\id LUK - Abau NT [aau] -Papua New Guinea 2006 (DBL -2014) \h LUK \toc1 God so ok-ihey Luk hiy ma mey hok non \toc2 Luk \toc3 Luk \mt1 LUK \mt2 God so ok-ihey Luk hiy ma mey hok non \ip \bd Meyamey uwr hokwe:\bd* Luk. \ip \bd Yier hiy ma lwayr meyamey hokwe:\bd* Hiykwe yier Sisaria mon lwak non po meyamey pak. \ip \bd Enekwei hiy ma meyamey hokwe:\bd* Hiykwe enekwei Yia 60-65 so ompok sok meyamey, Jisas hiy ma lokrue so meyki. \ip \bd Ok mamey mon ma lwak mokwe senkin:\bd* Luk hiykwe dokta, hiykwe Juda-uwr korey, hiykwe uwrkayn irweyk, seyr hiykwe aposel Pol so ki-wayh. Hiykwe hyo mamey kokwe sokwe meyamey, Grik-uwr hakamay prueyn Tiofilus hiy hye ma mesopok se hokuaw (1:3). Luk hiykwe Grik-uwrsa me mesair kow e mon, senkin, Jisas hiykwe mo uwr-ar, seyr hyo mey hokwe uwrsa paraw-uh ko o, pokon ko o, omok ko o, seme hiymon ey. Sehe hokuaw kokwe Luk hiykwe sehe nuw-ira soway soway meyamey popriy, enekwei weynpaweyn senkin senkin hom ma lousne mokwe. Hiykwe peyr enekwei, sa, uwr lopa hok Jisas se ma liwak pie se kiynuw-meyamey sopay sopay pie. Ok har hiy ma meyamey somokwe, Mak, Matyu, Jon om homkwe, meyamey pa. Sei, Jisas so mey Galili mon ma meio ha pie ke meyamey nok, Jisas so yerki meiamei Jerusalem mon ma ley se makiy-meyamey. \ip \bd Luk so uron ko hokwe senkin:\bd* Matyu hiykwe senkin mesair kow, Jisas hiykwe Juda mo Hakamay, uwrsa me me-huonokyaw prosue ey. Seyr Mak hiykwe senkin mesair kow, Jisas hiykwe God so Mey-uwr ipey-ar. Sawk Luk hiykwe senkin me, Jisas hiykwe uwr, God o, iwar o, hehe hieyn-arar ma lwak hiy non. Hiykwe Adam so ney, seyr hiykwe God so Ney. Hyo mey kokwe ipey-ar, seyr uwr prueyn hyo eir mon ma lwak hokwe korey lwak pey. Hromkwe hye kokwe Hakamay-ok sehe me. \c 1 \s1 Luk hiykwe okpey-ok okukwe Tiofilus se mey kow \p \v 1 Hakamay Tiofilus ara, paraw kokwe uwr kraiar homkwe okpey-ok enkin okukwe papo mey pie, weynpaweyn iwon yaprue ompeys serey-ar God hiy hromo ompok mon ma meio ousne mokwe. \x * \xo 1:1 \xt Ap 1:1\x* \v 2 Homkwe puraw mey pa. Ok okukwe, uwr har hom hreme ma mesor kow ha mo liy-liy-aw mey. Uwr somokwe senkin, uwr weynpaweyn seme ma lira pie o, uwr God so ok ma me-sor kow o. \v 3 Ha seyn, okpey okukwe hakwe hne mey kow. Hakwe enekwei meipey po nuw-wayr mesopok popriy, weynpaweyn sohom mo meykyar mokwe. Pokon ohokwe hakwe yaprue nonaw sehe mey sopsop-ay kow ha. \v 4 Hakwe senkin sehe lon, hwon senkin nuw-nonkway popriy e, ok paraw hne ma mesor kow okukwe, okar-ar. \s1 Jisas so peyrmawk meio uwr so okpey \p \v 5 Enekwei Herot hiy Juda mo king ma lwak hokwe, pris hokwe seyr prueyn senkin lwak. Hyo uru hokwe Sekaraia. Hiykwe pris Abiya so uwr-ku ko. Uwr-ku somokwe pris-aw lwak liyay. Hyo sah Elisabet hokwe seyr pris Aron so ney-nona. \v 6 God hiykwe hehekwe ihey-ar lira, hoh hyo sow senkin senkin me meyki mon ma ley mokwe. Hohkwe kwahnaw liwak marowhway ihey, God so nene mon kokwe. \v 7 Sawk hohkwe ney lopa lanio, payhokuaw Elisabet hokwe ney liy lira me ley. Hoh uwrsa kokwe pau uwr nawp sa nawp po nuw-wak. \p \v 8-9 Enekwei kamon hokwe Sekaraia-om homkwe God so a pekney-weys mon mey meio. Payhokuaw, enekwei sohokwe mo Sekaraia so sune non hom meio enekwei. Sawk Sekaraia hiykiaw-aw God so a ampok pekney-weys mon meio, omeme prawk ihey-ar non me naws pou prawk kow, alta eir mon. Hiy mey senkin ma meio hokwe, pris homkwe hyekwe hmo yor arian, pris, mey senkin ke meio e me-iaup ey, satu ok ma me non me-iaup. \x * \xo 1:8-9 \xt Kis 30:7\x* \v 10 Enekwei omeme prawk ihey-ar non me ma naws hokwe, uwrsa poya-poya homkwe ki apau mon hokruw nok, God se mesopok. \p \v 11 Sawk God so ensel prueyn hiy lousne, alta Sekaraia hiy omeme prawk ihey-ar non me ma naws pou prawk serey. Ensel hiykwe iha sayar mon lorok. \v 12 Sekaraia hiy hye lira menkin, hiy sa sehe lira preiryay nok, nuwnak-hok. \v 13 Sawk ensel hiykwe hyekwe senkin mekow, “Sekaraia ara, hunkwe peie hok o. Hno mesopok kokwe God hiykwe papo lonuayk, hno sa Elisabet hokwe ney norwayo se liwak ey. Hunkwe hyo uru hokwe Jon, senkin kwa nakinariy kow. \v 14 Hno uron hokwe yaprue lwak ey, seyr kar ya ley a, seyr ney sohiy lousne ankin, uwrsa kraiar homkwe kar ley ey. \v 15 Hiykwe God so nene arian mon seirpey lwak ey. Sawk hiykwe wain-hu o, hu-kwaw krai non o, peie lowswa o. Sa hiykwe hyo pouh ko swaw mon lwak nonaw, Niohney Pekney-weys hiykiaw lyawriy wayr ey. \x * \xo 1:15 \xt Nam 6:3\x* \v 16 Seyr hiykwe Israel mo uwrsa kraiar me ma-me-samis prosue ey, hom hmo Hakamay God so owh mon ma-ley ey. \v 17 Hiykwe Hakamay so peyrmawk ley meio koruay ey, seyr hyo krai o, hyo niohney o, Elaija so ke hieyn. Seyr hiykwe aio-om o, ney-om o, hom mo uron kamon-aw ma lwak e me-swa-hokruw ey. Hiykwe uwrsa, God so ok me ma kamaun sow mo uron me me-samis prosue ey, hom uwrsa luw-luw-aw mawkhow ihey-ar non me hieyn nanpanan e. Seyr hiykwe uwrsa me hiy-mon sorasor koruay naruok ey, omok Hakamay hiy le ey se.” \x * \xo 1:17 \xt Mal 3:1; 4:5-6; Mat 17:11-13\x* \p \v 18 Sawk Sekaraia hiy ensel se senkin makiy-mesopok, “Hai, hakwe penkin nonkway a, hno ok sokukwe ok-ar lwak ankin? Payhokuaw, hakwe uwr nawp-ar, hano sa seyn, sa nawp-ar.” \p \v 19 Ensel hiykwe sa Sekaraia se senkin ma-sahre me, “Ara, hakwe Gebriel, hakwe God so inour mon lorok. Hane kokwe God hiy me-ha, hno owh mon le e, hne ok ihey-arar me mesor kow e. \x * \xo 1:19 \xt Dan 8:16; 9:21\x* \v 20 Ara, kwa lonuayk, pokon kokwe hno woki prorpam lwak ey. Hunkwe ok ma-me ey lopa. Sa omok God so ok-loray hok lousne non, hunkwe sohiy non ma-lohruw-a ey. Payhokuaw, hunkwe hano ok somokwe nan kiykiy-ay pey. Sawk ok somokwe enekwei God hiykiaw ma meir sohiy non lousne hra-hra ha popriy ey.” \p \v 21 Sa uwrsa homkwe Sekaraia se naruok lokruok. Sa homkwe seme nuw-nan kworpakwor kawk, hiy enekwei meipey God so a ampok mon ma lak-meio kwawk sehe. \v 22 Sa Sekaraia hiy ki apau mon ma-lousne menkin, hiykwe hme ok woki non liy ma-lohruw-a kow ley. Hiykwe iha nonaw nokon-nokon mesor kow, sawk hiykwe ok liy ma-lohruw kow e ko, hmekwe. Sa homkwe seme nonkway, hiykwe owhnan kamon God so a mon po lira. \p \v 23 Sekaraia hiy hyo mey meio enekwei God so a mon meio ey se meio lowpway menkin, hiykwe sa hyo yier arian mon ma-ley. \v 24 Enekwei sohiy so meyki hokwe hyo sah hokwe sawk ney swaw non lwak. Hokwe yeyn iha sirom senkin nak-wayr hiyhiy sue, hoko a arian mon-aw. \p \v 25 Hokwe senkin me, “Sehe-ar, hane kokwe God hiykiaw po hiymon, hyo uron lowk yor non. Hiykwe hano owh-mar uwrsa mo ompok mon ma lon ke po kahya sasow kow.” \s1 Jisas se ma liwak enekwei se me-nonkway kow \p \v 26 Yeyn iha sirom pruw non Elisabet ko ney swaw ko sohokwe sankaw lwak menkin, sa God hiykwe hyo ensel Gebriel se ma-me-ha, yier Nasaret mon. Yier sohokwe Galili mo kipay mon lwak. \v 27 Hiykwe sa sokruan prueyn ko owh mon ley. Hoko sa-u kokwe Maria. Sa sokruan sokukwe uwr prueyn se po me peykyay iwak, uwr prueyn King Devit so uwrku ko. Hyo uru hokwe Josep. \x * \xo 1:27 \xt Mat 1:16,18\x* \v 28 Gebriel hiykwe Maria ko owh mon ley nok, me, “Akwa, yaprue-ar, God hiykwe hne nion non-wak. Hnekwe yaprue nan kraiay popriy.” \p \v 29 Maria hokwe ok sokwe lonuayk menkin, hokwe uron sokwe nan kworpakwor. Hokwe sawk ensel so ok ko meyk-ar ke nanpanan, ok, hiy hoke ma le me-woro-woro ohruw-a kow sokwe. \v 30 Sa ensel hiykwe hoke senkin mekow, “Maria, hunkwe peie hok o. God hiykwe hnekwe uron-pi ko nuw-wak. \v 31 Akwa, kwa lonuayk, hunkwe ney swaw non lwak ey, seyr ney hokwe norwayo se liwak ey. Ney sohiy so uru hokwe, Jisas, hunkwe senkin kwa nakinariy kow. \x * \xo 1:31 \xt Ais 7:14; Mat 1:21-23\x* \v 32 Hiykwe seirpey lwak ey, seyr hyekwe senkin mowie ey, God Seirpey Ayaw-ar ko so ney. God hiykwe hye kokwe king me wak ey, hyo nopwey-ih Devit so yop mon. \v 33 Hiykwe Jekop so ney-nona me hiy-wayr peyow peyow ey. Hyo mey, king ma lwak sohokwe meio kane kane lopa. Senkin-aw lwak wayr ey.” \x * \xo 1:33 \xt 2 Sml 7:12,13,16; Ais 9:7\x* \p \v 34 Sa Maria hok ensel se makiy-mesopok, “Hai, sohokwe penkin kiy-mon ousne ey so? Payhokuaw, hakwe sa sokruan, hakwe enkin uwr non ko.” \p \v 35 Sa ensel hiy makiy-sahre mekow, “Niohney Pekney-weys hiykwe hno owh mon laye nok, God Seirpey Ayaw-ar ko so krai hiykwe hne maka-wanohyay ok. Ney ihey-ar, hwon ma liwak sohokwe, God so ney arian ok me ey. \v 36 Kwa lonuayk, paraw kokwe hno wein Elisabet ke, ney-weyn ok me wayr. Sawk enkin kokwe hokwe ney swaw non. Hoko yeyn kokwe iha sirom mu namon, sankaw kiy-wak. \v 37 Yor har God hiy ma mon lopa mokwe, pomo?” \x * \xo 1:37 \xt Stt 18:14\x* \p \v 38 Sa Maria hok ensel se makiy-mekow, “Kwa lonuayk, hakwe Hakamay so mey-sa. Hiykwe hwon ma mesor senkin liy mon ousne, hano owh mon kokwe.” Ensel hiykwe hoke lokriy hain nok, ma-ley. \s1 Maria hokwe Elisabet ke ley ira \p \v 39 Ensel so ok ko meyki hokwe, Maria hokwe yier sehe lokriy hain nok, i-se-aw saw-ey, Judia mo yier kamon mon. Yier sohokwe mnuw mon lwak. \v 40 Sa hokwe Sekaraia so a mon lyawriy nok, Elisabet ke me-ihey-ok me. \v 41 Elisabet hokwe Maria ko me-ihey-ok ke lonuayk menkin, sa hoko ney swaw ko sohokwe sa nuw-iekuw kwawk. Elisabet ke kokwe Niohney Pekney-weys hiykwe po nuw-wanohyay prusow. \v 42 Hokwe kar aiopey hay senkin nak-okre me, “God hiykwe hnekwe ok ihey-ar ke po mekow. Sa har homkwe hne hieyn korey. Ney, hwon ma liwak ey sohiy seyn, hyekwe seyr ok ihey-ar ke po mekow. \v 43 Sawk hanekwe weyn yaprue ipey-ar enkin payhokuaw lousne o, hano Hakamay so pouh hok hano owh mon ma le okukwe? \v 44 Kwa lonuayk, hakwe hno me-ihey-ok ke lonuayk menkin, ney, hano swaw ouon mon ma lwak ohokwe, hiykwe sawk kar sehe nuw-iekuw kwawk. \v 45 Hunkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak, payhokuaw, hunkwe senkin po nan kiykiy-ay, God so ok hne ma me kokwe ok-arar lousne hrahra ha ey.” \s1 Maria ko kar ley ok \p \v 46 Sa Maria hok me, \q1 “Hano wa hokwe God Hakamay so uru se aiopey hay nak-ie. \rq 1 Sml 2:1-10\rq* \q1 \v 47 Seyr hano niohney hokwe God se kar nuw-ey kwawk, hiy hane ma huonok prosue ke. \q1 \v 48 Hakwe hyo mey-sa-aw lwak, sawk hiykwe hane yaprue po nuw-ira nan. Pokon enkin ohiy o, omok o, uwrsa homkwe hane me-ihey wayr ey. \q1 \v 49 God seirpey-ar hiykwe hane weynpaweyn aiopey hay-ar po meio. Hyo uru hokwe pekney-weys ihey-ar. \q1 \v 50 Sawk hyo uron lowk yor hokwe uwrsa hye ma hok nanpanan, \q1 hmo ney-nona mo owh mon lwak peyow peyow ey. \rq Sng 103:13,17\rq* \q1 \v 51 Hyo iha arian non kokwe hiykwe mey ipey-ar po meio. Hiykwe uwr, hmo uru arian me ma nak-ie somokwe, papo mon nonwor onwor ha, seyr hmo uron mokwe papo mon ok-sapru kawk kow. \rq 2 Sml 22:28\rq* \q1 \v 52 Hiykwe king seirpey hay mo uru mokwe, ouon mon po kyor-osi ha lowpway. Sawk uwr, uwrsa uru lopa ma lanio mo uru me po lowk nakie. \rq Jop 5:11; Sng 147:6\rq* \q1 \v 53 Hiykwe uwrsa siowp ma lokrue somokwe, omeme yaprue po kow lowpway. Sawk uwr omeme kraiar non mokwe hiykwe puraw po mon nonwor onwor ha. \rq Sng 34:10\rq* \q1 \v 54 Hiykwe hyo nyo Israel se kokwe hiy-mon nonaw nuw-wak wayr. Hiykwe hyo uron lowk yor mokwe liy lorionay ley, \x * \xo 1:54 \xt Sng 98:3\x* \q1 \v 55 hiy hromo nopwey nawp-om me ma me-loray hokwe. Hyo uron lowk yor hokwe Abraham o, hyo ney-nona o, hme nion non-wak peyow peyow ey.” \x * \xo 1:55 \xt Stt 17:7\x* \p \v 56 Maria hokwe yeyn krompri sankaw non-wayr hain, Elisabet ke nion. Sawk omok seyn ma-ley, hoko yier arian mon kokwe. \s1 Jon hu mon prouk uwr se ma liwak hiy non \p \v 57 Elisabet ko ney liwak enekwei hiy lousne menkin, hokwe sa ney norwayo se liwak. \v 58 Hoko yier ko uwrsa o, hoko uwrku saku o, senkin lonuayk menkin, homkwe hoke kar nuw-ey. Payhokuaw, Hakamay so uron hoke ma nan hokwe po me-sair kow. \p \v 59 Ney sohiy so eypok enekwei iha sirom mu nareysyar pruw non sankaw lwak menkin, hom le hokruw nok, ney sohiy so owh-ohi se lei ampru sow kow. Homkwe seyr hyo uru hokwe, hyo orih Sekaraia so uru se nakinariy kow e mon liok. \x * \xo 1:59 \xt Stt 17:12; Wkp 12:3; Luk 2:21\x* \v 60 Sawk hyo pouh hok me, “Ohow, hyo uru hokwe senkin nakinariy kow e, Jon.” \p \v 61 Sa homkwe hoke senkin mekow, “Uru sohokwe hno uwrku saku homkwe senkin korey nakinariy hain pa.” \p \v 62 Homkwe hyo orih arian se kokwe sawk iha non mon lun-lun mesopok, hiykwe ney sohiy so uru hokwe, penkin nakinariy kow e nan o. \p \v 63 Hiykwe sawk hme iha non mon memeir kow, hyo mon, mey ey ke, nak-e kow e. Sa hiykwe senkin mey, “Ney sohiy so uru hokwe Jon.” Homkwe sawk seme liwak sir ohruw-a nanpanan kraiay. \v 64 Enekwei sohiy nonaw kokwe seyr, hyo woki kokwe ok pa ma-lohruw-a. Hiykwe sawk God so uru se sehe nak-ie. \v 65 Unsaney ohri-ar mon ma lwayr homkwe, sa seme lonuayk kowkow yay. Seyr unsaney yier Judia mo mnuw-kon ko homkwe, ok seme lonuayk menkin, sa homkwe ok homkiaw-ayay-aw seme liwak sir ohruw-a. \v 66 Unsaney lowpwarowp homkwe ok sokwe lonuayk menkin, homkwe sawk senkin seme nan sorpasor kawk mesopok, “Omok kokwe ney sohokwe penkin uwr lwak ey so?” Homkwe ok senkin seme lohruw-a, payhokuaw, homkwe po lira, Hakamay so iha kokwe hye po nekie kraiay. \s1 Sekaraia hiykwe profet-ok me lohruw-a, Jisas so mey ke \p \v 67 Sa Jon so orih Sekaraia se kokwe God so Niohney hiy po wanohyay popriy. Hiykwe sa profet-ok senkin sehe lohruw me, \q1 \v 68 “Aio God Hakamay so uru hokwe ayaw-ar mon ka lwak. Hiykwe Israel mo God. Hiykwe hyo uwr-sa me hiy-mon e po le, seyr hiykwe, hreme papo ma-huonokyaw. \rq Sng 72:18\rq* \q1 \v 69 Enkin ohokwe, Hakamay hiykwe, hyo mey-uwr Devit so uwr-ku ko mokwe, uwr prueyn krai non se papo mon ousne, hreme ma-huonokyaw ey hokwe. \rq Sng 18:2\rq* \q1 \v 70 Paraw paraw-ar kokwe hiykwe hyo profet pekney-weys mo woki-ok non senkin me-loray. \q1 \v 71 Hiykwe hremekwe awia mo iha ko me ma-kamahya ley, seyr uwr hreme kasaw ma lon-peys sohom mo iha ko o, hreme seme ma-huonokyaw ey. \rq Sng 106:10\rq* \q1 \v 72 Hyo uron lowk yor, paraw hiy hromo nopwey-om me ma me-loray somokwe, hiykwe sawk enkin sehe ma-me-sair kow ley. Seyr hiykwe, hyo sokior-ok, paraw hiykiaw ma nuw-me sakon kawk sokwe nuw-nanpanan kraiay. \rq Stt 17:7; Sng 105:8-9\rq* \q1 \v 73 Hiykwe hromo apaw-nawp Abraham se papo loiow mekow, paraw hiykiaw po me, senkin lon ey. \rq Stt 22:16-17\rq* \q1 \v 74 Hromkwe yaprue lwayr ey, God so meyki mon ma ley somokwe, hromkwe hok lopa. Payhokuaw, God hiykwe hremekwe awia mo iha ko me papo kahya prosue. \q1 \v 75 Seyr hromkwe God so mey kokwe yor pekney-weys non o, yor luw-luw-aw non o, liy nak-meio wayr peyow peyow, enekwei hrom su ma lwayr ohokwe. \q1 \v 76 Ara, hunkwe hano ney, hnekwe omok kokwe, God Seirpey Ayaw-ar ko so profet ok me ey. Hunkwe Hakamay so peyrmawk ley nok, hyo yerki se peyrmawk lanio meio kow naruok. \rq Ais 40:3\rq* \q1 \v 77 Hunkwe hyo uwr-sa mokwe nonkway senkin ke mekow ey, God hiykwe hmo weynpaweyn piap-araw me ma lorionay kow ko kueir nonaw, hme ma-huonokyaw prosue ey. \rq Jer 31:34\rq* \q1 \v 78 Hromo God so uron lowk yor kokwe yaprue-ar. Sa hiykwe hyo me-huonok prosue yor ke, ey ma wayar nerie se hieyn hromo mon mon ousne ey. \rq Ais 60:1-2\rq* \q1 \v 79 Ey-yar sohokwe uwr-sa ki ko, eym-nawp mon ma lwak me wayar kow ey. Suw hreme me-anok anok ey, hrom yerki yaprue mon lanio e, uron yaprue non-aw.” \p \v 80 Jon hiy aiopey hay lwak menkin, hyo niohney hokwe krai ipey-ar non nuwnak-wak. Hiykwe peyr ki hrahra-aw mon ley wak. Sawk hyo mey-enekwei hiy lousne menkin, hiykwe Israel mo inour mon kokwe sohiy non lyakay. \c 2 \s1 Maria hok Jisas se ma liwak enekwei hiy non \r (Mat 1:18-25) \p \v 1 Enekwei sohokwe Sisar Ogastus hiykwe ok-sow kamon senkin mesor nakian ha, uwrsa me. Uwrsa lowpwarowp, yier serey serey suko homkwe hmo uru sa-u me kwa mekow, buk mon mey ey. \v 2 Mey, uru sa-u me ma mey ey sokukwe, enekwei Kwirinius hiy kipay Siria mo uwr hakamay lwak non lousne pie. \v 3 Sa uwrsa lowpwarowp homkwe sawk hmo yier arian mon seme ley-neyney nok, hmo uru sa-u me mey. \p \v 4 Josep hiykwe sa yier Nasaret se lokriy hain nok, Betlehem mon ley. Yier Nasaret sohokwe Galili mo kipay ko hiy non, seyr yier Betlehem hokwe, Judia mo kipay ko hiy non. Yier sohokwe Devit so. Josep hiykwe serey sehe ley, payhokuaw, hye kokwe Devit hiy kekie nona. \v 5 Hiykwe Maria ke huonok nok, hiy-ey, uru sa-u me mey iawon e. Maria kokwe po me peykyay koruay, Josep se. Sa Maria hokwe ney swaw non. \v 6 Hoh Betlehem mon lwak menkin, enekwei Maria hok ney sehe liwak ey, hiy pa lousne. \v 7 Sa hokwe ney peyrmawk ko norwayo se sehe liwak. Ney sohokwe hokwe sawk omeme owh ko non swakuwmay kow nok, ihey mo huok mo yowr ayay la ey mon nakway kwawk kow. Hohkwe senkin sehe lon, payhokuaw, hehekwe yop liawon ey mekow pa. A mein-owon non nakway wayr ey hokwe, po lwayr liyay. \s1 Sipsip kow-a uwr o, ensel o \p \v 8 Sipsip kow-a uwr homkwe ohriar serey lwak, hmo sipsip me inaw hiy-wayr ira nayr, yier meykyay ki apau mon. \v 9 Sa God so ensel prueyn hiykwe hmo owh mon lousne. Sawk God so panpaniowni hokwe hmo inour mon sehe nak-yar sahriy-ahriy kow. Homkwe sawk seme nuw-hok kraiay. \v 10 Sawk ensel hiykwe hme senkin mekow, “Ama, homkwe peie hok o. Kwa lonuayk, hakwe hme ok yaprue ihey ke nake kow. Ok sokukwe uwrsa lowpwarowp me kar mon ey ey. \v 11 Devit so yier mon kokwe sa prueyn hokwe, arakwon ney prueyn se liwak nayr. Ney sohokwe uwrsa me ma-huonokyaw prosue ey. Hiykwe Krais, uwr ihey-ar God hiy ma me-loray hiy non. Hiykwe Hakamay. \v 12 Hakwe hme meir kamon se kiy-me-nonkway kow: Ney sohokwe owh ko omeme non po swakuwmay kwawk kow. Seyr ihey mo huok mo ayay kawk kreik kow yowr mon lwon kawk. Homkwe meir ha ma me sehe lira ankin, homkwe nonkway, hano ok kokwe ok-ar.” \p \v 13 Peypey pa, sawk ensel sipsip kow-a uwr me ma me-kow sohokwe hiykwaw lwak pa. Sawk ensel popua hay hom saw-ousne nok, hye nion non-hokruw, God so uru se nakie e, senkin, \q1 \v 14 “Panpaniowni yor, God se ma kow hokwe ayaw mon ka lwak. \q1 Liwak marowhway yor hokwe uwrsa ki ko, God hiy yaprue ma nan mo owh mon ka lwak.” \p \v 15 Ensel homkwe hme lokriy hain nok, ma-ley, nonkumey mon. Sipsip kow-a-uwr homkwe sa homkiaw-ayay senkin seme lohruw-a, “Hromkwe Betlehem mon ley e, weynpaweyn serey ma lousne seme lira e, God hiy hreme ma mesor kow seme.” \p \v 16 Homkwe sawk seme saw-ey nok, Maria, Josep leys se lirway. Ney sehe lira, ihey mo huok mo ayay kawk kreik kow-a ey mon won-kwawk se. \v 17 Homkwe ney sehe lira nok, ok ensel hiy hme ma lohruw-a kow seme me-sor kow. \v 18 Uwrsa har hom ok seme lonuayk menkin, homkwe sawk uron seme nan kworpakwor kawk, ok sipsip kow-a uwr hom ma mesor seme. \v 19 Maria hokwe ok somokwe hoko uron arian mon-aw nan kawk nok, kar nanpanan ey wayr. \x * \xo 2:19 \xt Luk 2:51\x* \v 20 Sipsip kow-a uwr hom ma-ley menkin, homkwe God se panpaniowni o, uru ayaw-ar o, seme nak-me-ihey nok. Payhokuaw, ok hom ma lonuayk o, omeme hom ma lira o, somokwe hme ensel hiy ma mekow, mo liy-liy-aw po lousne. \s1 Simeon o, Ana o, hohkwe Jisas se kokwe God so a pekney-weys mon lira \p \v 21 Enekwei iha sirom mu nareysyar pruw non so meyki hokwe, hyo owh-ohi se lei ampru sow menkin, hyo uru hokwe Jisas, senkin nak-inariy kow. Uru sohokwe, ensel hiy hye ma kow, enekwei hiy hyo pouh ko swaw mon lousne lopa non. \x * \xo 2:21 \xt Luk 1:31\x* \p \v 22 Sawk enekwei Josep, Maria leys hoh God so hawr mnow-mnow mey, Moses so sow hok ma me sokwe meio ey, hiy pa lousne. Hohkwe sa Jisas se kokwe Jerusalem mon sehe hiy-ey, Hakamay so inour mon me-sair kow e. \x * \xo 2:22 \xt Wkp 12:1-8\x* \v 23 Homkwe senkin seme lon, payhokuaw God so sow hok ma me senkin, “Ney norwayo hakamay mokwe, God se nian-aw ma-sahre kow e.” \rq Kis 13:2,12\rq* \m \v 24 Hohkwe seyr God se ayay har lokin kwor naws prawk kow e ley, God so sow hok ma me, senkin. Ayay somokwe homkwe senkin liy lokin kwor naws kow: woukmow kreysyar lopa lwak ankin, sawk um kreysyar ke liy lokin kwor naws kow. \rq Wkp 12:8\rq* \p \v 25 Enekwei sohiy non kokwe uwr prueyn hiykwe Jerusalem mon lwayr. Hyo uru hokwe Simeon. Hiykwe uwr yaprue, God so sow me meyki ley kraipakrai uwr. Hiykwe seyr uwr, God hiy ma me-iaup sehe naruok, Israel mo uron me mon ihey ey. Seyr Niohney Pekney-weys hiykwe Simeon se nion non-wak. \v 26 God so Niohney hiykwe Simeon se kokwe senkin mekow, “Hunkwe peyr liy saw-okrue ley. Peyr hunkwe Krais se lira hain ey, uwr, Hakamay hiykiaw ma me-loray se.” \v 27 God so Niohney hiykwe sa Simeon se sehe hiy-ey, hiykwe sawk God so a pekney-weys mon sehe lyawriy. Jisas so orih o, pouh o, hohkwe seyr Jisas se serey mon hiy-ey, hye yor Juda mo sow hok ma me, sokwe meio kow e. \v 28 Sa Simeon hiykwe Jisas se iha non kiy-way nok, God so uru se nak-me-ihey, senkin, \q1 \v 29 “Hakamay, hakwe hno mey-uwr. Hunkwe hane enkin isay okrue e mon ankin, hakwe lwayr marowhway uron yaprue non liy nak-okrue. \q1 Ok, paraw hwon hane ma me-loray somokwe, hakwe po lira hain. \q1 \v 30 Payhokuaw, hakwe hano nene arian non po lira, hno weynpaweyn, hwon Israel hreme ma ma-kiy-huonok prosue ey hokwe. \rq Ais 52:10\rq* \q1 \v 31 Sohokwe hunkiaw po nakyas koruay, uwrsa lowpwarowp mo nene mon. \q1 \v 32 Sohokwe seyr ey se hieyn, uwrkayn irweyk me lyar kow ey. Seyr hno uwrsa Israel ko me panpaniowni kow ey.” \rq Ais 42:6; 49:6; 52:10\rq* \p \v 33 Nyo sohiy so orih o, pouh o, hohkwe ok, Simeon hiy ma lohruw-a seme senkin lonuayk menkin, hohkwe sawk sehe nuw-nanpanan kraiay. \v 34 Simeon hiykwe hehe hiy-mesopok, God so hiymon yor hok hehe nion non-wak e. Sa hiykwe hyo pouh Maria ke senkin nak-me-kow, “Nyo ohokwe God hiykiaw me-iaup, Israel kraiar me mon kuayk sakuayk ey, seyr Israel kraiar me me-huonokyaw prosue ey. Hiykwe God so meir lwak ey, sawk uwrsa har homkwe meir sokwe aw-ok lohruw-a ey, \x * \xo 2:34 \xt Ais 8:14; Mat 21:42; 1 Pi 2:8\x* \v 35 hmo uron ko ouon-aw ma lwak seme mon ousne hrahra ha e. Seyr omok kokwe uron lowk kworpakwor yor hokwe seik aru-pey-ar ke hieyn hno uron se swapru kawk kowkow-yay ey.” \p \v 36-37 Profet-sa nawp prueyn hokwe seyr serey lwak. Hoko sa-u kokwe Ana. Hokwe Fanuel so ney, Aser so ney-nona. Hoko yia mokwe 84 sankaw lwak. Paraw kokwe hokwe uwr non. Hokwe, hoko uruh se nion kokwe yia mokwe iha sirom mu nareysyar, sankaw huon wayr. Sa hoko uruh hiy lokrue menkin, hokwe God so a pekney-weys mon-aw God se kampueys me-ihey wayr, arawh eypok, arawh eypok. Seyr God se kokwe ayay la lopa mesopok wayr. \v 38 Enekwei sohiy non-aw kokwe, hokwe hmo owh mon lousne nok, God se nak-me-ihey. Hokwe sawk Jerusalem-uwrsa, God so hrorsay preisia ha mey ke ma naruok me kokwe ney so mey ke lohruw-a sanion sow kow. \p \v 39 Josep, Maria leys hoh mey lowpwarowp, Hakamay so sow hok ma me-kow seme meio lowpway menkin, hoh sawk hoho yier arian Nasaret mon seme manon-ey, Galili mo kipay mon. \x * \xo 2:39 \xt Mat 2:23\x* \v 40 Ney Jisas hiy owh nuw-ariy ie, seyr krai nuw-wak. Hyekwe mawkhow ihey-ar hokwe woki nuw-wak prusow, seyr hiykwe God so maym ihey-ar so ouon mon-aw lwak. \s1 Jisas hiykwe God so a pekney-weys mon lwak \p \v 41 Yia lowpwarowp mokwe Jisas so aio-ipey homkwe Jerusalem mon ley, Pasova-ayay me\f + \fr 2:41 \ft Pasova enekwei hokwe Juda homkwe enekwei hom Isip mon ma lwak se ma-nanpanan hiy non. Enekwei sohokwe Israel mo ney hakamay homkwe lokrue pa, payhokuaw God so ensel hiy seik non ma nak-anio hokwe, hme kokwe ka-our-swaheir ney.\f* non-swa-hokruw-a ey se. \x * \xo 2:41 \xt Kis 12:24-27; Lo 16:1-8\x* \v 42 Enekwei Jisas hiy yia iha-seys mu-nareysyar non sankaw lwak menkin, homkwe Pasova-enekwei se lira e ley, Jerusalem mon. \v 43 Pasova-enekwei so meyki hokwe, homkwe hmo yier arian mon ma-ley. Jisas hiykwe sawk Jerusalem mon-aw lwak kok. Seyr hyo orih o, pouh o, hohkwe Jisas hiy ma lwak prosue hokwe nonkway lwak pa. \v 44 Hohkwe sawk senkin nan, Jisas hiykwe uwrsa har me nion po non-ey naruok. Sawk eyrowpwar-ar lwak menkin, hohkwe sa hoho wayh-om me o, hoho uwrku saku arian me o, hme seme ma-mesopok sopok nok, Jisas hiy hme nion non-wak ame. \v 45 Hohkwe hye lira pawk lokruok menkin, sawk Jerusalem mon sehe ma-non-ey. \v 46 Hohkwe eypok kreys, sankaw lanio pawk, sawk enekwei kamon se ma-lanio pawk liok menkin, sa sehe lonyay. Jisas hiykwe God so a aiopey hay pekney-weys mon liwak, Juda mo hiymon sorasor uwr mo ompok mon. Hiykwe hmo ok me lonuayk nok, nak-mesopok sopok. \v 47 Uwr hakamay, hye ma liwak onuayk somokwe, hiy ma ma-sahre onuayk me o, hyo nonkway o, seme nuw-preiryay. \v 48 Jisas so orih o, pouh o, hye lira menkin, hohkwe sa sehe preiryay. Pouh hok me, Jisas se, “Hano ney ara, hunkwe hrere weynpaweyn senkin payhokuaw lon so? Hno aio o, ha o, hrorkwe hne lanio pawk nokriy nokriy-ay kworpakwor kawk lokruok.” \p \v 49 Sawk Jisas hiykwe hehekwe senkin ma-sahre mekow. “Hai, hohkwe hane payhokuaw lanio pawk o? Hohkwe nonkway pa, hano uron hokwe hano Aio so a mon nuw-wak ey.” \v 50 Sawk Jisas so orih-pouh uwrsa hohkwe Jisas so ok kokwe nonkway lwak pa. \p \v 51 Jisas hiykwe sawk hehe nion Nasaret mon sehe ma-non-ey. Hiykwe hyo ipey, aio leys so ok me-aw lonuayk me anio. Yor somokwe hyo pouh hokwe hoko uron mon-aw nuw-nanpanan kawk kreik. \x * \xo 2:51 \xt Luk 2:19\x* \v 52 Jisas hiykwe owhi o, mawkhow ihey-ar o, senkin leyr nonay nonay ie. Seyr God o, uwrsa o, hye uron yaprue nuw-nanpanan ihey. \x * \xo 2:52 \xt 1 Sml 2:26; Snd 3:4\x* \c 3 \s1 Jon hu mon prouk uwr hiykwe Jisas so yerki se meio kow naruok \r (Mat 3:1-12; Mak 1:2-8; Jon 1:19-28) \p \v 1 Okpey sohom ma lousne mokwe, Rom mo uwr hakamay Taiberias hiykwe yia iha seys sune sirom Sisar lwak. Enekwei sohokwe Judia mo ki hokwe Pailat hiy hiy-wayr. Gali-li mo ki hokwe Herot hiy hiy-wayr. Seyr hyo nay-ih Filip hiykwe kipay mokwe senkin hiy-wayr, Ituria o, Trakonitis o. Seyr Lisanias hiykwe kipay Abilene se hiy-wayr. \v 2 Seyr enekwei Anas, Kaiafas leys hoh pris makwey-uwr ma lwak hokwe, God hiykwe hyo ok mokwe Jon, Sekaraia so ney se lohruw-a kow, ki hrahra-aw mon. \v 3 Sa Jon hiykwe yier lowpwarowp yawp Jordan ohriar mon ma lwak serey senkin sehe ley mesor kow, “Hmo uron me kankoum nok, hu mon prouk. Sa God hiykwe hmo weynpaweyn piap-araw mokwe hiykwe liy lorionay ha.” \x * \xo 3:3 \xt Ap 13:24\x* \p \v 4 Mey somokwe liy-liy-aw eyn nuw-ousne, profet Aisaia so mamey hok ma mekow senkin. Profet sohokwe senkin mey, \q1 “Kipay, uwrsa ma lwayr lopa mon kokwe, uwr prueyn so wouk-ok kokwe senkin lanio iwowr me ey, ‘Hakamay so yerki se meio kow koruay e, yerki luw-luw-aw hiy lanio ey me meio e. \q1 \v 5 Yerki lowpwarowp kei kawk kei kawk mokwe, kosi-pay kwa sasow soway ie, mnuw me hou say mama. \q1 Yerki naway naway mokwe, luw-luw-aw kwa meio ihey kow. Yerki piap-araw mokwe yaprue kwa ma-meio ihey. \q1 \v 6 Uwrsa poya-poya ki ko homkwe God so ma-huonokyaw prosue mey ke lira ey.’” \rq Ais 40:3-5\rq* \p \v 7 Uwrsa poya-poya homkwe hu mon prouk e ley, Jon so owh mon. Sa hiykwe hme senkin mekow, “Homkwe sok piap-araw so ney moma. Hom God so aw-mar ouon mon ma lwak omokwe, hme kokwe posokwaw mekow me hakan ne o? \x * \xo 3:7 \xt Mat 12:34; 23:33\x* \v 8 Homkwe hmo uron me ma kankoum sow se mesair kow e mon ankin, ayay yaprue homkwaw ka leip sawan kreik. Homkwe homkiaw-ayay senkin peie lohruw-a o, ‘Hromo aio hokwe Abraham, hromkwe ipey-ar sehe lwak.’ Ama, hakwe hme senkin kiy-mekow, senkin korey, payhokuaw mein ki-apau ko omokwe, God hiykwe Abraham so ney-nona-ar liy makiy-monhre kow. \x * \xo 3:8 \xt Jon 8:33,39\x* \v 9 Ku kamon kokwe now-meyk mon po lyay koruay. Sawk now kamon kamon ayay yaprue leip lopa mokwe, hmekwe lowk say ey, seyr ya mon linon say mu ey.” \x * \xo 3:9 \xt Mat 7:19\x* \p \v 10 Uwrsa lowpwarowp homkwe Jon so ok me lonuayk nok, senkin mesopok, “Hai, hromkwe sa penkin lon ey mo?” \p \v 11 Hiykwe sawk hmo ok mokwe senkin makiy-sahre mekow nonkway, “Uwr prueyn hiykwe saket, owh mon lie ey kokwe kreys non lwak ankin, kamon kokwe uwr prueyn se kwa way kow. Uwr ayay non seyn, liy-liy-aw eyn kwa lowndiy-a.” \p \v 12 Takis-lonok-uwr har, hom seyn, hu mon prouk e le. Hom seyn, hye ok kamon ke senkin mesopok, “Hiy-mon sorasor uwr ara, hromkwe penkin lon e mon o?” \x * \xo 3:12 \xt Luk 7:29\x* \p \v 13 Hiykwe sawk hmekwe senkin mekow, “Homkwe ihey mo mein-owon mokwe meir-ar meir-ar-aw kwa lonok, gavman hom hme ma meir kow, senkin. Homkwe har mokwe ohna non peie nak-onok o.” \p \v 14 Aw-uwr har seyn, hye senkin mesopok, “Hai, hrom seyn, penkin lon a?” \p Hiykwe sawk hmo ok mokwe senkin lonuayk me, “Homkwe uwr har mo mein-owon me yokun peie nak-swakakar opri o. Hmo mein-owon me peie nak-mon noweyn oweyn opri o. Homkwe senkin kwa nan, mein-owon, hom ma meio nonok somokwe, hmekwe liy-ar.” \p \v 15 Uwrsa homkwe yor seme lira menkin, hmo uron mokwe sa seme nan ie ie. Sa homkiaw-ayay senkin mesopok, “Ama, uwr, God hiy ma me-iaup hokwe, Jon pak. Hiykwe Krais pak.” \v 16 Sa Jon hiykwe hmo ok mokwe senkin lonuayk me, “Hakwe hmekwe hu non prouk, sawk omok uwr prueyn hiy le ankin, hmekwe Niohney Pekney-weys o, ya o, sohom non prouk ey. Hyo krai hokwe hano krai so eir mon lwak. Hakwe yaprue-ar korey, hyo sune-ohi-mays ke kampueys kahror kow ey hokwe. \x * \xo 3:16 \xt Ap 13:25\x* \v 17 Hyo iha kokwe savol non nake, wit nam non seme louh kreik kokor say ey. Wit-ar mokwe hiykwe hyo wit-a arian mon nakey nak-yay sowkriy ey. Sawk nam mokwe ya mon louh eynow hain ey. Ya sokukwe seyn pros pey.” \p \v 18 Jon hiykwe God so ok ihey-ar mokwe senaw mesor kow wayr-wayr, uwrsa me kokwe. Hiykwe hme ok ipey-ar-ar yaprue senkin senkin me nuw-mesor kraipakrai kow. \s1 Herot hiykwe Jon se kalabus-a mon nak-okin sakawk \r (Mat 3:13-17; Mak 1:9-11) \p \v 19 Jon hiykwe Juda mo Gavman hakamay, Herot se me-hripahri. Payhokuaw, Herot hiykwe weynpaweyn piap-araw me mon nok, seyr hyo nay-ih Filip so sah Herodias ke yokun nak-kahya huon. \x * \xo 3:19 \xt Mat 14:3-4; Mak 6:17-18; Jon 1:32\x* \v 20 Seyr Herot hiykwe yor piap kamon ke manak-mon peykyay. Hiykwe Jon se nekie swakawk, kalabus-a mon kokwe. \s1 Jon hiykwe Jisas se hu mon prouk \p \v 21 Paraw, Jon hiy uwrsa lowpwarowp me hu mon ma prouk hokwe, hiykwe Jisas se nak-prouk. Jisas hiy God se mesopok nonaw, nonkumey hiy kiy-nuw-on-kampi. \v 22 God so Niohney hiykwe hyo owh mon sehe laye. Niohney sohokwe ahney woukmow ke hieyn. Homkwe sa seme lira, Jisas so makwey eir mon liwak ke. Sawk ok kamon nonkumey ko hiykwe senkin me, “Hunkwe hano ney, hakwe hne uron-pi ko-ar nuw-wak. Hano uron hokwe hne kar nuw-ey popriy.” \s1 Jisas so nopwey-ih om \r (Mat 1:1-17) \p \v 23 Enekwei Jisas hiy hyo mey ke ma meio pie hokwe, hyo yia mokwe 30. Uwrsa poya-poya homkwe senkin nan, hiykwe Josep so ney. \rq Luk 4:22; Jon 6:42\rq* \li1 Josep hiykwe Heli so ney. \li1 \v 24 Seyr Heli hiykwe Matat so ney. \li1 Seyr Matat hiykwe Livai so ney. \li1 Seyr Livai hiykwe Melki so ney. \li1 Seyr Melki hiykwe Janai so ney. \li1 Seyr Janai hiykwe Josep so ney. \li1 \v 25 Seyr Josep hiykwe Matatias so ney. \li1 Seyr Matatias hiykwe Amos so ney. \li1 Seyr Amos hiykwe Nahum so ney. \li1 Seyr Nahum hiykwe Esli so ney. \li1 Seyr Esli hiykwe Nagai so ney. \li1 \v 26 Seyr Nagai hiykwe Mat so ney. \li1 Seyr Mat hiykwe Matatias so ney. \li1 Seyr Matatias hiykwe Semen so ney. \li1 Seyr Semen hiykwe Josek so ney. \li1 Seyr Josek hiykwe Joda so ney. \li1 \v 27 Seyr Joda hiykwe Joanan so ney. \li1 Seyr Joanan hiykwe Resa so ney. \li1 Seyr Resa hiykwe Serubabel so ney. \li1 Seyr Serubabel hiykwe Sealtiel so ney. \li1 Seyr Sealtiel hiykwe Neri so ney. \li1 \v 28 Seyr Neri hiykwe Melki so ney. \li1 Seyr Melki hiykwe Adi so ney. \li1 Seyr Adi hiykwe Kosam so ney. \li1 Seyr Kosam hiykwe Elmadam so ney. \li1 Seyr Elmadam hiykwe Er so ney. \li1 \v 29 Seyr Er hiykwe Josua so ney. \li1 Seyr Josua hiykwe Elieser so ney. \li1 Seyr Elieser hiykwe Jorim so ney. \li1 Seyr Jorim hiykwe Matat so ney. \li1 Seyr Matat hiykwe Livai so ney. \li1 \v 30 Seyr Livai hiykwe Simeon so ney. \li1 Seyr Simeon hiykwe Juda so ney. \li1 Seyr Juda hiykwe Josep so ney. \li1 Seyr Josep hiykwe Jonam so ney. \li1 Seyr Jonam hiykwe Eliakim so ney. \li1 \v 31 Seyr Eliakim hiykwe Melea so ney. \li1 Seyr Melea hiykwe Mena so ney. \li1 Seyr Mena hiykwe Matata so ney. \li1 Seyr Matata hiykwe Natan so ney. \li1 Seyr Natan hiykwe Devit so ney. \li1 \v 32 Seyr Devit hiykwe Jesi so ney. \li1 Seyr Jesi hiykwe Obet so ney. \li1 Seyr Obet hiykwe Boas so ney. \li1 Seyr Boas hiykwe Salmon so ney. \li1 Seyr Salmon hiykwe Nason so ney. \rq Rut 4:17-22\rq* \li1 \v 33 Seyr Nason hiykwe Aminadap so ney. \li1 Seyr Aminadap hiykwe Atmin so ney. \li1 Seyr Atmin hiykwe Arni so ney. \li1 Seyr Arni hiykwe Hesron so ney. \li1 Seyr Hesron hiykwe Peres so ney. \li1 Seyr Peres hiykwe Juda so ney. \li1 \v 34 Seyr Juda hiykwe Jekop so ney. \li1 Seyr Jekop hiykwe Aisak so ney. \li1 Seyr Aisak hiykwe Abraham so ney. \li1 Seyr Abraham hiykwe Tera so ney. \li1 Seyr Tera hiykwe Nahor so ney. \li1 \v 35 Seyr Nahor hiykwe Seruk so ney. \li1 Seyr Seruk hiykwe Reu so ney. \li1 Seyr Reu hiykwe Pelek so ney. \li1 Seyr Pelek hiykwe Eber so ney. \li1 Seyr Eber hiykwe Sela so ney. \li1 \v 36 Seyr Sela hiykwe Kainan so ney. \li1 Seyr Kainan hiykwe Arpaksat so ney. \li1 Seyr Arpaksat hiykwe Siem so ney. \li1 Seyr Siem hiykwe Noa so ney. \li1 Seyr Noa hiykwe Lamek so ney. \rq Stt 11:10-26\rq* \li1 \v 37 Seyr Lamek hiykwe Metusela so ney. \li1 Seyr Metusela hiykwe Enok so ney. \li1 Seyr Enok hiykwe Jaret so ney. \li1 Seyr Jaret hiykwe Mahalalel so ney. \li1 Seyr Mahalalel hiykwe Kenan so ney. \li1 \v 38 Seyr Kenan hiykwe Enos so ney. \li1 Seyr Enos hiykwe Set so ney. \li1 Seyr Set hiykwe Adam so ney. \li1 Seyr Adam hiykwe God so ney. \rq Stt 4:25-26\rq* \c 4 \s1 Satan hiykwe Jisas se me-loior kuayk e mon liok \r (Mat 4:1-11; Mak 1:12-13) \p \v 1 Niohney Pekney-weys hiykwe Jisas se po nuw-wanohyay prusow. Sa Jisas hiykwe yawp Jordan se lokriy hain nok, sa God so Niohney hiykwe Jisas se hiy-ey, ki hrahra-aw mon. \v 2 Sa Satan hiykwe Jisas se serey me-loior kuayk e mon liok, enekwei sankaw 40. Enekwei sohokwe Jisas hiykwe ay la pa. Enekwei sohiy ley lowpway menkin, hiykwe siowp sehe nuw-okrue. \p \v 3 Sawk Satan hiykwe Jisas se senkin mekow, “Hunkwe God so ney-ar lwak hokwe, hunkwe mein ohokwe ihey mo naw kwa me hre.” \p \v 4 Sawk Jisas hiykwe senkin ma-sahre me, “Ara, God so ok kokwe mo senkin po mey, ‘Ihey mo naw me-aw la mokwe, uwrsa me kokwe su liy mon wayr ley.’” \rq Lo 8:3\rq* \p \v 5 Sa Satan hiykwe Jisas se hiy-ie nok, saw-me-sair kow, yier aiopey hay lowpwarowp krai ipey-ar non ki ko me. \v 6 Satan hiy Jisas se kiy-me, “Hakwe hne uru ipey-ar o, yier sohom mo panpaniowni o, liy kow. Payhokuaw, lowpwarowp somokwe hane po kow lowpway. Sa hakwe uwr, hakiaw ma nan se liy kow. \v 7 Sa hunkwe hane kampueys me-ihey ankin, omeme lowpwarowp, hwon ma lira somokwe hakwe hne-aw kow ey.” \p \v 8 Sawk Jisas hiykwe hye senkin ma-sahre me, “Korey, hakwe hno ok ke liy lonuayk me ley, payhokuaw God so mamey-ok senkin me, ‘Hunkwe hno God Hakamay se-aw kampueys me-ihey nok, hyo ouon mon-aw nak-wak.’” \rq Lo 6:13-14\rq* \p \v 9 Satan hiykwe Jisas se ma-huonok nok, hiy-ey, Jerusalem mon kokwe. Hyekwe sawk God so a aiopey hay pekney-weys so a-suwr pi-ar mon me iarok nok, nak-me, “Hwon God so ney-ar lwak hokwe, kwa kyor-oreys. \v 10 Payhokuaw, God so mamey porih kokwe senkin me, \q1 ‘God hiykwe hyo ensel me liy me-ha, homkwe hne liy hiy-mon kraipakrai huon. \q1 \v 11 Seyr ensel homkwe hne kokwe hmo iha non liy ar-way huon. Suw, hno sune kokwe mein say lopa.’” \rq Sng 91:11-12\rq* \p \v 12 Sawk Jisas hiykwe hyekwe senkin ma-sahre mekow, “God so mamey-ok kokwe senkin me, ‘Hunkwe hno God Hakamay so krai ipey-ar se peie nuw-eykawn o.’” \rq Lo 6:16\rq* \p \v 13 Satan hiykwe Jisas se kokwe senkin mon eykawn eykawn lokruok lowpway hain nok, Jisas se lokriy hain. Sa enekwei kamon se ma-naruok. \x * \xo 4:13 \xt Hi 2:18; 4:15\x* \s1 Jisas hiykwe mey Galili mon meio pie \r (Mat 4:12-17; Mak 1:14-15) \p \v 14 Jisas hiy Galili mo kipay mon ma ley hokwe, God so Niohney Pekney-weys hiykwe hye nion non-wak. Seyr mey, hiy ma meio somokwe, sa ok seme mesor nakian nakian ha, Galili mo kipay mon. \v 15 Enekwei enekwei hiykwe uwrsa me hiy-mon sorasor, Juda mo hokruw-a mon. Sa uwrsa homkwe hyo uru se ayaw mon sehe nakie. \s1 Nasaret homkwe Jisas se me-puar \r (Mat 13:53-58; Mak 6:1-6) \p \v 16 Sa Jisas hiykwe Nasaret mon ley, yier hiy ma lariy serey. Enekwei sohokwe seyr sabat-enekwei. Hiykwe sa Juda mo hokruw-a mon sehe ley, payhokuaw, hiykwe yor sokukwe senaw nuw-mon. Hiykwe sa sehe lok-sian, God so ok ke lira mesor e. \v 17 Sa uwr, mamey me ma nakruok hiykwe, profet Aisaia so mamey ke lonok nok, Jisas se kow. Jisas hiy lok-sahror sow nok, ok-kopi, senkin ma me ke lirway, \q1 \v 18 “God so Niohney hiykwe hano mon lwak, payhokuaw, hiykwe hane po nonay kow hyo ok yaprue ke uwrsa omeme lopa me mesor kow e. \q1 Hiykwe hane sehe me-ha, uwrsa kalabus-a mon ma lwak me preisia hrahra ha ok ke mesor kow e. Seyr uwrsa nene kopyo non o, hme nak-mon popriy kow e. \q1 Hakwe seyr sehe le, uwrsa low ma hei seme mon hror say kow e, \q1 \v 19 seyr Hakamay so enekwei ihey-ar hreme me-huonokyaw prosue ey se me-sanion sow kow e.” \rq Ais 61:1-2\rq* \p \v 20 Jisas hiykwe mamey ke makiy-swapoumay nok, kiy-kow, uwr mamey nakruok uwr se. Hiy liwak menkin, uwrsa Juda mo hokruw-a mon ma liwak sir somokwe, sawk nene hye-aw nuw-ira kraipakrai. \v 21 Hiykwe hme senkin mekow, “Ok, arakwon ha ma kiy-ira mesor okukwe, hmo inour mon po kiy-ousne hrahra ha.” \p \v 22 Peyr homkwe hyo ok ke yaprue lonuayk nok, homkiaw-ayay lira preiryay nan kworpakwor ohruw-a, hyo ok ihey ke. Sawk homkwe senkin me, “Hromkwe nonkway, uwr sohokwe Josep so ney hiykwaw. Hai, nonkway ihey-ar sokukwe hiykwe perey suko ke lonok so?” \x * \xo 4:22 \xt Luk 3:23; Jon 6:42\x* \p \v 23 Jisas hiykwe sa hme senkin mekow, “Hakwe nonkway, homkwe hano krai uwrsa me mon popriy kow ey hokwe, owhnan-ok kamon senkin me-kweyr ey. Owhnan-ok kokwe senkin, ‘Dokta ara, hunkwe peyr hno owh arian se kwa mon popriy kow pie.’ Seyr homkwe hanekwe senkin me-sasay ey. ‘Mey, hrom ma lonuayk, hwon Kaperneam mon ma meio ousne somokwe, erey liy-liy-aw kwa mon ousne.’” \p \v 24 Sa hiykwe senkin me, “Hakwe hme okar kiy-mekow, profet mo uru mokwe hmo yier arian hokwe seyn nakie pey, sawk uwrsa yier meiaw ko hom nakie. \x * \xo 4:24 \xt Jon 4:44\x* \v 25 Paraw Elaija hiy ma lwak hokwe, sa-win kraiar senkin lwak, hyo yier arian Israel mon. Enekwei sohiy non kokwe sueyr lows wayr lopa, yia krompri, yeyn iha-sirom pruw-non sankaw lwak mei-a-mei wayr. Seyr yier lowpwarowp mokwe siowp nuw-okrue wayr. \x * \xo 4:25 \xt 1 Kin 17:1,7\x* \v 26 Sa Elaija se kokwe Israel mo sa-win har mo owh mon me-ha pa, sawk sa-win prueyn, yier Sarefat mon ma lwak ko owh mon me-ha. Om sohokwe kipay Saidon mon lwak. \x * \xo 4:26 \xt 1 Kin 17:8-16\x* \v 27 Enekwei Elisa hiy ma lwak hokwe, uwrsa kraiar mokwe kuor aiopey hay hom peys. Sawk hmo prueyn sekwe pase mon popriy kow e. Sawk uwr prueyn Naman, yier Siria ko so kuor me-aw mon popriy kow.” \x * \xo 4:27 \xt 2 Kin 5:1-14\x* \p \v 28 Uwrsa Juda mo hokruw-a mon ma lwak somokwe, hyo ok ke lonuayk menkin, homkwe sawk hye uron ya eyn loum. \v 29 Uwrsa lowpwarowp somokwe nuw-nakway sian nok, Jisas se om meykyay mon nekie owk nakey. Hmo yier hokwe mnuw eir mon meio. Sa homkwe hye mnuw-pi mon hiy-ey nok, hye mnuw-pawk mon ka-osi ha e mon liok. \v 30 Sawk Jisas hiykwe uwrsa popua hay mo ompok mon-aw lanio nok, nuw-ey ha. \s1 Jisas hiykwe uwr niohney piap-araw non se mon popriy kow \r (Mak 1:21-28) \p \v 31 Sa Jisas hiykwe Kaperneam mon ley, om sohokwe Galili mo kipay mon lwak. Hiy serey lwak menkin, Sabat enekwei mokwe hiykwe God so ok me mesor kow wayr. \v 32 Uwrsa, hyo ok me ma lonuayk homkwe nuw-preiryay. Payhokuaw, hyo ok mokwe hiykwe uwr, uru ipey-ar non se hieyn hiymon sorasor. \x * \xo 4:32 \xt Mat 7:28-29\x* \p \v 33 Seyr Juda mo hokruw-a serey mon kokwe uwr prueyn hiykwe serey lwak. Hiykwe niohney piap-araw non, sa hiykwe ok aiopey hay senkin lokre me, \v 34 “Woiow, Jisas Nasaret ko ara, hunkwe hreme payhokuaw le ira so? Hunkwe hreme mon piapay e le so? Hakwe nonkway, hunkwe Uwr Pekney-weys, God hiy ma me-ha hiy non.” \p \v 35 Sawk Jisas hiykwe hye senkin me-sakawk, “Hunkwe ok lopa lwak e, hunkwe hye kwa lokriy hain e.” Niohney piap-araw sohokwe sa hye sehe mon kuayk hain, uwrsa mo inour mon. Uwr sohokwe hyo opion opion mokwe aw nak-ok pa. \p \v 36 Uwrsa homkwe sa seme nuw-preiryay, sa homkiaw-ayay senkin lohruw-a, “Ok okukwe pay ok ko? Hiykwe uwr uru ipey-ar non, sa hiykwe niohney piap-araw mokwe krai non seme me-kupaku me-su ha, homkwe sa seme lousne sa-ousne.” \v 37 Uwrsa, kipay Galili mon ma lwayr somokwe, Jisas so mey seme lonuayk huon menkin, homkwe sa seme mesor nak-ian nak-ian ha, yier serey serey. \s1 Jisas hiykwe Pita so meyk-ih nawp ko peik ke mon sasowriy sow kow \r (Mat 8:14-15; Mak 1:29-31) \p \v 38 Enekwei sohokwe Jisas hiykwe Juda mo hokruw-a se lokriy hain nok, sa Saimon so a mon lyawriy. Seyr Saimon so meyk-ih nawp hokwe peik aiopey hay non, owh ya loum ke nak-iawon. Homkwe sa Jisas se sehe mesopok, hoke hiy-mon e. \v 39 Sa Jisas hiy hoko ohriar ley nok, hoko iha ke nekie me, “Peik ohok, hunkwe sa okwe kwa kiy-okriy hain.” Seseyn, peik hok lokriy hain menkin, hokwe aheyr-aheyr nonaw saw-ok-sian nok, uwr seme ayay lunay kow a. \s1 Jisas hiykwe uwrsa poya-poya mo peik me mon sasowriy sow kow \r (Mat 8:16-17; Mak 1:32-34) \p \v 40 Eyrowpwar lwak menkin, uwrsa homkwe hmo wayh-ih-nayh lowpwarowp peik senkin senkin non me hiy-ey, Jisas so owh mon. Sa Jisas hiy, hyo iha non prueyn prueyn-aw nekie sasowriy sow kow. \v 41 Niohney piap-araw homkwe sa uwrsa kraiar mo owh ko me senkin seme lousne sa-ousne okre me, “Hunkwe God so Ney-arar.” Sawk Jisas hiykwe hme me-hripahri, hme ok pase isay me e. Payhokuaw, homkwe nonkway, hiykwe Krais. \x * \xo 4:41 \xt Mat 8:29; Mak 3:11-12\x* \s1 Jisas hiykwe yier har mon lanio mesor nok \r (Mak 1:35-39) \p \v 42 Ey hiy kaie nerie menkin, Jisas hiykwe yier aiopey hay sehe lokriy hain nok, kipay uwr-sa lopa mon ley. Uwr-sa homkwe sa hye sehe lanio pawk. Homkwe hye lirway menkin, sa hye sehe mesopok kraiay liok, hme nion non-wak e. \v 43 Sawk hiykwe hme senkin mekow, “Hakwe God so ok-ihey, God so Wayr-hre-yier ko kokwe, yier har mon seyn, senkin lanio mesor kow nok ey. Payhokuaw, God hiykwe hanekwe ki mon kokwe sehe me-ha.” \p \v 44 Sa hiykwe Judia mo kipay mon sehe lanio mesor kow nok, hmo hokruw-a mon. \x * \xo 4:44 \xt Mat 4:23\x* \c 5 \s1 Jisas hiykwe uwr pruompri-ar me me-huonok pie, hyo ki-wayh lwak e \r (Mat 4:18-22; Mak 1:16-20) \p \v 1 Enekwei kamon hokwe, Jisas hiykwe Genesaret mo howk ki-someik mon lorok, sa uwrsa homkwe sa seme losi neyk-a-neyk nok, Jisas hiy God so ok me ma sor kow seme lonuayk e. \x * \xo 5:1 \xt Mat 13:1-2; Mak 3:9-10\x* \v 2 Jisas hiykwe, yeyk kreysyar, howk mon hnuawon se lira, uwr yawk swakeyn uwr hom ma lokriy hain me. Uwr somokwe hmo yawk me peyryapeyr keyn, howk-hu mon. \v 3 Sa Jisas hiykwe yeyk kamon mon sehe lwawk. Yeyk hokwe Saimon so. Sa hye iway mon kakor-nak-ok ha popor se mesopok. Jisas hiy yeyk mon wakiawkeyn nok, uwrsa poya-poya me hiy-mon sorasor. \p \v 4 Jisas hiykwe hiy-mon sorasor lowpway nok, Saimon se kiy-me, “Saimon ara, hunkwe yeyk se iway-ar mon ka-nak-ok keyn ha nok, hmo yawk me kiy-swakeyn.” \p \v 5 Saimon hiy ma-sahre me, “Ara, hromkwe arawh meiamei hokwe, puraw-aw nuw-swakeyn nayr, ay pase lwawk e. Sawk hwon kiy-me se, hakwe sehe makiy-swakeyn, yawk mokwe.” \x * \xo 5:5 \xt Jon 21:3-8\x* \p \v 6 Hom yawk seme swakeyn menkin, sa ayay kraiar lwawk. Yawk po nuwnak-mon kamapri. \v 7 Homkwe sawk hmo wayh yeyk kamon ko me seme ka-nak-me-huonok, hme hiy-mon e. Hom le nok, ay seme yeyk kreysyar mon kawk kreik. Sa yeyk kreysyar sohokwe sehe ar-nak-ok nok liok. \p \v 8 Saimon Pita hiykwe senkin lira menkin, hiykwe Jisas so inour mon pamuow kampueys wakiawk nok, senkin me, “Hakamay ara, hunkwe hane kwa lokriy hain, hakwe enkin uwr yaprue so.” \v 9 Saimon hiykiaw o, uwr har hye nion siraw ma lwak sohom o, homkwe sawk seme preiryay, ay kraiar, hmo yawk mon ma lwawk seme. \v 10 Saimon so wayh-ih prueysyar hohkwe seyr non-preiryay. Hoho uru hokwe Jems o, Jon o, hohkwe Sebedi so ney. \p Sa Jisas hiy Saimon se senkin me, “Hunkwe peie hok o, enekwei enkin ohokwe hunkwe uwrsa me swakeyn wawk ey.” \p \v 11 Homkwe omeme poya-poya yeyk non seme nak-hiok iau hain nok, Jisas so meyki pyay ha. \x * \xo 5:11 \xt Mat 19:27\x* \s1 Jisas hiykwe uwr kuor lepra non se mon popriy kow \r (Mat 8:1-4; Mak 1:40-45) \p \v 12 Enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe yier aiopey hay kamon mon lwak. Uwr kuor lepra non hiykwe seyr serey nak-wayr. Hiy Jisas se lira menkin, hiy sa senkin kuayk won mesopok, “Ara, hunkwe hane mon popriy kow e nan ankin, hunkwe hane liy mon popriy kow.” \p \v 13 Sa Jisas hiy hyo mon ley nok, hye sapou me, “Hakwe mo senkin mon e nan. Yaprue kwa lwak e.” Kiy-peypey ha lopa, hyo kuor lepra somokwe sa seme lokriy hain. \p \v 14 Jisas hiy kiynak-me kow ha, “Hunkwe pris se-aw kwa nakey mesair kow, hiy hno owh se ka lira. Sawk nwaws prawk mey, paraw Moses hiy uwrsa me ma mekow meio senkin kwa nwaws prawk. Uwrsa hom senkin ka lira nonkway, hno peik kokwe papo nuw-okriy hain. Sawk hunkwe uwrsa har me peie mekow o, mey, ha arakwon ma meio mokwe.” \rq Wkp 14:1-32\rq* \p \v 15 Sawk Jisas se kokwe uwrsa yier serey serey nuw-mesor nakian nakian nok. Sa uwrsa krai-ar homkwe seme le ne-ne, hyo ok me lonuayk e. Seyr hmo owh arian me Jisas hiy nak-mon popriy kow e. \v 16 Enekwei har mokwe Jisas hiykwe uwrsa me lokriy hain nok, kipay uwrsa lopa mon ley nok, sa God se seyn mesopok. \s1 Jisas hiykwe uwr sune-iha ma lomposyay se mon popriy kow \r (Mat 9:1-8; Mak 2:1-12) \p \v 17 Enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe uwrsa me hiy-mon sorasor. Farisi har o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr har o, homkwe seyr serey lwak. Homkwe ki-pay Galili o, Judia o, yier Jerusalem o, serey suko me le-nene. Enekwei sohokwe God so krai hokwe Jisas so mon lwak, uwrsa peik non me mon popriy kow ey hokwe. \v 18 Enekwei sohokwe seyr uwr har homkwe uwr sune-iha ma lomposyay se Jisas so owh mon lway nake liok, ampok Jisas hiy ma lwak mon. \v 19 Hom yerki hye lway nak-yawriy ey se pawk liok, sawk uwrsa poya-poya hom po nuw-hokruw konpakon sakawk. Sa homkwe a-suwr mon lway nak-ie nok, a-suwr so kopi kamon kan-kor nok, kyor-nak-ok ha, uwrsa mo ompok-aw, Jisas so inour-ar mon. \p \v 20 Jisas hiykwe hmo uron, hye ma nan kiykiy-ay me lira menkin, hiy sawk uwr peik non sehe senkin kiy-mekow, “Hano wayh ara, hno yor piap-araw mokwe papo lorionay kow.” \x * \xo 5:20 \xt Ais 43:25; Luk 7:48\x* \p \v 21 Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, Farisi o, homkwe sawk homkiaw-ayay senkin seme lohruw-a, “Uwr, God se ma me-piapmapiap sohokwe, penkin uwr so? Unsaney prueyn ki erey suko hiykwe iwar prueyn so yor piap-araw me liy lorionay kow ley. Sohokwe God so mey hokwaw.” \p \v 22 Jisas hiykwe hmo uron mokwe papo lira. Hiykwe sa sehe ma-sahre me, “Hai, homkwe hmo uron mokwe senkin panoke nanpanan o? \v 23 Mey honon honon lopa kokwe pohok non ko? Hakwe enkin kiy-me e mon pak, ‘Hno yor piap-araw mokwe po lorionay kow,’ hai, hakwe enkin kiy-me e mon pak, ‘Hunkwe lok-sian nok, hno mat ke lway nok nok, nakey’? \v 24 Hakwe pokon kokwe hme senkin kiy-meio mesair kow ey, Uwrsa mo Ney hiykwe ki erey mon kokwe krai non, uwrsa mo yor piap-araw me lorionay kow ey hokwe.” Sa Jisas hiykwe uwr ma lomposyay se senkin sehe me, “Hunkwe loksian nok, hno mat ke lway nok nok, hno a arian mon ma-nakey.” \x * \xo 5:24 \xt Jon 5:8\x* \p \v 25 Mei non kiy-wak pa, hiy uwrsa mo inour mon lok-sian nok, hyo mat ke lway nok nok, nak-ey. Hiykwe sa God se sehe nak-me-ihey nok. \v 26 Uwrsa lowpwarowp hom senkin lira menkin, homkwe nuw-preiryay, sa senkin seme me, “Yey, paraw hromkwe yor senkin me lira pa.” Sa homkwe God so uru se-aw seme nak-ie. \s1 Jisas hiykwe Livai se me-huonok \r (Mat 9:9-13; Mak 2:13-17) \p \v 27 Meyki hokwe Jisas hiy ki apau mon ley menkin, sa hiykwe takis-lonok-uwr prueyn se lira, hyo uru hokwe Livai. Hiykwe hyo a, mey meio ey mon lwak. Jisas hiy me, hye, “Hano meyki pyay e.” \v 28 Livai hiy seseyn, lok-sian nok, hyo omeme poya-poya me lokriy hain nok, Jisas so meyki pyay ha. \p \v 29 Sa Livai hiykwe ayay aiopey hay hyo a mon lunay-a kow, Jisas se. Takis-lonok-uwr kraiar o, uwr har o, homkwe sa ayay serey non-a. \v 30 Farisi har o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr har o, homkwe Jisas so ki-wayh me aw-ok senkin non-ohruw me, “Hai, homkwe takis-lonok-uwr o, uwr yor piap-araw non o, hme nion payhokuaw non-waw-waw-a o?” \x * \xo 5:30 \xt Luk 15:1-2\x* \p \v 31 Jisas hiy hme makiy-sahre me-kow, “Uwrsa peik lopa homkwe, dokta se liy ley ira ley. Uwr peik non homkwaw ley ira. \v 32 Hakwe sehe le pa, uwr luw-luw-aw me me-huonok e. Sawk hakwe uwr, yor piap-araw non me me-huonokyaw e le, hom uron kankoum e.” \s1 Ayay la lopa God se ma mesopok yor ke ma mesopok hiy non \r (Mat 9:14-17; Mak 2:18-22) \p \v 33 Uwrsa har homkwe Jisas se senkin me-sopok, “Jon so ki-wayh homkwe enekwei krai-ar mokwe ayay la lopa God se nan, seyr hye mesopok wayr, seyr Farisi homkwe liyliy-aw meio. Sawk hno ki-wayh korey, homkwe ayay senaw la, hu senaw nak-owswa.” \p \v 34 Sawk Jisas hiykwe hmekwe owhnan-ok kamon senkin makiy-me-kow, “Hai, enekwei sa-huon-uwr hiy hyo wayh me nion ma non-iwak a sohokwe, hiykwe hyo wayh me hom ayay lopa lwak e, liy me-sasay o? Korey law-ar. \x * \xo 5:34 \xt Jon 3:29\x* \v 35 Sawk enekwei sa-huon-uwr se hmo ompok ko se le nekie nok ey hokwe ya lousne a. Sa homkwe enekwei sohiy non ayay la lopa mesopok ey.” \p \v 36 Jisas hiykwe owhnan-ok kamon kokwe senkin manak-mesor kow, “Suw senkin, uwr prueyn hiykwe senkin liy lon ley. Saket iwon ko kopi ke kan-sopre sow nok, saket porih nawp mon nak-pror. Hiykwe senkin lon ankin, hiykwe saket iwon ke nuw-mon piapay. Seyr kopi iwon hok ma kan-sopre sow sokukwe, saket porih ko liy-liy-aw liy lwak ley.” \v 37 Sa Jisas hiykwe owhnan kamon ke senkin manak-sor, “Seyr uwr prueyn hiykwe senkin liy lon ley, wain-hu iwon ma nak-sian huwn lopa se yiawk-nawp meme-ohi non ma mon-hre mon liy nonkawk ley. Hiy senkin lon ankin, meme-ohi sokukwe lonkan-sopruw nok, wain-hu iwon hiy ki mon leysow lowpway ok. Wo, meme-ohi sokukwe sa piap-ar nuw-wak. \v 38 Senkin korey. Sawk hromo yor kokwe senkin: wain-hu iwon mokwe, ay-ohi iwon mon nonkreik. \v 39 Sawk uwr wain-hu porih me ma lowswa sohokwe, hiykwe wain-hu iwon me seyn ma-lowswa pey, hiykwe senkin me, ‘Wain-hu porih mokwe, yaprue, won non lowswa.’” \c 6 \s1 Jisas hiykwe Sabat-enekwei se lohruw-a \r (Mat 12:1-8; Mak 2:23-28) \p \v 1 Sabat-enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe wueir-wit ompok mon hiy-anio. Hyo ki-wayh homkwe wit har me nekie kror nok, hmo iha arian non hohor say a. \x * \xo 6:1 \xt Lo 23:25\x* \v 2 Sawk Farisi hom lira menkin, homkwe sa senkin me, “Ama, uwrsa homkwe sabat-enekwei hokwe mey seyn meio pey. Hai, homkwe hromo sow me payhokuaw kiy-kamaun sow mo?” \x * \xo 6:2 \xt Jon 5:10\x* \p \v 3 Jisas hiy sa senkin lonuayk me, “Hai, homkwe weynpaweyn Devit o, hyo sune non o, hom siowp lokrue non ma meio kokwe lira mesor pa ko? \x * \xo 6:3 \xt 1 Sml 21:1-6\x* \v 4 Devit hiykwe God so a mon lyawriy nok, ihey mo naw pekney-weys God se ma kow ke la. Hromo sow hokwe senkin me, naw somokwe pris homkiaw-aw liy la. Sawk Devit hiykwe naw seme la, seyr har mokwe hyo sune non me kow a.” \x * \xo 6:4 \xt Wkp 24:5-9\x* \v 5 Jisas hiykwe seyr hme senkin ma-nak-mekow, “Uwrsa mo Ney hiykwe Sabat-enekwei so Hakamay.” \s1 Sabat enekwei hokwe Jisas hiykwe uwr iha piap non se mon popriy kow \r (Mat 12:9-14; Mak 3:1-6) \p \v 6 Sabat enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe Juda mo hokruw-a mon lyawriy nok, uwrsa me hiymon sorasor. Seyr uwr prueyn hiykwe serey lwak. Hyo iha sayar kokwe papo lomposyay sawan. \v 7 Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, Farisi o, homkwe Jisas se lokin lor-a-lor kow yerki se pawk. Sa homkwe Jisas se seme nuw-ira kraipakrai, hiy uwr sehe sabat-enekwei sohiy non mon popriy kow me lira e. \v 8 Sawk Jisas hiykwe hmo uron mokwe papo saw-nonkway. Sawk hiykwe uwr iha piap ma lomposyay se sehe kiy-me ok-sian iarok, uwrsa poya-poya mo inour mon. Uwr sohokwe hiy sa senkin sehe lon. \p \v 9 Jisas hiykwe hmekwe sawk senkin me-kow, “Hakwe hme kiy-mesopok ley, hai, sabat-enekwei hokwe, hromo sow hokwe ipan yor penkin me lon o? Weyn yaprue me mon e? Weyn piap-araw me mon e? Uwrsa me hiymon popriy e? Uwrsa me lokin kwor okrue e?” \p \v 10 Jisas hiykwe sawk uwr lowpwarowp me lira soway soway ha nok, uwr sehe senkin kiy-mekow, “Hunkwe hno iha ke kwa yenyeyn e.” Seseyn, hiykwe Hakamay hiy ma me, senkin lon, seyr hyo iha kokwe sawk yaprue sokwe ma-lwak. \v 11 Sawk sow ke hiymon-sorasor uwr o, Farisi o, homkwe sawk aw lwon lie. Sa homkiaw-ay-ay senkin seme mon saro-aro nanpanan ohruw-a me, “Hromkwe Jisas se kokwe penkin lon a-ney?” \s1 Jisas hiykwe ki-wayh mokwe sankaw liaup, iha seys mu nareysyar \r (Mat 10:1-4; Mak 3:13-19) \p \v 12 Enekwei sohiy nonaw kokwe seyr, Jisas hiykwe mnuw mon ley, God se mesopok e. Hiykwe serey-aw nuw-mesopok kama-yay nerie. \v 13 Ey hiy lon-kampru yay nerie menkin, Jisas hiykwe hyo ki-wayh me me-huonokyaw nok, sa hiykwe uwr iha-seys mu nareysyar sankaw-aw liaup, seyr hme uru aposel se kiy-nakinariy kow. \v 14 Jisas hiykwe uwr mokwe senkin me-huonokyaw. Uwr prueyn hokwe Saimon, sawk Jisas hiykwe hyo uru namon hokwe senkin ma-nakinariy kow, Pita. Hiykwe seyr uwr har mokwe senkin ma-kiynak-me-iaup, Andru, Saimon so nay-ih hiy non. Seyr Jems o, Jon o, Filip o, Bartolomyu o. \v 15 Matyu o, Tomas o, Jems, Alfius so ney o. Seyr Saimon o, hiykwe Selot mo uwr prueyn hiy non. \v 16 Seyr Judas o, hiykwe Jems so ney. Seyr Judas Iskariot, uwr, Jisas se uwr piap-araw mo iha mon ma kow okin kwor okrue o. \s1 Jisas hiykwe uwrsa kraiar mo peik me mon sasowriy sow kow \r (Mat 4:24-25; Mak 3:7-12) \p \v 17 Jisas so sune non homkwe, mnuw ko me laye nok, maka-nakrok ne, ki ma eyn mon. Hyo ki-wayh kraiar homkwe seyr serey lwak. Uwrsa kraiar Juda ko o, Jerusalem ko o, yier Tair, Saidon leys so kipay mon ma lwak sohom o, homkwe seyr serey lwak. \v 18 Homkwe seme le-nene, Jisas so ok me lonuayk e, seyr hiy hmo peik me nak-mon sasowriy sow kow e. Sa Jisas hiy nak-me-su ha, homkwe sawk yaprue seme ma lwak. \v 19 Uwrsa homkwe hye nekie sapou e nan, payhokuaw krai aiopey hay sokukwe Jisas so mon-aw lwak. Krai sokukwe hmo peik me liy mon sasowriy sow kow ha lowpway. \s1 Jisas hiykwe God so Wayr-hre-yier so ok me hiy-me-sorasor \r (Mat 5:1-12) \p \v 20 Jisas hiykwe hyo ki-wayh me lira nok, kiy-mekow, \q1 “Unsaney, ohna ma lwak somokwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, God so wayr-hre-yier hokwe, hmo. \q1 \v 21 Uwrsa enkin siowp ma kiy-okrue homkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, omok kokwe homkwe liy-ar nuw-wak ey. \q1 Unsaney, enkin uron eheyr nonaw ma liwak sir somokwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, omok kokwe homkwe kweyr kweyr ey. \q1 \v 22 Uwrsa homkwe hme awnie awnie-aw lira ankin, seyr hme hyaw lwak ankin, seyr hme me kawrpakawr ankin, seyr hmo uru me Uwrsa mo Ney se hokuaw ok-piap-ok me ankin, homkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. \x * \xo 6:22 \xt Jon 15:19; 16:2; 1 Pi 4:14\x* \p \v 23 Weynpaweyn piap-araw senkin somokwe hmo owh mon lousne ankin, homkwe kar kwa ley e, seyr yayh kwa lowk. Payhokuaw, hmo pie mokwe nonkumey mon lay-wak naruok. Kwa lonuayk, weynpaweyn piap-araw hme ma kiy-mon somokwe, paraw uwrsa sohom mo nopwey-om hom profet me ma mon mo liy-liy-aw. \q1 \v 24 Woiow, meinowon krai-ar me ma nakruok uwrsa homkwe piap ya lwak a, payhokuaw, homkwe hmo enekwei yaprue mokwe po lonok. \q1 \v 25 Woiow, uwrsa pokon ayay ma la mue, homkwe ya piap lwak a, payhokuaw, homkwe siowp aiopey hay lokrue ey. \q1 Woiow, uwrsa pokon hekweyr ma kweyr homkwe ya piap lwak a, payhokuaw, homkwe unuaw liwak sir ey, seyr eheyr lyuk ey. \q1 \v 26 Woiow, uwrsa poya-poya homkwe hno uru se ayaw mon nakie wayr ankin, hunkwe piap lwak ey, payhokuaw paraw kokwe uwrsa sohom mo apaw-om homkwe mo senkin lon, homkwe okrei-profet mo uru me ayaw mon nakie wayr hain.” \s1 Hunkwe hno awia-pow se uron-pi ko-ar nuw-wak \r (Mat 5:38-48) \p \v 27 Jisas hiykwe hme senkin makiy-mekow, “Uwr, hano ok me ma lonuayk me hokwe, hakwe senkin kiy-mekow: Hunkwe hno aw-wayh me uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, seyr uwr hne awnie awnie-aw ma lira mokwe, yor yaprue me kwa mesair kow. \v 28 Seyr uwrsa hom hne hruo ankin, hunkwe sawk hme kokwe God so hiy-mon yor ke kwa hiy-mesopok. Seyr uwrsa homkwe hne mon piapay ankin, hunkwe hme kokwe God so hiymon yor ke kwa mahiy-sahre mesopok. \v 29 Sa uwr prueyn hiykwe hno wouk-mawk kamon ke leyma ankin, hunkwe kamon ke kwa makiynak-kankoum sow kow. Seyr uwr prueyn hiykwe hno saket ke ok-sahya nok ankin, hunkwe seyr hno siot ke kwa manak-isay way ha. \v 30 Sawk uwr prueyn hiykwe hne hye hiymon e mesopok ankin, hunkwe kwa hiymon. Seyr uwr prueyn hiykwe hno omeme me lopri nakey ankin, hunkwe peie manuw-nan koukou-ay mesopok o. \v 31 Hunkwe uwrsa me weynpaweyn yaprue me kwa mon, weynpaweyn, hwon uwrsa hom hne ma hiymon e ma nan senkin. \x * \xo 6:31 \xt Mat 7:12\x* \p \v 32 Sawk hunkwe uwrsa, hne uron-pi ko-ar ma lwak seme-aw uron-pi ko-ar lwak ankin, hai, hne kokwe uwr yaprue ok panoke me o? Payhokuaw, uwrsa piap-araw hom seyn, homkiaw-ayay-aw uron-pi ko-ar senaw nuw-wak. \v 33 Sawk hunkwe weynpaweyn yaprue, uwrsa hne weyn yaprue me ma lon seme-aw ma-sahre mon ihey ankin, hai, hne kokwe sawk uwr yaprue ok panoke kiy-me o? Uwrsa piap-araw hom seyn, yor yaprue homkiaw-ayay-aw senaw ma-sahre mon. \v 34 Seyr hunkwe senkin nanpanan ankin, ‘Hakwe uwr ehe omeme kow ey, payhokuaw, hiykwe hane liy ma-sahre kow.’ Hai, hnekwe uwr yaprue-ok panoke kiy-me o? Uwrsa yor piap-araw non hom seyn, homkiaw-ayay-aw liy-liy-aw senaw kow, uwrsa hme ma-sahre kow ey me-aw. \v 35 Hunkwe hno awia-pow mokwe uron-pi ko-ar nuw-wak e, seyr weynpaweyn yaprue me kwa nak-mon. Omeme, hwon uwrsa me ma kow mokwe, hom hne ma-sahre kow e peie nanpanan koukou-ay wayr o. Sawk meir, God hiy hne ma-sahre kow ey kokwe ayaw-ar nuw-wak ey. Seyr homkwe God Seirpey Ayaw-ar mon ma lwak so ney-ar nuw-wak ey. Payhokuaw, God hiy seyn, uwrsa hye ma me-ihey lopa sohom o, uwrsa piap-araw sohom o, weynpaweyn yaprue me-aw nuw-mon ihey. \v 36 Homkwe uron kwa lowk, hmo Aio hiy uron ma lowk, senkin.” \s1 Homkwe uwrsa har mo yor me peie lira mesor anon anon ohruw-a o \r (Mat 7:1-5) \p \v 37 Jisas hiykwe seyr ok senkin makiy-mekow popriy, “Hunkwe uwrsa har mo yor me piap eyn peie mesor anon anon o, sa hne kokwe ma-sahre mesor anon anon ey lopa. Seyr uwrsa me heyn-non-ok peie saw-nak-me o, seyr hne seyn heyn-non-ok me ey lopa. Uwrsa mo yor piap-araw me kwa lorionay ha, sa God hiykwe hno yor piap-araw me liy lorionay ha. \x * \xo 6:37 \xt Mat 6:14\x* \v 38 Homkwe iha uwrsa me kwa lowndiy, sawk God hiykwe hmekwe liy ma-kow. God hiykwe hyo kow meir mokwe hno iha mon senkin nak-kow peykyay. Peyr kawk pipi-yay ie nok, makiy-osi hor hain ok, makiy-kawk kow ok, sa woki-ar nuw-wak prupru sow. Meir, hwon ma kow somokwe, hunkwe seyr liy-liy-aw ma-sahre onok.” \x * \xo 6:38 \xt Mak 4:24\x* \p \v 39 Jisas hiykwe sawk owhnan-ok kamon ke senkin kiy-mesor kow, “Hai, nene kopyo prueyn hiykwe nene kopyo prueyn se yerki liy mesair kow ha o? Korey law, senkin lon ankin, uwr nene kopyo prueysyar sohokwe ki-saw mon siraw-aw non-kuayk kawk. \x * \xo 6:39 \xt Mat 15:14\x* \v 40 Hromkwe nonkway, nyo skul ko hiykwe hyo hiy-mon sorasor-uwr so ayaw mon liy lwak ley, sawk uwr ma hiy-mon sorasor sakon kawk lowpway hiykwe hyo hiymon sorasor uwr so liy-liy-aw liy non-wak. \x * \xo 6:40 \xt Mat 10:24-25\x* \p \v 41 Hai, hunkwe hno wayh so now-pay seir nopre hyo nene mon ma lwak sehe-aw panoke lira me o? Sawk now-pay aiopey hay hno nene arian mon ma lwak sokukwe lira pa, payhokuaw lwak o? \v 42 Sawk now-pay aiopey hay hno nene arian se ma lway komay sokukwe, hwon lira lopa lwak ankin, hai, hunkwe hno wayh se kokwe senkin payhokuaw kiy-me o, ‘Wayh ara, hakwe now-pay seir nopre hno nene mon ma lwak sokwe kiy-mon-say kow ley.’ Uwr woki seys non lohruw-a uwr sora, peyr hunkwe now-pay aiopey hay hno nene arian ko se kwa kandieys sow. Sa enekwei sohiy non kokwe hunkwe now-pay seir nopre hno wayh so nene ko me yaprue liy lira popriy mon-say kow.” \s1 Now ayay ma leip mo yor \r (Mat 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 Jisas hiykwe senkin ma-me, “Now yaprue homkwe ayay piap me seyn leip pey, seyr now piap-araw homkwe ayay yaprue me seyn leip pey. \v 44 Homkwe nonkway, now lowpwarowp homkwe hmo now-i arian non. Homkwe now-fik-i mokwe now inan non ko se liy lowr ley. Seyr homkwe wain-i mokwe sapa ko me liy lowr ley. \v 45 Uwr yaprue hiykwe uron yaprue-ar non, sa hiykwe ok yaprue sehe lohruw-a. Uwr piaparaw hiykwe uron piap non, sa hiykwe ok piap sehe lohruw-a. Payhokuaw, ok, uron mon ma lwak prupru say ie somokwe, sawk woki hok liy-liy-aw ma-lohruw-a.” \s1 A meio yor kreysyar hiy non \r (Mat 7:24-27) \p \v 46 Jisas hiy makiy-me, “Hai, homkwe hanekwe Hakamay-ok panoke me o? Homkwe sawk hano ok me meyki nakey pey. \x * \xo 6:46 \xt Mat 7:21\x* \v 47 Sawk uwr prueyn hiykwe hano owh mon le nok, hano ok me lonuayk nok, ok sohom mo meyki mon ley. Hakwe hme liy me-nonkway kow, uwr sohokwe penkin uwr so. \v 48 Uwr sohokwe uwr prueyn a kamon se ma meio ey se hieyn. Peyr hiykwe ki-eyh se lopru kumey pie. Payhokuaw, ki ouon hokwe peir non. Sa hyo a hokwe peir serey meio kraipakrai iarok. Omok sawk poniy aiopey hay laye menkin, a sehe huhi hiy maka-sway liok, payhokuaw, hiykwe yaprue meio kraipakrai iarok. \v 49 Sawk uwr prueyn hano ok me ma lonuayk sohokwe, sa meyki nakey lopa lwak ankin, uwr senkin sohokwe uwr a piap eyn ma meio se hieyn. Payhokuaw, hyo a hokwe peir eir mon meio kraipakrai iarok pa. Sa poniy hiy laye menkin, sa sehe swari keyn kie. Sawk hyo a sohokwe piap-araw eyn sehe nak-makuayk.” \c 7 \s1 Jisas hiykwe Rom mo aw-uwr so mey-uwr se mon popriy kow \r (Mat 8:5-13) \p \v 1 Jisas hiykwe uwrsa me ok hiy-mesor lowpway hain nok, ley, sawk Kaperneam mon lousne. \v 2 Rom mo aw-uwr 100 mo hakamay prueyn hiykwe serey lwak. Sawk hyo a so mey-uwr prueyn, hiy yaprue ma nan hiykwe peik aiopey hay nak-won, sa lokrue ohriar lwak. \v 3 Sa aw-uwr mo hakamay hiykwe Jisas hiy Kaperneam mon lwak se lonuayk menkin, hiykwe sawk Juda mo makwey-uwr har me seme me-ha, Jisas se ley me-huonok e, hyo mey-uwr se mon popriy kow e. \v 4 Homkwe Jisas so owh mon lousne nok, hye senkin mesopok kraiay, “Hunkwe uwr sohiy so mey-uwr se liy hiymon o? Payhokuaw, hromkwe mey-uwr sohiy so hakamay hokwe, uwr yaprue ihey ok me. \v 5 Hiykwe hromo uwrsa Juda ko mokwe yaprue nuw-nan kraiay. Seyr hromo yier so hokruw-a, God se me-ihey ey hokwe, uwr sohiy hiy-meio.” \p \v 6 Sa Jisas hiykwe hme nion sehe non-ey. \p Sa a ohriar mon amor-wak menkin, sawk aw-uwr mo hakamay hiykwe hyo wayh har me seme makiy-me-ha, Jisas se ma-mekow e, senkin, “Hakamay, hakwe hne mey aiopey hay-ar kow e mon pey. Hunkwe uwr ipey-ar, hakwe hne hieyn-ar korey, hwon hano a mon ma le e ma mon sohokwe. \v 7 Sa hakiaw kokwe senkin nanpanan, hakwe yaprue korey. Hakwe hno owh mon le pa sehe lwak. Sawk hunkwe ok ke-aw me-ha ankin, peik sokukwe hano mey-uwr se liy lokriy hain. \v 8 Payhokuaw, ha seyn, uwr hano peyrmawk ma lwak so ouon mon lwak. Sawk hano aw-uwr homkwe hano ouon mon ma-sahre wak. Hakwe aw-uwr prueyn se senkin me ankin, ‘Hunkwe kwa ley,’ hiykwe mo ley. Hakwe prueyn se senkin me ankin, ‘Hunkwe kwa le,’ hiykwe mo le. Hakwe mey-uwr prueyn se senkin me ankin, ‘Hunkwe mey okukwe kwa kiy-meio,’ hiykwe mo meio.” \p \v 9 Jisas hiy ok sokwe lonuayk menkin, hiykwe sawk nuw-preiryay. Hiykwe sawk sehe lorok kankoum sow nok, uwrsa popua hay hye ma pyay me senkin kiy-mekow, “Hakwe hme okar kiy-mekow, Israel mo prueyn hiy God se senkin aiopey hay ma nanpanan kiykiy-ay hokwe, hakwe korey lirway pa.” \p \v 10 Sawk aw-uwr mo hakamay so wayh-ih nayh Jisas so owh mon ma me-ha somokwe, hmo hakamay so a mon seme ma-ley. Hom sa seme mamor-ira ne, hyo mey-uwr hiykwe yaprue po ma-lwak. \s1 Jisas hiykwe sa-win prueyn ko ney ma lokrue se ma-me sian hiy non \p \v 11 Sohiy so meyki hokwe sawk Jisas hiykwe yier kamon mon ley. Yier sohiy so uru hokwe Nain. Hyo ki-wayh o, uwr-sa poya-poya sohom o, hye nion non-ey. \v 12 Jisas hiy yier sohiy so hir yerki-wouk sok amor-ousne menkin, sawk eheyr lon-yuk lon-yuk nak-ousne me lonuayk. Homkwe uwr sopok se lway nak-ousne, hye lopru kwawk e. Uwr sopok sohokwe sa-win prueyn ko ney warkiayr prueyn-aw hiy non. Sa uwrsa kraiar yier aiopey hay ko homkwe hoke nion seme non-wak. \v 13 Jisas hiy sa-win sokwe amor-ira menkin, hiykwe sawk hoke uron nuw-kuw nok, kiy-mekow, “Hunkwe eheyr sankaw peie lyuk o.” \p \v 14 Sa hiykwe now-sey hyo sopok hiy ma liawon nok, serey ley nok, nekie huon. Uwr hyo owhi-sopok ke ma lway nakey somokwe, sa seme nak-suarok. Sawk Jisas hiykwe hye senkin sehe kiy-me, “Uwr warkiayr ohiy, hne hakwe senkin kiy-me, hunkwe kwa makiy-oksian e.” \v 15 Uwr warkiayr ma lokrue liok sohokwe lok-sian nok, ok lohruw-a. Sa Jisas hiykiaw hye huonok nok, hyo pouh ko owh arian mon mahiy-ey okriy-yay. \x * \xo 7:15 \xt 1 Kin 17:23; 2 Kin 4:36\x* \p \v 16 Uwr-sa lowpwarowp homkwe nuw-hok, sa God so uru se sehe nakie nok, senkin me-ihey, “Profet ipey-ar hiykwe hromo ompok mon papo lousne. Seyr God hiykwe sehe le, hyo uwrsa me hiy-mon ihey e.” \x * \xo 7:16 \xt Luk 1:68\x* \p \v 17 Mey, Jisas hiy ma meio somokwe, sa Judia mo kipay mon o, yier har mei-aw ko sohom o, serey nuw-sor nak-ian nak-ian nok. \s1 Jon so ok ke nakey kow uwr prueysyar \r (Mat 11:2-19) \p \v 18-19 Sa Jon hiykwe ok, hyo ki-wayh hom ma lohruw-a seme lonuayk menkin, hiykwe sawk hyo ki-wayh prueysyar se sehe makiy-sahre me-ha, Hakamay so owh mon, senkin ley mesopok e, “Hmey, uwr seirpey-ar, Juda hrom ma naruok wayr hokwe, mo hwon-ar pak? Sa hromkwe uwr prueyn irweyk se ma-naruok e?” \p \v 20 Hoh Jisas so owh mon ley nok, mesopok, “Jon hu mon prouk uwr hiykwe hreme me-ha, hne mesopok e, senkin, ‘Hmey, uwr seirpey-ar, Juda hrom ma naruok wayr hokwe, mo hwon-ar pak? Sa hromkwe uwr prueyn irweyk se ma-naruok e?’” \x * \xo 7:20 \xt Sng 40:7; Mal 3:1; MHO 1:8\x* \p \v 21 Enekwei sohiy non kokwe seyr Jisas hiykwe uwr-sa peik senkin senkin non me mon sasowriy sow kow popriy. Seyr niohney piap-araw uwrsa me ma eyneyr kreik seme nak-me-su ha nok, uwr nene kopyo me nak-mon popriy kow. \v 22 Jisas hiykwe sawk Jon so ki-wayh prueysyar so ok mokwe senkin lonuayk me, “Hohkwe ma-ley nok, ok hoh ma lonuayk o, mey hoh ma lira o, seme Jon se senkin kwa ma-mesor kow. Uwrsa nene kopyo non homkwe pa ma-lira. Uwrsa lomposyay homkwe pa ma-lanio sayok. Uwrsa kuor lepra non homkwe pa owh yaprue ma-lwak. Uwrsa nweyk swapoumay homkwe pa ma-lonuayk. Uwrsa ma lokrue homkwe pa ma-loksian. Seyr God so ok-ihey kokwe uwrsa puraw-ar ma nuw-wak me pa mesor kow. \x * \xo 7:22 \xt Ais 35:5-6; 61:1; Luk 4:18\x* \v 23 Uwr, hane hokuaw ma makuayk lopa hiykwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak.” \p \v 24 Jon so ok sor kow uwr prueysyar hoh non-ey menkin, Jisas hiykwe sawk uwrsa popua hay me kiy-mesopok, Jon se, “Homkwe ki hra-hra-aw mon ley mokwe, homkwe uwr penkin se ley ira so? Homkwe uwr prueyn, pey-ma, howniy hok ma lway war-a-war se hieyn ke po ley ira pak? Korey law. \v 25 Hai, homkwe payay me lira e ley neyney mo? Hmey, uwr prueyn omeme owh ko yaprue me ma lie se lira so? Korey law, payhokuaw uwrsa omeme yaprue senkin me ma lie somokwe, a yaprue, king hiy ma lwayr mon-aw lwak. \v 26 Hai, sawk homkwe penkin uwr se ley ira so? Hmey, homkwe profet prueyn se po ley ira pak? Suw okar, sawk hakwe hme senkin mekow, uwr sohokwe profet mo eir mon lwak. \x * \xo 7:26 \xt Luk 1:76\x* \v 27 Jon se kokwe paraw kokwe mo senkin mey, \q1 ‘Hano ok me mesor kow uwr sohokwe, hakwe hno peyrmawk me-ha ey, hno yerki se meio kumay naruok kow e.’ \rq Mal 3:1\rq* \m \v 28 Hakwe hme kiy-mekow, Jon hu mon prouk uwr hiykwe uwr ipey-ar, uwrsa paraw ma lwayr hain mo eir mon lwak. Paraw kokwe uwr prueyn senkin sohokwe lousne pa. Sawk uwrsa God so Wayr-hre-yier mon ma lwak mokwe, mo hom uru ipey-ar lopa lwak e hi, homkwe Jon so eir mon lwak.” \p \v 29 Uwrsa lowpwarowp, mo takis lonok uwr hom seyn, Jisas so ok seme lonuayk menkin, hom lowpwarowp sa senkin seme me-sakon kawk, God so uron hokwe luw-luw-aw nak-wak, payhokuaw, hmekwe Jon hiykwe hu mon po prouk. \x * \xo 7:29 \xt Luk 3:12\x* \v 30 Sawk Farisi o, sow ke hiymon-sorasor uwr o, homkwe God so uron yaprue-ar hme hiymon ey me me-puar, payhokuaw, homkwe Jon hiy hme hu mon prouk e mesopok pa. \x * \xo 7:30 \xt Mat 21:32\x* \p \v 31 Jisas hiy ma-sahre me, “Sawk hakwe uwrsa enekwei pokon ko mo yor mokwe owhnan penkin ke kiy-me-meir a? Homkwe penkin kiy-wak o? \v 32 Uwrsa pokon ko homkwe ney me hieyn, hmo wayh-om me maket-yier mon senkin kikrweik iwowr, \q1 ‘Hromkwe hme hu lou kow liok, sawk homkwe hreme nion yayh siraw pase non-owk e. Seyr hromkwe hme eheyr liwak yuk woun kow liok, sawk homkwe hreme nion eheyr siraw pase non-yuk e.’ \m \v 33 Payhokuaw, Jon hu mon prouk uwr hiy le menkin, hiykwe ayay la pa, seyr wain-hu lowswa pa. Sawk homkwe hyekwe senkin me, ‘Now-awruw homkwe hyo owh mon lie kawk.’ \v 34 Uwrsa mo Ney hiykwe sawk le nok, ayay la, seyr wain-hu nak-owswa. Sa homkwe senkin me, ‘Uwr ehe, kwa lira, hiykwe nanuowp, wain-hu ipey lowswa uwr. Seyr takis lonok uwr o, uwrsa yor piap-araw non o, sohom mo wayh-ih!’” \x * \xo 7:34 \xt Luk 15:2\x* \v 35 Jisas hiy makiy-me, “Hmo nonkway mokwe erey ka-ley, erey ka-ley. Sawk homkwe hmo nonkway arian hok ayaw-ar nuw-wak e nak-swakakar me.” \s1 Jisas hiykwe Farisi-uwr Saimon so a mon lwak \p \v 36 Farisi-uwr prueyn hiykwe Jisas se me-huonok, hye nion ayay non-a e. Sa Jisas hiykwe hye nion sehe non-ey nok, ayay liwak a. \v 37 Yokun-sa prueyn hokwe yier aiopey hay serey lwak. Hokwe sa ok senkin lonuayk, Jisas hiykwe Farisi prueyn so a mon ayay non-a. Sa sokukwe sawk sanda yaprue, ihey mo mein-owon aiopey hay non ma nakway se nake, Saimon so a mon. \x * \xo 7:37 \xt Mat 26:7; Mak 14:3; Jon 12:3\x* \v 38 Hokwe Jisas so meyki mon am-iarok ne nok, eheyr lyuk, hyo sune ohriar mon. Hoko eheyr-hu mokwe Jisas so sune eir mon leysay-eysay. Sawk hokwe hoko makwey-ohne meipey hay arian non lway noh ahahay kow. Seyr hokwe hyo sune ke nak-way neyr-a-neyr nok, sanda se nonay kow, hyo sune mon. \p \v 39 Enekwei sohiy non kokwe Farisi-uwr Jisas se ma me-huonok hiykwe weyn, sa sohok ma mon me lira menkin, hiykwe senkin nanpanan, “Uwr ohokwe profet-ar lwak hokwe, hiykwe liy po kiy-nonkway, sa sohok ko weynpaweyn mokwe. Payhokuaw, sa hye ma nekie sapou sokukwe, hokwe sa piap-araw-ar.” \p \v 40 Jisas hiykwe Farisi-uwr sohiy so uron se po nonkway, sa hyekwe senkin me, “Saimon, hakwe ok kamon non, hne kiy-mekow ey.” \p Sa Saimon hiykwe senkin me, “Hiy-mon sorasor uwr ara, hane kwa kiy-mekow e.” \p \v 41 Sa Jisas hiy makiy-me, “Paraw kokwe uwr prueysyar hohkwe, uwr prueyn so mein-owon mokwe senkin mesopok onok prosue, prueyn hiykwe 500 Kina, prueyn hiykwe 50 Kina. \v 42 Sawk hohkwe uwr sohiy so mein-owon me ma-sahre kow e mon lokruok. Sawk hohkwe liy so. Sa uwr sohokwe senkin makiy-mekow, hehekwe, ‘Mein-owon, hoh ma lonok prosue somokwe, hakwe liy ma-lonok ley.’ Saimon ara, uwr prueysyar hohkwe kar non-ey. Sawk hakwe hne kiy-mesopok, hai, uwr prueysyar sohokwe, hye uron-pi ko-ar aiopey hay posokwaw nuw-wak ey so?” \p \v 43 Saimon hiy lonuayk me, “Ha senkin nan, uwr 500 Kina ma ma-sahre kow e ma mon liok sohiy non.” \p Jisas hiy ma-sahre me, “Ok, hwon ma kiy-me sokukwe yaprue-ar, hunkwe ok-ar me.” \p \v 44 Jisas hiykwe sa sohok ko owh mon makiy-samar nok, Saimon se kiy-me, “Hunkwe sa okwe po lira? Hakwe hno a mon ma lyawriy hokwe, hunkwe hano sune ke hu non lows peyryapeyr kow pa. Sawk sa okukwe hano sune kokwe hoko nene-hu non peyryapeyr kow nok, hoko makwey-ohne arian non lway noh ahahay kow. \v 45 Hunkwe hano ine kasaw se way neyr-a-neyr pa. Sawk ha hno a-ampok erey ma lyawriy iwak hokwe, sa sokukwe hano sune kokwe way neyr-a-neyr nonaw lwak. \v 46 Hano makwey hokwe hunkwe hno sanda prawk yaprue non se swanonay neyr kow pa. Sawk sa okukwe hoko sanda ihey-ar se nakway nake nok, hano sune mon swanonay neyr kow. \v 47 Hakwe hne senkin kiy-mekow, hoko yor piap-araw kraiar mokwe papo lorionay kow lowpway, sa hoko uron-pi ko-ar lwak yor hok ma mesair kow kokwe aiopey hay sokwe nuw-wak. Sawk uwr prueyn paswaw-aw ma lorionay kow hiykwe uron-pi ko-ar yor paswaw-aw kor-wak.” \p \v 48 Seyr Jisas hiykwe, sa sokukwe senkin kiy-mekow, “Hno yor piap-araw mokwe papo lorionay ha.” \p \v 49 Uwr hye nion ma liwak sir a somokwe, sa ok sokwe lonuayk menkin, sa homkiaw-aw senkin lohruw-a, “Uwr sohokwe uwrsa mo yor piap-araw me senaw lorionay ha. Hai, uwr sohokwe penkin uwr so?” \p \v 50 Sawk Jisas hiykwe sa sokwe senkin makiy-sahre mekow, “Hne kokwe, hno uron hane ma nanpanan kiykiy-ay hiykiaw-aw hne po mon popriy kow. Hunkwe liwak marowhway yor non-aw kwa nakey e.” \x * \xo 7:50 \xt Luk 8:48; 18:42\x* \c 8 \s1 Sa har Jisas se nion ma non-anio hom non \p \v 1 Enekwei har mo meyki hokwe sawk Jisas hiykwe yier aiopey hay o, om sowpwareney o, serey hiy-ey neyney. Hiykwe God so ok me lanio mesor kow nok, God so Wayr-hre-yier se. Hyo ki-wayh homkwe seyr hye nion siraw non-ey. \v 2 Seyr sa har, paraw Jisas hiy niohney piap-araw o, peik piap-araw o, seme ma mon popriy kow homkwe Jisas se nion non-ey. Hmo prueyn kokwe Maria, Makdala ok ma me, paraw Jisas hiy niohney piap-araw iha sirom mu nareysyar hoko owh ko me ma me-su ha hok non. \x * \xo 8:2 \xt Mat 27:55-56; Mak 15:40-41; Luk 23:49\x* \v 3 Seyr Joana, Kusa so sah o. Hoko uruh hiykwe Herot so a se hiy-wayr. Seyr Susana o, sa kraiar har o. Sa somokwe Jisas so sune non me ma hiy-mon ihey hom non, hmo omeme arian non. \s1 Jisas hiykwe owhnan-ok wit-i wueir mon ma lanio ouh say me lohruw-a \r (Mat 13:1-9; Mak 4:1-9) \p \v 4 Uwrsa lowpwarowp taun serey serey suko homkwe sa Jisas so mon le-nene. Sa uwrsa popua hay hom le hokruw menkin, hiykwe sa hme owhnan-ok kamon ke mekow, \v 5 “Uwr prueyn hiykwe wit-i me wueir mon lanio ouh say e nakey. Hiy wit-i seme ma lanio ouh say mokwe, wit-i har mokwe yerki mon makuayk sakuayk. Sa uwrsa hom hmo eir mon nak-anio pror kuw. Sawk har mokwe ahney hom le sian yay sowkriy a. \v 6 Wit-i har mokwe ki mein non mon makuayk sakuayk. Enekwei wit-i sohom yok kei menkin, homkwe sawk som kreik, payhokuaw, ki sohokwe weyp lwak pa. \v 7 Wit-i har mokwe ur inan non mo ompok-aw mon makuayk sakuayk. Hom ur inan non me nion liy-liy-aw non-swar menkin, sawk ur inan non sohom way ho-a-ho som kreik. \v 8 Wit-i har mokwe ki yaprue mon makuayk sakuayk, seyr wit-i somokwe yaprue lie. Seyr ayay yaprue leip. Ayay mokwe 100 sankaw leip.” \p Jisas hiy owhnan-ok sokwe me lowpway nok, senkin nak-okre me, “Uwr nweyk non lwak ankin, hiykwe ok seme kwa lonuayk.” \s1 Jisas so uron hokwe owhnan-ok nonaw panoke lohruw-a so? \r (Mat 13:10-17; Mak 4:10-12) \p \v 9-10 Hyo ki-wayh homkwe sawk Jisas se sehe mesopok, owhnan-ok sohok ko meyk-ar ke. Hiy sa sehe ma-sahre me, “God hiykwe hme nian kokwe, ipan po lon, hom God so Wayr-hre-yier so ouon-aw-ok me nonkway ey hokwe. Sawk uwrsa meykyay mon ma lwak somokwe, homkwe owhnan-ok me-aw lonuayk. \q1 ‘Mo hom lira lira liok e, sawk liy lirway ley. Mo hom lonuayk lonuayk liok e, sawk meyk-ar homkwe liy nonkway ley.’” \rq Ais 6:9-10\rq* \s1 Jisas hiykwe owhnan-ok ko meyk-ar ke me-kumay kow \r (Mat 13:18-23; Mak 4:13-20) \p \v 11 “Owhnan-ok sohok ko meyk-ar kokwe senkin, wit-i somokwe God so ok ke me-memeir. \v 12 Wit-i, yerki ompok mon ma makuayk sakuayk somokwe, uwrsa God so ok me ma lonuayk sohom non. Sawk Satan hiy le nok, ok, hmo uron mon ma lwak seme lonok nopriy say kow, uwrsa hom nanpanan kiykiy-ay lopa lwak e, seyr God hiy hme me-huonokyaw prosue lopa ka lwak e hokuaw. \v 13 Wit-i ki mein non mon ma makuayk sakuayk somokwe, uwrsa God so ok ke kar nonaw ma lonuayk hom non. Sawk hmo uron ouon-ar mon loksow kumey pey. Homkwe God se kokwe enekwei haraw-aw nanpanan. Omok enekwei piap eyn lwak ankin, hom pa God se lokriy hain. \v 14 Wit-i ur inan non mo ompok mon ma makuayk sakuayk kreik somokwe, seyr uwrsa God so ok ke ma lonuayk hom non. Sawk homkwe hmo liwak yor arian me nanpanan sorpasor kawk, seyr yor, omeme kraiar lonok ey o, hmo owh arian me kar mon ey ey o, somokwe God so ok me swakakar swakuwmay ha. Wo, God so ok hmo uron mon ma lwak somokwe, sawk ayay yaprue leip sawan kreik lopa. \v 15 Sawk wit-i, ki yaprue mon ma makuayk sakuayk somokwe, senkin, uwrsa God so ok me ma lonuayk nanpanan kraiay hom non. Homkwe ok somokwe hmo uron ouon-ar mon kawk kreik nok, nuw-nakruok kraiay, senkin-awaw, ayay nuw-eip sawan kreik.” \s1 Lam hokwe yowr ouon mon seyn nak-kwawk sue pey \r (Mak 4:21-25) \p \v 16 “Uwr prueyn hiykwe senkin seyn lon pey, lam se loum pukyay nok, yowr ouon mon nak-kwawk sue. Korey, hiykwe kumay mon nak-yay yar. Uwrsa ma lyawriy homkwe lam-ya hiy yar se liy lira. \x * \xo 8:16 \xt Mat 5:15; Luk 11:33\x* \p \v 17 Omeme lowpwarowp ma lwak sue somokwe, omok kokwe kumay-ar mon mon ousne sapi-sow. Omeme har ma nak-hiyhiy sohom seyn, omok kokwe seyr eym-nawp mon liy lwak ley. \x * \xo 8:17 \xt Mat 10:26; Luk 12:2\x* \v 18 Hno nweyk God so ok ke ma lonuayk hokwe, yaprue nonaw kwa lonuayk popriy kraiay. Payhokuaw, uwr prueyn hiykwe payay me nak-wayr e, hye kokwe kraiar manak-kow peykyay. Sawk uwr prueyn hiykwe puraw-ar nuw-wak ankin, sawk hiy payay me nak-wayr e, somokwe hyo uron ko me ma-kahya.” \x * \xo 8:18 \xt Mat 25:29; Luk 19:26\x* \s1 Jisas so pouh o, nay-ih nayh o \r (Mat 12:46-50; Mak 3:31-35) \p \v 19 Jisas so pouh o, nay-ih nayh o, homkwe hyo mon le liok. Sawk homkwe hyo ohri-ar mon liy ley ley, payhokuaw uwrsa krai-arar homkwe po nuw-hokruw awndiy kawk. \v 20-21 Sa uwr prueyn hiy Jisas se senkin ka-mekow, “Ara, hno ipey o, hno nay-om o, homkwe emie, ki-apau mon lwak, hne lira ley.” \p Jisas hiykwe sawk senkin makiy-sahre ohruw-a kow, “Hano ipey-om nay-om mokwe, uwrsa God so ok me ma lonuayk, seyr meyki ma nak-pyay sohomkwaw.” \s1 Jisas hiykwe howniy aiopey hay ke me-kueyn yay \r (Mat 8:23-27; Mak 4:35-41) \p \v 22 Enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin me, “Hromkwe howk ohok ko menki mon nak-kuan ey.” Hom sa seme hiok kuan. \v 23 Hom ma hiok kuan mokwe, Jisas hiykwe anwaw lwon kwawk. Peypey pa, howniy aiopey hay hokwe sawk pa nuw-way, howk mon. Sawk hmo yeyk hokwe hu-par hom swanon swanon kwawk liok, sawk arnak-ok nok ohri-ar nuw-wak liok. \p \v 24 Jisas so ki-wayh homkwe sawk hye senkin sehe kiy-me-sian, “Hakamay ara, hromkwe pa lokrue ohriar.” \p Jisas hiy lok-sian nok, howniy, hu-par aiopey hay non se me-hripahri. Sawk howniy hu-par non hokwe sokwe lon-kane kueyn yay hnuawon. \v 25 Sa hiykwe hyo ki-wayh me senkin mekow, “Hmo uron hane ma nan kiykiy-ay mokwe pomo?” \p Sawk homkwe hyo mey sokwe lira menkin, sa seme nanpanan sorpasor kawk. Sa homkiaw-ayay senkin lohruw-a, “Uwr ohokwe posokwaw so? Hiykwe hu-par o, howniy o, hehe non-me-hripahri, sa hyo ok ke sokwe lonuayk me.” \s1 Jisas hiykwe niohney piap-araw uwr prueyn so owh ko me me-su ha \r (Mat 8:28-34; Mak 5:1-20) \p \v 26 Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe Galili mo kipay se lokriy hain nok, lokuan, Gerasa mo kipay mon. \v 27 Jisas hiy kipey mon liau menkin, hiykwe sawk uwr prueyn taun ko se lonyay. Hiykwe niohney piap-araw non. Enekwei meipey hiykwe apaw-aw lanio wayr, seyr hiykwe yier mon lwak pa, sawk uwrsa sopok me ma lopru kwawk yier mon-aw lwayr. \v 28 Hiy Jisas se lira menkin, hiykwe ok aiopey hay nuw-iwowr okre me huon. Hiykwe Jisas so sune-mawk ohriar mon kuayk won nok, senkin kiy-okre me, “Jisas, God Seirpey Ayaw-ar ko so Ney, hunkwe hane penkin lon ley? Hakwe hne senkin lonseyn, hunkwe hane peie mon piapay o!” \v 29 Uwr niohney piap-araw non hiykwe senkin sehe me, payhokuaw Jisas hiykwe niohney hyo owh mon ma lwak seme po kiy-me-nonkway kow kraipakrai, uwr sehe lokriy hain e. Enekwei kraiar hokwe niohney piap-araw sohokwe, uwr sehe po nuw-eyneyr kawk. Hyo uwrsa yier ko homkwe hye po hiymon weih-a-weih wayr lokruok, seyr hyo sune iha mokwe ihey mo mays sen non, po way pruw-ma-pruw lokruok. Hiykwe sawk nekie eyma say hain. Sawk hyekwe niohney piap-araw hiykiaw ki hrahra-aw mon hiy-mon wowr-a-wowr nok. \p \v 30 Sa Jisas hiykwe hye senkin mesopok, “Hno uru hokwe poho?” \p Hiy sa senkin lonuayk me, “Hano uru hokwe Ami.” Hiykwe sa senkin sehe kiy-me, payhokuaw niohney piap-araw kraiar homkwe hyo owh mon po lie kawk wayr. \v 31 Niohney piap-araw somokwe sawk Jisas se senkin lonseyn, “Hunkwe hreme kokwe poup mo yier piap mon peie me-oknana ha o.” \p \v 32 Huok orhey non homkwe mnuw-pawk ohriar mon lanio sayok a. Niohney piap-araw homkwe sawk Jisas se senkin lonseyn, “Hunkwe hreme huok mo swaw ouon mon liy isay eyneyr kreik o?” Sawk Jisas hiykwe hme seme isay ha. \v 33 Niohney piap-araw somokwe uwr sohiy so owh ko me lousne sa-ousne nok, huok mo swaw mon leyneyr kreik ha. Huok orhey non somokwe sawk mnuw-pawk ampruheir mon nak-onsau onsau kumey nok, howk serey nak-kuaykeyn sakeyn pruw. \p \v 34 Sa uwr huok kow-a uwr somokwe senkin lira menkin, homkwe hakan-sakan nok, ok mesor nakian nakian ha, om aiopey mon o, seyr kipay poya-poya mon o. \v 35 Uwrsa homkwe sawk seme ley ney-ney ira, yor ma lousne sokwe. Homkwe seyr Jisas so owh mon lousne nok, uwr niohney piap-araw non sehe lira. Niohney piap-araw somokwe hye papo lokriy hain. Hiykwe mawkhow yaprue non Jisas so sune ohriar mon wakiawk. Seyr omeme owh ko mokwe po ma-lie. Uwrsa homkwe senkin lira menkin, homkwe sawk seme nak-hok. \v 36 Uwr, mey, Jisas hiy ma meio seme ma lira homkwe, uwrsa me ma-mesor kow, Jisas hiy uwr sehe ma mon popriy kow se. \v 37 Sawk uwrsa poya-poya kipay Gerasa ko homkwe Jisas se hmo kipay se lokriy hain e mesopok. Payhokuaw, homkwe nuw-hok krwepakrwe kawk. Sa Jisas hiykwe yeyk mon lwawk non, ma-hiok ney. \p \v 38 Sa uwr, nioh-ney piap-araw hom ma lokriy hain sohokwe sawk Jisas se nion non-ey e lonseyn mesopok. Sawk Jisas hiykwe hye senkin mekow, \v 39 “Hunkwe kwa ma-ley e, hno yier arian mon. Uwrsa me mesor kow e, mey, God hiy hne ma hiy-mon ihey se.” Seseyn, hiykwe sawk taun mon sehe ma-ley nok, mey, Jisas hiy hye ma hiy-mon ihey se nuw-mesor kow. \s1 Jairus so ney swanyo o, sa peik non o \r (Mat 9:18-26; Mak 5:21-43) \p \v 40 Enekwei Jisas hiy howk ki-someik menki mon ma-sahre ey menkin, uwrsa homkwe hye kar ley huon, payhokuaw, homkwe hye serey mon-aw naruok. \v 41 Sa uwr prueyn hiy le, hyo uru hokwe Jairus. Hiykwe Juda mo hokruw-a se hiymon uwr. Hiy le nok, pamuow kampueys nok, Jisas se lonseyn, hyo a mon siraw non-ey e. \v 42 Payhokuaw, hyo ney swanyo prueyn-aw kokwe pa lokrue ohriar. Hoko yia mokwe iha seys mu nareysyar. \p Jisas hiy ma ley hokwe, uwrsa kraiar homkwe hye lanio swa-neyk-a-neyk nok. \v 43 Enekwei sohiy non seyr sa prueyn hokwe serey non-wak. Hokwe hay ipey-ar kuayk wayr, yia iha seys mu nareysyar non. Seyr hoko peik sokukwe liy mon sakawk popriy kow ley. \v 44 Sa sokukwe Jisas so meyki mon uwrsa mo ompok ompok-aw le nok, Jisas so owh ko meipey hay ko kopi ke sapou. Peypey pa, hoko nioh hokwe, sa sokwe saw-onkane. \p \v 45 Jisas hiykwe sa sehe mesopok, “Hanekwe posokwaw sapou so?” Uwrsa krai-ar homkwe sawk senkin ma-kiy-sahre mekow, “Hromkwe hne nekie sapou pa.” \p Pita hiy makiy-me, “Ara, uwrsa kraiar homkwe mo hno owh mon lanio swa-neyk-a-neyk.” \p \v 46 Sawk Jisas hiykwe senkin me, “Unsaney prueyn hane papo sapou, payhokuaw, hakwe senkin nonkway, hano krai har hane po lokriy hain.” \p \v 47 Sawk sa sokukwe sa sokwe nonkway, hoko yor sokukwe papo lira nonkway, kumay-ar nuw-wak. Hokwe kowkow nonaw le nok, Jisas so inour mon pamuow kampueys nok, ok, hok hye ma sapou o, hok yaprue ma saw-wak o, sohom mo meykyar me Jisas se mesor kow, uwrsa mo inour mon. \v 48 Jisas hiykwe sawk sa sokwe senkin makiy-me, “Hano ney akwa, hno uron hane ma nan kiykiy-ay hiykiaw-aw hne po mon popriy kow. Hunkwe uron yaprue nonaw kwa nakey e.” \x * \xo 8:48 \xt Luk 7:50\x* \p \v 49 Jisas hiy ok serey lohruw-a nonaw, Jairus so mey-uwr hiykwe sa Jairus se kokwe senkin le mekow, “Ara, hno ney swanyo kokwe papo kiy-okrue. Hunkwe mey kamon Jisas se peie ma-mesopok meio o.” \p \v 50 Sawk Jisas hiykwe ok seme lonuayk menkin, hiykwe sawk Jairus se senkin kiy-me-nonkway kow, “Hno uron hokwe peie hok o. Hno uron hokwe hane-aw kwa nanpanan kraiay. Hno ney kokwe pokon inaw po makiy-wayr a.” \p \v 51 Sawk Jisas hiy Jairus so a mon amor-ousne menkin, hiykwe suhway hiy-yawriy pa. Hiykwe senkin-aw me-huonok, Pita o, Jon o, Jems o, sa-ney sohok ko ipey, aio leys arian o. \v 52 Uwrsa lowpwarowp homkwe eheyr nokriy sian, sa-ney sokwe. Jisas hiykwe sawk hmekwe senkin kiy-me-sakawk, “Ama, eheyr sankaw peie lyuk o, hokwe lokrue pa, hokwe anwaw liawon koma.” \p \v 53 Homkwe Jisas so ok sokwe lonuayk menkin, sawk homkwe hye seme krweys kawk kow, payhokuaw, homkwe papo kiy-ira, sa-ney sokukwe mo sopok-arar. \v 54 Sawk Jisas hiykwe hoko iha mon kiy-nekie nok, kiy-me, “Hano ney akwa, hunkwe kwa kiy-oksian.” \v 55 Hoko niohney hok ma-ley kawk menkin, hokwe sa sokwe ma-loksian. Jisas hiy sa sehe kiy-me, “Homkwe sa-ney okukwe ayay har kwa makiy-kow a.” \v 56 Sawk hoko ipey, aio leys hohkwe senkin lira menkin, hohkwe preiryay. Sawk Jisas hiykwe hehekwe senkin nak-me-kupaku kraiay, “Homkwe uwrsa har me peie ma-mesor kow o, weynpaweyn arakwon hom ma kiy-ira okukwe.” \c 9 \s1 Jisas hiy ki-wayh iha seys mu nareysyar me ma me-ha hiy non \r (Mat 10:5-15; Mak 6:7-13) \p \v 1 Jisas hiykwe hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar non me me-huonokyaw nok, hme krai, niohney piap-araw me me-su ha ey o, peik senkin senkin me mon sasowriy sow kow ey o, seme kow. \v 2 Hiykwe senkin lon nok, hme nak-me-ha, hom God so Wayr-hre-yier se mesor kumay kow nok e. Seyr uwrsa peik non me nak-mon popriy kow e. \v 3 Hiykwe hme senkin mekow, “Homkwe seyr omeme har peie nak-opri nok o, omeme senkin mokwe, irowm o, owk-neyp o, ihey mo naw o, ihey mo mein-owon o. Owh mon ma lie ey sohom seyn, homkwe ohna non peie nakey o. \v 4 Hme a perey me-huonok yawriy e, serey-aw lwayr, hom yier sehe lokriy hain. \v 5 Yier, hme me-huonok yawriy pa lwak ankin, homkwe yier sehe lokriy hain nok, kosi-pow hmo sune ko me kiy-our powpow say hain. Sohokwe meir, yier sehe ma lono hiy non.” \x * \xo 9:5 \xt Luk 10:4-11\x* \v 6 Sawk ki-wayh homkwe yier har-har mon ley neyney nok, God so ok-ihey me lanio mesor kow. Seyr uwrsa peik non kipay serey suko me nak-mon popriy kow. \s1 Herot hiykwe Jisas se lira nonkway e mon \r (Mat 14:1-2; Mak 6:14-16) \p \v 7 Herot, Galili mo kipay se hiy-wayr uwr, hiy mey lowpwarowp serey ma lousne me lonuayk menkin, hiykwe nuw-owk lapala, payhokuaw uwrsa har homkwe senkin me, Jon hiykwe lokrue ko se po me-sian. \x * \xo 9:7 \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 9:19\x* \v 8 Seyr har homkwe senkin me, “Elaija hiykwe po ma-lousne.” Har homkwe senkin me, “God so profet prueyn paraw-ar ko hiykwe po ma-loksian.” \v 9 Herot hiykwe sa sehe me, “Hakwe Jon so huei hokwe po lokiane sow. Hai, uwr, hyo mey ha ma kiy-onuayk omokwe, posokwaw so?” Hiykwe sawk Jisas se lira e sehe nuw-mon. \x * \xo 9:9 \xt Luk 23:8\x* \s1 Jisas hiykwe uwr 5000 me ayay kow-a \r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Jon 6:1-13) \p \v 10 Hyo ki-wayh homkwe papo ma-lousne. Homkwe sawk Jisas se sehe ma-mesor kow nonkway, mey poya-poya hom ma meio hain seme. Sa Jisas hiykwe hme nian-aw ma-me-huonok nok, yier kamon Betsaida ok ma me mon hiy-ey. \v 11 Sawk uwrsa kraiar hom senkin lonuayk menkin, homkwe sa hyo meyki seme pyay. Jisas hiykwe hme kar me ey huon nok, God so Wayr-hre-yier se ma-hiy-mesor. Seyr uwrsa peik non, hyo owh mon ma nake seme ma-mon sasowriy sow kow. \p \v 12 Eyrowpwar-ar lwak menkin, hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar non homkwe Jisas so owh mon le nok, hye senkin me-nonkway kow, “Ara, uwrsa mokwe, kwahnaw me-ha e, homkwe yier har kipay erey ma lwak mon ka ley. Homkwe ayay o, a lwayr ey o, seme ka lanio pawk wayr nayr. Kipay ohokwe uwrsa lopa.” \p \v 13 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin mekow, “Ayay mokwe, homkiaw-aw kwa kow-a e.” \p Ki-wayh homkwe sawk hye senkin makiy-mekow, “Hromkwe ayay kraiar-ar lopa. Ihey mo naw nopre mokwe iha sirom-aw, an-ney nopre kokwe ireys. Hai, uwrsa poya-poya mo ayay mokwe, sawk hrom ley nakway kow ey pak?” \v 14 Payhokuaw, uwr mo meir mokwe 5000 sankaw lwak. Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin makiy-mekow, “Uwrsa mo meir mokwe, 50, 50, homkwe sankaw kwa sor okima okima me kikrweik.” \v 15 Seseyn, hyo ki-wayh homkwe ok, Jisas hiy ma me senkin lon. Uwrsa homkwe sa senkin seme kikrweik. \v 16 Hiykwe ihey mo naw iha sirom sohom o, ay ireysyar o, seme lonok nok, ar-nak-ira, nonkumey mon. Ayay seme nak-me-ihey nok, kamane nok, sa hyo ki-wayh mo iha mon kow ha. Sa hom seyn lanio owndiy kow, uwrsa kraiar seme. \v 17 Hom lowpwarowp sa seme nuw-a nok, nuw-a mue. Ayay-somei ma la prue somokwe, homkwe yowr iha seys mu nareysyar sankaw kawk kreik nak-yay sowkriy. \s1 Pita hiykwe senkin me-sanion sow kow, Jisas hiykwe Krais \r (Mat 16:13-19; Mak 8:27-29) \p \v 18 Enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe hiykiaw-aw ley mesopok, God se. Seyr hyo ki-wayh homkwe hye nion non-wak. Hiy sa hme senkin mesopok, “Uwrsa homkwe hane penkin me pak ey?” \p \v 19 Sa homkwe hye senkin makiy-sahre mekow, “Har homkwe hne senkin me, ‘Hunkwe Jon hu mon ma prouk uwr.’ Har homkwe hne senkin me, ‘Hunkwe Elaija’. Har homkwe hne senkin me, ‘Hunkwe profet paraw-uh ko, hiy ma loksian.’” \x * \xo 9:19 \xt Luk 9:7-8\x* \p \v 20 Sawk hiy hyo ki-wayh me nian senkin makiy-mesopok, “Hai, homkiaw kokwe hanekwe penkin me o?” \p Pita hiykwe sawk hye senkin lonuayk me, “Hunkwe Krais, God hiykiaw ma liaup hiy non.” \x * \xo 9:20 \xt Jon 6:68-69\x* \s1 Jisas hiykwe senkin me, hakwe peyr lokrue nok, ma-loksian ok \r (Mat 16:20-28; Mak 8:30–9:1) \p \v 21 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin me-sous kraiay, “Homkwe uwr prueyn se senkin peie ma-mekow o, hakwe Krais.” \v 22 Hiy makiy-me, “Uwrsa mo Ney hiykwe omok kokwe aw kraiar nak-ok ey. Juda mo uwr hakamay o, pris karmay o, sow ke hiymon-sorasor uwr o, homkwe hyekwe hyaw lwak nok, lokin kwor okrue ok. Enekwei krompri so meyki hokwe hiykwe ma-loksian ey.” \x * \xo 9:22 \xt Luk 9:44; 18:32-33\x* \p \v 23 Sei, hiy uwrsa lowpwarowp me makiy-me, “Uwr prueyn hiykwe hano meyki pyay e mon ankin, peyr hiykwe hyo uron arian ko me meykyay mon ka-kekie hain. Seyr hyo now arian nak-in pror kawk sawan ey se enekwei enekwei lway nok, hano meyki nak-pyay. \x * \xo 9:23 \xt Mat 10:38; Luk 14:27\x* \v 24 Payhokuaw, sawk uwr prueyn hiykwe hyo su lwayr enekwei arian se lanio su onok ankin, hyekwe lokrue pror ha ey. Sawk uwr prueyn hiykwe hano meyki le se lokrue hokwe, hiykwe su lwayr peyow yor se lirway onok. \x * \xo 9:24 \xt Mat 10:39; Luk 17:33; Jon 12:25\x* \v 25 Sawk uwr prueyn hiykwe ki ohi so omeme lowpwarowp me nak-swakakar wayr ankin, sa hyo wa hokwe God se nak-nonkway pa lwak ankin, hai, omeme ki ko somokwe omok kokwe hyo wa se kokwe penkin hiymon ey so? \v 26 Sawk uwr prueyn hiykwe hane o, hano ok ke o, owh-mar lon ankin, omok kokwe seyr Uwrsa mo Ney hiykwe hyekwe owh-mar lon, enekwei, hiy hyo panpaniowni o, hyo orih so panpaniowni o, hyo ensel pekney-weys mo panpaniowni o, sohom non nak-aye ankin. \x * \xo 9:26 \xt Mat 10:33; Luk 12:9\x* \v 27 Ama, hakwe hme ok-ar kiy-mekow, uwr har erey ma kiy-nakrok omokwe peyr homkwe liy saw-okrue ley. Peyr homkwe God so Wayr-hre-yier hiy lousne se lira hain ey.” \s1 Jisas so owh hokwe irweyk eyn lok-sahriy sow \r (Mat 17:1-13; Mak 9:2-13) \p \v 28 Jisas hiykwe ok somokwe papo lohruw-a lowpway. Sawk eypok enekwei iha sirom, mu nareysyar pruw non so meyki hokwe, hiykwe Pita o, Jon o, Jems o, hme huonok nok, mnuw mon hiy-ie, God se mesopok e. \v 29 Hiykwe serey-aw mesopok nonaw, hyo ine-ku hokwe irweyk eyn lok-sahriy sow. Hyo omeme owh ko kokwe, sawk ey se hieyn nuw-yar. \v 30 Sa uwr prueysyar hoh lousne nok, hye nion non-ohruw-a. Uwr prueysyar sohokwe Moses, Elaija leys. \v 31 Hohkwe God so krai, hye ma wanohyay nak-ampouk sow yar, serey non-orok nok, Jisas se nion ok non-ohruw-a, omok hiy Jerusalem mon ma lokrue ey se. \x * \xo 9:31 \xt Luk 9:22\x* \v 32 Pita o, hyo wayh prueysyar o, homkwe nene leyhon me anwaw seme lwon sowkway. Sa hom ma-loksian menkin, sa seme lira, Jisas so owh hiy nak-yar se. Uwr prueysyar hye nion ma non-orok ohruw-a se nak-ira. \x * \xo 9:32 \xt 2 Pi 1:16-18\x* \v 33 Moses, Elaija leys hohkwe Jisas se kiynon-okriy hain e mon menkin, sawk Pita hiykwe Jisas se senkin kiy-mekow, “Hiy-mon sorasor uwr ara, hromkwe erey ma lwak ohokwe, yaprue-ar. Hromkwe a-waw-ney krompri-ar liy meio kow. Kamon hokwe hno, kamon hokwe Moses so, kamon hokwe Elaija so.” (Ok, Pita hiy ma lohruw-a sokukwe, hye nian kokwe kumay lwak pa.) \p \v 34 Pita hiy ok seme lohruw-a nonaw, waw kamon hok laye nok, hme maka-swakuwmay. Hom waw ouon mon nakrok menkin, homkwe nuw-hok. \v 35 Sa wouk-ok kamon, waw ouon mon senkin ar-me saha, “Ohokwe hano ney. Hakwe hye po me-iaup. Homkwe hyo ok ke-aw kwa lonuayk me.” \x * \xo 9:35 \xt Luk 3:22\x* \v 36 Homkwe wouk-ok sokwe lonuayk ha lowpway menkin, sa homkwe Jisas hiykiaw-aw ma lwak se lira. Yor suwon hyo ki-wayh hom ma lira somokwe, homkiaw ouon-aw nak-wayr sue, uwr har me ma-mesor kow pa. \s1 Jisas hiykwe nyo prueyn so niohney piap-araw me mon-say kow \r (Mat 17:14-21; Mak 9:14-29) \p \v 37 Enekwei leikmon hokwe, Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe mnuw se lokriy hain nok, loksow. Uwrsa krai-ar homkwe hye kokwe yerki mon lonyay huon. \v 38 Uwr prueyn hmo ompok mon ma lwak hiykwe, Jisas se senkin ka-lokre mesopok, “Uwr hakamay ara, hakwe hne lonseyn, hunkwe hano ney norwayo se lira e, hiykwe hano ney prueynyaw-aw. \v 39 Enekwei kraiar mokwe niohney piap-araw kamon hiykwe hyo owh mon lyawriy wayr. Hiykwe sa sehe nak-weyr-weyr oun kekie, seyr hye nuw-nak-mon kowkow, seyr sawn homkwe hyo woki mon nuw-hruw-hruw-ay ie. \v 40 Peyr hakwe hno ki-wayh me mesopok kraiay liok, hom me oknana su-ha e, niohney piap-araw sohokwe. Sawk homkwe liy so.” \p \v 41 Sa Jisas hiykwe senkin makiy-sahre mekow, “Homkwe uwrsa God se ma nan kiykiy-ay lopa hom non. Hmo uron o, weynpaweyn o, luw-luw-aw lwak pey. Hai, hakwe hme nion kokwe enekwei pankaw non-wak a? Seyr hmo weynpaweyn poya-poya mokwe hane kokwe enekwei pankaw lyay low-a-low a? Sei, hno ney se hano owh mon kwa hiy-e.” \p \v 42 Ney sohiy ma le nonaw hokwe, niohney piap-araw sohokwe sa ney sehe mon prei-prei swaknweys kuayk. Sawk Jisas hiykwe niohney piap-araw se sehe kiynuw-ohruw kawrpakawr yay ha. Hiy sa ney se makiy-mon popriy kow nok, orih so owh arian mon ma-lokriy-yay kow. \v 43 Enekwei sohokwe uwrsa lowpwarowp homkwe God so krai ipey-ar hokwe sa seme lira. Homkwe sa seme preir-yay nakrok. \s1 Jisas hiy ma-sahre me, hiy ya lokrue a \r (Mat 17:22-23; Mak 9:30-32) \p Uwrsa lowpwarowp homkwe mey, Jisas hiy ma kiy-meio sokwe nanpanan sorpasor kawk nonaw nuw-wak, sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin kiy-mekow, \v 44 “Homkwe hmo nweyk mokwe kwa lonuayk popriy, ok somokwe. Uwrsa mo Ney se kokwe uwr piap-araw mo iha mon ya kow a.” \x * \xo 9:44 \xt Luk 9:22\x* \v 45 Sawk hyo ki-wayh homkwe ok sohom mo meyk-ar mokwe nonkway lwak popriy pa. Homkwe lawk-lawk-aw nuw-wak. Ok somokwe hmekwe hiyhiy-aw nuw-wak, sa homkwe seme lawk-lawk. Sawk hom ok seme hye ma-mesopok nonkway ey hokwe, homkwe nak-hok. \x * \xo 9:45 \xt Luk 18:34\x* \s1 Peyrmawk kokwe posokwaw lwak o? \r (Mat 18:1-5; Mak 9:33-37) \p \v 46 Enekwei kamon hokwe ki-wayh homkwe homkiaw-ayay-aw senkin lon-seyrpaseyr me, “Hromo prueyn peyrmawk ma lwak hokwe posokwaw kiy-wak a?” \v 47 Sa Jisas hiykwe ok, hmo uron ouon ko mokwe papo nonkway. Sa ney prueyn se huonok nok, me-say lok, hyo ohriar mon. \v 48 Hiy sa hme senkin mekow, “Unsaney, ney enkin se hano uru non posokwaw me-huonok yawriy e, hiykwe hane me-huonok yawriy. Seyr hane posokwaw me-huonok yawriy e, hiykwe hane-aw me-huonok yawriy pey, sawk uwr hane ma me-ha o. Sawk hmo prueyn, hyo uru arian se ma nakie lopa hiykwe hmo peyrmawk lwak ey.” \x * \xo 9:48 \xt Mat 10:40\x* \s1 Uwr, hme aw lono pa lwak ankin, sohokwe hmo wayh-ih \r (Mak 9:38-40) \p \v 49 Jon hiykwe hye senkin mekow, “Hiymon sorasor uwr ara, hromkwe uwr prueyn niohney piap-araw me hno uru non me-su ha me lira, sa hromkwe hye me-sous, payhokuaw, hiykwe hromo prueyn korey.” \p \v 50 Jisas hiykwe sa senkin mekow, “Homkwe hye peie me-sous o. Uwr, hme awnie awnie-aw lira pa lwak ankin, hiykwe hmo wayh-ih.” \x * \xo 9:50 \xt Mat 12:30; Luk 11:23\x* \s1 Samaria homkwe Jisas se isay ne pa, hmo yier mon kokwe \p \v 51 God so enekwei Jisas se nonkumey mon ma ma-huonok ie ey hokwe pa ohriar nuw-wak. Jisas so uron hokwe sawk sehe nuw-nan kraipakrai, Jerusalem mon ley e. \v 52 Hiykwe sawk uwr har me peyrmawk seme me-ha, om, hom lwayr nayr ey se pawk e. Homkwe sawk seme ley nok, Samaria mo yier kamon mon lousne. \v 53 Sawk uwrsa yier serey suko homkwe Jisas se kokwe hmo om mon isay yawriy pa. Payhokuaw, homkwe nonkway, hiykwe Jerusalem mon ley e le. \v 54 Hyo ki-wayh prueysyar Jon, Jems leys hohkwe Samaria mo yor me lira menkin, hohkwe sawk senkin sehe non-mesopok, “Hakamay Jisas ara, hunkwe penkin nan o, hromkwe ya nonkumey ko ke liy ar-me-huonok o, uwrsa eme ka maka-oum kwor say e?” \x * \xo 9:54 \xt 2 Kin 1:9-16\x* \p \v 55 Sawk Jisas hiy makiy-swahre sow nok, hme kiynuw-me hripahri. \v 56 Sa homkwe yier kamon mon seme ma-ley. \s1 Uwrsa Jisas se pyay e ma mon hom non \r (Mat 8:19-22) \p \v 57 Jisas so sune non hom yerki se ley nonaw, uwr prueyn hiy Jisas se kiy-me, “Hwon om perey perey ley e, ha seyn, hakwe hno meyki pyay ey.” \p \v 58 Sawk Jisas hiy senkin makiy-sahre mekow, “Nwoh piap-araw sapa ko homkwe a-ney nopre lwayr ey non. Ahney ayaw ko homkwe hne non. Sawk Uwrsa mo Ney hiykwe oyop liawon nieys konkawk ey lopa.” \p \v 59 Seyr Jisas hiykwe uwr prueyn se senkin makiy-me, “Hunkwe hano meyki kwa pyay ha.” \p Sawk uwr sohokwe senkin me, “Hakamay ara, peyr hunkwe hane kwa isay ha, hakwe hano aio so owhi-sopok ke amor-opru kwawk hain ley.” \p \v 60 Sa Jisas hiy makiy-sahre mekow, “Uwrsa mo owhi-sopok mokwe, uwrsa ma lokrue ha sohomkiaw-aw ka lopru kwawk. Sawk hunkwe God so Wayr-hre-yier se kwa ley mesor kow.” \p \v 61 Uwr prueyn hiykwe seyr Jisas se senkin makiy-mekow nonkway, “Hakamay ara, hakwe hno meyki pyay ey, sawk hunkwe peyr hane kwa isay ha, hakwe hano uwrku saku me ley me-ihey-ihey popriy hain ley.” \x * \xo 9:61 \xt 1 Kin 19:20\x* \p \v 62 Jisas hiy hye kiy-me, “Uwr prueyn hiykwe lanok anok e mon ankin, sa hiykwe meyki mon ma-lira hain ankin, uwr senkin sohokwe God so Wayr-hre-yier so mey mokwe liy meio ley.” \c 10 \s1 Jisas hiykwe uwr 72 me me-ha, hyo mey ke meio e \p \v 1 Sohiy so meyki hokwe Hakamay hiykwe uwr 72, sankaw me-iaup nok, hyo peyrmawk me-ha, prueys seyn prueys seyn. Hiykwe hmekwe yier aiopey hay o, yier paswaw o, omok hiykiaw ley e ma mon serey me-ha. \x * \xo 10:1 \xt Mak 6:7\x* \v 2 Seyr hiykwe hmekwe senkin nak-mekow ha, “Wueir hokwe laylay kraiar non, sawk mey-uwr mokwe kraiar-ar korey. Homkwe wueir-ayay mo hakamay se kwa mesopok e, hiykiaw mey-uwr me ka me-ha, hyo laylay seme ka lompan ompan kow. \x * \xo 10:2 \xt Mat 9:37-38; Jon 4:35\x* \v 3 Homkwe kwa ley, hakwe hme sipsip-ney me hieyn me-ha, nwoh piap-araw mo ompok mon. \x * \xo 10:3 \xt Mat 10:16\x* \v 4 Homkwe seyr owk-neyp mein-owon kawk ey o, owk aiopey hay omeme kawk ey o, sune-ohi o, peie nakey o. Seyr homkwe uwrsa yerki mon lonyay ankin, hme nion peie non-orok ohruw-a hain o, kwahnaw nuw-ey ha. \x * \xo 10:4 \xt Mat 10:7-14; Mak 6:8-11; Luk 9:3-5\x* \p \v 5 Homkwe a kamon mon lyawriy ankin, peyr homkwe uwrsa serey suko me senkin kwa kiy-mekow pie, ‘Liwak marowhway yor hokwe a erey ka lwak.’ \v 6 Sawk uwr, liwak marowhway yor ke kar ma ley hiykwe, a serey lwayr ankin, hmo lwak marowhway-ok kokwe hye nion ka lwak, sawk uwr senkin sohokwe serey lwak lopa lwak ankin, homkwe hmo lwak marowhway-ok ke kwa ma-lonok. \v 7 Homkwe seyr a kamon-awaw mon-aw kwa lwak. Seyr homkwe ayay, hme ma kow-a seme-aw kwa la, seyr hu, hme ma lows kow, seme-aw kwa nak-owswa. Payhokuaw, mey-uwr hiykwe, pie, hyo mey ke ma nakway se liy lonok. Homkwe seyr har mo a mon, peie ma-ley neyney wayr o. \x * \xo 10:7 \xt 1 Ko 9:6-14; 1 Ti 5:18\x* \p \v 8 Hom taun kamon mon lyawriy ankin, sa unsaney yier serey suko homkwe hme kar nonaw me-huonok huon ankin, ayay hom ma kow huon somokwe, kwa la. \x * \xo 10:8 \xt 1 Ko 10:27\x* \v 9 Homkwe seyr uwr peik non yier serey suko me kwa nak-mon popriy kow. Seyr homkwe ok senkin kwa mesor kow, ‘God so Wayr-hre-yier hokwe pau hmo ohriar kiy-wak.’ \v 10 Sawk hom taun kamon mon lyawriy ankin, sa uwr serey suko homkwe hme me-huonok yawriy lopa lwak ankin, homkwe yier ki apau mon-aw kwa mesor kow hain, senkin, \v 11 ‘Ama, ki-pow hmo yier ko hromo sune-ohi mon ma nasnas omokwe, hromkwe kiy-our powpow say hain, suw meir, hrom hmo yier sehe aw ma lono hiy non. Sawk homkwe senkin kwa nuw-nonkway: God so Wayr-hre-yier hokwe pau, ohriar kiy-wak.’ \x * \xo 10:11 \xt Ap 13:51; 18:6\x* \v 12 Hakwe hme senkin mekow, enekwei pariawey-ar God hiy lanon anon ey hokwe, God so aw-mar hokwe om senkin, hme hyaw ma lwak hokwe, aiopey hay lwak ey. God so aw-mar om senkin se ma lon ey hokwe, om Sodom, Gomora leys so eir mon lwak ey.” \x * \xo 10:12 \xt Stt 19:24-25; Mat 10:15; 11:24\x* \s1 Uwr-sa uron ma kankoum lopa homkwe, uron kwa nuw-hok e \r (Mat 11:20-24) \p \v 13 Jisas hiykwe senkin ma-me, “Woiow, om Korasin o, om Betsaida o, homkwe kwa nak-hok, hme kokwe aw-mar ipey-ar nuw-ohre ey. Payhokuaw, mey poya-poya krai non, hmo owh mon ma mon ousne mokwe, om Tair o, om Saidon o, serey mon ousne hokwe, uwrsa somokwe uron paraw po nuw-kankoum sow. Seyr omeme uron lowk ey me liy nak-owk peyk iwak sir kay. Seyr ihuan liy louh wakiawk, hmo weynpaweyn piap-araw hom ma mon somokwe. \v 14 Sawk hakwe hme senkin kiy-me, enekwei pariawey-ar, God so aw-mar, om Tair, Saidon leys se mon piapay ey hokwe, ouon mon kor-wak ey. Sawk uwrsa om Korasin ko o, om Betsaida ko o, hme kokwe God so aw-mar hokwe ayaw-arar nuw-wak ey. \v 15 ‘Hai, Kaperneam-om, homkwe senkin nan, homkwe nonkumey mon lie ey. Korey law-ar, hmekwe nonkumey mon liy hiy-ie ley, sawk hmekwe lokrue-uwr mo yier mon hiy-okumey ey.’” \p \v 16 Sawk Jisas hiykwe, hyo ki-wayh me senkin mekow, “Uwr, hmo ok me lonuayk me ankin, sohokwe seyr hano ok me lonuayk me. Uwr, hme meyki kankoum sow hain ankin, sohokwe seyr hane meyki kankoum sow hain. Uwr hane meyki kankoum sow hain ankin, sohokwe seyr Uwr hane ma me-ha se, kankoum sow hain.” \x * \xo 10:16 \xt Mat 10:40; Luk 9:48; Jon 5:23\x* \s1 Uwr 72 hom ma ma-le hom non \p \v 17 Sa uwr 72, Jisas hiy ma me-ha, hom kar nonaw manak-ousne nok, Jisas se senkin mesor kow, “Hakamay ara, mo niohney piap-araw hom seyn, hme hrom hno uru non me-kupaku su-ha menkin, homkwe hromo ok me lonuayk me.” \p \v 18 Jisas hiykwe hme senkin ma-sahre onuayk me, “Ok-ar, hakwe Satan se po lira, hiykwe nonkumey ko hokwe eiwa se hieyn maka-ok-sanweyr kuayk. \x * \xo 10:18 \xt Jon 12:31; MHO 12:8-9\x* \v 19 Kwa lonuayk, hakwe hme krai ipey-ar papo kow. Suw homkwe sok o, ayay uwr-sa me ma mon piapay o, seme liy nak-oruayk. Seyr homkwe awia-pow Satan so eir mon lwak. Hmekwe omeme senkin senkin piap-araw homkwe, liy mon piapay ley. \x * \xo 10:19 \xt Sng 91:13; Mak 16:18\x* \v 20 Sawk homkwe, kar senkin peie me ey o, niohney piap-araw homkwe, hmo ok me lonuayk me, korey law-ar. Homkwe God se kar seme nuw-ey e, payhokuaw God hiykwe hmo uru mokwe hyo wayr peyow mamey nonkumey ko mon po mey.” \x * \xo 10:20 \xt Fl 4:3; MHO 3:5\x* \s1 Jisas hiykwe kar ley nok, God se me-ihey \r (Mat 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Enekwei sohiy non kokwe Niohney Pekneyweys hiykwe, Jisas se kar nuw-mon ey. Sa Jisas hiykwe senkin me, “Aio, hunkwe nonkumey o, ki ohiy o, hoho Hakamay, hakwe hne me-ihey, payhokuaw, hunkwe hno nonkway omokwe uwr, ney nopre me hieyn ma lwak me papo mesair kow. Sawk uwr nonkway non me kokwe, hunkwe papo kawk sue, homkwe liy kiy-nonkway ley. Okar, Aio, hunkwe hno uron so meyki arian mon-aw ley, hunkwe senkin sehe nuw-mon ousne.” \p \v 22 Jisas hiy makiy-me, “Hano Aio hiykwe omeme lowpwarowp mokwe, hano iha mon papo kow. Sawk Ney se kokwe uwr prueyn sa prueyn nonkway pey, sawk Aio hiykiaw-aw. Seyr Aio se kokwe uwr prueyn sa prueyn nonkway pey, sawk Ney hiykiaw-aw. Seyr uwrsa Ney hiykiaw Aio se ma mon ousne kumay kow, homkwaw nonkway.” \x * \xo 10:22 \xt Jon 3:35; 10:15\x* \p \v 23 Sa Jisas hiykwe hyo ki-wayh me makiy-swahre ira nok, hme nian-aw senkin kiy-me kow, “Uwrsa homkwe, hom ma lira senkin lira ankin, homkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. \v 24 Hakwe hme senkin mekow, paraw kokwe profet kraiar o, king o, homkwe mey enkin hom ma lira seme lira e mon lokruok hain, sawk pase lira e. Seyr ok hom ma lonuayk seme lonuayk e mon lokruok hain, sawk pase lonuayk e.” \s1 Uwr yaprue Samaria ko so owhnan-ok \p \v 25 Sa enekwei kamon hokwe Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr prueyn hiykwe le nok, Jisas se mon ir e mesopok, “Hiymon sorasor uwr ara, ha lwayr peyow peyow ey hokwe, hakwe penkin lon ey so?” \x * \xo 10:25 \xt Mat 22:35-40; Luk 18:18\x* \p \v 26 Jisas hiy makiy-sahre mesopok, “Hai, God so mamey porih kokwe penkin me ko? Hai, hunkwe penkin lira mesor so?” \p \v 27 Uwr sohokwe Jisas se senkin makiy-sahre onuayk me, “‘Hunkwe hno Hakamay God se kokwe, hno uron lowpwarowp non o, hno wa lowpwarowp non o, hno mawkhow lowpwarowp non o, uron-pi ko-ar kwa lwak.’ Seyr, ‘hunkwe hno wayh-wayh me uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, hunkiaw-ayay uron-pi ko-ar ma lwak, senkin.’” \rq Lo 6:5; Wkp 19:18\rq* \p \v 28 Jisas hiy makiy-me, “Hunkwe ok-ar. Hunkwe senkin lon ankin, hunkwe su lwayr ihey ey.” \x * \xo 10:28 \xt Wkp 18:5\x* \p \v 29 Sawk Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr sohokwe, Jisas hiy senkin nan ame, hyo mesopok kokwe yaprue-ar korey. Sa hiykwe Jisas se senkin sehe ma-mesopok, “Hai, hano wayh-om mokwe posokwaw mo?” \p \v 30 Jisas hiy ma-sahre me, “Uwr prueyn hiykwe Jerusalem ko se laye. Hiykwe Jeriko mon ley liok. Sawk uwr piap-araw har homkwe hye yerki ompok ko se nweyh nok, hyo omeme me nak-opri nok, lomniy kuayk hain. Sawk uwr sohokwe lokrue ohri-ar nuw-wak. \v 31 Enekwei sohiy nonaw kokwe pris prueyn hiykwe seyr yerki serey-aw ma-loksow. Hiykwe sawk uwr sehe am-ira ne menkin, sa yerki muwmon mon ka-our swaheir ney. \v 32 Yerki serey-aw kokwe uwr prueyn hiy ma-le. Uwr sohokwe Livai mo uwrku ko, God so a mon ma meio hiy non. Sa hiykwe uwr ma hawon sehe am-ira ne menkin, hiy seyn, hye maka-our swaheir ney. \v 33 Sawk pariawey-ar hokwe uwr prueyn Samaria ko hiykwe yerki serey-aw ma-nake, hyo donki non. Hiy hye am-ira ne menkin, hiykwe hye uron nuw-ira owk. \v 34 Sa hiykwe hyo owh mon loksow nok, hyo owh nioh ma ley sehe wel o, wain o, sohom non kor-nonay nonay nakway kow. Senkin lon nok, hye nak-way yay kow, donki eir mon. Sa hye a kamon, mein-owon non nak-way wayr ey mon hiy-ey. Samaria-uwr hiykwe uwr os non sohokwe serey hiy-wayr nayr. \v 35 Leisnon lwak menkin, hiykwe mein-owon silva ireysyar ke lonok nok, a-yiaup-uwr se nak-way hain. Hiykwe a-yiaup-uwr sehe makiy-mekow hain, ‘Hunkwe hye yaprue kwa hiy-mon kok. Omok ha ma-le ankin, hwon mein-owon pankaw hiy-nakway a lowpway me, hakwe hne mein-owon liy-liy-aw liy ma-sahre kow.’” \p \v 36 Sa Jisas hiykwe sow ke hiymon-sorasor uwr sehe senkin mesopok, “Hunkwe penkin nan o? Uwr os non sohiy so wayh-ih ihey-ar hokwe posokwaw so?” \p \v 37 Sawk sow ke hiymon-sorasor uwr hiy ma-sahre me, “Uwr hye weynpaweyn yaprue ke ma lon hiy non.” \p Jisas hiy ma-sahre me, “Hunkwe seyr ley nok, yor yaprue liy-liy-aw senkin kwa mon.” \s1 Jisas hiykwe Marta, Maria leys so a mon ley \p \v 38 Jisas o, hyo ki-wayh o, hom ley nok, yier kamon mon lousne. Sawk yier sohokwe sa prueyn hokwe serey lwayr, hoko sa-u kokwe Marta. Hokwe sawk Jisas se hoko a mon me-huonok yawriy. \v 39 Marta ko nay-ih kokwe Maria. Maria hokwe Hakamay Jisas so sune-mawk ohriar-ar mon liwak onuayk, hiy God so ok me ma hiy-me-sorasor enekwei sohokwe. \x * \xo 10:39 \xt Jon 11:1; 12:2-3\x* \v 40 Marta hokwe sawk kasaw sokwe lon hohuaw, ayay hokwaw ma lunay-a lokruok sohok. Sa hokwe le nok, me, “Hakamay ara, hunkwe hane uron lowk pey, hunkwe yaprue lira nan o, hano nay hok hane ma lokriy hain okukwe. Hakwe ayay hakwaw lunay-a. Maria ke mekow ha e, hane nion non-unay-a e.” \p \v 41 Hakamay hiy ma-sahre me, “Marta, Marta, hunkwe yor kraiar-ar me nanpanan kworpakwor kawk, \v 42 sawk yor ipey-ar kokwe, kamon-aw. Maria hokwe yor sokwe po nuw-iaup, sa hoko yor sokukwe posokwaw kahya onok ley.” \x * \xo 10:42 \xt Mat 6:33\x* \c 11 \s1 God se ma mesopok yor hiy non \r (Mat 6:9-15; 7:7-11) \p \v 1 Enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe orih God se kipay kamon mon ley mesopok. Hiy mesopok lowpway menkin, sawk hyo ki-wayh prueyn hiykwe hye senkin mesopok, “Hakamay ara, hunkwe God se mesopok-yor mokwe hremekwe liy hiy-mon sorasor o? Jon hu mon prouk uwr se hieyn, hyo ki-wayh me po hiymon sorasor, senkin hiy-mon sorasor e.” \p \v 2 Sawk Jisas hiykwe hmekwe senkin mekow, \q1 “Enekwei hom mesopok ankin, homkwe senkin kwa mesopok, \q1 ‘Aio, hno uru hokwe pekney-weys ka nuw-wak. \q1 Hno Wayr-hre-yier hokwe hromo ompok mon ipey-ar ka lousne. \q1 \v 3 Ayay eypok pokon ko hrom la ey mokwe hunkwe hreme kwa kow. \q1 \v 4 Hunkwe hromo yor piap-araw me kwa lorionay ha, payhokuaw, hrom seyn, liy lorionay ha, yor piap-araw, har hom hreme ma mon somokwe. \q1 Hunkwe yor piap-araw hreme ma mon eykawn mokwe ipan peie lon kow o.’” \p \v 5 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh me owhnan-ok kamon senkin hiy-mesor, “Hai, hunkwe arawh-orieyn lwak mokwe, hno uwr eynay se liy ley me-sian nayr o, hiy hiy-wayr mokwe? Hunkwe hye senkin liy ley me-sian mesopok nayr o, ‘Ara, hunkwe ihey mo naw krompri hane liy kow ha o? \v 6 Payhokuaw, hano wayh prueyn yier meiaw ko hiykwe arawh le nayr so. Sawk hano a hokwe ayay kopi lopa-araw nuw-wak.’ \p \v 7 Uwr a serey suko sohokwe senkin kiy-me, ‘Hunkwe hane peie me-sian sian nayr o. Hakwe a-yerki hokwe paraw po nuw-piar. Ha o, hano ney sa o, hromkwe papo nuw-wayr o. Hno mesopok, hane ma mesopok somokwe, hakwe hne kokwe liy hiy-mon ley.’ \v 8 Hai, sa penkin lon a? Hakwe hme senkin mekow, a sohiy so nayk-ih hiykwe omok liy kow ha, meir liy-liy-aw hyo wayh hiy ma nanpanan mesopok senkin. Hiykwe ihey mo naw mokwe, sehe kow pey, hiy hyo wayh ma lwak se. Hiykwe sehe kow, hyo wayh hiy hrousohrou ma mesopok nayr se hokuaw. \p \v 9 Hakwe hme seme mekow: Kwa mesopok e, hme liy kow. Kwa pawk e, homkwe liy lirway. Yerki-pokre ke kwa lokin koko e, hme liy kampi kow. \v 10 Payhokuaw, unsaney posokwaw mesopok e, liy lonok. Unsaney posokwaw pawk e, liy lirway. Seyr unsaney posokwaw lokin koko e, yerki-pokre ke liy kampi kow. \p \v 11 Aio om, hai, hno ney prueyn hiy hne an ke mesopok ankin, hmey, hunkwe sok piap-araw se liy kow o? Korey law. \v 12 Hai, hno ney hiy hne woyo-ney kamon se mesopok ankin, hunkwe kiarkiar ke liy kow-a o? Korey. \v 13 Ama, suw mo senkin, hom weynpaweyn piap-araw non lwak hi, homkwe hmo ney me kokwe maym yaprue-ar me nuw-kow. Kwa lonuayk, hromo Aio nonkumey ko so yor mokwe, aio ki ko mo yor mo eir mon nuw-wak. Hakwe hme seme me, hmo Aio nonkumey ko hiykwe hyo ney hye ma mesopok seme, Niohney Pekney-weys se liy kow.” \s1 Jisas so krai, Satan se ma me-su ha hokwe, God so nian \r (Mat 12:22-30; Mak 3:20-27) \p \v 14 Jisas hiykwe poup piap-araw se me-su ha, uwr prueyn so owh mon ma lyawriy wayr sehe. Poup piap-araw sohokwe uwr sohiy so woki ke mon sapam. Sawk poup piap-araw sohokwe uwr sehe lokriy hain menkin, hyo woki kokwe sawk ok sehe ma-lohruw-a. Uwrsa popua hay hom seme lira menkin, homkwe sa seme preiryay. \v 15 Sawk uwr har homkwe senkin me, “Hyo krai, poup piap-araw uwrsa mo owh ko me ma me-su ha sohokwe, hye kokwe poup makwey-uwr Belsebul hiy kow.” \x * \xo 11:15 \xt Mat 9:34; 10:25\x* \v 16 Uwr har homkwe Jisas se mon ir e mesopok, hiy hme meir kamon krai non nonkumey ko ke meio mesair kow e. \x * \xo 11:16 \xt Mat 12:38\x* \p \v 17 Jisas hiykwe hmo uron ko me papo saw-nonkway, hiy sa hme seme mekow, “Hai, king so kipay, yier kreys non kane ha ono wayr ankin, king so yier senkin sohokwe nuw-mon piapay ha ey. Seyr om aiopey hay kamon seyn, seyr uwrku nioh siraw-aw seyn, homkwe homkiaw-ayay irweyk irweyk-aw kane ha ono wayr ankin, homkwe liy nakrok kraiay ley, korey law. \v 18 Sawk Satan hiykwe hiykiaw-ayay irweyk irweyk-aw kane ha wayr nakrok ankin, hai, hyo yier hiy ma hiy-wayr sohokwe liy nakrok kraiay o? Korey. Hakwe ok somokwe sehe me, payhokuaw, homkwe hane senkin lokin lor-a-lor me, hakwe poup piap-araw mokwe Belsebul so krai non me-su ha. \v 19 Ama, sa ha niohney piap-araw me Belsebul so krai non me-su ha hokwe, hai, hmo uwrku arian hom niohney piap-araw me me-su ha ankin, homkwe poso krai non me-su ha o? Ama, hmo uwrku arian homkwe hme lira anon anon ey, ok-piap-ok hom hano krai ke ma me mokwe. \v 20 Sawk ha niohney piap-araw me ma me-su ha ohokwe, God so yodne so krai non me-su ha ankin, suw homkwe liy nonkway popriy, God so Wayr-hre-yier hokwe hmo ompok mon po lousne. \p \v 21 Sawk uwr prueyn krai non hiykwe hyo a arian se ompow non nak-iarok sosor huon ankin, hyo omeme a ko mokwe marmar-aw nuw-wak popriy. \v 22 Sawk uwr seirpey-ar prueyn krai ipey-ar non hiy a-yiaup-uwr sehe aw le ono ankin, seyr hye swakakar ankin, mo a-yiaup-uwr hiy hyo aw lono omeme me nyay-nyay hi, uwr seirpey-ar hiykwe aw lono omeme seme lopri nok nok, hyo uwrsa arian me ma-sahre opri owndiy kow ok. \x * \xo 11:22 \xt Kol 2:15\x* \p \v 23 Uwr hano wayh-ar lwak pa lwak ankin, hiykwe hano awia. Uwr hane nion uwrsa me ma me-okrar lopa hiykwe, uwrsa me mon nonwor onwor ha.” \x * \xo 11:23 \xt Luk 9:50\x* \s1 Poup piap-araw hiy ma ma-le hiy non \r (Mat 12:43-45) \p \v 24 “Sawk poup piap-araw prueyn hiykwe uwr prueyn so owh ko se lokriy hain ankin, hiykwe yop lwayr nieys ey se ley anio pawk, ki hu lopa mon. Hiykwe lanio pawk liok, sawk pase lirway e. Sa hiykwe senkin me, ‘Ohow, hakwe a, paraw hakiaw ma lwayr hain mon ma-ley wayr ey.’ \v 25 Hiy ma-le hokwe, a sohokwe senkin ka-ira ne, puraw lwak, seyr papo hor-say, seyr po nuw-mon komnow komnow popriy. \v 26 Poup piap-araw sohokwe sa sehe ma-ley nok, poup iha sirom mu nareys-ar non me swapeykyay huonok. Sa hiykwe, a paraw hiykiaw ma lwayr hain serey mahiy-ie kawk wayr. Sawk poup iha sirom mu nareys-ar mo hay piap-araw mokwe poup peyrmawk ko so eir mon lwak. Sawk enkin kokwe uwr niohney piap-araw non sohokwe piap-araw-ar nuw-wak, paraw piap ma lwak so eir mon lwak.” \s1 God so uron ihey-ar so ouon mon ma lwak mokwe posokwaw mo? \p \v 27 Jisas hiykwe ok somokwe uwrsa kraiar hom lwak non lohruw-a. Sawk sa prueyn hmo ompok mon ma lwak hok senkin lokre me, “Sa, hne ma liwak, seyr hne mu ma owkmay-a, hokwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak.” \x * \xo 11:27 \xt Luk 1:28,42,48\x* \p \v 28 Sawk Jisas hiykwe sa sokwe senkin makiy-sahre mekow, “Uwrsa God so ok me ma lonuayk, seyr hyo ok ko meyki ma nakey, homkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak.” \s1 Uwr-sa hom Jisas hiy meir krai non kamon meio e ma mesopok hiy non \r (Mat 12:38-42; Mak 8:12) \p \v 29 Unsaney homkwe le nene nonaw nuw-wak, sa Jisas hiykwe hme kokwe senkin mekow, “Unsaney pokon ko mo uron mokwe piap-araw-ar nuw-wak. Homkwe ha meir ma meio mesair kow e mesopok. Sawk homkwe Jona so meir ke-aw kwa nanpanan e. Sa hakwe hmekwe meir kamon irweyk eyn ke liy ma-meio mesair kow ley. \x * \xo 11:29 \xt Mat 16:4\x* \v 30 Paraw kokwe profet Jona hiykiaw kokwe meir kamon se hieyn lousne, God hiy yier Ninive se ma mesair kow hiy non. Seyr Uwrsa mo Ney hiykiaw seyn, meir kamon God hiy uwrsa pokon ko me ma mesair kow hiy non.” \v 31 Jisas hiykwe sawk okpey kamon senkin nak-mesor kow, “Enekwei God hiy uwrsa pokon ko me lira anon anon ankin, kwin Saut ko hokwe uwrsa enkin ma lwak me senkin me ey, homkwe heyn non. Payhokuaw, kwin sokukwe, paraw kokwe ki meiaw-ar ko ke sokwe le, Solomon so nonkway yaprue ke lonuayk e. Kwa lonuayk, uwr prueyn Solomon so eir mon ma lwak hokwe, ehe, hme nion lwak. \x * \xo 11:31 \xt 1 Kin 10:1-10\x* \v 32 Seyr enekwei God hiy uwrsa pokon ko me lira anon anon ankin, unsaney om Ninive ko homkwe uwrsa enkin ma lwak me senkin me ey, homkwe heyn non. Payhokuaw, unsaney Ninive ko homkwe, God so ok Jona hiy ma mesor me lonuayk menkin, hmo uron me kankoum sow. Kwa lonuayk, uwr prueyn Jona so eir mon ma lwak hokwe, ehe, hme nion lwak.” \x * \xo 11:32 \xt Jna 3:5-10\x* \s1 Ya ma lyar ko owhnan-ok \r (Mat 5:15; 6:22-23) \p \v 33 Jisas hiy ma-me, “Uwr prueyn hiykwe lam se loum pukyay ankin, hiykwe yowr ouon mon seyn nak-kwawk sue pey. Hiykwe lam sohokwe kumay-ar mon nak-huor yay sawan yar. Unsaney hom lyawriy ankin, homkwe ya ma lyar sehe liy lira. \x * \xo 11:33 \xt Mak 4:21; Luk 8:16\x* \v 34 Hno nene hokwe hno owh so lam se hieyn. Seyr hno nene hokwe yaprue lwak ankin, hno owh hokwe seyr ya hiykwaw nuw-yar suneykyay ha. Sawk hno nene hokwe kopyo lwak ankin, hno owh hokwe eym-nawp hiykwaw nuw-wak suneykyay ha. \v 35 Homkwe sehe nuw-wak ira kraipakrai e, ya hno owh mon ma lyar sohokwe sa eym-nawp lwak lak. \v 36 Sa hno owh lowpwarowp hokwe ya hokwaw nuw-wak ankin, seyr owh-kopi kamon eym-nawp lopa lwak ankin, ya sokukwe nuw-yar kuaykeyn kuaykeyn ha, lam hiy hne yaprue ma lyar kow senkin.” \s1 Jisas hiy Juda mo makwey-uwr me uron-saw-ok ma me hiy non \r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 20:45-47) \p \v 37 Jisas hiykwe ok seme lohruw-a lowpway menkin, sa Farisi-uwr prueyn hiy me-huonok, hye nion ayay non-iwak a e, hyo a mon. Hiykwe sa sehe ley nok, ayay non-a. \v 38 Sawk Farisi sohokwe Jisas se senkin lira kowkyay nanpanan. Jisas hiykwe hyo iha kokwe hu mon peyryapeyr pa. \p \v 39 Sawk Hakamay hiykwe hye senkin kiy-mekow, “Farisi-om, homkwe hmo yiawk o, yowr o, orki meykyay ko me-aw peyryapeyr. Sawk hmo swaw mokwe ompreir kawk yor o, weynpaweyn naway naway o, sohom nuw-wak prusow. \v 40 Homkwe lawk-lawk moma. God hiykwe uwrsa mo owh kumay ko me monhre menkin, hiykwe seyr uron ouon ko me nak-monhre kow. \v 41 Sawk homkwe hmo yiawk mon pay hiykwaw lwak e, seyr hmo yowr mon pay hiykwaw lwak e, somokwe homkwe uwrsa omeme lopa me kwa kow. Homkwe senkin lon e, sawk hme kokwe hmo omeme lowpwarowp mokwe, orki lopa liy lwak. \p \v 42 Woiow, Farisi om, kwa nak-hok, payhokuaw, homkwe ayay nopre wueir ko mokwe iha seys non sankaw kekie anon anon, sawk iha seys ko kopi sirom kokwe God se kow. Homkwe yor nopre seme-aw kornak-meio, sawk God so yor luw-luw-aw o, God se uron-pi ko-ar lwak yor o, somokwe homkwe po lorionay. Sawk hakwe hme senkin me, homkwe yor ipey-ar seme kwa nak-onokyaw nakruok meio, sawk sow nopre sohom seyn, peie nak-orionay o. \p \v 43 Woiow, Farisi-om, kwa nak-hok. Payhokuaw, enekwei enekwei homkwe senkin lon, homkwe Juda mo hokruw-a mon ley mokwe, homkwe oyop yaprue ihey-ar mon lay-lay iwak sir. Seyr homkwe maket-yier mon seme ley, unsaney hom hme senkin me-ihey e, homkwe uwr yaprue-ar ihey. \p \v 44 Woiow, homkwe nak-hok e, payhokuaw, hmo uron ouon hokwe ki-saw-eyh unsaney sopok me ma lopru kwawk me hieyn. Uwr-sa homkwe ki-eyh serey ma lwak mokwe nonkway lwak pey, sa homkwe ki-eyh sohom mo eir mon seme lanio sayok.” \p \v 45 Sawk Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr prueyn hiykwe Jisas so ok seme lonuayk menkin, hiykwe sa senkin ma-sahre me, “Hiymon sorasor uwr ara, ok hwon Farisi me ma me sokukwe, seyr hreme nak-me piapay.” \p \v 46 Sa Jisas hiykwe senkin makiy-me, “Juda mo sow me hiymon-sorasor uwr hom seyn, kwa nak-hok. Payhokuaw, hmo weynpaweyn mokwe senkin lon, sow honon honon mokwe homkwe uwrsa me nuw-mon nokriy nokriy yay. Sow low ma hei somokwe, homkwe uwrsa mo someykyow mon-aw lyay sowkriy kow, wo, sow somokwe sawk homkiaw kokwe uwrsa me nion siraw non-way pey. \p \v 47 Woiow, homkwe kwa nak-hok e, payhokuaw, hmo iwey-om homkwe profet me po lokin kwor say okrue ha. Sawk homkiaw kokwe hmo sopok me kwawk yier me pa ma-hor mnow-mnow ihey. \v 48 Profet mo owhi-sopok me kwawk yier se ma hor mnow-mnow yor sokukwe, uwrsa me senkin kiy-mesair kow, homkwe hmo iwey-om me nion uron kamon-aw non-wak. Profet me lokin kwor okrue mey kokwe hmo iwey-om hom meio, seyr lopru kawk yier se hor mnow-mnow ihey mey sokukwe mo hom, hmo ney-nona hom kiy-meio. \v 49 Sohiy so hokuaw kokwe, God hiykwe hyo mawkhow ihey-ar nonaw senkin me, ‘Hakwe profet o, aposel o, uwrsa mo owh mon me-ha ey. Sawk uwrsa homkwe, hmo har me lokin kwor-ma-kwor okrue ey, seyr hmo har me mon yorpayor ey.’ \v 50 Paraw ki ehe ma mon-hre pie o, enkin o, uwrsa homkwe God so profet me po lokin kwor say. Sa hmo heyn somokwe ayaw-ar nuw-wak. Sawk profet sohom mo nioh-mawk mo liy mokwe, God hiykwe unsaney pokon ko me ma-sahre mon piap-ay ey. \v 51 Homkwe hmo yor, unsaney me ma lokin kwor okrue somokwe, peyr homkwe Abel se lokin kwor pie ha, senkin-awaw nuw-mon ne, ehe Sekaraia se nak-our swapeykyay okin kwor krue. Hye kokwe erey alta, erey God so a ompok ompok-aw serey suko se lokin kwor okrue. Okar, hakwe hme senkin mekow, unsaney pokon ko homkwe, hmekwe ya nuw-mon piapay a, unsaney sohom mo nioh-mawk mo liy mokwe. \p \v 52 Woiow, sow ke nonkway uwr om, homkwe kwa nak-hok. Payhokuaw, homkwe ki, a nonkway yaprue-ar non se kampi ey hokwe, homkiaw papo kawk sue. Sa homkiaw kokwe a serey lyawriy e mon pey. Seyr homkwe uwr-sa har, a serey ma lyawriy e ma mon seme po mon sous huon.” \p \v 53 Jisas hiykwe ok seme mesor lowpway nok, yier sehe lokriy hain. Sawk sow ke hiymon-sorasor uwr o, Farisi-uwr har o, homkwe Jisas se nuw-monmamon yay, seyr hye mesopok kraiar me mesopok, \v 54 hye mon eykawn e, sa homkwe hiy ok kamon piap ke me se nekie e. \c 12 \s1 Farisi mo okrei weynpaweyn me kwa hok \r (Mat 10:26-27) \p \v 1 Uwrsa popua hay homkwe nuw-e hokruw konpakon. Yier hokwe nuw-swanon-say lowpway. Har homkwe, har mo sune eir mon nak-oruayk anio sayok. Jisas hiykwe peyr ok mokwe hyo ki-wayh me mesor kow pie. Hiykwe senkin mesor kow, “Homkwe Farisi mo yis me iray iray non kwa lwak. Hakwe hmo yor woki seys non ma lohruw-a me me. \v 2 Omeme lowpwarowp ma lwak sue somokwe, omok kokwe kumay-ar mon lousne hrahra ey. Seyr ok lowpwarowp ouon-aw ma lwak sue somokwe uwrsa homkwe ya nonkway a. \x * \xo 12:2 \xt Luk 8:17\x* \v 3 Senkin, ok hom eym-nawp sok ma lohruw-a nayr somokwe, sa uwr-sa homkwe eypok sok lonuayk ey. Seyr ok, ampok ouon mon uwrsa mo nweyk mon ma soswon soswon sue somokwe, omok kokwe a-suwr mon liwowr me-ha ey.” \s1 Uwrsa homkwe God se-aw kwa hok \r (Mat 10:28-31) \p \v 4 Jisas hiy makiy-me, “Hano wayh-om, hakwe hme senkin me, homkwe unsaney, owhi me-aw ma lokin kwor okrue me peie hok o. Homkwe owhi ke-aw lokin kwor, sa homkwe hme weynpaweyn har non liy manak-mon piap-ay ley. \v 5 Sawk hakwe hme kokwe uwr, hom ma nuw-hok ey se mekow ey: Homkwe God se-aw nuw-hok e, payhokuaw, hno owh se ma lokin kwor okrue so meyki hokwe, hiykwe krai non, hne Satan so yier mon lway swakawk ey hokwe. Hakwe hme okar mekow, homkwe hye-aw nuw-hok e. \v 6 Homkwe nonkway lwak, uwr homkwe panisweswe iha sirom mokwe, ihey mo mein-owon paswaw-ney nonaw nakway. Sawk Aio God hiykwe ahney panisweswe sohom mo kamon ke uron liy lorionay ha ley. \v 7 Seyr God hiykwe, hno makwey-ohne somokwe papo sor. Hiykwe hme kokwe papo nuw-nonkway popriy, homkwe peie hok o. Payhokuaw, God so nene mon kokwe, homkwe ahney lowpwarowp mo eir mon lwak.” \x * \xo 12:7 \xt Luk 12:24; Ap 27:34\x* \s1 Jisas se owh-mar peie lon o \r (Mat 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 Jisas hiy makiy-me, “Hakwe hme kokwe senkin mekow, uwr prueyn hiy uwrsa mo inopuaw senkin mekow ankin, ‘Hakwe Jisas so’, Uwrsa mo Ney hiykwe seyr hye God so ensel mo inopuaw senkin mekow ey, ‘Uwr sohokwe hano.’ \v 9 Sawk uwr prueyn hiykwe uwrsa me senkin mekow ankin, ‘Hakwe hyo korey’, ha seyn, God so ensel mo inopuaw senkin mekow ey, ‘Uwr sohokwe hano korey.’ \v 10 Sa uwr prueyn hiykwe Uwrsa mo Ney se ok piap-ok me ankin, God hiykwe, uwr sohiy so weynpaweyn piap-araw sokukwe liy mon-say kow. Sawk uwr prueyn hiykwe Niohney Pekney-weys se ok piap-ok me ankin, God hiykwe uwr sohiy so weynpaweyn piap-araw sokukwe mon-say kow lopa. \p \v 11 Hme Juda mo hokruw-a mo hakamay o, makwey-uwr o, uwr hiy-wayr krai non o, hmo inour mon hiy-ey ankin, homkwe yerki homkiaw-ayay hiy-orok ey o, ok, hom lohruw-a ey o, seme peie nanpanan kworpakwor kawk o. \x * \xo 12:11 \xt Mak 13:11; Luk 21:12-15\x* \v 12 Payhokuaw, enekwei sohiy non-aw kokwe, hme Niohney Pekney-weys hiykiaw hmo uron mon liy me-sorasor kow, ok hom me ey mokwe.” \s1 Uwr omeme kraiar non so owhnan-ok \p \v 13 Enekwei sohokwe uwrsa kraiar nuw-hokruw, sa hmo prueyn hiykwe Jisas se senkin mesopok, “Hiymon-sorasor uwr ara, hano aio hiykwe papo lokrue. Hunkwe hano oryay se mekow e, omeme, aio hiy ma lokrue okriy hain mokwe, hane mon-kopi ka kekie anon kow.” \p \v 14 Sawk Jisas hiy hye senkin makiy-sahre mesopok, “Hano wayh ara, hai, hanekwe posokwaw me-iaup so, hoho mesor anon uwr lwak ey hokwe? Hanekwe krai hoho omeme me kekie anon anon kow ey hokwe, posokwaw kow so?” \v 15 Sa Jisas hiykwe uwrsa me senkin mekow, “Homkwe kwa nak-ehei ehei, sawk homkwe omeme kraiar lira way yor me nanpanan kraiay lak. Payhokuaw, iwar hiy su ma lwayr so meykyar hokwe senkin korey, hiy omeme kraiar kawk pipi-yay e.” \x * \xo 12:15 \xt 1 Ti 6:9-10\x* \p \v 16 Sa Jisas hiykwe hme owhnan-ok kamon senkin mekow, “Uwr prueyn hiykwe omeme kraiar non. Hyo wueir hokwe ayay yaprue nuw-ie nok, leip. \v 17 Hiykwe sawk hiykiaw-ayay-aw senkin nan me, ‘Hakwe hano ayay me kawk iarok ey hokwe, yop lopa. Hakwe penkin lon ey so?’ \p \v 18 Sawk hiykiaw-ayay-aw senkin ma-nanpanan me, ‘Hakwe senkin lon ey, hakwe hano a-ney porih me ma-kros say meio ey, sawk aiopey hay ma-meio ey. Hakwe hano omeme o, ayay poya-poya o, a serey-aw kawk iarok ey. \v 19 Sa hakwe hakiaw-ayay senkin me ey, ‘Ara, hunkwe omeme-ihey-ar ompuay po kawk pipi-yay ie, hne yia kraiar hiy-wayr ihey ey hokwe. Hunkwe kwahnaw liwak nieys e, seyr ay kwa la, hu kwa lowswa, seyr kar kwa nakey.’ \p \v 20 God hiykwe sawk hye kokwe senkin kiy-mekow, ‘Uwr lawk-lawk ey ehe me, enekwei pokon arawh kokwe hunkwe po lokrue nayr a. Hai, omeme poya-poya hwon ma nuw-kawk pipi-yay ie somokwe, ya posokwaw nak-wayr kok a?’” \p \v 21 Jisas hiykwe senkin makiy-mekow popriy, “Unsaney lowpwarowp omeme kraiar homkiaw-aw ma kawk pipi-yay ie mokwe senkin lwak, sa God so nene mon kokwe, homkwe omeme kraiar lopa.” \x * \xo 12:21 \xt Mat 6:19-20\x* \s1 God se nian-aw nan e \r (Mat 6:25-34) \p \v 22 Sa Jisas hiykwe hyo ki-wayh me makiy-mekow, “Homkwe owhnan-ok, ha ma me sokwe nanpanan e. Homkwe ayay hom la ey o, omeme owh ko hom lie ey o, seme peie nan kworpakwor kawk o. \v 23 Payhokuaw, hromo wa hokwe ayay mo eir mon nuw-wak. Seyr hromo owh hokwe omeme owh ko ma lie sohom mo eir mon lwak. \v 24 Homkwe ahney siprin nopre mokwe penkin nan o? Homkwe ayay seyn meio saro a pey, seyr homkwe ayay seyn lanio nakyawk pey. Homkwe ayay o, omeme o, seme kekie-sowkriy-a lopa. Sawk ahney nopre somokwe God hiykiaw kow-a wayr, enekwei enekwei mokwe. Sawk uwrsa homkwe ahney mo eir mon nuw-wak. \v 25 Sa hmo uwr prueyn hiykwe enekwei enekwei uron lowk kworpakwor kawk ankin, hmey, yor senkin sokukwe, hiykwe hiykiaw-ayay hyo wa arian se aua kamon liy maka-nak-kekie o? \v 26 Homkwe mey nopre senkin sokukwe yaprue nonaw kor-mon ihey pa lwak ankin, hai, homkwe mey senkin senkin me payhokuaw nan kworpakwor kawk o? \p \v 27 Homkwe pan-hon sapa ko hom leip hon-say me kwa lira. Homkwe mey seyn meio pey, seyr homkwe omeme owh ko hom lie ey me seyn meio pey. Sawk hakwe hme senkin mekow, hon somokwe king Solomon so omeme owh ko mo panpaniowni mo eir mon lwak. \v 28 Pan nopre senkin senkin mo howhway mokwe God hiykiaw howhway. Sawk pan somokwe senkin, pokon-aw nakrok-kay, yaw kokwe lokin pru-say nok, ya non loum kawk ok. Uwrsa, God se paswaw-aw ma nan kiykiy-ay ama, God hiykwe pan me senkin howhway ankin, hai, hme kokwe God hiykwe omeme howhway kow lopa lwak ey so? \p \v 29 Hunkwe uron senkin peie nan kworpakwor kawk o, ‘Hromkwe pay-me kiy-a a-ney. Hromkwe pay-me kiy-owswa a-ney.’ \v 30 Haiden homkwe ayay o, omeme senkin senkin o, seme-aw nuw-nan kworpakwor kawk wayr. Ama, hom omeme seme nak-wayr e ma nan mokwe, hmo Aio nonkumey ko hiykwe nonkway. \v 31 Sawk homkwe God so Wayr-hre-yier se kwa lira pawk. Hunkwe senkin lon ankin, God hiykwe seyr omeme senkin me liy nak-kow peykyay.” \s1 Omeme yaprue nonkumey mon ma kekie lar hom non \r (Mat 6:19-21) \p \v 32 Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin ma-me kow, “Sipsip orhey paswaw neyney ohiy, homkwe peie hok o. Payhokuaw, God so uron yaprue arian hokwe hiykwe hyo Wayr-hre-yier hokwe hme kow e po me-sakon kawk. \v 33 Homkwe unsaney me ipan kwa lon nakway lowpway, hmo omeme poya-poya mokwe. Ihey mo meinowon somokwe sawk unsaney har omeme lopa me kwa kow. Homkiaw kokwe owk-neyp meinowon kawk ey, enekwei haraw ma lwak me, peie nanpanan o, sawk homkwe omeme yaprue-ar mokwe nonkumey mon-aw kwa kekie lar. Omeme sohom mo meir mokwe ouon mon liy lokumey ley, seyr yokun-uwr homkwe liy lopri ley, seyr ihow homkwe liy la pror-ma-pror kawk ley. \x * \xo 12:33 \xt Luk 18:22\x* \v 34 Sa hno omeme perey lwak e, suw seyr hno uron hokwe seyr serey lwak.” \s1 Mey-uwr yaprue homkwe iray iray nonaw lwak \r (Mat 24:42-44) \p \v 35 Sa Jisas hiykwe senkin makiy-me, “Homkwe hmo owh ko omeme, mey meio ey ke lie koruay nok, lam se ya nak-oum pukyay yar nok, nak-naruok. \x * \xo 12:35 \xt Mat 25:1-13\x* \v 36 Homkwe mey-uwr, hmo uwr hakamay, hiy sa-huon-yier ko se ma ma-le se ma naruok me hieyn kwa lwak. Suw hmo uwr hakamay hiy ma-le ankin, hyo mey-uwr homkwe hyo a-yerki se liy saw-kampi kow huon, hiy ma lokin koko sehe. \v 37 Mey-uwr anwaw ma liawon lopa somokwe, kar liy ley. Payhokuaw, hmo uwr hakamay se inaw ma nakrok ira huon. Hakwe hme okar kiy-mekow, uwr hakamay hiykiaw kokwe hyo saket ke kanseyn yay nok, hyo mey-uwr me senkin kiy-mekow ey, ‘Kwa liwak sir, hakwe hme ayay kow-a ey.’ Hiykwe sa senkin sehe lon. \v 38 Mey-uwr, hmo hakamay se inaw lwayr ira naruok ankin, homkwe kar kwa ley e hi. Payhokuaw, mo hiy arawh-orieyn-ar sok le hi, o, mo hiy yeih me ohriar sok le nerie hi, homkwe anwaw liy lwayr ley. \v 39 Homkwe senkin kwa nonkway, a-yiaup-uwr prueyn hiy yokun-uwr prueyn hiy le ey se nonkway ankin, a-yiaup-uwr sohokwe ipan liy isay kokor yawriy opri ley, hyo omeme mokwe. Hiykwe mo iray-iray nonaw inaw-aw lwak ira nayr. \x * \xo 12:39 \xt Mat 24:43-44; 1 Te 5:2\x* \v 40 Hom seyn, iray-iray nonaw kwa naruok huon. Payhokuaw, Uwrsa mo Ney hiykwe ya le a, sawk enekwei hom, hiy le lopa eyn ma nan, hiykwe enekwei sohiy non le.” \s1 Mey-uwr yaprue hokwe posokwaw so? \r (Mat 24:45-51) \p \v 41 Pita hiykwe Jisas se senkin mesopok, “Hakamay, owhnan-ok sokukwe hunkwe hreme nian-aw kiy-me pak, uwrsa lowpwarowp me kiynak-me pak?” \p \v 42 Sa Hakamay hiykwe senkin ma-me, “Hai, mey-uwr ihey-ar mawkhow yaprue-ar non ma nuw-meio hokwe, posokwaw so? Mey-uwr senkin sohokwe hyo hakamay hiykiaw ma me-iaup hiy non, hyo mey-uwr har mo peyrmawk liarok meio uwr lwak e, seyr hmo ayay me kekie anon anon kow e, enekwei hmo Hakamay hiykiaw ma mekow so liy-liy-aw. \v 43 Ama, mey-uwr senkin sohokwe, hiykwe hyo hakamay se, mey meio ira huon ankin, hiykwe God so uron ihey-ar so ouon-ar mon lwak. \v 44 Hakwe hme okar kiy-mekow, mey-uwr sohiy so hakamay hiykwe mey-uwr senkin sehe-aw kiynuw-me-iaup, hyo omeme lowpwarowp me hiy-wayr ira ey hokwe. \x * \xo 12:44 \xt Mat 25:21,23\x* \v 45 Sawk mey-uwr sohokwe, hiykiaw-ayay-aw senkin nanpanan me mokwe, ‘Hano hakamay hiykwe liy masaw-e ley.’ Wo, hiy sa pau hyo mey-wayh uwrsa uwrsa me lomniy mamniy nok, ayay la nok, hu nak-owswa lawk-lawk. \v 46 Sawk hyo hakamay hiykwe eypok kamon sok ma-le, hyo mey-uwr, hiy hye naruok lopa non. Enekwei, hyo hakamay hiy ma-le ey hokwe, hiykwe enekwei hiy ma nonkway lopa non le. Hyo hakamay hiykwe uwr sehe nuw-omniy monmamon yay nok, sa yier piap-araw uwrsa hom ma nan kiykiy-ay lopa hom ma lwak mo owh mon isay ha.” \p \v 47 “Sawk mey-uwr prueyn hyo hakamay so uron ko se ma nonkway hiykwe, mey meio naruok pa lwak ankin, hyekwe ipey hay-ar nuw-oun kekie. \x * \xo 12:47 \xt Jer 4:17\x* \v 48 Sawk mey-uwr prueyn hyo hakamay so uron ko se nonkway pa lwak ankin, sa piap eyn meio ankin, hyekwe aiopey hay-ar liy lomniy ley. Unsaney prueyn se kraiar kow ankin, hyekwe kraiar ma-sahre mesopok. Seyr unsaney prueyn so iha mon mey kraiar-ar kow ankin, mey sohom mo ayay mokwe hyekwe kraiar-ar ma-sahre mesopok.” \s1 Jisas hiykwe uwrsa me mesor anon anon e le \r (Mat 10:34-36) \p \v 49 Sa Jisas hiy senkin makiy-me, “Hakwe ki ehe ya non loum e nake. Ya sokukwe peyr loum pukyay pa. Sawk hakwe enekwei enekwei ya sokwe nuw-nan kraiay wayr, hok krikri pie e. \v 50 Hu mon prouk yor kamon kokwe peyr hano owh mon lousne ey. Sa hano uron hokwe low hei, seyr senkinaw nuw-hei ey, mey sokwe nuw-meio sopay sopay lowpway sehe. \x * \xo 12:50 \xt Mak 10:38-39\x* \v 51 Hmey, homkwe senkin nan, hakwe uwrsa ki ko me mon iwak marowhway e le? Korey, sawk hakwe uwrsa me irweyk irweyk-aw okima okima ha e le. \v 52 Enkin ha ma le ohokwe senkin lwak ey, uwrsa iha sirom a kamon-aw mon lwayr ankin, homkwe aw senkin kane ha ono ey. Prueys hohkwe pruompri me lono a. Pruompri homkwe prueysyar se lono a. \v 53 Aio homkwe hmo ney norwayo me aw eysawk eysawk non-ono owkwanion ey. Seyr pouh homkwe hmo ney swanyo me aw eysawk eysawk non-ono owkwanion ey. Seyr sa homkwe hmo uwr mo pouh nawp me aw eysawk eysawk non-ono owkwanion ey.” \x * \xo 12:53 \xt Mai 7:6\x* \s1 Uwrsa homkwe meir mo inour mon ma kiy-ousne ohom mo meyk-ar mokwe nonkway pey \r (Mat 16:2-3) \p \v 54 Seyr Jisas hiykwe uwrsa lowpwarowp mokwe senkin makiy-mesor kow, “Hai, homkwe waw har or lwak ke lira ankin, homkwe senkin senaw saw-me, ‘Sueyr po lows a.’ Ok-ar, sueyr hiykwe mo seyn lows. \v 55 Homkwe howniy aiopey hay saut ko hok ma lway huwhuw ne ke lira ankin, homkwe senaw me, ‘Ohokwe ey lo hniy-hniy enekwei-ar.’ Okar, ey hiykwe mo seyn lo. \v 56 Woki seys non lohruw-a uwr om, homkwe waw-ku hok penkin lira e, seyr ki hiy penkin lira e, homkwe liy lira sor-a-sor. Hai, homkwe mey pokon ma lousne sohom mo meir mokwe sawk panoke ma-lawk-lawk o?” \s1 Hunkwe yier-ok mo low me kwa saw-mon kueyn-yay \r (Mat 5:25-26) \p \v 57 Hai, Jisas hiy makiy-me, “Hai, homkwe mey yaprue, hom meio ey mokwe homkiaw-aw lira mesor anon anon popriy lopa panoke lwak o? \v 58 Sawk hne yier-ok ma lon me seme hokuaw jas so owh mon hiy-ey ankin, peyr hunkwe uwr hne kasaw ma lon hohuaw sehe nion uron kamon-aw kwa saw-on-wak, hoh yerki ompok sokwaw lwak nonaw. Hiykwe sa hne jas so owh mon senaw hiy-ey. Sawk jas hiy hne polis-uwr mo iha mon senaw kow. Sa polis-uwr hom hne kalabus-a mon nak-piar sakawk iarok lak. \v 59 Hakwe hne okar kiy-mekow, hunkwe kalabus-a se liy saw-okriy hain ley. Hunkwe senkinaw lwak ey, omok hwon meinowon lowpwarowp hne ma mekow seme nuw-nakway lowpway sehe.” \c 13 \s1 Uwrsa homkwe uron kankoum lopa lwak ankin, hme lira por ha ey \p \v 1 Enekwei sohokwe uwr har homkwe serey non-wak. Homkwe Jisas se ok, uwr har Galili ko, Pailat hiy ma me-sasay okin kwor okrue se mesor kow. Enekwei Galili-uwr me ma lokin kwor hokwe, homkwe God se ayay naws prawk kow. Sawk Pailat hiykwe uwr sohom mo nioh mokwe, ayay homkiaw ma naws prawk kow seme nion nak-onhwayh. \v 2 Sa Jisas hiykwe hmekwe senkin ma-mesopok, “Hmey, homkwe senkin nanpanan o, uwr sohom, yerki senkin non ma lokrue mokwe, senkin mesair kow, hmo yor piap-araw mokwe, Galili-uwrsa mo yor piap-araw mo eir mon lwak? \x * \xo 13:2 \xt Jon 9:2\x* \v 3 Korey law-ar, hakwe hme okar-ar kiy-mekow, homkwe seyr uron kankoum pa lwak ankin, yor liy-liy-aw hmo lowpwarowp mon liy lousne. \v 4 Hai, homkwe uwr 18 Jerusalem mon ma lokrue me senaw nanpanan wayr o? Enekwei i-a mei-a-mei Siloam ko hiy ma nak-kuayk se ma maka-okin kwor say mokwe? Hmey, homkwe senkin nanpanan pak, uwr 18 sohom mo yor piap-araw mokwe, uwr har Jerusalem mon ma lwak mo eir mon lwak? \v 5 Korey law-ar, sawk hakwe hme senkin kiy-mekow, homkwe seyr uron kankoum pa lwak ankin, yor liy-liy-aw sokukwe hmo lowpwarowp mon liy lousne.” \s1 Now ay ma leip lopa so owhnan-ok \p \v 6 Sa Jisas hiykwe owhnan-ok kamon senkin lohruw-a kow, “Uwr prueyn hiykwe now fik se saro, hyo wain-wueir mon. Sa omok sehe ma-ley ira, now fik sohiy i leip ame, sawk now fik sohokwe ay leip pa. \v 7 Hiykwe sawk hyo mey-uwr sehe kiy-mekow, senkin, ‘Kwa lonuayk, yia mokwe krompri, hakwe sankaw lanio ira wayr, now sohokwe ay leip pa. Hunkwe now sehe kwa lowk yay, hiykwe hano wueir mon puraw panoke lorok o?’ \x * \xo 13:7 \xt Luk 3:9\x* \p \v 8 Sa mey-uwr sohokwe senkin makiy-sahre onuayk me, ‘Hakamay, yia ohokwe peyr ka liarok ir, hakwe peyr senkin lon ley, meyk se hou hriykow hriykow nok, huok-si o, ayay-san o, seme lowkrwon say ir ey. \x * \xo 13:8 \xt 2 Pi 3:9,15\x* \v 9 Sa hiykwe yia umon hokwe ay leip ankin, sohokwe yaprue-ar. Sawk senkinaw lwak ankin, enekwei sohiy non kokwe kwa lowk yay.’” \s1 Jisas hiykwe sa prueyn ke mon popriy kow, sabat-enekwei sok \p \v 10 Sabat enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe uwrsa me hiymon sorasor, Juda mo hokruw a mon kokwe. \v 11 Seyr sa prueyn hokwe serey lwak, hokwe niohney piap-araw non. Niohney piap-araw sohokwe hoke peik sankaw mon nakian wayr, yia iha-seys iha-sirom krompri non. Hoko sumow hokwe po nuw-kanso, luw-luw-aw ma liarok anio popriy pa. \v 12 Jisas hiy hoke lira menkin, sa hoke sokwe me-huonok nok, senkin kiy-mekow, “Sa ohok, hno peik sokukwe ha po mon sasowriy sow kow popriy.” \v 13 Sa hiykwe hyo iha non, sa sohok ko owh mon nekie menkin, hoko sumow hokwe luw-luw-aw sokwe ma-lwak. Hokwe sawk God se sokwe nak-me-ihey. \p \v 14 Hokruw-a sohiy so hiy-wayr uwr hiykwe sawk uron ya non sehe nak-oum, Jisas hiy sa peik non sokwe sabat-enekwei sohiy sok ma mon popriy kow sokwe. Sa sehe lon hohuaw me, uwrsa me, “Ama, enekwei, mey meio ey mokwe, iha sirom pruw non, sa homkwe enekwei sohom non nake-nene e, hmo peik me mon popriy kow ey mokwe. Sawk sabat-enekwei sok peie meio o.” \x * \xo 13:14 \xt Kis 20:9-10; Lo 5:13-14\x* \p \v 15 Hakamay hiy ma-sahre me, “Woki seys non lohruw-a uwr om, homkwe homkiaw ma me, senkin mon pey. Hom seyn, sabat-enekwei sok kokwe, hmo bulmakau o, hmo donki o, seyr senaw hror-say kow ha, hu hiy-ey ouswa e. \x * \xo 13:15 \xt Luk 14:5\x* \v 16 Ha seyn liy-liy-aw mon. Sa sokukwe Abraham so ney-nona, sawk Satan hiykwe hoke kokwe, yia iha seys, iha sirom krompri sankaw lway pruwmapruw wayr. Hai, yor, ha hoke Sabat-enekwei sok ma hrorsay preisia ha hokwe, yor piap-ok posokwaw me ey so?” \p \v 17 Jisas hiy ok sokwe lohruw-a menkin, sawk uwr hye uron piap ma nan somokwe owh-mar lon. Sawk uwrsa homkwe yor ihey-ar, hiy ma lon seme kar nuw-ey. \s1 Owhnan-ok now mastet-i se ma me hiy non \r (Mat 13:31-32; Mak 4:30-32) \p \v 18 Jisas hiy mesopok, “God so Wayr-hre-yier hokwe, penkin so? Hai, hakwe pay non kiynak-me memeir ey so? \v 19 Sohokwe senkin, uwr prueyn hiy mastet-i kamon se lonok nok, hyo wueir mon saro. Now-i sohiy yok hiy ar-swaseyr ok ha menkin, sa now aiopey hay nuw-ie hre. Sa ahney ayaw ko homkwe hyo kueim mon sian yay sowkriy nok, hne meio iawon sowkway ok.” \s1 Owhnan ok yis se ma me hiy non \r (Mat 13:33) \p \v 20 Hiy ma-sahre mesopok, “Hai, hakwe God so Wayr-hre-yier hokwe payay non kiynak-me memeir ey so? \v 21 Sohokwe senkin, sa prueyn hokwe yis har me louh nok, ihey mo naw kraiar non nak-sawahre. Senkin lon menkin, yis somokwe sawk ihey mo naw seme nuw-mon oun sian liyay lowpway.” \s1 Yerki paswaw-ney se ma me hiy non \r (Mat 7:13-14,21-23) \p \v 22 Jisas hiy Jerusalem mon ma ley hokwe, hiykwe yier aiopey hay o, yier paswaw-ney o, yerki, hiy ma ley mon ma lwak huon sohom mo uwrsa me hiy-mon sorasor nok. \v 23 Sawk uwr prueyn hiykwe hye senkin mesopok, “Hakamay ara, hmey, God hiykwe uwrsa prueyn prueyn-aw me-aw me-huonokyaw prosue ey so?” \p Jisas hiykwe, hye kokwe sa senkin ma-sahre mekow, \v 24 “Homkwe kwa nuw-nakrion say, yerki-pokre paswaw mon lyawriy ey hokwe. Hakwe hme senkin mekow, uwr kraiar homkwe yerki-pokre paswaw-ney mon lyawriy e mon, sawk homkwe liy so. \v 25 Sawk omok kokwe a-yiaup-uwr hiykwe yerki-pokre ke loksian piar-ay ankin, homkwe yerki kumay mon ya le iarok okin koukou lokruok a. Homkwe senkin nak-okre me ey, ‘Hakamay, Hakamay, hane yerki kampi kow e.’ \p Sawk hiykwe hme senkin mekow ey, ‘Hakwe hme nonkway lwak pey, homkwe perey suko mo?’ \x * \xo 13:25 \xt Mat 25:10-12\x* \p \v 26 Homkwe hyekwe senkin mekow ey, ‘Hakamay, hromkwe hne nion ayay siraw po non-a. Seyr hromkwe hne nion hu po non-owswa, seyr hunkwe hromo yier mon le nok, hreme po hiy-mon sorasor.’ \p \v 27 Sawk hiykwe, hmekwe senkin mekow ey, ‘Hakwe hme nonkway lwak pey, homkwe perey suko mo? Homkwe uwr-ku weynpaweyn piap-araw me mon uwrsa, hom lowpwarowp kwa ley kama, hano owh mon peie le o.’ \x * \xo 13:27 \xt Sng 6:8\x* \p \v 28 Serey kokwe eheyr senkin-awaw lyuk wayr ey, seyr nays nak-peyk sos wayr-wayr ey, enekwei hom Abraham o, Aisak o, Jekop o, profet lowpwarowp o, hme God so Wayr-hre-yier mon lwak me lira ankin, sawk hme nian kokwe meykyay mon linon say. \x * \xo 13:28 \xt Mat 8:11-12\x* \v 29 Seyr uwr-sa ey kaie ko o, ey kuaykeyn ko o, kipay Not mon ma lwak ko o, Saut mon ma lwak ko o, homkwe ya le-nene a, seyr God so Wayr-hre-yier mon ya hokruw iwak sir a. \x * \xo 13:29 \xt Sng 107:3\x* \v 30 Seyr kwa lonuayk, uwrsa har pariawey ma lwak homkwe, peyrmawk lwak ey, sa peyrmawk ma lwak homkwe pariawey-ar lwak ey.” \x * \xo 13:30 \xt Mat 19:30\x* \s1 Jisas hiykwe yier Jerusalem se lyuk \r (Mat 23:37-39) \p \v 31 Enekwei sohiy nonaw kokwe seyr, Farisi har homkwe le nok, Jisas se senkin mekow, “Hunkwe yier ehe kiy-okriy hain nok, sa om kamon mon kwa ley. Payhokuaw, Herot hiykwe hne lokin kwor okrue e mon.” \p \v 32 Jisas hiy makiy-sahre mekow ha, “Homkwe ley nok, nwoh piap-araw sehe senkin mesor kow, ‘Hakwe peyr niohney piap-araw me me-su ha nok, uwr-sa peik non me nak-mon popriy kow ok. Hakwe pokon o, yaw o, senkin meio ey, sa hano mey mokwe leis meio lowpway ey.’ \v 33 Sawk pokon o, yaw o, leis o, hakwe liau nonaw lwak ey, payhokuaw, profet mokwe Jerusalem mon-aw lokin kwor okrue, profet homkwe om har mon liy lokrue ley. \p \v 34 Jerusalem ey, hunkwe profet me po lokin kwor okrue, seyr hunkwe, uwr, God hiy hno owh mon ma me-ha me mein non po swama-kwor okrue. Enekwei lowpwarowp mokwe, hakwe, hno ney me senaw me-okrar lokruok, ahney kakaruk-pow ke hieyn, hoko ney me po me-okrar, someykyow ouon mon lwak sue e. Sawk homkwe hyaw lwak. \v 35 God hiykwe hmo a pekney-weys se lokriy hain ley, sawk a sohokwe a-hyaw lwak ey. Hakwe hme kokwe senkin kiy-me, homkwe hane ma-lira lopa, senkin-awaw, sa omok hom senkin me non, ‘Uwr, Hakamay so uru non ma le ohokwe, God hiy ka hiy-mon ihey.’” \x * \xo 13:35 \xt Sng 118:26\x* \c 14 \s1 Jisas hiykwe uwr peik non se mon popriy kow \p \v 1 Sabat enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe Farisi prueyn so a mon ay non-ey a. Farisi sohokwe Farisi har mo peyr-mawk liarok uwr. Enekwei sohokwe uwrsa homkwe Jisas se-aw nuw-ira nekie nekie popriy. \v 2 Uwr prueyn hiykwe hyo sune iha mokwe nahow, sa Jisas so owh mon sehe nak-e. \v 3 Sa Jisas hiykwe Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, Farisi-uwr o, hme senkin mesopok, “Hromkwe uwr peik non mokwe sabat-enekwei sok mon popriy kow mokwe, sohokwe hromo sow mokwe ipan pankaw lwak a-ney?” \x * \xo 14:3 \xt Luk 6:9\x* \v 4 Sawk homkwe ok lopa nakrok meinkiowp. Sa Jisas hiy uwr peik non sehe huonok nok, hye mon popriy kow nok, nak-me-ha. \p \v 5 Seyr hiykwe hme senkin ma-mesopok, “Hai, hmo uwr prueyn so ney o, bulmakau-ney o, ki-eyh-hu mon makuayk keyn, sabat-enekwei sok, hmey, hunkwe hye kyorsaw-nekie owkway lopa lwak ey so?” \x * \xo 14:5 \xt Mat 12:11; Luk 13:15\x* \v 6 Sawk homkwe hyo mesopok sokukwe ma-sahre onuayk me pa. \s1 Hunkwe hno uru arian se peie nakie o \p \v 7 Enekwei sohokwe seyr Jisas hiykwe papo lira, uwr har homkwe yop yaprue mon liwak sir e liaup ne. Sa hiykwe hme owhnan-ok okwe sokwe ma-lohruw-a kow: \v 8 “Sawk uwr prueyn hiykwe hne sa-huon-enekwei se nak-me-huonok ankin, hunkwe yop yaprue mon peie liaup iwak o. Payhokuaw, hunkwe nonkway lwak pey, sawk uwr prueyn hno eir mon ma lwak, hiy hno meyki hokruw-a serey senaw le. \x * \xo 14:8 \xt Snd 25:6-7\x* \v 9 Sa uwr hme ma me-huonok sohokwe sawk senkin me lak, ‘Yop sokukwe kwa lokriy hain, sa uwr ipey-ar ohiy ka liwak.’ Senkin mon ankin, hunkwe owh-mar lon. Sa hunkwe yop meykyay-ar ko mon ma-liwak. \v 10 Hokruw enekwei mokwe, hne me-huonok ankin, peyr hunkwe ley nok, yop meykyay-ar ko mon kwa liwak. Sa uwr, hne ma me-huonok hiykwe le nok, me ok, ‘Hano wayh, yop yaprue mon kwa le iwak kara.’ Suw, hno uru hokwe ayaw mon lwak ey, uwrsa serey ma liwak sir mo inour mon kokwe. \v 11 Payhokuaw, uwr hyo uru arian se ayaw mon lowk nakie ankin, hyo uru hokwe ouon-ar mon mon okumey ey. Sa uwr, hyo uru arian se ouon-ar mon mon okumey ankin, hyo uru hokwe ayaw-ar mon nakie ey.” \x * \xo 14:11 \xt Mat 23:12; Luk 18:14\x* \p \v 12 Sa Jisas hiykwe uwr hye ma me-huonok sehe senkin mekow, “Enekwei hwon ayay kow-a ankin, hunkwe hno wayh-om o, hno oryay-om o, hno uwr-ku sa-ku o, hno wayh omeme kraiar non o, hme-aw ayay peie me-huonok kow-a o. Payhokuaw, homkwe hne liy ma-sahre huonok kow-a. Seyr ayay, hwon ma kow-a somokwe, homkwe hne liy ma-sahre kow. \v 13 Enekwei hwon ayay me lunay owndiy kow-a e mon ankin, hunkwe uwrsa senkin me kwa me-huonokyaw, uwrsa omeme lopa o, uwrsa sune iha ma mon korway-pa-korway o, uwrsa owh ma lomposyay o, nene kopyo ma lwak o. \v 14 Hwon senkin lon ankin, hunkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, uwrsa somokwe hne liy ma-sahre kow-a ley. Sawk enekwei God so uwrsa hom ma-loksian ankin, enekwei sohiy sok God hiykwe hne liy ma-sahre kow-a.” \x * \xo 14:14 \xt Jon 5:29\x* \s1 Ayay aiopey hay ma lunay-a ko owhnan-ok \r (Mat 22:1-10) \p \v 15 Uwr prueyn serey Jisas se nion ayay ma non-iwak a hiykwe ok sokwe lonuayk menkin, hiykwe sa Jisas se senkin me, “Uwrsa God so Wayr-hre-yier mon ayay ma liwak a ey homkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak.” \x * \xo 14:15 \xt Luk 13:29\x* \p \v 16 Sawk Jisas hiykwe hye senkin makiy-sahre mekow, “Paraw kokwe uwr prueyn hiykwe ayay aiopey hay seyn lonhan onhan koruay. Enekwei sohiy non kokwe hiykwe uwrsa ompuay po me-loray koruay, hokruw enekwei sok le ey se. \v 17 Hokruw-enekwei-ar lwak menkin, hiy sa sehe me-ha, hyo mey-uwr se, uwrsa me ley me-huonok e. Hiy ley nok, me, ‘Homkwe kwa le e, ayay mokwe papo lunay-a koruay kow.’ \p \v 18 Hom sa hye senkin mekow ha, ‘Hromkwe liy le ley.’ Uwr prueyn hiy me, ‘Hakwe ki kopi kamon se meinowon non nakway so, hakwe sehe ley ira ey. Hakwe le lopa sehe lwak ey, sawk hunkwe hano ok sokukwe uron piap peie nanpanan o.’ \p \v 19 Uwr prueyn hiy me, ‘Hakwe bulmakau mokwe iha seys non nakway. Hakwe pa hiy-ey, hmo yor me lira ley. Hakwe le lopa sehe lwak ey, sawk hunkwe hano ok sokukwe uron piap peie nanpanan o.’ \p \v 20 Uwr prueyn hiy makiy-mekow ha, ‘Hakwe, sa arakwon-aw kiy-huon so, hakwe le lopa sehe lwak ey.’ \x * \xo 14:20 \xt 1 Ko 7:33\x* \p \v 21 Mey-uwr sohiy ma-ley nok, ok poya-poya seme sor kow, hyo hakamay se. Hyo hakamay hiykwe sawk sehe nuw-hohuaw, sa hyo mey-uwr se senkin mekow, ‘Hunkwe yerki aiopey hay o, sowpwareney o, serey ley nok, uwrsa senkin me kwa me-huonok, uwrsa omeme lopa o, uwrsa sune iha ma mon korway-pa-korway o, owh ma lomposyay o, nene kopyo o, senkin me kwa me-huonok.’ \p \v 22 Mey-uwr hiykwe hyo hakamay so ok ko liy-liy-aw meio lowpway hain nok, ma-le mekow, senkin, ‘Hakamay ara, hakwe papo meio lowpway, sawk yop lwayr ey mokwe nuw-wak me.’ \p \v 23 Hyo hakamay hiy ma-me, ‘Hunkwe wueir-om mon o, yerki har mon o, kwa ma-lanio pawk. Hwon uwrsa me lira ankin, hme enkin kwa me-kupaku hain, hano a mon le e. Hakwe hano a hokwe woki lwak e mon. \v 24 Hmekwe hakwe senkin mekow, uwrsa paraw ha ma me-huonok liok somokwe, homkwe liy non-swapeykyay a ley, hano ayay mokwe.’” \s1 Jisas so ki-wayh-ar lwak e posokwaw mon e, hiykwe peyr kwa nanpanan popriy \r (Mat 10:37-38) \p \v 25 Enekwei sohokwe seyr uwrsa kraiar homkwe Jisas se nion non-ey. Sawk hiykwe hme samar ira nok, senkin kiy-mekow, \v 26 “Hunkwe hno aio ipey, hno ney sa, uwr eynay, sa eynay, seyr hno owh arian o, seme peyrmawk nanpanan wayr ankin, hunkwe hano ki-wayh-ar liy lwak ley. \x * \xo 14:26 \xt Luk 9:23\x* \v 27 Seyr uwr, hyo now lokrue ey se hano meyki lway nak-pyay pa lwak ankin, hye kokwe hano ki-wayh-ok liy me ley. \p \v 28 Hai, hmo prueyn hiykwe i-a kamon aiopey hay se meio e nan ankin, hiykwe penkin lon a? Hiykwe peyr nuw-iwak nanpanan popriy, meinowon, mey lowpwarowp i-a se meio lowpway ey so meir se. \v 29 Payhokuaw, hiykwe i-a sohiy so peir ouon ko ke ma lyay ko meyki hokwe, meinowon, a se meio lowpway ey lopa lwak ankin, hiykwe i-a sohokwe liy meio lowpway ley. Sawk uwr lowpwarowp homkwe hyo mey seme senkin me-kweyr ame, \v 30 ‘Uwr sohokwe kwahnaw kiy-nuw-meio pie liok, sawk hiykwe pase meio lowpway e.’ \p \v 31 Sawk king prueyn aw-uwr 10 tausen non hiykwe king prueyn aw-uwr 20 tausen non se aw ley ono e mon ankin, peyr hiykwe hyo aw-sow kokwe kwa lonsan kawk popriy. Hiykwe king, aw-uwr 20 tausen non sehe liy hiy-ono su-ha pakane? \v 32 Sa hiykwe senkin nan ankin, hyo krai hokwe ouon mon kor-wak, hiy meiaw lwak nonaw senkin liy lon: Hyo mey-uwr har me me-ha nok, king aw-uwr 20 tausen non sehe mesopok aymarowh-aw non-wak e. \v 33 Seyr senkin, hmo uwr prueyn hiykwe hyo omeme poya-poya me lokriy hain pa lwak ankin, uwr sohokwe hano ki-wayh liy lwak ley.” \s1 Jisas hiykwe owhnan-ok sol se me \r (Mat 5:13; Mak 9:50) \p \v 34 Jisas hiy makiy-me, “Sol mokwe yaprue-ar. Sawk sol hiy hyo won se lokriy ha ankin, hai, hromkwe penkin ma-lon ey so, hyo won se ma-mon yaprue ey hokwe? \v 35 Hai, sol senkin somokwe mey har non pak? Hai, hromkwe ayay wueir ko mokwe liy mon ihey o, sol senkin sohokwe? Korey law-ar. Sawk hromkwe puraw swanon-sow. \p Sei, uwr nweyk non lwak ankin, hiykwe ok seme kwa lonuayk.” \c 15 \s1 Sipsip ma lanyan so owhnan-ok \r (Mat 18:12-14) \p \v 1 Enekwei kamon hokwe, uwr takis mein-owon lonok-uwr o, uwr-sa yor piap-araw non o, homkwe Jisas so owh mon le nok, hyo ok me lonuayk. \v 2 Farisi o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, homkwe sawk Jisas se aw-ok senkin lon-me, “Uwr sohokwe uwrsa yor piap-araw non me nion panoke non-waw-waw a o?” \x * \xo 15:2 \xt Luk 5:30\x* \p \v 3 Sawk Jisas hiykwe hme owhnan-ok kamon senkin makiy-mekow, \v 4 “Sa hmo uwr prueyn hiykwe sipsip 100 sankaw kow-a ankin, sawk kamon se lanyan ankin, hiykwe penkin lon ey so? Hiykwe sipsip 99 me kipay serey-aw lokriy hain nok, sa sipsip ma lanyan sehe nuw-anio pawk, senkin-awaw, hye nuw-irway ok. \x * \xo 15:4 \xt Ese 34:11,16; Luk 19:10\x* \v 5 Hiy sipsip sehe lirway ankin, hiykwe kar aiopey hay nuw-ey, sa hyo someyk arian non lyay nok, yier mon ma-way nak-ey. \v 6 Sa yier mon lousne ankin, hiykwe hyo wayh-ih nayh me o, hyo om-wayh me o, seme nak-me-huonokyaw nok, hme senkin nak-me ok, ‘Homkwe hane nion kar kwa non-ey e. Hakwe sipsip ma lanyan se papo ma-lirway.’” \v 7 Jisas hiy makiy-me, “Sohokwe seyr liy-liy-aw eyn nuw-wak. Uwr prueyn hiykwe hyo uron se kankoum ankin, God so mey-uwr nonkumey ko homkwe kar ipey-ar nuw-ey, uwr sehe. Seyr God so mey-uwr homkwe uwr yaprue 99 me seyn, kar ley. Sawk hmo kar ipey-ar so meyk-ar mokwe, uwr prueyn hiy hyo uron se ma kankoum sohiy non.” \s1 Mein-owon ma mon swakawk ko owhnan-ok \p \v 8 “Sa prueyn hokwe ihey mo mein-owon iha seys non. Sa imon ke mon swakawk ha. Hai, sawk hokwe penkin lon ko? Hokwe ya se loum pukyay nok, a sohiy so onhan onhan me hor-say. Hokwe senkin-aw nuw-anio pawk popriy nok, sawk omok-ar nuw-irway. \v 9 Hok ma-lonok menkin, sawk hokwe hoko wein-ih-nayh me o, hoko om-wayh me o, seme me-huonok okrar nok, me, ‘Homkwe hane nion kar kwa non-ey e. Hakwe hano mein-owon ma mon swakawk kokwe papo ma-lirway onok.’ \v 10 Sohokwe seyr liy-liy-aw eyn nuw-wak. Uwr prueyn hiykwe hyo uron se kankoum ankin, God so ensel nonkumey ko homkwe seyr kar ipey-ar nuw-ey.” \s1 Ney prueyn hiy yier se ma lokriy hain so owhnan-ok \p \v 11 Jisas hiykwe owhnan-ok kamon senkin manak-mesor kow, “Uwr prueyn hiykwe ney hokwe prueys non. \v 12 Nay-ih hiy me, orih se, ‘Aio ara, omeme hano uru mon ma lwak somokwe hunkwe hane pokon kwa kiy-opri kow.’ Sa orih hiykwe hyo omeme me sehe kekie anon anon opri kow, ney prueysyar se. \p \v 13 Enekwei sankaw lwayr pa, uwr sohiy so ney noprawey sohokwe sawk hyo omeme me lopri kow nakway, uwr har me. Hiykwe mein-owon seme lonokyaw nok nok, nak-ey, yier meiaw-ar mon. Hyo ihey mo mein-owon mokwe sawk yerki senkin senkin mon puraw sasow hihir-say lowpway. \v 14 Enekwei hiy hyo meinowon me ma sasow hihir-say lowpway so meyki hokwe, sawk siowp lokrue enekwei hiy lousne, kipay serey mon. Hiykwe seyr ayay lopa-ar sehe nuw-wak. \v 15 Sa hiykwe uwr prueyn kipay serey suko arian so owh mon ley nok, hye mey kamon mesopok. Sa uwr sohokwe hyekwe hyo huok kow-a-om mon me-ha, hyo huok me kow-a e. \v 16 Hiykwe siowp ma nuw-okrue se huok mo ayay-kopi me la e nuw-mon, sawk uwr prueyn hye ayay pase kow-a e. \p \v 17 Sa omok hyo uron yaprue-ar hiy ma-le menkin, hiy sa senkin sehe ma-nanpanan me, ‘Hakwe penkin lon soney? Hano aio so mey-uwr homkwe ayay kraiar nuw-a korpakor say. Sawk hakwe pa siowp lonkane yay okrue ohriar. \v 18 Ohow, pokon kokwe hakwe hano aio so a mon ma-ley nok, hye senkin me ley: Aio, hakwe hne o, God se o, yor piap-araw me mon. \x * \xo 15:18 \xt Sng 51:4\x* \v 19 Hakwe uwr yaprue korey. Hane kokwe hunkwe hno ney ok peie me o. Sawk hane kokwe hunkwe hno mey-uwr ok-aw me e. Hakwe hno mey-uwr me hieyn liy meio.’ \v 20 Enekwei sohiy nonaw kokwe hiykwe sawk sehe ma-ley, orih so owh mon kokwe. \p Hiy meiaw-aw le nonaw, orih hiykwe ney se lira huon menkin, hyo uron hokwe ney so mon-aw nuw-ey lowpway. Orih hiykwe sau nok nok, ney se iha non nweyh huon nok, ine-kasaw way neyr-a-neyr. \p \v 21 Sawk ney hiykwe orih se kokwe senkin mekow, ‘Aio ara, hakwe hne o, God se o, yor piap-araw me po mon. Hakwe uwr yaprue korey. Hunkwe hanekwe hno ney ok peie me o.’ \p \v 22 Sawk orih hiykwe hyo mey-uwr me huonok nok, senkin mekow, ‘Ama, homkwe owh ko omeme yaprue ke saw-ey way nok nok, lie kow. Ring, yodne mon sakon kawk ey o, ihey mo sune-ohi o, seme lopri nok, nak-ie kow. \v 23 Ama, homkwe saw-ey nok, bulmakau-ney samwaw owh aiopey hay ma leyr se am-way nok nok, lokin kwor neyh. Hromkwe pokon kokwe ayay la nok, kar nuw-nakey. \v 24 Payhokuaw, hano ney ohokwe lokrue ha se hieyn, sawk hiykwe inaw ma-lwak. Seyr hiykwe lanyan ha se hieyn, sawk hyekwe papo ma-lirway.’ Sa homkwe ayay kar non-aw seme nak-ey a. \x * \xo 15:24 \xt Ef 2:1,5\x* \p \v 25 Enekwei sohokwe ney karmay hiykwe wueir-mey meio kok. Hiy ma-le menkin, sa a ohriar mon senkin ka-onuayk ne, homkwe yayh kiaw a ampok mon lokin kuw-ma hriykow hriykow kwawk. \v 26 Sa hiykwe mey-uwr prueyn se sehe ka-me-huonok nok, mesopok, ‘Ara, a ohokwe, homkwe penkin lon o?’ \v 27 Mey-uwr sohiy me, ‘Hno nay hiykwe papo ma-lousne. Hno aio hiykwe bulmakau-ney samwaw owh aiopey hay ma leyr se sehe lokin kwor, payhokuaw, hyo ney hokwe lokrue pa, hiykwe yaprue nonaw ma-le.’ \p \v 28 Ney karmay hiykwe sawk kasaw ipey-ar sehe nuw-hohuaw. Hiykwe sa a mon lyawriy e mon pa, sehe lwak. Sawk hyo orih hiy le nok, hye me-papaw liok, hiy a mon lyawriy e. \v 29 Sawk hyo orih so ok kokwe senkin ma-sahre onuayk me, ‘Kwa lonuayk, enekwei enekwei hakwe hne nion non-wak. Hakwe hno mey-uwr se hieyn lwak, hno mey me meio kow wayr. Hakwe hno ok ke kamaun sow pa. Hai, hunkwe hanekwe payay se kow so? Hunkwe hane kokwe meme kamon ayay aiopey hay hano wayh-om me nion non-unay-a ey se pase lway kow e. \v 30 Sawk hno ney sohokwe hno omeme me puraw-aw mon hihir say lowpway, yokun yor ki ko me-aw, sa hunkwe bulmakau-ney samwaw ihey se sehe hiy-okin kwor a huon.’ \p \v 31 Orih hiy ma-sahre me, ‘Hano ney ara, enekwei enekwei hunkwe hane nion non-nuw-wak. Omeme poya-poya hano omokwe, hno homkwaw mora. \v 32 Sawk hrom ayay swa-hokruw lokin kuw-ma-a lopa lwak hokwe, yaprue korey. Payhokuaw, hno nay hiykwe lokrue ha se hieyn, sawk hiykwe inaw ma-lwak. Seyr hiykwe lanyan ha se hieyn, sawk hyekwe papo ma-lirway.’” \c 16 \s1 Mey-uwr piap-araw mawkhow yaprue non so owhnan-ok \p \v 1 Jisas hiykwe hyo ki-wayh mokwe owhnan-ok kamon senkin mekow, “Paraw kokwe bisnis-uwr prueyn mein-owon kraiar non hiykwe hyo mey lowpwarowp me mey-uwr prueyn so iha mon kow, hiy hiy-wayr e. Sa bisnis-uwr sohokwe senkin lonuayk, hyo peyrmawk liarok mey-uwr hiykwe hyo meinowon me mon hihir say wayr. \v 2 Sawk bisnis-uwr sohokwe hyo peyrmawk liarok mey-uwr se me-huonok nok, hye senkin mesopok, ‘Ok, ha hno yor me ma lonuayk omokwe, pay mo? Hunkwe mein-owon hwon ma lonok o, ma sasow o, hane kwa me-nonkway kow popriy, seyr mein-owon sohom mo mamey mokwe hane kwa me-sair kow. Payhokuaw, hunkwe hano peyrmawk liarok mey-uwr liy ma-lwak ley.’ \p \v 3 Peyrmawk liarok mey-uwr hiykwe sawk hiykiaw-ayay senkin me, ‘Hakwe penkin lon a-ney? Hano hakamay hiykwe hane me-su ha e nan. Hakwe krai lopa, eyh saun ey hokwe, seyr hakwe lonseyn yor kokwe owh-mar lon. \v 4 Sawk weynpaweyn ha kiy-on ey mokwe, hakwe pa kiy-nonkway. Omok, ha mey lopa lwak ankin, hakwe wayh, hane hmo a mon me-huonok yawriy ey non lwak ey.’ \p \v 5 Peyr hiykwe uwr, hyo hakamay so omeme paraw ma lopri seme me-huonokyaw nok, hmo prueyn se senkin kiy-mesopok pie, ‘Hunkwe hano hakamay so omeme, meinowon non nakway lopa ma lwak mokwe, pankaw lonok mo?’ \p \v 6 Uwr sohokwe sawk senkin ma-lonuayk me, ‘100 dram wel.’ \p Peyrmawk liarok mey-uwr hiykwe sawk hyekwe senkin mekow, ‘Hno dinau-mamey, ha paraw 100 dram ma mey prosue kokwe, okwe. Hunkwe kiy-iwak nok, sawk 50-aw kwa makiy-mey.’ \p \v 7 Sei, peyrmawk liarok mey-uwr hiykwe uwr prueyn se ma-mesopok, ‘Hunkwe hano hakamay so omeme meinowon non nakway lopa ma lwak mokwe, pankaw lonok mo?’ \p Hiy kiy-mekow, ‘1000 bek wit.’ \p Peyr-mawk liarok mey-uwr hiy makiy-mekow, ‘Hno dinau-mamey, ha paraw 1000 bek ma mey prosue kokwe, okwe. Hunkwe kiy-iwak nok, sawk 800-aw kwa makiy-mey.’ \p \v 8 Bisnis-uwr hiykwe weynpaweyn hyo mey-uwr hiy ma mon sokwe lira menkin, hiy me, ‘Mo hiy uwr piap-araw hi, hiykwe hiykiaw-ayay hiymon ey hokwe mawkhow yaprue nonaw po meio.’” Sa Jisas hiykwe senkin nak-me, “Seyn lira, uwrsa, weynpaweyn ki ko me ma pyay homkwe, hmo mey senkin senkin me mawkhow ihey-ar non meio. Sawk God so uwrsa eypok ko homkwe hmo mey mokwe mawkhow ihey-ar non meio pey.” \p \v 9 “Sa hakwe hne senkin mekow, hunkwe hno mein-owon ki erey suko mokwe, uwrsa me kwa hiymon, hom hne hmo wayh ihey-ar me ey hokwe. Sawk omok enekwei mein-owon ma lonok ey sohokwe ley lowpway ankin, uwrsa somokwe hne kokwe God so om lwayr peyow peyow ey mon kokwe kar nonaw me-huonok huon ey. \v 10 Sawk uwr prueyn hiykwe mey paswaw me hiy-wayr popriy ihey ankin, hiykwe seyr mey aiopey hay seyn, liy hiy-wayr popriy. Sawk uwr prueyn hiykwe mey paswaw mokwe, piap eyn hiy-wayr ankin, hiykwe seyr mey aiopey hay mokwe, liy hiy-wayr popriy ley. \x * \xo 16:10 \xt Luk 19:17-26\x* \v 11 Sawk hunkwe mein-owon ki ko me yaprue hiy-wayr lopa lwak ankin, hai, God hiykwe hnekwe hyo omeme-ihey-ar mokwe liy kow o, hwon hiy-wayr ey hokwe? Korey law-ar. \v 12 Sawk hunkwe uwr har mo omeme me yaprue hiy-wayr po lwak ankin, hai, hno omeme arian mokwe posokwaw kow ey so? \p \v 13 Mey-uwr prueyn hiykwe hakamay prueysyar so mey me liy-liy-aw liy meio kow ley. Payhokuaw, hiykwe senkin meio ir ankin, hakamay prueyn se kokwe uron-pi ko-ar nuw-wak ey, prueyn se kokwe lono way ey. Seyr hiykwe prueyn se yaprue nan, prueyn se kokwe piap eyn nan. Suw senkin, hunkwe God se o, mein-owon me o, hoho ouon mon liy-liy-aw liy non-wak ley.” \x * \xo 16:13 \xt Mat 6:24\x* \s1 Jisas hiykwe God so okpey har me mesor kumay kow \p \v 14 Farisi homkwe ok seme lonuayk menkin, homkwe sawk Jisas se me-kweyr, payhokuaw, homkwe mein-owon me lira way nanpanan kraiay. \v 15 Sawk hiykwe hmekwe senkin mekow, “Homkwe uwrsa me mon papaw papaw, hmo nene mon yaprue lwak e. Sawk weynpaweyn, hmo uron ouon mon ma lwak sue somokwe, God hiykwe nonkway lwak. Suw senkin, yor uwrsa hom yaprue ma lira mokwe, God hiykwe ay sopok se hieyn liwemos huon. \x * \xo 16:15 \xt Mat 23:28; Luk 18:9-14\x* \p \v 16 Ok, Moses so sow hom ma me o, ok, profet mo mamey mon ma lwak o, somokwe senkinaw mesor nona nona ne, Jon hiy lousne. Sawk Jon hiy ma lousne non, ok-ihey, God so Wayr-hre-yier se ma mesor kokwe enekwei sohiy non mesor nakian nakian ha. Sa uwrsa lowpwarowp homkwe hmo krai arian non nakrion say yawriy. \x * \xo 16:16 \xt Mat 11:12-13\x* \v 17 Hakwe hme okar kiy-mekow: Mo ki ohiy o, nonkumey o, hoh lira por ha hi, God so sow kopi-ney nopre kokwe liy nuw-ira por ha ley.” \x * \xo 16:17 \xt Mat 5:18\x* \s1 Jisas hiykwe yor, sa ma huon okriy ha me lohruw-a \r (Mat 5:31-32; 19:9; Mak 10:11-12) \p \v 18 Jisas hiy makiy-me, “Uwr prueyn, hyo sah ke ma lour swaweyr yay ha hiykwe sa prueyn ma-huon ankin, suw hiykwe yokun nweyh kane yor ke mon. Seyr sa prueyn, hoko uruh se ma me-su ha hokwe, uwr prueyn ma-liwak ankin, hokwe yokun nweyh kane yor ke mon.” \s1 Uwr mein-owon kraiar non o, Lasarus o, hoho okpey \p \v 19 Jisas hiykwe senkin ma-me, “Paraw kokwe uwr prueyn mein-owon kraiar non senkin lwak. Enekwei enekwei, hiykwe owh ko omeme yaprue mokwe meinowon aiopey hay non ma nakway seme-aw lie wayr. Seyr hiykwe enekwei lowpwarowp mokwe ayay yaprue me hiynuw-swa-hokruw unay wayr. \v 20-21 Seyr hyo a-hir so yerki-wouk mon kokwe, uwr prueyn hiykwe serey wakiawk wayr. Hyo uru hokwe Lasarus. Hiykwe uwr mein-owon kraiar non sohiy so ayay-kopi ma la prue nopriy say seme la e mon. Lasarus so owh hokwe seyr, kuor krai-ar non senkin lwak. Sawk nwoh homkwe hyo kuor-sa me senaw le sanei sanei a. \p \v 22 Enekwei Lasarus hiy lokrue menkin, God so ensel ayaw ko homkwe hye lway nok nok, Abraham so ohriar mon lyay kow. Seyr peypey pa, hyo meyki hokwe sawk uwr mein-owon kraiar non sehe ma-sahre okrue nok, hye lopru kwawk. \v 23 Uwr mein-owon kraiar non sohokwe lokrue-uwr mo yier ouon-ar ko mon maka-wayr menkin, hyo opion opion mokwe aw lok wayr-wayr. Sawk hiykwe Abraham, hiy meiaw mon lwak se ar-ira, seyr Lasarus hiykwe hye nion non-wak. \v 24 Sawk uwr mein-owon kraiar non sohokwe, sa Abraham se senkin mesopok, ‘Aio Abraham ara, hunkwe hane uron liy lowk o, Lasarus se me-ha nok, hu yodne non sakeyn prouk nok, hano sane se mon weyp-a-weyp kow. Payhokuaw, ha ya ouon mon ma lwak ohokwe, hano owh hokwe aw nuw-ok.’ \p \v 25 Sawk Abraham hiykwe hye senkin mekow, ‘Ohow, ney ara, hunkwe kwa nanpanan, enekwei hwon inaw ma lwak hokwe, hunkwe omeme yaprue senkin senkin non me nak-wayr hain, sawk Lasarus hiykwe omeme piap-araw senkin senkin me lonok wayr. Sawk yier erey kokwe Lasarus se yaprue hiynuw-mon mno-mno popriy ihey, hunkwe sawk aw lok wayr-wayr. \v 26 Seyr, hromo ompok mon o, hmo ompok mon o, kiy-eyh aiopey hay kamon hokwe serey lwak. Uwr, erey ma lwak homkwe, hmo owh mon liy le ley. Hom seyn, hromo owh mon liy le ley.’ \p \v 27 Sawk uwr mein-owon kraiar non sohiy ma-sahre me, ‘Senkin lwak ankin, aio ara, hakwe hne mesopok, hunkwe Lasarus se hano aio so a mon liy me-ha o? \v 28 Hano nay-om mokwe iha sirom sankaw lwak. Lasarus hiykwe hme ok ipey-ar ka me-kupaku kow, homkwe sawk yier, opion aw ma lok, erey le lak.’ \p \v 29 Sawk Abraham hiykwe hye senkin ma-sahre mekow, ‘Ok, Moses hiy ma mey hain o, profet hom ma mey hain o, hno nay-om me nion non-wak. Homkwe ok seme ka lonuayk nanpanan e.’ \p \v 30 Sa uwr mein-owon krai-ar non sohiy makiy-me, ‘Aio, Abraham ara, senkin sohokwe liy so. Sawk uwr prueyn ma lokrue ha, hiy ma-loksian sor ankin, homkwe hmo uron me liy kankoum sow.’ \p \v 31 Sawk Abraham hiykwe hye senkin kyor-mekow, ‘Sa homkwe Moses so ok o, profet mo ok o, seme lonuayk pa lwak ankin, seyr uwr prueyn ma lokrue se ma ma-loksian seyn, hyo ok mokwe, homkwe liy nanpanan kraiay ley.’” \c 17 \s1 Jisas hiykwe hyo ki-wayh me hiy-mon sor-a-sor \r (Mat 18:6-7,21-22; Mak 9:42) \p \v 1 Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin lohruw-a kow, “Okar, weynpaweyn piap-araw uwrsa me mon-kuayk sakuayk ey mokwe, lousne lopa liy lwak ley. Woiow, sawk uwrsa yor piap-araw seme ma mon ousne homkwe kwa nuwnak-hok kraiay popriy. \v 2 Uwr, hano ney eme ma mon kuayk hiykwe, yor piap-araw aiopey hay ke po nuw-mon. Me o, uwr senkin sohokwe sour-yawp-ar mon paraw mein aiopey hay non huei sok nuw-piynay swakeyn omprok ha lak pok. \v 3 Hunkwe hunkiaw-ayay kwa nak-ira kraipakrai, weynpaweyn hwon ma lon somokwe. \p Sa hno wayh prueyn hiykwe yor piap-araw ke meio ankin, hunkwe hye kwa me-hripahri. Sa hiykwe hyo uron se kankoum ankin, hunkwe hyo weynpaweyn piap-araw seme kwa lorionay ha. \x * \xo 17:3 \xt Mat 18:15\x* \v 4 Sa hno wayh hiykwe eypok kamon-awaw nonaw hne yor piap-araw enekwei iha sirom mu nareysyar non sankaw mon ankin, sawk hiykwe hyo yor piap ko somokwe enekwei iha sirom mu nareysyar non sankaw ma-kankoum ne ankin, hunkwe hyo yor piap-araw ke kwa lorionay ha.” \s1 Jisas hiykwe God se uron ma nan kiykiy-ay yerki se me \p \v 5 Jisas so ki-wayh homkwe hye senkin mekow, “Hunkwe hromo uron, God se ma nan kiykiy-ay se kwa manak-kow prusow.” \p \v 6 Sawk Hakamay hiykwe hmekwe senkin ma-sahre mekow, “Sa hmo uron God se ma nan kiykiy-ay hokwe now mastet-i paswaw-ney se hieyn kor-wak hi, homkwe now ehe senkin liy me, ‘Hunkwe hunkiaw-ayay kiy-kair nok, hu mon maka-hnuarok keyn.’ Now sohokwe hmo ok me liy lonuayk me.” \x * \xo 17:6 \xt Mat 17:20; 21:21\x* \s1 Jisas hiykwe mey-uwr mo weynpaweyn me me \p \v 7 Jisas hiykwe seyr senkin manak-me, “Sawk hmo prueyn so mey-uwr hiykwe wueir po meio kok pak e, sipsip me po kow-a kok pak e, sa sehe ma-le lopay ankin, hyo hakamay hiykwe senkin liy me o, ‘Hunkwe aheyr aheyr nonaw saw-e, hakwe hne ayay kow-a ley?’ \v 8 Korey law. Sa hakamay sohokwe hyekwe senkin me huon ey, ‘Hunkwe hano ayay lunay koruay kow nok, hno owh ko omeme orki lopa ke nak-ie. Senkin lon lowpway nok, hano ayay me nake kow. Ha la nonaw, hunkwe kwa lwak naruok. Omok ha la lowpway ankin, hunkwe liy la, hno ayay mokwe.’ \v 9 Hai, mey-uwr sohiy, hyo hakamay so ok ke ma lonuayk meio hokwe, hyo hakamay hiykwe hyo mey-uwr se liy nak-me-ihey o? Korey law-ar, payhokuaw, hiykwe mey, hye ma mesopok meio, sokwe-aw meio. \v 10 Ama, hom seyn, liy-liy-aw kwa lwak. Hom mey lowpwarowp, hme ma mekow somokwe meio lowpway ankin, senkin kwa me, ‘Hromkwe mey-uwr homkwaw. Hromkwe uwr ipey-ar korey, payhokuaw, hromkwe mey hreme ma mekow me-aw po meio.’” \s1 Jisas hiykwe uwr iha seys kuor lepra non me mon popriy kow \p \v 11 Jisas hiy Jerusalem mon ma ley hokwe, hiykwe kipay Samaria, Galili leys so limon mon lanio nok. \v 12 Hiy yier kamon mon lousne menkin, hiykwe sa uwr iha seys kuor lepra non me yerki mon lonyay. Sawk uwr kuor lepra non somokwe meiaw-aw nakrok ira. \v 13 Homkwe sa ok aiopey hay senkin seme ar-okre me, “Jisas Hakamay ara, hunkwe hreme uron lowk e.” \x * \xo 17:13 \xt Wkp 13:45-46\x* \p \v 14 Jisas hiy hme lira menkin, sa hme senkin mekow, “Homkwe ley nok, hmo owh me pris me mesair kow.” Homkwe sa seme ley ney-ney. Hom ley nonaw, hmo owh mokwe sawk yaprue nuw-wak nok. \x * \xo 17:14 \xt Wkp 14:2-3; Jon 3:3; 18:36\x* \p \v 15 Sawk hmo uwr prueyn hiykwe hyo owh yaprue ma lwak se lira menkin, hiykwe sa sehe ma-ley nok, God se wouk-ok aiopey hay nak-okre me-ihey. \v 16 Uwr sohokwe ohriar ley nok, pamuow kampueys won, Jisas so sune ohri-ar mon. Hiykwe Jisas se kar nonaw nak-me-ihey. Uwr sohokwe Samaria ko. \p \v 17 Jisas hiy me, “Uwr mokwe hakwe iha seys sankaw mon popriy kow. Hai, uwr iha sirom iha-iha-aw mokwe sa pomo? \v 18 Yey, uwr, God se ma ma-le me-ihey ey hokwe, mo uwr suwon yier kamon ko ohiykwaw-aw pak?” \v 19 Jisas hiykwe uwr sohokwe sa senkin mekow, “Hunkwe kwa kiy-oksian nok e. Hno uron hane ma nan kiykiy-ay hiykiaw-aw hne po mon popriy kow.” \s1 God so Wayr-hre-yier hiy ma le hiy non \r (Mat 24:23-28,37-41) \p \v 20 Farisi homkwe Jisas se mesopok. “Hai, God so Wayr-hre-yier hokwe korey korey lousne a?” Sa Jisas hiy makiy-mekow, “God so Wayr-hre-yier hokwe, yerki, iwar hom nene non ma lira non lousne pey. \v 21 Uwrsa homkwe sawk senkin liy me ley, ‘Kwa lira, ehie, eriey lwak.’ Seyr senkin liy me ley, ‘Ehe, erey lwak.’ Payhokuaw, homkwe senkin kiy-nonkway e, God so Wayr-hre-yier hokwe hmo mon lwak.” \p \v 22 Jisas hiykwe sawk hyo ki-wayh me senkin mekow, “Enekwei ya le a, hom Uwrsa mo Ney so eypok kamon se lira e mon ey hokwe, sawk homkwe liy lira ley. \v 23 Uwr har homkwe hme enkin ya mekow a, ‘Ehie, ma lwak he’. ‘Ehe, ma lwak he’. Sawk homkwe hmo meyki peie lonsu pawk nok o. \x * \xo 17:23 \xt Mak 13:21; Luk 21:8\x* \v 24 Omok kokwe Uwrsa mo Ney hiy ki mon ma ma-le ey hokwe, hiykwe eiwa non-ku mon ma lok-sanweyr nekie nekie ha se hieyn laye ey. Uwrsa lowpwarowp homkwe senkin lira huon ey. \v 25 Sawk, peyr hiykwe aw kraiar nak-ok pie ey, seyr uwrsa pokon ohiy so homkwe hye me-puar ey. \p \v 26 Weynpaweyn paraw uwrsa hom Noa so enekwei sok ma mon mokwe, omok kokwe Uwrsa mo Ney hiy ma-le ey seyn, uwrsa homkwe liy-liy-aw mon ey. \v 27 Payhokuaw, Noa so enekwei, hu aiopey hay hiy lohuwn lopa ma lwak hokwe, uwrsa lowpwarowp homkwe hmo ayay o, hmo hu o, senkin-awaw la owswa wayr. Hmo sa huon yor o, sa me-say kow yor o, senkin-awaw nuw-mon wayr, Noa hiy sip mon nuw-yawriy. \p \v 28 Lot so enekwei hokwe, liy-liy-aw uwrsa homkwe ayay-aw nuw-a wayr-wayr, omeme eysawk eysawk nakway, wueir meio saro, a meio. \x * \xo 17:28 \xt Stt 18:20; 19:25\x* \v 29 Sawk Lot hiy Sodom se lokriy hain menkin, ya o, mein-kowp-ney ya non o, hom nonkumey ko me laye, sueyr se hieyn. Sa uwrsa me seme ma-kanuw-oum kwor say iarok. \p \v 30 Uwrsa mo Ney hiy omok arnuw-ousne hrahra ha ankin, mo liyliy-aw lwak ey. \v 31 Seyr enekwei sohiy non kokwe uwr prueyn hiykwe hyo a-suwr eir ko mon liwak ankin, hiykwe hyo omeme ampok ko me peie ma lyawriy opri o. Seyr uwr prueyn hiykwe wueir mon lwak ankin, hiykwe hyo omeme har, a mon ma lwak seme peie ma-ley opri o. \x * \xo 17:31 \xt Mat 24:17-18\x* \v 32 Homkwe Lot so sah ke kwa nanpanan. Heke hieyn peie mon lawk-lawk o. \v 33 Uwr hiykiaw-ayay-aw nan ankin, hyo niohney hokwe ya lokrue pror a. Sawk uwr, hane hokuaw lokrue ankin, hyo niohney hokwe liy lokrue pror ha ley, sawk lwayr peyow peyow ey. \x * \xo 17:33 \xt Luk 9:24\x* \v 34 Hakwe hme senkin mekow, enekwei sohiy non kokwe unsaney prueysyar hohkwe oyop kamon-awaw mon non-iawon nayr ankin, God hiykwe prueyn se-aw huonok ey, prueyn se kokwe lokriy hain ey. \v 35 Wo, sa prueysyar hohkwe ihey mo naw me non-nakyas meio ankin, God hiykwe prueyn ke-aw huonok ey, prueyn kokwe lokriy hain.” \v 36 \f + \fr 17:36 \ft Grik mo mamey har homkwe ves 36 ke nak-mey: Unsaney prueysyar hohkwe wueir mon mey non-meio ankin, prueyn se-aw huonok, prueyn se kokwe lokriy hain.\f* \p \v 37 Ki-wayh hom lonuayk menkin, sa Jisas se sehe mesopok, senkin, “Hakamay ara, yor somokwe ya perey lousne a?” \p Sa Jisas hiykwe senkin makiy-sahre mekow, “Ayay sopok perey lwak e, waryay homkwe seyr serey hokruw konpakon.” \c 18 \s1 Sa-win o, jas o, hoho owhnan-ok \p \v 1 Jisas hiykwe owhnan-ok kamon hyo ki-wayh me senkin mekow. Owhnan-ok ko meyk kokwe senkin, homkwe God se enekwei enekwei mesopok wayr e, sawk homkwe mesopok kane kane ame. \x * \xo 18:1 \xt Kol 4:2; 1 Te 5:17\x* \v 2 Hiykwe senkin me, “Taun kamon hokwe, jas prueyn hiy lwak. Uwr sohokwe God se seyn hok pey, seyr hiykwe uwrsa me seyn nanpanan kraiay pey. \v 3 Sa sa-win prueyn, taun serey ma lwak hokwe enekwei enekwei jas so owh mon senkin nuw-anio mesopok wayr-wayr, ‘Hano awia hiykwe hane mon yorpayor, hunkwe hane hiy-orok e.’ \p \v 4 Peyr jas sohokwe hoke hiymon e nan pa, sawk omok ma-sahre nanpanan, ‘Mo ha God o, uwrsa o, hme hok lopa hi, \v 5 hakwe sa-win sokwe hiy-orok ey. Payhokuaw, hokwe enekwei enekwei hano owh mon nuw-e. Sawk hokwe hane senkin-awaw mon nokriy nokriy yay wayr lak.’” \p \v 6 Hakamay Jisas hiykwe hmekwe senkin mekow, “Ama, kwa nanpanan, jas piap-araw so hiy-mon yor sokwe. \v 7 Hai, uwrsa, arawh-eypok ma lyuk wayr-wayr God hiy ma lahan iaup somokwe, God hiykwe hmekwe hiy-mon lopa lwak ey so? Hai, hyo hiy-mon yor mokwe nompou lwak pak? Korey law. \v 8 Hakwe hme senkin mekow, God hiykwe hme liy hiy-saw-mon popriy popriy. Sawk Uwrsa mo Ney hiy le ankin, hiykwe nan kiykiy-ay yor ki mon pankaw ka-ira ne a-ney?” \s1 Farisi o, takis lonok uwr o, hoho owhnan-ok hok non \p \v 9 Jisas hiykwe seyr, owhnan-ok kamon senkin makiy-mesor kow. Meyk-ar kokwe senkin, uwr har homkwe homkiaw-ayay-aw lowk nakie, seyr uwrsa lowpwarowp me lira muar. \v 10 Sa Jisas hiykwe senkin mesor kow, “Paraw kokwe uwr prueysyar hohkwe, God so a pekney-weys mon ley nok, God se mesopok. Uwr prueyn hokwe Farisi, prueyn hokwe, takis lonok uwr. \v 11 Farisi-uwr hiykwe hiykiaw-aw liarok nok, God se senkin mesopok, ‘God, hakwe hne sehe me-ihey, payhokuaw, hakwe ompreir kawk korey, seyr yor piap-araw mon pey, seyr sa yokun nweyh kane pa, uwr har hom ma mon senkin. Hakwe hne me-ihey, hakwe takis-lonok-uwr ehie hieyn korey. \v 12 Wik poya-poya mo eypok kreys hokwe, hakwe hne ayay la lopa mesopok. Seyr mein-owon ha ma lonok omokwe, hakwe senkin lon, ha iha seys non lonok ankin, kamon hokwe hne kow.’ \x * \xo 18:12 \xt Ais 58:2-3; Mat 23:23\x* \p \v 13 Sawk takis-lonok-uwr hiykwe, meiaw-ar liarok. Hyo ine-maku hokwe nonkumey mon pase ar-ira mesopok e. Hiykwe sa hyo uron-kowp mon-aw senkin lokin kworkwor kawk mesopok, ‘God, hakwe uwr yor piap-araw non, sawk hunkwe hane uron kwa lowk.’” \x * \xo 18:13 \xt Sng 51:1\x* \p \v 14 Hmekwe sawk Jisas hiykwe senkin makiy-mekow, “Hakwe hmekwe senkin mekow, enekwei uwr prueysyar hoh hoho a arian mon ma-ley menkin, takis-lonok-uwr sohokwe hiykwaw-aw God so nene mon kokwe yaprue ihey-ar lwak. Sawk Farisi sohokwe korey law-ar. Payhokuaw, uwr hyo uru arian se ayaw mon lowk nakie ankin, hyo uru hokwe ouon-ar mon mon okumey ey. Sa uwr, hyo uru arian se hiykiaw-ayay ouon-ar mon mon okumey ankin, hyo uru hokwe ayaw-ar mon nakie ey.” \x * \xo 18:14 \xt Mat 23:12\x* \s1 Jisas hiykwe God so hiymon yor ke ney nopre me hiy-nekie mesopok \r (Mat 19:13-15; Mak 10:13-16) \p \v 15 Uwr-sa homkwe ney paswaw-ar me Jisas so owh mon hiy-ey, Jisas hiy hme hyo iha non ka nekie liyay. Sa Jisas so ki-wayh hom senkin lira menkin, homkwe sa uwr-sa me seme me-hripahri. \v 16 Sawk Jisas hiykwe ney me hyo ohriar mon me-huonok nok, hyo ki-wayh me kiy-mekow, “Homkwe ney paswaw seme hano owh mon kwa kiy-isay ha e, hme peie me-sous o. Payhokuaw, God so Wayr-hre-yier hokwe uwrsa ney nopre eme hieyn ma lwak mo. \v 17 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, unsaney prueyn God so Wayr-hre-yier se ney nopre se hieyn lonok pa lwak ankin, hiykwe liy lyawriy ley.” \x * \xo 18:17 \xt Mat 18:3\x* \s1 Uwr hakamay omeme kraiar non \r (Mat 19:16-30; Mak 10:17-31) \p \v 18 Juda mo uwr hakamay prueyn hiykwe Jisas se senkin mesopok, “Hiymon sorasor uwr yaprue ara, ha lwayr peyow ey se lonok ey hokwe, hakwe penkin lon a?” \x * \xo 18:18 \xt Luk 10:25\x* \p \v 19 Jisas hiy makiy-mesopok, “Hai, hunkwe hane kokwe yaprue-ok panoke me o? Uwr prueyn yaprue lopa, God hiykwaw. \v 20 Hunkwe me-kupaku-ok mokwe nonkway: ‘Yokun peie nweyh kane o, unsaney peie lokin kwor okrue o, yokun peie lopri o, har me okrei, uron-saw-ok non peie lokin lor-a-lor kow o, hno aio ipey me kwa nan ihey.’” \rq Kis 20:12-16; Lo 5:16-20\rq* \p \v 21 Juda mo uwr hakamay hiykwe sa senkin mekow, “Me-kupaku-ok somokwe hakwe ney nopre kor-wak nonaw nuw-pyay.” \p \v 22 Jisas hiy senkin lonuayk menkin, hyekwe sa senkin mekow, “Hunkwe yor kamon kokwe ohna lwak. Hunkwe ley nok, hno omeme lowpwarowp me isay nakway nok, mein-owon seme uwrsa omeme lopa me kow. Sa nonkumey mon kokwe hunkwe omeme kraiar non lwak ey. Senkin lon nok, hano meyki nak-pyay.” \p \v 23 Sawk Juda mo uwr hakamay hiykwe senkin lonuayk menkin, hiykwe ine kasaw nuw-ey-kwopakwo nok, payhokuaw, hiykwe omeme kraiar non. \v 24 Jisas hiykwe hye senkin lira menkin, sa sehe me, “God so Wayr-hre-yier hokwe, uwr omeme kraiar non hom lyawriy e mon mokwe, hmekwe honon honon nuw-wak. \v 25 Seyr huok kamon, kamel ok ma me, hiykwe ku-i omeme nak-pror ey so saw mon lyawriy e mon ankin, hyekwe honon honon. Uwr omeme kraiar non hiykwe seyr God so Wayr-hre-yier mon lyawriy e mon ankin, hyekwe honon honon-ar nuw-wak.” \p \v 26 Uwrsa homkwe ok sokwe lonuayk menkin, homkwe sawk Jisas se senkin mesopok, “Hai, sa uwr penkin me huonok prosue ey mo?” \p \v 27 Jisas hiy hme lira nok, kiy-me, “Uwr me kokwe sohokwe liy so, sawk God se kokwe honon honon korey, mey lowpwarowp mokwe God hiykwe liy.” \p \v 28 Pita hiykwe sawk Jisas se senkin kiy-mekow, “Hakamay, kwa lonuayk, hromkwe hromo omeme lowpwarowp mokwe papo lokriy hain. Sawk hromkwe hno meyki mon kiy-pyay anio.” \p \v 29 Jisas hiy makiy-me, “Hakwe hme okar kiy-mekow, uwr prueyn hiykwe hyo yier o, sa o, oryay o, aio ipey o, ney o, God so Wayr-hre-yier so mey ke hokuaw lokriy hain ankin, \v 30 God hiykwe, hyekwe omeme kraiar eir mon manak-kow, enekwei enkin ohokwe, omok seyn, hyekwe wayr peyow peyow ey se nak-kow ey.” \s1 Jisas hiykwe hyo lokrue enekwei se mahiy-mesor \r (Mat 20:17-19; Mak 10:32-34) \p \v 31 Sawk Jisas hiykwe hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar me me-huonok nok, ok mesor kow, “Kwa lonuayk, hromkwe enekwei ohokwe Jerusalem mon kiy-iau. Sawk weynpaweyn Uwrsa mo Ney so owh mon ma lousne ey, paraw profet hom ma mey hain somokwe ya seyn kiy-ousne a. \x * \xo 18:31 \xt Luk 24:44\x* \v 32 Hyekwe uwrkayn irweyk mo iha mon kow ey. Sa homkwe hye lourde ey, seyr hye me-mon-ma-mon yay ey, seyr hye somor sawn say kow ey. \x * \xo 18:32 \xt Luk 9:22,44\x* \v 33 Seyr homkwe hye lomniy ey, seyr hye lokin kwor okrue ey. Sawk eypok krompri so meyki hokwe, hiykwe su ma-loksian wayr ey.” \p \v 34 Sawk Jisas so ki-wayh homkwe ok sohok ko meyk-ar kokwe nonkway lwak pa. Ok sohok ko meyk-ar kokwe nuw-wak sue, sawk homkwe lawk-lawk seme lwak. \x * \xo 18:34 \xt Mak 9:32\x* \s1 Jisas hiykwe uwr prueyn so nene se mon ihey popriy kow \r (Mat 20:29-34; Mak 10:46-52) \p \v 35 Jisas hiy yier Jeriko mon lousne ohriar lwak menkin, uwr prueyn nene kopyo hiykwe, yerki meykyay mon wakiawkeyn. Hiykwe uwrsa me lonseyn wayr-wayr huon, hye meinowon har kow hain e. \v 36 Hiykwe uwrsa kraiar hom ma le-nene seme lonuayk menkin, hiykwe sa senkin mesopok, “Homkwe pay me kiy-mon o?” \v 37 Sawk homkwe senkin mekow, “Jisas Nasaret ko, hiy le sara.” \p \v 38 Sawk hiykwe ok aiopey hay senkin lokre me, “Jisas, Devit so Ney, hane uron lowk e.” \p \v 39 Uwrsa peyrmawk ma le somokwe, hye me-hripahri, seyr hye meinkiowp-aw lwak e nak-me. Sawk hiykwe aiopey hay-ar nuw-okre me, “Devit so Ney, hane uron lowk e.” \p \v 40 Sa Jisas hiy am-suarok nok, uwrsa har me me-sasay, uwr nene kopyo sehe hyo owh mon hiy-ey e. Uwr nene kopyo sohiy hyo ohriar le menkin, sa Jisas hiykwe hye senkin mesopok, \v 41 “Hunkwe hne ha penkin lon kow e mon o?” \p Uwr nene kopyo sohiy me, “Hiymon sorasor uwr ara, hakwe ma-lira e mon.” \v 42 Sawk Jisas hiykwe hye senkin ma-sahre me, “Kwa makiy-ira hi. Hno uron hane ma nan kiykiy-ay hiykiaw-aw hne po mon popriy kow.” \v 43 Seseyn, hyo nene hokwe sa sehe ma-lira. Sa hiykwe Jisas so meyki pyay nok, God so uru se nak-me-ihey. Uwrsa poya-poya somokwe senkin lira menkin, homkwe sawk God so uru se seme me-ihey. \c 19 \s1 Jisas hiykwe Sakius so a mon ley \p \v 1 Jisas hiykwe yier aiopey hay Jeriko mon ka-yawriy ne nok, nuw-ey ha liok, \v 2 Sawk uwr prueyn hiykwe yier aiopey hay Jeriko mon lwak. Hyo uru hokwe Sakius. Hiykwe takis-meinowon lonok uwr mo hakamay. Hiykwe seyr omeme kraiar non. \v 3 Sakius hiykwe Jisas se lira e nuw-mon nakrion say lokruok. Hiykwe senkin nan, “Jisas hiykwe penkin uwr pak ey?” Sawk liy so, hiykwe uwr haraw-mawk nopre. Seyr uwrsa kraiar hom po nuw-hokruw konpakon popriy. \v 4 Sawk Sakius hiykwe peyrmawk suw-sau nok nok, now fik ayaw mon saw-ie iwak, Jisas se lira huon e. Seyr hiykwe senkin nanpanan, “Jisas hiykwe pokon yerki ha ma lwak, erey hiy-e ey.” \p \v 5 Jisas hiy yerki serey hiy-ey menkin, sa Sakius se kokwe now ayaw ko se ar-ira nok, ar-me, “Sakius, saw-aye kara, pokon kokwe hakwe hne nion non-wak ey, hno a mon.” \v 6 Sakius hiy ayaw ko hokwe aheyr aheyr non-aw saw-oksow nok, Jisas se kar non-aw huonok nok, hyo a mon hiy-nuw-yawriy. \p \v 7 Uwrsa homkwe Jisas se senkin lira menkin, homkwe sawk kasaw senkin lon-hohuaw me, “Uwr sohokwe uwr weynpaweyn piap-araw non so a mon non-iwak a.” \x * \xo 19:7 \xt Luk 15:2\x* \p \v 8 Sakius hiy loksian iarok nok, Hakamay se me, “Hakamay ara, kwa lonuayk, pokon kokwe hakwe hano omeme mokwe ompok liy-liy-aw kreys non kekie sor anon ey. Mon-kopi kamon hokwe, uwr omeme lopa me kow ey. Sawk uwr har mo mein-owon, paraw ha ma me-loior nonokyaw mokwe, hmo meir mokwe hakwe enekwei ihaiha-aw sankaw manak-kekie peykyay kow ey.” \x * \xo 19:8 \xt Kis 22:1; Nam 5:6-7\x* \p \v 9 Jisas hiykwe sawk hyekwe senkin makiy-sahre mekow, “Pokon kokwe God hiykwe uwr erey ma lwak ohokwe, papo kiy-huonok prosue. Seyr hakwe hyekwe Abraham so ney-nona ok kiynuw-me. \x * \xo 19:9 \xt Luk 13:16; Ap 16:31\x* \v 10 Uwrsa mo Ney hiykwe mo sehe le, uwrsa ma lanyan me lanio pawk huonokyaw prosue e.” \x * \xo 19:10 \xt Luk 15:4; Jon 3:17; 1 Ti 1:15\x* \s1 Mey-uwr iha seysyar hom mein-owon ma meio nonok mo owhnan-ok \r (Mat 25:14-30) \p \v 11 Unsaney homkwe ok seme lonuayk nonaw, sawk Jisas hiykwe owhnan-ok kamon ke makiynak-mesor kow. Payhokuaw, hiykwe pa Jerusalem mon lousne ohriar. Sa unsaney homkwe senkin nanpanan, God so Wayr-hre-yier hokwe pa kiy-ousne ey. \v 12 Jisas hiykwe sa owhnan-ok kamon ke senkin makiy-mesor kow, “Paraw kokwe uwr prueyn hiykwe uwr ipey-ar nuw-wak. Hiykwe yier mei-aw mon ley e nanpanan, hye king mon wak e. Enekwei sohiy so meyki hokwe, hiykwe hyo yier arian mon ma-ley e ma-nanpanan. \v 13 Hiy ley e mon menkin, hyo mey-uwr iha seysyar me me-hokruw nok, hme prueyn-prueyn-aw me gol imon imon-aw kow liy-ay lowpway nok, hme nak-me-nonkway kow hain, ‘Kwa lonuayk, homkwe meinowon sohiy non ohna non kwa ma-nak-meio lonok peykyay naruok, enekwei ha hme nion non-wak lopa hokwe.’ \p \v 14 Sawk uwrsa hyo yier ko homkwe hye awnie awnie-aw lira. Hyo meyki hokwe sa homkwe uwr har me seme ma-me-ha, om meiaw, uwr hakamay hiy ma ley serey. Homkwe ok senkin nakey kow, ‘Hromkwe uwr sohokwe me-puar. Hye king, hromo yier se hiy-wayr ey se peie me-iaup o.’ \p \v 15 Uwr sehe kokwe king me-iaup nok, hiykwe hyo yier arian mon ma-ley. Peypey pa, hyo mey-uwr me ma-me-huonokyaw nok nok, mein-owon hiy ma kow hain seme ma-mesopok. Hiykwe nonkway lwak ley, homkwe mein-owon ohna non pankaw po ma-nak-meio onok pak e. \p \v 16 Hyo mey-uwr prueyn hiykwe peyr-mawk ley pie nok, King se mekow, ‘Hakamay, hakwe hno meinowon non mey har po meio. Hno gol, imon-aw hane ma kow kokwe, hakwe gol iha seys sankaw po meio onok.’ \p \v 17 Sa King hiykwe mey-uwr sehe senkin kiy-mekow, ‘Yaprue-ar, hunkwe hano mey-uwr ihey-ar. Hunkwe mein-owon paswaw sokukwe, yaprue non-aw nan sorasor meio. Pokon kokwe hakwe hnekwe mey ipey-ar ke kiy-kow ey. Hunkwe taun iha seys mo hiy-wayr uwr kwa lwak.’ \x * \xo 19:17 \xt Luk 16:10\x* \p \v 18 Sa hyo meyki hokwe sawk mey-uwr prueyn hiy ma-le nok, mekow, ‘Hakamay, hakwe hno meinowon non mey har po meio. Hno gol imon hane ma kokwe kokwe, hakwe gol iha sirom, sankaw meio onok.’ \p \v 19 King hiykwe sawk hye senkin mekow, ‘Hunkwe taun iha sirom mo hiy-wayr uwr kwa lwak.’ \p \v 20 Hai, mey-uwr prueyn hiy ma-le nok, me, ‘Hakamay, hno gol imon hane ma kow kokwe, okwe. Hakwe laplap kopi non nak-way pruwmapruw kawk sue kow. \v 21 Hakwe hne nuw-hok, payhokuaw, hunkwe aw-ar. Hunkwe senkin lon uwr, omeme unsaney hom ma nak-wayr somokwe, hunkwe hno nian me hieyn nuw-opri. Seyr wueir-ayay, unsaney hom ma saro somokwe, hunkwe hno nian me hieyn lompan ompan.’ \p \v 22 Sa King hiykwe mey-uwr sehe senkin mekow, ‘Hunkwe mey-uwr piap-araw sora. Ok hunkiaw ma nanpanan lohruw-a somokwe hakwe hne nian ma-sahre mon piapay ey. Payhokuaw, hunkwe hane senkin lira me, hakwe aw-ar pey-ar. Omeme, unsaney hom ma nak-wayr somokwe, sa ha hano nian me hieyn nuw-opri. Seyr wueir-ayay, unsaney hom ma saro somokwe, hano nian me hieyn lompan ompan. \v 23 Hai, ha ley menkin, hunkwe hano mein-owon kokwe meinowon-a mon ley kawk pa panoke kiy-wak so? Hunkwe senkin lon hokwe, hano mein-owon kokwe mein-owon-a hiy eir mon po manak-kekie peykyay, ha ma ma-le ohokwe.’ \p \v 24 Hiykwe sawk hyo mey-uwr ohriar ma nakrok me senkin kiy-mekow, ‘Homkwe gol imon-aw hyo iha ko sokwe kiy-onok nok, sawk uwr gol iha seys non sehe kwa manak-kow peykyay.’ \p \v 25 Sawk uwr somokwe king se senkin makiy-sahre mekow, ‘Hakamay, uwr sohokwe gol iha seys non papo meio onok sara.’ \p \v 26 King hiy ma-sahre me, ‘Hakwe hme senkin mekow. Uwr prueyn hiykwe payay me nak-wayr e, hye kokwe kraiar manak-kow peykyay. Sawk uwr prueyn hiykwe puraw-ar nuw-wak ankin, sawk hiy payay se kornak-wayr e, sohokwe seyr ma-kahya. \x * \xo 19:26 \xt Mat 13:12; Luk 8:18\x* \v 27 Sawk pokon kokwe, uwrsa hane senkin ma londo me, hakwe hmo king peie lwak o, uwrsa seme hano owh mon hiy-e nok, hano inour mon lokin kwor say krue.’” \s1 Jisas hiykwe Jerusalem mon kokwe king se hieyn ley \r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Jon 12:12-19) \p \v 28 Jisas hiykwe owhnan-ok seme mesor kow lowpway hain nok, sa Jerusalem mon hiy-iau e peyrmawk liarok. \v 29 Hom yier Betfage o, Betani o, mnuw Oliv so ohriar ma lwak mon amor-wak menkin, sa Jisas hiykwe hyo ki-wayh prueysyar se kiy-me-ha. \v 30 Hiykwe hehe senkin mekow ha, “Hohkwe yier hoho inour mon ma lwak seriey ley e. Hoh yier serey lyawriy ankin, hohkwe donki-ney kamon ma piynay orok se lira ey. Donki-ney sohokwe peyr uwr prueyn lie iwak nak-anio pa. Hohkwe kahror nok, erey hiy-e. \v 31 Seyr uwr prueyn hehe senkin mesopok ankin, ‘Hohkwe senkin panoke lon o?’ Hye senkin kwa me-kow, ‘Hakamay hiykwe mey non.’” \p \v 32 Hohkwe sa sehe non-ey. Seyr hohkwe ok, Jisas hiy hehe ma lohruw-a kow ha sohom mo liy-liy-aw amor-ira. \v 33 Hohkwe donki samwaw sehe kahror menkin, donki-yiaup-uwr homkwe sa seme mesopok, “Hohkwe penkin lon o, donki-ney sehe ma kahror sohokwe?” \p \v 34 Hohkwe sawk senkin ma-sahre mekow, “Hakamay hiykwe mey non so.” \p \v 35 Hohkwe donki-ney sehe Jisas so owh mon hiy-e nok, hmo saket me donki-ney so eir mon linon say nok, Jisas hiy donki-ney so eir mon ar-iwak. \v 36 Jisas hiy donki eir mon liwak ney menkin, uwrsa poya-poya homkwe seyr hmo saket meipey me kama-seyn nok, yerki mon sopyay sowkriy nok. \p \v 37 Jisas hiykwe yerki, mnuw Oliv ko se ma lokumey sohiy so ohriar amor-wak menkin, ki-wayh popua hay homkwe sawk pa kar kiy-nuw-ey nok. Homkwe ok aiopey hay God se nuw-nak-okre me-ihey, payhokuaw, homkwe meir krai non hom ma lira seme ma-nanpanan. \p \v 38 Homkwe senkin lokre me, \q1 God hiykwe king, Hakamay so uru non ma le ehe, hyo hiymon yor ke ka kow. \q1 Liwak marowhway yor kokwe nonkumey mon ka lwak, seyr God so panpaniowni se kokwe ayaw-ar mon ka nuw-wak. \rq Sng 118:26\rq* \p \v 39 Seyr Farisi har, uwrsa popua hay me nion ma non-wak homkwe Jisas se senkin kiy-mekow, “Hiymon sorasor uwr ara, hunkwe hno ki-wayh me kwa me-sous, homkwe ok senkin peie me o.” \p \v 40 Sawk Jisas hiykwe hmekwe senkin makiy-sahre mekow nonkway. “Hakwe hme senkin kiy-mekow, uwrsa omokwe woki prorpam lwak ankin, sa mein hom po kiy-okre me a.” \s1 Jisas hiykwe yier Jerusalem se lyuk \p \v 41 Jisas hiykwe pa yier Jerusalem se lousne ohriar. Hiykwe taun sehe meiaw-aw ka-ira ne menkin, sa eheyr sehe kiy-nuw-yuk. \v 42 Hiykwe senkin me, “Jerusalem-om, homkwe weynpaweyn, hme liwak marowhway yor ke nake kow ey me nonkway hokwe, homkwe pokon enkin kokwe yaprue liy lwak. Sawk hmo nene mokwe papo kopyo, sa homkwe yor me hiymon ey mokwe liy lira nonkway ley. \v 43 Homkwe kwa lonuayk, enekwei piap-araw ya lousne a. Omok kokwe aw-uwr homkwe Jerusalem se ya le nak-anseyr liy-awriy a. Seyr homkwe hir kosi non los ie ey. Hir somokwe hmo aw-iheyn me hieyn lwak ey. Sawk Jerusalem mo uwrsa homkwe yerki perey ma-hakan sakan ley. \v 44 Aw-uwr homkwe hme o, seyr hno ney, hir ouon mon ma lwak o, seme ya nak-say-ay mniy a. Sawk mein kamon kokwe, hoko yop porih mon liy ma-lwon ley. Payhokuaw, God hiy hme hiy-mon e ma le hokwe, homkwe pase lira nonkway popriy e.” \x * \xo 19:44 \xt Luk 21:6\x* \s1 Jisas hiykwe God so a mon ley wak \r (Mat 21:12-17; Mak 11:15-19; Jon 2:13-22) \p \v 45 Jisas hiy God so a pekney-weys mon lyawriy menkin, hiykwe sawk uwr, bisnis-mey serey ma meio me seme kiynuw-me oknana su ha. \v 46 Seyr hiykwe hme senkin kiy-mekow, “God so mamey porih mon kokwe senkin mey, ‘Hano a hokwe hane nian-aw mesopok a.’ Sawk homkwe yokun-uwr mo lwon-kwawk sue a po mon ousne.” \rq Mal 3:1\rq* \p \v 47 Enekwei poya-poya somokwe hiykwe uwrsa me hiy-mon sorasor, God so a pekney-weys so a-hir ouon mon. Sa pris karmay o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, Juda mo uwr karmay o, homkwe hye lokin kwor e mon lokruok. \x * \xo 19:47 \xt Luk 21:37\x* \v 48 Sawk homkwe hye lokin kwor yerki se liwak sir nan popriy pa, payhokuaw, uwrsa lowpwarowp serey ma lwak homkwe hyo ok me-aw lonuayk nakrok. \c 20 \s1 Homkwe Jisas se senkin mesopok, hyekwe krai posokwaw kow so? \r (Mat 21:23-27; Mak 11:27-33) \p \v 1 Enekwei kamon hokwe Jisas hiykwe uwrsa me hiy-me-sorasor, God so a pekney-weys so a-yier mon. Hiykwe God so ok-ihey ke lohruw-a kow. Hiy lohruw-a nonaw, uwr mokwe sawk senkin le-nene, pris karmay o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, uwr hakamay o. \v 2 Homkwe hye sa senkin mesopok, “Hreme kwa kiy-mekow, mey hwon ma meio somokwe, hunkwe hiy-wayr krai penkin non meio o? Hai, hnekwe mey seme meio ey hokwe, hiy-wayr krai posokwaw kow so?” \p \v 3 Sa hiykwe hmo ok me senkin lonuayk me, “Ha seyn, hmekwe ok kamon ke makiy-sahre mesopok ley. Hane kwa mekow, \v 4 Jon so hu mon prouk mey kokwe, God so mon po le pak, uwr ki ko mo owh ko ke po le pak?” \p \v 5 Homkwe homkiaw-aw lohruw-a nok, me, “Hromkwe penkin kiy-me ey mo? Hrom senkin me ankin, ‘God so mon le’, hiykwe sa senkin kiy-mesopok a, ‘Hai, homkwe sa Jon so ok me nanpanan kiykiy-ay pa panoke lwak mo?’ \v 6 Sawk hromkwe senkin me ankin, ‘Unsaney ki ko mo owh ko ke le,’ uwrsa popua hay homkwe hreme mein non say lak. Payhokuaw, uwrsa homkwe senkin nanpanan, Jon hiykwe profet.” \p \v 7 Sawk homkwe Jisas se senkin mekow, “Hromkwe nonkway lwak pey, mey hiy ma meio somokwe hyekwe posokwaw po kow e.” \p \v 8 Sa Jisas hiykwe hmekwe senkin mekow, “Ha seyn, mey, ha ma meio mokwe, hakwe hiy-wayr krai penkin non meio e, hakwe hme liy mekow ley.” \s1 Owhnan-ok uwr wain-wueir se ma meio hiy non \r (Mat 21:33-46; Mak 12:1-12) \p \v 9 Jisas hiykwe uwrsa me kokwe owhnan-ok kamon ke senkin lohruw-a kow: “Uwr prueyn hiykwe wain-wueir kamon se meio saro nok, uwr har mo iha mon mekow nyanyaw hain, hom meio naruok e. Hiykiaw kokwe sawk om mei-aw-ar mon nuw-ey. \x * \xo 20:9 \xt Ais 5:1\x* \v 10 Wain-i me loun hriaw enekwei lwak menkin, hiykwe hyo mey-uwr prueyn se me-ha, wueir meio saro uwr mo owh mon, hyo liy arian se ley onokyaw kow e. Sawk homkwe hye nekie nok, hye lomniy mamniy nok, puraw-aw ma-me-ha. \v 11 Sa wueir-yiaup-uwr hiykwe mey-uwr prueyn se ma-sahre me-ha, hmo owh mon. Sawk homkwe uwr sehe ma-sahre omniy nok, nak-me owh-mar owh-mar ha. Hiykwe sawk puraw-aw sehe ma-ley. \v 12 Seyr mey-uwr prueyn se ma-sahre me-ha, sawk homkwe hye nuw-omniy oun kekie ha nok, ma-loknana su ha. \p \v 13 Sawk wueir-yiaup-uwr hiykwe sa sehe me, ‘Hakwe penkin kiy-on ey so? Hakwe hano ney uron-pi ko arian-ar se me-ha ey. Me o, homkwe hano ney sokwe mon komnow komnow ey.’ \p \v 14 Uwr, wueir ma meio homkwe hyo ney arian hiy le se lira huon menkin, homkwe sa homkiaw-ayay-aw senkin lohruw-a, ‘Ohokwe wueir-yiaup-uwr so ney arian, omok hyo omeme me nak-wayr ey hiy non. Oue, hromkwe hye lokin kwor e, sa omeme somokwe hromo ka lwak.’ \v 15 Homkwe hyekwe wueir meykyay mon sa sehe nwaksu oknana ha nok, hye lokin kwor okrue.” \p Jisas hiy mesopok, “Hai, wueir-yiaup-uwr, hiykwe penkin lon a? \v 16 Hiykwe le nok, uwr seme lokin kwormakwor nok, wain-wueir se uwr har me ma-sahre me-kow ok.” \p Uwrsa hom owhnan-ok sokwe lonuayk menkin, homkwe sa senkin seme me, “Wueir-yiaup-uwr hiykwe senkin liy lon ley.” \p \v 17 Sawk Jisas hiykwe hme lira nok, me, “Hai, ok kamon, God so mamey mon ma lwak ko meykyar hane kwa mekow, ok senkin ma me, \q1 ‘Mein, a meio uwr hom ma me-puar hokwe, ipey-ar po lousne, a se hiymon kraipakrai ey.’ \rq Sng 118:22\rq* \m \v 18 Unsaney mein sohok ko eir mon posokwaw kuayk-sakuayk e, hyekwe kusamaun yay ey. Seyr mein sohok uwr pohiy so eir mon maka-kuayk e, mein sokukwe hye maka-kuayk oun soksok kekie ey.” \x * \xo 20:18 \xt Ais 8:14-15\x* \p \v 19 Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, pris karmay o, homkwe Jisas se enekwei sohiy nonaw nekie e mon liok. Homkwe seyr nonkway, owhnan-ok somokwe Jisas hiykwe hme lohruw-a memeir. Homkwe sawk uwrsa popua hay ma lwak seme nak-hok, hyekwe sawk nekie pa sehe lwak. \s1 Takis nakway ey se ma mesopok hiy non \r (Mat 22:15-22; Mak 12:13-17) \p \v 20 Sa Juda homkwe Jisas se nuw-ira nekie nekie popriy nonaw lwak. Sa homkwe uwr har me Jisas so owh mon me-ha, hye nion non-anio waw-waw onuayk e, ki-wayh me hieyn. Homkwe Jisas se mesopok non seme mon noweyn ir, hom Jisas hiy ok-piap-ok kamon me se Rom mo Gavman mo iha mon kow e. \x * \xo 20:20 \xt Luk 11:54\x* \v 21 Okrei-uwr somokwe Jisas so owh mon le nok, me, “Hiymon sorasor-uwr, hromkwe nonkway, ok hwon ma lohruw-a o, hwon ma hiy-me-sorasor o, ok-arar. Seyr hunkwe uwrsa uru non o, uru lopa o, seme liyliy-aw lira mesor anon anon, seyr God so uron ko me-aw hiymon sorasor. \v 22 Hunkwe hreme kwa mekow, Sisar se takis nakway yor kokwe hromo sow hokwe ipan lon o? Hmey, hromkwe hme nakway e, lwak e?” \p \v 23 Sawk Jisas hiykwe hmo okrei yor sokukwe papo nonkway. Hiykwe sa hme senkin me, \v 24 “Homkwe silva imon hane kwa kow, ha lira ley. Hai, uwr ine-kasaw ohiy o, uru o, poso mo?” \p \v 25 Hom Jisas se lonuayk me, “Sisar so.” \p Jisas hiy me, “Sisar se kokwe omeme Sisar so ma lwak me kwa kow, seyr God se kokwe omeme God so ma lwak me kwa kow.” \p \v 26 Uwr, hyo ok me ma nakrok sue onuayk somokwe, homkwe hiy ok irweyk eyn me lohruw-a se lonuayk pa, uwrsa mo inour mon kokwe. Homkwe ok, Jisas hiy ma lonuayk me ke preiryay, sa ok lopa seme nuw-wak. \s1 Uwr ma lokrue ha homkwe liy ma-loksian o? \r (Mat 22:23-33; Mak 12:18-27) \p \v 27 Sei, Sadyusi, senkin ma me, uwrsa ma lokrue homkwe ma-loksian lopa, hom Jisas so owh mon le nok, mesopok, \v 28 “Hiymon sorasor uwr ara, Moses hiykwe hremekwe senkin mey kow, ‘Uwr prueyn hiykwe hyo sah ke ney lopa lokrue okriy hain ankin, hyo nay-ih hiykwe sa-win sokwe kwa ma-huon. Sa nay-ih hiykwe ney kekie ankin, ney somokwe oryay-ih ma lokrue so ney ok me.’ \rq Kis 25:5\rq* \m \v 29 Paraw kokwe, uwr eynay orhey non mokwe, iha sirom mu nareysyar non, senkin lwak. Peyr sa kokwe oryay-ih hiykiaw huon pie. Sa hiykwe ney lopa lokrue. \v 30 Hyo sa-win sokukwe sawk hyo nay-ih arian prueyn sohiy ma-sahre huon kok. Hiykwe seyr ney lopa lokrue. \v 31 Sei, nay-ih hyo meyki ko hiy sa-win sokwe ma-huon, sawk ney lopa lokrue. Sei, nay-ih sohiy so meyki ko hoke ma-huon, senkin-awaw, uwr eynay iha sirom mu nareysyar non somokwe sa sokwe-aw ney lopa nuw-huon okrue-sa-okrue. \v 32 Pariawey-ar kokwe sa hok lokrue. \v 33 Hai, uwrsa ma lokrue ha, hom su ma-loksian wayr ankin, sa sokukwe poso sa lwak ey ko? Uwr eynay iha sirom mu nareysyar somokwe hoke-aw nuw-huon.” \p \v 34 Sawk Jisas hiykwe hmekwe senkin makiy-sahre mekow, “Uwrsa enekwei pokon enkin ko homkwe, sa senaw huon. \v 35 Sawk uwrsa ma lokrue ha, God hiy yaprue ma lira hom su ma-loksian wayr ankin, God so enekwei iwon sok, homkwe sa liy ma-huon ley. \v 36 Uwrsa somokwe ensel me hieyn lwak ey, liy ma-lokrue ley. Homkwe sawk God so ney-ar lwak ey, payhokuaw God hiykwe hmekwe po ma-me-sian. \v 37 Moses so ok kokwe hremekwe senkin mesair kow, God hiykwe uwrsa ma lokrue ha me liy ma-me sian. Moses hiy now sapa-pru non, ya ma loum se ohriar ma ley hokwe, God hiykwe penkin me so? Hiykwe Moses se senkin mekow, ‘Hakwe Abraham so God, seyr Aisak so God, seyr Jekop so God.’ \rq Kis 3:6\rq* \m \v 38 Ok somokwe hremekwe senkin mesair kow, God hiykwe lokrue mo God korey. Hiykwe seyr inaw ma lwayr mo God. Payhokuaw, God so nene mon kokwe uwrsa ma lokrue ha mokwe, su lwayr.” \p \v 39 Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr har hom Jisas so ok seme lonuayk menkin, homkwe sawk hye senkin mekow, “Hiymon sorasor uwr ara, hno ok somokwe, yaprue-ar.” \v 40 Wo, unsaney prueyn Jisas se pase ma-mesopok e, payhokuaw, homkwe Jisas se mesopok ey se nak-hok. \s1 Krais hiykwe posokwaw so? \r (Mat 22:41-46; Mak 12:35-37) \p \v 41 Jisas hiykwe uwrsa me senkin mesopok, “Hai, sow ke hiymon sorasor uwr homkwe senkin panoke me o, Krais hiykwe Devit so ney-nona? \v 42 Yayh ko mamey kokwe Devit hiykiaw kokwe senkin me, \q1 ‘Hakamay hiykwe hano Hakamay se senkin me: Hano sayar mon kiy-iwak, \q1 \v 43 peyr ha hno awia me hno sune ouon mon yay sowkriy kow sehe.’ \rq Sng 110:1\rq* \m \v 44 Devit hiykiaw kokwe hye kokwe, ‘Hakamay’ ok me. Hai, senkin lwak ankin, Krais hiykwe Devit so ney-nona penkin lwak a?” \s1 Sow me nonkway uwr homkwe yor piap-araw me mon wayr \r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 11:37-54) \p \v 45 Jisas hiykwe ok har mokwe hyo ki-wayh me lohruw-a kow, uwrsa kraiar mo inour mon. \v 46 “Homkwe Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr me kwa nak-ehei ehei. Hmo uron ipey-ar mokwe hmo owh ko meipey hay me lie nak-anio sayok. Homkwe maket mon seme ley, uwrsa homkwe hme yaprue lira nan me-ihey e. Homkwe seyr Juda mo hokruw a hokwe, oyop ipey-ar mon seyn saw-akre akre iwak sir. Ayay hokruw a enekwei seyn, homkwe seyr oyop ihey-ar mon liwak sir pie. \v 47 Homkwe seyr sa-win mo mein-owon me senaw me-loior okin posapos nomun. Sa sa-win homkwe hmo a mon yaprue liwak sir pa seme lwak. Seyr homkwe God se mesopok mokwe, homkwe woki-ok nonaw puraw-aw mesopok meiamei kok. Sawk hmo yor senkin ma lon somokwe, omok kokwe God hiykwe hmekwe aw-mar ipey-ar nuw-ohre ey.” \c 21 \s1 Sa-win prueyn hok mein-owon God se ma kow hok non \r (Mak 12:41-44) \p \v 1 Jisas hiykwe sa sehe ka-ira, uwr omeme kraiar non homkwe mein-owon mokwe, bokis, God so a pekney-weys mon ma lwak mon kawk kreik kow. \v 2 Seyr enekwei sohokwe, Jisas hiykwe sa-win prueyn omeme lopa ke nak-ira. Hokwe seyr mein-owon nopre ireys-aw ke kor-kawk kow. \v 3 Jisas hiy sa senkin kiy-mekow, “Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, sa-win omeme lopa okukwe omeme kraiar-ar kawk kow, uwrsa har lowpwarowp mo eir mon. \x * \xo 21:3 \xt 2 Ko 8:12\x* \v 4 Uwrsa kraiar homkwe hom meinowon kraiar non ma nak-wak me kow. Sawk sa-win omeme lopa sokukwe, meinowon lowpwarowp hoke ma hiy-mon ey somokwe papo kiy-nuw-kawk kow lowpway.” \s1 Jisas hiykwe God so a pekney-weys se omok mon piap-ay ey se lohruw-a \r (Mat 24:1-2; Mak 13:1-2) \p \v 5 Jisas so ki-wayh har homkwe God so a pekney-weys se yaprue nuw-ira me, “Ama, God so a pekney-weys sohokwe mein yaprue ihey-ar non po huwhay, seyr uwrsa mo maym ihey-ar God se ma kow serey ma lwak mokwe yaprue-ar nuw-nak-ira.” Sawk Jisas hiykwe hmekwe senkin me, \v 6 “Okar, sawk omeme lowpwarowp hom ma kiy-ira somokwe, enekwei ya le a, a sohiy so mein kamon hiykwe hyo yop mon liy ma-lwak ley. Mein lowpwarowp somokwe ya kyor-inon say ha a.” \x * \xo 21:6 \xt Luk 19:44\x* \s1 Yor poya-poya piap-araw mokwe ya lousne a \r (Mat 24:3-14; Mak 13:3-13) \p \v 7 Jisas so ki-wayh hom mesopok, “Hai, hiymon sorasor uwr ara, weynpaweyn somokwe pohiy sok lousne ey mo? Hai, meir penkin hom lousne ey mo, hreme senkin mesair kow ey hokwe, enekwei weynpaweyn senkin hom lousne ey hokwe po kiy-e?” \p \v 8 Sawk hiykwe hme senkin mekow, “Homkwe iray iray non kwa lwak, hme uwr prueyn hiy senaw me-loior kow. Payhokuaw, uwr kraiar homkwe hano uru non ya le a. Homkwe senkin me ey, ‘Hakwe mo uwr sohiy non,’ seyr, ‘Enekwei-ar hokwe mo ehe, pa kiy-ousne.’ Sawk homkwe hmo ok mo meyki peie pyay o. \v 9 Homkwe aw lono ok o, gavman me mon piapay ok o, seme lonuayk ankin, homkwe peie hok o. Weynpaweyn somokwe mo lousne ey, sawk enekwei pariawey-ar hokwe peyr lwak se.” \p \v 10 Jisas hiy makiy-mekow, “Kipay kamon hiykwe kipay kamon se nion non-ono ey. Yier kamon hiykwe yier kamon se nion non-ono ey. \v 11 Ki serey serey mon kokwe, kina piap-araw le ey, seyr siowp lokrue ey. Seyr peik aiopey hay senkin senkin hom nak-wanohyay ey. Seyr meir piap-araw senkin senkin nonkumey ko mokwe ya nak-ira a. \p \v 12 Sawk yor sohom lousne pie lopa peyr hme nekie nok, yor piap-araw non mon yorpayor. Seyr Juda mo hokruw-a mon hiy-ey nok, hme lomniy mamniy ok. Sa kalabus-a mon lok swakreik ey. Hmekwe seyr hane hokuaw king o, gavman-uwr, sohom mo inour mon me-sasay nakrok ey. \v 13 Enekwei sohokwe hmo enekwei-ar, hano ok-ihey ke mesor kumey kow ey hiy non. \v 14 Seyr hme kot mon nekie nok hiy-ey ankin, homkwe ok, hom me ey me peie lowk kworpakwor kawk koruay o. \x * \xo 21:14 \xt Luk 12:11-12\x* \v 15 Payhokuaw, hakwe hme ok o, mawkhow ihey-ar o, seme kow ey. Sa hmo awia-pow homkwe ok hom ma me seme liy lour seipasei akre akre ley. \x * \xo 21:15 \xt Ap 6:10\x* \v 16 Hmo aio-ipey o, hmo uwr eynay o, hmo nioh siraw-aw o, hmo wayh-om o, hmo iha mon kow ey. Sa hmo har me lokin kwormakwor okrue ey. \x * \xo 21:16 \xt Mat 10:21-22\x* \v 17 Hme kokwe uwrsa lowpwarowp homkwe hane hokuaw awnie awnie-aw lira ey. \v 18 Sawk hmo makwey-ohne kamon ney nopre hokwe liy lira po ha ley. \v 19 Homkwe nuw-nakrok kraipakrai nonaw lwak ankin, homkwe su lwayr yor ke lonok ey.” \s1 Jerusalem hokwe ya mon piap-ay a \r (Mat 24:15-21; Mak 13:14-19) \p \v 20 Jisas hiykwe senkin makiynak-me kow, “Enekwei aw-uwr kraiar hom Jerusalem se le oksaunkeyn ankin, suw homkwe senkin kwa kiy-nonkway, Jerusalem se kokwe pa kiy-mon piap-ay ohriar lwak. \v 21 Enekwei sohiy lousne ankin, uwrsa Judia mo kipay mon ma lwayr somokwe mnuw mon kwa hakan ie. Seyr uwrsa Jerusalem mon ma lwayr homkwe kwa saw-okriy hain. Seyr uwrsa hmo wueir-om mon ma lwayr homkwe, Jerusalem mon peie ma-lyawriy o. \v 22 Payhokuaw, enekwei sohokwe God so aw-mar enekwei aiopey hay hiy non, ok, paraw mamey porih mon ma meyamey me meio ousne hrahra ha e. \x * \xo 21:22 \xt Jer 5:29; 46:10; Hos 9:7\x* \v 23 Enekwei somokwe sa ney swaw non o, sa, ney mu la ey o, hmekwe piap-araw-ar nuw-wak ey. Low aiopey hay o, God so aw-mar o, homkwe uwrsa erey ma lwayr me nak-swakuwmay mu ey. \v 24 Har mokwe yeik non lo say ey. Har mokwe huonokyaw nok, sa kipay irweyk irweyk mo kalabus-a mon hiy-ey okriy-yay ey. Sawk Jerusalem hokwe uwrkayn irweyk mo sune ouon mon lwak ey, hom pror ku kekie ey, senkin-awaw, uwrkayn irweyk mo enekwei hiy ley lowpway sehe.” \x * \xo 21:24 \xt Sng 79:1; MHO 11:2\x* \s1 Uwrsa mo Ney hiy ma-le ey hiy non \r (Mat 24:29-31; Mak 13:24-27) \p \v 25 Jisas hiykwe seyr senkin manak-me, “Enekwei sohiy non kokwe ey o, yeyn o, napuar o, homkwe irweyk eyn lousne ey. Uwrsa yier lowpwarowp ko homkwe nuw-hok krwepakrwe ey, seyr hu lohuwn enekwei o, hu-par oksa o, seme nak-hok preiryay ey. \x * \xo 21:25 \xt Ais 13:10; Ese 32:7; Jol 2:31\x* \v 26 Uwrsa kraiar homkwe yor, ki mon ma lousne ey seme lira naruok ankin, homkwe hok kowkow makuayk sakuayk ey. Payhokuaw, enekwei sohiy non kokwe nonkumey so ompay krai non mokwe seyr nuw-mon wei-a-wei ey. \v 27 Enekwei sohiy non kokwe, homkwe Uwrsa mo Ney hiy uwr seirpey, panpaniowni non ma lwak se waw mon laynak-aye se lira huon ey. \x * \xo 21:27 \xt Dan 7:13; Mat 26:64; MHO 1:7\x* \v 28 Enekwei weynpaweyn sohom lousne ankin, homkwe nakrok kraipakrai nok, hmo makwey me ar-nonwey ha. Payhokuaw, enekwei God hiy hme ma huonokyaw prosue ey mokwe, pa ohriar.” \s1 Now fik se kwa lira nonkway \r (Mat 24:32-35; Mak 13:28-31) \p \v 29 Jisas hiykwe hmekwe owhnan-ok kamon senkin mekow, “Homkwe now fik o, now har o, seme kwa lira nonkway. \v 30 Now sohom mo ma hom kowp-kowp ousne-sa-ousne pie ankin, homkwe senkin nonkway, sohokwe ay leip enekwei ohriar. \v 31 Seyr liyliy-aw eyn lwak, hom weynpaweyn senkin hom lousne me lira ankin, homkwe senkin nonkway ey, God so Wayr-hre-yier so enekwei hokwe pa ohriar kiynuw-wak. \p \v 32 Hakwe hme okar kiy-mekow, weynpaweyn somokwe uwrsa enekwei enkin ma kiy-wayr hom lokrue lowpway lopa non lousne ey. \v 33 Nonkumey o, ki o, ya lira por ha a, sawk hano ok kokwe senkin-aw lwak peyow peyow ey.” \s1 Ki-wayh homkwe kwa nak-ehei ehei \p \v 34 Jisas hiykwe ki-wayh me senkin ma-me, “Homkwe kwa nak-ehei ehei, sawk ompreir kawk yor o, hu kraiar lowswa lawk-lawk yor o, yor ki ko me nanpanan kworpakwor kawk yor o, somokwe hme mon low-a-low lak. Seyr hom Hakamay so ma-le enekwei se naw-pway ke hieyn lira huon lak. \v 35 Payhokuaw, Hakamay so le enekwei hokwe, uwrsa lowpwarowp mo hom kipay perey lwak e, mo hmo owh mon lousne ey. \v 36 Homkwe enekwei, enekwei iray-iray nonaw lwak nok, God se mesopok, sa weynpaweyn, arakwon ha ma me-kumay kow somokwe hme mon piapay lopa ka lwak. Seyr hom Uwrsa mo Ney so le enekwei sok hyo inour mon hok lopa nakrok ey hokwe.” \p \v 37 Jisas hiykwe enekwei poya-poya mokwe God so a pekney-weys mon hiy-mon sorasor, uwrsa mokwe. Sawk arawh hokwe hiykwe mnuw Oliv mon lie wayr nayr. \v 38 Uwrsa poya-poya homkwe senkin lon, leisnon-ar nuw-oksian sasian nerie nok, hyo ok me lonuayk e ley, God so a pekney-weys mon. \c 22 \s1 Jisas se ouon-aw lokin kwor e ma lonsan hom non \r (Mat 26:1-5,14-16; Mak 14:1-2,10-11; Jon 11:45-53) \p \v 1 Juda mo hokruw enekwei aiopey hay ihey mo naw, yis lopa me la ey hokwe, pa ohriar lwak. Enekwei sohokwe Pasova ok me. \v 2 Pris karmay o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, homkwe uwrsa me hok, sa homkwe yerki Jisas se ouon-aw lokin kwor ey se sehe pawk. \v 3 Sei, Satan hiy Judas, Iskariot ok ma me, so uron mon kiynuw-yawriy. Hiykwe ki-wayh iha seys mu nareys-ar sohom mo uwr prueyn hiy non. \v 4 Judas Iskariot hiykwe ley nok, pris karmay o, God so a pekney-weys se hiy-wayr sosor uwr o, hme nion non-ohruw-a, yerki, hiy Jisas se hmo iha mon kow ey se. \v 5 Uwr somokwe hyo ok ke lonuayk menkin, homkwe kar ley. Sa homkwe hye mein-owon non nakway e me-loray. \v 6 Judas hiykwe hmo ok me uron kamon-aw non-wak. Sa hiykwe enekwei hiy yaprue ma lira, Jisas se hmo iha mon kow ey se lwak ira kraipakrai. \s1 Jisas so ki-wayh prueysyar hohkwe Pasova-ayay ley unay-a koruay \r (Mat 26:17-25; Mak 14:12-21; Jon 13:21-30) \p \v 7 Enekwei aiopey hay ihey mo naw, yis lopa me la ey, hiy pa lousne. Enekwei sohokwe sipsip-ney, Pasova enekwei so la ey me lokin kwor ey hiy non. \x * \xo 22:7 \xt Kis 12:1-27\x* \v 8 Jisas hiy Pita, Jon leys se me-ha nok, kiy-nak-me-sorasor kow ha, “Hohkwe ley nok, Pasova-ayay hrom la ey me kwa lunay-a koruay.” \p \v 9 Hoh hye mesopok, “Hai, hunkwe hror perey lunay-a koruay e mon o?” \p \v 10 Hiy lonuayk me, “Hoh taun mon lyawriy nonaw, uwr prueyn, yiawk aiopey hay hu non se ma nak-way nakey hiykwe hehe lonyay ey. Hohkwe hye pyay ha nok, a hiy ma lyawriy serey non-yawriy. \v 11 Hohkwe a-yiaup-uwr sohokwe senkin kwa mekow, ‘Hiymon sorasor uwr hiykwe hne senkin mesopok, ampok ha hano ki-wayh me nion Pasova-ayay me non-iwak sir a ey hokwe, poho?’ \v 12 Sa hiykwe hehekwe ampok aiopey hay eir mon ma lwak se mesair kow ey. Ampok sohokwe po lonhan onhan koruay, seyr po huwhay koruay. Hohkwe ayay serey kwa lunay-a kekie sowkriy.” \p \v 13 Hoh non-ey nok, lira, omeme lowpwarowp mokwe, Jisas hiy ma mekow ha senkin lwak. Hohkwe sa ayay mokwe a serey sehe non-unay-a koruay. \s1 Ayay, Hakamay so owhi o, nioh o, seme ma memeir hom non \r (Mat 26:26-30; Mak 14:22-26; 1 Ko 11:23-25) \p \v 14 Ay la enekwei lwak menkin, Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe tebol mon liwak sir. \v 15 Jisas hiy hyo ki-wayh me kiy-me, “Hano uron ipey-ar hokwe senkin nuw-wak, ha aw nak-ok lopa non kokwe, hakwe peyr Pasova-ayay eme hme nion non-a e nuw-mon. \v 16 Hakwe hme senkin mekow, hakwe ayay omokwe liy ma-la ley, ayay sohom mo meyk-ar hok God so Wayr-hre-yier mon lousne hra-hra ha sehe.” \p \v 17 Sei, Jisas hiykwe yiawk wain-hu non se nakway nok, God se nak-me-ihey nok, senkin kiy-nak-me, “Homkwe wain-hu ehe nakway nok, homkiaw-ayay nakway owndiy owswa. \v 18 Hakwe hme senkin kiy-mekow, hakwe wain-hu ohokwe liy ma-lowswa ley, God so Wayr-hre-yier hiy le sehe.” \p \v 19 Sei, hiykwe ihey mo naw imon lonok nok, God se manak-me-ihey nok, kamane nok, hyo ki-wayh me lowndiy. Hiy hme kiynak-me, “Okukwe hano owhi, hme ma kow hok non. Hane ma-nanpanan ey hokwe, homkwe yor sokukwe senkin-awaw kwa meio wayr-wayr.” \p \v 20 Hom ihey mo naw ke la lowpway menkin, hiykwe liy-liy-aw ma-lon, wain-hu se nakway nok, me, “Yiawk ohokwe God so sokior-ok iwon, hano nioh non ma me-sakon kawk hok non. Nioh sohokwe hme hokuaw ma swanon sow kow hiy non. \v 21 Sawk kwa lira, uwr hane ma wei kow hiykwe, ehe, hane nion tebol mon kiy-non-wak. \x * \xo 22:21 \xt Sng 41:9; Jon 13:21-22\x* \v 22 Uwrsa mo Ney hiykwe ya lokrue a, God hiykiaw ma me-sakon kawk senkin. Sawk uwr hye ma wei kow hiykwe piap lwak ey.” \v 23 Sei, hyo ki-wayh homkwe sa pau homkiaw-ayay-aw kiy-mesopok sopok, yor sokukwe ya hmo prueyn pohiy nuw-meio a-ney. \s1 Uwr peyrmawk liarok uwr posokwaw lwak ey so? \p \v 24 Seyr homkwe hmo prueyn peyrmawk liarok uwr posokwaw lwak e, seme lon-seyrpaseyr ohruw-a. \v 25 Jisas hiy hme kiy-me, “Haiden mo king homkwe hmo uwrsa mo eir mon lwak, seyr makwey-uwr, uwrsa me hmo hiy-wayr krai me ma mesair kow homkwe homkiaw-ayay ‘Uwrsa mo wayh’ ok me. \x * \xo 22:25 \xt Mat 20:25-27; Mak 10:42-45\x* \v 26 Sawk homkwe senkin peie lwak o. Hmo prueyn seirpey-ar ma lwak hiykwe peyr nay-ih ineyr se hieyn kwa lwak. Seyr hmo prueyn hiy-wayr kraiay ey hiykwe peyr mey-uwr se hieyn kwa lwak. \x * \xo 22:26 \xt Mat 23:11; Mak 9:35\x* \v 27 Hai, uwr peyrmawk ma liarok hokwe pohiy non so? Uwr, ayay ma liwak-a hiy pak, uwr, ayay, hye ma morue hiy non pak? Uwr peyrmawk ma liarok hokwe, uwr ayay ma liwak-a sohiy non. Sawk hakwe hmo ompok mon kokwe uwr, ayay ma morue se hieyn kiy-wak. \x * \xo 22:27 \xt Jon 13:12-15\x* \v 28 Leykawn lowpwarowp hano mon ma lousne mokwe, homkwe hane nion siraw non-wak. \v 29 Sa hano Aio hiy hane uru, hiy-wayr kraiay ey se po kow, hakwe seyr hme uru liy-liy-aw sehe kow ey. \v 30 Homkwe ayay o, hu o, hano tebol mon liwak sir a ey, hano Wayr-hre-yier mon. Homkwe sia-king mon liwak sir ey, Israel mo uwrku iha seys me lira mesor anon anon ey hokwe.” \x * \xo 22:30 \xt Mat 19:28\x* \s1 Pita hiy Jisas se nonkway lopa-ok ma me hiy non \r (Mat 26:31-35; Mak 14:27-31; Jon 18:36-38) \p \v 31 Sa Jisas hiykwe senkin me, “Saimon, Saimon, kwa lonuayk. Satan hiykwe po mesopok, hme lowpwarowp mon ir ey hokwe, wit-i mo nam me hieyn mon-say ey. \v 32 Saimon, hakwe hne God se papo hiy-mesopok, hno nan kiykiy-ay yor hok makuayk lopa lwak ey hokwe. Sawk hwon ma-kankoum ne ankin, hunkwe hno wayh me kwa hiy-mon kraipakrai.” \x * \xo 22:32 \xt Jon 17:15\x* \p \v 33 Pita hiy lonuayk me, “Hakamay, hakwe hne nion kalabus-a mon liy non-ey, seyr hne nion liy non-okrue.” \p \v 34 Sa Jisas hiy kiy-me, “Pita, hakwe hne senkin mekow, pokon arawh kokwe, kakaruk hiy me lopa non kokwe, hunkwe enekwei krompri hane nonkway-lopa-ok senkin me ey.” \s1 Jisas hiy mekow, weynpaweyn piap-araw ki-wayh mo owh mon lousne ey \p \v 35 Sei, Jisas hiy hyo ki-wayh me kiy-mesopok, “Enekwei, ha hme owk-neyp o, meyki-owk o, sune-ohi o, sohom lopa ma me-ha, homkwe omeme kamon ohna pankaw lwak?” \p Hom lonuayk me, “Korey.” \x * \xo 22:35 \xt Luk 9:3; 10:4\x* \p \v 36 Hiykwe hme me, “Sawk pokon enkin kokwe, uwr prueyn owk-neyp non posokwaw lwak e, meyki-owk non posokwaw lwak e, kwa huor nok. Seyr aw-seik lopa posokwaw lwak e, hiykwe hyo saket ke isay nakway nok, aw-seik nakway. \v 37 Hakwe hme senkin mekow, God so mamey senkin ma me, ‘Uwrsa homkwe hyekwe uwr piap-araw me nion nak-sor peykyay’, ok sokukwe hano mon ok-ar lousne hrahra ha ey, payhokuaw ok hane ma mey mokwe, pau ok-ar kiy-ousne sa-ousne.” \rq Ais 53:12\rq* \p \v 38 Ki-wayh hom me, “Hakamay, hwon seyn lira, aw-seik pireys-ar kokwe, okwe.” \p Hiy lonuayk me, “Ok somokwe sopiaw.” \s1 Jisas hiykwe God se mnuw Oliv mon ley mesopok \r (Mat 26:36-46; Mak 14:32-42) \p \v 39 Jisas hiy Jerusalem se lokriy hain nok, ley, mnuw Oliv mon. Hyo yor sokukwe mo senkinaw-aw lon. Seyr hyo ki-wayh homkwe hye pyay ha. \v 40 Hiy yier serey hiy-ousne menkin, hme kiy-me, “Homkwe God se sehe mesopok e, sa homkwe leykawn mon makuayk sa-kuayk pa ka lwak.” \v 41 Hiykwe hme serey lokriy hain nok, sa mein se ma ka-sasow ha, meiaw eyn senkin kakor-ey popor nok, pamuow kampueys nok, mesopok, \v 42 “Aio, hno uron ko lwak ankin, hunkwe aw nak-ok yiawk hano mon ma lwak ehe kwa lonok nakey. Sawk hunkwe hano uron ko so meyki peie pyay o. Hunkwe hno uron ko so meyki kwa pyay.” \v 43 Sa ensel prueyn nonkumey ko hiy laye nok, hye hiy-mon kraipakrai. \v 44 Jisas hiykwe uron nuw-kuw kworpakwor kawk, hyo owh hiy low ma nuw-hei se. Sa hiykwe God se aiopey hay sehe nuw-mesopok. Hyo kruayk mokwe nioh me hieyn ki mon eysay eysay. \p \v 45 Hiy mesopok lowpway nok, ma-ley, hyo ki-wayh mo owh mon. Hiy sa hom anwaw lwon sowkway me ka-ira ne. Payhokuaw, homkwe uron nuw-kuw kworpakwor kreik. \v 46 Hiy hme me, “Hai, homkwe anwaw panoke war-won o? Homkwe loksian-sasian mesopok e, God se, sa homkwe leykawn mon makuayk sakuayk lopa ka lwak.” \s1 Jisas se aw-uwr hom ma nekie hiy non \p \v 47 Jisas hiy ok lohruw-a nonaw, sa uwr orhey non hom le. Judas, ki-wayh mo prueyn hiykiaw peyr. Hiykwe sa Jisas se way neyr-a-neyr e le. \v 48 Sawk Jisas hiy kiy-mesopok, “Judas, hmey, hunkwe Uwrsa mo Ney se kokwe nak-way neyr-a-neyr non uwr piap-araw mo iha mon kow ey so?” \p \v 49 Jisas so ki-wayh hom weynpaweyn penkin hom lousne ey se lira menkin, homkwe hye mesopok, “Hakamay, hromkwe hromo aw-seik non liy lono o?” \v 50 Sa hmo uwr prueyn hiykwe Pris Makwey-uwr so mey-uwr so nweyk ke lokian pru sow. \p \v 51 Sawk Jisas hiy lonuayk me, “Weynpaweyn sokukwe sopiaw.” Sa hiykwe uwr sohiy so nweyk ke sapou mon popriy kow. \p \v 52 Sa Jisas hiykwe pris karmay o, God so a pekney-weys se hiy-wayr sosor uwr o, Juda mo hakamay o, hye nekie e ma le-nene seme kiy-me, “Hmey, hakwe sow me kamaun sow uwr so, hom hane aw-seik o, aw-now o, sohom non ma nake ohokwe? \v 53 Eypok lowpwarowp mokwe hakwe mo hme nion God so a pekney-weys mon non-wak, sa homkwe hane pase nekie e. Sawk aua ohokwe, hmo; eym-nawp so krai hiy ma hiy-wayr ohokwe.” \s1 Pita hiy Jisas se nonkway lopa ok ma me hiy non \r (Mat 26:57-58,69-75; Mak 14:53-72; Jon 18:12-27) \p \v 54 Homkwe Jisas se nekie nok, hiy-ey, sa Pris Makwey-uwr so a mon hiy-yawriy. Pita hiykwe mei-aw mei-aw lonsu ney. \x * \xo 22:54 \xt Sng 31:11\x* \v 55 Ya kamon kokwe a-yier ompok mon lunay, sa Pita hiykwe unsaney serey ma kikrweik awndiy me nion non-wakiawkeyn. \v 56 Mey-sa prueyn hokwe sa Pita hiy ya mon wakiawkeyn se lira. Hokwe hye nuw-ira kraipakrai nok, kiynuw-me, “Uwr ohokwe, Jisas se nion ma non-wak hiy non.” \p \v 57 Sawk Pita hiykwe nak-meyamey, “Akwa, hakwe uwr sohokwe nonkway lwak pey.” \p \v 58 Kiykor-wak popor ha menkin, sa uwr prueyn hiy hye lira nok, me, “Hwon seyn, hunkwe hmo prueyn.” \p Pita hiy lonuayk me, “Ara, ha korey.” \p \v 59 Aua kamon ley lowpway menkin, uwr prueyn hiy hye ma-me, “Me kama, uwr ohokwe mo hye nion non-wak, payhokuaw, hiykwe Galili-uwr.” \p \v 60 Sawk Pita hiy lonuayk me, “Ara, hakwe ok hwon ma lohruw-a somokwe nonkway lwak pey.” Hiy senkin me nonaw, kakaruk hiy pa ok kiynuw-me. \v 61 Hakamay hiy swahre nok, Pita se nuw-ira. Pita hiykwe sa ok Jisas hye ma lohruw-a kow me ma-nanpanan. Jisas hiykwe Pita se kokwe senkin mekow. “Pokon arawh kokwe kakaruk hiy ok me lopa non kokwe, hunkwe enekwei krompri hane nonkway-lopa-ok senkin me ey.” \v 62 Pita hiykwe sa ki apau mon ley nok, eheyr aiopey hay nuw-yuk. \s1 Jisas se ma lourde omniy mamniy hiy non \r (Mat 26:67-68; Mak 14:65) \p \v 63 Uwr, Jisas se ma liarok ira kraipakrai homkwe, hye lourde nok, nak-omniy. \v 64 Homkwe Jisas so nene me nak-ok sapeykyay kopyo nok, nak-mesopok, “Hne posokwaw lomniy so? Hunkwe profet-ok kwa me.” \v 65 Seyr homkwe hye ok piap-ok kraiar senkin nak-me. \s1 Jisas se kokwe Juda mo kaunsil mo inour mon hiy-ey \r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Jon 18:19-24) \p \v 66 Enekwei ey hiy ka-kaie nerie menkin, Juda mo kaunsil homkwe suhway-aw senkin nuw-hokruw, pris karmay o, sow ke hiymon-sorasor uwr o. Sa Jisas se kokwe hmo inour mon sehe hiy-ey. \v 67 Hom Jisas se mesopok, “Hunkwe Krais lwak ankin, hreme kwa mekow.” \p Hiy lonuayk me, “Ha hme mekow ankin, homkwe hano ok me liy nanpanan kiykiy-ay ley. \x * \xo 22:67 \xt Jon 3:12\x* \v 68 Sa ha hme mesopok ankin, homkwe liy lonuayk me ley. \v 69 Sawk pokon enekwei ohiy o, yaw o, senkin-awaw, Uwrsa mo Ney hiykwe God Seirpey-ar so iha sayar mon liwak ey.” \x * \xo 22:69 \xt Ap 7:56\x* \p \v 70 Uwr lowpwarowp sohom me, “Hmey, hunkwe God so Ney so?” \p Hiy hme lonuayk me, “Mo sehe, homkiaw ma kiy-me se.” \p \v 71 Sei, hom me, “Hromkwe uwr har mo woki-ok mokwe sankaw liy ma-lonuayk ley. Hromkwe ok, hiy ma me mokwe, hromkiaw po kiy-onuayk.” \c 23 \s1 Jisas se Pailat so owh mon ma hiy-ey hiy non \r (Mat 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Sei, uwr lowpwarowp serey ma hokruw homkwe loksian nok, Jisas se hiy-ey, Rom mo hakamay Pailat so owh mon. \v 2 Serey kokwe hom pau, Jisas se uron-saw-ok kiy-nuw-ohruw-a, “Hromkwe uwr ohokwe hromo uwrsa me piap eyn hiy-anok anok se lira. Hiykwe hme senkin mekow, homkwe Sisar se takis peie nakway o, seyr hiykwe hiykiaw-ayay senkin me, hiykwe Krais, king ma lwak hiy non.” \p \v 3 Pailat hiy hye kiy-mesopok. “Hunkwe Juda mo king so?” \p Jisas hiy kiy-onuayk me, “Mo sehe, hwon po kiy-me.” \p \v 4 Pailat hiy pris karmay o, uwrsa poya-poya serey ma lwak sohom o, hme kiy-mekow, “Ama, uwr ohokwe yor piap kamon lopa, hye heyn-non-ok me ey hokwe.” \p \v 5 Sawk homkwe ipey-ar senkin nuw-me kraiay, “Hiykwe uwrsa Judia ko kipay lowpwarowp ko mo uron me hyo hiymon sorasor-ok nonaw lono e me sian-sasian. Hiykwe Galili mon meio pie, sa senkinaw meio ne, kipay ehe om-nak-our sapeykyay.” \s1 Jisas se kokwe Herot so inour mon hiy-ey \p \v 6 Pailat hiy ok seme lonuayk menkin, hiy mesopok, “Hmey, uwr ohokwe Galili-uwr so?” \v 7 Hiy senkin lonuayk menkin, Jisas hiykwe kipay Herot hiy ma hiy-wayr ko, hiykwe sa hye Herot so mon sehe me-ha. Enekwei sohokwe, Herot hiykwe seyr Jerusalem mon lwak. \x * \xo 23:7 \xt Luk 3:1\x* \p \v 8 Herot hiykwe Jisas se lira menkin, hiykwe kar nuw-ey. Payhokuaw, enekwei meipey hay hokwe, hiykwe Jisas se lira e nuw-mon lokruok. Hiykwe mey, Jisas hiy ma meio mokwe po lonuayk, sa hiykwe Jisas hiy meir krai non me meio se lira e mon. \v 9 Sa Herot hiykwe Jisas se kraiar sehe nuw-mesopok sopok, sawk Jisas hiykwe ma-sahre onuayk me pa. \v 10 Sa pris karmay o, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, homkwe loksian ne nok, Jisas se uron-saw-ok krai non me nuw-ohruw-a. \v 11 Sei, Herot hiykiaw o, hyo aw-uwr o, hom Jisas se nuw-ourde, seyr nuw-nak-mon piap-ma-piap. Homkwe saket kamon king hiy ma lie ke hieyn ke nakie kow nok, hye Pailat so owh mon ma-nak-me-ha. \v 12 Paraw kokwe Herot, Pailat leys hohkwe awia-pow non-wak. Sawk eypok sohiy non kokwe hohkwe wayh-ar non-wak. \s1 Pailat hiykwe Jisas se now mon nak-okin pror-kawk sawan e me \r (Mat 27:15-26; Mak 15:6-15; Jon 18:38–19:16) \p \v 13 Pailat hiykwe pris karmay o, Juda mo hakamay o, uwrsa o, hme me-huonok nok, \v 14 hme kiy-me, “Homkwe Jisas se hano owh mon hiy-e, uwr, uwrsa me piap eyn ma hiy-anok anok se hieyn. Hmo inour mon kokwe, hakwe hye papo kiy-mesopok sopok ir, sa hakwe hyo mon kokwe heyn kamon hmo uron-saw-ok sohom mo liyliy-aw kokwe korey lirway pa. \v 15 Herot seyn, hiykwe hyekwe mo hromo owh mon sehe ma-me-ha. Hye lokin kwor ey hokwe, hiykwe heyn lopa. \v 16 Sa hakwe hye kokwe kwahnaw kiy-isay omniy nok, preisia ha ok.” \v 17 \f + \fr 23:17 \ft Grik mo mamey har homkwe ves 17 ke nak-mey: Pasova-enekwei lowpwarowp mokwe, Juda-uwrsa homkwe Pailat hiy kalabus-uwr prueyn se ma preisia kow ha e omponay.\f* \p \v 18 Wo, unsaney lowpwarowp homkwe sawk senkin nuw-okre me, “Jisas se lokin kwor e, sa hremekwe Barabas se kahror preisia kow ha e.” \v 19 (Barabas se kokwe kalabus mon sehe nak-okin sakawk, hiykwe Jerusalem mon uwrsa me aw mon wodna wodna ono, seyr hiykwe unsaney prueyn se lokin kwor.) \p \v 20 Pailat hiykwe Jisas se preisia ha e mon, sa hiykwe uwr-sa me seme makiy-onseyn mesopok. \v 21 Sawk homkwe senkin lokre me nonaw nuw-wak, “Now mon nak-kin pror kawk sawan e! Now mon nak-kin pror kawk sawan e.” \p \v 22 Hai, enekwei krompri se Pailat hiy hme ma-me, “Payhokuaw, so? Hiykwe yor piap-araw penkin ke kiy-mon so? Hye lokin kwor ey hokwe, hakwe heyn kamon kiy-irway pa. Sa hakwe hyekwe kwahnaw kiy-isay omniy nok, preisia ha ok.” \p \v 23 Sawk homkwe Jisas se lokin kwor e, wouk-ok aiopey hay non lokre me nonaw nuw-wak, sa Pailat hiykwe hom ma lokre me seme lonuayk me. \v 24 Sa Pailat hiykwe Jisas se lokin kwor e sehe me-sakon kawk, uwrsa hom ma mesopok kraiay senkin. \v 25 Pailat hiykwe sa uwr, uwrsa me aw ma mon wodna wodna ono, seyr unsaney ma lokin kwor, sa kalabus mon ma lway swakawk sehe preisia ha, uwr uwrsa hom ma mesopok se. Sa hiykwe Jisas se hmo iha mon kow, hye hom ma nanpanan senkin lon e. \s1 Jisas se now mon ma lokin pror kawk sawan hiy non \r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Jon 19:17-27) \p \v 26 Aw-uwr hom Jisas se hiy-ey nonaw, homkwe sa uwr prueyn Saimon, yier Sairini ko se lonyay. Hiykwe wueir ko se le, sa aw-uwr homkwe hye nekie nok, now, Jisas se lokin pror-kawk sawan ey se hyo someyk mon lyay kow nok, hye Jisas so meyki nak-me-sasay pyay. \v 27 Unsaney poya-poya homkwe seyr hye nion non-ey. Uwrsa poya poya sohom mo ompok mon kokwe, seyr sa har hom non-ey. Homkwe Jisas se eheyr-yowp nuw-yuk oun sor nok. \v 28 Sawk Jisas hiykwe hme swahre ira nok, me, “Sa Jerusalem ko om, homkwe hane eheyr peie lyuk o. Homkwe homkiaw-ayay-aw kwa lyuk, seyr hmo ney arian me kwa nak-yuk. \v 29 Enekwei uwrsa hom senkin me ey mokwe pa le, ‘Sa ney-weyn ma lanio sayok, hmo ney-owk ney ma lira me lopa, seyr ney, mu ma kow-a lopa homkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. \x * \xo 23:29 \xt Luk 21:23\x* \v 30 Uwrsa homkwe mnuw me kokwe enekwei sohiy non me ey, \q1 ‘Mnuw om, hromo eir mon kuayk sakuayk e, hreme swakuwmay sue e.’ \rq Hos 10:8\rq* \m \v 31 Payhokuaw, yor enkin omokwe, uwrsa homkwe now hiy inaw lorok non meio ankin, hai, now hiy som ankin, sa ya pay hiykwaw lousne a-ney?” \p \v 32 Aw-uwr homkwe uwr prueysyar weynpaweyn piap-araw me ma mon mokwe seyr Jisas se nion siraw nak-okin kwor okrue e hiy-ey. \v 33 Hom yier kamon, Makwey-oiow ok ma me mon lousne menkin, homkwe Jisas se serey nak-okin pror kawk sawan, uwr prueysyar yor piap-araw me mon sohom o, prueyn hyo sayar mon, prueyn hyo irayh mon. \v 34 Jisas hiy me, “Aio, hunkwe aw-uwr mo yor piap-araw seme kwa lorionay kow, payhokuaw weynpaweyn hom ma lon somokwe, homkwe nonkway lwak pey.” Aw-uwr somokwe Jisas so omeme owh ko mokwe satu non lonkuwseyn owndiy, hmo prueyn prueyn-aw me kokwe. \x * \xo 23:34 \xt Sng 22:18; Ais 53:12\x* \p \v 35 Uwrsa homkwe seyn nakrok ira, Juda mo uwr hakamay homkwe Jisas se seyn lourde, “Hiykwe uwrsa me hiy-ono akre akre, hiykwe hiykiaw-ayay ka hiy-ono akre akre, hiykwe Krais, uwr God hiy ma me-iaup lwak ankin.” \x * \xo 23:35 \xt Sng 22:7-8\x* \p \v 36 Aw-uwr homkwe seyr le nok, Jisas se lourde. Homkwe seyr hye wain-hu viniga non se nakway kow nok, \x * \xo 23:36 \xt Sng 69:21\x* \v 37 senkin nak-me, “Hunkwe Juda mo king lwak ankin, hunkwe hunkiaw-ayay kwa hiy-ono akre akre.” \p \v 38 Seyr me-nonkway-ok kamon kokwe hyo mawk-eir mon senkin nak-mey iarok, “Uwr ohokwe Juda mo king.” \p \v 39 Uwr prueysyar yor piap-araw me ma mon, serey ma lokin pror kawk sawan sohom mo prueyn hiykwe Jisas se ok piap-ok senkin ka-sarwok sawan me, “Hmey, hunkwe Krais korey o? Hunkiaw-ayay kiy-hiy-ono akre-akre nok, hrere hiy-ono akre-akre.” \p \v 40 Hye kokwe sawk prueyn hiy me-hripahri, senkin, “Hunkwe God se hok pey? Payhokuaw, hne ma lokin pror kawk sawan hokwe, hye hieyn liy-liy-aw po lokin pror kawk sawan. \v 41 Homkwe hrere kokwe sehe lokin kuor okrue, hrorkiaw po mon honsi honsi. Sawk uwr ohokwe, yor kamon piap ke mon pa.” \p \v 42 Sa uwr sohokwe Jisas se kokwe senkin me, “Jisas, hunkwe hno Wayr-hre-yier mon ley ankin, hunkwe hane kwa nanpanan.” \p \v 43 Jisas hye lonuayk me, “Hakwe hne okar kiy-mekow, pokon kokwe hunkwe hane nion non-wak ey, God so yier ihey-ar mon.” \s1 Jisas se ma lokrue hiy non \r (Mat 27:45-56; Mak 15:33-41; Jon 19:28-30) \p \v 44 Sa 12 klok ohriar lwak menkin, kipay lowpwarowp sohokwe sa eym-nawp hiykwaw kiynuw-swakuwmay loum-a-loum ha. Eym-nawp sohokwe aua krompri, sankaw lwak meiamei. \v 45 Enekwei sohiy non kokwe ey hiykwe ma-lyar pa. Seyr laplap meipey hay, God so a pekney-weys mon ma sawan hokwe, ompok erey-ley sok kiynuw-oksa-seyr ha. \x * \xo 23:45 \xt Luk 8:2-3\x* \v 46 Sa Jisas hiykwe wouk-ok aiopey hay senkin lokre me, “Aio ara, hakwe hano Niohney hokwe hno iha mon kow.” Hiykwe senkin me nok, lokrue. \x * \xo 23:46 \xt Sng 31:5\x* \p \v 47 Aw-uwr mo hakamay hiykwe yor senkin ma lousne seme lira menkin, hiykwe sa God so uru se nakie, senkin, “Ok-ar, uwr ohokwe luw-luw-aw soma.” \v 48 Unsaney serey ma ley hokruw ira hom weynpaweyn seme lira menkin, homkwe hmo uron-kowp me lokin kworkwor nok, ley-neyney. \v 49 Unsaney Jisas se ma nonkway sohom o, sa, Jisas se nion Galili ko me ma non-e sohom o, homkwe mei-aw-aw nakrok ira, yor somokwe. \s1 Jisas se ma lopru kawk hiy non \r (Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Jon 19:38-42) \p \v 50-51 Uwr prueyn hiykwe serey lwak, hyo uru hokwe Josep. Hiykwe Juda mo yier kamon Arimatea ko. Hiykwe uwr yaprue-ar, seyr uwrsa hom ma nan ihey hiy non. Hiykwe God so Wayr-hre-yier se lira e naruok. Mo hiy Juda mo kaunsil prueyn lwak liok, hiykwe hmo uron piap-araw o, weynpaweyn o, seme nion uron siraw-aw non-wak pa. \v 52 Josep hiykwe Pailat so owh mon ley nok, Jisas so owhi-sopok ke mesopok. \v 53 Sei, hiykwe Jisas so owhi-sopok ke kandieys nok, laplap non swakuwmay ho-a-ho nok, peir-saw mon lway kwawk. Peir-saw sokukwe peir kraipakrai ke lopru, seyr paraw uwr sopok kamon serey lway kwawk pa. \v 54 Eypok sohokwe sabat se ma lonhan onhan koruay ey hiy non. Seyr sabat-enekwei hokwe pa kiynuw-ousne ohriar. \p \v 55 Sa, Galili ko Jisas se nion ma non-e homkwe Josep se nion non-ey nok, peir-saw o, hyo owhi-sopok ke penkin ma lway kwawk o, seme lira ha. \v 56 Sei, homkwe a mon ma-ley neyney nok, marasin o, sanda prawk yaprue-ar non o, seme lonhan onhan koruay. Sabat enekwei hokwe, homkwe liwak nieys kok, sow hok ma me-kupaku senkin. \x * \xo 23:56 \xt Kis 20:10; Lo 5:14\x* \c 24 \s1 Enekwei Jisas hiy ma loksian hiy non \r (Mat 28:1-10; Mak 16:1-8; Jon 20:1-10) \p \v 1 Sande leisnon arawh nonaw kokwe, sa homkwe marasin hom ma lonhan onhan koruay seme nak-ey nerie, peir-saw Jisas se ma kwawk mon. \v 2 Sawk sa homkwe senkin ka-ira ne, mein aiopey hay yerki-wouk mon ma swapoumay hokwe meykyay mon po ka-nokriy-a-nokriy yay ha. \v 3 Hom sa seme lyawriy sawriy, sawk homkwe Hakamay Jisas so owhi-sopok ke lirway pa. \v 4 Hom owk-la-pa-la nakrok nonaw, sa uwr prueysyar se kiynuw-ira. Hoho omeme owh ko mokwe, ey se hieyn nuwnak-yar. \v 5 Sa somokwe seyn po kiy-ira, homkwe sa nuw-hok krwepakrwe kawk, sa homkwe pamuow seme kampueys, ine ki mon. Sawk uwr prueysyar sohokwe hme senkin mekow, “Hai, homkwe su-lwayr-uwr se lokrue mo yier mon panoke lanio pawk o? \v 6 Hiykwe erey lwak pey, hiykwe papo ma-loksian. Homkwe ok, hiy hme nion Galili mon ma non-wak non, ma mekow me kwa ma-nanpanan. \x * \xo 24:6 \xt Luk 9:22\x* \v 7 Hiykwe senkin me, ‘Uwrsa mo Ney se kokwe, uwr yor piap-araw non mo iha mon kow ey, sa hyekwe now mon nak-okin pror kawk sawan ey, sa eypok krompri so meyki hokwe, hiykwe ma-loksian ey.’” \v 8 Sei, homkwe sa hyo ok me ma-nanpanan. \p \v 9 Hom peir-saw ko me ma-le-nene menkin, homkwe sa yor, hom ma lira seme ki-wayh iha seys pruw non o, uwrsa har o, hme mesor kow. \v 10 Sa, Jisas so aposel me ma mesor kow mokwe, senkin: Maria, yier Makdala ko o, Joana o, Jems so pouh Maria o, sa har hme nion ma non-wak o. \v 11 Sawk aposel homkwe sa sohom mo ok mokwe nanpanan kiykiy-ay pa, payhokuaw, homkwe ok somokwe lawk-lawk ok me hieyn lonuayk. \v 12 Pita hiykwe sawk loksian nok, peir-saw mon sau nok. Hiy kampueys wonkawk ira menkin, hiykwe sa laplap ma swakuwmay ho-a-ho kow homkwaw lwak me lira. Hiykwe sa yier mon sehe ma-ley, sa weynpaweyn senkin ma lousne seme nuw-nan kworpakwor kawk. \s1 Ki-wayh prueysyar Emeus mon ma ley hom non \r (Mak 16:12-13) \p \v 13 Eypok sohiy nonaw kokwe Jisas so ki-wayh prueysyar hohkwe, yier Emeus ok ma me mon non-ey. Emeus hokwe kilomita iha seys pruw non, Jerusalem so meiaw sankaw lwak. \v 14 Hohkwe weynpaweyn lowpwarowp Jisas se ma lousne seme non-anio ohruw-a nok. \v 15 Hoh non-anio ohruw-a nok nonaw, Jisas hiykiaw kokwe sa le nok, hehe nion non-ey. \v 16 Hohkwe hye lira, sa hohkwe hye pase lira nonkway e. \p \v 17 Jisas hiy hehe kiy-mesopok, “Hohkwe payay me non-anio ohruw-a nok o?” \p Hohkwe sa seme am-suarok, seyr hoho ine-maku mokwe kar ley me hieyn lira pa. \v 18 Hoho prueyn Kliopas ok ma me, hiykwe sa sehe kiy-mesopok, “Hmey, unsaney Jerusalem se ma lanio ira, weynpaweyn serey ma kiy-ousne seme nonkway lopa ma lwak hokwe, mo hunkwaw-aw so?” \p \v 19 Hiy mesopok, “Weynpaweyn pohom non mo?” \p Hoh non-onuayk me, “Weynpaweyn Jisas Nasaret ko se ma mon me me. Uwr sohokwe profet. Hyo mey o, hyo ok o, hiykwe God so inour mon o, uwrsa mo inour mon o, krai ipey-ar non nak-meio. \v 20 Hromo pris karmay o, hromo hiy-wayr uwr o, homkwe hye gavman mo iha mon kow, hye lokin kwor okrue e. Sa hyekwe now mon nak-okin pror kawk sawan. \v 21 Sa hromkwe uron hyohyo senkin nuw-on, hiykwe uwr, Israel me hrorsay preisia ha ey hiy non. Sohomkwaw korey, weynpaweyn sohom ma lousne so meyki hokwe, ohokwe pa eypok krompri, \x * \xo 24:21 \xt Luk 19:11; Ap 1:6\x* \v 22 seyr sa har hreme nion ma non-wak homkwe hreme ok senkin mesor preiryay kow. Homkwe leisnon-ar loksai ney nerie, peir-saw Jisas se ma kwawk mon. \v 23 Sawk homkwe hyo owhi-sopok ke pase lirway e. Hom sa senkin ma-le mesor, homkwe now ke hieyn non ensel me lira. Ensel somokwe hme senkin mekow ha, Jisas hiykwe su ma-lwayr. \v 24 Hromo uwr har hom peir-saw mon ley menkin, homkwe ok, sa hom ma mesor mo liyliy-aw lira.” \x * \xo 24:24 \xt Jon 20:3-10\x* \p \v 25 Jisas hiy hehe kiy-me, “Hohkwe non-lawk-lawk. Hohkwe ok lowpwarowp profet hom ma lohruw-a mokwe nuw-okun-pa-kun nan kiykiy-ay. \v 26 Hmey, Krais hiykwe aw nak-ok nok, hyo panpaniowni non lyawriy, senkin lon lopa lwak e?” \x * \xo 24:26 \xt Luk 9:22\x* \v 27 Jisas hiykwe sa hehekwe, ok lowpwarowp hye nian ma lohruw-a, God so mamey porih lowpwarowp mon, seme hiy-nuw me-sor-a-sor. Peyr hiykwe mamey Moses hiy ma mey mon kiy-nuw sor ha pie, sei, profet lowpwarowp hom ma mey me nuw-mesor lowpway. \x * \xo 24:27 \xt Sng 22:1-21; Ais 53\x* \p \v 28 Hom yier, hom ma ley so ohriar lwak menkin, Jisas hiykwe sa i-aw i-aw nuw-ey ha se hieyn lira. \v 29 Sawk hohkwe Jisas se me-huonok prosue nok, me, “Hunkwe hrere nion non-wayr nayr hain e. Ey pa kuakeyn lopay ohriar lwak, seyr arawh hokwe pa le.” Hiykwe sa hehe nion sehe non-ie, hehe nion non-wak e. \p \v 30 Hiy hehe nion ay la e liwak menkin, Jisas hiykwe ihey mo naw ke kiy-onok nok, God se nak-me-ihey nok, hehe kiy-kamane kow. \v 31 Hoho nene mokwe sa seme kiy-nuw-ira hrahra ha, sa hohkwe hye sehe lira samamniy sow. Peypey pa, hyekwe sa kwahnaw ma-kiy-ira por ha. \v 32 Hoh hohkiaw-ayay me, “Me-kwey, hrere yerki mon God so mamey porih ko ok me ma hiy-mesor ne mokwe, hroro uron mokwe mo ya eyn-aw seme nuw-hniy-hniy.” \p \v 33 Hohkwe aheyr aheyr nonaw non-oksian nok, Jerusalem mon ma-ley. Serey kokwe, hohkwe ki-wayh iha seys pruw non hom uwrsa hme nion ma non-wak me nion non swa-hokruw me ka-ira ne. \v 34 Sa ki-wayh homkwe hehekwe senkin me huon, “Okar, Hakamay hiykwe papo ma-loksian soma. Hiykwe Saimon so mon lousne.” \x * \xo 24:34 \xt 1 Ko 15:4-5\x* \p \v 35 Sei, hohkwe sa yor hehe yerki mon ma lousne seme ma-sahre mesor nonkway kow. Hohkwe seyr hoh Jisas se penkin lira nonkway e, hiy ihey mo naw ke kamane non, seme nak-mesor. \s1 Jisas hiykwe ki-wayh mo owh mon lousne \r (Mat 28:16-20; Mak 16:14-18; Jon 20:19-23) \p \v 36 Hom liwak sir ohruw-a nonaw, Jisas hiykiaw kokwe sa hmo ompok mon lousne. Hiy hme kiy-me, “Liwak marowhway yor hokwe hme nion ka lwak.” \p \v 37 Sawk ki-wayh homkwe hye nuw-ira preiryay nak-hok. Homkwe sa senkin nan, homkwe poup se lira. \x * \xo 24:37 \xt Mat 14:26\x* \v 38 Hmekwe sawk Jisas hiykwe senkin me, “Hai, homkwe payhokuaw preiryay o? Hai, hmo uron mokwe imnok amnok panoke kiy-nanpanan o? \v 39 Hano iha o, hano sune o, seme lira e. Ohokwe mo hakiaw. Hano owh se kwa nekie ir, sa homkwe liy nonkway, poup homkwe pion lopa, oiow lopa, hom hane ma kiy-ira enkin.” \p \v 40 Hiy senkin me nok, hyo sune iha me ki-wayh me mesair kow. \v 41 Hom lira menkin, homkwe pase nan kiykiy-ay e, payhokuaw, homkwe kar nuw-ey, seyr nuw-preiryay. Sa hiykwe hme seme mesopok, “Hai, homkwe ayay har pankaw kiy-wak o?” \v 42 Homkwe hyekwe sa ay hu ko ko pion, ya non ma naws ke kow. \v 43 Hiykwe ay pion sehe lonok nok, hmo inour mon la. \p \v 44 Hiy hme me, “Enekwei ha hme nion ma non-wak hokwe, hakwe hmekwe mo weyn seme mesor kow. Ok lowpwarowp hane nian Moses so sow mon ma mey o, profet hom ma mey o, Yayh mon ma mey o, somokwe lousne hrahra ha lopa liy lwak ley.” \x * \xo 24:44 \xt Luk 9:22\x* \p \v 45 Sei, hiy hmo mawkhow me kiy-nuw-kamapi kow, hom mamey porih ko ok me nonkway e. \v 46 Seyr hme kiy-nak-me, “God so mamey porih mon kokwe senkin mey, Krais hiykwe aw nak-ok nok, sa eypok krompri so meyki sok ma-loksian ey. \v 47 Seyr kipay lowpwarowp mon kokwe, yor piap-araw me me-hrorsay ok o, weynpaweyn piap-araw me lorionay kow ok o, hyo uru non mesor ey. Ok somokwe peyr Jerusalem mon mesor ha pie ey. \v 48 Weynpaweyn ha ma me somokwe, homkwe hmo nene arian non po lira nonkway. \x * \xo 24:48 \xt Jon 15:27; Ap 1:8\x* \v 49 Hakwe hmo owh mon kokwe hano Aio hiy ma me-loray se me-ha ey. Sawk homkwe peyr Jerusalem mon kwa naruok, hme God so krai ayaw ko hiy maka-wanohyay sowkriy ey se.” \x * \xo 24:49 \xt Jon 14:16; 15:26; Ap 1:4\x* \s1 Jisas hiykwe nonkumey mon ma-lie \r (Mak 16:19-20; Ap 1:9-12) \p \v 50 Jisas hiy hme Jerusalem ko me hiy-ousne sa-ousne nok, sa yier Betani ohriar mon hiy-ey. Serey kokwe hiykwe hyo iha seys-ar ke ar-nonwey ha nok, God so hiymon yor ke hiy-nekie mesopok. \v 51 Hiy hme hiy-nekie mesopok nonaw, hiykwe sa hme lokriy hain, sa hyekwe nonkumey mon huonok ie. \v 52 Sei, hom hye kampueys me-ihey nok, Jerusalem mon kar aiopey hay non nak-ey-neyney. \v 53 Homkwe God so a pekneyweys mon-aw God se nak-me-ihey wayr.