\id MAT - Abau NT [aau] -Papua New Guinea 2006 (DBL -2014) \h MATYU \toc1 God so ok-ihey Matyu hiy ma mey hok non \toc2 Matyu \toc3 Mat \mt1 MATYU \mt2 God so ok-ihey Matyu hiy ma mey hok non \ip \bd Meyamey uwr hokwe:\bd* Matyu. \ip \bd Yier hiy ma lwayr meyamey hokwe:\bd* Hiykwe yier Antiok mon po meyamey pak. \ip \bd Enekwei hiy ma meyamey hokwe:\bd* Hiykwe enekwei Yia 60-70 so ompok sok meyamey, Jisas hiy ma lokrue so meyki. \ip \bd Ok mamey mon ma lwak mokwe senkin:\bd* Matyu hiykwe mein-owon lonok uwr, Jisas hiy ma me-huonok hiy non, enekwei Jisas hiy hyo mey ke meio pie non. Matyu hiykwe weynpaweyn kraiar hiy ma mesor mokwe, hiykwe hiykiaw hyo nene arian non ma lira ha me mesor. Hiykwe peyr Jisas se sa wein-aw Maria hok ma liwak pie se mesor sopay sopay hain nok, hye hu mon Jon hiy ma prouk o, Satan hiy hye ki hrahra-aw mon ma leykawn o, seme nak-mesor. \ip \bd Matyu so uron ko hokwe senkin:\bd* Matyu hiykwe mamey kokwe sokwe meyamey, God so me-loray-ok mamey porih ko me Jisas ma meio sopsow prusow me mesair kow e. Sohiy so hokuaw kokwe Jisas sokwe senkin sehe mowie, King Devit so ney-nona, seyr Abraham so ney-nona. \c 1 \s1 Jisas so nopwey-om mo uru hom non \r (Luk 3:23-38) \p \v 1 Mamey okukwe Jisas Krais so nopwey-om me ma mey hok non. Jisas Krais hiykwe Devit so ney-nona. Devit hiykwe Abraham so ney-nona. \x * \xo 1:1 \xt 1 Sto 17:11; Stt 22:18\x* \li1 \v 2 Abraham hiykwe Aisak so orih. \li1 Aisak hiykwe Jekop so orih. Jekop hiykwe Juda o, hyo nay-ih-nayh o, hmo orih-nawp. \li1 \v 3 Juda hiykwe Peres, Sera leys so orih. Hoho pouh kokwe Tamar. Peres hiykwe Hesron so orih. Hesron hiykwe Ram so orih. \rq Stt 38:29-30; Rut 4:18-22\rq* \li1 \v 4 Ram hiykwe Aminadap so orih. \li1 Aminadap hiykwe Nason so orih. Nason hiykwe Salmon so orih. \li1 \v 5 Salmon hiykwe Boas so orih. Hyo pouh kokwe Rahap. Boas hiykwe Obet so orih. Hyo pouh kokwe Rut. Obet hiykwe Jesi so orih. \rq Rut 4:13-17\rq* \li1 \v 6 Jesi hiykwe king Devit so orih. Devit hiykwe Solomon so orih. Solomon so pouh hokwe paraw kokwe Uria so sah lwak liok. \rq 2 Sml 12:24\rq* \li1 \v 7 Solomon hiykwe Rehoboam so orih. Rehoboam hiykwe Abiya so orih. Abiya hiykwe Asa so orih. \rq 1 Sto 3:10-16\rq* \li1 \v 8 Asa hiykwe Jehosafat so orih. Jehosafat hiykwe Jehoram so orih. Jehoram hiykwe Usia so orih. \li1 \v 9 Usia hiykwe Jotam so orih. \li1 Jotam hiykwe Ahas so orih. \li1 Ahas hiykwe Hesekia so orih. \li1 \v 10 Hesekia hiykwe Manase so orih. \li1 Manase hiykwe Emon so orih. \li1 Emon hiykwe Josaia so orih. \li1 \v 11 Josaia hiykwe Jehoiakin o, hyo nay-ih-nayh o, hmo orih. Enekwei sohiy nonaw kokwe Israel me kokwe Babilon mon mon-sosor wayr. \rq 2 Kin 24:14-15; 2 Sto 36:10\rq* \p \v 12 Enekwei Israel hom Babilon mon ma lwayr so meyki mon hokwe, \li1 Jehoiakin hiykwe Sealtiel so orih. Sealtiel hiykwe Serubabel so orih. \rq Esr 3:2\rq* \li1 \v 13 Serubabel hiykwe Abiut so orih. \li1 Abiut hiykwe Eliakim so orih. Eliakim hiykwe Asor so orih. \li1 \v 14 Asor hiykwe Sadok so orih. \li1 Sadok hiykwe Akim so orih. \li1 Akim hiykwe Eliut so orih. \li1 \v 15 Eliut hiykwe Eleasar so orih. \li1 Eleasar hiykwe Matan so orih. \li1 Sa Matan hiykwe Jekop so orih. \li1 \v 16 Jekop hiykwe Josep so orih. Sawk Josep hiykwe Maria ko uruh. Maria hokwe, ney Jisas, Krais ok ma me, se ma liwak hok non. \p \v 17 Ney-nona Abraham hiy ma kekie nona nona hain mokwe, seme, Devit hiy lousne, ney-nona somokwe sankaw, 14. Sawk Devit hiy ma sahre kekie nona nona ha mokwe, seme, Israel hom Babilon mon ma lwayr hom non, ney-nona somokwe seyr sankaw, 14. Enekwei Israel hom Babilon mon ma lwayr mokwe, sehe, Krais hiy ma lousne hiy non, ney-nona mokwe sankaw kekie nona ha, 14. \x * \xo 1:17 \xt Luk 2:17\x* \s1 Jisas Krais se ma liwak enekwei hiy non \p \v 18 Jisas Krais se ma liwak enekwei hokwe, senkin lousne. Hyo pouh Maria ke kokwe Josep se me peykyay iwak. Sawk peyr hoh non-huon lopa hokwe, Maria hokwe ney non po saw-wak. Ney sohokwe God so Niohney Pekney-weys hiykiaw mon moyo moyo ousne. \x * \xo 1:18 \xt Luk 1:27,35\x* \v 19 Hoko uruh Josep hiykwe uwr luw-luw-aw ihey-ar. Sawk hiykwe uwrsa mo inour mon kokwe Maria ke owh-mar mon ie e mon pa. Hiykwe hoke kokwe sosok-aw lokriy-yay ha e nanpanan. \p \v 20 Josep hiy Maria ke lokriy ha e nanpanan menkin, sawk Hakamay so ensel prueyn hiykwe hyo owh mon lousne, hiy now ma liawon non. Ensel sohokwe Josep se senkin mekow, “Josep, Devit so ney-nona, hunkwe Maria ke huon e peie hok o. Payhokuaw, ney hoko swaw mon ma lwak sohokwe, Niohney Pekney-weys hiykiaw mon moyo moyo ousne kow. \v 21 Hokwe ney norwayo se liwak ey. Hunkwe hyo uru hokwe senkin kwa nakinariy kow, Jisas. Payhokuaw, hiykwe hyo uwrsa me huonok prosue ey, hmo yor piap-araw ko me.” \x * \xo 1:21 \xt Luk 1:31; 2:21\x* \p \v 22 Weyn lowpwarowp somokwe seme lousne, ok kamon paraw Hakamay hiy profet prueyn so woki mon ma isay mesor kow so liy-liy-aw-ar nuw-mon ousne hrahra ha. \q1 \v 23 “Kwa lonuayk, sa sokruan prueyn, uwr ma non-iawon lopa, hokwe ney swaw non lwak ey. Sa hokwe ney norwayo se liwak ey. Sawk hyo uru hokwe senkin nakinariy kow ey, Emanuel. \m Ok sohok ko meykyar kokwe senkin, ‘God hiykwe hrome nion non-wak.’” \rq Ais 7:14\rq* \p \v 24 Josep hiy anwaw ouon ko se ma-loksian menkin, hiykwe sa Hakamay so ensel hiy ma mesor kow, senkin lon. Hiykwe sawk Maria ke kokwe sa sokwe nak-huon. \v 25 Josep hiy Maria ke nak-huon menkin, hiykwe peyr hoke nion sawnon-iawon pa, enekwei Maria hok ney sehe nuw-iwak. Ney sohiy so uru hokwe Josep hiykwe senkin nakinariy kow, Jisas. \x * \xo 1:25 \xt Luk 2:21\x* \c 2 \s1 Uwr ey kaie ko hom Jisas se ma le ira hom non \p \v 1 Enekwei Herot hiy king ma lwak hokwe, seyr Jisas se om Betlehem, Judia ko mon ma liwak ko meyki mon hokwe, sawk uwr nonkway yaprue non, ey ma kaie ko hom le, Jerusalem mon. Homkwe senkin omor-mesopok, \v 2 “Ney iwon Juda mo king se me, hyekwe perey mon liwak so? Payhokuaw, hromkwe napuar, hye ma liwak enekwei se ma mesair kow hokwe, ey-kaie mon po lira hain. Hromkwe sehe kiy-e, hyo uru se nakie e.” \x * \xo 2:2 \xt Nam 24:17\x* \p \v 3 Herot hiy ok seme lonuayk menkin, hiy o, uwrsa poya-poya Jerusalem ko o, hom sa uron kraiar seme nan sorpasor kawk. \v 4 Sa king Herot hiykwe pris karmay lowpwarowp o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, hme me-huonok okrar. Hiykwe sa hme senkin mesopok, “Ama, uwr Krais ok ma me se kokwe, yier perey mon liwak ey so?” \v 5 Homkwe sa hye senkin ma-sahre mekow, “Hiykwe taun Betlehem, kipay Judia ko mon lousne ey. Paraw kokwe hromo profet prueyn hiykwe God so ok har mokwe mo senkin mey iawon hain, \q1 \v 6 ‘Uwrsa Betlehem ko om, hmo om, Judia mo kipay mon ma lwak hokwe, om lowpwarowp Judia ko mo ouon mon lwak pey. Payhokuaw, hmo ney-nona prueyn hiykwe seirpey-ar nuw-wak ey. Hiykwe hano uwrsa Israel ko me hiy-wayr mno ihey ey.’” \rq Mai 5:2\rq* \p \v 7 Herot hiykwe napuar me nonkway-uwr me ouon-aw me-huonok nok, sa enekwei-ar hom napuar se ma lira pie se mesopok nonkway popriy. \v 8 Sa Herot hiykwe hme kokwe Betlehem mon ley e me-ha. Seyr hiykwe ok har senkin kiynak-me kow ha, “Homkwe kwa ley e, ney sehe kwa lanio ira pawk popriy. Hom lirway ankin, homkwe hano owh mon ok kwa ma-le sor kow hain. Ha seyn, hyo uru se ley nakie ey.” \p \v 9 Napuar me nonkway uwr homkwe king so ok ke lonuayk hain nok, sa seme ma-ley neyney. Hom ma ley mokwe, napuar me nonkway-uwr somokwe napuar ey-kaie mon ma lira hain sehe-aw ma-lira memeir nok. Napuar sohokwe hmo peyr-peyr-aw nuw-ey nok, amnuw-orok ne, ney hiy ma lwak liy-liy-aw mon. \v 10 Napuar me nonkway uwr homkwe napuar sehe-aw ma-lira menkin, hmo uron mokwe kar ipey hay seme nuw-nakey. \v 11 Hom a mon lyawriy menkin, Maria, ney-pow leys se non-ira. Homkwe pamuow non amor-pueys kikrweik me nok, ney sohiy so uru se nakie. Homkwe hmo omeme yaprue ihey-ar hmo owk ko me nonokyaw nok, hye kow. Homkwe omeme mokwe senkin mekow, gol o, paura yakuw prawk yaprue non o, sanda prawk yaprue non o, senkin me lopri kow. \x * \xo 2:11 \xt Sng 72:10-15; Ais 60:6\x* \p \v 12 Sawk hme kokwe now non me-kupaku, homkwe Herot so owh mon liy ma-ley e ko. Sa homkwe yerki umon mon seme ma-ley neyney, hmo yier arian mon kokwe. \s1 Josep, Maria leys hohkwe ney Jisas nopre se Isip mon hiy-hakan nok \p \v 13 Enekwei nonkway-uwr hom ma-ley menkin, sawk Hakamay so ensel prueyn hiykwe Josep so owh mon lousne, hiy now ma liawon non. Hiykwe senkin mekow, “Josep, pokon kokwe hunkwe loksian nok, ney o, pouh o, hehe huonok nok, Isip mon kwa hiy-hakan ney. Hunkwe Isip mon-aw kwa hiynuw-wayr, sa omok hne ha ma mekow non kwa mahiy-e. Herot hiykwe pau, ney sehe lokin kwor e kiy-anio pawk.” \p \v 14 Seseyn, Josep hiykwe arawh enekwei sohokwe loksian nayr nok, Maria, Jisas leys se nak-huonok nok, hiynuw-ey nayr, Isip mon kokwe. \v 15 Josep hiykwe sa Isip mon-aw sehe hiynuw-wayr, king Herot hiy nuw-okrue. Weyn lowpwarowp somokwe seme lousne, ok kamon paraw Hakamay hiy profet prueyn so woki mon ma isay mesor kow so liy-liy-aw-ar nuw-mon ousne hrahra ha. Ok sokukwe senkin me, “Hakwe hano ney norwayo prueynyaw hokwe, Isip ko se po ma-me-huonok.” \rq Hos 11:1\rq* \s1 Ney norwayo me ma lokin kwor say okrue hom non \p \v 16 Herot hiy napuar-nonkway-uwr hom hye ma hyan-a-hyan hain me lira nonkway menkin, hiykwe uron owh-ya loum. Sa hiykwe aw-uwr har me nak-mesor kow ha, ney norwayo, om Betlehem ko o, ney norwayo yier har nopre Betlehem ohriar mon ma lwak sohom o, seme lokin kwor say e. Herot hiykwe enekwei-ar, nonkway-uwr hom napuar se ma lira pie hokwe, paraw po mesopok nonkway. Hiy ok sokwe nanpanan menkin, hiykwe ney mo yia mokwe sankaw me lokin kwor say e meir, ney yia kreys non ma lwak o, ney yia kreys so ouon mon ma lwak o. \v 17 Enekwei ney nopre me ma lokin kwor say somokwe, ok paraw profet Jeremaia so woki mon ma mesor kow so liy-liy-aw-ar nuw-mon ousne hrahra ha. \v 18 Profet Jeremaia hiykwe senkin mesor hain, \q1 “Eheyr aiopey hay o, uron lowk eheyr o, om Rama mon lonuayk. Resel hokwe hoko ney me kokwe eheyr nuw-yuk. Me-woro-woro-ok mokwe hokwe me-puar, payhokuaw hoko ney mokwe po lira por ha.” \rq Jer 31:15\rq* \s1 Josep, Maria ney-pow-om homkwe Isip ko me ma-le \p \v 19 Sa King Herot so lokrue so meyki mon hokwe, Hakamay so ensel prueyn hiykwe Isip mon kokwe Josep so owh mon lousne, hiy now ma liawon non. Ensel hiykwe hyekwe senkin mekow, \v 20 “Sei, Josep, hunkwe loksian nok, hno ney sa me makiy-huonok nok, mahiy-ey, Israel mo yier arian mon. Uwr, ney sehe ma lokin kwor okrue e ma mon liok somokwe, papo lokrue.” \p \v 21 Seseyn, Josep hiykwe ney o, pouh o, hehe ma-huonok nok, Israel mo yier arian mon mahiy-ey. \v 22 Sawk Josep hiykwe senkin makiy-onuayk, Arkelaus hiykwe Judia mo king lwak, hyo orih Herot so mey ke ma-sahre meio. Josep hiykwe serey ley ey hokwe hok. Sa God hiykwe Josep se kokwe now kamon non me-somun menkin, Josep hiykwe sawk Galili mo kipay mon sehe nuw-ey ha. \v 23 Josep hiykwe sawk om Nasaret mon hiy-ousne wayr. Suw senkin seme mon ousne, ok paraw profet mo woki mon ma mesor kow so liy-liy-aw-ar nuw-mon ousne hrahra ha. Ok senkin, “Hye kokwe Nasaret-uwr ok senkin me wayr ey.” \x * \xo 2:23 \xt Luk 2:39; Ais 11:1; 53:2; Jon 1:45\x* \c 3 \s1 Jon hu mon prouk uwr so mey hiy non \r (Mak 1:2-8; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28) \p \v 1 Enekwei sohiy non kokwe Jon hu mon prouk uwr hiy lousne. Hiykwe Judia mo ki hrahra-aw mon kokwe God so ok me wayr mesor kow. \v 2 Hiykwe uwrsa me kokwe senkin mekow, “Hmo uron mokwe kwa kankoum, payhokuaw, Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe pa ohriar kiynuw-wak.” \x * \xo 3:2 \xt Mat 4:17; Mak 1:15\x* \v 3 Profet Aisaia hiykwe mo Jon hu mon prouk uwr se kokwe papo me, hiy ok senkin ma me hokwe, \q1 “Kipay, uwrsa ma lwayr lopa mon kokwe, uwr prueyn so wouk-ok kokwe senkin lanio iwowr me ey, \q1 ‘Hakamay so yerki se meio kow koruay e, yerki luw-luw-aw hiy lanio ey me meio e.’” \rq Ais 40:3\rq* \p \v 4 Owh ko, Jon hiy ma lie nak-anio kokwe, kamel so owhma non monhre. Hiykwe sumow-mays ayay non ma meio ke lok sapeykyay. Hyo ayay mokwe pokuayp o, eirpow-hu o, seme-aw la wayr. \x * \xo 3:4 \xt 2 Kin 1:8\x* \v 5 Unsaney Jerusalem ko o, kipay poya-poya Judia ko o, yier lowpwarowp yawp Jordan ohriar ko sohom seyn, homkwe Jon so owh mon le nene. \v 6 Unsaney somokwe Jon hiykwe hu mon seme prouk keyn, yawp Jordan mon kokwe. Hiy hme prouk nonaw lwak hokwe, uwrsa somokwe hmo yor piap-araw me seme me-hrorsay lowpway. \p \v 7 Enekwei sohokwe Jon hiykwe sa senkin lira, Farisi kraiar o, Sadyusi kraiar o, homkwe seyr hyo owh mon le nene, hiy hme hu mon prouk e. Sawk Jon hiykwe hme senkin me huon, “Homkwe sok piap-araw so ney moma. Hom God so aw-mar ouon mon ma lwak omokwe, hme kokwe posokwaw mekow me hakan ne o? \x * \xo 3:7 \xt Mat 12:34; 23:33\x* \p \v 8 Homkwe hmo uron me ma kankoum sow se mesair kow e mon ankin, ayay yaprue homkwaw ka leip sawan kreik. \v 9 Seyr homkwe homkiaw-ayay senkin peie nan ohruw-a o, ‘Hromkwe Abraham non, hiykwe hromo iwey nawp, sohokwe hreme liy hiy-mon.’ Ama, hakwe hme senkin kiy-mekow, senkin korey, payhokuaw mein ki-apau ko omokwe, God hiykwe Abraham so ney-nona-ar liy makiy-monhre kow. \x * \xo 3:9 \xt Jon 8:33,39; Ro 4:12\x* \v 10 Ku kamon kokwe now-meyk mon po lyay koruay. Sawk now kamon kamon ayay yaprue leip lopa mokwe, hmekwe lowk say ey, seyr ya mon linon say mu ey. \x * \xo 3:10 \xt Mat 7:19; Luk 13:6-9\x* \p \v 11 Hakwe hme kokwe hu non prouk. Sohokwe hmo uron me ma kankoum lowpway so meir. Sawk uwr hano meyki ma le sohokwe hyo krai hokwe hano krai so eir mon lwak. Hakwe uwr yaprue korey, hyo sune-ohi ke lway kow ey hokwe. Hiykwe hme kokwe Niohney Pekney-weys non o, ya non o, sohiy non prouk ey. \x * \xo 3:11 \xt Jon 1:26,27,33; Ap 1:5\x* \v 12 Hyo iha mon kokwe savol non nake, wit nam non seme louh kreik kokor say ey. Wit-ar mokwe hiykwe hyo wit-a arian mon nakey nak-yay sowkriy ey. Sawk nam mokwe ya mon louh eynow hain ey. Ya sokukwe seyn pros pey.” \s1 Jon hiy Jisas se ma prouk hiy non \r (Mak 1:9-11; Luk 3:21-22) \p \v 13 Enekwei sohiy non kokwe Jisas hiykwe Galili ko se le, yawp Jordan mon. Hiykwe Jon so owh mon sehe le, Jon hiy hye hu mon prouk e. \v 14 Jon hiykwe sawk Jisas se kokwe me-sous liok. Hiykwe sa senkin sehe kiy-me, “Jisas ara, hunkwe hane-aw prouk hokwe, sohokwe liy-arar. Hai hno uron ha hne ma prouk e ma mon sohokwe, penkin so?” \p \v 15 Sa Jisas hiykwe Jon se kokwe senkin ma-sahre onuayk me, “Ohow, pokon kokwe hunkwe ha ma kiy-me, senkin mon ey. Payhokuaw, hrorkwe senkin meio ankin, sohokwe God so yor luw-luw-aw lowpwarowp me meio ousne hrahra.” Sa Jon hiykwe ipan sehe lon. \p \v 16 Jisas se hu mon prouk lowpway menkin, peypey pa, Jisas hiykwe hu ko se liau. Enekwei sohiy non kokwe seyr nonkumey hiy kiynuw-on-kampi. Hiykwe sa sehe lira, God so Niohney hiykwe ahney woukmow ke hieyn laye, sa hyo owh eir mon sehe maka-sian yay iwak. \x * \xo 3:16 \xt Jon 1:32\x* \v 17 Wo, sawk ok kamon nonkumey ko hiykwe senkin kyor-me, “Ohokwe hano ney, hakwe hye uron-pi ko-ar nuw-wak, seyr hakwe hyekwe yaprue nuw-nan ihey.” \x * \xo 3:17 \xt Sng 2:7; Ais 42:1; Luk 9:35\x* \c 4 \s1 Satan hiykwe Jisas se leykawn liok \r (Mak 1:12-13; Luk 4:1-13) \p \v 1 Hye hu mon prouk so meyki mon hokwe sa Niohney Pekney-weys hiykwe Jisas se huonok nok, ki hrahra-aw mon hiy-ey, Satan hiy hye leykawn e. \x * \xo 4:1 \xt Hi 2:18; 4:15\x* \v 2 Ki serey mon kokwe Jisas hiykwe eypok mokwe 40, arawh mokwe 40, sankaw lwak. Enekwei sohokwe hiykwe ay la lopa God se mesopok. Sawk enekwei sohom mo meyki mon hokwe hiykwe sawk siowp sehe nuw-okrue. \x * \xo 4:2 \xt Kis 34:28\x* \v 3 Sawk Leykawn-uwr hiykwe Jisas so owh mon lousne nok, senkin kiy-me, “Ara, hwon God so ney-ar lwak hokwe, mein eme ihey mo naw kwa kiy-me hre.” \p \v 4 Sawk Jisas hiykwe Satan se kokwe senkin ma-sahre onuayk me, “Ara, God so ok kokwe mo senkin po mey, ‘Ihey mo naw me-aw la mokwe, uwrsa me kokwe su liy mon wayr ley. Sawk God so ok lowpwarowp God hiy ma lohruw-a kow seme nuw-nakruok ankin, uwrsa homkwe su liy lwayr.’” \rq Lo 8:3\rq* \p \v 5 Hai, Satan hiy Jisas se makiy-huonok nok, om pekney-weys Jerusalem mon hiy-ey. Hiykwe Jisas se kokwe God so a pekney-weys so a-suwr pi-ar mon hiy-ie iarok nok, senkin makiy-me, \v 6 “Hwon God so ney-ar lwak hokwe, kwa ka-loreys. Payhokuaw, God so mamey porih kokwe senkin mey, \q1 ‘God hiykwe hyo ensel me liy me-ha. Seyr ensel homkwe hne kokwe hmo iha non liy ar-way huon. Suw, hno sune kokwe mein say lopa.’” \rq Sng 91:11-12\rq* \p \v 7 Sawk Jisas hiykwe senkin makiy-sahre me, “God so ok kokwe mo senkin po nak-mey, ‘Hunkwe hno God Hakamay so krai ipey-ar se peie nuw-eykawn o.’” \rq Lo 6:16\rq* \p \v 8 Hai, Satan hiykwe Jisas se mnuw meiamei kamon mon hiy-ie nok, yier poya-poya ki ko me mesair kow, seyr yier sohom mo krai panpaniowni non me nak-mesair kow lowpway. \v 9 Hai, hiy makiy-me, “Ara, hunkwe hane pamuow kampueys nak-me-ihey ankin, omeme lowpwarowp omokwe, hakwe hne-aw nuw-kow ey.” \p \v 10 Sawk Jisas hiykwe sa senkin me, “Satan, hunkwe ley kora, payhokuaw, God so ok kokwe mo senkin po mey, ‘Hunkwe hno God Hakamay se-aw kampueys me-ihey nok, hyo ouon mon-aw nak-wak.’” \rq Lo 6:13\rq* \p \v 11 Sa Satan hiykwe Jisas se sehe lokriy hain. Sawk God so ensel homkiaw le nok, Jisas se hiy-mon kraipakrai. \s1 Jisas hiy ok kipay Galili mon ma hiy-mon sorasor pie hiy non \r (Mak 1:14-15; Luk 4:14-15) \p \v 12 Jisas hiy ok, Jon se kalabus-a mon ma nak-okin sakawk sokwe lonuayk menkin, hiykwe sawk Galili mo kipay mon sehe ma-sahre nok. \x * \xo 4:12 \xt Mat 14:3; Mak 6:17; Luk 3:19-20\x* \v 13 Hiykwe yier Nasaret se lokriy hain nok, sawk yier Kaperneam mon lwayr. Yier Kaperneam sohokwe howk Galili ko ki-someik mon lwak. Yier sohokwe seyr uwrku Sebulun o, Naptali o, hmo kipay hiy non.\f + \fr 4:13 \ft Paraw kokwe ki, howk Galili ohriar mon ma lwak sohokwe Jekop so ney prueysyar so ney-nona mo ki. Uwrku kreysyar sohom mo uru hokwe Sebulun o, Naptali o. Sawk Jisas hiy ma lousne enekwei sohokwe, ki sohokwe sawk Galili mo kipay ok me.\f* \v 14 Jisas hiy serey mon ma hiy-meio mesor hokwe, ok paraw profet Aisaia hiy ma me memeir so liy-liy-aw-ar nuw-meio ousne hrahra. Aisaia hiykwe mo senkin me, \q1 \v 15 “Ama, uwrsa Sebulun ko om, seyr uwrsa Naptali ko om, hmo ki limon hokwe sour-yawp-ar sok lwak, seyr yawp-menki Jordan mon ma lwak sohiy seyn, hmo ki. Hmo kipay Galili hokwe, uwrkayn irweyk mokwe kraiar non-wayr. \rq Ais 9:1-2\rq* \q1 \v 16 Uwrsa eym-nawp mon ma lwayr somokwe, homkwe ey-yar aiopey hay hokwe po lira. Uwrsa yier ma lokrue mon ma lwayr somokwe, hmo ompok mon kokwe ey-yar hiy po le nerie.” \s1 Jisas hiykwe uwr ihaiha-aw me me-huonok, hyo ki-wayh non-wak e \r (Mak 1:16-20; Luk 5:1-11) \p \v 17 Enekwei sohiy so meyki mon hokwe Jisas hiykwe senkin hiy-me-sorasor kow wayr, “Hmo uron mokwe kwa kankoum, payhokuaw, Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe pa ohriar kiynuw-wak.” \x * \xo 4:17 \xt Mat 3:2; 19:27\x* \p \v 18 Enekwei sohokwe seyr, Jisas hiykwe howk Galili ko ki-someik mon le. Hiykwe sawk uwr eynay leys se ka-ira ne, prueyn hokwe Saimon, Pita ok ma me hiy non. Prueyn hokwe Saimon so nay-ih, Andru hiy non. Hohkwe yawk se howk mon swakeyn, payhokuaw, hohkwe yawk swakeyn uwr. \v 19 Sa Jisas hiy hehe me, “Oue, hohkwe hano meyki pyay e. Sa hakwe hehekwe uwrsa me swakeyn wawk uwr mon wak ey.” \v 20 Kiy-peypey pa, hoh hoho yawk me lokriy hain nok, Jisas so meyki kiynuw-pyay ha. \p \v 21 Jisas hiy maka-ley menkin, sa uwr eynay prueysyar se sehe maka-ira ne. Uwr prueysyar sohokwe Jems, Jon leys, Sebedi so ney prueysyar hiy non. Hoh o, orih Sebedi o, homkwe hmo yawk me lompan ompan koruay. Jisas hiykwe sa hehe seme maka-me-huonok. \v 22 Kiy-peypey pa, hohkwe yeyk o, hoho orih o, seme lokriy hain nok, Jisas so meyki kiynuw-pyay ha. \s1 Jisas hiykwe uwrsa peik non me mon popriy kow \r (Luk 6:17-19) \p \v 23 Sa Jisas hiykwe Galili mo kipay lowpwarowp mon hiy-anio mesor kow nok. Hiykwe Juda mo hokruw-a mon lyawriy nok, uwrsa me hiymon sorasor. Hiykwe ok-ihey, God so Wayr-hre-yier ko me lanio mesor kow. Seyr uwrsa peik senkin senkin non o, piap senkin senkin non o, seme nak-mon popriy ihey kow. \x * \xo 4:23 \xt Mat 9:35; Mak 1:39; Ap 10:38\x* \v 24 Mey yaprue ihey Jisas hiy ma meio somokwe sawk seme nuw-mesor nakian nakian nok, Siria mo kipay\f + \fr 4:24 \ft Paraw Rom hom Juda mo uwrsa me ma hiy-wayr mokwe, Juda mo ki aiopey hay hokwe Rom mo provins kamon mon lwak. Provins sohiy so uru hokwe Siria.\f* mon kokwe. Sa hyo owh mon kokwe uwrsa poya-poya peik non me seme hiy-ey. Har mokwe peik senkin senkin non, har mokwe aw nak-ok. Har mokwe nowawruw non. Har mokwe owh ma mon prei-prei kuayk hom non. Seyr har mokwe i-paum ma lomposyay hom non. Sa Jisas hiykwe hme lowpwarowp seme mon sasowriy sow kow. \x * \xo 4:24 \xt Mak 6:55\x* \v 25 Seyr uwrsa poya-poya Galili ko o, kipay Dekapolis ko o, Jerusalem ko o, Judia ko o, kipay yawp Jordan menki ko o, homkwe suhway suhway-aw Jisas so meyki nuw-pyay ha. \x * \xo 4:25 \xt Mak 3:7-8\x* \c 5 \s1 Jisas so ok mnuw-pawk mon ma mesor kow hok non \r (Luk 6:20-23) \p \v 1 Jisas hiykwe uwrsa popua hay ma le nene seme lira huon menkin, hiy sa mnuw mon liau. Sa serey wakiawk. Hyo ki-wayh homkwe seyr hyo ohriar mon le. \v 2 Hiykwe sa pa ok kiynuw-ohruw, hme kokwe senkin hiy-me sorasor. \q1 \v 3 “Unsaney, hmo niohney krai lopa ma lwak somokwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe, seyr hmo. \rq Ais 57:15\rq* \q1 \v 4 Unsaney, uron eheyr nonaw ma liwak sir somokwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, God hiykwe hmo uron me ma-mon nonyo sow ey. \x * \xo 5:4 \xt Ais 61:2-3; MHO 7:17\x* \q1 \v 5 Unsaney, hmo uru arian me lowk nakie pa ma lwak somokwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, God hiykwe ki lowpwarowp mokwe hme kow e po me-iaup koruay. \rq Sng 37:11\rq* \q1 \v 6 Unsaney, yor luw-luw-aw ihey me siowp ma lokrue o, hei ma lahahay o, homkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, God hiykwe hme kokwe eir mon nak-kow prusow ey. \rq Ais 55:1-2\rq* \q1 \v 7 Unsaney, uwrsa har me uron ma lowk somokwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, God hiykwe hme kokwe uron ma-sahre owk ey. \q1 \v 8 Unsaney, uron weyspey-ar ma nuw-wak somokwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, homkwe God se lira ey. \q1 \v 9 Unsaney, aw me ma mon nonyo sow somokwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, hme kokwe God so ney-ok me ey. \q1 \v 10 Uwrsa piap homkwe hme mon yorpayor piapay ankin, hom yor luw-luw-aw me ma mon seme, homkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe, hmo. \p \v 11 Ama, uwrsa homkwe, hme hane hokuaw ok-piap-ok me ankin, seyr hme mon yorpayor piapay ankin, seyr hme okrei-ok me lohruw-a ankin, homkwe God so hiymon yor so ouon mon lwak. \x * \xo 5:11 \xt 1 Pi 4:14\x* \v 12 Homkwe asuheyr nonaw kwa lwak. Payhokuaw, maym, God hiykiaw hme ma kow e ma mon somokwe, nonkumey mon po kekie sowkriy kow naruok. Uwrsa homkwe hme-aw mon piapay pey. Profet paraw-uh me seyn, hme yor piap-araw non po mon yorpayor.” \x * \xo 5:12 \xt 2 Sto 36:16; Ap 7:52\x* \s1 Ki-wayh homkwe sol o, ey-yar o, seme hieyn \r (Mak 9:50; Luk 14:34-35) \p \v 13 Jisas hiykwe owhnan-ok kamon senkin mesor kow, “Homkwe ki ohiy so sol. Sawk sol hiy hyo won se lokriy ha ankin, hai hromkwe penkin ma-lon ey so, hyo won se ma-mon yaprue ey hokwe? Sol senkin somokwe mey kamon irweyk eyn liy ma-meio ley, sa ki mon-aw swa-nonsow, sawk uwrsa hom sune non seyn nak-anio prorkuw. \p \v 14 Sa om kamon, mnuw-eir mon ma meio hokwe, sa liy wonkawk sue ley. Homkwe ki ohiy so ey-yar. \x * \xo 5:14 \xt Jon 8:12; 9:5\x* \v 15 Seyr uwr prueyn hiykwe senkin liy lon ley, lam se loum pukyay nok, yowr ouon mon nak-kwawk sue. Lam sohokwe hiykwe sawk sey ayaw mon nak-yay yar. Senkin lon ankin, lam sohokwe unsaney lowpwarowp a serey suko me liy nuw-yar kow. \x * \xo 5:15 \xt Mak 4:21; Luk 8:16; 11:33\x* \v 16 Seyr hunkwe liy-liy-aw-aw senkin kwa lon, hno yar hokwe unsaney mo inour mon kwa mon yar, hom hno yor yaprue me lira ey hokwe. Suw homkwe hromo Aio nonkumey ko so uru se liy lowk nakie.” \x * \xo 5:16 \xt Ef 5:8-9; 1 Pi 2:12\x* \s1 God so sow me ma mon ousne hrahra hiy non \p \v 17 Jisas hiykwe senkin manuw-mesor, “Homkwe senkin peie nanpanan o, hakwe Moses so sow o, ok profet hom ma mey hain o, seme mon-say e le. Sawk hakwe ok seme mon-say e le pa, sawk ok sohom mo liy-liy-aw meio ousne hrahra e le. \x * \xo 5:17 \xt Ro 3:31\x* \v 18 Hakwe hme okar kiy-mekow, ki ohiy o, nonkumey o, mo ya lira por ha a. Sawk God so sow mo ok-mawk o, ok-kopi-ney nopre o, somokwe liy lira por ha ley. God so sow mokwe senkin-awaw nuw-wak ey, omok weynpaweyn lowpwarowp hom ley lowpway. \x * \xo 5:18 \xt Luk 16:17; 21:33\x* \v 19 Sawk uwr prueyn, God so sow nopre penkin ke kamaun sow e, seyr hyo kamaun sow yor sokukwe uwrsa har me mahiy-mon sorasor ankin, uwr senkin so uru hokwe Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe paswaw-ar nuw-wak. Sawk uwr prueyn God so sow mo meyki nuw-ey kraipakrai sohokwe, seyr uwrsa me liy-liy-aw mahiy-mon sorasor ankin, uwr senkin sohokwe Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe, uru aiopey hay-ar non nuw-wak. \x * \xo 5:19 \xt Je 2:10\x* \v 20 Payhokuaw, hakwe hme senkin makiynuw-mesor kow, hmo yor luw-luw-aw somokwe, sow ke hiymon-sorasor uwr o, Farisi o, hmo yor luw-luw-aw sohom mo eir mon lwak lopa hokwe, homkwe Nonkumey so Wayr-hre-yier mon liy lyawriy ley.” \s1 Aw-mar lie yor hok non \r (Luk 12:57-59) \p \v 21 Jisas hiykwe hme senkin makiynuw-me kow, “Homkwe ok hmo nopwey-om me senkin ma me mokwe po lonuayk, ‘Uwrsa me peie hin okrue-sa-krue o. Uwr, uwrsa har me posokwaw hin okrue e, hye kokwe jas hiykwe heyn-non-ok liy me.’ \rq Kis 20:13; Lo 5:17\rq* \m \v 22 Sawk hakwe hme kokwe mo senkin makiy-mekow, uwr, hyo wayh se kasaw posokwaw lon hohuaw e, hye kokwe jas so owh mon liy hiy-ey. Sa uwr, hyo wayh se ok-piap-ok posokwaw me e, hye kokwe Juda mo kaunsil hakamay mo owh mon liy hiy-ey. Sa uwr, hyo wayh se lawk-lawk-ok posokwaw me kawrpakawr e, hye kokwe Satan so yier ya non mon liy me-su ha. \x * \xo 5:22 \xt 1 Jn 3:15\x* \p \v 23 Kwa lonuayk, hunkwe omeme yaprue God se alta mon leynow prawk kow e mon mokwe, sawk hunkwe hno wayh, hiy hne uron yaprue nan pa ma lwak sehe nanpanan ankin, \v 24 sei, hunkwe hno omeme yaprue God se ma naws kow ey seme alta ohriar mon lokriy hain nok, hno wayh se ma-ley ohruw-a. Peyr hunkwe hno wayh se nion uron kamon-awaw kwa manon-wak popriy. Senkin lon lowpway nok, hno omeme yaprue God se ma leynow kow ey seme kwa leynow prawk kow. \x * \xo 5:24 \xt Mak 11:25\x* \p \v 25 Sawk hne yier-ok ma lon me seme hokuaw jas so owh mon hiy-ey ankin, peyr hunkwe uwr hne kasaw ma lon hohuaw sehe nion uron kamon-aw kwa saw-on-wak, hoh yerki ompok sokwaw lwak nonaw. Hiykwe sa hne jas so owh mon senaw hiy-ey. Sawk jas hiy hne polis-uwr mo iha mon senaw kow. Sa polis-uwr hom hne kalabus-a mon nak-piar sakawk iarok lak. \v 26 Hakwe hne okar kiy-mekow, hunkwe kalabus-a se liy saw-okriy hain ley. Hunkwe senkinaw lwak ey, omok hwon meinowon lowpwarowp hne ma mekow seme nuw-nakway lowpway sehe.” \s1 Jisas hiykwe uwrsa yokun non-mon me hiy-mesor \p \v 27 Jisas hiy makiy-sahre me, “Homkwe ok kamon senkin ma me kokwe po lonuayk, ‘Homkwe yokun nweyh kane yor ke peie meio o.’ \rq Kis 20:14; Lo 5:18\rq* \m \v 28 Sawk hakwe hme kokwe mo senkin makiy-mekow, uwr prueyn hiykwe sa prueyn ke hyo uron nonaw lira way nanpanan ankin, hyo uron hokwe sa sokwe yokun po nweyh kane. \v 29 Sa hno nene sayar ko hiykwe hne yor piap-araw mon isay makuayk ankin, nene sohokwe kwa kandap sasow. Seyr hno owh so kopi kamon se lira ohna sow ankin, sohokwe piap-ar korey. Payhokuaw, hno owh lowpwarowp hokwe sawk Satan so yier mon lway swakawk lak. \x * \xo 5:29 \xt Mat 18:9; Mak 9:47\x* \v 30 Seyr hno iha sayar hok, hne yor piap-araw mon isay makuayk ankin, kiy-wakiane swasow. Seyr hno owh so kopi kamon se lira ohna sow ankin, sohokwe piap-ar korey. Payhokuaw, hno owh lowpwarowp hokwe sawk Satan so yier mon lway swakawk lak.” \x * \xo 5:30 \xt Mat 18:8; Mak 9:43\x* \s1 Jisas hiykwe uwr, sa ma huon okriy ha me lohruw-a kow \r (Mat 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18) \p \v 31 Jisas hiykwe senkin makiy-mekow, “Paraw kokwe senkin po mesor kow, ‘Uwr prueyn hiykwe hyo sah ke huon okriy ha hokwe, hiykwe peyr lokriy ha mamey\f + \fr 5:31 \ft Juda-uwr prueyn hiykwe hyo sah ke huon okriy ha ankin, hiykwe peyr ok, hiy hoke ma lokriy hain sohokwe mamey non nak-mey kow ha.’ kamon ke kwa nak-mey kow ha.\f* \rq Lo 24:1-4\rq* \m \v 32 Sawk hakwe hme kokwe mo senkin makiy-mekow, uwr prueyn so sah hok yokun nweyh kane lopa lwak hokwe, hiykwe hoke liy lokriy ha ley. Payhokuaw, hiykwe hoke lokriy ha ankin, hiykwe hyo sah ke kokwe yokun nweyh kane yor mon leyso eyso ha. Seyr uwr prueyn hiy sa sokwe-aw ma-sahre huon ankin, uwr sohiy seyn, hiykwe yokun nweyh kane.” \x * \xo 5:32 \xt 1 Ko 7:10-11\x* \s1 Jisas hiykwe weynpaweyn, God so uru non ma loiow seme mesor kow \p \v 33 “Homkwe ok hmo nopwey-om me senkin ma me mokwe po lonuayk, ‘Homkwe homkiaw ma loiow me peie maka-maun sow o. Homkwe Hakamay se kokwe ok-loray kamon ke hyo uru non nak-oiow ankin, ok sohok ko meyki mon-aw kwa nakey.’ \rq Wkp 19:12; Nam 30:2\rq* \m \v 34 Sawk hakwe hme kokwe mo senkin makiy-mekow, homkwe peie loiow o. Homkwe nonkumey so uru non peie loiow o, payhokuaw nonkumey sohokwe God so sia-king. \x * \xo 5:34 \xt Ais 66:1; Je 5:12; Mat 23:22\x* \v 35 Seyr hunkwe ki ohiy so uru non peie loiow o. Payhokuaw ki ohokwe, yop God so sune hok ma lourwayk hiy non. Seyr hunkwe om Jerusalem so uru non seyn, peie loiow o. Payhokuaw, Jerusalem hokwe King seirpey-ar so om-arar. \x * \xo 5:35 \xt Sng 48:2; Ais 66:1\x* \v 36 Seyr hno makwey non peie nak-oiow o. Payhokuaw, hno makwey-ohne arian mokwe hunkwe weyspey o, orpey o, senkin liy mon ok-sahriy-sow ley. \v 37 Hunkwe senkin me ankin, ‘Oo, okar’ hno ok kokwe senkin-awaw ka lwak. Seyr hwon senkin me ankin, ‘Ohow, korey’, hno ok kokwe senkin-awaw ka lwak. Hunkwe ok har me nak-me peykyay ankin, weyn sokukwe Satan so.” \s1 Yor piap-araw eysawk eysawk ma mon hom non \r (Luk 6:29-30) \p \v 38 “Homkwe ok kamon senkin ma me kokwe po lonuayk, ‘Sawk uwr prueyn so nene o, nays o, seme mon piapay kow ankin, yor sokukwe seyr eysawk eysawk kwa ma-mon.’ \rq Kis 21:24; Wkp 24:20\rq* \m \v 39 Sawk hakwe hme kokwe mo senkin makiy-mekow, uwr prueyn hne yor piap ke mon ankin, hye aw peie ma-sahre ono o. Sawk uwr prueyn hiy hno wouk-mawk kamon ke leyma ankin, hunkwe kamon ke kwa makiynak-kankoum sow kow. \v 40 Sa uwr prueyn, hne kot mon ma hiy-ey hiykwe hno siot ke mawkriy lway e mesopok ankin, hunkwe seyr hno saket meipey ke kwa ma-nakway kow peykyay. \v 41 Seyr uwr prueyn hiykwe hne hyo omeme me 1 kilomita lway nakey e nuw-me-sasay ankin, hunkwe sawk 2 kilomita kwa lway nak-ey. \v 42 Sa uwr prueyn hiykwe hne hye omeme kamon se kow e mesopok ankin, hunkwe kwa kow. Seyr uwr prueyn hiykwe hno omeme kamon ke nonok nyanyaw e mesopok ankin, hunkwe peie me-puar o.” \s1 Jisas hiykwe awia me uron-pi ko-ar nuw-wak e lohruw-a \r (Luk 6:27-28; 6:32-36) \p \v 43 Jisas hiy makiy-me, “Homkwe ok kamon senkin ma me kokwe po lonuayk, ‘Hunkwe hno wayh-om me nian kokwe uron-pi ko-ar nuw-wak e, sawk hmo awia mokwe awnie awnie-aw kwa lira.’ \rq Wkp 19:18\rq* \m \v 44 Sawk hakwe hme kokwe mo senkin makiy-mekow, hunkwe hmo awia me uron-pi ko-ar kwa nuw-wak. Seyr homkwe uwrsa, hme ma mon yorpayor piapay seme, God se kwa mesopok kow, hiy hme ka hiy-mon. \x * \xo 5:44 \xt Kis 23:4-5; Luk 23:34; Ap 7:60\x* \v 45 Hno yor senkin lwak ankin, hunkwe God nonkumey mon ma liwak so ney nuw-wak. Payhokuaw, hyo yor kokwe liy-liy-aw, hiykwe hyo ey hokwe uwrsa yor piap-araw non sohom o, yor yaprue non sohom o, hme kokwe liy-liy-aw-ar mon wayar kow. Hiykwe seyr sueyr mokwe, liy-liy-aw kow, uwrsa yor luw-luw-aw non me o, uwrsa yor naway naway non me o. \v 46 Sawk hunkwe uwr, hne uron-pi ko-ar ma nuw-wak seme-aw ma-sahre nan ankin, hai hne kokwe God hiykwe maym liy manak-kekie peykyay kow o? Korey. Yor, hmo uwrku saku arian me-aw ma nanpanan somokwe, takis-lonok-uwr hom seyn, liy-liy-aw mon. \v 47 Sa hunkwe hno wayh-om arian me-aw me soknay soknay ankin, hai yor senkin sohokwe har mo eir mon lwak o? Korey. Uwrsa haiden seyn, homkwe seyr liy-liy-aw mon. \v 48 Ama, hmekwe senkin seme me, homkwe mnow-mnow-aw kwa nuw-wak, hmo Aio God nonkumey ko hiy mnow-mnow-aw ma nuw-wak se hieyn.” \x * \xo 5:48 \xt Wkp 19:2; Lo 18:13\x* \c 6 \s1 Uwrsa omeme lopa me ma hiymon yor \p \v 1 Jisas hiy makiy-me, “Ama, kwa nak-iray-iray, yor luw-luw-aw senkin senkin mokwe uwrsa mo inour mon-aw peie mon o. Payhokuaw, hwon, hno yor luw-luw-aw me uwrsa ki ko mo nene mon-aw meio ankin, hno Aio nonkumey ko hiykwe hne maym liy ma-sahre kow ley. \x * \xo 6:1 \xt Mat 23:5\x* \p \v 2 Hunkwe uwrsa omeme lopa me kow e mon ankin, uwr woki seys non me hieyn peie kow o. Uwrsa somokwe hmo peyr-mawk mon kokwe uwr prueyn se hu me-sasay ou ney, Juda mo hokruw-a mon o, yerki aiopey ompok mon o, senkin me-sasay ou nok koruay. Uwr woki seys non homkwe yor senkin seme meio, uwrsa hom hmo kow yor me lira e, seyr hmo uru me-aw nakie e. Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, uwrsa senkin ma lon somokwe, God hiykwe maym liy ma-sahre kow ley, payhokuaw, homkwe hmo maym arian mokwe papo lonok lowpway. \v 3 Sawk hunkwe uwr prueyn omeme lopa se hiymon ankin, hno iha irayh hokwe hno iha say-ar hok ma kow ke peie nonkway o. \v 4 Hunkwe senkin kow e, suw, hno kow yor hokwe ouon-aw lwak. Sa hno Aio, yor ouon-aw ma nakyas seme ma lira hiykwe hne maym liy ma-sahre kow.” \s1 God se mesopok yor \r (Luk 11:2-4) \p \v 5 “Enekwei hom God se mesopok ankin, homkwe uwr woki seys non me hieyn peie mesopok o. Payhokuaw, homkwe senkin lira way, homkwe Juda mo hokruw-a mon o, yerki aiopey mon o, serey inopuaw liarok mesopok, uwrsa hom lira e. Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, uwrsa senkin somokwe, hmo maym papo lonok lowpway. \x * \xo 6:5 \xt Mat 23:5; Luk 18:10-14\x* \v 6 Sawk hunkwe God se mesopok e mon ankin, hunkwe hno a arian so ampok kamon mon lyawriy nok, yerki se piaray nok, hno Aio God, hwon ma lira lopa se mesopok. Sa hno Aio, yor ouon-aw ma nakyas seme ma lira hiykwe hne maym liy ma-sahre kow. \v 7 Enekwei hwon God se mesopok mokwe, hunkwe haiden me hieyn ok puraw puraw kraiar peie nak-ohruw-a o. Suw haiden homkwe senkin nan, hmekwe liy lonuayk, payhokuaw hom ok kraiar ma nuw-ohruw-a sohom. \x * \xo 6:7 \xt 1 Kin 18:26-29\x* \v 8 Hunkwe hme hieyn peie mesopok o, God se kokwe. Payhokuaw, hno Aio hiykwe, hwon mesopok lopa non papo nonkway, omeme hwon ohna ma lwak somokwe. \x * \xo 6:8 \xt Mat 6:32\x* \p \v 9 Sa hunkwe God se kokwe yerki enkin kwa mesopok, \q1 ‘Hromo Aio nonkumey mon ma lwak ara, hno uru hokwe pekney-weys ka nuw-wak. \q1 \v 10 Hno Wayr-hre-yier hokwe hromo ompok mon ka le. \q1 Uwrsa ki ko homkwe hno uron ko so meyki mon ka ley, nonkumey ko hom meyki ma ley senkin. \x * \xo 6:10 \xt Luk 22:42\x* \q1 \v 11 Ayay pokon ko mokwe, hreme pokon kwa kow. \q1 \v 12 Hunkwe hromo yor piap-araw me kwa lorionay ha, hrom uwrsa har mo yor piap-araw, hom hreme ma mon seme ma lorionay ha, senkin. \x * \xo 6:12 \xt Mat 6:14-15; 18:21-35\x* \q1 \v 13 Hunkwe yor piap-araw hreme ma mon eykawn mokwe ipan peie lon kow o. Sawk hreme kokwe poup piap-araw so iha ko se kwa ma-kahya prosue.’\f + \fr 6:13 \ft Grik mo mamey porih har mon kokwe ok enkin kokwe papo nak-mey peykyay: Payhokuaw, Wayr-hre-yier o, krai ipey-ar o, yor panpaniowni o, hno nian mon-aw ka lwak peyow peyow. Okar.\f* \x * \xo 6:13 \xt Luk 22:40; Jon 17:15\x* \m \v 14 Ama, somokwe mo senkin, homkwe uwrsa har mo yor piap-araw, hme ma mon seme lorionay ha ankin, hmo Aio nonkumey ko hiy seyn, hmo yor piap-araw arian somokwe liy nuw-orionay ha. \x * \xo 6:14 \xt Mak 11:25-26\x* \v 15 Sawk homkwe uwrsa har mo yor piap-araw seme lorionay ha lopa lwak ankin, hmo Aio hiykwe seyr, hmo yor piap-araw arian somokwe liy lorionay ha ley.” \s1 Ayay la lopa God se mesopok wayr yor \p \v 16 Jisas hiy makiy-me, “Sawk hunkwe ayay la lopa, Aio God se mesopok ankin, hunkwe uwr woki seys non me hieyn peie lon o. Homkwe puraw ley kwopakwo, seyr hmo ine-maku me piap eyn mon ok-sahriy sow, hme uwrsa hom senkin lira e, homkwe ayay la lopa God se mesopok wayr. Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, uwrsa senkin somokwe, God hiykwe maym liy ma-sahre kow ley, payhokuaw, homkwe hmo maym arian mokwe papo lonok lowpway. \x * \xo 6:16 \xt Ais 58:5-9\x* \v 17 Sawk hunkwe ayay la lopa Aio God se mesopok ankin, hunkwe wel-hu se hno makwey mon neyr nok, hno ine-maku se hu non hawr. \v 18 Hunkwe senkin lon ankin, uwrsa homkwe hne kokwe senkin liy lira nonkway ley, hwon God se ayay la lopa ma mesopok wayr sohokwe. Sawk hno Aio, uwrsa hom ma lira lopa, hiykiaw nonkway. Seyr hno Aio, yor ouon-aw ma nakyas seme ma lira hiykwe hne maym liy ma-sahre kow.” \s1 Omeme ihey-ar me nonkumey mon ma kekie lar hom non \r (Luk 12:33-34) \p \v 19 “Hunkwe omeme ihey-ar mokwe ki erey mon kokwe hunkiaw-aw peie kawk lar o. Ki erey mon kokwe luw o, seimseimia o, hom nuw-mon piapay, seyr yokun-uwr homkwe omeme hno a ko me liy kros yawriy opri. \x * \xo 6:19 \xt Je 5:1-3\x* \v 20 Sawk hunkwe omeme ihey-ar mokwe nonkumey mon hunkiaw-aw kwa kawk lar. Payhokuaw, nonkumey mon kokwe luw o, seimseimia o, hom liy nuw-mon piapay ley, seyr yokun-uwr homkwe serey liy kros yawriy opri ley. \x * \xo 6:20 \xt Mat 19:21; Luk 18:22\x* \v 21 Sohokwe mo senkin, hno omeme perey lwak e, suw seyr hno uron hokwe seyr serey mon lwak.” \s1 Nene hokwe lam owh ko hiy non \r (Luk 11:34-36) \p \v 22 Jisas hiy makiy-me, “Nene hokwe lam se hieyn. Seyr hno nene hokwe yaprue lwak ankin, hno owh hokwe seyr ya hiykwaw nuw-yar suneykyay ha. \v 23 Sawk hno nene hokwe kopyo lwak ankin, hno owh hokwe eym-nawp hiykwaw nuw-wak suneykyay ha. Sa hno ya, hno mon ma lwak sohokwe, hiykwe eym-nawp lwak ankin, hno owh hokwe eym-nawp aiopey hay hiykwaw nuw-wak suneykyay ha.” \s1 Hunkwe hakamay prueys so ouon mon liy lwak ley \r (Luk 16:13) \p \v 24 “Uwr prueyn hiykwe hakamay prueysyar so mey me liy-liy-aw liy meio kow ley. Payhokuaw, hiykwe senkin meio ir ankin, hakamay prueyn se kokwe uron-pi ko-ar nuw-wak ey, prueyn se kokwe lono way ey. Seyr hiykwe prueyn se yaprue nan, prueyn se kokwe piap eyn nan. Suw senkin, hunkwe God se o, mein-owon me o, hoho ouon mon liy-liy-aw liy non-wak ley.” \s1 Homkwe uron kraiar peie nan kworpakwor kawk o \r (Luk 12:22-31) \p \v 25 “Hakwe hme senkin seme kiy-mekow, homkwe uron kraiar senkin peie nan kworpakwor kawk me o, ‘Hromkwe pokon payay me kiy-a a-ney? Hromkwe payay me kiy-owswa a-ney?’ Seyr homkwe hmo owh arian se senkin peie nan kworpakwor kawk me o, ‘Hromkwe omeme owh ko pay non lie a-ney?’ Payhokuaw, hmo wa mokwe, ayay mo eir mon lwak, seyr hmo owh hokwe omeme owh ko ma lie ey sohom mo eir mon lwak. \x * \xo 6:25 \xt Fl 4:6; 1 Ti 6:6-8; 1 Pi 5:7\x* \v 26 Homkwe ahney ayaw ko me kwa lira. Ahney somokwe ayay seyn meio saro a pey, seyr ayay seyn lanio ompan kawk how say pey, a aiopey hay mon kokwe. Sawk hmo Aio nonkumey ko hiykiaw kow-a, ahney somokwe. Ama, God so nene mon kokwe homkwe ahney sohom mo eir mon lwak. \x * \xo 6:26 \xt Mat 10:29-31; Luk 12:6-7\x* \v 27 Sa hmo uwr prueyn hiykwe enekwei enekwei uron lowk kworpakwor kawk ankin, hmey, yor senkin sokukwe, hiykwe hiykiaw-ayay hyo wa arian se aua kamon liy makanak-kekie o? \p \v 28 Homkwe omeme owh ko kraiar eyn nak-wayr e panoke lowk kworpakwor kawk o? Homkwe huwhay sapa ko mo yor me kwa nuw-ira nonkway. Huwhay somokwe mey lopa lwak, seyr omeme owh ko me monhre pey, sawk homkwe yaprue lie. \v 29 Sawk hakwe hme senkin mekow, huwhay ihey somokwe king Solomon so omeme owh ko panpaniowni mo eir mon lwak. \x * \xo 6:29 \xt 1 Kin 10:4-7; 2 Sto 9:3-6\x* \v 30 God hiykwe pan ki ko me yaprue howhway kow, mo hom pokon-aw lwak hi, seyr yaw ya mon lyay sowkriy mu hi. Uwrsa, God se paswaw-aw ma nan kiykiy-ay ama, God hiykwe pan me senkin howhway ankin, hai hme kokwe God hiykwe omeme howhway kow lopa lwak ey so? \v 31 Homkwe senkin peie nan kworpakwor kawk me o, ‘Hromkwe ayay la ey o, hu lowswa ey o, omeme owh mon lie ey o, perey suko me nonokyaw a-ney?’ \v 32 Haiden homkwe ayay o, omeme senkin senkin o, seme-aw nuw-nan kworpakwor kawk wayr. Ama, hom omeme seme nak-wayr e ma nan mokwe, hmo Aio nonkumey ko hiykwe nonkway. \x * \xo 6:32 \xt Mat 6:8\x* \v 33 Sawk homkwe God so Wayr-hre-yier o, hyo yor luw-luw-aw ihey o, seme kwa lira pawk onok pie. Hunkwe senkin lon ankin, God hiykwe seyr omeme senkin me liy nak-kow peykyay. \x * \xo 6:33 \xt 1 Kin 3:13-14; Sng 37:4,25; Ro 14:17\x* \v 34 Suw mo senkin, hmo uron hokwe omeme yaw ko me peie nan kworpakwor o. Yaw eypok hokwe, hyo low arian non. Low sohokwe, low pokon ko mon peie manak-kekie peykyay o.” \c 7 \s1 Homkwe uwrsa har mo yor me peie nan anon anon ohruw-a o \r (Luk 6:37-38,41-42) \p \v 1 Jisas hiy makiy-mekow, “Hunkwe uwrsa har mo yor me piap eyn peie nan anon anon ohruw-a o, hne sawk liy-liy-aw senaw nan anon anon ohruw-a. \x * \xo 7:1 \xt Ro 2:1; 1 Ko 4:5; Je 4:11-12\x* \v 2 Payhokuaw, hwon uwrsa har mo yor penkin nan anon anon ohruw-a e, hne kokwe seyr liy-liy-aw ma-sahre anon anon ohruw-a. Seyr hwon uwrsa mo yor me pankaw lira memeir e, hne kokwe seyr liy-liy-aw ma-lira memeir ohruw-a. \x * \xo 7:2 \xt Mak 4:24\x* \p \v 3 Hai, hunkwe hno wayh so now-pay seir nopre hyo nene mon ma lwak sehe-aw panoke lira me o? Sawk now-pay aiopey hay hno nene arian mon ma lwak sokukwe lira pa, payhokuaw lwak o? \v 4 Sawk hno nene arian hokwe now-pay aiopey hay hok lway komay ankin, hai hunkwe hno wayh se kokwe senkin payhokuaw kiy-me o, ‘Wayh ara, hakwe now-pay seir nopre hno nene mon ma lwak sokwe kiy-mon-say kow ley.’ \v 5 Uwr woki seys non lohruw-a uwr sora, peyr hunkwe now-pay aiopey hay hno nene arian ko se kwa kandieys sow. Sa enekwei sohiy non kokwe hunkwe now-pay seir nopre hno wayh so nene ko me yaprue liy lira popriy mon-say kow. \p \v 6 Hunkwe omeme pekney-weys God se ma liaup kow mokwe, nwoh piap-araw me peie kow o. Sawk hom hne senaw makiy-kankoum peyk hnar. Hunkwe seyr hno ihey mo huei-none yaprue yaprue mokwe huok me peie nak-opri say kow o. Sawk huok hom hmo sune non senaw lour sei kukawk ha.” \s1 God se mesopok yor o, pawk yor o, lokin koko yor o \r (Luk 11:9-13) \p \v 7 “Kwa mesopok e, hne liy kow. Kwa pawk e, hunkwe liy lirway. A-pokre ke kwa lokin koko e, hne liy kampi kow. \x * \xo 7:7 \xt Mak 11:24; Jon 14:13; Jon 16:23-24\x* \v 8 Payhokuaw, unsaney posokwaw mesopok e, liy lonok. Unsaney posokwaw pawk e, liy lirway. Seyr unsaney posokwaw lokin koko e, a-pokre ke liy kampi kow. \x * \xo 7:8 \xt 1 Jn 3:22; 5:14-15\x* \p \v 9 Hai, hmo prueyn hiykwe, hyo ney hiy hye ihey mo naw ke mesopok ankin, hmey, hyo ney se kokwe mein se liy kow ha o? Korey law. \v 10 Hai, ney prueyn hiy hyo orih se an ke mesopok ankin, hmey, orih hiykwe sok piap-araw se liy kow o? Korey law. \v 11 Ama, suw mo senkin, hom weynpaweyn piap-araw non lwak e hi, homkwe hmo ney me kokwe maym yaprue-ar me nuw-kow. Kwa lonuayk, hromo Aio nonkumey ko so yor mokwe, aio ki ko mo yor mo eir mon nuw-wak. Hakwe hme seme me, hmo Aio nonkumey ko hiykwe hyo ney hye ma mesopok seme, maym yaprue me liy kow. \x * \xo 7:11 \xt Je 1:17\x* \v 12 Hunkwe uwrsa me weynpaweyn yaprue me kwa mon, weynpaweyn hwon uwrsa hom hne ma hiymon e ma nan senkin. Yor sokukwe God so sow o, profet mo ok o, sohom mo meyk-ar hok non.” \x * \xo 7:12 \xt Mat 22:39-40; Luk 6:31; Ro 13:8-10\x* \s1 Yerki-wouk sowmsowm-ay o, yerki-wouk keipyakeip o \r (Luk 13:24) \p \v 13 “Homkwe yerki-wouk sowmsowm-ay mon-aw lyawriy e. Payhokuaw, yerki-wouk, yier laway ey mon ma ley hokwe keipyakeip, seyr yerki serey mon ley ey hokwe aiopey hay. Sawk uwrsa kraiar-ar homkwe yerki-wouk serey mon-aw lyawriy lowpway. \v 14 Sawk yerki-wouk God so lwayr peyow peyow yier mon ley ey hokwe sowmsowm-ay, seyr yerki serey mon ley ey hokwe honon honon-ar, sawk uwrsa prueyn prueynyaw homkwaw lirway yawriy.” \s1 Now piap-araw homkwe now-i piap-araw me leip \r (Luk 6:43-44; 13:25-27) \p \v 15 “Hunkwe okrei-profet me kwa nuw-hok. Uwr senkin somokwe mo owh kumay ko mokwe sipsip me hieyn lira. Sawk hmo uron ouon-ar ko mokwe nwoh kaman piap-araw me hieyn. \x * \xo 7:15 \xt Mat 24:24; Ap 20:29; 2 Pi 2:1\x* \v 16 Uwrsa senkin mokwe penkin uwrsa lwak e, ayay hom ma leip sawan kreik me-aw lira nonkway. Hmey, uwr homkwe wain-i mokwe ur inan non ko me liy lowr o? Korey law. Hai, now-fik-i mokwe pan piap-araw ko me liy lowr o? Korey law. \x * \xo 7:16 \xt Ga 5:19-22; Je 3:12\x* \v 17 Suw mo liy-liy-aw, now yaprue hiykwe now-i yaprue me-aw leip, seyr now piap-araw hiykwe now-i piap-araw me-aw leip. \v 18 Now yaprue hiykwe now-i piap-araw me liy leip ley. Seyr now piap-araw hiykwe now-i yaprue me liy leip ley. \v 19 Now lowpwarowp ayay yaprue me ma leip lopa somokwe, lowk say nok, ya mon inon say mu ok. \x * \xo 7:19 \xt Mat 3:10; Luk 3:9; Jon 15:6\x* \v 20 Suw senkin lwak, okrei profet mokwe, ayay hom ma leip sawan kreik me-aw lira nonkway. \x * \xo 7:20 \xt Mat 12:33\x* \p \v 21 Homkwe senkin peie nanpanan o, uwrsa hane enekwei enekwei Hakamay-ok ma me somokwe, hom lowpwarowp Nonkumey so Wayr-hre-yier mon lyawriy ey. Korey law. Sawk uwrsa hano Aio nonkumey ko so uron ko so meyki ma ley sohomkwaw lyawriy ey. \x * \xo 7:21 \xt Luk 6:46; Je 1:25\x* \v 22 God so enekwei pariawey-ar hiy lousne ankin, uwrsa poya-poya homkwe hane kokwe senkin nuw-me ey, ‘Hakamay ara, hromkwe profet-ok hno uru non papo mesor. Hno uru non kokwe hromkwe now-awruw me papo me-su ha, seyr mey krai non kraiar senkin nak-meio ousne.’ \v 23 Sawk enekwei sohokwe hakwe senkin me-kumay ey, ‘Enekwei, enekwei hakwe hme nonkway pa. Homkwe yor piap-araw me mon uwrsa moma, hane kwa lokriy hain.’” \x * \xo 7:23 \xt Sng 6:8; 2 Ti 2:19\x* \s1 A meio yor kreysyar hiy non \r (Luk 6:47-49) \p \v 24 Jisas hiykwe owhnan-ok kamon ke senkin ma-mesor kow, “Uwrsa hano ok me ma lonuayk, seyr meyki ma nakey kraipakrai somokwe, hakwe hme kokwe senkin me memeir ey, homkwe uwr prueyn nonkway yaprue non, hyo a se peir eir mon ma meio se hieyn. \v 25 Sawk sueyr hiy lows, seyr poniy-hu hiy laye, seyr howniy aiopey hay hok a se amnuw-sway liok. A sohokwe sa pase nak-makuayk e. Payhokuaw, a sohokwe peir aiopey hay ko eir mon po nuw-meio kraipakrai. \p \v 26 Seyr uwrsa lowpwarowp hano ok me ma lonuayk somokwe, meyki nakey lopa lwak ankin, hakwe hmekwe senkin kiy-me meir ey, homkwe lapala-uwr prueyn, hyo a wosion mon ma meio se hieyn. \v 27 Sawk sueyr hiy lows, seyr poniy-hu hiy laye, seyr howniy aiopey hay hok a se amnuw-sway. Sawk a sohokwe nuw-makuayk. Sawk a sehe ma nuw-makuayk hokwe, piap-araw-arar.” \p \v 28 Jisas hiy ok seme hiy-mesor lowpway menkin, uwrsa popua hay homkwe sawk hyo hiymon sorasor weyn me lonuayk kowkyay. \v 29 Payhokuaw, hiykwe uwrsa seme ma hiy-mon sorasor mokwe, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr me hieyn hiy-mon sorasor pa. Hiykwe uwr, uru ipey-ar non se hieyn hiy-mon sorasor. \x * \xo 7:29 \xt Mak 1:22; Luk 4:32\x* \c 8 \s1 Jisas hiykwe uwr lepra non se mon popriy kow \r (Mak 1:40-44; Luk 5:12-14) \p \v 1 Jisas hiy mnuw ko se loksow menkin, uwrsa popua hay serey ma nwakwon nwakwon somokwe sa hyo meyki seme pyay ha. \v 2 Sawk uwr prueyn kuor lepra non hiykwe Jisas so inour mon ley nok, hye pamuow kampueys nok, nak-mesopok, “Hakamay ara, hno uron hane hiymon e nan ankin, ha nonkway, hunkwe hane liy mon hro way kow.” \p \v 3 Sa Jisas hiykwe hyo iha ke ka-yenyeyn ha nok, hye sapou, “Hakwe mo senkin mon e nan. Yaprue kwa lwak e.” Kiy-peypey ha lopa, hyo kuor lepra somokwe sa seme lokriy hain. \v 4 Sawk Jisas hiykwe uwr sehe senkin kiy-mekow ha, “Kwa lonuayk popriy, mey arakwon hno owh mon ma lousne sokukwe, uwr har me peie mesor sanion sow kow o. Hunkwe pris se-aw kwa nakey mesair kow, hiy hno owh se ka lira. Sawk nwaws prawk mey, paraw Moses hiy uwrsa me ma mekow meio senkin kwa nwaws prawk. Uwrsa hom senkin ka lira nonkway, hno peik kokwe papo nuw-okriy hain.” \x * \xo 8:4 \xt Wkp 14:1-32; Mat 9:30; Luk 17:14\x* \s1 Jisas hiykwe Rom mo kepten so mey-uwr se mon popriy ihey kow \r (Luk 7:1-10) \p \v 5 Jisas hiy om Kaperneam mon lyawriy menkin, sawk Rom mo kepten, aw-uwr 100 mo hakamay prueyn, hiykwe Jisas so owh mon le nok, hye hiymon e mesopok, \v 6 “Hakamay ara, hano mey-uwr hiykwe a mon nak-iawon. Hyo oiow mokwe papo nuw-omposyay, seyr aw ipey-ar nak-ok.” \p \v 7 Sa Jisas hiykwe uwr sehe senkin mekow, “Hakwe po ley a, hye mon popriy kow ey.” \p \v 8 Sawk Rom mo kepten hiykwe Jisas se senkin ma-sahre mekow, “Hakamay, hunkwe uwr ipey-ar, hakwe hne hieyn-ar korey, hwon hano a mon ma le e ma mon sohokwe. Sawk hunkwe ok ke-aw me-ha ankin, peik sokukwe hano mey-uwr se liy lokriy hain. \v 9 Payhokuaw, ha seyn, uwr hano peyrmawk ma lwak so ouon mon lwak. Sawk hano aw-uwr homkwe hano ouon mon ma-sahre wak. Hakwe aw-uwr prueyn se senkin me ankin, ‘Hunkwe kwa ley,’ hiykwe mo ley. Hakwe prueyn se senkin me ankin, ‘Hunkwe kwa le,’ hiykwe mo le. Hakwe mey-uwr prueyn se senkin me ankin, ‘Hunkwe mey okukwe kwa kiy-meio,’ hiykwe mo meio.” \p \v 10 Jisas hiy ok sokwe lonuayk menkin, hiykwe sawk preiryay. Sa hiykwe uwrsa hye ma pyay ha seme senkin kiy-mekow, “Hakwe hme okar kiy-mekow, Israel mo prueyn hiy God se senkin aiopey hay ma nanpanan kiykiy-ay hokwe, hakwe korey lirway pa. \v 11 Hakwe hme senkin kiy-mekow, uwrsa kraiar kipay ey kaie ko o, kipay ey kuaykeyn ko o, homkwe ya le nene lowpway a. Uwrsa somokwe Abraham, Aisak, Jekop, hme nion ayay non-iwak sir a ey, Nonkumey so Wayr-hre-yier mon kokwe. \x * \xo 8:11 \xt Luk 13:29\x* \v 12 Sawk unsaney, paraw God hiykiaw hyo Wayr-hre-yier mon lwak ey me, ma me-iaup liok somokwe, hme kokwe eym-nawp krwere krwere mon lway swakreik lowpway ey. Yier sohokwe eheyr senkin-awaw lyuk wayr, seyr hmo nays mokwe nak-peyk sos wayr-wayr.” \x * \xo 8:12 \xt Mat 22:13; 25:30; Luk 13:28\x* \p \v 13 Sa Jisas hiykwe Rom mo kepten se senkin kiy-mekow ha, “Ara, hunkwe kwa ma-ley, hno uron God se ma nan kiykiy-ay mesopok sohokwe, hno owh mon liy-liy-awaw ka lousne.” Peypey pa, enekwei sohiy nonaw kokwe Rom mo kepten so mey-uwr sohokwe po mon sasowriy sow kow ihey. \s1 Jisas hiykwe Pita so meyk-ih nawp ko peik ke mon sasowriy sow kow \r (Mak 1:29-31; Luk 4:38-39) \p \v 14 Sa Jisas hiykwe Pita so a mon lyawriy menkin, sa Pita so meyk-ih nawp ke lira, peik nak-iawon ke. Hoko owh hokwe owh-ya aiopey hay nak-oum hniy-hniy. \v 15 Sa Jisas hiy hoko iha ke sapou menkin, peik sokukwe sawk hoke sokwe lokriy hain. Hokwe sawk loksian nok, Jisas se ayay hiy-unay kow a. \s1 Jisas hiykwe uwrsa poya-poya peik non me mon sasowriy sow kow \r (Mak 1:32-34; Luk 4:40-41) \p \v 16 Eyrowpwar lwak lopay menkin, uwrsa homkwe uwrsa kraiar niohney piap-araw non me hiy-e nene, Jisas so owh mon. Jisas hiykwe niohney piap-araw somokwe woki-ok nonaw me-su ha. Seyr Jisas hiykwe uwrsa lowpwarowp peik senkin senkin non me nak-mon sasowriy sow kow. \v 17 Jisas hiykwe mey somokwe seme meio ousne, ok kamon paraw profet Aisaia hiy ma lohruw-a hain sohom mo liy-liy-aw-ar nuw-mon ousne hrahra ha. Aisaia hiykwe Jisas se senkin me, \q1 “Hiykwe hrom owh wompei ma lwak me po hiymon, seyr hromo peik senkin senkin mokwe po lway nakey.” \rq Ais 53:4\rq* \s1 Jisas hiykwe yor hyo meyki pyay ey me lohruw-a kow \r (Luk 9:57-60) \p \v 18 Sa Jisas hiy uwrsa popua hay hyo owh mon ma lawndiy kawk seme lira menkin, hiy sawk hyo ki-wayh me senkin sehe kiy-mekow kraiay, “Ama, hromkwe howk-menki mon ley e.” \v 19 Sohiy so meyki hokwe sawk Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr prueyn hiy Jisas so owh mon le nok, Jisas se senkin kiy-mekow, “Hiymon sorasor uwr ara, hwon om perey perey ley e, ha seyn, hakwe hno meyki pyay ey.” \p \v 20 Sawk Jisas hiy senkin makiy-sahre mekow, “Nwoh piap-araw sapa ko homkwe a-ney nopre lwayr ey non. Ahney ayaw ko homkwe hne non. Sawk Uwrsa mo Ney hiykwe oyop liawon nieys konkawk ey lopa.” \x * \xo 8:20 \xt 2 Ko 8:9\x* \p \v 21 Hai, sawk ki-wayh prueyn hiy Jisas se senkin makiy-mesopok, “Hakamay ara, hunkwe hane kwa isay ha. Peyr hakwe hano aio so owhi-sopok ke amor-opru kwawk hain ley.” \x * \xo 8:21 \xt 1 Kin 19:20\x* \p \v 22 Sawk Jisas hiy makiy-mekow, “Hunkwe hano meyki mon pyay e. Uwrsa mo owhi-sopok mokwe, uwrsa ma lokrue ha sohomkiaw-aw ka lopru kwawk.” \s1 Jisas hiy howniy aiopey hay ke ma me kueyn yay hiy non \r (Mak 4:36-41; Luk 8:22-25) \p \v 23 Sa enekwei sohiy non kokwe Jisas hiy yeyk mon lwawk menkin, hyo ki-wayh homkwe seyr hye pyay ha. \v 24 Sawk hom hiok kuan nonaw, howniy aiopey hay hok pau kiynuw-way huwhuw oksian, howk mon. Hmo yeyk hokwe, hu-par aiopey hay homkwaw nuw-way swa-popapop swanon-kwawk. Jisas hiykiaw kokwe sawk anwaw lwon kwawk. \x * \xo 8:24 \xt Sng 4:8\x* \v 25 Ki-wayh hom senkin lira menkin, hom sa Jisas so owh mon ley nok, hye me-sian, “Hakamay ara, hreme hiy-mon e, hreme pau nak-opruw ohriar.” \p \v 26 Sawk Jisas hiykwe hme senkin mekow, “Paswaw nanpanan kiykiy-ay uwr ama, homkwe panoke hok o?” Jisas hiykiaw kokwe sawk kiy-oksian wawk lok nok, howniy o, hu-par o, hehe seme me-sakawk. Seseyn, sa sehe kueyn yay hnuawon. \x * \xo 8:26 \xt Sng 89:9; Mat 14:31\x* \p \v 27 Hyo ki-wayh hom meir sokwe lira preiryay menkin, sa homkiaw-ayay-aw seme nuw-ohruw-a, “Hai, uwr sohokwe penkin uwr soney? Payhokuaw, howniy o, hu-par o, hyo ok me-aw lonuayk me.” \s1 Jisas hiykwe niohney piap-araw, uwr prueysyar so owh mon ma lie wayr seme me-su ha \r (Mak 5:1-17; Luk 8:26-37) \p \v 28 Jisas hiykwe Galili mo howk mon lokuan menkin, sa Gadara mo kipay mon sehe liau hain. Hiy serey lwak menkin, uwr prueysyar niohney piap-araw non hoh non-e nok, Jisas se lonyay. Uwr prueysyar sohokwe uwrsa ma lopru kwawk yier ko se non-e. Hohkwe uwrsa serey ma lanio sayok somokwe, aw-mar senaw non-mon huon. Sa uwrsa homkwe serey mon lanio sayok pa seme lwak. \v 29 Hohkwe Jisas se senkin non-okre mekow, “God so Ney ara, hai, hunkwe hreme kokwe penkin lon ley? Enekwei-ar, hreme aw mon ok ey hokwe, peyr lwak he.” \x * \xo 8:29 \xt Mak 1:24; Luk 4:41\x* \p \v 30 Kipay serey mon kokwe seyr, huok popua hay orhey non homkwe meiaw eyn serey lanio sayok a. \v 31 Sawk niohney piap-araw somokwe Jisas se senkin mesopok kraiay, “Hunkwe hreme me-su ha ankin, huok orhey non mon kwa isay yawriy.” \p \v 32 Jisas hiykwe sawk hme ipan seme kiy-on ha, “Kwa ley neyney e.” Hom seseyn, uwr prueysyar sehe nuw-okriy hain nok, sa huok mo owh mon seme leyneyr kreik. Huok lowpwarowp somokwe sawk mnuw-pawk ampruheir mon nak-onsau onsau kumey nok, howk-hu mon nak-kuakeyn sakeyn pruw. \v 33 Huok kow-a uwr homkwe sawk seme hakan sakan nok. Om-ar mon lousne menkin, sawk weynpaweyn lowpwarowp me mesor. Seyr, niohney piap-araw hom uwr prueysyar sehe ma lokriy hain me seyn, seme nak-mesor hrorsay kow. \v 34 Uwrsa lowpwarowp om serey suko homkwe sawk Jisas so owh mon seme le nene. Homkwe sawk Jisas se amor-ira menkin, sa hye sehe kiy-mesopok kraiay, hmo kipay sehe lokriy hain e. \c 9 \s1 Jisas hiykwe uwr sune-iha ma lomposyay se mon sasowriy sow kow \r (Mak 2:1-12; Luk 5:17-26) \p \v 1 Jisas hiy sa yeyk mon mahiy-wawk nok, hiy-okuan nok, hyo om arian mon lousne. \x * \xo 9:1 \xt Mat 4:13\x* \v 2 Uwr har homkwe sawk peik-uwr prueyn owh ma lomposyay se mat non hiy-way nake, hyo owh mon. Sa Jisas hiykwe uwr sohom mo nanpanan kiykiy-ay yor ke lira menkin, hiykwe sawk peik-uwr se kokwe senkin kiy-mekow, “Ney ara, hno uron hokwe krai-krai nonaw kwa nak-wak, hakwe hno yor piap-araw lowpwarowp mokwe, po lorionay ha.” \p \v 3 Wo, sawk Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr har homkwe sa homkiaw-ayay senkin lohruw-a, “Uwr ohokwe God se me piapmapiap.” \p \v 4 Sawk Jisas hiykwe hmo uron me papo nonkway. Hiykwe sawk hme senkin sehe mesopok, “Hai, hmo uron piap-araw senkin somokwe payhokuaw nanpanan o? \x * \xo 9:4 \xt Mat 12:25; Luk 9:47; Jon 2:25\x* \v 5 Mey honon honon lopa kokwe pohok non ko? Hakwe enkin kiy-me e mon pak, ‘Hno yor piap-araw mokwe po lorionay kow,’ hai, hakwe enkin kiy-me e mon pak, ‘Hunkwe lok-sian nok, hno mat ke lway nok nok, nakey’? \v 6 Hakwe pokon kokwe hme senkin kiy-meio mesair kow ey, Uwrsa mo Ney hiykwe krai non, uwrsa mo yor piap-araw me lorionay ha ey, ki erey mon kokwe.” Jisas hiykwe uwr ma lomposyay se senkin sehe me, “Hunkwe loksian nok, hno mat ke lway nok nok, hno a arian mon ma-nakey.” \x * \xo 9:6 \xt Jon 17:2\x* \p \v 7 Seseyn, uwr sohokwe loksian nok, hyo a arian mon ma-ley. \v 8 Uwrsa popua hay hom Jisas so mey sokwe lira menkin, homkwe nuwnak-hok nok, God so uru se nak-me-ihey, God hiy krai senkin uwrsa me ma kow hokwe. \s1 Jisas hiy Matyu se ma me-huonok hiy non \r (Mak 2:13-17; Luk 5:27-32) \p \v 9 Jisas hiy ley nonaw lwak menkin, hiy sawk uwr prueyn se ka-ira ne, hyo uru hokwe Matyu. Hiykwe hyo mey-meio-a mon liwak, hiykwe takis-lonok uwr. Jisas hiykwe hye sa senkin kiy-me, “Hwon hane meyki kwa pyay ha.” Hiy seseyn, loksian nok, Jisas so meyki pyay ha. \p \v 10 Enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe ayay Matyu so a mon hiy-iwak sir a. Uwr kraiar takis ma lonok sohom o, uwr yor piap-araw non kraiar o, homkwe seyr a serey le nene, Jisas se nion o, hyo ki-wayh me nion o, ayay non-a e. \v 11 Sawk Farisi hom uwr senkin seme lira menkin, hom sa Jisas so ki-wayh me senkin seme kiy-mesopok, “Hai, hmo hiymon sorasor-uwr hiykwe takis lonok uwr o, uwr yor piap-araw non o, hme nion kokwe ayay panoke non-wawwaw a o?” \x * \xo 9:11 \xt Luk 15:2\x* \p \v 12 Jisas hiy ok sokwe lonuayk menkin, hiy sa hme senkin makiy-mekow, “Uwrsa peik lopa homkwe dokta so owh mon liy nakey ley. Dokta so owh mon kokwe peik non homkwaw nakey. \v 13 Homkwe kwa ley, ok kamon enkin ma me ke kwa ley mon sorasor, ‘Hakwe ayay-pion ma leynow prawk kow yor me nanpanan pey. Sawk hakwe uron lowk yor me nanpanan.’ Payhokuaw, hakwe uwrsa luw-luw-aw me huonok prosue e le pa, sawk hakwe uwrsa yor piap-araw non me huonok prosue e le.” \rq Hos 6:6\rq* \s1 Ayay la lopa God se ma mesopok wayr yor \r (Mak 2:18-22; Luk 5:33-39) \p \v 14 Enekwei sohiy non kokwe seyr Jon hu mon prouk uwr so ki-wayh hom Jisas so owh mon le nok, Jisas se senkin mesopok, “Hai, suw penkin mo, hrom Jon so ki-wayh o, Farisi o, hrom lowpwarowp sa ayay la lopa God se mesopok wayr. Hai, hno ki-wayh homkwe ayay la lopa yor sokukwe mon lopa panoke lwak o?” \x * \xo 9:14 \xt Luk 18:12\x* \p \v 15 Sa Jisas hiykwe hme kokwe owhnan-ok kamon ke senkin ma-sahre mekow, “Homkwe nonkway, uwr prueyn sa huon ankin, hiykwe hyo wayh-ih nayh me nak-me-huonokyaw, ayay ma lunay-a kow seme hokruw a e. Hai, sa-huon uwr hiy hyo wayh-ih-nayh me nion non-wak ankin, hmey, hyo wayh-ih-nayh somokwe uron liy lowk kworpakwor kawk iwak sir o? Korey law. Sawk enekwei sa-huon uwr se kokwe hmo owh ko se ma huonok ohya ey hokwe ya lousne a. Enekwei sohiy non kokwe homkwe ayay la lopa God se mesopok ey. \p \v 16 Unsaney homkwe laplap kopi iwon ke omeme owh ko porih ko nonow se seyn nak-pror pey. Hom senkin lon ankin, laplap kopi iwon hokwe sa leiok, sa porih ko nonow se aiopey hay nuw-mon pirapir ha. \v 17 Seyr unsaney homkwe wain-hu iwon ma lohuwn ie lopa hokwe, yowr nawp-ar, meme-ohi non ma nak-pror mon liy nonkawk ley. Senkin lon ankin, meme-ohi nawp sokukwe lon-kanseyr ok, wain-hu iwon somokwe ki mon liy leysow lowpway. Wo, meme-ohi nawp sokukwe sa piap-ar nuw-wak. Sa senkinaw liy lon, wain-hu iwon hokwe mo meme-ohi iwon mon-aw nuw-nonkawk. Senkin lon ankin, meme-ohi iwon o, wain-hu iwon o, hohkwe yaprue non-wak.” \s1 Ney ma lokrue o, sa nioh ma lokuayk o, hoho okpey \r (Mak 5:22-43; Luk 8:41-56) \p \v 18 Jisas hiy ok senkin me lohruw-a nonaw lwak menkin, sawk Juda mo makwey-uwr prueyn hiy Jisas so owh mon le. Hiykwe Jisas se pamuow kampueys wakiawk nok, kiy-mesopok, “Ara, hano ney swanyo kokwe arakwon serey-ar kiy-okrue. Hunkwe hno iha non hoko owh mon kwa le nekie e, hokwe su liy ma-loksian wayr.” \v 19 Jisas hiy sa sehe loksian nok, uwr sohiy so meyki pyay ha. Hyo ki-wayh seyn, siraw-aw pyay ha. \p \v 20 Enekwei Jisas hiy ma ley sohokwe seyr sa prueyn nioh ma ley hokwe siraw noney. Nioh-peik sokukwe enekwei mokwe sankaw ley wayr, yia iha seys mu nareysyar. Sa sokukwe Jisas so meyki ohriar le nok, hyo omeme owh ko kopi ke sapou ha. \v 21 Sa sokukwe hokiaw-ayay senkin nanpanan, “Pokon ha Jisas so omeme owh ko ke-aw sapou ankin, hakwe yaprue liy ma-lwak.” \x * \xo 9:21 \xt Mat 14:36\x* \p \v 22 Sa sohok senkin lon menkin, Jisas hiy sawk kiy-orok samar nok, hoke senkin kiy-mekow, “Ney akwa, hno uron hokwe krai-krai nonaw kwa nak-wak. Hno uron hane ma nanpanan kiykiy-ay hiykiaw-aw hne po mon sasowriy sow kow.” Seseyn, enekwei sohiy nonaw kokwe, hoke po mon sasowriy sow kow. \p \v 23 Jisas hiykwe Juda mo makwey-uwr so a mon lousne nok, lyawriy. Sa unsaney har seik-saw hu me ma lou o,\f + \fr 9:23 \ft Juda mo weynpaweyn senkin lwak, unsaney lokrue enekwei mokwe homkwe eheyr seik-saw hu non nak-yuk oun memeir.\f* seyr uwrsa kraiar moryak ma nuw-wakeyn wakeyn sohom o, seme amor-ira ne. \v 24 Jisas hiykwe sawk unsaney seme senkin kiy-mekow, “Homkwe a ehe kwa kiy-okriy hain, sa-ney okukwe lokrue pa. Hokwe anwaw-aw liawon.” Unsaney somokwe sawk hye kweyr kow. \v 25 Unsaney seme kumay mon me owk-ohya ha lowpway menkin, Jisas hiykwe sa a-ampok mon lyawriy nok, sa-ney sohok ko iha ke kiy-nekie. Sawk sa-ney sokukwe sa sokwe ma-loksian. \v 26 Mey, Jisas hiy serey ma kiy-meio sokukwe, unsaney homkwe sa seme nuw-mesor nakian nakian nok, kipay serey mon kokwe. \s1 Jisas hiy uwr nene kopyo prueysyar se mon popriy kow \p \v 27 Jisas hiy maka-ley menkin, sawk uwr nene kopyo prueysyar hohkwe hye pyay okre mesopok nok, senkin, “Devit so ney ara, hrere uron wawk owk kora.” \x * \xo 9:27 \xt Mat 20:29-34\x* \p \v 28 Jisas hiy a mon lyawriy menkin, uwr nene kopyo prueysyar sohokwe seyr hyo owh mon nuw-ey. Jisas hiykwe sa hehe senkin kiy-mesopok, “Hai, ha senkin mon ey hokwe, hohkwe hano krai se pankaw nan kiykiy-ay o?” \p Hohkwe sa hye senkin ma-sahre mekow, “Hunkwe liy.” \p \v 29 Sa Jisas hiykwe hoho nene me sapou nok, kiynak-me, “Hoho owh mon kokwe, hohkiaw ma nan kiykiy-ay, senkin ka lousne.” \v 30 Sa hoho nene hokwe puwpi. Sawk Jisas hiykwe hehe kokwe ok ipey-ar hiynuw-me kupaku ha, “Mey arakwon ma meio okukwe, hohkwe uwrsa har me peie ma-mesor kow o.” \x * \xo 9:30 \xt Mat 8:4\x* \v 31 Sawk uwr prueysyar sohokwe nuw-ey nok, Jisas so mey poya-poya serey mon ma meio seme nuw-anio mesor owndiy nok, kipay lowpwarowp serey mon ma lwak seme. \s1 Jisas hiy uwr woki prorpam se mon popriy kow \p \v 32 Enekwei uwr prueysyar sohiy Jisas se lokriy hain menkin, sawk uwr har homkwe uwr prueyn woki prorpam ma lwak se hiy-e, Jisas so owh mon. Uwr sohokwe niohney piap-araw hiy po lie eyneyr kawk. \v 33 Jisas hiy niohney piap-araw sehe me-su ha menkin, uwr woki prorpam ma lwak sohokwe sawk ok pa ma-lohruw. Uwrsa popua hay homkwe sa seme lira preiryay nok, lohruw-a, “Ama, paraw kokwe Israel mo kipay mon kokwe mey enkin okukwe lousne pa.” \x * \xo 9:33 \xt Mak 2:12\x* \p \v 34 Sawk Farisi homkwe Jisas se kokwe senkin lira nanpanan ohruw-a, “Ama, hiykwe niohney piap-araw me ma me-su ha mokwe, hiykwe niohney piap-araw mo makwey-uwr-ar so krai non me-su ha.” \x * \xo 9:34 \xt Mat 12:24; Mak 3:22; Luk 11:15\x* \s1 God so wueir mon kokwe mey-uwr kraiar lopa \p \v 35 Jisas hiykwe om lowpwarowp o, yier lowpwarowp o, kipay Galili mon ma lwak serey mon hiynuw-anio mesor nok. Hiykwe uwrsa me kokwe Juda mo hokruw-a mon hiymon sorasor. Hiykwe seyr ok-ihey God so Wayr-hre-yier ko me hiynak-mesor nok, uwrsa peik senkin senkin non o, piap senkin senkin non o, seme nak-mon popriy kow. \x * \xo 9:35 \xt Mat 4:23; Mak 1:39\x* \v 36 Jisas hiy uwrsa popua hay me lira menkin, hyo uron lowk yor hokwe po kanuw-kaie sanonsay. Payhokuaw, uwrsa somokwe po mon sese yay, seyr hme kokwe posokwaw mahiy-mon e ko. Homkwe sipsip me hieyn, naykih lopa lwak. \x * \xo 9:36 \xt Nam 27:17; 1 Kin 22:17; Mat 14:14\x* \v 37 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me kokwe senkin mekow, “Ama, wueir hokwe laylay kraiar non. Sawk mey-uwr mokwe kraiar-ar korey. \x * \xo 9:37 \xt Luk 10:2\x* \v 38 Homkwe wueir-ayay mo hakamay se kwa mesopok e, hiykiaw mey-uwr me ka me-ha, hyo laylay seme ka lompan ompan kow.” \c 10 \s1 Ki-wayh iha seys mu nareysyar non mo uru hom non \r (Mak 3:13-19; Luk 6:12-16) \p \v 1 Jisas hiykwe hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar non me me-huonok okrar nok, hme krai ipey-ar nak-kow. Krai somokwe senkin, niohney piap-araw me me-su ha ey o, seyr peik senkin senkin o, piap poya-poya o, seme nak-mon popriy kow ey me nak-kow ha. \x * \xo 10:1 \xt Mak 6:7; Luk 9:1\x* \p \v 2 Jisas so aposel iha seys mu nareysyar non mo uru mokwe, senkin, peyr ko-ar hokwe Saimon, hyo uru kamon hokwe Pita. Prueyn hokwe hyo nay-ih Andru. Prueyn hokwe Jems, Sebedi so ney. Prueyn hokwe Jon, Jems so nay-ih. \v 3 Prueyn hokwe Filip, prueyn hokwe Bartolomyu, prueyn hokwe Tomas, prueyn hokwe Matyu, takis lonok uwr. Seyr prueyn hokwe Jems, Alfius so ney. Prueyn hokwe Tadius. \v 4 Prueyn hokwe Saimon, hiykwe Selot-uwrsa\f + \fr 10:4 \ft Selot-uwrsa homkwe Juda-uwr-ar, homkwe hmo ki arian se ma-swakakar e nanpanan, sa homkwe Rom mo aw-uwr me seme lono su ha e mon.\f* me nion ma non-wak hiy non. Prueyn hokwe Judas Iskariot. Uwr sohokwe omok Jisas se uwr piap-araw mo iha mon kow ey hiy non. \s1 Jisas hiy ki-wayh iha seys mu nareysyar me ma me-ha hiy non \r (Mak 6:7-13; Luk 9:1-5) \p \v 5 Ki-wayh iha seys mu nareysyar non somokwe Jisas hiykwe senkin me-kupaku popriy ha, “Homkwe uwrkayn irweyk mo owh mon peie ley o, seyr Samaria mo om har mon peie lyawriy o. \v 6 Sawk homkwe Israel mo sipsip ma lanyan mo owh mon-aw kwa ley. \x * \xo 10:6 \xt Jer 50:6\x* \v 7 Hom ma ley somokwe, ok mokwe senkin kwa lanio mesor kumay nok, ‘Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe pa ohriar kiynuw-wak.’ \x * \xo 10:7 \xt Mat 3:2; 4:17; Luk 10:9,11\x* \v 8 Homkwe seyr uwrsa senkin senkin peik non me kwa mon popriy kow. Seyr uwrsa ma lokrue me, su kwa ma-me-sian wayr, seyr uwrsa kuor-lepra ma peys seme kwa mon hro way kow, seyr now-awruw me kwa me-su ha. Ama, homkwe God so krai mokwe puraw-ar lonokyaw, seyr liy-liy-aw, puraw kwa hiy-meio, uwrsa me kokwe. \v 9 Homkwe seyr meinowon senkin senkin, gol, silva, kopa, sohom non ma monhre mokwe, hmo owk-neyp mon peie nak-kawk kreik nok o. \x * \xo 10:9 \xt Luk 10:4\x* \v 10 Seyr owk non peie nakey neyney o, seyr omeme owh ko meipey hay kreys non peie kwawk nok o. Homkwe seyr sune-ohi o, irowm o, kreys non peie nakey o. Payhokuaw, uwr mey posokwaw meio e, hiykwe puraw liy meio ley, hye kokwe ayay o, omeme o, senaw kow. \x * \xo 10:10 \xt Luk 10:7; 1 Ko 9:14\x* \p \v 11 Hom om o, yier o, perey lyawriy e, uwr yaprue, hme ma me-huonok yawriy se kwa lanio pawk, sa hye nion-aw kwa non-wayr meio. Homkwe serey-aw kwa nuw-wayr meio, hom mey nuw-meio lowpway sehe. \v 12 Homkwe uwr senkin mo a mon lyawriy ankin, uwrsa a serey suko me kokwe hno ok yaprue non kwa me-ihey. \x * \xo 10:12 \xt Luk 10:5-6\x* \v 13 Sawk uwrsa a serey suko somokwe homkwe hne kar nonaw huonokyaw huon ankin, hno liwak marowhway ok kokwe a serey ka lwak. Sawk uwrsa a serey suko homkwe hne hyaw lwak huon ankin, hno liwak marowhway ok yaprue sokukwe hno nian mon ka ma-le. \v 14 Sa unsaney, a kamon ko, om kamon ko, hne me-huonok yawriy lopa mokwe, seyr hno ok me lonuayk me pa lwak mokwe, hunkwe ki-pow hno sune ko seme kwa nak-our powpow say hain, enekwei hwon lokriy hain non. \x * \xo 10:14 \xt Luk 10:10-12; Ap 13:51\x* \v 15 Hakwe hme okar kiy-mekow, enekwei pariawey-ar God hiy lanon anon ey hokwe, God so aw-mar hokwe om senkin, hme hyaw ma lwak hokwe, aiopey hay lwak ey. God so aw-mar om senkin se ma lon ey hokwe, om Sodom, Gomora leys so eir mon lwak ey.” \x * \xo 10:15 \xt Mat 11:24; Ju 1:7\x* \s1 Low senkin senkin mokwe ya lousne a \r (Mak 13:9-13; Luk 21:12-17) \p \v 16 “Hakwe hme kokwe sipsip me hieyn me-ha ley, nwoh piap-araw mo ompok mon. Homkwe iray-iray non kwa nak-wak, sok mo weyn me hieyn. Seyr homkwe kopowrie lwak e, ahney woukmow me hieyn. \x * \xo 10:16 \xt Luk 10:3; Ro 16:19\x* \p \v 17 Homkwe uwr har me iray-iray non kwa nak-wak ira kraipakrai, payhokuaw, uwr somokwe hme kokwe hmo kaunsil mo iha mon ya nekie owk nakey kow a, seyr hme kokwe Juda mo hokruw-a mon ya lomniy mamniy a. \v 18 Sa hano uru se hokuaw kokwe, hme kokwe seyr uwr hakamay ki ko mo inour mon o, king mo inour mon o, serey nekie owk nakey ey. Weyn somokwe seme lousne ey, hano ok-ihey kokwe hom uwr hakamay me o, uwr-kayn irweyk me o, hme liy mesor sanion sow kow. \v 19 Seyr enekwei senkin sohokwe hme kot mon hiy-ey ankin, homkwe senkin peie hok nanpanan o, ‘Hakwe ok pokwe kiy-mesor a-ney, seyr penkin kiy-mesor a-ney?’ Enekwei sohokwe ok, hom ma mesor ey kokwe, hakiaw liy hiy-me-sorasor, hmo uron mon kokwe. \v 20 Payhokuaw, ok hwon enekwei sohiy non ma lohruw-a somokwe, hno ok korey. Sawk hno Aio so Niohney hiykiaw hno woki mon hiy-anok anok mesor kow ey. \x * \xo 10:20 \xt Mak 13:9-11; Luk 12:11-12; Jon 14:26\x* \p \v 21 Enekwei sohokwe seyr uwr homkwe hmo uwr eynay arian me mekow okin kwormakwor okrue ey. Aio homkwe seyr yor sokukwe hmo ney me kokwe liy-liy-aw mon ey. Ney homkwe seyr hmo ipey-aio me mon akre akre ey, seyr hme isay okin kwormakwor okrue ey. \x * \xo 10:21 \xt Mai 7:6; Mat 10:35; Mak 13:12; Luk 21:16\x* \v 22 Uwrsa homkwe hne kokwe awnie awnie-aw lira ey, hano uru se hokuaw kokwe. Sawk uwrsa hane senkin-awaw nan kiykiy-ay kraipakrai lorok ankin, enekwei pariawey-ar hiy lousne, God hiykwe uwrsa seme-aw huonokyaw prosue ey. \v 23 Seyr uwrsa om kamon ko hom hne yor piap-araw non mon yorpayor ankin, homkwe sawk om kamon mon kiysaw-hakan nok. Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, homkwe Israel mo om lowpwarowp mon kokwe liy lanio mesor lowpway ley, Uwrsa mo Ney hiy ma-le ok. \p \v 24 Homkwe nonkway, nyo skul ko homkwe hmo hiymon sorasor-uwr mo ayaw mon liy lwak ley. Seyr mey-uwr prueyn hiykwe hyo hakamay so eir mon liy lwak ley. Korey law. \x * \xo 10:24 \xt Luk 6:40; Jon 13:16; 15:20\x* \v 25 Nyo skul ko hiykwe hyo tisa se hieyn lwak hokwe, liy. Seyr mey-uwr hiykwe hyo hakamay se hieyn lwak hokwe, liy. Sawk uwrsa homkwe a-yiaup-uwr se Belsebul\f + \fr 10:25 \ft Belsebul hokwe Satan so uru kamon hiy non. Hunkwe Matyu 12:22-28, serey kwa lira.\f* so uru se nakinariy kow ankin, uwrsa somokwe uwrku saku a-yiaup-uwr se nion ma non-wayr mokwe, uru piap-araw-ar nakinariy kow ey, ok piap, a-yiawp-uwr se ma me sohom mo eir mon lwak ey.” \x * \xo 10:25 \xt Mat 9:34; Mak 3:22; Luk 11:15\x* \s1 Uwrsa homkwe God se-aw hok e \r (Luk 12:2-7) \p \v 26 “Sawk homkwe unsaney me peie hok o. Payhokuaw, payay homkwaw lwak sue e, omok kokwe kumay-ar lousne-sa-ousne ey. Seyr ouon-aw pay me mon hiyhiy e, omok kokwe inopuaw mekow nonkway ey. \x * \xo 10:26 \xt Mak 4:22; Luk 8:17\x* \v 27 Ok, ha hme eym-nawp sok ma kiy-mesor kow omokwe, omok kokwe homkwe eypok sok kwa mesor. Seyr ok, pokon ha hno nweyk mon ma me soswon soswon kow somokwe, omok kokwe homkwe a-suwr kumay mon kwa liarok mesor kow. \v 28 Unsaney hom owh se ma lokin kwor okrue ha ey me peie hok o. Homkwe wa se liy nak-kin kwor okrue ha ley. Sawk hunkwe God se-aw nuw-hok e. Payhokuaw, hiykwe krai non, wa o, owh o, seme Satan so yier mon liy nuw-mon piapay ha. \x * \xo 10:28 \xt Je 4:12\x* \v 29 Homkwe nonkway, ahney panisweswe kreysyar se ma nakway mokwe, ihey mo meinowon imon-aw nopre non nakway. Sawk ahney nopre hmo kamon hokwe, ki mon liy makuayk okrue ley, hno Aio hiy nonkway lopa hokwe. \v 30 Ama, hmo makwey-ohne lowpwarowp mo meir mokwe po sor. \v 31 Hme kokwe hakwe senkin sehe kiy-me, homkwe peie hok o, payhokuaw God so nene mon kokwe homkwe panisweswe poya-poya sohom mo eir mon lwak.” \x * \xo 10:31 \xt Mat 6:26\x* \s1 Jisas se owh-mar peie lon o \r (Luk 12:8-9) \p \v 32 Jisas hiy makiy-me, “Sawk uwr prueyn hiy uwrsa mo inour mon senkin mekow ankin, ‘Hakwe Jisas so’, ha seyn, nonkumey mon kokwe hano Aio se kokwe seyr senkin makiy-sahre mekow ey, ‘Uwr sohokwe hano.’ \v 33 Sawk uwr prueyn hiykwe uwrsa mo inour mon kokwe senkin mekow ankin, ‘Hakwe hyo korey’, ha seyn, nonkumey mon kokwe hano Aio se kokwe seyr senkin makiy-sahre mekow ey, ‘Uwr sohokwe hano korey.’” \x * \xo 10:33 \xt Mak 8:38; Luk 9:26; 2 Ti 2:12\x* \s1 Uwrsa homkwe Jisas se uron-pi ko-ar nuw-wak e \r (Luk 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 “Homkwe hane kokwe senkin peie nan e, hakwe uwrsa ki ko eme mon iwak marowhway e le, korey. Hakwe uwrsa ki ko me mon iwak marowhway e le pa. Sawk hakwe aw-seik ke nake kow. \v 35 Enkin ha ma le ohokwe, senkin lousne ey, \q1 Ney norwayo hiykwe hyo orih arian se aw eysawk eysawk non-ono owkwanion ha ey. \q1 Seyr ney swanyo hokwe hoko pouh arian ke aw eysawk eysawk non-ono owkwanion ey. \q1 Seyr uwr prueyn so sah hokwe, hoko uruh so pouh nawp ke aw eysawk eysawk non-ono owkwanion ey. \q1 \v 36 Seyr uwr so awia-pow-ar mokwe hyo nioh siraw-aw arian hom lwak ey. \rq Mai 7:6\rq* \p \v 37 Uwr prueyn so yor, hyo aio-ipey-om me uron-pi ko-ar ma lwak hokwe, hane ma nan so eir mon lwak ankin, uwr sohokwe hano ki-wayh-ok liy me ley. Seyr hyo yor, hyo ney norwayo, ney swanyo seme uron-pi ko-ar ma lwak hokwe, hane ma nan so eir mon lwak ankin, hye kokwe hano ki-wayh-ok liy me ley. \v 38 Seyr uwr, hyo now lokrue ey se hano meyki lway nak-pyay pa lwak ankin, hye kokwe hano ki-wayh-ok liy me ley. \v 39 Sawk uwr prueyn hiykwe hyo su lwayr enekwei arian se lanio su onok ankin, hyekwe lokrue pror ha ey. Sawk uwr prueyn hiykwe hano meyki le se lokrue hokwe, hiykwe su lwayr peyow yor se lirway onok.” \x * \xo 10:39 \xt Mat 16:24-25; Mak 8:34-35; Jon 12:25\x* \s1 Uwr, Krais so uwrku me ma hiymon sohokwe, hye kokwe seyr yaprue ma-sahre hiymon \r (Mak 9:41) \p \v 40 Jisas hiy makiy-mesor, “Uwr prueyn hiykwe hme me-huonok yawriy ankin, hiykwe hane nak-me-huonok yawriy. Seyr uwr hiy hane ma me-huonok yawriy hokwe, hiykwe uwr hane ma me-ha se nak-me-huonok yawriy. \x * \xo 10:40 \xt Mak 9:37; Luk 10:16; Jon 13:20\x* \v 41 Sawk unsaney homkwe profet prueyn, hiy profet ma lwak se me-huonok yawriy ankin, unsaney senkin somokwe God hiykwe maym yaprue ya ma-sahre kow a, hiy profet se ma kow senkin. Seyr unsaney homkwe uwr luw-luw-aw se me-huonok yawriy ankin, hiy uwr luw-luw-aw ma lwak se, unsaney senkin somokwe God hiykwe maym yaprue ya ma-sahre kow a, hiy uwr luw-luw-aw se ma kow senkin. \v 42 Ama, hakwe hme okar kiy-mekow, hano ney nopre me hu weyp non se posokwaw kow owswa e, hyo maym hokwe hye liy lokriy hain ley.” \c 11 \s1 Jon hu mon prouk uwr hiykwe hyo ki-wayh me me-ha, Jisas so owh mon \r (Luk 7:18-35) \p \v 1 Jisas hiy hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar non me hiy-me kupaku lowpway so meyki mon hokwe, yier sehe kiy-okriy hain. Sa hiykwe om kipay Galili ko mon mahiy-ey, hiymon sorasor mey o, God so ok ke nak-mesor mey o, seme meio e. \p \v 2 Enekwei sohokwe Jon hiykwe kalabus-a mon lwak, sawk hiykwe mey, Krais hiy ma meio seme lonuayk menkin, hiykwe sa hyo ki-wayh me Jisas so owh mon seme me-ha, \v 3 hye senkin mesopok e, “Hmey, uwr seirpey-ar, Juda hrom ma naruok wayr hokwe, mo hwon-ar pak? Sa hromkwe uwr prueyn irweyk se ma-naruok e?” \p \v 4 Jisas hiykwe sa senkin makiy-sahre mekow ha, “Homkwe ma-ley nok, ok hom ma lonuayk o, mey hom ma lira o, seme Jon se senkin kwa ma-mesor kow. \v 5 Uwrsa nene kopyo non homkwe pa ma-lira. Uwrsa lomposyay homkwe pa ma-lanio sayok. Uwrsa kuor lepra non homkwe pa owh yaprue ma-lwak. Uwrsa nweyk swapoumay homkwe pa ma-lonuayk. Uwrsa ma lokrue homkwe pa ma-loksian. Seyr God so ok-ihey kokwe uwrsa puraw-ar ma nuw-wak me pa mesor kow. \x * \xo 11:5 \xt Ais 35:5-6; 61:1\x* \v 6 Uwr, hane hokuaw ma makuayk lopa hiykwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak.” \p \v 7 Jon so ki-wayh hom ma-ley neyney menkin, Jisas hiykwe sawk uwrsa popua hay me kiy-mesopok, Jon se, “Homkwe ki hrahra-aw mon ley mokwe, homkwe uwr penkin se ley ira so? Homkwe uwr prueyn, pey-ma, howniy hok ma lway war-a-war se hieyn ke po ley ira pak. Korey law. \v 8 Hai, homkwe payay me lira e ley neyney mo? Hmey, uwr prueyn omeme owh ko yaprue me ma lie se lira so? Korey law, payhokuaw uwrsa omeme yaprue senkin me ma lie somokwe, a yaprue, king hiy ma lwayr mon-aw lwak. \v 9 Hai sawk homkwe penkin uwr se ley ira so? Hmey, homkwe profet prueyn se po ley ira pak? Suw okar, sawk hakwe hme senkin mekow, uwr sohokwe profet mo eir mon lwak. \v 10 Jon se kokwe paraw kokwe mo senkin mey, \q1 ‘Hano ok me mesor kow uwr sohokwe, hakwe hno peyrmawk me-ha ey, hno yerki se meio kumay naruok kow e.’ \rq Mal 3:1\rq* \m \v 11 Hakwe hme okar kiy-mekow, Jon hu mon prouk uwr hiykwe uwr ipey-ar, uwrsa paraw ma lwayr hain mo eir mon lwak. Paraw kokwe uwr prueyn senkin sohokwe lousne pa. Sawk uwrsa Nonkumey so Wayr-hre-yier mon ma lwak mokwe, mo hom uru ipey-ar lopa lwak e hi, homkwe Jon so eir mon lwak. \v 12 Sawk enekwei, Jon hu mon prouk uwr hiy ma mesor kow pie o, pokon ohiy o, Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe seirpey hay po nuw-kama-prasyay. Sa uwrsa aw non homkwe hmo krai arian non lono yawriy e mon. \v 13 Payhokuaw, profet lowpwarowp o, ok, Moses so sow mon ma lwak sohom o, somokwe Nonkumey so Wayr-hre-yier hiy le ey se memeir. Hom senkinaw mesor nona nona ne, Jon hiy lousne. \x * \xo 11:13 \xt Luk 16:16\x* \v 14 Sawk homkwe hano ok me nanpanan onokyaw e mon ankin, Jon hiykwe mo Elaija. Profet Elaija so le enekwei hokwe mo paraw po nuw-mesor nona nona ne. \x * \xo 11:14 \xt Mal 4:5; Mat 17:10-13; Mak 9:11-13\x* \v 15 Uwr nweyk non lwak ankin, hiykwe ok seme kwa lonuayk. \p \v 16 Sawk hakwe uwrsa enekwei pokon ko mo yor mokwe owhnan penkin ke kiy-me meir a? Uwrsa pokon ko homkwe ney me hieyn, hmo wayh-om me market-yier mon senkin kikrweik iwowr, \q1 \v 17 ‘Hromkwe hme hu lou kow liok, sawk homkwe hreme nion yayh siraw pase non-owk e. Seyr hromkwe hme eheyr liwak yuk woun kow liok, sawk homkwe hreme nion eheyr siraw pase non-yuk e.’ \m \v 18 Homkwe ney me hieyn, ok senkin senkin me lohruw-a. Payhokuaw, Jon hu mon prouk uwr hiy le menkin, hiykwe ayay la pa, seyr wain-hu lowswa pa. Sawk homkwe hye senkin me, ‘Hiykwe now-awruw non.’ \v 19 Uwrsa mo Ney hiykwe sawk le nok, ayay la, seyr wain-hu nak-owswa. Sa homkwe senkin me, ‘Uwr ehe kwa lira, hiykwe nanuowp, wain-hu ipey lowswa uwr. Seyr takis-lonok-uwr o, uwrsa yor piap-araw non o, sohom mo wayh-ih.’” Jisas hiy makiy-me, “Hmo nonkway mokwe erey ka-ley, erey ka-ley. Sawk homkwe hmo nonkway arian hok ayaw-ar nuw-wak e nak-swakakar me.” \x * \xo 11:19 \xt Mat 9:14\x* \s1 Uwrsa uron kankoum lopa lwak ankin, homkwe uron kwa nuw-hok e \r (Luk 10:13-15) \p \v 20 Enekwei sohokwe Jisas hiykwe uwrsa, om har mon ma lwak seme kasaw lon hohuaw me. Payhokuaw, homkwe mey poya-poya krai non Jisas hiy ma meio mokwe papo lira, sawk homkwe hmo uron mokwe pase kankoum e. \v 21 Hiykwe senkin me, “Woiow, om Korasin o, om Betsaida o, homkwe kwa nak-hok, hme kokwe aw-mar ipey-ar nuw-ohre ey. Payhokuaw, mey poya-poya krai non, hmo owh mon ma mon ousne mokwe, om Tair mon o, om Saidon mon o, serey mon ousne hokwe, uwrsa somokwe uron paraw po nuw-kankoum sow. Seyr omeme uron lowk ey me liy nak-owk peyk iwak sir kay. Seyr ihuan liy louh wakiawk, hmo weynpaweyn piap-araw hom ma mon somokwe. \v 22 Sawk hakwe hme senkin kiy-me, enekwei pariawey-ar, God so aw-mar, om Tair, Saidon leys se mon piapay ey hokwe, ouon mon kor-wak ey. Sawk uwrsa om Korasin ko o, om Betsaida ko o, hme kokwe God so aw-mar hokwe ayaw-arar nuw-wak ey. \x * \xo 11:22 \xt Ais 23; Ese 26:1–28:26; Jol 3:4-8; Amo 1:9-10\x* \v 23 Hai, Kaperneam-om, homkwe senkin nan, homkwe nonkumey mon lie ey. Korey law-ar, hmekwe nonkumey mon liy hiy-ie ley, sawk hmekwe lokrue-uwr mo yier mon hiy-okumey ey. Payhokuaw, mey poya-poya krai non hmo om mon ma meio ousne somokwe, om Sodom mon meio ousne hokwe, om Sodom sohokwe paniaw po lwak. \x * \xo 11:23 \xt Ais 14:13-15; Stt 19:24-28\x* \v 24 Sawk hakwe hme senkin sehe kiy-me, enekwei pariawey-ar, God so aw-mar, om Sodom se mon piapay ey hokwe, ouon mon kor-wak ey. Sawk uwrsa Kaperneam ko me kokwe God so aw-mar hokwe ayaw-arar nuw-wak ey.” \x * \xo 11:24 \xt Mat 10:15; Luk 10:12\x* \s1 Homkwe hano mon kwa le wayr nieys \r (Luk 10:21-22) \p \v 25 Enekwei sohokwe Jisas hiykwe senkin me, “Aio, hunkwe nonkumey o, ki ohiy o, hoho Hakamay, hakwe hne me-ihey, payhokuaw hunkwe hno nonkway omokwe uwr, ney nopre me hieyn ma lwak me papo mesair kow. Sawk uwr nonkway non me kokwe, hunkwe papo kawk sue, homkwe liy kiy-nonkway ley. \x * \xo 11:25 \xt 1 Ko 1:26-29\x* \v 26 Okar, Aio, hwon senkin ma lon somokwe, hne nian kar po mon ey.” \p \v 27 Jisas hiy makiy-me, “Hano aio hiykwe omeme lowpwarowp mokwe, hano iha mon papo kow. Sawk Ney se kokwe uwr prueyn sa prueyn nonkway pey, sawk Aio hiykiaw-aw. Seyr Aio se kokwe uwr prueyn sa prueyn nonkway pey, sawk Ney hiykiaw-aw. Seyr uwrsa Ney hiykiaw Aio se ma mon ousne kumay kow, homkwaw nonkway. \x * \xo 11:27 \xt Mat 28:18; Jon 3:35; 17:2; Fl 2:9\x* \p \v 28 Ama, uwrsa mey posokwaw meio sese yay wayr e, seyr low posokwaw lway e, homkwe hano owh mon kwa le nene. Hakwe hme kokwe liwak nieys ihey ey se kow ey. \x * \xo 11:28 \xt Jer 31:25\x* \v 29 Hunkwe hano now-pay omeme me lway nakey ey se kwa lyay, hno someyk mon. Sa hano yor arian me kwa nak-ira mon sorasor nonkway. Payhokuaw, hano yor mokwe senkin, hakwe kopowrie, seyr hakwe uwr uru lopa se hieyn lanio. Hom senkin lon ankin, hmo wa mokwe liwak nieys weyn hokwe liy lirway. \v 30 Payhokuaw, hano now-pay, omeme me lway nakey ey kokwe, honon honon-ar korey. Sawk low, ha hme ma kow hokwe nowkra-araw nuw-wak.” \x * \xo 11:30 \xt 1 Jn 5:3\x* \c 12 \s1 Jisas hiykwe mey Sabat enekwei sok ma meio me lohruw-a \r (Mak 2:23-28; Luk 6:1-5) \p \v 1 Sabat enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe wueir, wit ma saro mo ompok-ar mon hiynuw-ey, hyo ki-wayh me nion. Sa hyo ki-wayh homkwe siowp lokrue, homkwe sawk wit-i har me nekie kror nok, hmo iha arian non hohor say a. \x * \xo 12:1 \xt Lo 23:25\x* \v 2 Sawk Farisi hom senkin lira menkin, homkwe sa Jisas se senkin seme mekow, “Ara, kwa lira, hno ki-wayh homkwe hromo sow me kiy-kamaun sow, ayay sabat-enekwei sok ma lanio a omokwe.” \x * \xo 12:2 \xt Kis 20:10\x* \p \v 3 Jisas hiykwe sa senkin ma-sahre onuayk me, “Hai homkwe yor, paraw Devit hiy ma mon mokwe pankaw lira mesor? Enekwei kamon hokwe, hiy o, hyo wayh-ih nayh o, homkwe siowp lokrue. \v 4 Sa Devit hiykwe God so a mon lyawriy nok, ihey mo naw pekney-weys, God so a arian mon ma lwak seme nonokyaw a. Hromo sow mokwe senkin me, ihey mo naw senkin somokwe pris homkiaw-aw liy la. Devit hiykiaw o, uwr hye nion ma non-wak sohom o, hom ma la somokwe, homkwe hromo sow me kamaun sow. \x * \xo 12:4 \xt 1 Sml 21:1-6; Wkp 24:5-9\x* \v 5 Hai, homkwe God so sow Moses hiy ma mey hain mokwe, pankaw kiy-ira mesor o? Sabat enekwei lowpwarowp mokwe pris homkwe mey meio, God so a mon kokwe. Sawk pris hom sabat-enekwei sok ma meio somokwe God so nene mon kokwe homkwe heyn lopa. \x * \xo 12:5 \xt Nam 28:9-10\x* \v 6 Hakwe hme senkin kiy-me, uwr prueyn, God so a so eir mon ma lwak hokwe, ehe, hme nion lwak. \x * \xo 12:6 \xt Mat 12:41-42\x* \v 7 Hai, homkwe God so ok enkin ma me mokwe, pankaw nonkway, ‘Hakwe ayay-pion ma leynow prawk kow yor me nanpanan pey. Sawk hakwe uron lowk yor me nanpanan.’ Ama, homkwe ok ohom mo meyk-ar me nonkway hokwe, homkwe uwrsa yor piap-araw lopa me senkin liy me ley, homkwe heyn non. \rq Hos 6:6\rq* \m \v 8 Payhokuaw, Uwrsa mo Ney hiykwe Sabat mo karmay, hiykwe Sabat enekwei mo yor mo eir mon lwak.” \s1 Sabat enekwei hokwe Jisas hiykwe uwr iha piap non se mon popriy kow \r (Mak 3:1-6; Luk 6:6-11) \p \v 9 Enekwei sohokwe sawk Jisas hiykwe kipay sehe lokriy hain nok, sawk Juda mo hokruw-a kamon mon hiy-yawriy. \v 10 Sawk hmo hokruw-a serey mon kokwe uwr prueyn, iha ma mon korway korway hiykwe serey lwak. Uwr har homkwe Jisas se lokin lor-a-lor e mon, sa hye senkin sehe mesopok, “Hromkwe uwr peik non mokwe sabat-enekwei sok mon popriy kow mokwe, sohokwe hromo sow mokwe ipan pankaw lwak a-ney?” \x * \xo 12:10 \xt Luk 14:3\x* \p \v 11 Sawk hiykwe senkin ma-sahre onuayk me, “Hai, sa hmo uwr prueyn so sipsip kamon hokwe ki-saw aiopey hay mon sabat-enekwei sok lokuayk kwawk ankin, hiykwe hyo sipsip sehe liy lokriy hain o? Korey law. Hiykwe hyo sipsip sohokwe makyor-nekie way nok nok, ki yaprue mon lway yay kow ok. \v 12 Sawk iwar me hiymon mey mokwe sipsip me hiymon mey mo eir mon lwak. Hakwe senkin sehe me, hromkwe uwr peik non me sabat-enekwei sok mon popriy kow ankin, yor sokukwe hromo sow me kamaun sow pey.” \x * \xo 12:12 \xt Luk 14:5\x* \p \v 13 Jisas hiykwe sa uwr sehe senkin kiy-me, “Hunkwe hno iha ke kwa ka-yenyeyn sow ha.” Hiy seseyn, Hakamay hiy ma mekow senkin. Sa hyo iha sokukwe yaprue sokwe ma-lwak, hyo iha kamon ke hieyn. \v 14 Sawk Farisi serey ma lwak homkwe Juda mo hokruw a sehe lokriy hain nok, ok liwak sir kay ohruw-a onsan kawk, Jisas se lokin kwor okrue ey se. \x * \xo 12:14 \xt Jon 5:16\x* \s1 Jisas hiykwe God so mey-uwr-ar \p \v 15 Sawk Jisas hiykwe Farisi mo aw-san sokwe nonkway menkin, hiykwe sawk yier sehe lokriy hain nok, hiy-ey. Uwrsa kraiar homkwe sa hyo meyki pyay ha. Hiykwe sawk uwrsa poya-poya peik non me mon popriy kow nok, \v 16 hme nak-me-sous kupaku, hye uwrsa har me peie mesor sanion sow kow o. \x * \xo 12:16 \xt Mat 8:4; Mak 3:12\x* \v 17 Weyn lowpwarowp somokwe seme lousne, ok paraw profet Aisaia hiy ma sor kow so liy-liy-aw-ar nuw-mon ousne hrahra ha. \v 18 Aisaia hiykwe senkin me, \q1 “Ama, kwa lonuayk, ohokwe hano mey-uwr, hakiaw ma nuw-iaup hiy non. Hiykwe hano uron-pi ko-ar, hano uron hokwe hye kokwe kar nuw-ey. \q1 Hano niohney hokwe hakwe hyo owh mon wanohyay kow ey. Sa hiykwe hano lira anon anon mey kokwe uwrsa kipay lowpwarowp ko me mesor sanion sow kow ey. \q1 \v 19 Hiykwe seyn lonsahruw-hruw kawk me pey, seyr ok aiopey hay liy lokre me ley. Seyr hyo wouk-ok kokwe yerki uwrsa hom ma lanio mon liy lonuayk ley. \q1 \v 20 Worei naway ma lwak mokwe hiykwe liy mon kaun sow ley. Seyr ya ma mumu kokwe hiykwe liy mon pros ley. Hiykwe senkin-aw nuw-mon ey, hyo mey, uwrsa me lira anon anon ey ke yaprue swakakar sompay sompay ousne ok. \q1 \v 21 Seyr hyo uru hokwe, uwr-kayn irweyk homkwe hyohyo lon ey.” \rq Ais 42:1-4\rq* \s1 Farisi homkwe Jisas so mey ke ok-piap-ok me \r (Mak 3:20-30; Luk 11:14-23; 12:10) \p \v 22 Enekwei sohiy non kokwe unsaney homkwe, uwr prueyn se hiy-e, Jisas so owh mon. Uwr sohokwe nene kopyo, seyr hyo woki kokwe prorpam lwak. Now-awruw piap-araw hiykwe seyr hyo owh mon lwak. Sa Jisas hiykwe hye sehe mon popriy kow ihey. Hyo woki kokwe sawk ok sehe ma-lohruw-a, seyr hyo nene hokwe sa sehe ma-lira. \v 23 Sa unsaney serey ma lwak somokwe, mey Jisas hiy ma meio seme lira menkin, sa senkin lira kowkyay me, “Uwr ohokwe Devit so ney, hrom ma naruok wayr hiy non pak.” \p \v 24 Sawk Farisi hom ok sokwe lonuayk menkin, homkwe sa senkin lohruw-a, “Ohow, hyo krai, poup piap-araw uwrsa mo owh ko me ma me-su ha sohokwe, hye kokwe poup makwey-uwr Belsebul hiy kow.” \x * \xo 12:24 \xt Mat 9:34; 10:25\x* \p \v 25 Jisas hiykwe hmo uron ko me papo saw-nonkway, hiy sa hme seme mekow, “Hai, king so kipay, yier kreys non kane ha ono wayr ankin, king so yier senkin sohokwe nuw-mon piapay ha ey. Seyr om aiopey hay kamon seyn, seyr uwrku nioh sirawaw seyn, homkwe homkiaw-ayay irweyk irweyk-aw kane ha ono wayr ankin, homkwe liy nakrok kraiay ley, korey law. \v 26 Sawk Satan hiykwe hyo Satan-wayh se nian me-su ha ankin, hiykwe hiykiaw-ayay irweyk irweyk-aw kane ha wayr nakrok. Hai, hyo yier sohokwe liy nakrok kraiay o? Korey. \v 27 Ama, sa ha niohney piap-araw me Belsebul so krai non me-su ha hokwe, hai, hmo uwrku arian hom niohney piap-araw me me-su ha ankin, homkwe poso krai non me-su ha o? Ama, hmo uwrku arian homkwe hme lira anon anon ey, ok-piap-ok hom hano krai ke ma me mokwe. \v 28 Sawk hano krai, niohney piap-araw me ma me-su ha somokwe, God so Niohney so krai lwak ankin, homkwe liy nonkway popriy, God so Wayr-hre-yier hokwe hmo ompok mon po lousne. \x * \xo 12:28 \xt Ap 10:38; 1 Jn 3:8\x* \p \v 29 Hai, uwr prueyn hiykwe awia seirpey prueyn so omeme a ko mokwe penkin lyawriy opri nok ey so? Uwr sohokwe peyr awia seirpey sehe ur non kwa nak-way pruwmapruw yay. Hiykwe senkin lon ankin, suw hiykwe awia sohiy so omeme a ko me liy nak-swakakar opri nakey. \p \v 30 Uwr hano wayh-ar lwak pa lwak ankin, hiykwe hano awia. Uwr hane nion uwrsa me ma me-okrar lopa hokwe, hiykwe uwrsa me mon nonwor onwor ha. \x * \xo 12:30 \xt Mak 9:40; Luk 9:50\x* \v 31 Hakwe hme sehe me, God hiykwe uwrsa mo yor piap-araw o, aw-ok-lowp lowpwarowp uwrsa hom ma me sohom o, liy lorionay ha. Sawk uwr homkwe Niohney Pekney-weys se aw-ok-lowp piap-araw ke me ankin, God hiykwe ok senkin sokukwe liy lorionay ha ley. \x * \xo 12:31 \xt Hi 6:4-6\x* \v 32 Uwrsa homkwe God so ney se ok-piap-ok me ankin, God hiykwe yor piap-araw senkin somokwe liy lorionay ha. Sawk uwrsa homkwe Niohney Pekney-weys se aw-ok-lowp piap-araw ke me ankin, enekwei enkin ohiy o, enekwei omok lousne ey o, yor piap-araw somokwe God hiykwe liy lorionay ha ley.” \s1 Now ayay-i ma leip mo yor \r (Luk 6:43-45) \p \v 33 Jisas hiykwe Farisi me senkin makiy-mekow, “Now pirom hiykwe yaprue-ar lwak ankin, sei, now-i seyn, yaprue me leip. Seyr now pirom hiykwe piap lwak ankin, hyo i seyn, piap lwak. Now mokwe payay now lwak e, now sohiy so i me-aw lira nonkway. \x * \xo 12:33 \xt Mat 7:16-20\x* \v 34 Homkwe sok piap-araw so ney moma, hai, homkwe ok yaprue mokwe pay yerki non lohruw-a o? Payhokuaw, ok, uron mon ma lwak prupru say ie somokwe, sawk woki hok liy-liy-aw ma-lohruw-a. \x * \xo 12:34 \xt Mat 3:7; 15:18; Luk 3:7; 6:45\x* \v 35 Uwr, uron yaprue non hiykwe yor poya-poya yaprue hyo uron mon ma kawk pipi-yay seme-aw meio ousne. Seyr uwr, uron piap-araw non hiykwe yor poya-poya piap-araw hyo uron mon ma kawk pipi-yay seme-aw meio ousne. \v 36 Hakwe hme senkin kiy-mekow, enekwei pariawey-ar God hiy ki se lira anon anon ey hokwe hiykwe uwrsa me senkin mesopok ley, ok piap-araw hom puraw ma lohruw-a mokwe, kwa ma-me-hrorsay kow. \v 37 Payhokuaw, hno ok arian hokiaw, hnekwe luw-luw-aw ok me ey. Seyr hno ok arian hokiaw, hnekwe heyn-non-ok me ey.” \s1 Uwrsa homkwe Jisas hiy meir kamon ma meio mesair e mesopok \r (Mak 8:11-12; Luk 11:29-32) \p \v 38 Enekwei sohiy non kokwe Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr har o, Farisi-uwr har o, homkwe Jisas se senkin mesopok, “Hiymon sorasor uwr ara, hromkwe meir suwon hwon meio se lira e mon.” \x * \xo 12:38 \xt Mat 16:1; Luk 11:16; Jon 6:30\x* \p \v 39 Sawk hiykwe hmo ok somokwe senkin ma-sahre onuayk me, “Unsaney pokon ko homkwe piap-araw, seyr God se po lokriy hain. Hai, homkwe hane kokwe meir suwon kamon ke meio e panoke mesopok o? Sohokwe liy so, hmekwe meir suwon liy kow ley. Sawk hakwe hme kokwe profet Jona so meir ke-aw mekow. \x * \xo 12:39 \xt Mat 16:4; Mak 8:12\x* \v 40 Homkwe nonkway, Jona hiykwe eypok krompri, arawh krompri, ay aiopey hay ko swaw mon sankaw lwon kwawk. Seyr Uwrsa mo Ney hiykwe eypok krompri, arawh krompri ki so uron-saw ouon-ar mon kokwe liy-liy-aw sankaw lwon kwawk ey. \x * \xo 12:40 \xt Jna 1:17\x* \v 41 Seyr enekwei God hiy ki se lira anon anon ankin, unsaney om Ninive ko homkwe uwrsa enkin ma lwak me senkin me ey, homkwe heyn non. Payhokuaw, unsaney Ninive ko homkwe, God so ok Jona hiy ma mesor me lonuayk menkin, hmo uron me kankoum sow. Kwa lonuayk, uwr prueyn Jona so eir mon ma lwak hokwe, ehe, hme nion lwak. \x * \xo 12:41 \xt Jna 3:5\x* \v 42 Enekwei God hiy ki se lira anon anon ankin, kwin Saut ko hokwe uwrsa enkin ma lwak me senkin me ey, homkwe heyn non. Payhokuaw, kwin sokukwe, paraw kokwe ki meiaw-ar ko ke sokwe le, Solomon so nonkway yaprue ke lonuayk e. Kwa lonuayk, uwr prueyn Solomon so eir mon ma lwak hokwe, ehe, hme nion lwak.” \x * \xo 12:42 \xt 1 Kin 10:1-10\x* \s1 Poup piap-araw hiy ma ma-le hiy non \r (Luk 11:24-27) \p \v 43 Jisas hiy makiy-me, “Sawk poup piap-araw prueyn hiykwe uwr prueyn so owh ko se lokriy hain ankin, hiykwe yop lwayr nieys ey se ley anio pawk, ki hu lopa mon. Hiykwe lanio pawk liok, sawk pase lirway e. \v 44 Sa hiykwe senkin me, ‘Ohow, hakwe a, paraw hakiaw ma lwayr hain mon ma-ley wayr ey.’ Hiy ma-le hokwe, a sohokwe senkin ka-ira ne, puraw lwak, seyr papo horsay, seyr po nuw-mon komnow komnow popriy. \v 45 Poup piap-araw sohokwe sa sehe ma-ley nok, poup iha sirom mu nareysyar non me swapeykyay huonok. Sa hiykwe, a paraw hiykiaw ma lwayr hain serey mahiy-ie kawk wayr. Sawk poup iha sirom mu nareysyar mo hay piap-araw mokwe poup peyrmawk ko so eir mon lwak. Sawk enkin kokwe uwr niohney piap-araw non sohokwe piap-araw-ar nuw-wak, paraw piap ma lwak so eir mon lwak. Uwrsa yor piap-araw non pokon ko ohom seyn, hme kokwe yor liy-liy-aw senkin ya mon ousne a.” \x * \xo 12:45 \xt 2 Pi 2:20\x* \s1 Hano ipey-om, oryay-om mokwe pohom non mo? \r (Mak 3:31-35; Luk 8:19-21) \p \v 46 Jisas hiykwe uwrsa popua hay me mesor kow nonaw, sawk hyo pouh o, oryay-ih-nayh o, homkwe sa ki apau mon seme nakrok, Jisas se nion non-ohruw-a e. \v 47 Sawk uwr prueyn hiy ley nok, Jisas se senkin mekow, “Ara, hno ipey o, hno oryay-om o, emie, ki apau mon lwak. Homkwe hne nion non-ohruw-a e mesopok.” \p \v 48 Sawk hiykwe uwr hye ok ma le mekow sehe senkin makiy-mekow, “Hai hano ipey kokwe pohok non ko, seyr hano oryay-om mokwe pohom non mo?” \v 49 Hyo iha kokwe sawk hyo ki-wayh me ka-nakray me, “Ama, erey lira, hano ipey-om, oryay-om mokwe eme. \v 50 Payhokuaw, hano Aio nonkumey ko so uron ko so meyki posokwaw pyay popriy e, somokwe hano oryay, ine, ipey-om.” \x * \xo 12:50 \xt Ro 8:29\x* \c 13 \s1 Jisas hiykwe owhnan-ok wit-I wueir mon ma lanio ouhsay me lohruw-a \r (Mak 4:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 Eypok sohiy nonaw kokwe Jisas hiykwe a sehe lokriy hain nok, sa howk ki-someik mon nuw-ey ha nok, wakiawk-keyn. \v 2 Jisas hiy serey lwak menkin, uwrsa popua hay homkwe hyo owh mon-aw nuw-hokruw awndiy kawk. Hiy sawk yeyk mon sehe lwawk wakiawk-keyn. Uwrsa kraiar somokwe sawk howk ki-someik mon-aw hokruw konpakon nakrok-kay onuayk. \x * \xo 13:2 \xt Luk 5:1-3\x* \v 3 Hyo ok kraiar mokwe, hiykwe owhnan-ok non me-aw lohruw-a kow, uwrsa me kokwe. Hyo owhnan-ok kamon kokwe senkin, “Uwr prueyn hiykwe wit-i me wueir mon lanio ouh say e nakey. \v 4 Hiy wit-i seme ma lanio ouh say mokwe, wit-i har mokwe yerki mon makuayk sakuayk. Sa ahney hom onsian onsian ne nok, wit-i seme la. \v 5 Wit-i har mokwe ki nopre, mein eir mon ma lwak serey mon makuayk sakuayk. Sawk peypey pa, wit-i somokwe sa pa saw-kei, payhokuaw ki, mein eir mon ma lwak somokwe aiopey hay korey. \v 6 Sawk ey hiy kaie menkin, wit-i somokwe, ey hiy lo pour som kreik. Homkwe seme lokrue sa-okrue, payhokuaw, wit-i sohom mo meyk mokwe ki ouon-ar loksow ha pa. \v 7 Wit-i har mokwe ki, ur inan non mo ompok mon makuayk sakuayk. Sawk ur inan non hom swar nok, wit-i seme way hoaho swakuwmay som kreik. \v 8 Wit-i har mokwe ki yaprue mon makuayk sakuayk, sawk wit-i somokwe yaprue kei nok, ayay yaprue leip sawan kreik. Ayay mokwe sankaw ma-sahre leip liyay, har mokwe 100, har mokwe 60, har mokwe 30. \v 9 Ama, uwr nweyk non lwak ankin, hiykwe ok seme kwa lonuayk.” \s1 Jisas so weyn, owhnan-ok nonaw ma lohruw-a kow hom non \r (Mak 4:10-12; Luk 8:9-10) \p \v 10 Sa hyo ki-wayh hom hyo owh mon ley nok, hye senkin mesopok, “Hunkwe unsaney me kokwe ok mokwe owhnan-ok nonaw panoke mesor kow o?” \p \v 11 Hiykwe sa senkin lonuayk me, “God hiykwe hme nian kokwe, ipan po lon, hom Nonkumey so Wayr-hre-yier so ouon-aw-ok me nonkway ey hokwe. Sawk uwrsa kraiar me kokwe ipan lon pa. \v 12 Payhokuaw, suw seyr senkin, uwr prueyn hiykwe payay me nak-wayr e, hye kokwe kraiar manak-kow peykyay popriy ey. Seyr hiykwe kraiar nonok nonay nonay ie. Sawk uwr prueyn hiykwe puraw-ar nuw-wak ankin, sawk hiy payay me nak-wayr e, somokwe hyo uron ko me ma-kahya ey. \x * \xo 13:12 \xt Mat 25:29; Mak 4:25; Luk 8:18\x* \v 13 Ha owhnan-ok nonaw ma hiy-mon sorasor mo meyk mokwe senkin, \q1 Mo uwrsa hom lira hi, sawk liy lira popriy ley. Mo uwrsa hom lonuayk hi, sawk liy lonuayk nonkway popriy ley. \m \v 14 Uwrsa senkin mo weynpaweyn mokwe profet Aisaia so ok kamon hiy ma mesor hain liy-liy-aw nuw-ousne hrahra ha. Profet Aisaia hiykwe senkin mey, \q1 ‘Homkwe mo lonuayk, sawk liy nonkway popriy ley. Seyr homkwe mo lira, sawk liy lira ondway ley. \x * \xo 13:14 \xt Jon 12:40\x* \q1 \v 15 Payhokuaw, uwrsa pokon ko mo uron mokwe papo nuw-mon krahpakrah kraipakrai. Seyr hmo nweyk mokwe honon honon lonuayk, seyr hmo nene mokwe papo sapay. \q1 Senkin lon lopa hokwe, uwrsa mo nene mokwe liy lira, seyr hmo nweyk mokwe liy lonuayk, seyr hmo uron mokwe liy nanpanan nonkway, seyr homkwe hano owh mon liy ma-le, sa hakiaw kokwe hme liy ma-mon popriy kow ihey.’” \rq Ais 6:9-10\rq* \m \v 16 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin mekow, “Hmo nene o, hmo nweyk o, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak, payhokuaw hmo nene homkwe liy lira. Seyr hmo nweyk homkwe liy lonuayk. \x * \xo 13:16 \xt Luk 10:23-24\x* \v 17 Hakwe hme okar kiy-mekow, paraw kokwe profet kraiar o, uwr luw-luw-aw ihey-ar o, homkwe mey enkin hom ma lira seme lira e mon lokruok hain, sawk pase lira e. Seyr ok hom ma lonuayk seme lonuayk e mon lokruok hain, sawk pase lonuayk e.” \s1 Jisas hiykwe owhnan-ok ko meyk-ar me me-sorasor kow \r (Mak 4:13-20; Luk 8:11-15) \p \v 18 Jisas hiy makiy-sahre me, “Sei, homkwe uwr, wit-i ma louh say so owhnan-ok ko meyk-ar ke kwa lonuayk popriy. \v 19 Uwrsa, God so Wayr-hre-yier ko ok ke posokwaw lonuayk e, sawk ok sohok ko meykyar ke nonkway popriy pa lwak ankin, ok-ihey, hmo uron mon ma saro kow somokwe, Satan hiy le onok nopriy say kow ey. Uwrsa somokwe wit-i yerki ompok mon ma makuayk sakuayk hom non. \v 20 Wit-i, ki mein non mon ma makuayk sakuayk nok somokwe, uwrsa God so ok ke kar nonaw ma saw-onuayk onok pie hom non. \v 21 Uwrsa senkin somokwe God so ok mokwe hmo uron ouon-ar mon loksow kumey pa. Sa homkwe enekwei haraw-aw nakrok ey. Sawk God so ok, hom ma nak-wayr ke hokuaw kokwe low piap-araw senkin senkin hom lousne ankin, uwrsa senkin somokwe makuayk sakuayk. \v 22 Wit-i ur inan non mo ompok-aw mon ma makuayk sakuayk somokwe, seyr uwrsa God so ok me ma lonuayk hom non. Sawk homkwe hmo liwak yor arian me nanpanan sorpasor kawk, seyr yor omeme kraiar lonok ey mokwe hme me-loior kow. Yor somokwe God so ok me swakakar swakuwmay ha. Wo, God so ok hmo uron mon ma lwak somokwe, sawk ayay yaprue leip sawan kreik lopa. \x * \xo 13:22 \xt Luk 12:16-21; 1 Ti 6:9-10,17\x* \v 23 Wit-i, ki yaprue ihey-ar mon ma makuayk sakuayk somokwe, uwrsa God so ok ke ma lonuayk hom non, seyr ma nuw-nonkway popriy hom non. Uwrsa senkin somokwe ayay yaprue leip sawan kreik. Har mokwe 100, har mokwe 60, har mokwe 30, sankaw leip sawan kreik.” \s1 Pan piap-araw ko owhnan-ok \p \v 24 Enekwei sohokwe seyr Jisas hiykwe owhnan-ok kamon ke senkin makiy-mesor kow, “Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe senkin, uwr prueyn hiy wit-i yaprue me wueir mon ma louh say se hieyn lwak. \v 25 Sawk arawh enekwei, uwrsa hom anwaw lwayr sowkway menkin, uwr sohiy so awia hiy wueir mon le nayr nok, pan-i piap-araw mo i me lanio ouh say nayr, wit-i yaprue mo ompok-aw mon. Awia sohokwe senkin lon nok, nak-hakan. \v 26 Wit-i somokwe kei ohniy ie nok, leip sawan kreik, sawk pan piap-araw seyn, sipraw nak-swar. \p \v 27 Sawk wueir-yiaup-uwr sohiy so mey-uwr hom le nok, hye nian senkin amor-mesopok, ‘Hakamay ara, hunkwe wit-i yaprue me-aw po louh say pak? Sa hno wueir hokwe pan piap-araw hom nak-swar ohniy. Hai, pan piap-araw somokwe perey suko me le mo?’ \p \v 28 Sawk hiykwe senkin ma-sahre me, ‘Ara, pan piap-araw somokwe, awia prueyn hiy louh say.’ \p Sa hyo mey-uwr hom makiy-mesopok, ‘Hai hromkwe pan piap-araw somokwe liy ley eir say o?’ \p \v 29 Wueir-yiaup uwr hiykwe sa senkin makiy-sahre mekow, ‘Ohow, peie. Sa hunkwe pan piap-araw seme leir say ankin, wit yaprue-ar me siraw nak-eir say lak. \v 30 Wit o, pan piap-araw sohom o, peyr siraw siraw-aw ka non-swar ohniy ie. Sa omok wit me lompan enekwei non leir say ey. Enekwei sohiy non kokwe hakwe wit me lompan uwr me senkin mekow ey: Peyr homkwe pan piap-araw seme leir say nok, nonkon say. Somokwe ya loum ey. Sawk hano wit mokwe, hano a, wit me kawk ey mon kwa nakey kawk iarok kow.’” \s1 Owhnan-ok, now mastet-i se ma me hiy non \r (Mak 4:30-32; Luk 13:18-19) \p \v 31 Enekwei sohokwe Jisas hiykwe seyr owhnan-ok kamon kokwe hme senkin makiy-sahre mesor kow, “Ama, Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe, uwr prueyn hiy now mastet-i se hyo wueir mon ma nakey saro se hieyn. \v 32 Now-i mastet mokwe paswaw-ney nopre-ar, omeme-yok har mo ouon mon nuw-wak. Now mastet hiy owh leyr ankin, homkwe wueir-ayay lowpwarowp mo eir mon lwak, seyr now aiopey hay nuw-wak ok. Suw ahney ayaw ko homkwe hyo kueim mon sian yay sowkriy nok, hne meio iawon sowkway ok.” \s1 Owhnan-ok yis me ma me hiy non \r (Luk 13:20-21) \p \v 33 Jisas hiykwe owhnan-ok kamon kokwe seyr senkin makiy-mesor kow, “Ama, Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe, yis, sa prueyn hok ihey mo naw non ma nak-onhwayh me hieyn. Ihey mo naw, hok yis non ma nak-onhwayh mokwe, sankaw nakyay sowkriy, yowr krompri. Peypey lopa, yis somokwe sawk ihey mo naw seme nuw-mon oun sian liyay lowpway.” \s1 Jisas so yor owhnan-ok me-aw ma lohruw-a hiy non \r (Mak 4:33-34) \p \v 34 Jisas hiykwe hyo ok lowpwarowp mokwe uwrsa popua hay me owhnan-ok nonaw mesor kow. Hyo ok lowpwarowp mokwe, hiykwe puraw-aw mesor kow pa, sawk hiykwe hme owhnan-ok nonaw mesor kow. \v 35 Weyn senkin somokwe profet Aisaia so ok kamon hiy ma mesor hain so liy-liy-aw nuw-ousne hrahra ha ey. Profet Aisaia hiykwe senkin mey, \q1 “Hano woki kokwe owhnan-ok nonaw mesor ey, uwrsa me kokwe. Payay hom lwak sue e, ki ehe ma monhre pie o, enekwei sohiy so meyki o, hakwe mesor kumay ey.” \rq Sng 78:2\rq* \s1 Pan piap-araw ko owhnan-ok ko meyk-ar hok non \p \v 36 Jisas hiykwe uwrsa popua hay seme kiy-okriy hain nok, a mon ley. Sa hyo ki-wayh homkwe le nok, hye ma-mesopok, “Ara, hunkwe hreme kokwe pan piap-araw wueir mon ma swar ohniy sohok ko owhnan-ok ko meyk-ar ke liy mesor kumay kow o?” \p \v 37 Jisas hiy sa senkin ma-sahre-me, “Ama, owhnan-ok sohok ko meyk-ar kokwe senkin, uwr prueyn wit-i yaprue me wueir mon ma lanio ouh say sohokwe mo Uwrsa mo Ney hiykiaw. \v 38 Wueir hokwe, ki ohiy non. Wit-i yaprue somokwe ney God so Wayr-hre-yier ko hom non. Pan piap-araw somokwe Satan piap-araw so ney hom non. \v 39 Uwr pan piap-araw so i me ma lanio ouh say sohokwe, awia Satan hiy non. Wueir sehe lompan ompan enekwei hokwe, ki ohiy so enekwei pariawey se meir. Mey-uwr wit seme lompan ompan ey mokwe, God so mey-uwr ensel hom non. \p \v 40 Mey-uwr mo mey mokwe, hom pan piap-araw me ma leir say o, seyr ya mon ma lyay sowkriy mu o, mey somokwe enekwei pariawey-ar hokwe senkin liy-liy-aw lousne ey. \x * \xo 13:40 \xt Jon 15:6\x* \v 41 Uwrsa mo Ney hiykwe hyo ensel me kokwe ki mon me-ha ey. Ensel sohom mo mey mokwe senkin, weyn lowpwarowp uwrsa me ma mon kuayk sakuayk ey sohom o, uwrsa yor piap-araw me ma mon sohom o, seme lompan ompan ey. \x * \xo 13:41 \xt Mat 24:31; 25:31; Mak 13:27\x* \v 42 Uwrsa senkin somokwe ya aiopey hay mon way swakreik ey. Yier sohokwe eheyr senkin-awaw lyuk wayr, seyr hmo nays mokwe nak-peyk sos wayr-wayr. \x * \xo 13:42 \xt Mat 8:12\x* \v 43 Sawk uwrsa luw-luw-aw ma nuw-wak ihey, homkwe hmo Aio God so Wayr-hre-yier mon kokwe ey se hieyn lyar ey. Ama, uwr nweyk non lwak ankin, hiykwe ok seme kwa lonuayk.” \x * \xo 13:43 \xt Dan 12:3\x* \s1 Yowr meinowon non ki mon ma lwak sue ko owhnan-ok \p \v 44 Jisas hiy makiy-mesor, “Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe, yowr meinowon non hiy ki mon ma lwak sue se hieyn. Sa uwr prueyn hiy lira ondway menkin, hiy sawk makiynak-swakuwmay sue hain nok, kar aiopey hay nakey. Sawk omeme lowpwarowp hiy ma nak-wayr somokwe, hiykwe uwrsa me isay nakway lowpway nok, sa ki, yowr meinowon non sehe nak-way.” \s1 Mein kamon bis ok ma me ko owhnan-ok \p \v 45 Jisas hiy makiy-mesor, “Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe, bisnis-uwr hiy mein panpaniowni me ma lanio pawk nakway se hieyn. \v 46 Hiykwe mein panpaniowni namon, meinowon kraiar non ke lirway menkin, hiykwe ley nok, omeme lowpwarowp hiy ma nak-wayr somokwe, hiykwe uwrsa me isay nakway lowpway nok, sa mein panpaniowni sokwe nakway.” \s1 Yawk swakeyn ey mo owhnan-ok \p \v 47 Jisas hiy makiy-mesor, “Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe seyr senkin lwak, yawk, ayay senkin senkin howk ko me ma swakeyn wawk me hieyn. \v 48 Ayay hu ko hom kraiar nuw-wawk ankin, uwr homkwe sa wosion mon lowk nak-iau nok, wakiawk kreik nok, ayay seme lahan lahan kekie sowkriy ok. Yaprue mokwe, yowr mon kawk kreik, piap-araw mokwe nopriy say. \v 49 Ki ohiy so enekwei pariawey-ar hiy lousne ankin, mo senkin lwak ey. God so ensel homkwe ki mon ley neyney nok, uwrsa piap-araw me kokwe uwrsa luw-luw-aw mo ompok ko me lahan lahan ey. \v 50 Uwrsa senkin somokwe ya aiopey hay mon way swakreik ey. Yier sohokwe eheyr senkin-awaw lyuk wayr, seyr hmo nays mokwe nak-peyk sos wayr-wayr.” \x * \xo 13:50 \xt Mat 13:42; Luk 13:28\x* \s1 Ok iwon o, ok porih o, hmo owhnan-ok \p \v 51 Jisas hiy makiy-mesopok, “Homkwe owhnan-ok somokwe papo kiy-nonkway popriy o?” \p Homkwe sawk hye senkin ma-sahre onuayk me, “Oo, hromkwe papo kiy-nonkway popriy.” \p \v 52 Sawk hiykwe hme senkin makiy-mekow, “God so ok me nonkway-uwr lowpwarowp, hom Nonkumey so Wayr-hre-yier so ok me ma mon sorasor nonkway somokwe, homkwe a aiopey, omeme ihey-ar me ma kawk kreik so orih se hieyn lwak. Hiykwe omeme iwon o, omeme porih o, seme kumay mon lopri say.” \s1 Nasaret homkwe Jisas se me-puar \r (Mak 6:1-6; Luk 4:16-30) \p \v 53 Jisas hiykwe owhnan-ok seme mesor kow lowpway hain nok, yier sehe lokriy hain. \v 54 Sawk hyo yier arian mon ley nok, Juda mo hokruw-a mon lyawriy nok, God so ok me uwrsa me mesor kow. Wo, uwrsa Jisas so ok me ma lonuayk homkwe, nuw-kowkyay, sa homkiaw-ayay senkin lohruw-a, “Uwr ohokwe, hyo nonkway aiopey hay o, mey krai ipey-ar non o, hiykwe perey suko me lonok so? \x * \xo 13:54 \xt Jon 7:15\x* \v 55 Hromkwe senkin nonkway, uwr sohokwe mo a meio uwr so ney. Hyo pouh ko sa-u kokwe Maria. Hokwe mo hyo pouh-ar. Seyr hyo nay-ih nayh mokwe senkin, Jems, Josep, Saimon, Judas. \x * \xo 13:55 \xt Jon 6:42\x* \v 56 Hyo ine-ih nayh homkwe mo eme, hromo yier mon kiynuw-wayr. Hai uwr ohokwe hyo nonkway sohom o, krai sohom o, perey suko me lonokyaw so?” \v 57 Homkwe sawk Jisas se kokwe uron piap nuw-nan. Sawk Jisas hiykwe uwrsa seme kokwe senkin sehe mekow, “Yier lowpwarowp mokwe profet so uru hokwe ayaw mon lowk nakie. Sawk hyo yier arian o, hyo uwrku-saku arian o, homkwe hyo uru hokwe ayaw mon lowk nakie pey.” \x * \xo 13:57 \xt Jon 4:44\x* \p \v 58 Seyr hiykwe mey krai ipey-ar non mokwe hyo yier arian hokwe kraiar meio ousne pa, payhokuaw homkwe hye nanpanan kiykiy-ay pa. \c 14 \s1 Herot hiykwe senkin nan Jisas hiykwe Jon hu mon prouk uwr hiy non \r (Mak 6:14-29; Luk 3:19-20; 9:7-9) \p \v 1 Enekwei sohiy so meyki mon hokwe kipay Galili mo hakamay Herot hiykwe sawk mey Jisas hiy ma meio ousne seme lonuayk huon. \v 2 Sa hiykwe hyo mey-uwr me kokwe senkin kiy-iwak nanpanan mekow, “Uwr sohokwe Jon hu mon prouk uwr. Jon hiykwe papo lokrue se, sa ki-eyh ko se po ma-loksian pak. Hiykwe krai ipey-ar non sehe lwak, seyr mey krai non somokwe hiykwe sehe meio ousne.” \p \v 3 Paraw kokwe Herot hiykwe hyo aw-uwr me me-ha, Jon se nekie huonok e. Seseyn, hyo mey-uwr homkwe Jon se nekie nok, way pruwmapruw nok nok, kalabus-a mon nak-okin sakawk iarok. Payhokuaw, hyo nay-ih Filip so sah Herodias ke Herot hiykiaw ma kahya huon sohiy. \v 4 Jon hiykwe Herot se kokwe mo senkin mekow wayr-wayr, “Hwon enkin uwr prueyn so sah ke ma kahya huon hokwe, suw hunkwe God so sow me kamaun sow.” \x * \xo 14:4 \xt Wkp 18:16; 20:21; Luk 13:19-20\x* \v 5 Herot hiykwe Jon se lokin kwor krue e nanpanan kraiay lokruok, sawk hiykwe Juda me nak-hok. Payhokuaw, unsaney Juda ko homkwe senkin nan kiykiy-ay, Jon hiykwe God so profet. \x * \xo 14:5 \xt Mat 21:26\x* \p \v 6 Sawk enekwei Herot so pouh hok hye ma liwak enekwei sohiy lousne menkin, Herodias ko ney swanyo sokruan hokwe uwrsa poya-poya Herot se nion ayay ma non-hokruw a sohom mo inour mon owk lowk liyawriy kwawk. Sa Herot hiykwe senkin lira menkin, hiykwe hok owk ma lowk sokwe lira way. \v 7 Sawk Herot hiykwe hoke kokwe ok kamon ipey-ar ke sokwe sokior mekow, “Hakwe senkin loiow, hwon pay-ay se mesopok e, hakwe hne kow ey.” \p \v 8 Sa sa-ney sokruan sokukwe, hoko pouh Herodias ko uron har me lonuayk nok, Herot se senkin me, “Ara, hunkwe Jon hu mon prouk uwr so huei makwey non se lokiane yay nok, plet mon lyay nok, hane nake kow.” \p \v 9 Wo, king hiykwe sa uron aiopey hay nuw-owk kworpakwor kawk. Sawk hiy ma loiow o, uwrsa hye nion ma non-iwak sir a o, seme hokuaw kokwe, hiykwe sawk aw-uwr me seme mekow, sa sokruan sohok ko mesopok ko liy-liy-aw eyn mon e. \v 10 Sa hiykwe ok kamon senkin me-nonkway kow ha, Jon so huei se wakiane sow e. Seseyn, aw-uwr homkwe Jon so huei se sehe wakiane sow, kalabus-a ouon mon. \v 11 Sawk homkwe Jon so makwey hokwe plet kamon mon lyay nok nok, sa sokruan sokwe nakway kow ha. Sa hokwe hoko pouh ke nakway nakey kow. \v 12 Sawk Jon so ki-wayh hom senkin lonuayk menkin, homkwe le nok, Jon so owhi-sopok ke lway nok nok, ki mon lopru kwawk hain. Hom sa ma-ley nok, Jisas se mesor kow. \s1 Jisas hiykwe uwr 5000 me ayay kow-a \r (Mak 6:31-44; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13) \p \v 13 Jisas hiy Jon se ma wakiane okrue sehe lonuayk menkin, hiy sa yier sehe lokriy hain nok, yeyk kamon howk mon ma hnuawon sehe kansopra wawk nok, kipay uwrsa lopa mon hiy-hiok kuan, hyo ki-wayh me nion. Sawk uwrsa kraiar om poya-poya ko hom senkin lonuayk menkin, hom sawk ki-aw-aw lonsu oknana nok, Jisas se kokwe. \v 14 Jisas hiy kipay hiy ma ley serey mon amor-okin peykyay iau menkin, hiykwe sawk uwrsa popua hay serey nwakwon nwakwon me amnuw-ira ne. Sa hyo uron uwrsa seme ma lowk hokwe, aiopey hay nuw-ie sanonsay. Sa hmo uwrsa peik non me seme mon sasowriy sow ihey kow popriy. \p \v 15 Ey hiy pa lokin eym ohriar lwak menkin, hyo ki-wayh hom hyo owh mon le nok, hye senkin mekow, “Hakamay, ki ohokwe uwrsa lopa, seyr ey pau eyrowpwar kiynuw-wak. Hunkwe uwrsa eme kwa me-ha, homkwe hmo ayay arian me yier har mon ka ley neyney nakway a.” \p \v 16 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin makiy-sahre mekow, “Hai uwrsa poya-poya omokwe ayay yier har mon panoke ley nakway a o? Homkiaw kwa kiy-kow-a e, ayay mokwe.” \p \v 17 Jisas so ki-wayh homkwe sa hye kokwe senkin mekow, “Hromkwe ayay kraiar-ar korey. Ihey mo naw mokwe iha sirom-aw, ay hu ko mokwe ireysyaw senkin lwak.” \p \v 18 Jisas hiy kiy-me, “Sei, ayay seme hane kwa nake kow.” \v 19 Jisas hiykwe sa senkin lon, uwrsa me me-kikrweik, pan eir mon. Hiykwe ihey mo naw iha sirom-aw sohok o, ay ireys-ar sohok o, seme nopriy nok, nonkumey mon arnak-ira nok, God se nak-mesopok ihey. Sa ihey mo naw seme kamane nok, hyo ki-wayh mo iha mon lowndiy kow ha. Sa hyo ki-wayh hom seme lanio owndiy kow-a, uwrsa popua hay me kokwe. \x * \xo 14:19 \xt Mak 8:6-10\x* \v 20 Uwrsa lowpwarowp homkwe po nuw-a mue popriy. Ihey mo naw kopi kopi uwrsa hom ma la prue somokwe, Jisas so ki-wayh homkwe yowr iha seys mu nareysyar non, sankaw ma-kawk kreik nak-yay sowkriy. \v 21 Uwr ayay seme ma la mo meir mokwe 5000, ney-sa mo meir mokwe naksor pa. \s1 Jisas hiykwe hu eir mon lanio keyn \r (Mak 6:45-52; Jon 6:16-21) \p \v 22 Sohiy so meyki hokwe, Jisas hiykwe hyo ki-wayh me yeyk mon saw-me-sasay wawk, hyo peyrmawk hiok kuan naruok e, howk-menki mon. Hiykiaw kokwe uwrsa me hmo yier arian mon ma-me-sasay ha e lwak hain. \v 23 Uwrsa lowpwarowp seme ma me-sasay ha sohom mo meyki mon hokwe, hiykiaw kokwe sawk mnuw mon liau, God se mesopok e. Sawk ey hiy lokin eym lopay menkin, wo, sawk hiykiaw-aw lwak nayr, mnuw mon kokwe. \x * \xo 14:23 \xt Luk 6:12; 9:28\x* \v 24 Sawk yeyk hokwe howk iway ompok meiaw-ar sok lwak menkin, sa howniy hu-par non homkwe hmo yeyk se sehe lway miymiy-yay swa-popapop swahre-ahre huon. \p \v 25 Wo, ey po seyn kiy-nerie a, Jisas hiykiaw kokwe sawk howk-hu eir mon lanio kuan, hyo ki-wayh mo owh mon. \v 26 Sawk hyo ki-wayh hom hiy howk-hu eir mon lanio ne se lira huon menkin, homkwe sawk senkin nuw-ira hok weyrweyr krwepakrwe me, “Ohokwe poup soma.” \x * \xo 14:26 \xt Luk 24:37\x* \p \v 27 Sawk peypey pa, hyo ki-wayh me kokwe hiykiaw senkin ka-saw-me ne, “Homkwe krai lwak e, ohokwe hakiaw soma. Homkwe peie hok o.” \p \v 28 Sa hyo ki-wayh prueyn Pita hiykwe Jisas se kokwe senkin ma-sahre me, “Hakamay, sa hwon-ar lwak ankin, hunkwe hane kwa mekow, hu eir mon lanio ne e, hno owh mon kokwe.” \p \v 29 Sa Pita se kokwe Jisas hiykwe senkin maka-sahre me, “Kwa le.” \p Seseyn, Pita hiy yeyk se lokriy hain nok, hu-eir mon lanio nok, Jisas so owh mon. \v 30 Sawk hiykwe howniy hok krai ma nuw-wak sokwe lira menkin, hiykwe sa nuw-hok. Wo, hiykwe sawk hu ouon mon sehe arok-nok. Hiykwe sawk Jisas se kokwe senkin ka-okre mesopok, “Hakamay ara, hane nekie prosue e, hane hu mon peie isay opruw o.” \p \v 31 Aheyr aheyr nonaw Jisas hiykwe Pita se saw-nekie prosue nok, Pita se senkin kiy-mekow, “Hno uron hokwe paswaw-aw nan kiykiy-ay. Hai, hunkwe uron kreys non panoke nanpanan o?” \x * \xo 14:31 \xt Mat 8:26; Mak 4:39\x* \p \v 32 Hoh yeyk mon arnon-wawk menkin, howniy hok kiynuw-onkane. \v 33 Sawk Jisas so ki-wayh yeyk non homkwe Jisas so uru se senkin sehe lowk nakie me, “Okar-ar, hunkwe God so Ney-arar.” \s1 Jisas hiykwe uwrsa peik kraiar non Genesaret ko me mon-say popriy kow \r (Mak 6:53-56) \p \v 34 Homkwe howk serey mon ma hiok kuan mokwe, sa Genesaret mo kipay mon lokin peykyay iau. \v 35 Uwrsa kipay serey suko homkwe senkin lira, mo Jisas-ar. Senkin lira menkin, hom sa yier lowpwarowp ohriar ko me ok seme nuw-mesor nakian nakian ha. Sa uwrsa kipay serey suko homkwe hmo uwrsa peik non me Jisas so owh mon seme nake nene. \v 36 Sawk uwrsa peik non homkwe Jisas se senkin nuw-mesopok kraiay, “Hai, hno owh mon ma lie ey ko kopi sokukwe, hunkwe hromo uwrsa peik non me ipan liy lon nekie sapou sapou o?” Seseyn, uwrsa peik non sohom nekie sapou sapou menkin, homkwe yaprue ma-lwak. \x * \xo 14:36 \xt Mat 9:20-21\x* \c 15 \s1 God so sow mokwe apaw-om mo yor mo eir mon lwak \r (Mak 7:1-13) \p \v 1 Enekwei sohiy so meyki mon hokwe sawk Farisi har o, sow ke hiymon-sorasor uwr har o, homkwe Jerusalem ko me le nene nok, Jisas se senkin mesopok, \v 2 “Hai hno ki-wayh homkwe hromo apaw-om mo yor hreme ma hiymon sorasor me panoke kamaun sow o? Payhokuaw, hmo ayay la enekwei mokwe, homkwe hmo iha mokwe hu non peyryapeyr keyn pey.” \p \v 3 Sawk Jisas hiykwe hmo mesopok sokukwe hme kokwe senkin makiy-sahre mesopok, “Hakwe hme senkin kiy-ira, homkwe God so sow me seme kamaun sow, hmo apaw-om mo yor arian me nakruok e. Hai, yor senkin somokwe homkwe payhokuaw mon o? \v 4 God so sow kamon kokwe senkin me, ‘Homkwe hmo ipey, aio leys se kwa nan ihey. Sawk uwr prueyn hiykwe hyo ipey, aio leys se ok-piap-ok sawrwok ankin, hye kokwe kwa lokin kwor krue.’ \rq Kis 20:12; 21:17; Lo 5:16\rq* \m \v 5 Sawk homkwe uwrsa me kokwe yor piap kamon ke senkin hiy-mon sorasor, ney homkwe hmo ipey, aio leys se liy nak-me kow, ‘Ipey, aio leys ama, hakwe hehe liy hiymon ley, payhokuaw, omeme hano, hehe ma hiymon ey mokwe, hakwe God so uru se po ma-sahre me-iaup, hye kow e.’ \v 6 Wo, homkwe senkin hiy-mon sorasor, uwr prueyn hiykwe ok enkin ke lohruw-a ankin, hiykwe hyo ipey, aio leys se hiymon lopa liy lwak. Ama, suw senkin, homkwe God so ok me ouon mon seme kyor-our seipasei ha, hmo apaw-om mo sow arian me-aw lowk nakie e. \v 7 Uwr woki seys non lohruw-a uwr om, profet Aisaia hiykwe God so ok ke ma mesor kow hokwe, hiykwe mo hmo weynpaweyn ke senkin lohruw-a memeir, \q1 \v 8 ‘Uwrsa hano uru se ayaw mon ma me-ihey somokwe, hmo woki nonaw lowk nakie. Sawk hmo uron-ar mokwe hano meiaw-ar nuw-wak. \q1 \v 9 Homkwe hane puraw nuw-kampueys me-ihey lokruok. Seyr hmo sow arian hom ma hiymon sorasor somokwe, homkwe senkin nak-me-loior kow: Somokwe God so sow arian.’” \rq Ais 29:13\rq* \s1 Yor orki non mokwe pohom non mo? \r (Mak 7:14-23) \p \v 10 Seyr Jisas hiykwe uwrsa popua hay me ka-me-huonokyaw nok, hme senkin kiy-mesor kow, “Ama, hano ok ke lonuayk nok, seyr nak-nonkway popriy. \v 11 Uwr prueyn so woki ayay kumay ko penkin me la e, somokwe hye liy mon orki orki yay ley. Sawk ok, hyo woki mon ma lousne sohomkwaw, hye nian liy mon orki orki yay.” \x * \xo 15:11 \xt Mat 12:34\x* \p \v 12 Sawk Jisas so ki-wayh homkwe Jisas so owh mon le nok, hye senkin mesor kow, “Ara, hunkwe papo nonkway? Ok hwon ma mesor somokwe Farisi hom ma lonuayk mokwe, sawk hmo uron me mon piapay.” \p \v 13 Wo, Jisas hiykwe sawk owhnan-ok kamon ke senkin makiy-sahre mekow, “Hano Aio nonkumey mon ma lwak hiykwe wueir wit-i hiykiaw ma saro lopa somokwe meyk non nak-eir say ey. \v 14 Homkwe Farisi me kokwe peie londiay ondiay o, homkiaw-aw ka nakrok. Farisi homkwe uwr har me yerki mesair kow e nan, sawk hmo nene mokwe po kopyo. Sawk uwr prueyn nene kopyo non hiykwe uwr prueyn nene kopyo wayh se hyo yerki se hiymon anio nok ankin, hoh prueysyar kokwe ki-saw mon non-kuayk kwawk.” \x * \xo 15:14 \xt Luk 6:39; Ro 2:19\x* \p \v 15 Sawk Pita hiykwe Jisas se senkin makiy-mesopok, “Ara, owhnan-ok sohok ko meyk-ar kokwe, hunkwe hreme liy makiy-me sorasor kumay kow o?” \p \v 16 Jisas hiy sa senkin makiy-sahre me, “Mekwey, homkwe hano ki-wayh me, sawk homkwe nonkway paswaw nopre non payhokuaw lwak o? \v 17 Hmey, homkwe senkin nonkway pa, ayay-ar hmo woki arian non ma la amkueyn somokwe siowp-owok mon ley-neyney, sawk omok kokwe si-a mon seyn ma-nakey ow kreik. \v 18 Sawk ok piap-araw hmo woki mon ma lousne somokwe hmo uron ouon ko hom non. Seyr hme nian mon orki orki yay ey mokwe, ok sohomkwaw. \v 19 Yor piap-araw uwrsa mo uron ouon-ar ko me ma lousne sa-ousne mokwe, eme, senkin senkin uron piap-araw o, uwrsa me hin okrue yor o, yokun nweyh kane yor o, yor piap orki non o, omeme yokun lopri yor o, har me okrei, uron-saw-ok non lokin lor-a-lor kow yor o, me-kawrpakawr yor o. \v 20 Yor piap-araw senkin somokwe hme nian ma mon orki orki yay ey hom non. Sawk ayay, iha hu mon peyryapeyr keyn popriy lopa ma la somokwe, hne liy mon orki orki yay ley.” \s1 Sa prueyn Kenan ko hokwe Jisas se-aw nan kiykiy-ay \r (Mak 7:24-30) \p \v 21 Enekwei sohiy so meyki mon hokwe Jisas hiykwe hyo ki-wayh me nion yier sehe lokriy hain nok, sawk taun Tair o, Saidon o, hoho kipay serey mon hiy-ey. \v 22 Wo, sa prueyn Kenan ko,\f + \fr 15:22 \ft Sa Kenan ko sokukwe Juda-sa korey. Hoko uwrku kokwe Israel mo awia hom non.\f* kipay serey ma lwak sokukwe, hokwe sawk Jisas se kokwe senkin lokre me huon, “Hakamay, Devit so ney, hunkwe hane uron wawk owk kara! Now-awruw piap-araw hiykwe hano ney swanyo ke nuw-mon piapay wayr.” \p \v 23 Sawk Jisas hiykwe hoke kokwe ok namon pase ma-sahre onuayk me e. Sa hyo ki-wayh homkwe hye senkin sehe nuw-mesopok kraiay, “Ara, hunkwe sa sokwe me-ha e, payhokuaw, hokwe hromo meyki lanio okre me ne.” \p \v 24 Jisas hiykwe sawk senkin makiy-onuayk me, “God hiykwe hane kokwe Israel mo sipsip ma lanyan me-aw lanio pawk huonok prosue e me-ha.” \p \v 25 Sawk sa sokukwe Jisas so ohriar mon ley nok, hyo inour mon pamuow kampueys nok, senkin mesopok, “Hakamay, hane kwa hiymon.” \p \v 26 Jisas hiykwe sawk hoko mesopok sokukwe senkin makiy-onuayk me, “Hromkwe ney mo ayay mokwe nwoh me seyn kahya sasow kow-a pey. Yor senkin sokukwe yaprue-ar korey.” \p \v 27 Sawk sa sokukwe hyo ok kokwe senkin lonuayk me, “Hakamay ara, hunkwe okar me. Nwoh homkwe ney mo ayay me liy kamahya a ley, sawk homkwe hmo naykih so ayay sonkwon sonkwon, sey ko me ma makuayk sakuayk seme senaw sowsow a.” \p \v 28 Jisas hiykwe sawk hoke senkin makiy-mekow, “Akwa, hakwe hne senkin kiynuw-ira, hunkwe hane kokwe ipey-ar nuw-nan kiykiy-ay, hakwe hwon ma mesopok senkin liy-liy-aw kiynuw-mon ey.” Jisas hiy senkin me nonaw, hoko ney swanyo sokukwe yaprue ma-lwak, enekwei sohiy nonaw kokwe. \s1 Jisas hiykwe uwrsa kraiar me mon popriy kow \p \v 29 Jisas hiykwe kipay sehe lokriy hain nok, sawk howk Galili ko ki-someik mon lanio nok. Sawk mnuw mon liau nok, wakiawkeyn. \v 30 Hiy serey lwak menkin, uwrsa poya-poya homkwe sa hyo owh mon lokyah ne. Homkwe uwrsa oiow ma lomposyay o, nene kopyo non o, oiow naway naway non o, woki prorpam o, peik senkin senkin non o, seme hiy-e nene yay sowkriy kow, Jisas so sune-mawk ohriar mon. Hiykwe sa hmo peik me seme mon sasowriy sow kow lowpway. \v 31 Uwrsa poya-poya serey mon ma lwak somokwe sa seme nuw-ira kowkyay. Uwrsa woki prorpam homkwe pa ok ma-lohruw-a. Uwrsa oiow naway naway non hom seyn yaprue po ma-lwak. Uwrsa oiow-iha ma lomposyay sowkriy somokwe pau ma-lanio sayok. Seyr uwrsa nene kopyo non hom seyn pa makiy-ira. Homkwe sawk Israel mo God so uru se seme lowk nakie. \x * \xo 15:31 \xt Mak 7:37\x* \s1 Jisas hiy ayay uwrsa 4000 me ma kow-a hiy non \r (Mak 8:1-10) \p \v 32 Jisas hiykwe hyo ki-wayh me me-huonokyaw nok, hme senkin kiy-mekow, “Hakwe uwrsa eme uron nuw-owk. Uwrsa omokwe hane nion kokwe eypok krompri sankaw non-wak. Homkwe ayay lopa. Hakwe hme kokwe siowp nonaw me-ha e nan pey, hmo a arian mon kokwe. Sawk hmo owh mokwe siowp lokrue omposyay kuayk lak, yerki ompok mon kokwe.” \x * \xo 15:32 \xt Mat 14:14\x* \p \v 33 Sawk hyo ki-wayh homkwe hye senkin mekow, “Kipay ohokwe uwrsa lopa. Hromkwe ihey mo naw kraiar perey suko me lonokyaw ey mo, uwrsa poya-poya eme kow-a ey mokwe?” \p \v 34 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin ma-sahre mesopok, “Homkwe ihey mo naw mokwe pankaw mo?” \p Ki-wayh hom me, “Iha sirom mu nareys-ar sankaw lwak, ayay hu ko mokwe paswaw ney nopre, kraiar korey.” \p \v 35 Sa Jisas hiykwe uwrsa poya-poya seme ki mon me-kikrweik nok, \v 36 ihey mo naw iha sirom mu nareys-ar o, ayay hu ko nopre o, seme lonokyaw nok, God se nak-mesopok ihey. Ihey mo naw me kamane nok, ayay hu ko nopre seme nak-kama-pion nok, sa hyo ki-wayh mo iha mon lowndiy kow ha. Sa hyo ki-wayh hom seme lanio owndiy kow-a, uwrsa popua hay me kokwe. \v 37 Uwrsa lowpwarowp homkwe po nuw-a mue popriy. Sawk ihey mo naw kopi kopi ma la prue somokwe ki-wayh homkwe yowr iha sirom mu nareysyar non sankaw ma-kawk kreik nak-yay sowkriy. \v 38 Uwr ayay seme ma la mo meir mokwe 4000, ney-sa mo meir mokwe nak-sor pa. \p \v 39 Hiykwe uwrsa poya-poya me kokwe hmo yier arian mon me okswanion ha lowpway nok, sa hmo meyki mon hokwe hiykiaw o, hyo ki-wayh o, yeyk mon lwawk nok, sawk Magadan mo kipay mon hiok ney. \c 16 \s1 Meir suwon kamon nonkumey ko se ma meio mesopok hok non \r (Mak 8:11-13; Luk 12:54-56) \p \v 1 Sawk Farisi-uwr o, Sadyusi uwr o, hom Jisas so owh mon le nok, Jisas se senkin mon eykawn mesopok, hiy hme meir suwon kamon nonkumey ko se meio mesair. \x * \xo 16:1 \xt Mat 12:38; Luk 11:16\x* \p \v 2 Wo, hme kokwe hiykwe sawk senkin ma-sahre onuayk me, “Eyrowpwar lwak lopay hain ankin, homkwe senkin senaw ar-ira me lopay, ‘Ohokwe pau, ey-pow lo ey. Payhokuaw, waw-ku kokwe oupuey unkawk lopay hain.’ \v 3 Seyr leisnon mokwe homkwe senkin senaw ar-ira me nerie, ‘Ohokwe pau, sueyr howniy non lwak ey, payhokuaw waw-ku hokwe oupuey eyn lira, sawk waw homkwe non-ku se po nuw-swakuwmay.’ Okar, homkwe waw-ku kokwe senaw lira memeir popriy ohruw-a. Sawk meir suwon pokon ko enkin ma kiy-ousne omokwe, homkwe liy lira memeir ohruw-a nonkway popriy ley. \v 4 Unsaney pokon ko homkwe piap-araw, seyr God se po lokriy hain. Hai, homkwe hane kokwe meir suwon kamon ke meio e panoke mesopok o? Sohokwe liy so, hmekwe meir suwon liy kow ley. Sawk hakwe hme kokwe profet Jona so meir ke-aw mekow.” Sa Jisas hiykwe uwr seme lokriy hain nok, nuw-ey. \x * \xo 16:4 \xt Mat 12:39; Luk 11:29\x* \s1 Farisi, Sadyusi, hmo okrei-yor mokwe yis me hieyn \r (Mak 8:14-21) \p \v 5 Enekwei hyo ki-wayh hom howk-nawp menki mon ma lokuan hokwe, homkwe ihey mo naw me uron lorionay hain; homkwe nak-onokyaw nok pa. \v 6 Jisas hiykwe sawk hyo ki-wayh me kokwe senkin kiynuw-me kupaku kow, “Hey-e, homkwe iray-iray non kwa nak-wak. Farisi, Sadyusi-om mo yis, seme kwa hok.” \x * \xo 16:6 \xt Luk 12:1\x* \p \v 7 Sawk hyo ki-wayh homkwe homkiaw-ayay-aw senkin nan ohruw-a, “Ama, hiykwe mo sehe me, hromkwe ihey mo naw mokwe siraw nak-onokyaw nok pa.” \p \v 8 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh mo ok somokwe po nonkway, hiy sa hme senkin kiy-mekow, “Ama, homkwe ok senkin panoke lohruw-a o, ‘Hromkwe ihey mo naw mokwe nak-onokyaw nok pa’? Hmo nan kiykiy-ay yor mokwe paswaw-aw nopre. \v 9 Hmey, homkwe nonkway nuw-wak popriy pey? Ha ihey mo naw iha sirom-aw me, uwrsa 5000 me ma kow-a mokwe, homkwe seme pankaw nanpanan o? Ayay somei kopi kopi ma la prue mokwe, homkwe yowr pankaw kawk kreik nak-yay sowkriy mo? \x * \xo 16:9 \xt Mat 14:17-21\x* \v 10 Hai, enekwei ha, ihey mo naw iha sirom mu nareysyar non me, uwr 4000 me ma kow-a mokwe, homkwe ayay somei kopi kopi ma la prue mokwe, yowr pankaw kawk kreik nak-yay sowkriy mo? \x * \xo 16:10 \xt Mat 15:34-38\x* \v 11 Hai, suw penkin so, hom hano ok ke ma kiy-nonkway popriy pa ma lwak ohokwe? Hakwe ihey mo naw me lohruw-a pa, sawk homkwe iray-iray non kwa nak-wak, Farisi, Sadyusi-om mo yis piap-araw me.” \v 12 Hyo ki-wayh homkwe sa seme nonkway, hiykwe hme kokwe yis ihey mo naw me ma nak-mon oun sian ie ey seme me pa. Sawk hiykwe Farisi, Sadyusi om mo ok piap-araw senkin senkin seme iray-iray nonaw nak-wak e me. \s1 Pita hiykwe senkin me sanion sow kow, Jisas hiykwe Krais \r (Mak 8:27-30; Luk 9:18-21) \p \v 13 Jisas hiykwe sawk kipay, taun Sisaria Filipai ma lwak mon ley, hyo ki-wayh siraw. Enekwei sohiy non kokwe hyo ki-wayh me kokwe senkin kiy-mesopok, “Hai, uwrsa homkwe Uwrsa mo Ney se kokwe penkin kiy-ohruw me o?” \p \v 14 Sawk hyo ki-wayh homkwe hye kokwe senkin makiy-sahre mekow, “Hne kokwe har homkwe senkin me, hunkwe Jon hu mon prouk uwr, har homkwe senkin me, hunkwe Elaija. Wo, har homkwe senkin me, hunkwe Jeremaia. Har homkwe senkin me, hunkwe profet prueyn.” \x * \xo 16:14 \xt Mat 14:1-2; Mak 6:14-15; Luk 9:7-8\x* \p \v 15 Jisas hiykwe hyo ki-wayh me nian makiy-mesopok, “Hai, homkiaw kokwe hane penkin kiy-ohruw me a, hakwe posokwaw so?” \p \v 16 Sawk Pita hiy lonuayk me, senkin, “Hunkwe Krais, uwr God hiy ma liaup hiy non, hyo uwrsa me ma-huonokyaw prosue e. Hunkwe God su ma lwayr peyow peyow ey so ney-ar.” \x * \xo 16:16 \xt Jon 6:69\x* \p \v 17 Sawk Jisas hiykwe Pita se kokwe senkin mekow, “Saimon, Jona so ney ara, hunkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, ok hwon ma kiy-me somokwe, hne kokwe uwr prueyn ki ko hiy hiy-mon nanpanan ohruw-a kumay pa. Sawk hne kokwe hano Aio arian nonkumey ko hiykiaw hiymon nanpanan ohruw-a kumay kow. \x * \xo 16:17 \xt Ga 1:15-16\x* \v 18 Sa hakwe hne senkin kiy-me ley, hunkwe Pita, sa hunkwe peir ke hieyn, sa peir sohok ko eir mon kokwe, hakwe hano sios se meio kraipakrai iarok ey. Sawk lokrue-yier mo yerki-wouk hokwe sios sehe liy swakakar ley, korey law. \x * \xo 16:18 \xt Jon 1:42; Ef 2:20\x* \v 19 Hne kokwe hakwe ki, Nonkumey so Wayr-hre-yier so a-yerki me kampi kow ey se kow ey. Hunkwe ki erey mon kokwe payay me me-piar sous e, God hiy seyn, nonkumey mon piar sous. Seyr hunkwe ki erey mon kokwe payay me me-hrorsay kumay e, God hiy seyn, nonkumey mon me-hrorsay kumay kow.” \x * \xo 16:19 \xt Mat 18:18; Jon 20:23\x* \p \v 20 Jisas hiykwe sawk hyo ki-wayh me senkin nak-me-kupaku, homkwe uwr har me senkin peie mesor kow o, hiykwe Krais. \s1 Jisas hiykwe senkin me, hakwe lokrue nok, ma-loksian ok \r (Mak 8:31–9:1; Luk 9:22-27) \p \v 21 Enekwei sohiy so meyki mon hokwe Jisas hiykwe hyo ki-wayh me kokwe senkin hiy-me sorasor kumay kow wayr-wayr. Hiykwe mo Jerusalem mon manuw-iau nok, hyo owh hokwe ya non kraiar nak-oum ok. Hiykwe Juda mo uwr hakamay o, pris karmay o, sow ke hiymon-sorasor uwr o, hmo iha mon lwak ey, sa homkwe hye lokin kwor krue ey. Sawk eypok krompri so meyki mon hokwe hiykwe su ma-loksian wayr ey. \p \v 22 Pita hiy ok sokwe lonuayk menkin, hiykwe Jisas se huonok nok, meykyay mon hiy-ey ohya nok, Jisas se senkin me-sous kraiay, “Hakamay ara, korey law-ar, weynpaweyn senkin sokukwe, hno owh mon liy lousne ley.” \p \v 23 Jisas hiykwe makiy-orok swahre sow nok, Pita se senkin kiy-mekow, “Satan ara, hey-e, hano meyki meiaw-ar kwa ley. Hakwe hne senkin lira, hunkwe mein lour swanor kuayk ey se hieyn. Hwon ma lohruw-a sohokwe God so uron ko me lohruw-a pey, sawk uwr mo uron ko nian me nan ohruw-a.” \p \v 24 Seyr Jisas hiykwe hyo ki-wayh me kokwe senkin mekow, “Uwr prueyn hiykwe hano meyki mon pyay ha e mon ankin, peyr hiykwe hyo uron arian ko me meykyay mon ka kekie hain. Senkin lon nok, hyo now arian nak-okin pror kawk sawan ey se lway nok, sa seyn nak-pyay ha, hano meyki mon. \x * \xo 16:24 \xt Mat 10:38; Luk 14:27\x* \v 25 Sawk uwr prueyn hiykwe hyo wa arian se-aw yaprue hiy-wayr peyow peyow e nan ankin, hyo wa hokwe lokrue pror kawk ha. Wo, sa uwr prueyn hiykwe hano mey ke meio se lokrue ankin, hiykwe ya lira a, hyo wa hokwe yaprue lwak. \x * \xo 16:25 \xt Mat 10:39; Luk 17:33; Jon 12:25\x* \v 26 Sawk uwr prueyn hiykwe ki ohi so omeme lowpwarowp me nak-swakakar wayr ankin, sa hyo wa hokwe God se nak-nonkway pa lwak ankin, hai, omeme ki ko somokwe omok kokwe hyo wa se kokwe penkin hiymon ey so? Hai, uwr sohokwe hyo wa se kokwe pay non manon-swawos onok a? \x * \xo 16:26 \xt Mat 4:8-9\x* \v 27 Payhokuaw, Uwrsa mo Ney hiykwe hyo ensel me nion hyo orih so krai arian non nak-aye ankin, hiykwe enekwei sohiy non kokwe uwrsa lowpwarowp mo mey mokwe ya nakway a, hom mey penkin me meio e, sohom mo memeir nonaw nakway ey. \x * \xo 16:27 \xt Sng 62:12; Snd 24:12; Ro 2:6\x* \v 28 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, uwr har erey ma nakrok onuayk omokwe, homkwe saw-okrue lopa, sawk su lwayr ira huon, enekwei Uwrsa mo Ney hiy hyo Wayr-hre-yier se lay-hiynak-aye ey hokwe.” \c 17 \s1 Jisas so owh hokwe irweyk eyn loksahriy sow \r (Mak 9:2-13; Luk 9:28-36) \p \v 1 Enekwei iha sirom pruw non hiy ley lowpway menkin, Jisas hiykwe hyo ki-wayh me kokwe senkin huonokyaw nok: Pita, Jems, Jon. Jon hiykwe Jems so nay-ih hiy non. Jisas hiykwe hme kokwe mnuw kamon aiopey hay ayaw mon hiy-iau. Sawk homkwe homkiaw-aw lay-wak. \v 2 Serey lwak menkin, ki-wayh pruompri-ar mo inour mon kokwe Jisas so owh hokwe irweyk eyn loksahriy sow. Sa Jisas so ine-maku hokwe ey se hieyn nuw-yar. Hyo omeme owh ko mokwe seyr weyspey pruw-ar pruw-ar nuwnak-yar nekie nekie. \x * \xo 17:2 \xt 2 Pi 1:16-18\x* \v 3 Wo, sawk ki-wayh mo inour mon kokwe, Moses, Elaija leys hoh non-ousne ohruw-a, Jisas se nion kokwe. \p \v 4 Pita hiykwe sawk Jisas se senkin mekow, “Hakamay ara, hrom erey ma kiy-wak ohokwe yaprue. Hwon penkin nan e, hakwe a-waw-ney krompri-ar liy meio kow. Kamon hokwe hno, kamon hokwe Moses so, kamon hokwe Elaija so.” \p \v 5 Pita hiy lohruw-a nonaw, waw kamon ey se hieyn ma lyar, hok laye nok, hme maka-swakuwmay. Wo, sawk wouk-ok kamon waw sohok ko ouon mon kokwe senkin ar-me saha, “Ohokwe hano ney, hiykwe hano uron-pi ko-ar hiy non. Hano uron hokwe hye kokwe kar nuw-ey. Homkwe hyo ok ke-aw kwa lonuayk me.” \x * \xo 17:5 \xt Lo 18:15; Sng 2:7; Ais 42:1\x* \p \v 6 Jisas so ki-wayh hom ok seme lonuayk menkin, homkwe nuw-hok krwepakrwe, sawk homkwe ine ki mon saw-makuayk sakuayk won sowkway. \v 7 Sawk hiykiaw hmo owh mon le nok, hme senkin kiy-nekie sapou me, “Loksian kama, peie hok o.” \v 8 Hom ar-nonwey ira menkin, homkwe sawk uwr prueyn se lira pa, sawk Jisas se nian-aw lira. \p \v 9 Hom mnuw se laye nonaw, sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin me-sous kupaku kraiay, “Weynpaweyn arakwon hom ma lira somokwe, homkwe uwr har me peie ma-mesor kow o. Peyr Uwrsa mo Ney hiy lokrue ko se ma loksian so meyki mon hokwe, homkwe liy mesor nakian nakian.” \p \v 10 Sawk ki-wayh homkwe hye senkin ma-mesopok, “Hai, sow ke hiymon-sorasor uwr homkwe senkin panoke me mo, Elaija hiykwe Krais so peyrmawk le pie ey?” \x * \xo 17:10 \xt Mal 4:5\x* \p \v 11 Jisas hiykwe sawk ki-wayh me senkin ma-sahre onuayk me, “Ok-arar, Elaija hiykwe mo peyrmawk le ey. Seyr hiykwe uwrsa o, omeme lowpwarowp o, seme mon popriy ey. \v 12 Sawk hakwe hmekwe senkin kiynuw-me kow popriy, Elaija hiykwe mo papo le, sawk uwrsa homkwe hye lira nonkway pa. Sa hye kokwe hmo weynpaweyn piap-araw senkin senkin homkiaw ma nan sohom non mon piapay. Hane seyn, liy-liy-aw eyn ya seyn kiy-mon piapay a, uwr sehe hieyn.” \x * \xo 17:12 \xt Mat 11:14\x* \v 13 Hyo ki-wayh homkwe sa seme nonkway popriy, hiykwe hme kokwe Jon hu mon prouk uwr se mesor kow memeir. \x * \xo 17:13 \xt Luk 1:17\x* \s1 Jisas hiykwe nyo prueyn so niohney piap-araw se me-su ha \r (Mak 9:14-29; Luk 9:37-42) \p \v 14 Jisas o, hyo ki-wayh pruompri-ar o, hom uwrsa kraiar poya-poya mo owh mon lousne menkin, hmo uwr prueyn hiykwe sa Jisas so owh mon le nok, hyo inour mon pamuow kampueys wakiawkeyn nok, \v 15 Jisas se senkin mesopok, “Uwr hakamay ara, hunkwe hano ney norwayo se uron kwa wawk owk. Hiykwe lawk-lawk wayr, seyr hyo owh hokwe, piap-araw-ar nuwnak-wak. Enekwei enekwei hiykwe ya mon senaw lawk-lawk makuayk mu, seyr hu mon senaw lawk-lawk makuayk keyn. \v 16 Hakwe hno ki-wayh mo owh mon papo hiy-ey liok, sa homkwe hano ney se kokwe mon popriy kow lokruok, sawk homkwe liy so.” \p \v 17 Sa Jisas hiykwe senkin makiy-sahre mekow, “Homkwe uwrsa God se ma nan kiykiy-ay lopa hom non. Hmo uron o, weynpaweyn o, luw-luw-aw lwak pey. Hai, hakwe hme nion kokwe enekwei pankaw non-wak a? Seyr hmo weynpaweyn poya-poya mokwe hane kokwe enekwei pankaw lyay low-a-low a? Sei, hno ney se hano owh mon kwa hiy-e.” \v 18 Sawk Jisas hiykwe niohney piap-araw sehe kiynuw-ohruw kawrpakawr yay ha. Niohney piap-araw sohokwe ney sehe lokriy hain menkin, enekwei sohiy nonaw kokwe ney sohokwe sawk yaprue sehe ma-lwak. \p \v 19 Sehiy so meyki mon kokwe, Jisas so ki-wayh homkiaw, Jisas so owh mon le nok, hye senkin mesopok, “Hai, niohney piap-araw sohokwe hromkwe me-su ha pa, panoke lwak so?” \x * \xo 17:19 \xt Mat 10:1\x* \p \v 20 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh mo mesopok sokukwe senkin ma-sahre onuayk me, “Payhokuaw, hmo uron hokwe God se kokwe aiopey hay nan kiykiy-ay pa. Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, sa hmo nan kiykiy-ay hokwe now-mastet-i nopre me hieyn lwak mokwe, homkwe mnuw ehe senkin liy kiy-me, ‘Mnuw ohi, hunkwe loksian nok, kipay kamon mon ka-ley’, mnuw sohokwe hno ok ko memeir nonaw liy ka-ley. Mey lowpwarowp senkin somokwe hme kokwe honon honon liy lwak ley.” \x * \xo 17:20 \xt Mat 21:21; Luk 17:6; 1 Ko 13:2\x* \v 21 \f + \fr 17:21 \ft Grik mo mamey porih har mokwe ves 21 senkin nak-mey, Sawk mey senkin sohokwe puraw liy lousne ley. Niohney piap-araw me me-su ha e mon ankin, ayay la lopa God se mesopok hiykwaw.\f* \s1 Jisas hiy ma-sahre me, hiykwe ya lokrue a, seyr ya ma-loksian a \r (Mak 9:30-32; Luk 9:43-45) \p \v 22 Enekwei hyo ki-wayh lowpwarowp hom Galili mo kipay mon ma hokruw mokwe, Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin mekow, “Ama, Uwrsa mo Ney se kokwe uwr piap-araw mo iha mon ya seyn kiy-kow a. \x * \xo 17:22 \xt Mat 16:21\x* \v 23 Sa hye kokwe uwr piap-araw sohom lokin kwor okrue ey. Sawk eypok krompri so meyki mon hokwe, hiykwe ma-loksian nok, su ma-lwayr ok.” Wo, hyo ki-wayh hom ok senkin seme lonuayk menkin, homkwe sawk uron seme nuw-owk kworpakwor kawk. \s1 God so a se takis-meinowon ma kow hom non \p \v 24 Wo, Jisas hiykiaw o, hyo ki-wayh hom o, taun Kaperneam mon lousne iwak menkin, sawk God so a pekney-weys so takis meinowon lanio onokyaw uwr hom Pita so owh mon le nok, hye senkin kiy-mesopok, “Hmey, hno hiymon sorasor uwr hiykwe God so a pekney-weys so takis mein-owon mokwe senaw kow?” \x * \xo 17:24 \xt Kis 30:13; 38:26\x* \p \v 25 Sa Pita hiykwe senkin makiy-mekow, “Oo, hiykwe God so a so takis meinowon mokwe senaw kow.” \p Enekwei Pita hiy a mon lyawriy menkin, sawk hye kokwe Jisas so peyr-aw saw-mesopok pie, senkin, “Saimon, hunkwe penkin kiy-nanpanan o? Hai, king ki ko omokwe senkin senkin takis ma lonokyaw omokwe, uwrsa penkin ko mo iha ko me lonokyaw o? Hmo ney mo iha ko arian pak, o, uwrsa har mo pak?” \p \v 26 Pita hiykwe sa senkin ma-sahre onuayk me, “Uwrsa har mo iha ko me-aw lonokyaw.” Jisas hiy makiy-sahre me, “Mo liy-ar sora, senkin lwak ankin, king so ney arian homkwe takis mokwe liy kow ley. \v 27 Sawk hrorkwe takis-meinowon lonok uwr sohom mo uron me-aw mon ie-pa-ie e mon pey. Ara, hunkwe howk mon ley nok, an-yeik se sakeyn. Ay, hwon ma sakeyn hin pie sokukwe hunkwe lonok nok, woki ke kahwe ira. Sawk ay sohok ko woki ouon mon kokwe, hunkwe meinowon silva imon-aw ke liy lirway. Hunkwe meinowon sokwe lonok nok, hano takis o, hno takis o, takis-lonok uwr me kwa kow.” \c 18 \s1 God so Wayr-hre-yier nonkumey ko hokwe uwr seirpey-arar hokwe, penkin uwr hiy lwak a? \r (Mak 9:33-37; Luk 9:46-48) \p \v 1 Enekwei sohiy non kokwe Jisas so ki-wayh homkwe, Jisas so mon le nok, hye senkin mesopok, “Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe, uwr seirpey-arar hokwe penkin uwr hiy lwak a?” \x * \xo 18:1 \xt Luk 22:24\x* \p \v 2 Sa Jisas hiykwe ney prueyn se me-huonok nok, hmo ompok mon kiy-me orok. \v 3 Seyr hyo ki-wayh me senkin mekow, “Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, sa homkwe hmo uron mokwe ney nopre ehe hieyn kankoum lopa lwak ankin, homkwe God so Wayr-hre-yier nonkumey ko hokwe liy lyawriy ley. \x * \xo 18:3 \xt Mat 19:14; Mak 10:15; Luk 18:17\x* \v 4 Sawk unsaney, ney nopre ehe hieyn aymarowh eyn posokwaw lwak e, unsaney senkin somokwe God so Wayr-hre-yier nonkumey ko hokwe seirpey-arar lwak. \p \v 5 Seyr unsaney, ney nopre enkin se hano uru non me oue oue lon huonok ankin, suw hiykwe hane me oue oue huonok.” \x * \xo 18:5 \xt Luk 10:16; Jon 13:20\x* \s1 Ney Jisas se ma nan kiykiy-ay mokwe weyn piap-araw non peie mon kuayk o \r (Mak 9:42-48; Luk 17:1-2) \p \v 6 Jisas hiy senkin makiy-me, “Sawk unsaney har homkwe unsaney ney ehe hieyn hane ma nan kiykiy-ay me mon kuayk ankin, uwrsa senkin somokwe yor piap-araw aiopey hay ke nuw-mon. Me o, uwr senkin sohokwe sour-yawp-ar mon paraw mein aiopey hay non huei sok nuw-piynay swakeyn omprok ha lak pok. \v 7 Woiow, uwrsa ki erey suko homkwe kwa nak-hok kraiay popriy, payhokuaw, homkwe hano uwrsa me kokwe yor piap-araw non po mon kuayk sakuayk. Okar, yor piap-araw uwrsa me mon kuayk sakuayk ey mokwe senaw lousne. Woiow, sawk uwrsa yor piap-araw seme ma mon ousne homkwe kwa nuwnak-hok kraiay popriy. \p \v 8 Sa hno iha kamon o, hno sune kamon o, hne yor piap-araw mon hiymon kuayk ankin, hunkwe kiy-wakiane nok, swasow hain. Sa hunkwe iha kamon-aw, seyr sune kamon-aw lwak hokwe, yaprue. Suw hunkwe, su lwayr peyow peyow ey se liy lonok. Sa hno sune iha, hne ma hiymon kuayk sokwe wakiane sow pa lwak ankin, hne kokwe ya ma loum peyow peyow wayr ey mon way swakawk mu lak. \x * \xo 18:8 \xt Mat 5:29-30\x* \v 9 Seyr hno nene namon hokwe hne yor piap-araw mon hiymon kuayk ankin, sehe kiy-kair nok, sasow hain. Hunkwe nene namon-aw lwak hokwe, yaprue. Suw hunkwe, wayr peyow peyow ey se liy lonok. Sa hunkwe nene nareys non lwak ankin, hne kokwe ya ma loum peyow peyow wayr ey mon lway swakawk mu lak. \p \v 10 Ama, senkin kwa lon, homkwe uwrsa ney nopre enkin ehe hieyn me ouon mon peie lira nan our seipasei o. Payhokuaw, hakwe hme senkin kiy-mekow, hmo ensel nonkumey ko homkwe hano Aio so ine-maku se senaw lira wayr-wayr, nonkumey mon kokwe.” \x * \xo 18:10 \xt Luk 19:10; Hi 1:14\x* \v 11 \f + \fr 18:11 \ft Grik mo mamey porih har homkwe ves 11 ke nak-mey: Uwrsa mo Ney hiykwe mo sehe le, uwrsa ma lanyan me lanio pawk huonokyaw prosue e. \f* \s1 Sipsip ma lanyan so owhnan-ok \r (Luk 15:3-7) \p \v 12 “Hai, homkwe penkin nan o? Sa hmo uwr prueyn hiykwe sipsip 100 sankaw kow-a wayr. Sawk kamon se lanyan ankin, hiykwe ley anio pawk lopa lwak ey so? Korey. Hiykwe sipsip 99 me mnuw mon lokriy hain nok, sipsip ma lanyan sehe nuw-anio pawk nok. \v 13 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, hiykwe hyo sipsip ma lanyan sehe ma-lira way prosue ankin, hiykwe kar aiopey hay nuwnak-ey. Sawk hyo kar ley yor sipsip kamon-aw sehe ma ley sohokwe, sipsip 99 ma lanyan lopa mo eir mon lwak. \v 14 Suw seyr liy-liy-aw, hano Aio nonkumey ko so uron ko hokwe ney nopre prueyn senkin se isay okrue pror kawk ha e nan pey.” \s1 Hno wayh, hne yor piap-araw non ma mon se ma hiymon hiy non \p \v 15 “Sawk hno wayh hiykwe hne yor piap-araw ke mon mokwe, hunkwe hyo owh mon ley nok, hyo yor piap-araw sokwe hye nian mesor kumay kow, hohkiaw-aw. Sa hiykwe hno ok ke lonuayk me ankin, suw hunkwe hno wayh se po ma-mon huonok prosue. \x * \xo 18:15 \xt Luk 17:3; Ga 6:1\x* \v 16 Sa hiykwe hno ok ke lonuayk me pa lwak ankin, hunkwe kristen-wayh prueynyaw kwa me-huonok, prueynyaw lopa hokwe, prueys non kwa me-huonok. Yor senkin sohokwe, homkwe sehe meio, ok lowpwarowp hom ma lohruw-a mokwe, uwr prueys non ka liwak sir ohruw-a sakon kawk, o, uwr pruompri non, ka liwak sir ohruw-a sakon kawk. \rq Lo 19:15\rq* \m \v 17 Sawk hiykwe hmo ok me lonuayk me pa lwak ankin, hunkwe kristen-uwrsa sios ko me kwa mesor kow. Hiykwe hme lonuayk me pa lwak ankin, sei, hunkwe hye kokwe haiden o, takis lonok uwr o, seme hieyn kwa lira okriy hain. \p \v 18 Hakwe hme okar kiy-mekow, hunkwe ki erey mon kokwe payay me me-piar sous e, seyr God hiy seyn, nonkumey mon me piar sous. Seyr hunkwe ki erey mon kokwe payay me me-hrorsay kumay e, seyr God hiy seyn, nonkumey mon me-hrorsay kumay. \x * \xo 18:18 \xt Mat 16:19; Jon 20:23\x* \p \v 19 Hakwe hme senkin makiy-mekow, sawk hoh prueysyar ki erey mon kokwe payay se non-ohruw-a sakon kawk mesopok e, hano Aio nonkumey mon ma lwak hiykwe hehe liy hiymon. \x * \xo 18:19 \xt Mak 11:24; Jon 15:7\x* \v 20 Mo, uwr prueys-aw hi, seyr pruompri-aw hi, hom hano uru non kor-hokruw ankin, hakiaw kokwe seyr hme nion ompok mon non-wak.” \s1 Jisas hiykwe yor piap-araw me lorionay yor me hiy-mesor \p \v 21 Sa Pita hiy Jisas so owh mon le nok, Jisas se senkin mesopok, “Hakamay, sawk hano wayh hiy hane yor piap-araw mon mokwe, hyo yor sokukwe hakwe enekwei pankaw lorionay ha ey so? Hmey, enekwei 7, sankaw lorionay ha e?” \p \v 22 Jisas hiykwe sa senkin lonuayk me, “Hakwe hne senkin kiy-mekow, enekwei 7-aw korey. Sawk hunkwe enekwei 77, sankaw kwa lorionay ha. \x * \xo 18:22 \xt Luk 17:4\x* \p \v 23 Hakwe hme kokwe mo senkin sehe mesor kow, God so Wayr-hre-yier nonkumey ko hokwe king prueyn se hieyn. King sohokwe hiykwe hyo meinowon hyo mey-uwr hom ma lonokyaw nyanyaw prosue seme ma-mesopok mon popriy ey. \v 24 Enekwei king hiy dinau meinowon me ma lira popriy lonokyaw ey sokwe meio pie menkin, hyo mey-uwr har homkwe hmo prueyn 10 milion Kina ma lonok nyanyaw prosue se hiy-e, king so owh mon. \v 25 Sawk uwr sohokwe meinowon hiy ma lonok nyanyaw prosue somokwe liy ma-sahre kow e ko. Wo, sa King hiykwe sa sehe me, homkwe uwr sehe o, hyo ney sa o, hyo omeme lowpwarowp sohom o, seme nak-opri nok, sa uwr har hom ka nakway. Sa meinowon somokwe hyo dinau har me liy mon lop-a-lop. \p \v 26 Wo, mey-uwr sohokwe ok senkin ke lonuayk menkin, hiykwe sawk King so inour mon pamuow kampueys won nok, King se senkin lonseyn mesopok, ‘Hakamay ara, hane uron wawk owk nok, hane kor-naruok popor. Hakwe hne kokwe omok liy ma-sahre kow lowpway.’ \v 27 King hiykwe mey-uwr sohiy so ok sokwe lonuayk menkin, sa hye uron sehe nuw-owk. Hyo dinau somokwe sa sehe mon-say lowpway nok, hye isay ha. \p \v 28 Sawk mey-uwr sohiy ma-ley menkin, sa hyo mey-wayh prueyn se sehe amor-onyay nok, huei mon kiy-nekie kane kawk me, ‘Ara, hunkwe hano dinau ke kwa ma-sahre kow.’ Payhokuaw, paraw kokwe hyo mey-wayh sohokwe 10 Kina sankaw lonok nyanyaw. \p \v 29 Hyo mey-wayh hiy sawk pamuow hyo inour mon kampueys won nok, kiy-me, ‘Hane uron wawk owk nok, hane kor-naruok popor. Hakwe hne kokwe omok liy ma-sahre kow.’ \p \v 30 Sawk hiykwe hyo mey-wayh so ok ke me-puar. Hiykwe sawk aw-uwr me mekow nekie owk swakawk, kalabus-a mon. Sawk hye kokwe liy saw-isay ha ley, hyo dinau me nakway lowpway lopa lwak hokwe. \v 31 Sawk king so mey-uwr har homkwe yor piap-araw seme lira menkin, homkwe sawk uron nuw-owk kworpakwor kawk. Homkwe sa seme ley nok, hmo King se mesor kow, yor lowpwarowp hom ma lira seme. \p \v 32 Sa king hiykwe mey-uwr, 10 milion Kina ma lonok nyanyaw prosue sehe maka-me-huonok yawriy nok, senkin kiy-mekow, ‘Hunkwe mey-uwr yaprue-ar korey. Hakwe hno dinau aiopey hay kokwe sehe mon-say orionay ha, hunkiaw hane pamuow ma kampueys mesopok onseyn sohiy, hano inour mon. \v 33 Awaio, hunkwe seyr hno mey-wayh se uron nuw-owk e me, ha hne uron ma lowk senkin.’ \v 34 King hiykwe sawk aw-mar sehe nuw-ie menkin, hye kokwe sawk kalabus-a mon sehe nekie owk swakawk. Sawk aw-uwr mo iha mon sehe kow, hye kokwe sawk sehe mon nokriy nokriy yay meio, mey aiopey hay mokwe. Sawk hye kokwe liy saw-isay ha ley, hyo dinau me nakway lowpway lopa lwak hokwe. \x * \xo 18:34 \xt Mat 5:25-26\x* \p \v 35 Weyn sokukwe hano Aio nonkumey ko hiykwe seyr liy-liy-aw mon, hmo prueyn prueynyaw mokwe, hwon hno wayh so yor hno uron ko me lorionay ha lopa lwak mokwe.” \x * \xo 18:35 \xt Mak 11:25; Ef 4:32; Kol 3:13\x* \c 19 \s1 Jisas hiykwe sa ma huon okriy ha yor me lohruw-a \r (Mak 10:1-12; Luk 16:18) \p \v 1 Enekwei sohokwe Jisas hiy ok seme hiy-mesor lowpway nok, Galili mo kipay sehe kiy-okriy hain. Sawk Judia mo kipay yawp Jordan so menki mon hiy-ey. \v 2 Hiy serey mon ma ley hokwe, sawk uwrsa popua hay homkwe hye sehe nuw-onsu oknana nok. Sawk hmo peik mokwe serey mon sasowriy sow kow. \p \v 3 Sawk Farisi-uwr homkwe Jisas so owh mon le nok, hye mon-ir ey hokwe homkwe senkin mesopok, “Hmey, hromo sow mokwe, senkin po mekow pak, uwr prueyn hiykwe hyo sah ke liy lour swaweyr yay ha o, hok yor senkin senkin nopre me piap eyn meio hokwe?” \p \v 4 Jisas hiykwe sawk hmo ok mokwe senkin ma-sahre onuayk me, “Hmey, homkwe God so ok, mamey porih ko mokwe pankaw lira mesor? Paraw God hiy ki ehe ma monhre pie hokwe, hiykwe iwar mokwe senkin monhre pie, uwr o, sa o. \rq Stt 1:27; 5:2\rq* \m \v 5 Seyr God hiy kiynak-me, ‘Uwr, hyo ipey-aio me ma lokriy hain so meyk-ar hokwe senkin lwak. Uwr hiykwe hyo sah ke nion-aw sehe non-okin nasay ey, sawk hohkwe owhi kamon-awaw sehe non-wak ey.’ \rq Stt 2:24\rq* \m \v 6 Sa hohkwe owhi kreys non liy lwak ley, hohkwe owhi kamon-awaw lwak ey. Suw seyr senkin, God hiykiaw payay se me-opuon-ay saronay popriy e, uwr prueyn ki ko hiykwe peie maka-hror-sow o.” \p \v 7 Farisi hom sawk hye senkin ma-mesopok, “Hai, suw penkin so, Moses hiy senkin ma mekow hokwe, uwr prueyn hiy hyo sah ke lokriy ha ankin, hiykwe sa sokwe lokriy-ha-mamey kamon ke mey kow nok, nak-me-ha.” \rq Lo 24:1-4\rq* \p \v 8 Jisas hiy sa Farisi me senkin ma-mekow, “Moses hiykwe hme kokwe ipan sehe lon, hmo sa me me-su ha ey hokwe, payhokuaw, hmo uron mokwe kraipakrai nuw-wak. Peyr mon-ar kokwe God hiykwe hme kokwe senkin lon e nan pa. \v 9 Hakwe seyr hme senkin makiy-mekow ley, uwr prueyn so sah hokwe uwr prueyn se nion yokun non-mon pa lwak ankin, hiykwe hoke liy lour swaweyr yay ha ley. Hiykwe hyo sah ke puraw lour swaweyr yay ha ankin, sawk sa prueyn ke ma-huon ankin, suw hiykwe sa yokun yor-ar ke nuw-mon.” \x * \xo 19:9 \xt Mat 5:32; 1 Ko 7:10-11\x* \p \v 10 Sawk hyo ki-wayh homkwe hye senkin makiy-me, “Sawk sa-huon-yor sow honon honon senkin non lwak ankin, uwr homkwe sa peie huon o.” \p \v 11 Jisas hiykwe sawk senkin makiy-sahre me-nonkway kow, “Ok sokukwe uwr lowpwarowp homkwe liy lonokyaw kawk kreik ley, hmo uron mon kokwe. Sawk uwr, God hiykiaw nonkway yaprue-ar me ma kow sohomkwaw. \v 12 Suw senkin, uwr har homkwe sa huon pey, payhokuaw hmo ipey homkwe hme kokwe kopiour-aw liwak sir. Hmo har me kokwe, hakamay lwak non lei mane kreik, uwr har hom. Seyr uwr har homkwe sa-huon-yor me hyaw seme lwak, hom God so Wayr-hre-yier nonkumey so mey ke meio e hokuaw. Uwr, ok sokwe posokwaw lonok nakruok e, kwa lonok nakruok.” \s1 Jisas hiykwe God so hiymon yor ke ney nopre me hiy-nekie mesopok \r (Mak 10:13-16; Luk 18:15-17) \p \v 13 Enekwei sohokwe seyr uwrsa homkwe hmo ney paswaw-ar me Jisas so owh mon hiy-e, hiy hmo ney me nekie liyay e, seyr God se hiynak-mesopok e. Sawk Jisas so ki-wayh homkwe senkin lira menkin, sa uwrsa me hohuaw me-kupaku. \p \v 14 Sa Jisas hiykwe hyo ki-wayh me kokwe senkin mekow, “Homkwe ney paswaw seme hano owh mon kwa kiy-isay ha e, hme peie me-sous o. Payhokuaw, Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe uwrsa ney nopre eme hieyn ma lwak mo.” \x * \xo 19:14 \xt Mat 18:2-3\x* \v 15 Jisas hiykwe ney nopre seme hyo iha non nekie liyay hain lowpway nok, yier sehe lokriy hain. \s1 Uwr warkiayr omeme kraiar non hiykwe Jisas se nion ok non-ohruw-a \r (Mak 10:17-31; Luk 18:18-30) \p \v 16 Jisas hiy ley menkin, sawk uwr prueyn hiy hyo owh mon le nok, hye senkin mesopok, “Hiymon sorasor uwr ara, ha su lwayr peyow peyow ey hokwe, hakwe yor yaprue kokwe pokwe kiy-mon a?” \p \v 17 Sawk Jisas hiykwe uwr warkiayr sehe senkin mekow, “Hunkwe hane kokwe yor yaprue ke panoke mesopok o? Uwr yaprue-ar hokwe mo God hiykiaw-aw. Hunkwe su lwayr peyow peyow e mon ankin, God so sow me-aw kwa lonuayk me.” \x * \xo 19:17 \xt Wkp 18:5\x* \p \v 18 Uwr sohiy makiy-mesopok, Jisas se, “Hai, God so sow pohom non mo?” \p Sa Jisas hiy makiy-sahre me, “Hunkwe uwrsa me peie lokin kwor krue o, yokun nweyh kane yor peie meio o, uwrsa har mo omeme me yokun peie lopri o, uwrsa me okrei-ok peie lokin lor-a-lor kow o. \v 19 Hunkwe hno ipey, aio leys se yaprue kwa nan ihey. Hunkwe hno wayh-wayh me uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, hunkiaw-ayay uron-pi ko-ar ma lwak, senkin.” \rq Lo 5:16-20\rq* \p \v 20 Sawk uwr warkiayr sohokwe senkin lonuayk me, “Mo hakwe God so sow hwon ma kiy-mesor sohom mo meyki po ley lowpway. Hai, weynpaweyn kamon ha ohna ma lwak kokwe, pokwo?” \p \v 21 Jisas hiy senkin lonuayk menkin, hyekwe sa senkin mekow, “Hunkwe mnow-mnow-aw lwak ihey e mon ankin, hunkwe ley nok, hno omeme lowpwarowp, hwon ma nak-wayr somokwe uwr har me kwa isay nakway. Omeme sohom mo mein-owon mokwe, hunkwe uwrsa omeme lopa me kwa lowndiy kow. Sa nonkumey mon kokwe hunkwe omeme kraiar non lwak ey. Senkin lon nok, hano meyki nak-pyay.” \p \v 22 Sawk uwr warkiayr sohokwe Jisas so ok sokwe lonuayk menkin, hiykwe uron nuw-owk kworpakwor orok nok, ley, payhokuaw hiykwe omeme poya-poya non nak-wayr. \p \v 23 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin kiy-me, “Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, God so Wayr-hre-yier nonkumey ko hokwe uwr omeme kraiar non hom lyawriy e mon mokwe, hmekwe honon honon-ar nuw-wak. \v 24 Hakwe ok senkin makiynak-sahre me, huok kamon, kamel-ok ma me, hiykwe ku-i omeme nak-pror ey so saw nopre mon lyawriy e mon ankin, hyekwe honon honon. Sawk uwr omeme kraiar non hiykwe seyr God so Wayr-hre-yier mon lyawriy e mon ankin, hyekwe honon honon-ar nuw-wak.” \p \v 25 Ki-wayh hom ok seme lonuayk menkin, homkwe ipey-ar nuw-preiryay. Sa homkiaw-ayay senkin lohruw-a, “Hai, sa uwr penkin me huonok prosue ey mo?” \p \v 26 Jisas hiy hme lira nok, kiy-me, “Uwr me kokwe sohokwe liy so, sawk God se kokwe honon honon korey, mey lowpwarowp mokwe God hiykwe liy.” \x * \xo 19:26 \xt Jop 42:2\x* \p \v 27 Pita hiykwe sawk Jisas se senkin mekow, “Hromkwe omeme lowpwarowp po lokriy hain, hne pyay e. Hai, hromkwe sa payay me makiy-onok ey mo?” \p \v 28 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin makiy-mekow, “Hakwe hme okar kiy-mekow, enekwei God hiy ki iwon se ma-monhre ousne ey hokwe, Uwrsa mo Ney hiykwe hyo sia-king panpaniowni non mon liwak ey. Seyr hom hane ma pyay seyn, sia-king iha seys mu nareysyar non mon liwak ey. Homkwe Israel mo uwrku iha seys mu nareysyar mo weynpaweyn me lira mesor anon anon ey. \x * \xo 19:28 \xt Mat 25:31; Luk 22:30; MHO 3:21\x* \v 29 Seyr unsaney, hmo a o, oryay o, ine o, aio-ipey o, ney o, ki o, hano mey ke meio e hokuaw lokriy hain ankin, homkwe 100, sankaw lonok ey, seyr homkwe su lwayr peyow peyow ey se nak-onok. \v 30 Sawk uwrsa enekwei enkin ko peyrmawk ma liarok homkwe, omok kokwe meyki le ey. Sawk uwrsa meyki mon ma le somokwe peyrmawk liarok ey.” \x * \xo 19:30 \xt Mat 20:16; Luk 13:30\x* \c 20 \s1 Owhnan ok, mey-uwr hom wain-wueir mon ma meio hok non \p \v 1 “Suw senkin, God so Wayr-hre-yier nonkumey ko hokwe, wueir-yiaup-uwr prueyn hiy mey-uwr me ma lanio huonokyaw se hieyn. Uwr sohokwe leisnon-ar saw-oksian nerie nok, mey-uwr, hyo wueir se meio kow ey me me-huonokyaw. \v 2 Hiykwe mey-uwr mokwe silva imon imon-aw kow e me-loray, eypok kamon-aw ma meio kok somokwe.\f + \fr 20:2 \ft Enekwei Jisas hiy ma lwayr hain sohokwe, mey-uwr mo mein-owon mo meir hokwe, silva imon-aw meio nonok, eypok kamon-awaw hokwe.\f* Hiykwe senkin lon nok, hyo wain-wueir mon me-ha. \p \v 3 Sawk enekwei 9 klok ohriar eyn sok lwak menkin, hiykwe ma-ley nok, uwr har me ka-ira ne. Uwr somokwe puraw liwak sir ohruw-a, maket-yier mon kokwe. \v 4 Hiykwe hme senkin kiy-mekow, ‘Hom seyn, hano wain-wueir mon kwa ley meio. Yerki yaprue pohiy lwak e, hakwe hmo mey me liy nakway.’ \v 5 Uwr somokwe sa seme ley meio. Sawk uwr sohom mo meyki mon hokwe wueir-yiaup-uwr sohokwe 12 klok o, 3 klok o, sohiy sok maket-yier mon ma-ley nok, uwr har puraw ma nakrok me ma-ley mesopok huonokyaw nok nok, hyo wain-wueir mon ma-me-sasay ha meio, yor paraw hiykiaw ma lon senkin. \v 6 Hai, wueir-yiaup-uwr sohiy 5 klok sok maket-yier mon ma-ley lopay nok, uwr har ma nakrok-kay seme maka-ira ne. Sawk hiykwe uwr seme senkin mesopok, ‘Homkwe ey meiamei ohokwe erey mon-aw puraw panoke nakrok-kay kok o?’ \p \v 7 Uwr somokwe hye kokwe sawk senkin makiy-sahre mekow, ‘Hreme kokwe uwr posokwaw me-huonok meio ley.’ Hiykwe sa hme senkin mekow, ‘Hom seyn, kwa ley, hano wain-wueir mon mey kwa ley meio.’ \p \v 8 Eyrowpwar lwak menkin, wain-wueir-yiaup-uwr hiykwe hyo mey-uwr mo peyrmawk liarok uwr se senkin mekow, ‘Hunkwe mey-uwr me me-huonokyaw nok, yerki senkin kwa nakway. Peyr mey-uwr meyki-ar ma le meio me kwa kow pie, senkin-awaw, mey-uwr peyrmawk ma nuw-meio nerie mokwe, pariawey-ar kwa nakway ha.’ \x * \xo 20:8 \xt Wkp 19:13; Lo 24:15\x* \p \v 9 Seseyn, mey-uwr, 5 klok eyrowpwar sok ma nuw-meio lopay somokwe, silva imon imon-aw kow liyay. \v 10 Sawk mey-uwr leisnon-ar ma nuw-meio pie somokwe senkin nan, homkwe uwr har sohom mo eir-arar lonok a. Sawk korey, hmo lowpwarowp homkwe seyr silva imon imon-aw lonok liyay. \v 11 Mey-uwr leisnon-ar ma nuw-meio pie nerie somokwe, silva imon imon-aw lonok liyay menkin, homkwe sawk wueir-yiaup-uwr sehe kasaw senkin lon-peys me, \v 12 ‘Uwr meyki-ar ma le meio somokwe, aua kamon-aw nuw-meio. Sawk hromkwe leisnon-ar meio nerie, senkin-awaw, ey nuw-meio sway eym. Ey-aw li hokwe hromo owh se po lo hniyhniy yay. Sawk uwr, mey paswaw-aw ma meio somokwe, hunkwe hmo meinowon mo meir mokwe hreme ma kow, senkin kow.’ \p \v 13 Sawk wueir-yiaup-uwr hiykwe hmo prueyn se senkin ma-me kow, ‘Hano wayh ara, hakwe hne kokwe weyn piap-araw ke mon pa. Peyr-mon kokwe hunkwe hane nion kokwe mo silva imon imon-aw meio onok e po me-loray. \v 14 Homkwe hmo meinowon me lonok nok, ley. Hano uron hokwe senkin, hakwe uwr meyki ma le meio somokwe seyr hmo meinowon me hieyn liy-liy-aw kow ey. \v 15 Somokwe mo hano meinowon arian. Hano uron hiy penkin mey ke meio e nan e, mo hakiaw ma nan senkin liy-liy-aw liy meio. Homkwe seme londo me pak, ha weyn yaprue me ma me-sair hiy non?’” \p \v 16 Sawk Jisas hiykwe ok pariawey-ar kokwe senkin kiy-mekow, “Suw senkin, uwrsa enekwei enkin ko peyrmawk ma liarok homkwe, omok kokwe meyki le ey. Sawk uwrsa meyki mon ma le somokwe, omok kokwe homkwe peyrmawk liarok ey.” \x * \xo 20:16 \xt Mat 19:30; Mak 10:31; Luk 13:30\x* \s1 Jisas hiykwe hyo lokrue enekwei se ma-mesor \r (Mak 10:32-34; Luk 18:31-33) \p \v 17 Seyr enekwei Jisas hiy Jerusalem mon ma hiy-ey hokwe, hiykwe ki-wayh iha seys mu nareysyar non me huonok ohya nok, hme ok senkin lanio mesor kow nok. \v 18 “Ama, hromkwe Jerusalem mon liau ey. Sawk Uwrsa mo Ney se kokwe pris karmay o, sow ke hiymon-sorasor uwr o, hmo iha mon isay kow ey. Uwr somokwe hye senkin lira me-sakon kawk popriy ey, hye lokin kwor krue e. \x * \xo 20:18 \xt Mat 16:21; 17:22-23\x* \v 19 Seyr hye kokwe uwrkayn irweyk mo iha mon kow ey. Homkwe hye kokwe senkin lon ey, lourde kow nok, lomniy nok, lokin kwor krue ok. Sawk enekwei krompri so meyki mon hokwe hiykwe su ma-loksian wayr ey.” \s1 Jems, Jon leys so pouh ko mesopok \r (Mak 10:35-45) \p \v 20 Enekwei sohiy non kokwe, Sebedi so ney prueysyar so pouh hokwe Jisas so owh mon le, hoko ney prueysyar se nion. Hokwe Jisas so inour mon pamuow kampueys nok, hye ok kamon mesopok. \p \v 21 Sawk Jisas hiykwe hoke senkin makiy-mesopok, “Hunkwe payay se nan o?” \p Hokwe sa senkin mekow, “Ara, hakwe senkin nan, hunkwe hano ney prueysyar ehe, hno Wayr-hre-yier mon kwa me-say iwak, prueyn hokwe iha sayar mon, prueyn hokwe iha irayh mon.” \x * \xo 20:21 \xt Mat 19:28; Luk 22:30\x* \p \v 22 Sawk Jisas hiykwe hme senkin mekow, “Homkwe nonkway kiy-wak popriy pey, ok hom hane ma kiy-mesopok sokukwe. Hmey, hohkwe yiawk ha ma lowswa ey ohokwe, hohkwe seyr liy lowswa o?” \p Hohkwe sa hyo ok kokwe senkin lonuayk me, “Oo, hrorkwe liy lowswa.” \x * \xo 20:22 \xt Mat 26:39; Jon 18:11\x* \p \v 23 Jisas hiykwe hehe kokwe sa senkin mekow, “Ok-arar, yiawk ha ma lowswa ey hokwe, hohkwe seyr non-owswa ey. Sawk hoh hano iha sayar mon liwak ey o, iha irayh mon liwak ey o, senkin hakwe liy kiy-me-loray ley. Sawk yop-yop ihey-ar liwak ey senkin somokwe hano Aio hiykiaw liy kow, uwr hiykiaw ma meio kow koruay seme.” \p \v 24 Jisas so ki-wayh iha seysyar hom mesopok senkin ke lonuayk menkin, homkwe sawk uwr oryay-kiy sehe kasaw seme lon hohuaw. \v 25 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh lowpwarowp me hyo owh mon me-huonokyaw nok, hme senkin kiy-mekow, “Homkwe senkin po nonkway, haiden mo peyrmawk liarok uwr homkwe hmo uwrsa arian mo eir-ar lwak. Seyr hmo uwr hakamay lowpwarowp homkwe hmo krai se me-sair meio, uwrsa mo eir mon. \x * \xo 20:25 \xt Luk 22:25-26\x* \v 26 Sawk yor sokukwe hmo ompok mon peie lwak o. Korey law. Uwr prueyn hiykwe hmo ompok mon hmo hakamay lwak e mon ankin, hiykwe hmo mey-uwr ka lwak. \x * \xo 20:26 \xt Mat 23:11; Mak 9:35\x* \v 27 Sawk uwr prueyn hiykwe peyrmawk liarok e mon ankin, hiykwe lowpwarowp mo ouon mon ka lwak. \v 28 Suw seyr liy-liy-aw, Uwrsa mo Ney hiykwe uwrsa hom hye hiymon e le pa. Korey. Sa hiykiaw uwrsa me hiymon e le. Seyr hiykwe hiykiaw-ayay sehe kow, uwrsa kraiar me ma-huonokyaw prosue e.” \x * \xo 20:28 \xt Luk 22:27; Fl 2:7\x* \s1 Uwr nene kopyo prueysyar se ma mon popriy kow hiy non \r (Mak 10:46-52; Luk 18:35-43) \p \v 29 Enekwei sohokwe Jisas hiykwe hyo ki-wayh me nion, taun Jeriko se lokriy hain nok, ley. Sawk uwrsa popua hay homkwe Jisas se lonsu paypay. \v 30 Wo, yerki hiy ma hiy-ey sohokwe uwr nene kopyo prueys-ar sohokwe yerki meykyay serey mon non-wakiawkeyn huon. Enekwei sohokwe hoh Jisas hiy le se lonuayk menkin, hohkwe sawk ok aiopey hay senkin lokre me-huon, “Hakamay, Devit so ney-nona ara, hrere uron wawk owk kara.” \p \v 31 Uwrsa kraiar Jisas se nion ma non-ey somokwe sawk hehe senkin me-sous lokruok, “Hohkwe ok lopa non-wakiawkeyn e.” Sawk liy-ar so, hohkwe sawk ok aiopey hay-ar ma-lokre me, “Hakamay, Devit so ney-nona ara, hrere uron wawk owk kara.” \p \v 32 Sawk Jisas hiykwe om-our suarok ne nok, hehe kiy-mesopok, “Hoho uron hokwe hane kokwe pay mey ke meio e mesopok o?” \p \v 33 Hohkwe sawk Jisas se senkin mekow, “Hakamay ara, hrorkwe senkin nan, hunkwe hroro nene me kwa kamapi kow.” \p \v 34 Sa Jisas hiykwe hehe uron sehe nuw-ira kuw. Sa hyo iha ke hoho nene mon sehe nekie sapou. Sawk peypey pa, hoho nene hokwe sa sehe ma-lira. Hohkwe sawk Jisas so meyki mon sehe non-nak-pyay ha. \c 21 \s1 Jisas hiykwe Jerusalem mon kokwe king se hieyn ley \r (Mak 11:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Enekwei sohokwe homkwe ley nonaw lwak, sawk hom yier Jerusalem ohriar mon lwak menkin, homkwe yier Betfage, mnuw-ney Oliv mon ma lwak mon lousne. Sa Jisas hiykwe hyo ki-wayh prueysyar se peyrmawk me-ha. \v 2 Hiy hme kiynak-me, “Hohkwe yier seriey kwa non-ey, serey mon kokwe hohkwe liy lira, donki-pow kamon mays non ma piynay orok ke. Seyr donki sokukwe ney kamon non. Hohkwe hehe non-kahror nok nok, donki kreysyar seme erey hano owh mon lowk nake kow. \v 3 Sawk hehe kokwe ok posokwaw mesopok e, hohkwe senkin kwa makiy-sahre mekow, ‘Hakamay, hiykwe mey non so.’ Uwr sohokwe po kiy-isay ha a.” \p \v 4 Weyn somokwe seme mon ousne hrahra ha, ok paraw profet hiy ma mesor ke kiy-mon ousne sompay sompay popriy. Ok sokukwe senkin me, \q1 \v 5 “Ok okukwe uwrsa yier aiopey hay Saion ko\f + \fr 21:5 \ft Jerusalem so uru namon hokwe, paraw kokwe Juda homkwe Saion-ok me.\f* me kwa mekow, ‘Homkwe kwa kiy-ira huon, hmo king hiykwe pa hmo owh mon kiy-e ey. Hiykwe liwak marowhway uwr se hieyn donki eir mon liwak ne. Hiykwe donki-eyr samwaw so eir mon liwak ne, hmo owh mon kokwe.’” \rq Sek 9:9\rq* \p \v 6 Jisas so ki-wayh prueysyar hoh seseyn, Jisas hiykiaw ma mekow ha, senkin meio. \v 7 Hohkwe donki-pow sohok o, donki-eyr samwaw sohiy o, hehe Jisas so owh mon hiy-e nok, hoho omeme owh ko seme donki kreysyar so owh eir mon lwawr say kow. Sa Jisas hiykwe donki eir mon sehe lie iwak ha. \v 8 Uwrsa popua hay ma nuw-ondar kowpkawk kowpkawk somokwe hmo omeme owh ko me kama-seyn nok, yerki mon seyp nok kow. Uwrsa har homkwe now-kueim ma non me lokin ma-lor nok, yerki mon seyp nok kow. \v 9 Uwrsa popua hay Jisas so peyr mon ma ley o, har meyki ma le o, somokwe lowpwarowp yu senkin nak-me aun sian nok, \q1 “Hosana, Devit so ney-nona so uru hokwe ayaw-ar mon ka lwak. Uwr, Hakamay so uru non ma le ohokwe, God hiy ka hiy-mon ihey. Hosana, hyo uru hokwe eir-arar mon ka aynuw-wak.” \rq Sng 118:25-26\rq* \p \v 10 Enekwei Jisas hiy Jerusalem mon lyawriy menkin, uwrsa lowpwarowp taun ko somokwe sawk nuw-ira preiryay huon. Homkwe sa senkin mesopok, “Uwr sohokwe posokwaw soney?” \p \v 11 Uwrsa popua hay Jisas se nion ma le somokwe senkin makiy-sahre mekow, “Uwr ohokwe Jisas, profet Nasaret ko, Galili mo kipay mon ma lwak hiy non.” \s1 Mey, Jisas hiy God so a mon ma lyawriy meio hok non \r (Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 12 Sa Jisas hiy God so a pekney-weys mon lyawriy menkin, hiykwe sawk bisnis-uwr, hom bisnis-mey serey ma meio kwawk seme kiynuw-me okin su ha. Hiykwe uwr meinowon me ma non-sawos kow mo sey o, uwr ahney woukmow me ma nak-iwak sir nakway sohom mo sey o, seme nak-okin koum say kow ha. \v 13 Hiykwe bisnis-uwr seme kokwe senkin kiynak-me kow, “God so mamey porih mon kokwe senkin mey, ‘Hano a hokwe hane nian-aw mesopok a.’ Sawk homkwe yokun-uwr mo lwon-kwawk sue a po mon ousne.” \rq Ais 56:7; Jer 7:11\rq* \p \v 14 Sawk uwrsa har nene kopyo non o, owh ma lomposyay o, hom Jisas so owh mon nake nene, God so a pekneyweys mon. Sawk hiy sehe ma-mon popriy kow lowpway. \v 15 Sawk pris karmay o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, homkwe mey ipey-ar Jisas hiy ma meio ousne seme lira nok, seyr ok, ney hom senkin ma lokre me seme nak-onuayk, “Devit so ney-nona so uru ohokwe ayaw mon ka nuw-wak.” Homkwe sawk uron piap-araw seme nuw-wak. \p \v 16 Hom sawk Jisas se senkin mesopok, “Hunkwe ok, ney senkin sohom ma lokre me seme po lonuayk o?” \p Jisas hiy sa hme senkin makiy-mekow, “Oo, hakwe mo po lonuayk. Sawk homkwe ok, God so mamey mon enkin ma me kokwe lira mesor pa mo? \q1 ‘God hiykwe, ney nopre o, ney mu la ey o, hme po me sian, hyo uru se ayaw mon lowk nakie e, hmo woki non.’” \rq Sng 8:2\rq* \p \v 17 Jisas hiykwe uwrsa seme lokriy hain nok, taun Jerusalem se manak-okriy hain nok, yier Betani mon hiy-ey. Arawh enekwei hokwe hiykwe serey hiy-wayr nayr. \s1 Jisas hiy now fik se ma me som hiy non \r (Mak 11:12-14,20-24) \p \v 18 Sawk Jisas hiykwe leisnon-arar loksian nerie nok, taun Jerusalem mon mahiy-ey. Sawk enekwei sohokwe Jisas hiykwe siowp lokrue. \v 19 Sa hiykwe now-fik yerki meykyay mon liarok se ka-ira ne. Hiykwe sawk ohriar ley nok, lira, now-fik hiy i leip nak-iawon ame. Sawk now-fik sohokwe i pase leip nak-iawon e. Sa ma homkwaw lwak me-aw lira. Hiykwe sawk now-fik sehe senkin sehe kiy-me, “Hunkwe i ma-leip nak-iawon wayr-wayr lopa.” Sa peypey pa, now sohokwe sa sehe som iarok. \p \v 20 Jisas so ki-wayh homkwe hyo mey sokwe lira menkin, homkwe sa seme kowkow-yay ira me, senkin, “Now-fik ehe me, penkin kiy-on se saw-som so?” \p \v 21 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh mo ok mokwe senkin ma-lonuayk me, “Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, hunkwe God se nan kiykiy-ay ankin, seyr hunkwe imnok-amnok nan lopa lwak ankin, hunkwe now-fik se, ha ma me som, liy-liy-aw eyn liy mon. Seyr mey sohokwaw korey. Sawk hunkwe mnuw ehe senkin kiy-me ankin, ‘Mnuw ohiy, hunkwe kwa ley, hunkiaw-ayay sour yawp-ar mon maka-hnuarok keyn.’ Mnuw sohokwe senkin liy mon ousne. \x * \xo 21:21 \xt Mat 17:20; Luk 17:6; 1 Ko 13:2\x* \v 22 Seyr hunkwe God se nan kiykiy-ay ankin, hwon payay se mesopok e, God hiykwe hne liy kow.” \x * \xo 21:22 \xt Mat 7:7-11; 18:19\x* \s1 Jisas so krai hokwe posokwaw kow so? \r (Mak 11:27-33; Luk 20:1-8) \p \v 23 Enekwei sohiy non kokwe Jisas hiykwe God so a pekney-weys so a-yier mon lyawriy nok, uwrsa me hiy-mon sorasor. Sawk Jisas hiy hiy-mon sorasor nonaw, pris karmay o, Juda mo uwr hakamay o, hom hyo owh mon le nene nok, hye senkin mesopok, “Mey hwon ma meio somokwe, hunkwe hiy-wayr krai penkin non meio o? Hai, hnekwe mey seme meio ey hokwe, hiy-wayr krai posokwaw kow so?” \p \v 24 Sa Jisas hiykwe hme kokwe senkin makiy-sahre mesopok, “Ha seyn, hakwe mesopok kamon non, hme mesopok ley. Homkwe hano mesopok sokukwe ok yaprue ke ma-sahre mekow ankin, ha seyn, hme liy mekow, hiy-wayr krai, ha ma meio okukwe poso hiy-wayr krai non meio pak e. \v 25 Homkwe penkin nan o, Jon so hu mon prouk mey kokwe, God so mon po le pak, uwr ki ko mo owh ko ke po le pak?” \p Hom Jisas so mesopok sokwe lonuayk menkin, sa homkiaw-ayay-aw senkin lohruw-a nok, me, “Hromkwe penkin kiy-me ey mo? Hrom senkin me ankin, ‘God so mon le’, hiykwe sa senkin kiy-mesopok a, ‘Hai homkwe sa Jon so ok me nanpanan kiykiy-ay pa panoke lwak mo?’ \v 26 Sawk hromkwe senkin me ankin, ‘Jon so mey somokwe unsaney ki ko mo owh ko ke le’, hromkwe uwrsa popua hay me hok. Payhokuaw, uwrsa lowpwarowp homkwe Jon se kokwe senkin po lira nan liyay, hiykwe profet.” \x * \xo 21:26 \xt Mat 14:5\x* \p \v 27 Sa homkwe Jisas se kokwe senkin mekow, “Hromkwe nonkway lwak pey.” Jisas hiykwe seyr hme senkin mekow, “Ha seyn, mey, ha ma meio mokwe, hakwe hiy-wayr krai penkin non meio e, hakwe hme liy mekow ley.” \s1 Ney norwayo prueysyar so owhnan-ok \p \v 28 Sawk Jisas hiykwe Juda mo karmay me senkin makiy-mesopok, “Hai, homkwe owhnan-ok, ha ma kiy-me ey okukwe, penkin nan a? Enekwei kamon hokwe uwr prueyn hiykwe ney norwayo prueys non. Hiykwe ney prueyn so owh mon ley pie nok, hye mesopok, ‘Ney ara, pokon kokwe hunkwe wain-wueir mon kwa ley meio.’ \p \v 29 Ney sohokwe sa orih se senkin mekow, ‘Hakwe liy ley meio ley.’ Sawk ney sohokwe hyo uron se omok ma-nan sakei nok, wain-wueir mon ley meio. \p \v 30 Orih hiy ney meyki ko so mon ma-ley nok, mesopok, ‘Ney ara, pokon kokwe hunkwe wain-wueir mon kwa ley meio.’ Ney sohokwe sawk senkin mekow, ‘Oo, ha po ley meio a.’ Hiy sawk pase ley meio e.” \p \v 31 Owhnan-ok sokwe mesor lowpway menkin, Jisas hiy sa senkin mesopok, “Hai, ney prueysyar sohokwe hoho orih so uron so meyki mon posokwaw ley so?” \p Hom me, “Ney peyr-mon ma mesopok pie hiykiaw.” \p Jisas hiykwe hme senkin mekow, “Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, uwr takis meinowon lonok uwr o, yokun-sa o, homkwe God so Wayr-hre-yier mon kokwe ya lyawriy a, sawk homkiaw kokwe liy lyawriy ley. \v 32 Payhokuaw, Jon hu mon prouk uwr hiy hmo mon ma le hokwe, hiykwe yerki luw-luw-aw-ar se me-sorasor kumay kow ne. Sawk homkwe God so ok, hiy ma mesor seme nan kiykiy-ay pa. Wo, sawk takis lonok uwr o, yokun-sa o, homkwaw nan kiykiy-ay. Ama, mo hom uwrsa sohom mo uron kankoum yor me lira hi, homkiaw kokwe uron kankoum sow nan kiykiy-ay pa.” \x * \xo 21:32 \xt Luk 3:12; 7:29-30\x* \s1 Uwr, wain-wueir se ma lonkeke meio mo owhnan-ok \r (Mak 12:1-12; Luk 20:9-19) \p \v 33 Jisas hiykwe Juda mo karmay me senkin manak-mesor kow, “Homkwe owhnan-ok kamon okwe kwa manak-onuayk. Paraw kokwe uwr prueyn hiykwe wain-wueir meio nok, hir nak-yay awndiy awndiy kwawk nok, ki-saw se nak-opru, wain-i me lour ompos kreik kow ey se. Hiy senkin lon nok, i-a, uwr hom nak-iarok ira ey se nak-meio. Wo, wain-wueir sohokwe hiykwe sa bisnis-uwr har mo iha mon kow hain. Sawk hiykiaw kokwe yier se lokriy hain nok, yier meiaw-ar ko mon nuw-ey wayr. \x * \xo 21:33 \xt Ais 5:1-2\x* \v 34 Enekwei wain-ou me loun hriaw ey hiy lousne menkin, hiykwe sawk hyo mey-uwr har me me-ha, bisnis-uwr wain-wueir sehe ma meio mo owh mon, hom hye nian wain-ou har loun hriaw kow ha e, hyo mey-uwr mo iha mon. \p \v 35 Sawk bisnis-uwr wain-wueir sehe ma meio homkwe mey-uwr seme nekie sakreik liyay prosue nok, prueyn se lomniy noho noho yay ha. Sei, prueyn se kokwe nuw-okin kwor okrue yay, prueyn se kokwe mein non swama-pror kawk. \v 36 Wo, sohiy so meyki mon hokwe wain-wueir se iaup uwr hiykwe mey-uwr kraiar me ma-me-ha. Mey-uwr sohom mo meir mokwe mey-uwr paraw ma me-ha mo eir mon lwak. Bisnis-uwr wain-wueir sehe ma meio homkwe mey-uwr seme kokwe, weynpaweyn piap-araw liy-liy-aw senkin ma-lon. \v 37 Wo, sohiy so meyki mon hokwe hiykwe hyo ney arian se hmo owh mon ma-me-ha. Hiykwe senkin me, ‘Homkwe hano ney se mon komnow komnow ey.’ \p \v 38 Sawk bisnis-uwr somokwe hyo ney arian-ar se lira huon menkin, homkwe sawk homkiaw-ayay senkin lohruw-a, ‘Ohokwe wueir-yiaup-uwr so ney arian. Oue, hromkwe hye lokin kwor e, sa hyo omeme mokwe hromo ka lwak.’ \x * \xo 21:38 \xt Mat 27:18\x* \v 39 Bisnis-uwr somokwe sa hye sehe nekie nok, wain-wueir so meykyay mon lowk nakey nok, hye lokin kwor okrue yay.” \x * \xo 21:39 \xt Hi 13:12\x* \p \v 40 Jisas hiy makiy-mesopok, “Hai, homkwe penkin nanpanan o? Enekwei wain-wueir se ma iaup uwr hiykiaw le ankin, hiykwe bisnis-uwr seme penkin lon ey mo?” \p \v 41 Homkwe sawk hyo mesopok sokukwe senkin ma-sahre mekow, “Hiykwe bisnis-uwr piap-araw senkin somokwe lo kekie lowpway ey. Sawk wain-wueir sohokwe bisnis-uwr har yaprue me manak-me kow meio. Bisnis-uwr senkin somokwe homkwe wain-i leip enekwei hokwe, homkwe hye nian kokwe liy ma-loun hriaw kow.” \p \v 42 Jisas hiykwe seyr hme senkin ma-mesopok, \q1 “Hmey, homkwe God so mamey porih ko ok, enkin ma me ke, pankaw lira mesor? \q1 ‘Mein, a meio uwr hom ma me-puar hokwe, ipey-ar po lousne, a se hiymon kraipakrai ey. Hakamay hiykwe senkin meio, sa sohokwe hromo nene mon kokwe ihey-ar nuw-wak.’ \rq Sng 118:22-23\rq* \p \v 43 Hakwe hme kokwe senkin sehe kiy-me, God so Wayr-hre-yier hmo mon ma lwak se maka-hya ey, sawk unsaney God so Wayr-hre-yier so ayay me ma mon eip sawan kreik me ma-kow ey. \v 44 Sawk mein-pow sohiy so eir mon posokwaw makuayk e, hye kokwe kusamaun say nopre nopre ey. Sa mein-pow sohokwe unsaney prueyn so eir mon maka-kuayk ankin, hye kokwe maka-oun soksok sowhuan sowhuan kekie ey.”\f + \fr 21:44 \ft Grik mo mamey porih har mon kokwe ves 44 hokwe lwak pey.\f* \p \v 45 Juda mo pris karmay o, Farisi o, hom lowpwarowp Jisas so owhnan-ok seme lonuayk menkin, homkwe sa seme kiy-nonkway, owhnan-ok somokwe hiykwe hme nian lohruw-a memeir. \v 46 Sa homkwe hye nekie yerki se lira pawk lokruok, sawk homkwe uwrsa popua hay ma nuw-nwakon nwakon seme nak-hok. Payhokuaw, uwrsa homkwe Jisas se kokwe senkin lira nan, hiykwe profet. \c 22 \s1 Ayay aiopey hay, sa ma huon ey se ma lunay-a kow hok non \r (Luk 14:16-24) \p \v 1 Jisas hiykwe hme kokwe owhnan-ok nonaw senkin ma-mesor kow, \v 2 “God so Wayr-hre-yier nonkumey ko hokwe king prueyn hiy hyo ney so sa huon enekwei se ayay aiopey hay ma lunay how-say kow naruok se hieyn. \v 3 Hokruw-enekwei lwak menkin, hiykwe hyo mey-uwr me me-ha, uwr hiy paraw ma me-loray seme me-huonok e. Sawk uwr somokwe me-puar. \p \v 4 Hai, hiy mey-uwr har me ma-me-ha, uwr paraw hiy ma me-loray me senkin mekow e, ‘Kwa lonuayk, ayay mokwe hakwe papo lunay how-say. Hano bulmakau o, ayay owh ma leyr napanap o, somokwe po lokin kwor lunay how-say koruay. Omeme lowpwarowp mokwe po nuw-howsay. Ama, homkwe sa huon enekwei sohokwe kwa hokruw ne lowpway.’ \p \v 5 Sawk uwrsa somokwe mey-uwr mo ok me ma-nan kusarok pa. Sa homkwe hmo uron arian mo meyki ley neyney. Har homkwe hmo wueir arian mon ley neyney meio. Har homkwe sawk hmo bisnis-mey arian me ley meio. \v 6 Wo, hmo har ma lwak homkwe sawk king so mey-uwr seme nweyh nekie nok, hme lomniy mamniy okin kwormakwor say lowpway. \x * \xo 22:6 \xt Mat 21:35\x* \v 7 King hiykwe sawk aw-mar sehe lie. Hiy sawk hyo aw-uwr me seme me-sasay ha, hyo mey-uwr me ma mon okrue uwr seme ma-sahre lokin kwormakwor say e. Seyr hiykwe hmo taun aiopey hay se ya non nak-oum li-li-ay kow. \p \v 8 Sa hiykwe hyo mey-uwr me senkin kiy-mekow, ‘Ama, sa huon enekwei so ayay mokwe papo lunay how-say koruay. Sawk uwr, ha ma me-loray pie sohom mo yor mokwe, hakwe senkin lira memeir, homkwe hane nion liy non-iwak a ley. \v 9 Sa homkwe yerki-wouk lowpwarowp ma lon-swaseyr mon kwa ley. Homkwe uwrsa peme lonyay e, hme-aw kwa me-huonokyaw nok, sa huon enekwei ohiy so ayay me non-a e.’ \v 10 Seseyn, hyo mey-uwr homkwe sa seme ley neyney pawk nok, taun yerki lowpwarowp mon kokwe. Homkwe uwrsa piap-araw o, yaprue o, seme lirway menkin, hme me-huonokyaw nok, sa huon-a mon hiy-e. Sa huon-a sohokwe uwrsa homkwaw lie kawk prusow. \p \v 11 Uwrsa sohom nuw-hokruw iwak sir lowpway menkin, sawk king hiykiaw lyawriy nok, uwrsa seme lira. Hiykwe sawk uwr prueyn se sehe lira, uwr sohokwe hiykwe omeme owh ko kokwe sa huon enekwei ko omeme me lie nok pa. \v 12 Sa King hiykwe hye senkin mesopok, ‘Hiynap, hunkwe a erey mon kokwe, yerki penkin kiy-yawriy so? Hunkwe omeme owh ko kokwe sa huon enekwei ko omeme me lie nok pa.’ Sawk uwr sohokwe ok lopa liwak. \p \v 13 Sa king hiykwe sawk hyo mey-uwr me senkin mekow, ‘Siow, uwr ehe hyo sune-iha me kwa kiy-nekie way pruwmapruw nok, meykyay mon lowk swakawk, eym-nawp ma lwak mon. Yier sohokwe eheyr senkin-awaw lyuk wayr, seyr hmo nays mokwe nak-peyk sos wayr-wayr.’ \x * \xo 22:13 \xt Mat 8:12; 25:30; Luk 13:28\x* \p \v 14 Payhokuaw, uwrsa kraiar me po me-huonok, sawk lyawriy ey hokwe har-har-aw liaup ey.” \s1 Takis nakway ey se ma mesopok hiy non \r (Mak 12:13-17; Luk 20:20-26) \p \v 15 Sehiy so meyki mon hokwe, sawk Farisi homkwe homkiaw-aw ley hokruw nok, ok har me lohruw-a sakon kawk, Jisas se me okin lor-a-lor kow ey me. \x * \xo 22:15 \xt Mak 3:6\x* \v 16 Senkin lohruw-a sakon kawk lowpway nok, hmo ki-wayh arian o, uwr har, Herot se nion ma non-meio wayh-wayh o, hme me-ha, Jisas so owh mon. Homkwe Jisas se senkin mesopok, “Hakamay ara, hrom papo lira, hno ok mokwe okar-ar me-aw mesor, seyr hunkwe God so yor mokwe okar-ar me-aw nuw-mesor kow. Sa hunkwe uwrsa krai ipey-ar non ma lwak seme seyn hok pey. \v 17 Hunkwe penkin nan o? Hreme kwa kiy-me-kumay kow. Sisar se takis nakway yor kokwe hromo sow hokwe ipan lon o? Hmey, hromkwe hme nakway e, lwak e?” \p \v 18 Sawk Jisas hiykwe okrei-ok hmo uron ko somokwe papo nonkway, hiy sa hme senkin ma-mesopok, “Homkwe okrei-uwr moma, homkwe hane kokwe senkin panoke mesopok noweyn noweyn ir o? \v 19 Homkwe ihey mo mein-owon takis nakway ey ke hane imon kwa nake mesair kow.” Seseyn, homkwe Jisas se kokwe mein-owon imon nakey kow. \v 20 Sa Jisas hiykwe hme senkin ma-mesopok, “Hai, uwr ine-kasaw ohiy o, uru o, poso mo?” \p \v 21 Homkwe sa Jisas se senkin mekow, “Sisar so.” \p Jisas hiykwe hme senkin makiy-mekow, “Sisar se kokwe omeme Sisar so ma lwak me kwa kow, seyr God se kokwe omeme God so ma lwak me kwa kow.” \x * \xo 22:21 \xt Ro 13:7\x* \p \v 22 Sa uwr somokwe ok sokwe lonuayk menkin, homkwe sawk kiynuw-kowkyay. Hom sa hye sehe lokriy hain nok, ley neyney. \s1 Lokrue uwrsa hom ma ma-loksian ok ke ma mesopok hiy non \r (Mak 12:18-27; Luk 20:27-40) \p \v 23 Seyr eypok sohiy nonaw kokwe, sa Sadyusi homkwe mesopok kamon non nake, Jisas so mon. Homkwe senkin nan wayr, uwrsa ma lokrue ha homkwe, su liy ma-loksian wayr ley. \x * \xo 22:23 \xt Ap 23:8\x* \v 24 Homkwe Jisas se kokwe senkin mesopok, “Hiymon sorasor uwr ara, paraw kokwe Moses so sow kamon kokwe hreme senkin hiy-mon sorasor: Sawk uwr prueyn sa non hiykwe ney lopa lokrue ankin, hyo nay-ih hiykwe sa-win sokwe kwa ma-huon. Ney hiy ma kekie somokwe, hyo oryay-ih ma lokrue sohiy so uru mon lwak ey. \rq Lo 25:5\rq* \m \v 25 Paraw kokwe uwr eynay iha sirom mu nareysyar non homkwe hreme nion non-wayr. Peyr sa kokwe oryay-ih hiykiaw huon pie. Sa hiykwe ney lopa lokrue. Hyo sa-win sokukwe sa hyo nay-ih hiy ma-huon. \v 26 Hiykwe seyr ney lopa lokrue. Hai, hoho meyki ko prueyn hiy ma-sahre huon, sa sokwe-aw. Seyr hiy seyn, ney lopa ma-lokrue. Uwr iha sirom mu nareysyar non somokwe seyr sa sokwe-aw lonsayp huon liyay. Homkwe sawk ney pase kekie hain e, hme nuw-okrue lowpway. \v 27 Pariawey-ar kokwe sa hok lokrue. \v 28 Hai, hunkwe hreme liy kiy-mekow o, omok uwrsa ma lokrue ha hom ma-loksian ankin, hai, sa sokukwe poso sa ma-lwak ey ko? Payhokuaw, uwr eynay iha sirom mu nareysyar somokwe hoke-aw nuw-huon. \p \v 29 Sa Jisas hiy hme senkin makiy-sahre mekow, “Homkwe piap eyn nuw-nanpanan. Payhokuaw, homkwe God so mamey porih o, God so krai o, sohom mo kamon kokwe nonkway pey. \v 30 Uwrsa ma lokrue ha hom ma-loksian ankin, homkwe ensel nonkumey ko me hieyn lwak ey. Uwr homkwe sa ma-huon lopa, seyr sa homkwe uwr ma-liwak lopa. \v 31 Hai, uwrsa ma lokrue ha hom su ma loksian wayr se ma lohruw-a hokwe, homkwe ok, God hiy, hme ma mekow mokwe lira mesor pa mo? God hiykiaw kokwe senkin me, \v 32 ‘Hakwe Abraham so God, seyr Aisak so God, seyr Jekop so God.’ Ok somokwe hreme kokwe senkin mesair kow, God hiykwe lokrue mo God korey. Hiykwe su ma lwayr mo God.” \rq Kis 3:6\rq* \p \v 33 Uwrsa poya-poya homkwe hyo ok me lonuayk menkin, homkwe seyr hyo hiymon sorasor yor me nak-preiryay. \s1 God so sow seirpey-ar peyrmawk-ar ko hok non \r (Mak 12:28-31; Luk 10:25-28) \p \v 34 Enekwei Farisi hom ok Jisas hiy Sadyusi mo woki me ma me prorpam seme lonuayk menkin, homkwe sawk suhway seme ley hokruw. \v 35 Uwr sohom mo ompok mon kokwe Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr prueyn hiykwe Jisas se mesopok kamon ke mesopok, hye mon-ir e. \p \v 36 Hiykwe senkin mesopok, “Hiymon sorasor uwr ara, me-kupaku-ok seirpey-ar, me-kupaku-ok lowpwarowp mo peyrmawk ma liarok kokwe pohok non ko?” \v 37 Jisas hiykwe sawk uwr sehe senkin makiy-mekow, “‘Homkwe Hakamay, hmo God se kokwe uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, hmo uron lowpwarowp non, hmo wa lowpwarowp non, hmo mawkhow lowpwarowp non.’ \rq Lo 6:5\rq* \m \v 38 Me-kupaku-ok sokukwe seirpey-ar, seyr peyrmawk-ar ma lwak hok non. \v 39 Me-kupaku-ok seirpey kamon peyr ko ko meyki ma lwak kokwe senkin: ‘Hunkwe hno wayh-wayh me uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, hunkiaw-ayay uron-pi ko-ar ma lwak, senkin.’ \rq Wkp 19:18\rq* \m \v 40 Moses so sow lowpwarowp o, profet mo ok lowpwarowp o, sow kreysyar serey mon-aw sawan.” \x * \xo 22:40 \xt Ro 13:10; Ga 5:14\x* \s1 Krais hokwe poso ney so? \r (Mak 12:35-37; Luk 20:41-44) \p \v 41 Sa enekwei Farisi hom serey nuw-hokruw nonaw, Jisas hiykwe hme kokwe mesopok kamon senkin ma-mesopok, \v 42 “Ama, homkwe Krais se kokwe penkin nan o, hiykwe poso ney so?” \p Hom kiy-onuayk me, “Devit so ney-nona.” \x * \xo 22:42 \xt Jon 7:42\x* \p \v 43 Sa Jisas hiykwe hme senkin ma-mesopok, “Devit hiy God so Niohney so kueir ma me hokwe, hai, hiykwe Krais se kokwe Hakamay-ok panoke me so? Payhokuaw, Devit hiykwe senkin me, \q1 \v 44 Hakamay hiykwe hano Hakamay se senkin me, \q1 ‘Hano iha sayar mon kiy-iwak, peyr ha hno awia me hno sune ouon mon lyay sowkriy kow sehe.’ \rq Sng 110:1\rq* \m \v 45 Sa Devit hiykwe Krais se kokwe Hakamay-ok me ankin, hai, Krais hiykwe Devit so ney penkin lwak a?” \v 46 Sawk hmo prueyn hiykwe ok nopre kamon pase ma-lonuayk me e. Eypok sohiy so meyki mon hokwe homkwe Jisas se mesopok ey se nak-hok. \c 23 \s1 Farisi o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, yor piap-araw me mon wayr \r (Mak 12:38-39; Luk 11:43,46; 20:45-46) \p \v 1 Sa Jisas hiykwe uwrsa lowpwarowp sohom o, hyo ki-wayh arian sohom o, hme ok senkin mesor kow, \v 2 “Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, Farisi o, hom lowpwarowp mokwe Moses so sow me kokwe hme po hiy-mon sorasor, Moses hiykiaw ma hiy-mon sorasor hain, senkin ma hiymon sorasor wayr. \v 3 Hunkwe hmo ok me lonuayk nok, nak-pyay meio, hom ma hiymon sorasor senkin. Sawk yor piap-araw hom ma mon somokwe, hunkwe peie non-mon o. Payhokuaw, uwr somokwe ok, homkiaw ma mesor kow sohom mo meyki nakpyay pey. \x * \xo 23:3 \xt Mal 2:7-8\x* \v 4 Uwr somokwe sow honon honon mokwe uwrsa me-aw nuw-me-sasay mon nokriy nokriy-ay. Yor, low ma hei somokwe, uwrsa mo someyk mon-aw lyay low-a-low kow. Wo, homkiaw kokwe sawk uwrsa me nion iha siraw non-way pey, low somokwe. \p \v 5 Weynpaweyn lowpwarowp uwrsa sohom ma lon somokwe, uwrsa har hom hme lira me-ihey e mon. Homkwe senkin lon, owk-neyp God so ok-kopi nopre me kawk ey kokwe, homkwe sawk keirpey hay nuwnak-pror ok-sapeykyay nak-anio. Seyr ihey mo mays-kopi hmo omeme owh ko meipey mon ma sawan kreik somokwe, homkwe meiamei hay leyk sawan kreik.\f + \fr 23:5 \ft Juda mo yor kamon senkin, homkwe owk-neyp me nak-pror, God so ok-kopi nopre me kawk ey me. Sa hmo ine mon seyn nak-oksa-peykyay nak-anio. Farisi homkwe owk-neyp o, ihey mo mays-kopi o, seme keirpey hay nak-pror, uwrsa hom senkin lira nan e, homkwe God so sow me pyay uwr-ar.\f* \x * \xo 23:5 \xt Kis 13:9; Lo 6:8; Nam 15:38-39\x* \v 6 Homkwe seyr ayay hokruw-a enekwei mokwe, oyop uwrsa hom yaprue ma me-ihey ey mon lahan lahan iwak sir pie. Seyr Juda mo hokruw-a mo yop liwak ey ipey-ar seyn, homkwe senaw lahan lahan iwak sir. \v 7 Seyr homkwe maket-yier mon seme ley, uwrsa hom hme senkin me-ihey e, homkwe uwr yaprue ihey-ar. Seyr hme senkin nak-me e, ‘Hiy-mon sorasor uwr moma.’ \p \v 8 Sawk hne kokwe uwrsa homkwe senkin peie me o, hunkwe hiymon sorasor uwr. Payhokuaw, hmo hiymon sorasor uwr hokwe prueyn-awaw. Seyr hom lowpwarowp mokwe kristen wayh-wayh homkwaw. \v 9 Uwr prueyn ki erey suko seyn, homkwe hye kokwe hmo aio-ok peie me o. Payhokuaw, hmo Aio hokwe prueyn-awaw, hiykwe nonkumey mon lwak. \v 10 Uwrsa homkwe hne kokwe hmo makwey-uwr-ok peie me o. Payhokuaw, hmo makwey-uwr hokwe prueyn-awaw, hiykwe Krais. \v 11 Uwr hmo ompok mon uru aiopey hay non posokwaw lwak e mon e, hiykwe hmo mey-uwr kwa lwak. \x * \xo 23:11 \xt Mat 20:26; Mak 9:35; Luk 22:26\x* \v 12 Uwr, hyo uru arian se ayaw mon lowk nakie ankin, hyo uru hokwe ouon-ar mon mon okumey ey. Sa uwr, hyo uru arian se ouon-ar mon mon okumey ankin, hyo uru hokwe ayaw-ar mon nakie ey.” \x * \xo 23:12 \xt Jop 22:29; Snd 29:23; Luk 14:11\x* \s1 Jisas hiykwe Farisi me o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr me o, hmo okrei-yor me ok me \r (Mak 12:40; Luk 11:39-52; 20:47) \p \v 13 “Woiow, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr om, Farisi om, homkwe woki seys non uwr moma. Payhokuaw, Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe homkiaw po swapoumay sous, uwrsa me kokwe. Homkiaw kokwe lyawriy e mon pey. Sawk homkwe uwrsa yier serey ma lyawriy e ma mon seme liy isay yawriy e ko. \v 14 \f + \fr 23:14 \ft Grik mo mamey porih har mokwe ves 14 senkin nak-mey, Woiow, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr om, Farisi om, homkwe woki seys non uwr moma. Homkwe senkin lon wayr moma, sa-win mo a mon ley nok, omeme lowpwarowp sa-win hom ma nakruok seme lopri ok. Seyr homkwe God se mesopok mokwe, homkwe woki-ok nonaw puraw-aw mesopok meiamei loior. Sawk hmo yor senkin ma lon somokwe, omok kokwe God hiykwe hme kokwe aw-ok ipey hay nuw-me ey.\f* \p \v 15 Woiow, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr om, Farisi om, homkwe woki seys non uwr moma. Payhokuaw, homkwe sour-yawp-ar mon o, ki-pay lowpwarowp mon o, senkin seme ley-neyney, uwr prueyn se me weih-a-weih e, hiy hmo ki-wayh lwak e. Sawk uwr sohokwe hmo ki-wayh lwak ankin, homkwe hye kokwe sawk Satan so yier ko ney-ar se hieyn ma-mon wak, hme hieyn. Sa hyo heyn mokwe hmo heyn arian mo eir mon sankaw lwak, meir enekwei kreys non. \p \v 16 Woiow, hiy-anok anok uwr nene kopyo ama, homkwe senkin hiy-me, ‘Uwr prueyn hiykwe God so a pekney-weys non nak-oiow me ankin, ok sokukwe krai lopa. Sawk gol, God so a pekney-weys mon ma lwak sohiy non nak-oiow ankin, suw krai non lwak, hiykwe hiykiaw ma nak-oiow senkin kwa lon.’ \x * \xo 23:16 \xt Mat 15:14\x* \v 17 Uwr nene kopyo lowk la-pa-la ey ama, God so nene mon kokwe omeme seirpey-ar ma lwak hokwe pohiy lwak o? Hai gol mokwe seirpey-ar lwak pak? O, God so a pekney-weys hokwe seirpey-ar lwak pak? Senkin kwa nonkway, God so a pekney-weys hokwe eir mon lwak, seyr God so a pekney-weys hokwe gol me pekney-weys mon mnow-a-mnow ousne ihey. \v 18 Seyr homkwe senkin me, ‘Sawk uwr prueyn hiykwe hyo ok ke alta ko uru non nak-oiow sakawk kraipakrai ankin, suw krai lopa. Sawk uwr prueyn hiykwe omeme alta eir ko God se ma kow sohiy non nak-oiow ankin, suw krai non, hiykwe hiykiaw ma nak-oiow senkin kwa lon.’ \v 19 Homkwe uwr nene kopyo moma. Hai seirpey-ar mokwe pohom lwak o, omeme uwr prueyn hiy alta mon ma kekie kow sohom non pak? O, alta hokiaw kokwe seirpey-ar lwak pak? \v 20 Sawk uwr prueyn hiykwe hyo ok ke alta ko uru non nak-oiow kraipakrai ankin, suw hiykwe alta ko omeme suneykyaw nuw-nak-oiow sakawk kraipakrai. \v 21 Seyr uwr prueyn hiykwe hyo ok mokwe God so a pekney-weys so uru non nak-oiow kraipakrai ankin, hiykwe a pekney-weys sehe o, seyr uwr serey ma lwayr sehe o, sohiy non nak-oiow kraipakrai. \v 22 Seyr uwr prueyn hiykwe hyo ok me nonkumey se nak-oiow kraipakrai ankin, hiykwe seyr God so sia-king ke o, uwr serey ma liwak sehe o, sohiy non nak-oiow kraipakrai. \x * \xo 23:22 \xt Ais 66:1; Mat 5:34\x* \p \v 23 Woiow, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr om, Farisi om, homkwe woki seys non uwr moma. Homkwe hmo yor arian nopre mokwe ipey-ar nanpanan kraiay. Homkwe ayay nopre wueir ko mokwe iha seys non sankaw kekie anon anon, sawk iha seys ko kopi sirom kokwe God se kow. Homkwe yor nopre seme-aw kornak-meio, sawk God so sow ipey-ar mokwe homkwe uron po lorionay. Yor senkin mokwe, luw-luw-aw yor o, uron lowk yor o, God se nanpanan kiykiy-ay yor o, somokwe homkwe po lorionay. Sawk hakwe hme senkin me, homkwe yor ipey-ar seme kwa nak-onokyaw nakruok meio, sawk sow nopre sohom seyn, peie nak-orionay o. \x * \xo 23:23 \xt Wkp 27:30; Mai 6:8\x* \v 24 Hiy-anok anok uwr nene kopyo ama. Hmo yor mokwe senkin lwak, hu-koprakopra-ney, hmo hu lowswa ey mon ma lwak somokwe, homkwe senaw kokor. Sawk kamel, hiy hno hu lowswa ey mon ma lwon keyn sohokwe, homkwe kwahnaw nak-owswa amkueyn. \p \v 25 Woiow, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr om, Farisi om, homkwe woki seys non uwr moma. Homkwe hmo yiawk o, yowr o, orki meykyay ko me-aw peyryapeyr. Sawk hmo swaw mokwe, homkiaw omeme ompreir kawk nak-wayr yor o, hmo owh arian me-aw hiymon wayr ihey ihey o, sohom nuw-wak prusow. \x * \xo 23:25 \xt Mak 7:4\x* \v 26 Farisi nene kopyo-om, peyr homkwe hmo yiawk mo swaw me kwa peyryapeyr mnow-a-mnow ihey. Suw seyr hmo yiawk mo meykyay mokwe mnow-mnow-aw liy nuw-wak. \p \v 27 Woiow, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr om, Farisi om, homkwe woki seys non uwr moma. Homkwe peir-saw owh-mein weyspey non ma nuw-neyr me hieyn, seyr yaprue-ar nuw-ira, hmo meykyay mokwe. Sawk peir-saw mo ouon-ar mon kokwe, uwrsa mo oiow o, orki senkin senkin o, homkwaw nuw-soway soway kwawk. \x * \xo 23:27 \xt Ap 23:3\x* \v 28 Okar, homkwe seyr liy-liy-aw, uwrsa mo inour mon kokwe, homkwe luw-luw-aw ihey-ar lwak. Sawk hmo uron ouon hokwe yor senkin hom nuw-sowyay sowyay, yor woki seys non ma me-loior kow o, God so sow me ma kamaun sow yor o, sohomkwaw lwak. \x * \xo 23:28 \xt Luk 16:15\x* \p \v 29 Woiow, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr om, Farisi om, homkwe woki seys non uwr moma. Homkwe profet mo peir-saw mokwe yaprue nonaw nuw-meio kow popriy ihey wayr. Seyr uwr luw-luw-aw mo peir-saw seyn, senaw nak-huwhay kow popriy wayr. \v 30 Seyr hmo ok mokwe, senkin senaw lohruw-a, ‘Sawk enekwei paraw-uh hromo iwey-om hom ma lwayr hain mokwe, hromkwe siraw non-wayr hokwe, hromkwe iwey-om me nion profet me non-eindiay eindiay okin kwor say pa po lwak.’ \v 31 Hom ok senkin ma me somokwe homkwe homkiaw-ayay kumay-ar senkin mesair kow, homkwe uwr profet me ma lokin kwormakwor say okrue sohom mo ney-nona. \x * \xo 23:31 \xt Ap 7:52\x* \v 32 Sei, kwa nuw-ey, hmo iwey-om mo weynpaweyn piap-araw seme, kwa manak-meio saronay pipi-yay ie kama. \p \v 33 Homkwe sok moma, seyr homkwe sok piap-araw-ar mein non so ney moma. Omok God hiy uwrsa me mesor anon anon ankin, hiy hme Satan so yier mon me-ha ey hokwe, homkwe penkin hakan ey mo? \x * \xo 23:33 \xt Mat 3:7; 12:34; Luk 3:7\x* \v 34 Hakwe hmo owh mon kokwe uwr senkin me seme me-ha ey, profet har o, uwr nonkway yaprue non o, hiymon sorasor uwr o. Sawk uwr somokwe homkwe senkin lon ey, hmo har mokwe homkwe lokin kwor okrue ey, seyr hmo har mokwe, now mon nak-okin pror kawk sawan ey. Uwr sohom mo har mokwe homkwe now non horun ey, hmo hokruw-a mon. Uwr sohom mo har mokwe homkwe nuw-nwaksu nokriy nokriy yay nok ey, taun har-har mon. \v 35 Hakwe hme senkin kiy-mekow, uwr luw-luw-aw mo nioh lowpwarowp ki mon ma swa-nonsow mo nioh-mawk-liy mokwe hmo owh mon lwak. Homkwe hmo yor uwr luw-luw-aw me ma lokin kwor okrue somokwe, peyr homkwe Abel se lokin kwor ha pie, homkwe senkin-awaw nuw-mon honsi honsi ne, ehe Sekaraia, Berekia so ney se nak-our swapeykyay okin kwor okrue. Hye kokwe erey alta, erey God so a ompok ompok-aw serey suko se lokin kwor okrue. \x * \xo 23:35 \xt Stt 4:8; 2 Sto 24:20-21\x* \v 36 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, unsaney pokon ko mokwe ya nuw-mon piapay a, unsaney sohom mo nioh-mawk-liy me hokuaw mokwe.” \s1 Jisas hiykwe yier Jerusalem se lyuk \r (Luk 13:34-35; 19:41-44) \p \v 37 Enekwei sohiy non kokwe Jisas hiykwe yier Jerusalem se kokwe senkin lohruw-a, “Wo Jerusalem ey, homkwe profet me senaw lokin kwor okrue, seyr homkwe, uwr, God hiy hmo owh mon ma me-ha me mein non senaw swama-kwor okrue. Enekwei lowpwarowp mokwe, hakwe, hmo ney me senaw me-okrar lokruok, ahney kakaruk-pow ke hieyn, hoko ney me po me-okrar, someykyow ouon mon lwak sue e. Sawk homkwe hyaw nuw-wak. \v 38 Homkwe kwa lonuayk, omok kokwe God hiykwe Jerusalem mo a pekney-weys se lokriy hain ley, sawk a sohokwe a-hyaw lwak ey. \x * \xo 23:38 \xt 1 Kin 9:7-8; Jer 22:5\x* \v 39 Payhokuaw, hakwe hme kokwe senkin sehe kiy-me, homkwe hane lira lopa lwak ey, senkin-awaw, sa omok hom senkin me non, ‘Uwr, Hakamay so uru non ma le ohokwe, God hiy ka hiy-mon ihey.’” \rq Sng 118:26\rq* \c 24 \s1 God so a pekney-weys se omok ma mon piapay ey se ma lohruw-a hiy non \r (Mak 13:1-2; Luk 21:5-6) \p \v 1 Jisas hiykwe God so a pekney-weys se lokriy hain menkin, sa hyo ki-wayh hom hyo owh mon le nok, God so a pekney-weys so a lowpwarowp me hye mesair kow. \v 2 Sawk hiykwe hyo ki-wayh me senkin kiy-mesopok, “Ama, homkwe God so a pekney-weys seme po lira? Hakwe hme okar-ar kiy-mekow, omeme lowpwarowp hom ma kiy-ira omokwe, enekwei ya le a, a sohiy so mein mokwe hmo yop arian mon eirposapos ma liawon sowkway ey lopa. Somokwe ki mon-aw nuw-mon housay makuayk sakuayk lowpway ey.” \x * \xo 24:2 \xt Luk 19:44\x* \s1 Jisas hiykwe yor piap-araw kraiar omok lousne ey me lohruw-a \r (Mak 13:3-13; Luk 21:7-19) \p \v 3 Jisas hiykwe mnuw Oliv mon wakiawk menkin, sawk hyo ki-wayh homkiaw-aw hyo owh mon le nok, hye senkin mesopok, “Ara, hreme kwa kiy-mekow nonkway, weynpaweyn somokwe pohiy sok lousne ey mo? Seyr hno le enekwei o, ki ohiy so enekwei pariawey-ar o, meir penkin hok lousne pie a?” \p \v 4 Jisas hiy sawk hmo mesopok sokukwe senkin ma-sahre mekow, “Homkwe iray-iray non kwa lwak, sawk uwr prueyn hiy hme okrei senaw me-loior kow. \v 5 Hakwe hme senkin sehe mekow, payhokuaw omok kokwe uwr kraiar homkwe hano uru non le. Uwr somokwe senkin me ne ey, ‘Hakwe Krais.’ Seyr homkwe uwrsa kraiar me okrei-ok non me-loior huonok ey. \x * \xo 24:5 \xt Mat 24:23-24; 1 Jn 2:18\x* \v 6 Seyr homkwe kipay har, aw lono me ya lonuayk a, seyr ok anyan, aw lono me ya lonuayk a. Sawk homkwe iray-iray non-aw kwa nak-wak, peie preiryay o. Okar, weynpaweyn senkin somokwe mo lousne, sawk enekwei pariawey-ar hokwe lwak he. \v 7 Omok kokwe uwrku har homkwe aw eysawk eysawk lono ey. Seyr yier, king hom ma hiy-wayr mokwe, aw eysawk eysawk lono ey. Enekwei sohokwe siowp lokrue enekwei hom lousne ok, seyr kina poya-poya hom lousne ok, yier serey serey mon kokwe. \v 8 Weynpaweyn piap-araw lowpwarowp somokwe, sa prueyn hok ney sumow ma swaun pie ke hieyn lwak ey. \p \v 9 Enekwei sohiy lousne ankin, hme kokwe uwr piap-araw mo iha mon kow nok, hme yor piap-araw non mon yorpayor nok, hme lokin kwor-ma-kwor okrue ok. Seyr hom hane-aw ma nan kiykiy-ay se hokuaw hokwe, uwrsa kipay lowpwarowp ko homkwe hme lono-way wayr ey. \x * \xo 24:9 \xt Mat 10:22\x* \v 10 Enekwei sohiy non kokwe uwrsa kraiar mo nan kiykiy-ay yor mokwe ya makuayk sakuayk a, seyr homkiaw-ayay uwr piap-araw mo iha mon kow ey, seyr homkiaw-ayay lono-way wayr ey. \v 11 Seyr, okrei-profet kraiar hom kiynuw-ousne nok, uwrsa kraiar me okrei-ok non me-loior huonok ok. \x * \xo 24:11 \xt Mat 24:5,24; 1 Jn 4:1\x* \v 12 Seyr hmo wayh-wayh me uron-pi ko-ar ma lwak yor mokwe weyp seme lwak ey, payhokuaw yor piar-araw hom ayaw-ar ma nuw-ie sohiy. \v 13 Sawk uwrsa enekwei pariawey-ar se senkin-awaw ma lorok kraiay wayr naruok somokwe, God hiykwe liy huonok prosue. \x * \xo 24:13 \xt Mat 10:22\x* \v 14 Sa God so Wayr-hre-yier so ok-ihey kokwe kipay lowpwarowp mon lanio mesor kow nok ey, seyr uwrsa kipay kamon kamon-aw ko me hiymon kumay hrahra ey. Sohiy so meyki hokwe enekwei pariawey-ar hiy kiynuw-ousne ok.” \x * \xo 24:14 \xt Mat 28:19\x* \s1 Ompay piap-araw hiykwe ya lousne a \r (Mak 13:14-23; Luk 21:20-24) \p \v 15 Jisas hiy makiynak-me, senkin, “Omok kokwe homkwe ompay piap-araw-ar profet Daniel hiy ma mesor hain hiy lousne se lira ey. Ompay piap-araw sohokwe God so a pekney-weys so ampok mon liarok ey.” (Uwr, ok okwe posokwaw lira mesor e, kwa nanpanan popriy.) \x * \xo 24:15 \xt Dan 9:27; 12:11\x* \v 16 “Enekwei sohiy lousne ankin, uwrsa Judia mo kipay mon ma lwayr somokwe mnuw mon kwa hakan iau. \v 17 Seyr enekwei sohiy non kokwe uwr prueyn hiykwe hyo a-aynou mon liwak ankin, hiykwe hyo omeme ampok ko me peie ma-lyawriy opri o. \x * \xo 24:17 \xt Luk 17:31\x* \v 18 Seyr uwr prueyn hiykwe wueir mon lwak ankin, hiykwe hyo omeme owh ko meiamei, a mon ma lwak sokwe peie ma-ley way o. \v 19 Woiow, enekwei senkin lwak ankin, sa ney swaw non o, sa ney nopre non mu ma la sohom o, hme kokwe honon honon lwak ey. \v 20 Homkwe Aio God se kwa mesopok kraiay. Hom hakan sakan ey mokwe sawk weyp enekwei o, sabat-enekwei o, sohiy non hakan sakan lopa ka lwak. \v 21 Payhokuaw enekwei sohiy non kokwe, low piap-araw-ar hom uwrsa me mon nokriy nokriy-ay ey. Seyr enekwei piaparaw senkin sohokwe paraw kokwe lousne pa, enekwei God hiy ki ehe ma mon-hre pie hokwe. Seyr omok seyn, enekwei piap-araw senkin sohokwe ma-lousne lopa. \x * \xo 24:21 \xt Dan 12:1\x* \v 22 Aio God hiykwe enekwei piaparaw sohokwe haraw mon wak pa lwak hokwe, unsaney prueyn inaw liy lwayr ley. Sawk uwrsa hiykiaw ma lahan iaup me hokuaw kokwe, hiykwe enekwei somokwe haraw-aw sehe mon wak. \p \v 23 Enekwei enkin ohokwe uwr hom hme senkin me-loior ankin, ‘Lira, Krais, uwr God hiy ma liaup hokwe ehe ma lwak’, o, ‘hiykwe ehie, eriey lwak.’ Homkwe uwr senkin sohom mo ok me peie nanpanan kiykiy-ay o. \x * \xo 24:23 \xt Mat 24:5\x* \v 24 Hakwe hme senkin sehe mekow, payhokuaw okrei-krais o, okrei-profet o, homkwe ya lousne a. Seyr homkwe meir suwon seirpey o, mey krai ipey-ar non o, seme nak-meio ousne ey, uwrsa me me-loior huonok e. Seyr liy-ar lwak ankin, homkwe uwrsa God hiykiaw ma liaup seme seyn, liy me-loior huonok. \x * \xo 24:24 \xt Lo 13:1-3; 2 Te 2:8-9; MHO 13:13-14\x* \v 25 Kwa lonuayk, weynpaweyn piap-araw omok lousne ey mokwe, hakwe hme po kiy-mekow nonkway koruay. \p \v 26 Hakwe hme senkin sehe me, uwr prueyn hme senkin mekow ankin, ‘Ama, Krais hiykwe ehie, ki hrahra-aw mon lwak,’ homkwe peie ley neyney ira o. Seyr hme senkin mekow ankin, ‘Ama, Krais hiykwe ehie, ampok-saw mon lwak,’ homkwe peie nan kiykiy-ay o. \x * \xo 24:26 \xt Luk 17:23-24\x* \v 27 Homkwe po nonkway, enekwei eiwa hok ey kaie mon lok-sanweyr yar ha ankin, ey-kuaykeyn mon kokwe seyr liy lira. Ama, Uwrsa mo Ney hiy le ey hokwe seyr liy-liy-aw eyn senkin mon ousne.” \x * \xo 24:27 \xt Mat 24:37-39\x* \p \v 28 Sa Jisas hiykwe owhnan-ok kamon ke senkin mesor memeir kow, “Ayay sopok perey lwak e, ahney waryay homkwe seyr serey hokruw konpakon.” \x * \xo 24:28 \xt Luk 17:37\x* \s1 Uwrsa mo Ney hiy ya ma-le a \r (Mak 13:24-27; Luk 21:25-28) \p \v 29 “Weynpaweyn piap-araw sohom mo meyki mon hokwe, peypey ey korey, \q1 ‘ey hiykwe eym-nawp krwere krwere saw-wak ey. Yeyn hokwe seyr ma-lyar lopa. Seyr napuar lowpwarowp non ko mokwe lon-kamair makuayk sakuayk ey. Ompay ompay krai ipey-ar non nonkumey ko mokwe wei-a-wei ey.’ \rq Ais 13:10; 34:4\rq* \p \v 30 Sawk enekwei sohokwe Uwrsa mo Ney hiy le ey so meir hokwe, sohiy non lousne ey, non mon kokwe. Uwrsa lowpwarowp kipay serey serey suko homkwe hye lira huon ankin, homkwe uron lowk kworpakwor nakrok-kay ey. Uwrsa ki ko lowpwarowp homkwe Uwrsa mo Ney hiy uwr seirpey, panpaniowni non ma lwak se waw mon laynak-aye se lira huon ey. \x * \xo 24:30 \xt Sek 12:10; Dan 7:13; MHO 1:7\x* \v 31 Enekwei sohokwe hu lou yowniy aiopey hay hiy lousne ankin, God hiykwe hyo ensel me me-ha ey. Homkwe uwrsa, God hiykiaw ma liaup, kipay por ihaiha-aw ko me o, seyr kipay meykyay ererey-ar ko me o, seme me-okrar huonokyaw ey.” \x * \xo 24:31 \xt 1 Ko 15:52; 1 Te 4:16\x* \s1 Homkwe now fik se kwa lira nonkway \r (Mak 13:28-31; Luk 21:29-33) \p \v 32 Jisas hiykwe hme kokwe owhnan-ok kamon ke senkin mekow, “Homkwe now fik se-aw kwa lira memeir. Omok kokwe now fik so kueim hom inaw ma-lwak ankin, seyr hyo ma hom ma-kowp-kowp ousne-sa-ousne ankin, homkwe nonkway, sohokwe ey-pow lwak ey. \v 33 Seyr liy-liy-aw eyn lwak, homkwe weynpaweyn senkin sohom lousne me lira ankin, homkwe senkin kwa kiy-nonkway, enekwei pariawey hokwe ehe, pau yerki-awey ohriar mon liarok. \v 34 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, yor senkin somokwe hmo ney-sawk ney pokon ko homkwe su lwayr nonaw lira ousne ey. \x * \xo 24:34 \xt Mat 16:28\x* \v 35 Seyr omok kokwe nonkumey o, ki o, liy ma-lwak ley. Sawk hano ok kokwe liy lira por ley.” \x * \xo 24:35 \xt Mat 5:18\x* \s1 Enekwei-ar, Jisas hiy ma-le ey hokwe nonkway lwak pey \r (Mak 13:32-37; Luk 17:34-36) \p \v 36 “Eypok sohiy o, aua sohiy o, unsaney prueyn nonkway pey, mo ensel nonkumey ko hi, mo Ney hiykiaw hi, sawk Aio hiykiaw-aw nonkway. \x * \xo 24:36 \xt Ap 1:7; 1 Te 5:1-2\x* \v 37 Weynpaweyn paraw uwrsa hom Noa so enekwei sok ma mon mokwe, omok kokwe Uwrsa mo Ney hiy ma-le ey seyn, uwrsa homkwe liy-liy-aw mon ey. \x * \xo 24:37 \xt Stt 6:5-8\x* \v 38 Payhokuaw, Noa so enekwei, hu aiopey hay hiy lohuwn lopa ma lwak hokwe, uwrsa lowpwarowp homkwe hmo ayay o, hmo hu o, senkin-awaw la owswa wayr. Hmo sa huon yor o, sa mesay kow yor o, senkin-awaw nuw-mon wayr, Noa hiy sip mon nuw-yawriy. \v 39 Sawk uwrsa somokwe yor piap hmo owh mon ma lousne ey mokwe, homkwe pase nonkway e. Homkwe senkinaw lwayr, hu aiopey hay hiy hme lohuwn kwor keyn. Uwrsa mo Ney hiy le enekwei seyn, seyr Noa so enekwei se hieyn ma-lwak ey. \x * \xo 24:39 \xt Stt 7:21-23\x* \v 40 Enekwei sohiy non kokwe unsaney prueysyar hohkwe wueir mon mey non-meio ankin, prueyn se-aw huonok, prueyn se kokwe lokriy hain. \v 41 Seyr sa prueysyar hohkwe ihey mo naw me non-nakyas meio ankin, prueyn ke-aw huonok, prueyn ke kokwe lokriy hain. \p \v 42 Ha hme senkin kiy-mekow, homkwe iray-iray non kwa nakrok kraipakrai, payhokuaw enekwei-ar, hmo Hakamay hiy le ey hokwe homkwe nonkway lopa. \x * \xo 24:42 \xt Mat 25:13\x* \v 43 Homkwe senkin kwa nonkway, a-yiaup-uwr prueyn hiy yokun-uwr prueyn hiy le ey se nonkway ankin, a-yiaup-uwr sohokwe ipan liy isay kokor yawriy opri ley, hyo omeme mokwe. Hiykwe mo iray-iray nonaw inaw-aw lwak ira nayr. \x * \xo 24:43 \xt Luk 12:39-40; MHO 16:15\x* \v 44 Hakwe hme kokwe sehe me, homkwe enekwei enekwei lowpwarowp mokwe iray-iray nonaw kwa nakrok koruay. Payhokuaw, Uwrsa mo Ney hiykwe ya le a, sawk enekwei hom, hiy le lopa ma nan, hiykwe enekwei sohiy non le.” \s1 Mey-uwr prueysyar so owhnan-ok \r (Luk 12:42-46) \p \v 45 Jisas hiykwe hme kokwe senkin kiy-mesopok, “Hai mey-uwr ihey-ar mawkhow yaprue-ar non ma nuw-meio hokwe, posokwaw so? Mey-uwr senkin sohokwe hyo hakamay hiykiaw ma me-iaup hiy non, hyo mey-uwr har mo peyrmawk liarok meio uwr lwak e, seyr hmo ayay me kekie anon anon kow e, enekwei hmo Hakamay hiykiaw ma mekow so liy-liy-aw. \v 46 Ama, mey-uwr senkin sohokwe, hiykwe hyo hakamay se, mey meio ira huon ankin, hiykwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. \v 47 Hakwe hme okar kiy-mekow, mey-uwr sohiy so hakamay hiykwe mey-uwr senkin sehe-aw kiynuw-me-iaup, hyo omeme lowpwarowp me hiy-wayr ira ey hokwe. \x * \xo 24:47 \xt Mat 25:21,23\x* \v 48 Sawk mey-uwr sohokwe piap-araw lwak ankin, hiykwe hiykiaw-ayay senkin liy me, ‘Hano hakamay hiykwe liy masaw-e ley.’ \v 49 Wo, hiy sa pau hyo mey-wayh me lomniy mamniy nok, ayay la nok, uwr, ihey mo hu ma lowswa lawk-lawk me nion non-swapeykyay owswa. \v 50 Sawk hyo hakamay hiykwe eypok kamon sok ma-le, hyo mey-uwr, hiy hye naruok lopa non. Enekwei, hyo hakamay hiy ma-le ey hokwe, hiykwe enekwei hiy nonkway lopa non le. \v 51 Hyo hakamay hiykwe uwr sehe nuw-omniy monmamon yay nok, sa yier piap-araw uwr woki seys non hom ma lwak mo owh mon isay ha. Yier serey mon kokwe homkwe eheyr senkin-awaw lyuk wayr-wayr ey, seyr hmo nays me nak-peyk sos wayr-wayr ey.” \c 25 \s1 Owhnan-ok sa sokruan iha seys non me ma me hok non \p \v 1 Jisas hiykwe owhnan kamon ke makiy-mesor kow, “Ama, enekwei sohiy sok kokwe, Nonkumey so Wayr-hre-yier hokwe sa sokruan iha seysyar non mo okpey ke hieyn. Sa sokruan somokwe hmo lam me siraw nake nok, sa-huon-uwr se nakey onyay huon. \x * \xo 25:1 \xt Luk 12:35; MHO 19:7\x* \v 2 Hmo iha sirom mokwe lawk-lawk. Hmo iha sirom mokwe nonkway non. \v 3 Payhokuaw, hmo iha sirom ma lawk-lawk homkwe, lam me-aw nakruok nakey. Sa hmo prueyn prueynyaw homkwe wel har manak-nakway nok pa. \v 4 Wo, sawk sa sokruan iha sirom nonkway non homkwe hmo wel yiawk non o, lam o, senkin nakey. \v 5 Sawk sa-huon-uwr hiykwe huhi inon eyn saw-e pa. Wo, sa sokruan somokwe sa nene ley-hon me liawon sowkway nayr. \p \v 6 Sa arawh-orieyn lwak menkin, sawk senkin liwowr me se lonuayk nayr, ‘Ama, sa-huon-uwr hiykwe pa le o. Homkwe hye kumay mon kwa ley onyay huon.’ \p \v 7 Sa sokruan iha seysyar somokwe loksian sasian nayr nok, hmo lam me ma-mon popriy. \v 8 Wo, sa sokruan ma lawk-lawk somokwe, sawk sa sokruan nonkway non seme kiy-me, ‘Ama, hmo wel har hreme kwa nonkreik kow, payhokuaw hromo lam mokwe papo kiy-pros kawk.’ \p \v 9 Sawk sa sokruan nonkway non somokwe hme senkin mekow, ‘Ohow, korey. Hrom hme nonkreik kow ankin, hrom o, hom o, sa ohna senaw lwak. Homkwe uwr wel non mo owh mon ley nayr nok, nakway nonkreik.’ \p \v 10 Sawk sa ma lawk-lawk somokwe, wel ma-ley nakway nayr menkin, wo, sa-huon-uwr sohokwe sa hmo meyki le. Wo, sa wel non hye ma naruok somokwe, sa hye nion seme non-ey, sa-huon-a mon. Hom a mon lyawriy lowpway menkin, a-yerki-pokre ke kanuw-piaray kraipakrai hain. \p \v 11 Wo, sa, wel ma ley nakway nayr sohom ma-le menkin, hom me, ‘Ara, ara, hunkwe hreme a-yerki-pokre ke kwa kampi kow.’ \x * \xo 25:11 \xt Luk 13:25-27\x* \p \v 12 Sawk sa-huon-uwr sohokwe sa hme senkin mekow, ‘Hakwe hme okar kiy-mekow, hakwe hme nuw-nonkway pey.’” \x * \xo 25:12 \xt Mat 7:23\x* \p \v 13 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh arian me kokwe, senkin me-nonkway kow, “Ama, homkwe iray-iray non kwa lwak, payhokuaw Uwrsa mo Ney hiy le ey so enekwei-ar hokwe, homkwe nonkway lopa.” \x * \xo 25:13 \xt Mat 24:42\x* \s1 Mey-uwr hom mein-owon ma lonok mo owhnan-ok \r (Luk 19:11-27) \p \v 14 Sawk Jisas hiykwe owhnan kamon ke senkin makiy-mesor kow, “Ok ha ma me mokwe, uwr prueyn hiy yier meiaw-ar ko mon ma ley se hieyn. Hiy ley e mon menkin, hyo mey-uwr me me-hokruw nok, hyo omeme me hmo iha mon kow hain, hom nak-wayr kow naruok e. \v 15 Sa hiykwe hyo meinowon mokwe hmo mey meio yor mo liy-liy-aw-ar lowndiy kow hain. Prueyn se kokwe 5000 kina, prueyn se kokwe 2000 kina, prueyn se kokwe 1000 kina. Hiykwe senkin kow hain lowpway nok, yier meiaw mon nuw-ey. \x * \xo 25:15 \xt Ro 12:6\x* \v 16 Uwr 5000 Kina ma lonok sohokwe, aheyr aheyr nonaw saw-ey nok, bisnis-mey meio. Sa hiykwe 5000 Kina sankaw manak-meio onok peykyay. \v 17 Uwr 2000 Kina ma lonok sohiy seyn, hiykwe ley nok, bisnis-mey meio, sa hiykwe 2000 Kina sankaw manak-meio onok peykyay. \v 18 Sawk uwr 1000 Kina ma lonok hiykwe nak-ey nok, ki-saw-eyh se lopruw nok, hyo hakamay so meinowon sokwe nak-kawk sue. \p \v 19 Wo, enekwei meipey hay hiy ma nuw-wayr sakeyn ha so meyki mon hokwe, uwr hakamay hiykwe ma-le nok, hyo meinowon me mey-uwr me nion ma-mon popriy. \v 20 Seseyn, uwr 5000 Kina ma lonok prosue hiy hyo inour mon le nok, 5000 Kina ma nak-meio onok peykyay sokwe kiynuw-kow nok, kiynak-me kow, ‘Hakamay ara, hunkwe hane kokwe 5000 Kina sankaw kow hain, sawk hakwe 5000 Kina sankaw po nak-meio onok peykyay.’ \p \v 21 Sa hyo hakamay hiykwe hye senkin mekow, ‘Yaprue-ar, hunkwe hano mey-uwr yaprue ihey-ar. Mein-owon paswaw ney sokukwe hunkwe yaprue nonaw po nuw-nan sorasor lorok meio kraiay. Pokon kokwe hakwe hne kokwe mey ipey-ar ke kow ey. Hunkwe hano ayay la sow enekwei hokwe hane nion kar nonaw kwa le iwak a e.’ \x * \xo 25:21 \xt Mat 24:45-47; Luk 16:10\x* \p \v 22 Hyo meyki mon hokwe uwr prueyn 2000 Kina ma lonok prosue hiy ma-le nok, hyo hakamay se senkin mekow, ‘Hakamay ara, hunkwe hane kokwe 2000 Kina sankaw kow hain, sawk hakwe 2000 Kina sankaw po nak-meio onok peykyay.’ \p \v 23 Sa hyo hakamay hiykwe hye senkin mekow, ‘Yaprue-ar, hunkwe hano mey-uwr yaprue ihey-ar. Mein-owon paswaw-ney sokukwe hunkwe yaprue nonaw po nuw-nan sorasor lorok meio kraiay. Pokon kokwe hakwe hne kokwe mey ipey-ar ke kow ey. Hunkwe hano ayay la sow enekwei hokwe hane nion kar nonaw kwa le iwak a e.’ \p \v 24 Sa meyki-ar hokwe uwr, 1000 Kina ma lonok prosue hiy le nok, hyo hakamay se senkin mekow, ‘Hakamay ara, hakwe hne nonkway, hunkwe uwr kopowrie korey, hunkwe senkin lon uwr, wueir hwon ma meio lopa mokwe, hunkiaw nak-swakakar ompan a, seyr ayay-yok hwon ma saro ie lopa mokwe, hunkiaw lonokyaw a. \v 25 Sawk hakwe hne sehe nuw-hok. Hno meinowon kokwe hakwe ki-saw-eyh se lopruw nok, kawk sue kow. Ara, seyn kiy-ira, hno mein-owon kokwe, okwe.’ \p \v 26 Sawk hyo hakamay hiykwe hye senkin ma-sahre mekow, ‘Hunkwe mey-uwr piap-araw, akiaup sara. Hunkwe hane senkin po lira nonkway, wueir ha ma meio lopa mokwe, ha nak-swakakar ompan a, seyr ayay-yok ha ma saro ie lopa mokwe, ha lonokyaw a. \v 27 Hai hunkwe hane senkin ma nonkway hokwe, hano meinowon kokwe meinowon-a mon ley kawk kow e me? Hunkwe senkin lon hokwe, wo, ha le enekwei hokwe, hano meinowon kokwe hakwe eir mon po manak-sahre onok peykyay.’ \p \v 28 Sa hyo hakamay hiykwe hyo mey-uwr har seme senkin kiy-mekow, ‘Sei, homkwe mey-uwr akiaup so 1000 Kina sokwe kiy-onok nok, sawk mey-uwr 10,000 Kina non se makiynak-kow peykyay. \v 29 Suw seyr senkin, uwr prueyn hiykwe payay me meio nak-wayr e, hye kokwe kraiar manak-kow peykyay popriy ey. Seyr hiykwe kraiar nonok nonay nonay ie. Sawk uwr prueyn hiykwe puraw-ar nuw-wak ankin, sawk payay nopre me nak-wayr e, ma-kahya onokyaw ey. \x * \xo 25:29 \xt Mat 13:12; Mak 4:25; Luk 8:18\x* \v 30 Ama, mey-uwr piap-araw akiaup sohokwe, homkwe yier meykyay, eym-nawp krwere krwere non mon kwa owk-swasow. Yier serey mon kokwe uwrsa homkwe eheyr senkinaw lyuk wayr-wayr, seyr hmo nays me nak-peyk sos wayr-wayr.’” \x * \xo 25:30 \xt Mat 8:12; Luk 13:28\x* \s1 Omok kokwe Uwrsa mo Ney hiykwe, uwrsa mo yor me lira sor anon anon ey \p \v 31 “Omok enekwei Uwrsa mo Ney hiy uwr seirpey-ar se hieyn hyo ensel me nion laye ankin, hiykwe hyo orih so sia-king nonkumey ko panpaniowni non mon liwak ey. \x * \xo 25:31 \xt Mat 16:27; 19:28\x* \v 32 Enekwei sohokwe uwrsa lowpwarowp kipay lowpwarowp ko homkwe hyo inour mon suhway-aw nuw-e swa-hokruw konpakon ey. Sawk hiykwe uwrsa seme kokwe uwrku kreys non sor anon anon ey, sipsip kow-a uwr hiy sipsip me o, meme me o, seme po me anon anon, senkin me anon anon ey. \v 33 Hiy sipsip lowpwarowp me kokwe hyo iha sayar mon me nakrok-kay ey, meme lowpwarowp me kokwe hyo iha irayh mon me nakrok-kay ey. \x * \xo 25:33 \xt Ese 34:17; MHO 20:11-13\x* \p \v 34 Sa king hiykwe uwrsa hyo iha sayar mon ma nakrok-kay seme senkin mekow ey, ‘Ama, oue, homkwe hano Aio so hiymon yor yaprue so ouon mon lwak. Homkwe Wayr-hre-yier hme ma me-iaup kow se kwa lonok nak-wayr. Sohokwe God hiykiaw paraw hme ma mon-hrepahre koruay kow hom non, ki ehe ma monhre pie non. \v 35 Payhokuaw, ha siowp ma lokrue hokwe, hunkwe hane ayay po kow-a. Hano huei ma lahahay hokwe, hunkwe hane hu po kow owswa. Hakwe uwr suwon se hieyn ma lwak hokwe, sawk hane kokwe hwon po me-huonok yawriy, hno a mon. \x * \xo 25:35 \xt Ais 58:7\x* \v 36 Ha owh apaw ma lwak hokwe, hane kokwe hwon po way kow ie, omeme owh ko mokwe. Ha peik ma lwak hokwe, hane kokwe hwon po hiy-wayr. Ha kalabus mon ma lwak hokwe, hane kokwe hwon po lanio ira.’ \p \v 37 Sa uwr luw-luw-aw somokwe hye senkin ma-sahre me ey, ‘Hakamay, hwon siowp ma lokrue hokwe, hromkwe hne enekwei pohiy sok lira kow-a so, ayay mokwe? Seyr hwon huei ma lahahay hokwe, hromkwe hne kokwe enekwei pohiy sok lira kow owswa so? \v 38 Hai, hwon uwr suwon se hieyn ma le hokwe, hromkwe hne enekwei pohiy sok lira me-huonok yawriy so, hromo a mon kokwe? Seyr hwon owh apaw ma lwak hokwe, hromkwe hne enekwei pohiy sok lira way kow ie so, omeme owh ko mokwe? \v 39 Hai hwon peik ma lwak hokwe, hromkwe hne enekwei pohiy sok hiy-wayr so? Seyr hwon kalabus mon ma lwak hokwe, hromkwe hne enekwei pohiy sok ley ira so?’ \p \v 40 Sawk king hiykwe uwr seme senkin ma-sahre onuayk me ey, ‘Ama, hakwe hme ok-ar kiy-mekow, homkwe hano wayh-om uru lopa eme weynpaweyn yaprue non ma hiymon mokwe, suw, homkwe hane hiymon. \x * \xo 25:40 \xt Snd 19:17; Mat 10:42; Mak 9:41\x* \p \v 41 Sawk king hiykwe uwrsa hyo irayh mon ma nakrok-kay somokwe senkin me ey, ‘Uwr, God so aw-mar ouon mon ma lwak ama, homkwe hane kwa lokriy hain, ya ma loum peyow peyow mon kwa ley. Ya sokukwe Satan o, hyo mey-uwr o, hom lyawriy-sawriy ey se ma mon hrepahre koruay kow hok non. \x * \xo 25:41 \xt Mat 7:23\x* \v 42 Payhokuaw, ha siowp ma lokrue hokwe, homkwe hane ayay kow-a pa, seyr ha huei ma lahahay hokwe, homkwe hane hu kow owswa pa. \v 43 Seyr hakwe uwr suwon ma lwak hokwe, homkwe hane kokwe hmo a mon me-huonok yawriy pa. Ha owh apaw ma lwak seyn, homkwe hane hmo omeme owh ko me way kow ie pa. Ha peik lwak, seyr ha kalabus mon lwak, homkwe hane hiymon pa.’ \p \v 44 Sa homkwe seyr king se kokwe senkin ma-sahre onuayk me ey, ‘Hakamay, hai hwon siowp ma lokrue o, hno huei ma lahahay o, hwon owh apaw ma lwak o, hwon uwr suwon ma lwak o, hwon peik ma lwak o, seyr hwon kalabus mon ma lwak o, hromkwe hne kokwe enekwei pohiy sok lira so?’ \p \v 45 Sawk king hiykwe hme senkin ma-mekow ey, ‘Ama, hakwe hme ok-ar kiy-mekow. Homkwe uwrsa uru lopa seme ma hiymon lopa ma lwak mokwe, suw homkwe seyr hane ma hiymon lopa me hieyn.’ \p \v 46 Sawk uwrsa somokwe homkwe yier hme ma mon piapay ey mon ley wayr peyow peyow ey. Sawk uwrsa luw-luw-aw homkwe yier su lwayr peyow peyow ihey ey mon ley wayr ey.” \x * \xo 25:46 \xt Dan 12:2; Jon 5:29\x* \c 26 \s1 Juda mo uwr hakamay homkwe Jisas se lokin kwor e nan \r (Mak 14:1-2; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Enekwei sohokwe Jisas hiykwe ok seme mesor lowpway nok, sa hyo ki-wayh me senkin kiy-mekow, \v 2 “Homkwe nonkway eypok kreysyar so meyki mon hokwe Pasova-enekwei\f + \fr 26:2 \ft Pasova so meyk-ar kokwe senkin, lour swaheir enekwei. Enekwei Israel hom Isip se lokriy hain menkin, God so ensel aw-seik non hiykwe Israel me lour swaheir ne.\f* hiy lousne ey. Enekwei sohiy non kokwe Uwrsa mo Ney se kokwe awia mo iha mon kow nok, now mon nak-okin pror kawk sawan okrue ok.” \x * \xo 26:2 \xt Kis 12:1-27; Mat 20:18\x* \p \v 3 Wo, enekwei sohiy nonaw kokwe seyr, pris karmay lowpwarowp o, Juda mo hakamay o, homkwe Pris Makwey-uwr, Kaiafas-ok ma me, so a mon pa kiynuw-hokruw konpakon. \v 4 Homkwe yerki yaprue Jisas se ouon-aw nekie okin kwor ey se liwak sir ohruw-a onsan kawk. \v 5 Sawk homkwe senkin lohruw-a, “Hromkwe hye kokwe Pasova so hokruw enekwei-ar non peie nekie o. Sa aw aiopey hay lousne ame.” \s1 Sa prueyn hokwe sanda prawk non ihey-ar se Jisas so makwey mon nonay kow \r (Mak 14:3-9; Jon 12:1-8) \p \v 6 Jisas hiykwe Betani mon ma lwak hokwe, hiykwe Saimon so a mon lwak. Uwr sohokwe senkin nak-anio kow, Saimon kworon kworon. \v 7 Sawk Jisas hiy ayay liwak-a nonaw, sa prueyn hokwe sanda prawk non ihey-ar yiawk kamon mon ma lwak se hyo owh mon nake nok, hyo makwey eir mon kahwe swanonay kow. Sanda sohokwe ihey mo mein-owon aiopey hay-ar non nuw-nakway. \x * \xo 26:7 \xt Luk 7:37-38\x* \p \v 8 Wo, Jisas so ki-wayh hom senkin lira menkin, homkwe uron piap eyn nan, sa senkin me, “Sanda ihey-ar senkin sohokwe puraw-aw panoke nuw-mon hihir say o? \v 9 Payhokuaw, sanda prawk ihey-ar non sohokwe uwr har me isay nakway hokwe, ihey mo mein-owon aiopey hay-ar liy nuw-nonok. Sawk mein-owon somokwe, uwrsa har omeme lopa me po lowndiy kow.” \p \v 10 Wo, Jisas hiy hyo ki-wayh mo uron piap eyn seme lira nonkway menkin, hiy sa hme senkin kiy-mesopok, “Homkwe sa sokwe low senkin senkin peie kow o. Payhokuaw, sa sokukwe hane kokwe weynpaweyn yaprue ihey ke po meio. \v 11 Payhokuaw, uwrsa omeme lopa homkwe enekwei lowpwarowp hme nion non-wayr. Sawk ha hme nion ma non-wayr ohokwe, enekwei meiamei korey. \x * \xo 26:11 \xt Lo 15:11\x* \v 12 Ama, sa sokukwe hoko sanda ihey-ar sehe hano owh mon ma kampi nonay kow ohokwe, hano owhi se kwawk ey se mon onhan onhan koruay. \v 13 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, unsaney har God so ok-ihey ke kipay lowpwarowp perey hremon lanio mesor kow nok e, homkwe seyr sa sohok ko weyn hane ma mon ke nak-mesor nok kow ey, hoke nanpanan wayr ey hokwe.” \s1 Judas hiykwe Jisas se wei kow e ley \r (Mak 14:10-11; Luk 22:3-6) \p \v 14 Enekwei sohiy non kokwe ki-wayh iha seys mu nareysyar mo prueyn, Judas Iskariot ok ma me, hiykwe pris karmay mo owh mon ley nok, \v 15 hme senkin mesopok, “Hai, ha hme Jisas se hmo iha mon kow ankin, homkwe hane omeme penkin se kow ey so?” Wo, pris makwey-uwr homkwe Judas se kokwe mein-owon silva non ma mon-hre mokwe, 30, sankaw kow ha. \x * \xo 26:15 \xt Sek 11:12; Jon 11:57\x* \v 16 Judas hiy meinowon sokwe kiy-onok nok, yerki Jisas se hmo iha mon kow ey se lanio pawk. \s1 Jisas hiykwe Pasova-ayay me hyo ki-wayh me nion non-iwak a \r (Mak 14:12-21; Luk 22:7-14; Jon 13:21-30) \p \v 17 Juda mo hokruw enekwei peyr-ar ko, ihey mo naw yis lopa la ey hiy lousne menkin, ki-wayh homkwe Jisas so owh mon le nok, hye mesopok, “Ara, hunkwe hreme kokwe, a perey hremon lunay-a how-say kow e nanpanan o, Pasova-ayay hwon la ey mokwe?” \x * \xo 26:17 \xt Kis 12:14-20\x* \p \v 18 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin mekow, “Homkwe om aiopey hay mon ley nok, uwr prueyn serey ma lwak sehe kwa mekow, senkin, ‘Hromo hiymon sorasor uwr hiykwe hne senkin me-ha: Hano enekwei hokwe pa kiy-ousne ohriar. Hakiaw o, hano ki-wayh o, hromkwe Pasova enekwei ohokwe, hromkwe hno a mon lunay hokruw a ey.’” \v 19 Sa Jisas so ki-wayh homkwe Jisas hiykiaw ma me sorasor kow ha senkin lon nok, hom Pasova-ayay me lunay howsay koruay, uwr sohiy so a mon. \p \v 20 Ey hiy kuaykeyn lopay menkin, Jisas hiy a serey ley nok, hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar me nion, Pasova-ayay seme liwak sir a. \v 21 Sawk hom ayay seme la nonaw, Jisas hiykwe sa hyo ki-wayh me senkin kiy-mekow, “Ama, hakwe hme ok-ar kiy-mekow, hmo prueyn erey ma lwak hiykwe, hane kokwe wei kow ey.” \p \v 22 Wo, hyo ki-wayh hom ok senkin ke lonuayk menkin, homkwe sawk uron kiynuw-owk kworpakwor iwak sir, sawk hmo prueyn prueynyaw homkwe Jisas se senkin mesopok, “Hakamay, hunkwe hane nanpanan me pak?” \p \v 23 Jisas hiykwe sa hyo ki-wayh me senkin makiy-sahre mekow, “Ama, uwr hane ma wei kow ey hokwe, hiykwe hyo ihey mo naw kokwe hane nion siraw po non-sakeyn prouk a, yowr kamon-aw mon. \x * \xo 26:23 \xt Sng 41:9\x* \v 24 Uwrsa mo Ney se kokwe mo senkin lon ey, mamey porih hok ma me senkin. Sawk woiow, uwr, Uwrsa mo Ney se uwr piap-araw mo iha mon ma kow sohokwe, hye kokwe aw-mar aiopey hay nuw-ohre ey. Hye kokwe hyo pouh hokwe hye liwak lopa lwak hokwe, yaprue-ar po lwak.” \p \v 25 Sawk uwr Judas, Jisas se aw-uwr mo iha mon ma kow ey sohokwe, Jisas se senkin kiy-mesopok, “Hiymon sorasor-uwr, hunkwe hane nanpanan me pak?” \p Jisas hiykwe sawk Judas se senkin ma-sahre me, “Ara, mo sehe, hunkiaw ma kiy-me he.” \s1 Jisas hiy ayay pariawey-ar ko meykyar ke ma lohruw-a hiy non \r (Mak 14:22-26; Luk 22:15-20; 1 Ko 11:23-25) \p \v 26 Hom liwak sir a nonaw, Jisas hiykwe ihey mo naw kamon ke lonok nok, God se nak-me-ihey nok, kiy-kamane. Sa hiykwe hyo ki-wayh me kiy-kow liyay nok, kiynak-me, “Homkwe ihey mo naw eme kiy-onok nok, kiy-a. Somokwe hano owhi.” \p \v 27 Hiykwe seyr yiawk wain-hu non se nakway nok, God se manak-me-ihey. Sa hiykwe ki-wayh me nakway kow nok, nak-me-kow nonkway, “Hom lowpwarowp wain-hu yiawk ko ehe kwa lowswa liy-ay. \v 28 Wain-hu ohokwe hano nioh, God so sokior-ok ke ma me-sakon kawk ko meir hiy non. Sohokwe sehe swa-nonsow, uwrsa kraiar mo weynpaweyn piap-araw me mon-say kow e. \x * \xo 26:28 \xt Kis 24:8; Jer 31:31-34; Sek 9:11\x* \v 29 Hakwe hme senkin mekow, wain-hu enkin omokwe hakwe makiy-owswa lopa, senkin-awaw lwak ey, sa omok ha hme nion hano Aio so Wayr-hre-yier mon non-owswa ey, wain-hu iwon-ar mokwe.” \p \v 30 Sawk homkwe God so yayh kamon ke lowk hain nok, Mnuw Oliv mon liau. \x * \xo 26:30 \xt Luk 22:39; Jon 18:1\x* \s1 Jisas hiykwe yor Pita hiy hye ma lon ey se me sanion sow \r (Mak 14:27-31; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38) \p \v 31 Sawk Jisas hiykwe ki-wayh me senkin mekow, “Pokon arawh enekwei enkin ohokwe hmo lowpwarowp mo uron hane ma nan kiykiy-ay mokwe po makuayk sakuayk a, hane hokuaw kokwe. Payhokuaw God so mamey porih kokwe mo senkin po me, \q1 ‘Hakwe sipsip kow-a uwr se ya lokin kwor okrue a. Seyr sipsip hye ma lonsu oknana somokwe ya hakan sawor-awor nok a.’ \rq Sek 13:7\rq* \m \v 32 Sawk ha ma loksian so meyki mon hokwe, hakwe hmo peyr-mawk ley naruok ey, Galili mon.” \x * \xo 26:32 \xt Mat 28:7,16\x* \p \v 33 Pita hiy sa Jisas se senkin ma-sahre mekow, “Hne hokuaw kokwe, mo hno ki-wayh lowpwarowp mo nan kiykiy-ay yor me makuayk sakuayk hi, sawk hano nan kiykiy-ay yor hokwe liy-ar makuayk ley.” \p \v 34 Sawk Jisas hiykwe Pita se senkin makiy-mekow, “Hakwe hne ok-ar kiy-mekow, pokon arawh enekwei ohokwe, kakaruk ok me lopa non kokwe, hunkwe enekwei narompri non senkin me ey, ‘Hakwe Jisas se nonkway lwak pey.’” \x * \xo 26:34 \xt Mat 26:69-75\x* \p \v 35 Sawk Pita hiykwe Jisas se senkin me-kumay kow, “Hakwe hne nonkway lopa ok liy me ley, mo ha hne nion non-okrue hi.” Jisas so ki-wayh lowpwarowp homkwe, seyr ok Pita hiy ma me senkinaw lohruw-a liyay. \s1 Jisas hiykwe God se mesopok, kipay Getsemani mon \r (Mak 14:32-42; Luk 22:39-46) \p \v 36 Sawk Jisas hiykwe kipay, Getsemani-ok ma me, serey hiy-ey nok, hyo ki-wayh me senkin kiy-mekow, “Homkwe erey kwa kikrweik e. Hakwe eriey ka-ley mesopok ey, hano Aio se.” \v 37 Wo, Jisas hiykwe sawk Pita o, Sebedi so ney prueysyar o, hme-aw huonok nok, hiy-ey. Enekwei sohokwe sawk hyo uron hokwe low hei lowk kworpakwor kawk. \v 38 Wo, sa hiykwe hyo ki-wayh me senkin me, “Hano wa hokwe low hei, lokrue ohriar ohokwe. Homkwe erey kwa kikrweik naruok, iray-iray nonaw.” \x * \xo 26:38 \xt Jon 12:27\x* \p \v 39 Hiykwe meiaw eyn kakor-ey porpor ha nok, ki mon nuw-makuayk won nok, orih God se senkin mesopok, “Hano Aio ara, sawk liy-ar lwak ankin, hunkwe yiawk hano mon ma lwak ohokwe liy kahya sow kow o? Sawk hano uron so meyki mon-aw peie ley o. Korey, hunkwe hno uron arian so meyki mon-aw kwa ley.” \p \v 40 Hiykwe hyo orih God se senkin non-ohruw-a hain nok, hyo ki-wayh pruompri-ar mo owh mon ma-ley. Sawk hiykwe senkin amor-ira ne, homkwe anwaw hawon sowkway nayr. Wo, hiykwe sa Pita se senkin kiy-me, “Pita, mo sehe, homkwe hane nion iray-iray nonaw inaw liy liwak nayr ley, aua kamon-aw ohokwe? \v 41 Homkwe iray-iray nonaw kwa kikrweik ira nayr, seyr God se kwa nak-mesopok. Sawk weynpaweyn piap-araw hom hme mon makuayk sakuayk lak. Okar, hmo niohney homkwe mey meio e mon, sawk hmo owh mokwe nompou lwak.” \p \v 42 Hai, hiy orih se enekwei leikrueys se ma-ley mesopok, senkin, “Hano aio ara, yiawk aw nak-ok ey ohokwe, ha lowswa lopa se kahya sow lopa hokwe, hakwe ok lopa lwak. Hunkwe hno uron ko arian se kwa meio ousne.” \p \v 43 Hiykwe hmo owh mon ma-ley menkin, seyr senkin ma-amor-ira ne, homkwe anwaw ma-hawon sowkway nayr, payhokuaw hmo nene mokwe nuw-eyhon nonaw lwak. \v 44 Jisas hiykwe hyo ki-wayh pruompri-ar me ma-lokriy hain nok, God se enekwei leikruompri se ma-ley mesopok. Hyo mesopok mokwe peyr-mon ma mesopok liy-liy-aw senkin ma-mesopok. \v 45 Hiy mesopok hain nok, ma-le, hyo ki-wayh mo owh mon, seyr liy-liy-aw ma-amor-ira ne, homkwe anwaw liawon sowkway nonaw lwak. Sa hiy hme senkin ma-sahre mekow, “Homkwe anwaw-aw nuw-wayr nieys nayr nonaw lwak o? Ama, sopiaw, enekwei-ar pa le. Uwrsa mo Ney se kokwe pau, uwr yor piaparaw non mo iha mon kiy-kow preisia ha ey. \v 46 Sei, homkwe kwa loksian sasian, hrom ley e! Ama, uwr hane ma wei kow hiykwe ehe, pa ohriar hiy-e.” \x * \xo 26:46 \xt Jon 14:31\x* \s1 Judas hiy Jisas se aw-uwr mo iha mon ma kow hiy non \r (Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 47 Sawk Jisas hiy lohruw-a non-aw ma lwak hokwe, ki-wayh iha seys mu nareysyar mo prueyn Judas hiykwe pa hiy-ousne. Uwr kraiar homkwe seyr hye nion non-e. Homkwe aw-seik o, irowm o, senkin nake nene. Hmekwe pris karmay o, Juda mo uwr hakamay o, hom me-ha. \v 48 Wei-kow-uwr sohokwe uwr seme meir kamon ke papo lohruw-a sakon kawk koruay kow, senkin, “Uwr, ha ma way neyr-a-neyr hokwe mo hiy. Hye kwa nekie.” \v 49 Wo, kiy-peypey pa, Judas hiy Jisas so owh mon le nok, senkin me, “Hiymon sorasor uwr, arawh yaprue-ar.” sei, hye nak-way neyr-a-neyr. \p \v 50 Jisas hiykwe sawk Judas se senkin kiy-me, “Wayh ara, mey hwon meio e ma le sokukwe kwa kiy-meio.” Sawk aw-uwr hom ley nok, Jisas se hmo iha non nekie sakreik nayr. \v 51 Wo, uwr prueyn Jisas se nion ma non-anio wayr hiykwe hyo aw-seik ke kandwos nok, Pris Makwey-uwr so mey-uwr so nweyk ke lokian-pru sow kow. \x * \xo 26:51 \xt Jon 18:26\x* \p \v 52 Jisas hiykwe sawk uwr sehe senkin kiy-me-kupaku, “Hunkwe hno aw-seik sokukwe hoko yop arian mon kwa makiy-sakon kawk e. Payhokuaw, uwr aw-seik non lono ankin, aw-seik senkin sokukwe uwr sehe nian makiy-mon piapay ey. \x * \xo 26:52 \xt Stt 9:6; MHO 13:10\x* \v 53 Awaio, hunkwe nonkway lwak pey, hakwe hano Aio se kiy-mesopok hokwe, hiykwe ensel kraiar-ar, aw-uwr mo uwrku iha seys mu nareysyar mo eir mon ma lwak seme liy me-ha, hane hiymon e. \v 54 Ha senkin lon hokwe, ok, God so mamey porih mon ma lwak kokwe sawk penkin mon ousne hra-hra ha o? Payhokuaw, God so mamey porih kokwe po me, weynpaweyn senkin somokwe mo lousne ey-ar.” \p \v 55 Arawh enekwei sohokwe Jisas hiykwe uwr poya-poya hye ma le nekie somokwe senkin lohruw-a kow, “Homkwe aw-seik o, now-ho o, seme panoke nake o? Homkwe hane kokwe yokun-uwr, aw ma lono se ma nekie ey se hieyn nake. Ama, enekwei lowpwarowp mokwe hakwe mo God so a pekney-weys so a-yier mon liwak, uwrsa me hiymon sorasor wayr, God so ok me. Sawk hane kokwe homkwe enekwei sohiy non nekie e me. \x * \xo 26:55 \xt Luk 19:47; 21:37\x* \v 56 Sawk weynpaweyn enkin hane ma kiy-mon yorpayor nayr omokwe, God so ok paraw Profet hom ma mey, senkin liy-liy-aw mon ousne.” Wo, hyo ki-wayh hom senkin lira menkin, hom sa hye sehe lokriy hain nok, hakan sakan nok. \s1 Jisas hiy kaunsil mo inour mon ma liarok hiy non \r (Mak 14:53-65; Luk 22:54-71; Jon 18:13-24) \p \v 57 Uwr Jisas se ma ley nekie nok homkwe hye kokwe Pris Makwey-uwr Kaiafas so owh mon hiy-ey. Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, Juda mo uwr hakamay o, homkwe seyr a serey-aw nuw-hokruw konpakon naruok. \v 58 Sawk enekwei sohokwe Pita hiykwe Jisas se kokwe meiaw eyn kor-onsu pyay ira ira nok. Sa Pris Makwey-uwr so hir ki apau mon-aw lorok nok, lyawriy. Sawk aw-uwr God so a se ma mon sorsor wayr me nion non-wak nayr, yor Jisas so mon ma lousne ey seme lira e. \p \v 59 Pris karmay lowpwarowp o, kaunsil lowpwarowp o, homkwe uwr har me me-huonokyaw, hom Jisas so yor me okrei-ok lohruw-a kow e. Homkwe senkin seme lon, yerki kamon Jisas se lokin kwor okrue ey se pawk. \v 60 Mo uwr kraiar hom Jisas se okrei-ok non le ohruw-a lokruok, sawk homkwe ok kamon piap-araw hye lokin kwor ey ke lirway pa. \p Sa pariawey-ar hokwe, uwr prueysyar hoh le nok, senkin kiy-mesor kumay kow, \v 61 “Uwr ohokwe senkin me, hakwe God so a pekney-weys se kros kuayk nok, sawk eypok enekwei krompri nonaw ma-sahre meio iarok kow ey.” \x * \xo 26:61 \xt Jon 2:19-21\x* \p \v 62 Sawk Pris Makwey-uwr hiykwe loksian iarok nok, Jisas se senkin mesopok, “Hai, hunkwe ma-sahre onuayk me ey lopa so? Uwr prueysyar hoh hno ok eyn ke ma kiy-me-kumay eme me, ok sokukwe pay ok ke kiy-me ko?” \v 63 Sawk Jisas hiykwe ok lopa liarok meinkiowp. \p Wo, Pris Makwey-uwr hiy sa hye senkin makiy-me, “Hakwe hne kokwe God su ma lwayr peyow peyow so uru non me-oiow, hunkwe hreme kokwe ok-arar ke kwa kiy-mekow e. Hmey, hunkwe Krais, God so ney?” \x * \xo 26:63 \xt Ais 53:7; Mat 27:12\x* \p \v 64 Wo, sa Jisas hiykwe Pris Makwey-uwr se senkin ma-sahre onuayk me, “Oo, mo sehe, hunkiaw ma me he. Sawk hakwe hme lowpwarowp me senkin kiy-mekow: Omok kokwe homkwe Uwrsa mo Ney hiy God seirpey-ar so iha sayar mon liwak se ya lira a, hiy waw non ko mon laynak-aye se.” \x * \xo 26:64 \xt Sng 110:1; Dan 7:13; Mat 24:30\x* \p \v 65 Sawk Pris Makwey-uwr hiykwe hyo omeme owh ko sokwe nekie oksa-seyr nok, kaunsil lowpwarowp seme senkin kiy-mekow, “Ama, hiykwe God se ok-piap-ok me. Hai, hromkwe uwr har hyo heyn me, me-nonkway kow ey me panoke ma-mesopok ley. Hyo ok-piap ok, hiy God se hieyn liy-liy-aw ma nuw-wak ok okukwe, homkiaw po kiy-onuayk. \x * \xo 26:65 \xt Mat 9:3; Jon 10:33\x* \v 66 Hai, hmo uron hokwe uwr ehe penkin lon ey so?” \p Kaunsil lowpwarowp hom makiy-sahre me, “Uwr ohokwe hiykwe heyn aiopey hay non, hiykwe senkin ma lon sehe hokuaw lokrue ey.” \x * \xo 26:66 \xt Wkp 24:16; Jon 19:7\x* \p \v 67 Sawk homkwe Jisas so ine-kasaw se somor say kow nok, hye lomniy-mamniy. Har homkwe hye iha non kampueys say nok, \x * \xo 26:67 \xt Ais 50:6; 53:5\x* \v 68 hye senkin kiynak-me, “Hunkwe hreme profet me hieyn kwa kiy-me-kumay kow. Krais, hne posokwaw kiy-omniy so?” \s1 Pita hiy Jisas so uru se ma kawk sue hiy non \r (Mak 14:66-72; Luk 22:56-62; Jon 18:15-27) \p \v 69 Sawk enekwei sohokwe Pita hiykwe Pris Makwey-uwr so hir ki-apau mon-aw nuw-wakiawk nayr. Wo, sa mey-sa prueyn hok Pita so owh mon le nok, kiy-ira me, “Hmey, hwon seyn, hunkwe Jisas Galili ko se nion ma non-anio wayr hiy non.” \p \v 70 Sawk Pita hiykwe uwr lowpwarowp mo inour mon kokwe senkin me-puar neianei, “Ohow, ok hwon ma kiy-me sokukwe, hakwe nonkway lwak pey.” \p \v 71 Wo, Pita hiy hir ko yerki mon ley menkin, sawk mey-sa prueyn hok Pita se ma-lira. Hokwe sawk uwrsa ohriar ma lorok ira seme kiy-mekow, senkin, “Ama, uwr ohokwe Jisas Nasaret ko se nion ma non-anio wayr hiy non.” \p \v 72 Sawk Pita hiykwe nuw-oiow me-puar, senkin, “Uwr sohokwe hakwe nonkway lwak pey.” \p \v 73 Wo, meyki mon eyn hokwe, sawk uwr ohriar mon ma nakrok sohom le nok, Pita se senkin makiy-me, “Ok-arar, hunkwe seyr hmo uwr prueyn Jisas se nion ma non-wak hiy non. Hreme kokwe hno lohruw-a yor hokiaw mesair kumay kow, hunkwe Galili ko.” \p \v 74 Sawk Pita hiykwe hiykiaw-ayay-aw senkin hruo nok, nak-oiow me, “Uwr sohokwe hakwe nonkway lwak pey.” \p Wo, hiy ok senkin kiy-me menkin, kiy-peypey pa, kakaruk hiy sa pa kiynuw-me. \v 75 Wo, kakaruk hiy me menkin, Pita hiy sawk ok paraw Jisas hiy senkin ma lohruw-a ke ma-nanpanan, “Pita, peyr kakaruk hiy ok me lopa non kokwe, hunkwe enekwei krompri non senkin me ey, hakwe Jisas se nonkway lwak pey.” Pita hiykwe sawk hir ke lokriy hain nok, kumay mon ar-ousne ha nok, eheyr kiynuw-yuk nokriy nokriy yay. \x * \xo 26:75 \xt Mat 26:34\x* \c 27 \s1 Jisas se Pailat so owh mon ma hiy-ey hiy non \r (Mak 15:1; Luk 23:1-2; Jon 18:28-32) \p \v 1 Ey hiy lon-kampru yay nerie menkin, pris karmay o, Juda mo uwr hakamay o, homkwe suhway-aw hokruw nerie nok, Jisas se lokin kwor okrue ey se lohruw-a sakon kawk. \v 2 Homkwe Jisas so iha ke way pruwmapruw nok, hiy-ey, Rom mo hakamay Pailat so owh mon. \s1 Judas hiy ma lokrue hiy non \r (Ap 1:18-19) \p \v 3 Wo, Jisas se wei kow uwr Judas hiykwe ok Jisas se lokin kwor okrue ey ke lira onuayk menkin, hiykwe hyo yor piap-araw ke uron nuw-owk. Sa hiykwe mein-owon 30 silva somokwe sehe ma-nakey kow, pris karmay o, Juda mo uwr hakamay o, hmo owh mon. \v 4 Hiykwe senkin lohruw-a, “Ama, hakwe weynpaweyn piap-araw ke po nuw-mon. Uwr, hom ma lokin kwor okrue ey, ha hmo iha mon ma kow sohokwe, hiykwe heyn lopa.” \p Homkwe sa hyo ok ke senkin ma-lonuayk me, “Ara, ok hwon ma me sokukwe, hromo low korey, suw hno low arian.” \p \v 5 Wo, hiykwe sawk mein-owon seme God so a pekney-weys mon nopriy say hain nok, ki-apau mon ley. Sa parmays kane sawan okrue. \x * \xo 27:5 \xt Mat 26:14-15; Ap 1:18-19\x* \p \v 6 Sawk pris karmay homkwe mein-owon 30 silva seme lonokyaw nok, kiy-me, “Hromo sow mokwe hreme senkin me-sous, mein-owon silva omokwe, hromkwe mein-owon God so a pekney-weys mon lwak me nion liy nak-kekie peykyay ley, payhokuaw mein-owon omokwe uwr prueyn se ma wei kow okrue hom non.” \v 7 Sawk hmo lowpwarowp homkwe senkin lohruw-a sakon kawk, ki kopi kamon se nakway e, uwr meiaw ko mo owhi-sopok me lopruw wakreik ey me. Ki kopi sohokwe paraw uwr sospen ki non ma mon-hre ey sohom mo. \v 8 Ki kopi sohokwe sawk senkin sehe nak-wayr kow: Nioh-ki. Ki-uru sohokwe senkinaw me wayr, pokon enekwei ohiy seyn. \p \v 9 Okar, ok paraw profet Jeremaia hiy ma lohruw-a memeir hokwe, papo nuw-mon ousne hrahra ha. Hiykwe senkin me, “Israel homkwe mein-owon mokwe 30 silva sankaw sor kekie koruay, uwr sehe nakway ey hokwe, \v 10 Sawk mein-owon somokwe homkwe ki kopi-ney sospen-meio uwr mo se nakway, hakamay hiy hane ma me-kupaku senkin.” \x * \xo 27:10 \xt Jer 32:6-9; Sek 11:12-13\x* \s1 Pailat hiy Jisas se ma mesopok hiy non \r (Mak 15:2-5; Luk 23:3-5; Jon 18:33-38) \p \v 11 Enekwei sohokwe Jisas hiykwe Rom mo gavman mo hakamay Pailat so inour mon liarok. Sawk Pailat hiykwe sa Jisas se senkin mesopok, “Hmey, hunkwe Juda mo king so?” \p Sawk Jisas hiykwe senkin ma-sahre me, “Oo, mo sehe, hunkiaw ma kiy-me he.” \p \v 12 Pris karmay o, Juda mo uwr hakamay o, hom Jisas se lokin lor-a-lor menkin, Jisas hiykwe ok pase ma-sahre onuayk me e. \x * \xo 27:12 \xt Ais 53:7\x* \v 13 Sa Pailat hiy makiy-mesopok, “Hai, hunkwe ok poya-poya, hne ma kiy-me kawrpakawr eme me, hunkwe ma-sahre onuayk me ey lopa so?” \v 14 Sawk Jisas hiykwe Pailat se ok-ney kopi kamon nopre pase kor-me e, hye nian mon kreakre ey hokwe. Wo, Pailat hiykwe sa sehe la-la iarok. \s1 Pailat hiykwe Jisas se now-ayaw mon nak-in pror kawk sawan e me \r (Mak 15:6-15; Luk 23:13-25; Jon 18:38–19:16) \p \v 15 Pailat so weynpaweyn mokwe senkin lon, Juda mo hokruw enekwei Pasova hiy lousne ankin, hiykwe kalabus-uwr prueyn se senaw preisia ha, uwr Juda hom ma yakray me pie se. \v 16 Enekwei sohiy non kokwe seyr uwr prueyn yor piap-araw-ar non, uwrsa hom ma nonkway-ar hokwe, kalabus mon lwak, hyo uru hokwe Barabas. \v 17 Wo, enekwei sohokwe uwrsa kraiar nuw-hokruw menkin, Pailat hiykwe sa hme senkin mesopok, “Hakwe hme kokwe uwr pehe preisia kow ha o, hmo owh mon kokwe? Hmey, Barabas se preisia kow ha e, o, uwr Jisas Krais ok ma me se preisia kow ha e?” \v 18 Hiykwe senkin sehe mesopok, payhokuaw hiykwe papo nonkway popriy, homkwe Jisas se kokwe mo hyo iha mon sehe kiy-kow, hmo kasaw hye ma lon peysmapeys se. \x * \xo 27:18 \xt Jon 11:47-48; 12:19\x* \p \v 19 Seyr enekwei sohokwe Pailat hiykwe sia kot-a ko serey-aw liwak onuayk nonaw ma lwak hokwe, hyo sah hokwe ok kamon ke hye senkin mesor kow ha, “Uwr sohokwe luw-luw-aw ihey-ar, hunkwe weynpaweyn piap-araw mokwe hye peie mon o. Payhokuaw, onkioh arawh hokwe hakwe now kamon liawon ira nayr, sawk now sokukwe hano owh se nuw-mon piapay, uwr sehe hokuaw kokwe.” \p \v 20 Wo, sawk pris karmay lowpwarowp o, Juda mo uwr hakamay lowpwarowp o, homkwe sawk uwrsa mo uron me ma-me-sasian, uwrsa hom Pailat se mesopok e, hiy Barabas se hmo owh mon preisia kow ha e, sawk Jisas se lokin kwor okrue e. \p \v 21 Sa Rom mo gavman mo hakamay hiykwe sa uwrsa lowpwarowp seme senkin ma-mesopok, “Ama, uwr hokwe prueys non senkin lwak, hakwe hmo owh mon kokwe uwr pehe preisia kow ha o?” \p Homkwe sawk senkin lokre me, “Hreme kokwe Barabas se kiy-preisia kow ha e.” \p \v 22 Pailat hiy makiy-mesopok, “Hai Jisas, hom Krais ok ma me, hye kokwe hakwe penkin lon a?” \p Sawk hom lowpwarowp kokwe senkin lokre me, “Hye kokwe now mon nak-okin pror kawk sawan e.” \p \v 23 Pailat hiy sawk hme senkin ma-mesopok, “Hai, payhokuaw so, hiykwe pay me kiy-mon honsi honsi so?” \p Homkwe sawk aiopey hay-ar liy-liy-aw senkin ma-lokre me, “Hye kokwe now mon nak-okin pror kawk sawan e.” \p \v 24 Sawk Pailat hiykwe senkin lira nonkway, hiykwe yerki har lopa, uwrsa mo uron me penkin ma-mon weih-a-weih ley. Sa hiykwe senkin lira, uwrsa lowpwarowp homkwe aw aiopey hay po kiy-ono a. Hiykwe sawk hu yowr non lows nakway nok, hyo iha ke uwrsa mo inour mon sos peyryapeyr nok, kiy-me, “Uwr ohiy so nioh hokwe, hano iha mon kiy-wak pey, sohokwe hmo iha arian mon lwak, homkiaw kwa lira nanpanan.” \x * \xo 27:24 \xt Lo 21:6-9\x* \p \v 25 Sawk uwrsa lowpwarowp homkwe senkin me, “Hyo nioh-mawk-liy hokwe, hromo nian mon o, hromo ney me o, serey ka lwak.” \x * \xo 27:25 \xt Ap 5:28\x* \p \v 26 Wo, Pailat hiykwe sa Barabas se sehe preisia kow ha, hmo owh mon kokwe. Sawk hiykwe Jisas se kokwe aw-uwr me me-sasay omniy-mamniy. Seyr aw-uwr mo iha mon kiynak-isay kow ha, hom hye now mon nak-okin pror kawk sawan e. \s1 Aw-uwr homkwe Jisas se lourde kow \r (Mak 15:16-20; Jon 19:2-3) \p \v 27 Sehiy so meyki mon hokwe Pailat so aw-uwr hom Jisas se makiy-huonok nok, Rom mo gavman mo hokruw a mon hiy-ey yawriy. Serey mon kokwe aw-uwr lowpwarowp me manak-me-huonokyaw peykyay, Jisas se nakrok-kay awndiy e. \v 28 Homkwe Jisas so omeme owh ko ke kanseyn kow nok, sawk omeme owh ko oupuey kamon ke hye lie kow. \x * \xo 27:28 \xt Luk 23:11\x* \v 29 Seyr homkwe ur inan non se king so makwey kokway ke hieyn hoaho nok, hyo makwey mon nak-okin sa-seyn kawk kow. Homkwe seyr mays-mawk kamon se lonok nok, hyo iha sayar mon nak-kow nekie. Seyr homkwe hye pamuow kampueys nok, hye senkin nak-ourde kow, “Juda mo king ara, hunkwe yaprue kwa lwak ihey.” \v 30 Homkwe hye somor somor say kow nok, mays-mawk hyo iha mon ma kow sehe ma-kahya nok, hyo makwey se lokin komako. \x * \xo 27:30 \xt Ais 50:6\x* \v 31 Hmo lourde ko meyki mon hokwe, homkwe omeme owh ko oupuey hom ma lie kow sokwe makiy-sahre kanseyn nok, sa hyo omeme owh ko arian ke makiy-ie kow. Sa ki-apau mon seyn hiy-ey, hye now mon nak-okin pror kawk sawan e. \s1 Jisas se ma nak-okin pror kawk sawan hiy non \r (Mak 15:21-32; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27) \p \v 32 Hom ma hiy-ey hokwe, sawk aw-uwr homkwe uwr prueyn se lonyay huon. Hyo uru hokwe, Saimon, taun Sairini ko. Homkwe uwr sehe nekie sakawk prosue nok, hye now Jisas se nak-okin pror kawk sawan ey se me-sasay way. \v 33 Homkwe sa ki kamon Golgota-ok ma me serey hiy-ousne. (Ki Golgota so uru so meyk-ar hokwe senkin, makwey-oiow yier.) \v 34 Sawk yier serey mon kokwe homkwe Jisas se kokwe wain-hu norku non ma nak-onhwayh se nakway kow owswa. Hiykwe samneyr owswa liok, sawk pase lowswa e. \x * \xo 27:34 \xt Sng 69:21\x* \p \v 35 Sawk aw-uwr hom Jisas se now mon nak-okin pror kawk sawan lowpway nok, Jisas so omeme owh ko seme lopri e nanpanan. Sawk homkwe mein sor-mey non me sasow memeir lonkuwseyn ira, Jisas so omeme seme lopri e. \x * \xo 27:35 \xt Sng 22:18\x* \v 36 Hom yier serey mon ma kikrweik mokwe, Jisas se iray-iray nonaw nak-ira kraipakrai popriy. \v 37 Homkwe ok Jisas se ma me okin kwor okrue ko meyk-ar kokwe now-pay kamon mon senkin mey, “Ohokwe Jisas, Juda mo King hiy non.” Sawk now-pay sokukwe hyo makwey eir ayaw-ar eyn mon nak-okin pror kawk iarok. \v 38 Enekwei sohiy non kokwe seyr, homkwe uwr prueysyar weynpaweyn piap-araw me ma mon honsi honsi hokwe Jisas se nion enekwei liy-liy-aw nak-okin pror kawk sawan. Prueyn hokwe sayar mon, prueyn hokwe irayh mon. \x * \xo 27:38 \xt Ais 53:12\x* \p \v 39 Uwrsa har yerki Jisas hiy ma sawan serey ma lanio sayok somokwe, hye ka-ira ne menkin, makwey wakin-akin nok, hye nak-ourde. \x * \xo 27:39 \xt Sng 22:7; 109:25\x* \v 40 Homkwe hye senkin nak-ourde me, “Hmey, hunkwe senkin po me sora, hunkwe God so a pekney-weys se kros say nok, sawk eypok krompri sokwaw ma-meio iarok ey. Hunkwe hunkiaw-ayay huonok prosue kora. Hunkwe God so Ney-ar lwak hokwe, hunkwe now ayaw ko se lokriy hain nok, laye.” \x * \xo 27:40 \xt Mat 26:61; Jon 2:19\x* \p \v 41 Seyr pris karmay o, sow ke hiymon-sorasor uwr o, Juda mo uwr hakamay o, hom lowpwarowp liy-liy-aw senkin nuw-ourde kow, Jisas se kokwe. \v 42 “Hiykwe uwrsa har me-aw po hiy-mon ihey, sawk hyo owh arian hokwe hiykwe liy hiy-mon ihey ley. Hyekwe Israel mo King ok ma me hiy non; hiykwe now ayaw ko se laye hokwe, hromkwe hye liy nanpanan kiykiy-ay. \v 43 Hiykwe God se nan koukou-ay. Sei, God hiy hye hiymon e nan hokwe, God hiykiaw hye ka hiy-swaweyr sow. Payhokuaw, uwr sohokwe mo paraw senkin me, ‘Hakwe mo God so Ney-ar.’” \x * \xo 27:43 \xt Sng 22:8\x* \p \v 44 Uwr prueysyar Jisas so ohriar mon ma nak-okin pror kawk sawan, hohkwe seyr Jisas se kokwe liy-liy-aw nuw-me monmamon yay. \s1 Jisas se ma lokrue hiy non \r (Mak 15:33-41; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30) \p \v 45 Sawk eypok 12 klok sok lwak menkin, kipay lowpwarowp mokwe eym-nawp lwak liyay. Eym-nawp enekwei sohokwe aua krompri non, sankaw nuw-wak meiamei. \v 46 Sawk 3 klok ohriar eyn lwak menkin, Jisas hiykwe ok aiopey hay senkin ar-okre me, “Eli, eli, lema sabaktani.” Ok sohok ko meyk-ar kokwe senkin, “Hano God, hano God, hunkwe hane payhokuaw lokriy ha so?” \rq Sng 22:1\rq* \p \v 47 Uwr har hyo ohriar mon ma nakrok somokwe, ok sokwe senkin lonuayk menkin, homkwe sa senkin nakrok me, “Uwr ohokwe Elaija se liwowr me.” \p \v 48 Kiy-peypey lopa, sawk hmo uwr prueyn hiy sau nok nok, laplap kopi ke lonok nok, wain-hu laroray non se prouk nok, now-ho mon piynay nok, arnak-nakray kow, Jisas hiy lowswa e. \x * \xo 27:48 \xt Sng 69:21\x* \v 49 Sawk uwr har homkwe senkin me, “Ama, pereipia, hromkwe peyr nakrok ira e. Elaija hiykwe po laye pak ane, hye now ayaw ko se kandieys kow ey hokwe.” \p \v 50 Wo, sawk Jisas hiykwe ok aiopey hay-ar ma-lokre me nok, hyo niohney se kiy-preisia ha. \p \v 51 Wo, enekwei sohiy nonaw kokwe seyr laplap meipey aiopey hay, God so a pekney-weys so ampok mon ma sawan kokwe, sawk ompok liy-liy-aw sok kiynuw-oksa-seyr kumey. Eir mon loksa-seyr ha sohokwe, ekwie, ouon. Sehiy nonaw kokwe ki hiy wei-a-wei nok, peir hom kiynuw-onkama-kei. \x * \xo 27:51 \xt Kis 26:31-33; Hi 10:19-20\x* \v 52 Seyr ki-eyh uwrsa me ma lopru kwawk ey hom kiynuw-on-kamapi liyay nok, God so uwrsa pekneyweys poya-poya, paraw ma lokrue ha, hom loksian sasian. \v 53 Homkwe ki-eyh se lokriy hain menkin, sa enekwei Jisas hiy ma ma-loksian so meyki mon hokwe, homkwe God so yier pekney-weys mon lyawriy-sawriy nok, uwrsa kraiar hmo inour mon lousne-sa-ousne. \p \v 54 Wo, aw-uwr mo hakamay o, hyo aw-uwr lowpwarowp o, Jisas se iray-iray non ma nakrok ira somokwe, kina hiy lway wei-a-wei se lira nok, weynpaweyn har ma lousne-sa-ousne seme nak-ira. Homkwe sawk senkin seme nuw-hok krwepakrwe me, “Ama, uwr sohokwe mo God so ney-ar.” \p \v 55 Seyr sa har homkwe serey lwak, homkwe meiaw-ar eyn kor-nakrok ira. Sa somokwe senkin ma lon hom non. Enekwei Jisas hiy kipay Galili mo se lokriy hain menkin, homkwe Jisas se lonsu merie merie nok, hye ayay morue e. \x * \xo 27:55 \xt Luk 8:2-3\x* \p \v 56 Sa serey ma lwak mo prueyn kokwe Maria, yier Makdala ko. Prueyn kokwe Maria, hokwe Jems, Josep leys so pouh. Prueyn kokwe Sebedi so ney norwayo prueysyar so pouh. \s1 Jisas so owhi-sopok se ma kwawk enekwei hiy non \r (Mak 15:42-47; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42) \p \v 57 Enekwei eyrowpwar-ar lwak menkin, sawk uwr prueyn omeme kraiar non hiy le lopay, hiykwe yier Arimatea ko. Hyo uru hokwe Josep, hiy seyn, Jisas so ki-wayh prueyn. \v 58 Hiykwe Pailat so owh mon ley nok, Jisas so owhi ke lway nok e mesopok. Sawk Pailat hiykwe aw-uwr me sehe me, Jisas so owhi ke Josep se isay way ha e. \x * \xo 27:58 \xt Lo 21:22-23\x* \v 59 Seseyn, Josep hiy Jisas so owhi-sopok ke lie kair way nak-kumey nok, laplap mnow-mnow-aw ihey-ar non nak-oksarohon way nakey. \v 60 Sawk hyo peir-saw iwon arian mon nak-yawriy way kwawk. Peir-saw sokukwe hiykiaw peir aiopey hay ke lopru koruay, hye nian omok lokrue ey se way kwawk ey se. Hiykwe Jisas se serey lway kwawk nok, mein aiopey hay kamon se way nokriy-a-nokriy ney nok, peir-saw sohok ko yerki se nak-swapoumay hain nok, ma-ley. \x * \xo 27:60 \xt Ais 53:9\x* \v 61 Sawk Maria Makdala ko o, seyr Maria prueyn sohok o, hohkwe peir-saw ko inour ohriar mon wakiawkeyn ira soway soway. \s1 Aw-uwr, peir-saw ke iray-iray nonaw ma nakrok ira hom non \p \v 62 Sabat enekwei se lonhan-onhan koruay kawk ey so eypok hokwe papo ley lowpway. Sa sohiy so meyki hokwe pris karmay o, Farisi o, hom lowpwarowp Pailat so inour mon hokruw nok, senkin me, \v 63 “Hakamay, ok kamon okrei-uwr sohiy inaw lwak non ma me hokwe, hromkwe nanpanan nonaw lwak. Hiykwe senkin me, ‘Eypok krompri-ar so meyki mon hokwe, hakwe ma-loksian ey.’ \x * \xo 27:63 \xt Mak 9:31; Luk 9:22; Jon 2:19-21\x* \v 64 Sawk hunkwe aw-uwr har me kwa me-sasay, homkwe peir-saw Jisas se ma kwawk so yerki-wouk se iray-iray nonaw ka ira kraiay, eypok krompri sohokwe. Sa hyo ki-wayh hom hyo owhi-sopok ke le way nok ame. Sawk hom uwrsa me senkin mekow lak, ‘Hiykwe peir-saw ouon ko hokwe papo ma-loksian o.’ Senkin lwak ankin, hmo okrei-ok iwon sokukwe, Jisas so okrei-ok, paraw ma me ko eir mon lwak, wo, suw sawk piap-araw-arar nuw-wak ey.” \p \v 65 Pailat hiykwe sawk hme senkin makiy-mekow, “Hakwe hmekwe aw-uwr har iray-iray ey me liy mekow ha. Ama, homkwe kwa ley e, peir-saw sohiy so yerki-wouk se kwa mon sous-a-sous kraipakrai, hmo nonkway arian non.” \p \v 66 Seseyn, homkwe aw-uwr har me hiy-ey nok, mein aiopey hay peir-saw ko yerki-wouk mon ma lwak sehe knuey-ma non manak-sous. \c 28 \s1 Enekwei Jisas hiy ma ma-loksian hiy non \r (Mak 16:1-10; Luk 24:1-10; Jon 20:1-18) \p \v 1 Eypok Sabat ko hokwe papo ley lowpway. Sa wik kamon so eypok peyr-ar ko hokwe Maria Makdala ko o, sa Maria prueyn sohok o, hohkwe peir-saw ke ma-ley ira nerie. \p \v 2 Wo, sa kina aiopey hay-ar hiy pa kiynuw-way wei-a-wei nerie, payhokuaw Hakamay so ensel hiykwe nonkumey ko se laye nok, mein aiopey hay peir-saw ko se nekie nokriy-a-nokriy yay ha nok, mein-eir serey kiynuw-iwak. \v 3 Ensel sohiy so ine-maku hokwe liar-nweyr se hieyn-aw lousne, seyr hyo omeme mokwe waw weyspey-ar me hieyn nuw-wak. \v 4 Sawk aw-uwr iray-iray non ma lwak somokwe hye lira menkin, homkwe nuw-hok, seyr uwr ma lokrue se hieyn hawon sowkway. \p \v 5 Sawk ensel hiykwe sa prueysyar sokwe senkin mekow, “Ama, hohkwe peie hok o, payhokuaw hakwe po nonkway, hohkwe Jisas, now mon ma lokin pror kawk sawan okrue se pawk e le. \v 6 Hiykwe erey lwak pey. Payhokuaw, hiykwe ok paraw hiykiaw ma me hain senkin lon, hiykwe po ma-loksian. Oue, yop hye ma kwawk se kwa lira. \x * \xo 28:6 \xt Mat 12:40; 16:21\x* \v 7 Ama, hohkwe hyo ki-wayh me aheyr aheyr nonaw kwa saw-ey mesor kow, senkin, ‘Jisas hiykwe papo ma-loksian o, lokrue mo yier ko hokwe. Hiykwe hmo peyrmawk ley naruok ey, Galili mon kokwe. Homkwe hye kokwe serey amor-ira ey, paraw hiykiaw ma me hain, senkin.’ Ama, hakwe mo sehe makiy-mekow se.” \p \v 8 Seseyn, hohkwe peir-saw sehe aheyr aheyr nonaw ma lokriy hain hokwe, hohkwe hok nonaw lokriy hain, seyr kar aiopey hay non nakey sau nok, ki-wayh me mesor kow e. \v 9 Wo, hoh non-sau nok menkin, Jisas hiykwe sawk hehe ki ompok mon lonyay huon nok, senkin kiy-mekow, “Leisnon yaprue-ar.” Sa hohkwe Jisas so owh mon le nok, hyo sune ke kampueys nekie nok, hye nak-me-ihey. \v 10 Sa Jisas hiykwe hehe senkin kiy-mekow, “Hohkwe peie hok o, hohkwe hano ki-wayh me kwa ley mekow ha, homkwe Galili mon ka ley naruok. Homkwe hane serey liy lira.” \x * \xo 28:10 \xt Mat 26:32\x* \s1 Aw-uwr hom pris makwey-uwr me ma mesor kow hom non \p \v 11 Sawk sa prueysyar hoh ley nonaw ma lwak hokwe, aw-uwr har peir-saw ke ma iray-iray mo uwr har homkwe om Jerusalem mon ley nok, pris karmay me mesor kow, weynpaweyn lowpwarowp hom ma lira seme. \v 12 Wo, pris karmay hom senkin lonuayk menkin, homkwe Juda-uwr hakamay me nion hokruw nok, ok kamon lohruw-a sakon kawk. Seyr aw-uwr me mein-owon aiopey hay kow nok, senkin nak-me kow, \v 13 “Ama, homkwe uwrsa me senkin kwa mesor kow, ‘Enekwei hrom anwaw ma liawon sowkway hokwe, Jisas so ki-wayh homkwe arawh le nayr nok, Jisas so owhi-sopok ke yokun lway nakey.’ \v 14 Sawk ok okukwe Rom mo gavman mo hakamay hiy lonuayk ankin, hromkiaw kokwe hye nion liy non-iwak mesor weih-a-weih popriy. Sawk hiykwe hmekwe aw-mar liy lon ley.” \v 15 Seseyn, aw-uwr homkwe mein-owon seme lonok nok, Juda mo uwr hakamay sohom ma me-nonkway, senkin mesor kow. Wo, ok sokukwe sawk Juda mo kipay mon seme sor nakian nakian ha. Sawk enekwei enkin ohokwe Juda homkwe ok somokwe lohruw-a nonaw lwak. \s1 Jisas hiy hyo ki-wayh mo owh mon ma lousne hiy non \r (Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23) \p \v 16 Jisas so ki-wayh iha seys pruw non homkwe Galili mon ley naruok nok, mnuw Jisas hiy ma me-sorasor kow hain serey liau naruok. \x * \xo 28:16 \xt Mat 26:32\x* \v 17 Wo, hom hye lira huon menkin, homkwe hyo uru se nuwnak-me ihey. Sawk har homkwe uron imnok-amnok nanpanan. \v 18 Sa Jisas hiy hmo ohriar mon le nok, hme senkin kiy-mekow, “Ama, krai lowpwarowp ipey-ar nonkumey ko o, ki ko o, God hiykwe hane po kow. \x * \xo 28:18 \xt Jon 13:3; Ef 1:20-22\x* \v 19 Sei, hakwe hme senkin sehe kiy-me, homkwe yier kipay lowpwarowp ko mon kwa ley-neyney. Uwrsa lowpwarowp me hano ki-wayh kwa mon wak e. Homkwe hme kokwe Aio so uru non o, Ney so uru non o, Niohney Pekney-weys so uru non o, sohom mo uru non kwa nak-me prouk. \x * \xo 28:19 \xt Mak 16:15-16; Ap 1:8\x* \v 20 Seyr homkwe uwrsa me kwa hiynak-mon sorasor, ok lowpwarowp ha hme ma hiy-me seme ka lonuayk pyay. Seyr hakwe okar kamon ke senkin kiy-me kraipakrai ey, hakwe enekwei enekwei hme nion non-wayr ey, senkin-awaw, ki ohiy so enekwei pariawey-ar hiy lousne.”