\id JHN - Abau NT [aau] -Papua New Guinea 2006 (DBL -2014) \h JON \toc1 God so ok-ihey Jon hiy ma mey hok non \toc2 Jon \toc3 Jon \mt1 JON \mt2 God so ok-ihey Jon hiy ma mey hok non \ip \bd Meyamey uwr hokwe:\bd* Aposel Jon. \ip \bd Yier hiy ma lwayr meyamey hokwe:\bd* Hiykwe yier Efesus mon meyamey. \ip \bd Enekwei hiy ma meyamey hokwe:\bd* Hiykwe enekwei Yia 90-96 so ompok sok meyamey, Jisas hiy ma lokrue so meyki. \ip \bd Ok mamey mon ma lwak mokwe senkin:\bd* Mamey Jon kokwe Jon hiykwe yia kraiar hom ley lowpway non meyamey, enekwei Jisas hiy ma lokrue o, nonkumey mon ma ma-loksian nok o, sohiy so meyki meyamey kok. Hiykwe sehe meyamey, sa uwrsa hom lira mesor ankin, homkwe aka nan-kiykiy-ay, Jisas se. Suw Jisas so uru non kokwe homkwe su liy lwayr (20:31). Jon hiykwe peyr Jisas hiy Aio God se nion ma non-wayr se mesor pie, senkin mesair kow e, Jisas hiykwe uwr seirpey-aw korey, sawk hiykwe God so Ney. Mey kraiar o, Jisas so hiymon sorasor kraiar o, mamey Matyu, Mak, Luk mon ma lwak lopa mokwe Jon hiykwe po meyamey. \ip \bd Jon so uron ko hokwe senkin:\bd* Jon hiykwe Jisas hiy penkin uwr lwak e, sehe ma mesair kow popriy hokwe, hiykwe ok kamon, Jisas hiy God so Ney-ar ma lwak se ipey-ar me-kraipakrai. Jon hiykwe Jisas se kokwe owhnan-ok kraiar senkin non me me-meir. Jisas hiykwe ki ohiy so ey, seyr okar-ok, seyr uron-pi ko-ar, seyr sipsip kow-a uwr yaprue-ar, seyr yerki, lyawriy ey, seyr ma-loksian ey hiy non, seyr hu lwayr peyow peyow ey, seyr ihey mo naw-ar, seyr kraiar. \c 1 \s1 Ok, uwrsa me su mon wayr peyow peyow ey hok non \p \v 1 Paraw paraw-ar kokwe ki ehe mon-hre pa kokwe, peyr ok hokwaw lwak wayr. Ok kokwe God se nion non-wak, seyr ok sokukwe God hiykiaw. \x * \xo 1:1 \xt Jon 17:5; 1 Jn 1:1-2; MHO 19:13\x* \v 2 Seyr paraw paraw-ar kokwe ok kokwe God se nion non-wak. \p \v 3 Seyr ok sohok non-aw kokwe God hiykwe omeme lowpwarowp me monhre ousne sa-ousne. Hiy lopa hokwe, omeme enkin ma lwak mokwe lousne pa po lwak. \x * \xo 1:3 \xt 1 Ko 8:6; Kol 1:16-17; Hi 1:2\x* \v 4 Seyr ok serey mon kokwe su lwayr ey non. Seyr su lwayr ey sohokwe uwrsa lowpwarowp mo ey-yar. \x * \xo 1:4 \xt Jon 5:26\x* \v 5 Ey-yar sohokwe eym-nawp mon lyar kow, seyr eym-nawp hiykwe ey-yar sehe mon pros pa. \x * \xo 1:5 \xt Jon 3:19\x* \p \v 6 Sohiy so meyki hokwe sawk uwr prueyn hiy lousne, uwr sohiy so uru hokwe Jon. Uwr sohokwe God hiykiaw me-ha. \x * \xo 1:6 \xt Mat 3:1; Luk 1:13-17,76\x* \v 7 Hiykwe sehe le, God so ok ke me-kumay kow e, God so ok, ey-yar se ma me sehe. Sa uwrsa lowpwarowp homkwe hyo ok ke lonuayk nanpanan kiykiy-ay e hokuaw. \v 8 Hiykiaw kokwe ey-yar sohiy korey. Hiykwe sehe le, ey-yar sohiy so ok ke me-kumay kow e. \v 9 Sohokwe ey-yar-ar. Ey-yar sohokwe ki mon sehe le, uwrsa senkin senkin lowpwarowp me lyar kow ey. \x * \xo 1:9 \xt Jon 8:12\x* \p \v 10 Hiykwe ki mon kokwe paraw-ar nuw-wak. Sa ki hokwe hiykiaw mon-hre. Sawk uwrsa ki ko homkwe hye kokwe lira nonkway pa. \v 11 Hiykwe hyo kipay arian mon le, sawk hyo uwrsa arian homkwe hye huonok huon pa. \v 12 Sawk uwrsa hye posokwaw ka-me-huonok e, seyr hye posokwaw nanpanan kiykiy-ay e, hme kokwe hiykwe po leykweyn kow, hom God so ney-ar lwak e. \v 13 Uwrsa, God so ney-ar ma lwak somokwe, homkwe aio-ipey mo nioh non lousne pa, seyr hromo iwar mo kyai non lousne pa. Sa hme kokwe God hiykiaw hyo yerki arian non nuw-mon ousne. \x * \xo 1:13 \xt Jon 2:11; 3:3-6; Fl 2:7; 1 Pi 1:23\x* \p \v 14 Ok kokwe uwr po lohre, sa hiykwe le nok, hromo ompok mon non-wayr. Hromkwe hyo panpaniowni se papo lira. Panpaniowni sohokwe God so ney prueyn-awaw so. Hiykwe orih God so owh ko se ma le hiy non. Hiykwe maym kow yor o, ok-ar yor o, woki nuw-wak prusow. \p \v 15 Jon hiykwe mo hye-aw lokre me-kumay, senkin, “Ama, uwr hokwe mo sohiy-kwaw-ar, paraw ha hme senkin ma mesor kow, ‘Hiykwe omok hano meyki le ey, sawk hiykwe hano eir-ar nuw-wak. Payhokuaw, hane liwak lopa ma lwak hokwe, uwr sohokwe paraw nuw-wayr peyow peyow.’” \v 16 Seyr maym-kow-yor uwr sohiy so mon ma lwak mokwe, woki nuw-wak prupru sow. Hiykwe hromo lowpwarowp me kokwe maym sehe kow wayr-wayr. \v 17 Payhokuaw, sow mokwe Moses so mon lousne, sawk maym-kow-yor o, ok-ar yor o, sohohkwe Jisas Krais so mon lousne. \x * \xo 1:17 \xt Kis 34:28; Ro 6:14\x* \v 18 Uwr prueyn hiykwe God se lira pa, korey law-ar. Sawk hyo ney prueyn-aw-aw, God se hieyn liyliy-aw ma lwak, seyr Aio so uron-kowp-ar mon ma lwak, hiy maka-me-sair, uwrsa me kokwe, God hokwe penkin so. \x * \xo 1:18 \xt Kis 33:20; Jon 6:46; 1 Ti 6:16\x* \s1 Jon hu mon prouk uwr so ok \r (Mat 3:1-12; Mak 1:7-8; Luk 3:15-17) \p \v 19 Ok, Jon hiy Jisas se ma lohruw koruay hokwe mo senkin lwak. Enekwei sohokwe sawk Juda mo uwr ipey-ar Jerusalem mon ma lwak homkwe sawk pris har o, Livai har o, hme me-sasay ha, Jon se senkin mesopok e, hiykwe penkin uwr so. \v 20 Wo, sa Jon hiykwe sa hme ouon-aw lwak pa, hiykwe hme senkin kiynuw-mesor kumay kow, “Ama, hakwe Krais korey.” \p \v 21 Homkwe sawk senkin sehe kiy-nuw-mesopok, “Hai, hunkwe sawk posokwaw so? Hmey, hunkwe Elaija pak?” \p Hiy sa hme senkin ma-mekow, “Ohow, hakwe Elaija korey.” \p Hom ma-mesopok, senkin, “Hmey, hunkwe profet, hrom ma naruok wayr-wayr hiy non pak?” \p Hiy sa hme senkin ma-mekow, “Ohow, hakwe seyr profet sohiy korey.” \x * \xo 1:21 \xt Lo 18:15,18; Mat 11:14\x* \p \v 22 Hom ma-me, “Sa hunkwe hreme kwa kiy-mekow, hunkwe posokwaw so? Hromkwe hno ok arian ke lonuayk nok, sawk uwr hreme ma me-ha me ma-ley sor kow ey. Hunkwe hne nian kokwe penkin me a?” \p \v 23 Jon hiykwe sa uwr sohom mo ok mokwe profet Aisaia so ok non senkin ma-sahre me, “Hakwe uwr prueyn so wouk-ok, ki hrahra-aw mon senkin ma lanio iwowr me ne hiy non, ‘Hakamay so yerki se luwluw-aw kwa meio kow.’” \rq Ais 40:3\rq* \p \v 24 Uwr, ok ma nakey kow somokwe, Farisi hom ma me-ha hom non, \v 25 sa homkwe Jon se senkin mesopok, “Hunkwe Krais korey, seyr hunkwe Elaija korey, seyr hunkwe profet korey. Hai, hunkwe sawk uwrsa me hu mon panoke prouk o?” \p \v 26 Jon hiy hme senkin ma-sahre onuayk me, “Hakwe hme kokwe hu mon-aw prouk, sawk hmo ompok mon kokwe uwr prueyn, hom ma nonkway lopa hiy lorok. \v 27 Hiykwe hano meyki le. Hakwe yaprue-ar korey, hyo sune-ohi-mays ke kampueys kahror kow ey hokwe.” \x * \xo 1:27 \xt Jon 1:15\x* \p \v 28 Mey weynpaweyn senkin somokwe Jon hiykwe om Betani, yawp Jordan so menki mon ma lwak non lousne. Kipay sohokwe Jon hiykwe uwrsa me kokwe serey prouk. \s1 Jisas hiykwe God so Sipsip-ney ihey-ar \p \v 29 Sawk enekwei leikmon hokwe Jisas hiykwe Jon so owh mon le. Wo, Jon hiykwe Jisas hiy le se lira menkin, hiykwe sa senkin me, “Ama, kwa lira, God so Sipsip-ney ihey-ar hokwe, ehie ma le he. Hiykwe sehe le, uwrsa lowpwarowp ki ko mo yor piap-araw me mon-say kow ey. \x * \xo 1:29 \xt Ais 53:6-7; 1 Pi 1:18-19\x* \v 30 Ama, paraw hakwe mo senkin me, ‘Omok kokwe uwr prueyn hano meyki le ey, sawk hiykwe hano eir-ar nuw-wak. Payhokuaw, paraw hane liwak pa hokwe, uwr sohokwe hiykwe mo senkinaw nuw-wayr peyow peyow.’ Ok sokukwe hakwe mo uwr sehe me. \x * \xo 1:30 \xt Jon 1:15\x* \v 31 Hakwe hye korey nonkway pa, hiykwe penkin uwr pak e. Sawk ha uwrsa me hu mon ma prouk so meyk-ar hokwe senkin, Krais hiy Israel mo inour mon kumay-ar lousne e.” \p \v 32 Seyr Jon hiykwe uwrsa me kokwe senkin mesor kumay kow, “Hakwe papo lira, niohney hiykwe nonkumey se po lokriy hain. Hiykwe ahney woukmow ke hieyn lay-sian ne nok, sa hyo owh-eir mon maka-sian yay iwak. \x * \xo 1:32 \xt Mat 3:16\x* \v 33 Seyr hakwe nonkway pa, hiy uwr penkin pak e. Sawk God hiy hane hyo uwrsa me hu mon prouk e peyrmawk ma me-ha hiykwe hane senkin mekow, ‘Hunkwe ya lira a, Niohney Pekney-weys hiykwe laye nok, uwr prueyn so eir mon maka-sian yay iwak ok. Hunkwe kwa nonkway, uwr hokwe mo sohiykwaw-aw, Niohney Pekney-weys non prouk ey hokwe.’ \v 34 Ama, hakwe mo po lira, seyr hakwe ok po mesor kumay kow, uwr ohokwe mo God so Ney-ar.” \x * \xo 1:34 \xt Mat 3:17\x* \s1 Uwr pruompri-ar Jisas so ki-wayh ma lwak pie hom non \p \v 35 Enekwei leikmon hokwe Jon hiykwe seyr serey-aw manon-orok, hyo ki-wayh prueysyar se nion. \v 36 Enekwei, Jisas hiy hme ka-lour swaneyk ne menkin, Jon hiykwe sawk senkin sehe kiy-ira mekow, “Hohkwe hye kwa lira, uwr sohokwe God so Sipsip-ney ihey-ar.” \x * \xo 1:36 \xt Jon 1:29\x* \p \v 37 Wo, Jon so ki-wayh prueysyar hohkwe, ok, Jon hiy ma lohruw-a seme lonuayk menkin, hohkwe sawk Jisas so meyki mon sehe pyay ha. \v 38 Jisas hiy sa sehe kiy-swahre ira huon, hoh hyo meyki ma pyay ha sehe. Hiykwe sawk hehe senkin mesopok, “Hohkwe payay se lanio pawk o?” Hohkwe sawk hye senkin ma-mesopok, “Rabai, hunkwe a perey lwayr o?” (Uru “rabai” sohiy so meyk-ar hokwe senkin: “tisa”.) \p \v 39 Sawk Jisas hiykwe hehe kokwe senkin makiy-mekow, \p “Hohkwe kwa non-e ira e.” Hohkwe sa hye nion sehe non-ey nok, hiy ma lwayr se lira. Wo, eypok sohokwe hohkwe sa Jisas se nion-aw non-wak, payhokuaw enekwei hokwe 4 klok eyrowpwar ohriar. \p \v 40 Uwr prueysyar so prueyn ok Jon so ok ma lonuayk hokwe, Andru. Hiykwe Jisas se nion non-pyay ha. Andru hiykwe Saimon Pita so oryay-ih. \x * \xo 1:40 \xt Mat 4:18-20\x* \v 41 Peypey pa, peyr Andru hiykwe hyo nay-ih Saimon Pita se lirway nok, hye senkin mekow, “Hromkwe Mesaia se papo lirway.” (Ok Mesaia so meyk-ar kokwe senkin, “Krais”.) \v 42 Andru hiykwe Saimon Pita se huonok nok, Jisas so mon hiy-ey. \p Jisas hiykwe hye lira nok, senkin kiy-me, “Hunkwe Saimon, Jon so ney. Sawk hno uru hokwe senkin mowie ey, Sifas.” Uru sohokwe senkin kankoum ohruw-a: Pita. Sawk uru sohiy so meyk kokwe senkin “mein-pow”. \x * \xo 1:42 \xt Mat 16:18\x* \s1 Jisas hiykwe Filip, Nataniel, leys se me-huonok \p \v 43 Enekwei leikmon hokwe Jisas hiykwe Galili mon ley e nan. Hiykwe Filip se lirway nok, hye senkin kiy-mekow, “Hunkwe hano meyki kwa pyay ha.” \p \v 44 Filip hiykwe om Betsaida ko. Om sohokwe seyr Andru, Pita leys so om-ar hiy non. \v 45 Filip hiy Nataniel se lirway huonok nok, hye senkin kiy-mekow, “Hromkwe uwr prueyn se papo lirway, uwr sohokwe paraw Moses hiy hyo ok ke sow mo mamey mon ma mey hiy non. Seyr profet hom liy-liy-aw ma mey hom non. Hiykwe Jisas, om Nasaret ko, seyr hiykwe Josep so ney.” \x * \xo 1:45 \xt Lo 18:18; Ais 7:14; 9:6; Ese 34:23\x* \p \v 46 Nataniel hiykwe sa Filip se senkin mesopok, “Mey yaprue-ar kokwe taun Nasaret mon liy lousne o?” \p Sa Filip hiykwe Nataniel se senkin mekow, “Ara, oue, kwa le ira.” \p \v 47 Enekwei Jisas hiy Nataniel se lira huon menkin, sawk hye senkin me-kumay kow, “Okar-ar, kwa lira, uwr ma le ohokwe, Israel uwr-ar. Okrei weynpaweyn mokwe hyo mon lwak pey-araw-ar.” \p \v 48 Wo, Nataniel hiykwe sawk Jisas se senkin ma-sahre mesopok, “Ara, hunkwe hane kokwe penkin nonkway so?” \p Sawk Jisas hiykwe hye senkin ma-sahre mekow, “Ara, peyr Filip hiy hne me-huonok lopa ma lwak hokwe, hakwe hne kokwe now-fik ouon mon wakiawkeyn se lira.” \p \v 49 Sawk Nataniel hiykwe Jisas se senkin lonuayk me, “Hiymon sorasor uwr ara, hunkwe God so ney-ar. Seyr hunkwe Israel mo king.” \x * \xo 1:49 \xt Mat 14:33; 16:16; Mak 3:11\x* \p \v 50 Jisas hiy sawk senkin ma-sahre mekow, “Hwon hane sehe nan kiykiy-ay pak, payhokuaw, ha hne senkin ma me sohiy, hne kokwe hakwe now-fik ouon mon wakiawkeyn se lira. Mey ipey-ar, mey ohok ko eir mon ma meio ousne ey mokwe, hunkwe ya lira a.” \v 51 Hiy sa hye senkin mekow, “Hakwe hme okar-ar ke kiy-mekow, homkwe nonkumey hiy kampi se ya lira a. Homkwe senkin lira ey, God so ensel homkwe lie kumey, lie kumey ley ey, Uwrsa mo Ney so eir mon kokwe.” \x * \xo 1:51 \xt Stt 28:12\x* \c 2 \s1 Jisas so meir krai non peyr-mawk ko hok non \p \v 1 Eypok kreys so meyki mon hokwe sawk uwr prueyn so sa-huon-enekwei hiy lousne, om Kana mon. Om sohokwe Galili mo kipay mon lwak. Jisas so pouh hokwe sa-huon-enekwei serey mon non-wak. \v 2 Seyr sa-huon-uwr so sune non homkwe Jisas se o, hyo ki-wayh me o, senkin nak-me-huonokyaw okrar, sa-huon-enekwei sohokwe. \v 3 Enekwei wain-hu me lowswa lowpway menkin, Jisas so pouh hokwe Jisas se senkin sehe mekow, “Ara, homkwe wain-hu papo lowswa lowpway.” \p \v 4 Wo, Jisas hiy sa pouh ke senkin makiy-mekow, “Akwa, hwon o, ha o, hroro mey korey. Hunkwe hane panoke le mekow o? Hano enekwei-ar hokwe peyr korey lousne pa.” \x * \xo 2:4 \xt Jon 7:30; 8:20\x* \p \v 5 Jisas so pouh hokwe mey-uwr me senkin ma-ley mekow, “Ama, pokon hiy hme pay mey ke me meio e, homkwe hiy ma me liyliy-aw kwa meio.” \p \v 6 Sawk hmo ohriar mon kokwe, yowr iha sirom pruw non, mein non ma mon-hre mokwe, senkin inakrok-kay. Yowr somokwe hu, a serey mon lows nak-yay sowkriy ey. Hu somokwe uwrsa a serey ma lyawriy sohom mo sune-iha me peyryapeyr kow huon ey, Juda mo sow hom ma me, liy-liy-aw senkin. Yowr sohom mo hu me nakruok meir mokwe sankaw lwak, har mokwe 70 lita, har mokwe 100 lita. \p \v 7 Sa Jisas hiykwe mey-uwr seme senkin kiy-mekow, “Homkwe hu kwa lows nonkreik, yowr aiopey lowpwarowp serey mon.” Hom sa seme nonkreik poum-poum-ay. \p \v 8 Sa Jisas hiykwe mey-uwr seme senkin makiy-mekow, “Sei, homkwe hu har yowr aiopey hay ko seme lows nakway nok, ayay-yiaup-uwr se kwa nakey kow.” \p Hom seseyn, Jisas hiy ma me, senkin lon. \v 9 Wo, hu somokwe sawk wain-hu po saw-ohre. Wo, ayay-yiaup-uwr hiy sa sehe lowswa ir. Sawk hiykwe nonkway lwak pa, wain-hu sohokwe perey su ko me po lows nok e. Sawk mey-uwr, hu seme ma lows nonkreik poum-poum-ay homkwaw nonkway. Hiy sehe lowswa ir menkin, sawk sa-huon-uwr se sehe me-huonok nok, kiy-mekow, \v 10 “Seyr hromo wain-hu lows nak-inon kow yor mokwe senkin lwak, peyr wain-hu yaprue ihey-ar me lows nak-inon kow pie, uwrsa me kokwe. Sa uwrsa hom wain-hu ihey-ar seme lowswa lowpway ankin, sa wain-hu nompou hokwe omok seyn lows nakway owndiy kow owswa. Sawk hunkwe wain-hu yaprue-ar me nuwnak-mon hiyhiy, enkin hunkwe sawk meyki-ar seme nuwnak-e kok.” \p \v 11 Jisas hiykwe meir suwon sokukwe om Kana, Galili mo kipay mon ma lwak serey mon meyo meyo ousne. Sohokwe Jisas so meir suwon peyr-ar ko hiy non. Hiykwe hyo panpaniowni se mesair kow kumay, seyr hyo ki-wayh homkwe sa hye sehe nuw-nan kiykiy-ay. \p \v 12 Enekwei sohiy so meyki hokwe Jisas o, hyo pouh o, hyo ki-wayh lowpwarowp o, homkwe om Kana se lokriy hain nok, sawk om Kaperneam mon lokumey. Sa homkwe eypok har serey lwak hain. \x * \xo 2:12 \xt Mat 4:13\x* \s1 Jisas hiykwe uwr omeme God so a mon ma kekie nakway seme me-su ha \r (Mat 21:12-13; Mak 11:15-17; Luk 19:45-46) \p \v 13 Sawk eypok kamon hokwe Juda mo hokruw enekwei aiopey hay, Pasova-ok ma me, pau kiy-ousne ohriar. Jisas hiykwe sawk Jerusalem mon sehe mahiy-iau. \x * \xo 2:13 \xt Kis 12:1-27\x* \v 14 Hiykwe sawk God so a mon lyawriy nok, uwr har me kiy-ira. Homkwe bulmakau o, sipsip o, woukmow o, seme uwr har hom ihey mo mein-owon non nakway e nake nene. Seyr uwr meinowon me non-sawos lonokyaw ey o, homkwe hmo tebol arian mon liwak sir.\f + \fr 2:14 \ft Ayay somokwe uwrsa homkwe seme nakway, God se lei naws prawk kow ey. Sawk Juda-uwr mo yerki kamon mein-owon lonokyaw ey hokwe senkin, homkwe God so a mon kokwe tebol ohriar mon nak-iwak sir nok, sawk hmo ihey mo mein-owon arian mokwe sawk kipay irweyk irweyk mo ihey mo mein-owon me seme non-sawos nonokyaw.\f* \v 15 Sa hiykwe ihey mo ur se lonok nok, kahokrion lopuon nok, hmo sipsip o, bulmakau o, seme lokin su ha. Hiykwe seyr uwr mein-owon me ma non-sawos onokyaw mo tebol me nak-nekie koum say kow nok, hmo mein-owon me nak-okin krwon-say kow ha. \v 16 Seyr hiykwe uwr, ahney woukmow me ma nak-iwak sir seme senkin kiy-me, “Homkwe ahney woukmow somokwe kwa nak-ey neyney. Homkwe hano Aio so a se omeme nakway-yier se hieyn peie meio ousne o.” \p \v 17 Sawk hyo ki-wayh homkwe God so ok mamey porih mon senkin ma me ke ma-nanpanan, “Hano uron, hno a se uron-pi ko-ar ma nuw-wak hokwe, ya ke hieyn loum krikri kwawk.” \rq Sng 69:9\rq* \p \v 18 Juda mo hakamay homkwe weynpaweyn Jisas hiy ma mon seme lira menkin, homkwe sa hye senkin ma-mesopok, “Hnekwe mey sokukwe posokwaw leykweyn kow se meio o? Hunkwe hreme kokwe meir suwon penkin ke meio mesair a, hrom senkin nonkway ey hokwe, hunkwe mey senkin liy meio.” \p \v 19 Jisas hiykwe sawk hme senkin makiy-sahre mekow, “Homkwe God so a pekney-weys ohokwe kwa kiy-kros say hi. Sawk hakwe eypok krompri non sokwaw liy ma-meio.” \x * \xo 2:19 \xt Mat 26:61; 27:40\x* \p \v 20 Sa Juda homkwe Jisas se senkin ma-mesopok, “Hmey, hunkwe God so a hokwe eypok krompri sokwaw liy ma-meio? Sawk hromkwe senkin nan pey, payhokuaw, yia, God so a se ma meio wayr hokwe 46, sankaw nuw-meio.” \v 21 Sawk God so a, Jisas hiy ma lohruw-a sohokwe, hyo owh arian se lohruw-a memeir. \x * \xo 2:21 \xt 1 Ko 6:19\x* \v 22 Sa, enekwei God hiykiaw hye lokrue ko se omok ma-me sian menkin, hyo ki-wayh homkwe sawk ok, Jisas hiy ma lohruw-a wayr-wayr hain seme ma-nanpanan. Seyr homkwe ok mamey porih ko o, ok, Jisas hiy ma lohruw-a wayr hain o, seme nak-nan kiykiy-ay. \x * \xo 2:22 \xt Luk 24:6-8; Jon 12:16\x* \s1 Jisas hiykwe uwrsa lowpwarowp mo weynpaweyn mokwe papo nonkway liyay \p \v 23 Pasova-ay la enekwei Jisas hiy Jerusalem mon ma hiy-wak hokwe, uwrsa poya-poya homkwe meir suwon hiy ma meio me po lira. Homkwe sa hye sehe nuw-nan kiykiy-ay. \x * \xo 2:23 \xt Jon 7:31\x* \v 24 Sawk Jisas hiykwe hiykiaw-ayay kokwe uwrsa me kokwe peyr korey mesair kow pa, payhokuaw, hiykwe uwrsa lowpwarowp mo uron ko penkin lwak e, papo nonkway. \v 25 Hye kokwe uwr prueyn liy ma-me kow ley. Payhokuaw, hiykwe weynpaweyn uwrsa mo uron mon ma lwak mokwe papo nuw-nonkway lowpway. \c 3 \s1 Jisas hiykwe Nikodemus se nion non-ohruw-a \p \v 1 Seyr Juda mo peyrmawk-uwr prueyn hokwe serey lwak. Hyo uru hokwe Nikodemus, hiykwe Farisi mo uwrku. \x * \xo 3:1 \xt Jon 7:50; 19:39\x* \v 2 Arawh enekwei kamon hokwe hiykwe Jisas so owh mon le nayr nok, hye senkin me, “Juda mo sow ke hiymon-sorasor-uwr, hromkwe hne nonkway, hunkwe hiy-mon sorasor-uwr, God hiy ma me-ha hiy non. Payhokuaw, meir krai non, hwon ma meio ousne somokwe, uwr prueyn hiykwe liy meio ousne ley, God hiy hye nion non-wak lopa hokwe.” \p \v 3 Jisas hiykwe sa hyo ok kokwe senkin lonuayk me, “Hakwe hne okar kiy-mekow, sawk uwr prueyn se kokwe ney iwon se hieyn ma-mow yay pa lwak ankin, hiykwe God so Wayr-hre-yier mon lyawriy lopa.” \x * \xo 3:3 \xt Mat 18:3; 1 Pi 1:23\x* \p \v 4 Sawk Nikodemus hiy Jisas se senkin ma-sahre mesopok, “Hai, uwr hakamay hiykwe ney eyn penkin ma-lohre ey so? Uwr hakamay senkin sohokwe hiykwe ipey ko ney-owk mon liy ma-lyawriy wonkwawk ley, hyo pouh hok hye ma-mow yay ey hokwe.” \p \v 5 Jisas hiykwe sawk senkin ma-sahre onuayk me, “Hakwe hne okar kiy-mekow, sawk uwr prueyn se kokwe, hu non o, niohney non o, senkin non mow-yay pa lwak ankin, hiykwe God so Wayr-hre-yier hokwe liy lyawriy ley. \x * \xo 3:5 \xt Ese 36:25-27\x* \v 6 Seyr hunkwe senkin nonkway e, uwrsa ki ko homkwe owhi ko ke mow-yay. Sawk God so Niohney hiykwe niohney se mow-yay. \x * \xo 3:6 \xt Jon 1:13\x* \v 7 Hunkwe peie kiy-preiryay o, ha hne senkin ma kiy-me sohokwe, hme kokwe iwon ka ma-mow-yay. \v 8 Homkwe nonkway howniy hokwe hoko uron arian nonaw lway huwhuw. Hunkwe howniy-oksa senaw lonuayk, sawk hunkwe liy nonkway ley, hokwe perey suko ke po le e. Seyr yier hok ma lway huwhuw nok sohokwe, hunkwe nonkway lwak pey. Sawk liy-liy-aw, uwrsa lowpwarowp God so Niohney hiy iwon ma mow-yay somokwe seyr senkin lwak.” \p \v 9 Sa Nikodemus hiy makiy-mesopok, “Hiymon-sorasor-uwr ara, weynpaweyn hwon ma kiy-mesor somokwe yerki penkin non mon ousne a?” \p \v 10 Sawk Jisas hiykwe senkin ma-sahre mekow, “Awaiow, hunkiaw kokwe Israel mo hiymon-sorasor-uwr sora. Hmey, yor somokwe hunkwe nonkway kiy-wak pey? \v 11 Ara, hakwe hne okar kiy-mekow, hromkwe hromkiaw ma nonkway me, lohruw-a kow, seyr hromkiaw ma lira me, mesor hrorsay kow. Sawk ok, hrom ma mesor kumay kow somokwe, homkwe kamaun sow hain. \v 12 Hakwe hme kokwe mey ki ko me po kiy-mesor kow, sawk homkwe nanpanan kiykiy-ay pey. Hai, ha mey nonkumey ko me kiy-mesor ankin, homkwe hane penkin nan kiykiy-ay a? \v 13 Homkwe senkin nonkway e, uwr prueyn ki ko hiykwe nonkumey mon lie pa. Sawk uwr, nonkumey ko se ma laye hiykwaw. Sohokwe Uwrsa mo Ney hiy non. \v 14 Hunkwe nonkway, paraw kokwe Moses hiykwe sok kamon se ayaw mon way nonwey ie, ki hrahra-aw mon kokwe. Seyr Uwrsa mo Ney se kokwe liy-liy-aw senkin way nonwey ie ey, ayaw mon kokwe. \x * \xo 3:14 \xt Nam 21:9; Jon 8:28; 12:32\x* \v 15 Hye kokwe senkin sehe lon ey, uwrsa hye posokwaw nan kiykiy-ay e, homkwe su lwayr peyow peyow ey se lonok ey. \x * \xo 3:15 \xt Jon 20:31\x* \p \v 16 Payhokuaw, God hiykwe uwrsa ki ko me uron-pi ko-ar nuw-wak. Hiykwe sa hyo ney prueyn-aw-aw-ar se sehe me-ha, uwrsa hye nan kiykiy-ay mokwe lokrue pror ha lopa lwak e, sa homkwe su lwayr peyow peyow ey se lonok e. \x * \xo 3:16 \xt Jon 3:36; Ro 5:8; 1 Jn 4:9-10\x* \v 17 Payhokuaw, hiykwe hyo ney se kokwe senkin lon e me-ha pa, uwrsa ki ko mo yor piap-araw me lira sor anon anon e, korey law-ar. Hiykwe sehe me-ha, uwrsa me ma-huonokyaw prosue e. \x * \xo 3:17 \xt Luk 19:10\x* \v 18 Uwrsa, God so ney se ma nan kiykiy-ay somokwe, hme kokwe heyn-non-ok liy me ley. Sawk uwrsa, God so ney se ma nan kiykiy-ay lopa somokwe, hme kokwe heyn-non-ok po me sakon kawk. Payhokuaw, homkwe God so ney prueynyaw-aw so uru hokwe nanpanan kiykiy-ay pa. \x * \xo 3:18 \xt Jon 5:24\x* \v 19 God so mey, uwrsa me lira sor anon anon ey hokwe senkin, ey-yar hokwe ki mon po le, sawk uwrsa homkwe eym-nawp se uron-pi ko-ar nuw-wak, sa ey-yar hokwe korey. Payhokuaw, hmo weynpaweyn mokwe piap-araw nuw-wak. \x * \xo 3:19 \xt Jon 1:5,9; 8:12\x* \v 20 Uwrsa lowpwarowp weyn piap-araw me ma mon homkwe, God so ey-yar se lono way. Homkwe God so ey-yar ma lyar so ohriar mon liy le ley. Payhokuaw, hmo weynpaweyn piap-araw me kumay-ar mon ousne sa-ousne ame. \v 21 Sawk uwr, weyn okar-ar me ma mon hiykwe, God so ey-yar mon le. Suw ey-yar hiykwe liy mesair kow, mey hiy ma meio somokwe, God so nian mon le.” \s1 Jon hiykwe Jisas se ok kraiar ma-lohruw-a \p \v 22 Jisas hiy Nikodemus se nion ma non-ohruw-a so meyki mon hokwe, Jisas o, hyo ki-wayh o, homkwe kipay Judia ko mon ley. Sawk hiykwe enekwei har serey-aw lwayr nok, uwrsa har me hu mon prouk. \x * \xo 3:22 \xt Jon 4:1-2\x* \v 23 Jon hiykwe seyr uwrsa kraiar hyo owh mon ma le mokwe, yier Ainon mon prouk. Payhokuaw, yier sohokwe hu kraiar. Yier sohokwe yier Salim so ohriar mon lwak. \v 24 (Enekwei sohokwe peyr Herot hiykwe Jon se kokwe kalabus mon nekie owk swakawk pa.) \v 25 Wo, Jon so ki-wayh har homkwe sa Juda prueyn se ok kiynuw-on-seyp-pa-seyp me, hmo hu-hawr-yor God so nene mon mnow-mnow-aw lwak ey se. \v 26 Sawk Jon so ki-wayh homkwe Jon so owh mon ley nok, hye senkin mekow, “Juda mo sow ke hiymon-sorasor-uwr ara, uwr, paraw hne nion yawp Jordan mon ma non-wak, sa hwon ma mesor sanion sow kow, hiykwe pau uwrsa me hu mon prouk. Seyr uwrsa lowpwarowp homkwe hyo owh mon-aw ley.” \p \v 27 Wo, ok sokukwe Jon hiykwe sa hme senkin ma-sahre mekow, “Uwr prueyn hiykiaw-aw mey kamon ke liy lonok meio ley, sawk God hiykiaw kow ankin, hiykwe liy lonok meio. \v 28 Ok, ha ma mesor mokwe, homkiaw-ayay liy me-kumay kow. Ok, enkin ha ma me, ‘Hakwe Mesaia korey, sawk hane kokwe uwr sohiy so peyr-mawk me-ha.’ \x * \xo 3:28 \xt Mat 11:10; Jon 1:20\x* \v 29 Sawk uwr prueyn hiykwe sa prueyn ke huon ankin, sa sokukwe mo uwr sohiy so-aw lwak. Sa hyo wayh prueyn ihey-ar hiykwe sa-huon-uwr so ok ke liarok onuayk ankin, hiykwe kar nuw-ey. Seyr kar ley yor senkin sokukwe hano, seyr hano mon woki nuw-wak prusow. \v 30 Sa hyo uru hokwe ipey-ar ka nonay nonay ie, sa hano hokwe ouon mon ka nonay nonay kumey. \p \v 31 Uwr ayaw ko se ma le hiykwe seirpey-ar, uwrsa lowpwarowp mo eir mon lwak. Uwr ki ko hiykwe weyn ki ko me-aw mon, seyr ok ki ko me-aw mesor. Sawk uwr nonkumey ko se ma le hiykwe uwrsa lowpwarowp mo eir mon lwak. \x * \xo 3:31 \xt Jon 8:23\x* \v 32 Uwr nonkumey ko hiykwe hiykiaw ma lira o, ma lonuayk o, seme mesor kumay kow popriy. Sawk unsaney homkwe hyo me-kumay-ok kokwe korey lonuayk nekie kraipakrai pey. \x * \xo 3:32 \xt Jon 3:11\x* \v 33 Sawk hyo ok ke posokwaw lonuayk nakruok kraipakrai e, uwr sohokwe senkin mesair kumay kow, ‘God hiykwe okar-ok ko ok-arar.’ \v 34 Okar, uwr, God hiy ma me-ha sohokwe, God so ok ke-aw mesor. Payhokuaw, God hiykwe hyo Niohney Pekney-weys hokwe hye ohna non nak-kow prusow. \v 35 Aio God hiykwe hyo Ney se kokwe uron-pi ko-ar nuw-wak, seyr omeme lowpwarowp mokwe hyo Ney so iha mon-aw po nuw-kow lowpway. \x * \xo 3:35 \xt Mat 11:27; Jon 5:20\x* \v 36 Sawk uwr, hyo Ney se posokwaw nan kiykiy-ay e, uwr senkin sohokwe su lwayr peyow peyow ey se lonok ey. Sawk uwr, God so Ney se posokwaw me-puar e, hiykwe su lwayr peyow peyow ey se liy lonok ley, sawk hiykwe God so aw-mar ouon mon-aw lwak wayr ey.” \x * \xo 3:36 \xt Jon 3:16-18; 1 Jn 5:12\x* \c 4 \s1 Jisas hiykwe Samaria-sa prueyn ke nion non-ohruw-a \p \v 1 Enekwei sohokwe Farisi homkwe sa ok senkin lonuayk, Jisas hiykwe uwrsa kraiar me hu mon po prouk, sawk uwrsa somokwe sa hyo ki-wayh lwak. Seyr hyo ki-wayh mo meir mokwe eir mon nuw-wak. Sa Jon so ki-wayh mo meir mokwe ouon mon lwak. \v 2 Sawk Jisas hiykiaw kokwe uwrsa seme prouk pa, korey-law. Hyo ki-wayh homkwaw prouk, uwrsa seme kokwe. \x * \xo 4:2 \xt Jon 3:22\x* \v 3 Wo, sa Jisas hiykwe ok, Farisi hom ma lonuayk ohruw-a seme nonkway menkin, hiykwe sawk Judia mo kipay se lokriy hain nok, sawk Galili mo kipay mon sehe ma-ley. \p \v 4 Yerki, hiy ma hiy-ey sohokwe, Samaria mo kipay mo ompok mon ma ley hiy non. \v 5 Wo, Jisas hiykwe sawk Samaria mo om kamon Sikar-ok ma me mon hiy-ousne. Om sohokwe ki kopi, Jekop hiy hyo ney Josep se ma kow so ohriar mon lwak. \x * \xo 4:5 \xt Stt 33:19; Jos 24:32\x* \v 6 Hu-sow kamon, paraw Jekop hiy ma lopru lok hain hokwe serey lwak. Enekwei Jisas hiy ma le sohokwe, hyekwe po nuw-anio hniyhniy-ay ne. Hiykwe sawk hu-sow ohriar-ar mon sehe amor-wakiawkeyn ne. Enekwei sohokwe pau 12 klok-ar. \p \v 7 Wo, sa prueyn Samaria ko hokwe hu lows e le. Sa Jisas hiykwe hoke senkin kiy-mesopok, “Akwa, hu hane kwa lows nak-e kow, hakwe hu lowswa ley.” \v 8 (Enekwei sohiy non-aw kokwe hyo ki-wayh homkwe ayay nakway e po ley neyney, yier-ar mon kokwe.) \p \v 9 Samaria-sa sokukwe sa hye senkin mekow, “Ara, hunkwe Juda-uwr, sawk hakwe Samaria-sa. Hai, hunkwe hane kokwe hne hu lows kow e panoke mesopok o?” (Payhokuaw, Juda homkwe Samaria me nion seyn non-ondiay ondiay pey.) \x * \xo 4:9 \xt Esr 4:1-5\x* \p \v 10 Sa Jisas hiykwe sa sokwe senkin kiy-mekow, “Akwa, sawk hunkwe God so kow yor ke nonkway hokwe, seyr uwr hne hu ma mesopok se nonkway hokwe, hunkwe hye liy mesopok, seyr hiykwe hne su lwayr-peyow-hu se liy lows kow.” \x * \xo 4:10 \xt Jon 7:37-38; MHO 21:6\x* \p \v 11 Sawk sa sokukwe Jisas se senkin me, “Uwr hakamay, hunkwe yowr lopa, sawk hu-sow ohokwe ouon-arar lak-nuw-wak. Hai, su-lwayr-peyow-hu sohokwe, hunkwe perey suko se lows nakway a? \v 12 Hu-sow ohokwe hromo nopwey Jekop hiy lopru kow hain. Hiykiaw o, hyo ney orhey non o, hyo bulmakau orhey non o, sipsip lowpwarowp orhey non o, somokwe hu-sow erey mon-aw lowswa. Hmey, hunkwe Jekop se lakre akre ley?” \x * \xo 4:12 \xt Jon 8:53\x* \p \v 13 Jisas hiykwe sa sohok ko ok kokwe senkin lonuayk me, “Uwrsa lowpwarowp hu ehe ma lowswa homkwe hmo huei mokwe ma-lahahay. \v 14 Sawk hu, ha ma lows kow sehe posokwaw lowswa e, hyo huei hokwe liy ma-krah ley. Hu sohokwe hyo uron mon ki-saw-hu se hieyn popour ie nok, hye su lwayr peyow-peyow-ey se kow ok.” \x * \xo 4:14 \xt Jon 6:35\x* \p \v 15 Sa sokukwe sa senkin me, “Uwr hakamay, hu, hwon ma me sohokwe hane kwa lows kow. Sa hano huei hokwe ma-lahahay lopa ka lwak. Seyr hakwe hu erey ma-le ows lopa.” \p \v 16 Jisas hiykwe sawk hoke senkin makiy-mekow, “Akwa, hunkwe ley nok, hno uwr se huonok nok, erey mahiy-e.” \p \v 17 Samaria-sa sokukwe sawk Jisas se senkin makiy-mekow, “Ara, hakwe uwr lopa.” Sawk Jisas hiy makiy-me, “Hunkwe ok-ar me, hwon uwr lopa ok ma me sokukwe. \v 18 Payhokuaw, paraw kokwe hunkwe uwr iha sirom sankaw liwak. Sawk uwr enkin hne nion ma kiynon-wak sohokwe hno uwr-ar korey. Hno ok sokukwe okar-ar.” \p \v 19 Wo, Samaria-sa sokukwe sa Jisas se senkin kiy-mekow, “Uwr hakamay, pokon enkin ohokwe hakwe hne pa kiy-nonkway, hunkwe profet prueyn. \v 20 Ara, hano nopwey-om Samaria ko homkwe mnuw erey mon God so uru se hokruw me-ihey wayr. Sawk Juda homkwe senkin me wayr, God so uru se hokruw me-ihey-yier-ar hokwe, Jerusalem hiykwaw.” \x * \xo 4:20 \xt Lo 12:5-14; Sng 122:1-5\x* \p \v 21 Sa Jisas hiykwe hoke senkin makiy-mekow, “Sa ohok, hunkwe hane kwa nanpanan kiykiy-ay. Enekwei hokwe ya kiy-ousne a, uwrsa homkwe Aio se kokwe mnuw erey mon o, Jerusalem mon o, ma-kampueys me-ihey lopa. \v 22 Hunkwe kwa lonuayk, hmo Samaria-uwrsa homkwe homkiaw ma nonkway popriy pa seme kampueys me-ihey wayr, sawk Juda hromkwe, hromkiaw ma nonkway popriy seme-aw kampueys me-ihey. Payhokuaw, mey, God hiy uwrsa me huonok prosue ey sokukwe Juda me nian me-loray. \x * \xo 4:22 \xt 2 Kin 17:29-41; Ais 2:3; Ro 9:4-5\x* \v 23 Sawk enekwei iwon hiy pa le ey, seyr papo kiy-ousne, enekwei sohokwe uwrsa homkwe Aio se kokwe yor okar non mokwe, Niohney so krai non kampueys me-ihey ley. Payhokuaw, uwrsa hom hye yor yaprue senkin non ma kampueys me-ihey somokwe, hyo uron ko-ar. \v 24 God hiykwe Niohney. Uwrsa, hyo uru se ma me-ihey homkwe, hye kokwe niohney non o, ok-ar-ok non o, sohiy non kwa kampueys me-ihey.” \x * \xo 4:24 \xt 2 Ko 3:17; Ro 12:1; Fl 3:3\x* \p \v 25 Sawk Samaria-sa sokukwe Jisas se senkin mekow, “Ara, ha nonkway, Mesaia hiykwe ya le a. Enekwei hiy le ankin, hiykwe hreme kokwe ok lowpwarowp me lohruw-a kumay kow ey.” \p \v 26 Wo, Jisas hiykwe sawk sa sokwe senkin kiy-me-kumay kow, “Akwa, hne kokwe mo ha Mesaia, hiy non-ohruw.” \x * \xo 4:26 \xt Mak 14:61-62\x* \p \v 27 Jisas hiy hoke non-ohruw-a nonaw lwak menkin, sa hyo ki-wayh homkwe pa ma-le nene. Homkwe hye kokwe sa prueyn ke nion non-ohruw-a se amor-ira kowkyay. Sawk hmo prueyn Jisas se senkin pase kiy-mesopok e, “Hunkwe pay me mon ley?” Seyr hye senkin pase kiy-mesopok e, “Hunkwe hoke nion panoke non-ohruw-a o?” \p \v 28 Wo, sa sokukwe sawk hoko hu-yiawk se lyay hain nok, om mon ma-ley nok, uwrsa serey suko me senkin mekow, \v 29 “Ama, homkwe uwr ehe kwa le ira. Hiykwe hano yor, paraw ha ma mon hiyhiy mokwe, papo kiy-me-hror-say kow lowpway. Hiykwe Krais pak?” \v 30 Wo, uwrsa serey suko homkwe om se lokriy hain nok, Jisas so mon ley. \p \v 31 Enekwei sohokwe ki-wayh homkwe Jisas se senkin me-sopok kraiay, “Hiymon-sorasor-uwr, hunkwe ayay kwahnaw la kara.” \p \v 32 Sawk Jisas hiykwe hme kokwe senkin kiy-mekow, “Ama, hakwe ayay la ey non, ayay somokwe homkwe nonkway lwak pey.” \p \v 33 Wo, sa hyo ki-wayh homkwe, homkiaw-ayay senkin lohruw-a, “Ama, hye kokwe uwr prueyn hiy ayay po nak-e kow pak?” \p \v 34 Jisas hiykwe sawk hyo ki-wayh me senkin makiy-me-kow, “Hano ayay mokwe senkin, hakwe Uwr hane ma me-ha so uron ko so meyki mon ley nok, hyo mey, hano iha mon ma kow ha, seme nuw-meio sopsow lowpway. \x * \xo 4:34 \xt Jon 6:38\x* \v 35 Homkwe senkin me wayr, ‘Ama, yeyn mokwe pau iha-iha-aw lwak. Sawk enekwei ayay wueir ko me nakyawk ey mokwe pa lousne ey.’ Sawk hakwe hme senkin mekow, homkwe enkin kokwe wueir me kwa nuw-ira soway soway popriy, wueir-laylay mokwe pa kiy-ou, seyr liy kiy-nakyawk. \x * \xo 4:35 \xt Luk 10:2\x* \v 36 Wueir-laylay me nakyawk-uwr so mey kokwe pa nakway, sa hiykwe enkin kokwe laylay su lwayr peyow peyow ey ko mokwe seme nakyawk howsay, uwr wueir-laylay ma saro o, uwr wueir-laylay ma nakyawk-a o, hoh kar non-ney e. \v 37 Ok kamon, hrom ma lohruw-a wayr kokwe senkin, ‘Uwr prueyn hiy meio saro, uwr prueyn hiy nakyawk ompan ompan say.’ Ok sokukwe ok-arar. \v 38 Hakwe hne po me-ha, wueir-laylay, hwon ma meio saro pa me nakyawk ompan ompan e. Wueir sohokwe uwr har hom po meio sese yay, hunkwe orian orian-aw sehe nakyawk ompan ompan e.” \s1 Samaria-uwrsa kraiar homkwe Jisas se nan kiykiy-ay \p \v 39 Samaria-uwrsa kraiar om serey suko homkwe, sa sohok ko ok ke lonuayk me. Wo, homkwe sa Jisas se sehe nanpanan kiykiy-ay, payhokuaw sa sokukwe senkin me-kow, “Hiykwe hane kokwe po mesor sanion sow kow, yor piap-araw ha ma mon mokwe.” \v 40 Wo, sawk Samaria hom le menkin, hom sawk Jisas se mesopok, hiy hme nion non-wak hain e. Sawk hiykwe Samaria me nion kokwe eypok leikrueys non non-wayr hain. \v 41 Jisas so ok me hokuaw kokwe, uwrsa hye ma nan kiykiy-ay sohom mo meir mokwe sawk ayaw mon manuwnak-nonay nonay ie. \p \v 42 Homkwe sawk sa sokwe senkin mekow, “Hrom uwr ehe ma nanpanan kiykiy-ay ohokwe, hromkwe hno ok ke-aw lonuayk me nanpanan kiykiy-ay pey, korey law. Sawk hromkwe hromkiaw hyo ok arian me po lonuayk, seyr hromkwe senkin kiy-nonkway, uwr, uwrsa lowpwarowp ki ko me ma huonokyaw prosue ey hokwe, mo hiykwaw-aw.” \x * \xo 4:42 \xt 1 Jn 4:14\x* \s1 Jisas hiykwe ofisa so ney so peik ke mon sasowriy sow kow \p \v 43 Eypok kreys so meyki mon hokwe, Jisas hiykwe kipay Samaria se lokriy hain nok, Galili mon mahiy-ey. \v 44 Payhokuaw, enekwei sohokwe Jisas hiykiaw kokwe mo senkin me, “Profet mo uru mokwe, uwrsa, hmo yier arian ko homkwe seyn nak-ie pey.” \x * \xo 4:44 \xt Mat 13:57\x* \v 45 Hiy kipay Galili mon lousne menkin, Galili-uwrsa homkwe hye kokwe kar ley huon. Payhokuaw, homkwe papo lira, mey poya-poya hiy Pasova-ay la enekwei Jerusalem mon ma lousne non ma meio mokwe. Enekwei sohokwe homkwe seyr siraw non-wak. \x * \xo 4:45 \xt Jon 2:23\x* \p \v 46 Enekwei kamon hokwe hiykwe seyr om Kana mon ma-ley. Om sohokwe Galili mo om kamon hiy non, hiy hu-ar se wain-hu ma mon-hre hiy non. Enekwei sohokwe seyr King so ofisa prueyn so ney hiykwe peik nak-iawon, yier Kaperneam mon. \x * \xo 4:46 \xt Jon 2:1-11\x* \v 47 Wo, uwr sohokwe sawk senkin lonuayk, Jisas hiykwe Judia hokwe papo lokriy hain, sawk Galili mon po lousne. Hiykwe sa Jisas so owh mon ley nok, Jisas se lonseyn mesopok, yier Kaperneam mon lokumey e, hyo ney so peik ke mon sasowriy sow kow e. Payhokuaw, hyo ney hokwe pau lokrue ohriar. \x * \xo 4:47 \xt Mat 8:5-6\x* \p \v 48 Sawk Jisas hiykwe hye kokwe senkin mekow, “Homkwe meir krai non suwon senkin senkin me lira lopa mokwe, homkwe liy nanpanan kiykiy-ay ley.” \x * \xo 4:48 \xt Jon 2:18; 1 Ko 1:22\x* \p \v 49 King so ofisa hiykwe sawk senkin makiy-me, “Hakamay, hunkwe kwahnaw saw-okumey e. Hano ney se saw-okrue lak.” \p \v 50 Wo, Jisas hiykwe sawk ofisa sehe senkin mekow, “Hunkwe kwa ley e, hno ney hiykwe su lwayr ey.” Sawk ofisa sohokwe Jisas so ok ke nan kiykiy-ay. Hiy sa sehe ma-ley. \x * \xo 4:50 \xt Mat 8:13\x* \v 51 Wo, ofisa sohokwe peyr Kaperneam mon lousne pa, sawk hyo mey-uwr homkwe hye kokwe yerki ompok mon lonyay huon nok, hye kiy-mekow, “Ara, hno ney hokwe su lwayr.” \v 52 Sawk ofisa sohokwe hyo mey-uwr me senkin makiy-mesopok, “Hai, hiy yaprue ma lwak hokwe, aua enekwei pohiy sok lwak so?” Hom sawk senkin makiy-mekow, “Peik kokwe onkioh 1 klok eyrowp sok lonkane hain.” \p \v 53 Wo, hyo orih hiykwe sawk senkin lanio nanpanan nok, “Aua enekwei sohokwe Jisas hiykwe hane mo senkin mekow, ‘Hno ney hiykwe su lwayr ey.’” Sa hiykiaw o, hyo ney-sa o, homkwe Jisas se seme nan kiykiy-ay. \p \v 54 Meir suwon sokukwe kreys hok non, enekwei Jisas hiy Judia ko se Galili mon ma ley se ma meio hiy non. \x * \xo 4:54 \xt Jon 2:11\x* \c 5 \s1 Jisas hiykwe uwr prueyn peik non se hu-sow Betesda mon mon popriy kow \p \v 1 Enekwei sohiy so meyki mon hokwe sawk Jisas hiykwe Jerusalem mon liau, Juda mo ayay lon-waw-waw a enekwei se. \v 2 Om Jerusalem mon kokwe hu-sow aiopey hay kamon senkin lwak. Hu-sow sohokwe yerki-wouk aiopey hay kamon so ohriar mon hnuawon. Yerki-wouk sohokwe senkin mowie, “Sipsip mo yerki-wouk.” Hu-sow sohiy so uru hokwe Hibru mo ok kokwe senkin mowie, “Betesda”. Hu-sow sohiy so ki-someik hokwe a-aynou mokwe sankaw lwak, iha sirom. \v 3-4 Sawk a-aynou iha sirom somokwe, uwrsa kraiar peik non homkwe serey nak-wak. Seyr uwr nene kopyo non, sune-iha piap non, seyr uwr oiow lomposyay non, homkwe seyr serey mon-aw nak-wak. \v 5 Sawk uwr prueyn peik aiopey hay non hiykwe seyr serey nak-iawon wayr. Hyo peik kokwe 38 yia, sankaw nak-iawon wayr. \v 6 Jisas hiy uwr peik ma nak-iawon sehe lira menkin, hiy mo po nonkway se, uwr sohokwe mo peik enekwei meipey hay po nak-iawon wayr. Sa Jisas hiykwe hye sehe kiy-mesopok, “Ara, hunkwe yaprue ma-lwak e pankaw nanpanan o?” \p \v 7 Uwr peik non sohokwe sawk Jisas so ok ke senkin lonuayk me, “Hakamay, enekwei hu-sow hiy hu-par loksian mokwe, uwr prueyn hane hu mon swakeyn hawr kow pey. Ha wakeyn hawr e mon liok ankin, sawk uwr har homkwaw akre akre wakeyn hawr.” \p \v 8 Jisas hiykwe sawk hye senkin mekow, “Hunkwe loksian nok, hno mat ke lway nok nok, nakey.” \x * \xo 5:8 \xt Mat 9:6\x* \v 9 Peypey pa, uwr sohiy so owh hokwe yaprue ma-lousne. Hiykwe hyo mat ke lway nok nok, nak-ey. Enekwei yor senkin ma lousne sohokwe sabat-enekwei hiy non. \v 10 Wo, Juda mo uwr hakamay homkwe uwr mat non sehe lira menkin, homkwe hye senkin mekow, “Enekwei ohokwe sabat, hunkwe hno mat kokwe sabat sok liy lway nak-anio ley. Hunkwe hromo sow se kamaun sow.” \x * \xo 5:10 \xt Neh 13:19; Jer 17:21\x* \p \v 11 Hiy sawk Juda mo uwr hakamay seme senkin mekow, “Ama, hano peik ke ma mon sasowriy sow uwr hiy hane senkin me, ‘Hunkwe hno mat ke lway nok nok, nakey.’” \p \v 12 Hom sawk hye senkin mesopok, “Uwr, hne senkin ma me hokwe, posokwaw so?” \p \v 13 Sawk uwr peik non Jisas hiy ma mon popriy kow sohokwe, hiykwe Jisas se kokwe nonkway lwak ha pa, Jisas hokwe posokwaw so. Payhokuaw, enekwei sohokwe uwrsa popua hay homkwe serey nuw-hokruw, Jisas hiykwe sawk sehe lok-nei-a-nei nok. \p \v 14 Sa omok Jisas hiy hye God so a pekney-weys mon lirway menkin, sa hye senkin mekow, “Kwa lonuayk, hunkwe yaprue po makiy-wak. Hunkwe yor piap-araw peie ma-mon o. Hunkwe ma-mon ankin, hne kokwe low piap-araw-ar hok senaw ma-lousne mon piapay.” \v 15 Uwr sohokwe sawk ley nok, Juda me senkin me-kow, “Ama, uwr, hano owh se ma mon popriy kow hokwe, mo Jisas hiykiaw.” \p \v 16 Wo, Juda homkwe Jisas se kokwe sa enekwei sohiy non kiy-mon yorpayor pie. Payhokuaw, Jisas hiykwe mey, uwr peik non me ma mon popriy kow mokwe, hiykwe sabat-enekwei sok mon popriy kow. \v 17 Sawk Jisas hiykwe Juda mo ok mokwe senkin lonuayk me, “Hano Aio hiykwe mey senkinaw meio wayr, mo pokon ohiy seyn. Ha seyn, mey meio nonaw lwak.” \v 18 Wo, Juda mo uron Jisas se lokin kwor okrue e ma mon sohokwe aiopey hay po nuw-ie. Seyr hiy sabat-enekwei so sow me ma kamaun sow me-aw hokuaw korey. Sawk hiy God se hyo Aio-ar ok ma me, seyr hiykiaw-ayay God se nion liyliy-aw ma lwak-ok ma me sohiy non. \x * \xo 5:18 \xt Mat 26:4; Jon 7:1; 10:30\x* \s1 God so Ney hiykwe krai non, mey meio ey hokwe \p \v 19 Sa Jisas hiykwe hme senkin ma-sahre mekow, “Hakwe hme okar kiy-mekow, Ney hiykwe mey hiykiaw-aw liy meio ley. Hiykwe mey hyo Orih hiy ma meio seme lira nonkway ankin, hiykwe mey senkin me-aw liy meio. Payhokuaw, mey Aio hiy ma meio somokwe, seyr Ney hiykwe liyliy-aw ma-meio. \x * \xo 5:19 \xt Jon 5:30\x* \v 20 Aio hiykwe Ney se uron-pi ko-ar nuw-wak. Hiykwe mey lowpwarowp hiykiaw ma meio somokwe Ney se kokwe sehe mesair kow. Seyr Aio hiykwe Ney se kokwe mey aiopey hay-ar me ya mesair kow a. Mey somokwe mey, paraw hiy ma meio ha sohom mo eir mon lwak ey, seyr homkwe ya lira preir-yay a. \v 21 Payhokuaw, Aio hiykwe uwrsa ma lokrue mokwe ma-me-sian-sasian nok, hme su lwayr ey se kow ok. Seyr liyliy-aw, Ney hiykwe uwrsa me kokwe su lwayr ey se kow ey, hyo uron arian hiykiaw ma nan sohom mo liyliy-aw. \v 22 Seyr Aio hiykwe uwr prueyn se liy mesor anon-anon ley. Sawk hiykwe mey, mesor anon anon ey sokukwe, hyo Ney arian se po nuw-kow lowpway. \x * \xo 5:22 \xt Jon 5:27; Ap 10:42\x* \v 23 Hiykwe sehe kow, uwrsa lowpwarowp homkwe Ney so uru se ayaw mon way nonwey ie e, hom Aio so uru se ma way nonwey ie senkin. Uwr, Ney so uru se way nonwey ie pa lwak ankin, hiykwe seyr Aio hye ma me-ha so uru se seyn, way nonwey ie pey. \x * \xo 5:23 \xt Fl 2:10-11; 1 Jn 2:23\x* \p \v 24 Hakwe hme okar kiy-mekow, uwrsa hano ok me lonuayk me ankin, seyr hano Aio, hane ma me-ha se nak-nan kiykiy-ay ankin, uwrsa senkin somokwe, su lwayr peyow peyow ihey ey non. Hmekwe heyn-non-ok liy me ley. Homkwe lokrue se po preisia hain, sawk su lwayr yor hok po swahya sow ousne. \x * \xo 5:24 \xt Jon 3:15-18\x* \v 25 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, enekwei pa lousne ey, sawk enekwei sohokwe ehe, papo kiy-ousne. Lokrue-uwrsa homkwe ok, God so Ney hiy ma me seme lonuayk ey. Seyr uwrsa, ma lonuayk somokwe, su ma-lwayr. \v 26 Su lwayr ey so meyk-ar hokwe mo Aio so nian mon lwak. Seyr Aio hiykwe Ney se liyliy-aw po kow lowpway, Ney hiy su lwayr ey so meyk-ar lwak e. \v 27 Seyr Aio hiykwe mey, uwrsa mo yor me mesor anon-anon ey sokukwe, Ney se mekow meio, payhokuaw, hiykwe Uwrsa mo Ney. \p \v 28 Homkwe ok sokwe peie preiryay o, payhokuaw enekwei pa le, lokrue-uwrsa homkwe hyo wouk-ok ke lonuayk ey. \v 29 Seyr homkwe ki-eyh ko me lousne sa-ousne ey. Uwrsa, yor yaprue me ma mon hain sohom ma ma-loksian somokwe, homkwe su lwayr ey. Sawk uwrsa yor piap-araw me ma mon hain sohom ma ma-loksian somokwe, hmekwe heyn-non-ok me ey.” \s1 Jisas hiy uwr seirpey-ar ma lwak hokwe, God o, mey hiy ma meio o, hom mesor kumay kow \p \v 30 Jisas hiy makiy-me, “Mey mokwe hakwe hakiaw-aw liy meio ley. Hakwe hakiaw ma lonuayk me-aw mesor anon anon. Hano mesor anon-anon yor kokwe luw-luw-aw. Payhokuaw, hakwe hane nian kar mon ey e meio pey. Sawk Aio, hane ma me-ha se kar mon ey e meio. \x * \xo 5:30 \xt Jon 5:19; 6:38\x* \p \v 31 Sawk mey, ha ma meio omokwe, hakwaw me-kumay kow mokwe, me-kumay-ok senkin kokwe, homkwe ok-ar-ok ke hieyn liy nan kiykiy-ay ley. \v 32 Sawk Uwr Prueyn hiykwe hane ma hiymon ey se po mesor kumay kow. Seyr hyo me-kumay-ok kokwe okar-ar. \p \v 33 Sawk hakwe nonkway, paraw kokwe homkwe uwr har me Jon so mon me-ha, hyo ok me lonuayk e. Jon hiykwe okar-ok me-aw mesor kumay kow. \v 34 Hakwe uwrsa ki ko mo me-kumay-ok, hane krai kow ey se aiopey hay nanpanan pey. Sawk hakwe Jon so me-kumay-ok me sehe me, God hiy hme ka kahya huonokyaw prosue e. \v 35 Jon hiykwe enekwei haraw-aw lam se hieyn po loum yar kow. Sa homkwe enekwei haraw-aw hyo ya mon lwak ey se kar ley. \p \v 36 Me-kumay-ok kamon, hano mey ke ma me-kumay hokwe ipey hay-ar, Jon so me-kumay-ok so eir mon lwak. Suw senkin, mey enkin ha ma meio, hano Aio hiy ha meio lowpway e ma kow somokwe, mey sohomkiaw mesair kumay kow, hane kokwe mo Aio hiy me-ha. \x * \xo 5:36 \xt Jon 3:2; 14:11\x* \v 37 Seyr Aio hane ma me-ha hiykwe, ok hane ma me mokwe, hiy seyn, po mesor kumay kow. Sawk hunkwe hyo wouk-ok kokwe lonuayk pa, seyr hyo ine-maku hokwe lira pa. \x * \xo 5:37 \xt Mat 3:17; Jon 5:32; 8:18\x* \v 38 Seyr hyo ok mokwe hmo uron mon nakruok pey, payhokuaw, homkwe Uwr, Aio hiy ma me-ha sohiy so ok mokwe nanpanan kiykiy-ay pey. \v 39 Homkwe God so mamey porih me nuw-ira mon sorasor kraiay popriy, payhokuaw, homkwe senkin nan, ok mamey porih mon ma lwak somokwe homkwe su lwayr peyow peyow ey se lonok ey. Sawk God so mamey porih sokukwe mo hane ma mesor kumay hok non. \x * \xo 5:39 \xt Luk 24:27\x* \v 40 Sawk homkwe hano owh mon le e nan pey, hom su lwayr ey se lonok ey hokwe. \p \v 41 Hakwe uwrsa ki erey suko hom hano uru se way nonwey ie e nan pey. \v 42 Sawk hom uwrsa penkin lwak e, hme kokwe ha nonkway. Hmo uron mon kokwe, homkwe God se kokwe uron-pi ko-ar lwak pey. \v 43 Ha ma le hokwe, hakwe hano Aio so uru arian non le. Sawk homkwe hane pase me-huonok yawriy e. Wo, sa uwr prueyn hiy hyo uru arian non le ankin, homkwe hye saw-me-huonok yawriy. \v 44 Me-ihey-ok God prueyn-awaw hiykiaw hme ma mekow mokwe, homkwe aiopey hay nanpanan pey, sawk homkwe uwrsa mo me-ihey-ok me lonok e pawk. Hai, hmo yor senkin lwak ankin, homkwe God se kokwe penkin nan kiykiy-ay a? \p \v 45 Ama, homkwe seyr senkin peie nan o, Aio so inour mon kokwe hme ha heyn-non-ok me ey. Korey law-ar. Sawk uwr Moses, hom uron hyohyo hye senkin ma lon, hiykwe hme hiymon ey, sawk hiykwe hme hiymon ey korey. Hiykwe hme heyn-non-ok me ey. \v 46 Sawk homkwe Moses so ok me nanpanan kiykiy-ay hokwe, homkwe hane liyliy-aw po nak-nanpanan kiykiy-ay, payhokuaw, ok, hiy ma mey mokwe, hane mey sanion sow. \x * \xo 5:46 \xt Ap 3:22\x* \v 47 Sawk homkwe ok, hiy ma me seme nanpanan kiykiy-ay lopa hokwe, hai, hunkwe seyr ok ha ma mesor omokwe penkin nanpanan kiykiy-ay a?” \c 6 \s1 Jisas hiykwe uwr 5,000 me ayay kow-a \r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Luk 9:10-17) \p \v 1 Sawk enekwei sohiy so meyki hokwe, Jisas hiykwe howk Galili menki mon hiy-hiok kuan. Howk sohok ko sa-u kamon kokwe Taiberias. \v 2 Enekwei sohokwe Jisas hiy howk Galili menki mon lokuan menkin, wo, uwrsa popua hay homkwe, hye lonsu oknana nok. Payhokuaw, homkwe po lira nonkway, Jisas hiykwe meir krai non mokwe hiykwe uwrsa peik non me po meio. \v 3 Uwrsa sohom hokruw konpakon menkin, Jisas hiykwe sawk mnuw mon hiy-iau nok, mnuw-pawk mon hiy-kikrweik, hyo ki-wayh me nion. \v 4 Enekwei sohokwe seyr Juda mo eypok aiopey hay, Pasova-ay\f + \fr 6:4 \ft Eypok sohokwe Juda homkwe God hiy Israel me ma kahya huonok me liwak-a nanpanan ey.\f* la enekwei hokwe pa lousne ohriar. \p \v 5 Wo, Jisas hiy sawk sehe lira soway soway ha, uwrsa popua hay homkwe hyo owh mon po le-nene. Hiykwe sawk Filip se senkin mesopok, “Hromkwe ihey mo naw, uwrsa ohom la ey mokwe perey suko me nakway ey mo?” \v 6 (Jisas hiykwe ok senkin sokukwe sehe mesopok, hiykwe Filip so uron se mesopok eykawn ir. Sawk mey hiykiaw ma meio ey me ma nan hokwe, hiykiaw papo nonkway.) \p \v 7 Wo, Filip hiykwe sa hye senkin ma-sahre mekow, “Ara, hrom ihey mo naw me 200 Silva non nakway hi, ihey mo naw somokwe liy so. Meinowon sohok ko meir non nakway hokwe, uwrsa homkwe ayay-kopi paswaw nopre-aw kor-a.” \p \v 8 Wo, sa hyo ki-wayh prueyn Andru, Saimon Pita so oryay-ih, hiy sawk Jisas se senkin mekow, \v 9 “Ara, nyo prueyn nopre hokwe ehe ma lwak he. Hiykwe ihey mo naw iha sirom non, bali non monhre. Seyr ay hu ko kokwe ireys non nakruok. Sawk uwrsa popua hay omokwe, ayay nopre somokwe hme pankaw kiynuw-kow-a liyay a?” \p \v 10 Wo, sa Jisas hiy senkin makiy-me, “Homkwe uwrsa me kwaw me kikrweik.” Ki sohokwe pan kraiar swar; uwrsa homkwe sa seme kikrweik. Sawk uwr mo meir mokwe 5,000 sankaw lwak. \v 11 Uwrsa hom kikrweik lowpway menkin, Jisas hiykwe ihey mo naw iha sirom seme lonokyaw nok, God se arnak-mesopok ihey. Hiy mesopok lowpway nok, hyo ki-wayh mo iha mon kamane kow ha, uwrsa me lanio owndiy kow-a e. Seyr hiykwe ay ireys-aw sokukwe yor liy-liy-aw ma-meio. Uwrsa lowpwarowp ma wakiawk kreik somokwe sa seme nuw-a mue liyay. \p \v 12 Uwrsa hom nuw-a mue menkin, sa hiykwe hyo ki-wayh me senkin mekow, “Homkwe ayay somei ma la prue somokwe, kwa lanio nopriy kawk kreik. Ayay somei somokwe homkwe peie mon hihir say o.” \v 13 Sa hyo ki-wayh homkwe ihey mo naw kopi-kopi, uwrsa hom ma la prue seme lanio kawk kreik, yowr iha seys mu nareysyar non mon. \p \v 14 Wo, enekwei sohokwe uwrsa sohom meir krai non, Jisas hiy ma meio ousne sokwe lira menkin, homkwe sa senkin seme me, “Okar-ar, uwr ohokwe mo profet, paraw mamey porih mon senkin ma mekow hok non: Profet prueyn hiykwe ki mon kokwe ya le a.” \v 15 Wo, Jisas hiykwe hme sa senkin lira nan nonkway, homkwe hiy hmo king lwak e me-sasay e mon. Hiykwe sawk kipay sehe makiy-okriy hain nok, sa mnuw kamon mon liau, hiykiaw-aw. \x * \xo 6:15 \xt Jon 18:36\x* \s1 Jisas hiykwe hu eir mon lanio nok \r (Mat 14:22-33; Mak 6:45-52) \p \v 16 Eyrowp lwak menkin, Jisas so ki-wayh homkwe howk mon lokumey nok, \v 17 yeyk mon lwawk nok, howk ke hiok kuan. Homkwe Kaperneam mon kuan. Enekwei sohokwe sa pau eym-nawp. Jisas hiykwe peyr hyo ki-wayh mo owh mon lousne pa. \v 18 Hom hiok kuan nonaw lwak menkin, sawk howniy aiopey hay krai non hok kiy-way huwhuw ne nok, hu se lway swa-popapop. \v 19 Sawk hyo ki-wayh homkwe kilomita mokwe iha sirom pak, iha sirom pruw non pak, sankaw hiok nok menkin, hom sa Jisas se sehe lira huon, yeyk ohriar mon lanio ne se, hu-eir mon. Hom sa seme lira hok kowkyay huon. \v 20 Sawk hiykwe hyo ki-wayh me senkin mekow, “Ama, ohokwe hakiaw soma, homkwe peie hok o.” \v 21 Sa hyo ki-wayh homkwe hye yeyk mon kwawk uron nan, sawk peypey pa, yeyk sohokwe sa sehe amsaw-nak-okin peykyay, wosion mon, yier hom ma ley ey serey. \s1 Uwrsa hom Jisas se ma pawk hom non \p \v 22 Eypok sohiy so meyki hokwe uwrsa, howk-menki mon ma lwak somokwe, sawk senkin nonkway, onkioh kokwe yeyk hokwe kamon-aw-aw lwak, serey mon kokwe. Jisas hiykwe yeyk sohokwe non-wawk ha pa, hyo ki-wayh me nion kokwe. Korey law-arar. Hyo ki-wayh homkiaw-aw hiok kuan. \v 23 Kiy-peypey ha lopa, sa yeyk har, Taiberias ko hom omnak-okin peykyay, yier ohriar, paraw uwrsa hom ihey mo naw ma kikrweik a mon, enekwei Hakamay hiy God se ma nak-me-ihey so meyki mon. \v 24 Uwrsa popua hay yier serey ma le nene somokwe, sa senkin lira, Jisas o, hyo ki-wayh lowpwarowp o, homkwe serey lwak pa. Homkwe sa yeyk mon ma-lwawk nok, Kaperneam mon ma-lokuan-sakuan, Jisas se lanio pawk e. \s1 Jisas hiykwe ihey mo naw nonkumey ko hiy non \p \v 25 Enekwei sohokwe homkwe hye howk-menki mon lirway menkin, hye senkin mesopok, “Hiy-mon sorasor uwr ara, hwon erey ma kiy-wak ohokwe, enekwei pohiy sok le so?” \p \v 26 Jisas hiykwe sa hme senkin ma-sahre onuayk me, “Hakwe hme okar kiy-mekow, hom hane ma lanio pawk so meyk-ar hokwe, ihey mo naw, ha me ma kow-a prokmaprok yay hom non. Homkwe meir krai non, ha hme ma meio mesair kow se ma nonkway popriy e lanio pawk pey. Korey law. \v 27 Homkwe ayay ki ko lowpwarowp ma sopok kreik me peie meio onokyaw o. Sawk homkwe ayay, su ma nuw-wayr peyow peyow me kwa meio onokyaw. Ayay somokwe Uwrsa mo Ney hiykiaw kow ey, hme kokwe. Payhokuaw, hano Aio God hiykwe senkin mesair kow, hiykwe hane po leykweyn kow, senkin meio ey hokwe.” \x * \xo 6:27 \xt Jon 6:48-58\x* \p \v 28 Wo, homkwe sawk hye senkin ma-sahre mesopok, “Hromkwe mey God hiy hreme ma nanpanan me meio ey mokwe, penkin me meio ey mo?” \p \v 29 Sawk Jisas hiykwe senkin ma-sahre mekow, “God so mey kokwe senkin, homkwe Uwr, God hiy ma me-ha se kwa nanpanan kiykiy-ay.” \x * \xo 6:29 \xt 1 Jn 3:23\x* \p \v 30-31 Wo, hom sa Jisas se senkin ma-sahre mesopok, “Hai, hunkwe hromo inour mon kokwe meir krai non penkin ke meio ousne a, hrom hne nan kiykiy-ay ey hokwe? Paraw kokwe hromo iwey-om homkwe ihey mo naw, mana-ok ma me seme po la, ki hrahra-aw mon kokwe. God so mamey porih hok ma me, senkin, ‘Hiykwe ihey mo naw nonkumey ko me uwrsa me kow, hom la e.’ Hai, hunkiaw kokwe seyr krai penkin ke kiy-meio a?” \x * \xo 6:30-31 \xt Kis 16:14-15; Mat 16:1; Jon 2:18\x* \p \v 32 Sawk Jisas hiykwe hme senkin mekow, “Hakwe hme okar kiy-mekow, ihey mo naw nonkumey ko somokwe hme kokwe Moses hiy kow pa, sohokwe hano Aio hiy kow. Hiykwe hme kokwe ihey mo naw-arar nonkumey ko me kow ey. \v 33 Payhokuaw, ihey mo naw God so sokukwe, uwr nonkumey ko se ma laye sohiy non, seyr uwrsa ki ko me su lwayr peyow peyow ey se kow ey hokwe.” \p \v 34 Sa homkwe Jisas se seme mesopok, “Hakamay, ihey mo naw nonkumey ko somokwe hrome enekwei enekwei kwa kow.” \p \v 35 Sa Jisas hiykwe hme senkin mekow, “Hakwe ihey mo naw, su lwayr peyow peyow ey hiy non. Hano owh mon posokwaw le e, hiykwe siowp ma-lokrue lopa. Seyr hane posokwaw nanpanan kiykiy-ay e, hyo huei hokwe lahahay lopa. \x * \xo 6:35 \xt Jon 4:14\x* \v 36 Sawk hakwe hme senkin mekow, mo hom hane lira hi, homkwe hane nanpanan kiykiy-ay pey. \v 37 Uwrsa lowpwarowp, Aio hiy hane ma kow mokwe, homkwe hano owh mon le ey. Seyr uwrsa hano owh mon ma le somokwe, hakwe hme liy me-su ha ley. \v 38 Payhokuaw, hakwe nonkumey ko se ma laye hokwe, hano mey kokwe hano uron ko arian so liyliy-aw meio pey. Sawk hakwe uwr, hane ma me-ha so uron ko so liyliy-aw meio. \v 39 Seyr Aio so uron hiykiaw ma nan hokwe senkin, hakwe uwrsa lowpwarowp hiykiaw hano iha mon ma kow hmo prueyn se lira por ha ey lopa. Sawk uwrsa seme kokwe enekwei pariawey-ar sok ma-mon oksian sasian ey. \x * \xo 6:39 \xt Jon 10:28-29; 17:12\x* \v 40 Payhokuaw, hano Aio so uron hiykiaw ma nan mokwe senkin, uwrsa lowpwarowp, Ney se ma lira nanpanan kiykiy-ay homkwe su nuw-wayr peyow peyow ey. Sawk enekwei pariawey-ar hokwe, hakwe uwrsa senkin me ma-mon oksian sasian ey.” \p \v 41 Wo, Juda homkwe sawk Jisas se sehe hohuaw me. Payhokuaw, hiykwe senkin me, “Hakwe ihey mo naw, nonkumey ko se ma laye hiy non.” \v 42 Homkwe sawk hyekwe homkiaw-ayay-aw senkin lohruw-a, “Me kama, hyo uru hokwe Jisas, Josep so ney hiy non. Hromkwe hyo aio, ipey leys se nonkway. Hai, hiykwe ok senkin sokwe panoke me so, ‘Hakwe nonkumey ko se ma laye hiy non.’” \x * \xo 6:42 \xt Mat 13:55\x* \p \v 43 Jisas hiykwe sawk hmo ok ke senkin lonuayk me, “Sopiaw, homkwe homkiaw-ayay-aw peie hohuaw me o. \v 44 Uwr prueyn hiykwe hano owh mon kokwe hyo uron arian nonaw liy le e ko. Sawk Aio, hane ma me-ha, hiy ma huonok prosue hiykwaw, uwr sohokwe liy le, hano owh mon. Sa enekwei pariawey-ar sok kokwe hakwe hye su liy ma-me oksian wayr. \x * \xo 6:44 \xt Jon 6:65\x* \v 45 Ok kamon, profet hom ma mey kokwe, senkin me, ‘God hiykwe uwrsa lowpwarowp me hiy-mon sorasor ey.’ \rq Ais 54:13\rq* \m Uwrsa, Aio so ok ke ma lonuayk, seyr hyo hiy-mon-sorasor-yor so ouon mon ma lwak homkwaw le, hano owh mon. \m \v 46 Sawk homkwe senkin peie nan o, uwr prueyn, sa prueyn ki ko homkwe Aio se po lira. Korey law-ar. Sawk Uwr, God se nion ma lwak se ma le hiykiaw-aw-ar po lira, Aio se kokwe. \x * \xo 6:46 \xt Jon 1:18\x* \v 47 Hakwe hme okar kiy-mekow, uwr posokwaw nanpanan kiykiy-ay e, hiykwe su lwayr peyow peyow ey se po lonok. \x * \xo 6:47 \xt Jon 3:15-16\x* \v 48 Hakwe ihey mo naw, su lwayr peyow peyow ey hiy non. \x * \xo 6:48 \xt Jon 6:32,58\x* \v 49 Paraw kokwe hmo iwey-om homkwe mana me la, ki hrahra-aw mon kokwe. Sawk homkwe po lokrue lowpway. \v 50 Sawk ihey mo naw nonkumey ko se ma laye sokukwe irweyk-araw. Suw senkin, uwr, ihey mo naw sokwe la ankin, hiykwe lokrue lopa. \v 51 Hakwe ihey mo naw, su lwayr peyow peyow ey nonkumey ko se ma laye hiy non. Sawk uwr prueyn hiykwe ihey mo naw okwe la ankin, hiykwe su nuw-wayr peyow peyow ey. Sawk ihey mo naw, hye ha ma kow ey sokukwe, hano owhi arian hiy non. Hakwe sehe kow, uwrsa ki ko homkwe su aka lwayr.” \p \v 52 Wo, hom ok senkin seme lonuayk menkin, homkwe sawk homkiaw-ayay-aw senkin lonsa-hruw-hruw kawk ohruw-a, “Uwr, hyo owhi arian se hreme ma kow-a e ma me ohokwe, yerki penkin non kow-a a-ney?” \p \v 53 Wo, Jisas hiykwe sawk hme senkin me, “Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, homkwe Uwrsa mo Ney so owhi se la lopa hokwe, seyr hyo nioh se lowswa lopa hokwe, wa, su lwayr ey hokwe, hmo mon lwak lopa. \v 54 Uwr, hano owhi se la, seyr hano nioh se lowswa, uwr senkin sohokwe su lwayr peyow. Seyr hakwe hye ma-me oksian wayr, enekwei pariawey-ar sok kokwe. \v 55 Payhokuaw, hano owhi hokwe ay-ar, hano nioh hokwe seyr hu-ar lowswa ey hiy non. \v 56 Uwr prueyn hano owhi se posokwaw la e, seyr hano nioh se posokwaw lowswa e, hiykwe hane nion kopriynas wayr, seyr hakwe hye nion kopriynas wayr. \v 57 Lwayr-peyow-Aio hiy hane po me-ha. Sa ha su ma lwayr hokwe, Aio so kueir lwayr. Seyr liyliy-aw, uwr hano owhi se posokwaw la wayr e, hiy su ma lwayr hokwe, hano kueir lwayr. \x * \xo 6:57 \xt 1 Jn 3:24\x* \v 58 Ohokwe ihey mo naw nonkumey ko se ma laye hiy non. Ohokwe ihey mo naw, paraw hmo nopwey-om hom ma la okrue hain me hieyn korey. Sawk uwrsa homkwe ihey mo naw nonkumey ko sokwe posokwaw la e, homkwe senkinaw-aw nuw-wayr peyow peyow ey.” \v 59 Jisas hiy Kaperneam mon ma hiymon sorasor hokwe, hiykwe ok somokwe hmo hokruw-a kamon mon hiy-mesor. \s1 Jisas hiykwe wayr-peyow-peyow-ok non \p \v 60 Wo, sawk hyo ki-wayh kraiar homkwe Jisas so ok seme lonuayk menkin, hom sa senkin me, “Ok, Jisas hiy ma hiy-mon sorasor okukwe honon honon-ar nuw-wak. Hai, uwr posokwaw lonuayk me pyay ey so?” \p \v 61 Wo, Jisas so uron arian nonaw kokwe hiykwe senkin saw-nonkway, hyo ki-wayh homkwe sa ok hiy ma hiy-mon sorasor seme hohuaw me. Jisas hiykwe sa hme senkin mesopok, “Hmey, ok somokwe hmo uron me mon piapay pak? \v 62 Ama, senkin lwak ankin, hai, homkwe omok Uwrsa mo Ney hiy hyo yier, paraw hiykiaw ma lwak mon ma lie se lira ha ankin, hai, homkwe penkin lira nan ha ey mo? \v 63 God so Niohney hiykwe su lwayr ey se kow. Sawk iwar mo owhi so krai mokwe hreme liy hiy-mon ley. Ok, ha hme ma mesor kow mokwe, Niohney so, seyr su lwayr. \v 64 Sawk hmo har mokwe nanpanan kiykiy-ay pey.” Uwr nanpanan kiykiy-ay lopa somokwe, Jisas hiykwe paraw nuw-nonkway. Seyr hiykwe uwr, omok hye awia mo iha mon ma kow ey sohokwe, hiykwe papo nonkway. \x * \xo 6:64 \xt Jon 13:11\x* \v 65 Sawk Jisas hiykwe senkin makiy-me, “Ama, hakwe hme sehe me, hano Aio, hiy uwr prueyn hiy hano owh mon ma le se hiymon lopa lwak ankin, hiykwe hano owh mon liy le ley.” \x * \xo 6:65 \xt Jon 6:44\x* \p \v 66 Sa hyo ok sohom mo meyki mon hokwe, Jisas so ki-wayh kraiar homkwe hye me-puar hain nok, ma-ley neyney. Homkwe hye pase ma-lonsu pyay e. \p \v 67 Wo, hiy sawk hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar me senkin ma-mesopok, “Hai, hom seyn, hane pankaw lokriy hain e nan o?” \p \v 68 Sawk Saimon Pita hiykwe hyo ok ke senkin ma-sahre onuayk me, “Hakamay, hai, hromkwe sawk poso owh mon ley a? Hunkwe mo su lwayr peyow peyow ihey ok non. \v 69 Hromkwe hne sehe nanpanan kiykiy-ay, seyr senkin nak-nonkway popriy, pekneyweys hokwe mo hunkwaw, God so owh ko se ma laye hokwe.” \x * \xo 6:69 \xt Mat 16:16\x* \p \v 70 Jisas hiykwe sawk hme senkin ma-mekow, “Hme iha seys mu nareysyar non mokwe hakiaw po lahan iaup huonok. Sawk hmo uwr prueyn hmo ompok mon ma lwak hiykwe poup piap-araw.” \v 71 Ok, Jisas hiy ma lohruw somokwe, hiykwe Judas, Saimon Iskariot so ney, ki-wayh iha seys mu nareysyar mo prueyn se lohruw. Uwr sohokwe Jisas se omok awia mo iha mon kow ey hiy non. \c 7 \s1 Jisas so eynay-om homkwe hye nanpanan kiykiy-ay pa \p \v 1 Enekwei sohiy so meyki mon hokwe, Jisas hiykwe sawk Galili mo kipay mon-aw lanio. Hiykwe Judia mon ma-ley pa sehe lwak, payhokuaw Juda mo uwr hakamay homkwe hye lokin kwor okrue e mon. \x * \xo 7:1 \xt Jon 5:18\x* \v 2 Sawk Juda mo hokruw enekwei aiopey, eykroh-a nopre mon liwak nieys ey hokwe, pa lousne ohriar.\f + \fr 7:2 \ft Enekwei sohokwe Juda-uwrsa homkwe a nopre me meio nakrok-kay, hom wik kamon-awaw lwayr nieys nakrok ey. Enekwei sohokwe paraw, Israel hom ki hrahra-aw mon ma lanio wayr ne se ma nanpanan hiy non.\f* \x * \xo 7:2 \xt Wkp 23:34\x* \v 3 Sa Jisas so eynay-om homkwe hye senkin mekow, “Ara, hunkwe yier ehe kwa lokriy hain, sawk kipay Judia mon kwa ley. Hno ki-wayh homkwe, mey senkin senkin hwon ma meio ousne seme ka lira. \v 4 Sawk uwr prueyn hiykwe uwr lowpwarowp hom hye nonkway e mon ankin, mey, hiy ma meio somokwe, hiykwe liy meio sue ley. Hwon mey senkin seme ma meio somokwe, hunkwe uwrsa lowpwarowp ki-pay lowpwarowp ko me kwa mesair kow. Homkwe hne seyn ka nonkway.” \v 5 Mo hyo eynay-om homkiaw seyn, hye nanpanan kiykiy-ay pa. \p \v 6 Sawk Jisas hiykwe hme senkin mekow nonkway, “Hom serey ley ey hokwe, enekwei lowpwarowp mokwe suw hmo enekwei-ar. Sawk hano enekwei-ar serey ley ey hokwe peyr korey lousne pa. \v 7 Ki ko uwrsa lowpwarowp homkwe hme kokwe awnie awnie-aw liy lira ley. Sawk hane kokwe awnie awnie-aw lira. Payhokuaw, ha uwrsa ki ko me senkin ma me-kumay kow sohom, yor hom ma mon somokwe piap-araw-ar nuw-wak. \v 8 Sei, homkwe homkiaw-aw kwa ley hokruw e, Juda mo hokruw enekwei aiopey hay mon kokwe. Hakwe peyr liy ley ley, payhokuaw, hano enekwei-ar hokwe peyr korey lousne pa.” \v 9 Hiykwe senkin lohruw-a nok, sa Galili mon-aw nuw-wak. \p \v 10 Sawk hyo eynay-om hom ley lowpway menkin, Jisas hiy seyn, hmo meyki ley. Hiykwe uwrsa mo inopuaw ley pa, sawk maw-maw ney. \v 11 Wo, Juda mo hakamay homkwe sa seme lanio pawk, hokruw-yier serey mon kokwe. Homkwe sa seme mesopok sopok, “Uwr Jisas sohokwe perey lwak o?” \p \v 12 Sawk uwrsa popua hay homkwe homkiaw-ayay senkin soswon soswon me, “Hiykwe uwr yaprue.” \p Har homkwe senkin me, “Hiykwe yaprue korey, hiykwe uwrsa me okrei-ok non mon anyan ha.” \v 13 Sawk hmo uwr prueyn hye kumay-ar pase lohruw e, payhokuaw, homkwe Juda mo uwr hakamay me hok, hme aw-mar lohre ame. \p \v 14 Wo, hokruw enekwei sohokwe, pa ompok sok lwak, sa Jisas hiykwe God so a pekneyweys so a-yier mon lyawriy nok, uwrsa me kiy-hiy-me-sorasor. \v 15 Wo, Juda mo uwr hakamay homkwe hyo ok me lonuayk menkin, homkwe lonuayk preiryay nok, senkin lohruw-a, “Uwr ohokwe nonkway kraiar senkin ma lwak sohokwe, perey suko me po lonok ey? Hiykwe skul mon ley lopa.” \x * \xo 7:15 \xt Mat 13:54; Luk 2:47\x* \p \v 16 Jisas hiykwe sawk hme senkin ma-sahre mekow, “Ok, ha hme ma hiy-mon sorasor omokwe, hano ok arian korey. Ok somokwe, Uwr hane ma me-ha so ok. \x * \xo 7:16 \xt Jon 12:49; 14:10\x* \v 17 Sa uwr prueyn hiykwe God so uron ko so meyki mon-aw ley ankin, hiykwe ok, ha ma hiymon sorasor omokwe, liy lira nonkway, ok somokwe God so mon po le pak, o, hano uron arian ko me-aw lohruw-a pak. \v 18 Uwr, ok hyo uron arian ko me mesor kow ankin, suw hiykwe hyo uru arian se nakie e nanpanan. Sawk uwr prueyn uwr, hye ma me-ha sohiy so uru se nakie e ma nan hiykwe, uwr senkin sohokwe okar-yor non, seyr okrei-yor kokwe hyo mon lwak pey. \x * \xo 7:18 \xt Jon 8:50\x* \v 19 Paraw kokwe Moses hiykwe hme kokwe God so sow me kow hain. Sawk hmo prueyn prueyn-aw homkwe sow sohom mo meyki ley pey. Hai, homkwe hane lokin kwor okrue e panoke lonheyn o?” \x * \xo 7:19 \xt Ap 7:53; Ro 2:21-24\x* \p \v 20 Sawk uwrsa homkwe hye kokwe senkin ma-sahre onuayk me, “Ara, hunkwe niohney piap-araw non. Hne lokin kwor okrue ey hokwe posokwaw pawk o?” \x * \xo 7:20 \xt Jon 8:48; 10:20\x* \p \v 21 Jisas hiykwe hme senkin mekow, “Hakwe meir krai non kamon po mon meyo meyo ousne, hom lowpwarowp mokwe sa seme lira preiryay. \v 22 Paraw kokwe seyr Moses hiykwe hom hmo ney norwayo mo owh-ohi me lei mapru sow e mekow. (Sawk mey sokukwe Moses hiy meio pie pa, sawk hromo nopwey-om homkiaw nuw-meio pie.) Ama, mo sabat-enekwei lwak hi, homkwe hmo ney norwayo mo owh-ohi me senaw lei mapru sow kow. \x * \xo 7:22 \xt Stt 17:9-13; Wkp 12:3\x* \v 23 Homkwe owh-ohi lei mapru sow mey mokwe, sabat-enekwei sok meio lopa liy lwak ley, payhokuaw, hom Moses so sow me kamaun sow ame. Hai, ha, uwr prueyn so owh lowpwarowp se sabat-enekwei sok mon popriy kow hokwe, homkwe hane panoke hohuaw me o? \x * \xo 7:23 \xt Jon 5:8-10,16\x* \v 24 Hno lira mesor anon anon yor kokwe, uwrsa mo yapaw ko me-aw peie lira o, sawk uwrsa mo uron ouon-ar ko me kwa lira mesor anon anon. \s1 Uwrsa homkwe senkin me, Jisas hiykwe Krais pak \p \v 25 Sawk uwrsa har Jerusalem ko homkwe sa seme lohruw-a, “Hmey, uwr hromo hakamay hom ma lokin kwor okrue e ma pawk hokwe, mo ohiy non pak? \v 26 Ama, hiykwe ehe, hiykwe ok mokwe kumay mon nuw-mesor kow, sa uwr hakamay homkwe hye kokwe ok kamon pase kiy-me e. Homkwe senkin po nonkway pak, uwr sohokwe mo Krais-ar pak. \v 27 Uwr sohiy so yier hokwe hromkwe papo nonkway. Sawk enekwei Krais hiy le ankin, yier, hiy ma le hokwe, uwr prueyn liy nonkway ley.” \x * \xo 7:27 \xt Jon 7:41; 9:29\x* \p \v 28 Jisas hiykwe God so a pekney-weys mon ma hiymon sorasor hokwe, hiykwe senkin lokre me, “Ama, homkwe hane nian o, om, ha ma le o, nonkway-ok me. Sa ha erey, hme nion ma non-wak ohokwe, hano uron arian non-aw le wayr pey. Sa Uwr hane ma me-ha, hiykwe okar-ok me-aw lohruw-a Uwr hiy non. Homkwe hye nonkway lwak pey. \x * \xo 7:28 \xt Mat 11:27; Jon 8:55\x* \v 29 Sawk hakwe hye nonkway, payhokuaw, hakwe mo hyo owh ko se le. Hiykwe hane me-ha.” \p \v 30 Wo, hom ok seme lonuayk menkin, sa hye nekie e nanpanan liok. Sa uwr prueyn Jisas se iha non nekie pa, payhokuaw, hyo enekwei-ar hokwe peyr korey lousne pa. \x * \xo 7:30 \xt Jon 7:44\x* \v 31 Sawk uwrsa popua hay serey ma lwak mo kraiar homkwe hye kokwe senkin nuw-nanpanan kiykiy-ay me, “Enekwei Krais hiy le ankin, hiykwe meir krai non poya-poya nuw-meio ousne ey. Meir krai non hiy meio ousne ey mokwe, uwr ohiy so meir krai non mo eir mon liy lwak o?” \s1 Juda mo hakamay homkwe God so a pekney-weys se hiy-wayr sosor uwr me me-ha, Jisas se nekie e \p \v 32 Farisi homkwe sawk uwrsa popua hay hom Jisas se ok senkin me ma soswon soswon me lonuayk. Sawk pris karmay o, Farisi o, homkwe sa God so a se hiy-wayr sosor uwr me seme me-ha, Jisas se nekie e. \p \v 33 Sawk Jisas hiykwe uwrsa me kokwe senkin hiymon sorasor, “Ama, hakwe hme nion kokwe enekwei haraw non-wak hain. Sohiy so meyki hokwe hakwe Aio, hane ma meha so owh mon ma-ley ey. \v 34 Homkwe hane kokwe ya lanio pawk lokruok a, sawk hane liy lirway ley. Seyr yier, ha ma ley wak ey hokwe, homkwe liy le ley.” \x * \xo 7:34 \xt Jon 8:21; 13:36\x* \p \v 35 Wo, Juda mo uwr hakamay homkwe sa homkiaw-ayay senkin lohruw me, “Hai, hrom hye ma-lira lopa ey hokwe, yier perey ley ey so? Hiykwe hromo uwrku, kipay Grik mon ma lwayr nonwor onwor mon ley ey pak a, uwrsa serey ma lwak me hiymon sorasor e? \v 36 Hiykwe hreme senkin me, ‘Homkwe hane kokwe ya lanio pawk lokruok a, sa homkwe hane liy lirway ley.’ Seyr hiykwe senkin nak-me, ‘Homkwe yier ha ma ley wak ey hokwe, homkwe liy le ley.’ Hai, ok sohok ko meyk-ar kokwe penkin ko?” \s1 Jisas hiykwe uwrsa me hu lwayr peyow ey se lohruw-a kow \p \v 37 Juda mo hokruw-enekwei mo eypok pariawey ipey-ar hokwe, Jisas hiykwe loksian iarok nok, ok aiopey hay senkin lokre me, “Sawk hmo prueyn huei posokwaw sonay e, hiykwe hano owh mon kwa le owswa. \x * \xo 7:37 \xt Wkp 23:36; Ais 55:1; Jon 4:14\x* \v 38 Ok, God so mamey porih ko kokwe senkin me, ‘Sawk hane posokwaw nan kiykiy-ay e, hu lwayr peyow peyow ey hokwe, hyo swaw ouon ko se ar-popour swanon sow ha.’” \rq Ais 58:11\rq* \m \v 39 Ok sokukwe Jisas hiykwe unsaney hye ma nanpanan kiykiy-ay hom Niohney Pekney-weys se lonok ey se hiy-ohruw-a. Enekwei sohiy non kokwe God hiykwe peyr Niohney Pekney-weys se me-ha pa. Payhokuaw, Jisas se kokwe peyr lokrue ko se mon oksian ie pa, hyo uru se seirpey-ar lowk nakie ey hokwe. \x * \xo 7:39 \xt Jon 16:7; 20:22; Ap 2:4\x* \s1 Uwrsa homkwe sawk uwrku kreys non lokiane ha nakrok \p \v 40 Uwrsa har Jisas so ok me ma lonuayk homkwe senkin me, “Okar-ar, uwr ohokwe profet hrom ma naruok wayr lokruok hiy non.” \x * \xo 7:40 \xt Jon 6:14\x* \p \v 41 Har homkwe senkin me, “Hiykwe Krais.” \p Wo, uwrsa har homkwe sa senkin me, “Hai, Krais hiykwe Galili ko hokwe yerki penkin le so? \x * \xo 7:41 \xt Jon 1:46\x* \v 42 Ok, God so mamey-ok porih ko kokwe senkin me, ‘Uwr Krais sohokwe king Devit so uwrku mon lousne ey, om Betlehem mon. Om sohokwe, paraw Devit hiy ma lwayr hain hiy non.’” \rq Sng 89:3-4; Mai 5:2\rq* \m \v 43 Wo, homkwe sawk uron irweyk irweyk eyn nanpanan, sawk uwrku kreys non seme lokiane nakrok. \v 44 Har homkwe Jisas se nekie sakawk e nan, sawk hmo prueyn prueyn-aw homkwe hye hmo iha non pase kiy-nekie e. \s1 Juda mo uwr hakamay homkwe Jisas se nan kiykiy-ay pa \p \v 45 Wo, God so a se hiy-wayr-sosor-uwr hom ma-ley menkin, pris karmay o, Farisi-om o, homkwe sa hme senkin mesopok huon, “Homkwe hye nekie owkway nok pa, panoke lwak mo?” \p \v 46 Wo, God so a se hiy-wayr-sosor-uwr homkwe hme senkin ma-sahre mekow, “Paraw kokwe uwr prueyn hiykwe ok, uwr sohiy ma mesor mokwe, hye hieyn liyliy-aw eyn mesor pa.” \x * \xo 7:46 \xt Mak 1:22\x* \p \v 47 Farisi hom mesopok, “Hai, hme seyn, hiykwe hme po me ok-nei-a-nei pak? \v 48 Hmey, homkwe Juda mo uwr hakamay prueyn se o, Farisi prueyn se o, Jisas se nan kiykiy-ay se pankaw nonkway? \x * \xo 7:48 \xt Jon 12:42\x* \v 49 Uwrsa popua hay omokwe Moses so sow me ma lawk-lawk mokwe, God so hruo ouon mon lwak.” \p \v 50 Farisi prueyn hiykwe serey non-wak. Hyo uru hokwe Nikodemus, uwr paraw Jisas se ma ley ira hiy non. Hiykwe hyo Farisi-wayh me senkin mekow, \x * \xo 7:50 \xt Jon 3:1-2\x* \v 51 “Ama hromo sow mokwe senkin pankaw me o? Hromkwe peyr uwr prueyn so mey ke nonkway lopa lwak hokwe, seyr hyo ok arian ke lonuayk lopa hokwe, hromkwe uwr senkin se kokwe heyn-non-ok liy saw-me o? Korey law.” \p \v 52 Sa hyo ok kokwe homkwe senkin ma-sahre mekow, “Hmey, hwon seyn, uwr Galili ko pak? Hunkwe mamey porih me lira mesor popriy ankin, hunkwe senkin liy lira, profet prueyn Galili ko se liy le ley.” \x * \xo 7:52 \xt Jon 7:41-42\x* [ \v 53 Sohiy so meyki hokwe, homkwe sa hmo a arian mon ma-ley-neyney. \c 8 \s1 Homkwe sa prueyn yor piap-araw ma mon ke Jisas so owh mon hiy-e \p \v 1 Sawk Jisas hiykwe mnuw Oliv mon ley. \v 2 Enekwei leikmon so leisnon-ar hokwe hiykwe ma-ley nok, God so a pekney-weys mon lyawriy. Sawk hiy serey lwak menkin, uwrsa lowpwarowp homkwe hyo owh mon nuw-hokruw awndiy kawk. Seyr hiykwe liwak nok, uwrsa seme hiy-mon sorasor. \v 3 Wo, Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr o, Farisi-uwr o, hom sawk sa prueyn, uwr yokun ma nweyh kane ma lira ha ke hiy-e nok, hom hoke hmo lowpwarowp mo inour mon me-sasay orok. \v 4 Homkwe Jisas se senkin mekow, “Hiy-mon-sorasor-uwr ara, sa okukwe uwr yokun-ar nweyh kane ke po lira ha. \v 5 Hromo sow mokwe Moses hiykwe hreme senkin me kraipakrai hain: Sa senkin somokwe mein non kwa swakwor okrue. Sawk hunkiaw kokwe penkin kiy-me a?” \x * \xo 8:5 \xt Wkp 20:10; Lo 22:22-24\x* \v 6 Homkwe senkin seme mesopok, Jisas se mon mawmaw kuayk e. Sa Jisas hiy piap eyn penkin lonuayk me e, homkwe hye liy lokin lor-a-lor. \p Sawk Jisas hiykwe ki mon maka-weih kumey nok, ki mon meyamey, hyo yodne non. \v 7 Homkwe sawk hye mesopok nonaw nuw-wak. Hiykwe makiy-orok konkawk nok, sa uwr seme kiy-mekow, “Sawk hmo prueyn, yor piap-araw ma mon lopa posokwaw lwak e, hiykwe sa okwe mein non peyrmawk kwa say pie.” \x * \xo 8:7 \xt Lo 17:7\x* \v 8 Hiykwe ma-weih kumey nok, ki mon ma-meyamey. \p \v 9 Hom ok senkin seme lonuayk menkin, sa hom prueyn prueyn-awaw seme ley neyney. Uwr karmay homkwe peyrmawk ley neyney pie, senkin-awaw, hom nuw-ey lowpway. Sawk Jisas o, sa, hyo inour mon ma me orok sohok o, hohkwaw lwak. \v 10 Sawk Jisas hiykwe loksian iarok konkawk nok, hoke senkin kiy-mesopok, “Uwr omokwe pomo? Hmo prueyn hne heyn-non-ok me ey hokwe, poho?” \p \v 11 Sawk sa sokukwe senkin ma-sahre mekow, “Hakamay ara, uwr lopa.” \p Sa Jisas hiykwe hoke senkin ma-sahre mekow, “Ha seyn, hakwe hnekwe heyn-non-ok liy me ley. Hunkwe kwa ley e. Sawk omok kokwe hunkwe yor piap-araw me peie ma-mon o.” \x * \xo 8:11 \xt Jon 5:14\x*] \s1 Jisas hiykwe ki ohiy so ey-yar \p \v 12 Jisas hiykwe uwrsa me senkin ma-me kow, “Hakiaw kokwe uwrsa ki ko mo ey-yar. Hane posokwaw pyay ha e, hiykwe eym-nawp mon lanio lopa. Hiykwe ey-yar non lwak, sa ey-yar sohokwe hye su hiy-mon wayr ey.” \x * \xo 8:12 \xt Ais 49:6; Jon 1:4-9; 9:5; 12:46\x* \p \v 13 Sawk Farisi homkwe hye senkin mekow, “Ara, ok senkin hunkiaw-ayay hne nian ma mesor kumay somokwe, hromo uron me liy mon weih-a-weih ley, payhokuaw, uwr prueyn hiykiaw-ayay hye nion mesor ankin, ok senkin sokukwe krai lopa.” \p \v 14 Jisas hiykwe sa hme senkin ma-sahre onuayk me, “Korey, mo ha, hakiaw-ayay hane nian mesor hi, ok ha ma kiy-mesor omokwe mo okar-ar. Payhokuaw, yier ha ma le o, seyr yier ha ma ley ey o, hakwe nonkway. Sawk homkwe yier ha ma le sohiy o, seyr yier ha ma ley ey sohiy o, homkwe nonkway lwak pey. \x * \xo 8:14 \xt Jon 5:31-32; 7:28\x* \v 15 Homkwe uwrsa mo yor mokwe, ki ko yor nonaw lira mesor anon-anon. Sawk hakwe uwr prueyn so yor mokwe seyn mesor anon-anon pey. \x * \xo 8:15 \xt Jon 12:47\x* \v 16 Sawk hakwe uwr prueyn so yor me lira mesor anon-anon mokwe, hano lira mesor anon-anon mey sokukwe okar-ar, payhokuaw, ha ma lira mesor anon-anon sohokwe hakiaw-aw meio pey. Aio, hane ma me-ha, hiykwe hane nion non-meio. \x * \xo 8:16 \xt Jon 5:30; 8:29\x* \v 17 Sa hmo sow mokwe senkin mey, uwr prueysyar hohkwe ok kamon-aw ke liyliy-aw mesor ankin, hoho ok somokwe okar-ar nuw-wak ihey. \x * \xo 8:17 \xt Lo 19:15\x* \v 18 Suw senkin, hano mey kokwe, hakwe hakiaw-ayay hano liy arian senaw mesor kumay kow. Seyr Aio hane ma me-ha hiy seyn, hano liy senaw mesor kumay kow.” \x * \xo 8:18 \xt 1 Jn 5:9\x* \p \v 19 Sawk Farisi homkwe hye senkin ma-mesopok, “Ara, hno Aio, hwon ma me sohokwe, perey mon lwak o?” \p Wo, Jisas hiykwe sawk hme senkin ma-sahre mekow, “Homkwe hane o, seyr hano Aio se o, nonkway lwak pey. Sawk homkwe hane nonkway hokwe, seyr homkwe hano Aio se po nonkway.” \v 20 Jisas hiy uwrsa me ma hiy-mon sorasor hokwe, hiykwe ok somokwe, God so a-ampok, meinowon ma kawk kreik nak-yay sowkriy mon lohruw-a. Hyekwe enekwei sohiy non kokwe nekie sakawk pa, payhokuaw, hyo enekwei-ar hokwe peyr korey lousne pa. \x * \xo 8:20 \xt Jon 7:30\x* \s1 Yier, Jisas hiy ley ey hokwe, uwrsa homkwe liy ley ley \p \v 21 Jisas hiykwe seyr hme senkin ma-me, “Hakwe ya ley a. Homkwe hane ya lira pawk lokruok a. Sawk homkwe yor piap-araw non-aw meio okrue hain ey. Yier, ha ma ley e ma mon ohokwe, homkwe liy ley ley.” \x * \xo 8:21 \xt Jon 7:34; 13:33\x* \p \v 22 Wo, Juda mo uwr hakamay homkwe ok sokwe lonuayk menkin, homkwe sawk homkiaw-ayay senkin lohruw me, “Hiykwe senkin me, hromkwe yier, hiy ma ley ey sohokwe, hromkwe liy ley ley. Hyo ok sohok ko meyk-ar kokwe senkin pak, hiykwe hiykiaw-ayay-aw lokin kwor okrue ey?” \p \v 23 Jisas hiykwe sa senkin lonuayk me, “Homkwe ouon erey suko, sawk hakwe ayaw ko se le. Homkwe ki erey suko, sawk hakwe, ki erey suko korey. \x * \xo 8:23 \xt Jon 3:31\x* \v 24 Hakwe hme senkin sehe mekow, homkwe hmo yor piap-araw arian non nak-okrue ey. Sawk homkwe hane senkin nan kiykiy-ay pa lwak ankin, hakwe mo uwr, God hiykiaw ma liaup hiy non, hmekwe mo hmo yor piap-araw homkiaw mon okrue ey.” \p \v 25 Homkwe sawk hye senkin ma-mesopok, “Hunkwe sa posokwaw so?” \p Jisas hiy sawk senkin ma-sahre mekow, “Hakwe mo uwr sohiykwaw, hme ha peyr mon ma mesor kow pie hiy non. \v 26 Hakwe hmo yor mokwe ansiaw hay senkin me ey, hmo yor somokwe piap. Sawk Uwr, hane ma me-ha so yor kokwe okar okar. Seyr hyo ok, ha ma lonuayk mokwe, hakwe uwrsa lowpwarowp ki ko me senaw mesor kow.” \p \v 27 Sawk homkwe senkin nonkway pa, Jisas hiykwe hme kokwe hyo Aio arian se mesor kumay kow. \v 28 Sa Jisas hiykwe hme senkin mekow, “Omok enekwei Uwrsa mo Ney se ayaw mon way nonwey ie ankin, suw homkwe senkin nonkway ey: Hakwe mo sohiykiaw, uwr paraw hakiaw ma lohruw-a sohiy non. Sa homkwe senkin nonkway ey, hakwe mey kamon nopre hano uron arian ko me nak-meio pa, sawk Aio hiy hane ma me-sorasor kow seme liyliy-aw mesor kow. \x * \xo 8:28 \xt Jon 3:14\x* \v 29 Seyr Uwr hane ma me-ha hiykwe, ehe, hane nion lwak. Hiykwe hane-aw lokriy hain pa. Hakwe hakiaw-aw lwak pey. Payhokuaw, enekwei enekwei, hakwe mey hye kar mon ey ey seme-aw meio.” \v 30 Jisas hiy ok senkin me lohruw-a menkin, uwrsa kraiar homkwe sa hye sehe nanpanan kiykiy-ay. \s1 God so okar-ok kokwe uwrsa me hrorsay preisia hrahra ha ey \p \v 31 Sa Jisas hiykwe Juda, hye ma nanpanan kiykiy-ay seme senkin mekow, “Sawk homkwe hano ok me-aw nakruok kraipakrai ankin, homkwe hano ki-wayh-ar nuw-wak. \v 32 Seyr homkwe okar-ok ke nonkway ey, sa okar-ok sokukwe hme hrorsay preisia hrahra ha ey.” \p \v 33 Homkwe sa hyo ok ke senkin ma-sahre onuayk me, “Ara, hromkwe Abraham so ney-nona. Paraw kokwe uwr prueyn hreme mey puraw me-sasay meio nokriy nokriy yay pa. Hai, hunkwe hreme kokwe senkin panoke kiy-me o, hreme hrorsay preisia hrahra ha ey?” \x * \xo 8:33 \xt Mat 3:9\x* \p \v 34 Jisas hiy sa senkin ma-sahre mekow, “Hakwe hme okar kiy-mekow, uwrsa lowpwarowp yor piap-araw me ma mon mokwe, yor piap-araw sohom mo hir ouon mon lwak, mey-uwr puraw se hieyn. \x * \xo 8:34 \xt Ro 6:16,20\x* \v 35 Homkwe nonkway, uwrku kamon so mey-uwr puraw hiykwe hyo naykih so a mon liy nuw-wak wayr ley, sawk a serey mon kokwe ney-ar hiykiaw nuw-wak wayr. \v 36 Sawk God so Ney hiykwe hne hror-say preisia ha ankin, hunkwe hrahra-aw nuw-wak. \v 37 Hakwe nonkway, homkwe Abraham so ney-nona. Sawk homkwe hane lokin kwor okrue e nuw-nakrion say, payhokuaw, hano ok mokwe homkwe hmo uron mon kokwe yop kamon liy kow ley, ok sohom lwak ey mokwe. \v 38 Ok, ha hme ma mesor kow omokwe, hakiaw Aio so mon ma non-wak ira hain me makiy-mesor kumay kow. Sawk hmo yor mokwe, homkwe hmo aio hiykiaw ma me-sor mo liy-liy-aw mon.” \p \v 39 Homkwe sa hye senkin lonuayk me, “Hromo aio hokwe Abraham.” \p Sa Jisas hiy makiy-sahre me-kow, “Sawk homkwe Abraham so ney-ar lwak hokwe, homkwe yor yaprue, hiy ma mon seme po mon. \x * \xo 8:39 \xt Mat 3:9\x* \v 40 Hakwe hmekwe okar okar, God so mon ma lonuayk seme mesor kow. Sawk homkwe hane lokin kwor e nuw-mon nakrion say wayr. Abraham hiykwe yor senkin pase lon hain e. \v 41 Homkwe hmo aio so yor arian me-aw meio wayr.” \p Sawk homkwe hye senkin mekow, “Hromkwe yokun-ney korey. Hromo Aio hokwe mo God hiykiaw, seyr hromkwe hyo ney-arar.” \x * \xo 8:41 \xt Ais 63:16\x* \s1 Satan so ney orhey non \p \v 42 Jisas hiykwe sawk hme senkin ma-mekow, “Sawk God hiykwe hmo Aio-ar lwak hokwe, homkwe hane uron-pi ko-ar po lwak. Payhokuaw, hakwe God se nion non-wak se le, sa hakwe erey sehe lwak. Hakwe hakiaw-aw nanpanan ne pa, sawk hano Aio hiykiaw me-ha se le. \v 43 Hai, ok, hme ha ma mesor kow mokwe, homkwe nonkway popriy pa, panoke lwak mo? Suw senkin, hano ok mokwe, homkwe lonuayk e mon pey. \v 44 Homkwe hmo aio Satan so ney moma, seyr homkwe mey, hmo aio so uron ko arian me-aw mon yorpayor wayr e mon. Uwrsa me ma lokin kwormakwor okrue wayr yor kokwe, hiykwe paraw-ar meio pie. Hiykwe ok-ar-ok ke nakruok pey, payhokuaw, ok-ar-ok kokwe hyo uron mon lwak pey. Hiy okrei-ok lohruw-a ankin, hiykwe hyo wouk-ok arian non lohruw-a, payhokuaw, hiykwe okrei-uwr-ar, seyr hiykwe okrei-yor mo aio-ar. \x * \xo 8:44 \xt 1 Jn 3:8\x* \v 45 Sawk hakwe ok-ar-ok me-aw mesor kow, homkwe hane nan kiykiy-ay pa seme lwak. \v 46 Sei, hmo prueyn hiykwe hane senkin nan ankin, hakwe heyn kamon non, uwr sohokwe hano heyn ke kwa mesair kow. Sawk hakwe hme okar-ok mesor kow ankin, hai, homkwe hano ok seme nan kiykiy-ay pa, panoke lwak o? \x * \xo 8:46 \xt 2 Ko 5:21; 1 Pi 2:22\x* \v 47 Uwr, God so lwak ankin, hiykwe hyo ok me-aw lonuayk. Homkwe God so ok mokwe hyaw seme lwak, payhokuaw, homkwe God so korey.” \x * \xo 8:47 \xt 1 Jn 4:6\x* \s1 Abraham hiy lousne pie lopa non hokwe, peyr Jisas hiy lwayr pie \p \v 48 Wo, sa Juda homkwe hye senkin makiy-mekow, “Ok, hrom ma lohruw-a wayr mokwe, ok-ar, hunkwe Samaria-uwr, seyr hunkwe now-awruw non.” \x * \xo 8:48 \xt Mak 3:21-22\x* \p \v 49 Jisas hiy sa hme senkin ma-sahre mekow, “Hakwe now-awruw lopa. Hakwe hano Aio so uru se nuw-mon komnow komnow ihey, sawk homkwe hano uru se nuw-mon komnow komnow ihey pey. \v 50 Hakwe hano uru arian hiy seirpey lwak e pawk pey. Sawk hano uru se seirpey mon wak ey hokwe, prueynyaw pawk, hiykwe Lira-anon-anon-uwr. \v 51 Hakwe hme okar kiy-mekow, sawk hano ok kokwe uwr posokwaw nakruok kraiay e, hiykwe lokrue ha yor kokwe liy lonyay ley.” \x * \xo 8:51 \xt Jon 5:24\x* \p \v 52 Wo, Juda homkwe sa hye senkin makiy-me, “Okar, pokon enkin ohokwe hromkwe pa kiy-nonkway, hunkwe niohney piap-araw non. Abraham o, seyr profet o, homkwe papo lokrue, sa hunkwe senkin me, hno ok kokwe uwr posokwaw nakruok kraiay e, hiykwe lokrue ha yor kokwe liy lonyay ley. \v 53 Hmey, hunkwe seirpey, Abraham so eir mon lwak o? Abraham hiykwe papo lokrue, seyr profet homkwe papo lokrue. Hai, hunkiaw-ayay kokwe hunkwe penkin lira nan o?” \p \v 54 Jisas hiykwe sawk hmo ok me senkin lonuayk me, “Hakwe hakiaw-ayay hano uru arian se seirpey mon wak ankin, hano uru hokwe seirpey liy lwak ley. Sa uwr, hano uru se seirpey mon wak ey hokwe, mo hano Aio, hom hmo God lwak-ok ma me hiykwaw. \v 55 Homkwe hye nonkway lwak pey. Sawk hakiaw-aw nonkway, hye kokwe. Sa hakwe hye nonkway lwak lopa ok me ankin, hakwe mo hme hieyn okrei-uwr lwak. Hakwe hye po nonkway popriy, seyr hyo ok mokwe po nakruok kraiay. \v 56 Hmo iwey Abraham hiykwe kar ley, enekwei ha le ey se ma lira e ma nanpanan wayr hokwe. Sa hiy lira menkin, hyo uron hokwe yaprue sehe nuw-wak.” \p \v 57 Wo, Juda homkwe sa hye senkin seme mekow, “Hno yia mokwe peyr 50 korey. Hunkwe sa senkin panoke me o, hunkwe Abraham se po lira?” \p \v 58 Jisas hiy sa hme senkin makiy-me-kow, “Hakwe hme okar kiy-mekow, Abraham so pouh hok hye liwak pie lopa non hokwe, peyr ha nuw-wayr pie.” \x * \xo 8:58 \xt Jon 1:1\x* \v 59 Wo, hom ok seme lonuayk menkin, hom sa mein me nowk nok, hye say e mon liok. Sawk Jisas hiykwe God so a pekney-weys ko se lok-nei-a-nei maw sue nok. \c 9 \s1 Jisas hiykwe uwr prueyn nene kopyo non se mon popriy kow \p \v 1 Sawk enekwei sohokwe hiy ley nonaw lwak menkin, hiykwe uwr prueyn nene kopyo se lira. Uwr sohokwe paraw kokwe hyo ipey hokwe mo senkinaw arian se nak-iwak. \v 2 Wo, hyo ki-wayh homkwe sa Jisas se senkin mesopok, “Hiymon-sorasor-uwr, enekwei uwr ohiy so ipey hok hye nene kopyo non ma nak-iwak hokwe, hye kokwe poso yor piap-araw hok mon kopyo so? Hmey, hyo yor piap-araw arian hokiaw po mon kopyo pak? Hyo ipey-aio mo yor piap-araw homkiaw po mon kopyo pak?” \x * \xo 9:2 \xt Ese 18:20; Luk 13:2,4\x* \p \v 3 Wo, Jisas hiykwe sa hyo ki-wayh mo mesopok kokwe senkin ma-sahre onuayk me, “Uwr ohokwe yor piap-araw mon pa. Hyo ipey-aio homkwe seyr yor piap-araw mon pa. Hiykwe nene kopyo sehe lwak, God so mey, uwr ehe meio ey hokwe, kumay-ar meio ousne hrahra ey. \x * \xo 9:3 \xt Jon 11:4\x* \v 4 Ey ma kiy-wak nonaw ohokwe, peyr hromkwe God hane ma me-ha so mey ke meio nonaw lwak e. Arawh pa lousne ey, enekwei senkin sohokwe uwrsa homkwe mey liy meio ley. \v 5 Ama, enekwei, ha ki mon ma lwak ohokwe, hakwe ki ohiy so ey-yar.” \x * \xo 9:5 \xt Mat 5:14; Jon 8:12\x* \p \v 6 Jisas hiy senkin kiy-me nok, kiy-somor say, ki mon. Hiykwe hyo somor seme ki non kiynak-nekie hor nok, uwr sohiy so nene nareysyar mon neyr kow nok, \x * \xo 9:6 \xt Mak 8:23\x* \v 7 hye senkin kiynak-mekow, “Ara, hu-sow Siloam mon kwa ley, hno nene nareysyar se kwa hawr peyryapeyr mnow-mnow keyn.” (Uru hu Siloam so meyk hokwe, senkin: Po me-ha.) Uwr nene kopyo sohokwe sa sehe ley nok, hyo nene nareysyar sehe hawr peyryapeyr mnow-mnow keyn. Wo, hiy ma-ley menkin, sa hyo nene arian non lanio ira ne. \p \v 8 Wo, hyo om-wayh o, seyr uwrsa hye ma lira onseyn wayr-wayr homkwe sa senkin mesopok, “Hmey, uwr ohokwe enekwei enekwei meinowon ma liwak onseyn onok wayr hiy non pak?” \v 9 Har hom me, “Ama, uwr hokwe mo sohiykwaw-aw.” \p Har hom me, “Ohow, hiy korey, hiykwe mo hye hieyn lira.” \p Wo, sa uwr paraw nene kopyo ma lwak liok, hiykiaw kiy-mekow, “Ama, mo ha soma, uwr hom ma kiy-ohruw-a ohokwe.” \p \v 10 Homkwe sa hye senkin mesopok, “Hai, hno nene hokwe penkin makiy-mon kandah ira so?” \p \v 11 Hiy sa hme senkin lonuayk me, “Uwr, Jisas ok ma me, hiykwe kosi se kampok nekie hor nok, hano nene nareysyar mon neyr kow. Hiy hane senkin kiynak-me kow, ‘Hunkwe hu-sow Siloam mon nakey nok, hno nene nareysyar se hawr peyryapeyr mnow-mnow keyn.’ Hakwe sa nakey nok, hano nene nareysyar se hawr peyryapeyr mnow-mnow keyn. Hakwe sa sehe lira.” \p \v 12 Hom sa hye senkin ma-mesopok, “Hai, uwr Jisas-ok ma me sohokwe, perey lwak o?” \p Hiykwe hme senkin ma-mekow, “Hakwe nonkway lwak pey.” \s1 Farisi homkwe uwr nene kopyo se ma kandah kow se ma mesopok sopok popriy \p \v 13 Wo, uwrsa somokwe sawk uwr, paraw nene kopyo ma lwak se Farisi mo owh mon hiy-ey. \v 14 Eypok enekwei, Jisas hiy kosi ma nak-nekie hor o, seyr uwr se ma mon popriy kow o, sabat-enekwei sok mon. \v 15 Farisi homkwe sa uwr sehe senkin ma-mesopok, “Uwr ohiy, hno nene hokwe penkin mon kandah kow so?” Sa hiy hme senkin mekow, “Hiykwe kosi se kampok nekie hor nok, hano nene nareysyar mon neyr kow. Sa hakwe nene nareysyar se hawr peyryapeyr keyn menkin, hakwe sa sehe kiynuw-ira.” \p \v 16 Sawk Farisi har homkwe senkin me, “Uwr, mey senkin ma meio sohokwe, God so owh ko se le pa, payhokuaw, hiykwe sabat so sow mo meyki ley pey.” \p Har homkwe sa senkin me, “Hai, uwr yor piap-araw non hiykwe meir krai non senkin somokwe penkin meio ousne ey so?” Homkwe sawk irweyk irweyk-aw nan samakei nok. \p \v 17 Farisi homkwe sa uwr, paraw nene kopyo ma lwak se senkin seme ma-mesopok, “Hai, hunkiaw kokwe penkin kiy-me ey so? Hiykwe mo hno nene se po kandah kow.” \p Sa hiykwe hme senkin me-kow, “Hiykwe profet.” \x * \xo 9:17 \xt Jon 4:19\x* \p \v 18 Sawk Juda mo uwr hakamay homkwe senkin pase nan kiykiy-ay e, uwr sohokwe paraw nene kopyo ma lwak hiy ma-lira. Sawk homkwe hyo ipey, aio leys se seme ma-me-huonok nok, hehe senkin mesopok, \v 19 “Hmey, uwr ohokwe hoho ney norwayo, paraw nene kopyo non arian se ma nak-iwak ok ma me hiy non. Hai, enkin ohokwe hiykwe penkin lon se makiy-ira o?” \p \v 20 Uwr paraw nene kopyo ma lwak sohiy so ipey, aio leys, hoh sawk Juda mo uwr hakamay me senkin mekow, “Hrorkiaw kokwe nonkway, hiykwe mo hroro ney arian-ar, seyr hye kokwe nene kopyo arian non se nak-iwak. \v 21 Sawk hiy ma lira sohiy o, seyr hyo nene se posokwaw mon kandah popriy kow e, suw hrorkwe nonkway lopa. Homkwe hye nian kiy-mesopok e, hiykwe mo uwr aiopey hay po lwak, hme kokwe hiykiaw ka ma-sahre mesor kumay kow e.” \v 22 Uwr paraw nene kopyo ma lwak sohiy so ipey, aio leys hohkwe senkin seme me, hohkwe Juda mo uwr hakamay me nuw-hok. Payhokuaw, Juda mo uwr hakamay homkwe senkin po me-sakon kawk koruay, uwr, Jisas se Krais-ok posokwaw me e, uwr senkin sohokwe Juda mo hokruw-a ko se nwaksu sawor-awor ha. \v 23 Hyo ipey, aio leys hohkwe seyr senkin sehe me, “Hiykwe mo uwr aiopey hay po lwak. Homkwe hye nian kwa mesopok.” \p \v 24 Sawk Juda mo uwr hakamay hom uwr, paraw nene kopyo ma lwak sehe enekwei kamon ma-me-huonok nok, hye senkin kiy-mekow, “Panpaniowni hokwe hunkwe God se kwa kow. Hromkwe nonkway, uwr sohokwe yor piap-araw me ma mon wayr hiy non.” \p \v 25 Hiy sa Juda mo hakamay me senkin ma-sahre mekow, “Mo hiy yor piap-araw me mon-uwr lwak hi, seyr hiy yor yaprue me mon-uwr lwak hi, hakwe nonkway lopa. Sawk yor kamon-aw ha nonkway hokwe, paraw hakwe nene kopyo lwak, sa enkin kokwe hakwe pa ma-lira.” \p \v 26 Hom sa hye senkin makiy-mesopok, “Hai, hiykwe hne kokwe penkin lon so? Hno nene nareysyar hokwe, hiykwe penkin mon kandah kow so?” \p \v 27 Hiy sa hme senkin ma-sahre me, “Hakwe hme papo mekow, sa homkwe lonuayk pey. Hai, homkwe lonuayk su, lonuayk su panoke mon o? Hmey, homkwe seyr hyo ki-wayh lwak e nan o?” \p \v 28 Juda mo hakamay homkwe hye sehe me kawrpakawr monmamon yay nok, senkin nak-me, “Hunkwe mo uwr sohiy so ki-wayh. Hromkwe Moses so ki-wayh. \v 29 Hromkwe papo nonkway, God hiykwe Moses se papo lohruw-a kow. Sawk uwr sohokwe hromkwe nonkway lopa, hiykwe yier perey suko se po le pak e.” \p \v 30 Sa uwr sohokwe senkin ma-lonuayk me, “Ama, uwr sohokwe hano nene nareysyar se po nekie kandah kow. Sawk hiy yier perey suko se le e homkwe nonkway lopa-ok me. Hom nonkway lopa-ok ma me somokwe, hakwe kiy-kowkyay. \v 31 Hrom nonkway, God hiykwe uwr yor piap-araw non mo mesopok mokwe, hiykwe seyn lonuayk me pey. God hiykwe sawk uwr, hye ma hok, seyr hyo uron ko mo meyki ma pyay meio se-aw lonuayk me. \x * \xo 9:31 \xt Sng 34:15\x* \v 32 Paraw paraw-ar kokwe hromkwe senkin lonuayk pa, uwr prueyn nene kopyo non se ma nak-iwak se mon popriy kow e. \v 33 Sa uwr ohokwe God so owh ko se le pa lwak hokwe, hiykwe mey sokukwe meio pa, po lwak.” \p \v 34 Hom ok sokwe lonuayk menkin, sa hye senkin ma-sahre mekow, “Ara, hne ipey hok ma liwak hokwe, yor piap-araw mokwe hne po nuw-okin nasay. \x * \xo 9:34 \xt Sng 51:5\x* Hai, hunkwe hreme panoke hiy-mon sorasor e mon o?” Homkwe sa hye sehe nekie owk swasow ha, Juda mo hokruw-a ko se kokwe. \s1 Uwrsa God se nan kiykiy-ay lopa mo nene mokwe kopyo me hieyn \p \v 35 Jisas hiykwe sa senkin lonuayk, uwr paraw nene kopyo ma lwak sohokwe, homkwe hye papo nekie owk swasow, Juda mo hokruw-a ko hokwe. Jisas hiy hye ma-lonyay menkin, hye senkin kiy-mesopok, “Ara, hunkwe Uwrsa mo Ney se senaw nan kiykiy-ay o?” \p \v 36 Uwr sohokwe sa Jisas se senkin ma-sahre mesopok, “Ara, uwr hwon ma me sohokwe posokwaw so? Hane kwa mekow. Hakwe seyr hye nanpanan kiykiy-ay ley.” \p \v 37 Jisas hiykwe sa hye senkin makiy-mekow, “Hunkwe hye papo lira sora, seyr hakwe mo uwr sohiy non, hne nion ma kiy-ohruw-a ohokwe.” \p \v 38 Uwr sohiy makiy-me, “Hakamay, hakwe hne pa kiy-nanpanan kiykiy-ay.” Sa hiykwe Jisas so uru se me-ihey. \p \v 39 Jisas hiy sa senkin me, “Hakwe ki mon kokwe sehe le, uwrsa mo yor me lira mesor anon anon e. Sa uwrsa nene kopyo homkwe ka ma-lira, sawk uwrsa nene ma lira homkwe nene kopyo ka lwak.” \p \v 40 Farisi har hye nion ma non-nakrok-kay homkwe, ok hiy ma me sokwe lonuayk menkin, sa hye senkin mesopok, “Ara, hunkwe pay ok ke kiy-me so? Hmey, hrom seyn, nene kopyo lwak pak?” \x * \xo 9:40 \xt Mat 15:14\x* \p \v 41 Wo, Jisas hiy sa hme senkin makiy-mekow, “Sawk homkwe nene kopyo lwak mokwe, homkwe yor piap-araw lopa, po lwak. Sawk hom senkin ma me somokwe, ‘hromkwe nene non, hromkwe liy lira’, suw hmo heyn mokwe lwak me.” \c 10 \s1 Jisas hiykwe sipsip mo naykih yaprue-ar \p \v 1 Jisas hiykwe senkin ma-mesor kow, “Hakwe hme okar kiy-mekow, uwr prueyn hiykwe sipsip mo hir yerki wouk-ar mon lyawriy lopa lwak ankin, sawk hir ke yerki penkin lie oreys kwawk e, hiykwe yokun-uwr, seyr nak-swakakar uwr se hieyn. \v 2 Sawk uwr yerki-wouk-ar mon lyawriy ankin, uwr senkin sohokwe hyo sipsip mo naykih-ar. \v 3 Uwr yerki-wouk mon ma lwayr sosor nayr uwr hiykwe, sipsip mo naykih arian-ar se-aw kampi kow huon. Hiykiaw lyawriy ankin, sipsip homkwe hyo wouk-ok arian ke-aw lonuayk, hiy hmo prueyn prueyn-aw mo uru me liwa huonok mokwe. Hiykwe sa hmekwe kumay mon seyn hiy-okyah ousne. \v 4 Enekwei hiy ki apau mon hiy-ousne sa-ousne ankin, hiykiaw kokwe hmo peyrmawk liarok nok, seyr hyo sipsip homkwe hyo meyki arian sokwaw pyay ha, payhokuaw, hyo wouk-ok arian kokwe homkwe po nuw-nonkway popriy. \v 5 Homkwe uwr suwon prueyn so meyki liy pyay ha ley. Suw senkin, hiy me iwa ankin, homkwe hakan sakan, payhokuaw, homkwe uwr suwon sohiy so wouk-ok kokwe homkwe nonkway lwak pey.” \v 6 Jisas hiykwe owhnan-ok sokukwe hme mesor kow, sawk homkwe owhnan sohok ko meyk-ar kokwe nonkway lwak pa. \p \v 7 Sawk Jisas hiykwe senkin sehe ma-sahre mekow, “Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, hakwe sipsip mo yerki-pokre. \v 8 Uwr lowpwarowp hano peyr-mon posokwaw le e, somokwe yokun-uwr, seyr nak-swakakar-uwr, sawk sipsip homkwe hmo wouk-ok mokwe lonuayk pa. \x * \xo 10:8 \xt Jer 23:1-2; Ese 34:2-3\x* \v 9 Hakiaw kokwe yerki-pokre. Sawk uwr prueyn hiykwe yerki-pokre ha ma lwak mon ley ankin, hiykwe liy lyawriy, suw God hiykwe hyekwe liy huonok prosue. Seyr uwr sohokwe senkin liy lon wayr-wayr, lyawriy nok, ma-lousne anio a ok. Seyr hiykwe pan yaprue me liy lanio irway a. \v 10 Yokun-uwr hiykwe yokun-aw lopri e le, seyr sipsip me nak-mon piapay lokin kwormakwor say e. Sawk hakwe sehe le, hom su lwayr e. Seyr senkin-awaw nuw-onok prusow wayr-wayr e. \p \v 11 Hakwe sipsip mo naykih yaprue ihey-ar. Sipsip mo naykih yaprue-ar hiykwe hyo sipsip me hokuaw kokwe, liy lokrue. \x * \xo 10:11 \xt Sng 23:1; MHO 7:17\x* \v 12 Uwr prueyn mein-owon non ma nakway meio sohokwe, hiykwe sipsip me hiy-wayr uwr-ar korey, payhokuaw sipsip somokwe hyo nian-ar korey. Sa hiykwe nwoh piap-araw hiy le se lira huon ankin, hiykwe sipsip me lokriy hain nok, hakan nok ok. Sa nwoh piap-araw sohokwe le nok, sipsip har me peyk kwor-say nok, har me nak-nwaksu sawor-awor kreik ha ok. \x * \xo 10:12 \xt Ap 20:29\x* \v 13 Mey-uwr meinowon non ma nakway meio sohokwe sehe hakan, payhokuaw, hyekwe meinowon non-aw nakway meio uwr. Hiykwe sipsip me liy mon mno-mno ihey ley. \p \v 14 Hakwe sipsip mo naykih yaprue ihey-ar. Hakwe nonkway, hano sipsip mokwe. Seyr sipsip hom seyn, hane nonkway. \v 15 Seyr liyliy-aw lwak, Aio hiykwe seyr hane nonkway, hakwe seyr Aio se nonkway. Hakwe hano sipsip me hokuaw kokwe liy lokrue, hme hiy-mon ey mokwe. \x * \xo 10:15 \xt Mat 11:27; 1 Jn 3:16\x* \v 16 Seyr hano sipsip har mokwe lwak me. Sipsip somokwe hir erey mon non-wak pey. Hakwe seyr sipsip seme me-huonokyaw okrar ey. Hom seyn, homkwe hano wouk-ok ke lonuayk ey. Sa sipsip lowpwarowp homkwe orhey non kamon-awaw lwak ey, seyr sipsip sohom mo naykih hokwe prueyn-aw hiykwaw. \x * \xo 10:16 \xt Ais 56:8; Ese 34:23\x* \v 17 Aio hiy hane uron-pi ko-ar ma lwak so meyk-ar hokwe sohiy non, hakwe hano owhi arian se isay okrue ey. Hakwe senkin sehe lon, hane kokwe su lwayr ey se ma-sahre kow e. \x * \xo 10:17 \xt Fl 2:8-9\x* \v 18 Mo hane kokwe posokwaw mon okrue ley. Sa ha lokrue ey hokwe, hakiaw ipan ma lon kow hiykwaw. Ha ma lokrue o, ha su ma-lwayr ey o, krai senkin somokwe hano iha arian mon nak-wak. Me-kupaku-ok sokukwe hano Aio hiykwe hane po nuw-mekow kraiay, ha senkin mon e.” \p \v 19 Wo, Jisas so ok senkin somokwe Juda homkwe sawk uron irweyk irweyk eyn ma-nanpanan, sawk uwrku kreys non seme ma-lokima nakrok. \v 20 Uwr kraiar kraiar homkwe senkin me, “Hiykwe now-awruw non, hiykwe lawk-lawk-uwr eyn lohruw-a soma. Hmo nweyk mokwe hyo ok me panoke lonuayk o?” \p \v 21 Sawk har homkwe senkin me, “Uwr prueyn now-awruw non hiykwe ok senkin liy lohruw-a kow ley. Hai, uwr now-awruw non hiykwe uwr nene kopyo ma lwak hokwe, hyo nene se liy mon kandah kow o?” \s1 Juda homkwe Jisas se nan kiykiy-ay pa \p \v 22 Enekwei sohiy non kokwe weyp-nono enekwei hokwe po lousne, seyr Juda mo hokruw enekwei aiopey hay hokwe Jerusalem mon lousne. (Enekwei sohokwe Juda homkwe God so a pekney-weys paraw ma kampi se ma-nanpanan.) \v 23 Seyr enekwei sohokwe Jisas hiykwe God so a pekney-weys mon lwak. Hiykwe King Solomon so aynou mon lanio. \v 24 Wo, sawk Juda hom le nok, hyo ohriar mon nakrok awndiy kawk nok, hye senkin mesopok, “Hwon Krais lwak ankin, hreme kwa kiy-mesor kumay kow. Hromkwe hno me-kumay-ok kokwe enekwei pankaw lwak meiamei naruok ey so?” \p \v 25 Jisas hiy hme senkin ma-sahre mekow, “Hakwe hme papo mekow, sawk homkwe hane nanpanan kiykiy-ay pey. Meir krai non, ha hano Aio so uru non ma kiy-meio omokwe, mo hane me-kumay. \v 26 Sawk homkwe hane nanpanan kiykiy-ay pey, payhokuaw, homkwe hano sipsip korey. \v 27 Hano sipsip homkwe hano wouk-ok ke lonuayk. Hakwe hano sipsip me nonkway, seyr homkwe hane-aw lonsu pyay. \v 28 Sawk hakwe hano sipsip me kokwe su lwayr peyow peyow ey se kow, sa homkwe liy lokrue pror kawk ha ley. Sipsip, hano iha ko mokwe uwr prueyn liy maka-hya huonok prosue ley. \x * \xo 10:28 \xt Jon 3:16; 6:39\x* \v 29 Hano Aio, hiy uwrsa hano iha mon ma kow mokwe, hiykwe lowpwarowp mo seirpey-ar nuw-wak. Uwrsa somokwe hano Aio so iha ko mokwe, uwr prueyn liy maka-hya huonok prosue ley. \v 30 Aio o, ha o, hrorkwe kamon-aw.” \p \v 31 Wo, Juda homkwe ok sokwe lonuayk menkin, homkwe mein me ma-leir nok, hye swakwor okrue e mon liok. \v 32 Jisas hiykwe sawk Juda seme senkin mekow, “Hakwe mey yaprue kraiar, Aio so mon ma le mokwe hme kraiar po mesair kow. Hai, hakwe mey penkin ke meio so, hom hane swakwor okrue e ma mon omokwe?” \p \v 33 Hom sawk Jisas se senkin ma-sahre onuayk me, “Hromkwe hne mein non swakwor ey ohokwe, hno mey yaprue seme hokuaw swakwor okrue ey korey. Sawk hwon God se ma me piapmapiap sehe hokuaw swakwor okrue ey. Payhokuaw, hunkwe uwr ki ko-aw, sawk hunkwe God ayaw ko-ar se hieyn lwak e lohruw-a.” \x * \xo 10:33 \xt Wkp 24:16\x* \p \v 34 Jisas hiykwe sawk hmo ok mokwe senkin lonuayk me, “Moses so sow mon kokwe, God hiykwe ok kamon senkin mey: ‘Hakwe senkin po me, homkwe ‘god’ moma.’ \rq Sng 82:6\rq* \m \v 35 Ama, God so ok kokwe liy lon kane ha ley. Sawk God hiykiaw kokwe unsaney, paraw hyo ok me ma kow mokwe ‘god-ok’ po me. \v 36 Hane kokwe Aio hiykwe sehe liaup, ki mon me-ha e. Sa hakwe senkin sehe me, hakwe God so Ney. Hai, homkwe hano ok somokwe senkin panoke me o, hakwe God se me piapmapiap? \v 37 Hakwe hano Aio so mey me meio lopa lwak ankin, homkwe hano ok me nanpanan kiykiy-ay lopa liy lwak. \v 38 Sawk hakwe Aio so mey me meio ankin, mo hom hane nanpanan kiykiy-ay lopa hi, meir krai non me-aw kiy-nanpanan kiykiy-ay e. Sa hunkwe senkin liy nonkway, Aio hiykwe hano mon lwak, seyr hakwe Aio so mon lwak.” \x * \xo 10:38 \xt Jon 14:10-11\x* \v 39 Hom senkin lonuayk menkin, sa Jisas se ma-nekie e mon liok. Sawk Jisas hiykwe hmo ompok ko se hakan ok-nei-a-nei nok. \p \v 40 Sawk Jisas hiykwe yawp Jordan mon mahiy-ey nok, hiy-kuan. Sawk hiykwe yier, paraw Jon hiy uwrsa me ma prouk pie mon lousne nok, serey hiy-wak. \x * \xo 10:40 \xt Jon 1:28\x* \v 41 Hiy serey lwak menkin, unsaney kraiar homkwe hyo mon le nok, hye senkin lohruw-a, “Jon hiykwe meir krai non meio ousne lopa. Sawk ok lowpwarowp, Jon hiy uwr ehe paraw ma lohruw-a hokwe, ok-arar nuw-wak.” \v 42 Wo, unsaney kraiar yier serey ma ley hokruw onuayk somokwe, sa Jisas se sehe nuw-nanpanan kiykiy-ay popriy. \c 11 \s1 Lasarus se ma lokrue hiy non \p \v 1 Uwr prueyn hiykwe peik non. Hyo uru hokwe Lasarus. Hiykwe yier Betani mon lwayr. Yier Betani sohokwe hyo ine-ih prueysyar Maria, Marta leys seyn, serey non-wak. \x * \xo 11:1 \xt Luk 10:38-39\x* \v 2 Sa, Maria-ok ma me sokukwe hokwe sanda prawk non yaprue ihey-ar se Jisas so sune mon ma low kow hok non. Hokwe senkin lon, nonay kow nok, hoko makwey-ohne arian non noh ahahay kow. Uwr Lasarus, peik ma nak-iawon sohokwe mo hoko hiom-oh. \x * \xo 11:2 \xt Jon 12:3\x* \v 3 Wo, Lasarus so ine-ih prueysyar hohkwe sawk Jisas se ok sehe me-ha, “Hakamay ara, uwr hwon uron-pi ko-ar ma lwak hokwe, peik nak-iawon.” \p \v 4 Enekwei Jisas hiy ok sokwe lonuayk menkin, hiykwe senkin me, “Peik sokukwe uwr sehe mon okrue ha ey korey. Peik sokukwe God se panpaniowni kow ey. Seyr yerki sohiy nonaw kokwe God so Ney hiykwe uru seirpey-ar non lwak ey.” \x * \xo 11:4 \xt Jon 9:3\x* \v 5 Jisas hiykwe Maria o, Marta o, Lasarus o, hme uron-pi ko-ar nuw-wak. \v 6 Seyr enekwei Jisas hiy Lasarus hiy peik lwak-ok me se lonuayk huon menkin, hiy sawk yier hiy ma lwak mon kokwe eypok kreys non ma-lwak hain. \p \v 7 Sa enekwei sohiy so meyki hokwe hiykwe hyo ki-wayh me sehe makiy-me, “Ama, hromkwe Judia mon ma-ley e.” \p \v 8 Sawk hyo ki-wayh homkwe hye senkin makiy-mesopok, “Hiymon sorasor uwr ara, ompeys serey-ar kokwe unsaney yier serey suko homkwe hne mein non swakwor okrue e mon liok. Hai, enekwei enkin ohokwe hunkwe Judia mon ma-ley e ma-nanpanan?” \p \v 9 Jisas hiy sa hyo ki-wayh me senkin mekow, “Hromkwe nonkway po lwak, eypok kamon so aua mokwe sankaw lwak, iha seys mu nareysyar. Sa uwr prueyn hiykwe eypok lanio ankin, hiykwe liy makuayk ley, payhokuaw, hiykwe ki ohiy so ey mon lanio ira nok. \v 10 Sawk uwr arawh lanio ankin, hiykwe mo makuayk, payhokuaw, hiykwe ey-yar lopa.” \p \v 11 Jisas hiy ok seme ma mesor lowpway so meyki mon hokwe, hiykwe hme senkin makiy-mesor kow, “Hromo wayh Lasarus hiykwe anwaw liawon. Sawk hakwe serey sehe ley, hye ma-me oksian e.” \p \v 12 Hyo ki-wayh homkwe hye senkin ma-sahre onuayk me, “Hakamay, sawk hiykwe anwaw liawon ankin, hiykwe yaprue ya ma-lwak a.” \v 13 Jisas hiykwe Lasarus hiy ma lokrue se lohruw-a, sawk hyo ki-wayh homkwe senkin nan, hiykwe anwaw-ar ma liawon me lohruw-a. \p \v 14 Sawk Jisas hiykwe hme senkin me-kumay kow popriy, “Lasarus hiykwe mo papo nuw-okrue ha. \v 15 Hakwe serey ma lwak lopa hokwe, hakwe hme hokuaw kokwe kar sehe ley. Hakwe serey lwak lopa sehe lwak, hom nan kiykiy-ay e. Sawk hromkwe hyo owh mon ley e.” \p \v 16 Sa Tomas, uru namon Didimus-ok ma me, hiykwe ki-wayh lowpwarowp me senkin mekow, “Hromkwe seyr Jisas se nion non-ey nok, hye nion non-okrue.” \x * \xo 11:16 \xt Mak 14:31\x* \s1 Ma-loksian o, lwayr peyow peyow o, mo Jisas hiykiaw-aw \p \v 17 Jisas hiy yier Betani mon lousne menkin, hiy sa senkin lonuayk, Lasarus hiykwe ki-eyh mon kokwe eypok iha-iha-aw sankaw nuw-wonkawk wayr. \v 18 Yier Betani sohokwe Jerusalem so ohriar eyn lwak, sa hyo yerki meiamei hokwe 3 kilomita-aw lwak. \v 19 Seyr Juda kraiar homkwe Marta, Maria leys se hiy-mon woro woro e le, hoho hiom-oh se ma lokrue sehe. \v 20 Marta hokwe Jisas hiy le se lonuayk menkin, hokwe sa sokwe ley nok, Jisas se lonyay huon. Maria hokwe sawk a mon-aw lwak. \p \v 21 Marta hokwe Jisas se senkin mekow, “Hakamay, hunkwe erey non-wak hokwe, hano hiom hiykwe lokrue lopa po lwak. \v 22 Sawk hakwe nonkway, enekwei pokon ohiy seyn, hunkwe God se payay se mesopok e, hiykwe hwon ma mesopok sehe liy kow.” \p \v 23 Wo, Jisas hiy sa hoke senkin ma-sahre mekow, “Hno hiom hiykwe ya ma-loksian wayr a.” \p \v 24 Hokwe sa hyo ok ke senkin lonuayk me, “Hakwe nonkway, hiy ya ma-loksian wayr a, enekwei pariawey sok.” \x * \xo 11:24 \xt Jon 6:40\x* \p \v 25 Jisas hiy sa hoke senkin mekow, “Ma-loksian o, lwayr peyow peyow o, mo hakwaw-aw. Uwr hane nan kiykiy-ay ankin, mo hiy lokrue e hi, hiykwe su lwayr peyow peyow. \v 26 Seyr uwrsa, su ma lwayr hom hane nan kiykiy-ay ankin, homkwe liy lokrue ley. Hmey, hunkwe ok senkin seme po nan kiykiy-ay?” \p \v 27 Marta hokwe sawk senkin mekow, “Oo, Hakamay, hakwe senkin nan kiykiy-ay, hunkwe Krais, God so ney, uwr, God hiy ki mon ma me-ha hiy non.” \x * \xo 11:27 \xt Jon 6:69\x* \s1 Jisas hiykwe eheyr lyuk \p \v 28 Seyr hokwe ok seme me lowpway sohiy so meyki hokwe, hokwe a mon ma-ley nok, hoko sa eynay Maria ke me-huonok ohya nok, kiy-mekow sue, senkin, “Akwa, hiymon sorasor uwr hiykwe ehie, papo le, hiykwe hne me-ha, hwon ley e.” \v 29 Wo, Maria hok ok sokwe lonuayk menkin, hokwe aheyr-aheyr nonaw saw-ey, hye lonyay e. \v 30 Jisas hiykwe peyr yier-ar mon lousne pa, sawk hiykwe yop, Marta ke nion ma lorok ohruw-a mon-aw lwak. \v 31 Sa Juda-uwr Maria ke nion a mon ma non-wak, seyr hoke ma hiy-mon woro-woro somokwe hoke lira ha menkin, sa homkwe hoko meyki seme pyay ha. Homkwe hok ki apau mon ma saw-oksian nok sokukwe, homkwe senkin nan ha, hokwe ki-eyh mon ley, eheyr lyuk e. \p \v 32 Wo, Maria hok yop, Jisas hiy ma lwak mon lousne. Hokwe hye lira menkin, hokwe hyo sune-mawk ohriar mon kampueys wakiawk nok, senkin kiynak-me, “Hakamay, hunkwe erey non-wak hokwe, hano hiom hiykwe lokrue lopa po lwak.” \p \v 33 Jisas hiykwe sa sehe lira, Maria hokwe pa eheyr nuw-yuk. Seyr Juda hoke nion ma non-ey sohom seyn, eheyr non-swapeykyay yuk. Sa hyo niohney hiykwe sehe nuw-owk kworpakwor kwawk, sa hyo uron se sehe nuw-mon low-a-low. \v 34 Hiy sa hme senkin mesopok, “Homkwe hyekwe perey lopru kwawk so?” \p Homkwe sa hye senkin makiy-sahre mekow, “Hakamay ara, oue, hwon kwa lira.” \p \v 35 Jisas hiykwe sa eheyr sehe lyuk. \p \v 36 Sa Juda hom me, “Seyn lira kama, hiykwe Lasarus se kokwe uron-pi ko-ar nuw-wak.” \p \v 37 Sawk har homkwe senkin me, “Hiykwe uwr nene kopyo so nene me po nekie kandah kow. Hai, Lasarus hiy ma lokrue hokwe, Jisas hiykwe hyo lokrue enekwei se mon weyawey pa, panoke lwak so?” \x * \xo 11:37 \xt Jon 9:6\x* \s1 Jisas hiykwe Lasarus se ma-me sian \p \v 38 Jisas hiykwe sawk uron ma-lowk kworpakwor kwawk nok, ki-eyh, Lasarus se ma lway kwawk mon amor-ousne. Ki-eyh sohokwe peir-saw hok non. Sawk mein aiopey hay non swakuwmay sous huon, yerki-wouk hokwe. \v 39 Jisas hiy kiy-mekow, “Mein yerki-wouk ko se kwa ka-kahis-yay ha.” \p Sawk Marta, uwr ma lokrue so ine-ih hok kiy-me, “Hakamay, enekwei enkin ohokwe liy so. Hiykwe preir-araw, prawk nuw-sway, payhokuaw, hiykwe ki-eyh mon kokwe enekwei iha-iha-aw sankaw lwon kwawk.” \p \v 40 Jisas hiykwe sawk senkin kiy-mekow, “Hai, hano ok kokwe pankaw nanpanan o? Hne ha po mekow, hunkwe hane nan kiykiy-ay ankin, hunkwe God so panpaniowni se liy lira.” \p \v 41 Sa homkwe mein yerki-wouk ko se sehe lway kahis-yay ha. Jisas hiy ar-ira nok, senkin kiy-me, “Aio, hakwe hne ar-me-ihey, payhokuaw, hunkwe hane papo lonuayk. \v 42 Hakwe papo nonkway, hunkwe hane enekwei enekwei senaw lonuayk. Sawk hakwe senkin sehe me, unsaney erey ma nakrok ira me hokuaw. Homkwe hane senkin ka nanpanan kiykiy-ay, hane kokwe mo hunkiaw me-ha.” \p \v 43 Hiykwe senkin mesopok lowpway nok, sa ok aiopey hay senkin kiynuw-okre me, “Lasarus, hunkwe loksian nok, ar-ousne ha.” \v 44 Sa Lasarus hiykwe loksian nok, kumay mon lousne. Sawk hyo sune-iha mokwe omeme ki-eyh ko non po way pruwmapruw. Seyr hyo ine-mawk hokwe omeme owh ko non po nakswa-kuwmay kow. Sa Jisas hiykwe unsaney me senkin kiy-mekow, “Homkwe hyo omeme owh ko seme kiy-hrorsay kow ha nok, kiy-isay ha.” \s1 Juda mo makwey-uwr homkwe Jisas se lokin kwor okrue e lonsan kawk \r (Mat 26:1-5; Mak 14:1-2; Luk 22:1-2) \p \v 45 Juda poya-poya Maria ke nion eheyr ma non-wak yuk somokwe, mey, Jisas hiy ma meio me lira menkin, hom sa Jisas se sehe nanpanan kiykiy-ay. \x * \xo 11:45 \xt Jon 7:31\x* \v 46 Sawk hmo har homkwe Farisi mo owh mon ley neyney nok, mesor kow, mey Jisas hiy ma meio sokwe. \x * \xo 11:46 \xt Luk 16:31\x* \v 47 Sa pris karmay o, Farisi-uwr o, homkwe hmo Juda mo kaunsil arian me nuw-me hokruw nok, senkin kiynuw-mesopok, “Hromkwe penkin lon a? Uwr ohokwe meir krai non poya-poya nuw-meio nonaw lwak. \v 48 Sawk hromkwe hye senkinaw nuw-isay meio ankin, uwrsa lowpwarowp homkwe sa hye-aw nanpanan kiykiy-ay lak. Senkin isay mon ankin, hromo God so a pekney-weys o, hromo uwrsa Juda ko me o, Rom mo aw-uwr hom le mon piapay ey.” \p \v 49 Sa uwr prueyn hmo ompok mon ma non-wak hokwe, Kaiafas. Hiykwe Pris Makwey-uwr lwak, yia sohiy non kokwe. Hiykwe pris me senkin mekow, “Homkwe lawk-lawk moma. \v 50 Homkwe senkin nonkway e, hromo Juda-uwrsa lowpwarowp me Rom hom mon away lowpway mokwe, suw piap-araw-ar. Sawk uwrsa lowpwarowp mo siopsow hokwe uwr prueynyaw hiykwaw lokrue kow hokwe, suw yaprue.” \p \v 51 Kaiafas hiy ok seme ma lohruw-a mokwe, hiykwe hyo uron ko arian me-aw lohruw sor pa. Sawk yia sohokwe hiykwe Pris Makwey-uwr lwak. Hiykwe profet-ok senkin sehe mesor, Jisas hiykwe Juda-uwrsa mo liy lokrue kow ey. \v 52 Seyr Juda mo uwrsa me-aw lokrue kow ey korey, sawk God so uwrsa poya-poya kipay lowpwarowp mon ma lwayr nonwor onwor nok sohom seyn. God hiykwe uwrsa seme me-okrar huonok nok, uwrku kamon-awaw lwak ey. \x * \xo 11:52 \xt Jon 10:16\x* \v 53 Sawk eypok sohokwe Juda mo uwr hakamay somokwe ok, Jisas se nekie okin kwor okrue ey se lohruw onsan kawk koruay pie. \x * \xo 11:53 \xt Jon 5:18\x* \p \v 54 Jisas hiykwe Juda uwrsa mo ompok mon inopuaw ma-lanio pa sehe lwak. Sawk hiykwe yier sehe lokriy hain nok, sa ki hrahra-aw mon hiy-ey. Sa hiykwe om Efraim so ohriar ma lwak mon ley nok, hyo ki-wayh me nion serey hiy-wak. \p \v 55 Sawk Juda mo hokruw enekwei aiopey hay, Pasova-ok ma me hokwe pa lousne ohriar. Seyr unsaney poya-poya yier serey serey suko homkwe, pa Jerusalem mon liau sa-iau. Homkwe mey, God so nene mon orki lopa lwak ey me meio koruay e ley. \v 56 Homkwe sawk Jisas se nak-ira pawk lokruok. Seyr enekwei sohokwe homkwe God so a pekney-weys mon-aw swa-hokruw nok, homkiaw-ayay senkin kor-mesopok sopok, “Homkwe penkin nanpanan o? Okar, hiykwe Pasova enekwei ohokwe le e mon pey pak?” \v 57 Sawk pris karmay o, Farisi-uwr o, homkwe ok ipey-ar senkin me-kupaku, uwr prueyn sa prueyn Jisas hiy perey lwak se nonkway e, homkwe hme liy me-nonkway kow, hom hye ley nekie sakawk e. \c 12 \s1 Maria hok sanda prawk non ihey-ar se nonay kow, Jisas so sune mon \r (Mat 26:6-13; Mak 14:3-9) \p \v 1 Enekwei sohokwe pau iha sirom pruw non sankaw-aw kiy-wak, Pasova-enekwei hiy lousne lopa non hokwe. Jisas hiykwe om Betani, Lasarus hiy ma lwayr mon hiy-ey. Uwr sohokwe, Jisas hiy lokrue ko se su ma me oksian wayr hiy non. \x * \xo 12:1 \xt Jon 11:1,43\x* \v 2 Jisas hiy serey lwak menkin, homkwe ayay har lunay-a, Jisas se kar nakey. Enekwei sohokwe Marta hokwe ayay me lowndiy kow a. Lasarus hiykwe seyr uwr har Jisas se nion ayay ma liwak sir a sohom mo ompok mon non-iwak. \x * \xo 12:2 \xt Luk 10:40\x* \v 3 Sa Maria hokwe yiawk kamon sanda prawk yaprue ihey-ar non se nakway nok, Jisas so sune mon nonay neyr kow. Sawk hokwe hoko makwey-ohne arian non noh mnow-mnow ahahay kow. Sanda sohokwe ihey mo meinowon aiopey hay non nuw-nakway. Sawk a sohokwe sanda sohiy so prawk ihey-ar hiykwaw nuw-sway way nouk-a-nouk. \x * \xo 12:3 \xt Luk 7:37-38\x* \p \v 4 Sawk Judas Iskariot, Jisas so ki-wayh prueyn, hiy omok Jisas se awia mo iha mon kow ey hiykwe senkin me, \v 5 “Ama, sanda prawk yaprue ihey-ar non ohokwe uwr har me isay nakway hokwe, meinowon 300 silva liy lonok. Sawk meinowon mokwe uwrsa omeme ohna ma lwak me po lowndiy kow.” \v 6 Ok, Judas hiy ma me somokwe, hiykwe uwrsa omeme ohna ma lwak me uron lowk me me pa. Hiykwe senkin sehe nan me, payhokuaw, hiykwe yokun-uwr. Judas so mey kamon kokwe senkin, hiykwe Jisas so sune non mo meinowon me nak-huor nak-anio uwr. Sawk meinowon somokwe hiykiaw yokun nakway a wayr. \p \v 7 Sawk Jisas hiykwe senkin mekow, “Ama, hoke peie me o, hokwe hokiaw-aw ka lwak. Hok sanda ma nonay neyr kow sohokwe, hokwe hane lopru kwawk enekwei se nan ey se meio koruay. \v 8 Uwrsa omeme ohna ma lwak homkwe enekwei enekwei hme nion non-wayr. Sawk hakwe hme nion enekwei enekwei erey non-wayr lopa.” \x * \xo 12:8 \xt Lo 15:11\x* \s1 Pris karmay homkwe Lasarus se lokin kwor okrue e mon \p \v 9 Juda poya-poya homkwe sa senkin lonuayk, Jisas hiykwe Betani mon lwak. Homkwe sa serey seme ley. Hom serey ma ley mokwe, Jisas se-aw ley ira e ley pa. Sawk homkwe Lasarus se nak-ira e ley, uwr paraw Jisas hiy ki-eyh ko se ma me-sian se. \v 10 Sa pris karmay homkwe seyr Lasarus se sehe nak-okin kwor okrue e lonsan kawk. \v 11 Payhokuaw, Juda kraiar homkwe mey, Jisas hiy Lasarus se ma me-sian se po lira. Homkwe sa pris karmay mo meyki ma-pyay pa, sawk Jisas se-aw nan kiykiy-ay. \x * \xo 12:11 \xt Jon 11:45\x* \s1 Jisas hiykwe king se hieyn Jerusalem mon nak-yawriy \r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Luk 19:28-40) \p \v 12 Sawk enekwei leikmon hokwe uwrsa popua hay Pasova-wor enekwei sok ma londar kukawk somokwe, senkin lonuayk, Jisas hiykwe pau, Jerusalem mon ley. \v 13 Sa homkwe pokriy-ma me lokima nok nok, yerki mon nakey onyay huon. Homkwe yu-war yu-war senkin nak-aun sian me huon, \q1 “God ayaw ko se me-ihey e. Uwr, Hakamay so uru non ma le ohokwe, God hiy ka hiy-mon ihey. Hiykwe Israel mo King se ka hiymon ihey.” \rq Sng 118:25-26\rq* \m \v 14 Jisas hiykwe donki-ney samwaw se lirway nok, hyo owh eir mon lie iwak, ok, mamey porih mon ma mey senkin, \q1 \v 15 “Uwrsa, yier aiopey hay Saion ko om, homkwe peie hok o. Kwa lira, hmo king hokwe, ehie, pa le. Hiykwe donki-ney samwaw so owh-eir mon liwak ne.” \rq Sek 9:9\rq* \p \v 16 Peyr-mon kokwe hyo ki-wayh homkwe mey somokwe nonkway popriy pa. Sa Jisas hiy lokrue ko se seirpey-ar lwak ey se ma nak-oksian so meyki mon hokwe, homkwe sa seme nonkway, mamey porih mon kokwe mo hye mey memeir, seyr yor somokwe homkwe mo hye mon. \x * \xo 12:16 \xt Jon 2:22\x* \p \v 17 Sawk uwrsa popua hay Jisas se nion ma non-wak homkwe, Jisas so mey hiy Lasarus se ki-eyh ko se ma me o, seyr hye lokrue ko se ma me oksian o, seme ma lira mokwe, ok seme mesor nakian nakian nok. \v 18 Sa uwrsa kraiar homkwe hye kokwe yerki mon seme ley onyay huon, payhokuaw, homkwe hiy meir krai non hiy ma meio sokukwe, papo lonuayk liyay. \v 19 Farisi homkwe sa homkiaw-ayay senkin lohruw me, “Seyn lira kama, hromkwe liy ma-swakakar ley, liy-ar so. Uwrsa lowpwarowp homkwe hye-aw po kiynuw-pyay lowpway.” \s1 Grik har homkwe Jisas se lira e mon \p \v 20 Enekwei sohokwe Grik mo uwr har homkwe siraw non-ey hokruw, Jerusalem mon, God se me-ihey e, Pasova-enekwei sok. \v 21 Hom serey lwak menkin, sa Filip so owh mon ley. (Hiykwe om Betsaida, Galili mo kipay mon ma lwak ko.) Homkwe senkin mesopok, “Ara, hromkwe Jisas se lira e nan.” \v 22 Sa Filip hiy ley nok, Andru se mesor kow. Sa hoh non-ey nok, Jisas se nian ma-mesor kow. \p \v 23 Jisas hiy sa senkin ma-sahre mekow, “Enekwei-ar hokwe mo papo le, Uwrsa mo Ney so uru se seirpey-ar lowk nakie ey hokwe. \x * \xo 12:23 \xt Jon 13:31-32; 17:1\x* \v 24 Hakwe hme okar kiy-mekow: Sawk wit kamon so i hokwe ki mon makuayk okrue pa lwak ankin, wit-i sohokwe kamon-aw lorok. Sawk wit so i hiykwe makuayk okrue ankin, hiykwe yok kraiar kei swar nok, ayay-i kraiar leip sawan kreik ok. \x * \xo 12:24 \xt 1 Ko 15:36\x* \v 25 Uwr, hyo owh arian se uron-pi ko-ar lwak ankin, hye kokwe lira por ha ey. Sawk uwr, ki erey, hyo owh arian se awnie awnie-aw lira ankin, suw hiykwe su lwayr peyow peyow ey se nakruok. \x * \xo 12:25 \xt Mat 16:25\x* \v 26 Hano mey ke posokwaw meio e, hiykwe hano meyki arian kwa pyay ha. Seyr ha yier perey lwak e, hano mey-uwr homkwe hane nion serey non-wak. Sawk hano mey ke posokwaw meio e, hano Aio hiykwe hye kokwe uru yaprue ihey-ar se kow ey.” \s1 Jisas hiykwe hyo lokrue enekwei se mesor kow \p \v 27 Jisas hiykwe ok har senkin ma-lohruw-a, “Enekwei ohokwe hano uron hokwe low hei, seyr hakwe ok penkin ke kiy-me a? Hakwe senkin kiy-me pak a: Aio, hunkwe enekwei pokon hano mon ma kiy-ousne ey ohokwe, hane kwa swaweyr sow. Korey, hakwe senkin liy me ley. Payhokuaw, ha ki erey ma le so meyk-ar hokwe mo enekwei sohiy so. \x * \xo 12:27 \xt Sng 6:3; 42:5; Mat 26:38\x* \v 28 Aio, hunkwe hno uru arian se seirpey-ar kwa lowk nakie.” \p Sawk wouk-ok kamon nonkumey ko hiykwe senkin kyor-me, “Hakwe hano uru se seirpey-ar papo lowk nakie, sa hakwe ma-lowk nakie ley.” \v 29 Uwrsa popua hay serey ma lwak, wouk-ok sokwe ma nuw-onuayk homkwe senkin me, “Ohokwe nompow hiy me.” Har homkwe senkin me, “Hye kokwe ensel hiy me.” \p \v 30 Jisas hiy sa hme kokwe senkin makiy-mekow, “Wouk-ok sokukwe, hane hiy-mon ey se kyor-me pey, korey, sokukwe hme hiy-mon ey se kyor-me. \v 31 Pokon ohokwe mo enekwei-ar, God hiy ki ohiy so yor me lanon anon ey hiy non. Seyr God hiykwe makwey-uwr ki ehe ma hiy-wayr se lowk swasow ey. \v 32 Sawk enekwei hane ki ko se ayaw mon way nonwey ie ankin, enekwei sohiy non kokwe, hakwe uwrsa lowpwarowp me kokwe hano owh arian mon ma-me swa-lar ey.” \x * \xo 12:32 \xt Jon 3:14\x* \v 33 Hiy senkin ma me sohokwe, hiykwe omok yerki penkin non lokrue e, sehe mesor kumay kow. \x * \xo 12:33 \xt Jon 19:6\x* \v 34 Sa uwrsa popua hay serey ma lwak somokwe, senkin ma-sahre me, “Hromkwe mamey God so sow mon ma lwak mon kokwe senkin lira mesor, Krais hiykwe senkinaw lwayr peyow peyow ey. \x * \xo 12:34 \xt Sng 110:4; Ais 9:7; Dan 7:14\x* Hai, sa hunkwe senkin panoke kiy-me o, hye kokwe ya lway nonwey ie a? Hai, Uwrsa mo Ney hokwe posokwaw so?” \p \v 35 Sa Jisas hiykwe hme senkin ma-sahre mekow, “Ama, ey hiykwe hme nion kokwe enekwei haraw-aw kornon-wak popor ey. Hom ey-yar mon ma lanio sayok ohokwe, senkin-awaw kwa lanio, sa hme eym-nawp hok swakuwmay lak. Uwr, eym-nawp mon ma lanio sohokwe, hiy perey ley e, hiykwe nonkway lopa. \x * \xo 12:35 \xt Jon 8:12\x* \v 36 Hom ey sehe ma nakruok hokwe, homkwe sehe kwa nanpanan kiykiy-ay. Homkwe senkin lon ankin, homkwe ey so uwrsa lwak ey.” \x * \xo 12:36 \xt Ef 5:8\x* Jisas hiykwe ok seme lohruw-a lowpway kow hain nok, ley sananei sue, uwrsa me. \s1 Juda homkwe Jisas se nanpanan kiykiy-ay pa \p \v 37 Mo Jisas hiy meir krai non hmo inour mon meio ousne liok, uwrsa homkwe hye pase nanpanan kiykiy-ay e. \v 38 Yor, Juda hom ma mon somokwe, ok profet Aisaia hiy senkin ma mey so liy-liy-aw-ar lousne hrahra ha, \q1 “Hakamay, ok hrom ma mesor kow kokwe, posokwaw nanpanan kiykiy-ay mo? Seyr Hakamay so krai mokwe pose meio mesair kow mo?” \rq Ais 53:1\rq* \p \v 39 Juda homkwe nanpanan kiykiy-ay pa seme lwak, payhokuaw Aisaia hiykwe mo ok kamon senkin nak-mey, \q1 \v 40 “God hiykwe hmo nene mokwe po mon kopyo-ma-kopyo, seyr hmo uron me po piaray sakawk. Homkwe hmo nene non liy lira ley, seyr hmo uron mokwe liy nonkway popriy ley. Seyr homkwe hano owh mon liy kankoum ne ley, ha hme hiy-mon popriy ey hokwe.” \rq Ais 6:1\rq* \m \v 41 Profet Aisaia hiykwe senkin sehe me hain, payhokuaw, hiykwe Jisas so panpaniowni se po lira, hiykwe hye sehe lohruw-a. \p \v 42 Seyr enekwei sohokwe Juda mo makwey-uwr har homkwe mo Jisas se-aw nanpanan kiykiy-ay. Sawk hmo uron, Jisas se ma nanpanan kiykiy-ay mokwe kumay mon mesor hrorsay kow pa, payhokuaw, homkwe Farisi me hok, hme Farisi hom Juda mo hokruw-a ko me me-su oknana ha ame. \x * \xo 12:42 \xt Jon 9:22\x* \v 43 Payhokuaw, homkwe uwrsa hom hmo uru me lowk nakie ey mokwe, ipey-ar nanpanan, sawk homkwe God hiy hmo uru me lowk nakie ey mokwe paswaw-aw nanpanan. \x * \xo 12:43 \xt Jon 5:44\x* \s1 Ok, Jisas hiy ma mesor somokwe, uwrsa mo yor me lanon anon ey \p \v 44 Enekwei sohokwe Jisas hiykwe ok aiopey hay senkin nuw-me heiwor, “Uwr hane ma nan kiykiy-ay sohokwe, hiykwe hane-aw nan kiykiy-ay pey, sawk hiykwe Uwr hane ma me-ha sehe nak-nan kiykiy-ay. \v 45 Uwr hane ma lira, hiykwe Uwr hane ma me-ha se lira. \x * \xo 12:45 \xt Jon 14:9\x* \v 46 Hakwe ki erey ma le hokwe, ey-yar se hieyn laye. Hakwe senkin sehe laye, uwrsa hane ma nan kiykiy-ay homkwe eym-nawp mon-aw lwayr lopa. \p \v 47 Uwr prueyn hiy hano ok me lonuayk, sa hiykwe ok sohom mo meyki nak-pyay lopa hokwe, hakwe hye liy mesor anon anon ley. Ha ma kiy-e ohokwe, hakwe uwrsa ki erey suko me mesor lanon anon e le pa, sawk hakwe uwrsa me ma-kahya huonok prosue e le. \x * \xo 12:47 \xt Jon 3:17\x* \v 48 Uwr, hano ok me ma me-puar, seyr hano ok me ma nak-onuayk pyay lopa se kokwe, Uwr mesor anon anon ey non. Hye kokwe ok, ha ma mesor sohomkiaw mesor anon ey, eypok enekwei pariawey-ar sok kokwe. \v 49 Ok, ha ma kiy-mesor omokwe, okar-ar, payhokuaw, hakwe hano uron ko arian me mesor kow pey. Ha pay me me e, seyr ha penkin me e, sawk hane kokwe Aio hane ma me-ha, hiykiaw me-sasay ohruw-a. \v 50 Sa hakwe senkin nonkway, Aio so me-sasay ok somokwe su lwayr peyow peyow ey mo meyk-ar. Ok, ha ma mesor omokwe, Aio, hiy hane ma hiy-mesor me, kiy-mesor kow.” \c 13 \s1 Jisas hiykwe hyo ki-wayh mo sune me hu non peyryapeyr kow \p \v 1 Sawk Pasova-ayay hokruw a ey hiy lousne lopa non hokwe, Jisas hiykwe papo nonkway, hyo enekwei ki ehe lokriy hain ey o, hyo Aio so mon ley ey o, papo le. Hiykwe hyo uwrsa arian-ar ki mon ma lwak mokwe uron-pi ko-ar po nuw-wak. Mo hiy omok lokrue hi, hme kokwe uron-pi ko-ar senkinaw nuw-wak ey. \p \v 2 Sa ayay eyrowpwar ko me la nonaw, sawk Satan hiykwe Judas Iskariot so ney se kokwe uron piap-araw se po saw-kankoum kawk kow, Jisas se wei kow e. \x * \xo 13:2 \xt Luk 22:3; Jon 13:27\x* \v 3 Sawk Jisas hiykwe papo nonkway, Aio hiykwe hye kokwe krai lowpwarowp mokwe po nuw-kow lowpway. Hiykwe po nonkway, hiykwe God so owh ko se laye, seyr God so owh mon ma-ley ey. \x * \xo 13:3 \xt Jon 3:35; 16:28\x* \v 4 Jisas hiy senkin nonkway nonaw hiykwe ay-la-sey ko se loksian nok, omeme owh ko meiamei hay ke kanseyn nok, seyr taul ke nak-piynay, hyo owh mon. \v 5 Hiykwe hu se nakway nok, dis kamon mon nonkawk. Sa hyo ki-wayh prueyn prueyn-aw mo sune me hawr peyryapeyr kow nok, taul, hyo owh arian mon ma piynay sohiy non noh ahahay kow. \p \v 6 Sa hiykwe Saimon Pita so owh mon le menkin, Saimon Pita hiy sa hye senkin mesopok huon, “Hakamay, hunkwe hano sune ke peyryapeyr kow ley?” \p \v 7 Sa Jisas hiykwe hye senkin makiy-sahre mekow, “Hunkwe mey, ha ma meio okukwe nonkway pey, sawk hunkwe omok kokwe ya nonkway popriy a.” \p \v 8 Sa Pita hiykwe Jisas se senkin me-kumay kow, “Hunkwe hano sune kokwe liy peyryapeyr kow ley, liy so.” \p Sawk Jisas hiykwe Pita se senkin mekow, “Ara, sa hakwe hno sune me peyryapeyr kow lopa hokwe, hunkwe hane nion non-okin pnoway lopa.” \p \v 9 Wo, Saimon Pita hiykwe sa senkin ma-sahre me, “Hakamay, hunkwe hano sune me-aw peie peyryapeyr kow o, sawk hano iha seysyar o, makwey o, seme kwaw nak-hawr kow lowpway.” \p \v 10 Jisas hiy sa senkin me, “Uwr, hu paraw ma hawr hiykwe mnow-mnow ihey-ar lwak. Hiykwe hu liy ma-hawr ley. Hiykwe sune me-aw peyryapeyr. Homkwe mnow-mnow-aw po nuw-wak, sawk hom lowpwarowp korey.” \x * \xo 13:10 \xt Jon 15:3; Jon 6:64,70-71\x* \v 11 Jisas hiykwe papo nonkway, uwr hye awia mo iha mon kow ey hokwe. Hiykwe sa senkin sehe me, “Hom lowpwarowp mokwe, mnow-mnow-aw lwak pey.” \p \v 12 Jisas hiy ki-wayh mo sune me hu non peyryapeyr kow lowpway nok, hyo omeme owh ko meiamei sokwe makiy-way ie nok, nak-iwak. Sa hyo ki-wayh me senkin makiy-mesopok, “Homkwe mey, arakwon ha hme ma kiy-meio omokwe, pankaw nonkway o? \v 13 Homkwe hane kokwe hmo hiy-mon sorasor uwr-ok me, seyr hmo hakamay-ok nak-me. Hom hane senkin ma mowie sohokwe, ok-arar. Payhokuaw, hakwe mo uwr sohiy non. \v 14 Mo ha hakamay lwak hi, seyr ha hiymon-sorasor-uwr lwak hi, hakwe hmo sune me papo kiy-peyryapeyr kow. Homkwe seyr hmo wayh-wayh mo sune me kwa peyryapeyr kow. \x * \xo 13:14 \xt Mat 20:28; Luk 22:27\x* \v 15 Hakwe hme owhnan papo kiy-meio mesair kow kumay. Homkwe liyliy-aw kwa meio, arakwon ha hme ma peyryapeyr kow senkin. \x * \xo 13:15 \xt Fl 2:5; Kol 3:13; 1 Pi 2:21\x* \v 16 Hakwe hme ok-ar kiy-mekow, mey-uwr prueyn hiykwe hyo uwr hakamay so eir mon liy lwak ley. Seyr uwr, ok nakey kow ey hiykwe, hyo hakamay, hye ma me-ha so eir mon liy lwak ley. \x * \xo 13:16 \xt Mat 10:24\x* \v 17 Homkwe ok seme papo kiy-nonkway. Sa homkwe nak-meio hrekawk hrekawk ankin, homkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. \p \v 18 Hakwe hmo lowpwarowp me kiy-me pey. Uwr, ha ma me-iaup mokwe, hakiaw papo nonkway popriy. Sawk mamey porih ko ok senkin ma me ko liyliy-aw ka lousne hrahra ha, ‘Uwr prueyn hane nion ihey mo naw ma non-a hiykwe pau sune kyor-way nok, hane lour kane kawk ey hokwe.’ \rq Sng 41:9\rq* \p \v 19 Pokon enekwei enkin ohokwe hakwe hme kokwe seme mekow koruay, yor sohok lousne lopa non kokwe. Sa enekwei yor sohok lousne ankin, homkwe ya nan kiykiy-ay a, senkin, hakwe mo hiykiaw. \x * \xo 13:19 \xt Jon 14:29; 16:4\x* \v 20 Hakwe hme ok-ar kiy-me, sa hano mey-uwr, ha ma me-ha se posokwaw me-huonok yawriy e, hunkwe hane me-huonok yawriy. Seyr hane posokwaw me-huonok yawriy e, hunkwe Uwr, hane ma me-ha se me-huonok yawriy.” \x * \xo 13:20 \xt Mat 10:40\x* \s1 Judas hiykwe Jisas se kokwe uwr piap-araw mo iha mon kow \r (Mat 26:20-25; Mak 14:17-21; Luk 22:21-23) \p \v 21 Jisas hiy ok seme ma lohruw lowpway so meyki mon hokwe, hiykwe uron nuw-owk kworpakwor kawk. Sa hiykwe inopuaw senkin nuw-me-hrorsay kumay kow, “Hakwe hme ok-ar kiy-me, hmo uwr prueyn hiykwe hane awia mo iha mon kow ey.” \p \v 22 Hiy senkin me menkin, wo, hyo ki-wayh homkwe sa homkiaw-ayay nuw-ira loparoway nok, nan kworpakwor kwawk. Homkwe nonkway lopa, hiykwe pose kiy-me pak ey. \v 23 Wo, ki-wayh Jisas hiy uron-pi ko-ar ma lwak sohokwe Jisas so owh mon non-okin peykyay iwak. \v 24 Saimon Pita hiy sa ki-wayh sehe makwey non ka-leykweyn nok, kiy-mekow, “Hunkwe Jisas se senkin kiy-mesopok e, uwr senkin ma lon ey hokwe, pohiy non so?” \p \v 25 Wo, ki-wayh sohokwe, Jisas so nayh-meyk-yowp ohriar mon ka-iwak nonay ha nok, kiy-mesopok, “Hakamay, hunkwe uwr pose kiy-me o?” \p \v 26 Jisas hiy sa senkin ma-sahre mekow, “Hakwe pokon ihey mo naw kopi kokwe yowr erey sakeyn prouk nok, hye kow ok. Uwr, ha ma me hokwe, mo sohiy non.” Sa Jisas hiykwe ihey mo naw kopi ke lonok nok, yowr mon sakeyn prouk nok, Judas, Saimon Iskariot so ney se kiy-kow a. \v 27 Judas hiykwe ihey mo naw kopi sokwe la menkin, Satan hiykwe sa hyo uron mon saw-oreys kwawk. \p Sa Jisas hiykwe hye senkin mekow, “Sei, mey hwon ma kiy-meio ey sokukwe, kwa saw-meio.” \x * \xo 13:27 \xt Jon 13:2\x* \v 28 Sawk ki-wayh lowpwarowp hye nion ayay ma liwak sir a somokwe, homkwe Jisas so ok ko meykyar, Judas se ma me sokukwe nonkway pa. \v 29 Judas hiykwe hmo meinowon owk non ke nakruok wayr uwr. Ki-wayh har homkwe sa senkin seme nanpanan, Jisas hiykwe Judas se kokwe omeme Pasova enekwei ko me nakway e me pak. Seyr omeme uwrsa omeme ohna ma lwak me kow ey pak. \v 30 Judas hiykwe ihey mo naw kopi ke la lowpway nok, ki apau mon ley, aheyr aheyr nonaw. Seyr enekwei sohokwe pau, arawh. \s1 Sow iwon hok non \p \v 31 Judas hiy ma ley so meyki mon hokwe, Jisas hiy sa senkin me, “Pokon enekwei ohokwe Uwrsa mo Ney so uru se seirpey-ar po lowk nakie. Seyr God so uru seyn, seirpey-ar po lowk nakie, Uwrsa mo Ney so kueir. \x * \xo 13:31 \xt Jon 12:23\x* \v 32 God so uru hokwe Uwrsa mo Ney so kueir seirpey-ar lowk nakie mokwe, peypey korey, seyr Uwrsa mo Ney so uru hokwe God hiykiaw-ayay ma-sahre owk nakie. \x * \xo 13:32 \xt Jon 17:5\x* \p \v 33 Hano ney-om ama, hakwe hme nion kokwe enekwei meiamei non-wayr lopa. Homkwe hane ya lira pawk a. Seyr ok, ha Juda mo uwr hakamay me liyliy-aw ma lohruw-a kow mokwe, hakwe hme senkin makiy-mekow ey, homkwe yier ha ma kiy-ey ohokwe, homkwe liy le ley. \x * \xo 13:33 \xt Jon 7:33-34\x* \p \v 34 Seyr pokon ohokwe hakwe hme sow iwon ke kiy-kow ey. Sow sokukwe senkin, hmo prueyn prueyn-aw-aw homkwe hmo wayh-wayh me uron-pi ko-ar kwa lwak, ha hme uron-pi ko-ar ma lwak senkin. \x * \xo 13:34 \xt Jon 15:12,17; 1 Jn 3:23; 2 Jn 1:5\x* \v 35 Hunkwe hno wayh-wayh me uron-pi ko-ar lwak ankin, unsaney lowpwarowp homkwe senkin nonkway ey, hunkwe hano ki-wayh-ar.” \s1 Jisas hiy Pita so meyamey-ok ke ma me hiy non \r (Mat 26:31-35; Mak 14:27-31; Luk 22:31-34) \p \v 36 Saimon Pita hiykwe Jisas se senkin mesopok, “Hakamay, hunkwe perey ley ey so?” \p Jisas hiykwe sa hyo ok ke senkin ma-sahre onuayk me, “Yier, ha ma ley ohokwe, hunkwe pokon hane liy pyay ha ley. Sawk hunkwe omok liy pyay ha.” \p \v 37 Sa Pita hiykwe Jisas se senkin ma-mesopok, “Hakamay, hakwe pokon hno meyki pyay pa, panoke lwak ey so? Hakwe hno meyki ma pyay se hokuaw kokwe, liy lokrue.” \p \v 38 Jisas hiy sa Saimon Pita se senkin makiy-mekow, “Hmey, hunkwe senkin nan, hwon hano meyki mon ma ley se hokuaw hokwe, liy lokrue? Kwa lonuayk, hakwe hne ok-ar kiy-mekow, peyr kakaruk hiy ok krompri non me lopa non kokwe, hunkwe hane kokwe ok krompri non me meyamey ey.” \c 14 \s1 Jisas hiykwe yerki Aio so mon ley ey hiy non \p \v 1 Jisas hiykwe hyo ki-wayh me senkin manuw-mekow, “Hmo uron mokwe peie nan kworpakwor kwawk o. Homkwe God se nanpanan kiykiy-ay nok, seyr hane nanpanan kiykiy-ay. \v 2 Hano Aio so a hokwe ampok poya-poya non. Hyo a hokwe ampok kraiar lopa lwak hokwe, hakwe hme senkin liy mesor kow ley. Hakwe pau yier serey makiy-ey, hmo ampok me meio koruay naruok kow ey. \v 3 Seyr ha hmo ampok me meio koruay kow so meyki mon hokwe, hakwe ya ma-le a, hme huonokyaw nok e. Homkwe seyr hane nion le wayr ey, yier ha ma lwak mon. \x * \xo 14:3 \xt Jon 12:26\x* \v 4 Homkwe yier, ha ma ley ey so yerki hokwe, homkwe po nonkway.” \p \v 5 Sa Tomas hiykwe Jisas se senkin mesopok, “Hakamay, hromkwe yier, hwon ma ley ey hokwe nonkway pey. Hai, hromkwe yerki hokwe, penkin nonkway o?” \p \v 6 Jisas hiy hye senkin makiy-me, “Hakwe yerki-ar, seyr okar-ok, seyr su lwayr peyow peyow ey. Uwr prueyn Aio so owh mon liy le ley, hano mon ma le hiykwaw. \x * \xo 14:6 \xt Jon 11:25; Ro 5:1-2\x* \v 7 Homkwe hane nonkway hokwe, homkwe hano Aio se po nak-nonkway. Sawk enekwei ohiy nonaw kokwe homkwe senkin-awaw me wayr ey, homkwe hye papo nonkway, seyr hye papo lira.” \x * \xo 14:7 \xt Jon 8:19\x* \p \v 8 Sa Filip hiykwe Jisas se senkin mesopok, “Hakamay, hunkwe hreme Aio se kwa mesair kow. Hromkwe Aio se lira ankin, suw hremekwe liy-ar.” \p \v 9 Jisas hiy sa senkin lonuayk me, “Filip, mo ha hme nion enekwei meipey hay ma non-wak hokwe, hunkwe hane kiy-nonkway popriy pa pak? Hane posokwaw lira nonkway e, hiy seyr Aio se nak-ira nonkway. Hai, hunkwe senkin panoke mesopok o, hremekwe Aio se me-sair kow e? \x * \xo 14:9 \xt Jon 12:45; Kol 1:15; Hi 1:3\x* \v 10 Hai, ha Aio so mon ma lwak, seyr Aio hiy hano mon ma lwak, hunkwe pankaw nan kiykiy-ay o? Ok, hme ha ma mesor kow somokwe, hano uron arian ko me-aw mesor kow pey. Sawk Aio, hano mon ma lwak hiykiaw hyo mey arian me meio. \x * \xo 14:10 \xt Jon 12:49\x* \v 11 Sawk homkwe ok, ha senkin ma me ke, kwa nanpanan kiykiy-ay. Hakwe Aio so mon lwak, seyr Aio hiykwe hano mon lwak. Homkwe ok, ha senkin ma me seme nanpanan kiykiy-ay pa lwak ankin, sawk homkwe hane kokwe mey, ha ma meio seme hokuaw kwa nanpanan kiykiy-ay. \x * \xo 14:11 \xt Jon 10:38\x* \v 12 Hakwe hme okar kiy-mekow, uwr hane posokwaw nanpanan kiykiy-ay e, hiykwe mey, ha ma meio me liy meio. Seyr hiykwe mey kwaresi hay, hano mey sohom mo eir mon ma lwak me liy nak-meio, payhokuaw, hakwe Aio so mon makiy-ey. \x * \xo 14:12 \xt Mak 16:19-20\x* \v 13 Seyr homkwe hano uru non hokwe pay me mesopok e, hakwe liy mon ousne. Suw Aio so uru hokwe seirpey lowk nakie, hyo ney so kueir. \x * \xo 14:13 \xt Mat 7:7; Jon 15:16\x* \v 14 Ok-arar, homkwe hano uru non pay me mesopok e, hakwe liy mon ousne.” \s1 Niohney Pekney-weys se ma me-loray hiy non \p \v 15 “Sawk hunkwe hane uron-pi ko-ar lwak ankin, hunkwe hano sow lowpwarowp mo meyki nak-pyay kraipakrai. \x * \xo 14:15 \xt Jon 15:10; 1 Jn 5:3\x* \v 16 Sa hakwe Aio se mesopok ley, hiykwe hme kokwe uwr, hme hiymon ey se ka me-ha. Uwr sohokwe hme nion senkin-awaw non-wayr peyow peyow ey. \x * \xo 14:16 \xt Jon 14:26; 15:26; 16:7\x* \v 17 Hiykwe okar-ok me lohruw-a Niohney hiy non. Uwrsa ki ko homkwe hye kokwe liy me-huonok yawriy ley, payhokuaw, homkwe hye liy lira ley, seyr hye liy nonkway ley. Sawk homkwe hye po nonkway, payhokuaw, hiykwe hme nion lwak, seyr hmo uron mon lwak. \x * \xo 14:17 \xt Jon 16:13\x* \v 18 Enekwei ha ley ankin, hakwe hmekwe ney parhaw me hieyn liy lokriy hain ley. Korey law. Hakwe hmo owh mon ya ma le a. \v 19 Enekwei peypey korey, uwrsa ki ko lowpwarowp homkwe hane ma-lira lopa. Sawk homkiaw kokwe hane ya ma-lira a, payhokuaw, hakwe su lwayr, hom seyn, su lwayr ey. \v 20 Enekwei sohiy non kokwe homkwe senkin nonkway ey, hakwe Aio so mon lwak. Seyr homkwe hano mon lwak, seyr hakwe hmo mon lwak. \x * \xo 14:20 \xt Jon 17:21-23\x* \v 21 Uwrsa hano ok me posokwaw nakruok e, seyr meyki posokwaw nak-pyay e, homkwe hane uron-pi ko-ar ma lwak hom non. Uwrsa, hane uron-pi ko-ar ma lwak somokwe, hano Aio hiy seyr hme uron-pi ko-ar lwak.” \p \v 22 Sa Judas hiykwe mesopok non. Uwr sohokwe Judas Iskariot korey. Hiykwe Jisas se senkin mesopok, “Hakamay, suw penkin so, hwon hunkiaw-ayay hreme-aw ma mesair kow sohokwe, sawk uwrsa ki ko lowpwarowp me kokwe hunkiaw-ayay mesair kow lopa panoke lwak o?” \p \v 23 Jisas hiy sa hye senkin makiy-sahre mekow, “Uwr, hane uron-pi ko-ar posokwaw lwak e, hiykwe ok, ha ma hiy-mon sorasor sohom mo meyki nakey. Hano Aio hiykwe seyr hye uron-pi ko-ar lwak, seyr hano Aio o, ha o, hrorkwe hyo owh mon le nok, hye nion lwayr ok. \v 24 Uwr, hane uron-pi ko-ar lwak pa lwak ankin, hiykwe ok, ha ma hiymon sorasor somokwe meyki nakey lopa. Ok, hom ma lonuayk somokwe hano nian korey. Ok somokwe Aio hane ma me-ha so mon le. \x * \xo 14:24 \xt Jon 7:16\x* \p \v 25 Ha hme nion ma lwak ohokwe, ok lowpwarowp somokwe hakwe hme papo mesor kow. \v 26 Niohney Pekney-weys, hme Hiymon-uwr, Aio hiy hano uru non ma me-ha ey sohokwe, hme kokwe ok lowpwarowp me ya hiy-mon sorasor a. Seyr hiykwe hmekwe ya ma-hiymon nanpanan a, ok paraw ha hme ma mesor kow somokwe. \v 27 Liwak marowhway yor kokwe hakwe hmo owh mon preisia kow hain ey. Hano liwak marowhway yor sohokwe hakwe hme po kow. Hme ha liwak marowhway yor ke ma kow sohokwe, uwrsa ki ko hom ma kow sohiy so liyliy-aw korey. Homkwe uron peie lowk kworpakwor kwawk o, seyr peie hok o. \p \v 28 Homkwe papo lonuayk, ha senkin ma me hokwe, hakwe pa ley, sa hakwe hmo owh mon ya ma-le a. Homkwe hane uron-pi ko-ar lwak ankin, homkwe ha Aio so owh mon ma ley ohokwe, homkwe kar po nuw-ey. Payhokuaw, hiykwe seirpey, hano eir mon lwak. \x * \xo 14:28 \xt Jon 20:17\x* \v 29 Enekwei sohiy lousne lopa non hokwe, hakwe hme po me-nonkway kow. Sa homkwe God se kokwe enekwei sohiy lousne lowpway non nanpanan kiykiy-ay ey. \x * \xo 14:29 \xt Jon 13:19\x* \v 30 Hakwe hme nion kokwe enekwei meipey liy ma-lohruw ley, payhokuaw, makwey-uwr ki ehe ma hiy-wayr hiykwe pa le. Hiykwe hane liy hiy-anok anok ley. \v 31 Sawk uwrsa ki ko hom senkin ka nonkway, hakwe Aio se uron-pi ko-ar lwak. Seyr hakwe mey, Aio hiy hane ma mekow meio sohom mo liy-liy-aw-ar meio. \p Homkwe kwa le, hrom kwahnaw ley e.” \c 15 \s1 Jisas hiykwe wain-now owh-arar se hieyn \p \v 1 Jisas hiykwe senkin makiy-mesor, “Hakwe wain-now-ar, seyr hano Aio hiykwe wueir-yiaup-uwr. \v 2 Hiykwe kueim hano owh mon ma kei, ayay ma leip lopa somokwe lokin lor say. Seyr hiykwe kueim ayay ma leip somokwe, yaprue nonaw sehe lokin sokon mnow-mnow say, hom ayay kraiar manak-eip sawan kreik e. \x * \xo 15:2 \xt Mat 3:10\x* \v 3 Hmekwe papo mon mnow-mnow kow, ok, ha hme ma hiymon sorasor sohokiaw. \v 4 Homkwe hano mon-aw kwa lokin nasay. Hakwe seyr hmo mon lokin nasay. Wain-kueim kamon hokwe hokwaw-aw lwak ankin, ayay liy leip sawan kreik ley. Hokwe wain owh-ar mon-aw kei iarok ankin, ayay liy leip sawan kreik. Seyr homkwe liyliy-aw, homkwe hano mon lokin nasay lopa lwak ankin, ayay liy leip sawan kreik ley. \p \v 5 Hakwe wain-now, homkwe kueim. Uwr, hano mon lokin nasay, seyr ha hyo mon lokin nasay, uwr senkin sohokwe ayay kraiar kraiar liy leip sawan kreik. Sa ha lopa hokwe, hunkwe mey kamon liy meio ousne ley. \v 6 Uwr prueyn hano mon lokin nasay pa lwak ankin, hyekwe kueim me hieyn lokin lor say hro ey. Kueim senkin somokwe linon nok, ya mon lyay sowkriy oum-pru kawk ok. \x * \xo 15:6 \xt Mat 7:19; 13:42\x* \v 7 Hunkwe hano mon lokin nasay ankin, seyr hano ok hno mon lokin nasay ankin, hwon pay me nan e, hunkwe hane kwa mesopok, hakwe hne liy kow. \v 8 Homkwe ayay kraiar leip sawan kreik ankin, homkwe senkin mesair kow, homkwe hano ki-wayh. Yerki sohiy non kokwe homkwe hano Aio se panpaniowni kow. \x * \xo 15:8 \xt Mat 5:16\x* \p \v 9 Hakwe hme uron-pi ko-ar lwak, Aio hiy hane uron-pi ko-ar ma lwak senkin. Hom seyn, hano uron-pi ko-ar mon-aw kwa lwak. \v 10 Homkwe hano sow me lonuayk me ankin, homkwe hano uron-pi ko-ar mon lwak. Suw mo ha, Aio so sow me po lonuayk me, seyr ha hyo uron-pi ko-ar mon ma lwak, senkin. \x * \xo 15:10 \xt Jon 14:15; 1 Jn 2:5\x* \v 11 Ok lowpwarowp somokwe hakwe hme papo mekow. Hakwe hme sehe mesor kow, hano kar ley yor hokwe hmo mon lwak e, seyr hmo kar ley yor hokwe woki-ar nuw-wak e. \v 12 Hano me-kupaku-ok kamon hokwe senkin, hmo prueyn prueyn-aw homkwe hmo wayh-wayh me uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, ha hme uron-pi ko-ar ma lwak senkin. \x * \xo 15:12 \xt Jon 13:34\x* \v 13 Uron-pi ko-ar so yor, eir-ar ko hokwe senkin, uwr, wayh-wayh me ma hiymon se ma lokrue hiy non. \x * \xo 15:13 \xt Jon 10:11; 1 Jn 3:16\x* \v 14 Sawk homkwe ok, ha hme ma mesor kow senkin lon ankin, homkwe hano wayh-om-ar lwak. \x * \xo 15:14 \xt Mat 12:50\x* \v 15 Hakwe hme kokwe mey-uwr-ok sankaw liy ma-me ley. Payhokuaw, mey-uwr hiykwe hyo hakamay so mey mokwe liy nonkway popriy ley. Hakwe sawk hme kokwe hano wayh-ok po me, payhokuaw, ok lowpwarowp, ha Aio so mon ma lonuayk somokwe, hme po mesor kow lowpway. \v 16 Homkwe hane me-iaup pa, sawk hmekwe ha me-iaup, hom mey ley meio e, seyr ayay kraiar kraiar lwayr peyow ey me leip sawan kreik e. Seyr homkwe hano uru non Aio se pay me mesopok e, suw hiykwe hme liy kow. \v 17 Hano me-kupaku-ok kokwe senkin, homkwe hmo wayh-wayh me uron-pi ko-ar kwa lwak.” \x * \xo 15:17 \xt Jon 13:34\x* \s1 Uwrsa ki ko homkwe ki-wayh me awnie-awnie-aw lira ey \p \v 18 Jisas hiykwe senkin makiy-me, “Sawk uwrsa ki ko homkwe hme awnie awnie-aw lira ankin, homkwe senkin kwa nan, awnie awnie-aw lira yor sokukwe peyr homkwe hane nian po mon pie. \v 19 Homkwe uwrsa ki ko me hieyn liyliy-aw non-wak hokwe, uwrsa ki ko homkwe hme uron-pi ko-ar nuw-wak. Sawk homkwe ki erey suko korey, seyr hakwe hme ki erey suko me po liaup. Uwrsa ki ko homkwe hme awnie awnie-aw seme lira. \x * \xo 15:19 \xt Jon 17:14\x* \v 20 Homkwe kwa nanpanan, ok, ha hme ma mesor kow somokwe: Mey-uwr hiykwe hyo hakamay so eir mon liy lwak ley. Sa uwr ki ko homkwe hane mon yorpayor ankin, hme seyn, liyliy-aw mon yorpayor ey. Seyr uwrsa hano ok ke lonuayk me ankin, hme seyn, liyliy-aw lonuayk me ey. \x * \xo 15:20 \xt Jon 13:16\x* \v 21 Yor piap-araw somokwe uwrsa ki ko homkwe hme ya mon a, hano uru se hokuaw hokwe. Payhokuaw, uwr hane ma me-ha hokwe, uwrsa ki ko homkwe nonkway lwak pey. \v 22 Sa hakwe uwrsa sohom mo owh mon ok le mesor kow lopa lwak hokwe, uwrsa somokwe heyn lopa po lwak. Sawk enkin kokwe uwrsa somokwe heyn non, homkwe liy me ok-nei-a-nei ley. \v 23 Uwr hane awnie awnie-aw lira ankin, hiykwe seyr hano Aio se awnie awnie-aw lira. \x * \xo 15:23 \xt Luk 10:16\x* \v 24 Hakwe uwrsa sohom mo ompok mon mey ihey-ar ke meio ousne pa lwak hokwe, homkwe yor piap-araw lopa po lwak. Sawk enkin kokwe homkwe hano mey ihey-ar, paraw, uwr har hom meio ousne lopa me po lira lowpway. Sawk homkwe hane o, hano Aio se o, hrerekwe awnie awnie-aw lira non-aw lwak. \v 25 Sawk uwrsa homkwe yor somokwe seme meio, God so sow porih enkin ma mey ke liy-liy-aw-ar lousne hrahra ha e, ‘Uwrsa hane awnie awnie-aw ma lira mokwe, meyk lopa-araw-ar.’ \rq Sng 35:19; 69:4\rq* \p \v 26 Uwr, hme hiy-mon anok anok ey hokwe ya le a, hiykwe Niohney, God so ok-ar-ok ke ma lohruw-a hiy non. Seyr hiykwe Aio so owh ko se le ey. Hakwe hye hmo owh mon me-ha ey, Aio so owh ko se. Seyr hiykwe hane ma-mesor kumay ey. \x * \xo 15:26 \xt Jon 14:26\x* \v 27 Seyr homkiaw seyn, hane kokwe uwrsa me kwa mesor kumay kow. Payhokuaw, homkwe hane nion peyr mon po nuw-wak pie.” \c 16 \p \v 1 “Ok lowpwarowp somokwe hakwe hme sehe mesor kow, hmo nan kiykiy-ay yor me makuayk ame. \v 2 Ama, hmekwe ya me-su ha a, Juda mo hokruw-a ko mokwe. Sawk enekwei ya le a, uwrsa ki ko hme lokin kuor okrue ankin, uwrsa somokwe senkin nan ey, homkwe God se kokwe mey yaprue po nuw-meio ihey. \x * \xo 16:2 \xt Mat 24:9; Luk 6:22; Jon 9:22\x* \v 3 Uwrsa homkwe yor piap-araw senkin seme meio, payhokuaw, homkwe Aio se o, hane o, nonkway pey. \x * \xo 16:3 \xt Jon 15:21\x* \v 4 Sawk ok lowpwarowp somokwe hakwe hmekwe po kiy-mesor kow ha. Hakwe hme senkin sehe mesor kow, low piap hom lousne ankin, homkwe ok, ha hme ma kiy-mesor kow somokwe liy ma-nanpanan.” \s1 Mey Niohney Pekneyweys hiy meio ey hiy non \p “Hakwe ok somokwe hano mey ke ma meio pie non mesor kow pa, payhokuaw, hakwe hme nion non-wak wayr. \v 5 Enekwei enkin ohokwe, hakwe pau Aio, hane ma me-ha so owh mon makiy-ey ey. Sa hmo prueyn hiykwe hane senkin pase kiy-mesopok e, ‘Hunkwe perey kiy-ey ey so?’ \v 6 Hmo uron mokwe lowk kworpakwor kwawk, payhokuaw, hme ha ok seme ma kiy-mesor kow sohok. \v 7 Sawk hakwe hme okar kiy-mekow, ha ma kiy-ey ohokwe, suw hmekwe yaprue mon iwak ihey ey. Sa ha ley lopa hokwe, uwr hme hiymon anok anok ey hiykwe hmo owh mon le lopa. Sawk ha ley ankin, hakwe hye hmo owh mon me-ha ey. \x * \xo 16:7 \xt Jon 14:16\x* \v 8 Enekwei sohokwe Niohney Pekney-weys hiy le ankin, hiykwe uwrsa ki ko me senkin ma-mesair kumay kow popriy ey, yor piap-araw ki ko o, seyr yor luwluw-aw o, seyr God so mesor anon anon yor o, seme nak-mesair kow popriy ok. \v 9 Yor piap-araw mo meyk-ar mokwe senkin, uwrsa homkwe hane nan kiykiy-ay pey. \v 10 Yor luw-luw-aw ko meyk-ar kokwe senkin, hakwe Aio so mon ma-ley, homkwe hane ma-lira lopa. \v 11 Seyr mesor anon anon yor so meyk-ar hokwe senkin, makwey-uwr ki ehe ma hiy-wayr se kokwe papo me-eyso kow. \x * \xo 16:11 \xt Jon 12:31\x* \p \v 12 Hakwe ok ansiaw hay non, hme mesor kow ey hokwe. Sawk enekwei enkin ohokwe liy mesor kow ley, payhokuaw, hmo mawkhow mokwe ok somokwe liy nakruok ley. \x * \xo 16:12 \xt 1 Ko 3:1-2\x* \v 13 Sawk enekwei okar-ok me ma lohruw-a Niohney hiy le ankin, hiykwe hme kokwe okar-ok lowpwarowp me-aw hiy-anok anok mon sorasor ey. Hiykwe hyo uron arian nonaw mesor lopa. Sawk hiykwe ok, hiykiaw ma lonuayk seme-aw mesor kumay kow ey. Seyr hiykwe weynpaweyn senkin senkin omok lousne ey me nak-mesor kow ey. \v 14 Hiykwe ok, ha ma lohruw-a me lonokyaw nok, hme ma-mesor kow ok. Hiykwe yerki sohiy non hano uru se seirpey-ar lowk nakie ey. \v 15 Ompay ompay lowpwarowp Aio, hiy ma nak-wayr somokwe, hano. Hakwe senkin sehe me, Niohney hiykwe ok, ha ma lohruw-a me lonokyaw nok, hme ma-mesor kow ok.” \s1 Uron lowk kworpakwor kawk so siopsow hokwe kar ley uron hiy lousne \p \v 16 “Enekwei pau ohriar kiykor-wak, hom hane lira ey lopa hokwe. Seyr enekwei meipey kiykor-wak ha lopa, homkwe hane ya makiy-ira a.” \x * \xo 16:16 \xt Jon 14:19\x* \p \v 17 Sa hyo ki-wayh har homkwe, homkiaw-ayay senkin lohruw-a, “Hiykwe ok kokwe senkin kiy-ohruw-a, ‘Enekwei pau ohriar kiykor-wak, hom hane lira ey lopa hokwe, seyr enekwei meipey kiykor-wak ha lopa, homkwe hane ya makiy-ira a. Payhokuaw, hakwe Aio so mon ley.’ Hai, hyo ok senkin ma lohruw-a mo meyk-ar mokwe penkin mo?” \v 18 Homkwe senkin mesopok nonaw lwak, “Hai, hyo ok, ‘enekwei meipey kiykor-wak ha lopa’ sohok ko meyk-ar kokwe pokwo? Ok, hiy ma lohruw-a sokukwe, hromkwe nonkway lwak pey.” \p \v 19 Jisas hiy sa po saw-nonkway, hyo ki-wayh homkwe hye ok sokwe mesopok e nan. Hiykwe sa hme senkin me, “Hai, homkwe homkiaw-ayay ok, ha hme ma me sohom mo meyk-ar ke ma-lohruw-a o? Ok enkin ma me, ‘Enekwei pau ohriar kiykor-wak, hom hane lira ey lopa hokwe. Seyr enekwei meipey kiykor-wak ha lopa, hom hane ya makiy-ira a.’ \v 20 Hakwe hme okar kiy-mekow, homkwe eheyr ya lyuk a, seyr eheyr-yowp ya liwak sir yuk oun a. Enekwei uwrsa ki ko hom kar ley ankin, homkwe ya lowk kworpakwor kwawk a. Sawk hmo lowk kworpakwor kwawk yor hokwe sa kar ley yor hok ma-kankoum wak ey. \v 21 Sa prueyn hokwe ney liwak e mon ankin, hokwe ney sumow swawn pie, payhokuaw, hokwe nonkway, hoko ney liwak enekwei hokwe pa lousne, suw hokwe uron lowk kworpakwor kwawk. Sawk hokwe hoko ney se liwak ohya sow ha ankin, hoko owh, aw ma lok sohokwe uron liy ma-nanpanan ley, payhokuaw, hokwe kar nonaw lwak, ney hiy ki mon ma lousne sohiy. \v 22 Hom seyn, liyliy-aw, enekwei enkin ohokwe homkwe uron mokwe lowk kworpakwor kwawk. Sawk hakwe hme ya ma-lira a, seyr hmo uron mokwe kar nakey ey. Hmo uron kar ley enekwei sohokwe, uwr posokwaw ma-kahya ley. \v 23 Enekwei sohiy non kokwe homkwe hane ok senkin senkin me liy ma-mesopok ley. Hakwe hme okar kiy-mekow, homkwe hano uru non hokwe Aio se pay me mesopok e, Aio hiykwe hme liy kow. \x * \xo 16:23 \xt Mat 7:7\x* \v 24 Paraw hom pay me mesopok e, homkwe hano uru non mesopok pa. Homkwe kwa mesopok, homkwe liy lonok. Suw hmo kar ley yor me mon nonay nonay ie lowpway.” \s1 Jisas hiykwe ki ohiy so krai hokwe papo swakakar \p \v 25 “Hakwe hme kokwe ok somokwe owhnan-ok me-aw mesor kow, sa omok kokwe hakwe hme owhnan-ok me liy ma-mesor kow ley. Sawk hakwe hme kokwe kumay-arar mesor kow ey, hano Aio hokwe. \v 26 Enekwei sohiy non kokwe, homkwe hano uru non mesopok ey. Sawk hmo liy Aio se mesopok ey hokwe, hakwe senkin me pey, mo hakwaw-aw mesopok kow ey. \v 27 Korey, payhokuaw Aio hiykiaw kokwe hme uron-pi ko-ar lwak, hom hane uron-pi ko-ar ma lwak me hokuaw. Sa homkwe hane senkin po nuw-nanpanan kiykiy-ay, hakwe God se nion non-wayr se laye. \x * \xo 16:27 \xt Jon 14:21,23\x* \v 28 Hakwe Aio se nion non-wayr se laye nok, ki erey lousne. Sa enekwei ohokwe hakwe ki ehe lokriy hain nok, Aio so mon ma-ley ok.” \p \v 29 Sa Jisas so ki-wayh hom kiy-me, “Ara, pokon ohokwe, ok, hwon ma lohruw-a somokwe kumay-ar lohruw-a, seyr hunkwe owhnan-ok me lohruw-a pey. \v 30 Pokon ohokwe hromkwe pa lira, uwrsa hom hne mesopok lopa hi, hunkwe liy ma-sahre me, payhokuaw, hunkwe uwrsa mo uron lowpwarowp mokwe papo nonkway lowpway. Hromkwe sa senkin seme nanpanan kiykiy-ay, hunkwe God se nion non-wayr se laye.” \p \v 31 Sa Jisas hiy hyo ki-wayh me senkin makiy-mekow, “Homkwe pa kiy-nanpanan kiykiy-ay o? \v 32 Sawk enekwei hokwe pau ohriar lwak, seyr papo lousne, homkwe ya ley nonwor onwor nok a, hmo prueyn prueyn-aw mo yier arian mon kokwe. Homkwe hane ya lokriy hain a, sa hakwe hakiaw-aw ya lwak a. Sawk hakwe hakiaw-aw lwak ey korey, payhokuaw, hano Aio hiykwe hane nion lwak. \x * \xo 16:32 \xt Mat 26:31,56\x* \p \v 33 Hakwe ok somokwe hme papo lohruw-a kow, homkwe hano mon-aw lokin nasay ankin, hmo uron mokwe yaprue liy lwak marowhway. Ki erey mon ohokwe, hme kokwe honsi honsi kraiar ya lousne a. Heye, nyo-om, hmo uron mokwe krai-krai nonaw kwa nak-wak. Hakwe ki ohiy so krai ohokwe papo swakakar.” \x * \xo 16:33 \xt Jon 14:27; Ro 5:1; 1 Jn 5:4\x* \c 17 \s1 Jisas hiykwe hyo Orih se mesopok \p \v 1 Jisas hiy ok seme ma mesor lowpway so meyki mon hokwe, hiykwe nonkumey mon ar-ira nok, senkin kiy-mesopok, “Aio, enekwei hokwe pa le, hunkwe hno Ney so uru hokwe seirpey hay kwa lowk nakie, hno Ney hiy hno uru se seirpey hay lowk nakie ey hokwe. \v 2 Payhokuaw, hunkwe krai, uwrsa lowpwarowp me hiy-wayr ey mokwe hane sehe kow, ha uwrsa lowpwarowp, hwon hane ma kow me, su lwayr peyow peyow ey se kow e. \v 3 Seyr su lwayr peyow peyow ey hokwe hne ma nonkway hiy non, hwon, God prueynyaw-ar, ok-ar-ok me ma lohruw-a hiykwaw, seyr Jisas Krais, hwon ma me-ha hiykwaw. \x * \xo 17:3 \xt 1 Jn 5:20\x* \v 4 Hakwe mey, hwon hane ma kow mokwe papo meio lowpway. Hakwe yerki sohiy non kokwe hno uru hokwe seirpey-ar sehe lowk nakie, ki erey mon kokwe. \x * \xo 17:4 \xt Jon 4:34\x* \v 5 Aio, paraw ki ehe ma mon-hre pie lopa hokwe, hakwe hne nion non-wak. Enekwei sohiy non kokwe hakwe panpaniowni non lwak, hno inour mon kokwe. Seyr pokon ohokwe sawk hunkwe hane kokwe panpaniowni sehe liyliy-aw kwa ma-mesair kumay kow popriy. \x * \xo 17:5 \xt Jon 1:1\x* \p \v 6 Hakwe hno uru hokwe uwrsa ki ko, hwon hane ma kow mokwe, papo mesor hrorsay kumay kow. Homkwe hno uwrsa, seyr hunkwe hme kokwe hano iha mon po kow. Homkwe hno ok kokwe po nak-pyay. \v 7 Seyr enkin ohokwe homkwe papo nonkway, hwon hane omeme lowpwarowp pay me kow e, somokwe hno mon lousne. \v 8 Payhokuaw, hakwe ok lowpwarowp, hwon hane ma mesor kow mokwe, hme papo mesor kow nonkway, seyr homkwe papo lonok. Homkwe senkin nuw-nonkway, hakwe hno owh ko se le. Seyr homkwe senkin po nanpanan kiykiy-ay, hane kokwe mo hunkiaw me-ha. \p \v 9 Hakwe uwrsa seme hne hiy-mesopok. Hakwe uwrsa ki ko me hiy-mesopok pey. Sawk hakwe uwrsa, hwon hane ma kow seme-aw hiy-mesopok, payhokuaw uwrsa somokwe hno nian-ar. \v 10 Ha ma hiy-wayr mokwe, hno. Seyr hwon ma hiy-wayr mokwe, hano. Uwrsa sohom mo kueir kokwe, hano uru hokwe seirpey-ar po mon ousne. \v 11 Hakwe hno mon pa kiy-e. Hakwe ki erey mon kokwe enekwei meipey hay lwayr ey korey. Sawk uwrsa, hwon hane ma kow somokwe, ki erey-aw kiy-wak. Aio Pekney-weys, hunkwe uwrsa somokwe hno uru, hwon hane ma kow sohiy so krai non kwa hiy-mon wayr ihey, hom uron kamon-awaw lwak ey hokwe, hror uron kamon-awaw ma lwak senkin. \v 12 Enekwei, ha uwr eme nion ma non-wayr hokwe, hakwe hme kokwe yaprue hiy-mon wayr ihey popriy, seyr hme hir po hiy-yay sous, uru, hwon hane ma kow sohiy so krai non kokwe. Hmo lowpwarowp mokwe lanyan pa, sawk uwr, yier piap-araw mon ley ey se ma liaup hiykwaw. Suw senkin sehe mon, ok, God so mamey porih mon ma lwak sokwe nuw-meio ousne hrahra ha ey. \x * \xo 17:12 \xt Jon 6:39; 13:18\x* \p \v 13 Pokon ohokwe hakwe hno mon kiy-e ey, sawk ok somokwe hakwe ki mon-aw ma kiy-wak ohiy sehe lohruw-a, hano kar ley yor mokwe hmo uron mon nuw-wak prupru sow e. \v 14 Hno ok kokwe, hakwe uwr eme po kow, sawk uwrsa ki ko homkwe hme aw-mar lie. Payhokuaw, uwr omokwe ki erey suko korey. Homkwe hane hieyn liyliy-aw lwak, ha seyn, ki erey suko korey. \v 15 Hano mesopok kokwe senkin korey, hwon uwr eme ki erey suko me kahya huonok e. Sawk hano mesopok kokwe senkin, hunkwe hme yaprue hiy-mon wayr ihey popriy e, sa poup piap-araw hiy hme mon piapay ame. \x * \xo 17:15 \xt Mat 6:13; 2 Te 3:3\x* \v 16 Uwr somokwe ki erey suko korey. Mo hakiaw seyn, hakwe ki erey suko korey. \v 17 Hunkiaw uwr eme hno ok-ar-ok non pekney-weys kwa mon mnow-a-mnow, hom hno uwrku arian-ar lwak e. Hno ok mokwe ok-ar-ok hom non. \v 18 Hunkwe hane kokwe paraw ki erey mon po me-ha, hakwe sehe le. Ha seyn, uwr seme po me-ha, ki erey mon kokwe. \x * \xo 17:18 \xt Jon 20:21\x* \v 19 Hakwe uwr seme hokuaw, hano owhi arian hokwe hno nian lwak e pekney-weys po mon mnow-a-mnow. Hakwe senkin sehe lon, uwr omokwe seyr liyliy-aw pekney-weys ka mon mnow-a-mnow, hno nian lwak e.” \s1 Jisas hiykwe uwrsa lowpwarowp God se ma nanpanan kiykiy-ay me hiy-mesopok \p \v 20 “Hano mesopok mokwe hano ki-wayh me-aw hiy-mon e mesopok pey. Seyr hakwe uwrsa hano ki-wayh mo woki-ok me ma lonuayk sohom o, seme hiynak-mesopok, uwrsa hane ma nanpanan kiykiy-ay seme. \v 21 Hakwe senkin mesopok, uwrsa lowpwarowp somokwe uron kamon-awaw ka lwak, hwon hano mon ma lwak senkin, seyr ha hno mon ma lwak senkin. Hom seyn, hromo mon ka lwak, uwrsa ki ko hom senkin lira nanpanan kiykiy-ay e, hanekwe hunkiaw me-ha. \v 22 Hakwe hme kokwe hno panpaniowni, hwon hane ma kow sehe po lowndiy kow, hom uron kamon-awaw lwak e, hror uron kamon-awaw ma lwak senkin. \x * \xo 17:22 \xt Ap 4:32\x* \v 23 Hakwe hmo mon lwak, seyr hunkwe hano mon lwak. Seyr hmo uron kamon-awaw lwak yor hokwe woki ka nuw-wak prusow, uwrsa ki ko hom senkin nonkway e, hanekwe hunkiaw me-ha se laye. Seyr hunkwe hme uron-pi ko-ar lwak, hwon hane uron-pi ko-ar ma lwak senkin. \p \v 24 Aio, hano uron hokwe senkin, uwrsa, hwon hane ma kow somokwe, yier, ha ma lwak mon ka lwak. Seyr homkwe hano panpaniowni, hwon hane ma kow sehe ka lira. Payhokuaw, paraw ki ehe ma monhre pa ma lwak hokwe, hunkwe hane uron-pi ko-ar lwak. \p \v 25 Aio luw-luw-aw ihey ara, uwrsa ki ko homkwe hne nonkway pey. Sawk hakwe hne nonkway, seyr uwr omokwe papo nonkway, hanekwe hunkiaw me-ha se laye. \v 26 Hakwe hme kokwe hno uru se po mesor nonkway kow. Seyr hakwe hno uru hokwe senkin-awaw nuw-mesor nonkway kow wayr ey, hno yor hane uron-pi ko-ar ma lwak sohokwe, hmo mon lwak e. Seyr hakiaw hmo mon lwak e.” \c 18 \s1 Judas hiy Jisas se aw-uwr mo iha mon ma kow hiy non \r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Luk 22:47-53) \p \v 1 Jisas hiy God se mesopok lowpway menkin, hiykwe sa hyo ki-wayh me nion non-ey nok, hu-eyh Kidron, pawk mon ma lwak sehe hiy-wakeyn kuan iau. Hu-eyh sohiy so menki hokwe oliv-wueir kamon hokwe kipay serey lwak. Sa Jisas hiykwe hyo ki-wayh me nion serey hiy-yawriy. \p \v 2 Sa Judas, Jisas se awia mo iha mon ma kow ey, hiykwe kipay sohokwe papo nonkway, payhokuaw, enekwei enekwei Jisas hiykwe mo hyo ki-wayh me nion kipay serey mon-aw hiy-ey kikrweik ohruw-a. \v 3 Sawk Judas hiykwe Rom mo aw-uwr krai-ar o, God so a pekney-weys se hiy-wayr-sosor-uwr me o, pris karmay o, Farisi-uwr o, seme huonokyaw nok nok, hiy-ey, oliv-wueir, Jisas hiy ma hiy-wak serey. Homkwe senkin nake nene, su-ma-ya o, lam-ya o, yeik o. \p \v 4 Jisas hiykwe yor, hyo mon ma lousne ey somokwe papo nonkway. Hiykwe sa uwr sohom mo ohriar ley nok, hme senkin kiy-mesopok, “Ama, homkwe uwr pehe pawk o?” \p \v 5 Hom sa senkin lonuayk me, “Hromkwe Jisas Nasaret ko se pawk.” \p Sa Jisas hiykwe hme senkin makiy-sahre mekow, “Hakwe mo ehe.” Seyr Judas, Jisas se hmo iha mon kow ey hiykwe hme nion non-orok. \v 6 Enekwei Jisas hiy senkin ma me hokwe, “Hakwe mo ehe”, homkwe sawk meyki mon ma-eyneyk nok nok, ki mon makuayk won sowkway. \p \v 7 Hai, Jisas hiy hme makiy-mesopok, “Homkwe uwr pehe pawk o?” \p Hom makiy-sahre me, “Hromkwe Jisas Nasaret ko se pawk o.” \p \v 8 Sa Jisas hiy makiy-mekow, “Hakwe hme senkin mekow, hakwe mo ehe. Homkwe hane nian nekie e pawk ankin, hano ki-wayh mokwe kwa isay ha.” \v 9 Jisas hiykwe senkin sehe me, ok paraw hiykiaw senkin ma mesor kow seme liy nuw-mon ousne hrahra ha, “Aio, hakwe uwr lowpwarowp, hwon hane ma kow sohom mo prueyn se pase mon anyan piapay ha e.” \x * \xo 18:9 \xt Jon 17:12\x* \p \v 10 Sa Saimon Pita hiykwe aw-seik kamon non nake. Hiykwe aw-seik sokwe kandwos nok, Pris Makwey-uwr so mey-uwr so nweyk sayar ko ke lokian pru sow kow. Mey-uwr sohiy so uru hokwe Malkus. \p \v 11 Jisas hiykwe sawk Pita se senkin mekow, “Pita, hunkwe hno aw-seik sokwe hoko yop arian mon kwa makiy-kawk e. Ara, yiawk, Aio hiy hane ma kow ohokwe, hakwe lowswa lopa hokwe liy so.” \x * \xo 18:11 \xt Mat 26:39\x* \s1 Homkwe Jisas se nekie sakawk nok, Anas so owh mon hiy-ey \p \v 12 Sa Rom mo aw-uwr orhey non o, hmo peyrmawk liarok-uwr o, seyr God so a pekney-weys se hiy-wayr-sosor-uwr o, homkwe Jisas se nekie sakawk nok, ihey mo ur non way pruwmapruw. \v 13 Seyr homkwe hye kokwe Anas so owh mon hiy-ey pie. Anas hiykwe Kaiafas so meyk-ih. Kaiafas hiykwe yia sohokwe Pris Makwey-uwr lwak. \v 14 Uwr Kaiafas sohokwe paraw Juda me senkin ma hiy-me now-a-now hiy non, uwr prueyn hiykwaw uwrsa mo liy lokrue kow hokwe, yaprue-ar. \x * \xo 18:14 \xt Jon 11:49-51\x* \s1 Pita hiy senkin ma me hiy non, hiykwe Jisas se nonkway pa \r (Mat 26:69-70; Mak 14:66-68; Luk 22:55-57) \p \v 15 Enekwei sohokwe Saimon Pita o, ki-wayh prueyn o, hohkwe Jisas so meyki non-pyay ha. Ki-wayh prueyn sohokwe Pris Makwey-uwr hiykwe hye kokwe po nonkway popriy. Sa ki-wayh sohokwe Jisas so meyki sehe non-pyay ha nok, nuw-yawriy, Pris Makwey-uwr so a-yier, ki apau mon. \v 16 Sawk Pita hiykwe yerki-wouk ohriar mon lorok prosue naruok. Sa ki-wayh, Pris Makwey-uwr hiy ma nonkway popriy, hiy ma-le nok, sa mey-sa, a-yerki wouk mon ma lorok meio ke me nok, Pita se hiy-yawriy. \p \v 17 Wo, sa sokruan, yerki-wouk mon ma lwak hokwe, sa Pita se senkin mesopok, “Hmey, hwon seyn, hunkwe uwr sohiy so ki-wayh prueyn pak?” \p Sa Pita hiykwe hoke senkin ma-sahre mekow, “Hakwe hyo ki-wayh korey.” \p \v 18 Arawh enekwei sohokwe weyp lwak nayr. Mey-uwr lowpwarowp o, God so a pekney-weys se hiy-wayr-sosor-uwr o, homkwe seyr ya homkiaw ma lunay mon nakrok awndiy. Homkwe hmo owh me ya mon nakrok nam ohya ohya. Pita hiykwe seyr uwr seme nion non-orok nam ohya ohya, hyo owh se. \s1 Pris Makwey-uwr hiy Jisas se ma mesopok hiy non \r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Luk 22:66-71) \p \v 19 Enekwei sohiy non kokwe sawk Pris Makwey-uwr hiykwe Jisas se senkin mesopok, hiy, hyo ki-wayh me o, hyo uwrsa me hiy-mon sorasor yor o, seme mesor kumay kow e, hye kokwe. \p \v 20 Wo, Jisas hiykwe pris makwey-uwr se senkin ma-sahre mekow, “Ok, ha ma mesor mokwe, hakwe mo uwrsa mo inopuaw nuw-anio mesor kow. Hano ok mokwe Juda mo hokruw-a lowpwarowp mon o, seyr God so a pekney-weys aiopey hay mon o, serey po hiymon sorasor. Hakwe ok har me ouon-aw pase mesor sue e. \v 21 Hai, hunkwe hane panoke mesopok o? Hunkwe uwrsa, hano ok me ma lonuayk me mesopok e. Okar-ar, ha ma mesor mokwe, uwrsa somokwe po nonkway.” \p \v 22 Enekwei, Jisas hiy ok sokwe kiy-me menkin, sa God so a se hiy-wayr-sosor-uwr prueyn hyo ohriar mon ma lorok hiy, hyo ine se kiynuw-omniy nok, kiynak-me, “Hmey, hwon Pris Makwey-uwr so ok ke senkin ma lonuayk me sohokwe, yor yaprue pak?” \p \v 23 Sa Jisas hiykwe hye senkin ma-sahre onuayk me, “Sawk ha ok piap-araw me mekow hokwe, ha pay-ok piap-araw ke me e, hunkwe kwa mesor kumay kow. Sawk hakwe ok-ar-ok me mesor kow ankin, hai, hunkwe hanekwe panoke lomniy so?” \v 24 Sawk Anas hiykwe Jisas se kokwe Pris Makwey-uwr Kaiafas so owh mon me-ha, ihey mo ur hyo iha mon ma waynan suneykyaw. \s1 Pita hiy Jisas se enekwei kreys non senkin ma me hiy non, hiykwe Jisas so ki-wayh korey \r (Mat 26:71-75; Mak 14:69-72; Luk 22:58-62) \p \v 25 Enekwei Saimon Pita hiy ya-yier mon-aw lorok nam ohya ohya menkin, homkwe hye senkin makiy-mesopok, “Hmey, hwon seyn, hunkwe Jisas so ki-wayh prueyn pak.” \p Hiy sa senkin me-warei kow, “Ama, hakwe Jisas so ki-wayh prueyn korey.” \p \v 26 Pris Makwey-uwr so mey-uwr prueyn hiykwe serey non-wak. Hiykwe uwr, Pita hiy nweyk ke ma lokian pru-sow so uwrku hiy non. Hiy sa Pita se senkin mesopok, “Hakwe hne lira non, hwon Jisas se nion oliv-wueir mon ma non-wak hokwe. Hmey, suw okar?” \v 27 Seyr Pita hiykwe senkin makiy-me warei kow, “Hakwe hyo ki-wayh korey koma.” Seyr peypey pa, kakaruk hiy sa sehe kiynuw-me. \x * \xo 18:27 \xt Jon 13:38\x* \s1 Jisas hiy Pailat so inour mon ma liarok hiy non \r (Mat 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Luk 23:1-5) \p \v 28 Sa Juda homkwe Jisas se kokwe Kaiafas so owh ko se huonok nok, Rom mo gavman hakamay Pailat so a mon hiy-ey. Enekwei sohokwe leisnon-ar. Sa Juda mo karmay homkwe Pailat so a mon lyawriy pa seme lwak, hom orki non lwak ame. Payhokuaw, hom orki non lwak ankin, homkwe ayay-Pasova ko me liy la ley. \v 29 Sawk Pailat hiykiaw hmo owh mon ki apau mon le nok, hme senkin mesopok, “Homkwe uwr hano owh mon ma hiy-e ehe me, hmo ok, hye lokin lor-a-lor ey mokwe, pomo?” \p \v 30 Hom sa hye senkin ma-sahre onuayk me, “Hiy heyn lopa lwak hokwe, hromkwe hno owh mon liy hiy-e ley.” \p \v 31 Pailat hiy sa hme senkin mekow, “Uwr ohokwe homkiaw kwa ma-huonok, seyr hmo sow arian non kwa lira mesor anon anon.” \p Hom sa Pailat se senkin ma-sahre mekow, “Rom mo gavman homkwe, hrom uwr prueyn se lokin kwor e me hokwe, hreme ipan liy lon ley.” \x * \xo 18:31 \xt Jon 19:6-7\x* \v 32 Yor somokwe senkin seme lousne, ok, paraw Jisas hiykiaw hyo lokrue yerki penkin lokrue e, sehe ma-lohruw-a, mo liyliy-aw nuw-mon ousne hrahra ha. \x * \xo 18:32 \xt Jon 3:14; 12:33\x* \p \v 33 Sa Pailat hiykwe Rom mo gavman mo a mon ma-lyawriy nok, Jisas se ka-me-huonok nok, kiy-mesopok, “Hmey, hunkwe Juda mo King so?” \p \v 34 Sa Jisas hiy Pailat se senkin ma-sahre mesopok, “Hmey, ha king lwak-ok ma me hokwe, hno uron ko arian pak? Seyr hane kokwe uwrsa har hom hne po lohruw-a kow pak?” \p \v 35 Pailat hiy ma-sahre me, “Hakwe Juda korey. Hwon hano iha mon ma kiy-wak ohokwe, hno yier ko uwrsa arian o, seyr hno pris karmay arian o, homkiaw hiy-e okriy-yay. Hai, hunkwe payay se kiy-mon so?” \x * \xo 18:35 \xt Jon 1:11\x* \p \v 36 Jisas hiy sa senkin me, “Hano Wayr-hre-yier hokwe, ki erey suko korey. Sawk ki erey suko lwak hokwe, hano mey-uwr homkwe aw liy lono sous-a-sous, Juda hom hane liy nekie nok ley. Sawk enkin kokwe hano Wayr-hre-yier hokwe, yier kamon ko.” \p \v 37 Pailat hiy ma-mesopok, “Mey okar, hunkwe king so?” \p Jisas hiy sawk senkin ma-sahre onuayk me, “Hwon hane king-ok ma kiy-me sohokwe, mo okar. Hanekwe ipey hokwe mo sehe liwak, seyr hakwe ki erey mon kokwe mo sehe le, ok-ar-ok me mesor kumay kow e. Uwrsa lowpwarowp ok-ar-ok ko yerki mon ma lwak mokwe, homkwe hano ok me-aw lonuayk me liyay.” \p \v 38 Sa Pailat hiy makiy-mesopok, “Ok-ar-ok kokwe penkin ok ko?” \s1 Pailat hiykwe Jisas se now mon nak-okin pror kawk sawan e me \r (Mat 27:15-31; Mak 15:6-20; Luk 23:13-25) \p Pailat hiy senkin mesopok nok, hiy ki apau mon ma-ley, Juda mo owh mon. Hiykwe hme senkin mekow, “Ama, hakwe uwr sohokwe heyn kamon hye mon piapay ey hokwe lirway pa. \v 39 Sawk hmo yor kamon kokwe senkin lwak, Pasova-enekwei hokwe hakwe hme kokwe uwr prueyn kalabus mon ma lwak se kumay mon preisia ha. Hmey, pokon ohokwe, homkwe ha Juda mo king se preisia kow ha e nan o?” \p \v 40 Homkwe sawk Pailat se senkin ma-sahre okre mekow, “Korey, hiy korey. Hunkwe hreme kokwe Barabas se preisia kow ha e.” Barabas hiykwe Rom mo Gavman me aw lono uwr hiy non. \c 19 \s1 Pailat hiykwe Jisas se aw-uwr me mekow omniy mamniy \p \v 1 Sa Pailat hiy aw-uwr me mekow, homkwe Jisas se kiy-huonok nok, lomniy mamniy. \v 2 Aw-uwr homkwe ur inan non ke lonok nok, king so makwey-kokway ke hieyn ho-a-ho nok, Jisas so makwey mon swakon kawk kow. Seyr owh mon lie ey oupuey ke lway nok, Jisas se manak-ie kow. \x * \xo 19:2 \xt Luk 23:11\x* \v 3 Seyr homkwe Jisas so ohriar mon le nok, hye senkin nak-me-kweyr, “Eypok yaprue-ar, Juda mo King ara.” Homkwe senkin me nok, hye lomniy mamniy. \p \v 4 Sa Pailat hiykwe ki apau mon ma-lousne nok, uwrsa lowpwarowp seme senkin mekow, “Kwa lira, hakwe hye pokon ki apau mon hiy-ousne, hme senkin me-nonkway kow ey, hakwe uwr sohokwe heyn kamon hye mon okrue ey hokwe lirway pa.” \v 5 Sa Jisas hiykwe omeme hyo owh mon ma lwak mokwe senkin nak-ousne, makwey-kokway ur inan non ma ho-a-ho o, omeme owh ko oupuey ma lie kow sohok o. Sa Pailat hiykwe hme kokwe senkin kiy-mekow, “Ama, uwr mo ehe, kwa lira.” \p \v 6 Wo, pris karmay lowpwarowp o, God so a pekney-weys se hiy-wayr-sosor-uwr o, hom hye lira menkin, homkwe senkin lokre me, “Now mon nak-okin pror kawk sawan e, now mon nak-okin pror kawk sawan e.” \p Sa Pailat hiykwe hme senkin makiy-mekow, “Uwr sohokwe homkiaw kiy-huonok nok, nak-okin pror kawk sawan. Hakiaw kokwe uwr sohokwe heyn kamon hye mon piapay ey hokwe, lirway pa.” \p \v 7 Sa Juda homkwe Pailat so ok kokwe senkin ma-sahre me-kow, “Hromkwe sow non, sa hiykwe hromo sow mo ok ko liy-liy-aw hokwe liy lokrue, payhokuaw, hiykwe God so Ney-ar ma lwak-ok po me.” \p \v 8 Wo, Pailat hiy senkin lonuayk menkin, hiykwe sawk hok ipey-ar non nuwnak-wak. \v 9 Hiykwe sawk hyo gavman-a arian mon ma-lyawriy nok, Jisas se senkin ma-mesopok, “Hunkwe yier perey suko se le so?” Sawk Jisas hiykwe hyo ok ke pase ma-sahre onuayk me e. \x * \xo 19:9 \xt Mat 27:12\x* \v 10 Sa Pailat hiykwe hye senkin me, “Hunkwe hano ok ke lonuayk me pa, panoke lwak o? Hmey, hunkwe senkin pankaw kiy-nonkway o, hakwe krai non, hne kumay mon preisia ha ey o, seyr hne now mon nak-okin pror kawk sawan ey o.” \p \v 11 Jisas hiy sa hyo ok ke senkin ma-sahre onuayk me, “Hne God ayaw ko hiy krai kow lopa hokwe, hakwe hno iha mon lwak lopa po lwak. Uwr hane hno iha mon ma kow sohiy so yor piap-araw kokwe, hno yor piap-araw ko eir mon sehe lwak.” \x * \xo 19:11 \xt Jon 10:18; Ap 2:23; Ro 13:1\x* \p \v 12 Pailat hiy ok seme lonuayk menkin, hiykwe sawk yerki, Jisas se preisia ha kow ey se pawk. Sa Juda homkwe senkinaw lokre me, “Sawk hunkwe uwr sehe preisia ha ankin, hunkwe Sisar so wayh-ih-ar korey. Uwr senkin ma me sohokwe ‘hakwe king’ hiykwe Sisar se akre akre me uwr hiy non.” \x * \xo 19:12 \xt Luk 23:2; Ap 17:7\x* \p \v 13 Enekwei Pailat hiy ok sokwe lonuayk menkin, hiykwe Jisas se ki apau mon hiy-ousne ha nok, hyo sey, ok liwak onuayk anon anon ey mon liwak. Yop sohok ko uru hokwe, mein-keip-ok me. Hibru ok non kokwe senkin mowie, Gabata. \v 14 Eypok sohokwe, Pasova-ayay me lonhan onhan koruay ey, enekwei sohokwe pau 12 klok senkin lwak. \p Pailat hiy sa Juda me senkin sehe mekow, “Hmo king hokwe ehe ow.” \p \v 15 Sawk Juda homkwe hye senkin lokre me, “Hye lokin kwor okrue e, hye lokin kwor okrue e. Now mon nak-okin pror kawk sawan e.” \p Pailat hiy ma-mesopok, “Hmey, ha hmo king se nak-okin pror kawk sawan e?” \p Pris karmay hom sa senkin mekow, “Hromkwe king lopa, sawk Sisar hiykwaw.” \p \v 16 Wo, sa Pailat hiykwe Jisas se kokwe hmo iha mon sehe kow ha, Jisas se ayaw mon nak-okin pror kawk sawan e. Sa aw-uwr homkwe hye sehe nekie owk nakey. \s1 Jisas se now ayaw mon ma nak-okin pror kawk sawan hiy non \r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Luk 23:26-43) \p \v 17 Sawk now hye nian nak-okin pror kawk sawan ey hokwe, Jisas hiykiaw-aw lway nakey. Hiykwe yier kamon makwey-oiow-ok ma mowie mon lway nakey. (Yier sohokwe Hibru mo ok kokwe senkin me, “Golgota.”) \v 18 Yier serey kokwe uwr prueysyar se kokwe seyr serey nak-okin pror kawk sawan. Prueyn se kokwe sayar mon, prueyn se kokwe irayh mon. Jisas se kokwe ompok mon nak-okin pror kawk sawan. \p \v 19 Sawk Pailat hiykwe ok kamon ke mey nok, Jisas so now mawk-eir mon nak-okin pror kawk iarok ha. Ok sokukwe, senkin mey, “Ohokwe Jisas Nasaret ko, Juda mo King hiy non.” \v 20 Uwrsa kraiar homkwe ok sokwe lanio ira mesor, payhokuaw, yier Jisas se ma nak-okin pror kawk sawan hokwe, taun ohriar mon lwak. Ok sokukwe om krompri non mo ok non meyamey, Hibru-ok o, Rom-ok o, Grik-ok o. \v 21 Sawk Juda mo pris karmay homkwe Pailat se senkin mekow, “Hunkwe ok senkin peie mey o, ‘Juda mo king’ sawk hunkwe senkin mey e, ‘Uwr ohokwe senkin me, hakwe Juda mo king.’” \p \v 22 Sawk Pailat hiykwe hme senkin mekow, “Korey, ok, ha ma mey sokukwe, senkinaw lwak ey.” \p \v 23 Aw-uwr hom Jisas se now mon nak-okin pror kawk sawan menkin, homkwe Jisas so omeme owh ko seme lopri nok, iha-iha-aw anon kekie sowkriy. Sawk aw-uwr prueyn prueyn-aw homkwe kopi kamon kamon-aw lway. Seyr aw-uwr somokwe hyo siot meiamei sokwe ma-nakway nok, lira, siot sokukwe laplap kopi kamon-awaw nonaw nak-pror kumey. \p \v 24 Sa aw-uwr homkwe homkiaw-ayay senkin me, “Ama, hromkwe peie kama-sopre o. Hromkwe heyow kamon satu-ok ma me ke-aw mon onkuw-seyn ey. Uwr-ar siot meiamei sokwe lway ey hokwe, satu ko sor-mey hok ka mesair kow.” \p Yor sokukwe liy-liy-aw-ar seme mon ousne, God so ok, mamey porih mon ma mey ke nuw-mon ousne hrahra ha. Ok sokukwe senkin me, \q1 “Homkwe hano owh mon ma lie mokwe, kekie anon anon opri, homkiaw-ayay-aw. Seyr homkwe hano siot meiamei kokwe, heyow satu non mon onkuw-seyn lway.” \rq Sng 22:18\rq* \m Weyn sokukwe aw-uwr homkwe senkin seme lon. \p \v 25 Sawk Jisas so pouh arian o, hyo pouh ko nay-ih o, Maria, Klopas so sah o, Maria Makdala ko o, homkwe now, Jisas se ma nak-okin pror kawk sawan ohriar mon nakrok. \x * \xo 19:25 \xt Mat 27:55-56\x* \v 26 Enekwei sohokwe Jisas hiykwe hyo pouh ke lira nok, seyr hyo ki-wayh hyo uron-pi ko-ar ma nuw-wak se nak-ira, ohriar ma lorok sehe. Sa hiykwe hyo pouh ke senkin me-kow, “Akwa, hiykwe hno ney.” \x * \xo 19:26 \xt Jon 13:23\x* \v 27 Seyr hyo ki-wayh sehe makiy-mekow, “Ara, hokwe hno ipey.” Sa enekwei sohiy non kokwe Jisas so ki-wayh sohokwe Jisas so pouh Maria ke huonok nok, hyo a mon hiy-ey nok, hiy-wayr. \s1 Jisas hiy ma lokrue hiy non \r (Mat 27:45-56; Mak 15:33-41; Luk 23:44-49) \p \v 28 Sawk Jisas hiykwe senkin nonkway, hyo mey lowpwarowp mokwe po nuw-meio lowpway. Seyr ok mamey porih mon ma lwak me mon ousne hrahra ey mokwe, hiykwe senkin sehe makiynak-me peykyay, “Hano huei hokwe sonay.” \x * \xo 19:28 \xt Sng 22:15\x* \v 29 Seyr yowr kamon wain-hu lankre non hokwe ohriar serey mon nakrok. Aw-uwr homkwe laplap-kopi kamon ke lonok nok, wain-hu lankre non serey sakeyn prouk. Sawk laplap-kopi sokukwe now-ho-kueim kamon, hisop-ok ma me sohiy non waynan kraipakrai nok, Jisas so woki ohriar mon arnak-wayon kow, hiy lowswa e. \x * \xo 19:29 \xt Sng 69:21\x* \v 30 Jisas hiykwe wain-hu sehe lowswa menkin, kiynak-me, “Mey okukwe sopiaw.” Sa hiykwe hyo makwey se kyor-sakworay nok, hyo niohney se isay ha. \s1 Aw-uwr prueyn hiykwe Jisas so nayh-meyk-yowp sok swa-kros kawk \p \v 31 Enekwei sohokwe sabat-enekwei se lonhan onhan koruay. Seyr sabat-enekwei sohokwe ipey-ar, payhokuaw Pasova-sabat hiy non. Sawk Juda homkwe senkin seme nan, owhi-sopok mokwe now mon-aw liy isay sawan kreik e ko. Homkwe sa Pailat se sehe mesopok, uwr, now mon ma sawan sohom mo oiow me lokimaun sawan kreik nok, owhi-sopok me kama-lieys lonar nok. \x * \xo 19:31 \xt Lo 21:22-23\x* \v 32 Sa aw-uwr hom ley nok, uwr peyr mon ko so oiow me lokimaun pie nok, hai, prueyn so oiow me ma-lokimaun. Uwr prueysyar sohokwe Jisas se nion ma nonnak-okin pror kawk sawan hiy non. \v 33 Sawk hom Jisas so oiow me ma-lokimaun e le ira liok menkin, homkwe sa senkin lira, Jisas hiykwe sa papo saw-okrue sawan. Wo, hom sa hyo oiow me pase lokimaun e. \v 34 Sa aw-uwr prueyn hiy yeik non Jisas so nayh-meyk-yowp mon ar-swa-kros kawk. Sa nioh o, hu o, hoh non-swa-nonsow kumey. \v 35 (Uwr, Jisas so lokrue enekwei se ma lorok ira hiykwe, yor hiy ma lira somokwe, hme po mesor kumay kow. Hiykwe nonkway, ok hiy hme ma mesor kumay somokwe, ok-arar. Hiykwe ok somokwe seme mesor kumay kow, hom God se-aw nanpanan kiykiy-ay e.) \x * \xo 19:35 \xt Jon 21:24\x* \v 36 Weynpaweyn somokwe seme mon ousne, ok mamey porih mon ma lwak seme nuw-mon hrahra ha e. Ok sokukwe senkin me, “Hyo oiow kamon nopre hokwe liy lokiaun sow ley.” \rq Sng 34:20\rq* \m \v 37 Seyr ok kamon, mamey porih mon ma lwak kokwe senkin me, “Uwrsa homkwe uwr, yeik non ma swapru kawk se kokwe ya lira a.” \rq Sek 12:10\rq* \s1 Jisas se ma lopru kwawk hiy non \r (Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Luk 23:50-56) \p \v 38 Enekwei sohiy so meyki hokwe sawk Josep, om Arimatea ko hiy lousne nok, Pailat se mesopok, hiy Jisas so owhi-sopok ke hye isay lway nakey e. (Josep hiykwe Jisas so ki-wayh prueyn ouon-aw ma lwak hiy non, payhokuaw, hiykwe Juda mo hakamay me hok.) Pailat hiy sa ipan sehe lon. Sa Josep hiykwe ley nok, Jisas so owhi-sopok ke kandieys way nok, lway nwakey. \v 39 Sawk uwr Nikodemus, paraw arawh Jisas se ma ley ira nayr pie sohokwe, hiykwe siraw non-e. Nikodemus hiykwe sanda prawk yaprue non se nake. Sanda sohokwe now kreysyar so nioh non monhre. Sanda sohiy so low hei hokwe sankaw, 30 kilogram. \x * \xo 19:39 \xt Jon 3:1-2\x* \v 40 Sa Josep, Nikodemus leys hohkwe Jisas so owhi-sopok ke lway nok, sanda prawk yaprue non sehe Jisas so owhi-sopok ke low neyr-a-neyr kow nok, laplap yaprue non swakuwmay ho-a-ho. Hohkwe senkin sehe lon, Juda mo sopok me lopru kwawk yor mo meyki ley. \v 41 Yier, Jisas se ma nak-okin pror kawk sawan so ohriar mon kokwe, wueir kamon hokwe serey lwak. Sawk wueir serey mon kokwe, peir-saw kamon iwon hokwe serey nak-wak. Peir-saw sohokwe paraw uwr-sopok kwawk kreik pa. \v 42 Seyr peir-saw sohokwe ohriar lwak, hohkwe Jisas so owhi-sopok kokwe sa serey sehe nwakey way kwawk. Payhokuaw, enekwei sohokwe sabat-enekwei se lonhan onhan koruay ey. \c 20 \s1 Jisas hiy ma loksian hiy non \r (Mat 28:1-8; Mak 16:1-8; Luk 24:1-12) \p \v 1 Sawk sande leisnon-ar, eym lwak nonaw, Maria Makdala ko hokwe peir-saw Jisas se ma kwawk yier mon nuw-ey nerie. Sawk hokwe senkin lira, mein aiopey hay peir-saw so yerki-wouk mon ma nak-swapoumay hokwe papo kahis-yay ha, yerki-wouk mon ma-lwak pey. \v 2 Hok lira hain nok, sawk Saimon Pita o, ki-wayh, Jisas hiy uron-pi ko-ar ma nuw-wak sohiy o, hoho owh mon ma-sau ney nok, hehe me-kow, “Ama, uwr har homkwe Jisas so owhi-sopok ke po lway nak-ey nayr, sawk hromkwe penkin nonkway e ko, hyo owhi-sopok kokwe perey po lway kwawk pak e.” \p \v 3 Sa Pita o, ki-wayh, hye nion ma non-wak sohiy o, hohkwe sawk ki-eyh Jisas se ma lway kwawk mon seme ley. \v 4 Hohkwe i-se-aw non-sau nok. Sawk ki-wayh Pita se nion ma non-sau nok hiykwe, Pita se sau okriy hain. Peir-saw hokwe sa hiy saw-ousne pie. \v 5 Hiykwe sa sehe om-kampueys orok ira soway soway menkin, sa laplap me-aw lira, sawk hiykwe peir-saw mon lyawriy pa. \v 6 Sawk Saimon Pita hiy hyo meyki sau ousne menkin, hiykwe peir-saw-ar mon nuw-yawriy ha. Hiykwe seyr laplap homkwaw lwon kwawk me-aw lira, \v 7 seyr laplap kamon Jisas so makwey se ma nak-way pruwmapruw kow sokwe nak-ira. Sawk laplap sokukwe laplap owh ko ke nion non-wak pa. Laplap sokukwe yaprue nonaw po kamapueys kahowkriy kwawk, hokiaw-ayay-aw. \v 8 Sa ki-wayh, ki-eyh mon peyr-mawk ma sau ousne pie hiykwe seyr lyawriy ira menkin, hiykwe sa Hakamay se sehe nanpanan kiykiy-ay. \v 9 Enekwei sohiy non kokwe hohkwe God so mamey porih ko ok, Jisas hiy lokrue ko se ma loksian ey hokwe, nonkway lwak popriy pa. \x * \xo 20:9 \xt Ap 2:24-32; 1 Ko 15:4\x* \p \v 10 Sa ki-wayh homkwe yier homkiaw ma lwayr serey ma-ley wak. \s1 Maria Makdala ko Jisas se ma lira hok non \r (Mat 28:9-10; Mak 16:9-11) \p \v 11 Enekwei sohokwe Maria hokwe peir-saw meykyay mon eheyr lorok yuk. Hok eheyr lyuk nonaw, peir-saw ke nak-kampueys orok ira soway soway kwawk. \v 12 Sa Maria hokwe God so ensel prueysyar se lira. Ensel prueysyar sohokwe omeme owh ko mokwe weyspey me-aw non-ie. Hohkwe yop, Jisas so owhi hok ma lwon kwawk liok serey mon liwak. Prueyn hiykwe mawk-eir mon liwak, prueyn hiykwe sune-mawk mon liwak. \p \v 13 Hohkwe sawk Maria ke senkin mesopok, “Sa ohok, hunkwe eheyr panoke lorok yuk o?” \p Hokwe sawk hehe senkin mekow, “Hano hakamay so owhi kokwe po lway nakey. Sa hakwe nonkway pey, hyo owhi-sopok kokwe perey po ma-nwakey way kwawk pak e.” \v 14 Hok makiy-swahre ira menkin, sawk Jisas hiy lorok se kiynuw-ira. Sawk hokwe senkin pase kiy-nonkway e, sohokwe Jisas hiykiaw. \x * \xo 20:14 \xt Luk 24:16; Jon 21:4\x* \p \v 15 Sa hiy hoke senkin mesopok, “Sa ohok, hunkwe eheyr panoke lorok yuk o? Seyr hunkwe uwr pehe lira pawk o?” \p Maria hokwe sawk senkin nanpanan, uwr sohokwe wueir sohiy so mey-uwr hiy non. Hokwe sa hye sehe kiy-mesopok, “Ara, Jisas so owhi-sopok kokwe hwon pankaw ma-lway nwakey? Hwon perey lway kwawk e, hwon hane kwa kiy-mekow, sa hakiaw ma-ley way ley.” \p \v 16 Sa Jisas hiy kiy-me, “Maria”. \p Hokwe sa hye sehe makiy-swahre sow ira nok, Hibru mo ok non senkin kiy-me, “Rabonai.” (Ok sohok ko meyk-ar kokwe senkin, “Tisa”.) \p \v 17 Jisas hiy sa hoke senkin mekow, “Hunkwe hane peie nekie o, payhokuaw, hakwe peyr hano Aio so owh mon ma-lie pa. Sei, hunkwe hano uwr eynay mo owh mon ley nok, hme senkin me-nonkway kow. Uwr, ha hyo owh mon ma ley sohokwe, hano Aio, seyr hmo Aio. Hiykwe hano God, seyr hmo God.” \x * \xo 20:17 \xt Ro 8:29; Hi 2:11-12\x* \p \v 18 Seseyn, Maria Makdala ko hokwe hyo ki-wayh mo owh mon ley nok, hme senkin mesor kow, “Ama, hakwe Hakamay Jisas se po lira.” Seyr hokwe hme kokwe ok Jisas hiy ma mesor kow seme nak-mesor kow. \s1 Jisas hiy hyo ki-wayh mo owh mon ma lousne hiy non \r (Mat 28:16-20; Mak 16:14-18; Luk 24:36-49) \p \v 19 Sawk sande sohiy so arawh hokwe, seyr Jisas so ki-wayh homkwe sawk suhway-aw swa-lar liwak sir nayr, a-ampok kamon-awaw mon kokwe. Wo, yerki se nak-piar kraipakrai. Payhokuaw, homkwe Juda mo uwr hakamay me nuw-hok. Sa Jisas hiykwe hmo ompok mon lousne iarok nok, hme senkin kiy-mekow, “Liwak marowhway yor hokwe hme nion ka lwak.” \v 20 Hyo ok sohom mo meyki mon hokwe, hiykwe hyo iha seysyar ke mesair kow nok, seyr hyo yeik-yop nayh-meyk-yowp mon ma lwak sokwe nak-mesair kow. Wo, ki-wayh homkwe hmo Hakamay se lira menkin, homkwe kar ansiaw hay nuw-ey. \x * \xo 20:20 \xt Jon 16:22; 1 Jn 1:1\x* \p \v 21 Hai, Jisas hiy makiy-me, “Liwak marowhway yor hokwe hme nion ka lwak. Hakwe hme me-ha ey, hano Aio hiy hane ma me-ha senkin.” \v 22 Senkin me lowpway nok, hmo mon lawor yay osia-hakar sow. Sa senkin kiynak-me-kow, “Homkwe Niohney Pekney-weys se kwa huonok huon. \v 23 Homkwe uwrsa mo yor piap-araw me lorionay ha ankin, yor somokwe nuw-orionay ha. Sawk homkwe uwrsa mo yor piap-araw me nakruok nanpanan wayr ankin, yor piap-araw somokwe nakruok nonaw lwak ey.” \x * \xo 20:23 \xt Mat 16:19\x* \s1 Jisas hiy Tomas so owh mon ma lousne hiy non \p \v 24 Jisas hiy hyo ki-wayh hmo inour mon ma lousne hokwe, hyo ki-wayh iha seys mu nareysyar mo prueyn hiykwe hme nion non-wak pa. Uwr sohokwe Tomas, hyo uru kamon hokwe Didimus. \v 25 Wo, hye sawk ki-wayh har hom mesor kow, “Ara, hromkwe Hakamay se papo lira.” Hiy sa hme senkin makiy-me, “Hakwe nil-yop, hyo iha mon ma lwak seme lira pa lwak ankin, seyr hano yodne hokwe nil-yop serey lokha pa lwak ankin, seyr hakwe yeik-yop, hyo nayh-meyk-yowp ko se hano iha non lokha pa lwak ankin, hakwe liy nanpanan kiykiy-ay ley.” \p \v 26 Sawk wik sohiy ley lowpway menkin, Jisas so ki-wayh homkwe a serey-aw ma-hokruw liwak sir. Seyr Tomas hiykwe ki-wayh me nion siraw non-wak. Hmo a-yerki-pokre mokwe mo nuw-piar kraipakrai liok, sawk Jisas hiy le nok, hmo ompok mon lousne iarok nok, kiy-mekow, “Liwak marowhway yor hokwe hme nion ka lwak.” \v 27 Senkin kiy-ohruw-a lowpway nok, Tomas se makiy-me, “Tomas, hno yodne se erey kwa kiy-nekie, seyr hano iha kreysyar ke kwa lira. Seyr hno iha ke ar-nonay ha nok, hano nayh-meyk-yowp mon kiy-okha ir. Hno uron imnok amnok ma nan sehe preisia ha nok, seyr nan kiykiy-ay.” \p \v 28 Tomas hiy sa Jisas se senkin mekow, “Hunkwe hano Hakamay, seyr hano God.” \p \v 29 Sa Jisas hiykwe hye senkin makiy-mekow, “Hwon hane ma lira se sehe nan kiykiy-ay. Uwrsa hane ma lira lopa, hom hane nan kiykiy-ay ankin, uwrsa senkin somokwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak.” \x * \xo 20:29 \xt 1 Pi 1:8\x* \p \v 30 Jisas hiykwe meir krai non har mokwe ansiaw hay nak-meio ousne, hyo ki-wayh mo inour mon kokwe. Meir krai non somokwe sawk mamey erey nak-mey pa. \v 31 Sawk meir krai non mamey erey ma lwak mokwe seme mey, hwon senkin nan kiykiy-ay e: Jisas hiykwe Krais, God so Ney hiy non. Seyr hwon ma nan kiykiy-ay hokwe, hunkwe hyo uru non hokwe su lwayr peyow peyow ey. \x * \xo 20:31 \xt Jon 3:15; Ro 1:17; 1 Jn 5:13\x* \c 21 \s1 Ki-wayh iha sirom mu nareysyar non hom Jisas se ma ma-lonyay hiy non \p \v 1 Sohiy so meyki hokwe Jisas hiykwe hyo ki-wayh mo owh mon ma-lousne, howk Galili mon. Howk sohok ko sa-u kamon kokwe Taiberias. Yor sokukwe senkin lousne. \v 2 Ki-wayh mokwe senkin non-wak, Saimon Pita o, Tomas, Didimus-ok ma me o, Nataniel, om Kana kipay Galili ko o, Sebedi so ney prueysyar o, seyr Jisas so ki-wayh prueysyar irweyk o, hom lowpwarowp siraw non-wak. \v 3 Saimon Pita hiykwe ki-wayh hye nion ma non-wak seme kiy-mekow, “Ama, hakwe yawk ley swakeyn ley.” Hom sa hye senkin makiy-onuayk me, “Ara, hrom seyn, hne nion siraw noney ey.” Sa, hom lowpwarowp, yeyk mon lwawk nok, yawk me swakeyn, sawk arawh meiamei sohokwe hmo yawk mokwe ayay pase nuw-wawk nayr e. Korey law-ar. \p \v 4 Wo, sa leisnon-ar, ey hiy nuw-kaie nerie nonaw, Jisas hiykwe sawk howk-ki-someik mon lorok nerie. Sawk hyo ki-wayh homkwe senkin pase nonkway e, hiykwe mo Jisas. \p \v 5 Sawk hiy hme senkin mesopok, “Uwr warkiayr ohom, hmo yawk mokwe ayay pankaw kiy-wawk nayr?” \p Hom sa hye senkin ma-sahre mekow, “Ohow, hromo yawk mokwe ayay lwawk lopa.” \p \v 6 Wo, hiy sa hme senkin ma-sahre me, “Homkwe hmo yawk mokwe sawk hmo sayar mon makiy-swakeyn e, homkwe ayay har non po lwak a.” Wo, hom seseyn, hmo yawk se makiy-swakeyn, sa seme manak-ok sair kwawk e mon liok, sawk liy-ar so, payhokuaw, hmo yawk mokwe ayay kraiar po nuw-wawk. \x * \xo 21:6 \xt Luk 5:4-7\x* \p \v 7 Sawk ki-wayh, Jisas so uron-pi ko-ar ma lwak sohokwe, Pita se senkin mekow, “Sohokwe Hakamay hiykiaw sora.” Saimon Pita hiykwe ok “Hakamay hiykiaw sora” sokwe lonuayk menkin, sa hiykwe saket ma kanseyn yay sokwe owh mon saw-oksa-peykyay nok, nak-owr swakeyn heyh kuan iau. \x * \xo 21:7 \xt Mat 14:29; Jon 13:23\x* \p \v 8 Sa ki-wayh har homkwe yeyk nonaw nak-hiok nok, yawk ayay kraiar non sehe. Homkwe howk-ki someik so meiaw-ar lwak pa, 100 mita sankaw lwak. \v 9 Hom nak-hiok iau menkin, sawk homkwe ya kamon, hok lwon oum krikri ke ka-ira. Ya serey mon kokwe ayay hu ko o, ihey mo naw o, senkin lwak. \p \v 10 Sa Jisas hiykwe hme senkin kiy-me, “Homkwe ayay har, arakwon hom ma swakeyn sopra seme kwa nake.” \p \v 11 Saimon Pita hiykwe yeyk mon lwawk nok, yawk ayay aiopey hay kraiar non sehe howk-kisomeik mon lowk nak-iau. Ayay sohom mo meir mokwe sankaw 153. Mo ayay kraiar sankaw lwawk liok, yawk sohokwe sawk pase nak-onkama-pri e. \x * \xo 21:11 \xt Luk 5:6\x* \v 12 Jisas hiykwe sa hme senkin kiy-me, “Ama, homkwe erey kwa le, ayay eme la e.” Sawk hyo ki-wayh homkwe nuw-hok, sawk hmo prueyn hiykwe hye senkin pase kiy-mesopok e, “Hunkwe posokwaw so?” Payhokuaw, homkwe seyr papo nonkway, hiykwe Hakamay. \v 13 Hom hokruw menkin, Jisas hiykwe ihey mo naw me lonokyaw nok, ki-wayh me lanio owndiy kow. Ayay hu ko seyn, hiykwe seyr liy-liy-aw eyn lanio owndiy. \v 14 Enekwei Jisas hiy hyo lokrue so meyki hyo ki-wayh mo inour mon ma lousne hokwe, enekwei krompri se ma ma-lousne hiy non. \x * \xo 21:14 \xt Jon 20:19,26\x* \s1 Jisas hiy Pita se me, hyo sipsip me hiy-wayr e \p \v 15 Jisas o, hyo ki-wayh o, hom ay la lowpway menkin, sa Jisas hiykwe Saimon Pita se senkin mesopok, “Saimon, Jon so ney ara, hunkwe hane kokwe uron-pi ko-ar nuw-wak o? Hno uron hane ma nan hokwe, uwr ohom mo eir mon lwak o?” \p Hiykwe sa senkin ma-sahre mekow, “Oo, Hakamay, hunkwe nonkway, hakwe hne kokwe uron-pi ko-ar nuw-wak.” \p Jisas hiykwe sa hye senkin ma-sahre me-kow, “Hunkwe hano sipsip-ney me kwa hiy-wayr kow-a ihey.” \p \v 16 Sei, Jisas hiy Pita se ma-sahre mesopok, “Saimon, Jon so ney, hunkwe hane kokwe uron-pi ko-ar nuw-wak o?” \p Hiy sa senkin ma-sahre mekow, “Oo, Hakamay, hunkwe nonkway, hakwe hne kokwe uron-pi ko-ar nuw-wak.” \p Jisas hiykwe sa hye senkin ma-sahre mekow, “Hunkwe hano sipsip me kwa hiy-wayr mno ihey.” \x * \xo 21:16 \xt Ap 20:28\x* \p \v 17 Sei, Jisas hiy ma-sahre mesopok, “Saimon, Jon so ney, hunkwe hane kokwe uron-pi ko-ar nuw-wak o?” \p Wo, Pita hiykwe sawk uron nuw-owk kworpakwor kawk, payhokuaw, Jisas hiykwe hye kokwe mesopok liyliy-aw mokwe krompri non kiy-mesopok, “Hunkwe hane uron-pi ko-ar nuw-wak o?” Sa Pita hiy Jisas se senkin me, “Hakamay, hunkwe weyn lowpwarowp mokwe po nonkway lowpway sora. Seyr hunkwe nonkway, hakwe hne uron-pi ko-ar nuw-wak.” \p Jisas hiykwe hye senkin ma-sahre mekow, “Hunkwe hano sipsip me kwa hiy-wayr kow-a ihey. \v 18 Hakwe hne okar kiy-mekow: Paraw hwon nyo warkiayr ma lwak hokwe, hno yor kokwe senkin lwak, hwon yier perey ley e nan e, hunkwe hno owh ko omeme me lie nok nok, nakey ok. Sawk omok hunkwe uwr nawp lwak ankin, hunkwe hno iha ke ar-way hror nonwey ha ey. Sawk uwr har homkwe hno iha ke piynay nok, hne yier, hwon ma ley e ma mon lopa serey nekie owk nakey ey.” \v 19 (Jisas so ok sokukwe yerki, omok Pita hiy lokrue ey se lohruw-a memeir kow. Pita so lokrue yerki hokwe, God se seirpey-ar lowk nakie ey hiy non.) Sa Jisas hiykwe Pita se senkin kiy-me, “Hano meyki kwa pyay ha.” \x * \xo 21:19 \xt Mat 16:24-25; 2 Pi 1:14\x* \s1 Jisas hiykwe ki-wayh me nion manon-wak \p \v 20 Pita hiykwe sa senkin ma-samar ira, ki-wayh prueyn, Jisas hiy uron-pi ko-ar ma nuw-wak hiykwe hehe non-pyay ha. Seyr ki-wayh sohokwe Jisas so nayh-meyk-yowp ohriar mon ma liwak weih hiy non, hom ayay ma liwak sir a non, seyr Jisas se senkin ma mesopok hiy non, “Hakamay, hne uwr piap-araw mo iha mon kow ey hokwe, posokwaw so?” \x * \xo 21:20 \xt Jon 13:23-25\x* \v 21 Pita hiy hye lira menkin, sa Jisas se senkin mesopok, “Hakamay, hai, uwr ohokwe, hye kokwe penkin lon a?” \p \v 22 Jisas hiy sawk Pita se senkin lonuayk me, “Sawk hakwe hiy su lwayr e nan ankin, hane lwayr ira huon, hai, hno uron hokwe penkin nanpanan o? Hunkiaw hano meyki kwa kiy-pyay.” \v 23 Wo, ok sokukwe kristen-wayh mo nweyk lowpwarowp mon kokwe senkin seme nuw-onuayk liysariy, hyo ki-wayh Jon sohokwe ya lokrue lopa lwak a. Sawk Jisas hiykwe Jon hiy lokrue lopa lwak-ok me pa. Hiykwe senkin-aw me, “Hakwe hiy su lwayr e nan ankin, hane lwayr ira huon, hai, hno uron hokwe penkin nanpanan o?” \p \v 24 Ki-wayh sohokwe Jisas so mey me hme ma mesor kumay kow hiy non, seyr ok seme ma meyamey hiy non. Seyr hromkwe senkin nonkway, ok, hiy ma mesor somokwe, ok-arar. \x * \xo 21:24 \xt Jon 19:35\x* \p \v 25 Jisas hiykwe mey poya-poya har me nak-meio. Sa mey lowpwarowp somokwe nak-mey lowpway hokwe, hakwe senkin nan, uwrsa lowpwarowp ki ko homkwe mamey seme kawk iarok yop lopa po lwak. \x * \xo 21:25 \xt Jon 20:30\x*