\id REV - Miniafia NT; Stanley Oyabua and Josiah, with David and Fran Wakefield; 29-Jul-2010 (web edition -2012 bd) \h Revelation \toc1 Revelation \toc2 Revelation \toc3 Rev \mt1 Revelation \imt1 Roube’aten Ana Tur \ip Roube’aten Wa’iwa’irih ana orerereb John isan i, Kirisiyan sabuw hai bai’akir wanawanan hirun hibi’akir i anamaramaim hi’o hikirum, anayabin i hibitumatum Jesu Keriso i Regah. Kirumayan ananot gagamin i baiyabayah nuhih nafot naatu tafah fair eya’iy, naatu tur fairinaka u’uwih baitumatum hinabukikin bai’akir, morob wanawanan hinarur anaveya’amaim. Iti buk wanawanan ana gagamin i ina’inan, wa’iwa’irin ana orerereb i men ana efamaim hiyaru’uru’um, iti boun ana veya kirisiyan sabuw boro hitaso’ob ewow ana turamaim, baise sabuw afa isah etei boro kasikasiyih hinama. Ew tabor isan ana tur ukwarin hikikirumabe hikirum, iti boun buk wanawanan ana tur ukwarin i tur ta’imon hikirum ibanak hikirum maiye ana ef tatane, nati ina’inan wanawanan tur ukwarih hibow hiku’ay hi’o hikirum. Baise iti buk wanawanan abistan hinotanot i ta, iti koubuna baikinitur tur isan, iti tur an i bebeyan maiyow Regah Keriso wanawananamaim i nama’am, God boro yomaninamaim ana rakit sabuw etei boro narouw ni’afiyih anababatun, Satan i ouman naatu I ana baiyow nabigegesair ana veya. I ana sabuw baitumatumayah boro mar boubun naatu tafaram boubun ana baigegewasin nitih. \iot Fef Wanawanan Tur Iti Na’atube Hi’asgidigid \io1 Roube’aten (1.1-8) \io1 Ina’inan hai mim bobotawiyen naatu kirisiyan hai kou’ay 1.9–5.22 \io1 Fef hibikwahen etei umat roun rou’ab (4.1–8.1) \io1 Tour umat roun rou’ab (8.2–11.19) \io1 Farubarubar naatu Saweidab rou’ab (12.1–13.18) \io1 Mim ana ina’inan hai yumat ta ta (14.1–15.8) \io1 Tew umat roun rou’ab naatu God ana yaso’ar (16.1-21) \io1 Babylon tafofor re’er naatu saweidab hirab hibi’afiy, bai’fufuwen hai dinab naatu Demon (17.1–20.10) \io1 Baibatebat ana yomanin (20.11-15) \io1 Mar boubun naatu tafaram boubun naatu Jerusalem boubun (21.1–22.5) \io1 Ana yomanin (22.6-21) \c 1 \p \v 1 \x + \xo 1.1 \xt Rev 22.6\x*Iti sawar abisa boro’omo hinamamatar isan God Jesu Keriso i’obaiy, saise Jesu ta’orereb ana’akir wairafin John taso’ob. Imih Keriso tounamatar iyafar tur bai na John biyan tit ana tur eowen. \v 2 Naatu John sawar etei i’itah i eorereb bukamaim kirum. Nati sawar i God ana tur naatu tur anababatun Jesu Keriso ana orereb tur. \v 3 \x + \xo 1.3 \xt Rev 22.7, 10\x*Orot yait iti tur ebiyab boro baigegewasin nab, naatu yait dinabamon ana tur nowar naatu abisa hikikirum bai ebi’ufunun boro baigegewasin nab, anayabin sawar matar isan ana veya i na kabom. \s1 Ekaleisia Hai Kou’ay Etei Seven Hai Merarayow \p \v 4 \x + \xo 1.4 \xt Exo 3.14-15; Rev 3.1; 4.5\x*Kwa ekaleisia a kou’ay etei seven Asia wanawanan kwama’am, ayu John kwa a fef akikirum, ayoyoban God wanatowanin, marasika ma’am, boun ema’ama, naatu boro nama’am, manaw kabeber tufuw nit. Na’atube wagabur gewasih etei seven ana urama’ama nanamaim tebatabat auman hinigegewasini. \v 5 \x + \xo 1.5 \xt Psa 89.27; Col 1.18\x*Naatu Jesu Keriso kourerebayan gewasin, morobone misir maiye ana etawan botawiyinayan, tafaram hai bonawiyenayan etei hai aiwob ukwarin auman nigegewasini. \p Keriso iyabuwit naatu ana rara’amaim ata bowabow kakafihine rufamit tatit \v 6 \x + \xo 1.6 \xt 1Pet 2.9; Rev 5.10; 20.6\x*aiwob na’atube tamatar tabi’aiwob naatu botaitit firis tamatar i ana God naatu Tamah isan tabowabow. Isan imih marakaw, fair, bora’ara’aten etei Jesu Keriso tanitin wanatowan, wanatowan. \it Amen\it*. \q1 \v 7 \x + \xo 1.7 \xt Dan 7.13; Zec 12.10; Mat 24.30; Jn 19.34-37; 1Th 4.17\x*Kwanuw! Sakuk tafanamaim enan kwa’itin! \q1 Sabuw etei boro hina’itin. \q1 Naatu sabuw iyab ahayamaim hiyiy auman boro hina’itin. \q1 Tafaram wanawanan sabuw tutufin etei boro hinabotouw. \q1 Iti tur i turobe! \it Amen\it*. \p \v 8 \x + \xo 1.8 \xt Rev 21.6; 22.13\x*“Ayu i An naatu Yomanin,” Regah God Fairin eo, “Ayu i marasika, boun, naatu mar boro nanan ana God.” \s1 Orot Natun Morobone Mimisir Himimu’ut \p \v 9 Kwa iyab ana aiwobomaim kwarur, ayu tuwat John bairit taituwbonen yatenubamaim biyat ebababan naatu bairi tafafaram. Ayu Patmos nuwamaim hiyara’iyu ama’am. Anayabin God ana tur naatu turobe ana kirikirifot Jesu kwib ao’orereb isan. \v 10 Regah ana Veya’amaim, ayu wagabur gewasin targabuwu tainu tayowan naatu ufu’une nidun ta tour na’atube hibababin anowar eo. \p \v 11 “Abisa kui’itah i buk firorowamaim inakirum naatu iniyafar nan ekaleisia hai kou’ay Asia wanawanan etei seven isah, wabih iti: Ephesus, Simena, Pergamum, Taiyatira, Sardis, Piladelfia naatu Laodicea.” \p \v 12 Ayu orot fanan anonowar ana yumat itinamih atatabir, baise atatatabir ana veya ramef hai batabat etei seven \it gold\it* amaim hitar hirouwen hibatabat aitah. \v 13 \x + \xo 1.13 \xt Dan 7.13; 10.5\x*Ramef hai batabat wanawanahimaim orot ta ana itinin i orot natun na’atube faifuw manin ius re aneika tit, dogoronamaim \it gold\it* gerogeror auman. \v 14 \x + \xo 1.14 \xt Ezk 43.2; Dan 7.9; 10.6; Rev 2.18; 19.12\x*Aribun bikwes ana itinin i sakusakuk na’atube naatu aribun ana kwes i kobekob na’atube, matan ana itinin i wairaf ebitakir na’atube. \v 15 An ana itinin i \it bronze\it* wairafamaim te’afun biyan tesafam ekukusisiaribe, naatu fanan ana nowarin i harew siku ere eniniduw na’atube. \p \v 16 \x + \xo 1.16 \xt Hib 4.12; Rev 2.12; 19.15\x*Uman ana asukwafune daman etei seven bow, naatu baibiyow kaiy wan rororon so’arin awanane tit, yumatan ana itinin i rarasib anababatun, veya anafora’abin auyit erararan na’atube. \p \v 17 \x + \xo 1.17 \xt Isa 44.6; 48.12; Rev 2.8; 22.13\x*Ayu ana yumat ai’itin ana veya anamaim ai mamayay are ain. Baise uman asukwafune eofere butubunu eo, “Men inabir, ayu i Busurufinayan naatu Baisawarinayan. \v 18 Ayu i ma’ama wanatowanin, Ayu amorob baise boun ina’itu, yawasu ama’am wanatowan, wanatowan. Naatu morob ana tufatan na’atube Murumurubih Hai Efan ana tufatan auman abobotan. \p \v 19 Isan imih abisa i’itah, boun kui’itah naatu abisa boro hinamamatar ina’i’itah etei bukamaim inakirum. \v 20 Daman seven umau asukwafune i’itah naatu ramef hai batabat etei seven \it gold\it* amaim hitar hibatabat i’itah hai kirikirifot i iti. Daman seven i ekaleisia ana kou’ay etei seven hai tounamatar, naatu ramef hai batabat seven i ekaleisia ana kou’ay etei seven.” \c 2 \s1 Iti Tur I Ephesus Isan \p \v 1 \x + \xo 2.1 \xt Rev 1.16\x*“Tur iti i Ephesus ekaleisia ana tounamatar isan inakirum: \p Iti tur i Orot daman etei seven uman ana asukwafune ebobotanen naatu ramef etei seven hai abatabat \it gold\it* amaim hiwowaben hai foun bat ereremor i ana tur. \v 2 \x + \xo 2.2 \xt 1Jn 4.1\x*Ayu aso’ob o abistan isinaf, ayu aso’ob o yatenub wainabi bowabow fokarin men sanet ibow, ayu aso’ob o men karam boro sabuw kakafih bairi kwanikofan, naatu iyabowat tur abarayah hirouw hio, baise o ifufunih i en, naatu isusu’ubih i baifufuwenayah. \v 3 Ayu wabu’umaim kwa biyababan fokarih wanawanan kwarur men kwahahar kwai hamiyu’umih. \v 4 Baise iti i ayu au yaso’ar tur kwa isa, marasika kwabiyabuwu na’atube boun men kwabiyabuwu. \v 5 \x + \xo 2.5 \xt Rev 3.3\x*Kwa anamanin men sanet kware’ere i kwaso’ob, imih bowabow kakafihine kwanamatabir naatu marasika abistan kwasisinaf i kwanasinaf maiye. Baise kakafihine men kwanamamatabir, ayu boro isa anan a ramef hai batabat hai efanamaim anabosair. \v 6 Baise sawar ta’imonamo i kusisinaf gewas. Nikolas sabuw hai sinaf kakafih i o men kukokok, ayu auman men akokok. \p \v 7 \x + \xo 2.7 \xt Gen 2.9; Rev 22.2, 19\x*Tain hinama’am na’at Anun Kakafiyin ekaleisia isan eo kwanowar! Sabuw iyabowat bai’akir hibisnowah ayu karam boro yawas ana ai ro’on anitih hina’aan, ai nati i God ana masaw Paradise wanawanan ebatabat.” \s1 Tur Iti I Simena Isan \p \v 8 “Iti tur inakirum Simena ekaleisia ana tounamatar isan. \p Tur iti i orot busurufinayan naatu baisawarinayan, iti orot i morob naatu misir maiye yawasin ema’am i ana tur. \v 9 \x + \xo 2.9 \xt 2Cor 11.14-15; Rev 3.9\x*Ayu kwa abai’akir, naatu a sawar en kwabi’akir i ayu aso’ob, baise anababatun kwa i sawar wairaf. Naatu sabuw hibijew moyamoy kwa isa tur kakafih hio i ayu aso’ob, nati sabuw i men Jew anababatun, nati sabuw i Satan ana kou’ay! \v 10 \x + \xo 2.10 \xt 2Tim 4.8; Jas 1.12\x*Bai’akir wanawanan kwanarur men kwanabir, kwananowar Demon mowan boro nabonawiy dibur nayariyi routobon nit, veya etei ten ana fofonin biyababan kwanab. Kwanabatkikin, morob na’at kwanamorob, naatu ayu boro ma’ama wanatowan ana kowas anit. \p \v 11 \x + \xo 2.11 \xt Rev 20.14; 21.8\x*O yait tain ema’am, abistan Anun Kakafiyin ekaleisia sabuw isah eo inanowar. Orot yait bai’akir bisnowah boro men morob bairou’abin ana biyababan nab.” \s1 Pergamum Ana Ekaleisia Isah \p \v 12 “Iti tur inakirum Pergamum ekaleisia ana tounamatar isan. \p Iti tur i orot ana kaiy wan rororon so’arin ana tur. \v 13 Ayu aso’ob nati bar merar o kuma’am i Demon Ana Aiwob ana urama’ama efan, baise o i turobe ayu wabu’umaim kuma’am, naatu men sawar afa’amaim a baitumatum fatumimih, nati ana veya Demon nati’imaim ma’am, imih ayu au baitumatumayan Antipas hirab morob. \p \v 14 \x + \xo 2.14 \xt Num 22.1–25.2; 31.16; 2Pet 2.15\x*Baise sawar afa kusisinaf isan ayu men abiyasisir. Nati biyamaim i sabuw afa Balam ana bai’obaiyen hibai hima’am, Balak hi’obaiy Israel sabuw bonawiyih bay aibat isah hisisibor hi’aa bowabow kakafih sinafuyah himatar hima tibiwa’an kwanekwan. \p \v 15 Ef nati ta’imon sabuw afa nati wanawanahimaim i Nikolas ana sabuw bai’obaiyen ta’imon tibi’ufunun. \v 16 Isan imih bowabow kakafihine dogor kwanikitabir kwanatit, o en ayu boro’omo anan kaiy iti awau’umaim bairi aniyow. \p \v 17 \x + \xo 2.17 \xt Exo 16.4, 14-15, 33-34; Isa 62.2; Jn 6.48-50\x*O yait tain nama’am na’at Anun Kakafiyin ekaleisia isah eo nanowar! Orot yait bai’akir ebisnowah i boro wa’iwa’irin ana bay anitin, naatu kabay biyan kwes tafanamaim wabin boubun hikirum inu’in auman boro anitin, nati boro men yait ta naso’ob baise orot ebaib akisinamo.” \s1 Taiyatira Ekaleisia Ana Tur \p \v 18 \x + \xo 2.18 \xt Rev 1.14-15\x*“Iti tur inakirum Taiyatira ekaleisia ana tounamatar isan. \p Iti Tur i God Natun biyanane enan, matan i wairafabe ebitakir, naatu an i kabay wabin \it brass\it* biyan hisafam ekukusisiaribe. \v 19 O abisa kusisinaf i ayu aso’ob, o a yabow, a baisnubanub, a bowabow, naatu anutanub, naatu boun abisa kusisinaf i tafan hiya’abar wan isisinaf i inatabir. \p \v 20 \x + \xo 2.20 \xt 1Ki 16.31; 2Ki 9.22\x*Baise sawar ta o wanawananamaim ema’am isan ayu men abiyasisir, anayabin o babin wabin Jezebel taiyuwin God ana dinab babin rouw eo, o airi kwaikofan, ana bai’obaiyenamaim ayu au akirwairafih nawiyih ef hisa’ir hin baiwa’an kwanekwan wanawanan hirun naatu bay aibat isah hisisibor hibow te’aau. \v 21 Ayu i veya aitin ana bowabow kakafihine dogor baikitabir tab isan, baise i men ekokok baiwa’an kwanekwanane dogoron nikitabir. \v 22 Imih ayu boro biyababan ana gem tafan ana yara’ah naatu iyabowat bairi hibiwa’an boro bai’akir kakafin maiyow hinab biyah nababan. Baise iyab babin ana kakafihine hinabihir hinatitit i boro anihamiyih. \v 23 \x + \xo 2.23 \xt Psa 7.9; Jer 17.10; Rev 20.12-13\x*I natunatun auman boro ana rouw hinamorob. Imaibo ekaleisia etei boro hinaso’ob ayu i orot babin dogoroh naatu hai not etei anuteteyan aso’ob, imih abisa kwasisinafumaim boro wan anay anit. \p \v 24 Baise kwa turin nati Taiyatira wanawanan kwama’am iti bai’obaiyen kakafin men kwabi’ufunun, kwa ‘Satan ana bai’obaiyen buriburih men kwaso’ob,’ imih ayu boro men bit ta anitimih. \v 25 \x + \xo 2.25 \xt Rev 3.11\x*Baise abisa biyamaim ema’am i kwanabukikin kwanama’am ayu anan. \p \v 26 \x + \xo 2.26 \xt Psa 2.8-9\x*Orot yait bai’akir nisnowah naatu au kokomaim nama nasinaf nan yomanin natitit ayu boro fair anitin tafaram etei isah. \q1 \v 27 Naatu i boro ana fair tutufin etei nab\f + \fr 2.27 \ft iron rod\f* sabuw nabonawiyih, \q1 naatu boro noukwatabe nawas fofoforen. \p Tamai fair bitu na’atube boro ana fair anitin. \v 28 \x + \xo 2.28 \xt Rev 22.16\x*Ayu boro marauman Maragias anitin.\f + \fr 2.28 \ft Maragias i Jesu ana fair ana aiwob isan eo.\f* \v 29 O yait tain nama’am na’at Anun Kakafiyin Ekaleisia isah tur eo inanowar!” \c 3 \s1 Tur Iti I Sardis Ekaleisia Isan \p \v 1 \x + \xo 3.1 \xt Rev 1.4, 16\x*“Iti tur i Sardis ekaleisia ana tounamatar isan inakirum. \p Iti tur i orot God ana wagabur etei seven biyanamaim tema’am naatu ana daman etei seven biyanamaim tema’am i awanane enan. Ayu aso’ob o abisa kusisinaf, o a’itinin i yawas kuma’am baise o i imoroboka! \v 2 Kwamisir! Abisa kikimin biyamaim ema’am koufair kwanitinibo namorob nasawar, anayabin kwa abisa kwasisinaf au God matanamaim atitita’ur i men gewasin anababatun. \v 3 \x + \xo 3.3 \xt Mat 24.43-44; 1Th 5.2; Rev 2.5; 16.15\x*Abisa kwanowar kwabaib i kwananot, kwanabosiyasiyar naatu dogor hinikitabir. Baise men kwanamimisir na’at, ayu boro bainowan mowan na’atube anan, naatu veya boro men kwa kwanotanotamaim ananamih. \p \v 4 \x + \xo 3.4 \xt Jud 23\x*Baise kwa Sardis wanawanan ekaleisia matan ta a faifuw i kwasouwen kwama’am, a faifuw kwes kwa’osen ayu bairi taremor tanan, anayabin kwa asinaf i gewasin. \v 5 \x + \xo 3.5 \xt Exo 32.32‑33; Mat 10.32; Luk 12.8\x*Orot yait baiyow fokarin bisnowah i boro ana faifuw kwes na’us, naatu ayu wabin wanatowan ana bukamaim boro men anasafam, baise wabin boro anaorereb Tamai nanamaim na’atube tounamatar nahimaim. \v 6 Yait tainin nama’am na’at Anun Kakafiyin ekaleisia isan abisa eo inanowar.” \s1 Ekaleisia Piladelfia Wanawanan Hai Tur \p \v 7 \x + \xo 3.7 \xt Isa 22.22\x*“Iti tur i ekaleisia Piladelfia wanawanan tema’am ana tounamatar isan inakirum, \p Iti tur i orot kakafiyin, turobe ana orot, David ana tufatan ebobotan biyanane enan. Abisa i ebobotawiy yait ta boro men nahir, naatu abisa i ehirihir yait ta boro men nabotawiy. \v 8 \x + \xo 3.8 \xt 1Cor 16.9\x*Ayu aso’ob kwa asinaf, naatu kwana’itin, ayu kwa isa etawan i abotawiy naatu boro men yait ta nahir, ayu aso’ob kwa afair i kikimin, baise ayu au bai’obaiyen kwabosiyasiyar kwabi’ufunun naatu wabu men kwayayoub. \v 9 \x + \xo 3.9 \xt Isa 45.14; 49.23; 60.14; Rev 2.9\x*Kwananowar! Sabuw iyab Satan ana Kou’ay Baremaim tema’am, taiyuwih hifufuwih tibijew moyamoy boro anao kikinih hinan kwa amaim hinakwafir hinare, naatu hinaso’ob kwa i ayu abiyabuwi. \v 10 \x + \xo 3.10 \xt Luk 21.19; 2Tim 2.12\x*Anayabin kwa au obaiyunen tur kwabai yatenubamaim ewawainabi, routobon nati tafaramamaim boro enan sabuw iyab nati me yan tema’am routubunih isan, ayu boro kwa anatafafari. \p \v 11 “Ayu boro’omo anan. Abisa kwabobotan i kwanabukikin, saise boro men yait ta kwa a kowas nabosair. \v 12 \x + \xo 3.12 \xt Isa 62.2; 65.15; Rev 14.1; 21.2\x*Orot yait baiyow fokarin ebisnowah, i boro Tamai God Ana Bar ana wabat namatar. Naatu nati Tafaror Bar boro men nihamiyimih. Ayu boro Au God wabin biyanamaim anakirum naatu au God ana bar merar wabin anakirum. Jerusalem boubun au God biyan marane ere’ere, naatu ayu auman boro wabu boubun imaim anakirum. \v 13 O yait tain nama’am na’at, tur iti Anun Kakafiyin ekaleisia isan eo inanowar.” \s1 Laodicea Ekaleisia Ana Tur \p \v 14 “Tur iti inakirum Laodicea ekaleisia ana tounamatar isan. \p Iti tur i orot wabin Turobe, bosunubayan, turobe kourerebayan, God an ana baimatarenayan,\f + \fr 3.14 \ft sawar kaifenayan\f* ana tur. \v 15 \x + \xo 3.15 \xt Rom 12.11\x*Ayu kwa a bowabow i aso’ob, kwa men siba’u’i o men fora’abi, akokok i mi’itube iti ta’ane kwatama. \v 16 Baise ana itinin i a fora’abin kikimin, men siba’u’un naatu men towa anababatun, imih ayu boro awou’umaim ana kwai’atait kwanatit. \v 17 \x + \xo 3.17 \xt Luk 12.21; 1Cor 4.8\x*Kwa taiyuw i totobuyoy wairaf kwarouw kwao, naatu sawar etei aur karamin kwarouw kwao, naatu men kwakokok boro sawar ta kwanab, baise kwa taiyuw men kwa’inani kwaso’obamih, kwa i kakaf, tenakuyakuy, bai’akirayah, mata fim, segar. \v 18 \x + \xo 3.18 \xt Isa 55.1\x*Ayu biyau’umaim \it gold\it* kwatutubun isan a tur aowen not ait, \it gold\it* wairafamaim hi’afun hirurububunai inu’in kwatatutubun kwa boro totobuyoy wairaf kwatamatar. Naatu faifuw kwes kwata’us, saise a biya’ohow ana segar kwatasum. Naatu fiyow kwatatubun mata kwatasouw, saise mata takubunai kwatanuw gewas. \p \v 19 \x + \xo 3.19 \xt 1Cor 11.32; Hib 12.6; Rev 2.5\x*“Sabuw iyab ayu abiyabuwih i akwararih ayayamutufurih, imih akokok gewasinamaim dogor baikitabir kwanab. \v 20 \x + \xo 3.20 \xt Jn 14.23\x*Ayu i iti, a etawan awan abat arurukikitar, orot babin yait fanau nanowar ana etawan nabobotawiy na’at, ayu boro anarun airi anafarambonen anaa anatom. \fig Jesus a etawan erurukikir|alt="Jesus knocking on door" src="cn02107B.tif" size="col" loc="Rev 3.20" copy="©1978 David C. Cook Publishing Co." ref="3.20" \fig* \p \v 21 “Orot yait baiyow nabisnowah, ayu boro baibasit anitin au urama’ama’amaim namare, ayu baiyow aisnowah Tamai ana urama’ama’amaim amare airi ama’am na’atube. \v 22 O yait tain nama’am na’at, iti tur Anun Kakafiyin ekaleisia isah eo inanowar!” \c 4 \s1 Urama’ama Maramaim \p \v 1 \x + \xo 4.1 \xt Rev 1.1, 10\x*Iti ufunamaim ayu anuwanuw maramaim etawan botawiy batabat aitin, naatu fanan wantoro’ot tour na’atube anonowar eo, “Kuyen kuna, sawar abisa’awat iti ufunamaim hinamamatar ani’obaiyi.” \v 2 \x + \xo 4.2 \xt Isa 6.1\x*Naniyan meyemeye ayu wagabur targabuwu matau bora’ah nawiyu airi an, naatu maramaim urama’ama afe’en orot ta ma’am aitin. \v 3 \x + \xo 4.3 \xt Ezk 1.28\x*Nati orot urama’ama afe’en ma’ama ana itinin i kabay ta wabin \it jasper\it* naatu kabay tabo wabin \it carnelian\it* hairi hai bonamanamarin na’atube in bobonamar. Naatu ana urama’ama’amaim kaniy rouw tarbebera’uh in bobonamanamar ana’itin i kabay wabin \it emerald\it* na’atube. \v 4 \x + \xo 4.4 \xt Rev 3.18\x*Naatu urama’ama etei 24 i urama’ama gagamin hi’ar bebera’uh foun bat, afe’ehimaim regaregah ai’in etei 24 faifuw manih kwes hi’osen, naatu ukwarihimaim hai kowas \it gold\it* hiyara’aten hima’am aitih. \v 5 \x + \xo 4.5 \xt Ezk 1.13; Zec 4.2; Rev 1.4; 8.5; 11.19; 16.18\x*Naatu urama’ama batabatamaim namanamar bokiyat gunum rouware gugugug iwa’an tit, urama’ama nanamaim ramef seven hito’aben hibat hitoto’ab. Naatu nati ramef seven i God an wagabur seven. \v 6 \x + \xo 4.6 \xt Ezk 1.5-10, 22; 10.14\x*Naatu urama’ama nanamaim ana itinin i riy yan kiyamabe in bobotabitabir, matan diridirin na’in agim wabin \it crystal\it* ana diridirinabe. Yan foun urama’ama batabatamaim sisibin rororon sawar yawasih ma’anih etei kwafe’en urama’ama hi’ar bebera’uh foun bat. Iti sawar kwafe’en nahine naatu ufuhine etei i matahiwat karatan. \v 7 Sawar yawasin ma’anin wantoro’ot ana itinin i \it lion\it* na’atube, sawar yawasin ma’anin bairou’abin ana itinin i \it ox\it* na’atube, sawar yawasin ma’anin baitounin ana itinin i orot yumatanabe, naatu sawar yawasin ma’anin baikwafi’inin ana’itin i mamu ikou na’atube. \v 8 \x + \xo 4.8 \xt Isa 6.2-3; Ezk 1.18; 10.12\x*Naatu iti sawar yawasih ma’anih kwafe’en, ta’ita’imon bebeh rororon i toutunu toutunu nahine ufuhine etei i matahiwat awan karatan. Fai mar etei awah men efotafot, mar etei tetatabor, \q1 “Kakafiyin, kakafiyin, kakafiyin, \q1 Regah God O fair maiyow, \q1 marasika naatu boun naatu mar boro ana God.” \m \v 9 Sawar kwafe’en yawasih ma’anih borara’aten, baifa’en, merarayow orot nati urama’ama’amaim ema’am isan naatu orot wanatowan, wanatowan ema’am isan tibitin ana veya, \v 10 \x + \xo 4.10 \xt Rev 19.4\x*regaregah etei 24 orot urama’ama’amaim ema’am nanamaim tekwafir tere’ere naatu i wanatowan, wanatowan ema’am isan tebora’ara’ah, hai Kowas \it gold\it* nanamaim teyara’iyen ewamaim tirurutabur, \q1 \v 11 “O a gewasin i ra’at, aki ai Regah naatu ai God, \q1 Marakaw, bora’ara’aten, baifa’en, fair etei o abit, \q1 anayabin o sawar etei isinaf himatar \q1 naatu o a kokomaim hai efan iya naatu yawas ibitih boun tema’am.” \c 5 \s1 Fef Firorow Naatu \it Lamb\it* \p \v 1 \x + \xo 5.1 \xt Isa 29.11; Ezk 2.9-10\x*Imaibo orot urama’ama afe’en ma’am uman ana asukwafune Fef firorow roun roun hikirum, naatu mar etei seven hibikwah bobotanen aitin. \fig Buk hifirorow naatu etei 7 hikwah|alt="Birny Boyd's scroll with seven seals" src="scroll-BB.tif" size="col" loc="Rev 5.1" ref="5.1" \fig* \v 2 Naatu tounamatar fairin aitin fanan aumetawat eorereb eo, “Orot yait gewasin boro iti fef firorow hikwah inu’in natafufur nabotawiy?” \v 3 Baise men yait ta maramaim, tafaramamaim, o me baban boro iti fef firorow nabotawiy naatu wanawanan nanuwariy. \v 4 Ayu arerey men kikimin ta, anayabin men yait ta gewasin ma’am atita’ur boro iti fef firorow tabotawiy wanawanan tananuwariy. \v 5 \x + \xo 5.5 \xt Gen 49.9; Isa 11.1, 10; Rev 22.16\x*Imaibo regaregah ai’in ta iuwu eo, “Ei! men inarerey! \it Lion\it* Judah ana bigane David uwan orot iti sawar isnowahika.\f + \fr 5.5 \ft igegesairika,\f* I karam boro iti fef firorow mar seven hikwahen ti’inu’in boro natafoforen nabotawiyen.” \p \v 6 \x + \xo 5.6 \xt Zec 4.10; Jn 1.36; Rev 13.8\x*Imaibo ayu \it Lamb\it*\f + \fr 5.6 \ft for ta noutanubin\f* hi’a’asabun i sawar yawasih ma’anih kwafe’en, naatu regaregah ai’in hi’ar bebera’uh nah yan foun urama’ama nanamaim batabat aitin. I ukwarinamaim ana rarag etei seven naatu matan etei seven, nati i wagabur seven God iyafarih hitit tafaram wanawananamaim. \v 7 \it Lamb\it* na urama’ama afe’en orot nati ma’am uman ana asukwafune fef firorow bosair. \v 8 \x + \xo 5.8 \xt Psa 141.2; Rev 8.3-4\x*Naatu nati na’atube sisinaf anamaramaim sawar yawasih kwafe’en naatu regaregah ai’in 24 \it Lamb\it* nanamaim hira’iy, ta’ita’imon umahimaim etei douduf hibow naatu fi’ufiu ana tew i \it gold\it*. Imaim fi’ufiu hibiwanen auman hibow, nati i God ana sabuw hai yoyoban. \v 9 \x + \xo 5.9 \xt Psa 33.3; 40.3; 96.1; 98.1\x*Naatu ew boubun hitabor, \q1 “O igewas anababatun fef firorow kububutubun, \q1 naatu ana kwah itafufur kubobotawiy \q1 anayabin o i hi’asbuni, \q1 a rara’amaim God ana sabuw itubunih. \q1 Big ta ta, tur ta ta, sabuw ta ta, naatu tafaram ta ta hina o nowa himatar. \q1 \v 10 \x + \xo 5.10 \xt Exo 19.6; Isa 61.6; Rev 1.6; 20.6\x*O iti sabuw ibow firis ana aiwob iwowab matar ata God isan tanabow, \q1 naatu i boro iti tafaramamaim hini’aiwob.” \p \v 11 \x + \xo 5.11 \xt Dan 7.10; Hib 12.22\x*Imaibo ayu anuw naatu tounamatar moumurih maiyow fanah anowar, tounamatar himour kwanekwan taniyab men karam \it thousand million\it* na’atube. I urama’ama sawar yawasih kwafe’en naatu regaregah ai’in hi’arbebera’uhih. \v 12 Fanah aumetawat na’in ew hitabor, \q1 “\it Lamb\it* i gewasin anababatun hi’asabun, \q1 i akisin fair, totobuyoy, ukwar rerekab, bototofar \q1 rousagiyen, marakaw, bora’ara’aten nab!” \p \v 13 Imaibo ayu sawar yawasih bai’e’etawayah mar wanawanan, tafaram wanawanan, me wanawanan, riy wanawanan etei fanah sib hitatabor anowar. \q1 “God o nati ura’ama’ama afe’en kuma’am naatu \it Lamb,\it* \q1 kwa isa bora’ara’aten, rousagiyen, marakaw\f + \fr 5.13 \ft wab gagamin\f* naatu fair, \q1 nama wanatowan, wanatowan!” \m \v 14 Sawar yawasih ma’anih kwafe’en etei fanah hibora’ah hio, “Turobe!” regaregah ai’in yumatah aubabe hire hikwafir. \c 6 \s1 Kwahakwah \p \v 1 \x + \xo 6.1 \xt Rev 4.6; 5.1\x*Imaibo buk etei seven hikwahen hi’inu’in \it Lamb\it*\f + \fr 6.1 \ft Iti Jesu Keriso, God ana for sheep natunabe, isan eo\f* ta bai bobotawiy aitin, naatu sawar yawasih ma’anih kwafe’en, ta fanan gunum na’atube e’af, “Kuna!” \v 2 \x + \xo 6.2 \xt Zec 1.8; 6.1-6\x*Ayu anuwanuw \it horse\it* biyan kwes, tafanamaim orot uman few auman ma’am aitin. Naatu nati orot ukwarinamaim i kowas \it gold\it* hiyara’ah sabuw rouw baigegsairihimih tit. \p \v 3 Buk bairou’abin hikwah inu’in \it Lamb\it* bai kwibikwib ana veya, ayu sawar yawasih ma’anih bairou’abin e’afa’af fanan anowar eo, “Kuna!” \v 4 Naatu \it horse\it* tabo biyan woun anababatun tafanamaim orot baibiyow kaiy hitin auman titit aitin. Nati orot i tafaram wanawanan tufuw bosairin wouyinin isan ana baibasit hitin, saise sabuw hitiyaso’aso’ar taiyuwih hitayuwih hitatarih hitimumurub isan. \p \v 5 Buk baitounin hikwah inu’in \it Lamb\it* bai kwibikwib ana veya, ayu sawar yawasih ma’anih baitounin fanan anowar eo, “Kuna!” Ayu anuwanuw \it horse\it* biyan fufum tafanamaim orot uman siker rou’ab hitin bobotanen aitin. \v 6 Naatu ayu nidun ta anonowar ana nowarin i sawar yawasih wanawanahimaim ta fananabe anowar eo, “Rafiy sum kikimin ana baiyan i veya ta’imon baiyan ana fofonin, naatu rafiy sum gidigidih tounu hai baiyan i veya ta’imon baiyan ana fofonin. Baise raiy naatu \it wine\it* men kwani’afiyen!” \p \v 7 Buk baikwafi’inin hikwah inu’in \it Lamb\it* bai kwibikwib ana veya, ayu sawar yawasih ma’anih baikwafi’inin fanan anowar eo, “Kuna!” \v 8 \x + \xo 6.8 \xt Jer 15.1-3; Ezk 5.12, 17; 14.21\x*Ayu anuwanuw \it horse\it* biyan wair tafanamaim orot wabin Morob ma’am aitin, naatu orot ta wabin Morobana’efan ufunika i’ufunun hairi hinanan aitin. Iti orot rou’ab i tafaram wanawanan auwaraunane turin ana fofonin sabuw kaiyomaim tar morob isan, baimar botaitin isan, sawow yumatah ta ta, sigarafor yubih morob isan ana fair hitih. \p \v 9 Buk bai \it five\it* hikwah inu’in \it Lamb\it* kwibikwib ana veya, sabuw iyab God ana tur hibibinan isan, naatu hikukurereb isan hirouw himomorob, ayubih sibor ana gem babanamaim hima’am aitih. \v 10 Naatu iti sabuw fanah aumetawat hirerey hio, “Regah fair maiyow kakafiyi naatu turobe anababatun! Regah\f + \fr 6.10 \ft saisewat wan kuyi aisa kubow\f* mar boro biy tafaram ana sabuw iyab aki hi’asbuni amomorob isan inibatiyih, aisa inabow baimakiy initih?” \v 11 \x + \xo 6.11 \xt Rev 7.9, 13; 19.14\x*Etei’imak faifuw kwes ta’ita’imon hifaramih hi’osen naatu hi’uwih, mar kafai kwanakaif, kwa hi’asbuni kwamomorob na’atube akir wairafih, taituwa, hinarouw hinamorob nan ana fofonin nab. \p \v 12 \x + \xo 6.12 \xt Mat 24.29; Act 2.20; Rev 8.12; 11.13; 16.18\x*Buk bai six hikwah inu’in \it Lamb\it* bai kwibikwib ana veya, iriyoy gagamin na’in tit, veya matan fufum matar, watur tibifufum na’atube, sumar matan tutufin etei iwuwun rara matar, \v 13 \x + \xo 6.13 \xt Isa 34.4\x*maramaim daman hihururuwih me yan hire, fafou ro’oh ahiy wowog ebabin tibihururuwih na’atube. \v 14 \x + \xo 6.14 \xt Rev 16.20\x*Fef tafifirorow na’atube mar taiyuwin firorow menika in, oyaw etei naatu nuw etei hai efanamaim sa’asa’abin hin. \p \v 15 \x + \xo 6.15 \xt Isa 2.10, 19, 21\x*Imaibo tafaram ana aiwob, orot wabih gagamih, baiyow hai ukwarih, sabuw sawar wairafih, sabuw fairih, akirwairafih, sabuw iyab men akir wairafih, etei hinunuw oyaw an watu wanawanah hirun, naatu kabay wa’aroh hirun hiwa’ir. \v 16 \x + \xo 6.16 \xt Luk 23.30\x*Imaibo hi’af ra’at oyaw naatu kabay toto hi’uwih re tounihimih hio, “Men akokok orot urama’ama afe’en ema’am matanamaim anama naatu \it Lamb\it* ana yaso’ar wanawanan anarun. \v 17 \x + \xo 6.17 \xt Jol 2.11; Mal 3.2\x*Anayabin hai yaso’ar gagamin ana veya i natitaka, naatu yait boro iti yaso’ar nanafut?” \c 7 \s1 Israel Sabuw 144,000 Nah Hikwahen \p \v 1 \x + \xo 7.1 \xt Jer 49.36; Dan 7.2\x*Naatu ayu tounamatar etei kwafe’en tafaram umasusun kwafe’en imaim hibatabat aitih, bebeh hitatar yourabad hai ef etei hifut, saise yourabad men kamar yan nababin nanunuw o riy yan nababin nanunuw o kutor nababin ai hinare’emih. \v 2 Naatu tounamatar ta veya yeninane yen nan aitin, God wanatowanin ana kwah bai auman. Fanan aumetawat tounamatar nah kwafe’en me naatu riy bai’afiyin isan ana fair hibai hima’am isah e’af, \v 3 \x + \xo 7.3 \xt Ezk 9.4, 6; Rev 9.4\x*“Me, riy naatu ai men kwani’afiyih, kwanama nanan aki God ana akir wairafih nakwetah anikwahenabo.” \v 4 \x + \xo 7.4 \xt Rev 14.1, 3\x*Imaibo ayu sabuw bai’ab nah hibikwahen hio anowar, sabuw etei i 144,000 nah hikwahen, nati sabuw i Israel wanawanan big ta ta etei. \q1 \v 5 Judah ana bigane 12,000 nah hikwahen, \q1 Reuben ana bigane 12,000 \q1 Gad ana bigane 12,000 \q1 \v 6 Asher ana bigane 12,000 \q1 Naphtali ana bigane 12,000 \q1 Manasseh ana bigane 12,000 \q1 \v 7 Simeon ana bigane 12,000 \q1 Levi ana bigane 12,000 \q1 Isakar ana bigane 12,000 \q1 \v 8 Zebulun ana bigane 12,000 \q1 Joseph ana bigane 12,000 \q1 Benjamin ana bigane 12,000 \s1 Kou’ay Gagamin Hai Faifuw Kwes \p \v 9 Iti ufunamaim anuwanuw nau’umaim kou’ay gagamin na’in men karam boro taniyab, tafaram tutufin etei wanawanan, tafaram ta ta, big ta ta, biyah ta ta, tur ta ta etei urama’ama nanamaim naatu \it Lamb\it* nanamaim hai faifuw kwes hi’osen umah rabod rourih hibow hibatabat aitih. \v 10 \x + \xo 7.10 \xt Rev 5.6-7\x*Naatu fanah aumetawat na’in hiwow hio, \q1 “Turobe! Yawas etei i ata God ana urama’ama’amaim ema’am nowan, \q1 naatu \it Lamb\it* auman nowan!” \p \v 11 Tounamatar tutufin etei urama’ama hi’ar bebera’uh, regaregah ai’in naatu sawar yawasih ma’anih kwafe’en hi’ar bebera’uhih hibatabat, yumatah aubabe urama’ama nanamaim hira’iy God hikwafir, \v 12 \x + \xo 7.12 \xt Rev 5.12\x*hio, “Turobe! Bora’ara’aten, marakaw, \q1 ukwarerekab, merarayow, rousagiyen \q1 fair, bat totofar \q1 etei i ata God nowan ema’am wanatowan, wanatowan! Turobe!” \p \v 13 Imaibo regaregah ai’in ta ayu ibatiyu, “Iti sabuw hai faifuw kwes hi’osen tebatabat i sabuw iyab? Naatu menane hina tebatabat?” \p \v 14 \x + \xo 7.14 \xt Dan 12.1; Mat 24.21\x*Ai ya’afut ao, “Regah ayu men aso’ob, baise o i iso’ob.” \p Naatu iuwu eo, “Iti sabuw i bai’akir kakafin wanawananane hitit, hai faifuw hisouwen naatu \it Lamb\it* ana rara’amaim kukusouwen hibikwes i hi’osen tebatabat. \v 15 Isan imih \q1 God ana urama’ama nanamaim hibat, fai mar i ana Tafaror Baremaim tebowabow, naatu God nati ana urama’ama’amaim ema’am boro ana taragubamaim natafafarih. \q1 \v 16 \x + \xo 7.16 \xt Isa 49.10\x*Naatu boro men kafa’imo bayumih hinamorob maiye, naatu boro men sikah namamah maiye. \q1 Veya boro men nararih biyah nababan \q1 naatu boro men nararih biyah hinikakoumih. \q1 \v 17 \x + \xo 7.17 \xt Psa 23.2; Isa 25.8; Rev 21.4\x*Anayabin \it Lamb\it* urama’ama yan foun tafan ema’am boro hai bonawiyenayan namatar, \q1 nabonawiyih hin harew buruburur yawasin eyey hinatom, \q1 naatu hinarererey God boro maturih etei nasafamen.” \c 8 \s1 Kwahakwah \p \v 1 Fef firorow bai seven hikwah inu’in \it Lamb\it* bai kwibikwib ana veya maramaim etei hinutanub mar kafai, \it hour\it* turinawat, agugum hima. \v 2 Naatu tounamatar etei seven tour seven hitih hibotanen God nanamaim hibatabat aitih. \v 3 \x + \xo 8.3 \xt Exo 30.1-3; Rev 5.8\x*Tounamatar ta umanamaim fi’ufiu ana kerowas \it gold\it* bai auman na sibor ya’aya ana gemamaim batabat aitin. Naatu fi’ufiu gagamin na’in hitar hiwan God ana sabuw kakafiyih hai yoyoban auman bai gem \it gold\it* nanamaim bat eot ra’ah. \v 4 Fi’ufiu ana sow naatu sabuw kakafiyih hai yoyoban tounamatar umanane yen God nanamaim tit. \v 5 \x + \xo 8.5 \xt Exo 19.16-19; Lev 16.12; Rev 11.19; 16.18\x*Imaibo tounamatar fi’ufiu ana kerowas bai sibor ana gem tafanamaim wairaf bai kerowas wanawanan iwan rouw me yan re’ere ana veya namanamar bokiyat gunum rouware gugugug iwa’an naatu iriyoy tit. \s1 Tour \p \v 6 Tounamatar etei seven umahimaim tour hibobotanen babinen isan awahimaim hiya. \v 7 \x + \xo 8.7 \xt Exo 9.23-26; Ezk 38.22; Jol 2.30\x*Naatu tounamatar wantoro’ot batabat ana tour bababin ana veya, toun kabay totomar wairaf rara auman sartabir yar re me yan tit, tafaram auwaraun tutufin etei earah, ai nati tafaram auwaraunane hibatabat etei hi’arat, naatu fotan nati tafaram auwaraunane hituw hi’inu’in etei hi’arat. \p \v 8 Tounamatar bairou’abin ana tour bababin ana veya sawar ta gagamin na’in oyaw tomar fudir tafan wairaf to’ab auman nunuw in riy yan re, riy auwaraunane tutufin etei rara matar. \v 9 Riy auwaraunane wanawanan sawar yawasih ma’anih etei himorob, naatu wa nati riy auwaraunane hibatabat etei hitaseseb. \p \v 10 Tounamatar baitounin ana tour bababin ana veya daman gagamin na’in matan hinowabe in toto’ab maramaim hea’obow tafaram auwaraun ana harew naatu ana harew sosoh yan ra’iy. \v 11 \x + \xo 8.11 \xt Jer 9.15\x*Nati daman wabin i Tubatub, naatu Tubatub tafaram auwaraunane ana harew yah re’er harew etei tenakuyakuy himatar naatu sabuw iyab nati harew tenakuyakuy hitomatom etei himorob. \p \v 12 \x + \xo 8.12 \xt Ezk 32.7; Rev 6.12-13\x*Tounamatar baikwafi’inin ana tour bababin ana veya, veya matan auwaraunane, sumar matan auwaraunane, daman matah auwaraunane etei himabiy. Imih sawar iti etei rebah auwaraunane higugum hin. Naatu auyit auwaraunane men marakaw, na’atube gugumin auwaraunane auman. \p \v 13 \x + \xo 8.13 \xt Rev 9.12; 11.14\x*Imaibo ayu anuwanuw mamu ikou mar ana yan foun rererey fanan anowar, “Ago, ago, ago! Kwa sabuw iyab tafaramamaim kwama’am tounamatar tounu hai tour hinabababin ana veya biyababan boro kakafin maiyow kwanab!” \c 9 \p \v 1 \x + \xo 9.1 \xt Rev 20.1\x*Tounamatar bai \it five\it* ana tour bababin ana veya, ayu anuwanuw maramaim daman hea’obow me yan rara’iy aitin. Naatu daman Sou Awan Wanu’umin\f + \fr 9.1 \ft Bariaw tur \ft \+it abyss\+it* teo.\f* botawiyin isan ana tufatan hitin. \v 2 \x + \xo 9.2 \xt Gen 19.28; Exo 10.12-15; Jol 2.2, 10\x*Naatu daman Sou Awan Wanu’umin ana tufatan uyi’uy ana maramaim sow agor kutikutin tit, ana’itin i ra’iy e’arah ana sow eyeyey na’atube. Sou Awan Wanu’umin ana sow yen veya matan naatu gagub etei gugum nuwayowanin en. \v 3 Sow yey wanawananamaim ir afu’afuw hirob hire hina me yan hitit, naatu kafukafus ana fair na’atube ir afu’afuw hitih. \v 4 \x + \xo 9.4 \xt Rev 7.3\x*Naatu hi’uwih, “Men yen ana fotan o ana ai rourih men ta kwani’afiy, baise sabuw iyab God ana kwah nakwetahimaim men tema’am akisih kwani’afiyih. \v 5 Naatu hi’uwih men sabuw kwanayubih hinamorob, baise kwanayubih weweh nakwan sumar \it five\it* nasawar, kafukafus eyubih weweh ekwanikwan na’atube.” \v 6 \x + \xo 9.6 \xt Job 3.21; Jer 8.3\x*Nati sumar \it five\it* wanawanan weweh nakwanikwan ana maramaim sabuw boro morob ana ef hinanuwet, baise morob boro men hinatita’ur hai kok i boro mi’itube hitamorob, baise morob boro nabihir nawa’ir. \p \v 7 \x + \xo 9.7 \xt Jol 2.4\x*Ir afu’afuw biyah ana itinin i \it horse\it* na’atube, yumatah ana itinin orot babin hai yumatabe, ukwarihimaim i sawar ta ana itinin kowas \it gold\it* na’atube hiyara’aten auman baiyow isan hibobuna hitit. \v 8 \x + \xo 9.8 \xt Jol 1.6\x*Aribuh i baibin aribuhibe naatu wah i \it lion\it* wahibe. \v 9 \x + \xo 9.9 \xt Jol 2.5\x*Dogoroh hai ber isan i sawar ta \it iron\it* na’atube hi’afuw dogoroh hiyafafar, naatu bebeh ana nidun i \it horse\it* moumurih baiyow isan tikik’ayowen tinunuw ana nidun na’atube. \v 10 Urahine i yuh auman, naatu hinayubi wewe ekwanikwan ana naniyan i kafukafus eyub wewe ekwanikwan na’atube. Sumar \it five\it* sabuw yubih biyababan baitih isan yuhine hai fair hibai. \v 11 Sou Awan Wanu’umin ana tounamatar i hai aiwob na’atube ma kaifih, tounamatar wabin Abaddon Hebrew fanahimaim, Greek fanahimaim i Apolion.\f + \fr 9.11 \ft (wab anayabin i Gurusenayan)\f* \p \v 12 Biyababan aga’ag wantoro’ot i na sawar, naatu biyababan aga’ag rou’ab i boro tenan. \v 13 Tounamatar bai \it six\it* ana tour bababin ana veya, God nanamaim gem \it gold\it* ana tainih kwafe’en fanah ine titit anowar, \v 14 fanan ta i tounamatar bai \it six\it* isan eo, “Euphrates harew gagaminamaim tounamatar kwafe’en hifatum tebatabat kurufamih!” \v 15 Naatu tounamatar kwafe’en hirurufimih ana veya, nati veya ta’imon, nati sumar naatu nati kwamuramaim tafaram auwaraunane sabuw etei rouw morob isan hibobunabuna. \v 16 Orot baiyow isan himowaraboun tit hio anonowar etei i \it two hundred million\it* na’atube. \v 17 Naatu au mimumaim \it horse\it* moumurih tafahimaim orot boyeyah auman hima’am, hai itinin i iti na’atube, dogoroh hai ber ana woun i wairaf na’atube, ana furumin i \it saphire\it* na’atube, naatu ana wairin i \it sulfur \it* na’atube, naatu \it horse\it* ukwarih hai itinin \it lion\it* na’atube, naatu awahimaim wairaf, sow agor kutikutin naatu \it sulfur\it* hititit. \v 18 Orot babin auwaraunane \it horse\it* awahine sawow kakafih tounu, wairaf, sow naatu \it sulfur\it* hititit imaim etei himorob. \v 19 Anayabin \it horse\it* hai fair i awahimaim ma’am naatu yuhine auman ma’am, yuh hai itinin i kokobe ukwarih auman, nati’imaim sabuw tiyubih biyababan tibitih. \p \v 20 \x + \xo 9.20 \xt Psa 115.4-7; 135.15-18; Dan 5.23; Rev 16.9, 11\x*Sabuw turih sawow kakafin men hibai himomorob i men dogor baikitabir hibai abisa umahimaim hisinaf himamatar hihamiyenamih. demon hikwakwafirih, \it gold\it* murubih, \it silver, bronze,\it* agim, ai aurih matah en, tainih en remor en, aibat hitar hima hikwakwafirih men hihamiyen. \v 21 Na’atube sabuw hi’asbunubunuw, hisew hikwerakwer, hibiwa’an kwanekwan, naatu hibabain men hihamiyen dogor baikitabiren hibaimih. \c 10 \s1 Tounamatar Naatu Fef Firorow \p \v 1 Imaibo ayu tounamatar ta fairin marane tit sakuk wanawanan earmetan auman re nan aitin. Ukwarinamaim ana kaniy rouw naatu an ana itinin wairaf na’atube matan yafuyafun auman, ana yumat i veya na’atube rarasib. \v 2 Umanamaim fef firorow kikimin rusasar auman rena, an ana’asukwafune riy yan bat naatu an ana beyawane me yan bat, \v 3 fanan aumetawat na’in e’afa’af ananowarin i \it lion\it* egagaran na’atube, eafa’af ufunamaim, gunum etei seven gugugug hiwa’an hiya’afut. \v 4 \x + \xo 10.4 \xt Dan 12.4, 9\x*Naatu hibiya’afut ana veya ayu ata kirumamih abubusuruf, baise marane fanan ta eo, “Abisa gunum seven hio inonowar ana wa’iwa’irin o akisimo inabotan men bukamaim inakirum!” \p \v 5 \x + \xo 10.5 \xt Deu 32.40; Dan 12.7\x*Imaibo tounamatar riy yan naatu me yan bat ai’itin uman ana asukwafune au mar bora’ah. \v 6 Naatu orot nati wanatowan, wanatowan ema’am isan mar tafaram riy sawar etei sinafen wanawanan tema’am, Regah God wabinamaim eo baifaro eo, “Veya boro men ta au’uf tananawiyimih! \v 7 \x + \xo 10.7 \xt Amo 3.7\x*Baise tounamatar bai seven ana tour nabababin ana veya God ana kirikirifot abisa kurerereb ana dinab orot nonowar na’atube boro natit yomanin na’asa’ub.” \p \v 8 Imaibo fanan maramaim anonowar iban iuwu maiye eo, “Kwen buk nati tounamatar riy yan naatu me yan ebatabat umanamaim rusasar inu’in kubai.” \p \v 9 \x + \xo 10.9 \xt Ezk 2.8–3.3\x*Imih ayu ana tounamatar ai fefeyan buk kikimin baitu isan ao, iuwu eo, “Kubai naatu ku’aan, kamokam boro nitenkuyakuy baise awamaim ina’ani’an ana mumunin boro tafu’ube.” \v 10 Tounamatar umanamaim buk firorow abai naatu aan, ani’aan ana mumunin i tafu’ube baise ani’aan ufunamaim kamoukamou itenkuyakuy. \v 11 Imaibo hi’uwu, “God ana tur sabuw moumurih, tafaram ta ta, tur ta ta, naatu aiwob ta ta isah ina’orereb maiye.” \c 11 \s1 Kourerebayah Rou’ab \p \v 1 \x + \xo 11.1 \xt Ezk 40.3; Zec 2.1-2\x*Imaibo fufufunen ana isikar ta tutukabe hibai hitu naatu hi’uwu, “Kwen God ana Tafaror Bar naatu sibor ana gem kufufunen, naatu sabuw kwafirenayah auman kwiyab. \v 2 \x + \xo 11.2 \xt Luk 21.24; Rev 13.5\x*Baise seboseb tetenane hikuru’uru’um inihamiy, men inafufunimih, anayabin nati i Eteni Sabuw hitih. Naatu nati Ufun Sabuw boro sumar 42 wanawananamaim nati Tafaror Bar kakafiyin merarawat hinawas fufufur nare. \v 3 Naatu ayu boro fair au kourerebayah orot rou’ab anitih, i boro dawer faifuw hina’osen veya etei 1,260 wanawananamaim dinabatur hinao rerereb”. \p \v 4 \x + \xo 11.4 \xt Zec 4.3, 11-14\x*Iti dinab orot rou’ab ana itinin i ai \it olive\it* rou’ab naatu ramef rou’ab na’atube, mar tafaram etei ana Regah nanamaim tebatabat. \v 5 \x + \xo 11.5 \xt 2Sa 22.9; Psa 97.3\x*Orot babin yait nasinaftobon biyababan baitihimih nabiwa’an, wairaf boro awahine natit hai rakit na’ar fufurih, orot yait biyababan baitihimih nabiwa’an ana morob boro iti na’atube namorob. \v 6 \x + \xo 11.6 \xt Exo 7.17‑20; 1Sa 4.8; 1Ki 17.1\x*Iti orot hairi i fair hibai dinabatur hio’orereb ana veya, auyom mar boro hinahir toun men nayar, naatu fair hibai harew boro hinabotabir rara namatar, naatu sawow yumatah ta ta hinakokok sinaf mataramih boro hinasinaf hinamatar. \p \v 7 \x + \xo 11.7 \xt Dan 7.21; Rev 12.17; 13.7; 17.8\x*Naatu hinaorereb nasasawar, sawaidab boro Sou Awan Wanu’uminane nayen baiyow nabusuruf nanunih hinatit na’asbunubunuwih hinamorob. \v 8 \x + \xo 11.8 \xt Luk 13.34\x*Naatu biyah boro bar merar gagamin ef yanamaim hina’in, hai Regah hio’onafimaim. Sabuw nati bar merar gagamin wabin i Sodom o Egypt hai i’inan hiwabih. \v 9 Veya tounu naatu veya baikwafi’inin turin, sabuw tafaram ta ta, big ta ta, tur ta ta, biyah ta ta boro hinanuw biyah hina’itan naatu bow ya isan boro hinakwahir hina’in. \v 10 Tafaram ana sabuw boro orot rou’ab himomorob isan hinaru’ay hiniyasisir, turahinah bairi hai siwar hinafarambonen, anayabin iti dinab orot rou’ab i biyababan gagamin maiyow hibai hina tafaram wanawanan sabuw tutufin etei isah. \p \v 11 \x + \xo 11.11 \xt Ezk 37.5, 10\x*Baise veya toun ana turin auman ufunamaim yawas ana’a’ar tainen Godane na biyah wanawanan run naatu himisir ah yan hibat. Naatu sabuw iyabowat hinuw hi’i’itih ana veya hai bir ra’at. \v 12 \x + \xo 11.12 \xt 2Ki 2.11\x*Naatu orot fanan aumetawat maramaim dinab orot rou’ab isah eo, “Kwayen kwana iti’imaim!” naatu hai rakit sabuw hibat himtitiyih hiyen mar wakasakas wanawananamaim hirun. \v 13 \x + \xo 11.13 \xt Rev 6.12; 16.18\x*Nati ana maramaim iriyoy fairin anababatun tit bar merar auwaraunane turin gurus. Sabuw etei 7,000 eas bunubunuwih himorob, afa morobo’e erebirubir merarayow mar ana God hitin. \v 14 \x + \xo 11.14 \xt Rev 9.12\x*Bai’akir bairou’abin sawar, naatu bai’akir baitounin boro’omo natit! \s1 Tour Bai \it Seven\it* \p \v 15 \x + \xo 11.15 \xt Exo 15.18; Psa 10.16; Dan 2.44; 7.14\x*Tounamatar bai \it seven\it* ana tour babin niduw, naatu maramaim fanah gagamin maiyow tit hio, “Tafaram ana aiwob i na, it ata Regah ata God ana aiwobomih matar naatu i ana Roubinayan orot auman, \q1 i boro tafaram nabonawiy wanatowan, wanatowan.” \m \v 16 Naatu regaregah ai’in nah 24 hai urama’ama’amaim hima’am God nanamaim yumatah aubabe hira’iy God hikwafir, \v 17 hio, \q1 “Aki merarayow o abit, Regah God wanatowan. \q1 O i boun, marasika! \q1 Anayabin o a fair gagamin na’in ibai, \q1 naatu ibusuruf sabuw kubobonawiyih! \q1 \v 18 \x + \xo 11.18 \xt Psa 110.5; 115.13; Rom 2.5; Rev 20.11-13\x*Tafaram tutufin wanawanan Eteni Sabuw God men hisusu’ub yah so’ar naatu boun o ayaso’ar na. \q1 Veya i na sabuw murubih baibabatiyih isan. \q1 Akirwairafih, dinab oro’orot hai baiyan baitih isan. \q1 Naatu o a sabuw iyab o wab hikakafiy hibowabow, \q1 kikimin yen in gagamin. \q1 Naatu sabuw iyab tafaram higugurus, i gurusih isan ana veya na tit!” \p \v 19 \x + \xo 11.19 \xt Hib 9.4; Rev 8.5; 15.5; 16.21\x*Imaibo God ana Tafaror Bar maramaim botawiy naatu ana bar wanawanan omatanen ana mouw\f + \fr 11.19 \ft obaibasit ark\f* inu’in hi’itin, naatu namanamar bokiyakiyat, farafarar rouware, iriyoy me ibiguw, naatu toun kabay totomar tounabe yar re. \c 12 \s1 Babin Naatu Farubarubar \p \v 1 Ina’inanen gagamin ta maramaim matar. Babin ana faifuw veya ius naatu anamaim sumar tafan bat naatu daman etei 12 ukwarinamaim yara’aten. \v 2 \x + \xo 12.2 \xt Mic 4.10\x*Yan matar kek tufuwamih botukwar biyan baban rerey. \v 3 \x + \xo 12.3 \xt Dan 7.7\x*Imaibo ina’inan tabo maramaim matar, farubarubar gagamin biyan woun ukwarin etei \it seven\it* ana rarag etei \it ten\it* naatu kowas etei \it seven\it* ukwarinamaim yara’aten. \fig |alt="Birney Boyd's dragon with seven heads" src="Dragon.tif" size="span" loc="Rev 12.3" ref="Revelation 12.3" \fig* \v 4 \x + \xo 12.4 \xt Dan 8.10\x*Farubarubar yunamaim mar wanawanan daman auwaraunane etei ruyuyuwen hitit tafaramaim hira’iy, naatu na babin taubumih biwa’an nanamaim bat, saise nati ana maramaim kek tatutufuw i tab ta’animih. \v 5 \x + \xo 12.5 \xt Psa 2.9; Isa 7.14; 66.7; Rev 19.15\x*Babin toub kek orot yai, naatu nati kek boro ana fair tutufin etei sabuw nabonawiyih, naatu babin natun hirowensamur hibai hin God biyan ana urama’ama’amaim hitit. \v 6 Naatu babin bihir in arar yan efan ta i isan God bogaigiwas inu’inumaim tit, saise imaim fai mar etei 1,260 hitakaif tama. \p \v 7 \x + \xo 12.7 \xt Jud 9\x*Naatu baiyow maramaim matar, Michael ana tounamatar bairi farubarubar bairi hiyow, naatu farubarubar ibo ana tounamatar bairi himisir Michael bairi hiyow. \v 8 Baise farubarubar men fair, imih ana tounamatar bairi hai efan maramaim hihamiy hira’iy. \v 9 \x + \xo 12.9 \xt Gen 3.1, 14; Luk 10.18; 22.31; Rev 20.2\x*Farubarubar gagamin hibai hita’asiy ufun ra’iy, gabarar atamanin wabin Demon o Satan, i boun tafaram tutufin wanawanan sabuw ebobonawiyih kakaf, nati i hibai hitaiy tafaramamaim re ana tounamatar bairi. \p \v 10 \x + \xo 12.10 \xt Job 1.9-11; Zec 3.1\x*Naatu ayu orot fanan aumetawat marane eo anowar, \q1 “God ana yawas, ana fair naatu ana \q1 aiwob i boun na! Naatu Keriso ana \q1 roubabaruwen fair auman i na! \q1 Anayabin tait tuwat baitumatumayah \q1 hi’uwih hibi’a’afiyih, naatu sabuw iyab \q1 God nanamaim fai mar hi’uwih hibi’a’afiyih, \q1 i hibuwih hitaiyih hire tafaramaim. \q1 \v 11 \it Lamb\it* ana rara’amaim, \q1 naatu tur hio’orerebamaim hisnowah \q1 hai yawas tutufin Regah hitin \q1 wabinamaim hinamorob. \q1 \v 12 \x + \xo 12.12 \xt Isa 44.23; 49.13\x*Isan imih kwa mar ana sabuw. \q1 Iyab nati’imaim kwama kwabowabow \q1 kwaniyasisir! Baise yare gagamin \q1 i kwa iyab tafaramamaim \q1 naatu riyamaim kwama’am isa. \q1 Anayabin Demon Mowan i re na kwa biya tit. \q1 Dogoron wanawanan yaso’ar \q1 awan karatan, anayabin i so’ob \q1 ana veya i men manin.” \p \v 13 Farubarubar so’ob i hitaiy re na tafaramaim tit, babin nati toub kek orot ya’iy i ma kir iwawa’an biyababan itin. \v 14 \x + \xo 12.14 \xt Dan 7.25; 12.7\x*Ikou beben gagamih rou’ab babin itin, saise tarob tan efan no arar yan\f + \fr 12.14 \ft i isan hibogaigiwas inu’inumaim\f* tatit, imaim hitakaif tama mar kafai, kwamur tounu naatu bai kwafe’en turin auman, saise gabarar tabokakar tama. \v 15 Naatu gabarar awanane harew karatait ra’iy ana itinin harew etitit na’atube tit, babin takuyuyuw tanamih. \v 16 Baise kamar awan hae’e babin ibais harew farubarubar awanane karatait re’er tonan. \v 17 \x + \xo 12.17 \xt Rev 11.7\x*Naatu farubarubar babin isan yan so’ar, misir babin ana rara’amaim hitutufuw, sabuw iyab God ana obaiyunen tur hibobosiyasiyar naatu sabuw iyab Jesu ana orerereb tur hinowar hibobotan i bairi baiyowamih tit. \v 18 Naatu farubarubar tor dones wan imaim bat. \c 13 \s1 Sawaidab Rou’ab \p \v 1 \x + \xo 13.1 \xt Rev 12.3; 17.3, 7-12\x*Naatu sawaidab riyanane yey aitin, ukwarin etei \it seven\it* naatu ana rarag etei \it ten\it*, rarag tafahimaim kowas etei \it ten\it* yara’aten, naatu ukwarin ta’ita’imon kowas tafahimaim wab kakafih maiyow, baigigimen tur God isan hio hikirumen. \v 2 \x + \xo 13.2 \xt Dan 7.4-6\x*Sawaidab ana itinin i \it tiger\it* ana yumatabe, baise an i \it bear\it* an, naatu awan i \it lion \it*awan. Farubarubar\f + \fr 13.2 \ft Dragon\f* ana fair, ana urama’ama naatu ana roubabaruwen fair etei sawaidab itin. \v 3 \x + \xo 13.3 \xt Rev 17.8\x*Naatu iti sawaidab ukwarin ta hirab taseb gawud matar, baise na kafuw maiye, tafaram wanawanan sabuw etei iti ina’inan matar hinonowar hifofofor men kafaita naatu sawaidab hi’ufunun. \v 4 Orot etei farubarubar hikwafir anayabin roubabaruwen ana fair etei sawaidab itin, naatu sawaidab auman hikwafir hio, “Yait i sawaidababe? Yait boro nibabarafut hairi hiniyow?” \p \v 5 \x + \xo 13.5 \xt Dan 7.8, 25; 11.36; Rev 11.2\x*God ma itinimo sawaidab misir ora’ara’at tur naatu baigigimen gagamin maiyow God igigim naatu roubabaruwen ana fair itin sumar 42 wanawanan sabuw bonawiyih. \v 6 Nati ana veya’amaim awan kerer baigigim gagamin maiyow God iu igigim. Wabin auman igigim na’atube ana ma’ama efan naatu sabuw iyab maramaim hima’am auman iuwih igigimih. \v 7 \x + \xo 13.7 \xt Rev 11.7\x*Naatu God iban fair sawaidab itin God ana sabuw rouw wastatanen isan. Naatu roubabaruwen ana fair itin big ta ta, biyah ta ta, tur ta ta, tafaram ta ta wanawananamaim bonawiyih isan. \v 8 \x + \xo 13.8 \xt Psa 69.28; Rev 17.8; 20.12, 15; 21.27\x*Sabuw tafaram wanawanan etei boro sawaidab hinakwafir, baise sabuw iyab tafaram matara’e ana veya wabih wanatowan ana bukamaim hikikirum boro men hinakwahir, nati buk i \it Lamb\it* marasika hi’a’asabun nowan. \p \v 9 “Imih o yait tain nama’am na’at inanowar gewas. \p \v 10 \x + \xo 13.10 \xt Jer 15.2; 43.11; Rev 14.12\x*Yait dibur yara’iyinamih ema’am boro hinayara’iy, yait kaiyomaim yinamih ema’am boro hinay namorob. Imih God ana sabuw kakafiyih iti afa’af hibaib i yateh nanub bosunusunubamaim nawainabih.” \s1 Tafaram Ana Sawaidab \p \v 11 Imaibo sawaidab tabo me wanawanan taseb yey aitin, ana rarag rou’ab \it Lamb\it* ana rarag na’atube, baise ana tur eo i farubarubar eo’obe. \v 12 Naatu sawaidab wantoro’ot ana obababaruwen fair hibitin etei i iti sawaidab me’ene yey i ia’ait, naatu tafaram tutufin etei na’atube sabuw tutufin etei eo kikinih sawaidab wan hirab ana fit kakafuw i hikwafir. \v 13 \x + \xo 13.13 \xt 1Ki 18.24-39; Mat 24.24; Rev 19.20\x*Sawaidab bairou’abin ina’inan gagamih sinaf naatu ina’inan afa fokarih men tasisinaf i sinafen, naatu eo wairaf marane ra’iy sabuw etei matah yan hi’itin. \v 14 Ina’inan sisinafumaim, fair hitin tafaram ana sabuw moumurih na’in ifufuwih bow sawaidab wan nan isan, naatu sabuw iuwih sawaidab wan na hirab morob yawas maiye ana feher kakafuw ana yumatabe hitar. \v 15 Fair hitin sawaidab wan nan ana yumatabe ai’imaim hitar ara’ar tainen ana waruw itin, saise tamisir tur tao, naatu sabuw iyab i ana yumatabe ai’imaim hitaritar men hikwakwafir tarouw hitamorob. \v 16 \x + \xo 13.16 \xt Rev 14.9-11; 16.2; 20.4\x*Naatu sabuw etei eokikinih. Sabuw gagamih, gidigidih, guguw wairafih, men guguw wairafih, roufamen sabuw, akir sabuw, etei umah asukwafune o ukwarihimaim ana ewow baitih isan eo, \v 17 saise orot babin yait sawar etotobon o sawar yataiten tetotobon i sawaidab ana ewow nabaibo, nati ewow i wabin o ana \it number\it*. \v 18 O yait ukwar rerekab isa nama’am boro sawaidab ana \it number\it* iniyab yabin inaso’ob. Anayabin iti i orot wabin, naatu ana \it number\it* i \it 666\it*. \c 14 \s1 \it Lamb\it* Ana Sabuw 144,000 Bairi \p \v 1 Imaibo ayu anuwanuw nou’umaim oyaw Zion tafan \it Lamb\it* batabat aitin, ana sabuw etei 144, 000 bairi. Naatu nati sabuw nakwetahimaim i \it Lamb\it* wabin naatu Tamah wabin auman hikirumen. \v 2 \x + \xo 14.2 \xt Rev 1.15; 19.6\x*Naatu maramaim nidun ta anonowar i harew tititit niduhibe, naatu gunum erab gugugug ebiwa’an na’atube. Niduw anonowar i taboroyah hai douduf terabirabibe. \v 3 \x + \xo 14.3 \xt Isa 42.10; Rev 5.9; 7.4\x*Naatu urama’ama, sawar kwafe’en yawasih ma’anih naatu regaregah ai’in nahimaim hibat ew boubun hitabor, iti ew i boro men yait ta hini’obaiyih hinaso’ob, baise tafaram ana sabuw etei wanawanahimaim 144,000 hitutubunih akisihimo iti ew hiso’ob. \v 4 Iti oro’orot i biyah hikaif gewas uhew hima, men kafa’imo baibin bairi hi’in biyah gubagub mataramih. Mar etei \it Lamb\it* menamaim inan i hibi’ufunun. Orot babin etei wanawanahimaim i akisihimo hitubunih, ai ro’oh wan tiyamur tafafayay na’atube, God ana \it Lamb\it* hairi hai fayay na’atube hitih. \v 5 Men kafa’imo baifuwen ta awahimaim hitita’urihimih aurih ubar, en. \s1 Tounamatar Tounu \p \v 6 Naatu anuwanuw tounamatar ta auyom waruw wanawanan roberob aitin, wanatowan ana tur gewasin\f + \fr 14.6 \ft God ana tur gewasin men Jesu momorob ana tur gewasinamih\f* bai tafaramamaim sabuw, tafaram ta ta, big ta ta, tur ta ta naatu biyah ta ta, isah orerebamih. \v 7 Fanan aumetawat na’in eo, “God kwanabiruw naatu kwanakakafiy! Ana gagamin kwanao kwanabora’ara’ah, anayabin baibabatiyen ana veya natit. God, mar, tafaram, riy, naatu harew ana sinafenayan kwanakwafir.” \p \v 8 \x + \xo 14.8 \xt Isa 21.9; Jer 51.7-8; Rev 17.2; 18.2-3\x*Tounamatar bairou’abin i’ufunun tit eo, “Babilon ra’iyeka! Babilon bar merar gagamin i ra’iyeka, anayabin tafaram wanawanan sabuw baiwa’an kwanekwan ana \it wine\it* babin faramih etei hitom!” \v 9 \x + \xo 14.9 \xt Rev 13.12-17\x*Tounamatar baitounin i’ufunun tit fanan aumetawat na’in eo, “Orot yait sawaidab nakwafir naatu i ana itininabe auman nakwafir, ana ewow nibasit nab ukwarin o umanamaim na’uh nama’am, \v 10 \x + \xo 14.10 \xt Gen 19.24; Psa 75.8; Isa 51.17, 22; Jer 25.15‑16; Ezk 38.22; Rev 16.19; 20.10\x*i boro God ana yaso’ar \it wine\it* natom. Nati \it wine\it* i ana fairin tutufin etei yaso’ar kerowasamaim isuwei’ika ebatabat! O boro \it sulfur\it* wanawanan inarun na’arah na’arfufuri biyababan gagamin maiyow tounamatar kakafiyih naatu \it Lamb\it* bairi nahimaim inab. \v 11 \x + \xo 14.11 \xt Isa 34.10\x*Naatu fai mar biyababan bai’akir ana sow boro wanatowan, wanatowan na’in nayen, auyit o gugumin biyah tubaiwa’an isan ana veya men ta ema’am. Sawaidab ana kwafirenayah, naatu i ana yumatabe kwafirenayah na’atube sabuw iyab hibasit wabin ana ewow hibaib iti biyababan boro fai mar hinab.” \v 12 \x + \xo 14.12 \xt Rev 13.10\x*God ana sabuw iti tur i kwanab, yatenanub nawainabi God ana obaiyunen tur kwanabukikin Jesu isan kwanabosunusunub.\f + \fr 14.12 \ft kwanitumitum.\f* \p \v 13 Imaibo maramaim fanan ta eo anowar, “Iti kukirum: sabuw iyab Regah wabinamaim himomorob boun ana veya ebubusuruf boro baigegewasin hinab.” \p Anun Kakafiyin iya’afut eo, “Turobe! Baigegewasin anababatun, hai bowabowane boro hiniyarir, anayabin hai bowabow ana ro’on i i’ufnunih bairi tenan.” \s1 Tafaramamaim Fourin Isan \p \v 14 \x + \xo 14.14 \xt Dan 7.13\x*Imaibo anuw naatu nou’umaim wakasakas kwes aitin, tafanamaim Orot Natun ana itininabe, ukwarinamaim kowas \it gold\it* naatu umanamaim i fafour ana kaifut auman. \v 15 Naatu tounamatar ta Tafaror Barene tit orot nati wakasakas tafan ma’am isan fanan aumetawat na’in e’af, “A Kaifut kubai naatu masaw kufour, anayabin fourin ana veya i natit, tafaram i iyamur fourinamih.” \fig Fafour ana kaiy|alt="sickle" src="cn02109B.tif" size="col" loc="Rev 14.15-19" copy="©1978 David C. Cook Publishing Co." ref="14.15-19" \fig* \v 16 Naatu orot nati wakasakas tafan ma’am ana kaifut tafaram tafanamaim i’asakan naatu tafaram tutufin etei four. \p \v 17 Tounamatar tabo maramaim Tafaror Barene titit aitin, umanamaim i ana kaifut wan so’arin auman. \v 18 \x + \xo 14.18 \xt Jol 3.13\x*Iban maiye tounamatar ta wairaf ana kaifayan sibor ana gemane tit, naatu fanan aumetawat na’in e’af tounamatar uman ana kaifut wan so’arin bai batabat isan eo, “A kaifut wan so’arin kubai tafaram ana masaw yan \it grape\it* umah ku’afuwen kwita’ay, anayabin \it grape\it* i hiwu.” \v 19 Tounamatar ana kaifut kamar tafanamaim iasakan \it grape\it* ro’oro’oh e’afuw hira’iy bow ta’asiyen God ana yaso’ar \it wine\it* bunubunuw wanawanan hira’iy. \v 20 \x + \xo 14.20 \xt Isa 63.3; Rev 19.15\x*Naatu \it wine\it* ana bunubunuw bar merar gagamin ufunane hibun fesafesaren, rara \it wine\it* ana bunubunuwane titit i harew titit na’atube re nunuw in 300 \it kilometres\it* na’atube naatu ana taiy i sika kabokabom ana fofonin o kafa’imo 2 \it metres\it* bai. \c 15 \s1 Tounamatar \it Seven\it* Umahimaim Sawow Kakafih Etei \it Seven\it* \p \v 1 Naatu mar wanawanan kirikirifot ta gagamin naatu gewasin na’in ai’itin i oro’oror. Tounamatar etei \it seven\it* umahimaim i sawow kakafih yumatah ta ta. Iti sawow kakafih i yomanin ana sawow, anayabin nati’imaim God ana yaso’ar etei boro nasinaf na’asa’ub. \v 2 Naatu ayu riy yan ana itinin kiyamabe wairaf auman hisartabir titit aitin. Naatu riy sisibinamaim sabuw iyab sawaidab, naatu sawaidab ana yumatabe, naatu sawaidab wabin ana ewow auman hibisnowah, i riy yan kiyamabe sisibinamaim umah God ana douduf bitih auman hibatabat aitih. \v 3 \x + \xo 15.3 \xt Exo 15.1; Psa 139.14; 145.17\x*Naatu God ana akir wairafin Moses ana ew hitabor naatu \it Lamb\it* auman ana ew hitabor, \q1 “Regah God o fair maiyow, \q1 o a bowabow i gagamih naatu gewasih maiyow! \q1 O a fufunen bowabow i mutufor naatu turobe! \q1 Tafaram etei hai aiwob wanatowanin. \q1 \v 4 \x + \xo 15.4 \xt Psa 86.9; Jer 10.6-7\x*Regah, sabuw etei boro o hinabiruw hinakakafiyi? \q1 sabuw etei boro o wab gagamin hinabora’ara’ah, \q1 Anayabin o akisimo kakafiyin. \q1 Tafaram tutufin etei boro hinan \q1 o namaim hinare hinakwafiri, \q1 anayabin o asinaf mutufurih etei i bebeyan a’i’itah.” \p \v 5 \x + \xo 15.5 \xt Exo 38.21\x*Iti Ufunamaim ayu anuwanuw maramaim Tafaror Bar ana etawan botawiy naatu Obaibasit Ana Sis batabat aitin. \v 6 Tounamatar \it seven\it* umahimaim sawow kakafih hibotanen Tafaror Barene hititit aitih. Hai faifuw boubuh gewasih anababatun hi’osen, dogorohimaim gerogeror \it gold\it* hiyon auman. \v 7 Imaibo sawar yawasih ma’anih kwafe’en wanawanahimaim ta tew, \it gold\it* etei \it seven\it* God ana yaso’ar awan hikartanen hibatabat bow tounamatar \it seven\it* itih. Nati God i wanatowan, wanatowan ma’ama’anin. \v 8 \x + \xo 15.8 \xt 1Ki 8.10-11; 2Ch 5.13-14; Isa 6.4\x*God ana fair naatu ana bonamanamarin sowamaim tit Tafaror Bar wanawanan awan karatan, naatu orot babin iti Tafaror Bar boro men hinarun. I boro hinama nanan sawow kakafih yumatah ta ta etei \it seven,\it* tounamatar \it seven\it* hai bowabow hinabow hinan yomanin hina’asa’ubibo. \c 16 \s1 God Ana Yaso’ar Tew \p \v 1 Imaibo ayu Tafaror Barene fanan gagamin ta tounamatar nah etei \it seven\it* isah eo anowar. “Kwan God ana yaso’ar tew \it seven\it* wanawanah tema’am tafaram tafanamaim kwaisuwa’en tera’iy”. \v 2 \x + \xo 16.2 \xt Exo 9.10; Rev 13.12-17\x*Tounamatar wan batabat tit ana tew isuwai me yan ra’iy. Feher yumatah kakafih naatu babanih kakafih anababatun, sabuw iyabowat sawaidab ana ewow hibai hima’am naatu sawaidab ana yumatabe hikwakwafir biyahimaim matar. \p \v 3 \x + \xo 16.3 \xt Exo 7.17-21\x*Imaibo tounamatar bairou’abin ana tew e’abar suwai riy yan ra’iy, matan botabir orot babin murubin ana rara’abe matar, naatu riy wanawanan siy yawayawasih etei himumurub. \p \v 4 Ibanak maiye tounamatar baitounin ana tew harew gagamih yahimaim isuwai ra’iy naatu harew sosoh yahimaim auman isuwai ra’iy, harew etei matah botabir rara himatar. \v 5 Naatu tounamatar harew ana ukwarin eo anowar, \q1 “O a baibatiyen i anababatun gewasin, \q1 O i boun kuma’ama naatu marasika ima, O i turobe Kakafiyi anababatun. \q1 Sabuw baimakiy kubitih i turobe’emaim kusisinaf. \q1 \v 6 Anayabin a sabuw kakafiyih naatu a dinab oro’orot rara hitih, \q1 imih i hai kok hisisinafumaim rara itih tetomatom.” \m \v 7 \x + \xo 16.7 \xt Psa 19.9; Rev 15.3\x*Imaibo ayu fanan ta sibor ana gemane titit anowar, \q1 “Turobe, Regah God o i fair maiyow, \q1 asinaf i gewasin naatu a baibatiyen i turobe’emaim sabuw kubibatiyih.” \p \v 8 Naatu tounamatar baikwafe’enin ana tew bai veya matanamaim isuwai re, sabuw a’arahih isan ana fair bai ana fora’abin ra’at. \v 9 \x + \xo 16.9 \xt Rev 9.20-21\x*Veya wabuburin eafun tututurih biyah hikakoumih, naatu God iti feher kakafih ana fair bai ma sisinaf isan tur kakafih hio wabin hi’a’afiy. Naatu men hikokok boro dogor baikitabir hitab, God ana gagamin isan hitabora’ara’ah. \p \v 10 \x + \xo 16.10 \xt Exo 10.22; Isa 8.21-22\x*Tounamatar bai \it five\it* ana tew eabar suwai sawaidab ana urama’ama tafan ra’iy. Gugumin kakafin sawaidab ana aiwob etei tarsumih naatu sabuw menah hiboyobayob anayabin biyababan gagamin maiyow hibai. \v 11 Tur kakafih mar ana God isan hio, anayabin biyah hai babanih naatu feher hai babanih i hira’at kwanekwan. Baise sinaf kakafih i men hihamiyen. \p \v 12 \x + \xo 16.12 \xt Isa 11.15\x*Iban maiye tounamatar bai \it six\it* ana tew eabar suwai Euphrates harew gagamin yan ra’iy, harew eosasa ef imatar aiwob veya yeninane isah. \v 13 Imaibo afiy katokato’iy tounu takwey hai itininabe, farubarubar awanane, sawaidab awanane naatu dinab baifufuwenayan awahine hititit aitan. \v 14 \x + \xo 16.14 \xt Rev 19.19\x*Iti i demon ana afiy ina’inan sinafuyah, iti afiy tounu i titit ten tafaram tutufin wanawanan aiwob etei tiru’ayuwih God fairin maiyow ana veya gagaminamaim baiyow isan. \p \v 15 \x + \xo 16.15 \xt Mat 24.43-44; Rev 3.3\x*“Kwananowar ayu i bainowanabe anan. Orot yait matan to iwa’an ana waifuw ius ema’am i boro niyasisir, naatu boro men segar sabuw nahimaim erebiya’ohow nabat naremoramih.” \v 16 \x + \xo 16.16 \xt Zec 12.11\x*Imaibo wagabur kakafih aiwob etei hiru’ayuwih hina efan wabin Armageddon, Hebrew turamaim hibiwab \it Armageddon\it* imaim hitit.\f + \fr 16.16 \ft Amagadon i oyaw ta wabin\f* \p \v 17 Imaibo tounamatar bai \it seven\it* ana tew waruw wanawananamaim isuwai ra’iy, fanan gagamin Tafaror Bar wanawanan urama’ama’ane tit eo, “Iti i i’asa’ub sawar.” \p \v 18 \x + \xo 16.18 \xt Rev 4.5; 8.5\x*Nati’imaim namanamar bokiyakiyat, farafarar kakafin rab bitenkwarikwarir naatu iriyoy i men matar orot babin hi’itin na’atube mataramih, iriyoy iti i kakafin anababatun. \v 19 \x + \xo 16.19 \xt Rev 14.10\x*Bar merar gagamin i tarasib tounu himatar, naatu bar merar etei tafaram wanawananamaim hima’am etei gurusih. God Babilon gagamin isan not, naatu ana kerowasamaim wine Babilon itin tom, iti wine i God ana yaso’ar. \v 20 \x + \xo 16.20 \xt Rev 6.14\x*Nuw etei’imak hikasiy naatu oyaw etei na’am hin sawar. \v 21 \x + \xo 16.21 \xt Exo 9.23-24; Rev 11.19\x*Taun kabay gagamih hai bit anafofonin 50 \it kilos\it* na’atube, marane tounabe ihururuw orot babin tafahimaim hira’iy, naatu sabuw God hio bayubayuw, anayabin kabay gagamih tounabe yar re, iti gurugurusen i kakafin anababatun. \c 17 \s1 Babin Baiwa’an Kwanekwaneyan \p \v 1 \x + \xo 17.1 \xt Jer 51.12-13\x*Tounamatar \it seven\it*wanawanahimaim tounamatar ta tew bai seven bobotanen na eo, “Kuna ayu boro babin baiwa’an kwanekwaneyan wabin gagamin harew moumurih yan emamare’ere ana baimakiy ani’obaiy ina’itin. \v 2 \x + \xo 17.2 \xt Isa 23.17; Jer 51.7; Rev 14.8\x*Tafaram ana aiwob hina bairi hiwa’an kwanekwan naatu tafaram ana sabuw baiwa’an kwanekwan ana wine hitom hikoko’aw.”\f + \fr 17.2 \ft babin bairi hibiwa’an i wainibe hitomatom\f* \v 3 \x + \xo 17.3 \xt Rev 13.1\x*Anun Kakafiyin targabuw tounamatar bora’ahu nawiyu ana arar yan atit. Nati’imaim sawaidab biyan woun ukwarin \it seven\it* naatu ana rarag \it ten\it* afe’enamaim babin ma’am aitin, naatu sawaidab biyan tutufin etei baigigimen tur God isan hikirumen hi’inu’in aitan. \v 4 \x + \xo 17.4 \xt Jer 51.7; Rev 18.16\x*Babin ana faifuw i namar naatu woun anababatun ius, naatu biyanamaim i \it gold\it*, ton wakek, sar, kwameton rira’ara’ah, naatu umanamaim i ana sinaf kakafih yumatah ta ta kerowas \it gold\it* amaim hiwan awan karatan, \v 5 nakwetanamaim i tur buriburin hikirum, \q1 “Babilon bar merar gagamin \q1 baiwa’an kwanekwan hinah \q1 naatu tafaram wanawanan sinaf kwanekwaneyan hinah.” \m \v 6 \x + \xo 17.6 \xt Rev 18.24; 19.2\x*Naatu babin God ana sabuw hai rara tom naatu sabuw Jesu ana tur hio’orereb hai rara tom bikoko’aw aitin, iti babin ai’itin ana veya’amaim ayu ai fofofor men kafaita. \p \v 7 \x + \xo 17.7 \xt Rev 13.1\x*Imaibo tounamatar eo, “Aisim kubifofofor? Ayu boro nati babin ana buriburin, naatu nati sawaidab ukwarin \it seven\it* naatu ana rarag \it ten\it* babin afe’en ma ereremor ana buriburih ana kubuna inanowar. \v 8 \x + \xo 17.8 \xt Dan 12.1; Rev 11.7; 13.7\x*Nati sawaidab i mat ma’am baise boun i men ema’am. Baise boro’omo murubih hai efan wanu’uminane nayen hinagurus. Sabuw tafaramamaim tema’am wabih tafaram matara’e ana veya, wanatowan ana bukamaim men hikikirum boro hinifofofor sawaidab hina’itin ana veya. Anayabin i marasika ma, boun i en baise boro nan. \p \v 9 “Ukwar narerekab naatu tur iti naniyan kwanab gewas. Sawaidab ukwarin \it seven\it* i oyaw \it seven\it* babin afe’en ema’am ana itinin. \v 10 Naatu aiwob \it seven \it*auman hai itinin. \it Five \it*i himorob hire, ta’imon boun ebi’aiwob, naatu ta i boro enan, naatu i nanan ana veya i boro mar kafai ni’aiwob. \v 11 Sawaidab marasika ma’am momorob i aiwob bai \it eight.\it* Nati aiwob i iti aiwob \it seven\it* ana kofan turin, naatu i auman enan gurugurusen wanawanan narunamih. \p \v 12 \x + \xo 17.12 \xt Dan 7.7, 24\x*Rarag etei \it ten\it* i’itah i aiwob etei \it ten\it*, tafaram bow bai aiwob isan ana fair i men ta hibai, baise mar kafai \it hour\it* ta’imon ana fofonin boro aiwob rubabaruwin ana fair hinab sawaidab bairi hini’aiwob. \v 13 Aiwob etei \it ten\it* hai not i ta’imon naatu hai fair hai roubabaruwen etei boro sawaidab hinitin ni’aiwob. \v 14 \it Lamb\it* bairi boro hinibabarfoten hiniyow, baise \it Lamb\it* boro ana’afa’af sabuw, ana rourubinen sabuw naatu ana sabuw iyab hibosunusunub hibi’ufunun boro bairi hinabat hinarouw hinisbunih, anayabin i regaregah etei hai Regah, naatu aiwob etei hai Aiwob.” \p \v 15 Imaibo Tounamatar iti na’atube iuwu, “Harew nati babin baiwa’an kwanekwaneyan tafah ma i’i’itin, i sabuw biyah ta ta, kou’ay ta ta, tafaram ta ta, naatu tur ta ta. \v 16 \x + \xo 17.16 \xt Rev 18.8\x*Sawaidab naatu rarag etei \it ten\it* i’i’itih boro babin baiwa’an kwanekwaneyan hinifa’ifa’i, biyanamaim sawar etei boro hinabosaisiren segar hinihamiy nabat, biyan boro hina’aan naatu wairafamaim boro hina’afun biyan hinagurus. \v 17 Anayabin God iti sawar i dogorohimaim yari’iy ana kok abisa eo hinasinaf hinisawar, etei boro hinibasit sawaidab hai fair hinitin nabonawiyih nanan God ana tur nan niturobe. \v 18 ‘Babin nati i’i’itin i bar merar gagamin, i tafaram wanawanan hai aiwob etei ebobonawiyih.” \c 18 \s1 Babilon Hurir \p \v 1 Iti ufunamaim tounamatar tabo marane tit re’er aitin, roubabaruwen ana fair iwan auman naatu i ana bonamanamarinamaim tafaram tutufin etei marakaw. \v 2 \x + \xo 18.2 \xt Isa 13.21; 34.11-14; Jer 50.39; Rev 14.8\x*Fanan aumetawat na’in iwow eo, \q1 “Re’eka! Babilon bar merar gagamin i re’eka! \q1 Demon kakafih hai ma’ama efan matar \q1 naatu afiy katokato’iy hai wawa’ir ana efan matar, \q1 mamu kakafih naatu kok uma’ar hai inu’in efan matar \q1 \v 3 Tafaram etei i ana \it wine\it* hitom tibikoko’aw, \q1 naatu babin ana baiwa’an kwanekwan wine fokarin hitom ibimnikinikih, \q1 tafaram ana aiwob etei i bairi tibisesebar kwanekwan, \q1 Naatu ef remor tobonayah, tafaram wanawanan i biyanamaim buwih hina guguw wairafih himatar.” \p \v 4 \x + \xo 18.4 \xt Isa 48.20; Jer 50.8; 51.6, 45; 2Cor 6.17\x*Iban maiye maramaim fanan tabo anowar eo, \q1 “Kwatit, au sabuw \q1 babin biyanane kwatit, \q1 saise ana kakafin men bairi kwanabaimih, naatu men ana baikwatutunen bairi kwanafaramamih. \p \v 5 \x + \xo 18.5 \xt Gen 18.20-21; Jer 51.9\x*Ana kakafin yai tutu yen inan mar ana fofonin bai, \q1 naatu God nuhin kusib babin ana sinaf kakafih isah. \q1 \v 6 \x + \xo 18.6 \xt Psa 137.8; Jer 50.15, 29; 2Th 1.6\x*Babin isa abisa sisinaf na’atube isan kusinaf. \q1 Abisa’awat sisinaf wan kuyi tafan kuya’abar kwitin, \q1 harew o isa bogaigiwas bit na’atube \q1 harew fokarin kusartabir tafan kuya’abar ibo ana kerowas kurir awan ekaratan. \q1 \v 7 \x + \xo 18.7 \xt Isa 47.7-9\x*Bora’ara’aten naatu guguw wanawanan babin ma ebiyasisir, \q1 bai’akir rerey nati na’atube tafan kuya’abar kwitin, \q1 i dogoronamaim eora’ara’at eo, \q1 ‘Ayu i aiwob babin, men kwafur babin, \q1 naatu ayu boro men kafa’imo ana rerey.’ \q1 \v 8 \x + \xo 18.8 \xt Rev 17.16\x*Isan imih veya ta boro sawow kakafin natarasum, \q1 feher kakafih, rerey, baimar boro isan namatar, \q1 Naatu i boro wairaf na’arfufufur \q1 anayabin Regah God fairin i babin efufufun.” \p \v 9 \x + \xo 18.9 \xt Ezk 26.17; 27.30-35\x*Tafaram ana aiwob iyab i bairi hibiwa’an i boro babin ana guguw ana yasisir wanawanan hinarun bairi hinafaram, naatu babin na’a’arah ana sow hina’itin boro hinarerey, naatu hinabotouw. \v 10 Ef yok na’in hinabat, anayabin hibir asir ana bai’akir turin hinab naatu hinarerey hinao, \q1 “Ari! Ari! Babilon bar merar gagamin ebi’akir \q1 ari Babilon bar merar fairin ebi’akir \q1 mar kikimin wanawanan o baikwatutunen ibai.” \p \v 11 \x + \xo 18.11 \xt Ezk 27.36\x*Tafaram wanawanan ef remor tobonayah auman hirerey babin hibotouw, anayabin men yait ta boro hai sawar natobon maiyenamih. \v 12 \x + \xo 18.12 \xt Ezk 27.12-13, 22\x*Men yait ta hai \it gold, silver\it* naatu hai kabay mudid, debad, faifuw gewasih, faifuw namar faifuw dididirih, faifuw wouh, ai rebarebah ta ta, naatu sawar yumatah ta ta tonamaim hitaratar, ai hai baiyah gagamih, \it bronze, iron\it* naatu \it marble\it*. \v 13 Naatu karabir, faur, fi’ufiu, \it myrrh, farankinsens, wine\it* naatu fi’ufiu, \it rice\it*, naatu sanabey, \it cow, sheep, horse\it*, baibiyow ana wa, akir wairafih naatu orot babin hai yawas boro men yait ta natobon. \p \v 14 Ef remor tobonayah babin isan hio, “Sawar gaigiwasih etei o biyamaim hitotobon i boun sa hiwa’an, naatu a toto abuyoy etei earuwasair naatu boro men inatit’auren maiyenamih.” \v 15 \x + \xo 18.15 \xt Ezk 27.31, 36\x*Ef remor tobonayah nati bar meraramaim hina totobuyoy wairafih himamatar boro ef yokaika hinabat hinanuw, anayabin men tekokok nati babin ana bai’akir turin hinab. Naatu boro hinarererey naatu babin hinabotouw. \v 16 \x + \xo 18.16 \xt Rev 17.4\x*Naatu hinarerey hinao, \q1 “Ari! Ari! yababan bar merar gagamin \q1 faifuw gewasih iosen, a faifuw woun i’osen, \q1 naatu taiyuw waifuw \it gold\it* amaim, naatu kabay mudid, debad tafan imaim ima’agiy ima. \q1 \v 17 \x + \xo 18.17 \xt Isa 23.14; Ezk 27.27-29\x*Naatu mar kafai nati toto buyoy etei ikasiyen.” \p Wa ana ukwarih etei, wa tafan remorayah, wa tafan bowayah, sabuw afa iyabowat riy yanamaim hai ma gewas isan hibowabow ef yokaika hibat. \v 18 \x + \xo 18.18 \xt Ezk 27.32\x*Naatu wairaf nati bar merar tarasum ana sow metan yey hi’i’itin ana maramaim fanah sib hirerey hio, “Men kafa’imo bar merar ta iti merar gagamin na’atube’emih.” \v 19 Fofob hibow aribuh yan hisusuwa’en, hirerey hibotoutuw hio, \q1 “Ari! Ari! Yababan bar merar gagamin, \q1 riy yan wa kaifenayah nane hin \q1 o biyamaim totobuyoy wairafih himamatar menamaim hin? \q1 Mar kafai wanawanan earuwasair etei sawar. \q1 \v 20 \x + \xo 18.20 \xt Deu 32.43; Isa 44.23; Jer 51.48\x*Mar ana sabuw babin huhurir isan kwaniyasisir. \q1 Naatu God ana sabuw kakafiyih, tur abarayah, dinab oro’orot kwaniyasisir, \q1 anayabin babin abisa kwa isa sisinaf na’atube God ibo isan isisinaf.” \p \v 21 \x + \xo 18.21 \xt Jer 51.63-64; Ezk 26.21\x*Imaibo tounamatar fairin ofere kabay infoforen ana aumor tomarin bai isaroun erenidun riy yan re naatu eo, \q1 “Babilon bar merar gagamin boro iti na’atube hinarouw nare \q1 naatu boro men kafa’imo tanatita’ur maiye. \q1 \v 22 \x + \xo 18.22 \xt Isa 24.8; Ezk 26.13\x*douduf, orot babin fanah, fik, biyor, koukum, kasakas \q1 boro men tananowar maiye \q1 orot bowayah hai bowabow ta ta \q1 boro men ina’itin maiye \q1 in fofoforen ana kabay nidun boro men inanowar, \q1 niduh etei boro nasirtu’ub na’in \q1 \v 23 \x + \xo 18.23 \xt Jer 7.34; 16.9; 25.10\x*Ramef hai marakaw o wanawanamaim boro men nakusisiar maiye. \q1 Tabin boubuh hai omatanen boro men inanowar maiye, \q1 ef tobon remorayah wabih gagamih tafaram wanawanan, \q1 o a kwerakweramaim tafaram ana sabuw etei hinawiy kakaf ef hisa’ir. \q1 \v 24 \x + \xo 18.24 \xt Jer 51.49; Rev 17.6\x*Nati bar merar wanawanan i sabuw kakafiyih naatu dinab oro’orot hai rara hitita’ur, \q1 naatu sabuw iyabowat iti tafaramaim hirouw himorob auman.” \c 19 \s1 Orokaiwa! \p \v 1 Iti ufunamaim ayu uruw gagamin maiyow anowar, sabuw rou’ay gagamin na’in fanah sib hiwow hio, \q1 “Orokaiwa! Yawas, marakaw naatu fair i ata God nowan. \q1 \v 2 \x + \xo 19.2 \xt Deu 32.43; Rev 6.10\x*Anayabin i ana baibatiyen i turobe naatu mutufor. \q1 Babin baiwa’an kwanekwaneyan i ana baiwa’an \q1 kwanekwanemaim iti tafaram bi’ufunun \q1 kusair baimakiy itin, anayabin ana akir \q1 wairafih easbunuwen himorob.” \p \v 3 Sabuw iban hiwow maiye hio, “Orokaiwa! Iti babin na’a’arah ana sow boro nayen wanatowan, wanatowan.” \p \v 4 Regaregah ai’in etei 24 naatu sawar yawasih ma’anih etei yumatah aubabe hire God ana urama’ama tafanamaim ma’am hikwafir fanah sib hio, “Turobe! Orokaiwa!” \p \v 5 Imaibo urama’amamaim fanan hinowar eo, \q1 “Kwa iyab i ana’akir wairafih? \q1 Kwa iyab gagam o kikim? \q1 Kwa iyab i kwabibiruw etei, \q1 ata God tabobora’ara’ah!” \p \v 6 \x + \xo 19.6 \xt Rev 14.2\x*Naatu ayu sabuw rou’ay gagamin hai uruw, siku ere gurugur ebiwa’a na’atube, naatu farafarar erab kereker ebiwa’an na’atube anowar hio, \q1 “Regah tanabora’ara’ah, orokaiwa, \q1 anayabin Regah ata God fairin, i ata aiwob. \q1 \v 7 \x + \xo 19.7 \xt Isa 61.10; Rev 21.2\x*It etei’imak taniyasisir naatu tanakawasa, \q1 i ana marakaw bonamanamarin isan tanabora’ara’ah. \q1 Lamb tabin isan ana veya i na titaka \q1 naatu Aawan Babin i bobuna’aka. \q1 \v 8 Faifuw boubun gewasin biyan kousisi’arin anababatun hitin usin isan.” \m (Iti faifuw gewasin i God ana sabuw hai bowabow gewasin ana itinin). \p \v 9 \x + \xo 19.9 \xt Mat 22.2\x*Imaibo tounamatar iuwu, “Abisa ku’i’itah inakirum, sabuw iyab \it Lamb\it* ana tabin isan hifefeyanih hina tabin ana hiyuwmaim tirur boro baigegewasin hinab.” Naatu iuwu maiye, “Iti tur i turobe God ana tur.” \p \v 10 \x + \xo 19.10 \xt Act 10.25-26; Rev 22.8-9\x*Iti turamaim ayu anamaim ara’iy akwafir, baise iuwu eo, “Men iti na’atube inasinaf. O ayu airit i God ana akir wairafit, taituwa baitumatumayah afa bairi, it etei i Jesu isan tao’orereb. God akisin inakwafir, anayabin sabuw iyab Jesu isan teorereb i Anun Kakafiyin ana fairamaim teo’orereb.” \s1 \it Horse\it* Kwes Ana Boyeyan. \p \v 11 \x + \xo 19.11 \xt Psa 96.13; Isa 11.4; Rev 1.5; 6.2\x*Imaibo ayu mar ana etawan botawiy aitin, naatu nau’umaim \it horse\it* biyan kwes ana boyeyan wabin Bosunub naatu Turobe batabat aitin. Iti orot i sabuw hai ma gewas isan ibatiyih naatu ibiyow. \v 12 \x + \xo 19.12 \xt Dan 10.6; Rev 1.14; 2.17\x*Matan i wairaf woun etoto’ab na’atube, ukwarinamaim i kowas moumurih, wabin biyanamaim hikikirum anayabin men yait ta so’ob, baise i akisinamo so’ob. \v 13 \x + \xo 19.13 \xt Isa 63.1-3; Jn 1.1, 14\x*Ana faifuw rara’amaim hibibour i bai ius, wabin i God ana Tur. \v 14 Mar ana baiyowayah hi’ufunun faifuw kwes gewasih hi’osen \it horse\it* biyah kwes afe’eh hiyen hin. \v 15 \x + \xo 19.15 \xt Psa 2.9; Rev 1.16; 14.20\x*Awanamaim tafaram afu’afuw ana kaiy wan so’arin tit. Naatu boro ana \it iron\it* tu’emaim nabonawiyih. God fairin ana yaso’ar gagamin boro \it wine\it* bunubunuw ana efanamaim nawas kweyakweyar natit. \v 16 \x + \xo 19.16 \xt Rev 17.14\x*Ana faifuwamaim naatu taiyanamaim wabin iti hikirum. \p “Aiwob etei hai AIWOB naatu regaregah etei hai REGAH.” \p \v 17 \x + \xo 19.17 \xt Ezk 39.17-20\x*Imaibo tounamatar veya afe’en batabat aitin, naatu mamu yate hi’in hiroberob isah fanan aumetawat na’in eaf eo, “Kwa etei kwaru’ay God ana hiyuw gagamin isan. \v 18 Kwana saise aiwob sabuw, baiyowayah hai ukwarih, orot fairih, \it horse\it*, naatu \it horse\it* hai boyeyah, bai’akirayah, naatu men bai’akirayah, sabuw gagamih naatu sabuw gidigidih etei biyah finimih kwa’aa.” \p \v 19 Imaibo ayu sawaidab naatu tafaram ana aiwob etei hai baiyowayah bairi hiru’ay orot ana \it horse\it* afe’en ma’am ana baiyowayan bairi baiyow isan hinan aitih. \v 20 \x + \xo 19.20 \xt Rev 13.12‑17; 20.10\x*Baise sawaidab hibai hifatum naatu ana dinab orot baifuwenayan i wabinamaim ina’inan sisinaf auman hibai hifatum. Iti ina’inanamaim sabuw iyab sawaidab ana ewow hibai hima’am naatu sawaidab ana yumatabe ifufuwih hikwakwafir isan hairi’ika hifatum yawasih wairaf wanatowan etoto’ab ana kukuf yan hisrouwih hire eatuturih. \v 21 Baise hai sabuw ura’u’unin etei i orot nati \it horse\it* tafaram ma’am, awanamaim kaiy titit, imaim yow tar himorob, naatu mamu etei hirob hire biyah finimih hi’aa. \c 20 \s1 Kwamur Etei \it Thousand\it* Na’atube. \p \v 1 \x + \xo 20.1 \xt Rev 9.1\x*Naatu ayu marane tounamatar umanamaim efan wanu’umin ana tufatan naatu ana \it chain \it*bitan auman botan renan aitin. \v 2 \x + \xo 20.2 \xt Gen 3.1; Rev 12.9\x*Farubarubar bai rab, kik owe’owen ana kok, wabin Demon o Satan naatu fatum kwamur \it one thousand\it* na’atube nama. \v 3 Ta’asiy sou wanu’umin wanawanan ra’iy etawan tufabon naatu ikwah, saise i boro men tafaram ni’afiy maiye kwamur \it one thousand\it* nasawarabo. Nati ufunamaim i boro hinabotait mar kabumin nama.” \p \v 4 \x + \xo 20.4 \xt Dan 7.9, 22, 27; 1Cor 6.2; Rev 13.17\x*“Ayu urama’ama tafanamaim sabuw iyabowat baibatiyen isan ana fair hibitih himarir hima’am aitih. Naatu sabuw Jesu isan hio’orereb isan sikah hi’a’afuw naatu God ana tur isan sikah hi’a’afuw etei ayubih hima’am aitih. Iti sabuw i men kafa’imo sawaidab naatu i ana yumatabe hikwafirihimih, naatu ana ewow auman umahimaim o nakwetahimaim men hikirumimih. Etei hiyawas naatu Keriso bairi kwamur \it one thousand\it* na’atube hi’aiwob. \v 5 Murumurubih afa men hiyawas na’atuka hima kwamur \it one thousand\it* in sawar. Iti i murumurubih hai misir wantoro’ot. \v 6 \x + \xo 20.6 \xt Rev 1.6\x*Yasisir naatu baigegewasin i sabuw iyabowat wantoro’ot morobone himimisir maiye isah. Morob bairou’abin i isah i aurin fair en, baise i boro God ana firis naatu Keriso ana firis hinamatar Keriso bairi hini’aiwob kwamur \it one thousand\it* nab.” \s1 Satan Ana Ra’iy \p \v 7 Kwamur etei \it one thousand\it* nasasawar ufunamaim, Satan boro i ana dibur barene hinabotait. \v 8 \x + \xo 20.8 \xt Ezk 38.2, 9, 15-16\x*naatu natit nan tafaram Gog naatu Magog ana huhun kwafe’en sabuw etei nifufuwih narunawiyih baiyow isan, naatu nati sabuw baiyow isan hinaruru’ay ana itinin riy sisibin dones na’atube. \v 9 \x + \xo 20.9 \xt 2Ki 1.10\x*Naatu me yabarin yan tasasar hitit hiremor hin God ana sabuw hai ma’ama sis naatu God ana yabow bar merar etei hi’ar bebera’uhih, baise marane wairaf ra’iy na bo’ara’ara’ahih. \v 10 \x + \xo 20.10 \xt Psa 11.6; Rev 19.20; 21.8\x*Naatu Demon mowan bifufuwih hibai hita’asiy wairaf in bitakir wanawanan ra’iy eafufur, sawaidab naatu dinab baifuwenayan hairi hita’asiyih hire’ere’emaim. Nati’imaim boro fai mar hini’akir wanatowan, wanatowan. \s1 Murumurubih Hai Baibabatiyen \p \v 11 Imaibo ayu ura ma’ama kwes gagamin tafanamaim God ma’am aitin. Mar tafaram i nanamaim earouwasa’ir, naatu nati’imaim i aurih efan en. \v 12 \x + \xo 20.12 \xt Dan 7.9-10; Mat 25.31-46; Act 17.31; 2Cor 5.10; Rev 13.8\x*Naatu ayu sabuw murumurubih aitih, gagamin re in kikimin ura ma’ama nanamaim hibatabat, naatu buk etei hibotawiyen. Buk ta hibobotawiy i yawas ana buk. Murumurubih abisa hisinaf bukamaim hikirum hi’inu’in imaim hibabatiyih. \v 13 \x + \xo 20.13 \xt Rom 2.6; 1Pet 1.17; Rev 2.23; 22.12\x*Riy wanawanan murubih kwahiren, naatu morob naatu morob ana efan, murumurubih hikwahirih. Naatu orot ta’ita’imon hai sinafumaim hibabatiyih. \v 14 Imaibo murumurubih naatu murubih hai efan i hita’asiyih wairaf ana kukuf wanawanan hira’iy, iti wairaf i morob bairou’abin. \v 15 Yait ta wabin men yawas ana bukamaim hititita’ur i hita’asiy wairaf ana kukuf wanawananan rara’iy. \c 21 \s1 Jerusalem Boubun \p \v 1 \x + \xo 21.1 \xt Isa 65.17; 2Pet 3.13\x*“Imaibo ayu mar boubun naatu tafaram boubun aitin. Mar wantoro’ot ma’am naatu tafaram wantoro’ot ma’am etei sawar, riy auman saki iwa’an. \v 2 \x + \xo 21.2 \xt Isa 52.1; 61.10; Hib 11.16; 12.22; Rev 3.12\x*Ayu bar merar kakafiyin, Jerusalem boubun mar God biyanane tit re’er aitin, babitai tabin isan ti’abur aawan biyan baitubarin isan enan na’atube. \v 3 \x + \xo 21.3 \xt Lev 26.11-12; Ezk 37.27; Zec 2.10; 2Cor 6.16\x*Naatu urama’amamaim fanan aumetawat anowar eo, ‘Boun God ana sabuw biyah i ana bar matar, naatu boro bairi hinama. I boro ana sabuw hinamatar naatu God taiyuwin boro hai God namatar bairi hinama. \v 4 \x + \xo 21.4 \xt Isa 35.10; 65.19; Rev 7.17\x*maturih nasafamen. Nati’imaim morob boro men namatar maiye’emih, o yababan o rerey o baiyababan, anayabin marasika ana sawar i earuwasair sawar.’” \p \v 5 \x + \xo 21.5 \xt 2Cor 5.17\x*Orot nati ana urama’ama’amaim ma’am, eo, “Ayu sawar etei asinaf tibiboubuh.” Imaibo eo, “Iti inakirum nara’iy anayabin iti tur i turobe naatu karam boro hinitumatum.” \p \v 6 \x + \xo 21.6 \xt Isa 55.1; Jer 2.13; Jn 7.37; Rev 1.8, 17; 22.17\x*Ayu isou eo, “Sawar etei aisawar! Ayu i An naatu Yomanin, Busurufinayan naatu Baisawarinayan. Yait sikan namamamah ayu boro yawas ana harew buruburur aurin baiyan en anitin natom. \v 7 \x + \xo 21.7 \xt 2Sa 7.14; 1Ch 17.13; Psa 89.26-27\x*Orot yait baiyow fokarin nabisnowah, i boro sawar etei ayu biyou’une nabow ayu i ana God naatu i boro ayu natu namatar. \v 8 \x + \xo 21.8 \xt Mat 25.41; Rev 20.15; 22.15\x*Baise baiwawa’irayah, baitumatum atih, eteni, asbunuwenayah, baisesebarayah, farumayah, God ana baimataren sawar kwafirenayah, naatu baifufuwenayah etei, hai efan i wairaf fora’abin in ebitakir ana kukufamaim hinara’iy na’afufurih. Nati i morob bairou’abin.” \p \v 9 Tounamatar \it seven\it* wanawanahimaim tounamatar bai \it seven\it* tew \it seven\it* yomanin ana sawow kakafih yumatah ta ta bobotanen isou eo, “Kuna ayu boro Babitai boubun \it Lamb\it* aawan ani’obaiy ina’itin.” \v 10 \x + \xo 21.10 \xt Ezk 40.2\x*Naatu Anun kakafiyin matou bora’ah tounamatar eabaru airi an oyaw gagamin manin na’in tafan atit, naatu tafaram kakafiyin, Jerusalem bar merar God biyanane re nan i’obaiyu. \v 11 \x + \xo 21.11 \xt Isa 60.1-2, 19\x*God ana gewasin auman eargawu tafaram mamarakaw ana itinin i agim bonamanamarinabe, sawar ta woun o wair \it jasper\it* na’atube, kumedarin \it crystal\it* na’atube. \v 12 \x + \xo 21.12 \xt Ezk 48.30-35\x*Iti bar merar ana fur i gagamih naatu manih. Ana etawan awah etei \it twelve\it* naatu tounamatar etei \it twelve\it* nati awahimaim, naatu nati etawanamaim i Israel sabuw hai big \it twelve\it* wabih i hikirum. \v 13 Naatu etawan tounu i veya eyeyene hiya, etawan tounu i oyawane, tounu torene, tounu veya ere’erene. \v 14 Bar merar gagamin ana faf i \it twelve\it* naatu ana wabat etei \it twelve\it* tafahimaim hiwowab, nati’imaim \it Lamb\it* ana tur gewasin abarayah wabih. \p \v 15 \x + \xo 21.15 \xt Ezk 40.3; Rev 11.1\x*Tounamatar ayu iu’uwu, umanamaim i fufunen ana isik \it gold\it* bai bar merar etawan, naatu bar merar ana fur fufunen isan. \v 16 Tounamatar re na fufun i’itin tainin rororon etei i ta’imon, ana manin naatu ana tayabar i hairi ta’imon, anayabin tainin rounane ana manin isan fufufun 2,400 \it kilometres.\it* Naatu tainin roun ana tayabar isan fufufun auman i 2, 400 \it kilometres\it* \v 17 Imaibo ana faf fufun ana badowanin\f + \fr 21.17 \ft o manin\f* i’itin i at tanabat taniyab tanan etei 60 \it metres\it* na’atube. \v 18 \x + \xo 21.18 \xt Isa 54.11-12\x*Bar merar ana faf i kabay wabin \it jasper\it* imaim hifaf, naatu bar merar tutufin etei ana itin i \it gold\it*awat, matan diridirin kiyam na’atube. \v 19 Bar merar ana faf an ana wabat i kabay gewasih yumatah ta ta imaim hi’abur. Ana wabat wantoro’ot i kabay wabin \it jasper\it*, bairou’abin \it saphire\it*, baitounin i \it agate\it*,\f + \fr 21.19 \ft NIV Bible imaim \ft \+it chalcedony\+it* hikirum.\f* baikwafi’inin i \it emarod\it*. \v 20 bai \it five \it*i \it onyx\it*\f + \fr 21.20 \ft NIV Bible imaim \ft \+it sardonex\+it* hikirum.\f* bai \it six\it* i \it kanerian\it*, bai \it seven karisorait\it*, bai \it eight\it* i \it berer\it*, bai \it nine\it* i \it tofas\it*, bai \it ten\it* i \it kalisedoni\it*\f + \fr 21.20 \ft NIV Bible imaim \ft \+it chrysoprase\+it* hikirum.\f* bai \it eleven jesinet\it*,\f + \fr 21.20 \ft Good News Bible imaim \ft \+it turquoise\+it* teo.\f* bai \it twelve ametis\it*. \v 21 Etawan etei \it twelve\it* i kabay biyah mudid imaim hiya, naatu etawan ta’ita’imon etei i kabay biyah mudidimaim\f + \fr 21.21 \ft pearl\f* hi’abur, ef gagamin i \it gold\it* akisin hirab kiyam na’atube. \p \v 22 Bar merar gagamin wanawanan Tafaror Bar men aitin, anayabin God fairin naatu Lamb taiyuwih i Tafaror Bar. \v 23 \x + \xo 21.23 \xt Isa 60.19-20; Rev 22.5\x*Bar merar men ekokok veya, o sumar tafanamaim nararan, anayabin God ana bonamanamarin marakaw ebitin, naatu Lamb i ana ramef. \v 24 \x + \xo 21.24 \xt Isa 60.3, 5\x*Tafaram tutufin boro i ana marakawinamaim hinaremor naatu tafaram hai aiwob boro hai guguw hinabow wanawanan hinarun. \v 25 \x + \xo 21.25 \xt Isa 60.11\x*Etawan awah boro mar etei bobotawiyen hina’in, boro men ta hinahir, anayabin nati’imaim boro aurin gugumin en. \v 26 Tafaram ana gewasin naatu ana baibifa’en sawar boro hinabow bar merar wanawanan hinarun. \v 27 \x + \xo 21.27 \xt Isa 52.1; Ezk 44.9; 1Cor 6.9-10\x*Naatu sawar men rousouwin na’atube sabuw iyabowat biya’ohow ana gubagub naatu baifufuwen ana gubagub auman tema’am boro men hinarun. Baise iyabowat wabih Lamb ana bukamaim hikikirum akisih boro hinarun. \c 22 \s1 Yawas Ana Harew \p \v 1 \x + \xo 22.1 \xt Ezk 47.1\x*Imaibo retab yan yawas ana harew matan kiriyamiyamin \it crystal\it* na’atube God ana urama’ama naatu \it Lamb\it* ana urama’ama’ane nunuw re’er i’obaiyu aitin. \v 2 \x + \xo 22.2 \xt Gen 2.9; Ezk 47.12; Jol 3.18; Zec 14.8\x*Iti harew i bar merar gagamin ana ef na’in yan foun in nununuw. Naatu harew rewan roun roun i yawas ana ai hibatabat aitah, iti ai i kwamur ta’imon wanawanan mar etei \it twelve\it* ebiw, sumar matan eyiy, naatu ai rourin i tafaram ana yawas. \v 3 Nati bar merar gagamin wanawanan God ana orarafen ta boro men inatita’ur. God ana urama’ama naatu \it Lamb\it* ana urama’ama boro nati bar merar gagaminamaim hinama ana akir wairafih i hinakwafirih. \v 4 \x + \xo 22.4 \xt Mat 5.8; Rev 3.12\x*Yumatan boro hina’itin naatu wabin boro nakwetahimaim nakirum hinama. \v 5 \x + \xo 22.5 \xt Dan 7.18, 27; Rev 5.10; 20.6; 21.23, 25\x*Nati’imaim gugumin boro en. Ramef ana marakaw naatu veya ana marakaw boro en, anayabin Regah God boro marakaw nitih, naatu i boro bairi hini’aiwob wanatowan, wanatowan. \v 6 \x + \xo 22.6 \xt Rev 1.1\x*Imaibo tounamatar iuwu, “Iti tur i anababatun turobe initumatum. Regah God sawar abisa boro hinamamatar isan i Anunin ana dinab orot hai tur eowen, naatu ana tounamatar iyafarih abisa boro’omo hinamamatar isan ana akir wairafih i’obaiyih.” \s1 Jesu Ana Matabir \p \v 7 \x + \xo 22.7 \xt Rev 1.3\x*Kwananowar, ayu i boro’omo anan, dinabatur iti buk wanawanan hikikirum o yait inabifanabow boro baigegewasin inab. \v 8 \x + \xo 22.8 \xt Rev 19.10\x*Ayu John taiyuwu iti sawar fanah anowar naatu aitah naatu iti sawar fanah anowar ai’itah ana maramaim anamaim ara’iy tounamatar iti sawar bi’obaiyu akwafir. \v 9 Baise iuwu, “Men iti na’atube inasinaf, o ayu airit i God ana akir wairafit, taituwa baitumatumayah dinab oro’orot iyab iti buk wanawanan tibifanabow bairit. God akisin inakwafir.” \p \v 10 Imaibo iuwu, “Dinabatur buk wanawanan hikirum inu’in men inarufut inikwah anayabin veya i nakabom. \v 11 \x + \xo 22.11 \xt Dan 12.10\x*Yait ma kakafih esisinaf kwaihamiy ema kakafih esinaf. Yait ma yawas ebigugumas kwaihamiy ema igugumas. Yait ma mutufor esisinaf kwaihamiy ema mutufor esinaf. Yait taiyuwin ya’asair kakafiyinamaim ema’am kwaihamiy kakafiyinamaim ema.” \p \v 12 \x + \xo 22.12 \xt Isa 40.10; Jer 17.10; Rev 2.23\x*“Kwananowar! ayu i boro’omo anan, umau’umaim i au baiyan abai auman naatu kwa ta’ita’imon abisa kwasisinafumaim boro anit. \v 13 \x + \xo 22.13 \xt Isa 44.6; Rev 1.8, 17; 21.6\x*Ayu i Alpha naatu Omega, ayu i An naatu Yomanin, Busurufin naatu Baisawarin. \p \v 14 \x + \xo 22.14 \xt Gen 2.9; 3.22\x*“Iyab hai faifuw hisouwen hibigewasin i hai baibasit ema’am boro yawas ana ai ro’on hina’aan baigegewasin hinab, naatu hai ef mutufor inu’in bar merar gagamin ana etawan hinarun. \v 15 Bar merar gagamin ufunane i sabuw kakafih haru’ube tema’am. Nati sabuw i farumayah, baiwa’an kwanekwaneyah, asbunubunuwayah, God ana baimataren sawar kwafirenayah, naatu sabuw iyab hai tur hai bowabowamaim tibifufuwen i tema’am. \p \v 16 \x + \xo 22.16 \xt Num 24.17; Isa 11.1, 10; Rom 1.3; Rev 2.28; 5.5\x*“Ayu Jesu iti sawar kwa ekaleisia isa orereb isan au tounamatar ai yafar na. Ayu i David uwan naatu ana rara, naatu mar auman ana Maragias ana marakaw.” \p \v 17 \x + \xo 22.17 \xt Isa 55.1; Rev 21.6\x*Anun Kakafiyin naatu tabin ana babitai hio, “Kuna!” Naatu iyab tur tenonowar i auman hinao, “Kuna! Naatu yait sikan emamamah kwaihamiyih tena, naatu yait nakokok yawas ana harew tomamih kwaihamiy ena ana siwaramih ebai etom.” \s1 Tur Yomanin \p \v 18 \x + \xo 22.18 \xt Deu 4.2; 12.32\x*Ayu John kwa sabuw etei dinabatur iti buk wanawanan kwanonowar i abimatnuwi. Orot yait iti tur tafan nayaya’abar na’at, sawow kakafih yumatah ta ta iti buk wanawanan hio, God boro ibo tafan naya’abar baimakiy nitin. \v 19 Naatu orot yait dinabatur iti buk wanawanan hikikirum ta nabobosa’ir na’at, i aunowan yawas ana ai ro’on naatu bar merar gagamin isan hio, God boro nabosair. \v 20 \x + \xo 22.20 \xt Mat 24.30-31; 1Cor 16.22\x*Orot iti sawar eo’orereb, eo, “Isa’amih, ayu boro’omo anan.” \p Turobe. Regah Keriso, kuna. \v 21 Manaw kabeber ata Regah Jesu’une kwa God ana sabuw etei isa nama. \it Amen\it*.