\id ACT - Abau NT [aau] -Papua New Guinea 2006 (DBL -2014) \h APOSEL \toc1 Aposel mo mey Luk hiy ma mey hiy non \toc2 Aposel \toc3 Ap \mt1 APOSEL MO MEY \mt2 Aposel mo mey Luk hiy ma mey hiy non \ip \bd Meyamey uwr hokwe:\bd* Luk. \ip \bd Yier hiy ma lwayr meyamey hokwe:\bd* Hiykwe yier perey lwak non po meyamey pak e, nonkway lopa. \ip \bd Enekwei hiy ma meyamey hokwe:\bd* Hiykwe enekwei Yia 65-70 so ompok sok meyamey, Jisas hiy ma lokrue so meyki. \ip \bd Ok mamey mon ma lwak mokwe senkin:\bd* Mamey \it Aposel\it* kokwe Luk hiykwe mamey \it Luk\it* ke ma nak-meyamey saronay nok, senkin mesair kow e, mey Jisas hiy ki erey ma meio pie hokwe, hiykwe enekwei enkin kokwe hyo sios ko kueir nonaw ma-meio. Mamey okukwe peyr aposel me God so krai hiy ma wanohyay, sa hom God so ok ke ma mesor, sawk 3000 uwrsa me enekwei kamon-aw sok ma huonokyaw prosue, sehe lohruw-a pie. Sohiy so meyki hokwe sios Jerusalem ko mo liwak yor o, God so ok ke Samaria mon ma mesor nok o, aposel Pita so weynpaweyn o, seyr low senkin senkin nan-kiykiy-ay uwrsa mo owh mon ma lousne o, seme lohruw-a. Wo, ok kraiar mokwe sawk aposel Pol so mey hiy ma lanio meio nok, hiy enekwei krompri, yier iwon God so ok-ihey ke ma ley mesor ke lohruw-a, uwrkayn irweyk mo kipay mon. Aposel Pol so mey krompri-ar mokwe, Luk hiykwe ok ipey-ar eyn kornak-ohruw-a sopay sopay. Ok pariawey kokwe, aposel Pol hiy yier Rom mon ma ley se lohruw-a, suw mamey ke ma meyamey kane kawk limon hok non. Hyo mamey mon kokwe Luk hiykwe Pol se ma preisia kow ha o, mey har hiy ma lanio meio nok o, hye ma nekie sakawk o, hyo lokrue o, somokwe nak-meyamey pa. \ip \bd Luk so uron ko hokwe senkin:\bd* Mamey Aposel kokwe sokwe meyamey, God so ok-ihey ke ma mesor nona nona nok ke mesair kow e. God so ok-ihey kokwe Jerusalem mon o, Juda mo kipay mon o, serey-aw liy lwak ley. Sawk, God so ok-ihey, Jerusalem ko kokwe Samaria mon ley, sei, sohiy so meyki hokwe kipay lowpwarowp mon nakey neyney. Niohney Pekneyweys hiykwe uwrsa mo uron mon meio, sa God so ok-ihey kokwe kipay lowpwarowp mon sokwe nakey. \c 1 \s1 Jisas hiykwe niohney pekney-weys se me-ha e me-loray \p \v 1 Uwr ipey-ar Tiofilus ara, hano mamey peyr-mawk ko, paraw ha ma meyamey kokwe, hakwe mey Jisas hiy ma meio o, seyr ok hiy ma hiy-mon sorasor o, somokwe lowpwarowp po meyamey, enekwei Jisas hiy mey seme ma meio pie, \x * \xo 1:1 \xt Luk 1:3\x* \v 2 senkin-awaw, hye nonkumey mon nuw-huonok ie. Enekwei sohokwe, hiykwe peyr Niohney Pekneyweys so kueir nonaw aposel hiy ma liaup me hiy-me-sorasor ok me kow hain. \v 3 Jisas hiy ma lokrue so meyki hokwe, hiykwe ma-loksian nok, aposel mo owh mon lousne. Sa ki mon kokwe eypok 40, sankaw ma-lwayr hain, seyr God so Wayr-hre-yier se lohruw-a kow. Hiykwe aposel me kokwe meir poya poya krai non me seme meio mesair kow, hom hiy inaw ma lwak se nuw-nonkway popriy e. \v 4 Enekwei kamon hokwe hiykwe hyo aposel me nion ayay non-hokruw-a menkin, hiykwe ok ipey-ar senkin me-kow hain, “Homkwe Jerusalem se peie lokriy hain o, peyr homkwe hano Aio so me-loray-ok, ha hme ma mekow nonkway ke kwa naruok. \x * \xo 1:4 \xt Luk 24:49\x* \v 5 Payhokuaw, paraw kokwe Jon hiykwe uwrsa me hu mon prouk. Sawk eypok har mo meyki hokwe, hme kokwe Niohney Pekneyweys non prouk ey.” \x * \xo 1:5 \xt Mat 3:11; Mak 1:8; Luk 3:16\x* \s1 Jisas se nonkumey mon ma huonok ie hiy non \r (Mak 16:19-20; Luk 24:50-53) \p \v 6 Enekwei aposel hom Jisas se nion non-hokruw menkin, homkwe hye senkin mesopok, “Hakamay, pokon enekwei ohokwe hunkwe hromo yier Israel, hiy king ipey-ar non ma-lwak e pankaw mon ousne a?” \x * \xo 1:6 \xt Luk 24:21\x* \p \v 7 Sa Jisas hiykwe hme senkin mekow, “Yor omok ko sohom mo eypok o, enekwei o, hano Aio hiy hyo krai arian non ma me-iaup hokwe, hom nonkway ey korey. \x * \xo 1:7 \xt Mak 13:32\x* \v 8 Sawk homkwe krai ya lonok a, enekwei Niohney Pekneyweys hiy hme ma ka-wanohyay sowkriy non, seyr hom, hane me-kumay-uwr ma lwak omokwe, homkwe Jerusalem mon o, Judia mon o, kipay Samaria mon o. seyr uwrsa ki ohiy so limon mon ma lwayr o, serey kwa lanio mesor nok.” \x * \xo 1:8 \xt Mat 28:19; Luk 24:48\x* \p \v 9 Hiy ok seme ma lohruw-a lowpway so meyki hokwe, hye kokwe sawk nonkumey mon ma-huonok ie, hmo inour ko se. Hiy ma nonay nonay ie hokwe, sa waw kamon hok swakuwmay lowm-a-lowm, homkwe sa hye ma-lira pa sehe lwak. \p \v 10 Hom waw, Jisas hiy ma lie serey-aw lira saiarokay popriy nonaw, sawk uwr prueysyar omeme weyspey me-aw ma lie hohkwe sa hme nion po amsaw-orok okin peykyay. \v 11 Uwr prueysyar sohokwe aposel me senkin mekow, “Galili uwr om, homkwe nonkumey mon puraw panoke ar-orok ira o? Uwr Jisas sohokwe, God hiykiaw nonkumey mon po makiy-huonok ie. Seyr hiy ma-le enekwei hokwe, liy-liy-aw ma-laye ey, hom ma lira ha senkin.” \x * \xo 1:11 \xt Mat 26:64; Luk 21:27\x* \s1 Matias se ma liaup hiy non, Judas so siopsow meio e \p \v 12 Aposel homkwe mnuw Oliv se lokriy hain nok, Jerusalem mon ma-ley. Mnuw Oliv sohokwe Jerusalem so ohriar eyn lwak. Yerki sohokwe kilomita kamon-aw. \x * \xo 1:12 \xt Luk 24:50-53\x* \v 13 Hom Jerusalem mon lyawriy nok, a-ampok ayaw ko homkiaw ma lwak nyanyaw mon ma-lie. Uwr a-ampok serey ma lwayr mo uru mokwe, Pita, Jon, Jems, Andru, Filip, Tomas, Bartolomyu, Matyu, Jems, hiykwe Alfius so ney, seyr Saimon, hiykwe Selot mo uwrku ko, seyr Judas, Jems so ney. \x * \xo 1:13 \xt Mat 10:2-4\x* \v 14 Uwr lowpwarowp somokwe, uron kamon-awaw nuw-wak. Homkwe God se-aw hokruw mesopok wayr. Sa har o, Jisas so pouh Maria o, Jisas so nay-ih nayh o, homkwe seyr siraw-aw non-hokruw mesopok. \p \v 15 Enekwei sohiy non kokwe uwrsa Jisas se ma nan kiykiy-ay mokwe, sankaw hokruw konpakon, 120. Sa Pita hiy hmo ompok mon loksian iarok nok, ok enkin mesor kow, \v 16 “Hano wayh-om, ok kamon God so mamey porih ko, paraw Devit hiy Niohney Pekney-weys so kueir non ma me hokwe, okar po lousne. Devit hiykwe Judas so yor, aw-uwr me ma hiy-ey, Jisas se nekie owkway nok ey ke po me koruay. \x * \xo 1:16 \xt Sng 41:9\x* \v 17 Mo senkin, ompeys serey-ar kokwe Judas hiykwe hromo nion non-wak. Seyr mey, hrom ma meio okukwe hiykwe siraw non-meio.” \p \v 18 (Mein-owon, Judas hiy hyo weynpaweyn piap-araw me ma mon me hokuaw ma lonok omokwe, hiykwe ki kamon so kopi se nakway. Sawk hiykwe ki serey makuayk nok, lokrue. Hyo swaw hokwe lon-kanseyr sow, seyr hyo siowp-owok hom kumay mon lousne sa-ousne. \x * \xo 1:18 \xt Mat 27:3-8\x* \v 19 Uwrsa lowpwarowp Jerusalem ko homkwe ok somokwe papo lonuayk. Sa homkwe ki-kopi sohokwe hmo ok arian non “Akeldama” sehe nakinariy kow. Uru sohiy so meyk hokwe senkin, “nioh-ki.”) \p \v 20 Pita hiy kiy-me, “Payhokuaw, ok kamon, paraw Devit hiy ma meyamey, mamey yayh mon ma lwak kokwe, Judas se enkin me, \q1 ‘Ki, hiy ma lwak hain hokwe, puraw ka lwak e. Uwr prueyn, sa prueyn, ki serey peie ma-isay meio wayr o.’ \m Seyr mamey porih ko ok kamon kokwe senkin me, \q1 ‘Uwr prueyn hiykwe hyo mey sokwe hyo siopsow ka ma-sahre meio.’ \rq Sng 69:25; 109:8\rq* \m \v 21-22 Sawk pokon kokwe hromkwe uwr prueyn hromo ompok mon ma lwak, enekwei lowpwarowp Hakamay Jisas hiy hreme nion ma non-anio merie merie, Jon hiy hyo hu mon prouk mey ke ma meio pie o, enekwei Jisas Krais hiy hreme nion ma non-wak se ma huonok ie se ma lira o, sehe me-iaup e. Payhokuaw, uwr sohokwe Krais hiy lokrue ko se ma loksian se, hrome nion non-anio mesor ey.” \x * \xo 1:21-22 \xt Mat 16:19; Mak 1:9; Jon 15:27\x* \p \v 23 Sa uwrsa serey ma lwak homkwe uwr prueysyar se nanpanan, mey sokwe meio ey se. Prueyn hokwe Josep, hyekwe Barsabas ok me, seyr hyo uru kamon hokwe Jastus. Prueyn hokwe Matias. \v 24 Homkwe sa God se senkin sehe mesopok, “Hakamay, hunkwe uwr lowpwarowp mo uron mokwe papo nuw-nonkway liy-ay. Sawk pokon kokwe hunkwe hreme uwr prueysyar so prueyn ehe kwaw kiy-mesair kow, uwr hwon ma me-iaup se. \v 25 Uwr, hwon ma me-iaup sohokwe, hiykwe aposel-mey ke ka meio, Judas so siopsow. Payhokuaw, Judas hiykwe hreme papo lokriy hain, hiykwe hyo yerki piap arian mon po ley ha.” \v 26 Sa homkwe satu non sasow onkuwseyn ira,\f + \fr 1:26 \ft Aposel homkwe uwr prueysyar so uru hokwe mein nareysyar non sehe mey. Mein kamon hokwe Barsabas so uru se mey, kamon hokwe Matias so uru se mey. Sawk poso mein hiy lokuayk pie e, uwr sohokwe God hiy ma me-iaup hiy non.\f* sawk satu sokukwe Matias so uru mon makuayk. Homkwe hyekwe aposel se hieyn lira memeir, aposel iha seys pruw non me nion ma non-meio ey hokwe. \c 2 \s1 Niohney Pekney-weys hiy ma laye hiy non \p \v 1 Juda mo hokruw enekwei kamon Pentikos-ok ma me hiy lousne menkin, uwrsa Hakamay se ma nan kiykiy-ay homkwe a kamon-awaw mon-aw nuw-swa-hokruw konpakon naruok. \x * \xo 2:1 \xt Wkp 23:15-21; Lo 16:9-11\x* \v 2 Kiy-peypey pa, sawk homkwe howniy-oksa kamon nonkumey ko hok laye ke lonuayk huon. Howniy-oksa sokukwe howniy aiopey hay krai non hok ma lway huwhuw ne ke hieyn. Sa howniy-oksa sokukwe a, hom ma liwak sir serey maka-yawriy wouk-wouk-ay. \v 3 Homkwe sawk ya-pi sane me hieyn hom lousne sa-ousne me lira. Ya-pi somokwe homkiaw-aw lanon anon nok, uwrsa a serey ma lwak sohom mo makwey eir mon nuw-wanohyay iwak sir liy-ay nok. \x * \xo 2:3 \xt Mat 3:11\x* \v 4 Sawk uwrsa lowpwarowp a serey ma lwak somokwe Niohney Pekney-weys hiykiaw maka-wanohyay prusow liy-ay. Homkwe sawk sane-ok irweyk me lohruw-a, Niohney Pekney-weys hiy ma mon sasian ohruw-a senkin. \x * \xo 2:4 \xt Ap 4:31; 10:44-46; Ap 19:6; Mak 16:17\x* \p \v 5 Juda har, God se ma nan ihey wayr, kipay irweyk irweyk ko me ma le-nene homkwe enekwei sohiy sok Jerusalem mon lwayr. \v 6 Sawk homkwe, moryak lwakeyn me lonuayk menkin, hom sa suhway hokruw ne nok, uwrsa seme lira kowkyay. Payhokuaw, hmo prueyn prueyn-aw homkwe senkin lonuayk, uwrsa lowpwarowp a serey ma hokruw naruok somokwe hmo ok arian non lohruw-a. \v 7 Homkwe sa seme preiryay nakrok ira nok, senkin lohruw-a, “Unsaney ok senkin ma lohruw-a omokwe, mo Galili pak? \v 8 Hai, homkwe hromo ok arian non ma kiy-ohruw-a omokwe, penkin kiy-nonkway mo? Payhokuaw, hromo prueyn prueyn-aw erey ma kiy-wak omokwe, sa hromo yier ko ok arian me-aw lonuayk. \v 9 Sawk hromo har mokwe yier Partia ko, har Midia ko, har Elam ko, har mokwe kipay Mesopotemia ko, har mokwe kipay Judia ko, har mokwe kipay Kapadosia ko. Har mokwe kipay Pontus ko, har mokwe Esia ko. \v 10 Seyr har mokwe kipay Frigia ko, har mokwe Pamfilia ko. Seyr har mokwe Isip ko, har mokwe kipay Libia ko, taun Sairini ohriar mon ma lwak hiy non. Uwr suwon, Rom ko me ma le hom siraw. \v 11 Seyr hrom Juda o, uwrsa uwr-kayn sirom hromo sow mo meyki ma ley o, seyr uwr-ku oionwaw Krit ko o, seyr kipay Arebia ko sohom o, hrom lowpwarowp, hom God so mey krai non ke ma mesor kow hromo ok arian pa lonuayk.” \v 12 Uwrsa somokwe sa seme preiryay nok, uron kraiar nanpanan. Sawk homkwe homkiaw-aw senkin lohruw-a mesopok, “Yor pokon makiy-ousne omokwe, meyk-ar kokwe penkin ko?” \p \v 13 Sawk har homkwe, hmekwe ok senkin me me-kweyr kow, “Ama, unsaney somokwe wain-hu ompuay po lowswa, homkwe seme nak-lawk-lawk ohruw-a.” \s1 Pita so ok Juda me ma mesor kumay kow hiy non \p \v 14 Sa Pita hiykwe aposel iha seys pruw non me nion non-oksian iarok nok, uwrsa popua hay me wouk-ok aiopey hay non me, “Juda-wayh-om, seyr uwrsa Jerusalem mon ma lwayr om, yor hom ma kiy-ira okukwe hakwe liy me-kumay. Homkwe ok, ha ma mesor eme kwa lonuayk popriy. \v 15 Ama, unsaney omokwe wain-hu lowswa lawk-lawk pey, mo hmo har senkin nan hi. Liy so, payhokuaw, enekwei ohokwe peyr 9 klok-aw kiy-nuw-wak nerie. \v 16 Yor, arakwon ma kiy-ousne okukwe, ok profet Joel hiy senkin ma mesor kow hok non, \q1 \v 17 ‘God hiykwe senkin me: Enekwei pariawey-ar hiy lousne ohriar lwak ankin, hakwe hano Niohney Pekney-weys se maka-swa-nonyay kow ey, uwrsa lowpwarowp me kokwe. Hmo ney norwayo, swanyo, homkwe hano ok mokwe profet me hieyn liarok mesor kow ey. Seyr hmo nyo warkiayr homkwe owhnan mokwe hmo nene arian non now me hieyn lira ey. Seyr hmo uwr nawp homkwe now-ar liawon ira ey. \q1 \v 18 Okar, enekwei sohiy non kokwe hano mey-uwr o, mey-sa o, hme seyn, hano niohney se maka-swa-nonyay kow ey, sa homkwe profet-ok me seme mesor ey. \q1 \v 19 Seyr nonkumey ayaw mon kokwe hakwe mey krai non me mon ousne ey, seyr ki ouon mon kokwe hakwe meir suwon me nak-mon ousne ey. Enekwei sohokwe nioh o, ya o, yowniy yakuw aiopey hay non o, ya loum hniy-hniy ousne a. \q1 \v 20 Peyr Hakamay so Enekwei Seirpey panpaniowni non hiy le lopa non hokwe, ey hokwe eym-nawp nuw-wak ey, seyr yeyn kokwe nioh se hieyn kankoum ey. \q1 \v 21 Uwrsa lowpwarowp Hakamay so uru se posokwaw mowie mesopok e, Hakamay hiykwe hye liy me-huonok prosue.’ \rq Jol 2:28-32\rq* \p \v 22 Israel-uwr om, hano ok eme kwa nuw-onuayk popriy. Jisas Nasaret ko hiykwe uwr, God so uru non ma me-ha hiy non. God hiykwe hme senkin mesair kow, mey krai non o, meir suwon senkin senkin o, somokwe God hiy Jisas so iha nonaw ma meio ousne hom non. Mey somokwe homkwe nonkway, payhokuaw, hmo ompok mon-aw meio. \v 23 God so uron hiykiaw paraw ma me-sakon kawk, seyr God so kyai, yor lowpwarowp me ma nonkway ko kueir nonaw, uwr Jisas sohokwe hmo iha mon po kow. Sa homkwe hye po lokin kwor okrue, enekwei hom uwr piap-araw me ipan ma lon non, Jisas se now mon nak-okin pror kawk sawan e. \v 24 Sawk God hiykwe, uwr sehe papo ma-me-sian. Sa hyekwe lokrue ko krai ouon ko se preisia ha. Payhokuaw, lokrue hok hye nekie prosue wayr ey hokwe liy so. \v 25 Paraw Devit hiykwe Hakamay se senkin lohruw-a, \q1 ‘Hakwe Hakamay se kokwe senaw lira, enekwei enekwei hiykwe hano inour mon lwak. Yor kamon hane liy mon wei-a-wei ley, payhokuaw, hiykwe hano iha say-ar mon lwak. \q1 \v 26 Hano uron hokwe yaprue sehe nuw-wak, seyr hano woki kokwe kar nonaw sehe lohruw-a. Mo ha lokrue-uwr lwak hi, hano owhi seyn, hyohyo lon nonaw lwayr nieys ey. \q1 \v 27 Payhokuaw, hakwe nonkway, hunkwe ha lokrue mo yier mon ma lwak se liy lokriy hain ley. Seyr hunkwe hno Mey-uwr Pekney-weys, hunkiaw ma me-iaup se ki-eyh mon liy isay wonkawk preir ley. \q1 \v 28 Hunkwe hane kokwe yerki, su lwayr peyow peyow ey me po mesair kow, seyr hwon hane nion ma non-wak hokwe hane kokwe kar ley yor nonaw wanohyay prusow ey.’ \rq Sng 16:8-11\rq* \p \v 29 Wayh-om, hakwe hromo iwey-nawp Devit se ma-kiy-mesor kumay kow popriy ey. Hiykwe papo lokrue. Ki-eyh hye ma lopru kwawk hokwe, ehe, hromo ompok mon kiy-wak. \x * \xo 2:29 \xt 1 Kin 2:10\x* \v 30 Sawk Devit hiykwe profet lwak, seyr hiykwe senkin nonkway, God hiy hye me-loray-ok kamon po loiow me, senkin, ‘Omok kokwe hakwe hno ney-nona prueyn hno sia-king mon ma-me iwak ey.’ \rq Sng 89:3-4; 132:11\rq* \m \v 31 Devit hiykwe seyr mey, omok God hiy meio ousne ey me liy lira, seyr hiykwe ok, Krais hiy ma-loksian ey se sehe lohruw-a. Hiykwe Krais se senkin lohruw-a, \q1 ‘Hye kokwe hiy lokrue mo yier mon ma lwak se lokriy hain pa. Seyr hyo owhi kokwe ki-eyh mon isay wonkawk preir pa.’ \x * \xo 2:31 \xt Sng 16:10\x* \m \v 32 Sawk yor sokukwe papo lousne, uwr Jisas sohokwe God hiy po ma-me sian, lokrue ko hokwe. Hrom lowpwarowp mokwe yor sokukwe papo lira, seyr uwrsa me po mesor kumay kow. \v 33 Seyr hye kokwe God so iha say-ar mon lwak e po hiy-ie. Seyr hiykwe Niohney Pekney-weys, paraw Aio hiy ma me-loray se po lonok. Hom enekwei enkin ma lira o, ma lonuayk o, suw senkin, Jisas hiykwe hyo Niohney Pekney-weys se po kyor-swa-nonyay. \x * \xo 2:33 \xt Ap 5:32; 7:55-56\x* \v 34 Payhokuaw, uwr nonkumey mon ma ley hokwe, Devit korey. Sawk Devit hiykiaw ok kamon senkin mey, \q1 ‘Hakamay hiykwe hano Hakamay se senkin mekow: Hunkwe hano iha say-ar mon kwa liwak e. \q1 \v 35 Hakwe hno awia me kokwe hno sune ouon mon liy isay wak.’ \rq Sng 110:1\rq* \p \v 36 Unsaney lowpwarowp Israel ko homkwe senkin seme nonkway popriy e, Jisas, homkiaw now mon ma nak-okin pror kawk sawan okrue sohokwe, hye kokwe God hiykwe Hakamay o, Krais o, senkin mon wak.” \x * \xo 2:36 \xt Ap 5:30-31\x* \s1 Uwrsa poya-poya homkwe uron me kankoum sow nok, hu mon prouk \p \v 37 Sawk unsaney homkwe Pita so ok seme lonuayk menkin, homkwe kowkyay. Payhokuaw, ok, Pita hiy ma mesor somokwe hmo uron me nuw-ei-ma kreik. Sa Pita o, aposel har o, hme senkin mesopok, “Wayh-om, hromkwe pokon penkin lon a?” \p \v 38 Sa Pita hiykwe hme senkin ma-sahre mekow, “Hom lowpwarowp hmo yor piap-araw seme lokriy ha nok, hu mon prouk, Jisas Krais so uru non. Sawk God hiykwe hmo yor piap-araw somokwe liy lorionay ha. Homkwe senkin lon e. Sa God hiykwe hme kokwe hyo Niohney Pekney-weys se kow ey. \v 39 Paraw kokwe God hiykwe hme kokwe hyo Niohney Pekney-weys se kow e, po me-loray. Ok loray sokukwe, hme nian o, hmo ney o, uwrsa meiaw mon ma lwak sohom o, hme lowpwarowp senkin kow liyay ey. Suw senkin, uwrsa hromo God Hakamay hiykiaw ma me-huonok ey somokwe, ok-loray sokukwe homkwe liy lonok.” \x * \xo 2:39 \xt Ais 57:19\x* \p \v 40 Seyr hme kokwe Pita hiykwe ok kraiar senkin manak-mesor kupaku, “Homkwe kwa nak-ehei ehei, hme kokwe sawk uwr yor piap-araw me ma mon seme nion senaw nak-mon piapay.” \v 41 Uwrsa, ok hiy ma mesor me ma lonuayk me somokwe, hu mon prouk liy-ay. Eypok sohiy sok kokwe, uwrsa senkin ma lon mokwe sankaw, 3000, seyr homkwe uwrsa Jisas se ma nan kiykiy-ay me nion manak-swa-hokruw peykyay. \x * \xo 2:41 \xt Ap 2:47; 4:4\x* \s1 Uwr-sa homkwe uron kamon-aw lwak \p \v 42 Uwrsa somokwe ok aposel hom ma hiy-mon sorasor seme-aw lonuayk nanpanan wayr, seyr wayh-wayh me nion non-waw-waw hokruw yor ke nakruok kraiay. Ihey mo naw mokwe, homkwe uron kamon-aw-aw nuw-swa-hokruw kamane a wayr, seyr God se mesopok wayr. \x * \xo 2:42 \xt Ap 20:7\x* \v 43 Mey krai non o, meir suwon o, somokwe aposel mo iha nonaw meio ousne. Sa uwrsa poya-poya homkwe sa seme hok perney. \v 44 Uwrsa lowpwarowp Hakamay se ma nan kiykiy-ay homkwe, uron kamon-awaw lwak. Sawk hmo omeme senkin senkin mokwe suhway mo lwak. \x * \xo 2:44 \xt Ap 4:32-35\x* \v 45 Hmo ki o, seyr hmo omeme o, homkwe uwrsa har me isay nakway. Mein-owon hom ma lonok somokwe, homkwe uwrsa ayay-omeme ohna ma lwak me lowndiy kow. \v 46 Enekwei, enekwei homkwe God so a pekney-weys mon siraw-aw swa-hokruw nonaw lwak. Hom ihey mo naw ke ma kamane-a mokwe, homkwe kar nonaw swa-hokruw-a, seyr homkwe uron yaprue non-aw la, hmo prueyn prueyn-aw mo a mon kokwe. \v 47 Seyr enekwei enekwei homkwe God so uru se me-ihey. Seyr hmo yor mokwe uwrsa lowpwarowp homkwe yaprue lira nan. Enekwei kiy-wayr kiy-wayr, Hakamay hiykwe uwrsa me me-huonokyaw prosue wayr. Sa uwrsa Jisas so meyki ma ley mo meir mokwe ayaw mon sehe nuw-ie. \x * \xo 2:47 \xt Ap 6:7; 11:21\x* \c 3 \s1 Pita hiy uwr, owh ma lomposyay se ma mon popriy kow hiy non \p \v 1 Eypok kamon hokwe Pita, Jon leys hohkwe 3 klok eyrowpwar sok non-ey, God so a pekney-weys mon. Enekwei sohokwe God se mesopok enekwei hiy non. \v 2 Sawk uwr prueyn, owh ma lomposyay hiykwe God so a-hir so yerki-wouk kamon, “Yerki-wouk Ihey-ar” ok ma nak-anio kow mon lwak. Uwr sohiy so owh hokwe paraw-ar pouh ko swaw ouon mon-aw nuw-monmamon yay ha. Sa eypok lowpwarowp mokwe hye kokwe yerki-wouk serey sehe lway nake, hiy meinowon lonseyn e, uwrsa God so a pekney-weys mon ma ley seme. \v 3 Uwr sohokwe Pita, Jon leys hoh God so a pekney-weys mon non-yawriy se lira menkin, hiykwe sa hehe nuw-onseyn huon, hye mein-owon kow e. \v 4 Sawk Pita, Jon leys hohkwe hye-aw non-ira kraipakrai nok, Pita hiy senkin kiy-mekow, “Hunkwe hrere lira e.” \x * \xo 3:4 \xt Ap 14:9\x* \v 5 Sawk uwr sohokwe hehe-aw non-ira kraipakrai, payhokuaw, hiykwe senkin nanpanan, hohkwe hye omeme har kow ey. \p \v 6 Sawk Pita hiykwe hye kokwe senkin mekow, “Ara, hakwe mein-owon lopa, sawk God so krai hano owh mon ma lwak ohokwe, hakwe hne mesair kow ey. Hakwe hne Jisas Krais Nasaret ko so uru non kiy-me, hunkwe kwa kiy-oksian anio e.” \x * \xo 3:6 \xt Ap 4:10; 16:18\x* \v 7 Hiykwe senkin kiy-me nok, uwr sohiy so iha say-ar mon nekie owkway sian. Peypey pa, uwr sohiy so sune pireysyar o, hyo amow o, krai ma-lwak. \v 8 Sawk uwr sohokwe hyo sune arian non ka-nak-oreys ha nok, lanio. Hiykwe sa Pita, Jon leys se nion non-ey nok, God so a pekney-weys mon non-yawriy. Hiykwe God so uru se kar nonaw senkin nak-oreys oreys me-ihey nok, “God hiykwe seirpey.” \v 9 Unsaney lowpwarowp serey ma lwak homkwe hye senkin lira, hiykwe God se kar nonaw nak-anio me-ihey nok. \v 10 Sa homkwe hye senkin ma-lira saiarokay popriy, uwr sohokwe mo “Yerki-wouk Ihey-ar” God so a pekney-weys ko mon ma wakiawk onseyn huon hiy non. Hom sa seme nuw-kowkyay, sa yor, hyo owh mon ma mon ousne ke preiryay nanpanan. \s1 Pita so ok, God so a pekney-weys mon ma liarok mesor kow hiy non \p \v 11 Uwrsa lowpwarowp homkwe yor senkin ma lousne seme lonuayk menkin, homkwe kowkyay, sa uwr sehe seme lonsau onsau ira. Homkwe sa senkin lira, uwr sohokwe Pita, Jon leys se nekie iarok, God so a-aynou kamon mon. (A-aynou sohiy so uru hokwe, “Solomon so Aynou”, senkin nak-anio kow.) \v 12 Pita hiy uwrsa hom ma lonsau onsau me lira menkin, hiykwe hme senkin mekow, “Uwrsa Israel ko om, hai, homkwe yor arakwon ma lousne okukwe, payhokuaw kowkyay mo? Hai, homkwe hrere payhokuaw lira pemape yay o? Homkwe senkin peie nanpanan o, uwr sohokwe hroro krai arian non mon popriy kow se ma-lanio. Seyr senkin peie nan o, hyo peik kokwe hroro yor pekney-weys non po mon sasowriy sow kow. Korey law-ar. \v 13 Hromo God, Abraham o, Aisak o, Jekop o, hromo nopwey-om o, hom ma me-ihey hain sohokwe, hiykwe hyo mey-uwr Jisas so uru se panpaniowni po kow. Uwr sohokwe homkiaw uwr piap-araw mo iha mon po kow. Mo Pailat hiy hye preisia ha e mon hi, homkwe sawk Jisas se Pailat so inour mon me-puar. \rq Kis 3:6,15\rq* \m \v 14 Homkwe Jisas, hiy Pekneyweys seyr luw-luw-aw-ar ma lwak se me-puar, sawk homkwe Pailat se senkin mesopok, hiy hme uwrsa ma lokin kwor okrue uwr se preisia kow ha e, Jisas so siopsow hokwe. \v 15 Ama, homkwe Su lwayr yor ko Monhre-uwr se po lokin kwor okrue. Sawk God hiykwe hye lokrue ko se papo ma-me-sian. Weynpaweyn somokwe hromkwe po lira, sa seme mesor kumay. \v 16 Uwr owh ma lomposyay hom ma lira nonkway ohokwe, yor, Jisas so uru se ma nan kiykiy-ay non ma-mon kraiay kow. Mo, Jisas so uru o, seyr nan kiykiy-ay yor, Jisas hiy ma mon ousne o, somokwe uwr sehe po mon sasowriy sow kow lowpway, hom lowpwarowp ma kiy-ira ohokwe. \p \v 17 Wayh-om, hakwe nonkway, yor piap-araw hom Jisas se ma mon mokwe, hom lawk-lawk ma lwak me hokuaw meio, hmo makwey-uwr hom ma lon me hieyn. \x * \xo 3:17 \xt Luk 23:34; 1 Ti 1:13\x* \v 18 Sawk God hiykwe paraw hyo profet me po me-sanion sow kow, hyo Krais hiykwe aw kraiar nak-ok ey. Sawk God hiykwe hyo ok somokwe yerki sohiy non okar po mon ousne. \v 19 Sa pokon kokwe hmo uron me kwa kankoum sow, sa God so owh mon kwa le, God hiy hmo yor piap-araw me ka lorionay ha, seyr Hakamay hiy hme enekwei yaprue hmo uron me mon eynieys kawk ey me ka me-ha. \x * \xo 3:19 \xt Ap 2:38\x* \v 20 Sa God hiykwe Krais Jisas se hmo owh mon ka me-ha. Payhokuaw, Jisas hiykwe Krais, God hiykiaw ma liaup hiy non. \v 21 Hiykwe peyr nonkumey mon-aw lay-iwak ey. Sawk omok, God hiy omeme lowpwarowp me iwon-ar ma-monhre ey so enekwei hiy lousne non le ey, paraw God, hiy hyo profet pekney-weys mo woki mon ma me-loray senkin. \v 22 Payhokuaw, paraw kokwe Moses hiykwe senkin me, ‘God, hmo Hakamay hiykwe, profet prueyn, hmo uwrku arian ko se me-ha ey, hiy hane ma me-ha senkin. Homkwe ok lowpwarowp hiy ma me sohom mo meyki kwa pyay. \v 23 Sawk unsaney prueyn hiykwe profet sohiy so ok ke lonuayk pa lwak ankin, hye kokwe lour swahis yay nok, mon piapay lowpway ok.’ \rq Lo 18:15,18-19\rq* \p \v 24 Okar, Samuel o, profet har Samuel so meyki ma le sohom o, hom lowpwarowp weynpaweyn, enekwei enkin ma kiy-ousne omokwe po me-sanion sow. \v 25 Ama, ok-loray profet hom ma lohruw-a hain o, seyr God so sokior-ok hiy ma me-sakon kawk o, somokwe God hiykwe hme kow e mon, hom non-waw-waw onok e. Hiykwe Abraham se senkin mekow, ‘Hakwe uwrsa ki ko lowpwarowp mokwe, hno ney-nona so kueir, yaprue hiynuw-mon wayr ey.’ \rq Stt 22:18\rq* \m \v 26 Sawk God hiy hyo Mey-uwr se me-iaup menkin, hiykwe hye peyr hmo owh mon me-ha pie, hyo hiymon yor yaprue ke hme senkin me-sair kow e, hiykwe hmo prueyn prueyn-aw mokwe hmo yor piap-araw me meyki mon mon-koum sow hain e.” \x * \xo 3:26 \xt Ap 13:46\x* \c 4 \s1 Pita, Jon leys se kalabus-a mon ma nak-piar sakawk hiy non \p \v 1 Sa pris har o, Sadyusi har o, seyr God so a pekney-weys se hiy-wayr sosor uwr mo hakamay o, homkwe Pita, Jon leys so mon le, hoh ok uwrsa me mesor kow nonaw ma lwak non. \v 2 Homkwe sa kasaw seme lon-hohuaw, payhokuaw aposel prueysyar sohokwe uwrsa me senkin hiymon sorasor, Jisas hiy lokrue ko se ma loksian so meykyar kokwe senkin, uwrsa paraw ma lokrue hom ya ma-loksian a. \v 3 Sa homkwe hehe nekie nok nok, nak-okin sakawk iarok nayr, payhokuaw ey hiy pa lokin eym ohriar. Hehe kokwe sawk enekwei leikmon sok mesopok me-sor-a-sor nonkway popriy e nan. \v 4 Sawk ok Pita, Jon leys hoh ma non-mesor kow somokwe uwrsa kraiar homkwe sa uron seme nan kiykiy-ay. Uwrsa Jisas se uron ma nan kiykiy-ay mo meir mokwe sankaw nuw-ie, 5000. \x * \xo 4:4 \xt Ap 2:41\x* \p \v 5 Eypok kamon hokwe Juda mo peyrmawk liarok uwr hom o, hmo uwr hakamay o, sow ke hiymon-sorasor uwr o, homkwe sa Jerusalem mon seme hokruw. \v 6 Pris Makwey-uwr Anas hiykiaw o, Kaiafas o, Jon o, Aleksander o, homkwe serey lwak. Seyr uwr har, Pris Makwey-uwr so uwr-ku ko hom seyn, siraw non-hokruw. \v 7 Homkwe Pita, Jon leys se hmo inour mon me-sasay iarok nok, hehe senkin mesopok, “Hohkwe uwr ohokwe krai penkin non makiy-mon anio so? Seyr poso uru non meio so?” \p \v 8 Sa Pita, Niohney Pekney-weys hyo uron mon ma nuw-wanohyay prusow, hiykwe sa hme senkin ma-sahre mekow, “Israel mo peyrmawk liarok uwr o, uwr hakamay o, kwa lonuayk. \v 9 Hmey, homkwe pokon kokwe hrere enkin mesopok e mon o, uwr owh ma lomposyay sohokwe, hrorkwe krai penkin non mon popriy ihey kow so? \v 10 Hom o, uwrsa lowpwarowp Israel ko o, homkwe senkin nonkway e, uwr erey ma kiy-orok ohokwe, Jisas Krais Nasaret ko so uru non po mon popriy kow. Hiykwe hmo inour mon yaprue sehe ma-lanio. Jisas se kokwe, homkwe now mon po lokin pror kawk sawan okrue, sawk God hiykwe hye lokrue ko se po ma-me-sian. \x * \xo 4:10 \xt Ap 3:6,13-16\x* \v 11 God so mamey porih hokwe mo Jisas se senkin lohruw-a, hiykwe \q1 ‘mein, hom a meio-uwr hom ma me-puar hiy non, sa enkin kokwe ipey-ar po lousne, a se nekie kraipakrai iarok ey.’ \rq Sng 118:22\rq* \m \v 12 Huonok prosue mey kokwe, uwr prueyn so mon lirway pa, payhokuaw, uru kamon nonkumey so ouon mon ma lwak hreme huonok prosue ey hokwe, korey lwak pey.” \x * \xo 4:12 \xt Mat 1:21\x* \p \v 13 Juda mo uwr hakamay homkwe senkin lira preiryay, Pita, Jon leys hoh, ok ma mesor hokwe, pase hok e. Juda homkwe nonkway, Pita, Jon leys hohkwe skul mon ley pa, seyr hohkwe uwr nonkway aiopey hay non korey. Sawk hehe kokwe senkin ma-nanpanan nonkway, hohkwe uwr, paraw Jisas se nion ma non-anio hom non. \v 14 Sawk homkwe hehe kokwe ok kamon ke liy ma-sahre me ley. Payhokuaw, homkwe uwr Pita, Jon leys hoh ma mon popriy kow sohokwe, hehe nion non-orok se lira. \v 15 Sa Pita, Jon leys se kokwe Juda mo kaunsil mo uwr hakamay homkwe ki apau mon me-sasay ha. Hoh non-ey menkin, sa homkiaw-aw senkin liwak sir ohruw-a. \v 16 Homkwe sa senkin mesopok, “Hromkwe uwr prueysyar ohokwe penkin lon ey so? Uwrsa lowpwarowp Jerusalem mon ma lwayr homkwe senkin po nuw-nonkway, hohkwe meir krai non me po nuw-meio ousne, seyr hromkwe liy me warei-arei ley, meir krai non sokukwe lousne pa. \v 17 Sawk ok okukwe uwrsa kipay meiaw ko hom lonuayk lak. Sa hromkwe hehe senkin me-sous ey, hohkwe Jisas so uru hokwe unsaney me peie ma-lanio mesor kow o.” \p \v 18 Homkwe senkin lohruw-a nok, hehe ma-me-huonok. Homkwe sa hehe kokwe senkin sehe me-kupaku kraipakrai, “Hohkwe uwrsa me Jisas so uru non peie ma-mesor kow o, seyr hyo uru non peie mahiy-mon sorasor o.” \x * \xo 4:18 \xt Ap 5:28\x* \v 19 Sawk Pita, Jon leys hohkwe hmo ok me senkin ma-sahre onuayk me, “Hai, homkiaw-ayay penkin nan o, yor yaprue-ar God so nene mon kokwe, pohok non ko? Hrorkwe hme lonuayk me e, hrorkwe God se lonuayk me e? \x * \xo 4:19 \xt Ap 5:29\x* \v 20 Hroro woki kokwe prorpam liy lwak ley. Payhokuaw, hrorkwe yor hror ma lira o, ok, hror ma non-onuayk o, somokwe hrorkwe non-mesor hrorsay lowpway ey.” \p \v 21 Sa kaunsil homkwe hehe kokwe ok har me nak-me hok-a-hok kupaku nok, isay ha. Homkwe yerki hehe ma-mon piapay ey se pawk lokruok. Payhokuaw, unsaney lowpwarowp homkwe God so uru se ayaw mon nak-ie, uwr sehe ma mon popriy kow hokwe. \v 22 Uwr, Pita, Jon leys hoh ma-mon meyo meyo popriy kow sohokwe, hyo yia mokwe 40 so eir mon lwak. \s1 Aposel homkwe krai lonok e ma mesopok hiy non \p \v 23 Juda mo kaunsil hom Pita, Jon leys se kumay mon isay ha menkin, hohkwe sa hoho kristen-wayh hmo owh mon ma-ley. Hohkwe hme kokwe ok lowpwarowp pris karmay o, Juda mo hakamay o, hom ma sor kow seme lohruw-a kow. \v 24 Hom ok seme lonuayk menkin, hom lowpwarowp sa uron siraw-aw senkin mesopok, “Hakamay Seirpey-ar ara, hunkwe nonkumey o, ki o, sour-yawp-ar o, seme po monhre. Seyr omeme lowpwarowp serey ma lwak sohom o, seme nak-monhre lowpway. \x * \xo 4:24 \xt Kis 20:11; Neh 9:6; Sng 146:6\x* \v 25 Paraw kokwe hunkwe Niohney Pekney-weys so kueir nonaw hromo iwey-nawp Devit so woki nonaw senkin lohruw-a, \q1 ‘Hai, uwrsa uwr-kayn irweyk ko homkwe uron owh-ya panoke nuw-oum o? Hai, uwrsa homkwe aw-san piap-araw panoke lon-san kawk o? Hmo aw-san mokwe ayay leip pey. \q1 \v 26 King, kipay lowpwarowp ko homkwe pa lonhan onhan koruay, aw lono ey me. Seyr hmo uwr hakamay homkwe suhway seme swa-hokruw, God Hakamay se o, uwr God hiy ma neyr iaup sohiy o, hehe mon piapay e.’ \rq Sng 2:1-2\rq* \m \v 27 Okar, yier ohokwe, Herot, Pontius Pailat leys o, uwr-kayn irweyk o, Israel-uwr o, homkwe hno Mey-uwr Pekney-weys Jisas, hwon ma liaup se aw lono e po swa-hokruw onsan kawk. \x * \xo 4:27 \xt Mat 27:1-2; Luk 23:7-11; Ap 3:13\x* \v 28 Enekwei hom yor sokwe ma mon hokwe, homkwe hno uron so meyki mon ley. Payhokuaw, paraw kokwe hunkiaw hno krai arian non po me-sakon kawk, yor Jisas se ma lokin kwor okrue ey sohiy ma lousne hokwe. \x * \xo 4:28 \xt Ap 2:23\x* \v 29 Hakamay, pokon kokwe hunkwe ok lowpwarowp hreme ma me hok-a-hok eme kwa nanpanan. Seyr hunkwe hno mey-uwr hreme kwa hiy-mon kraipakrai, hno ok ke krai ipey-ar non hok lopa mesor kow ey. \x * \xo 4:29 \xt Ef 6:19\x* \v 30 Seyr hunkwe hno iha kokwe peik-uwr me kwa maka-nekie sasowriy sow kow. Seyr hunkwe meir suwon o, mey krai non o, seme kwa meio ousne, hno Mey-uwr Pekney-weys Jisas so uru arian non.” \p \v 31 Hom ma mesopok so meyki hokwe, sawk a, hom ma mesopok sohokwe nuw-wei-a-wei. Seyr Niohney Pekney-weys hiykwe sa hme kiynuw-wanohyay prusow liy-ay. Homkwe sa God so ok me krai ipey-ar non hok lopa seme nak-mesor kow. \s1 Uwrsa lowpwarowp homkiaw wayh-wayh me hiy-mon \p \v 32 Uwrsa lowpwarowp Jisas se uron ma nan kiykiy-ay homkwe uron kamon-aw-aw lwak. Hmo prueyn hiykwe hyo omeme arian mokwe senkin ma-me pa, “Omeme omokwe hano nian-aw-aw.” Korey, omeme lowpwarowp mokwe mo suhway mo. \x * \xo 4:32 \xt Ap 2:44\x* \v 33 Aposel homkwe Hakamay Jisas hiy ma ma-loksian sehe krai ipey-ar non mesor kumay kow. Sa God so maym kow yor seirpey hokwe hme lowpwarowp me nion non-wak. \v 34 Hmo uwr prueyn sa prueyn, ayay-omeme ohna ma lwak lopa. Payhokuaw, enekwei har mokwe, uwr ki non o, uwr a non o, homkwe uwr har me meinowon non isay nakway. Sawk meinowon, hmo omeme ko me ma lonok somokwe, nak-e nok, \x * \xo 4:34 \xt Ap 2:45\x* \v 35 aposel mo iha mon kow. Sa aposel hom, uwrsa ayay-omeme ohna ma lwak seme lowndiy kow. \p \v 36 Seyr uwr prueyn hiykwe serey lwak, hiykwe Livai prueyn, oion-waw Saiprus ko. Hyo uru hokwe Josep, seyr aposel homkwe hyekwe uru kamon senkin ma-nakinariy kow, Barnabas. Uru sohiy so meyk-ar hokwe senkin, “Uwrsa mo uron me hiy-me woro woro ihey ey.” \v 37 Hiykwe hyo ki kopi kamon se uwr prueyn se isay nakway nok, mein-owon hiy ma lonok sokukwe, hiykwe nak-e nok, sa aposel mo iha mon kow. \c 5 \s1 Ananaias, Safaira leys hohkwe God se me-loior kow \p \v 1 Sawk uwr prueyn hiykwe seyr serey lwak. Uwr sohiy so uru hokwe Ananaias, hiykwe hyo sah Safaira ke nion hoho ki kopi kamon se isay nakway, uwrsa har me. \v 2 Sawk mein-owon hiy ma lonok somokwe hiykiaw har nakruok prosue. Hyo sah hokwe seyr yor, hiy ma mon sokukwe po nonkway. Meinowon kopi har mokwe hiykwe aposel me kow. Ananaias hiy seyr, senkin nak-me-loior kow, “Mein-owon lowpwarowp ha hano ki se ma isay nakway mokwe, mo sohomkwaw ney.” \x * \xo 5:2 \xt Ap 4:34-35\x* \p \v 3 Sa Pita hiykwe hye senkin makiy-sahre mekow, “Ananaias, hunkwe Satan se kokwe hno uron mon panoke isay yawriy so? Hunkwe Niohney Pekney-weys se panoke me-loior kow so? Mein-owon har mokwe hunkiaw po kawk sue, hno ki se ma isay nakway hokwe. \x * \xo 5:3 \xt Jon 13:2\x* \v 4 Peyr hno ki se ma isay nakway lopa ma lwak hokwe, ki sohokwe hno nian lwak. Sa hno ki se nakway menkin, mein-owon mokwe seyr hno nian. Hai, hunkwe hno uron piap-araw sokukwe senkin payhokuaw ma-nan sakei mon so? Hunkwe uwrsa me me-loior kow pa, sawk hunkwe God se me-loior kow.” \p \v 5 Ananaias hiykwe ok sokwe lonuayk menkin, hiy sa ki mon kiynuw-makuayk okrue yay. Sa uwrsa lowpwarowp homkwe ok, Ananaias se ma lokrue ok ke lonuayk menkin, homkwe nuw-hok kraiay. \v 6 Sa nyo warkiayr serey ma hokruw, hom lok-sian nok, hyo owhi-sopok ke laplap non nowkriy nok, way nakey nok, lopru kwawk. \p \v 7 Sa enekwei aua krompri so meyki mon hokwe, sa hyo sah hok le. Hokwe nonkway pase lwak e, yor, hoko uruh se ma mon sokukwe. \v 8 Pita hiykwe sa hoke senkin mesopok huon, “Akwa, hunkwe hane kwa kiy-mekow, hmey, mein-owon hoho ki-kopi se ma isay nakway hokwe, ohokwaw ko?” \p Sawk hokwe senkin mekow, “Oo, mo okar-ar, mein-owon kokwe mo sohokwaw ney.” \p \v 9 Sa Pita hiy hoke senkin ma-kiy-sahre mekow, “Hai, hohkwe Niohney Pekney-weys se mon eykawn ey hokwe, uron kamon-awaw payhokuaw non-wak mo? Uwr warkiayr hno uwr se ma lopru kwawk mokwe emie, a-yerki-wouk mon lwak. Homkwe hne kokwe seyr po lway nakey opru kwawk a.” \p \v 10 Peypey pa, hokwe seyr Pita so sune ohriar mon makuayk nok, lokrue. Seyr uwr warkiayr sohom le nok, lira, hokwe po lokrue. Hom lway nok nok, lopru kwawk, uruh so ohriar mon. \v 11 Uwrsa Jisas Krais se ma nan kiykiy-ay o, uwrsa har o, homkwe yor seme lonuayk menkin, homkwe sa seme nuw-hok kraiay. \s1 Aposel hom mey krai non senkin senkin me ma meio ousne hom non \p \v 12 Aposel homkwe mey krai non o, meir suwon senkin senkin o, seme meio ousne, uwrsa mo ompok mon. Seyr uwrsa Hakamay se ma nan kiykiy-ay homkwe uron kamon-aw-aw non nuw-hokruw, God so a pekney-weys so a-aynou kamon hokwe, Solomon so Aynou ok ma nak-anio kow hiy non. \x * \xo 5:12 \xt Ap 2:43; 14:3\x* \v 13 Uwrsa sios meykyay mon ma lwak homkwe, mo hom sios-uwrsa me komnow komnow hi, homkwe sios-uwrsa me nion non-hokruw ey hokwe nak-hok. \v 14 Sawk sios-uwrsa mo meir mokwe ayaw mon nonay nonay ie, payhokuaw enekwei enekwei uwrsa Hakamay se ma nan kiykiy-ay homkwe senkinaw lon swapeyk-a-peyk. \v 15 Sohiy so hokuaw kokwe, uwrsa homkwe unsaney peik non me lway nake nok, sa yerki, Pita hiy ma lanio so meykyay mon sopyay way yay sowkriy kow. Homkwe senkin seme lon, Pita so owhnan hiykwe unsaney peik non sohom mo owh-eir mon ka loreys-oreys yay mon sasowriy sow kow nok. \v 16 Uwrsa poya-poya yier har Jerusalem ohriar ko homkwe seyr aposel me le-nene ira. Homkwe seyr uwrsa peik non o, uwrsa niohney piap-araw hom ma monmamon yay sohom o, seme hiynak-e. Uwrsa lowpwarowp piap non somokwe sa yaprue seme ma-lwak. \s1 Juda mo makwey-uwr hom aposel me ma mon yorpayor hom non \p \v 17 Pris Makwey-uwr o, hyo wayh-ih nayh Sadyusi mo uwr-ku me nion ma non-wak sohom o, homkwe aposel mo mey me lira menkin, homkwe uron owh-ya loum kriypakriy. \v 18 Homkwe sa aposel me seme nekie sakreik nok, yier sohiy so kalabus-a mon lowk swakreik kow. \v 19 Sawk Hakamay so ensel hiykwe, arawh le nayr nok, kalabus-a sohiy so yerki me kampi kow. Sa hme kokwe kumay mon hiy-ey nok, senkin nak-mekow hain, \x * \xo 5:19 \xt Ap 12:7-10\x* \v 20 “Homkwe ley nok, God so a pekney-weys mon lyawriy nok, uwrsa me kwa liarok mesor kow, ok lowpwarowp su lwayr yor iwon, Jisas hiy ma kow me.” \p \v 21 Aposel homkwe ensel so ok sokwe lonuayk nok, sa God so a pekney-weys mon leisnon-ar seme nuw-ey nok, uwrsa me ok liarok mesor kow nerie. \p Enekwei sohokwe Pris Makwey-uwr o, hyo sune non o, homkwe Juda mo kaunsil me o, Juda mo hakamay me o, hme me-okrar, hom lowpwarowp ma-hokruw e. Seyr homkwe ok kamon kalabus-a mon senkin nak-me-ha, “Aposel me kwa hiy-e, hromo owh mon.” \v 22 Sa uwr kalabus-a mon ma ley somokwe, senkin amor-ousne ira, aposel homkwe kalabus-a mon lwak pa. Uwr somokwe sa ma-ley nok, kaunsil me senkin mesor kow, \v 23 “Hromkwe kalabus-a mon ley nok, lira, yerki-wouk hokwe po nuw-piar kraipakrai. Seyr aw-uwr, inaw-aw ma lwak ira nayr somokwe, yerki-wouk ohriar serey-aw nakrok. Sa hrom a-yerki me kampi nok, lyawriy ira liok, sawk uwr prueyn se pase lira e.” \v 24 God so a pekney-weys se hiy-wayr sosor uwr mo hakamay o, pris karmay o, homkwe ok seme lonuayk menkin, homkwe nuw-owk la-pa-la. Homkwe sa senkin lohruw-a, “Hai, sa pay hiykwaw kiy-ousne ey so?” \p \v 25 Sawk uwr prueyn hiy lyawriy nok, hme senkin mekow, “Ama, homkwe kwa lonuayk, uwr, hom kalabus-a mon ma nak-okin sakreik mokwe, emie, God so a pekney-weys mon nakrok, seyr uwrsa me hiy-mon sorasor.” \v 26 Sa God so a pekney-weys se hiy-wayr sosor uwr mo hakamay o, hyo mey-uwr o, hom aposel me ley huonok nok, hiy-e. Sawk aposel me kokwe homkwe korey me-sasay omniy mamniy pa. Homkwe hok, hme uwrsa hom mein non swama-pror kreik ame. \p \v 27 Aw-uwr homkwe aposel me hiy-ey nok, kaunsil mo inour mon me nakrok. Sa hme kokwe Pris Makwey-uwr hiykwe senkin mesopok huon, \v 28 “Hromkwe hme kokwe senkin po nuw-me-sous lokruok, homkwe uwrsa me kokwe uru Jisas sohiy non peie lanio hiy-me sorasor kow o. Hai, homkwe hromo ok me panoke kamaun sow o? Yey, homkwe ok mesor kow nonaw nuw-wak. Sa hmo hiymon-sorasor-ok mokwe Jerusalem se po swakuwmay lowm-a-lowm. Seyr homkwe hreme puraw lohruw-a okin lor-a-lor, Jisas hiy ma lokrue hokwe, mo hrom mon honsi.” \x * \xo 5:28 \xt Mat 27:25\x* \p \v 29 Sawk Pita o, aposel har o, homkwe senkin ma-sahre onuayk me, “Hromo lonuayk me yor senkin lwak, hromkwe uwrsa me liy lonuayk me pie ley, sawk hromkwe God se peyr-mon lonuayk me pie. \x * \xo 5:29 \xt Ap 4:19\x* \v 30 Hromo iwey-om mo God hiykwe Jisas, hom now mon ma lokin pror kawk sawan okrue hokwe, lokrue ko se po ma-me-sian. \v 31 God hiykwe hye yop ayaw-ar, hyo iha say-ar arian mon huonok ie iwak, hiy hromo Hakamay o, hreme Huonok-prosue-uwr o, senkin lwak e. God hiykwe senkin sehe meio, Israel-uwrsa hom hmo uron me kankoum ey me hiymon e, seyr hyo lorionay kow yor ke Israel-uwrsa me kow e. \x * \xo 5:31 \xt Ap 2:33-34; Ef 1:20; Hi 2:10\x* \v 32 Hromkwe papo lira, mey God hiy ma meio mokwe, hromkwe hyo ok me seme mesor kumay kow. Seyr Niohney Pekney-weys, God hiy hyo uwrsa hyo ok me ma lonuayk me me ma kow hiy non, Niohney Pekney-weys hiy seyn, ok hrom ma mesor liy-liy-aw hiy-me sor-a-sor.” \p \v 33 Kaunsil hom Pita so ok seme lonuayk menkin, homkwe sawk uron owh-ya nuw-oum. Homkwe sa aposel me lokin kwor krue e mon. \v 34 Sawk Farisi prueyn, Gamaliel ok ma me, hiykwe kaunsil mo ompok mon loksian iarok. Uwr sohokwe Juda mo sow ke hiymon-sorasor uwr prueyn, seyr uwrsa lowpwarowp homkwe hye yaprue nuw-nanpanan ihey. Hiykwe mey-uwr me me-sasay, aposel me kumay mon hiy-ey wak e, enekwei haraw-aw. \v 35 Senkin lon menkin, sa Gamaliel hiykwe kaunsil me senkin mekow, “Israel-uwr om, homkwe aposel me me-monmamon yay sowkriy e nanpanan ankin, peyr homkwe kwaw nanpanan popriy. \v 36 Seyr homkwe nonkway po lwak, ompeys serey-ar kokwe, Teudas hiykwe senkin lousne me, ‘Hakwe uwr hakamay krai non.’ Uwrsa mo meir hyo meyki ma ley mokwe sankaw 400. Sawk hye kokwe Gavman hom lokin kwor okrue. Wo, uwrsa hye uron ma nan kiykiy-ay mokwe sa kiynuw-hakan sakan. Sa mey, uwrsa sohom ma meio mokwe ayay leip pa. \x * \xo 5:36 \xt Ap 21:38\x* \v 37 Uwr sohiy so meyki ko hokwe sawk, Judas Galili ko hiy lousne. Gavman hom uru sa-u mey-a-mey enekwei sok. Hiykwe uwrsa kraiar huonok nok, hiynuw-e, sa homkwe Gavman me aw lono. Seyr Gavman homkwe hye lokin kwor krue. Wo, uwrsa hye ma lonsu oknana somokwe sa seme ley nonwor onwor. \v 38 Pokon kokwe hakwe hme senkin seme kiy-me, homkwe uwr seme yor piap non peie me-monmamon o. Hmekwe kwa preisia ha. Payhokuaw, hmo uron o, hmo mey o, ki ko lwak ankin, mey sokukwe ya meio ok-sapru kawk hain a. \v 39 Sawk mey sokukwe God so mey arian lwak ankin, homkwe hme liy me-sous ley. Homkwe God se aw lono lak.” Seseyn, Gamaliel so ok kokwe Juda mo kaunsil me me-weih-a-weih. \p \v 40 Homkwe aposel me ma-me-huonokyaw yawriy nok, hmo mey-uwr me mekow omniy mamniy nok, nak-me-sous, ok, Jisas so uru non peie ma-mesor kow o. Senkin lon nok, hme ki apau mon nak-isay ha. \x * \xo 5:40 \xt Ap 4:18\x* \p \v 41 Aposel homkwe kaunsil me kiy-okriy hain menkin, homkwe God se kar aiopey hay nuw-ey. Seyr homkwe senkin nak-nan, “God hiykwe hreme mey-uwr yaprue me hieyn lira, payhokuaw, owh-mar hom, hreme ma mon ie omokwe, God hiykwe Jisas so uru se hokuaw hokwe ipan sehe lon.” \x * \xo 5:41 \xt 1 Pi 4:13\x* \v 42 Enekwei kiy-wayr kiy-wayr aposel homkwe God so a pekney-weys mon o, uwrsa mo a mon o, senkin-aw hiy-anio mon sorasor wayr. Homkwe senkin mesor kumay kow, Jisas hokwe Krais, uwr God hiy ma me-loray hiy non. \c 6 \s1 Uwr iha sirom mu nareys-ar non me ma me-iaup hom non \p \v 1 Enekwei sohokwe, ki-wayh mo meir mokwe ayaw mon lie. Sawk uwrsa har Grik-ok ma lohruw-a somokwe kasaw senkin lon hohuaw me, uwrsa Hibru-ok ma lohruw-a seme, “Hai, enekwei enekwei hom ayay ma lowndiy a wayr omokwe, hmo sa-win arian ayay lopa me-aw lowndiy kow. Hai, homkwe sawk hromo sa-win mokwe nak-kow-a lopa, panoke lwak o?” \x * \xo 6:1 \xt Ap 4:35\x* \v 2 Sa Aposel iha-seys mu-nareys-ar non homkwe ki-wayh lowpwarowp me seme ma-me-hokruw lowpway nok, hme senkin mekow, “Ama, hromkiaw kokwe mey ayay lowndiy kow-a ey sokukwe liy meio ley, payhokuaw, hromo mey ipey-ar God so ok ke mesor kow ey ke lokriy ha lak. \v 3 Wayh-om, homkwe uwr iha sirom mu nareys-ar non me kwa lira soway soway me-iaup. Uwr nonkway yaprue-ar non me, seyr Niohney Pekney-weys hiykiaw hme ma maka-wanohyay prusow me. Sawk ayay lowndiy kow mey okukwe, hromkwe uwr sohom mo iha mon kow ey. \v 4 Sawk hromkiaw kokwe senkin-aw lon ey, enekwei enekwei God se mesopok wayr nok, uwrsa me God so ok me mesor kow.” \p \v 5 Uwrsa lowpwarowp homkwe Aposel mo ok me kar ley. Sa homkwe uwr mokwe senkin lira soway soway iaup me nakrok-kay. Prueyn hokwe Stiven, hyo uron God se ma nan kiykiy-ay hokwe ayaw-ar nuw-wak. Seyr Niohney Pekney-weys hyo uron mon po nuw-yawriy wouk wouk-ay. Seyr uwr har mokwe senkin nak-me-iaup, Filip, Prokorus, Nikanor, Timon, Parmenas, Nikolas. Uwr Nikolas sohokwe hiykwe uwr taun Antiok ko, hiykwe Juda korey. Sawk hiykwe Juda mo sow mo meyki ley, God se me-ihey ey mokwe. \v 6 Sa uwr somokwe Aposel mo inour mon me nakrok-kay. Sa aposel hom hmo iha non hiy-nekie mesopok, hom mey, ayay lowndiy kow ey sokwe meio e. \p \v 7 Sa God so ok kokwe ki-pay serey serey seme mesor nakian nakian nok. Sawk uwrsa Hakamay se ma nan kiykiy-ay sohom mo meir mokwe eir mon nonay nonay ie, Jerusalem mon kokwe. Seyr pris kraiar seyn, God so ok me nakruok nok, meyki nak-ey. \x * \xo 6:7 \xt Ap 2:41; 16:5\x* \s1 Stiven se ma lon hohuaw nekie hiy non \p \v 8 Stiven so uron mon kokwe God so maym kow yor o, God so krai o, po nuw-yawriy wouk wouk-ay. Stiven hiykwe sawk mey krai non o, meir suwon o, uwrsa mo inour mon seme nak-meio ousne. \v 9 Sawk uwr har homkwe Stiven se ok lon-hohuaw me. Uwr somokwe Juda mo hokruw-a kamon ko. Hmo uwrku mokwe senkin nak-anio kow, “Friman”. Uwr somokwe taun kreys-ar Sairini o, Aleksandria o, serey suko. Seyr Juda har seyn, kipay Silisia ko o, Esia ko o, hom Stiven se nion non-on-seyrpaseyr ohruw-a. \v 10 Sawk God so Niohney hiykwe Stiven se nonkway yaprue ihey-ar ke papo nuw-kow. Sawk uwr somokwe sawk hyo nonkway yaprue sohok o, ok hiy Niohney non ma lohruw-a sohom o, seme liy lour seipasei ha ley. \x * \xo 6:10 \xt Luk 21:15\x* \p \v 11 Sa homkwe uwr har me mein-owon ouon-aw kow sue nok, nak-me kow, “Homkwe okrei-ok senkin kwa nak-me-loior kow, ‘Hromkwe Stiven se senkin lonuayk, hiykwe Moses o, God o, hehekwe ok piap-ok nak-me.’” \p \v 12 Senkin lon menkin, hmo okrei-ok somokwe sa unsaney me o, uwr hakamay me o, sow ke hiymon-sorasor uwr me o, hmo uron me ma-me siansasian. Homkwe sawk Stiven se sehe nekie owk nak-ey, Juda mo kaunsil mo inour mon. \v 13 Sa homkwe uwr har me me-huonok nok, hiy-yawriy. Uwr somokwe sa Stiven se okrei-ok senkin lokin lor-a-lor mekow, “Enekwei enekwei uwr sohokwe God so a pekney-weys o, Moses so sow o, seme me-monmamon yay. \v 14 Payhokuaw, hromkwe hiy senkin me se lonuayk, ‘Jisas Nasaret ko hiykwe God so a pekney-weys se kokor nionsow kuayk ey. Seyr weynpaweyn Moses hiy hreme ma mesor kow hain seme irweyk eyn nak-mon sakei ey.’” \p \v 15 Uwr lowpwarowp Juda mo kaunsil ko somokwe Stiven se-aw nuw-ira kraipakrai, sa homkwe senkin lira, hyo ine-maku hokwe ensel so ine-maku eyn lousne. \c 7 \s1 Stiven so ok kaunsil me ma lohruw-a kow hom non \p \v 1 Sa Pris Makwey-uwr hiy Stiven se senkin mesopok, “Hmey, ok uwr hom ma kiy-mesor kow omokwe okar mo?” \p \v 2 Sa Stiven hiykwe senkin lonuayk me, “Hano wayh-om, aio-om, hane kwa lonuayk. Paraw-ar kokwe God panpaniowni non hiy hromo iwey-nawp Abraham so owh mon ma lousne hokwe, hiykwe Abraham hiy Mesopotemia mo ki mon lwak nonaw lousne. Enekwei sohokwe Abraham hiykwe peyr om Haran mon ley wayr pa. \v 3 Enekwei sohokwe God hiykwe Abraham se senkin mekow, ‘Ara, hunkwe hno uwrku saku o, hno yier o, seme lokriy hain nok, ley, ki, ha hne ma mesair kow ey mon.’ \rq Stt 12:1\rq* \p \v 4 Abraham hiy seseyn, hiykwe Kaldia mo ki se lokriy hain nok, Haran mon ley wayr. Sawk hyo orih se ma lokrue so meyki hokwe, God hiykwe hye Haran ko se sehe me-ha, ki hom ma kiy-wayr erey lwak e. \x * \xo 7:4 \xt Stt 11:31–12:5\x* \v 5 God hiykwe Abraham se kokwe ki sohiy so kopi kamon-ney nopre hokwe hyo ki arian-ar lwak e mekow pa. Pase lei-ar. Abraham hiy peyr ney lopa ma lwak hokwe, God hiykwe hye senkin me-loray, ‘Ki sohokwe hwon o, hno ney-nona o, hmo ki arian lwak ey.’ \rq Stt 12:7\rq* \m \v 6 God hiykwe hye senkin me, ‘Hno ney-nona homkwe uwrsa suwon me hieyn lwak ey, uwrkayn sirom mo kipay mon. Sawk uwrsa serey suko homkwe hme kokwe mey, puraw me meio sese yay sowkriy ey. Seyr hme kokwe, yia 400 senkin lomniy mamniy me-sasay meio wayr ey. \v 7 Sawk omok hakwe uwr, hme ma mon sese yay sowkriy somokwe, ya ma-lon-sawkriy mon a. Sohiy so meyki hokwe hno ney-nona homkwe kipay sehe lokriy hain nok, ma-le-nene ok, yier ha ma me-loray serey. Yier serey kokwe homkwe hano uru se me-ihey ey.’ \rq Kis 3:12\rq* \m \v 8 Sa God hiykwe Abraham se kokwe sokior-ok ipey-ar kamon senkin me-sakon kawk. Sokior-ok sohok ko meir kokwe senkin, owh-ohi me ma lei mapru sow hok non. Sa hyo ney Aisak hiy eypok iha sirom krompri non lwak menkin, Abraham hiykwe hyo owh-ohi ke lei ampru sow kow. Seyr Aisak hiykwe hyo ney Jekop so owh-ohi ke lei ampru sow kow. Seyr Jekop hiy seyn, hyo ney iha seys mu nareys-ar non owh-ohi me lei mapru sow kow. Jekop so ney orhey non somokwe hromo iwey-om hom non. \x * \xo 7:8 \xt Stt 17:9-14; 21:4\x* \p \v 9 Jekop so ney orhey non homkwe hmo nay-ih Josep se kasaw lonpeys wayr. Sawk homkwe hye kokwe meinowon non isay nakway nok, uwr har om kamon ko hom. Wo, hye kokwe kalabus-uwr se hieyn-aw hiy-ey, Isip mon. Sawk God hiykwe hye nion non-wak. \x * \xo 7:9 \xt Stt 28:1-3; 37:11; Stt 39\x* \v 10 Sawk enekwei piap senkin senkin Josep so owh mon ma lousne somokwe, God hiykwe Josep se yaprue non-aw hiynuw-mon ihey prosue. Josep hiy Isip mo King so inour mon ma ley iarok ohruw-a seyn, God hiykwe seyr Josep se kokwe nonkway yaprue o, weyn yaprue o, senkin nak-kow, Isip mo king hiy hye yaprue lira nan ihey e. Sa king hiykwe Josep se kokwe Isip mo gavman mo peyrmawk liarok uwr sehe me-iaup, hyo yier o, hyo a o, seme hiy-wayr e. \x * \xo 7:10 \xt Stt 41:37-44\x* \p \v 11 Enekwei sohiy so meyki hokwe Isip o, Kenan o, wueir-ayay lopa lwak. Seyr uwrsa lowpwarowp serey suko homkwe sa siowp nuw-away. Enekwei sohokwe seyr hromo iwey nawp-om seyn, homkwe ayay perey suko me ma-lirway a ley. \x * \xo 7:11 \xt Stt 41:54; 42:1-2\x* \v 12 Jekop hiy senkin lonuayk menkin, Isip hokwe ayay non, hiy sa hyo ney me seme me-ha, ayay ley nakway e. Sohokwe hromo iwey nawp mo enekwei iwon-ar, Isip mon ma ley pie hiy non. \v 13 Sawk enekwei kamon hom ma ma-ley hokwe, Josep hiykwe sa hyo oryay-ih nayh me senkin me-kumay kow, hiykwe mo Josep. Sa Isip mo king hiykwe Josep so uwrku me nonkway sehe nuw-wak. \rq Stt 45:4\rq* \m \v 14 Sa Josep hiykwe orih Jekop se ok sehe hiy-me-ha, Isip mon hiy-e wayr e, hyo uwrku saku lowpwarowp me nion. Jekop so uwrku mo meir mokwe sankaw lwak, 75. \x * \xo 7:14 \xt Stt 45:9-11; 46:27\x* \v 15 Sa Jekop hiykwe Isip mon sehe hiy-ey. Hiykiaw o, hyo ney orhey non o, sa serey-aw lwak wayr, sa omok Isip mon lokrue sa-okrue. \x * \xo 7:15 \xt Stt 46:1-7; 49:33\x* \v 16 Hmo owhi-sopok mokwe om Sekem mon ma-lway nak-ey-neyney. Sa ki serey lopru wak kreik. Ki sohokwe paraw Abraham hiy Hamor so ney Sekem mon ma lwak mo ki se ihey mo meinowon non ma nakway hain hiy non. \x * \xo 7:16 \xt Stt 23:2-20; 33:19; Jos 24:32\x* \p \v 17 Sawk enekwei God hiy hyo ok-loray, paraw Abraham se ma me-loray ke nuw-mon ousne ohriar lwak menkin, hromo uwrsa Isip mon ma lwak mo meir mokwe ayaw mon nonay nonay ie wayr. \v 18 Senkinaw-aw, uwr prueyn hiy Isip mo king ma-lwak, sawk mey Josep hiy ma meio hain mokwe uwr sohokwe nonkway lwak pa. \x * \xo 7:18 \xt Kis 1:7\x* \v 19 King iwon sohokwe hromo iwey-om me uron piap-araw non mon yorpayor me-sasay wayr, hmo ney-nioh non me, me inon keyn sakeyn pruw okrue sa-okrue, hom su lwayr ame. \x * \xo 7:19 \xt Kis 1:11-22\x* \p \v 20 Enekwei sohokwe seyr Moses so pouh hokwe, Moses se po liwak, seyr God so nene mon kokwe hiykwe ihey-ar. Hyo orih, pouh leys hokwe hyekwe hoho a arian mon kokwe yeyn sankaw lomno wayr, mu nareysyar pru non. \x * \xo 7:20 \xt Kis 2:2\x* \v 21 Sawk sohiy so meyki hokwe hyekwe yawp sos-meyk mon nak-huor swakawk sue. Sawk King so ney sokruan hok ney sehe lira nak-huor nok, sa hoko ney arian se hieyn lomno. \x * \xo 7:21 \xt Kis 2:3-10\x* \v 22 Moses se kokwe Isip mo nonkway ipey-ar me hiynuw-mon sorasor. Sa hyo mey o, hyo ok o, krai non nuw-wak. \p \v 23 Moses so yia mokwe 40 sankaw lwak menkin, hyo uron hokwe sawk hyo uwrku Israel me ley ira e nan. \v 24 Moses hiy ley menkin, hiykwe Isip-uwr prueyn hiy Israel-uwr prueyn se mon piapay se ka-ira ne. Sawk Moses hiykwe Israel-uwr se aw hiy-orok, seyr hye mawk sau kow. Sa hiykwe Isip-uwr se sehe lokin kwor krue. \x * \xo 7:24 \xt Kis 2:11-15\x* \v 25 Moses so uron arian hokwe senkin nan, Israel homkwe hye po kiy-nonkway, hiykwe uwr, hme hiy-mon ey, God hiy ma me-iaup hiy non. Sawk Israel mo uwrsa homkwe senkin nan pa. \v 26 Enekwei leikmon hokwe hiykwe seyr serey ma-ley menkin, sawk Israel prueysyar hoh aw lono se ma-amor-ira ne. Moses hiykwe sa hoh uron kamon-aw lwak e senkin mesopok liok, ‘Ama, hai, hohkwe hohkiaw-ayay, aw panoke lono o? Hohkwe Israel-wayh.’ \p \v 27 Sawk uwr, aw ma lono pie hiykwe Moses se ka-losi ha nok, kiy-me, ‘Hwon hromo peyrmawk liarok uwr o, hromo lira mesor anon anon uwr o, hne posokwaw me-iaup so? \v 28 Hmey, hunkwe hane ma-lokin kwor e mon, onkioh Isip-uwr prueyn hwon ma lokin kwor se hieyn?’ \rq Kis 2:14\rq* \m \v 29 Moses hiy senkin lonuayk menkin, hiykwe sa sehe hakan nok, Midian mo kipay mon. Serey kokwe hiykwe uwr suwon se hieyn lwak wayr. Hiykwe sa huon nok, ney kekie. Ney hokwe norwayo prueys-ar. \x * \xo 7:29 \xt Kis 2:21-22; 18:3-4\x* \p \v 30 Yia 40 so meyki hokwe ensel prueyn hiykwe Moses so owh mon lousne, sapa ya hok ma loum krikri ie ko ompok mon, ki hrahra-aw mnuw Sainai ohriar mon. \v 31 Moses hiy sa meir hyo owh mon ma lousne sokwe lira preiryay. Sa now-sapa ya non sohiy so ohriar ley ira popriy e mon liok menkin, sa God so wouk-ok ke lonuayk. \v 32 God hiykwe hyekwe senkin kiy-mekow, ‘Hakwe hno iwey Abraham o, Aisak o, Jekop o, hmo God.’ Moses hiykwe sawk nuw-hok kowkow. Sa ka-ira pa sehe lwak. \rq Kis 3:6\rq* \p \v 33 God hiy Moses se ma-kiy-mekow, ‘Hunkwe hno sune-ohi ke kwa kanseyn yay, ki hwon ma kiy-orok sohokwe pekney-weys ihey-ar. \v 34 Hakwe yor poya-poya piap-araw Isip hom hano uwrsa Israel ko me ma mon yorpayor somokwe po lira. Hakwe seyr hmo eheyr mokwe papo lonuayk. Hakwe sehe laye, hme Isip mo iha ko me ma-huonok ey. Seyr hakwe hne kokwe Isip mon sehe ma-me-ha ley.’ \rq Kis 3:7-10\rq* \p \v 35 Ama, kwa lonuayk, uwr Moses sohokwe unsaney Israel ko hom hye paraw senkin ma me-puar hiy non, ‘Hwon hromo peyrmawk liarok uwr o, hromo lira mesor anon anon uwr o, hnekwe posokwaw me-iaup so?’ Sawk uwr Moses sohiykwaw God hiykwe po makiy-me-ha, Isip mon, enekwei ensel hiy now-sapa ya non mon ma lousne non. Sawk God hiykwe hye senkin me-ha, hiy Israel mo uwr hakamay, seyr hmo me-huonokyaw prosue uwr lwak ey. \x * \xo 7:35 \xt Kis 3:1-4\x* \v 36 Moses hiy hyo uwrsa me Isip ko me huonok menkin, mey krai non o, meir suwon o, senkin nak-meio ousne. Hiykwe meir senkin senkin mokwe Isip mon meio hain lowpway nok, Detsi mon ma-sahre-meio. Seyr ki hrahra-aw mon seyn, hiykwe yia 40 sankaw hiynak-meio sor-a-sor wayr. \x * \xo 7:36 \xt Kis 7:3; 14:21; Nam 14:33\x* \p \v 37 Ama, mo uwr Moses sohiykwaw-aw, hiy paraw Israel mo uwrsa me senkin ma mekow hiy non, ‘Omok kokwe God hiykwe hmo uwrku arian ko profet prueyn se me-ha ey, hiy hane ma me-ha senkin.’ \rq Lo 18:15\rq* \m \v 38 Moses hiykwe ki hrahra-aw mon kokwe uwrsa me nion non-wak. Hiykwe hromo iwey-om me nion non-wak, seyr ensel prueyn hiykwe sa hye nion Mnuw Sainai mon non-ohruw-a. Moses hiykwe God so su-lwayr-ok mokwe mnuw serey suko me lonok nok, hreme ma-meyamey kow popriy. \x * \xo 7:38 \xt Kis 19:3\x* \p \v 39 Sawk hromo iwey nawp-om homkwe Moses so ok mokwe lonuayk sisape. Hye nian seyn, homkwe nuwnak-me-puar, seyr hmo uron mokwe Isip mon ma-samis nok. \v 40 Moses hiy mnuw Sainai mon ma lwak hokwe, Israel-uwrsa homkwe sawk Aron se senkin mekow, ‘Hunkwe hromo god har, hromo peyrmawk ley ey me kwa meio kow. Payhokuaw, hromkwe nonkway lwak pey, uwr Moses hreme Isip ko se ma hiy-e sohokwe, penkin po lon pak e.’ \rq Kis 32:1\rq* \m \v 41 Israel-uwrsa homkwe okrei-god kamon bulmakau-ney se hieyn ma meio hokwe, mo enekwei sohiy sok meio nok, okrei-god sehe ayay naws prawk kow. Sa homkwe yayh nak-okin-kuw-ma, okrei-god hmo iha arian non ma meio sehe kar mon ey e. \x * \xo 7:41 \xt Kis 32:2-6\x* \v 42 Sawk God hiykwe hme meyki sehe kankoum sow hain, hom ey o, yeyn o, napuar o, seme kampueys me-ihey e, ok profet mo mamey mon kokwe homkwe mo liy-liy-aw-ar senkin mey, \q1 ‘Israel-uwrsa om, homkwe paraw ki hrahra-aw mon yia 40 sankaw ma lwayr mokwe, homkwe hane kokwe naws prawk kow mey o, maym leynow kow mey o, seme hane pankaw meio kow mo? \q1 \v 43 Korey law. Sel-a pekney-weys hom ma lway nak-anio sokukwe hano korey, uwrkayn irweyk mo okrei-god Molek so. Seyr homkwe okrei-god Refan so napuar so owhnan se lway nak-anio, seyr okrei-god mo owh-nan, homkiaw ma meio me kampueys me-ihey e. Sawk hakwe hme kokwe seme loknana su-ha ey, Babilon mo kipay mei-aw-ar mon kokwe.’ \rq Amo 5:25-27\rq* \p \v 44 Hromo iwey-om hom ki hrahra-aw mon ma lwayr mokwe, God so sel-a pekney-weys, God hiy siraw ma non-wak se ma me-sair kow hokwe, uwrsa mo ompok mon lwak. Sel-a sohokwe Moses hiy God hiy hye ma mesair kow senkin liyliy-aw meio. \v 45 Sohiy so meyki hokwe sel-a pekney-weys sohokwe sawk Josua so sune non hom ma-sahre way nakey, kipay Kenan, God hiykiaw ma hiy-ono su kow serey. Sa serey mon-awaw nuw-wak, enekwei Devit hiy king nuw-ousne wak. \x * \xo 7:45 \xt Jos 3:14-17\x* \v 46 Uwr Devit sohokwe God so uron-pi ko-ar hiy non. Hiykwe God se mesopok, hiy a kamon Jekop so God hiy lwayr ey se meio iarok kow e. \x * \xo 7:46 \xt 2 Sml 7:1-16\x* \v 47 Sawk a sohokwe Devit hiy meio pa. Sa God so a sohokwe hyo ney Solomon hiy meio kow. \x * \xo 7:47 \xt 1 Kin 6:1-38\x* \p \v 48 Sawk God Seirpey Ayaw-ar ko hiykwe a, uwr hom ma meio mon seyn lwayr pey. Sa profet prueyn hiykwe senkin mey, \q1 \v 49 ‘Hakamay hiykiaw kokwe senkin me: Nonkumey hokwe, hano sia-king liwak ey hiy non. Seyr ki hokwe hano sune hok kyor-oruayk ey hiy non. Homkwe hane kokwe a penkin se meio e nan o? Hai, hano oyop liwak nieys ey homkwe perey meio e mon o? \q1 \v 50 Omeme poya-poya ma lwak omokwe mo hakiaw monhre.’” \rq Ais 66:1-2\rq* \p \v 51 Stiven hiykwe kaunsil me senkin manuw-me kraiay kow, “Homkwe honsi honsi uwr, hmo uron o, hmo nanpanan yor o, haiden me hieyn lwak. Hmo nweyk mokwe po swapoumay, God so ok me lonuayk pey. Enekwei enekwei homkwe Niohney Pekney-weys se senaw me-puar wayr, hmo iwey-om homkiaw po mon hain, homkwe seyr senkin lon. \x * \xo 7:51 \xt Ais 63:10\x* \v 52 Hai, profet, hmo iwey-om hom ma mon nokriy nokriy yay lopa mokwe, pomo? Hmo iwey-om homkwe profet kraiar po lokin kwor okrue, seyr profet, God so Mey-uwr Luw-luw-aw hiy ma le se ma me-sanion sow kow, profet-uwr somokwe po nak-okin kwor okrue. Seyr enekwei enkin ma lwak ohokwe, homkwe God so Mey-uwr Luw-luw-aw se po wei kow, seyr po lokin kwor okrue. \x * \xo 7:52 \xt Mat 23:31\x* \v 53 Sawk God so sow, hom ensel mo iha ko me ma lonok somokwe, homkwe nakruok kraiay pa, seyr lonuayk me pa.” \s1 Stiven se mein non ma swakwor okrue hiy non \p \v 54 Uwr lowpwarowp Juda mo kaunsil ko somokwe Stiven so ok me lonuayk menkin, sa hmo uron mokwe ya eyn nuw-oum kriypakriy, sa hye nays-ok lokre me. \v 55 Sawk Niohney Pekney-weys hiykwe Stiven so uron mon po nuw-yawriy wouk-wouk-ay. Hiy nonkumey mon ar-ira menkin, hiykwe sawk God so panpaniowni se ar-ira nok, Jisas se nak-ira, hyo orih so iha say-ar mon nak-iarok se. \x * \xo 7:55 \xt Sng 110:1\x* \v 56 Hiy me, “Seyn lira, hakwe nonkumey hiy ma lon-kampi se ar-ira. Uwrsa mo Ney hiykwe seyr God so iha say-ar mon liarok.” \x * \xo 7:56 \xt Kol 3:1\x* \p \v 57 Kaunsil hom senkin lonuayk menkin, homkwe hmo nweyk me nekie sowpway, seyr ok aiopey nak-okre me nok, Stiven so owh mon kanak-onsau-onsau ha. \v 58 Homkwe hye nweyh nekie nok, yier so meykyay mon hiy-ey, seyr uwr hye ma lokin lor-a-lor homkwe hmo saket me kama-seyn nok, uwr warkiayr, uru Sol ok ma me so sune ohriar mon lyay sowkriy nok, Stiven se mein non swama-powr okrue. \p \v 59 Stiven se mein non swama-powr nonaw ma lwak hokwe, Stiven hiy sa God se senkin nak-mesopok, “Hakamay Jisas, hano niohney se kwa huonok.” \v 60 Hiy pamuow kampueys wakiawkeyn nok, ok aiopey hay lokre me, “Hakamay, hmo yor hane ma mon omokwe, peie ma-nanpanan o.” Hiy senkin me nok, nuw-okrue. \x * \xo 7:60 \xt Luk 23:34\x* \c 8 \p \v 1 Yor Stiven se ma swama-powr okrue hokwe, Sol hiykwe yaprue lira nanpanan. \s1 Sol hiykwe God so sios se aw lono \p Seyr God so sios Jerusalem mon ma lwak hokwe enekwei sohiy non nuw-mon piapay ha pie. Sa uwrsa Jisas se ma nan kiykiy-ay homkwe yier mokwe kipay Judia o, Samaria o, serey hakan sakan nok. Sawk aposel homkiaw-aw lwak. \v 2 Uwr har Hakamay se ma nanpanan kiykiy-ay homkwe Stiven so owhi-sopok ke eheyr aiopey hay nuw-okre yuk nok, lopru kwawk hain. \v 3 Sol hiykwe sa uwrsa sios serey suko me enekwei sohiy non mon piapay pie. Hiykwe a kamon kamon senkin lyawriy nok, uwrsa-uwrsa senkin nekie okyaw nok, kalabus-a mon nak-okin sakreik iarok kow. \x * \xo 8:3 \xt Ap 9:1,13; 22:4; Ap 26:9-11\x* \s1 God so ok me Samaria mon mesor kow \p \v 4 Uwrsa yier meiaw mon ma hakan nonwor onwor nok somokwe, God so ok me-aw nuw-anio sor kow ney. \v 5 Filip hiykwe taun kamon Samaria ko mon ley nok, ok, God hiy Krais se ma me-iaup se uwrsa me mesor kow. \v 6 Uwrsa lowpwarowp hom Filip se lonuayk menkin, seyr meir suwon hiy ma nak-meio me nak-ira menkin, homkwe ok hiy ma lohruw-a seme nuw-onuayk kraiay popriy. \v 7 Niohney piap-araw uwrsa poya-poya mo owh mon ma lie wayr somokwe, sa ok aiopey hay non nak-weyr-weyr okre me ousne sa-ousne. Sa uwrsa owh ma lomposyay sohom o, sune iha piap non sohom o, homkwe yaprue-ar ma-lwak. \v 8 Sa uwrsa yier serey suko homkwe sawk kar ipey-ar nuw-nak-ey. \p \v 9 Uwr prueyn hiykwe seyr serey lwayr, hyo uru hokwe Saimon. Hiykwe enekwei har mokwe hyo hay krai non sokwe uwrsa Samaria ko me mesair kow. Homkwe sa seme lira kowkyay ohruw-a. Hiykwe hiykiaw-ayay uwr seirpey-ar ok me. \v 10 Uwrsa lowpwarowp, uru non o, uru lopa o, homkwe Saimon se-aw lonuayk kraipakrai nok, senkin nak-me, “God so krai seirpey-ar se ma me hokwe, mo uwr ohiy non.” \v 11 Homkwe sa hye seme pyay. Payhokuaw, Saimon hiykwe hme kokwe enekwei meipey-ar hyo hay non po nuw-mon sasian weih-a-weih. \v 12 Sawk Filip hiy God so Wayr-hre-yier o, Jisas Krais so uru o, seme mesor menkin, homkwe sawk hyo ok ko meyki ley nok, nakruok kraiay. Sa uwrsa, uwrsa, hme kokwe sa hu mon seme nak-prouk. \v 13 Saimon hiy seyn, Filip so ok ke meyki nak-ey. Hu mon ma prouk so meyki hokwe, hiykwe Filip so ohriar non-wak. Hiykwe sawk meir suwon o, mey krai non o, Filip hiy ma meio seme lira preiryay. \p \v 14 Aposel Jerusalem ko homkwe sa senkin seme lonuayk huon, uwrsa Samaria ko homkwe God so ok mokwe papo nan kiykiy-ay. Homkwe sawk Pita, Jon leys se Samaria mon sehe me-ha. \v 15 Hoh Samaria mon non-ousne menkin, sa uwrsa, Jisas se ma nan kiykiy-ay seme hiy-mesopok, God hiy hyo Niohney Pekney-weys se hme kow e. \v 16 Payhokuaw, enekwei sohokwe peyr Niohney Pekney-weys, hiykwe hmo owh mon maka-wanohyay pa. Sa homkwe papo prouk, Hakamay Jisas so uru non. \v 17 Sa Pita o, Jon o, hoho iha mokwe uwrsa sohom mo owh eir mon nekie menkin, sa Niohney Pekney-weys hiykwe enekwei sohiy non hme kokwe sa seme maka-wanohyay. \x * \xo 8:17 \xt Ap 19:6\x* \p \v 18 Saimon hiy God so Niohney, aposel mo iha non-aw uwrsa me ma maka-wanohyay seme lira menkin, hiykwe sa ihey mo mein-owon me kow e mon liok, krai sokwe nakway e. \v 19 Saimon hiy me, “Krai sokukwe hane kwa kow. Hakwe seyr hano iha uwrsa mo owh mon kekie ankin, Niohney Pekney-weys sohokwe hmekwe liy maka-wanohyay.” \p \v 20 Sawk Pita hiykwe hye senkin makiy-sahre mekow, “Hno mein-owon somokwe hne nion siraw ka mon anyan ha, yier piap-araw mon. Payhokuaw, hno uron God so maym ke mein-owon non ma nakway e ma nan sohokwe piap. \v 21 Hunkwe God so mey okukwe liy kor-non-meio ley, payhokuaw, hno uron hokwe God so nene mon kokwe meiaw mon lwak. \v 22 Hno uron piap ma nan yorpayor kawk sohokwe kwa kankoum sow. Seyr God se kwa nak-mesopok, hiy hno uron piap-araw sehe ka lorionay ha. \v 23 Payhokuaw, hakwe hne kokwe senkin lira, hno uron, lira way kriypakriy yor lankre non mokwe, woki nuw-wak. Hne kokwe yor piap-araw sohom lanok anok wayr.” \p \v 24 Saimon hiykwe sawk senkin makiy-sahre mekow, “Ama, hohkwe hane God se kwa kiy-hiy-mesopok, sa ok, hoh ma non-ohruw-a somokwe hano owh mon lousne lopa ka lwak.” \p \v 25 Hohkwe mey Jisas hiy ma meio hain o, Hakamay so ok o, seme non-mesor kumay kow lowpway hain nok, Jerusalem mon ma-noney. Hoh ma ma-ley hokwe, sawk yier kraiar Samaria mo kipay ko serey non-anio mesor kow ney. \s1 Filip hiy Itiopia mo uwr hakamay se ma lonyay hiy non \p \v 26 God so ensel prueyn hiykwe Filip se senkin mekow, “Hunkwe nakrayh mon kwa lakor-hakie, Gasa mo yerki Jerusalem mon ma ley ey mon. Yerki sohokwe uwrsa serey lanio pey.” \v 27 Sa Filip hiy loksian nok, ley. Sa yerki ompok hokwe hiykwe Itiopia-uwr ipey-ar Kwin ko mey-uwr se lonyay. Hiykwe mein-owon me lira suwsuw popriy uwr, seyr hiykwe God so a pekney-weys Jerusalem ko mon po ley me-ihey hain. \v 28 Hiy hyo yier arian mon ma ma-ley hokwe, mamey kamon Aisaia hiy paraw ma mey sokwe liwak ira mesor nok, hyo ki ko yeyk karis mon. \v 29 Sa God so Niohney hiykwe Filip se senkin kiy-me-nonkway kow, “Hunkwe karis sohiy so ohriar-ar mon kwa ka-ley nonay ha.” \p \v 30 Sa Filip hiykwe uwr sohiy so ohriar-ar mon kasuw-sau nok nok, lanio onuayk nok, hiy Aisaia so mamey ke ma lira mesor sokwe. Hiy sa sehe kiy-mesopok, “Ok, hwon ma kiy-ira mesor sohok ko meykyar kokwe pankaw nonkway o?” \p \v 31 Sa uwr ipey-ar sohokwe sa senkin makiy-sahre mekow, “Uwr prueyn hiy hane hiy-me sorasor pa lwak hokwe, hai, hakwe ok sohom mo meyk mokwe penkin nonkway ey so?” Sa hiykwe Filip se sehe kiy-me, “Hunkwe hane nion liy non-ie iwak ha o?” \p \v 32 God so mamey-ok hiy ma lira sokukwe senkin me, \q1 “Hiykwe meinkiowp-aw lwak, sipsip kamon hom ma lokin kwor okrue ey se ma hiy-ey se hieyn. Seyr sipsip-ney kamon hyo owhma se ma sos pru-say se hieyn. Hiykwe saw nak-saw pa. \q1 \v 33 Hye kokwe po nuw-me owh-mar owh-mar yay, seyr uwr prueyn hye pase hiy-lok e. Hyo ney-nona mokwe penkin ma-mesor kow ley. Payhokuaw, hiykiaw kokwe su ma-lwayr pey, papo nuw-okrue ha.” \rq Ais 53:7-8\rq* \p \v 34 Uwr Itiopia ko sohiy Filip se makiy-mesopok, “Hunkwe hane liy kiy-mekow o, profet hiykwe pose me so? Hye nian me pak, uwr prueyn se po me pak?” \v 35 Filip hiy sa God so ok, Itiopia-uwr hiy ma lira mesor nok sohok ko meyk-ar ke sehe hiy-mesor pie. Seyr mey yaprue, Jisas hiy ma meio hain mo ok-ihey me nak-me-sorasor kow. \p \v 36-37 Hoh nakey nonaw, sawk yawp kamon se ka-non-ira ne. Itiopia-uwr sohokwe sa sehe kiy-mekow, “Yawp ehe ma lwak he kora. Hai, hane hu mon prouk ey hokwe pay homkwaw kiy-mon sosor o?” \x * \xo 8:36-37 \xt Ap 10:47\x* \v 38 Itiopia-uwr sohokwe sawk hyo karis se nekie-anok-anok-uwr se sehe kiy-me-sasay, karis se omnak-ku-suarok ne e. Hiy o, Filip o, sa sehe non-oksow. Sa Filip hiykwe hye yawp serey mon sehe prouk. \v 39 Hoh hu ko se ma-liau menkin, Hakamay so Niohney hiykwe aheyr aheyr nonaw, Filip se saw-huonok ohya nok nok, hiy-ey. Itiopia-uwr hiykwe sawk Filip se pase ma-lira ha e. Sawk hiy hyo yier arian mon ma ley hokwe, kar nonaw nuw-ey. \v 40 Sa Filip se kokwe Asdot mon mon-meyo-meyo ousne. Sa hiykwe yier lowpwarowp serey suko me God so ok me senkin-aw nuw-anio mesor kow nok nok, sa Sisaria mon lousne. \x * \xo 8:40 \xt Ap 21:8\x* \c 9 \s1 Sol hiy hyo uron se ma kankoum hiy non \r (Ap 22:4-16; 26:9-18) \p \v 1 Enekwei sohokwe seyr Sol so uron ipey-ar Hakamay so ki-wayh me ma lokin kwor say ey hokwe, po lie prusow. Hiykwe sa Pris Makwey-uwr so owh mon ley nok, mesopok, \x * \xo 9:1 \xt Ap 8:3\x* \v 2 hye mamey me mey kow ha e, Juda mo hokruw-a mo makwey-uwr, Damaskus mon ma lwak seme kow ey me. Mamey somokwe senkin me, “Sol hiykwe uwrsa, Jisas so meyki ma ley mokwe, kalabus-uwr me hieyn ka nekie okyaw nok nok, Jerusalem mon hiy-e.” \p \v 3 Sol hiy Jerusalem se lokriy hain nok, Damaskus mon ley. Hiy Damaskus ohriar sok lwak liok menkin, sawk ey-yar ipey-ar nonkumey ko hiy hye maka-yar liy-awriy kwawk nak-swa-nein-yay. \v 4 Sol hiykwe ki mon sehe nak-makuayk hawon onuayk, ok kamon nonkumey ko hye senkin me se, “Sol, Sol, hunkwe hane yor piap-araw non payhokuaw mon yorpayor piapay o?” \p \v 5 Hiy mesopok, “Hakamay, hai, hunkwe posokwaw so?” \p Hiy sa senkin ma-sahre mekow, “Hakwe Jisas, hwon ma mon piapay wayr hiy non. \v 6 Sawk hunkwe kiy-oksian nok, taun mon ley. Serey kokwe mey, hwon meio ey ke po me-sorasor kow a.” \p \v 7 Uwr Sol se nion ma non-ey somokwe ok lopa nakrok ira. Homkwe wouk-ok ke-aw lonuayk, sawk uwr-ar se lira pa. \v 8 Sol hiykwe ki ko se loksian nok, hyo nene se kandah liok, hiy lira e. Sa liy lira ley. Hyekwe sawk iha non-aw nekie owk nak-ey, Damaskus mon. \v 9 Hiykwe eypok o, arawh o, krompri non, eym-eym-aw sankaw nak-iwak. Enekwei sohokwe hiykwe seyr ay apay nak-wak, seyr hu nak-owswa pa, siowp non-aw nak-wak. \p \v 10 Enekwei sohokwe seyr Jisas so ki-wayh prueyn hiykwe Damaskus mon lwak. Hyo uru hokwe Ananaias. Hiykwe owhnan kamon kokwe now ke hieyn liwak ira, Hakamay hiy hye senkin ma mesopok hokwe, “Ananaias.” \p Ananaias hiy lonuayk me, “Hakamay ara, ha ehe.” \p \v 11 Hakamay hiykwe sawk hye senkin mekow, “Hunkwe Judas so a, yerki kamon Yerki Luw-luw-aw ok ma me mon ma lwak mon ley e. Hunkwe uwr prueyn, yier Tarsus ko, Sol ok ma me se kwa mesopok nonkway, payhokuaw uwr sohokwe hane mesopok nonaw lwak. \v 12 Sol hiykwe now kamon po liwak ira, hne kokwe. Hiykwe senkin lira, uwr prueyn Ananaias ok ma me hiykwe hyo owh mon le nok, hyo iha ke hyo eir mon nekie, hiy ma-lira e.” \p \v 13 Ananaias hiy ma-sahre me, “Hakamay ara, uwrsa lowpwarowp homkwe hane papo mekow, uwr sohiy so yor piap-araw, hno uwrsa Jerusalem ko me ma mon mokwe. \v 14 Hiykwe Damaskus mon sehe le, uwrsa hno uru se ma mesopok wayr seme nekie owk swakreik e. Seyr pris karmay homkwe hye krai ipey-ar po nak-me kow ha, mey sokwe meio ey hokwe.” \p \v 15 Hakamay hiy makiy-me, “Kwa ley e, payhokuaw, hakwe hye papo liaup, hano mey ke meio ey hokwe. Seyr hano uru se me-kumay kow e, uwr-kayn irweyk me o, king me o, uwrsa Israel ko me o. \x * \xo 9:15 \xt Ap 25:13; 27:24; Ro 1:5\x* \v 16 Hakiaw hye mesair kow ey, aw kraiar senkin senkin hiy hano uru se hokuaw nak-ok ey mokwe.” \x * \xo 9:16 \xt 2 Ko 11:23-28\x* \p \v 17 Sa Ananaias hiykwe sa sehe ley nok, a, Sol hiy ma lwayr mon lyawriy. Ananaias hiykwe Sol se hyo iha non hyo eir mon nekie nok, senkin nak-me, “Hano wayh Sol ara, Hakamay Jisas hiy hne yerki mon ma lousne hokwe, hanekwe hiykiaw sehe makiy-me-ha, hwon ma-lira e, seyr Niohney Pekney-weys hiy hne maka-wanohyay prusow e.” \v 18 Peypey pa, ay-nam ke hieyn hokwe sawk hyo nene nareys-ar ko se sokwe lon-kair sow, hiy sa sehe ma-lira. Hiy loksian nok, hye hu mon prouk. \v 19 Sa hiy ayay ma-la menkin, hyo krai hokwe ma-lousne. \s1 Sol hiykwe God so ok-ihey Damaskus mon mesor kow \p Sol hiykwe ki-wayh Damaskus ko me nion enekwei har senkin non-wayr. \v 20 Sawk peypey pa, Sol hiykwe Juda mo hokruw-a mon ley nok, God so ok me senkin mesor kow, “Jisas hiykwe God so Ney-ar hiy non.” \v 21 Uwrsa lowpwarowp Sol so ok me ma lonuayk mokwe, homkwe sa seme preiryay, sa senkin lohruw-a, “Ama, uwr hokwe mo sohiy non. Hiykwe Jerusalem mon kokwe, uwrsa Jisas so uru non ma mesopok wayr somokwe po mon piap-ay. Hiykwe erey sehe ma-le, uwrsa Jisas se ma nan kiykiy-ay seme kalabus-uwr me hieyn nekie okyaw nok nok, pris karmay mo owh mon hiy-ey.” \x * \xo 9:21 \xt Ap 8:3\x* \v 22 Sawk God so ok, Sol hiy ma mesor kow somokwe, krai ipey-ar non nuw-wak. Hiykwe hme senkin mesair kumay kow, uwr Jisas sohokwe, hiykwe Krais, paraw God hiy ma nuw-iaup-ar hiy non. Sa uwrsa Juda ko Damaskus mon ma lwak homkwe sa seme nan sorpasor kawk, sawk hye ok har ma-sahre onuayk me lopa. \x * \xo 9:22 \xt Ap 18:28\x* \s1 Juda homkwe Sol se lokin kwor e mon \p \v 23 Enekwei kraiar po ley lowpway, sawk Juda homkwe homkiaw-aw hokruw nok, lohruw-a sakon kawk, Sol se lokin kwor okrue ey se. \v 24 Sawk Sol hiykwe hmo ouon-aw ok somokwe papo lonuayk. Eypok enekwei o, arawh enekwei o, Juda homkwe yier sohiy so hir so yerki-wouk mon-aw liwak sir ira wayr, hye lokin kwor okrue e. \v 25 Sawk arawh enekwei kamon lwak menkin, Sol so ki-wayh homkwe hye huonok nok, yier sohiy so hir mon hiy-mon ie. Sawk homkwe hye kokwe nonow hir nayh-meyk-yowp mon ma lahon kawk iarok mon kyor-nak-ok ha, pahweyr aiopey hay non. \x * \xo 9:25 \xt 2 Ko 11:32-33\x* \s1 Sol hiykwe Jerusalem mon lwak \p \v 26 Seyr Sol hiy Jerusalem mon le menkin, hiykwe ki-wayh serey suko me nion non-swapeykyay e mon liok. Sawk ki-wayh serey suko homkwe senkin nanpanan, hiykwe Jisas so ki-wayh-ar korey, homkwe sa hye sehe hok. \x * \xo 9:26 \xt Ga 1:17-19\x* \v 27 Sawk Sol se kokwe Barnabas hiy huonok nok, aposel mo owh mon hiy-ey. Hiykwe Sol hiy Hakamay se yerki mon ma lira o, seyr Hakamay hiy Sol se ok ma mekow o, seme nak-mesor nonkway kow. \x * \xo 9:27 \xt 1 Ko 9:1\x* \v 28 Sa Sol hiykwe aposel me nion seme non-wak. Hiykwe yier Jerusalem hokwe uron hok lopa non lanio mesor kow, Hakamay so uru non hokwe. \v 29 Hiykwe God so ok-ihey kokwe seyr Juda, Grik-ok ma lohruw-a me nion non-on-seyrpaseyr ohruw-a. Homkwe sawk hye sehe lokin kwor e mon. \v 30 Hyo kristen-wayh hom senkin kiy-onuayk menkin, homkwe Sol se huonok nok, Sisaria mon hiy-ey. Sa Sisaria ko hokwe, hyekwe hyo om arian Tarsus mon ma-me-ha. \p \v 31 Sohiy so meyki hokwe sios Judia ko o, Galili ko o, Samaria ko o, sa yaprue seme nuw-wak marowhway. Niohney Pekney-weys so hiymon yor non kokwe homkwe yaprue nakrok, seyr uwrsa serey suko mo meir mokwe ayaw mon seme nonay nonay ie, seyr homkwe Hakamay se-aw hok perney wayr. \s1 Pita hiykwe Ainias so peik ke mon popriy kow \p \v 32 Enekwei Pita hiy kipay lowpwarowp serey ma lanio nok hokwe, hiykwe sa Lida mon ley, kristen-uwrsa serey ma lwak me nion non-wak e. \v 33 Serey mon kokwe hiykwe uwr prueyn se lonyay, hyo uru hokwe Ainias. Hyo oiow lowpwarowp mokwe papo lomposyay lowpway. Hyo yia mokwe sankaw nak-iawon wayr, iha sirom mu nareys-ar pruw non. \v 34 Sa Pita hiykwe Ainias se senkin me, “Ara, Jisas Krais hiykwe hne pa kiy-mon popriy kow, hunkwe kiy-oksian nok, hno mat ke kandohon popriy ihey.” Peypey pa, Ainias hiy sa sehe kiy-nuw-oksian iarok. \v 35 Uwrsa lowpwarowp Lida mon ma lwak sohom o, kipay Saron ko sohom o, hom senkin lira menkin, homkwe sawk Hakamay so meyki seme pyay. \s1 Pita hiykwe Tabita ke ma-me sian \p \v 36 Om Jopa hokwe, sa prueyn hokwe serey lwak. Hoko sa-u kokwe Tabita, sawk Grik-ok kokwe hokekwe Dorkas-ok me. Hokwe seyr Hakamay so ki-wayh prueyn, weynpaweyn yaprue o, uwrsa omeme lopa me ma hiy-mon wayr o, seme ma meio kow hok non. \v 37 Enekwei sohiy non kokwe hokwe peik nuw-wak, sa sokwe nak-okrue. Hoko owhi-sopok kokwe hu non hawr kow nok, ampok ayaw ko mon lway kwawk. \v 38 Yier Lida hokwe Jopa ohriar mon lwak. Hakamay so ki-wayh Jopa ko homkwe Pita hiy Lida mon ma lwak se lonuayk menkin, homkwe uwr prueys-ar se hyo owh mon me-ha. Hohkwe Pita se senkin mesopok kraiay, “Ara, hunkwe kwa saw-e, hromo owh mon.” \p \v 39 Seseyn, Pita hiykwe loksian nok, hehe nion non-ey. Hiy lousne menkin, hye kokwe sawk ampok ayaw ko mon hiy-ie. Sa-win poya-poya homkwe eheyr lyuk nonaw hyo owh mon hokruw ne nok, hye saket o, owh ko omeme har o, Dorkas hok ma nak-pror, enekwei hok hme nion ma non-wak non seme me-sair kow. \p \v 40 Pita hiykwe sawk uwrsa serey ma lwak me ki apau mon me-sasay ha nok, God se pamuow kampueys mesopok. Seyr hiykwe sa sohok ko owhi-sopok ke swahre ira nok, kiy-me, “Tabita, loksian e.” Hok nene piy, Pita se ar-nuw-ira nok, loksian iwak. \v 41 Pita hiykwe hoko iha ke nekie nok, hoke hiymon oksian iarok. Sawk Pita hiykwe uwrsa God se ma nan kiykiy-ay o, sa-win sohom o, seme ka-me-huonok nok, Tabita hok su ma ma-lwayr sokwe me-sair kow. \v 42 Sa ok seme nuw-sor nakian nakian, yier Jopa mo kipay lowpwarowp mon. Uwrsa kraiar hom ok sokwe lonuayk menkin, sawk Hakamay se sehe nanpanan kiykiy-ay. \v 43 Pita hiykwe Jopa mon enekwei kraiar eyn senkin non-wayr. Hiykwe Saimon, bulmakau mo ohi me lei pau-say uwr se nion non-wak wayr. \c 10 \s1 Kornilius hiy Pita se ma me-huonok hiy non \p \v 1 Uwr prueyn hokwe yier Sisaria mon lwak, hyo uru hokwe Kornilius. Hiykwe kepten prueyn, Rom mo aw-uwr 100 mo hakamay ma lwak hiy non. Hyo aw-uwr mokwe Itali mo aw-uwr ok me. \v 2 Hiykiaw o, hyo ney-sa o, homkwe God se-aw nan kiykiy-ay, seyr God se-aw hok perney wayr. Hiykwe seyr Juda mo uwrsa omeme ohna ma lwak seme hiynak-mon ihey. Seyr enekwei enekwei hiykwe God se-aw mesopok wayr-wayr. \v 3 Eypok kamon hokwe 3 klok eyrowpwar lwak menkin, hiykwe sawk owhnan kamon now ke hieyn senkin liwak ira. Hiykwe God so ensel prueyn se nuw-ira saiarokay. Ensel hiykwe lyawriy nok, hye sa senkin kiy-me, “Kornilius.” \p \v 4 Sa hiykwe God so ensel se kokwe nuwnak-ira hok pemape yay nok, me, “Hakamay ara, pay so?” \m Ensel hiy ma-sahre me, “Hno yor, God se ma mesopok wayr o, hno maym, uwrsa omeme lopa me ma kow yor sohom o, God hiykwe nuw-nanpanan wayr nonaw lwak. Seyr God hiykwe hne sehe lonuayk me ey. \v 5 Ara, pokon kokwe hunkwe uwr har me Jopa mon kwa me-ha, uwr prueyn Saimon se ka-amor-me-huonok. Uwr sohiy so uru kamon hokwe Pita. \v 6 Hiykwe Saimon, bulmakau mo ohi me lei pau-say uwr so a mon non-wayr. Hyo a hokwe seyr sour yawp-ar meykyay ohriar mon lwak.” \p \v 7 Ensel hiykwe ok seme mekow lowpway hain nok, ma-ley. Sawk Kornilius hiykwe uwr mokwe sankaw me-huonok, hyo mey-uwr prueysyar o, aw-uwr prueyn o. Aw-uwr sohokwe Kornilius so mey-uwr yaprue-ar, hiy seyn God so meyki pyay uwr. \v 8 Kornilius hiykwe weynpaweyn hyo owh mon ma lousne somokwe, hyo mey-uwr pruompri-ar me nak-me-sorasor kow nok, me-ha, Jopa mon. \s1 Pita hiy owhnan kamon ke now eyn ma lira hiy non \p \v 9 Uwr, Kornilius hiy ma me-ha somokwe, ley nok, sa ki ompok mon lwayr nayr. Sa leikmon sok ma-ley-neyney nerie. Sawk ey hiy mawk-eir sok amnuw-orok ne menkin, homkwe pau Jopa ohriar omnuw-our sa-seyn-a-seyn. Enekwei sohokwe seyr, Pita hiykwe aynou a-suwr eir ko mon lie iwak, God se mesopok e. \v 10 Enekwei sohokwe seyr hiykwe siowp lokrue. Hiykwe ayay la e mon. Seyr ayay mokwe nuw-unay lar nonaw lwak, hiy sa owhnan kamon now ke hieyn inaw-aw sehe liwak ira. \v 11 Hiy sa nonkumey se kampi se lira. Sa mon kamon, laplap keirpey hay ke hieyn nonkumey ko ke por ereyrey iha-iha-aw mon kyor-nak-ok ha ke nak-ira huon. \v 12 Laplap eir serey kokwe ayay mokwe senkin hom liwak sir ha. Ayay sune iha-iha-aw non o, ayay sune iha lopa senkin senkin o, ahney ayaw ko senkin senkin o. \v 13 Sawk ok kamon kokwe hye kokwe senkin kyor-me-kow, “Pita ara, hunkwe kiy-oksian nok, ayay seme kiy-okin kwormakwor say nok, lei a.” \p \v 14 Sawk Pita hiy makiy-sahre me, “Hakamay, hakwe liy la ley. Payhokuaw, paraw kokwe ayay orki non hno inour mon ma lwak mokwe, hakwe la pa.” \x * \xo 10:14 \xt Wkp 11:1-47; Ese 4:14\x* \p \v 15 Sa ok kamon kokwe senkin ma-kyor-mekow, “Uwrsa o, ayay o, omeme o, God hiy ma mon-say mnow-mnow kow ihey somokwe, senkin peie me o, orki non.” \x * \xo 10:15 \xt Mak 7:15,19\x* \p \v 16 Yor sokukwe Pita se kokwe enekwei mokwe krompri sankaw nak-mon ok-hre ok-hre hain nok, sa laplap sokukwe nonkumey mon sokwe ma-saw-nakie, aheyr aheyr nonaw. \p \v 17 Pita hiy owhnan sohok ko meyk-ar ke liwak nanpanan liok menkin, sa uwr pruompri-ar Kornilius hiy ma me-ha somokwe, sa a, Pita hiy ma lwak sehe amnuw-irway ne. Sa a sohiy so hir yerki-wouk mon le nakrok-kay. \v 18 Homkwe sa senkin seme am-nuw-okre mesopok, “Uwr prueyn Saimon ok ma me se me, a erey mon pankaw kiy-wak o? Hyo uru kamon hokwe Pita.” \p \v 19 Pita hiykwe owhnan sohok ko meyk-ar ke nonkway e nuw-iwak nanpanan sorpasor kawk nonaw lwak menkin, sa God so Niohney hiy hye senkin makiy-sahre mekow, “Ara, kwa lonuayk, uwr pruompri-ar homkwe hne pawk o. \v 20 Hunkwe kiy-oksian nok nok, lokumey ira. Uwr somokwe mo Juda-uwr lwak lopa hi, hunkwe imnok amnok peie nan o, sawk hme nion kwa non-ey. Payhokuaw, uwr somokwe hakiaw me-ha me le.” \p \v 21 Pita hiy lokumey nok, uwr seme me, “Uwr hom ma pawk hokwe, mo hakwaw. Homkwe panoke le mo?” \p \v 22 Hom sa hye senkin ma-sahre ohruw-a kow, “Ara, hreme kokwe Kornilius, aw-uwr mo kepten hiy me-ha. Hiykwe uwr luw-luw-aw ihey-ar, God se-aw ma hok perney wayr hiy non. Uwr Juda ko homkwe hyo weynpaweyn me yaprue lira me wayr. Ensel pekney-weys prueyn hiykwe Kornilius se senkin mekow, hiy hne hyo a mon lwak e mesopok e, hiy God so ok hwon ma mesor seme lonuayk ey.” \v 23 Pita hiy uwr seme me-yawriy nok, kiy-mekow, “Homkwe pokon ohokwe erey mon kwa lwayr nayr.” \s1 Pita hiykwe Kornilius so a mon lwak \p Leisnon lwak nerie menkin, Pita hiykwe hyo omeme me lonhan onhan nok nok, hme nion siraw non-ey. Seyr kristen har Jopa ko homkwe Pita se nion non-ey. \v 24 Sa om Sisaria hokwe leikmon hiy-ousne. Kornilius hiykwe sawk hye serey hiy-naruok. Hiykwe hyo wayh-ih nayh lowpwarowp o, hyo uwrku saku o, seme po me-okrar hokruw, Pita se lonuayk e. \v 25 Pita hiy lyawriy menkin, Kornilius hiykwe hye lonyay nok, sa Pita so inour mon pamuow kampueys wakiawk nok, hye nak-me-ihey popriy. \v 26 Sawk Pita hiykwe Kornilius se nekie oksian nok, kiy-nak-me, “Hunkwe kiy-iarok e. Ha seyn, hakwe seyr uwr ki ko, hne hieyn.” \x * \xo 10:26 \xt Ap 14:13-15; MHO 19:10\x* \p \v 27 Pita hiykwe Kornilius se nion senkinaw non-ohruw-a nok nok, a mon lyawriy. Serey kokwe hiykwe senkin ka-ira ne, unsaney poya-poya homkwe serey hokruw naruok. \v 28 Pita hiy hme makiy-mekow, “Homkwe po nuw-nonkway, Juda mo sow hokwe senkin: Juda homkwe uwr-kayn irweyk me nion liy non-swa-hokruw ley. Sawk God hiykwe hane kokwe po mesair kow, hakwe unsaney prueyn orki non ok liy me ley, seyr mnow-mnow-aw lwak lopa ok liy me ley. \v 29 Sa hwon hane ma le huonok hokwe, hakwe uron kreys non lwak pa sehe lwak. Sa hakwe hme kiy-mesopok, hom hane ma me-ha hokwe, payhokuaw me-ha mo?” \p \v 30 Kornilius hiy sa senkin kiy-mesor kow, “Eypok iha-iha-aw ompeys-uh hokwe, hakwe God se kokwe hano a mon liwak mesopok kok, enekwei 3 klok sok. Sa kiy-peypey pa, sawk uwr prueyn hiy lousne orok, hano inour mon. Hyo owh ko omeme mokwe weyspey-ar-aw nuw-wak. \v 31 Hiy sawk hane senkin mekow, ‘Kornilius, hwon God se ma mesopok hokwe, God hiykwe papo lonuayk. Seyr hno maym, uwrsa omeme lopa me ma kow mokwe, God hiykwe nanpanan nonaw lwak. \v 32 Sawk hunkwe uwr har me Jopa mon ley e kwa me-ha. Homkwe uwr prueyn Saimon se kwa ley me-huonok. Hyo uru kamon hokwe Pita. Hiykwe Saimon prueyn, bulmakau-ohi mey ke ma meio uwr sohiy so a mon non-wayr. Hyo a hokwe seyr sour-yawp-ar meykyay ohriar mon liarok.’ \v 33 Ara, hakwe sawk hne sehe saw-me-ha. Popriy-ar, hunkwe mo liy-ar le. Pokon ohokwe hrom lowpwarowp God so inour mon kiy-wak, God so ok me kiy-onuayk ley, ok lowpwarowp, God hiy hwon hreme mesor kow ey me, hne ma me-kupaku seme.” \s1 Pita hiy Kornilius so a mon ma lohruw-a hiy non \p \v 34 Pita hiykwe senkin lohruw-a kow, “Pokon ohokwe hakwe papo kiy-ira nonkway, ok-arar, God hiykwe uwrsa lowpwarowp me kokwe meir liyliy-aw nanpanan hiymon. \x * \xo 10:34 \xt Lo 10:17; Ro 2:11\x* \v 35 God hiykwe uwrsa yier lowpwarowp ko, hye-aw ma hok nanpanan, seyr yor luw-luw-aw me ma nak-mon seme me-huonokyaw. \v 36 Homkwe ok ipey-ar, God hiy Israel-uwrsa me ma me-ha kokwe nonkway nuw-wak, ok-ihey, God hiy uwrsa me hyo liwak marowhway yor ke ma nake kow okukwe. Liwak marowhway yor sokukwe Jisas Krais, lowpwarowp mo Hakamay ma lwak sohiy so kueir nonaw lousne. \v 37 Seyr homkwe weynpaweyn lowpwarowp Judia mon ma lousne sa-ousne mokwe po nuw-nonkway. Weynpaweyn somokwe Galili mon lousne pie, Jon hiy hu mon prouk weyn ke ma hiymon sorasor so meyki mon. \x * \xo 10:37 \xt Mat 4:12-17\x* \v 38 Seyr homkwe Jisas Nasaret ko se nonkway, uwr God hiy ma me-iaup hiy non. Hye kokwe God hiykwe Niohney Pekney-weys o, krai o, sohom non swa-nonyay kow. Jisas hiykwe yier serey serey senkin ley, weyn yaprue nak-meio ney. Hiykwe seyr uwrsa, Satan so krai ouon mon ma lwak seme huonokyaw prosue nok, ma-mon ihey popriy kow. Payhokuaw, God hiykwe hye nion non-wak. \x * \xo 10:38 \xt Mat 3:16; Luk 4:17-20\x* \p \v 39 Hromkwe hyo mey, hiy Israel mo kipay mon ma meio o, Jerusalem mon ma meio o, seme ma lanio mesor kow uwr hom non. Sa Jisas se kokwe now ayaw mon nak-okin pror kawk sawan krue. \v 40 Eypok krompri ko so meyki hokwe hye kokwe sawk God hiy ma-me-sian, sa God, hiykwe uwrsa hom hye lira e, kumay mon sehe mon ousne. \v 41 Hiykwe uwrsa lowpwarowp mo owh mon lousne pa, sawk hiykwe uwrsa, hyo mey ke meio e ma me-iaup mo owh mon-aw lousne. Uwrsa somokwe mo hrom ome, uwrsa hye nion ayay ma la, hu ma lowswa, enekwei hiy lokrue ko se ma lok-sian non. \x * \xo 10:41 \xt Ap 1:8; Luk 24:42-43\x* \v 42 Hreme kokwe hiykwe hyo ok ke uwrsa me mesor kow e nuw-me kraiay hain, hrom senkin me-kumay kow e, God hiykiaw kokwe Jisas se po me-iaup, uwrsa su ma lwayr o, uwrsa ma lokrue ha o, hmo jas lwak ey hokwe. \x * \xo 10:42 \xt Ap 17:31; 1 Pi 4:5\x* \v 43 Ok, profet lowpwarowp hom ma lohruw-a mokwe, mo hye-aw senkin mesor kumay, uwrsa, Jisas se-aw posokwaw nan kiykiy-ay e, God hiykwe hyo yor piap-araw mokwe Jisas so uru non liy lorionay ha.” \x * \xo 10:43 \xt Ais 53:5-6; Jer 31:34\x* \s1 Kornilius so sune non mokwe, God so Niohney hiy maka-wanohyay \p \v 44 Pita hiy mesor nonaw lwak menkin, Niohney Pekney-weys hiykwe sawk uwrsa lowpwarowp hyo ok me ma liwak sir onuayk seme maka-wanohyay liy-ay. \x * \xo 10:44 \xt Ap 11:15; 15:8\x* \v 45 Juda mo kristen-uwr Jopa ko, Pita se nion ma non-e somokwe sa seme lira preiryay, God hiy hyo Niohney Pekney-weys se uwr-kayn irweyk me ma maka-swa-nonyay kow seme. \x * \xo 10:45 \xt Ap 2:4\x* \v 46 Payhokuaw, homkwe sawk hmekwe senkin lonuayk, God so uru se nak-ie nok, sane-ok irweyk irweyk me lohruw-a. \p Sa Pita hiykwe senkin me, \v 47 “Uwrsa hom liy me-sous ley, hme hu mon linon keyn prouk ey mokwe. Korey law. Payhokuaw, uwrsa omokwe God hiykwe hyo Niohney Pekney-weys se papo kow, hreme ma kow, senkin.” \v 48 Hiykwe sawk senkin seme hiy-me-kupaku, hme Jisas so uru non hu mon prouk e. Sohiy so meyki kokwe homkwe sa Pita se makiy-mesopok, hme nion enekwei har non-wayr hain e. \x * \xo 10:48 \xt Ap 2:38\x* \c 11 \s1 Pita hiykwe weyn Kornilius so a mon ma lousne seme ma-mesor kow popriy, Jerusalem mon kokwe \p \v 1 Aposel o, kristen-wayh, hom kipay Judia mon ma lwayr liy-ay nok somokwe, senkin lonuayk, uwrsa uwr-kayn irweyk ko homkwe God so ok me po lonuayk nan kiykiy-ay. \v 2 Pita hiy Jerusalem mon ma-ley menkin, Kristen har Juda ko homkwe, hyekwe yier-ok lon-sanion kawk me huon. Uwr somokwe Juda mo sow, owh-ohi ma lei mapru sow me meyki ma pyay kraiay hom non. \v 3 Sa homkwe Pita se senkin me, “Hunkwe uwr owh-ohi ma lei-mapru sow lopa hmo a mon panoke londiay ondiay non-a wayr so?” \x * \xo 11:3 \xt Ap 10:28; Ga 2:12\x* \p \v 4 Sa Pita hiykwe weynpaweyn lowpwarowp seme mesor popriy kow, hom hyo owh mon ma lousne mo liyliy-aw. \v 5 “Ha yier Jopa mon ma lwak hokwe, hakwe God se mesopok. Sawk hakwe owhnan kamon now ke hieyn liwak ira. Hakwe mon keirpey, laplap aiopey hay ke hieyn nonkumey ko hok laynak-aye ke lira. Laplap ko kopi por ereyrey iha-iha-aw mon-aw nekie kyor-nak-ok ha, ha ma lwak mon. \x * \xo 11:5 \xt Ap 10:9-48\x* \v 6 Sa laplap eir serey mon kokwe, ayay mokwe senkin liawon sowkway ha, ayay sune ihaiha-aw non o, huok piap-araw senkin senkin o, ayay sune iha lopa senkin senkin o, ahney ayaw ko senkin senkin o. Hakwe ohriar nuw-ira saiarokay popriy huon. \v 7 Sawk hane kokwe wouk-ok kamon kokwe senkin kyor-me-kow, ‘Pita ara, hunkwe kiy-oksian nok, ayay seme kiy-okin kwormakwor say nok, lei a.’ \p \v 8 Hakwe hyekwe sa hye senkin ma-sahre ohruw-a kow, ‘Hakamay ara, hakwe liy la ley. Payhokuaw, paraw kokwe ayay orki non hno inour mon ma lwak mokwe, hakwe la pa.’ \p \v 9 Sa ok kamon kokwe senkin ma-kyor-mekow, ‘Uwrsa o, ayay o, omeme o, God hiy ma mon-say mnow-mnow kow ihey somokwe senkin peie me o, orki non.’ \v 10 Yor somokwe hane kokwe enekwei krompri, sankaw nak-mon ousne lokruok. Sawk laplap sokukwe nonkumey mon sokwe ma-nak-owk nakie. \p \v 11 Peypey pa, enekwei sohiy non kokwe uwr pruompri Sisaria ko me ma me-ha, homkwe a, ha ma lwayr serey am-nuw-ousne. \v 12 Enekwei sohiy nonaw kokwe, God so Niohney hiykwe hane sa senkin sehe mekow, ‘Hunkwe uwr seme nion kwa non-ey, hunkwe uron imnok amnok peie nanpanan o.’ Seyr uwr iha sirom pruw non, erey ma liwak sir omokwe, hom sa hane nion seme noney, Kornilius so a mon kokwe. \v 13 Kornilius hiykwe hremekwe God so ensel hiy, hyo a mon ma lie iarok se mesor kow. Seyr ok, ensel hiy hye ma sor kow seme nak-mesor kow, senkin, ‘Uwr har Jopa mon kwa me-ha, Saimon se huonok e. Hyo uru kamon hokwe Pita. \v 14 Hiykwe hmekwe God so ok me mesor kow ey. Sawk God so ok somokwe hne o, uwrsa hno a mon ma lwayr sohom o, hmekwe liy me-huonok prosue.’ \x * \xo 11:14 \xt Ap 16:31\x* \p \v 15 Kornilius hiykwe hanekwe ensel so ok ke mesor kow lowpway menkin, sa ha God so ok ke kiy-mesor kow, uwrsa serey ma lwak seme. Sawk kiy-peypey pa, Niohney Pekney-weys hiy pau maka-wanohyay, paraw hreme ma wanohyay me hieyn. \x * \xo 11:15 \xt Ap 2:4\x* \v 16 Sa hakwe sehe ma-nanpanan, ok, paraw Hakamay hiy senkin ma lohruw-a hain seme, ‘Jon hiykwe hu mon prouk, sawk hme kokwe Niohney Pekney-weys non prouk ey.’ \x * \xo 11:16 \xt Ap 1:5\x* \v 17 Yor kamon hokwe kumay lwak, God so maym, hiy uwrkayn irweyk me ma kow hokwe, maym hiy hreme ma kow so liy-liy-aw, hrom uwrsa Hakamay Jisas Krais se ma nanpanan kiykiy-ay hom non. Hai, God hiy senkin meio ankin, hakwe God so mey senkin ke liy me-sous o? Korey law.” \p \v 18 Homkwe ok Pita hiy ma mesor seme lonuayk menkin, homkwe sawk ok lopa nuw-wak, sawk God so uru se-aw sehe way nonwey me-ihey. Homkwe senkin me, “Suw mo senkin lwak, God hiykwe uwrkayn irweyk me yerki se po kampi kow, hom uron kankoum nonaw su lwayr e.” \x * \xo 11:18 \xt Ap 13:48; 14:27\x* \s1 God so uwrsa Antiok mon ma lwak hom non \p \v 19 Enekwei Stiven se ma lokin kwor okrue hokwe, uwrsa Jisas se ma nan kiykiy-ay mokwe yier meiaw mon nwaksu nonwor onwor ha. Homkwe sawk yier mokwe senkin ley neyney, Fonisia o, Saiprus o, Antiok o, sa God so ok-ihey kokwe homkwe Juda me nian-aw mesor kow nok. \x * \xo 11:19 \xt Ap 8:1-4\x* \v 20 Sawk God se ma nan kiykiy-ay uwr har, oionwaw Saiprus ko o, yier Sairini ko o, homkwe Antiok mon ley nok, Jisas Hakamay so ok-ihey ke Juda me-aw mesor kow pa, seyr Grik me nak-mesor kow. \v 21 Sa Hakamay so krai hokwe hme nion non-wak. Sa uwrsa krai-ar homkwe nuw-nan kiykiy-ay, seyr Hakamay so owh mon ma-samis ne. \p \v 22 God so mey Antiok mon ma meio ok sokukwe, sawk Jerusalem mon sokwe nak-ousne. Sios Jerusalem ko homkwe sa Barnabas se Antiok mon sehe me-ha. \x * \xo 11:22 \xt Ap 4:36\x* \v 23 Hiy serey ma lousne hokwe, God so maym sios se ma kow ke lira menkin, hiykwe kar sehe nuw-ey, seyr uwrsa me senkin hiy-mesor kraipakrai, hom hmo uron lowpwarowp non kokwe God se-aw nuw-nanpanan nakrok kraiay wayr e. \v 24 Barnabas hiykwe uwr yaprue-ar, seyr Niohney Pekney-weys o, nan kiykiy-ay uron o, hyo uron mon po nuw-yawriy wouk-wouk-ay. Sawk uwrsa kraiar homkwe Hakamay so owh mon-aw seme ma-nak-swapeyk-a-peyk. \p \v 25 Sa Barnabas hiykwe Sol se ley pawk e ley, Tarsus mon kokwe. \x * \xo 11:25 \xt Ap 9:30\x* \v 26 Hiy hye lonyay nok, Antiok mon manon-ey. Yia hokwe kamon, hohkwe sios Antiok ko mon senkin non-meio wayr, seyr uwrsa kraiar me hiy-mon sorasor wayr. Yier Antiok mon kokwe, uwrsa Jisas se ma nan kiykiy-ay mokwe, uru iwon me nakinariy kow pie, senkin: kristen. \p \v 27 Enekwei sohiy non kokwe, profet har Jerusalem ko homkwe Antiok mon ley-neyney. \v 28 Hmo prueyn hokwe Agabus. Hiykwe God so Niohney so kueir non loksian nok, senkin me-kumay kow, “Kipay serey serey, Rom hom ma hiy-wayr somokwe siowp lokrue enekwei hokwe ya lousne a.” (Ok sokukwe okar, payhokuaw siowp lokrue enekwei sohokwe, Klodius, hiy Rom mo uwr hakamay lwak non lousne. \x * \xo 11:28 \xt Ap 21:10\x*) \v 29 Hakamay so ki-wayh Antiok ko homkwe sawk seme lohruw-a sakon kawk, hmo wayh Judia ko me hiymon e. Sawk hmo prueyn prueyn-aw homkwe mein-owon mokwe hmo meir arian non-aw kow. \v 30 Homkwe hmo maym mokwe sios makwey-uwr Jerusalem ko me lonsan kow ha, Barnabas, Sol leys so iha mon. \x * \xo 11:30 \xt Ap 12:25\x* \c 12 \s1 Herot hiykwe Jems se lokin kwor krue nok, Pita se kalabus-a mon lokin sakawk \p \v 1 Enekwei sohiy non kokwe king Herot hiykwe sios mo uwr har me mon piapay e nekie okrar. \v 2 Hiykwe Jems, Jon so oryay-ih se aw-uwr me me-sasay nekie nok, aw-seik non swa-kros kawk okrue. \v 3 Herot hiykwe senkin lira, Juda homkwe yor hiy ma mon sokukwe kar nakey. Hiykwe seyr Pita se sehe nak-nekie sakawk. Pita se ma nekie hokwe, Juda mo hokruw enekwei ipey-ar, hom ihey mo naw yis lopa me ma la hiy non. \v 4 Herot hiykwe Pita se hiy-nekie nok, kalabus-a mon nak-okin sakawk. Hiykwe Pita se kokwe aw-uwr iha seysyar sune sirom pruw non mo iha mon kow. Pita se kokwe, aw-uwr homkwe ihaiha-aw iha-iha-aw swahya sow swahya sow hiy-wayr ira kraipakrai. Herot hiykwe Pita se kokwe uwrsa poya-poya mo inour mon me-sasay iarok e mon, Pasova-enekwei so meyki sok. \p \v 5 Pita hiy kalabus-a mon ma lwak hokwe, unsaney sios ko homkwe sa God se-aw nuw-mesopok kraiay, Pita se hiy-mon e. \s1 Ensel prueyn hiykwe Pita se hiymon \p \v 6 Wo, Herot so enekwei Pita se hyo inour mon hiy-ey ey hokwe, peyr lousne pa, sa leikmon sok lousne ey. Sawk sohiy so arawh enekwei hokwe Pita hiykwe aw-uwr prueysyar so ompok mon liawon nayr. Pita se kokwe sen hokwe kreys non nak-piynay sakawk iawon. Aw-uwr har homkwe seyr kalabus-a sohiy so yerki-wouk mon lorok ira kraiay popriy nayr. \v 7 Peypey pa, enekwei sohiy non-aw kokwe Hakamay so ensel hiykwe sa sehe lousne nayr, seyr ey-yar hiy kalabus-a mon nuw-nak-ampau sow. Ensel hiy Pita se hyo nayh-meyk-yowp mon sapou sian nok, mekow, “Pita, saw-oksian kora.” Hiy senkin me nonaw, sa sen kreysyar hokwe Pita so iha ko se kiynuw-on kansopra sow ha. \p \v 8 Ensel hiy makiy-me, “Pita, hno sumow-mays ke lok sapeykyay nok, sune-ohi ke lie.” Pita hiy seseyn. Ensel hiy makiy-mekow, “Hai, hno owh ko meipey hay ke lie nok, hane pyay ha.” \v 9 Sa Pita hiykwe kalabus-a se lokriy hain nok, pyay ha. Pita hiykwe nonkway senkin pase lwak e, yor ensel hiy ma mon somokwe okar-ar. Sa senkin nanpanan, hiykwe now liawon ira. \v 10 Pita, ensel leys hohkwe aw-uwr prueysyar sehe lokriy hain nok, aw-uwr har yerki-wouk ohriar ko seme ma-lokriy hain. Sa yerki-wouk ain non ma meio, serey lousne. Yerki-wouk sohokwe yier aiopey hay mon ma ley ey hiy non. Hoh serey non-ousne menkin, kalabus-yerki-wouk ain non sohokwe hokiaw-aw kampi kow. Hoh sa enekwei haraw-aw kumay mon non-anio nok nonaw, peypey pa ensel hiykwe Pita se saw-okriy hain. \x * \xo 12:10 \xt Ap 5:19\x* \p \v 11 Sa Pita hiykwe hiykiaw-aw senkin ma-nan sorasor me, “Hakwe pa kiy-nuw-nonkway popriy, ok-ar, Hakamay hiykwe hyo ensel se po me-ha, seyr hiykwe hane kokwe Herot so iha ko se po kahya huonok. Seyr Juda mo uron piap-araw hane mon piapay ey ko se po mon preisia ha.” \p \v 12 Hiykwe nonkway senkin lwak menkin, sa Maria ko a mon ley. Sa sokukwe uwr Jon, Mak ok ma me so pouh. A sohokwe unsaney poya-poya God se serey ma nuw-hokruw mesopok hiy non. \v 13 Pita hiykwe a-yerki mon lokin koko. Sa mey-sa prueyn hok le ira, hoko sa-u kokwe Roda. \v 14 Sa sokukwe sa Pita so wouk-ok ke lonuayk menkin, hoko uron hokwe sa kar nuw-ey. Hokwe sawk a-yerki se kampi kow pa, sa a-ampok mon ma-sau nok nok, unsaney serey ma lwak me me-kumay kow, “Ama, Pita hiykwe ehe, yerki-wouk mon liarok.” \p \v 15 Unsaney somokwe hokekwe sa senkin me, “Hmey, hunkwe lawk-lawk pak?” Sawk Roda hokwe hme hrousohrou senkin me kraiay, hoko ok kokwe ok-ar. Sawk unsaney somokwe senkin ma-sahre me, “Ohow, hunkwe Pita so ensel se-aw lira.” \p \v 16 Sawk Pita hiykwe yerki se lokin koko nonaw lwak. Unsaney somokwe sa seme ley ira. Homkwe a-yerki se kampi menkin, homkwe sa Pita se seme lira kowkyay. \v 17 Sa Pita hiykwe hme kokwe iha nonaw nakray nakray me-sous, hom woki prorpam lwak e. Sa hiykwe hme sehe mesor kumay kow, hye Hakamay hiy kalabus-a ko se ma huonok se. Pita hiy me, “Ok somokwe homkwe Jems se o, hromo wayh me o, seme kwa mesor kow.” Hiykwe senkin me hain nok, sa om kamon mon ley. \p \v 18 Leisnon lwak menkin, kalabus-a mon kokwe aw-uwr homkwe sa seme lira preiryay la-pa-la me, “Pita se kokwe penkin po lon ow?” \x * \xo 12:18 \xt Ap 5:22-24\x* \v 19 Herot hiy Pita hiy kalabus-a mon lwak pa se lonuayk menkin, sa uwr me seme me-ha, Pita se ley pawk e. Hom ley ira pawk, sawk hye lirway pa. Herot hiykwe sawk, aw-uwr Pita se ma hiy-wayr seme mesopok kraiar me mesopok nok, hme lokin kwor okrue e me. Enekwei sohiy so meyki mon hokwe sawk, Herot hiykwe Judia se lokriy hain nok, yier Sisaria mon ley wak. \s1 Herot se ma lokrue enekwei hiy non \p \v 20 King Herot hiykwe uwrsa taun Tair ko o, taun Saidon ko o, hme kokwe kasaw aiopey hay lon hohuaw. Uwrsa serey suko homkwe sa suhway seme hokruw ney, hye lira e. Peyr homkwe Blastus, king so a mon meio uwr ipey-ar se nion non-ohruw. Homkwe hye ok yaprue nuw-me-woro-woro, hiy hme king so a mon isay yawriy e. Sa Blastus hiy hme seme isay yawriy. Homkwe sa Herot se sehe ley ira nok, mesopok, hme nion uron kamon-aw non-wak marowhway e. Payhokuaw, hmo yier hokwe ayay krai-ar lopa, sawk king Herot so yier ko me nakway a. \p \v 21 Sa enekwei kamon, Herot hiykiaw ma liaup hokwe, hiykwe hyo omeme ihey ihey-ar me lie nok, hyo sia-king mon liwak nok, ok ipey-ar uwrsa me mesor kow. \v 22 Sawk uwrsa homkwe senkin lokre me, “Ok sokukwe uwr ki ko so korey, sawk ok sokukwe god prueyn so ok.” \v 23 Herot hiykwe hmo ok sokwe lonuayk menkin, hiykwe sawk God so uru se lowk nakie pa. Sa peypey pa, Hakamay so ensel hiykwe Herot se sehe lomniy. Sa peik piap-araw hokwe hyo owh mon sokwe lousne. Hye kokwe sokonyo-ney hom lopri-a krue. \x * \xo 12:23 \xt Dan 5:20\x* \p \v 24 Sawk God so ok kokwe krai nuw-wak. Sa yier poya-poya mon seme nuw-nak-ey neyney. \x * \xo 12:24 \xt Ais 55:11\x* \p \v 25 Sa Barnabas, Sol leys hohkwe, hoho mey Jerusalem ko me meio lowpway nok, Antiok mon ma-ley. Seyr hohkwe Jon, Mak ok ma me se nak-huonok. \x * \xo 12:25 \xt Ap 11:29-30; 15:37\x* \c 13 \s1 Barnabas, Sol leys se ma me-ha hiy non \p \v 1 Antiok mo sios mon kokwe uwr mokwe senkin lwak, profet o, God so ok me hiy-mon sorasor uwr o. Hmo uru mokwe senkin, Barnabas o, Simeon o, (seyr Simeon so uru kamon hokwe Niger). Lusius yier Sairini ko o, Manain o, (Manain hiykwe king Herot so non-ariy wayh hiy non), Sol o. \v 2 Enekwei kamon hokwe uwrsa sios ko homkwe hokruw nok, God so uru se nakie. Seyr homkwe ayay la lopa God se-aw mesopok wayr. Sawk God so Niohney hiykwe hmekwe sa senkin mekow, “Homkwe Barnabas, Sol leys se kokwe kwa me-iaup, mey ha hehe ma mekow seme non-meio e.” \x * \xo 13:2 \xt Ap 9:15\x* \v 3 Homkwe hmo mey, ayay ma la lopa o, God se ma mesopok wayr o, seme meio lowpway menkin, uwr prueysyar sehe iha non nekie hiy-mesopok nok, nak-me-ha. \x * \xo 13:3 \xt Ap 6:6\x* \s1 Barnabas, Sol leys hohkwe Saiprus mon non-ey \p \v 4 Niohney Pekney-weys hiy hehe ma me-ha hokwe, hohkwe sa om Selusia mon ley. Selusia ko hokwe, hohkwe sawk sip non nak-kuan, oion-waw Saiprus mon. \v 5 Hom taun Salamis, oion-waw Saiprus mon ma lwak mon lousne menkin, homkwe God so ok mokwe Juda mo hokruw-a mon lanio sor kow nok. Uwr prueyn, hoho mey-uwr ma lwak hokwe, Jon Mak. \x * \xo 13:5 \xt Ap 12:12; 15:39\x* \p \v 6 Homkwe yier lowpwarowp oion-waw Saiprus ko mon nuw-anio wayr-wayr nok, sa yier Pafos mon seyn amor-ousne. Yier sohokwe oion-waw sohiy so muwmon mon lwak. Serey kokwe homkwe sawk uwr prueyn Juda ko se lonyay. Hyo uru hokwe Bar-Jisas, hiykwe hay senkin senkin nak-wayr uwr, seyr hiykwe hiykiaw-ayay profet ok me. \v 7 Hiykwe oionwaw sohiy so Gavman-makwey-uwr, Sergius Paulus ok ma me, so wayh. Makwey-uwr sohokwe nonkway yaprue-ar non, sa hiykwe Barnabas, Sol leys se me-huonok, payhokuaw, hiykwe God so ok me lonuayk e mon. \v 8 Sawk Elimas, hay nak-wayr uwr (hyo uru hokwe Grik-ok non Elimas-ok me) hiykwe hoho ok ke mon sous-a-sous lokruok, Sergius Paulus hiy Hakamay se nan kiy-kiy-ay lopa lwak e. \v 9 Niohney Pekney-weys hiykwe Sol se po nuw-wanohyay prusow. Sa Sol, (hyo uru kamon hokwe Pol) hiykwe sawk hay-uwr Elimas se nuw-ira kraipakrai nok, hye senkin kiy-nuw-me, \v 10 “Hunkwe Satan so ney-ar sora, seyr hunkwe yor penkin yaprue ma lwak me awnie awnie-aw lira. Hunkwe me warei-arei kow yor mo owh-arar sora. Hai, hunkwe Hakamay so ok ihey-ar kokwe okrei-ok eyn panoke me sakei wayr o? \v 11 Kwa lonuayk, Hakamay so iha kokwe hno owh mon nakray, sawk hunkwe nene kopyo lwak ey. Enekwei kraiar eyn kokwe hunkwe ey hiy ma lyar se lira lopa.” \p Peypey pa, Elimas so nene hokwe sawk waw ke hieyn hok maka-swakuwmay. Hiykwe sawk lira pa sehe lwak. Sehiy nonaw kokwe hiykwe seyr uwr prueyn nak-anio nekie lon pawk, hye nekie owk nak-anio e. \x * \xo 13:11 \xt Ap 9:8\x* \v 12 Uwr hakamay oion-waw Saiprus ko hiykwe Hakamay so hiy-mon sorasor yor me lira kowkyay. Hiykwe God so mey krai non sokwe lira menkin, hyo uron hokwe sa Hakamay se sehe nanpanan kiykiy-ay. \s1 Barnabas, Sol leys hohkwe Antiok mon non-wak, Pisidia mo kipay mon \p \v 13 Pol so sune non homkwe Pafos se lokriy hain nok, sa Perga mon nak-kuan. Yier Perga sohokwe kipay Pamfilia mon lwak. Yier serey mon kokwe Jon Mak hiykwe hehe lokriy hain nok, Jerusalem mon ma-ley. \x * \xo 13:13 \xt Ap 15:38\x* \v 14 Yier Perga ko hokwe, hohkwe sa Antiok mon lousne, Pisidia mo ki-pay mon. Sawk sabat-enekwei kamon hiy lousne menkin, hohkwe sawk Juda mo hokruw-a serey ma lwak mon non-yawriy iwak. \v 15 Moses so sow o, Profet mo mamey sohom o, seme lira mesor lowpway menkin, Juda mo hokruw-a so makwey-uwr serey suko homkwe, uwr prueyn se me-ha, Pol, Barnabas leys se ka-kayey mesopok e, senkin, “Wayh leys ara, hohkwe hiy-mon kraipakrai ok non lwak ankin, hreme kwa hiy-mesor.” \p \v 16 Pol hiy loksian iarok nok, iha nwaun, hom hye lonuayk e. Hiy sa seyn kiy-me, “Ama, uwrsa Israel ko o, uwr-kayn irweyk God so meyki ma ley sohom o, kwa lonuayk. \v 17 Israel mo God hiykwe hromo iwey nawp om me po liaup. Hom Isip mon ma ley wak mokwe, hiykwe hmekwe uwrsa krai-ar-ar nuw-mon nona nona sanion sow wayr. Meyki mon kokwe sawk God hiykwe hyo krai ipey-ar arian non hiy-mon kre-a-kre ne, Isip ko mokwe. \x * \xo 13:17 \xt Kis 1:7; 6:6; 12:51\x* \v 18 Israel hom ki hrahra-aw mon ma lwak mokwe, homkwe 40 yia sankaw lwak. Enekwei sohiy non kokwe God hiykwe Israel mo honsi honsi yor mokwe piap eyn lira, sawk kwahnaw isay mon. \x * \xo 13:18 \xt Nam 14:34; Lo 1:31\x* \v 19 God hiykwe uwr-kayn aiopey hay iha sirom mu nareys-ar non kipay Kenan mon ma lwak mokwe, sankaw po nuw-mon away lowpway. Hiy senkin lon lowpway nok, ki sohokwe sawk Israel mo ki-yiaup eyn sehe lwak. \x * \xo 13:19 \xt Lo 7:1; Jos 14:1\x* \v 20 Yor poya-poya Israel hom Isip mon ma lwak sohom o, Kenan se ma nak-swakakar o, yia mokwe 450 sankaw nuw-meio ne. \p Sehiy so meyki mon hokwe God hiykwe uwr har me me-iaup, Israel me hiy-wayr ihey popriy e. Uwr somokwe senkinaw nuw-meio wayr, Samuel hiy profet nuw-wak. \x * \xo 13:20 \xt Het 2:16; 1 Sml 3:20\x* \v 21 Enekwei sohokwe sawk homkwe king non lwak e mesopok. God hiykiaw kokwe sawk Sol se sehe me-iaup, Israel me hiy-wayr ey hokwe. Hiykwe sawk king-mey kokwe enekwei mokwe 40 yia sankaw meio. Hiykwe Kis so ney, Benjamin so uwr-ku ko. \x * \xo 13:21 \xt 1 Sml 8:5,19; 10:20-24\x* \v 22 Sa God hiykwe Sol se me-ohya ha nok, Devit se ma-sahre me-iaup, hmo king ma-lwak e. God hiykwe Devit so yor mokwe senkin lohruw-a, ‘Devit, Jesi so ney se kokwe hakiaw po nuw-ira popriy. Uwr sohokwe hano uron-pi ko-ar hiy non. Hiykwe mey ha ma nan kraiay omokwe, hiykwe liy meio ousne.’ \rq Sng 89:20\rq* \p \v 23 Sa Devit so ney-nona hokwe, God hiykwe Israel me kokwe Huonok-Prosue-Uwr Jisas se hiy-mon ousne, God hiy ma me-loray senkin. \x * \xo 13:23 \xt 2 Sml 7:12-16\x* \v 24 Enekwei Jisas hiy hyo mey ke ma meio pie lopa ma lwak hokwe, peyr Jon hiykwe Israel lowpwarowp me senkin lohruw-a kow koruay, ‘Homkwe hmo uron me kama-koum liy-ay nok, hu mon prouk.’ \x * \xo 13:24 \xt Mat 3:1-2\x* \v 25 Jon hu mon prouk uwr hiy hyo mey ke meio lowpway ohriar kiy-wak menkin, sa uwrsa me senkin sehe kiy-mesopok, ‘Homkwe hane kokwe posokwaw lwak ame lira nan o? Hakwe uwr hom ma naruok wayr sohiy non korey. Seyn kwa lonuayk, uwr hano meyki ma le sohokwe, mo sohiykwaw-aw. Hakwe uwr yaprue hye hieyn korey, hyo sune-ohi-mays ke kampueys kahror kow ey hokwe.’ \x * \xo 13:25 \xt Jon 1:20,27\x* \p \v 26 Hano wayh-om, Abraham so ney-nona ama, hom o, uwrsa God so meyki ma ley sohom o, hom lowpwarowp kwa lonuayk: God hiykwe uwrsa me ma-huonokyaw prosue ok mokwe mo hreme po mekow. \v 27 Jerusalem mo uwrsa o, Juda mo makwey-uwr serey ma lwak o, homkwe Jisas hiy uwr penkin ma lwak se lira nonkway pa. Sa homkwe hye po lokin kwor krue. Sawk hmo yor, Jisas se ma lokin kwor krue sokukwe, ok, profet hom ma mey, sa sabat-enekwei sok ma lira mesor wayr-wayr sohok ko liy-liy-aw po nuw-mon ousne. \v 28 Seyr Juda-uwrsa homkwe Jisas hiy yor piap-araw me ma lon me pawk lokruok, hye lokin kwor krue ey se. Hom sa hye puraw sehe lokin lor-a-lor kow nok, Pailat se mesopok kraipakrai, hye lokin kwor krue e. \x * \xo 13:28 \xt Mat 27:22-23\x* \v 29 Weyn lowpwarowp God so mamey porih hok ma me mokwe Juda-uwrsa hom Jisas se liy-liy-aw senkin mon ousne. Seme meio lowpway menkin, hye now ayaw ko se ar-kair way nok nok, peir-saw ouon mon lway nakey kwawk. \x * \xo 13:29 \xt Mat 27:59-60\x* \v 30 Sawk God hiykiaw kokwe hye peir-saw ouon ko se papo ma-me sian. \v 31 Jisas hiy ma ma-loksian hokwe, hiykwe enekwei kraiar eyn senkin lousne hain, uwrsa har mo owh mon. Uwrsa somokwe, paraw hye nion yerki Galili ko Jerusalem mon ley ey mon ma non-anio hom non. Sa enekwei enkin kokwe uwrsa somokwe hyo ok-ihey ke Israel-uwrsa me lanio mesor kumay kow uwr hom non. \x * \xo 13:31 \xt Ap 1:3,8\x* \p \v 32 Ama, pokon kokwe hromkwe hme ok-ihey ke kiy-mesor kow: Ok-loray, God hiy paraw hromo nopwey-om me ma me-loray hokwe, \v 33 hiykwe ok-arar po nuw-mon ousne, Jisas se lokrue ko se ma me-oksian nonaw. Yor sokukwe God hiykwe hromo nopwey-om mo ney-nona, hreme meio kow. Ok kamon mamey porih Yayh 2 mon ma lwak kokwe mo senkin mey, \q1 ‘Hunkwe hano Ney, pokon kokwe hakwe hno Aio kiy-wak.’ \rq Sng 2:7\rq* \m \v 34 Sa God hiykwe, Jisas hiy ki-eyh ko se ma lok-sian hokwe, senkin nak-me, hiykwe liy ma-lokrue wonkawk preir ley. God hiykwe mo senkin me, \q1 ‘Hakwe hme kokwe hano hiy-mon yor pekney-weys me kow ey, paraw ha king Devit se ma me-loray me.’ \rq Ais 55:3\rq* \m \v 35 Seyr ok kamon God so mamey porih mon ma lwak kokwe senkin me, \q1 ‘Hunkwe hno Mey-uwr Pekney-weys hokwe, ki-eyh mon liy isay wonkawk preir ley.’ \rq Sng 16:10\rq* \p \v 36 Mo senkin, Devit hiykwe God so uron ko ipey-ar seme, hyo uwrsa arian me hiy-mon wayr ey seme meio lowpway hain nok, lokrue. Seyr hyo owhi-sopok hokwe hyo nopwey-ih om mo ki-eyh ohriar mon lopru kwawk, seyr serey wonkawk preir. \v 37 Sawk Uwr, God hiy lokrue ko se ma me-sian hokwe, hyo owhi-sopok hokwe preir kawk pa. \p \v 38 Hano wayh-om ama, hromkwe hme seme mesor sanion sow kow, hom nonkway popriy e, uwr Jisas sohokwe mo sehe le, hmo yor piap-araw me lorionay ha kow e. \v 39 Moses so sow mokwe hmo yor piap-araw me liy lorionay lowpway kow ha ley, seyr hme kokwe uwrsa luw-luw-aw ihey-ar ok liy me ley. Sawk Jisas hiykwaw, hiykwe uwrsa lowpwarowp hye-aw ma nanpanan kiykiy-ay, hmo yor piap-araw me liy lorionay lowpway kow ha. Seyr hme kokwe uwrsa luw-luw-aw ihey-ar ok liy me. \x * \xo 13:39 \xt Ro 10:4\x* \v 40 Homkwe iray-iray non-aw kwa nakrok onuayk, low piap-araw, paraw profet hom ma me mokwe, hmo owh mon lousne lak. Profet homkwe senkin lohruw-a, \q1 \v 41 ‘Uwrsa, God se ma me yorpayor om ama, kwa lonuayk, homkwe ya lira preiryay okrue a. Yor irweyk, ha ma kiy-mon ousne ey mokwe, homkwe liy nonkway ley, seyr yor sohok ko yerki kokwe homkwe liy nanpanan ley, mo uwrsa har hom hme me-sorasor kow liok e hi.’” \rq Hab 1:5\rq* \p \v 42 Pol, Barnabas leys hohkwe God so ok me mesor kow nok, hokruw-a sehe lokriy hain. Sawk uwrsa homkwe hehe senkin me, “Sabat kamon hokwe, hohkwe kwa ma-non-e, hreme ok liy-liy-aw sokwe ma-mesor kow e.” \v 43 Hokruw-enekwei so meyki mon hokwe, uwrsa homkwe kumay mon ley. Sawk Pol, Barnabas leys se kokwe Juda har o, uwr-kayn irweyk, God so meyki ma ley sohom o, hom pyay ha. Sa aposel prueysyar hohkwe, hme kokwe ok sor kow nok, hme senkin nak-me-kupaku, “Homkwe God so maym kow yor so ouon mon-aw kwa nuw-wayr.” \p \v 44 Sabat kamon hiy ma-lousne menkin, uwrsa kraiar-ar taun serey suko homkwe le-nene nok, hokruw, Hakamay so ok me lonuayk e. \v 45 Sawk Juda homkwe uwrsa popua hay ma londar kukawk seme lira menkin, hmo uron mokwe sawk kar ley pa, homkwe uron owh-ya loum kriypakriy. Homkwe ok, Pol hiy ma mesor seme lon-seyp-a-seyp nok, Pol se nak-me piap-ma-piap. \p \v 46 Sawk Pol, Barnabas leys hohkwe hmo ok me hok pa, hoh sa senkin ma-sahre me, “Okar, hrorkwe God so ok kokwe hme Juda me mesor kow pie ey. Sawk enkin kokwe homkwe kiy-me-puar. Homkwe hmo su lwayr peyow peyow ey hokwe ipey-ar nanpanan pey. Kwa lonuayk, pokon kokwe hrorkwe hme lokriy hain nok, uwr-kayn irweyk mo owh mon ley nok, mesor kow ok. \x * \xo 13:46 \xt Ap 3:26; 18:6\x* \v 47 Payhokuaw, Hakamay hiykwe hrere kokwe senkin mekow, \q1 ‘Hakwe hne kokwe ey-yar se hieyn po mon wak, uwrsa uwrkayn irweyk mo ompok mon lorok yar e. Hunkwe hano huonokyaw-prosue-ok ke, ki limon perey lwak e, kwa hiymon sorasor.’” \rq Ais 49:6\rq* \p \v 48 Uwr-kayn irweyk Juda me nion ma non-wak sohom ok sokwe lonuayk menkin, homkwe kar nuw-ey nok, Hakamay so ok ke ayaw mon lowk nakie. Seyr uwrsa, God hiy hom lwayr peyow peyow ey me ma liaup huonok somokwe sawk God se seme nanpanan kiykiy-ay. \p \v 49 Sa Hakamay so ok kokwe sa seme nuw-mesor nakian nakian, kipay serey serey mon kokwe. \v 50 Sawk Juda homkwe uwr hakamay, taun serey suko o, sa ipey-ar Juda me nion ma non-hokruw sohom o, hmo uron me mesor sasian sasian. Sa homkwe Pol, Barnabas leys se yor piap-araw me mon yorpayor nok, hmo yier ko se nak-me-su ha. \v 51 Sawk Pol, Barnabas leys, hohkwe ki-pow hoho sune ko seme nak-our powpow say, uwrsa me mesair kow e, hmo kamaun sow yor mokwe piap. Sa Antiok se lokriy hain nok, Aikoniam mon non-ey. \x * \xo 13:51 \xt Mat 10:14; Ap 18:6\x* \v 52 Sa Hakamay so ki-wayh lowpwarowp Antiok ko homkwe kar nuw-ey, seyr Niohney Pekney-weys hiykwe hme nuw-wanohyay prusow liyay. \c 14 \s1 Pol, Barnabas leys hohkwe yier Aikoniam mon ok mesor kow \p \v 1 Yier Aikoniam mon kokwe Pol, Barnabas, leys hohkwe Juda mo hokruw a mon non-yawriy nok, Hakamay so ok me mesor kow. Hohkwe yaprue nonaw mesor kow popriy ihey. Sawk Juda poya-poya har o, uwr-kayn irweyk har o, sa Hakamay se-aw seme nuw-nanpanan kiykiy-ay. \v 2 Sawk Juda har, Hakamay Jisas so ok me ma me-puar homkwe uwrsa uwr-kayn irweyk ko me me-ie-ie, hom uwrsa Hakamay Jisas se ma nanpanan kiykiy-ay me, aw lono e. \v 3 Pol, Barnabas leys hohkwe wik kraiar senkin lwayr, yier Aikoniam mon kokwe. Hohkwe God so maym-ok kokwe, uwrsa mo inour mon hok lopa mesor kow. Sawk ok Pol, Barnabas leys hoh ma sor kow somokwe, God hiykwe hoho iha mon kokwe mey krai non o, meir suwon o, sohom non nak-meio sakon kawk popriy. \x * \xo 14:3 \xt Mak 16:20; Hi 2:4\x* \v 4 Sawk uwrsa taun serey suko homkwe uwr-ku kreys non non-kane ha. Har homkwe Juda me nion non-wak. Har homkwe aposel prueysyar se nion non-wak. \p \v 5 Sa uwrsa har uwrkayn irweyk o, Juda o, homkwe hmo makwey-uwr me nion hokruw. Homkwe ok-san senkin lonsan kawk sue, Pol, Barnabas leys se mon piapay e, seyr hehe mein non swakwor okrue e. \x * \xo 14:5 \xt Ap 14:19\x* \s1 Pol, Barnabas leys, hoh Listra o, Derbe o, serey ma non-wak hom non \p \v 6 Pol, Barnabas leys hohkwe aw-ok ma lonsan kawk seme lonuayk menkin, hohkwe sawk yier Listra o, Derbe o, serey non-hakan nok. Yier kreysyar sohokwe kipay Likonia mon lwak. Hohkwe seyr, yier har kipay serey ma lwak mon nonnak-ey. \v 7 Hohkwe serey lwak menkin, Hakamay so ok-ihey kokwe sa yier lowpwarowp serey suko me mesor kow. \p \v 8 Sa yier Listra hokwe uwr prueyn hiykwe serey lwak. Hyo i pireysyar hokwe krai lopa, papo lomposyay lowpway. Paraw kokwe hyo pouh hokwe senkinaw arian se nak-iwak. Hiykwe lanio pa sehe lwak. \v 9 Pol hiy ok ma mesor hokwe, hiykwe hyo ok me-aw liwak onuayk. Sa Pol hiykwe uwr sehe-aw lira saiarokay popriy, seyr senkin lira nonkway, uwr sohiy so uron hokwe God hiy hye mon popriy kow ey se nan kiykiy-ay. \v 10 Sa Pol hiykwe senkin kiy-nuw-okre me, “Ara, hunkwe kwa kiy-oksian iarok, hno oiow arian non.” Peypey pa, uwr sohokwe kanuw-oksian oreys ha nok, lanio. \p \v 11 Uwrsa poya-poya ma nuw-hokruw hawon somokwe, meir, Pol hiy ma meio sokwe lira menkin, homkwe sawk hmo Likonia-ok arian non senkin kiy-nuw-okre me, “Ama, hromo god homkwe uwr ki ko me hieyn po lohre. Homkwe hromo owh mon po laye.” \x * \xo 14:11 \xt Ap 28:6\x* \v 12 Sa homkwe, Barnabas so uru kamon hokwe senkin nakinariy kow, Sus. Sohokwe hmo god seirpey-ar so uru. Seyr Pol se-aw kokwe hmo god prueyn so uru se nakinariy kow, Hermes, payhokuaw, hiykwe ok peyrmawk ma liarok mesor uwr hiy non. \v 13 Okrei-god Sus so lotu-a aiopey hay hokwe, yier sohiy so meykyay mon nak-iarok. Hyo pris hiykwe sawk, bulmakau o, huwhay har o, yier sohiy so hir-yerki-wouk mon nak-e. Hiy o, uwrsa lowpwarowp sohom o, homkwe bulmakau somokwe Barnabas, Pol leys se lokin kwor ei naws kow e mon. \p \v 14 Sawk Barnabas, Pol leys, hohkwe yor hom ma lon e mon sokwe lonuayk menkin, hohkwe sawk hoho omeme owh ko somokwe seme kiy-nuw-kamaseyr say. Sa uwrsa poya-poya mo ompok-ar mon am-nuw-sau yawriy nok, kiy-nuw-okre me, senkin, \v 15 “Ama, homkwe senkin kokwe payhokuaw mon o? Hrorkwe iwar-ar, hme hieyn. Hrorkwe erey sehe le, Hakamay so ok yaprue ihey-ar ke lanio mesor kow e. Seyr hmo uron me me-saweih prosue e, hom okrei-god me ma kampueys me-ihey wayr seme. Sa God-ar, su ma lwayr se nanpanan e. Hiykwe nonkumey o, ki o, sour-yawp-ar o, seme monhre. Seyr omeme lowpwarowp erey ma lwak ohom seyn, seme nak-monhre. \x * \xo 14:15 \xt Sng 146:6; Ap 10:26\x* \v 16 Okar, paraw kokwe hmo nopwey-om mo enekwei hokwe, God hiykwe uwrku lowpwarowp hom hye ma nonkway lopa mokwe, hmo weynpaweyn arian homkiaw ma nanpanan mokwe, kwahnaw isay mon. \x * \xo 14:16 \xt Ap 17:30\x* \v 17 Sawk hiykwe uwrsa hye lira pa lwak e, wonkawk sue pa. Ama, hme kokwe hiykwe enekwei enekwei weynpaweyn yaprue me hiy-mon mesair. Hiykwe sueyr waw ko ke isay ows nok, wueir ayay-ayay me nak-mon swar ihey. Seyr hme kokwe ayay kraiar nuw-nak-kow nok, hmo uron me kar nak-mon ey.” \x * \xo 14:17 \xt Jer 5:24\x* \v 18 Pol, Barnabas leys hohkwe ok seme ma mesor kow hokwe, sawk uwrsa homkwe bulmakau, hehe lokin kwor ei naws kow ey mokwe nuw-nake nonaw nuw-wak. Sawk hohkiaw me-sous-a-sous huon. Sa uwrsa homkwe senkin meio pa, seme lwak. \p \v 19 Sa Juda-uwr har yier Antiok ko o, Aikoniam ko o, homkwe Listra mon le nok, uwrsa mo uron me ma-me-weih-a-weih. Uwrsa hom Juda sohom mo ok me lonuayk menkin, sa Pol se mein non sehe swakwor. Homkwe sawk senkin nanpanan, hiykwe papo lokrue. Homkwe hye lowk nakey nok, taun sohiy so meykyay mon lway yay hain. \x * \xo 14:19 \xt Ap 17:13; 2 Ko 11:25\x* \v 20 Sawk Hakamay so ki-wayh hom hyo owh mon am-swa-hokruw awndiy nakrok ira menkin, hiy sa sehe ma-loksian nok, yier Listra mon ma-sahre yawriy. Enekwei leikmon hokwe sawk Pol hiykwe yier Derbe mon ley, Barnabas se nion. \s1 Pol, Barnabas leys hohkwe yier paraw-uh mon ma-ley mesor kraiay kow \p \v 21 Sa Pol, Barnabas leys hohkwe God so ok-ihey ke yier serey hiy-mon sor-a-sor kow. Sa uwrsa kraiar homkwe Jisas so ki-wayh lwak e nanpanan kiykiy-ay. Senkin lon nok, Listra mon ma-non-ey. Serey suko hokwe ehie, Aikoniam. Aikoniam ko hokwe ehie, Antiok, Pisidia mo kipay ma lwak mon, senkin non-ey. \v 22 Hohkwe kristen yier serey suko mo uron me ma-lanio mesor kraipakrai. Hohkwe hme kokwe senkin mekow, “Homkwe hmo uron Jisas se ma nanpanan kiykiy-ay mokwe, kwa lorok kraipakrai. Yerki, God so Wayr-hre-yier mon ley ey hokwe, hromkwe low senkin senkin me lonyay huon.” \x * \xo 14:22 \xt Ap 15:32; 1 Te 3:3\x* \v 23 Sios lowpwarowp, hoh ma non-ey mokwe, hohkwe sios-makwey-uwr me liaup kow, seyr hohkwe ayay la lopa God se-aw mesopok, hme, Hakamay hom ma nyay-nyay so iha mon kow hain. \s1 Pol, Barnabas leys hohkwe Antiok, kipay Siria mon ma lwak mon ma-ley \p \v 24 Mey sohok ko meyki mon hokwe, Pol, Barnabas leys hohkwe kipay Pisidia mo ompok mon non-anio nok, sawk hohkwe kipay Pamfilia mon lousne. \v 25 Hoh serey non-wak menkin, hohkwe Hakamay so ok-ihey ke uwrsa Perga ko me mesor kow nok, sa Atalia mon lokumey. \p \v 26 Yier Atalia ko hokwe, hohkwe sip kamon mon non-wawk ha nok, Antiok, kipay Siria mon ma lwak mon ma-non-nakey. Paraw kokwe sios serey suko homkwe hehe po me-ha, seyr God so maym kow yor ke po hiy-mesopok, hoho mey, enekwei enkin ma meio lowpway ey sokwe hiymon kraipakrai e. \x * \xo 14:26 \xt Ap 13:1-2\x* \v 27 Hoh Antiok mon lousne menkin, hohkwe uwrsa sios ko me me-hokruw nok, hme mesor kow, mey lowpwarowp God hiy hoho iha mon ma meio ousne seme. Hohkwe seyr senkin nak-mesor, God hiykwe uwrsa uwr-kayn irweyk mokwe, yerki, hye nanpanan kiykiy-ay ey hokwe papo kampi kow. \x * \xo 14:27 \xt Ap 15:4,12\x* \v 28 Serey kokwe Pol, Barnabas leys hohkwe, enekwei meipey kristen me nion non-wayr. \c 15 \s1 Aposel kraiar, Jerusalem mon ma le hokruw mesor hom non \p \v 1 Uwr har kipay Judia ko homkwe Antiok mon le-nene nok, kristen me senkin hiy-mon sor-a-sor, “Uwrsa, hmo owh-ohi, Moses so sow hok ma me, senkin ma lei mapru sow lopa mokwe, God hiykwe liy me-huonokyaw prosue ley.” \x * \xo 15:1 \xt Ga 5:2\x* \v 2 Wo, Pol, Barnabas leys hohkwe ok seme lonuayk menkin, sa uwr seme nion ok kraiar seme hohuaw on-seyrpaseyr me. Sa kristen homkwe Pol, Barnabas leys o, uwr har o, seme liaup, Jerusalem mon ley e. Hom ok sokwe aposel o, sios makwey-uwr o, hme nion ma-liwak sir mesor popriy e. \x * \xo 15:2 \xt Ga 2:1\x* \p \v 3 Antiok mo sios-uwrsa homkwe Pol, Barnabas leys so sune non me kokwe sa seme me-ha. Hom yier har kipay Fonisia ko o, Samaria ko o, serey maka-ousne ne mokwe, Pol, Barnabas leys hohkwe mey God hiy uwr-kayn irweyk mo uron me ma kama-koum say kow seme ma-mesor nonkway kow popriy. Kristen hom ok seme lonuayk menkin, homkwe kar nuw-ey. \v 4 Pol, Barnabas leys so sune non hom Jerusalem mon lousne menkin, hme kokwe sawk uwrsa lowpwarowp sios ko o, aposel o, sios makwey-uwr o, homkwe kar nuw-ey huon. Sa Pol, Barnabas leys hohkwe hme kokwe mey, God hiy hoho iha mon ma meio ousne seme mesor kow. \x * \xo 15:4 \xt Ap 14:27\x* \p \v 5 Sawk kristen har Farisi mo uwr-ku ko homkwe lok-sian nok, ok senkin lohruw-a, “Owh-ohi me lei mapru sow yor kokwe, uwr-kayn irweyk homkwe meio lopa liy lwak ley, seyr homkwe Moses so sow mo meyki ka pyay.” \p \v 6 Sa aposel lowpwarowp o, sios makwey uwr o, homkwe hokruw nok, mesopok sokwe lohruw-a sanpasan. \v 7 Hmo ok somokwe, enekwei meipey hay sankaw lohruw-a. Sawk Pita hiykwe hme kokwe ok senkin kiy-oksian mesor kow, “Hano wayh-om, homkwe nonkway, paraw kokwe God hiykwe hmo ompok ko se hane po me-iaup, hyo ok-ihey ke uwrsa uwrkayn irweyk me lanio mesor kow ey, hom nanpanan kiykiy-ay e. \x * \xo 15:7 \xt Ap 10:1-43\x* \v 8 Sawk God hiykwe uwrsa lowpwarowp mo uron me ma nuw-nonkway hiykwe senkin po me-sair kow, hiykwe uwrsa uwrkayn irweyk me kar nonaw po me-huonok. Payhokuaw, hiykwe hyo Niohney Pekney-weys hokwe hme po kow, paraw hreme ma kow senkin. \x * \xo 15:8 \xt Ap 10:44; 11:15\x* \v 9 God hiykwe Juda o, uwrkayn irweyk o, hme irweyk eyn lira pey. Payhokuaw, hiykwe uwr-kayn irweyk mo uron mokwe, hom hye ma nanpanan kiykiy-ay so kueir hawr mnow-mnow kow. \v 10 Hai, homkwe God se kokwe senkin payhokuaw mon eykawn ir o? Homkwe kristen mo yarow mon mokwe sow honon honon me payhokuaw lyay low-a-low kow o? Payhokuaw, homkwe nonkway, hromo iwey-om o, hromkiaw o, sow senkin mo meyki mon liy nuw-ey ley. \x * \xo 15:10 \xt Mat 11:30; Ga 3:10\x* \v 11 Korey law, hromkwe senkin nanpanan kiykiy-ay, hrom o, uwrkayn irweyk o, hreme Hakamay Jisas so maym non-aw ma-huonokyaw prosue.” \x * \xo 15:11 \xt Ga 2:16; Ef 2:5-8\x* \p \v 12 Pita hiy lohruw-a lowpway nok, sa Pol, Barnabas leys hoh ma-loksian mesor. Sa kristen serey ma hokruw somokwe hoho ok me woki prorpam-aw seme liwak sir onuayk. Hohkwe mey krai non o, meir suwon o, God hiy hoho iha non ma meio ousne seme ma-me-sorasor kow, enekwei hoh uwrkayn irweyk me nion ma non-wak mokwe. \v 13 Pol, Barnabas leys hoh non-mesor kow lowpway nok, Jems hiy senkin ma-sahre mesor, “Wayh-om, homkwe hano ok me kwa lonuayk e. \x * \xo 15:13 \xt Ga 2:9\x* \v 14 Arakwon kokwe Saimon hiykwe God hiy uwrkayn irweyk me uron ma lowk hokwe papo kiy-me-sorasor kow. Uwrkayn irweyk somokwe God hiykwe po lon-waw-waw, hye nion non-wak e. \v 15 Ok somokwe, paraw profet hom ma mey, mo liy-liy-aw senkin non-wak, \q1 \v 16 ‘Enekwei ohiy so meyki hokwe, hakwe ma-le ey, seyr hakwe Devit so sel-a, hiy ma makuayk se ma-meio ey, seyr a sohiy so omeme ma sopruw kawk mokwe, hakwe iwon-ar ma-meio ousne ey. \q1 \v 17 Hakwe senkin sehe lon, uwrsa ki ko har-har-aw su ma lwayr homkwe Hakamay se ka lanio pawk mesopok ne e. Seyr uwrkayn irweyk lowpwarowp, hano uru se ma nak-wayr homkwe siraw ka non-pawk e. Ok okukwe Hakamay so ok arian. \q1 \v 18 Weynpaweyn somokwe Hakamay hiykiaw paraw-ar nuw-mesor nonkway kow ha.’” \rq Amo 9:11-12\rq* \p \v 19 Jems hiy ma-lohruw-a, “Hano uron hokwe sa senkin sehe kiy-nan, hromkwe uwrkayn irweyk God so owh mon ma kama-koum ne somokwe, Juda mo yor har-har me peie hiy-nak-mon sorasor peykyay o. \v 20 Sawk hme kokwe hromkwe mamey ke-aw mey kow ey. Hromkwe senkin mekow e, homkwe ayay, okrei-god me ma naws prawk kow me peie la o, somokwe orki non. Seyr sa yokun peie nweyh kane o. Seyr ayay-pion, uwr hom huei mon ma piynay okrue me peie la o, seyr nioh me peie nak-a o. \x * \xo 15:20 \xt Kis 34:15-17; Wkp 17:10-16\x* \v 21 Payhokuaw, hromkwe nonkway, paraw-ar o, pokon ohiy o, Moses so sow mokwe Juda mo hokruw-a mon lira mesor wayr-kawk wayr-kawk wayr, sabat-enekwei lowpwarowp mokwe. Seyr uwr homkwe Moses so ok me yier lowpwarowp mon senaw hiy-mesor.” \s1 Aposel mo mamey uwr-kayn irweyk kristen ma lwak me ma mey kow ha hok non \p \v 22 Enekwei sohiy non, aposel-om o, sios-makwey uwr o, sios suneykyaw o, homkwe uwr har hmo ompok ko arian me liaup e nanpanan, Antiok mon ma-ley e, Pol, Barnabas leys se nion. Sa homkwe Judas, Sailas leys se liaup. Judas so uru kamon hokwe Barsabas. Uwr prueysyar sohokwe kristen mo peyrmawk meio uwr. \v 23 Hom ley menkin, hmo iha mon kokwe mamey kamon senkin kow ha. Mamey sokukwe senkin me, \p “Wayh-om ama, eypok yaprue-ar, hrom aposel o, sios makwey-uwr o, enkin ma kiy-wak omokwe, hme kokwe pokon mamey kamon ke sokwe kiy-mey kow. Hromkwe hmo wayh-om ihey-ar. \p Mamey okukwe yier Antiok o, kipay Siria, Silisia leys o, seme mey kow ha. \p \v 24 Hromkwe papo lonuayk, Juda har hreme nion ma non-wak homkwe hmo owh mon le nok, hme senkin mesor kow, hom Juda mo sow lowpwarowp mo meyki mon ley e. Uwr somokwe sawk hromkwe hom senkin lon e mekow ha pa. Sawk Juda-uwr sohom mo ok mokwe hom lonuayk preiryay, seyr hmo uron me mon piapay. \v 25 Sa hromkwe uron siraw-aw lwak nok, uwr har me liaup e swa-hokruw mesor, hromo woki-ok me nake kow e, hromo wayh ihey-ar Pol, Barnabas leys se nion. \v 26 Uwr prueysyar sohokwe non-hok pa, hromo Hakamay Jisas Krais so uru se ma lanio mesor kumay kow hokwe. Hohkwe hoho owh arian se nanpanan pa, sawk Hakamay so mey ke hokuaw liy lokrue. \v 27 Hromkwe hehe nion kokwe Judas, Sailas leys se hmo owh mon sehe kiy-me-ha, hme nion non-ohruw-a e. Hohkwe ok, hrom ma mey okukwe hoho woki-ok arian non ka ma-nak-sahre sor kow popriy, hmekwe. \v 28 Ok hrom hme ma mey kow somokwe, Niohney Pekney-weys o, hrom o, uron kamon-aw lwak. Hromkwe hme low senkin senkin me liy ma-nak-yay low-a-low kow ley. Sawk homkwe weynpaweyn har yaprue, hrom ma mey sohom mo meyki mon-aw kwa ley e. \x * \xo 15:28 \xt Mat 23:4\x* \v 29 Homkwe ayay, okrei-god me ma naws prawk kow me peie la o, somokwe orki non. Seyr nioh me peie nak-a o, seyr ayay-pion huei mon ma piynay okrue me peie la o, seyr sa yokun peie non-mon o. Homkwe yor hrom ma me sohom mo meyki mon ley ankin, homkwe yaprue liy lwak.” \p \v 30 Sa uwrsa sios ko homkwe uwr somokwe, seme meha, Antiok mon. Hom Antiok mon lousne menkin, uwrsa sios serey suko seme me hokruw nok, mamey sokwe kow. \v 31 Uwrsa sios serey suko hom lira mesor nok, homkwe ok yaprue mamey ko hme ma hiy-mon kraipakrai ey sokwe kar nuw-nakey. \v 32 Judas, Sailas leys hohkwe profet. Hohkwe kristen me kokwe ok krai-ar me hiy-nuw-mesor kraipakrai kow. Hoho ok somokwe kristen Antiok ko mo uron me hiy-mon popriy. \v 33 Enekwei har serey ma lwak hain so meyki hokwe, sawk hehekwe lwak marowhway ihey ey yor non nak-me-ha, unsaney hme ma me-ha mo owh mon ma-ley-neyney e. \v 34 \f + \fr 15:34 \ft Grik mo mamey har mokwe ves 34 se nak-mey: Sawk Sailas hiykwe om serey ma-lwak.\f* \p \v 35 Sawk Pol, Barnabas leys hohkwe enekwei har Antiok mon ma-lwak. Seyr hohkwe kristen kraiar me nion Hakamay so ok me hiy-mon sorasor nok, nak-mesor kumay kow. \s1 Pol, Barnabas leys, hohkwe uron siraw-aw non-wak pa \p \v 36 Enekwei har ley lowpway menkin, sa Pol hiykwe Barnabas se senkin me, “Ara, hrorkwe hroro wayh-om me ma-non-anio ira e, yier lowpwarowp paraw hror Hakamay so ok me ma hiy-mon sorasor me. Hrorkwe sehe ma-non-anio ira nonkway e, homkwe penkin lwak pak ey.” \v 37 Wo, Barnabas hiykwe uwr Jon, Mak ok ma me se ma-huonok e nanpanan, hehe nion non-ey e. \x * \xo 15:37 \xt Ap 12:12,25\x* \v 38 Sawk Pol hiykwe hye ma-huonok e nanpanan pa. Payhokuaw, hiykwe paraw kokwe hehe nion non-anio meio popriy pa. Hiykwe sawk hehe kokwe Pamfilia mo kipay mon-aw meio okriy-yay hain. \x * \xo 15:38 \xt Ap 13:13; Kol 4:10\x* \v 39 Enekwei sohokwe hohkwe ok kraiar non-onsa-hruw-hruw kawk me. Sa hohkwe siraw-aw ma-non-anio meio pa sehe lwak. Barnabas hiykwe Mak se ma-kiy-huonok nok, sip kamon mon non-wawk ha, sawk oionwaw Saiprus mon sehe non-nak-kuan. \v 40 Pol hiykwe Sailas se huonok nok, non-ey. Hoh ma non-ey hokwe, kristen Antiok ko homkwe hehe kokwe God so maym kow yor ouon mon senkin me-ha. \v 41 Pol hiykwe sawk sios, kipay Siria ko o, kipay Silisia ko o, seme mahiy-anio me-kraipakrai nok. \c 16 \s1 Timoti hiykwe Pol, Sailas leys se nion non-ey \p \v 1 Pol hiykwe Derbe mon ley nok, Listra mon ma-nakey. Yier Listra mon kokwe kristen prueyn hiykwe serey lwak, hyo uru hokwe Timoti. Hyo pouh kokwe seyr kristen, hokwe Juda-sa. Sawk hyo orih hiykwe Grik-uwr. \x * \xo 16:1 \xt Ap 14:6; 2 Ti 1:5\x* \v 2 Kristen lowpwarowp Listra ko o, Aikoniam ko o, homkwe Timoti so weynpaweyn me yaprue lira me. \x * \xo 16:2 \xt Fl 2:19-22\x* \v 3 Sa Pol hiykwe Timoti se huonok e sehe nanpanan, hehe nion non-ey e. Hiykwe Timoti so owh-ohi se sehe lei ampru sow kow. Yor sokukwe Pol hiykwe Juda-uwr serey ma lwak me hokuaw meio. Payhokuaw, hom lowpwarowp senkin nonkway, Timoti so orih hiykwe Grik-uwr. \v 4 Hom taun lowpwarowp serey ma ley mokwe, homkwe ok, paraw aposel-om o, sios makwey-uwr-om o, Jerusalem mon ma lohruw-a sakon kawk mey nok somokwe, kristen me ma-sahre mesor kow, hom ok seme pyay e. \x * \xo 16:4 \xt Ap 15:23-29\x* \v 5 Pol hiy sios lowpwarowp me senkin hiy-mesor menkin, uwrsa mo uron God se ma nan kiykiy-ay mokwe sa krai nuw-wak. Seyr hmo meir mokwe enekwei enekwei ayaw mon nuw-ie. \s1 Pol hiy owhnan kamon now ke hieyn ma lira hokwe, uwr prueyn Masedonia ko \p \v 6 Pol so sune non homkwe Frigia mo kipay o, Galesia mo kipay o, serey hremon nuw-ey hain. Payhokuaw, Niohney Pekney-weys hiykwe hom God so ok ke Esia mo kipay mon mesor kow e ipan lon pa. \x * \xo 16:6 \xt Ap 18:23\x* \v 7 Hom Misia mo kipay limon se lousne menkin, sawk homkwe Bitinia mo kipay mon ley e mon liok. Sa Jisas so Niohney hiykiaw nuw-mon sosor prosue. \v 8 Sa homkwe Misia mo kipay hokwe kwahnaw ka-our swaheir ney nok, sa Troas mon lokumey wayr. \v 9 Hom Troas mon lwayr nayr menkin, Pol hiykwe sa owhnan kamon now ke hieyn ke lira. Hiykwe uwr prueyn Masedonia mo kipay ko se lira. Uwr sohokwe hiykwe Pol se senkin lorok onseyn mesopok, “Hunkwe Masedonia mon kwa kaye, hreme hiymon e.” \v 10 Pol hiykwe owhnan sokwe ma lira so meyki mon hokwe, hromkwe\f + \fr 16:10 \ft Baibel nonkway-uwr homkwe senkin nan, Luk hiykwe ok “hromkwe” kokwe sehe mey, payhokuaw Luk hiykwe Pol se nion Filipai mon noney.\f* sawk Masedonia mon ley e saw-ok-sian-sa-sian koruay nakrok. Payhokuaw, hromkwe senkin nan, God hiykwe hreme po me-huonok, God so ok-ihey ke uwrsa Masedonia ko me mesor kow e. \s1 Lidia hok kristen ma lwak hok non \p \v 11 Troas ko hokwe hromkwe sip kamon mon lwawk nok, sa oion-waw Samotres-ar mon nak-sau kuan. Eypok kamon hokwe sawk, Neopolis mon nak-ey. \p \v 12 Hromkwe yier sehe lokriy hain nok, sa Filipai mon liau. Taun sohokwe paraw Rom hom meio wayr pie, seyr kipay Masedonia mo taun ipey-ar hiy non. Hromkwe enekwei har mokwe yier serey lwayr. \p \v 13 Sa Sabat enekwei hiy lousne menkin, hrom yier sehe lokriy hain nok, yawp ki-someik mon ley. Hromkwe senkin nanpanan, yawp ki-someik ohriar sohokwe, yier Juda hom God se hokruw mesopok ey hiy non. Sawk hromkwe sa har serey ma hokruw me lira. Hromkwe sa hme nion liwak sir kay nok, God so ok me lohruw-a. \v 14 Sa prueyn hromo ok me ma lonuayk ko sa-u kokwe Lidia. Sa sokukwe yier Taiataira ko. Hokwe laplap oupuey me bisnis ma meio hok non, seyr hokwe God se me-ihey wayr sa-ar. Enekwei sohokwe Hakamay hiykwe hoko uron se kampi kow, God so ok Pol hiy ma mesor seme lonuayk e. \v 15 Lidia o, hoko a-wayh o, hu mon prouk menkin, hokwe hreme hoko a mon ley e mesopok. Hokwe senkin me, “Homkwe hane kokwe, Hakamay se nan kiykiy-ay sa ke lira ankin, homkwe hano a mon kwa le wayr.” Seseyn, hok hreme senkin ma me-kraiay ke hokuaw, hrom sa seme ley wayr. \s1 Pol, Sailas leys hoh Filipai mo kalabus mon ma lwak hoh non \p \v 16 Eypok kamon hokwe hromkwe yier, God se mesopok ey mon ley. Sa hreme kokwe sa sokruan prueyn, mey puraw ma me-sasay meio wayr hok lonyay huon, yerki mon. Niohney piap-araw kamon hokwe hoko owh mon eyneyr kawk, sa hokwe yor omok lousne ey me senaw mesor sanion-sow kow. Hok senkin ma meio hokwe, hoke yiaup-uwr homkwe meinowon aiopey hay seme lonok. \v 17 Sawk sa sokukwe Pol hreme lonsu pyay okre me ne, senkin, “Uwr omokwe God Seirpey Ayaw-ar ko so mey-uwr. Homkwe hme mesor kow ne, God so yerki hme ma-huonok prosue ey se.” \x * \xo 16:17 \xt Mak 1:24\x* \v 18 Eypok kraiar mokwe, sa sokukwe senkinaw-aw lon wayr. Sa yor sokukwe Pol so uron se nuw-mon piapay, sa hiykwe hoke sehe samar ira nok, niohney piap-araw sehe kiy-me-kraiay kow, “Jisas Krais so uru non kokwe, hakwe hne kokwe senkin kiy-me-su ha. Hunkwe kumay mon ar-ousne ha nok, sa sokwe kwa kiy-okriy hain.” Seseyn, niohney piap-araw sohokwe sa sehe lokriy hain. \p \v 19 Sa sokwe ma liaup uwr hom sa senkin lira nonkway, sa sokukwe hmo mein-owon liy ma-meio onok kow ley. Sa homkwe Pol, Sailas leys se nekie nok, yier sohiy so gavman-uwr mo owh mon lowk nakey, maket-yier mon. \v 20 Homkwe Pol, Sailas leys se kokwe yier sohiy so kot lonuayk-uwr mo inour mon hiy-ey nok, senkin mesor kow, “Uwr prueysyar ohokwe Juda-uwr, hohkwe hromo taun erey kiy-mon powey powey. \x * \xo 16:20 \xt Mak 13:9\x* \v 21 Hohkwe yor piap-araw, hromo Rom mo sow ipan ma lon lopa ma lwak me hiymon sorasor. Hromkwe Rom-uwr, sa hromkwe yor seme liy lonok pyay ley.” \p \v 22 Uwrsa popua hay hom seyn, seyr Pol, Sailas leys se kokwe aw nuw-ono. Sa kot lonuayk-uwr hom Pol, Sailas leys so omeme owh ko me nekie kama-seyr say kow nok, sa aw-uwr me mekow omniy mamniy, mays non. \x * \xo 16:22 \xt 2 Ko 11:25; 1 Te 2:2\x* \v 23 Aw-uwr homkwe Pol, Sailas leys se nuw-omniy mamniy nok, kalabus-a mon nak-okin sakawk kow. Kalabus-a se ma hiy-wayr uwr se kiynak-me-kupaku kow hain, hehe yaprue nonaw lira kraipakrai e. \v 24 Kalabus-a se hiy-wayr uwr hiy ok sokwe lonuayk menkin, sawk Pol, Sailas leys se kokwe hiykwe ampok, kalabus-a ompok-ar ko mon lokin sakawk. Hoho sune mokwe nowpay aiopey hay saw non mon me-sasay wos-kreik nok, sa seyn nak-okin sakon kawk kraipakrai. \p \v 25 Enekwei sohiy so arawh-orieyn hokwe, Pol, Sailas leys hohkwe God se yayh lowk nok, God se nak-mesopok nayr. Kalabus-uwr har homkwe seyn nuw-onuayk nayr. \v 26 Hoh senkin lon menkin, peypey pa, sa pa kina aiopey hay hiy kiy-nuw-e way wei-a-wei nayr, kalabus-a sehe. Yerki-pokre kalabus-a ko somokwe nuw-wei-a-wei kamapi lowpway. Sen lowpwarowp kalabus-uwr mo sune-iha mon ma piynay sakreik somokwe puraw lon-kama-hror sow. \v 27 Sa kalabus-a se ma hiy-wayr uwr sohokwe anwaw ouon ko hokwe sa sehe loksian ira nayr. Sawk hiykwe senkin lira, kalabus mo yerki-pokre mokwe po lon-kamapi lowpway. Hiykwe sa senkin nanpanan, kalabus-uwr somokwe papo nuw-hakan sakan lowpway pak. Wo, hiykwe sa senkin lira menkin, aw-seik ke lonok nok, hiykiaw-ayay swa-kros kawk okrue e mon liok. \x * \xo 16:27 \xt Ap 12:18-19\x* \v 28 Sawk Pol hiy senkin nuw-okre me, “Ara, hunkiaw-ayay-aw peie swa-kros kawk okrue o. Hrom lowpwarowp mokwe eme ma lwak me.” \p \v 29 Sa kalabus-a se me ma hiy-wayr uwr sohokwe, sa uwr har me senkin lokre me, “Ya hane nake kow koma.” Hom ya nakey kow menkin, hiykwe aheyr aheyr nonaw suw-sau yawriy. Hiykwe nuw-hok kowkow, sa Pol, Sailas leys so sune-mawk ohriar mon sehe makuayk won. \v 30 Hiykwe Pol, Sailas leys se non-me-huonok nok, kumay mon hiy-ey, hehe senkin mesopok, “Uwr hakamay ara, hakwe penkin lon ey so, God hiy hane ma-huonok prosue ey hokwe?” \x * \xo 16:30 \xt Ap 2:37\x* \p \v 31 Sa Pol, Sailas leys hohkwe senkin mekow, “Ara, hunkwe Hakamay Jisas se-aw nuw-nanpanan kiykiy-ay e. Hwon senkin lon ankin, God hiykwe hne o, hno a-wayh o, liy ma-huonok prosue.” \v 32 Sa Pol, Sailas leys hohkwe Hakamay so ok mokwe hye o, hyo sune non o, seme mesor kow. \v 33 Kalabus-a se ma hiy-wayr uwr sohokwe Pol, Sailas leys se kokwe arawh-orieyn sohiy non-aw huonok nok, hoho kuor-ney seme peyr-a-peyr kow. Sa hiykiaw o, hyo ney-sa o, hu mon seme prouk. \v 34 Sa hiykwe hehe hyo a mon hiy-ey nok, ayay hiy-unay-a. Hiykiaw o, hyo ney-sa o, homkwe kar aiopey hay nuw-nakey. Payhokuaw, homkwe pau God se-aw nuw-nanpanan kiykiy-ay. \p \v 35 Leisnon lwak nerie menkin, yier sohiy so kot lonuayk-uwr homkwe hmo mey-uwr har me me-ha, kalabus-a se ma hiy-wayr uwr se senkin mekow e, “Hunkwe uwr prueysyar sehe kwa preisia ha.” \v 36 Wo, kalabus hiy-wayr uwr hiykwe Pol se senkin sehe ley mekow, “Kot lonuayk-uwr homkwe hwon o, Sailas o, hehe preisia ha ok ke po me-ha. Hohkwe kwa noney e, liwak marowhway yor nonaw.” \p \v 37 Sawk Pol hiykwe kot lonuayk-uwr mo mey-uwr me senkin mekow, “Mo hror Rom-uwr lwak hi, hmo makwey-uwr homkwe hreme uwrsa mo inopuaw po lomniy mamniy. Sawk homkwe hromo kot korey lonuayk pa, sawk hreme kalabus mon puraw swakreik nak-piar sakawk kow. Hai, pokon enkin ohokwe hrere kokwe hiy-hiy-aw payhokuaw kampi kow ha ley? Yor senkin sokukwe liy so. Ama, hmo makwey-uwr homkiaw le nok, hrere taun sohiy so yerki-wouk mon hiy-ey okriy-yay ha.” \p \v 38 Mey-uwr homkwe Pol so ok sokwe lonuayk nok, kot lonuayk-uwr mo owh mon ma-ley mesor kow. Makwey-uwr homkwe Pol, Sailas leys hoh Rom-uwr-ar ma lwak ke lonuayk menkin, homkwe sawk seme nuw-hok. \v 39 Sa homkiaw kalabus-a mon ley nok, Pol, Sailas leys se me-woro-woro nok, hehe hiy-ey okriy-yay ha, seyr homkwe hoh taun se lokriy hain e nak-mesopok. \v 40 Pol, Sailas leys hoh kalabus-a se ma lokriy hain hokwe, hohkwe peyr Lidia ko a mon non-ey. Hohkwe kristen me nion non-hokruw nok, God so ok har me hmo uron me hiy-mesor kraipakrai hain. Sehiy so meyki hokwe, hohkwe yier sehe lokriy hain. \c 17 \s1 Tesalonaika homkwe Pol, Sailas leys se lomniy e mon liok \p \v 1 Pol, Sailas leys hohkwe Amfipolis o, Apolonia o, taun serey ka-lousne ney nok, sawk yier Tesalonaika mon amor-ousne. Juda mo hokruw a kamon hokwe yier serey lwak. \v 2 Pol hiykwe Juda mo hokruw-a serey lyawriy, payhokuaw, hiykwe sabat-enekwei lowpwarowp mokwe mo senkin-awaw nuw-on wayr. Sabat enekwei krompri hokwe, hiykwe God so ok, mamey porih ko ke Juda me nion non-hokruw hiy-mon sorasor ohruw-a. \v 3 Hiykwe God so mamey porih mo meykyar ke me-kumay kow, seyr senkin mesair kow, Krais so mey kokwe mo senkin, hiykwe aw nak-ok, seyr lokrue ko se ma loksian hiy non. Sa Pol hiykwe senkin me, “Uwr Jisas, ha hyo ok ke ma kiy-mesor kow ohokwe, mo sohiykwaw-aw, hiykwe Krais, uwr God hiy ma me-iaup hiy non.” \v 4 Pol hiy senkin mesor kumay kow menkin, Juda-uwrsa har mo uron mokwe sa seme nan sakei, sa Jisas se-aw nuw-nanpanan kiykiy-ay. Seyr Grik-uwr, God se ma nan ihey wayr ompuay o, seyr sa ipey-ar, sa-u aiopey hay non sohom mo kraiar eyn o, homkwe Pol, Sailas leys se nion ma-swa-peyk-a-peyk. \p \v 5 Sawk Juda har homkwe lira way ompeys-mapeys, sa homkwe uwr piap-araw mey lopa, maket-yier serey suko me seme me owkway huonok, hom uwrsa kraiar me me-okrar e. Sa homkwe uwrsa taun serey suko mo uron me me-sasian. Wo, homkwe uwr prueyn, Jason ok ma me so a mon lonsau onsau nok, Pol, Sailas leys se lirway e, seyr hehe uwrsa popua hay mo inour mon hiy-orok e. \v 6 Sawk homkwe Pol, Sailas leys se lirway pa. Homkwe sa Jason o, kristen har o, hme-aw nekie okyaw nok nok, yier aiopey hay sohiy so makwey-uwr mo owh mon hiy-ey. Homkwe senkin lokre me, “Uwr, weynpaweyn piap-araw me kipay lowpwarowp mon ma nuw-anio mon wayr nok mokwe, eme, hromo yier erey mon po kiy-ousne. \v 7 Sawk Jason hiykwe uwr seme hyo a mon po me-huonok yawriy. Uwr somokwe Sisar so sow me ma kamaun sow hom non. Enekwei enekwei homkwe senkin nuw-me wayr, ‘Hromo king prueyn-awaw-ar hokwe, Jisas.’” \x * \xo 17:7 \xt Luk 23:2; Jon 19:12\x* \v 8 Uwrsa lowpwarowp o, taun sohiy so makwey-uwr sohom o, ok seme lonuayk menkin, sa seme nuw-preiryay onsaw onsaw iwowr me nok. \v 9 Sa makwey-uwr homkwe Jason o, uwr har sohom o, hme mein-owon har mesopok, kot ke nakway e. Seseyn, homkwe kot ke nakway menkin, hme sa seme isay ha, kumay mon. \s1 Pol, Sailas leys hoh Beria mon ma lwak hiy non \p \v 10 Peypey pa, arawh enekwei hiy lousne menkin, kristen homkwe Pol, Sailas leys se yier Beria mon me-ha. Hoh serey lousne menkin, hohkwe sawk Juda mo hokruw-a mon non-yawriy. \v 11 Uwrsa Beria ko mo yor mokwe yaprue-ar, Tesalonaika uwrsa mo yor ko eir mon lwak, payhokuaw, Beria-uwrsa homkwe God so ok kokwe kar nonaw lonuayk, seyr homkiaw seme nak-ira mesor popriy, ok, Pol hiy ma mesor mokwe, mamey porih mo ok ko liyliy-aw lwak e. \v 12 Uwrsa kraiar Juda ko homkwe sa Jisas se seme nuw-nanpanan kiykiy-ay. Seyr Grik-sa, sa-u aiopey hay non har o, Grik-uwr kraiar o, homkwe seyr Hakamay Jisas se nanpanan kiykiy-ay. \p \v 13 Sawk uwrsa Juda ko Tesalonaika mon ma lwak hom senkin lonuayk menkin, Pol hiykwe God so ok ke yier Beria mon po mesor kow, homkwe sawk seme ley neyney nok, Beria uwrsa mo uron me amnuw-mon weih-a-weih kriypakriy. \v 14 Sa kristen homkwe Pol se sour-yawp-ar ki-someik mon sehe me-ha. Sawk Sailas, Timoti leys hohkwe yier Beria mon non-wak prosue. \v 15 Uwr, Pol se ma hiy-ey homkwe, hyekwe yier Atens mon hiy-ey okriy-yay. Sa omok hom yier Beria mon ma-ley menkin, Pol hiykwe Timoti, Sailas leys se kokwe ok kamon senkin ma-me-ha, “Timoti, Sailas leys, hohkwe hano owh mon kwa saw-e.” \s1 Pol hiy Atens mon ma lwak hiy non \p \v 16 Pol hiy Sailas, Timoti leys se Atens mon ma naruok hokwe, hiykwe senkin lira, yier sohokwe okrei-god mo owhnan mokwe ompuay so. Hyo uron hokwe sawk piap-araw sehe nuw-wak. \v 17 Sa Pol hiykwe Juda mo hokruw-a mon ley nok, Juda-uwr o, Grik-uwr, God se ma nan ihey o, hme nion non-sway mesor. Seyr eypok kiy-wayr kiy-wayr hiykwe maket-yier mon ley, sawk uwrsa serey ma le nene me nion non-sway mesor. \x * \xo 17:17 \xt Ap 18:19\x* \v 18 Seyr nonkway-uwr Epikurian so uron so meyki ma ley o, Stoik so uron so meyki ma ley sohom o, homkwe\f + \fr 17:18 \ft Epikurian o, Stoik o, hohkwe Grik mo nonkway uwr-ar. Sa uwrsa kraiar homkwe, ok hoh ma me hain sohom mo meyki ley.\f* Pol se nion non-on-seyrpaseyr ohruw-a. Hmo har mokwe senkin me, “Uwr ok mei uwr ehe me, hiykwe ok mokwe penkin me lohruw-a ey?” Seyr hmo har mokwe senkin me, “Hiykwe uwr-kayn har mo god mo ok me mesor kumay kow pak.” Homkwe ok senkin seme lohruw-a, payhokuaw, Pol hiykwe Jisas so ok-ihey-ar o, su loksian wayr ey so yor o, seme mesor kow. \v 19 Homkwe Pol se kokwe me-huonok nok, mnuw Areopagus mon hiy-ey. Mnuw serey mon kokwe Atens mo kaunsil homkwe serey hokruw. Sa homkwe hye kokwe senkin mesopok, “Hunkwe hiymon sorasor iwon sokwe hreme liy mekow o, hromkwe nonkway lwak ley. \v 20 Uron har, hwon ma mesor mokwe, hromo nweyk mokwe irweyk eyn lonuayk. Hromkwe ok sohom mo meyk-ar me lonuayk e mon.” \v 21 (Uwrsa Atens ko lowpwarowp o, uwrsa yier har ko, Atens mon ma kiy-wak o, homkwe enekwei enekwei ok suwon o, uron iwon o, seme-aw lohruw-a onuayk e mon. Homkwe mey har me seyn meio pey.) \p \v 22 Sawk mnuw Areopagus mon kokwe Pol hiykwe kaunsil mo ompok mon loksian iarok nok, hme senkin kiy-mekow, “Uwr Atens ko om, hakwe senkin lira, hmo yor, god irweyk irweyk me ma me-ihey wayr mokwe, homkwe krai nuw-wak. \v 23 Payhokuaw, ha erey ma le pie hokwe, hakwe owhnan, hom ma me-ihey me lanio ira soway soway nok, hmo alta kamon ke nak-ira. Hmo alta sokukwe senkin nak-mey iarok, ‘Alta okukwe god prueyn hrom ma nonkway lopa so.’ Ama, sawk God, hom ma nonkway lopa se ma me-ihey sohokwe, hakwe pokon kiy-mesor kumay kow ey. \p \v 24 God, ki o, omeme lowpwarowp ki mon ma lwak o, seme ma monhre hiykwe nonkumey o, ki o, hoho Hakamay hiy non. Hiykwe, a pekney-weys, uwrsa hom iha non ma meio mon lwayr pey. \x * \xo 17:24 \xt 1 Kin 8:27; Ap 7:48\x* \v 25 God hiykwe omeme senkin senkin mokwe ohna lwak pey. Seyr omeme, uwrsa hom iha non ma monhre mokwe, hye liy hiy-mon ley, korey law-ar. Payhokuaw, uwrsa su ma lwayr mokwe, God hiykiaw-aw monhre, seyr uwr-sa yaprue ma lwak mokwe, hiykiaw-aw hiy-wayr. \x * \xo 17:25 \xt Sng 50:12\x* \v 26 Hromo iwey-nawp hokwe mo prueyn-aw, sa God hiykwe hye-aw isay kekie nona nona. Sa uwrkayn senkin senkin hom seme lousne sa-ousne, ki ohokwe. Sa uwrsa somokwe hiykwe kipay serey serey mon seme isay ley-neyney wayr liyay. Uwrsa mo enekwei, ki mon lwayr ey hokwe, hiykiaw meir kow. Seyr hmo yier o, hmo ki so limon o, hom ma kiy-wayr omokwe, God hiykiaw papo liaup kow. \v 27 God hiykwe senkin sehe mon, uwrsa homkwe hye ka pawk e, seyr hom hye ma lanio nekie lon pawk hokwe, hye ka nekie ondway e. Sawk, God hiykwe hromo uwrsa prueyn prueyn-aw mo meiaw mon lwak pey. \x * \xo 17:27 \xt Sng 145:18; Jer 23:23\x* \v 28 Suw senkin, \q1 ‘Hromkwe God hiy su kiy-wak se kiy-wayr, seyr seme lanio sayok, seyr seme lwak wayr.’ \m Seyr hmo yayh hiy-owk sor uwr prueyn hiykwe mo senkin me, \q1 ‘Hromkwe seyr God so ney-nona arian-ar nuw-wak.’ \m \v 29 Sawk hrom God so ney-ar ma kiy-wak omokwe, hromkwe senkin liy nanpanan ley, God hokwe, mon unsaney hom hmo iha non, gol o, silva o, mein o, sohom non ma meio me hieyn. \x * \xo 17:29 \xt Ais 40:18-20; 44:10-17; Ap 19:26\x* \v 30 Paraw kokwe unsaney homkwe God se kokwe nonkway lwak pa, sa God hiy hmo yor me ok kraiar me pa sehe lwak. Sawk enekwei enkin ohokwe God hiykwe ok ipey-ar senkin nuw-me, ‘Uwrsa lowpwarowp kipay serey serey mon ko homkwe uron kwa nuw-kama-koum liyay.’ \v 31 Payhokuaw, God hiykwe enekwei kamon hokwe papo nuw-meir koruay, uwrsa mo weynpaweyn me yerki luw-luw-aw nonaw lira mesor anon anon ey hokwe. Hiykwe seyr uwr prueyn se po me-iaup, kot sohok ko peyrmawk lwak ey hokwe. Uwr sohiy lira mesor anon anon meio ey hokwe, ok-arar, payhokuaw God hiykwe meir kamon ke senkin mesair kow, hiykwe hye lokrue ko se po ma-me-sian.” \x * \xo 17:31 \xt Sng 96:13\x* \p \v 32 Uwrsa homkwe sawk ok, Jisas hiy lokrue ko se ma loksian ke lonuayk menkin, uwr har homkwe hyo ok ke hekweyr me-kweyr kow. Sawk har homkwe senkin me, “Pol, hno ok sokukwe, omok liy ma-mesor kow o? Hrom ma-lonuayk ley.” \v 33 Sa Pol hiykwe uwrsa serey ma hokruw seme lokriy hain nok, ley. \v 34 Uwr har homkwe, ok Pol hiy ma mesor kow seme lonuayk menkin, homkwe Pol se nak-swapeykyay, seyr Hakamay se nan kiykiy-ay. Hmo prueyn hokwe Dionisius, kaunsil prueyn, mnuw Areopagus mon ma non-hokruw mesor wayr hiy non. Seyr hmo prueyn kokwe, sa, Damaris ok ma me, seyr uwrsa har o, hom seyn Jisas se nuw-nanpanan kiykiy-ay. \c 18 \s1 Pol hiy yier Korin mon ma lwak hiy non \p \v 1 Enekwei sohiy so meyki hokwe Pol hiykwe Atens se lokriy hain nok, sa Korin mon ley wayr. \v 2 Hiy yier Korin mon lwak menkin, hiykwe uwr prueyn Juda ko se lonyay, hyo uru hokwe Akwila. Akwila hiykwe kipay Pontus ko. Hiykwe sah Prisila ke nion, yier Itali se lokriy hain nok, sa Korin mon sehe non-ey wayr. Hohkwe Itali se sehe lokriy hain. Payhokuaw, Rom mo gavman hakamay Klodius hiy senkin ma me-kraiay sohiy, Juda homkwe yier Rom mon liy ma-lwayr ley. Pol hiykwe, sa hehe sehe ley ira. \x * \xo 18:2 \xt Ro 16:3\x* \v 3 Pol hiykwe sel-a meio mey kokwe po nuw-meio hrekawk hrekawk nonkway. Sa hiykwe senkin lira, Akwila, Prisila leys hohkwe mey liy-liy-aw ke meio. Sa hiykwe hehe nion sel-a meio mey ke sehe non-wayr meio. \x * \xo 18:3 \xt Ap 20:34\x* \v 4 Sabat eypok enekwei lowpwarowp mokwe, hiykwe Juda mo hokruw-a mon ley nok, Juda me nion God so ok me non-sway mesor. Hiykwe senkin sehe lon, Juda mo uron o, Grik mo uron o, seme me weih-a-weih e, sawk Jisas se-aw nanpanan kiykiy-ay e. \p \v 5 Sawk Sailas, Timoti leys, hohkwe kipay Masedonia se lokriy hain menkin, sa Pol so owh mon lousne. Enekwei sohiy non kokwe, Pol hiykwe hyo sel-a meio mey kokwe sa sehe meio kane, sawk God so ok me-aw ma-kiy-nuw-mesor kow wayr-wayr. Hiykwe Juda me ok ipey-ar senkin me-kumay kow, “Ama, Jisas hiykwe Krais, uwr, paraw God hiy ma liaup hiy non.” \x * \xo 18:5 \xt Ap 17:14-15\x* \v 6 Sawk Juda homkwe hyo ok somokwe lon seyp-a-seyp me nok, Pol se me-monmamon. Sa Pol hiykwe ki-pow hyo omeme owh ko seme lokin powpow say hain nok, Juda me senkin kiynak-mekow, “Ama, hme lanyan ankin, mo hmo powey powey arian. Ha korey, hakwe mey yaprue me hmo ompok mon meio liok. Pokon ohokwe, hakwe God so ok mokwe uwrkayn irweyk me-aw mesor kow ey.” \x * \xo 18:6 \xt Ap 13:46,51; Ap 20:26\x* \p \v 7 Pol hiykwe Juda mo hokruw-a sehe lokriy hain nok, sa uwr prueyn so a mon ley. Uwr sohiy so uru hokwe Titius Jastus, hiykwe God se ma me-ihey wayr uwr hiy non. Hyo a hokwe, Juda mo hokruw-a ohriar-ar mon liarok. \v 8 Sawk Juda mo hokruw-a so makwey-uwr prueyn, Krispus ok ma me, hiykiaw o, hyo a-wayh o, hom Hakamay so ok ke ma lonuayk mokwe, homkwe Jisas se-aw nuw-nanpanan kiykiy-ay wayr. Unsaney poya-poya har Korin ko Hakamay so ok ke ma lonuayk sohom seyn, homkwe seyr hye-aw nanpanan kiykiy-ay wayr. Sa hme kokwe Pol hiykwe hu mon seme nak-prouk. \p \v 9 Arawh kamon hokwe Hakamay hiykwe Pol se lohruw-a kow, now kamon hiy ma lira ko owhnan ouon mon. Seyr Hakamay hiykwe Pol se senkin mekow kraiay, “Pol, hunkwe peie hok o, hunkwe hano ok ke kwa mesor kumay kow. Hno woki kokwe prorpam peie lwak o. \v 10 Hakiaw kokwe hne nion non-wak. Uwrsa homkwe hne aw liy lono ley, seyr hne liy mon piapay ley. Payhokuaw, yier ohokwe hakwe senkin lira, hakwe uwrsa kraiar non.” \x * \xo 18:10 \xt Jos 1:9; Ais 41:10\x* \v 11 Pol hiykwe Korin mon kokwe yia kamon, yeyn iha sirom pruw non sankaw sehe ma-lwayr hain. Seyr uwrsa me, God so ok me hiy-nuw-mon sorasor wayr. \p \v 12 Yier Korin hokwe kipay Akaia mon lwak. Sawk enekwei Galio hiy kipay Akaia se ma hiy-wayr hokwe, Juda-uwr Korin mon ma lwak homkwe, Pol se kokwe suhway ley nekie owkway nok nok, Galio so kot mon hiy-ey. \v 13 Hye kokwe homkwe yier-ok senkin lon me, “Uwr ohokwe uwrsa mo uron me me-weih-a-weih wayr. God se me-ihey weyn irweyk, hiy uwrsa me ma hiy-mon sorasor somokwe, hromo sow me lour seipasei.” \p \v 14 Pol hiykwe, ok seyn po kiy-me, sawk Galio hiy Juda me senkin mekow, “Juda-om, uwr ohokwe yor piap-araw-ar ke mon hokwe, hakwe hmo yier-ok somokwe liy lonuayk, seyr hme hyaw liy lwak ley. \v 15 Sawk yier-ok enkin okukwe, hakwe hme liy hiy-mon ley. Payhokuaw, homkwe hmo sow arian sohom mo ok o, uru senkin senkin o, seme lon-seyrpaseyr. Ok senkin somokwe homkiaw-ayay kwa liwak sir ohruw-a. Hakwe liy lira mesor anon anon ley.” \v 16 Sa hiykwe Juda-uwrsa somokwe, hyo kot-a ko se me-su ha. \v 17 Sawk homkwe Sostenes, Juda mo hokruw-a se ma hiy-wayr uwr se nekie sakawk nok, hyekwe Galio so inour mon lomniy mamniy. Hmo yor Sostenes se ma lomniy sokukwe, Galio hiykwe nene se-aw liwak ira kow, ok-ney nopre kor-me pa. \s1 Enekwei Pol hiy Antiok kipay Siria ko mon ma ma-ley hiy non \p \v 18 Yier Korin hokwe, Pol hiykwe yeyn krai-ar nuw-wayr. Sa enekwei sohiy so meyki hokwe, hiykwe hyo wayh-ih nayh me lokriy hain nok, sa yier Senkria mon ley. Hiy serey lwak menkin, hiykwe hyo makwey-ohne se lowk-say. Payhokuaw, hiykwe God se kokwe ok kamon ke po me-loray. Serey suko hokwe hiykwe sip kamon, kipay Siria mon ma nakey ey mon lwawk ha. Prisila, Akwila leys, hohkwe seyr hye nion siraw non-ey. \x * \xo 18:18 \xt Nam 6:18; Ap 21:24\x* \v 19 Hom Efesus mon ma lousne hokwe, Pol hiykwe Prisila, Akwila leys se senkin kiy-me, “Hohkwe erey mon kwa non-wak prosue.” Sa hiykwe Juda mo hokruw-a mon ley nok, Juda me nion ok non-sway mesor. \v 20 Sawk uwrsa serey suko homkwe hiy enekwei meipey hay hme nion non-wayr e mesopok menkin, hiykwe ipan lon pa. \v 21 Sa hiy ley menkin, hme senkin mekow hain, “God so uron senkin nan ankin, hakwe hmo owh mon kokwe liy ma-le.” Efesus ko hokwe, hiykwe sip mon ma-lwawk ha nok, nak-ey. \v 22 Enekwei sohokwe hiykwe Sisaria mon nak-okin peykyay menkin, sip se lokriy hain nok, Jerusalem mon liau, uwrsa sios ko me lira ohruw-a hain e. Sohiy so meyki hokwe hiykwe Antiok mon nuw-ey ha. \p \v 23 Pol hiykwe Antiok mon enekwei har senkin lwak hain nok, yier lowpwarowp kipay Galesia ko o, kipay Frigia ko o, serey mon ma-lanio mesor kow nok. Hiykwe uwrsa Jisas se ma nanpanan kiykiy-ay mo uron me ma-hiy-mesor popriy kraiay. \s1 Apolos hiykwe God so ok yier Efesus mon hiy-mesor kow \p \v 24 Sawk enekwei sohokwe Juda-uwr prueyn yier Aleksandria ko, hiykwe yier Efesus mon le wayr. Hyo uru hokwe Apolos, hyo ok mesor yor mokwe yaprue, seyr God so ok, mamey porih ko mokwe, hiykwe nonkway nuw-wak. \v 25 Hye kokwe papo hiy-mon sorasor, ok-ihey Hakamay so meyki ma ley ey mokwe. Hiykwe uwrsa me kar ley uron non-aw hiymon sorasor kraiay, seyr mey Jisas hiy ma meio seme nuw-me sorasor kow popriy, mo hiy Jon so hu mon prouk yor ke-aw nonkway liok. \v 26 Hiykwe Juda mo hokruw-a mon ley nok, God so ok mokwe uron hok lopa non nak-mesor kow. Sa Prisila, Akwila leys hohkwe hyo ok ke lonuayk menkin, hye huonok nok, hoho a mon hiy-ey. Hohkwe God so ok har, hiy ma lonuayk lopa sohom, seme ma-hiy-me sorasor popriy kow. \p \v 27 Enekwei Apolos hiy kipay Akaia mon ley e mon menkin, kristen Efesus ko homkwe hyo uron se hiy-mesor kraipakrai nok, mamey kamon kristen Akaia ko me senkin nak-mey kow, “Ama, homkwe hye yaprue nonaw swapeykyay huon nok, hiy-mon ihey.” Hiy lousne menkin, hiykwe sawk kristen Hakamay so maym ko kueir ma nanpanan kiykiy-ay seme hiy-mon kraipakrai. \v 28 Payhokuaw, hiykwe Juda me uwrsa mo inopuaw hiy-nuw-akre akre ohruw-a, seyr hme senkin mesair kow, God so mamey porih kokwe mo senkin me, Jisas hiykwe Krais, uwr paraw God hiy ma liaup hiy non. \x * \xo 18:28 \xt Ap 9:22\x* \c 19 \s1 Pol hiy yier Efesus mon ma lwak hiy non \p \v 1 Enekwei Apolos hiy yier Korin mon-aw ma lwak hokwe, Pol hiykwe yerki provins ompok-ar ko mon nuw-ey nok, Efesus mon omnuw-ousne. Serey kokwe hiykwe sawk kristen har me lonyay ankin, \x * \xo 19:1 \xt 1 Ko 3:6\x* \v 2 sa hme senkin mesopok, “Hai, enekwei hom Hakamay se ma nanpanan kiykiy-ay wayr ohokwe, homkwe Niohney Pekney-weys se kiy-huonok so?” \p Homkwe sa senkin lonuayk-me, “Korey, hromkwe Niohney Pekneyweys hiy lwak ok ma me hokwe korey lonuayk pa.” \x * \xo 19:2 \xt Ap 8:16\x* \p \v 3 Pol hiy ma-sahre mesopok, “Hai, hu mon prouk yor kokwe, homkwe penkin ke lonok ko?” \p Hom ma-sahre me, “Hromkwe hu mon prouk yor, paraw Jon hiy ma hiymon sorasor pie ke lonok.” \p \v 4 Pol hiy sa senkin me, “Hu mon ma prouk yor Jon so kokwe, unsaney yor piap me ma mesor me-hrorsay prouk ey. Sawk Jon hiykwe uwrsa me senkin mekow, uwr hyo meyki ma le, Jisas ok ma me se nan kiykiy-ay e.” \x * \xo 19:4 \xt Mat 3:11\x* \v 5 Uwrsa somokwe, Pol so ok seme lonuayk menkin, hme kokwe sawk Hakamay Jisas so uru non seme prouk. \v 6 Sa enekwei Pol hiy hyo iha non hme nekie menkin, Niohney Pekney-weys hiykwe sa hme seme maka-wanohyay liy-ay. Sa homkwe wouk-ok irweyk irweyk non seme lohruw-a, seyr profet-ok seme mesor. \x * \xo 19:6 \xt Ap 8:17; 10:44,46\x* \v 7 Uwr sohom mo meir mokwe sankaw, iha seys mu nareysyar. \p \v 8 Juda mo hokruw-a mon kokwe, Pol hiykwe hok lopa yeyn krompri sankaw nuw-yawriy mesor kow ihey wayr-wayr. Hiykwe uwrsa mo uron me me-weih-a-weih, God so Wayr-hre-yier ko weynpaweyn me nanpanan e. \v 9 Sawk Juda har mo uron mokwe krai nuw-wak, seyr homkwe Hakamay so ok kokwe hyaw nuw-wak. Sa, uwr-sa mo nene mon kokwe homkwe yor Hakamay so meyki mon ley ey me ok-piap-ok nuw-me mon-ma-mon yay. Sawk Pol hiykwe hme lokriy hain nok, uwrsa Jisas se ma nanpanan kiykiy-ay me-aw huonokyaw nok nok, hiy-ey. Hiykwe hme nion kokwe eypok poya-poya mokwe, Tiranus so skul-a mon hiy-mesor kwawk. Hiykwe Juda mo hokruw-a mon pase ma-hiy-ey e. \v 10 Pol hiykwe enekwei hokwe yia kreys, sankaw hiy-mon sorasor wayr. Wo, Juda uwrsa o, Grik uwrsa o, kipay Esia mon ma lwayr somokwe, sawk Hakamay so ok me seme nuw-onuayk. \s1 Skeva so ney norwayo hom non \p \v 11 Enekwei sohokwe God hiykwe, mey krai non ipey-ar mokwe, Pol so iha mon meio ousne. \x * \xo 19:11 \xt Ap 14:3\x* \v 12 Hankisip o, laplap o, Pol hiy ma nak-anio somokwe, God so krai ipey-ar hokwe serey po wanohyay sowkriy. Sawk omeme somokwe peik uwr-me nakey neyney kow menkin, hmo peik mokwe sa seme mon sasowriy sow kow lowpway. Seyr nowawruw, hmo owh mon ma lwak sohom seyn, hmo owh me seme lokriy hain. \x * \xo 19:12 \xt Ap 5:15\x* \p \v 13 Sawk Juda har, niohney piap-araw me ma lanio me-su ha wayr somokwe, homkwe niohney piap-araw uwrsa mo owh mon ma lwak mokwe Hakamay Jisas so uru se mowie nok, me-su ha lokruok. Homkwe senkin me, “Hromkwe hme Jisas so uru non kiy-me-su ha, uwr Jisas sohokwe, Pol hiy ma mesor hiy non.” \v 14 Mey senkin ma meio somokwe Skeva so ney orhey iha sirom mu-nareysyar non hom meio. Skeva hiykwe Juda mo pris karmay prueyn hiy non. \v 15 Eypok enekwei kamon hokwe, homkwe mo senkin lon, sawk niohney piap-araw prueyn hiykwe hme senkin makiy-sahre onuayk me, “Hakwe Jisas se nonkway, Pol se seyn. Hai, homkwe sawk posokwaw mo?” \v 16 Sawk uwr niohney piap-araw non sohokwe, Skeva so ney mo owh mon kokwe aw ar-nak-krikri-ay ha nok, hme nuw-akre akre omniy mamniy say, opion opion nop-nop. Hmo omeme owh ko mokwe seyr-seyr. Homkwe a ko mokwe owh apaw-aw nak-hakan onsau onsau nok. Homkwe pase lon-saiar e. \p \v 17 Juda lowpwarowp o, Grik Efesus mon ma lwak sohom o, homkwe weynpaweyn senkin ma lousne sokwe lonuayk menkin, sa seme nuw-hok krwepakrwe. Homkwe sawk Jisas so uru se-aw ayaw-ar sehe nuw-nakie. \x * \xo 19:17 \xt Ap 5:11\x* \v 18 Uwrsa God se ma nanpanan kiykiy-ay homkwe seyr le nok, hmo yor piap-araw me uwrsa mo inour mon ma-mesor hrorsay kow lowpway. \v 19 Seyr uwrsa poya-poya mein-hay ma meio somokwe, hmo mamey einon einon me nake-nene nok, uwrsa lowpwarowp mo inour mon nuw-yay sowkriy mu lowpway. Hmo mamey lowpwarowp sohom mo mein-owon ko meir mokwe sankaw sor, 50,000 silva. \v 20 Yerki sohiy non kokwe Hakamay so ok kokwe sawk sokwe nuw-mesor nakian nakian nok, seyr krai non sokwe nuw-wak. \p \v 21 Yor lowpwarowp sohom mo meyki hokwe, sawk Pol hiykwe Jerusalem mon ley e nanpanan, yier Masedonia o, Akaia o, senkin ley hain ey. Pol hiykwe senkin me “Sohiy so meyki hokwe, hakwe Rom mon ley ey.” \x * \xo 19:21 \xt Ap 23:11; Ro 1:13\x* \v 22 Pol hiykwe sawk hyo puar-now Timoti, Erastus leys hoh peyrmawk non-ey naruok e me-ha, Masedonia mon. Wo, hiykiaw kokwe sawk peyr kipay Esia mon kor-wak popor hain. \s1 Efesus homkwe Pol se lokre me \p \v 23 Enekwei sohiy non-aw kokwe low aiopey hay hok sokwe lousne, uwrsa hom Hakamay so yerki se ma pyay me hokuaw. \x * \xo 19:23 \xt 2 Ko 1:8\x* \v 24 Yier serey mon kokwe, uwr prueyn, Demitrius-ok ma me, omeme me silva non lopru meyamey uwr hiy lwak. Hiykwe a-ney, god-sa Artemis ko a pekneyweys se hieyn me kor-meio say. A-ney somokwe hiykwe sawk meinowon ma-sahre nakway, sawk hiy o, hyo mey-wayh, mey liyliy-aw ma meio o, mein-owon kraiar seme nak-wayr. \v 25 Sa Demitrius hiykwe hyo mey-wayh me o, uwr, mey liyliy-aw eyn ma meio o, seme me-hokruw nok, hme senkin mekow, “Ama, homkwe nonkway, hrom mein-owon ipey-ar ma lonok omokwe, mey hromkiaw ma kiy-meio ohok ko yerki mon lousne. \v 26 Sawk uwr Pol sohokwe, hyo mey mokwe homkwe lira, seyr lonuayk. Hiykwe senkin lanio mesor wayr, god, iwar mo iha non ma meio hre somokwe, god-ar korey. Sawk hiykwe uwrsa kraiar mo uron me papo weih-a-weih kreik. Uwrsa Efesus ko me-aw korey, seyr uwrsa yier lowpwarowp kipay Esia mon ma lwak me liy-liy-aw po me-weih-a-weih prosue. \v 27 Pol so ok sokukwe hromo mey ke-aw mon piapay ey korey. Seyr god-sa Artemis ko a pekney-weys so uru se nak-mon-piapay lak. Sa uwrsa lowpwarowp Esia ko o, kipay serey serey suko o, enkin hromo god-sa Artemis ke ma me-ihey wayr somokwe, hoke lorionay ha lak, seyr hoko sa-u seirpey ke lour swasei yay ha lak.” \p \v 28 Uwrsa homkwe ok seme lonuayk menkin, homkwe sawk senkin seme nuw-hohuaw okre me, “Efesus mo god-sa Artemis hokwe seirpey-ar.” \v 29 Uwrsa poya-poya yier Efesus ko homkwe sa seme nuw-saw warkuw-warkuw okre me. Homkwe sa Gaius, Aristarkus leys se kiy-nuw-nekie sakawk nok, hehe suhway suhway-aw saw-owk nakey, Efesus mo hokruw-a aiopey hay mon. Uwr prueysyar sohokwe Masedonia ko, Pol se nion ma non-anio hoh non. \x * \xo 19:29 \xt Ap 20:4; 27:2; Kol 4:10; Fm 1:24\x* \v 30 Pol hiykwe seyr, Efesus mo hokruw-yier mon lyawriy e mon lokruok, uwrsa popua hay mo ompok mon. Sawk kristen homkiaw me-sous. \v 31 Provins sohiy so gavman makwey-uwr har, Pol so wayh ma lwak somokwe, hom seyn, Pol hiy taun so hokruw-a aiopey hay mon lyawriy lopa lwak e, me-kupaku ha. \p \v 32 Uwrsa kraiar ma nuw-hokruw konpakon somokwe, uron imnok-amnok nanpanan. Har homkwe ok kamon ke lokre me, har homkwe ok irweyk ke lokre me. Hmo kraiar homkwe, hom ma hokruw sohok ko meyk-ar mokwe nonkway nuw-wak pa. \v 33 Wo, Juda homkwe Aleksander se uwrsa mo inour mon me-sasay iarok. Sawk uwrsa har homkwe sa seme nanpanan, Aleksander so heyn ke hokruw pak. Sawk hiykwe uwrsa hom kumays lwak e iha nonaw nakray nakray sous lokruok, uwrsa mo inour mon hiykiaw-ayay hiy-orok-ok ke mesor e. \v 34 Sa uwrsa popua hay homkwe hye senkin lira saiarokay popriy, hiykwe Juda-uwr. Homkwe sa suhway-aw senkin arnuw-okre me, “Efesus mo god-sa Artemis hokwe seirpey-ar.” Enekwei hokwe 2 aua, homkwe ok kamon-aw-aw sokwe-aw nuw-okre me kok. \p \v 35 Wo, sawk kuskus taun Efesus ko hiy uwrsa me mon kueyn-yay nok, senkin me, “Efesus-uwr om, uwrsa lowpwarowp yier lowpwarowp ko homkwe mo po nuw-nonkway, taun Efesus hokwe mo god-sa seirpey-ar Artemis ko a pekney-weys o, hoko mein nonkumey ko se ma makuayk o, seme hiy-wayr. \v 36 Ok senkin somokwe unsaney prueyn okrei-ok liy me ley. Hai, senkin lwak ankin, homkwe panoke mon moryak moryak o? Homkwe kumays-aw kiy-wak e, hom yor piap-araw me nakyas ame. \v 37 Homkwe uwr omokwe erey papo kiy-hiy-e. Sawk homkwe omeme Artemis ko a pekney-weys ko me yokun lopri pa, seyr hromo god-sa ke ok-piap-ok me pa. \v 38 Sa Demitrius o, hyo mey-wayh o, homkwe uwr har me kasaw lon hohuaw lwak ankin, hromo gavman homkwe yerki non. Payhokuaw, hromkwe kot me lonuayk uwr non, seyr kot enekwei non. \v 39 Homkwe ok har non ma-lwak ankin, hokruw enekwei-ar, gavman hom ma meir sohiy non liy lohruw-a. \v 40 Rom mo peyrmawk liarok uwr homkwe hromo taun se kot mon hiy-ey lak. Payhokuaw, arakwon hrom weyon eyn-aw ma kiy-wakeyn wakeyn omokwe, Rom mo gavman homkwe yaprue lira pey. Kot lousne ankin, hai, hromkwe penkin me a, payhokuaw, hrom ma mon moryak moryak mokwe meyk lopa.” \v 41 Kuskus yier Efesus ko hiykwe ok seme senkin lohruw-a kow lowpway nok, uwrsa me ma-me-ok-sanion ha. \c 20 \s1 Pol hiykwe kipay Masedonia o, Grik o, serey ley \p \v 1 Uwrsa mo moryak hom lon kane so meyki hokwe, Pol hiykwe kristen me me-okway nok, hmo uron me hiy-mon kraipakrai nok, hme me-ihey ha nok, Masedonia mo kipay mon ley. \v 2 Pol hiykwe yier, kipay serey ma lwak seme lanio mesor kow nok. Seyr hiykwe kristen kipay serey suko me hiy-mon kraipakrai ok kraiar me mesor. Yier seme lanio sor kow lowpway hain nok, kipay Grik mon lousne. \v 3 Kipay Grik hokwe, hiykwe yeyn krompri sankaw nuw-wayr hain. Sawk hiykwe sip kamon mon lwawk ha e mon liok, yier Siria mon nakey e. Sawk hiykwe ok kamon senkin lonuayk, Juda homkwe hye lokin kwor okrue e naruok. Hyo uron hokwe sa sehe ma-nan sakei. Sawk kiaw-aw sehe ma-ley, yerki Masedonia mo kipay mon ma lwak hokwe. \v 4 Uwr har, Pol se nion ma non-ey somokwe senkin, prueyn hokwe Sopater, Pirus so ney. Hiykwe yier Beria ko. Uwr prueys hokwe, Aristarkus, Sekundus leys, hohkwe yier Tesalonaika ko. Prueyn hokwe Gaius, yier Derbe ko. Prueyn hokwe Timoti, seyr prueys hokwe Tikikus, Trofimus leys, hohkwe kipay Esia ko. Hom lowpwarowp Pol se nion siraw non-ey. \v 5 Uwr somokwe peyr-mawk ley. Homkwe sa hreme yier Troas mon naruok. \v 6 Sawk hromkwe\f + \fr 20:6 \ft Baibel nonkway-uwr homkwe senkin nan, Luk hiykwe ok “hromkwe” kokwe sehe ma-mey, payhokuaw Luk hiykwe Pol se nion Jerusalem mon noney.\f* yier Filipai mon lwayr. Sa hromkwe Juda mo hokruw enekwei, ihey mo naw yis lopa la ey sohiy so meyki hokwe, Filipai se lokriy hain nok, sip non nak-ey. Eypok iha sirom hromkwe sip mon-aw lwayr nok, sa Troas mon nak-ousne. Seyr hromo wayh-om homkwe serey naruok huon. Troas mon kokwe hromkwe wik kamon sankaw lwayr. \s1 Pol hiy Yutikus se ma mon-sian hiy non \p \v 7 Sa wik sohiy so eypok peyrmawk ko hokwe hromkwe kristen lowpwarowp me nion non-hokruw nok, ihey mo naw ke kamane nok, lowndiy-a. Enekwei sohokwe Pol hiykwe God so ok me uwrsa me mesor kow nayr, senkinaw-aw, arawh-orieyn nuw-wak nayr, payhokuaw, yaw kokwe hyo ley enekwei. \v 8 Ampok hrom ma hokruw sohokwe eir mon lay-wak, seyr lam-ya kraiar mokwe serey lyar nayr. \v 9 Uwr warkiayr prueyn so uru hokwe Yutikus. Hiykwe i-a sohiy so howniy-yerki mon liwak onuayk nayr, Pol hiy God so ok me ma sor won-keyn won-keyn nayr sehe. Wo, hiykwe sawk anwaw liwak eyhon ankin, sawk anwaw-i sehe kiy-nuw-e ha se ki mon sehe kusa-kwor. Uwrsa homkwe hye ma-huonok e lokumey liok, sawk papo saw-okrue yay. \v 10 Pol hiykwe seyr non-okumey nok, uwr warkiayr sohiy so owh eir mon swa-prasay iawon nok, hye kiy-nweyh. Sa uwrsa me senkin kiy-nak-mekow, “Ama, homkwe peie preiryay o, hiykwe su ma-lwayr.” \v 11 Pol hiykwe ampok mon ma-lie nok, ihey mo naw me kamane nok, hiy-a. Hiykwe uwrsa me nion kokwe arawh enekwei mei-a-mei sohokwe senkin-awaw hiynuw-mesor nayr, ey hiy lon-kampru-yay nerie. Hiykwe hme lokriy hain nok, ley. \v 12 Uwrsa homkwe uwr warkiayr su ma ma-lwayr sehe huonok nok, hiy-ey, a mon. Uwrsa sohom mo uron mokwe sa seme mon woro-woro. \s1 Troas ko hokwe Pol hiykwe Miletus mon ley \p \v 13 Hromkwe Pol se lokriy hain nok, sip kamon mon lwawk ha, taun Asos mon nak-ey ey hokwe. Hreme kokwe Pol hiykiaw me-ha, peyrmawk ley naruok e. Payhokuaw, hiykwe Asos mon kokwe ki-aw ley. Hromkwe Pol se kokwe Asos mon seme nakey naruok, sip non. \v 14 Sa Pol hiy hreme Asos mon lonyay menkin, hiykwe sip, hrom ma lwak mon lwawk nok, sa siraw nak-ey, Mitilini mon. \v 15 Hromkwe Mitilini se ma lokriy hain hokwe, sawk enekwei leikmon hokwe oion-waw Kios ohriar mon nak-ousne nerie. Oion-waw sehe ma-lokriy hain nok, sa eypok kamon hokwe hromkwe Samos mon nak-okin peykyay. Hromkwe yier sehe ma-lokriy hain nok, sa Miletus hokwe eypok kamon sok nak-ousne. \v 16 Enekwei sohokwe Pol hiykwe yier Efesus hokwe kwahnaw ka-hiok swaheir ney e nan, payhokuaw, hiykwe Jerusalem mon saw-ey e mon, sa hiykwe enekwei har mokwe Esia mo kipay mon ma lwak kok e mon pa, payhokuaw, hiykwe senkin nan, liy-ar lwak ankin, Pentikos-enekwei hokwe hiykwe Jerusalem mon non-wak ey. \s1 Pol hiykwe sios makwey-uwr Efesus ko me ok me-ihey hain \p \v 17 Pol hiykwe taun Miletus mon nak-ousne menkin, sios makwey-uwr Efesus ko mokwe sawk ok ke-aw me-ha, hom le e, hye Miletus mon lonyay ohruw ha e. \x * \xo 20:17 \xt Ap 18:21\x* \v 18 Sios makwey-uwr Efesus ko hom lousne menkin, Pol hiykwe hme senkin mekow, “Ama, enekwei ha kipay Esia mon ma le pie, seyr hme nion ma non-wak, homkwe yor, ha ma mon mokwe, nonkway po nuw-wak. \x * \xo 20:18 \xt Ap 18:19; 19:10\x* \v 19 Mo Juda homkwe hane yerki senkin senkin non mon piap-ay e lonsan kawk hi, hakwe Hakamay so mey kokwe uwr, uru lopa se hieyn meio, seyr eheyr nonaw nak-yuk meio. \v 20 Homkwe seyr po nonkway, hakwe God so ok hme ma hiy-mon popriy ey mokwe, ouon-aw nak-wak pa. Sawk God so ok lowpwarowp mokwe hakwe po me-sanion sow kumay kow. Seyr uwrsa mo inopuaw mon o, hmo a arian mon o, hakwe hme senaw hiy-mon sorasor. \v 21 Hakwe Juda me o, Grik me o, Hakamay so ok-ihey mokwe senkin mesor kupaku kow wayr, homkwe hmo uron me kama-koum liy-ay nok, Hakamay Jisas se-aw nuwnak-nanpanan kiykiy-ay. \p \v 22 Sawk pokon kokwe hakwe Jerusalem mon ma-ley ey, God so Niohney hiykiaw hane ma lanok anok senkin. Hakwe nonkway lopa, Jerusalem mon kokwe, hano owh mon pay hiykwaw lousne ane. \v 23 Hakwe mo senkin nonkway, yier poya-poya ha ma lanio mesor kow nok mokwe, Niohney Pekney-weys hiykwe hane senkin me-kupaku koruay kow wayr, kalabus o, low poya-poya o, hane mon piapay e naruok. \x * \xo 20:23 \xt Ap 9:16; 21:11\x* \v 24 Hakwe ha su ma lwayr ehe nanpanan kraiay pey, sawk ha God so yerki mon ma sau ohiy o, mey Hakamay Jisas hiy hane ma kow o, sokwe meio lowpway hokwe, suw yaprue-ar. Mey senkin, God so ok-ihey, hyo maym ke ma me sokwe mesor kumay kow ey ke. \x * \xo 20:24 \xt Ap 21:13; 2 Ti 4:7\x* \p \v 25 Paraw kokwe hakwe hmo ompok mon God so Wayr-hre-yier so ok me mesor kow wayr. Sawk pokon ohokwe hakwe senkin nonkway, hom lowpwarowp hano ine-maku se ma-lira ey lopa. \v 26 Hakwe hme pokon seme me-kumay kow popriy, hmo prueyn se omok lira por ha ankin, hano heyn korey. \v 27 Payhokuaw, hakwe God so uron ko lowpwarowp hiy ma nanpanan mokwe ouon-aw nak-wak pa, hme papo nuw-mesor kow lowpway. \v 28 Homkwe homkiaw-ayay o, sipsip, Niohney Pekneyweys hiy hme ma kow sohom o, iray-iray non kwa nak-wak. Seyr homkwe sipsip kow-a-uwr me hieyn God so sios, hiy hyo Ney so nioh non ma nakway prosue ke kwa hiy-wayr. \x * \xo 20:28 \xt 1 Ti 4:16; 1 Pi 5:2-4\x* \v 29 Ha nonkway, ha ley ankin, nwoh piap-araw aw-yapey-ar homkwe hmo ompok-aw mon ya lousne a. Homkwe sipsip me mon piapay ey. \x * \xo 20:29 \xt Mat 7:15; Jon 10:12\x* \v 30 Seyr enekwei ya lousne a, uwr har hmo ompok ko arian homkwe kristen me kokwe God so ok-ar-ok ke irweyk eyn mesor sakei huonokyaw ey, kristen hom hmo meyki pyay e. \v 31 Homkwe iray-iray non kwa nak-wak. Yia hokwe krompri hakwe eheyr-hu kraiar, arawh eypok, arawh eypok senkin ley wayr, hmo lowpwarowp prueyn prueyn-aw me ma hiy-mesor wayr mokwe. \x * \xo 20:31 \xt 1 Te 2:11\x* \p \v 32 Pokon kokwe hakwe hme kokwe God so ouon mon o, hyo maym kow ok so ouon mon o, serey me nakrok. Maym-kow-ok sokukwe hme liy hiymon kraipakrai iarok wayr. Seyr hme liy hiy-anok, hom God hiy ma me-loray mokwe, uwrsa God hiy ma mon pekney-weys me nion non-wawwaw onok e. \v 33 Hakwe seyr uwr har mo silva o, gol o, omeme ihey-ar owh ko o, seme nanpanan lira way pa. \x * \xo 20:33 \xt 1 Ko 9:11-12; 1 Te 2:9\x* \v 34 Homkiaw kokwe seyr hane nonkway nuw-wak, omeme, hane ma hiy-mon omokwe, hano iha arian non meio onokyaw. Seyr uwr har, hane nion ma non-wak sohom o, hme kokwe seyr hakiaw ma-kiy-hiymon. \x * \xo 20:34 \xt Ap 18:3\x* \v 35 Mey lowpwarowp, ha ma meio sese wayr mokwe, hakwe hme senkin mesair kow, hromkwe uwrsa krai lopa me hiymon e. Hromkwe ok, Hakamay Jisas hiykiaw ma me ke nanpanan e. Hiykwe senkin me, ‘God so uron ihey-ar kokwe senkin lwak: Kow-yor kokwe eir mon lie, kwahnaw ma lonok yor kokwe ouon mon nuw-wak.’” \p \v 36 Pol hiykwe ok seme mesor lowpway nok, uwrsa me nion pamuow kampueys nok, God-se hiy-mesopok, uwrsa Efesus ko me hiy-mon e. \v 37 Senkin lon nok, hom lowpwarowp Pol se nweyh nok, hye ine-maku way neyr-a-neyr nok, eheyr hiy-yuk ha. \v 38 Homkwe sawk ok Pol hiy senkin ma me: “Homkwe hano ine-maku se liy ma-lira ley”, sokwe nuw-nan kworpakwor kawk. Homkwe sawk hye sehe hiy-ey okriy-yay ha, sip mon. \c 21 \s1 Pol hiykwe Jerusalem mon kokwe sip non nakey \p \v 1 Hromkwe sios makwey-uwr Efesus ko me ok me-ihey hain nok, hme lokriy hain. Sa hromkwe sip mon lwawk nok, nak-kuan, oionwaw Kos mon. Serey suko hokwe sawk hromkwe oionwaw Rodes mon kokwe leikmon nak-ousne nerie. Hromkwe Rodes se ma-lokriy hain menkin, sawk Patara mon ma-nakey. \v 2 Hrom Patara mon lwak menkin, sa sip kamon se lira. Sip sohokwe kipay Fonisia mon nak-ey ey. Hromkwe sawk sip serey mon lwawk ha nok, nak-ey. \v 3 Hrom kipay Siria mon ma nak-ey hokwe, oion-waw Saiprus se ka-ira ne, sawk oion-waw Saiprus sohokwe iha-irayh mon kay-wak ha. Sawk hromkwe Siria mo kipay mon ma nak-ousne hokwe, sa Tair mon nak-okin peykyay, omeme har yier serey suko me leynon say kow hain e. \v 4 Serey kokwe hromkwe kristen har me lonyay nok, hme nion non-wayr. Hromkwe eypok iha sirom mu nareysyar sankaw lwayr. Sawk kristen serey suko homkwe Pol se kokwe God so Niohney non senkin mekow, “Pol, hunkwe Jerusalem mon peie ley o.” \x * \xo 21:4 \xt Ap 20:23\x* \v 5 Sawk sip hiy ma-nakey ohriar lwak menkin, hromkwe sa sip mon seme ma-ley. Wo, kristen lowpwarowp yier serey suko somokwe, hmo ney sa o, sa hreme seme lanio okriy-ay ha. Hromkwe taun sehe lokriy hain nok, sa sour-yawp-ar so ki-someik wosion mon lousne nok, hrom lowpwarowp pamuow kampueys nok, God se mesopok. \v 6 Hromkwe kristen serey suko me lon-sway-sway me-ihey hain nok, sip mon ma-lwawk ha. Hom sa hmo a arian mon seme ma-ley neyney. \p \v 7 Hrom Tair se ma lokriy hain hokwe, sawk Tolemes mon nak-ousne. Hromkwe kristen serey suko me lonyay ohruw-a me-ihey nok, sawk arawh kamon hme nion sankaw non-wayr hain. \v 8 Enekwei leikmon hokwe, hromkwe yier sehe lokriy hain nok, sawk Sisaria mon nak-ousne. Hromkwe sa Filip so a mon ley, sa hye nion non-wayr. Filip hiykwe God so ok-ihey ke lanio mesor kow uwr hiy non, seyr uwr iha sirom mu nareysyar, paraw aposel hom Jerusalem mon ma me-iaup mo prueyn hiy non. \x * \xo 21:8 \xt Ap 6:5; 8:40\x* \v 9 Filip hiykwe ney swanyo iha-iha-aw non, homkwe uwr liwak sir pa. Homkwe profet-ok mesor sa. \s1 Agabus hiykwe Pol se profet-ok mesor kow \p \v 10 Hrom eypok har Sisaria mon ma lwayr so meyki hokwe, sawk profet prueyn hiykwe Juda ko se le. Hyo uru hokwe Agabus. \x * \xo 21:10 \xt Ap 11:28\x* \v 11 Hiykwe hromo owh mon le nok, Pol so sumow-mays ke lonok nok, hyo sune-iha arian me way-pruwmapruw. Hiykwe senkin nak-mekow, “Niohney Pekney-weys hiykwe senkin me, ‘Juda-uwr Jerusalem ko homkwe sumow-mays ohok ko orih se senkin way-pruwmapruw nok, uwrkayn irweyk mo iha mon kow ok.’” \x * \xo 21:11 \xt Ap 20:23; 21:33\x* \p \v 12 Hromkwe ok seme lonuayk menkin, hrom o, uwr har o, Pol se senkin lonseyn mesopok, “Pol, hunkwe Jerusalem mon peie ley o.” \v 13 Sawk Pol hiy senkin lonuayk me, “Homkwe eheyr senkin hano uron se panoke lyuk saweih mon kworpakwor kawk o? Mo hane way pruwmapruw hi, seyr ha Hakamay Jisas se hokuaw Jerusalem mon lokrue hi, hakwe hyaw liy lwak ley.” \x * \xo 21:13 \xt Ap 20:24\x* \v 14 Hromkwe sa senkin lira, hiykwe Jerusalem mon ley e, i sehe nuw-e. Hromkwe hyo uron se pase ma-me-saweih e. Hromkwe sawk senkin me, “Hakamay so uron ko penkin lwak e, ka mon ousne.” \s1 Pol hiy Jerusalem mon ma lousne hiy non \p \v 15 Enekwei sohom mo meyki hokwe, hromkwe omeme me lonhan onhan opri nok nok, Jerusalem mon ley-neyney. \v 16 Kristen har Sisaria mon ma lwak homkwe, seyr hreme nion siraw non-ey. Homkwe hreme kokwe Nason so a mon hiy-ey okriy-yay. Sa hromkwe hye nion non-wayr. Nason hiykwe oionwaw Saiprus ko, seyr uwr paraw Hakamay se ma nan kiykiy-ay pie mo prueyn hiy non. \p \v 17 Hrom Jerusalem mon lousne menkin, kristen lowpwarowp homkwe hreme kar nuw-ey huon. \v 18 Enekwei leikmon hokwe Pol hiykwe hreme hiy-ey, Jems se lira e. Seyr sios makwey-uwr lowpwarowp homkwe siraw non-hokruw. \v 19 Pol hiykwe hme me-ihey nok, hme ok nuw-mesor kow lowpway, mey lowpwarowp God hiy Pol so mey ko kueir nonaw uwr-kayn irweyk mo ompok mon ma meio ousne seme. \x * \xo 21:19 \xt Ap 15:12\x* \s1 Sios makwey-uwr homkwe Pol se God so a pekney-weys mon ley e me \p \v 20 Sios makwey-uwr homkwe Pol so ok seme lonuayk lowpway nok, God so uru se ayaw-ar nuw-owk nak-ie. Sa homkwe Pol se senkin me, “Hromo wayh ara, seyn lira, Juda-uwrsa tausen tausen mokwe Hakamay se pa nan kiykiy-ay, sawk hmo lowpwarowp homkwe Moses so sow ke nuw-nak-nakruok kraipakrai. \x * \xo 21:20 \xt Ap 15:1,5\x* \v 21 Sawk homkwe ok kamon senkin lonuayk, ‘Pol hiykwe Juda-uwrsa, uwr-kayn irweyk mo ompok mon ma lwayr mokwe, senkin hiy-me-sor-a-sor, hom Moses so sow ke kwa lokriy hain. Seyr ney mo owh-ohi mokwe lei mapru sow lopa ka lwak, seyr Juda mo yor senkin senkin me peie ma-pyay o.’ \v 22 Juda-uwr somokwe, hwon Jerusalem mon ma kiy-ousne ohokwe, nonkway po kiy-nuw-wak a. Hai, hromkwe penkin lon a? \v 23 Hunkwe hrom ma nan me liyliy-aw kwa meio. Uwr iha-iha-aw hreme nion ma non-wak homkwe ok-loray kamon God se po loiow me. \x * \xo 21:23 \xt Ap 18:18\x* \v 24 Hunkwe uwr iha-iha-aw eme huonokyaw nok, mey God so nene mon mnow-mnow-aw lwak ey sokwe, uwr seme nion kwa non-meio. Hunkwe seyr ayay lokin kwor naws ey me, kwa nakway kow, uwr ihaiha-aw me, hom hmo makwey-ohne me lowk say ey me. \x * \xo 21:24 \xt Nam 6:1-20\x* Hunkwe senkin lon ankin, uwrsa lowpwarowp homkwe liy nonkway hunkwe Moses so sow ko meyki pyay uwr, seyr ok-hrar-ok, hne ma lohruw-a kokwe, okrei-ok hay. \v 25 Sawk kristen uwr-kayn irweyk ko mokwe, hromkwe hme mamey kamon po mey kow ha, ok, paraw hrom ma me-sakon kawk ke me-nonkway kow e. Hromkwe senkin mey kow, homkwe ayay, okrei-god me ma naws prawk kow me peie la o. Seyr nioh me peie nak-a o. Seyr ayay-pion, uwr hom huei mon ma piynay okrue me peie la o. Seyr sa yokun peie mon o.” \x * \xo 21:25 \xt Ap 15:29\x* \p \v 26 Enekwei leikmon hokwe Pol hiykwe uwr iha-iha-aw seme huonok nok, mey hiykiaw mnow-mnow-aw lwak ey sokwe hme nion non-meio kok. Sohiy so meyki hokwe, hiykwe God so a pekney-weys mon lyawriy nok, pris me me-nonkway kow, uwr iha-iha-aw hom mnow-mnow-aw lwak mey ke ma meio pie sokwe. Seyr senkin nak-me-kumay kow, mnow-mnow-aw lwak mey kokwe enekwei pohiy sok meio lowpway e, seyr hmo prueyn prueyn-aw mo naws prawk kow mey kokwe sohiy non meio kow ey. \x * \xo 21:26 \xt 1 Ko 9:20\x* \s1 Juda homkwe Pol se God so a pekney-weys ko se nekie sakawk \p \v 27 Mnow-mnow-aw lwak mey sohok ko enekwei, eypok iha sirom mu nareysyar ma lwak, hom ley lowpway ohriar lwak menkin, Juda-uwr, kipay Esia ko me ma le homkwe, Pol se kokwe God so a pekney-weys mon lira. Homkwe sa uwrsa popua hay mo uron me seme me-ie-ie, sa Pol se sehe nekie sakawk. \v 28 Homkwe senkin nak-okre me, “Uwrsa Israel ko om, hreme hiy-mon e. Uwr ohokwe hromo uwrku o, sow Moses so o, God so a pekney-weys o, seme lanio sor me-piap-ma-piap, yier lowpwarowp mon. Sa hiykwe yor seme-aw mon pa. Hiykwe seyr Grik-uwr me God so a pekney-weys mon hiy-nuw-e nene, sa God so a pekney-weys se sehe mon seipasei.” \v 29 Homkwe ok somokwe seme lohruw-a, payhokuaw, homkwe uwr Trofimus, Efesus ko hiy Pol se nion Jerusalem mon ma non-anio se po lira. Homkwe senkin nanpanan, Pol hiykwe uwr sehe God so a pekney-weys so a-yier mon po hiy-e. \x * \xo 21:29 \xt Ap 20:4\x* \p \v 30 Uwrsa lowpwarowp Jerusalem ko homkwe ok seme lonuayk menkin, sa seme preiryay. Homkwe sa seme lonsau onsau ne nok, swa-hokruw. Homkwe Pol se nekie nok, kumay mon nekie owk nak-ey. Homkwe seyr yerki-pokre God so a pekney-weys ko mokwe aheyr aheyr nonaw saw-piar-ay hain. \s1 Aw-uwr Rom ko homkwe Pol se nekie nok \p \v 31 Uwrsa hom Pol se lokin kwor e ma mon liok somokwe, Rom mo aw-uwr hakamay hiykwe sa sehe lonuayk, “Uwrsa lowpwarowp Jerusalem ko homkwe aw hokruw ono.” \v 32 Kiy-peypey pa, Rom mo aw-uwr hakamay hiykwe hyo kepten har o, aw-uwr o, seme me-huonok nok, uwrsa popua hay mo owh mon hiy-saw-ey. Sawk unsaney homkwe aw-uwr mo peyrmawk liarok uwr o, hyo aw-uwr o, seme lira menkin, homkwe sa Pol se pase ma-lomniy mamniy e. \p \v 33 Aw-uwr mo hakamay hiykwe Pol so owh mon ley nok, hye nekie nok, aw-uwr me mekow, sen non piynay e. Sa homkwe Pol se kokwe sen kreys non sehe piynay nakrok. Sa aw-uwr mo hakamay hiykwe Juda me kokwe senkin nak-mesopok, “Hai, uwr ohokwe posokwaw so? Hiykwe pay me mon so?” \v 34 Uwrsa popua hay mo har hom ok kamon ke lokre, sei, har hom ok irweyk ke lokre me, senkin lon-sopros ohruw-a. Wo, Rom mo aw-uwr hakamay hiykwe sawk hmo ok ko meyk-ar kokwe pase lonuayk popriy e. Hiy sa aw-uwr me seme me-sasay, Pol se aw-uwr mo a mon hiy-ey e. Aw-uwr homkwe sa Pol se sehe nekie huonok nok, hiy-ey. \v 35 Sawk Pol hiykwe aw-uwr mo a-krey-mawk sokwaw amor-wak liok menkin, sa hye kokwe aw-uwr hom saw-way. Payhokuaw, unsaney kraiar homkwe prok eyn-aw nuw-onsu oknana ne, Pol se lokin kwor okrue e. \v 36 Unsaney kraiar ma nuw-onsu oknana somokwe, homkwe ok aiopey hay senkin nuw-saw warkuw warkuw okre me ne, “Hye lokin kwor okrue e.” \x * \xo 21:36 \xt Luk 23:18\x* \s1 Pol hiykwe Juda me mesor kumay kow \p \v 37 Aw-uwr hom pa Pol se aw-uwr mo a aiopey hay mon hiy-yawriy ohriar lwak menkin, sawk Pol hiykwe Rom mo aw-uwr mo hakamay se Grik-ok non senkin mesopok, “Hmey, hakwe ok kamon ke hne liy lohruw-a kow o?” \p Sawk aw-uwr mo hakamay hiykwe Pol se senkin ma-kiy-sahre mesopok, “Hunkwe Grik-ok senaw lohruw-a o? \v 38 Hmey, hunkwe Isip-uwr, ompeys Gavman me aw ma hiy-ono pie hiy non, seyr aw-lono-uwr 4000 me ompeys serey-ar ki hrahra-aw mon ma hiy-ey hiy non?” \x * \xo 21:38 \xt Ap 5:36-37\x* \p \v 39 Sawk Pol hiykwe aw-uwr mo hakamay se senkin mekow, “Hakwe Juda mo uwr-ku ko. Hakwe yier Tarsus, Silisia mon ma lwak ko. Taun ha ma le ohokwe uru aiopey hay non. Ara, hakwe hne kiy-mesopok, hunkwe ha uwrsa me ok mesor kow ey, ipan liy lon kow o?” \p \v 40 Pol so mesopok kokwe, aw-uwr mo hakamay hiykwe sa ipan sehe lon. Pol hiykwe krey mon liarok nok, iha non-aw nakray nakray me-sous, uwrsa hom woki prorpam lwak e. Seseyn, uwrsa lowpwarowp homkwe kueynyay menkin, sa Pol hiykwe uwrsa me Hibru mo ok non liarok mesor kow. \c 22 \p \v 1 “Oryay-om, aio-om, homkwe hano ok, hakiaw-ayay hiy-orok ey ke kwa lonuayk.” \v 2 Uwrsa lowpwarowp hom Pol hiy Hibru-ok non ma mesor seme lonuayk menkin, homkwe woki prorpam liwak sir, meinkiowp. \v 3 Pol hiy makiy-me, “Ama, hakwe Juda-uwr prueyn. Hano ipey hokwe hane kokwe Tarsus mon liwak, Silisia mo kipay mon. Sa hakwe Jerusalem erey mon kiy-nuw-ariy warkiayr. Hakwe Gamaliel so nyo, hiykwe hane yaprue nonaw hiynuw-mon sorasor popriy, hromo nopwey-om mo sow mokwe. Hakwe yor, God hiy hreme ma me-nonkway kow mokwe papo nakruok kraipakrai, hom enkin ma kiy-nakruok senkin. \x * \xo 22:3 \xt Ap 5:34\x* \v 4 Hakwe paraw kokwe uwrsa Jisas so yerki mon ma lanio me yor piap-araw non mon yorpayor okin kwor-ma-kwor okrue. Seyr hakwe uwr me o, sa me o, hme nekie way pruw-ma-pruw nok, kalabus-a mon hiy-ey nak-okin sakawk. \x * \xo 22:4 \xt Ap 8:3\x* \v 5 Juda mo Pris Makwey-uwr o, kaunsil lowpwarowp o, homkwe, ha yor seme ma meio mokwe, liy-liy-aw-ar liy me-nonkway kow. Uwr somokwe mamey mokwe hano iha mon kow ha, Juda-uwr Damaskus mon ma lwak seme kow e. Sa ha, Damaskus mon sehe nakey, uwrsa Jisas se ma nanpanan kiykiy-ay seme sen non piynay okrar nok e, seyr hme Jerusalem mon nuw-mon piapay e.” \s1 Pol hiykwe Jisas hiy hye ma me-huonok se lohruw-a nonkway kow \r (Ap 9:3-19; 26:12-18) \p \v 6 Pol hiykwe senkin manak-mesor kow, “Eypok 12 klok hokwe, ha Damaskus ohriar sok am-nuw-wak liok menkin, ey-yar aiopey hay nonkumey ko hiy maka-yar liy-awriy kwawk nok, sa hane nak-swaneinyay. \v 7 Ha sawk ki mon sehe nak-makuayk. Ha ki mon nak-hawon menkin, hakwe sawk wouk-oksa kamon ke nak-onuayk. Wouk-oksa sokukwe hane senkin mesopok, ‘Sol, Sol, hunkwe hane kokwe payhokuaw mon piapay o?’ \p \v 8 Sa hakwe senkin ma-sahre mesopok, ‘Hakamay, hai, hunkwe posokwaw so?’ \p Sa hiykwe hane senkin ma-sahre mekow, ‘Hakwe Jisas Nasaret ko, hwon ma mon piapay wayr hiy non.’ \v 9 Wo, uwr hane nion ma non-ey homkwe ya aiopey hay ke-aw lira, sawk wouk-ok sohiy so ok-ku-ar hane ma me hokwe, pase lonuayk e. \p \v 10 Ha ma-mesopok, ‘Hai, Hakamay, hakwe penkin lon ey so?’ \p Sa Hakamay hiykwe hane senkin ma-me, ‘Hunkwe loksian nok, yier Damaskus mon nak-ey. God hiykwe mey, hwon ma meio ey mokwe serey mekow ey.’ \v 11 Hane kokwe sawk uwr, hane nion ma non-ey hom nekie nok nok, hiy-ey, payhokuaw, hano nene hokwe ey-yar aiopey hay hiy po nak-swa-neinyay mon kopyo-ma-kopyo yay. \p \v 12 Yier sohokwe uwr prueyn hiykwe serey lwak, hyo uru hokwe, Ananaias, hiykwe God so meyki ley kraipakrai uwr, seyr sow ko meyki ley popriy uwr-ar. Juda lowpwarowp Damaskus mon ma lwak homkwe hye mon komnow komnow. \v 13 Hiykwe hano owh mon le nok, hano ohriar mon liarok nok, senkin kiy-me, ‘Hano wayh, Sol ara, hno nene hokwe liy ma-lira.’ Sa peypey pa, enekwei sohiy nonaw kokwe hano nene hokwe yaprue ma-sahre wak, hakwe sa hye sehe lira. \p \v 14 Ananaias hiykwe hane senkin mekow, ‘Hromo nopwey-om mo God hiykwe hne kokwe papo me-iaup. Hunkwe God so uron ko ipey-ar se nonkway ey, seyr hyo Uwr Luw-luw-aw se lira ey, seyr ok, hyo woki mon ma lousne me lonuayk ey. \v 15 Ok, hwon ma lonuayk o, weynpaweyn hwon ma lira o, hunkwe seme ya lanio mesor kumay kow a, uwrsa lowpwarowp me. \v 16 Hai, hunkwe enekwei meipey payhokuaw kiy-naruok o? Hunkwe kiy-oksian nok, hne hu mon ka prouk, seyr hno weynpaweyn piaparaw me ka peyr-a-peyr say kow, hwon Jisas so uru se ma mesopok so kueir.’” \s1 God hiy Pol se ma me hiy non, uwr-kayn irweyk me God so ok me mesor kow e \p \v 17 “Enekwei kamon ha Jerusalem mon ma-ley menkin, hakwe God so a pekney-weys mon lyawriy nok, God se mesopok, sawk hakwe owhnan kamon, now ke hieyn ke lorok ira. \v 18 Owhnan sokukwe hakwe Hakamay se lira, hiykwe hane senkin me, ‘Hunkwe Jerusalem se kwa saw-okriy hain, payhokuaw, unsaney erey suko homkwe hno ok, hwon hane uwrsa me ma mesor kumay kow ey somokwe hyaw lwak ey.’ \x * \xo 22:18 \xt Ap 9:29-30\x* \p \v 19 Sawk hakwe senkin ma-sahre me, ‘Hakamay, uwr Jerusalem ko homkwe yor ha ma lon me nuw-nonkway popriy. Hakwe Juda mo hokruw-a mon ley nok, uwrsa hne ma nanpanan kiykiy-ay me nekie okyaw nok, lomniy-mamniy nok, kalabus-a mon nak-piar sakreik kow. \x * \xo 22:19 \xt Ap 8:3; 26:9-11\x* \v 20 Seyr hno ok ke ma mesor kow uwr Stiven se ma lokin kwor okrue hokwe, hakwe ohriar nuw-wak. Seyr hakwe uron kamon-aw non-wak, seyr uwr, Stiven se ma lokin kwor okrue mo omeme meipey owh ko mokwe, mo ha nak-orok ira sosor kow.’ \x * \xo 22:20 \xt Ap 8:1\x* \p \v 21 Hakamay hiykwe sawk hane senkin ma-sahre mekow, ‘Hunkwe kwa ley e, hakwe hne kokwe uwrsa uwr-kayn irweyk meiaw-ar ma lwak mo owh mon me-ha.’” \x * \xo 22:21 \xt Ap 9:15\x* \p \v 22 Peyr uwrsa homkwe Pol so ok me-aw nuw-onuayk, sawk hiy ok sokwe kiy-me menkin, hom sa pa kiynuw-okre me, “Uwr sehe lokin kwor krue koma, uwr senkin sohokwe ki erey mon kokwe liy lwayr ley.” \p \v 23 Juda homkwe ok kraiar nuw-saw warkuw warkuw me. Homkwe hmo aw-mar lie yor me senkin mesair kow, hmo saket owh ko me seyn say nok, wosion-pow ayaw mon arnak-ouh say ha. \v 24 Rom mo aw-uwr hakamay hiykwe sa aw-uwr me senkin sehe kiy-me-sasay, “Homkwe hye huonok nok, Juda hom hye ma saw warkuw okre me ko meyk-ar me kwa lomniy-mamniy mesopok nonkway.” Seseyn, aw-uwr hom hye huonok nok, hmo a aiopey hay mon hiy-yawriy. \v 25 Sawk hom hye lomniy e way-pruwmapruw orok liok. Pol hiykwe sawk kepten prueyn hyo ohriar mon ma lorok sehe senkin kiy-mesopok, “Hmey, Rom mo sow mokwe penkin lwak o? Hai, hunkwe Rom-uwr-ar so heyn ke nonkway lopa hokwe, hye puraw liy saw-omniy o?” \x * \xo 22:25 \xt Ap 16:37\x* \p \v 26 Rom mo kepten hiy ok sokwe lonuayk menkin, hiykwe sawk aw-uwr mo hakamay-ar so owh mon ley nok, mesopok, “Hunkwe penkin lon ey so? Uwr ohokwe Rom-uwr-ar sora.” \p \v 27 Sawk Rom mo aw-uwr hakamay-ar hiykwe Pol so owh mon ley nok, senkin mesopok, “Hunkwe hane kwa kiy-mekow, hmey, hunkwe Rom-uwr-ar so?” \p Pol hiy kiy-me, “Oo, hakwe mo Rom-uwr-ar.” \p \v 28 Sa Rom mo aw-uwr hakamay-ar hiy senkin ma-kiy-me, “Paraw kokwe hakwe Rom-uwr-ar korey, sawk hakwe ihey mo mein-owon aiopey hay non nuw-nakway, Rom-uwr-ar lwak e.” \p Pol hiy ma-kiy-sahre me, “Hakwe hwon ma lon senkin lon pa, sawk hano aio, ipey leys hohkwe Rom uwr-sa-ar, hakwe seyr Rom-uwr-ar sehe lwak.” \p \v 29 Sawk peypey pa, aw-uwr Pol se ma lomniy mesopok e ma mon liok somokwe, ok sokwe lonuayk menkin, sa aheyr aheyr nonaw seme nuw-hok okriy ha. Aw-uwr mo hakamay-ar hiy seyn, nuw-hok, hiy Rom-uwr-ar se sen non me ma way pruw-ma-pruw sehe. \x * \xo 22:29 \xt Ap 16:38\x* \s1 Pol hiy Juda mo kaunsil mo inour mon ma liarok hiy non \p \v 30 Sa enekwei leikmon hokwe sawk aw-uwr mo hakamay hiykwe Juda, hom Pol se ma me-piap-ma-piap seme nonkway e mon. Hiykwe sawk Pol se sehe kahror kow nok, pris karmay o, kaunsil o, hme me-hokruw nok, Pol se hmo inour mon hiy-e me-sasay iarok. \c 23 \p \v 1 Pol hiykwe sawk kaunsil me nuw-ira nok, senkin kiy-me, “Hano wayh-om, hano mey, ha God se ma meio kow wayr, senkin-awaw, pokon ohiy, hano nanpanan yor uron ko hane senkin me, hakwe heyn lopa.” \v 2 Pol hiy ok senkin me menkin, sawk Pris Makwey-uwr Ananaias hiykwe uwr har Pol so ohriar mon ma lorok seme me-sasay, “Hyo woki ke leyma e.” \x * \xo 23:2 \xt Jon 18:22-23\x* \v 3 Wo, sa Pol hiykwe Ananaias se sehe me, “Ara, God hiykwe hne ka ma-sahre eyma. Hunkwe hir piap-araw kosi wawp non ma neyr se hieyn. Hai, hwon ha Juda mo sow se ma kamaun sow ok ke ma me, hunkwe hane lira mesor anon anon ey hokwe, yerki penkin non meio o? Payhokuaw, hunkwe Juda mo sow me kamaun sow, hwon hane ma me-sasay eyma ohokwe.” \x * \xo 23:3 \xt Mat 23:27\x* \p \v 4 Uwr Pol so ohriar mon ma nakrok somokwe sa Pol se senkin kiy-me, “Hwey, hunkwe God so Pris Makwey-uwr se ok-piap-ok kiy-me sora.” \p \v 5 Pol hiykwe sa hmo ok ke senkin ma-sahre onuayk me, “Hano wayh-om, hakwe senkin nonkway pa, hiykwe Pris Makwey-uwr. Hakwe weynpaweyn piap ke po kiy-nuw-mon. Payhokuaw, God so mamey-ok kokwe, hreme senkin hiy-mon sorasor, ‘Hmo makwey-uwr me ok-piap-ok peie lon-me o.’” \x * \xo 23:5 \xt Kis 22:28\x* \p \v 6 Pol hiykwe senkin nonkway, uwr har serey ma lwak mokwe Sadyusi, har mokwe Farisi. Sa hiykwe Juda mo kaunsil me ok kamon senkin lokre me, “Hano wayh-om, hakwe Farisi mo uwr prueyn soma. Seyr Farisi mo ney-ar. Hakwe senkin nuw-nanpanan kiykiy-ay, uwrsa ma lokrue mokwe ya ma-loksian sasian a. Hmo aw-ok, hane ma lokin lor-a-lor ko meyk-ar kokwe, mo sohokwaw.” \x * \xo 23:6 \xt Ap 26:5\x* \p \v 7 Pol hiy ok senkin kiy-me menkin, Farisi o, Sadyusi o, sa homkiaw-ayay seme kiy-okwanon-anon nok, kiy-nuw-onsa-hruw-hruw kawk me. Farisi hom sawk irweyk-aw eyn lohruw-a, Sadyusi hom sawk irweyk-aw eyn lohruw-a. \v 8 (Sadyusi homkwe senkin me, uwr ma lokrue homkwe liy ma-loksian ley, seyr ensel o, niohney o, somokwe seyr korey lwak pey. Sawk Farisi homkwe senkin nanpanan kiykiy-ay me, “Lokrue uwrsa homkwe ya ma-loksian a. Seyr ensel o, niohney o, hom su lwayr.”) \x * \xo 23:8 \xt Mat 22:23\x* \p \v 9 Sadyusi o, Farisi o, homkwe sa ok aw-ar aw-ar seme nuw-okre okre me. Sawk Farisi mo sow ke hiymon-sorasor uwr har hom lok-sian nok, ok ipey-ar senkin nuw-me kraipakrai, “Uwr ohokwe yor piap-araw kamon ke mon pa, hromkwe po kiy-pawk liok. Ama, mey hiy ma meio sokukwe ok-ar senaw lwak, hye kokwe niohney prueyn hiy po lohruw-a kow pak, seyr, ensel prueyn hiy po lohruw-a kow pak.” \v 10 Hmo lon-seyrpaseyr ok sokukwe sa aiopey hay nuw-ousne, sa aw-uwr mo hakamay hiykwe sawk sehe nuw-hok, Pol se lowkway ok-sama-pwey okrue ame. Sa hiykwe hyo aw-uwr me seme me-sasay ha, Pol se Juda mo iha ko me huonok ohya nok, aw-uwr mo a aiopey hay mon hiy-ey. \p \v 11 Enekwei sohiy so arawh enekwei hokwe, Hakamay hiykwe sawk Pol so ohri-ar mon maka-iarok nayr nok, kiy-mekow, “Pol, hunkwe krai lwak e, hunkwe hano ok ke po mesor kow, Jerusalem mon kokwe. Seyr Rom mon kokwe liyliy-aw lwak ey, hunkwe hano ok kokwe serey ma-mesor kow ey.” \x * \xo 23:11 \xt Ap 27:24; 28:16,23\x* \s1 Juda homkwe Pol se lokin kwor e lohruw-a sakon kawk \p \v 12 Sawk enekwei leikmon so leisnon hokwe, Juda har homkwe nuw-hokruw nok, Pol se lokin kwor okrue ey so yerki se nuw-mesor sakon kawk. Homkwe ok ipey-ar kamon senkin nuw-oiow me, “Pol hiy su ma lwayr ohokwe, peyr hromkwe ayay liy saw-a ley, sa omok Pol se lokin kwor okrue sehe.” \v 13 Uwr, ok sokwe ma nuw-oiow me-loray mo meir mokwe 40 so eir mon lwak. \v 14 Uwr somokwe pris karmay o, uwr hakamay o, sohom mo owh mon ley nok, senkin mekow, “Hromkwe ok ipey-ar kamon senkin nuw-oiow me-loray, hromkwe Pol hiy su ma lwayr ohokwe, ayay liy saw-a ley. \v 15 Ama, hom o, kaunsil o, Rom mo aw-uwr mo hakamay se kwa me-ha, hiy Pol se hmo owh mon aka hiy-e. Homkwe seyr senkin kwa nak-me-warei-arei kow, homkwe Pol se hyo yor me ma-mesopok nonkway popriy ley. Sawk hromkwe Pol se kokwe ma hiy-e okriy-yay non-aw lokin kwor okrue ey, hiy sa hmo owh mon lousne lopa ka lwak.” \x * \xo 23:15 \xt Ap 25:3\x* \p \v 16 Sawk Pol so ine-ih ko ney norwayo hiykwe, ok Pol se ma lokin kwor okrue ey sokwe lonuayk menkin, hiy sa aw-uwr mo a mon saw-ey nok, kam-uh Pol se mekow. \p \v 17 Sa Pol hiy, hmo kepten prueyn se me-huonok nok, senkin kiy-mekow, “Hunkwe uwr warkiayr ehe kwa hiy-ey, hmo aw-uwr mo hakamay so owh mon. Hiykwe ok-ney non, hye mesor kow ey.” \v 18 Sa kepten sohokwe nyo warkiayr se aw-uwr mo hakamay so owh mon hiy-ey nok, senkin mekow, “Ara, kalabus-uwr Pol hiy hane senkin mesopok, uwr warkiayr ehe, hno owh mon hiy-e e. Hiykwe ok-ney har non, hne lohruw-a kow ley.” \p \v 19 Aw-uwr hakamay hiykwe uwr warkiayr sehe iha non nekie owkway nok nok, meykyay mon hiy-ey orok nok, senkin kiy-mesopok, “Hunkwe hane kokwe penkin ok me kiy-mekow ley?” \p \v 20 Uwr warkiayr sohokwe sa senkin mekow, “Ara, Juda homkwe ok kamon po lohruw-a onsan kawk. Homkwe hwon Pol se hmo owh mon isay ha e mesopok kraiay ey. Hne senkin me-warei kow ey, homkwe Pol so ok ko meyk-ar ke ma-mesopok popriy e mon. \v 21 Sawk hunkwe Juda mo ok me peie lonuayk me o. Payhokuaw, Juda kraiar homkwe Pol se won-kawk sue huon ey. Hmo meir mokwe 40 so eir mon lwak. Homkwe senkin nuw-oiow me, Pol se lokin kwor okrue lopa hokwe, homkwe ayay liy la ley, seyr hu liy lowswa ley. Homkwe papo lonhan onhan koruay, seyr homkwe hwon hmo ok ke ipan lon kow me naruok.” \p \v 22 Aw-uwr mo hakamay-ar hiykwe sa uwr warkiayr sehe senkin makiy-sahre mekow, “Ara, hwon hane ma le me-nonkway kow hain ohokwe, uwr har me peie ma-mesor kow o.” Hiykwe senkin me nok, uwr warkiayr sehe makiy-me-ha. \s1 Pol se kokwe Gavman mo peyr-mawk uwr Feliks so owh mon hiy-ey \p \v 23 Aw-uwr mo hakamay hiy ok sokwe lonuayk menkin, sa hiy kepten prueysyar se huonok nok, ok senkin mekow, “Hohkwe pokon kokwe 200 aw-uwr o, 70 aw-uwr hos mon ma nak-anio o, seyr 200 aw-uwr yeik non ma nakruok ono o, seme kwa huonok. Pokon kokwe homkwe 9 klok arawh sok kwa ley nayr, Sisaria mon. \v 24 Homkwe Pol se kokwe hos har me kwa lonhan-onhan kow, hiy liwak nok ey se. Hye kokwe homkwe iray-iray nonaw kwa hiy-nuw-ey, Gavman mo peyr-mawk uwr Feliks so owh-ar mon.” \p \v 25 Seyr aw-uwr mo hakamay hiykwe mamey kamon senkin nak-mey kow ha, \p \v 26 “Hakamay Feliks, Gavman mo peyrmawk uwr seirpey-ar ara, eypok yaprue-ar. Hakwe, Klodius Lisias, hakwe pokon mamey kamon hne senkin kiy-mey kow. \v 27 Juda homkwe uwr ehe nekie nok, hye seyn po kiynuw-okin kwor okrue. Sawk hakwe senkin lonuayk, hiykwe Rom-uwr. Sa hakwe hano aw-uwr me nion ley nok, Pol se kahya huonok, hmo iha ko se. \x * \xo 23:27 \xt Ap 21:30-33; 22:25-27\x* \v 28 Hakwe aw-ok, uwr ehe ma lokin lor-a-lor me so meykyar ke nonkway e mon. Sa hakwe hye Juda mo kaunsil mo owh mon sehe hiy-okumey. \x * \xo 23:28 \xt Ap 22:30\x* \v 29 Hakwe hmo lokin lor-a-lor ok mo meyk-ar mokwe senkin lonuayk nonkway, homkwe hmo sow arian me-aw lonkuw-way-a-way ohruw-a. Sawk yor piap hiy ma mon honsi honsi mokwe, hakwe lonuayk pa. Seyr hakwe senkin kiy-onuayk nanpanan anon anon, hakwe hye liy me-sasay okin kwor ley, seyr, hye kalabus-a mon liy me-sasay nekie oksa-kawk ley, payhokuaw meyk lopa. \v 30 Sawk arakwon kokwe hakwe ok kamon senkin lonuayk. Juda homkwe ouon-aw-ok senkin lohruw-a onsan kawk, uwr ehe lokin kwor okrue ey. Hakwe uwr sohokwe hno owh mon aheyr aheyr nonaw sehe me-ha. Hakwe seyr uwr hye ma lokin lor-a-lor mokwe, senkin me-nonkway kow, hmo aw-ok ko meyk-ar hye ma lon-me somokwe, hno inour mon kwa ley ohruw-a kow.” \x * \xo 23:30 \xt Ap 24:5-8\x* \p \v 31 Seseyn, aw-uwr homkwe, aw-uwr mo hakamay so ok ke lonuayk nok, Pol se huonok nok, arawh enekwei sohiy nonaw hiy-nuw-ey nayr, sawk Antipatris mon lousne. \v 32 Sawk enekwei leikmon hokwe, aw-uwr hos lopa homkwe sa Jerusalem mon ma-le-nene, hmo a arian mon. Sawk aw-uwr, hos mon ma liwak sir hom Pol se ma-hiynuw-ey ha. \v 33 Aw-uwr Pol se ma hiy-nuw-ey ha somokwe, Sisaria mon lousne nok, mamey hom ma nakey sokwe Gavman mo peyrmawk-uwr se kow. Seyr Pol se hyo owh mon nak-okriy-ay kow hain. \v 34 Gavman mo peyrmawk-uwr Feliks hiy mamey ke lira mesor nok, Pol se senkin mesopok, “Hai, hunkwe kipay perey suko so?” Sa Pol hiykwe senkin mekow, “Hakwe Silisia ko.” \v 35 Feliks hiy sa Pol se senkin mekow, “Hakwe uwr, hne aw-ok ma lokin lor-a-lor seme naruok. Hom le non, lonuayk ey, hno ok mokwe.” Sa hiykwe Pol se kokwe Herot so gavman-a mon me-sasay wayr, aw-uwr mo krai ouon mon lwak e. \c 24 \s1 Juda homkwe Pol se aw-ok lokin lor-a-lor \p \v 1 Eypok iha sirom hom ley lowpway menkin, Pris Makwey-uwr Ananaias o, Juda mo uwr hakamay har o, homkwe Sisaria mon lokumey. Seyr Rom mo sow ke nonkway-uwr prueyn hiykwe hme nion siraw non-kumey. Hyo uru hokwe Tertulus. Sawk homkwe hmo aw-ok Pol se ma lokin lor-a-lor me kokwe Gavman mo peyr-mawk uwr Feliks so inour mon me-nonkway kow. \v 2 Pol se me-yawriy menkin, peyr Tertulus se isay ohruw-a pie, hyo kot-ok Pol se ma me seme. Tertulus hiykwe senkin me, “Uwr hakamay Feliks ara, hno hiy-wayr yor mawkhow ihey-ar non se hokuaw, hromo yier hokwe liwak marowhway yor ke enekwei meipey po lonok. Seyr hunkwe hromo yier se hiymon ey hokwe, mey har, paraw piap ma lwak liok omokwe, po ma-hiy-mon popriy ihey. \v 3 Uwrsa, hno yier mon perey lwak e, homkwe enekwei enekwei hne yaprue nuw-nanpanan ihey, seyr hne kar aiopey hay seme nuw-ey. \v 4 Sa pokon kokwe hakwe hno enekwei se meiamei-ar liy mesor won-keyn won-keyn kok ley. Sa hakwe hne kiy-mesopok, hai, hunkwe hreme ipan liy lon o, ok hrom hne me ey ke lonuayk e. \p \v 5 Uwr ohokwe hromkwe senkin kiy-ira, hiykwe weynpaweyn piap kraiar nuw-mon honsi honsi. Hiykwe aw mon wodna wodna uwr, kipay lowpwarowp Juda hom ma kiy-wayr mon. Uwr sohokwe uwrku Nasaret mo peyrmawk liarok uwr. \x * \xo 24:5 \xt Ap 17:6\x* \v 6 Hiykwe God so a pekney-weys se yor piap-araw non mon orki orki yay e mon liok. Sa hromkwe hye sehe kiy-nuw-nekie sakawk. \x * \xo 24:6 \xt Ap 21:28-30\x* \v 7 \f + \fr 24:7 \ft Grik mamey har mokwe ves 6b-7 ke nakmey: Sa hromkwe hromo sow ko ok ko meyki nonaw, hye lira mesor anon anon e mon liok. Sawk Rom mo aw-uwr hakamay Lisias hiy le nok, seyr hyo aw-uwr mo krai nonaw hye hromo iha ko se kahya sow nok, senkin me-kupaku, uwr hye aw-ok ma lokin lor-a-lor homkwe hne lira ohruw-a e.\f* \v 8 Hunkwe uwr ehe nian kwa kiy-mesopok e, hunkiaw senkin nonkway kwey, ok lowpwarowp hrom hye ma lokin lor-a-lor somokwe, okar-ar.” \p \v 9 Juda homkwe seyr Tertulus so ok ke senkin non-swahya sow me, “Ok lowpwarowp hiy Pol se ma lokin lor-a-lor mokwe okar-ar.” \s1 Pol hiykwe Feliks se mesor kumay kow \p \v 10 Sawk Gavman mo peyr-mawk uwr hiy iha non nakray nakray memeir kow, Pol hiy ok lohruw-a e. Sa Pol hiykwe senkin ma-sahre onuayk me, “Hakwe nonkway, hunkwe yia kraiar jas nuw-wak wayr, uwrsa kipay erey suko mo. Hakwe kar nonaw sehe ma-sahre ohruw-a kow, aw-ok hane ma lokin lor-a-lor omokwe. \v 11 Ha God se Jerusalem mon ma me-ihey e ma liau hokwe, eypok enekwei mokwe, iha seys mu nareysyar non po ley lowpway. Ok sokukwe okar, hunkwe uwr har me liy ma-lokin sosor mesopok nonkway popriy. \v 12 Ha Jerusalem mon ma lwak hokwe, hakwe God so a pekney-weys mon kokwe lon-seyrpaseyr-ok me pa, seyr Juda mo hokruw a mon o, taun sohiy so a perey perey lwak e, hakwe uwrsa mo uron me me-wodna wodna pa. Mo Juda-uwr hane lokin lor-a-lor hi, homkwe nonkway, hom ha yor senkin ma lon ke lira pa. \v 13 Sawk yor piap-araw, Juda hom, ha ma meio me ma lohruw-a somokwe, Juda homkwe hne senkin liy mesair kow popriy ley, ok hom ma me mokwe, okar. \v 14 Sawk ok kamon kokwe mo ok-arar, hakwe hne liy mey-a-mey kow ley, senkin, ha hromo nopwey-om mo God se ma me-ihey wayr hokwe, hakwe uwr, Jisas so Yerki se ma pyay se me-ihey. Sawk Juda homkwe Jisas so yerki sohokwe okrei-yerki ok me. Ok lowpwarowp, Moses so sow o, profet mo mamey o, serey ma lwak mokwe, hakwe nanpanan kiykiy-ay wayr. \v 15 Seyr ha o, Juda-uwr erey ma nakrok ohom o, hromkwe God so mey kamon ke uron hyohyo liyliy-aw lon naruok. Mey sokukwe, God hiy uwrsa yor piap-araw non o, uwrsa uron luw-luw-aw non o, seme ma me-oksian sasian ey hok non. \x * \xo 24:15 \xt Jon 5:28-29\x* \v 16 Sohiy so hokuaw, hakwe God o, uwrsa o, hmo inour mon mey penkin me meio e, hakwe nanpanan yor uron ko yaprue nonaw meio. \p \v 17 Yia har mokwe hakwe mei-aw mon lwak, sawk enekwei sohokwe hakwe Jerusalem mon ma-lanio ohruw pa. Sawk hakwe Jerusalem mon ompeys serey-ar makiy-ey. Hakwe meinowon God so uwrsa hom hano iha mon ma kow ha mokwe, uwrsa omeme lopa Jerusalem mon ma lwak me nakey kow. Seyr hakwe God se ayay har nak-naws prawk kow e nakey. \v 18 Juda hom hane God so a pekney-weys mon ma lira hokwe, hakwe mey God so nene mon mnow-mnow-aw lwak ey ke po meio lowpway. Enekwei sohokwe uwr ompuay hane nion non-anio pa, seyr hakwe yor piap me uwrsa har me nion non-mon powey powey pa. \x * \xo 24:18 \xt Ap 21:12-28\x* \v 19 Sawk Juda har, kipay Esia ko hom hane Jerusalem mon ma nekie sakawk somokwe, hom hane yier-ok lon-me e nan ankin, hne kokwe homkiaw erey ka le mesor kow. \v 20 Hom ok lopa lwak ankin, wo, Juda erey ma kiy-nakrok ohom hano yor piap me ka kiy-mesor kow. Hai, enekwei ha Juda mo kaunsil mo inour mon ma liarok mesor hokwe, hakwe yor piap penkin ke meio so? \v 21 Sawk homkwe ok kamon, ha hmo inour mon ma lokre me sokwe lon hohuaw pak. Ha senkin ma me hok non, ‘Hakwe senkin nuw-nanpanan kiykiy-ay, uwrsa ma lokrue mokwe ya ma-loksian sasian a. Hmo aw-ok hane ma kiy-on-me ko meyk-ar kokwe, mo sohokwaw.’” \x * \xo 24:21 \xt Ap 23:6\x* \p \v 22 Feliks hiykwe Jisas so Yerki, Pol hiy ma mesor mokwe, po nuw-nonkway popriy. Hiykwe uwrsa serey ma hokruw seme ma-me-ha nok, nak-me-ha, “Aw-uwr mo hakamay Lisias hiy ma laye non, hakwe enekwei sohiy sok liy lohruw-a sakon kawk popriy.” \x * \xo 24:22 \xt Ap 23:26\x* \v 23 Feliks hiykwe aw-uwr mo kepten prueyn se senkin mekow, “Hunkwe Pol se kokwe kalabus-a mon kwa hiy-wayr. Sawk serey mon kokwe hiykwe hyo mey arian har me meio e mon ankin, hye ipan kwa isay meio, seyr Pol so wayh har hom hye hiy-mon e mon ankin, ka hiy-mon.” \s1 Feliks hiykwe Pol se preisia ha pa \p \v 24 Eypok har mo meyki hokwe Feliks hiykwe sah Drusila ke nion ma-non-e. Hyo sah kokwe Juda-sa. Feliks hiykwe sa hyo mey-uwr me me-sasay, Pol se huonok nok, hyo inour mon hiy-e e. Hom Pol se hiy-e menkin, Feliks hiykwe sa Pol so ok ke lonuayk, hiy Jisas Krais se ma nanpanan kiykiy-ay yor ke ma me mesor kow hokwe. \v 25 Pol hiykwe yor luw-luw-aw ma lwak o, yor, hno owh arian se ma lanok anok ey o, seyr God so lira mesor anon anon mey pariawey-ar o, senkin hiy-nuw-mesor kow. Feliks hiy senkin lonuayk menkin, hiykwe sa sehe nuw-hok krwepakrwe. Sa Pol se senkin me, “Pokon kokwe sopiaw. Hakwe enekwei non lwak ankin, omok hakwe hne liy ma-me-huonok.” \v 26 Hiykwe Pol se kokwe enekwei kraiar mesopok huonok nok, hye nion non-ohruw-a. Payhokuaw, Feliks so uron ouon mon kokwe, senkin nan liok, “Hane kokwe Pol hiykwe mein-owon har ouon-aw liy nakway pakane, hye kalabus-a ko se preisia ha ey hokwe.” \p \v 27 Yia kreysyar hiy ley lowpway menkin, sawk Porsius Festus hiykwe Feliks se ma-swahya sow meio, sa Gavman mo peyr-mawk uwr sehe ma-lwak. Sawk enekwei sohokwe Feliks hiykwe Pol se kokwe kalabus mon-aw sehe isay wak, Juda mo uwrsa mo uron me kar mon ey. \c 25 \s1 Pol hiykwe senkin me, hyo ok kokwe Sisar hiy ka lonuayk \p \v 1 Festus hiykwe kipay hiy ma hiy-wayr ey mon lousne menkin, hiykwe peyr eypok krompri Sisaria mon lwayr hain nok, sa Jerusalem mon liau. \v 2 Festus hiy Jerusalem mon lousne menkin, pris karmay o, Juda mo uwr hakamay o, homkwe Festus so owh mon le nok, hmo ok, Pol se ma lokin lor-a-lor ey seme mesor kow. Homkwe Festus se senkin lonseyn, \x * \xo 25:2 \xt Ap 24:1\x* \v 3 “Ara, hunkwe hreme mey yaprue ke meio kow e, Pol se erey Jerusalem mon me-sasay e.” Homkwe senkin seme me, payhokuaw, homkwe uwr har me me-ha e mon, ki ompok mon won-kreik sue naruok e, Pol se lokin kwor ey se. \x * \xo 25:3 \xt Ap 23:15\x* \v 4 Sawk Festus hiykwe hmo ok kokwe senkin ma-sahre onuayk me, “Korey, Pol hiykwe kalabus mon ma kiy-wak ohokwe, Sisaria mon-aw ka lwak. Hakiaw kokwe seyr Sisaria mon ya ma-kiy-ey a, peypey korey. \v 5 Hmo peyrmawk liarok uwr har homkwe hane nion kwa non-okumey. Sa uwr sohokwe heyn non lwak ankin, homkwe yor piap hiy ma meio seme kwa me-kumay kow.” \p \v 6 Festus hiykwe eypok mokwe iha sirom mu nareysyar pruw non pak e, iha seys pak e, Jerusalem mon sankaw-aw lwayr hain nok, yier Sisaria mon ma-lokumey. Enekwei leikmon hokwe hiykwe sa kot-a mon liwak, lira mesor anon anon uwr se hieyn. Sa hiykwe aw-uwr me seme me-ha, Pol se hyo inour mon hiy-e e. \v 7 Pol hiy lousne menkin, Juda, Jerusalem ko me ma laye homkwe Pol so ohriar am-nakrok awndiy kawk nok, hye aw-ok kraiar hye mon piapay ey me lokin lor-a-lor. Ok hom ma lon-me somokwe, homkwe senkin mesair kow popriy pa, Pol hiykwe yor piap-araw somokwe po mon. \x * \xo 25:7 \xt Ap 24:5-6\x* \p \v 8 Sa Pol hiykwe hiykiaw-ayay-aw senkin hiy-orok ohruw-a, “Hakwe Juda mo sow kamon se kamaun sow pa, seyr God so a pekney-weys se yor piap-araw non mon orki orki yay pa, seyr Sisar se pase mon heyn-a-heyn e.” \p \v 9 Festus hiykwe Juda me kar mon ey e mon, sa hiykwe Pol se senkin sehe mesopok, “Hai, hunkwe Jerusalem mon ley e pankaw nanpanan o? Hakwe ok, hom hne ma lokin lor-a-lor kow okukwe, Jerusalem mon liy ma-lonuayk.” \p \v 10 Sa Pol hiykwe Festus se senkin ma-sahre onuayk me, “Kot-a, ha ma kiy-iarok ohokwe, Sisar so uru ouon mon lwak. Ok, hane ma lokin lor-a-lor mokwe hyo uru nonaw kwa lonuayk e. Hunkwe papo nonkway popriy sora, hakwe Juda me kokwe yor kamon piap-araw ke mon powey powey pa. \v 11 Hunkwe hane senkin lira ankin, hakwe yor piap-araw, hane mon okrue ey ke po lon, suw ok lopa, hakwe liy lokrue. Sawk ok, Juda hom ma lohruw-a somokwe, okrei lwak ankin, hane hmo iha mon kow ha ey hokwe posokwaw mon ley. Ok, hane ma lokin lor-a-lor somokwe, Sisar hiykiaw-aw ka lonuayk e.” \p \v 12 Festus hiykwe Pol so ok sokwe lonuayk nok, uwr hye ma hiy-onsan kawk me nion non-ohruw-a. Sa Pol se senkin kiy-mekow, “Ok kokwe mo sokwe, hunkiaw po kiy-me, ok, hne ma lokin lor-a-lor somokwe Sisar hiykiaw-aw ka lonuayk. Hne kokwe hromkwe Sisar so owh mon hiy-ey ey.” \s1 Pol hiykwe king Agripa so inour mon ma liarok hiy non \p \v 13 Eypok har mo meyki hokwe, king Agripa o, ine-ih Bernaisi o, hohkwe Sisaria mon non-e, Festus se mon woro-woro ihey e. \v 14 Hoh eypok kraiar Sisaria mon ma non-wayr hokwe, Festus hiykwe sawk king Agripa se nion senkin sehe non-ohruw-a, “Ara, uwr prueyn, Feliks hiy ma nak-okin sakawk hain hokwe, erey kalabus-a mon kiy-wak. \x * \xo 25:14 \xt Ap 24:27\x* \v 15 Enekwei ha Jerusalem mon ma ley wak hokwe, pris karmay o, Juda mo uwr hakamay o, homkwe uwr sehe lokin lor-a-lor, seyr hane senkin mesopok, hakwe hye heyn-non-ok me-sakon kawk e. \p \v 16 Sawk hakwe Juda mo ok kokwe senkin lonuayk me, ‘Hromo Rom homkwe uwr prueyn se puraw liy mon piapay ley. Hromkwe yor senkin lopa. Suw senkin, uwr prueyn se lokin lor-a-lor ankin, peyr hiy seyn, ok hye ma lokin lor-a-lor seme ka ma-lon-sawksawk me, uwr hye ma lokin lor-a-lor mo inour mon.’ \v 17 Wo, enekwei ha Sisaria mon ma-le menkin, Juda-uwr somokwe hane nion non-e. Hakwe sa kot-enekwei se me eirpa-eirpa pa. Enekwei leikmon hokwe, hakwe kot-a mon liwak nok, aw-uwr me me-ha, uwr sehe hiy-e e. \v 18 Pol se lokin lor-a-lor uwr hom ma loksian ohruw-a mokwe, homkwe hyekwe yor piap-araw ha ma nan liok, seme lohruw-a pa. \v 19 Wo, hmo aw-ok ko meyk-ar kokwe sawk senkin, homkwe Pol se kokwe hmo sow senkin senkin me lonkuw-way-a-way ohruw-a. Sawk uwr prueyn Jisas ok ma me sehe nak-me. Uwr sohokwe papo lokrue, sawk Pol hiykwe hiy su ma loksian wayr se-aw mesor kow. \v 20 Ok sohom mo meyk-ar mokwe hakwe sa lawk-lawk. Hakwe sawk yerki penkin kiy-mesopok ley. Hakwe hye senkin-aw sehe mesopok, ‘Hunkwe Jerusalem mon ley e pankaw nanpanan o? Hunkwe lokin lor-a-lor-ok sokukwe serey mon liy lon-sawk-sawk me o?’ \v 21 Pol hiykiaw kokwe sawk senkin me, ‘Hakwe Jerusalem mon liy ley ley, sa ok, hane ma lokin lor-a-lor somokwe, Sisar hiykiaw ka lonuayk.’ Ha senkin lonuayk menkin, sa hye kalabus-a mon sehe ma-me-ha, aw-uwr hiy iray-iray nonaw lwak e, senkin-awaw, ha hye Sisar so owh mon me-ha sehe.” \p \v 22 Agripa hiy ok seme lonuayk menkin, sa Festus se senkin me, “Ara, uwr sohiy so ok mokwe hakiaw lonuayk e mon.” \p Sa Festus hiykwe Agripa se senkin ma-kiy-sahre mekow, “Hunkwe hyo ok mokwe yaw kwa lonuayk.” \p \v 23 Enekwei leikmon hokwe, sawk Agripa o, hyo ine-ih Bernaisi o, hohkwe omeme owh ko yaprue me non-seyn kreik nok nok, nak-yawriy. Sa hehe kokwe yor yaprue senkin senkin non nak-mon naruok huon, Festus so hokruw-a aiopey hay mon kokwe. Aw-uwr mo hakamay hom o, makwey-uwr yier serey suko o, homkwe seyr siraw non-wak. Festus hiykwe sa aw-uwr me seme me-sasay, Pol se hiy-yawriy e. \v 24 Pol hiy hmo inour mon am-iarok menkin, Festus hiy pa kiy-me, senkin, “King Agripa o, uwr lowpwarowp hreme nion ma kiy-wak ohom o, homkwe uwr ehe kwa lira. Uwrsa lowpwarowp Juda ko homkwe, hye kokwe ok kraiar lokin lor-a-lor. Seyr homkwe hane kokwe Jerusalem mon o, erey mon o, senkin nuw-okre okre me lokruok, ‘Hunkwe uwr ehe lokin kwor okrue e, hiy su lwayr lak.’ \v 25 Sawk hakwe senkin lira, hiy yor piap-araw kamon, hye mon okrue ey ke mon powey powey pa. Sawk Pol hiy senkin mesopok kraiay menkin, Sisar hiy hyo kot ke lonuayk e, hakwe sa senkin sehe me-sakon kawk, hye Sisar so owh mon me-ha ey se. \v 26 Sawk Pol so weynpaweyn piap-araw somokwe hakwe nonkway korey lwak pey. Hai, hakwe sawk hromo hakamay Sisar se kokwe penkin ok me mey kow ha ey so? Sohiy so hokuaw kokwe hakwe Pol se hmo lowpwarowp mo inour mon po me-sasay iarok. King Agripa ara, ipey-ar hokwe hakwe hye hno inour mon me-sasay iarok. Sa kwa mesopok nonkway popriy, Juda mo aw-ok sohom mo meyk-ar me. Sa hrom nonkway ankin, hakwe seyr Sisar se liy ma-sahre mey kow ha. \v 27 Payhokuaw, hakwe kalabus prueyn se Sisar so owh mon puraw liy me-ha ley. Yor sokukwe yaprue korey. Hakwe kalabus prueyn se me-ha e mon ankin, hakwe peyr hyo weynpaweyn piap-araw me mamey non nak-mey kow ha.” \c 26 \s1 Pol hiy Agripa se ok ma mesor kow hiy non \p \v 1 King Agripa hiykwe sa Pol se senkin mekow, “Sei, Pol, pokon ohokwe hunkwe hno uron ko me kwa kiy-mesor.” \p Sa Pol hiykwe hyo iha ke nwaun nok, hiykiaw-ayay hiy-orok ok ke mesor, \p \v 2 “King Agripa ara, hakwe kar ley, hno inour mon ma kiy-iarok mesor ohokwe. Ok, Juda hom hane ma lokin lor-a-lor mokwe hakwe senkin nanpanan, hakwe hne po ma-kiy-sahre mesor hrorsay kow a. \v 3 Hakwe kar sehe nuw-ey, payhokuaw, hunkwe hromo Juda mo sow lowpwarowp o, Juda mo weynpaweyn, hrom aw-ok ma lonkuw-seyrpaseyr o, somokwe nonkway po nuw-wak popriy. Ara, hakwe hne senkin sehe kiy-mesopok, hunkwe hano ok me enekwei meipey liy wawk onuayk o? \p \v 4 Enekwei ha ney nopre ma lwak o, seyr enekwei ha Jerusalem mon ma kiy-wayr ohiy o, Juda lowpwarowp homkwe hano yor mokwe nonkway po nuw-wak liyay. \v 5 Juda homkwe hane kokwe enekwei meipey po nuw-nonkway, ha Farisi me nion ma non-waw-waw hokwe. Seyr hom nonkway, paraw hakwe Farisi mo sow honon honon mo meyki pyay uwr hiy non. Ok ha hne ma mesor kow omokwe, okar-ar, sa Juda homkwe me-puar pa lwak ankin, homkwe ok ha ma me omokwe, senkin liy me-sakon kawk, ok somokwe ok-ar. \x * \xo 26:5 \xt Fl 3:5-6\x* \v 6 Ok, hane ma lokin lor-a-lor so meyk-ar kokwe, senkin, ha God so ok-loray, hiy hromo nopwey-om me ma mekow ke uron hyohyo ma lon hok non. \v 7 Juda mo uwrku iha seys mu nareysyar non, eypok arawh, eypok arawh, God se ma me-ihey wayr homkwe, God so ok-loray sohok lousne hrahra ha e naruok wayr. King ara, Juda homkwe hane seme lokin lor-a-lor, ha God so ok-loray sokwe uron hyohyo ma lon sohiy. \x * \xo 26:7 \xt Ap 23:6; 28:20\x* \v 8 Hai, hmo har homkwe God so ok-loray sokukwe senkin payhokuaw kiy-me o, God hiykwe lokrue uwrsa mokwe liy ma-me-sian ley? \p \v 9 Paraw kokwe hano uron ipey-ar hokwe senkin lwak, hakwe Jisas Nasaret ko so uru hokwe yerki senkin senkin non lanio mon sous-a-sous wayr. Enekwei sohiy sok kokwe hakwe senkin nan liok, mey sokukwe yaprue-ar. \x * \xo 26:9 \xt Ap 8:3\x* \v 10 Ha Jerusalem mon ma lwak hokwe, hakwe mo senkin lon. Hakwe pris karmay mo uru non kristen-uwrsa kraiar me kalabus mon nak-okin sakreik kow. Seyr hme lokin kwormakwor e ma lohruw-a mokwe, hakwe seyr senkin me, ‘Mo liy lokin kwor okrue.’ \v 11 Enekwei enekwei hakwe Juda mo hokruw-a kamon kamon mon ley nok, uwrsa Jisas se ma nan kiykiy-ay me nekie okrar omniy mamniy. Hakwe hme senkin nak-me-sasay, ‘Homkwe Jisas se kwa me-puar, seyr hye ok-piap-ok kwa nak-me.’ Ha uwrsa Jisas so meyki ma ley me kasaw ipey-ar ma nuw-on hohuaw hokwe, hakwe yier meiaw-ar mon nuw-ey, hme yor piap-araw non mon yorpayor e.” \s1 Pol hiy hyo uron se ma kankoum se mesor kumay kow \p \v 12 Pol hiykwe senkin makiy-me, “Enekwei sohokwe hakwe pris karmay mo uru nonaw Damaskus mon ley, mey hom hane ma kow me meio e. \v 13 King ara, ha yerki se ley nonaw, 12 klok ohriar lwak menkin, hakwe sawk ey-yar aiopey hay nonkumey ko hiy laye maka-nuw-yar nekie nekie se ar-nuw-ira huon. Ey-yar sohiy so krai hokwe ey so krai so eir mon lwak. Ey-yar sohokwe ha o, uwr hane nion ma non-ey o, hreme maka-nuw-yar liy-awriy kawk. \v 14 Hromkwe sawk ki mon seme makuayk sakuayk, sa hakwe wouk-ok kamon hane, Hibru mo ok non senkin me se lonuayk, ‘Sol, Sol, hunkwe hane kokwe yor piap-araw non payhokuaw mon yorpayor o? Hunkwe hunkiaw-ayay mon piapay sora, bulmakau hyo naykih so now-inan non arian ki se how ey se hyo sune non ma sway se hieyn.’\f + \fr 26:14 \ft Israel homkwe wueir meio mokwe, homkwe plau, bulmakau hom ma lowk nak-anio non meio. Sawk bulmakau hom kasaw lon hohuaw ankin, homkwe hmo naykih se sune non swayrieys e mon. Sawk hyo sune sohokwe now inan non plau mon ma way-pruwmapruw serey lorway.\f* \p \v 15 Hakwe sawk senkin lonuayk me, ‘Hakamay, hai, hunkwe posokwaw so?’ \p Hakamay hiy sa senkin ma-sahre me, ‘Hakwe Jisas, hwon ma mon piapay wayr hiy non.’ \v 16 Sawk hunkwe kwa ma-kiy-oksian iarok. Hakwe hno owh mon sehe lousne, hne me-iaup e, mey ke lanio meio e. Hunkwe weynpaweyn arakwon ma kiy-ira ohom o, weynpaweyn omok, ha hne mesair kow ey sohom o, seme lanio mesor kumay kow ey. \v 17 Seyr hno uwr-ku arian o, uwr-kayn irweyk o, homkwe hne liy mon piap-ay ley, payhokuaw, hakwe hne kokwe hmo iha ko me liy maka-hya huonok. Hakwe hne hmo owh mon sehe me-ha ey, \v 18 uwrsa mo nene me kampi kow e. Seyr hme eym-nawp ko me ma-me-samis prosue e, sa eypok mon ka le. Seyr hme Satan so krai ouon ko me huonokyaw prosue e, sa God so owh mon ka le. Senkin lon ankin, homkwe hano uwrsa hane ma nan kiykiy-ay ko kueir nonaw ma mon pekney-weys me nion non-wawwaw orok e.” \x * \xo 26:18 \xt Ais 42:16; Ef 2:2; Kol 1:13\x* \s1 Pol hiykwe Agripa se mesor kow, mey hiy ma meio me \p \v 19 “King Agripa ara, owhnan nonkumey ko Hakamay hiy hane ma mesair kow sokukwe, hakwe kamaun sow pa, korey law. \v 20 Hakwe peyr uwrsa Damaskus ko me mesor kow pie nok, sei, uwrsa Jerusalem ko o, uwrsa kipay lowpwarowp Judia mon ma lwak sohom o, seme ma-ley mesor kow. Seyr uwrsa uwrkayn irweyk ko me nak-mesor kow. Hakwe senkin mesor kow, hom hmo uron me kankoum e, seyr God so owh mon samis ne e. Seyr yor hom ma meio sohom nonaw mesair kow e, hom uron ma kankoum hokwe, ok-ar-ar. \v 21 Juda mo aw-ok ko meyk-ar kokwe mo sohok-kwaw. Homkwe hane kokwe God so a pekney-weys so a-yier ko hokwe sehe nekie sakawk. Seyr hane kokwe sehe lokin kwor okrue e mon liok. \v 22 Sawk hane kokwe God hiykiaw po hiy-mon ihey ne, pokon eypok ohokwe hakwe uwrsa uru lopa o, uwrsa uru non o, hme erey sehe am-iarok mesor kumay kow. Hakwe ok, Moses o, profet o, hom ma me hain seme liy-liy-aw po mesor kow, senkin, \v 23 ‘Krais hiykwe aw nak-ok ey, sa hiy lokrue ko se ma-loksian hokwe peyrmawk lwak ey, seyr Israel o, uwr-kayn irweyk o, hme God so me-huonok-prosue-yor ko ey-yar ke mesor sanion sow kow ey.’” \x * \xo 26:23 \xt Luk 24:44-47; 1 Ko 15:20\x* \s1 Pol hiykwe Agripa se me-kupaku, Jisas se nan kiykiy-ay e \p \v 24 Pol hiy ok seme lohruw-a nonaw, sa Festus hiy Pol se senkin lokre me, “Pol hunkwe lawk-lawk sora. Hunkwe nonkway kraiar papo nuw-mon sorasor, sa hno nonkway aiopey hay sokukwe hne nian nuw-mon lawk-lawk yay.” \p \v 25 Sa Pol hiykwe senkin ma-sahre me, “Hakamay Festus ara, hakwe lawk-lawk pey, korey law. Ok, ha ma mesor omokwe, okar-ar, seyr meyk non. \v 26 Ha nonkway, yor ha ma mesor omokwe, king Agripa se ma hiy-a-hiy pa. Hiykwe weynpaweyn, Jisas hiy hyo mey me ma meio mokwe nonkway non, payhokuaw sapa mon lousne pa. King Agripa hiykwe ok ha ma mesor somokwe papo nuw-nonkway. Hakwe hye kokwe hok lopa mesor kumay kow. \v 27 King Agripa ara, hunkwe God so ok profet hom ma mey hain somokwe pankaw nanpanan kiykiy-ay o? Sawk hakwe papo nonkway, hunkwe papo nanpanan kiykiy-ay.” \p \v 28 Sawk king Agripa hiykwe Pol se senkin ma-mesopok, “Hmey, enekwei haraw enkin ohokwe hunkwe hane me-weih-a-weih e nanpanan o, ha kristen lwak e?” \p \v 29 Sa Pol hiykwe senkin ma-sahre onuayk me, “Mo enekwei haraw hi, enekwei meipey hi, ha God se ma mesopok ohokwe, hne-aw hiy-mesopok pey, sawk hakwe senkin mesopok, hom lowpwarowp, hano ok ke ma lonuayk omokwe, homkwe kristen kwa lwak. Hakwe hom hane hieyn lwak e nan, sawk hakwe hom sen non lwak e nan pey.” \p \v 30-31 Wo, king Agripa o, hyo sah Bernaisi o, Gavman mo peyr-mawk uwr Festus o, uwr lowpwarowp hme nion ma lwak sohom o, homkwe sa seme loksian-sa-sian iarok nok, ampok hom ma lwak sehe lokriy hain nok, ley neyney. Sa homkwe ok homkiaw-ayay-aw senkin lohruw-a, “Uwr ohokwe weynpaweyn piap-araw, hye mon okin kwor okrue ey o, hye kalabus ey o, seme mon pa.” \v 32 King Agripa hiykwe sa Festus se senkin kiy-mekow, “Ara, uwr ohokwe, hiykiaw Sisar hiy hyo kot ke lonuayk e me lopa lwak hokwe, hunkwe hye liy isay ha.” \c 27 \s1 Aw-uwr homkwe Pol se sip non hiy-nak-ey, Rom mon \p \v 1 Hom ok hreme sip non Itali mon hiy-nak-ey ey me lohruw-a sakon kawk lowpway menkin, sa Pol o, kalabus-uwr har sohom o, hme kokwe aw-uwr mo hakamay Julius so iha mon lokriy-yay kow ha. Julius hiykwe Sisar so aw-uwr mo hakamay prueyn, 100 aw-uwr me ma hiy-wayr hiy non, seyr hiykwe Sisar so aw-uwr arian mo prueyn hiy non. \v 2 Sa hromkwe sip kamon mon lwawk. Sip sohokwe taun Adramitium ko. Sip sohokwe Esia mo taun lowpwarowp sour-yawp-ar ohriar mon ma lwak serey nak-ey ey hiy non. Hromkwe sa sohiy non sehe nak-ey. Uwr prueyn Aristarkus taun Tesalonaika ko hiykwe seyr hrome nion siraw non-ey. Yier Tesalonaika sohokwe kipay Masedonia mon lwak. \x * \xo 27:2 \xt Ap 19:29\x* \p \v 3 Enekwei leikmon so meyki hokwe hromkwe taun Saidon mon nak-okin peykyay iau, sawk aw-uwr mo kepten Julius hiykwe Pol se yor yaprue ke mesair kow. Hiykwe Pol se isay ha, hyo wayh-om Saidon mon ma lwak seme ley ira e, hom hye ayay o, omeme o, senkin hiy-mon ha e. \v 4 Hromkwe yier Saidon se ma-lokriy hain menkin, sa howniy aiopey hay hok hreme ka-nuw-way miymiy-yay huon. Sip hokwe sawk oion-waw Saiprus sohiy so sour-yawp-ar muwmon mon sehe nak-hiok samar sow hain nok, nuw-nakey ha. \v 5 Sawk hromkwe Silisia mo sour-yawp-ar so kopi o, Pamfilia mo o, serey hremon nak-hiok nok nok, sawk taun Maira, kipay Lisia serey mon nak-ousne nok, lokin peykyay. \v 6 Yier serey nak-okin peykyay menkin, sa aw-uwr mo uwr hakamay hreme ma hiy-ey hiykwe, sa Aleksandria mo sip kamon se lirway. Sip sohokwe Itali mon nak-ey e mon. Hiykwe hreme kokwe sa sip serey sehe hiy-wawk. \p \v 7 Hromkwe eypok kraiar mokwe i se-aw nak-sau lopa, payhokuaw, howniy hokwe sip se nuw-way miymiy-yay huon. Sa hromkwe sawk Nidus mon lokin peykyay pa sehe lwak, wo, hromkwe sawk oion-waw Krit mon hremon sehe nakey, yier Salmone so muwmon mon. \v 8 Sawk howniy hok ma lway hokwe, sip sohokwe honon honon nuw-wak, sawk sour-yawp-ar so ki-someik ohriar mon sosok-aw sehe nakey. Sa hromkwe yeyk-yier nak-okin peykyay ey mon nak-ousne. Yeyk-yier sohiy so uru hokwe, “Iway Ihey-ar”, seyr taun Lasea ohriar mon lwak. \p \v 9 Juda mo hokruw-enekwei ayay apay ma lwak hokwe papo ley lowpway. Sa hromkwe sehe nonkway, ey-pow enekwei papo ley lowpway, seyr weyp-nono enekwei hokwe po lousne. Hromkwe senkin lira nonkway, eypok arawh, eypok arawh kraiar po ley lowpway. Sip hiy ma-nak-sau nok yerki hokwe honon honon po nuw-wak. Wo, Pol hiykwe sawk hme sehe me-kupaku, \v 10 “Ama, homkwe kwa lonuayk, hakwe nonkway, hromkwe kiy-nuw-ey ankin, hreme kokwe low piap-araw po kiy-ousne a. Sawk omeme poya-poya sip mon ma kawk kreik ohom o, sip se nian o, seme nak-koum keyn lak. Seyr omeme sohomkwaw korey, hrome nian seyn, sour-yawp-ar mon lopruw lowpway lak.” \v 11 Sawk aw-uwr mo uwr hakamay sohokwe Pol so ok ke lonuayk me pa. Hiykwe sawk sip se lanok-anok uwr o, sip so nayk-ih o, hoho ok ke-aw lonuayk. \v 12 Weyp-nono enekwei enkin ohokwe hromo sip hokwe yeyk-yier serey yaprue liy nak-hnuawon keyn ley, payhokuaw, howniy aiopey hay ke liy lwak sue ley. Sa uwr kraiar sip ko somokwe, yier sehe lokriy hain e lohruw-a sakon kawk, yier Finiks, oion-waw orow mon ma lwak serey nak-okin peykyay e. Weyp-nono enekwei sohokwe homkwe Finiks mon lwayr sue e nanpanan. Finiks hokwe yeyk-yier yaprue saso-kawk eyn hiy non, sa sour-yawp-ar saut-west mon hremon ko o, not-west mon hremon ko o, yaprue hnuawon keyn. \s1 Howniy aiopey hay hok ma lway hok non \p \v 13 Enekwei sohokwe howniy paswaw-ney saut ko hok pa kor-way huwhuw. Sa uwr sip ko homkwe howniy nopre sokukwe yaprue lira nan ohruw-a, “Mo sehe, howniy nopre hokwe paswaw ney. Hromkwe yaprue liy nak-ey, yeyk-yier yaprue hrom ma lohruw-a sakon kawk serey.” Seseyn, homkwe anka se loksair kwawk nok, oion-waw sohiy so ki-someik ohriar mon-aw nak-sau nok. \v 14 Sawk peypey pa, howniy aiopey hay oion-waw ko ke nuw-way kumey, sa sour-yawp-ar se lway nonwey nonwey ie. Howniy sokukwe “Not Howniy” ok me. \v 15 Howniy sohok le menkin, sawk sip se sehe ka-nuw-way miymiy-yay ha. Mey-uwr sip ko somokwe, sa pau sip se nak-samis keyn e mon lokruok. Sawk homkwe liy-ar so. Sawk sip se kokwe howniy hokwaw way nakey. \v 16 Senkin lon menkin, hromkwe sawk oion-waw-ney kamon so muwmon mon nak-ey. Oion-waw sohokwe senkin mowie: Kauda. Serey hremon kokwe, hromkwe sip so dingi, yeke mon ma sawan keyn ha sehe, sip so ohriar-ar ka-owkway nok lokruok. Sawk mey sokukwe uwr sip ko homkwe honon honon nuw-wak. Sawk omok-ar omok-ar homkwe dingi sohokwe, kanuw-owkway nok nok, sip mon ar-way-yay. Sawk ihey mo ur non way pruw-ma-pruw kraipakrai popriy. \v 17 Seyr homkwe ihey mo ur me sip ouon mon nak-sahreik nok, sip se nak-way pruw-ma-pruw popriy kraipakrai, hu-par hok sip se sway krospakros keyn ame. Homkwe seyr nak-hok, payhokuaw, hmo sip hokwe Afrika mo wosion ompok mon om-nak-hiok swa-krikri-yay ame. Homkwe sa sel me seme kyor-kama-hniy ha, payhokuaw, howniy hok sip se way nakey e. \v 18 Howniy o, sour-yawp-ar so hu-par aiopey hay o, sa hreme aiopey ka-nuw-nak-osi ha nayr. Wo, enekwei leik-mon hokwe, sawk mey-uwr sip ko homkwe omeme sip mon ma kwawk kreik me seme kiy-inon keyn hain pie, sour-yawp-ar mon. \v 19 Sawk eypok krompri so meyki hokwe, mey-uwr sip ko homkwe omeme sip ko nian low ma hei seme ma-sahre inon keyn, hmo iha arian non. \v 20 Eypok har mokwe hromkwe ey o, napuar o, seme ma-lira pa. Howniy aiopey hay hokwe senkinaw-aw nuw-way wayr. Hromo uron mokwe sawk hromkiaw su lwayr ey se hyohyo ma-lon pa. \p \v 21 Eypok kraiar mokwe uwr sip ko homkwe ayay la pa. Sa Pol hiy hmo ompok mon liarok nok, hme senkin mekow, “Ama, hakwe hme kokwe mo senkin mekow liok, hromkwe oion-waw Krit se peie lokriy hain o. Homkwe hano ok ko meyki ley hokwe, enekwei piap-araw ohokwe hromo owh mon lousne lopa po lwak. Seyr omeme sip ko mokwe mar-mar-aw po lwak. \v 22 Sawk pokon hakwe hme senkin mekow kraipakrai, hmo uron mokwe peie kowkow nakrok o. Payhokuaw, hromo uwr prueyn liy lira por ley. Sip se-aw lira por ey. \v 23 Hakwe God so, seyr hakwe hyo mey me meio uwr. Arakwon arawh hokwe God so ensel hiy le nok, hano nayh-meyk-yowp mon liarok. \v 24 God so ensel hiykwe hane senkin mekow, ‘Pol, hunkwe peie hok o, hunkwe Sisar so owh mon ley nok, hyo inour mon ley iarok. Hunkwe kwa lonuayk, God so uron lowk yor senkin, hiykwe hne-aw hiy-mon lopa, sawk hiykwe uwr hne nion sip mon ma non-wak sohom seyn, hme hiymon ok.’ \x * \xo 27:24 \xt Ap 23:11\x* \v 25 Ama, homkwe peie hok o. Payhokuaw, hano uron hokwe God se senkin nanpanan kiykiy-ay, ok lowpwarowp hiy hane ma mekow somokwe liy-liy-aw senkin senaw lousne. \v 26 Sawk hakwe senkin nan, hromkwe oionwaw kamon mon po kiynak-swa-krikri-ay a.” \x * \xo 27:26 \xt Ap 28:1\x* \p \v 27 Sa hromkwe arawh iha seys iha-iha-aw hokwe sour-yawp-ar Mediterenian mon-aw nak-ein-kreik nok nayr. Sa mey-uwr sip ko homkwe arawh-orieyn sok senkin lokin hre ir, sip hokwe pa ki ohriar mon nak-ousne ey. \v 28 Sa homkwe sour-yawp-ar hokwe, ur kamon meir non se hrorkeyn ir, hu se lira nonkway e. Sawk hme senkin mesair kow, hu-meir hokwe 40 mita. Hai, sip hiy ma-ka-nakey popor ha. Hom ur meir non se ma-kiy-hrorkeyn meir ir, sa mita hokwe senkin ma-sahre mesair kow, 30 mita. \v 29 Homkwe senkin lira menkin, homkwe nuw-hok, sip hiy yop mein non mon am-nak-sway okin seyr-ma-seyr kros keyn ame. Homkwe sawk anka iha-iha-aw sip so yeke ko me swakeyn nok, ey se liwak sir nanpanan nayr, ey hiy saw-onkampru yay nerie e. \v 30 Sawk sip so mey-uwr homkwe yerki, sip se hakan okriy hain ey se pawk. Homkwe sawk dingi se sehe kan-hror leynieys keyn ha, hu mon. Homkwe senkin me-warei kow, homkwe anka me yeyk-mein mon ma-sahre inon keyn ley. \v 31 Sawk Pol hiykwe aw-uwr mo hakamay o, aw-uwr o, hme senkin mekow, “Ama, sip so mey-uwr omokwe pokon sip mon lwak lopa lwak ankin, hrom lowpwarowp mokwe su lwayr lopa.” \v 32 Wo, sa aw-uwr hom ihey mo ur, dingi se ma piynay seme lokin mane keyn. Dingi sohokwe sawk sehe nak-yaw nok. \p \v 33 Ey hiy kaie nerie ohriar lwak menkin, Pol hiy sa uwr lowpwarowp me me-kraipakrai, hom ay la e. Hiykwe senkin mesor kow, “Ama homkwe eypok mokwe 14, iray-iray nonaw sankaw nuw-wak, homkwe ayay la pa. \v 34 Hakwe hme senkin sehe me-kraipakrai, homkwe ayay har kwa la kraiay. Payhokuaw, hmo owh mokwe wowr lwak ankin, homkwe su liy lwayr ley. Kwa lonuayk, homkwe liy lokrue ley, homkwe yaprue nonaw lwak ey.” \v 35 Pol hiykwe ok sokwe lohruw-a lowpway nok, ihey mo naw ke lonok nok, uwr lowpwarowp mo inour mon God se nak-me-ihey. Hiykwe ihey mo naw ke kane nok, la. \v 36 Uwr lowpwarowp homkwe Pol se senkin lira menkin, hmo uron mokwe yaprue lwak. Hom seyn, ayay har lonokyaw nok, la. \v 37 Hrom lowpwarowp sip mon ma lwak mo meir mokwe, sankaw 276. \v 38 Hom la lowpway, swaw liy-ar lwak menkin, homkwe wit sip mon ma lwak seme sour-yawp-ar mon lway eynyar keyn hain, sa sip se low mon hei ame. \s1 Sip se ma mon piapay hiy non \p \v 39 Ey hiy kaie menkin, sip so mey-uwr homkwe ki hrom ma nak-ousne se lira. Sawk ki sohokwe homkwe nonkway lwak pa. Sawk homkwe iway kamon ki wosion non se lira. Hmo uron mokwe senkin nanpanan, sip se serey nak-hiok swa-krikri-yay ir e. \v 40 Homkwe anka me sour-yawp-ar mon lokin mane preisia keyn hain nok, ihey mo ur youk kreysyar aiopey hay ke ma way-pruwmapruw sawan seme kama-hror say, sip se youk non ma-lanok anok nok e. Seyr sel me lowkyaw nok, ayaw mon lowk nak-ie piynay, yeyk-mein mon, howniy hok sip se lway miymiy-yay nakey ey se. Seseyn, sip hokwe sa howniy hok lway nak-ey, ki-someik mon. \v 41 Sawk sip hokwe wosion sour-yawp-ar iway ompok mon ma lwak serey amnuw-nak-swa-krikri-ay. Sip so yeyk-mein hokwe wosion mon am-nuw-nak-hou kraipakrai. Sip hokwe serey-aw nuw-wak, liy ma-nak-ey ley. Wo, sour-yawp-ar so hu-par aiopey hay hokwe, sawk sip so yeke se am-nuw-sway okin seyr-ma-seyr kros keyn. \p \v 42 Senkin lon menkin, aw-uwr homkwe sawk aw-san lonsan, kalabus me lokin kwormakwor krue e. Kalabus hom lonheyh onheyh hakan nok ame. \v 43 Sawk aw-uwr mo hakamay hiykwe Pol se uron lowk, hye hiy-mon e mon. Hiykwe sawk aw-uwr me seme me-sous, kalabus me peie lokin kwormakwor krue o. Sa hiykwe uwr, hu ma ha nonkway me seme me-sasay, hom ki mon peyrmawk lowr-swakeyn onheyh onheyh ney e. \v 44 Seseyn, sa hmo meyki hokwe, uwr, hu ma ha lopa homkwe, now-pay senkin senkin sip ko non nak-onheyh onheyh nok. Senkin lon menkin, uwr lowpwarowp homkwe ki mon yaprue nonaw seme heyh iau. \c 28 \s1 Hrom Malta mon ma lwak hom non \p \v 1 Hrom lowpwarowp yaprue nonaw on-heyh on-heyh iau menkin, sa hromkwe senkin lira nonkway, hromkwe oionwaw Malta ok ma mowie mon lwak. \v 2 Uwrsa oionwaw serey suko homkwe hreme weynpaweyn yaprue ke mesair kow huon. Homkwe ya ke lunay nok, hreme me-huonok, ya mon liwak nam e, hromo owh me mon sama sama e. Payhokuaw, enekwei sohokwe sueyr hokwe lows nonaw lwak, seyr yier hokwe weyp nuw-wak. \x * \xo 28:2 \xt 2 Ko 11:27\x* \v 3 Enekwei sohokwe Pol hiykwe now-ya me lanio inon nok, sa ya mon kiy-inon say mu liok, sawk sok kamon ya hok ma loum hniy-hniy ha sehe lousne nok, Pol so iha mon ho-a-ho peyk. Sok sohokwe mein-hay non. \v 4 Uwrsa oionwaw ko hom sok Pol so iha mon ma peyk sawan sehe lira menkin, sa homkiaw-ayay senkin lohruw-a, “Ama, uwr ohokwe, paraw uwr har me ma lokin kwormakwor krue uwr hiy non. Mo hiy sour-yawp-ar ko se hakan ne hi, sawk god kamon uwrsa heyn non me ma ma-sahre mon piapay ey hiykwe hye su liy isay wayr ley, sok hiykwe hye sehe peyk sawan.” \v 5 Sawk Pol hiykwe sok sehe lokin sahya sow. Sok sohokwe sa ya mon lokuayk mu. Pol hiykwe sawk peik nak-won lopa. \x * \xo 28:5 \xt Mak 16:18\x* \v 6 Uwrsa homkwe sa seme naruok ira lokruok. Homkwe senkin nan, Pol so owh hokwe po nak-how a, seyr hiy po saw-makuayk okrue a. Homkwe enekwei meiamei senkin nakrok ira lokruok, sa homkwe senkin lira, yor senkin hyo owh mon lousne pa. Sa homkwe senkin ma-nan sakei me, “Hiykwe god kamon sama.” \x * \xo 28:6 \xt Ap 14:11\x* \p \v 7 Wosion hrom ma lwayr so ohriar hokwe, ki kopi kamon a yaprue non hiy lwak. Ki kopi sohokwe uwr hakamay oionwaw sehe ma hiy-wayr so. Hyo uru hokwe Publius. Hiykwe hreme lowpwarowp huonok nok, hyo a mon hiy-ey. Hiykwe hreme kokwe eypok krompri yaprue nonaw senkin hiy-wayr ihey. \v 8 Enekwei sohokwe seyr Publius so orih hiykwe peik nak-iawon. Hiykwe owh-ya nuw-oum, seyr si-hu nuwnak-ow. Sa Pol hiy hyo owh mon ley nok, hye God se hiy-mesopok. Hiykwe seyr hyo iha ke Publius so orih so owh mon nak-nekie nok, hyo peik ke mon sasowriy sow kow. \v 9 Pol hiy senkin lon menkin, uwrsa lowpwarowp peik non oionwaw ko somokwe sa hyo owh mon-aw seme nake nene. Pol hiykwe seyr hmo peik me nak-mon sasowriy kow. \v 10 Uwrsa oionwaw ko homkwe hreme yaprue lira nan ihey, sa hreme weynpaweyn ihey-ar irweyk me seme mesair kow. Sa enekwei hrom sip kamon non ma-nakey e mon menkin, homkwe omeme hrom ohna ma lwak me seme nak-opri kow. \s1 Pol hiy yier Rom mon ma lousne hiy non \p \v 11 Hrom oionwaw Malta mon ma lwayr hokwe, hromkwe enekwei sankaw lwayr, yeyn krompri. Enekwei sohiy so meyki hokwe, hromkwe sip kamon mon ma-lwawk ha. Sip sohokwe sueyr-howniy ma nuw-e wayr mokwe, oionwaw serey-aw nak-wayr sue wayr. Sip sohokwe seyr taun Aleksandria ko. Okrei-god Sus so komkiow-ney norwayo prueysyar so owhnan now non ma lopru hokwe, yeyk-mein mon nak-okin pror kawk iarok. \v 12 Hrom ma nakey, sa hromkwe taun Sirakyus mon nak-ousne. Yier sohokwe hromkwe eypok krompri sankaw lwayr kok. \v 13 Enekwei sohiy so meyki hokwe hromkwe Sirakyus se lokriy hain. Sa hromkwe Regium mon kanak-ousne ne nok, nuw-nakey ha. Sawk leikmon hokwe howniy saut ko hok loksian. Sa Puteoli hokwe enekwei leikmon nak-ousne. \v 14 Yier Puteoli hokwe hromkwe kristen har me lonyay. Sa homkwe hreme senkin mesopok, hme nion enekwei iha sirom mu nareysyar non non-wayr hain e. Seseyn, hromkwe serey lwayr hain nok, taun Rom mon ley neyney. \v 15 Kristen Rom ko homkwe hrom ma le-nene seme lonuayk menkin, homkwe sawk hreme yerki-ompok mon lonyay huon e seme le nene naruok. Har homkwe hremekwe Apius so maket-yier sok nuw-e naruok. Seyr har homkwe yier yor-yor-a krompri non hiy ma liarok sok naruok huon. Pol hiy kristen seme lira menkin, hiykwe sa God se nak-me-ihey. Sa hiy hme ma lira hokwe, hyo uron se hiy-mon kraiay. \p \v 16 Hrom taun Rom mon lousne menkin, Gavman homkwe Pol se kokwe a kamon irweyk-aw mekow wayr. Sawk a sohokwe aw-uwr prueyn se yerki-wouk mon me-sasay orok ira wayr, Pol hiy hakan ame. \s1 Pol hiy God so ok-ihey ke Rom mon mesor kow \p \v 17 Eypok krompri mo meyki hokwe, Pol hiykwe Juda mo uwr hakamay me me-hokruw. Hom nuw-hokruw lowpway menkin, Pol hiykwe hmekwe sa senkin kiy-me, “Hano wayh-om, mo ha yor piap kamon hano uwrku arian me mon lopa lwak liok, seyr hromo sow-mawk hromo apaw-om hom ma hiymon sorasor hain me yor piap kamon mon lopa lwak liok, hane kokwe Jerusalem mon nekie nok, Rom mo iha mon kow. \v 18 Sa hano kot kokwe Rom hom lonuayk. Homkwe sa senkin lira, hakwe yor kamon hom hane lokin kwor okrue ey ke mon pa. Homkwe sa hane preisia ha e seme nanpanan. \x * \xo 28:18 \xt Ap 26:31\x* \v 19 Rom hom hane kumay mon ma isay ha ok sokukwe, sawk Juda homkwe me-puar. Sa hakwe penkin ma-lohruw-a ley, yerki har lopa, sa hakwe senkin sehe me, ‘Homkwe senkin nan ankin, hane kokwe Sisar so owh mon kwa hiy-ey. Sa Sisar hiykiaw ka lonuayk, hano kot kokwe.’ Hakwe Sisar so owh mon ma kiy-e ohokwe, hakwe hano uwrku arian me kot kow e le pey. \x * \xo 28:19 \xt Ap 25:11\x* \v 20 Ama, hane sen non ma piynay nekie ok-swakawk so meyk hokwe, senkin, ha uwr Israel hom uron hyohyo ma lon sehe ma nan kiykiy-ay hiy non. Hakwe hme sehe mesopok huonok, hom hane lira e, seyr ok seme lohruw-a e.” \x * \xo 28:20 \xt Ap 26:6-7\x* \p \v 21 Wo, homkwe sa hye senkin ma-sahre mesor kow, “Uwr har Judia ko homkwe hreme mamey non pase mey kow nonkway e. Seyr Juda prueyn hrome woki-ok non pase le mekow nonkway e, hwon yor piap ma mon ok ma me hokwe. \v 22 Sawk pokon kokwe hromkwe hne nian kiy-onuayk ey. Hunkwe hno uron ko me kwa mesor hrorsay. Payhokuaw, hromkwe nonkway, uwrsa yier lowpwarowp ko homkwe yerki iwon, hwon uwrku paswaw me nion ma nakruok seme lon-seyp-a-seyp wayr.” \x * \xo 28:22 \xt Ap 24:14\x* \p \v 23 Sa Juda mo uwr hakamay homkwe Pol se nion kokwe enekwei kamon senkin non-me-loray iaup, hye nion ma-non-hokruw e. Enekwei hom a, Pol hiy ma lwayr mon ma-hokruw menkin, uwrsa mo meir mokwe ayaw mon nuw-ie. Pol hiykwe God so ok kokwe leisnon sok nuw-sor ha pie, senkin-awaw, arawh nak-nekie peykyay. Hiykwe God so Wayr-hre-yier so ok ke nak-me-kumay kow. Seyr ok, Jisas se ma mey, Moses so sow mon ma lwak o, profet mo mamey porih ko o, seme nak-mesor kow. Hiykwe senkin sehe mesor, uwrsa mo uron me me-weih-a-weih e, hom Jisas se-aw nanpanan kiykiy-ay e. \v 24 Uwrsa har homkwe ok Pol hiy ma mesor kow mokwe, homkwe senkin nanpanan kiykiy-ay, ok somokwe okar-ar. Wo, har homkwe sawk Pol so ok seme nanpanan kiykiy-ay pa. \v 25 Sawk uwrsa somokwe homkiaw-ayay-aw seme lon-seyrpaseyr. Hom ley e mon menkin, Pol hiykwe hme ok kamon senkin mekow ha, “Niohney Pekney-weys hiykwe hmo nopwey-om me okar-ar me nuw-mesor kow, enekwei hiy Profet Aisaia so woki-ok non ma mekow mokwe. Hiykwe senkin mekow, \q1 \v 26 ‘Hunkwe uwrsa sohom mo owh mon ley nok, senkin kwa mekow: Homkwe mo lonuayk, sawk liy nonkway popriy ley. Seyr homkwe mo lira, sawk liy lira ondway ley. \q1 \v 27 Payhokuaw, uwrsa pokon ko mo uron mokwe papo nuw-mon krahpakrah kraipakrai. Seyr hmo nweyk mokwe honon honon lonuayk, seyr hmo nene mokwe papo sapay. Senkin lon lopa hokwe, uwrsa mo nene mokwe liy lira, seyr hmo nweyk mokwe liy lonuayk, seyr hmo uron mokwe liy nanpanan nonkway, seyr homkwe hano owh mon liy ma-le, sa hakiaw kokwe hme liy ma-mon popriy kow ihey.’” \rq Ais 6:9-10\rq* \p \v 28-29 Pol hiykwe senkin ma-nak-me sapeykyay, “Juda ama, homkwe senkin kwa nonkway, ok God hiy uwrsa me ma-huonok prosue ey hokwe, uwrsa uwr-kayn irweyk mo owh mon po nakey neyney. Uwrsa senkin somokwe ya lonuayk a.” Pol hiykwe ok seme me lowpway menkin, sawk Juda homkwe homkiaw-ayay lon-seyrpaseyr ley neyney. \p \v 30 Yia hokwe kreys Pol hiykwe hiykiaw-aw a kamon, mein-owon non ma nakway wayr mon senkin lwayr. Seyr uwrsa hyo owh mon ma le somokwe, hiykwe kar ley huon. \v 31 Hiykwe God so Wayr-hre-yier se-aw nuw-mesor kow, seyr Hakamay Jisas Krais se uwrsa me hiymon sorasor. Hiykwe mey sokukwe uron hok lopa meio, seyr uwr prueyn hye me-sous lopa.