\id JAS - Abau NT [aau] -Papua New Guinea 2006 (DBL -2014) \h JEMS \toc1 Mamey, Jems hiy ma mey hiy non \toc2 Jems \toc3 Je \mt1 JEMS \mt2 Mamey, Jems hiy ma mey hiy non \ip \bd Meyamey uwr hokwe:\bd* Jems, Jisas so nay-ih. \ip \bd Yier hiy ma lwayr meyamey hokwe:\bd* Hiykwe yier perey lwak non po meyamey pak e, nonkway lwak popriy pey. \ip \bd Enekwei hiy ma meyamey hokwe:\bd* Hiykwe enekwei hokwe Yia 45-48 so ompok sok meyamey kok, Jisas hiy ma lokrue so meyki. \ip \bd Ok mamey mon ma lwak mokwe senkin:\bd* Mamey Jems kokwe Juda-uwrsa kristen me meyamey kow, kristen mo liwak yor me hiy-me sorasor e. Mamey okukwe seyr okpey hiy-way-ok haraw haraw har non, Jisas so ok, paraw mnuw mon ma hiy-mesor me hieyn. Jems hiykwe ompreir kawk lwayr yor o, aryar me yor o, seme piap eyn lira. Seyr hiykwe senkin nak-me, “Hunkwe hno wayh se hiymon pa lwak ankin, hno nan kiykiy-ay yor kokwe ay lopa.” \ip \bd Mamey ohok ko uron ko ipey-ar kokwe senkin:\bd* Jems hiykwe kristen mo liwak yor hom yaprue lwak e lohruw-a kraipakrai. Uwr prueyn hiykwe kristen lousne ankin, sawk hyo yor mokwe irweyk eyn lwak lopa lwak ankin, hai, hyo yor senkin somokwe uwrsa me liy hiymon o? Korey. Sawk uwr prueyn hiykwe hyo uron piap ma lwak se kankoum ankin, hiykwe yor yaprue me, hyo nan kiykiy-ay yor ko ayay me hieyn kwa mon eip. \c 1 \p \v 1 Hano wayh-om, eypok yaprue-ar. Hakwe Jems, hakwe God o, Hakamay Jisas Krais o, hoho mey-uwr. \p Mamey okukwe, hakwe Israel mo uwrku iha seys mu nareysyar non me mey kow, kipay meiaw ma lwayr nonwor onwor nok seme. \x * \xo 1:1 \xt Ap 15:23; Ga 1:19; 1 Pi 1:1\x* \s1 Low senkin senkin mokwe hreme liy hiymon kraipakrai \p \v 2 Hano wayh-om, low senkin senkin hmo owh mon lousne ankin, homkwe kar nonaw kwa nanpanan onok wayr. \x * \xo 1:2 \xt Ro 5:3-5\x* \v 3 Payhokuaw, homkwe nonkway, low senkin senkin hno nan kiykiy-ay yor me mon ir ankin, hno lorok kraiay yor hokwe yaprue liy mon ousne. \x * \xo 1:3 \xt 1 Pi 1:7\x* \v 4 Hno lorok kraiay yor hokwe senkin-awaw ka nuw-orok wayr-wayr, enekwei pariawey-ar hiy lousne. Hwon senkin sehe lorok e, mnow-mnow-aw yor o, seyr nuw-eyr kom kawk yor o, hno mon ka lwak, uwr ohna lwak lopa se hieyn. \s1 Uwr, nonkway yaprue ohna lwak ankin, hiy God se kwa mesopok \p \v 5 Hai, hno prueyn, nonkway yaprue ohna lwak ankin, hiykwe God se kwa mesopok. Payhokuaw, God hiykwe uwrsa lowpwarowp me maym-kow-uwr hiy non. Hiykwe hno mesopok hokwe uron piap liy nan ley, sawk hiykwe hne liy kow. \x * \xo 1:5 \xt Snd 2:3-6\x* \v 6 Sawk hiykwe God se mesopok ankin, hiykwe nan kiykiy-ay yor non kwa mesopok, uron imnok amnok peie nan mesopok o. Payhokuaw, hiykwe imnok amnok nan mesopok ankin, hiykwe hu-par sour-yawp-ar ko howniy hok ma lway swa-popapop nonwey nonwey se hieyn. \v 7 Uwr senkin sohokwe, hiy payay me mesopok e, hiykwe senkin peie nan o, Hakamay hiy hye kow ey. Korey law. \v 8 Hiykwe uron kreys non, seyr yor lowpwarowp hiy ma mon somokwe, hiykwe lorok kraiay lopa. \s1 Uwr omeme lopa o, uwr omeme kraiar non o, seme ma me hom non \p \v 9 Sawk kristen omeme lopa homkwe hmo yop ayaw mon ma lwak, God hiy ma kow me kwa nak-me-heyr. \v 10 Sawk kristen omeme kraiar non homkwe hmo yop ouon mon ma lwak me kwa nak-me-heyr. Payhokuaw, uwr meinowon kraiar non homkwe huwhay sapa ko me hieyn lira por ha ey. \x * \xo 1:10 \xt Ais 40:6-7\x* \v 11 Suw senkin, ey hiy kaie, ki se nuw-o hniyhniy ankin, huwhay ki ko somokwe lo hro kawk nok, makuayk sakuayk ok. Sawk hmo komkom ihey somokwe nuw-mon piapay ha. Sohokwe seyr liy-liy-aw, uwr omeme kraiar non hiy mey senkin senkin meio nonaw, hye kokwe lira por ha ey. \s1 God hiykwe uwrsa me mon kuayk e seyn leykawn ir pey \p \v 12 Sawk hunkwe hne ma leykawn se lorok kraiay ankin, hunkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Payhokuaw, hunkwe hne ma mon eykawn se makuayk pa lwak ankin, hunkwe makwey-kokway lwayr peyow peyow ey kokwe liy lonok nak-wayr, God hiy uwrsa, hye uron-pi ko-ar ma lwak me ma me-loray sokwe. \p \v 13 Hne leykawn ankin, hunkwe senkin peie me o, “Hanekwe God hiykiaw leykawn.” Payhokuaw, weynpaweyn piap-araw homkwe God se kokwe liy leykawn ley. Sawk God hiykwe uwrsa me seyn leykawn pey. \v 14 Sawk hne ma leykawn sohokwe, hno uron arian hiykiaw ma lira way sohiy non. Hno uron piap sohiykiaw hne ka-lokway nok nok, sosokway kuayk. \v 15 Sawk hno lira-way-yor piap sohokwe hno uron mon leyr pie ankin, sawk meyki mon kokwe weynpaweyn piap-araw se mow-yay. Sawk omok weynpaweyn piap-araw sohiy nuw-eyr kom kawk ankin, sawk lokrue-yor se mow-yay. \p \v 16 Hano wayh-om ihey-ar ama, hmo uron me mon anyan swakreik lak. \v 17 Kow-yor yaprue o, maym mnow-mnow-aw lowpwarowp o, homkwe nonkumey ko se laye. Hromo Aio, ey, yeyn, napuar seme ma Monhre-uwr, hiykiaw kow. Hiykwe uwrsa mo owhnan ma kankoum-a-koum me hieyn korey. \v 18 Hyo uron arian hokwe senkin po liaup, hreme kokwe hyo okar-ok arian non ney me hieyn liwak ey. Hiykwe hreme senkin sehe lon, hromkwe omeme lowpwarowp hiy ma monhre sohom mo peyr-mawk lwak e, wueir-ayay ma leip sawan pie me hieyn. \x * \xo 1:18 \xt Jon 1:13\x* \s1 Hunkwe God so ok ke lonuayk nok, nak-meio \p \v 19 Hano wayh-om ihey-ar ama, hom lowpwarowp mokwe enkin kwa kiy-nonkway: Hmo lonuayk yor mokwe aheyr aheyr nonaw kwa lonuayk, sawk hmo lohruw-a yor mokwe sosok-aw kwa lohruw-a, seyr hmo uron owh ya loum yor mokwe sosok-aw kwa lon hohuaw. \v 20 Payhokuaw, uwr prueyn so uron owh-ya loum yor hokwe, God so luw-luw-aw yor ke liy mon ousne ley. \x * \xo 1:20 \xt Sav 7:9\x* \v 21 Ama, hakwe hme senkin sehe me, homkwe hmo weynpaweyn orki non o, yor piap senkin senkin o, somokwe kwa nas say lowpway. Sawk God so ok, hme me-huonokyaw prosue ey, hmo uron mon ma saro mokwe, homkwe uron kopowrie nonaw kwa lonokyaw. \x * \xo 1:21 \xt Kol 3:8; 1 Pi 2:1\x* \p \v 22 Sawk homkwe God so ok ke meio uwrsa kwa lwak. Homkwe ok ke-aw lonuayk uwrsa peie lwak o. Homkwe homkiaw-ayay me warei-arei lak. \x * \xo 1:22 \xt Mat 7:26; Ro 2:13\x* \v 23 Sawk uwr prueyn hiykwe kwahnaw lonuayk ankin, sawk ok ke meio pa lwak ankin, hiykwe uwr prueyn, hiy hyo ine-maku se nokray-ir mon ma lira se hieyn lwak. \v 24 Hiykwe hyo ine-maku se lira hain nok, ley ok. Sawk peypey korey, hyo ine-maku penkin lwak e, hiykwe lorionay. \v 25 Sawk uwr prueyn hiykwe God so sow mnow-mnow-aw, uwrsa me hror-say preisia kow ey sokwe nakruok swak ira ankin, seyr hiykwe senkin-awaw nakrok kraipakrai ankin, seyr ok, hiy ma lonuayk seme uron lorionay lopa, sawk senkinaw mon mokwe, uwr senkin sohiy so mey poya-poya mokwe, God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. \x * \xo 1:25 \xt Ro 8:2; Je 2:12\x* \p \v 26 Sawk uwr prueyn hiykwe hiykiaw-ayay God se nan wayr uwr lira ankin, sa hiykwe hyo woki ke yaprue lanok anok ohruw-a pa lwak ankin, hiykwe hiykiaw-ayay mon warei-arei. Sa hyo God se nan wayr-wayr yor kokwe hyaw-hyaw lwak. \x * \xo 1:26 \xt Sng 141:3\x* \v 27 God se nan wayr-wayr yor, hromo Aio God so nene mon weyspey ma nuw-wak o, orki lopa ma nuw-wak o, senkin: homkwe ney-parhaw o, sa-win o, hmo low me kwa hiy-mon. Seyr weynpaweyn piap-araw hne mon orki orki-yay ey mo meiaw mon kwa lwak. \c 2 \s1 Uwrsa me irweyk eyn peie lira nanpanan anon anon mon o \p \v 1 Hano wayh-om, hrom hromo Hakamay Jisas Krais panpaniowni non se siraw ma nanpanan kiykiy-ay hokwe, kristen omeme lopa o, omeme kraiar non o, irweyk eyn peie lira o. \x * \xo 2:1 \xt Ap 10:34; Je 2:9\x* \v 2 Hai, sawk uwr prueyn omeme owh ko yaprue non, seyr yodne-kwor, gol non ma mon-hre non, hmo hokruw-a mon lyawriy ankin, seyr uwr prueyn omeme priha priha non hiy siraw lyawriy ankin, hai, penkin lon ey so? \v 3 Sawk hunkwe uwr owh ko omeme yaprue non se senkin lira hiy-mon ankin, “Ara, hno yop yaprue kokwe okwe, hunkwe erey kwa liwak,” sawk hunkwe uwr omeme priha priha non se senkin me ankin, “Ara, seriey liarok e,” seyr senkin me ankin, “Ara, hunkwe sey liwak ey lopa, hunkwe oyop mon-aw hano sune-mawk ohriar mon kwa liwak e”, hai, hno yor senkin sokukwe yaprue pak? \v 4 Hunkwe senkin lon ankin, homkwe homkiaw-ayay irweyk irweyk-aw mon okima okima nakrok, seyr hunkwe lira mesor anon anon uwr, uron piap-araw non se hieyn meio. \p \v 5 Hano wayh ihey-ar om, kwa lonuayk. God hiykwe uwrsa, ki ohiy so nene mon ohna ma lwak mokwe, seme lahan iaup, uwrsa sohom mo nan kiykiy-ay yor omeme ihey-ar kraiar me hieyn lwak e, seyr hom hyo Wayr-hre-yier se non-wawwaw onok e, God hiy uwrsa, hye uron-pi ko-ar ma lwak me ma me-loray sehe. \x * \xo 2:5 \xt 1 Ko 1:26-28\x* \v 6 Ama, hom yor senkin ma lon somokwe, homkwe uwr omeme lopa me po mon owh-mar owh-mar yay. Hai, hme ma mon nokriy nokriy yay o, seyr hme jas so owh mon ma nekie owk nakey o, posokwaw meio o? Uwr omeme kraiar non homkwaw. \v 7 Ama, Hakamay so uru ihey-ar, hme ma kow hokwe, uwrsa omeme poniy poniy non homkwaw me-piapmapiap wayr. \p \v 8 Sawk hunkwe sow ipey-ar God so Wayr-hre-yier ko ke nakruok kraiay ankin, hunkwe yerki yaprue mon lanio. Sow ipey-ar mamey porih ko kokwe senkin me, “Hunkwe hno wayh-wayh me uron-pi ko-ar kwa nuw-wak, hunkiaw-ayay uron-pi ko-ar ma lwak, senkin.” \rq Wkp 19:18\rq* \m \v 9 Sawk hunkwe kristen-wayh omeme lopa o, seyr omeme non o, irweyk eyn lira ankin, hunkwe yor piap-araw non, sa God so sow hokwe hne senkin mesair kow, hwon God so sow ke ma kamaun sow hokwe, hunkwe heyn non. \x * \xo 2:9 \xt Lo 1:17\x* \v 10 Suw senkin, uwr prueyn hiykwe God so sow lowpwarowp me nakruok wayr ankin, sawk sow kamon-aw ke makuayk ankin, hye kokwe senkin me ey, hiykwe God so sow lowpwarowp me kamaun-sow-uwr. \x * \xo 2:10 \xt Mat 5:19\x* \v 11 Payhokuaw, God hiy senkin ma me hokwe, “Yokun peie nweyh kane o” hiykwe seyr senkin nak-me, “Uwrsa me peie lokin kwor okrue o.” Mo hwon yokun nweyh kane pa lwak e hi, sawk hunkwe unsaney prueyn se lokin kwor ankin, hunkwe God so sow me kamaun-sow-uwr. \x * \xo 2:11 \xt Kis 20:13-14; Lo 5:17,18\x* \p \v 12 Ok lowpwarowp hwon ma lohruw-a o, mey lowpwarowp hwon ma meio o, hunkwe senkin kwa nanpanan: God so sow uwrsa me preisia hrorsay kow ha ey hokwe, hne lira mesor anon anon ey. \x * \xo 2:12 \xt Ga 6:2; Je 1:25; 1 Pi 2:16\x* \v 13 Sawk hunkwe uron lowk yor me mesair kow pa lwak ankin, omok hno weynpaweyn me mesor anon-anon ey hokwe, hne kokwe uron liy ma-lowk huonok prosue ley. Uron lowk yor hokwe, mesor anon anon yor mo eir mon lwak. \x * \xo 2:13 \xt Mat 5:7; 18:32-35\x* \s1 Hno nan kiykiy-ay yor hokwe, mey yaprue kwa nak-meio ousne \p \v 14 Hano wayh-om, sawk uwr prueyn hiykwe senkin me ankin, “Hakwe nan kiykiy-ay yor non”, sawk hiykwe weynpaweyn yaprue me nak-meio mesair kow lopa lwak ankin, hai, hyo nan kiykiy-ay yor senkin sohokwe, hye liy huonok prosue o? Korey law. \v 15 Hai, hno kristen-wayh o, seyr hno kristen-ine o, ayay, omeme owh ko lopa lwak ankin, \v 16 sawk hmo prueyn hme senkin me ankin, “Homkwe aymarowh-aw kwa nakey. Omeme owh ko kwa lie owh-ya owh-ya, seyr ayay yaprue kwa lariy.” Sawk hunkwe omeme o, ayay o, hom ohna ma lwak seme hiymon pa lwak ankin, hai, hno ok sokukwe hme penkin hiymon a? \x * \xo 2:16 \xt 1 Jn 3:17\x* \v 17 Suw liy-liy-aw, hunkwe nan kiykiy-ay yor se-aw nakruok ankin, sa mey nak-meio pa lwak ankin, hno nan kiykiy-ay yor sohokwe po lokrue. \p \v 18 Sawk hno prueyn hiykwe senkin ma-sahre me ey pak, “Hunkwe nan kiykiy-ay yor non, sawk hakwe mey yaprue hokwaw.” \p Ok sokukwe hakwe senkin makiy-sahre me, “Hai, hunkwe hno nan kiykiy-ay yor, mey ma nak-meio lopa hane liy mesair kow o? Seyr hakwe hne kokwe hano nan kiykiy-ay yor hokwe mey yaprue, ha ma nak-meio sohiy non mesair kow ey.” \x * \xo 2:18 \xt Ga 5:6\x* \v 19 Hunkwe senkin nan kiykiy-ay, God hiykwe mo prueyn-aw. Hwon senkin ma nan kiykiy-ay sohokwe yaprue, sawk kwa lonuayk, niohney piap-araw homkwe mo liy-liy-aw nanpanan kiykiy-ay, sawk God se nuw-hok kowkow. \p \v 20 Uwr mawkhow lopa ehe me, hno nan kiykiy-ay yor hokwe mey yaprue nak-meio lopa lwak ankin, yiawk hyaw hiykwaw lwak. \v 21 Suw senkin, hromo nopwey Abraham hiykwe hyo ney Aisak se alta mon nwaws prawk kow e mon liok menkin, God hiykwe hyo mey ke hokuaw hye luw-luw-aw-ok sehe me. \x * \xo 2:21 \xt Stt 22:9-12\x* \v 22 Hunkwe liy lira nonkway, Abraham so nan kiykiy-ay yor o, mey hiy ma nak-meio o, siraw-aw meio. Sa hyo nan kiykiy-ay yor hokwe, hyo mey hiy ma meio hok nak-meio sopsop-ay kow. \x * \xo 2:22 \xt Hi 11:17-18\x* \v 23 Ok, mamey porih mon ma lwak, enkin ma me okwe po nuw-mon ousne hrahra ha, “Abraham hiykwe God se-aw nanpanan kiykiy-ay popriy, God hiykwe hye luw-luw-aw-ok sehe me.” Seyr hye kokwe senkin nak-me, God so wayh-ar. \rq Stt 15:6\rq* \m \v 24 Sawk senkin kwa nanpanan, nan kiykiy-ay yor hiykwaw kokwe liy so. Sawk hno nan kiykiy-ay yor hokwe, hunkiaw mey nak-meio sapnow-way ankin, suw God hiykwe hne luw-luw-aw ok liy me. \p \v 25 Seyr liy-liy-aw, God hiy yokun-sa Rahap ke luw-luw-aw-ok sehe me, mey hok ma nak-meio sapnow-way hok non. Hokwe senkin lon, aw-yokor-uwr, Josua hiy ma me-ha mokwe hoko a mon huonokyaw hiy-wayr. Seyr hehe kokwe yerki kamon mon hiy-mon anok anok hakan nok. \x * \xo 2:25 \xt Jos 2:1-21; Hi 11:31\x* \v 26 Suw homkwe senkin nonkway, owhi hokwe niohney lopa lwak ankin, lokrue. Seyr liy-liy-aw, nan kiykiy-ay yor hokwe, mey lopa lwak ankin, seyr lokrue. \c 3 \s1 Hromo ok mokwe yaprue me-aw lohruw-a e \p \v 1 Hano wayh-om, hmo kraiar-ar homkwe mey, uwrsa me hiy-mon sorasor ey ke-aw peie meio e mon o. Payhokuaw, God hiykwe hyo mesor anon anon mey ke meio ankin, hiykwe hiymon-sorasor-uwr, hreme kokwe, mesor anon anon kupaku popriy ey. \v 2 Payhokuaw, hromkwe yerki kraiar mon senaw lanio sayok makuayk sakuayk. Sawk uwr prueyn hiykwe hyo ok mokwe me sowkin sow lopa lwak ankin, suw uwr sohiy so weynpaweyn mokwe mnow-mnow-aw nuw-wak, seyr hiykwe hyo owh lowpwarowp hokwe liy lanok anok wowr-a-wowr popriy. \p \v 3 Hromkwe nonkway, hromkwe ain-kopi ihey mo ur non mokwe hos mo woki mon piynay sakon kawk kow ankin, hos somokwe hreme liy lonuayk me, seyr hromkwe hme liy nuw-mon wowr-a-wowr anio nok. \v 4 Seyr kwa nonkway, sip seyn, liy-liy-aw lwak. Mo hiy aiopey hay lwak liok e, seyr howniy hok aiopey hay lway swa-heyh nakey liok e, sawk sip so youk nopre sokukwe sip se liy lanok anok popriy ha, yerki, sip se ma lanok-anok-uwr hiy nakey e ma mon serey. \v 5 Suw seyr senkin, hromo iwar mo sane seyn, sohokwe paswaw nopre. Sawk sane nopre sohokwe ok kraiar, hyo uru arian se ma nakie me lohruw-a. Hunkwe nonkway, ya paswaw nopre hokwe sapa aiopey hay ke liy loum pror-yay nok lowpway. \v 6 Hromo sane nopre seyn, ya ke hieyn. Hromo owh hokwe senkin senkin kopi non, sawk sane so mey kokwe weyn piap-araw-ar senaw lousne sa-ousne. Hno sane hiykwe owh se liy mon lok-pa-lok yay, seyr hno liwak yor liy mon oum pukyay ha, ya non. Sawk ya piap-araw, hno sane mon ma loum pukyay kow sokukwe, Satan so yier ko hok non. \x * \xo 3:6 \xt Mat 12:36-37; 15:11,18-19\x* \p \v 7 Iwar homkwe, ayay sapa ko senkin senkin o, ahney o, ayay sune iha lopa o, ayay sour-yawp-ar ko sohom o, seme liy mon wowr-a-wowr. Seyr ayay kraiar mokwe iwar homkwe papo mon wowr-a-wowr. \v 8 Sawk uwr prueyn hiykwe hyo sane se liy mon wowr-a-wowr ley. Sane hiykwe uron piap-araw non lwak, hiykwe serey ley, erey ley, senkin lon. Seyr masi-hu, uwrsa me mon okrue ey hom po nuw-wak prupru sow. \x * \xo 3:8 \xt Ro 3:13\x* \p \v 9 Hromo woki-sane mokwe, hromkwe hromo Hakamay, hiy hromo Aio ma lwak se, me-ihey. Seyr hromo woki-sane mokwe, hromkwe uwrsa, God se hieyn-ar ma monhre seme nak-hruo. \v 10 God se me-ihey ok o, hruo-weynpaweyn o, woki kamon-aw ko me lousne. Hano wayh-om ama, yor senkin sokukwe yaprue korey. \v 11 Hai, oro-hu yaprue o, laroray-hu o, ki-saw-hu kamon-aw mon liy popour ie o? Korey law-ar. \v 12 Hano wayh-om, now-fik hiykwe oliv-i me liy leip pak? Seyr wain-now homkwe fik-i me liy leip sawan o? Korey law. Laroray-hu ki-saw ko seyn, oro-hu yaprue hokwe serey mon liy popour ie ley. \s1 Mawkhow ihey-ar nonkumey ko hok non \p \v 13 Hai, hmo ompok mon kokwe uwr prueyn mawkhow ihey-ar non o, nonkway yaprue non o, posokwaw kiy-wak o? Somokwe hiykwe hyo liwak ihey yor o, mey yaprue, hiy kopowrie lwak yor, mawkhow ihey-ar ko se ma le non ma meio non o, sohom non kwa mesair kow. \v 14 Sawk hno uron hokwe uwrsa har me uron owh-ya loum kriypakriy ankin, seyr hunkwe peyrmawk lwak e lon seyrpaseyr ankin, hunkwe God so ok-ar-ok kokwe okrei-ok ke hieyn peie mon ousne o, hno nonkway arian ke ma nak-me-heyr sohiy non. \v 15 Mawkhow senkin somokwe senkin peie nan o, nonkumey ko se laye. Korey law-ar. Uron senkin somokwe ki ko, seyr iwar mo arian-aw, seyr niohney piap-araw mo. \v 16 Payhokuaw, yor uwrsa har me uron ma loum kriypakriy o, yor peyrmawk lwak e ma lon seyrpaseyr o, somokwe hmo sios mon lwak ankin, ok la-pa-la yor o, weynpaweyn piap-araw senkin senkin o, hmo sios mon liy lousne sa-ousne. \p \v 17 Sawk mawkhow ihey-ar nonkumey ko se ma laye hokwe, hakwe senkin me pie ey, hu oro se hieyn lwak. Seyr hokwe liwak marowhway yor ke kar ley, seyr wayh-wayh me yor yaprue mon yor non, seyr lonuayk me yor non. Seyr uron lowk yor o, mey yaprue o, woki nuw-prupru sow. Seyr hoko lira anon anon yor kokwe yaprue, seyr hokwe woki seys non liy lohruw-a ley. \v 18 Uwrsa, om-wayh me yaprue nonaw ma hiy-mon iwak marowhway, seyr ayay-yok, uron kamon-awaw non ma saro homkwe, omok kokwe weynpaweyn luw-luw-aw kraiar me lompan ompan hriaw ey. \x * \xo 3:18 \xt Mat 5:9; Hi 12:11\x* \c 4 \s1 Hunkwe God so ouon mon-aw kwa lwayr \p \v 1 Hai, hmo aw lono yor o, hmo lon seyrpaseyr yor sohom o, pay hiykwaw mon ie-ie o? Hno lira-way-yor, hno owh arian se-aw ma nan hiykiaw mon ie ie. Lira-way-yor somokwe hmo uron mon aw lono kwawk. \x * \xo 4:1 \xt Ro 7:23\x* \v 2 Homkwe omeme me lira nan koukou-ay, homkwe sawk nonok pey. Homkwe uwrsa me seme hin okrue, seyr hmo omeme me seme lira way lokruok, payhokuaw, homkwe omeme, hom ma nan somokwe nonok pey. Homkwe omeme lopa ma lwak sohiy, yier-ok seme lon seyrpaseyr, seyr aw seme lono. Homkwe nonok pa seme lwak, payhokuaw, homkwe God se mesopok pey. \v 3 Hom mesopok mokwe, homkwe sawk lonok pey, payhokuaw, homkwe uron piap non nak-nan mesopok. Homkwe omeme somokwe seme mesopok, hmo owh arian me-aw howhway ihey e. \p \v 4 God se lokriy hain uwrsa-om, hmey, homkwe senkin nonkway pey, yor, uwrsa ki ko me nion ma non-ondiay ondiay somokwe, God se awnie awnie-aw lon yor hok non. Hunkwe uwrsa ki ko mo wayh-ih lwak e liaup ankin, hunkwe God so awia lwak. \x * \xo 4:4 \xt Ro 8:7; 1 Jn 2:15\x* \v 5 Homkwe kwa nonkway, God so mamey porih hokwe ok kamon kokwe puraw mey pa, ok sokukwe senkin: Niohney, God hiy hromo mon ma me-say yawriy wayr sohokwe, lira way uron piap senkin senkin non.\f + \fr 4:5 \ft Nonkway-uwr har homkwe ok sohok ko meyk-ar kokwe senkin nan, niohney God hiykiaw hromo mon ma me-say yawriy wayr sohokwe hiykwe nuw-ira way kriypakriy wayr.\f* \v 6 Sawk God so maym, hiy hreme ma kow mokwe hromo yor piap mo eir mon lwak. God so mamey porih kokwe senkin sehe mey, \q1 “God hiykwe uwrsa ma aryar mokwe me-puar. Sawk hyo maym mokwe uwrsa uru lopa me hieyn ma lanio me kow.” \rq Snd 3:34\rq* \p \v 7 Hakwe senkin sehe me, hunkwe God so ouon mon-aw kwa lwayr. Sa Satan se kwa me-puar huon. Senkin lon ankin, Satan hiykwe nuw-hakan nok. \x * \xo 4:7 \xt Ef 6:12\x* \v 8 Ama, God so ohriar mon kwa le nene, God hiy seyn, hmo ohriar mon le. Uwrsa yor piap-araw non ama, homkwe hmo iha me kwa peyryapeyr say. Uwrsa, uron nareys non ama, homkwe hmo uron me kwa hawr mnow-mnow ihey. \x * \xo 4:8 \xt Ais 1:16; Sek 1:3; Mal 3:7\x* \v 9 Ama, homkwe hmo weynpaweyn piap me nanpanan kworpakwor nok, uron liwak sir kuw nok, seyr eheyr-yowp nak-yuk woun. Hno hekweyr mokwe, sawk eheyr ke hieyn ka lousne. Hwon kar ma ley sohokwe, sawk ley kwopakwo hok ka lousne. \v 10 Hunkwe uwr, uru lopa me hieyn kwa lanio, Hakamay so inour mon kokwe, sa hiykwe hne liy lowk nakie. \x * \xo 4:10 \xt Jop 5:11; 1 Pi 5:6\x* \s1 Hunkwe har me peie me-monmamon o \p \v 11 Hano wayh-om, homkwe hmo wayh-wayh me peie me-monmamon o. Hmo prueyn hiykwe hyo wayh se me-monmamon ankin, seyr hye uwr piap ok me ankin, hiykwe God so sow me me-monmamon, seyr piap ok me. Hunkwe God so sow ke piap-ok me ankin, hunkwe uwr, God so sow ouon mon ma lwak se hieyn korey, sawk hunkwe uwr, God so sow ko eir mon ma liwak, uwrsa me lira mesor anon ey se hieyn lwak. \v 12 Sow me kow uwr o, uwrsa mo weynpaweyn me Lira-mesor-anon-anon-uwr o, mo Uwr prueyn-awaw. Hiykwe mey, uwrsa me me-huonokyaw prosue ey o, mey, uwrsa me mon piapay ey o, liy meio. Hai, hunkwe sawk penkin uwr so, hwon hno om-wayh se mesor anon anon e ma mon sohokwe? \x * \xo 4:12 \xt Ro 2:1; 14:4\x* \s1 Hunkwe peie me-heyr o \p \v 13 Kwa lonuayk, uwr senkin ma me om, “Ha pokon perey ley e, yaw perey ley e, hakiaw me-sakon kawk. Sei, hakwe om kamon mon ley nok, yia kamon-aw serey lwayr nok, ihey mo mein-owon kraiar, bisnis-mey nonaw meio nonokyaw ok.” \x * \xo 4:13 \xt Luk 12:18-20\x* \v 14 Homkwe senkin peie me o, payhokuaw, weyn, yaw ma kiy-ousne ey somokwe, homkwe nonkway lwak pey. Hai, hno enekwei su ma lwayr ey hokwe, pankaw kiy-wak o? Hunkwe ki mon ma lwak hokwe waw-hu me hieyn, enekwei haraw eyn lousne nok, makiy-ira por ha ok. \x * \xo 4:14 \xt Snd 27:1; Sng 39:5,11\x* \v 15 Sawk hunkwe senkin kwa me, “Hakamay hiykwe uron senkin nan ankin, hromkwe su liy lwayr, seyr mey erey suko, serey suko, liy meio.” \v 16 Sawk enekwei ohokwe homkwe kiynak-me-heyr, seyr hmo uru arian me nakie. Nak-me-heyr yor lowpwarowp somokwe, piap-araw-ar. \p \v 17 Hmo unsaney prueyn hiykwe mey yaprue, hiy meio ey se ma nan sokwe mon lopa lwak ankin, hyo yor, hiy mey lopa ma lwak sokukwe, God so nene mon kokwe, yor piap-araw ke hieyn. \x * \xo 4:17 \xt Luk 12:47\x* \c 5 \s1 Uwr omeme kraiar non me ma me-kupaku hok non \p \v 1 Uwrsa omeme kraiar non ama, homkwe kwa kiy-onuayk. Homkwe eheyr-yowp kwa lyuk me, payhokuaw enekwei piap-araw mokwe pa hmo owh mon kiy-ousne ey. \v 2 Hmo omeme ihey-ar mokwe po sopruw kawk, seyr hmo owh ko omeme seyn, seimseimia hom po lopruw kokor say lowpway. \x * \xo 5:2 \xt Mat 6:19\x* \v 3 Hmo ihey mo mein-owon gol, silva mokwe luw loro. Hmo gol, silva, luw ma loro somokwe, hmo yor iha lopa ma lwak sohokiaw mesair kumay kow ey. Seyr luw somokwe ya ke hieyn lousne nok, hmo owh se loum-pru kawk ok. Payhokuaw, homkwe enekwei pariawey-ar hiy lousne ohriar ma lwak ohokwe, homkwe omeme kraiar papo kawk pipi-yay ie. \v 4 Kwa lonuayk, mey-uwr, hno wueir mon ma meio mokwe, hunkwe hmekwe mein-owon nakway pa, sawk hunkiaw yokun ma-kawk sue. Hno yor piap somokwe hne nian pa kiy-iwowr me. Mey-uwr, hno wueir mon ma nakyawk sohom mo iwowr mokwe, Hakamay Seirpey-ar so nweyk mon po lousne. \x * \xo 5:4 \xt Lo 24:14-15\x* \v 5 Hwon ki mon ma lwayr ohokwe, hunkwe omeme ihey-ihey-ar me nuwnak-kawk prupru say ie, seyr hno owh arian se-aw nanpanan wayr. Hunkwe huok me hieyn ayay senaw nuw-ariy napanap yay, uwrsa hom enekwei pariawey-ar sok hin ei a e. \x * \xo 5:5 \xt Luk 16:25\x* \v 6 Hunkwe, uwr luw-luw-aw, hne ma me-puar lopa hi, somokwe heyn-non-ok po me, seyr hme papo lokin kwormakwor okrue. \s1 Hunkwe kwahnaw lwayr meinkiowp nok, God se mesopok \p \v 7 Hano wayh-om ama, homkwe kwahnaw nuw-nakrok meinkiowp naruok, Hakamay hiy nuw-e. Hromkwe po nonkway liyay, wueir-yiaup-uwr hiykwe ayay ihey-ar hom lore e naruok mei-a-mei. Hiykwe kwahnaw nuw-wak meinkiowp naruok, sueyr-hu yeyn peyrmawk ko o, yeyn meyki ko o,\f + \fr 5:7 \ft Juda mo ki mon kokwe sueyr lows enekwei hokwe enekwei kreys-aw. Kamon hokwe yeyn Septemba o, Oktoba o. Hmo wueir mokwe peyrmawk seme meio saro pie. Seyr sueyr lows enekwei kamon hokwe yeyn Epril o, Me o. Juda homkwe wueir-ayay mokwe yeyn sohom mo meyki lompan.\f* hom ayay me lows kowp-kowp ie kow ey se. \x * \xo 5:7 \xt Lo 11:14; Jer 5:24\x* \v 8 Hom seyn, liy-liy-aw kwa nuw-wak meinkiowp naruok, seyr hmo uron mokwe krai-krai kwa nuw-wak. Payhokuaw, Hakamay so ma-le enekwei hokwe pa ohriar. \x * \xo 5:8 \xt Ro 13:11-12; 1 Pi 4:7\x* \v 9 Hano wayh-om, homkiaw-ayay-aw peie hohuaw me o, sa hme ma-sahre mesor anon anon lak. Weynpaweyn seme lira mesor anon anon uwr hiykwe pa ma-le ohriar. \p \v 10 Hano wayh-om, homkwe profet paraw-uh, Hakamay so uru non ma mesor sohom mo weynpaweyn mokwe, owhnan ke hieyn kwa pyay ha. Payhokuaw, profet somokwe hom aw nak-ok hi, homkwe kwahnaw nuw-nakrok meinkiowp naruok. \v 11 Uwrsa, ma nakrok kraiay somokwe hromkwe senkin me, homkwe God so uron ihey-ar so ouon mon lwak. Homkwe Jop so lorok kraiay yor kokwe papo lonuayk, seyr mey yaprue, hyo low so meyki mon, Hakamay hiy ma hiy-meio popriy hokwe homkwe papo nak-nonkway. Payhokuaw, Hakamay so nan ihey yor o, uron lowk yor o, woki nuw-wak. \x * \xo 5:11 \xt Jop 1:21-22; 2:10; Sng 103:8\x* \s1 Peie me-oiow o \p \v 12 Hano wayh-om ama, ok ipey-ar kamon kokwe senkin, hunkwe ki so uru non o, nonkumey so uru non o, peie nak-oiow o, seyr omeme har mo uru non peie nak-oiow o. Hunkwe senkin me ankin, “Oo, okar”, hno ok kokwe senkin-awaw ka lwak. Seyr hwon senkin me ankin, “Ohow, korey”, hno ok kokwe senkin-awaw ka lwak. Sawk hunkwe, ok hunkiaw ma me so meyki ley lopa lwak ankin, God hiykwe hne senkin me ey, hunkwe heyn non. \x * \xo 5:12 \xt Mat 5:34-37\x* \s1 Uwr luw-luw-aw mo mesopok mokwe krai non \p \v 13 Hmo prueyn hiykwe low kamon non lwak ankin, hiykwe God se kwa mesopok. Seyr hmo prueyn hiykwe kar ley ankin, hiykwe yayh God se me-ihey ey me kwa lowk. \v 14 Sa hmo prueyn hiykwe peik non lwak ankin, hiykwe sios mo makwey-uwr me ka me-huonok. Sa homkwe God se kwa hiy-mesopok, seyr hyo owh mon kokwe wel-hu se Hakamay so uru non kwa nak-nonay neyr kow. \x * \xo 5:14 \xt Mak 6:13\x* \v 15 Sa homkwe God se kokwe nan kiykiy-ay yor non mesopok kraiay ankin, peik-uwr sohokwe yaprue liy ma-lwak, seyr Hakamay hiykwe hye kokwe liy ma-mon sasowriy sow ok-sian. Peik-uwr hiy weynpaweyn piap-araw non lwak ankin, God hiykwe liy lorionay ha. \x * \xo 5:15 \xt Mak 16:18\x* \v 16 Homkwe hmo weynpaweyn piap-araw me seme mesor hror-say e, hmo wayh-wayh me nion. Seyr God se kokwe homkwe hmo wayh-wayh me nion eysawk eysawk kwa mesopok, suw hmo peik me liy mon sasowriy sow kow. Uwr luw-luw-aw mo mesopok mokwe krai non, seyr ayay leip. \p \v 17 Elaija hiykwe uwr ki ko, mo hreme hieyn. Sa hiykwe God se mesopok kraiay, sueyr so yerki se piar-ay e. Seseyn, sueyr pase lows e, yia krompri, yeyn iha sirom pruw non sankaw lwak. \x * \xo 5:17 \xt 1 Kin 17:1; 18:1\x* \v 18 Sa hiy ma-mesopok menkin, nonkumey hiykwe sa sueyr sehe ma-isay ows, seyr ki hiykwe ayay wueir ko me seme ma-hiymon kowp-kowp ousne-sa-ousne. \x * \xo 5:18 \xt 1 Kin 18:42-45\x* \s1 Uwr ma lanio anyan se ma-me-huonok ey \p \v 19 Hano wayh-om ama, sawk hmo uwr prueyn hiykwe God so ok-ar-ok ke lokriy hain se lour anyan ankin, sawk uwr prueyn hiykwe hye ma-me-samis prosue ankin, \x * \xo 5:19 \xt Ga 6:1\x* \v 20 uwr sohokwe, weyn yaprue-ar ke meio. Senkin kwa nonkway, hunkwe uwr senkin ma lour anyan se ma-me-samis prosue ankin, hunkwe hye kokwe lokrue yerki ko se ma-huonok prosue, seyr yor sokukwe weynpaweyn piap-araw kraiar me swakuwmay lop-a-lop lowpway. \x * \xo 5:20 \xt Snd 10:12; 1 Pi 4:8\x*