuow kampueys nok, hye mesopok, “Hiymon sorasor uwr yaprue ara, ha lwayr peyow ey se lonok ey hokwe, hakwe penkin lon e?” \p \v 18 Jisas hiy lonuayk me, “Hai, hunkwe hane kokwe yaprue-ok panoke me o? Uwr prueyn yaprue lopa, God hiykwaw. \v 19 Hunkwe me-kupaku-ok mokwe nonkway: ‘Unsaney peie lokin kwor okrue o, yokun peie nweyh kane o, yokun peie lopri o, har me okrei, uron-saw-ok non peie lokin lor-a-lor kow o, har mo omeme me okrei yor non ouon-aw peie me-warei-arei onok o, hno aio ipey me kwa nan ihey.’” \rq Kis 20:12-17; Lo 5:16-20\rq* \p \v 20 Uwr sohiy me, “Hiymon sorasor uwr ara, me-kupaku-ok somokwe hakwe ney nopre kor-wak nonaw nuw-pyay ne.” \p \v 21 Jisas hiykwe hye uron-pi ko-ar non nuwnak-ira nok, me, “Hunkwe yor kamon kokwe ohna lwak. Hunkwe ley nok, hno omeme lowpwarowp me isay nakway nok, mein-owon seme uwrsa omeme lopa me kow. Sa nonkumey mon kokwe hunkwe omeme kraiar non lwak ey. Senkin lon nok, hano meyki nak-pyay.” \p \v 22 Uwr sohokwe ok seme lonuayk menkin, hiykwe ine kasaw nuw-ey-kwopakwo nok. Hiy ma ley hokwe, hiykwe uron nuw-owk nok, payhokuaw, hiykwe omeme kraiar non. \p \v 23 Jisas hiykwe hyo ki-wayh me lira sahre-ahre nok, hme kiy-me, “Uwr omeme kraiar non hiy God so Wayr-hre-yier mon lyawriy ey hokwe, honon honon nuw-wak ey.” \p \v 24 Ki-wayh hom ok seme lonuayk menkin, homkwe nuw-preiryay. Sawk Jisas hiy ma-me, “Hano ney om, God so Wayr-hre-yier mon lyawriy ey hokwe honon honon. \v 25 Huok kamon, kamel-ok ma me, hiykwe ku-i omeme nak-pror ey so saw nopre mon lyawriy e mon ankin, hyekwe honon honon. Sawk uwr omeme kraiar non hiykwe seyr God so Wayr-hre-yier mon lyawriy e mon ankin, hyekwe honon honon-ar nuw-wak.” \p \v 26 Ki-wayh hom ok seme lonuayk menkin, homkwe ipey-ar nuw-preiryay. Sa homkiaw-ayay senkin lohruw-a, “Hai, sa uwr penkin me huonok prosue ey mo?” \p \v 27 Jisas hiy hme lira nok, kiy-me, “Uwr me kokwe sohokwe liy so, sawk God se kokwe honon honon korey, mey lowpwarowp mokwe God hiykwe liy.” \p \v 28 Pita hiy Jisas se kiy-me, “Hromkwe omeme lowpwarowp po lokriy hain, hne pyay e.” \p \v 29 Jisas hiy lonuayk me, “Hakwe hme okar kiy-mekow, unsaney prueyn hyo a, oryay, ine, ipey, aio, ney, wueir, seme hane hokuaw, seyr ok-ihey ke hokuaw lokriy hain ankin, \v 30 hiykwe enekwei ohokwe kraiar-ar ma-sahre onok ey. Hiykwe a, oryay, ine, ipey, ney, wueir, seyr low o, somokwe kraiar-ar ma-sahre onok ey, sankaw 100. Seyr enekwei omok kokwe hiykwe lwayr peyow ey se lonok ey. \v 31 Sawk uwrsa kraiar peyrmawk ma lwak homkwe, pariawey-ar lwak ey, sa pariawey ma lwak homkwe peyrmawk lwak ey.” \x * \xo 10:31 \xt Mat 20:16; Luk 13:30\x* \s1 Jisas hiykwe hyo lokrue ke ma-lohruw-a \r (Mat 20:17-19; Luk 18:31-34) \p \v 32 Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe yerki Jerusalem mon ma liau mon lwak. Jisas hiykwe hmo peyrmawk liarok. Ki-wayh homkwe kraiar nanpanan, seyr uwrsa meyki ma pyay homkwe nuw-hok. Jisas hiy hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar me nian-aw huonok nok, weynpaweyn hye lousne ey me mesor kow. \v 33 Jisas hiy me, “Kwa lonuayk, hromkwe Jerusalem mon liau. Sa Uwrsa mo Ney se kokwe, pris karmay o, sow ke hiymon-sorasor uwr o, hmo iha mon kow ey. Homkwe hye lokin kwor ey se nuw-ohruw-a sakon kawk nok, hye uwrkayn irweyk mo iha mon kow ok. \v 34 Uwrkayn irweyk homkwe hye lourde nok, somor somor say kow nok, lomniy nok, lokin kwor okrue ok. Sawk eypok krompri so meyki hokwe, hiykwe su ma-loksian wayr ey.” \x * \xo 10:34 \xt Mak 8:31; 9:31\x* \s1 Jems, Jon leys hohkwe uwr peyrmawk lwak e mesopok \r (Mat 20:20-28) \p \v 35 Sebedi so ney prueysyar, Jems, Jon leys hohkwe hyo owh mon le nok, me, “Hiymon sorasor uwr ara, hrorkwe hne hror pay me mesopok e, hwon senkin lon e mon.” \p \v 36 Jisas hiy hme kiy-mesopok, “Hai, hohkwe ha hehe pay me lon kow e me o?” \p \v 37 Hoh lonuayk me, “Enekwei hwon hno sia-king hno Wayr-hre-yier panpaniowni non mon ma lwak mon liwak ankin, hunkwe hrerekwe prueyn sayar mon, prueyn irayh mon, senkin isay iwak e.” \p \v 38 Jisas hiy hme me, “Hohkwe hoh pay se mesopok e, nonkway lwak pey. Hai, hohkwe yiawk ha lowswa ey hokwe, liy lowswa o? Hai, hohkwe hane prouk ey, senkin liy prouk o?” \x * \xo 10:38 \xt Mak 14:36; Luk 12:50\x* \p \v 39 Hoh lonuayk me, “Hrorkwe liy.” \p Jisas hiy hehe me, “Okar, yiawk ha lowswa ey hokwe, hohkwe seyr ya non-owswa a. Seyr hehekwe hane prouk ey, senkin ya prouk a. \x * \xo 10:39 \xt Ap 12:2; MHO 1:9\x* \v 40 Sawk hakwe uru lopa, unsaney hano sayar mon liwak ey o, hano irayh mon liwak ey o, seme liaup ey hokwe. Yop somokwe uwrsa God hiykiaw ma lonhan kow koruay mo.” \p \v 41 Ki-wayh iha seys hom senkin lonuayk menkin, homkwe sa Jems, Jon leys se kasaw nuw-hohuaw. \v 42 Jisas hiy hme lowpwarowp me swa-hokruw nok, kiy-me, “Homkwe nonkway, haiden homkwe uwr hmo hiy-wayr uwr-ok ma me so krai ouon mon lwak, seyr hmo peyrmawk liarok uwr homkwe hiy-wayr krai lowpwarowp non. \x * \xo 10:42 \xt Luk 22:25-26\x* \v 43 Sawk hmo ompok mon kokwe senkin lwak pey. Uwr hmo ompok mon uru aiopey hay non posokwaw lwak e mon e, hiykwe hmo mey-uwr puraw kwa lwak. \x * \xo 10:43 \xt Mat 23:11; Mak 9:35\x* \v 44 Seyr uwr peyrmawk lwak e posokwaw mon e, hiykwe lowpwarowp mo mey-uwr puraw kwa lwak kow. \v 45 Payhokuaw, Uwrsa mo Ney hiykwe sehe le pa, uwrsa hom hyo mey me meio kow e. Sawk hiykwe sehe le, hiykwaw uwrsa me meio kow e, seyr hiykiaw-ayay uwrsa kraiar me pie se hieyn nakway preisia ha e.” \s1 Jisas hiykwe, uwr nene kopyo Bartimeus se mon popriy \r (Mat 20:29-34; Luk 18:35-43) \p \v 46 Sei, hom sa Jeriko mon le. Jisas o, hyo ki-wayh o, uwrsa popua hay o, hom yier aiopey hay sehe kiy-okriy hain nonaw, uwr prueyn nene kopyo Bartimeus-ok ma me, Timeus so ney hiykwe yerki meykyay mon wakiawk lonseyn. \v 47 Bartimeus hiy senkin lonuayk menkin, uwr sohokwe Jisas Nasaret ko, hiy pau ok aiopey hay kiynuw-okre me, “Jisas, Devit so Ney, hane uron lowk e.” \p \v 48 Uwrsa kraiar homkwe sa hye me-hripahri, seyr hye meinkiowp-aw lwak e nak-me. Sawk hiykwe aiopey hay-ar nuw-okre me, “Devit so Ney, hane uron lowk e.” \p \v 49 Jisas hiy am-kusarok nok, kiy-me, “Ka-me-huonok e.” Sa homkwe uwr nene kopyo sehe sehe ka-me, “Kar ley kara, loksian kara, hiykwe hne me.” \v 50 Hiykwe hyo saket ke swasow nok, loksian nok, Jisas so owh mon le. \p \v 51 Jisas hiy hye mesopok, “Hunkwe hne ha penkin lon kow e mon o?” Uwr nene kopyo sohiy me, “Hiymon sorasor uwr ara, hakwe ma-lira e mon.” \p \v 52 Jisas hiy hye me, “Kwa ley kara, hno nanpanan kiykiy-ay yor hokwe hne po mon popriy.” Uwr sohokwe enekwei sohiy nonaw kiy-nuw-ira, sa hiykwe Jisas se yerki mon pyay nok. \x * \xo 10:52 \xt Mak 5:34\x* \c 11 \s1 Jisas hiykwe Jerusalem mon kokwe, king se hieyn lyawriy \r (Mat 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Hom yier Jerusalem ohri-ar sok lwak menkin, sa yier sowpwareney Betfage o, Betani o, mnuw Oliv mon ma lwak mon lousne. Sa Jisas hiykwe hyo ki-wayh prueysyar se peyrmawk me-ha. \v 2 Hiy hme kiynak-me, “Hohkwe yier hoho inour mon ma lwak seriey ley e. Hoh yier serey lyawriy ankin, hohkwe donki-ney kamon ma piynay orok se lira ey. Donki-ney sohokwe peyr uwr prueyn lie iwak nak-anio pa. Hohkwe kahror nok, erey hiy-e. \v 3 Seyr uwr prueyn hehe senkin mesopok ankin, “Hohkwe senkin panoke lon o?” Hye senkin kwa me-kow, “Hakamay hiykwe mey non, po masaw-hiy-e a.” \p \v 4 Hohkwe sa seme ley, sa donki-ney kamon yerki mon lwak se lira, a yerki-wouk kamon mon piynay. Hoh donki-ney sehe kahror menkin, \v 5 uwrsa har serey ma nakrok hom mesopok, “Hohkwe penkin lon o, donki-ney sehe ma kahror sohokwe?” \p \v 6 Hohkwe sa Jisas hiy hehe ma mekow senkin lonuayk me. Uwrsa somokwe sa hehe seme isay ha. \v 7 Hohkwe donki-ney sehe Jisas so owh mon hiy-e nok, hmo saket me donki-ney so eir mon linon say nok, Jisas hiy donki-ney so eir mon ar-iwak. \v 8 Sa uwrsa ompuay homkwe hmo omeme owh ko me yerki mon seyp okronay nok, sei, har homkwe now-kueim wueir ko me ka-okiama okyaw nok nok, yerki mon seyp okronay. \v 9 Uwrsa peyr ma ley o, meyki ma pyay o, hom lowpwarowp sa yu senkin nuwnak-aun sian me, \q1 “God se lowk nakie e. Uwr, Hakamay so uru non ma le ohokwe, God hiy ka hiy-mon ihey. \q1 \v 10 God hiykwe king Devit, hromo aio so Wayr-hre-yier ma le se hyo hiymon yor ke ka kow. God se kokwe ayaw-ar mon lowk nakie e!” \rq Sng 118:25-26\rq* \p \v 11 Jisas hiy Jerusalem mon lyawriy nok, God so a mon lyawriy nok, omeme lowpwarowp me lira sahre-ahre. Sawk eyrowpwar ma lwak se hokuaw, hiykwe sa ki-wayh iha seys mu nareysyar me nion Betani mon ley wayr nayr. \s1 Jisas hiy now fik se ma hruo som kawk hiy non \r (Mat 21:18-19) \p \v 12 Leikmon, hom Betani se lokriy hain menkin, Jisas hiykwe siowp lokrue. \v 13 Hiykwe now fik kamon ma kraiar non meiaw mon lwak se lira, sa hiykwe i non lwak ame ley ira liok. Sawk hiy ohriar lwak menkin, hiykwe ma me-aw lira, payhokuaw sohokwe fik-i leip enekwei korey. \x * \xo 11:13 \xt Luk 13:6\x* \v 14 Jisas hiy now fik sehe kiy-me, “Unsaney prueyn hno i me ma-la ey korey.” Hiy senkin ma me hokwe, hyo ki-wayh homkwe lonuayk. \s1 Jisas hiykwe uwr, omeme God so a mon ma nak-way me me-su ha \r (Mat 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 15 Hom Jerusalem mon lousne menkin, Jisas hiykwe God so a mon ley nok, uwrsa omeme serey ma nakway o, omeme serey ma isay nakway o, seme me-su ha. Hiykwe mein-owon me non-sawos uwr mo tebol o, woukmow me ma isay nakway uwr mo sia o, seme koum say kow nok, \v 16 unsaney prueyn se, omeme God so a-yier mon hremon linon nakey-neyney hain e ipan pase lon e. \v 17 Sei, hiykwe sa uwrsa me senkin hiymon sorasor, \q1 “Mamey porih mon kokwe God hiykwe senkin me, ‘Hano a hokwe, uwrsa kipay lowpwarowp ko mo God se mesopok-a ok me ey.’ \m Sawk homkwe yokun-uwr mo lwon-kwawk sue a po mon ousne.” \rq Ais 56:7; Jer 7:11\rq* \p \v 18 Pris karmay o, sow ke hiymon sorasor uwr o, hom senkin lonuayk menkin, hom pau yerki har Jisas se lokin kwor ey me kiynuw-pawk. Homkwe Jisas se hok, payhokuaw uwrsa popua hay somokwe, Jisas so hiymon sorasor yor ke nuw-preiryay nanpanan. \x * \xo 11:18 \xt Mak 14:1\x* \p \v 19 Eyrowpwar-ar lwak menkin Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe yier aiopey hay Jerusalem se lokriy hain. \s1 Now-fik so ok ko meyk-ar \r (Mat 21:20-22) \p \v 20 Leikmon leisnon hokwe, hom yerki se ley menkin, homkwe sa now fik se lira. Now fik sohokwe papo som, meyk sok som ha sohokwe, suwr. \v 21 Pita hiykwe sa sehe ma-nanpanan, sa Jisas se sehe kiy-me, “Hiymon sorasor uwr ara, kwa lira, now fik hwon ma hruo-yay kow hokwe papo som.” \p \v 22 Jisas hiy lonuayk me, “God se nanpanan kiykiy-ay e. \v 23 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, hmo prueyn mnuw ehe senkin posokwaw me e, ‘Hunkwe lok-sian nok, hunkiaw-ayay sour-yawp-ar mon maka-lway swakeyn,’ seyr hiykwe uron imnok amnok nan lopa, seyr senkin nak-nanpanan kiykiy-ay ankin, hiy pay se me e, suw mo senkin lousne, suw hyekwe mo senkin lousne. \x * \xo 11:23 \xt Mat 17:20\x* \v 24 Sohiy so hokuaw kokwe, hakwe hme senkin mekow, hom God se pay se mesopok e, homkwe senkin nanpanan kiykiy-ay e, homkwe po lonok, sa hom pay se mesopok e, suw hmekwe mo kow. \x * \xo 11:24 \xt Mat 7:7\x* \v 25 Enekwei hom God se pay se lorok mesopok e, homkwe unsaney prueyn hme yor piap penkin ke mon e, hyekwe sehe lorionay kow e, hmo Aio nonkumey mon ma lwak hiy hmo yor piap me ka lorionay kow.”\x * \xo 11:25 \xt Mat 6:14-15\x* \v 26 \f + \fr 11:26 \ft Grik mamey har ves 26 ke nak-mey peykyay: Sawk homkwe lorionay kow yor lopa lwak ankin, hmo Aio nonkumey ko hiy seyn, hmo yor piap-araw me liy lorionay kow ley.\f* \s1 Jisas so hiy-wayr krai se ma mesopok hiy non \r (Mat 21:23-27; Luk 20:1-8) \p \v 27 Hom yier Jerusalem mon ma-lousne, sa Jisas hiy God so a mon lanio kwawk nonaw, pris karmay o, sow ke hiymon sorasor uwr o, uwr hakamay o, homkwe Jisas so owh mon le nok, \v 28 hye mesopok, “Mey hwon ma meio somokwe, hunkwe hiy-wayr krai penkin non meio o? Hai, hnekwe mey seme meio ey hokwe, hiy-wayr krai posokwaw kow so?” \p \v 29 Jisas hiy lonuayk me, “Hakwe hme mesopok kamon senkin mesopok ey. Homkwe hane mekow ankin, mey ha ma meio mokwe, hakwe hiy-wayr krai penkin non meio e, hakwe hme mekow ey. \v 30 Jon so hu mon prouk mey kokwe, God so mon po le pak, uwr ki ko mo owh ko ke po le pak?” \p \v 31 Homkwe homkiaw-aw lohruw-a nok, me, “Hromkwe penkin kiy-me ey mo? Hrom senkin me ankin, ‘God so mon le’, hiykwe sa senkin kiy-mesopok a, ‘Hai, homkwe sa Jon so ok me nanpanan kiykiy-ay pa panoke lwak mo?’ \v 32 Sawk hrom senkin me ankin, ‘Unsaney ki ko mo owh ko ke le,’ uwrsa popua hay homkwe sa hreme aw lono lak.” (Homkwe uwrsa me hok, payhokuaw uwrsa lowpwarowp homkwe senkin nanpanan, Jon hiykwe mo profet.) \p \v 33 Sa homkwe Jisas se senkin seme mekow, “Hromkwe nonkway lwak pey.” \p Jisas hiy me, “Ha seyn, mey, ha ma meio mokwe, hakwe hiy-wayr krai penkin non meio e, hakwe hme liy mekow ley.” \c 12 \s1 Uwr wain-wueir mon ma meio mo owhnan-ok \r (Mat 21:33-46; Luk 20:9-19) \p \v 1 Jisas hiykwe sa hmekwe owhnan-ok har non lohruw-a, “Uwr prueyn hiykwe wain-i wueir meio saro. Hiykwe wain-wueir se hir nak-yay hir-a-hir kwawk nok, ki-saw-eyh wain-i me lour ompos kreik ey se lopru nok, i-a liarok ira ey se nak-meio. Sei, hiykwe wain-wueir sehe wueir meio saro uwr mo iha mon kow hain nok, ki meiaw-ar mon nakey anio. \x * \xo 12:1 \xt Ais 5:1-2\x* \v 2 Wain-i me loun hriaw enekwei lwak menkin, hiykwe hyo mey-uwr prueyn se me-ha, wueir meio saro uwr mo owh mon, hyo liy arian se ley onokyaw kow e. \v 3 Sawk homkwe hye nekie nok, hye lomniy mamniy nok, puraw-aw ma-me-ha. \v 4 Sei, wueir-yiaup-uwr hiy mey-uwr prueyn hmo owh mon ma-me-ha. Wueir meio saro uwr somokwe hye makwey mon lokin pror-ma-pror kawk nok, hye nuw-mon owh-mar owh-mar yay. \v 5 Sei, hiy prueyn se ma-me-ha, sa homkwe hyekwe lokin kwor. Hiy har me ma-me-ha, seyr senkin-awaw lon. Har mokwe kwahnaw lomniy ha, har mokwe lokin kwor-ma-kwor. \p \v 6 Hiy me-ha ey hokwe uwr prueyn-aw-aw lwak prosue, hyo ney uron-pi ko-ar hiy non. Pariawey-ar hokwe, hiykwe hye me-ha. Hiy me, ‘Homkwe hano ney se mon komnow komnow ey.’ \p \v 7 Wueir meio saro uwr homkwe sawk homkiaw-aw lohruw-a, ‘Ohokwe wueir-yiaup-uwr so ney arian. Oue, hromkwe hye lokin kwor e, sa hyo omeme mokwe hromo ka lwak.’ \v 8 Homkwe sa hye sehe sakawk nok, lokin kwor nok, hyo owhi sopok ke wueir-sow mon lway swasow.” \x * \xo 12:8 \xt Hi 13:12\x* \p \v 9 Jisas hiy mesopok, “Hai, wueir-yiaup-uwr, hiykwe penkin lon a? Hiykwe le nok, uwr seme lokin kwormakwor nok, wain-wueir se uwr har me ma-sahre me-kow ok. \v 10 Hmey, homkwe God so mamey porih ko ok, enkin ma me ke, pankaw lira mesor? \q1 ‘Mein, a meio uwr hom ma me-puar hokwe, ipey-ar po lousne, a se hiymon kraipakrai ey.’ \q1 \v 11 Hakamay hiykwe senkin meio, sa sohokwe hromo nene mon kokwe ihey-ar nuw-wak.’” \rq Sng 118:22-23\rq* \p \v 12 Uwr hakamay Juda ko homkwe, sa Jisas se nekie e mon liok, payhokuaw, homkwe senkin nonkway, hiykwe owhnan-ok sokukwe hme me-memeir. Homkwe sawk uwrsa popua hay me hok, sa homkwe hye lokriy hain nok, ley. \s1 Takis nakway mey ke ma mesopok hiy non \r (Mat 22:15-22; Luk 20:20-26) \p \v 13 Farisi mo uwr har o, Herot so sune non har o, hmekwe Jisas so owh mon me-ha, Jisas se mesopok non, mon noweyn ir e. \x * \xo 12:13 \xt Mak 3:6\x* \v 14 Homkwe Jisas so owh mon le nok, me, “Hiymon sorasor uwr ara, hromkwe nonkway, hunkwe okar-ar me mekow. Hunkwe uwrsa hom penkin nanpanan e, seme seyn nan kworpakwor pey. Hunkwe unsaney hom penkin uwr lwak e, seme seyn nanpanan pey, sawk hunkwe God so uron ko me, okar-ok hok ma me ko liyliy-aw hiymon sorasor. Hunkwe hreme kwa mekow, Sisar se takis nakway yor kokwe hromo sow hokwe ipan lon o? Hmey, hromkwe hme nakway e, lwak e?” \p \v 15 Sawk Jisas hiykwe hmo okrei yor sokukwe papo nonkway. Hiy mesopok, “Homkwe hane panoke mesopok noweyn ir o? Homkwe silva imon hane kwa kow, ha lira ley.” \p \v 16 Hom Jisas se silva imon nake kow nok, Jisas hiy hme mesopok, “Hai, uwr ine-kasaw ohiy o, uru o, poso mo?” \p Hom sa Jisas se senkin lonuayk me, “Sisar so.” \p \v 17 Jisas hiy me, “Sisar se kokwe omeme Sisar so ma lwak me kwa kow, seyr God se kokwe omeme God so ma lwak me kwa kow.” \p Homkwe sa hye preiryay. \x * \xo 12:17 \xt Ro 13:7\x* \s1 Lokrue-uwr hom loksian ankin, sa liy ma-huon o? \r (Mat 22:23-33; Luk 20:27-40) \p \v 18 Sei, Sadyusi, senkin ma me, uwrsa ma lokrue homkwe ma-loksian lopa, hom Jisas so owh mon le nok, mesopok, \x * \xo 12:18 \xt Ap 23:8\x* \v 19 “Hiymon sorasor uwr ara, Moses hiykwe hremekwe senkin mey kow, ‘Uwr prueyn hiykwe hyo sah ke ney lopa lokrue okriy hain ankin, hyo nay-ih hiykwe sa-win sokwe kwa ma-huon. Sa nay-ih hiykwe ney kekie ankin, ney somokwe oryay-ih ma lokrue so ney ok me.’ \rq Lo 25:5\rq* \m \v 20 Suw senkin, uwr eynay orhey non mokwe, iha sirom mu nareysyar non, senkin lwak. Peyr sa kokwe oryay-ih hiykiaw huon pie. Sa hiykwe ney lopa lokrue. \v 21 Sei, nay-ih hyo meyki ko hiy sa-win sokwe ma-huon, sawk hiykwe seyr ney lopa lokrue. Nay-ih sohiy so meyki ko seyn, liyliy-aw lon. \v 22 Sei, senkin-awaw, uwr eynay iha sirom mu nareysyar non somokwe sa sokwe-aw ney lopa nuw-huon okrue-sa-okrue. Pariawey-ar kokwe sa hok lokrue. \v 23 Hai, uwrsa ma lokrue ha, hom su ma-loksian wayr ankin, sa sokukwe poso sa lwak ey ko? Uwr eynay iha sirom mu nareysyar somokwe hoke-aw nuw-huon.” \p \v 24 Jisas hiy lonuayk me, “Homkwe piap eyn nuw-nanpanan. payhokuaw, homkwe God so mamey porih o, God so krai o, sohom mo kamon kokwe nonkway pey. \v 25 Uwrsa ma lokrue ha hom ma-loksian ankin, homkwe ensel nonkumey ko me hieyn lwak ey. Uwr homkwe sa ma-huon lopa, seyr sa homkwe uwr ma-liwak lopa. \v 26 Hai, uwrsa ma lokrue ha hom su ma loksian wayr se ma lohruw-a hokwe, homkwe ok, sapa-pruw ya ma loum, Moses so Mamey mon ma lwak ke lira mesor pa ko? Serey kokwe senkin mey, God hiykwe Moses se senkin me, ‘Hakwe Abraham so God, seyr Aisak so God, seyr Jekop so God.’ \rq Kis 3:6\rq* \m \v 27 Hiykwe lokrue mo God korey, sawk uwrsa inaw ma lwayr mo God.\f + \fr 12:27 \ft Abraham o, Aisak o, Jekop o, hromo uron hokwe senkin nan, papo lokrue, sawk God hiykwe senkin nan pey, homkwe inaw lwak.\f* Homkwe piap eyn nuw-nanpanan ohruw-a.” \s1 God so sow seirpey-ar peyrmawk ko hok non \r (Mat 22:34-40; Luk 10:25-28) \p \v 28 Sow ke hiymon sorasor uwr prueyn hiykwe serey lwak. Hiykwe ok, hom ma lohruw-a seme lonuayk. Hiykwe senkin lira, Jisas hiykwe Sadyusi me kokwe yaprue ma-sahre onuayk me. Hiykwe Jisas se mesopok, “Hai, me-kupaku-ok seirpey-ar, me-kupaku-ok lowpwarowp mo peyrmawk ma liarok kokwe pohok non ko?” \x * \xo 12:28 \xt Luk 10:25-28\x* \p \v 29 Jisas hiy lonuayk me, “Me-kupaku-ok seirpey-ar, me-kupaku-ok lowpwarowp mo peyrmawk ma liarok kokwe senkin: ‘Israel om, kwa lonuayk, Hakamay hokwe hromo God Hakamay hiykwaw-aw. \rq Lo 6:4-5\rq* \m \v 30 Homkwe Hakamay, hmo God se kokwe uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, hmo uron lowpwarowp non, hmo wa lowpwarowp non, hmo mawkhow lowpwarowp non, seyr hmo krai lowpwarowp non.’ \v 31 Me-kupaku-ok seirpey kamon peyr ko ko meyki ma lwak kokwe senkin: ‘Hunkwe hno wayh-wayh me uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, hunkiaw-ayay uron-pi ko-ar ma lwak, senkin.’ Me-kupaku-ok seirpey kamon, me-kupaku-ok kreysyar sohom mo eir mon kokwe korey lwak pey.” \rq Wkp 19:18\rq* \p \v 32 Sow ke hiymon sorasor uwr hiy Jisas se kiy-me, “Yaprue-ar, hiymon sorasor uwr ara. Ok, hwon ma me somokwe, okar-ar. God hokwe mo Hakamay hiykwaw-aw, seyr God kamon lopa, sawk hiykwaw-aw. \v 33 Hunkwe God se uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, hno uron lowpwarowp non, hno mawkhow lowpwarowp non, seyr hno krai lowpwarowp non. Seyr hunkwe hno om-wayh se uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, hunkiaw-ayay uron-pi ko-ar ma nuw-wak senkin. Me-kupaku-ok kreysyar seme lonuayk me hokwe, ipey-ar, ayay o, omeme o, seme God se ma naws prawk kow mo eir mon lwak.” \x * \xo 12:33 \xt Lo 4:35; Hos 6:6\x* \p \v 34 Jisas hiy uwr sohiy so mawkhow ihey-ar non lonuayk me se lira menkin, hiykwe sa uwr sehe senkin me, “Hunkwe God so Wayr-hre-yier hokwe meiaw lwak pey.” Sohiy so meyki hokwe unsaney prueyn Jisas se pase ma-mesopok e, payhokuaw, homkwe hye nak-hok. \s1 Krais hokwe poso ney so? \r (Mat 22:41-46; Luk 20:41-44) \p \v 35 Jisas hiy God so a mon hiymon sorasor nonaw, hiykwe senkin mesopok, “Hai, sow ke hiymon sorasor uwr homkwe senkin panoke me o, Krais hiykwe Devit so ney-nona? \v 36 Devit hiykiaw kokwe God so Niohney so kueir senkin me: \q1 ‘Hakamay hiykwe hano Hakamay se senkin me: Hano sayar mon kiy-iwak, peyr ha hno awia me hno sune ouon mon yay sowkriy kow sehe.’ \rq Sng 110:1\rq* \m \v 37 Devit hiykiaw kokwe hye kokwe, ‘Hakamay’ ok me. Hai, senkin lwak ankin, Krais hiykwe Devit so ney-nona penkin lwak a?” \p Uwrsa popua hay homkwe Jisas so ok mokwe kar nonaw lonuayk. \p \v 38 Hiy hiymon sorasor nonaw, Jisas hiy me, “Homkwe sow ke hiymon sorasor uwr me iray iray non kwa nak-wak. Owh ko omeme meipey hay me lie nak-anio sayok weynpaweyn kokwe, hmo. Seyr hme maket-yier mon uwrsa hom me-ihey-ok me yor kokwe, hmo. \v 39 Homkwe seyr Juda mo hokruw-a mon kokwe yop ipey-ar mon akre akre liwak sir. Ayay hokruw a enekwei seyn, homkwe yop ihey-ar mon liwak sir pie. \v 40 Homkwe seyr sa-win mo a me nak-swakakar, seyr hom God se mesopok mokwe, homkwe nuw-mesopok meiamei, hme uwrsa hom lira e. Uwr senkin somokwe, God hiykwe ipey-ar nuw-omniy mamniy ey.” \s1 Sa-win prueyn hokwe God se mein-owon kow \r (Luk 21:1-4) \p \v 41 Jisas hiy God so a pekney-weys mon mein-owon kawk kreik yop ohriar mon liwak nonaw, hiykwe uwrsa mein-owon ma kawk kreik seme liwak ira. Uwrsa omeme kraiar non homkwe mein-owon kraiar kawk kreik. \v 42 Sawk sa-win prueyn omeme lopa hok le nok, kopa ireysyar paswaw-neyney nopre, 10 toea ko meir me kawk kreik. \p \v 43 Jisas hiykwe hyo ki-wayh me me-huonokyaw nok, me, “Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, sa-win omeme lopa okukwe omeme kraiar-ar kawk kow, uwrsa har lowpwarowp mo eir mon. \x * \xo 12:43 \xt 2 Ko 8:12\x* \v 44 Uwrsa kraiar homkwe hom meinowon kraiar non ma nak-wak me kow. Sawk hok omeme lopa ma lwak kokwe, hokwe hoko omeme lowpwarowp kekie su mon wayr ey me kow lowpway.” \c 13 \s1 Jisas hiykwe low piap-araw omok lousne ey me lohruw-a \r (Mat 24:1-14; Luk 21:5-19) \p \v 1 Jisas hiy God so a se lokriy hain menkin, hyo ki-wayh prueyn hiy kiy-me, “Hiymon sorasor uwr ara, seyn lira, a ihey-ihey ey, mein-awp mein-awp ey.” \p \v 2 Jisas hiy lonuayk me, “Hunkwe a aiopey hay lowpwarowp omokwe pankaw lira o? Mein kamon erey suko hiykwe hyo yop mon liy ma-lwak ley. Mein lowpwarowp somokwe ya kyor-inon say ha a.” \x * \xo 13:2 \xt Luk 19:44\x* \p \v 3 Jisas hiy Mnuw Oliv, God so a se ma ka-iawon ira mon wakiawk nonaw, Pita o, Jems o, Jon o, Andru o, homkiaw-aw hyo owh mon le. \v 4 Hom hye mesopok, “Hreme mekow e, weynpaweyn somokwe pohiy sok lousne ey mo? Hai, meir penkin hom lousne ey mo, hreme senkin mesair kow ey hokwe, enekwei weynpaweyn senkin hom lousne ey hokwe po kiy-e?” \p \v 5 Sa Jisas hiy hme kiy-me, “Homkwe iray iray non kwa lwak, hme uwr prueyn hiy senaw me-loior kow. \v 6 Uwr kraiar homkwe hano uru non ya le a. Homkwe senkin me ey, ‘Hakwe mo uwr sohiy non,’ sa uwrsa kraiar me me-loior kow ey. \v 7 Hom aw lono ok ohriar mon lonuayk, aw lono ok anyan meiaw mon lonuayk, homkwe peie hok o. Weynpaweyn somokwe mo lousne ey, sawk enekwei pariawey-ar hokwe peyr lwak se. \v 8 Kipay kamon hiykwe kipay kamon se nion non-ono ey. Yier kamon hiykwe yier kamon se nion non-ono ey. Ki serey serey mon kokwe, kina le ey, seyr siowp lokrue ey. Weynpaweyn somokwe sa, ney sumow ma swaun, hok ya non ma nak-oum pie ke hieyn. \p \v 9 Homkwe iray iray non kwa lwak. Hmekwe nekie nok, kot mon hiy-ey ok. Hmekwe Juda mo hokruw-a mon lomniy mamniy ey. Homkwe hiy-wayr uwr o, king o, hmo inour mon hane hokuaw ok-ihey ke mesor ke hme mesor kow e inakrok ey. \x * \xo 13:9 \xt Mat 10:17-20\x* \v 10 Sawk enekwei pariawey hiy lousne lopa non kokwe, God so ok-ihey kokwe peyr uwrsa kipay lowpwarowp ko me mesor kow. \v 11 Seyr hme kot mon nekie nok hiy-ey ankin, homkwe ok, hom me ey me peie lowk kworpakwor kawk o. Enekwei sohiy non kokwe, hme ok penkin me kow e, homkwe seme kwa me, payhokuaw ok hom ma me somokwe hmo nian korey, somokwe Niohney Pekneyweys so mon le ey. \x * \xo 13:11 \xt Luk 12:11-12\x* \p \v 12 Uwr eynay hiykwe hyo uwr eynay se me-loior kow lokin kwor ey. Seyr aio hiykwe ney se liyliy-aw meio ey. Ney homkwe hmo ipey aio me aw lono ey, seyr hme isay okin kwor-ma-kwor ey. \x * \xo 13:12 \xt Mat 10:21\x* \v 13 Uwrsa lowpwarowp homkwe hme awnie awnie-aw ya lira a, hano uru se hokuaw kokwe. Sawk uwrsa posokwaw lorok kraiay e, enekwei pariawey hiy nuw-ousne, hmekwe ya huonokyaw prosue a.” \x * \xo 13:13 \xt Mat 10:22; Jon 15:21\x* \s1 Ompay piap-araw hiykwe ya lousne a \r (Mat 24:15-28; Luk 21:20-24) \p \v 14 “Homkwe omok ompay piap-araw kyai mon piapay ey non hiy ampok kamon hiy uru lopa mon lyawriy iarok se lira ey.” (Unsaney mamey okwe ma lira mesor hiykwe ok sohok ko meykyar ke kwa nuw-nonkway popriy). “Homkwe senkin lira ankin, sei, uwrsa Judia mon ma lwak homkwe mnuw mon kwa hakan sakan nok. \x * \xo 13:14 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x* \v 15 Uwr prueyn hyo a-suwr mon ma liwak hiykwe, a mon omeme kamon lonok e peie ma-lyawriy o. \x * \xo 13:15 \xt Luk 17:31\x* \v 16 Unsaney wueir mon ma lwak hiykwe, a mon peie ma-ley o, hyo saket ke lway e. \v 17 Enekwei somokwe sa ney swaw non o, sa, ney mu la ey o, hmekwe piaparaw-ar nuw-wak ey. \x * \xo 13:17 \xt Luk 23:29\x* \v 18 Homkwe God se kwa mesopok kraiay, weynpaweyn somokwe weyp-nono enekwei sok lousne lopa ka lwak. \v 19 Payhokuaw, enekwei sohom mo low piap-araw somokwe piaparaw-ar, low enekwei God hiy ki se ma monhre pie non ma lousne ha, enekwei ehe om-nak-our sapeykyay, low sohom mo eir mon lwak. Sawk omok seyn, senkin ma-lousne lopa. \x * \xo 13:19 \xt Dan 12:1; MHO 7:14\x* \v 20 Sa Hakamay hiykwe enekwei somokwe haraw mon wak pa lwak hokwe, unsaney prueyn inaw liy lwayr ley. Sawk uwrsa hiykiaw ma lahan iaup me hokuaw kokwe, hiykwe enekwei somokwe haraw sehe mon wak. \p \v 21 Enekwei sohokwe uwr prueyn hiy hme senkin me ankin, ‘Lira Krais ehe,’ seyr ‘Lira, Krais ehie,’ homkwe peie nanpanan kiykiy-ay o. \v 22 Payhokuaw, okrei-krais o, okrei-profet o, homkwe ya lousne sa-ousne a. Homkwe meir krai non o, meir suwon o, seme ya meio ousne a, uwrsa God hiykiaw ma lahan iaup me mon warei-arei ey hokwe, sa okrei-uwr somokwe liy lwak ankin. \x * \xo 13:22 \xt MHO 13:13\x* \v 23 Sohiy so hokuaw kokwe, homkwe iray iray non kwa lwak. Ok lowpwarowp mokwe hakwe hmekwe enekwei sohiy lousne lopa non po mesor kow koruay.” \s1 Jisas hiy ma ma-le enekwei hokwe nonkway lopa \r (Mat 24:29-31; Luk 21:25-28) \p \v 24 Sawk enekwei weynpaweyn piap-araw sohom mo meyki hokwe, \q1 ‘ey hiykwe, eym-nawp krwere-krwere lwak ey. Yeyn hokwe seyr ma-yar lopa. \q1 \v 25 Napuar homkwe non ko me lon-kamair kuayk-sakuayk ey. Omeme krai ipey-ar nonkumey ko homkwe wei-a-wei ey.’ \rq Ais 13:10; 34:4\rq* \p \v 26 Sei, Uwrsa mo Ney hiy lousne ok. Hiykwe waw non nak-aye ey, krai ipey-ar non, seyr panpaniowni non. \x * \xo 13:26 \xt MHO 1:7\x* \v 27 Hiykwe hyo ensel me ki so por iha-iha-aw mon me-ha ey, uwrsa God hiykiaw ma lahan iaup, ey kaie mon, ey kuakeyn mon, senkin ma lwayr sahre-ahre me me-huonokyaw e.” \x * \xo 13:27 \xt Mat 13:41; Mak 13:32\x* \s1 Now fik se kwa lira nonkway \r (Mat 24:32-35; Luk 21:29-33) \p \v 28 “Homkwe weynpaweyn kamon now fik se kwa mon-sorasor nonkway. Hyo kueim hom pruam-norku eyn lwak ankin, seyr hyo ma hom kowp-kowp ousne-sa-ousne pie ankin, suw homkwe senkin nonkway, sohokwe ay leip enekwei ohriar. \v 29 Seyr liyliy-aw eyn lwak, hom weynpaweyn senkin hom lousne me lira ankin, homkwe senkin nonkway ey, enekwei hokwe pa ohri-ar. \v 30 Hakwe hme okar kiy-mekow, weynpaweyn somokwe uwrsa enekwei enkin ma kiy-wayr hom lokrue lowpway lopa non lousne ey. \v 31 Nonkumey o, ki o, ya lira por ha a, sawk hano ok kokwe lira por ha lopa.” \s1 Weynpaweyn sohom mo enekwei-ar hokwe liy nonkway ley \r (Mat 24:36-44) \p \v 32 “Eypok sohiy o, aua sohiy o, unsaney prueyn nonkway pey, mo ensel nonkumey ko hi, mo Ney hiykiaw hi, sawk Aio hiykiaw-aw nonkway. \v 33 Homkwe kwa nakrok ira kraipakrai. Seyr homkwe iray iray non kwa lwak. Payhokuaw, homkwe enekwei sohiy le ey hokwe, homkwe nonkway lwak pey. \v 34 Enekwei sohokwe uwr prueyn hiy hyo a se yier meiaw mon ley e ma lokriy hain se hieyn. Hiykwe mey-uwr prueyn prueyn-aw mo mey me kow lowpway, seyr a-yerki-wouk mon liarok-uwr se mekow hain, hiy iray-iray nonaw lwak e. \p \v 35 Sohiy so hokuaw kokwe, homkwe iray iray non kwa lwak, payhokuaw, hunkwe nonkway lwak pey, a-yiaup-uwr hiy ma-le enekwei hokwe. Hiykwe eyrowpwar ma-le pakane, arawh-orieyn sok ma-le pakane, woyo hok me non ma-le pakane, ey hiy lonir lonir non ma-le pakane. \x * \xo 13:35 \xt Luk 12:38\x* \v 36 Sa hiy masaw-e ankin, hiykwe hnekwe anwaw liawon se ka-ira ne pa ka lwak. \v 37 Ok, ha hme ma mekow somokwe, hakwe uwrsa lowpwarowp me me-kow, ‘Kwa lorok ira kraipakrai.’” \c 14 \s1 Juda mo uwr hakamay hom Jisas se ouon-aw lokin kwor e ma lonsan hom non \r (Mat 26:1-5; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Enekwei pau kreys-aw kiy-wak, Pasova o, ihey mo naw yis lopa la ey\f + \fr 14:1 \ft Ok Pasova ko meyk-ar kokwe senkin, God so ensel hiy Isip mo yier mon ma laye nayr hokwe, hiykwe senkin lon, a-yerki nioh non me ka-ira ne ankin, hiykwe a sohokwe lokriy hain. Enekwei arawh sohokwe seyr Israel mo uwrsa homkwe ihey mo naw yis lopa me la nayr.\f* o, hom lousne ey hokwe. Pris karmay o, sow ke hiymon sorasor uwr o, homkwe yerki Jisas se ouon-aw nekie lokin kwor ey se pawk. \v 2 Hom me, “Hromkwe uwrsa hom enekwei God se kampueys me-ihey e ma hokruw non peie nekie o, sa uwrsa homkwe hreme aw lono lak.” \s1 Sa prueyn hokwe sanda prawk ihey-ar non se nonay kow, Jisas so owh mon \r (Mat 26:6-13; Jon 12:1-8) \p \v 3 Jisas hiykwe Betani mon lwak, Saimon, uwr paraw owh peik piap-araw non ma lwak so a mon. Jisas hiy ay liwak-a nonaw, sa prueyn hokwe sanda ihey-ar yiawk non, mein-owon kraiar non ma nakway se nak-yawriy. Yiawk hokwe mein alabasta non meio. Hokwe yiawk sehe nekie kaun nok, sanda se Jisas so makwey mon swanon-yay kow. \x * \xo 14:3 \xt Luk 7:37-38\x* \p \v 4 Uwr har serey ma non-wak homkwe sa kasaw hohuaw, sa homkiaw-ayay senkin me, “Sanda sohokwe puraw-aw panoke nonay hihir say o? \v 5 Sanda sohokwe uwr har me isay nakway hokwe, mein-owon sankaw po lonok, 300 silva, seyr mein-owon somokwe uwrsa omeme lopa me po lowndiy kow.” Sa homkwe hoke nays-ok nuw-me-hripahri yay. \p \v 6 Sawk Jisas hiy me, “Heke kwa lokriy hain. Homkwe hoke panoke lonpeys me o? Hokwe hane mey ihey-ar ke meio kow. \v 7 Homkwe uwrsa omeme lopa non senkinaw-aw lwak wayr ey, sa homkwe hme enekwei pohiy sok hiymon e mon e, homkwe liy hiymon. Sawk hakwe hme nion senkinaw-aw non-wak lopa. \v 8 Hokwe mey hok liy ma lwak ke meio. Hok sanda hano owh mon ma nonay kow kokwe, hano owhi ke lopru kwawk ey se lonhan onhan koruay. \x * \xo 14:8 \xt Jon 19:40\x* \v 9 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, ok-ihey ke kipay lowpwarowp mon perey mesor e, hoke ma-nanpanan ey hokwe, yor hok ma mon kokwe, seyr nak-mesor ey.” \s1 Judas hiy Jisas se ma wei kow hiy non \r (Mat 26:14-16; Luk 22:3-6) \p \v 10 Sei, ki-wayh iha seys mu nareysyar mo prueyn, Judas Iskariot hiykwe pris karmay mo owh mon ley, Jisas se hme wei kow e. \v 11 Pris karmay hom senkin lonuayk menkin, homkwe kar nuw-ey, seyr hye mein-owon kow e nak-me-loray. Sa Judas hiykwe yerki, hiy yaprue ma lira se sehe pawk, Jisas se hmo iha mon kow ey se. \s1 Jisas hiykwe Pasova-ayay hyo ki-wayh me nion non-iwak a \r (Mat 26:17-25; Luk 22:7-14,21-23; Jon 13:21-30) \p \v 12 Enekwei peyr-ar ko, ihey mo naw yis lopa me la ey, seyr sipsip-ney Pasova enekwei sok la ey me ma lokin kwor-ma-kwor hiy lousne menkin, Jisas so ki-wayh hom hye mesopok, “Hunkwe hremekwe hno Pasova-ayay mokwe perey ley unay-a kow e mon o?” \x * \xo 14:12 \xt Kis 12:6\x* \p \v 13 Sa Jisas hiykwe hyo ki-wayh prueysyar se sehe me-ha, seyr senkin nak-mesor-a-sor kow ha, “Hohkwe taun mon kwa lyawriy. Uwr prueyn yowr hu non hiykwe hehe lonyay ey. Hohkwe hye kwa pyay ha. \v 14 Hohkwe a hiy ma lyawriy so a-yiaup-uwr se senkin kwa mesopok, ‘Hiymon sorasor uwr hiykwe senkin me, ampok, ha hano ki-wayh me nion Pasova-ayay me la ey hokwe poho?’ \v 15 Sa hiykwe hehekwe ampok aiopey hay kamon eir mon ma lwak se mesair kow ey. Ampok sohokwe po lonhan onhan koruay, seyr po huwhay koruay. Hohkwe hromo ayay mokwe serey kwa lunay-a kekie sowkriy.” \p \v 16 Ki-wayh prueysyar hoh non-ey nok, om aiopey hay mon lyawriy. Omeme lowpwarowp mokwe hohkwe Jisas hiy ma mekow ha senkin lwak me lira. Sa hohkwe Pasova-ayay mokwe sehe lunay kekie. \p \v 17 Ey hiy kuakeyn lopay menkin, Jisas hiy hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar me nion pa non-e. \v 18 Sa hom ayay liwak sir a nonaw, Jisas hiy hme kiy-me, “Hakwe hme okar kiy-mekow, hmo prueyn hane nion ma kiynon-a ohokwe, hane wei kow ey.” \x * \xo 14:18 \xt Sng 41:9\x* \p \v 19 Ki-wayh homkwe sa uron nuw-owk kworpakwor, sa hom lowpwarowp kokwe hye prueyn prueyn-aw senkin mesopok, “Hmey, ha korey pak?” \p \v 20 Jisas hiy lonuayk me, “Mo hmo iha seys mu nareysyar mo prueyn ihey mo naw hane nion yowr mon ma non-sakeyn prouk-a hiy non. \v 21 Uwrsa mo Ney hiykwe hye, God so mamey porih hok ma lohruw-a, senkin lokrue ey. Sawk uwr, Uwrsa mo Ney se ma wei kow sokwe piap-araw lwak ey. Hyo pouh hokwe hye liwak pa lwak hokwe, yaprue-ar po lwak.” \s1 Ayay, Hakamay so owhi o, nioh o, seme ma memeir hom non \r (Mat 26:26-30; Luk 22:15-20; 1 Ko 11:23-25) \p \v 22 Hom la nonaw, Jisas hiykwe ihey mo naw ke lonok nok, God se nak-me-ihey nok, kamane nok, hyo ki-wayh me lowndiy. Hiy nak-me kow, “Kwa lonok, ohokwe hano owhi.” \p \v 23 Sei, hiy yiawk wain-hu non se nakway nok, God se nak-me-ihey nok, hme nakway kow, sa hom lowpwarowp lowswa. \v 24 Hiy hme me-kow, “Ohokwe hano nioh, uwrsa kraiar me ma swanon sow kow hiy non, seyr God so sokior-ok ke ma nak-mon kraipakrai hiy non. \x * \xo 14:24 \xt Kis 24:8; Sek 9:11; Jer 31:31-34\x* \v 25 Hakwe hme okar kiy-mekow, hakwe wain-hu ohokwe liy ma-lowswa ley, enekwei ha wain-hu iwon se God so Wayr-hre-yier mon lowswa sehe.” \p \v 26 Sei, hom yayh kamon lowk nok, mnuw Oliv mon ley neyney. \s1 Pita hiy Jisas se nonkway lopa ok ma me hiy non \r (Mat 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38) \p \v 27 Jisas hiy hme me, “Hmo lowpwarowp homkwe hane hakan sakan okriy hain ey, payhokuaw God so mamey porih hokwe mo senkin me, \q1 ‘God hiykwe sipsip-kow-a-uwr se lokin kwor ey, sa sipsip homkwe irweyk irweyk-aw hakan sakan ey.’ \rq Sek 13:7\rq* \m \v 28 Sawk ha ma-loksian so meyki hokwe, hakwe hmo peyrmawk ley naruok ey, Galili mon.” \x * \xo 14:28 \xt Mat 28:16; Mak 16:7\x* \p \v 29 Pita hiy lonuayk me, “Mo hno ki-wayh lowpwarowp hom hne lokriy hain hi, hakwe hne liy lokriy hain ley.” \p \v 30 Jisas hiy Pita se kiy-me, “Hakwe hne ok-ar kiy-mekow, pokon arawh kokwe kakaruk hiy ok enekwei kreys me lopa non kokwe, hunkwe enekwei krompri hane nonkway lopa-ok senkin me ey.” \p \v 31 Sawk Pita hiykwe senkin ma-lonuayk me kraiay, “Hakwe hne nonkway lopa ok liy me ley, mo ha hne nion non-okrue hi.” Ki-wayh lowpwarowp hom seyr liyliy-aw lohruw-a. \x * \xo 14:31 \xt Jon 11:16\x* \s1 Jisas hiykwe God se me-sopok, Getsemani mon \r (Mat 26:36-46; Luk 22:39-46) \p \v 32 Hom yier Getsemani-ok ma me mon lousne menkin, Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin me, “Homkwe erey kiy-kikrweik, hakwe God se mesopok ley.” \x * \xo 14:32 \xt Jon 18:1\x* \v 33 Hiykwe senkinaw me-huonok, Pita o, Jems o, Jon o, seyr hiykwe pau uron kiy-nuw-owk kworpakwor kawk, seyr nuw-hok krwepakrwe. \v 34 Hiy hme mekow, “Hano uron hokwe, low nuw-hei, sa hane mon okrue eyn lwak. Homkwe erey mon kwa lwak, seyr kwa kikrweik ira kraipakrai.” \x * \xo 14:34 \xt Jon 12:27\x* \p \v 35 Hiykwe meiaw eyn kakor-ey popor nok, God se senkin mesopok, sa liy lwak ankin, aw nak-ok enekwei sohokwe hiykwe lonok lopa ka lwak. \v 36 Jisas hiykwe senkin mesopok, “Aio, hano Aio, mey lowpwarowp mokwe hunkwe liy meio. Hunkwe yiawk aw nak-ok ey, hano mon ma lwak ehe kwa lonok nakey. Sawk hunkwe hano uron ko so meyki peie pyay o, sawk hno uron ko so meyki kwa pyay.” \x * \xo 14:36 \xt Mak 10:38; Jon 6:38\x* \p \v 37 Sei, hiy hyo ki-wayh mo owh mon ma-ley menkin, hiykwe hmekwe anwaw lwon sowkway me ka-ira ne. Hiy Pita se kiy-me, “Saimon, hunkwe anwaw liawon o? Hunkwe aua kamon inaw lwak ira kraipakrai pa panoke lwak o?” \v 38 Hiy hme kiy-me, “Inaw kwa lwak ira kraipakrai, seyr homkwe mon-ir mon makuayk sakuayk lopa lwak e God se kwa mesopok. Okar, hmo niohney homkwe mey meio e mon, sawk hmo owhi mokwe nompou lwak.” \p \v 39 Hiy ma-ley nok, God se ok liyliy-aw nonaw ma-mesopok. \v 40 Hiy ma-le menkin, hiykwe hmekwe anwaw lwayr me maka-ira ne, payhokuaw, hmo nene mokwe leyhon. Sa homkwe hyekwe penkin ok ma-kiy-me ley. \p \v 41 Jisas hiy enekwei krompri se ma-le menkin, hiy hme me, “Homkwe anwaw lwayr sowkway nieys nonaw lwak o? Sankaw-aw, aua hokwe po kiy-e, Uwrsa mo Ney sekwe pau uwr yor piap-araw non me wei kow. \v 42 Kwa loksian sasian, hromkwe ley e. Seyn lira, uwr hane ma wei kow hiykwe ehe.” \s1 Enekwei Jisas se ma nekie hiy non \r (Mat 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 43 Jisas hiy ok me nonaw, Judas, hyo ki-wayh prueyn hiy pa lousne. Hye nion kokwe uwr kraiar hom non-e. Homkwe aw-seik o, aw-now o, senkin nake. Hmekwe pris karmay o, sow ke hiymon sorasor uwr o, uwr hakamay o, hom me-ha. \p \v 44 Wei-kow-uwr hiykwe uwr hye nion ma non-e somokwe, meir kamon ke non-me-sakon kawk, “Uwr, ha ma way neyr-a-neyr hokwe mo hiy. Hye kwa nekie, seyr iray iray non kwa hiy-ey.” \v 45 Judas hiy kiynuw-ousne menkin, hiykwe Jisas so owh mon saw-ey nok, senkin me, “Hiymon sorasor uwr,” sei, hye nak-way neyr-a-neyr. \v 46 Uwr sohom Jisas se nekie nok, nuw-nweyh sakon kawk popriy. \v 47 Sawk hmo prueyn serey ma lorok hiykwe hyo seik ke kandwos nok, Pris Makwey-uwr so mey-uwr so nweyk ke lokian-pru sow kow. \p \v 48 Jisas hiy me, “Hmey, hakwe sow me kamaun sow uwr so, hom hane aw-seik o, aw-now o, sohom non ma nake nekie ohokwe? \v 49 Eypok lowpwarowp, hakwe mo hme nion non-wak, God so a mon hiymon sorasor, sa homkwe hane pase nekie e. Sawk God so mamey porih hokwe okar ka me e hokuaw.” \x * \xo 14:49 \xt Luk 19:47; 21:37; Jon 18:20\x* \p \v 50 Sei, ki-wayh lowpwarowp homkwe hye lour-swahis yay hain nok, hakan sakan. \p \v 51 Uwr warkiayr prueyn, omeme owh ko weyspey ke ma lie hiykwe Jisas so meyki lonsu nok. Homkwe sa hye nak-nekie liok, \v 52 sawk hiykwe hyo owh ko omeme ke swasow hain nok, apaw-aw hakan sau nok. \s1 Jisas hiy kaunsil mo inour mon ma liarok hiy non \r (Mat 26:57-68; Luk 22:54-71; Jon 18:13-24) \p \v 53 Sohiy so meyki kokwe, homkwe Jisas se Pris Makwey-uwr so owh mon hiy-ey, sa pris karmay o, uwr hakamay o, sow ke hiymon sorasor uwr o, homkwe serey nuw-hokruw. \v 54 Pita hiykwe meiaw meiaw-aw lonsu ne nok, Pris Makwey uwr so a-yier mon nuw-yawriy. Serey kokwe hiykwe aw-uwr me nion non-wakiawkeyn nam nayr, ya mon. \p \v 55 Pris karmay o, Juda mo uwr hakamay lowpwarowp o, homkwe honsi, Jisas hiy ma mon me pawk, hom honsi seme hokuaw Jisas se lokin kwor e, sawk homkwe pase lirway e. \v 56 Uwr kraiar homkwe okrei-ok me me-hrorsay, Jisas se lokin kwor e, sawk hmo ok mokwe liyliy-aw lwak pa. \p \v 57 Sei, uwr har hom loksian nok, Jisas se lokin kwor e okrei-ok okwe lohruw-a hrorsay kow. \v 58 “Hromkwe hiy senkin me se lonuayk, ‘Hakwe God so a, uwr hom ma meio se kros kuayk ey, sa eypok krompri non-aw kokwe, God so a kamon, uwr hom ma meio lopa se ma-meio ey.’” \x * \xo 14:58 \xt Jon 2:19-21\x* \v 59 Sawk mo hom seyn, hmo ok mokwe liyliy-aw lwak pa. \p \v 60 Pris Makwey-uwr hiykwe hmo lowpwarowp mo inour mon loksian iarok nok, Jisas se mesopok, “Hunkwe uron-saw-ok hne ma lohruw-a omokwe lonuayk me lopa lwak ey so?” \p \v 61 Sawk Jisas hiykwe meinkiowp-aw lwak. Hiykwe ok kamon me pa. Hai, Pris Makwey-uwr hiy makiy-mesopok, “Hmey, hunkwe Krais so, God hrom ma me-ihey so Ney so?” \p \v 62 Jisas hiy lonuayk me, “Oo, homkwe Uwrsa mo Ney hiy God Seirpey-ar so iha sayar mon liwak se ya lira a, seyr waw nonkumey ko non nak-aye se ya lira a.” \p \v 63 Pris Makwey-uwr hiykwe hyo owh ko omeme me nekie seyr-say nok, me, “Hai, hromkwe uron-saw-ok sankaw ma-lonuayk e mon o? \v 64 Homkwe hyo ok-piap-ok mokwe po kiy-onuayk. Homkwe penkin kiy-nanpanan o?” \p Sa hom lowpwarowp, hye heyn-non-ok me, hye lokin kwor e. \x * \xo 14:64 \xt Wkp 24:16; Jon 19:7\x* \p \v 65 Hmo har hom pau, Jisas se somor kiy-nuw-somor say kow, sei, hyo nene me way pruw-ma-pruw sous nok, hye iha non lomniy. Hom nak-me, “Hunkwe profet-ok kwa me-hrorsay kora.” Sa hyekwe aw-uwr hom huonok nok, lomniy mamniy. \s1 Pita hiy Jisas se nonkway lopa-ok ma me hiy non \r (Mat 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-27) \p \v 66 Pita hiy a-yier mon lak-wakiawkeyn nonaw, Pris Makwey-uwr so mey-sa prueyn hok pa le. \v 67 Hok Pita hiy ya mon wakiawk nam se lira menkin, hokwe hye nuw-ira loway loway nok, kiynuw-me, “Hwon seyn, Nasaret-uwr Jisas se nion non-wak.” \p \v 68 Sawk hiykwe me warei-arei. “Hakwe nonkway lopa, hakwe ok hwon ma kiy-ohruw-a somokwe, nonkway lwak pey.” Hiykwe senkin lonuayk me nok, a-yerki-wouk mon ley. Sei, sa kakaruk kamon hiy ok kiynuw-me. \p \v 69 Mey-sa hok hye serey lira menkin, hok uwr serey ma nakrok seme makiy-mekow, “Hiykwe mo ki-wayh prueyn.” \v 70 Sawk Pita hiykwe ma-me warei-arei. \p Kiy-kor-popor ha menkin, uwr ohriar ma nakrok hom Pita se makiy-me, “Okar, hunkwe mo hmo prueyn, payhokuaw, hwon seyn, Galili ko.” \p \v 71 Pita hiy pau, hiykiaw-ayay kiynuw-hruo yay kow, seyr hme kiynuw-oiow me-kow, “Hakwe uwr, hom ma lohruw-a sohokwe, nonkway lwak pey.” \p \v 72 Sei, enekwei sohiy nonaw kokwe, sa kakaruk hiy ok makiy-nuw-me, sa Pita hiykwe ok, Jisas hiy ma-me ke ma-nanpanan. “Kakaruk hiy ok enekwei kreys non me lopa non kokwe, hunkwe enekwei krompri, hane nonkway lopa-ok me ey.” Hiykwe sa eheyr-aw kiynuw-yuk. \c 15 \s1 Jisas se Pailat so owh mon ma hiy-ey hiy non \r (Mat 27:1-2,11-14; Luk 23:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Leisnon arawh-aw kokwe, pris karmay o, sow ke hiymon sorasor uwr o, Juda mo kaunsil lowpwarowp o, homkwe aheyr aheyr nonaw saw-hokruw nok, ok saw-ohruw-a sakon kawk. Homkwe Jisas se sen non way-pruw-ma-pruw nok, nekie owk nakey nok, hye Pailat so iha mon kow. \x * \xo 15:1 \xt Luk 22:66\x* \p \v 2 Pailat hiy Jisas se mesopok, “Hunkwe Juda mo king so?” \p Jisas hiy lonuayk me, “Mo sehe, hunkiaw ma kiy-me se.” \p \v 3 Pris karmay homkwe Jisas se uron-saw-ok weynpaweyn kraiar me me. \v 4 Pailat hiykwe sa hye sehe ma-mesopok, “Hunkwe lonuayk me lopa lwak ey so? Kwa lonuayk, uron-saw-ok poya poya hne ma me seme.” \p \v 5 Sawk Jisas hiykwe lonuayk me lopa, sa Pailat hiykwe preiryay. \x * \xo 15:5 \xt Ais 53:7; Mak 14:61\x* \s1 Pailat hiykwe Jisas se lokin kwor e isay kow ha \r (Mat 27:15-26; Luk 23:13-25; Jon 18:38–19:16) \p \v 6 Pasova-enekwei lowpwarowp mokwe, Pailat so yor senkin, hiykwe kalabus-uwr prueyn, uwrsa hom ma liaup mesopok se preisia kow ha. \v 7 Enekwei sohokwe uwr prueyn Barabas-ok ma me hiykwe, uwr har gavman me aw ma lono me nion kalabus mon lwak. Gavman me me-puar uwr somokwe unsaney prueyn se aw hom ma lono non lokin kwor. \v 8 Uwrsa popua hay homkwe Pailat so owh mon le nok, hyo yor, Pasova-enekwei sok ma meio wayr-wayr ke hme meio kow e mesopok. \p \v 9 Pailat hiy hme mesopok, “Hmey, homkwe ha hme Juda mo king se preisia kow ha e mon o?” \v 10 Hiykwe papo nuw-nonkway popriy, pris karmay homkwe Jisas se hyo iha mon sehe kow, payhokuaw, homkwe Jisas se lira way ompeys-mapeys. \p \v 11 Sawk Juda mo pris karmay homkwe uwrsa mo uron me me-sian-sasian, hom Pailat se mesopok e, hme Barabas se preisia kow ha e, Jisas so siopsow hokwe. \x * \xo 15:11 \xt Ap 3:13-14\x* \v 12 Pailat hiy uwrsa me ma-mesopok, “Hai, hakwe uwr, hom Juda mo king-ok ma me ohokwe, penkin kiy-on ey so?” \p \v 13 Hom ma-sahre okre me, “Now mon nak-kin pror kawk sawan e.” \p \v 14 Pailat hiy ma-mesopok, “Hai, hiykwe pay me mon honsi honsi so?” \p Sawk homkwe aiopey hay senkin arnuw-okre me-kreakre, “Now mon nak-kin pror kawk sawan e.” \p \v 15 Pailat hiykwe uwrsa me kar mon ey e mon, sa hiykwe Barabas se hme sehe preisia kow ha. Sei, hiykwe Jisas se aw-uwr me mekow omniy nok, hmo iha mon now mon nak-kin pror kawk sawan e kow. \s1 Aw-uwr hom Jisas se ma lourde hom non \r (Mat 27:27-31; Jon 19:2-3) \p \v 16 Aw-uwr hom Jisas se gavman mo a-yier mon hiy-yawriy nok, aw-uwr lowpwarowp me nak-me ok-lar. \v 17 Homkwe omeme owh ko oupuey ke Jisas se lie kow nok, king so makwey-kokway ur inan non ke ho-a-ho nok, Jisas so makwey mon lyay kow. \v 18 Hye ma lourde hokwe, hye king se hieyn senkin me-ihey, “Juda mo king, enekwei meipey hay kwa lwayr.” \v 19 Hom hye makwey mon now non hrousohrou lomniy nok, somor somor-say kow nok, pamuow non nak-kuayk sakuayk nok, hye kampueys. \v 20 Hom hye lourde lowpway menkin, homkwe owh ko omeme oupuey sokwe kanseyn nok, hyo owh ko omeme arian me ma-lie kow. Sei, hom hye now mon lokin pror kawk sawan e hiy-ey. \s1 Jisas se now mon ma nak-kin pror kawk sawan hiy non \r (Mat 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27) \p \v 21 Uwr prueyn Saimon-ok ma me hiykwe yier Sairini ko. Hiykwe Aleksander o, Rufus o, hoho orih. Hiykwe wueir ko se le, Jerusalem mon lyawriy e. Sa homkwe now, Jisas se nak-okin pror kawk sawan ey se me-sasay way. \x * \xo 15:21 \xt Ro 16:13\x* \v 22 Sa homkwe Jisas se kokwe yier Golgota-ok ma me mon hiy-ey. Uru Golgota sohiy so meykyar hokwe senkin, “Makwey-oiow yier.” \v 23 Serey kokwe homkwe Jisas se wain marasin mir-ok ma me non ma nak-onhwayh se kow liok, sawk hiykwe lowswa pa. \v 24 Sei, hom hye nak-okin pror kawk sawan nok, hyo owh ko omeme me kekie anon anon. Sa homkwe mein sor-mey non se sasow ira, hmo prueyn prueyn-aw hom owh ko omeme kopi pokwe lway ey se. \x * \xo 15:24 \xt Sng 22:18\x* \p \v 25 Hyekwe 9 klok leisnon sok lokin pror kawk sawan nerie. \v 26 Uron-saw-ok hye ma lohruw-a kokwe, senkin nak-mey iarok, “Juda mo king.” \v 27 Hye nion kokwe homkwe yokun-uwr prueysyar, senkin nak-okin pror kawk sawan, prueyn hyo sayar mon, prueyn hyo irayh mon. \v 28 \f + \fr 15:28 \ft Grik mo mamey har homkwe ves 28 se nak-mey: God so mamey porih ko ok kamon kokwe okar po lousne, “Hye kokwe uwrsa piap-araw me hieyn po lira memeir.”\f* \p \v 29 Uwrsa yerki senkin ma le homkwe, hye ok-piap-ok me nok, makwey nak-wakin-akin. Hom me, “Hwey, hunkwe God so a se kros say e mon, sa eypok krompri nonaw ma-meio ie e. \x * \xo 15:29 \xt Sng 22:7; 109:25; Mak 14:58\x* \v 30 Now ko se laye nok, hunkiaw-ayay hiy-ono akre akre.” \p \v 31 Yerki liyliy-aw non kokwe, pris karmay o, sow ke hiymon sorasor uwr o, homkwe hye nuw-ourde. Homkwe homkiaw-ayay senkin me, “Hiykwe har me hiy-ono akre akre, sawk hiykwe hiykiaw-ayay liy hiy-ono akre akre ley. \v 32 Hromkwe Krais se lira e, Israel mo king se. Now ko se laye kara, sa hrom ka lira nan kiykiy-ay e hokuaw.” Uwr hye nion ma nak-okin pror kawk sawan hom seyn, Jisas se ok-piap-ok me. \s1 Jisas se ma lokrue hiy non \r (Mat 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30) \p \v 33 Sa 12 klok eypok lwak menkin, kipay lowpwarowp sohokwe sa eym-nawp hiykwaw kiynuw-swakuwmay lowm-a-lowm ha. Eym sohokwe, aua krompri, sankaw lwak meiamei. \v 34 Sa 3 klok lwak menkin, Jisas hiykwe aiopey-hay senkin arnuw-okre me, “Eloi, eloi, lama sabaktani.” Ok sohok ko meyk kokwe senkin, “Hano God, hano God, hunkwe hane payhokuaw lokriy ha so?” \rq Sng 22:1\rq* \p \v 35 Uwr har, ohriar ma nakrok hom senkin lonuayk menkin, hom me, “Kwa lonuayk, hiykwe Elaija se liwowr me.” \p \v 36 Hmo prueyn hiy laplap kopi non nak-sau nok nok, wain ma laroray non sakeyn prouk nok, now-ho mon piynay nok, sa Jisas se seyn arnak-nakray, hiy lowswa e. \x * \xo 15:36 \xt Sng 69:21\x* Uwr sohiy nak-me, “Pereipia, hromkwe lira ey, Elaija po pankaw laye pakane, hye now ko se kandieys kow se.” \p \v 37 Sawk Jisas hiykwe ok aiopey hay lokre me hain nok, lokrue. \p \v 38 Laplap God so a pekneyweys mon ma sawan hokwe ompok erey-ley sok kiynuw-oksa-seyr ha, eir sok oksa-seyr ha sohokwe, ouon. \v 39 Aw-uwr mo hakamay Jisas so inour mon ma lorok ira hiykwe, Jisas hiy penkin lokrue e, sehe lira menkin, hiy me, “Uwr ohokwe mo God so ney-ar soma.” \p \v 40 Sa har homkwe meiaw meiaw-aw lorok ira. Prueyn kokwe Maria, yier Makdala ko, prueyn kokwe, Maria, Josep o, nyo warkiayr Jems o, hoho pouh. Sa prueyn kokwe Salome. \x * \xo 15:40 \xt Luk 8:2-3\x* \v 41 Galili mon kokwe, sa somokwe Jisas so meyki meyki-aw pyay, seyr hye hiymon. Sa kraiar hye nion Jerusalem mon ma le homkwe seyr serey lorok ira. \s1 Jisas se ma lopru kwawk hiy non \r (Mat 27:57-61; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42) \p \v 42 Eypok sohokwe, Sabat-enekwei se lonhan onhan koruay enekwei (eypok ohokwe Sabat eypok so peyrmawk ma lousne hiy non). Eyrowpwar ohriar lwak menkin, \v 43 Josep, yier Arimatea ko hiy pa lousne. Hiykwe Juda mo kaunsil prueyn, uwrsa hom ma komnow komnow hiy-mon, seyr God so Wayr-hre-yier se ma naruok hiy non. Josep hiykwe sa Pailat so inour mon hok lopa ley nok, Jisas so owhi-sopok ke mesopok. \v 44 Pailat hiykwe Jisas hiy lokrue se lonuayk menkin, hiykwe nuw-preiryay. Hiykwe aw-uwr mo hakamay se me-huonok nok, ok, Jisas hiy lokrue ok ma me, hok ok-ar lwak ame. \v 45 Hiykwe aw-uwr mo hakamay so ok me ma lonuayk so meyki hokwe, hiykwe Jisas so owhi-sopok ke Josep so iha mon kow. \v 46 Josep hiykwe laplap kamon nakway nok, Jisas so owhi-sopok ke kandieys nok, laplap sohiy non swakuwmay ho-a-ho nok, peir-saw, peir ke ma lopru mon lway kwawk. Sohiy so meyki hokwe, hiykwe mein aiopey hay se peir-saw sohok ko yerki-wouk mon ka-nokriy-a-nokriy ha. \v 47 Maria yier Makdala ko o, Maria, Josep so pouh o, hohkwe serey non-orok ira, yop, Jisas se ma lyay ke. \c 16 \s1 Enekwei Jisas hiy ma lok-sian hiy non \r (Mat 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1 Sabat-enekwei hiy ley lowpway menkin, Maria, yier Makdala ko o, Maria, Jems so pouh o, Salome o, homkwe marasin prawk yaprue non me nakway, Jisas so owhi ke nakey low kow e. \v 2 Sande leisnon arawh-aw, ey hiy kaie nerie menkin, homkwe peir-saw Jisas se ma lway kwawk mon ley neyney. \v 3-4 Hom ley nonaw lwak menkin, homkiaw-ayay-aw senkin lanio ohruw-a nok, “Mein aiopey hay peir-saw yerki-wowk ko hokwe, posokwaw kahis yay kow a-ney?” (Mein hokwe aiopey hay-ar.) Sawk hom ar-ira menkin, homkwe senkin lira, mein hokwe meykyay mon po nokriy-a-nokriy yay. \v 5 Sa homkwe peir-saw mon seme lyawriy. Homkwe sa uwr warkiayr prueyn, sayar mon liwak se lira. Hyo owh ko omeme kokwe weyspey. Homkwe sa nak-hok. \p \v 6 Hiy me, “Homkwe peie hok o. Hakwe nonkway, homkwe Jisas Nasaret ko, now mon ma nak-okin pror kawk sawan se pawk. Hiykwe erey lwak pey. Hiykwe po ma-loksian o. Seyn lira, yop hye ma lyay kokwe, okwe. \v 7 Homkwe ley nok, hyo ki-wayh me mekow, Pita se o: ‘Hiykwe Galili mon peyrmawk ley naruok, homkwe hye serey lira ey, hiy hme ma mekow hain senkin.’” \x * \xo 16:7 \xt Mat 26:32; Mak 14:28\x* \p \v 8 Kowkow nonaw, seyr hok nonaw, sa somokwe lousne sa-ousne nok, peir-saw ko me hakan sakan. Homkwe unsaney prueyn se ok kamon pase me e, payhokuaw, homkwe nuw-hok. \s1 Maria hokwe Jisas se lira pie \r (Mat 28:9-10; Jon 20:11-18) \p [ \v 9 Jisas hiy Sande leisnon sok ma loksian hokwe, hiykwe peyr Maria yier Makdala ko, hiy niohney piap-araw iha sirom mu nareysyar hoko owh ko me ma me-su ha ko owh mon lousne pie. \v 10 Hokwe sa ley nok, uwr paraw hye nion ma non-wak me mesor kow. Uwr somokwe unuaw liwak sir, seyr eheyr lyuk. \v 11 Hom hok Jisas hiy inaw ma lwak o, hok hye ma lira o, seme mesor me lonuayk menkin, homkwe hoko ok me pase nan kiykiy-ay e. \s1 Jisas hiykwe hyo ki-wayh prueysyar so owh mon lousne \r (Luk 24:13-35) \p \v 12 Sohiy so meyki hokwe, Jisas hiykwe sa hmo prueys se owhi irweyk non nak-ousne, hoh yerki yier aiopey hay se ma lokriy hain se non-ey non. \v 13 Hoh ma-ley nok, ki-wayh har me mekow, sawk homkwe hoho ok me seyn, pase nan kiykiy-ay e. \s1 Jisas hiykwe hyo ki-wayh iha seys pruw non mo owh mon lousne \r (Mat 28:16-20; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23) \p \v 14 Sohiy so meyki hokwe, Jisas hiykwe sa hyo ki-wayh iha seys pruw non mo owh mon lousne, hom ayay liwak sir a non. Hiykwe sa hme nuw-me-hripahri, payhokuaw, homkwe nan kiykiy-ay yor lopa lwak, seyr uwrsa hiy ma loksian so meyki hye ma lira mo ok mokwe, homkwe nan kiykiy-ay pa. \x * \xo 16:14 \xt 1 Ko 15:5\x* \p \v 15 Hiy hme me, “Homkwe kipay lowpwarowp mon ley-neyney nok, uwrsa lowpwarowp me God so ok-ihey ke mesor kow. \x * \xo 16:15 \xt Ap 1:8\x* \v 16 Unsaney posokwaw nan kiykiy-ay e, seyr hu mon posokwaw nak-swakeyn e, hyekwe ya kahya huonok prosue a. Sawk uwr, nan kiykiy-ay pa posokwaw lwak e, hyekwe uwr heyn-non-ok me ey. \x * \xo 16:16 \xt Ap 2:38\x* \v 17 Meir omokwe uwrsa, ma nan kiykiy-ay me nion non-wak ey. Hano uru non kokwe homkwe niohney piap-araw me me-su ha ey, seyr homkwe sane-ok iwon lohruw-a ey. \x * \xo 16:17 \xt Ap 2:4; 8:7\x* \v 18 Hom sok me nekie inon, hu hay non me lowswa, hmekwe liy mon piapay ley. Homkwe hmo iha mokwe uwrsa peik non mo owh mon kekie ey, sa uwrsa somokwe yaprue ma-lwak ey.” \x * \xo 16:18 \xt Luk 10:19; Ap 28:3-6\x* \s1 Jisas se nonkumey mon ma huonok ie hiy non \r (Luk 24:50-53; Ap 1:9-11) \p \v 19 Hakamay Jisas hiy hyo ki-wayh me nion ma non-ohruw so meyki hokwe, hyekwe sa nonkumey mon huonok ie, sa hiykwe God so iha sayar mon liwak. \x * \xo 16:19 \xt Ap 1:9-11; 2:33-34\x* \v 20 Sei, ki-wayh hom ley neyney nok, God so ok-ihey ke kipay lowpwarowp mon mesor kow. Sa Hakamay hiykiaw kokwe hme nion non-meio, seyr meir krai non hom ma meio somokwe, hyo ok hok ok-ar ma lwak ke mesair kow.] \x * \xo 16:20 \xt Ap 14:3; Hi 2:3-4\x*