\id HEB - Miniafia NT; David and Fran Wakefield; Stanley Oyabua and Josiah; 29-Jul-2010 (web edition -2012 bd) \h Hebrews \toc1 Iti Fef I Hebrew Sabuw Isah \toc2 Hebrews \toc3 Heb \mt1 Hebrews \mt2 Iti Fef I Hebrew Sabuw Isah \imt1 Roube’aten Ana Tur \ip Hebrew isah fef hikikirum ana Kirisiyan sabuw kou’ay ta ta nati’imaim hima’am. Bai’akir kakafin hibai biyah baban naatu Kirisiyan ana baitumatum baihamiyin isan hibinotanot. Imih kirumayan iti fef kirum koufair itih iuwih eo, “A baitumatum kwanabukikin kwanabat. Anayabin Jesu Keriso akisinamo i turobe naatu i akisinamo God ana itinin baina irerereb.” Iti na’atube eo naatu tur aubitanaka tur anababatun buh tounu isah eo. (1) Wanatoro’orot Jesu i God wanatowanin Natun, Tamah fanan bai bosiyasiyar biyan baban i’akir wainab in yomanin isawar. Jesu i God Natun, i Buk Atamanin hai dinab oro’orot, tounamatar, Moses auman etei natabirih tafahimaim. (2) Bairu’abin God eorereb Jesu i wanatowan ana firis, Buk Atamanin ana firis etei natabirih. (3) Baitaunin Jesu wanawananamaim baitumatumayan boro ana kakafihine yawas nab, ana bir boro nasawar naatu boro men namorob, Jesu i Firis Gagamin, yawas baititayan. Hebrew sabuw hai kouksouwen ana binanakwar for rouw sibor ya naatu Hebrew sabuw hai kwafiren etei i marasika hio nonowat hi’inu’in. \ip Sabuw baitumatumayah wabih gagamih marasika Israel sabuw hai kik owe’owen hima’am imaim (teten 11) bai tit ana baiyabayah koufair itih, bosunusunubamaim bat isan iuwih. Naatu teten 12 wanawanan imaim koufair itih ifefeyanih eo, “Kwana bosunusunub kwanan yomanin kwanatit, mata etei Jesu akisin kwana’itin, nawainabi biyababan bai’akir roukoukuwen wanawanan kwanabat totofar kwanabat.” Buk yomaninamaim binan naatu baimatnuwen itih. \iot Fef wanawanan tur iti na’atube hi’asgidigid \io1 Roube’aten ana tur. Keriso i God ana’itin baina irerereb (1.1-3) \io1 Keriso i tounamatar etei natabirih (1.4–2.18) \io1 Keriso i Moses naatu Joshua hairi natabirih (3.1–4.13) \io1 Keriso i firis etei natabirih (4.14–7.28) \io1 Keriso i obaibasit natabir (8.1–9.22) \io1 Keriso i sibor etei natabirih (9.23–10.39) \io1 Baitumatum ana itinin gewasin (11.1–12.29) \io1 God ana yasisir (13.1-19) \io1 Yomanin ana yoyoban (13.20-21) \io1 Tur yomanin (13.22-25) \c 1 \s1 God Ana Tur Natun Wanawanan \p \v 1 Marasika, God i mar maumurih maiyow naatu ef tata’ane dinab oro’orot wanawanahimaim ata a’agir hitenya’ih. \v 2 \x + \xo 1.2 \xt Jn 1.3\x*Baise boun iti yomanin it ata veya’amaim, God ana tur etei i Natun sawar etei bai’ukwarin isan rurubin i wanawananamaim na tit eo tanonowar. Naatu i Natun wanawananamaim mar tafaram wanawanan sawar etei God imataren. \v 3 \x + \xo 1.3 \xt Jn 14.9; Col 1.20; Hib 8.1\x*Natun biyanamaim marakaw ekukusisiar ana itinin i anababatun God ana fair bonamanamarin tutufin etei ebi’obaiyit. I awan fora’abinamaim, tafaram wanawanan sawar eo himamatar boun hi’in tenan. Naatu sabuw hai bowabow kakafih notawiyen isan bow bisawar ufunamaim, maramaim God ana asukwafune mare, sawar tutufin etei tafahimaim. \s1 God Natun I Ra’at \p \v 4 \x + \xo 1.4 \xt Php 2.9\x*Imih Natun i tounamatar etei natabirih, na’atube wabin auman God bitin i tounamatar etei wabih natabir. \q1 \v 5 \x + \xo 1.5 \xt 2Sa 7.14; 1Ch 17.13; Psa 2.7; Act 13.33\x*Anayabin God men kafa’imo ana tounamatar ta isan eo, \q1 “O ayu Natu, o ayu boun o Tamat a matar.” \q1 Na’atube God men kafa’imo tounamatar ta isan eo, \q1 “Ayu nati tounamatar Tamah, O ni’i tounamatar ayu Natu.” \q1 \v 6 \x + \xo 1.6 \xt Deu 32.43; Rom 8.29\x*Baise God Natun ana ain tafaramamaim baiyafarinamih ana veya, iti na’atube eo, \q1 “Kwa tounamatar etei boro ayu Natu kwanakwafir.” \p \v 7 \x + \xo 1.7 \xt Psa 104.4\x*Naatu tounamatar isah God iti na’atube eo, \q1 “God ana tounamatar bebeh ya, \q1 naatu ana akirwairafih wairafabe e’asir in ebitakir.” \p \v 8 \x + \xo 1.8 \xt Psa 45.6-7\x*Baise God Natun isan eo, \q1 “O a aiwob, O God i boro nama wanatowan, wanatowan. \q1 O abonawiyen a sabuw isah boro turobe’emaim inabonawiyih. \q1 \v 9 Anayabin o i yawas mutufurin kubiyabow, naatu sawar kakafih o i kubifutuwen. \q1 Isan imih God, o a God arubini yasisir ana bora’ara’aten bit \q1 i ra’at a ofonah etei natabirih.” \q1 \v 10 \x + \xo 1.10 \xt Psa 102.25-27\x*God iban maiye eo, \p “Regah O i aneika kamar isinaf matar, \q1 naatu o taiyuw umamaim mar isinaf matar. \q1 \v 11 Iti sawar etei boro hini’en, baise o boro na’atuka inama, ar faifuw tibiririk na’atube boro hiniririk. \q1 \v 12 Biya baibiyon na’atube boro inanu, \q1 naatu ar faifuw na’atube boro yumatan nabotabir. \q1 Baise o a’itinin i mar etei ta’imon, \q1 naatu ayawas i yomanin en.” \p \v 13 \x + \xo 1.13 \xt Psa 110.1\x*Naatu God men kafa’imo ana tounamatar ta isan eo, \q1 “Iti umau asukwafune inamare inama’am, \q1 kamabiy ana bow a ana sasasamamih babamaim ana ya.” \m \v 14 \x + \xo 1.14 \xt Psa 34.7; 91.11\x*Imih tounamatar i abistan? Tounamatar i wagabur God isan tebowabow naatu God iyafarih ten sabuw iyab God yawas ebit i tibibaisih. \c 2 \s1 Yawas Gagamin \p \v 1 Anayabin iti isan tur anababatun hio tanonowar i tanabukikin gewas, saise it boro men au uf tanabatamih. \v 2 \x + \xo 2.2 \xt Gal 3.19\x*Tur tounamatar hibai hina ata a’agir hibitih i tur anababatun naatu orot babin ta iti tur men bosiyasiyar bi’ufunun i baimakiy baib. \v 3 \x + \xo 2.3 \xt Hib 10.29; 12.25\x*It yawas gagamin isan ata not men gagamin tanabitin na’at, boro mi’itube tanahaiw? Anayabin iti yawas isan Regah taiyuwin wantoro’ot kurereb, naatu sabuw iyab hinowar hibai hina hibi’obaiyit hio, “Iti tur i turobe.” \v 4 \x + \xo 2.4 \xt Mak 16.20; 1Cor 12.4, 11\x*Nati veya ta’imon wanawananamaim God ana sifruborubon tur tafan ya’abar bai tit i arih auman ita’imon ina’inan yumatah ta ta naatu baifofofor yumatah ta ta sinaf. Naatu i ana kokomaim Anun Kakafiyin ana usar ta’ita’imon faram. \s1 Yawas Ana Bai’unawiyenayan \p \v 5 Tafaram boubun boro enan bonawiyin isan God men tounamatar rubinih boro i hinabonawiy en, tafaram boubun ana tur iti tao. \p \v 6 \x + \xo 2.6 \xt Psa 8.4-6\x*Baise Buk Atamanin wanawanan efan ta’ane i iti na’atube eo, \q1 “God orot i abisa o isan kubinotanot; \q1 orot Natun aisim ikaif kutatafafar? \q1 \v 7 Mar kafai iyare tounamatar etei babahimaim, \q1 naatu i bora’ah maiye yen marakaw bonamanamarinamaim ana aiwob itin. \q1 \v 8 Naatu sawar tutufin etei bai’ukwarin isan ana fair itin.” \m Iti na’atube eo, “God orot sinaf matar, sawar tutufin etei orot kaifin isan itin.” Naatu boun ana veya orot i men sawar etei kaifen ta’i’itinimih. \v 9 \x + \xo 2.9 \xt Php 2.8-9\x*Baise Jesu i ta’i’itin, God yare re tounamatar babahimaim, naatu God ana bosiyasiyaramaim sabuw etei isah morob. Naatu boun ana aiwob baib i marakaw baifa’en bora’ara’aten hinitin, anayabin morobomaim biyababan bai. \p \v 10 God akisin ana kokomaim sawar himatar, naatu ana kokomaim sawar etei tema’am, imih iwa’an Jesu biyababanamaim rusouw, saise God natunatun moumurih na’in nabonawiyih hinarun bairi ana aiwob hinafaram. Anayabin Jesu akisinamo boro sabuw nabonawiyih yawas nitih. \v 11 \x + \xo 2.11 \xt Mat 25.40\x*Naatu sabuw hai kakafihine kukusouwih ufunamaim bairi hina tamah ta’imon himatar. Imih Jesu boro men biya’ohow auman taitin narouw na’omih. \v 12 \x + \xo 2.12 \xt Psa 22.22\x*Naatu Jesu God isan eo, \q1 “O abisa isisinaf isan boro taitu hai tur ana’owen, \q1 hai kou’ayomaim boro wab ana bora’ara’ah.” \p \v 13 \x + \xo 2.13 \xt Isa 8.17-18\x*Naatu eo maiye, \q1 “Ayu au baitumatum etei boro God anitin.” \m Naatu eo maiye, \q1 “God natunatun bitu kui’itah.” \p \v 14 \x + \xo 2.14 \xt 1Jn 3.8; Rev 12.10\x*Imih it God natunatun biyat finimit rara auman eo tamatar. Jesu i na’atube orot babin biyah turin bai. Orot babin na’atube tufuw biyat ebababan na’atube biyan baban morob, Demon morob ana fair bai ma’am gurus. \v 15 Naatu sabuw hai yawas tutufin etei demon ana dibur hirun morob isan hima hibirubir rufamih hitit Jesu tibitumatum. \v 16 Anayabin Jesu ana baibais i bebeyan ta’itin, i men tounamatar baibaisih isan namih. Baise Buk Atamaninamaim eo na’atube, “Abraham wawawan baibaisihimih na.” \v 17 Ana’an iti, imih Jesu na taitin hai yawas wanawanan run sora’ub, saise i ana bowabow Firis Gagamin na’atube God isan, taitin isah boro turobe’emaim nakabibirih, sabuw hai bowabow kakafihine boro notawiyen hinab. \v 18 Naatu boun i karam sabuw iyab routobon tebaib boro nibaisih, anayabin i auman routobon bai naatu biyan baban i’akir. \c 3 \s1 Jesu I Moses Natabir \p \v 1 \x + \xo 3.1 \xt Num 12.7; Hib 4.14; 7.26\x*Isan imih taitu baitumatumayah etei, iyab God rurubini auman. A not tutufin etei Jesu kwanitin, anayabin baitumatum iti tabai tama’am isan God iyafar na tur abarayan naatu ata Firis Gagamin matar. \v 2 Naatu ana bowabowamaim bosunusunub God isan, imih iti bowabow bow isan rubin. Marasika God ana sabuw isah Moses turobe’emaim ana bowabow, bowabow na’atube. \v 3 Orot yait bar ewowowab merarayow etei boro i hinitin, men baremih. Imih ef i nati ta’imon, merarayow bora’ara’aten etei i Jesu ebaib, men Moses. \v 4 Imih bar ta ta i sabuw afa tewowowab, baise God i sawar etei hai wowabayan. \v 5 \x + \xo 3.5 \xt Num 12.7; Deu 18.15-19\x*Moses God ana bar isan i turobe’emaim i’akir bow, naatu sawar abisa’awat uf hinamamatar isah God eo, Moses i hai tur eo’owen. \v 6 Baise Keriso God Natun ain na’atube, God ana bar bai’ukwarin isan i turobe ebi’ukwarin. It i God ana bar, abisa isan nuhifot tabaib imaim koufair tanitit tanafair tanabatabat na’at. \s1 Baiyarir God Ana Sabuw Isah \p \v 7 \x + \xo 3.7 \xt Psa 95.7-11\x*Isan imih God Anun Kakafiyin iti na’atube eo, \q1 “God fanan boun kwananonowar na’at, \q2 \v 8 \x + \xo 3.8 \xt Exo 17.7; Num 20.2-5\x*dogor men hinafokar, marasika a a’agir \q2 hisisinaf na’atube kwanasinaf, God kwanigigimimih. \q2 Nati ana veya arar yan hima’am ana maramaim, God hirutubun. \q2 \v 9 God eo, Kwamur 40 wanawananamaim ayu sawar gewasih iti sabuw isah asisinaf i hi’itin, baise ayu routobon hitu naatu hifufunu. \q2 \v 10 Imih ayu yau so’ar nati sabuw isah ao, ‘Iti sabuw i kakafih naatu o baiyunen tur etei i hikwahir tibifanasair.’ \q2 \v 11 \x + \xo 3.11 \xt Num 14.21-23\x*Naatu ayu yau so’ar ao baifaro, ‘Iti sabuw i boro men kafa’imo efan baiyariramih ao’omaim hinarun hinama hiniyariramih!’” \q1 \v 12 Isan imih taitu baitumatumayah kwanakaifi gewas, men \p wanawananamaim dogor kakafin narun, a baitumatum ni’afiy, nabotaiti God ma’ama wanatowanin kwainihamiyimih. \v 13 Baise mar etei kwanibaibaisbonen kaufair kwanab, saise bowabow kakafin boro men o ta nifuw dogor nafokaramih, tur “Boun” iti Bukamaim tanonowar, nati tur i it isah eo, \v 14 “Anayabin it etei i Keriso bairit taikofan tabowabow, abisa aneika tanonowar tanabukikin, tanabitumatum na’at, God abisa eo’omatanit boro nitit.” \p \v 15 \x + \xo 3.15 \xt Hib 3.7-8\x*Bukamaim iti na’atube eo, \q2 “God fanan boun kwananonowar na’at, dogor men hinafokar, marasika a a’agir hisisinaf na’atube kwanasinaf God kwanigigimimih.” \p \v 16 \x + \xo 3.16 \xt Num 14.1-35\x*Nati sabuw iyab God fanan hinowar naatu higigim? Sabuw etei Moses nawiyih Egypt hihamiy hititit. \v 17 \x + \xo 3.17 \xt 1Cor 10.10\x*God yan so’ar kwamur etei 40 naatu sabuw iyab bowabow kakafin hisisinaf etei arar yanamaim himorob sawar? \v 18 God yan so’ar eobaifaro ana maramaim eo, “Iti sabuw i boro men kafa’imo efan baiyariramih ao’omaim hinarun hinama hiniyariramih.” Iti tur i sabuw iyab isah eo? Sabuw iyab God hibigigim isah eo. \v 19 Imih boun tana’itin, sabuw nati efan men karam boro hitarun hitab, anayabin men hitumatum. \c 4 \p \v 1 Isan imih it run God bairi baiyarir isan eo’omatanit i ema’am. Imih tanakaifit gewas, saise dogorot wanawanan hinanunutitiy men ta a kakafin hinatita’ur, baiyarir isan ana’omatanen tabaib inasa’irimih. \v 2 Anayabin nati sabuw Tur Gewasin hinonowar na’atube it auman tanowar, Tur Gewasin i hinowar, baise men ana gewasin ta isah mataramih, anayabin tur hinonowar men hitumatum. \v 3 \x + \xo 4.3 \xt Psa 95.11; Hib 3.11\x*Naatu boun it iyab tabitumatum, nati baiyariramaim i tarun. God ana Buk Atamaninamaim eo na’atube, “Ayu yau so’ar fokarin maiyow baifaro ao, ‘Iti sabuw boro men kafa’imo au baiyariramaim hinarun.’” Basit God tafaram bimatar ana veya, ana bowabow i sawar, baise iti baiyarir isan i eorereb. \v 4 \x + \xo 4.4 \xt Gen 2.2\x*Anayabin Buk Atamanin wanawanan efan ta’ane tur iti na’atube veya \it seven\it* isan eo, “God ana bowabow bisawar veya bai \it seven\it* God iyarir.” \v 5 \x + \xo 4.5 \xt Psa 95.11\x*Naatu iti tur ta’imonaban eo maiye, “Iti sabuw boro men kafa’imo au baiyariramaim hinarunamih.” \v 6 Sabuw iyab Tur Gewasin wantoro’ot hinonowar i men baiyarir hibaimih, anayabin men hitumatum. Baise baiyarir ana efan i bobotawiyen, sabuw afa i boro hinarun hiniyarir. \v 7 \x + \xo 4.7 \xt Psa 95.7-8\x*Isan imih God veya tabo ya’asair maiye. Naatu nati veya i boun. Kwamur moumurih maiyow sasawar ufunamaim, tur ta’imon marasika eo ma’am, iban David wanawananamaim eo maiye. \q1 “God fanan boun kwananonowar na’at, dogor men hinafokaramih.” \p \v 8 \x + \xo 4.8 \xt Deu 31.7; Jos 22.4\x*God ana baiyarir nati sabuw eo’omatanih Joshua tabitih na’at, God boro men uf veya ta isan tao maiye’emih. \v 9 Isan imih God ana sabuw isah Baiyarir ana veya ta anagewasin ema’am. Veya ta’imon biyarir\f + \fr 4.9 \ft Sabbath\f* na’atube sabuw boro hiniyarir. \v 10 \x + \xo 4.10 \xt Hib 4.4\x*Anayabin orot babin yait ana bowabow bisawar ufunamaim God boro baiyarir nitin tufuwamaim nama niyarir. God ana bowabow bisawar ufunamaim, ma biyarir na’atube. \v 11 Imih tanasinaftobon baiyarir ana efanamaim tanarun. Anayabin o yait Israel sabuw God hibifanasair na’atube inabifanasair nati baiyarir boro men inab. \p \v 12 \x + \xo 4.12 \xt Eph 6.17; Rev 1.16; 19.13-15\x*Anayabin God ana tur i yawasin naatu fairin, wan ana so’arin i men baiyowayah hai kaiy wan roun roun ana so’arin na’atube’emih, iti kaiy boro wanawanat anababatun, ayub biya hairi hai kofan, naatu biyat ana kok naatu dogor wanawanan ana not boro na’afuw nabotait nirerereb. \v 13 Tafaram wanawanan God sawar bimataren etei men ta matanamaim wa’iwa’irin ema’ama’amih. Sawar etei i bebeyan ti’inu’in, imih o abisa isisinaf boro ana tur ina’owen aisim isinaf. \s1 Jesu Firis Gagamin \p \v 14 \x + \xo 4.14 \xt Hib 3.1; 10.23\x*It ata Firis Gagamin, God Natun Jesu, i maramaim run. Isan imih God ana tur tanonowar i tanitumitum tanabukikin tanabat. \v 15 Anayabin ata Firis Gagamin ataririm menamaim tare’ere etei i so’ob, anayabin routobon ta’imon it tabaib na’atube i auman wanawanan run bai, baise men kafa’imo bowabow kakafin ta sinafumih. \v 16 \x + \xo 4.16 \xt Hib 10.19\x*Isan imih tanafair tanabatkikin tanan bosiyasiyar ana urama’ama nanamaim tanatit, saise kabeber tanab naatu atare ana veya’amaim bosiyasiyar tananuwih tanab nibaisit. \c 5 \p \v 1 Firis gagamih etei i orot wanawanahimaim God boro narubin, naatu naya’asair sabuw wabihimaim God isan nabow. Bowabow kakafin notawiyen isan siwar nabow sibor na’afusar. \v 2 Nati firis ef tata’ane ririm re’ere i so’ob, imih sabuw iyab tefofokar naatu tisisinaf kakaf i karam boro yaten nanub nibaisih. \v 3 \x + \xo 5.3 \xt Lev 9.7; 16.6\x*Anayabin i auman ririmin, imih boro men sabuw akisih hai bowabow kakafin isan sibor nayai’imih, baise i auman ana kakafin isan sibor boro nayai. \v 4 \x + \xo 5.4 \xt Exo 28.1\x*Men yait ta i wabin isan taiyuwin erubin firis gagamin emamataramih, baise God akisin ana kokomaim orot erubin firis gagamin emamatar, Aaron rurubin na’atube. \v 5 \x + \xo 5.5 \xt Psa 2.7\x*Ef i ta’imon, Keriso men i taiyuwin wabin isan firis gagamin ana efan baimih, baise God akisin Keriso isan eo, \q2 “O i ayu Natu, ayu boun o Tamat amatar.” \q1 \v 6 \x + \xo 5.6 \xt Psa 110.4; Hib 6.20; 7.1\x*Buk Atamanin wanawanan efan ta’ane eo maiye, \q2 “O i boro firis ana efanamaim inama wanatowan, firis Melkisedek ma’am na’atube.” \p \v 7 \x + \xo 5.7 \xt Mat 26.36-46; Php 2.6-8\x*Jesu tafaramamaim ma’am ana veya, erererey naatu ere maturin auman God isan dogoron tutufin etei yoyoban, naatu ifefeyan, kokok i morobone tiyawas. Anayabin taiyuwin yayare i God itin, imih God ana yoyoban nowar. \v 8 Turobe i God Natun, baise biyababanane fanabow ana ef so’ob. \v 9 Naatu rurusouw ana maramaim, na sabuw iyab God fanan hibaib hai yawas wanatowan ana tutut matar. \v 10 Iti na’atube sinaf, imih God kurereb Firis Gagamin matar, Melkisedek Firis Gagamin ma’am na’atube. \s1 Baitumatum Inabihamiy Ana Baimatnuwen \p \v 11 Ayu akok kwanekwan tur moumurih ata kirum firis gagamin isan atao kwatanowar. Baise kaubuna gewas nowar isan i hifokar, anayabin kwa tur naniyan boro men kwanabaimih. \v 12 \x + \xo 5.12 \xt 1Cor 3.1-3\x*Iti ao anayabin, kwa i marasika kwana baitumatumayah kwamatar, boun i sabuw afa kwatabi’obaibiyih. Baise boro’ika sabuw afa hima tibi’obaibiyi, bay fokarin kwata’ani’aanifunik, kwama kek gidigihibe nun kwatomatom. \v 13 Orot yait nun etomatom i kek sosof, kakafin o gewasin hai naniyan men so’ob. \v 14 Baise bay mafur i orot baibin gagamih isah, sabuw iyab hibi’a’ait i karam boro kakafin naatu gewasin hairi nakusib. \c 6 \p \v 1 Isan imih Keriso isan keh gidigidihibe hibi’obaiyit i tanihamiy aunat tanan orot gagamih hai bai’obaiyen hini’obaiyit. It men iban tana’in tabir maiye bowabow kakafih hai bai’obaiyen, God baitutumin, \v 2 bapataito, uma yara’aten, morobone misir maiye, naatu wanatowan ana baibatiyen isah iban tanama moron tanan maiye’emih. \v 3 Isan imih aunat tanan! Naatu sawar iti boro tanasinaf, God nakok baibasit nabitit na’at. \v 4 Sabuw iyab baitumatum hikwahir tema’am boro mi’itube tanibaisih dogor baikitabir hinab maiye? Anayabin nati sabuw marasika God ana marakaw hi’itin, mar ana siwar wanawanah run bow, naatu Anun Kakafiyin auman hibai, \v 5 hai bowabowamaim hiso’ob God ana tur i gewasin, naatu mar enan ana fair hiso’ob. \v 6 \x + \xo 6.6 \xt Mat 10.22; Hib 10.26-27; 1Jn 5.16\x*Baise hai baitumatum hikwahir! Imih bow matabir maiye dogoroh baikitabirin isan i fokar. Anayabin nati sabuw i God Natun onaf afe’en hi’onaf maiye naatu bebeyanamaim biya’ohow tibitin. \p \v 7 Gagub matan fufur eyar me etututub ana veya, ub i gewasih tikuboubunih teyey, naatu orot yait ekakaifen boro God ana baigegewasin nab. \v 8 \x + \xo 6.8 \xt Gen 3.17-18; Mat 13.7, 22\x*Baise kokor naatu ihitutu nati’imaim namamare na’at, sawar etei boro hina’af. Nati ana’itin i God eoraraf, imih ana yomaninamaim boro wairaf wan hinaya hina’afusar. \p \v 9 Taitu au yabow, tur iti ao i men kwa auman akabari ao’omih, anayabin aki abitumatum, kwa i ayawas kwabaika, naatu boun nati yawasamaim ebobonawiyi. \v 10 \x + \xo 6.10 \xt Hib 10.32‑34\x*Anayabin God i foun ana orot, abisa isan kwasisinaf, o yabow kwaitin ana sabuw kwabibaisih, naatu boro’ika kwama ana sabuw kwabibaisih isan boro men ninat buhuruwimih. \v 11 Naatu aki ai kok gagamin i kwa ta’ita’imon etei kwana’abar totofar turobe’emaim kwanabow kwanan yomanin kwanatit. Saise sawar abisa isan nuhifot kwama kwabowabow boro niturobe. \v 12 Aki men akokok kwananokow, baise a kokok baitumatumayah naatu yateh nuban hibatkikin hin abisa God eo’omatanih hibaib i kwani’u’urih. \s1 God Ana Omatanen I Turobe \p \v 13 \x + \xo 6.13 \xt Gen 22.16-17\x*God Abraham eo’omatan ana veya, men yait ta wabinamaim eo baifaro’omih, baise i taiyuwin isan ana omatanen yai eobaifaro, anayabin bi yait ta gagamin ma’am boro isan tao baifaro. \v 14 God Abraham isan eo, “Ayu ao’omatani baigegewasin boro anit naatu warar gagamin na’in boro anit.” \v 15 Abraham yatenub ma kakaif ufunamaim, God abisa Abraham eo’omatan itin. \v 16 Sabuw baifaro’omih boro orot ta gagamin wabinamaim hinao baifaro, saise abisa hio boro hinasinaf. \v 17 God abisa baitit isan eo’omatanit, boro men nihamiy, abisa sinafumih eo boro nasinaf. Anayabin bebeyanamaim eo baifaro ana omatanen yai. \v 18 \x + \xo 6.18 \xt Num 23.19\x*Imih sawar rou’ab tana’itah, o baifaro naatu omatanen, iti sawar rou’ab boro men nabotabir God baifuwenayan namataramih. En. Imih it iyab wanawananamaim tarun tarafafar gewasin tabaib boro koufair tanab, naatu abisa natamaim hiyai inu’in isan boro tanabukikin nuhit nafot tanama. \v 19 \x + \xo 6.19 \xt Lev 16.2-3\x*Imih it ata nuhifot imaim tanabukikin ata yawas isan ni’aumor tanama. Naatu Jesu mar ana Tafaror Bar wanawanan kakafiyin anababatun ana faifuw rura’ah rur isan nuhit nafot tanama. \v 20 Anayabin it baibasit isan Keriso aunat i’iyon in maramaim run God nanamaim Firis Gagamin matar wanatowan ebatabat, Melkisedek firis ma’am na’atube. \c 7 \s1 Firis Melkisedek Ana Tur \p \v 1 \x + \xo 7.1 \xt Gen 14.17-20\x*Melkisedek i tafaram Salem ana aiwob, naatu God ta’imon Auyom ma’ama’anin ana Firis. Veya ta Abraham tafaram etei kwafe’en hai aiwob bairi hiyow rarouw ufunamaim, matabir nan basit Melkisedek hairi hitar, naatu Melkisedek Abraham igegewasin. \v 2 Abraham sawar ana roumukur etei Melkisedek itin. Melkisedek anayabin i, “Aiwob ana yawas mutufurin.” Naatu Salem ana aiwob, imih i wabin anayabin turin i, “Tufuw ana aiwob.” \v 3 Melkisedek hinah o tamah o uwahinah ana a’agir ana gin tanay boro men tanatita’ur. Naatu ana tufuw o ana morob men taso’ob, anayabin bukamaim men ta hikirum ema’am boro tana’itin. I God Natun na’atube wanatowan firis ema’am. \v 4 Imih kwana’itin, iti orot i gagamin anababatun. Ata agir Abraham i wabin gagamin, baise baiyowane mamatabir sawar roumukur etei Melkisedek itin. \v 5 \x + \xo 7.5 \xt Num 18.21\x*Naatu Israel sabuw etei i Abraham wawawan, baise ofafaramaim eo, Levi wawawan akisihimo boro hinifiris, naatu siwar roumukur i taituwah Israel sabuw biyahine hinab. \v 6 Naatu Melkisedek i men Levi ana rara’ane tufuw, baise Abraham God ana omatanen bai ma’am biyanane sawar roumukur etei Melkisedek bai, naatu igegewasin. \v 7 Imih men tanakasiy. Orot yait uman bora’ah turan ebigegewasin nati orot i gagamin naatu orot yait baigegewasin ebaib i orot kikimin. \v 8 Firis ana efamaim, Levi ana rara’ane hina hifiris, sawar roumukur hibowabow i himorob. Baise Melkisedek sawar roumukur baib i yawasin ema’am, Bukamaim eo na’atube. \v 9 Imih boro iti na’atube tanao, Levi wawawan i sawar roumukur hibowabow, baise Abraham Melkisedek isan sawar roumukur bitin ana veya i auman hitin. \v 10 Nati ana veya’amaim taso’ob, Levi i men tufuw, baise Levi i uwah Abraham biyan ana rara wanawanan ma’am ana veya, Melkisedek hairi hitar. \p \v 11 Levi ana big akisihimo firis ana bowabow hibowabow ana veya Israel sabuw ofafar itih. Naatu iti levite firis ana bowabow hibowabow imaim tarurusouwit na’at, aisim boro firis tabo tan, Melkisedek ana rara’ane, men Aaron ana rara’ane. \v 12 Anayabin firis ana bowabow hinaya’abun orot ta nabaib, ofafar auman boro hinabotabir. \v 13 Naatu Buk Atamaninamaim ata Regah isan hikikirum, i ana rara’amaim men ta firis ana bowabow bow sibor eafusaramih, iti i big ta hai bowabow. \v 14 \x + \xo 7.14 \xt Isa 11.1; Mat 2.6; Rev 5.5\x*It etei taso’ob Regah i Judah ana bigane tufuw, naatu Moses men kafa’imo Judah ana bigane firis ana bowabow isan iuwihimih. \s1 Firis Melkisedek Na’atube \p \v 15 Abisa ao i bebeyan kwa’itin, anayabin firis boubun God rurubin ana bowabow i men firis mat hibowabow na’atube, baise firis Melkisedek na’atube. \v 16 Iti orot boubun na bifiris i men orot babin hai ofafar naatu hai o baiyunenamaim na ifirisimih, baise yawas wanatowan ana fairane. \v 17 \x + \xo 7.17 \xt Hib 5.6\x*Anayabin Buk Atamaninamaim iti na’atube eo, “O i boro wanatowan inifiris, firis Melkisedek na’atube.” \v 18 Ofafar atamanin i hibosair nabin hiyai, anayabin ririm naatu ana fair sawar. \v 19 \x + \xo 7.19 \xt Hib 10.22; Jas 4.8\x*Anayabin Moses ana ofafar i men karam boro sawar ta takusouw, imih boun i sawar ta gewasin hi’obaiyit, saise nuhit nafot tanan God sisibinamaim tanatit. \v 20 Naatu anao maiye kwananowar, sabuw afa hibifiris i ofafaramaim hina hifiris, men omatanenamaim. \v 21 \x + \xo 7.21 \xt Hib 5.6\x*Baise Jesu na bifiris, i God ana omatanen marasika eo inu’in na yabin matar. Marasika Buk Atamaninamaim, God Jesu isan eo, \q1 “O boro wanatowan inifiris. \q1 Ayu Regah au omatanen fokarin maiyow ao’omatani \q2 boro men ana bosair maiye.” \p \v 22 \x + \xo 7.22 \xt Hib 8.6; 12.24\x*Imih iti’imaim ebi’obaiyit Jesu i turobe omatanen boubun gewasin. \v 23 Firis maiyow i moumurih na’in, baise temomorob ana veya, hai bowabow nati’imaim esasawar. \v 24 Baise Jesu i wanatowan ema’am, imih i ana bowabow boro men orot ta isan naya’abun. \v 25 \x + \xo 7.25 \xt Rom 8.34\x*Naatu Jesu i karam boun naatu mar etei sabuw iyab i wanawananamaim hina God biyan titit boro niyawasih, anayabin Jesu i wanatowan God nanamaim bat isah eyoyoyoban. \p \v 26 Imih Jesu i Firis Gagamin, kakafiyin, rousouwin, aurin kato en, bowabow kakafin wairafih, ata yababan etei so’ob, God bora’ah yen mar nasair. \v 27 \x + \xo 7.27 \xt Hib 5.3\x*Naatu i men firis gagamih wan hima’am na’atube, boro men mar etei i ana bowabow kakafin isan sibor nayai, naatu sabuw hai bowabow kakafih isan nayai’imih. En. Sibor i ta’imon yai’ika, mar moumurih na’in isan mar ta’imon yai sawar. God isan taiyuwin biyan siboromih ya’iyai ana maramaim. \v 28 Turobe, ofafaramaim firis gagamin hirubinih i orot ririmih, baise God ana obaifaro tur i ofafar ufunamaim natit, Natun rubin. Anayabin God ana kok etei Jesu i wanatowan ebobosunusunub. \c 8 \s1 Firis Gagamin Ana Obaibasit Boubun \p \v 1 Tur ana’an gagamin abisa isan ao i iti; boun it ata Firis Gagamin God ana’asukwafune urama’ama bonamanamarinamaim mare ema’ama. \v 2 Nati’imaim Sis Kakafiyin, Kakafiyin Anababatun wanawanan ma Firis Gagamin ana bowabow ebowabow, kwafiren ana sis anababatun God taiyuwin wowowabimaim, men orot umanamaim. \p \v 3 Firis Gagamih etei i siwar naatu sibor ya God baitinin isan hirubinih. Imih it ata Firis Gagamin auman ana ef ema’am sawar ta siboromih yai’in isan. \v 4 Tafaramamaim tama’am na’at, boro men kafa’imo tifiris, anayabin firis i hima’am naatu ofafaramaim eo na’atube hima sibor hi’a’afusar. \v 5 \x + \xo 8.5 \xt Exo 25.40; Col 2.17; Hib 9.23\x*Firis ana bowabow Sis Kakafiyin wanawanan\f + \fr 8.5 \ft sanctuary\f* hibowabow i turobe maramaim Sis Kakafiyin ana itinin naatu ayubin hi’u’ur hibowabow. Ana an iti isan Moses Sis Kakafiyin ya’inamih bobobunabuna ana veya’amaim. God Moses iu, “Abisa oyaw wanamaim abi’obaiyi na’atube ini’ufunun Sis inawowab.” \v 6 \x + \xo 8.6 \xt Hib 7.22\x*Baise boun, firis ana bowabow Jesu baib i firis etei natabirih, na’atube o baibasit boubun founamaim ebatabat i igewasin kwanekwan, men Moses yayabuna na’atube, anayabin i ana abowabow etei i omatanen tafanamaim ebatabat. \v 7 Baise obaibasit atamanin tabigewasin na’at, obaibasit ta boro men tatab. \v 8 \x + \xo 8.8 \xt Jer 31.31-34\x*Baise God ana sabuw hai kakafin titita’ur ana maramaim eo, \q1 “Mar enan, ayu obaibasit boubun \q1 boro Israel sabuw naatu Judah sabuw wanawanahimaim animatar. Regah eorereb. \q1 \v 9 Iti obaibasit boubun i boro men \q2 hai a’agir bairi a’o abibasit na’atube’emih, \q1 anayabin nati ana veya’amaim \q2 Egyptane umah abai anawiyih atitit, au obaibasit men hibosunusunub, \q1 naatu ayu ai hamiyih hai kokomaim hima. Iti i Regah ana orereb tur. \q1 \v 10 Isan imih obaibasit iti, i boun Israel sabuw boro isah anasinaf, \q2 mar enan ayu au ofafar boro hai notamaim ana yari’iy, \q2 naatu dogorohimaim ana kirum. \q1 Ayu boro i hai God \q2 naatu i boro ayu au sabuw. Regah eorereb. \q1 \v 11 Orot babin boro men ta taintuwan ni’obaiyimih, \q2 o ana nibur ni’obaiyih Regah su’ubin isan ni’obaiyihimih. \q1 Anayabin sabuw, kikimin yen gagamin etei boro ayu hinasu’ubu. \q1 \v 12 Ayu hai sinaf kakafih etei boro ana notawiyen, \q1 naatu hai bowabow kakafih etei boro aninatbuhuruwen.” \p \v 13 God iti obaibasit boubun isan eo ana’an i iti na’atube, God sinaf ana obaibasit wan ma’am i eataman na’atube\f + \fr 8.13 \ft ana veya sawar ririm\f* imih bai ya’asair. \c 9 \s1 Kwafiren Ana Bar \p \v 1 \x + \xo 9.1 \xt Exo 25.23–26.30\x*Obaibasit wantoro’ot nan ana maramaim, bora’ara’aten isan ana ofafar i ma’am naatu bora’ara’aten ana sis auman ana efan i hiwowab batabat. \v 2 Yoyoban ana sis hiwowowab wanawanan ana itinin i iti na’atube, bar awan tetenane i kakafiyin, nati’imaim i ramef ana batabat efan hiyai, gem ta hiwowab hirouw imaim sibor ana rafiy hiya hisisibor. \p \v 3 \x + \xo 9.3 \xt Exo 26.31-33\x*Faifuw hitaiy re’ere ufunane bar awan bairou’abin i kakafiyin, kakafiyin anababatun. \v 4 \x + \xo 9.4 \xt Exo 16.33; 25.10-16; 30.1-6; Num 17.8-11; Deu 10.3-5\x*Nati’imaim i gemogem ta fi’ufiu afunin isan \it gold\it* amaim hiwowab, naatu obaibasit ana Mouw \it gold\it* amaim hiwowab hirouw. Nati Mouw wanawanan i \it manna\it* ana kibub \it gold\it* amaim hibu’ur hiwan, Aaron ana tu marasika rourin mamatar naatu kabay rebah rou’ab God ana tur 10 hikikirum auman hiwan hiya. \v 5 \x + \xo 9.5 \xt Exo 25.18-22\x*Mouw tafanamaim tounamatarabe rou’ab hitar God ana taragub na’atube, bowabow kakafih notawiyen ana efanamaim bebeh hitatar hibatabat. Baise boun i men ana ma anikinitur iti sawar etei isah ana’omih. \p \v 6 \x + \xo 9.6 \xt Num 18.2-6\x*Sis wanawanan sawar i iti na’atube hiyayabuna ufunamaim, firis hai bowabow isan mar etei hirur i bar awan tetenane imaim hibowabow. \v 7 \x + \xo 9.7 \xt Lev 16.2-34\x*Baise sis awan bairou’abin i firis ukwarin akisinamo irur. Naatu nati i kwamur ta’imon wanawananamaim mar ta’imonamo rur. Runamih i men asir rurumih, baise rara boro nab narun i ana bowabow kakafih isan naatu sabuw hai kasiyomaim kakafih hisisinaf isan nasibor. \v 8 Anun Kakafiyin bebeyan bi’obaiyih Tafaror Bar sis awan bairou’abin Kakafiyin, Kakafiyin Anababatun ana ef men hibotawiy, anayabin bar awan tetenane imaim hibowabow. \v 9 \x + \xo 9.9 \xt Hib 10.1-2\x*Sawar iti etei i ina’inan na’atube boun isan bi’obaiyit. Anayabin nati ana veya’amaim sabuw kwafirenayah siwar naatu sibor hibow hina hisisibor, dogoroh wanawanan hai naniyan hibaib i men kukusouwimih. \v 10 Sawar iti etei i biyat ana ofafar, bay aa, harew tom, naatu harew kif hai ef ta ta imaim hima hisinaf inan Regah ana ef boubun botawiy. \s1 Keriso Ana Rara \p \v 11 Baise Keriso i na sawar gewasih himatar tema’ama hai Firis Gagamin matar, naatu in sis gagamin rousouwin anababatun imaim run. Iti sis men sabuw umahimaim hiwowab naatu men iti tafaram turin. \v 12 Mar moumurih na’in isan mar ta’imon rara bai Bar Kakafiyin, Kakafiyin anababatun run, men \it goat\it* o \it cow\it* orot hai rara bai runamih. Baise Keriso taiyuwin ana rara bai run, naatu nati rara’amaim mar etei kakafin ana fafatumane rufamit tatit. \v 13 \x + \xo 9.13 \xt Lev 16.15-16; Num 19.9, 17-19; Hib 10.4\x*\it Goat\it* naatu \it cow\it* orot hai rara naatu \it cow\it* natun ana fufum sabuw kwafirenayah ofafar hi’astu’ub biyah hibokarit tema’am i biyahimaim tetata’asi’asiy saise hai gubagub hinaseser maiye. \v 14 \x + \xo 9.14 \xt 1Pet 1.18-19\x*Baise Keriso ana rara i igewasin naatu ra’at kwanekwan. Anunin wanatowan ana fairamaim, Keriso taiyuwin biyan rousouwin it ata kakafin isan God siribuw. It ata kakafih tata’amaim nawiyit tan tamomorob iti rara’amaim it kusouwit, saise it tatan God wanatowanin isan tatabow. \p \v 15 Ana’an iti isan Keriso na obaibasit boubun ana orot foun batayan matar, saise sabuw iyab God rubinih wanatowan ana baigegewasin eomatanih nitih. Anayabin sabuw obaibasit atamaninamaim hima kakafih hisinaf obaibasit ana ofafar hi’astu’utu’ub hinan Keriso ana morobomaim tubunih hitit. \v 16 Kwahan ana ef iti na’atube, orot yawasin ema’ama taintuwan ana kwahan boro men hinab, baise namomorob ana veya orot yait kwahan bain isan ana baibasit fefemaim kikirum boro i nab. \v 17 Anayabin orot yawasin ema’am kwahan boro mi’itube hinab, baise namomorob ufunamaim i karam boro hinab. \v 18 Ana anaban nati isan, imih obaibasit atamanin ana veya, sawar etei i rara’amaim hin yabih himamatar. \v 19 \x + \xo 9.19 \xt Exo 24.6-8\x*Obaiyunen tur ofafaramaim tutufin etei Moses eo sabuw hinonowar ufunamaim, \it cow\it* hai rara bai harew auman sartabir, naatu \it sheep\it* bunibunin hinuw himanak inu’in bai momowar famenamaim iutan eotore butu’ub God ana Buk Firorow tafanamaim ta’asi’asiy naatu sabuw biyah auman ta’asi’asiy. \v 20 Naatu sabuw iuwih, “Iti rara i God ana obaibasit kwa bai’ufnunin isan eo ebiyuni kwanabosiyasiyar.” \v 21 \x + \xo 9.21 \xt Lev 8.15, 19\x*Ef ta’imon Moses rara bai Sis Kakafiyin sisibin roun roun naatu kwafiren hai sawar etei biyahimaim ta’asi’asiy. \v 22 \x + \xo 9.22 \xt Lev 17.11\x*Turobe ofafar eo na’atube, sawar etei hai kouksouwen i rara akisinamo, naatu rara men nasusuwa na’at bowabow kakafin ana notawiyen i en. \p \v 23 \x + \xo 9.23 \xt Hib 8.5; 10.1\x*Imih nati sawar tutufin etei i mar ana itinin i ana bai’u’ur, imaim hi’ufunun sibor hiya hikukusouwen. Baise mar ana sawar i sibor gewasinamak imaim hinakusouwen, men bobaituw hai rara. \v 24 Anayabin Keriso i men Sis Kakafiyin mar ana itinin sabuw hi’u’ur umahimaim hiwowowab runamih, baise it isat maramaim run God nanamaim bat it ebibaisit. \v 25 Firis Gagamin kwamur etei matan yi bobaituw hai rara bai Efan Kakafiyin Kakafiyin anababatun run sisibor, baise Keriso i men mar moumurih na’in biyan bai run siboromih. \v 26 \x + \xo 9.26 \xt Hib 10.10\x*Nati na’atube tasisinaf na’at, tafaram mamatar ana veya na iti boun titit i boro biyababan moumurin na’in tab. Baise tana yomanin tatitit ana veya, Keriso mar moumurih na’in isan mar ta’imonamo na tit, bowabow kakafin souwin isan taiyuwin biyan siboromih yai. \v 27 Imih orot etei hai morob i boro mar ta’imon hinamorob, naatu morob ufunamaim etei boro God ana baibatiyen hinab. \v 28 Imih Keriso i mar ta’imonamo biyan siboromih yai, sabuw moumurih na’in hai bowabow kakafin notawiyen isan. Naatu boro mar bairou’abin namatabir maiye, men bowabow kakafin isan, baise sabuw iyab yawas wanatowan isan hima tekakaif nan niyawasih. \c 10 \s1 Keriso Mar Maumurih Isan Mar ta’imon Sibor \p \v 1 Moses ana ofafar hibi’ufunun i sawar gewasin boro uf hinan ana itinin, men yabin anababatun bi’obaiyihimih. Ana’an nati isan kwamur etei matan hiyi sibor yumatan ta’imon, na baiyubin God kwafirin isan hisisibor, wanawanah hai kakafin men kafa’imo kukusouwimih. \v 2 Baise nati siboromaim takukusouwih na’at, nati sibor boro hitihamiy. Anayabin kwafirenayah hisisibor ana veya hai kakafin tutufin etei mar moumurih ina’in isan mar ta’imon kusouwih. Naatu dogoroh naniyan hitatatam hai kakafih etei i sawar. \v 3 Baise nati siboromaim kwamur etei nuhih ekukusib i bowabow kakafin wairafih. \v 4 \x + \xo 10.4 \xt Hib 9.13\x*Anayabin \it cow\it* orot naatu \it goat\it* hai rara’amaim men karam boro bowabow kakafih tabosairen. \p \v 5 \x + \xo 10.5 \xt Psa 40.6-8\x*Isan imih Keriso tafaramamaim namih Tamah isan eo, “O men kukokok sibor o siwar, imih ayu biyau ibogaigiwas, \v 6 bobaituw gem yan hirouw te’aa naatu bowabow kakafin notawiyen isan sibor teya’ay, o men kubiyasisir. \v 7 Imih ayu ao, “God ayu iti, a notamaim abisa kukokok na’atube kuo asinaf, a Bukamaim isau i’o hikirum inu’in na’atube.” \v 8 Wantoro’ot eo, “Sibor naatu siwar o bobaituw gem yan hirouw te’aa naatu bowabow kakafih notawiyen isan tisisibor, o men kubiyasisir.” Basit sabuw i ofafar eo na’atube tisisinaf baise o a naniyan i men ebibasit naatu men kubiyasisir. \v 9 Imaibo eo, “Ayu iti God, abisa kunotanot na’atube anasinaf.” Imih God sibor atamanin ya’asair naatu sibor boubun bai na efanin yai. \v 10 \x + \xo 10.10 \xt Hib 9.12\x*Naatu God ana kokomaim Jesu Keriso na it etei ata kakafin isan mar maumurih na’in efanin mar ta’imon maiyow, i taiyuwin biyan siboromih yai, ata kakafinane kusouwit tana biyat kakafiyin matar. \v 11 \x + \xo 10.11 \xt Exo 29.38\x*Firis veya matan hiyi hibat kwafiren ana ef eo na’atube bowabow kakafin notawiyen isan sibor yumatan ta’imon hiya’iyai. Baise men kafa’imo nati siboromaim bowabow kakafih kusouwimih. \v 12 Baise Keriso na sibor mar ta’imon maiyow yai, bowabow kakafih etei bosairen, naatu yen God uman asukwafune mare ema’am. \v 13 \x + \xo 10.13 \xt Psa 110.1\x*Yen mamare ana veya’amaim na iti boun titit, i ma ekakaif God ana kamabiy sabuw nabow anamaim naya isan. \v 14 Anayabin Keriso na taiyuwin biyan mar ta’imon sisibor ana veya it iyabowat bowabow kakafinamaim tama’am wanatowan ana kouksouwen itit, naatu kubaituturit tana God ana sabuw tamatar. \p \v 15 Anun Kakafiyin wantoro’ot it isat kukurereb ana tur i iti, \v 16 \x + \xo 10.16 \xt Jer 31.33; Hib 8.10\x*Regah eo, “Mar boro enan obaibasit sabuw isah boro iti na’atube ana sinaf, au ofafar etei boro dogorohimaim anayai naatu hai notamaim ana kirum saise hinanot hini’ufunun.” \v 17 \x + \xo 10.17 \xt Jer 31.34\x*Naatu iban eo maiye, “Hai bowabow kakafih naatu hai sinaf kakafih boro men ana notamih.” \v 18 Imih ata bowabow kakafih naatu ata sinaf kakafih etei bosairen naatu sibor ya bowabow kakafin notawiyen auman i sawar. \s1 Tana’abar Totofar Nawainabit \p \v 19 \x + \xo 10.19 \xt Hib 4.16\x*Isan imih taitu, Jesu morob ana rara rara’iy ana maramaim it Sis Kakafiyin Kakafiyin anababatun run isan ana obaibasit i tabai, imih tana’abar totofar tanan tanarun. \v 20 \x + \xo 10.20 \xt Mat 27.51\x*Naatu run isan Jesu etawan boubun botawiy, yawas ana ef anababatun, naatu faifuw hitaiy re efan kakafiyin anababatun hir inu’in i Jesu biyan it isat momorob ana maramaim ef botawiy. \v 21 Naatu boun it ata firis gagamin God Ana Bar wanawanan sabuw tutufin etei ekakaif. \v 22 \x + \xo 10.22 \xt Lev 8.30; Ezk 36.25; Eph 5.26\x*Isan imih dogorot tutufin etei ere baitumatum auman tanan taniyubin Tamat God sisibinamaim tanabat. Anayabin ata not kakafih ana biya’ohowane etei kusouw, naatu biyat auman harew matan koumedarinamaim ikifuw. \v 23 Baitumatum iti tabai nuhit fot tama isan ta’orereb i tanabukikin tanama, anayabin God ana omatanen etei isah i ebobosunusunub. \v 24 Imih taiyuwit wanawanatamaim taituwat bairi taninuwatet tanibaibaisbonen, naatu yabow itinin auman tanasinaf bowabow gewasin tanabow. \v 25 \x + \xo 10.25 \xt Hib 3.13\x*Men sabuw afa baita’ay hikwahir bar tema’am na’atube tanasinaf ata kou’ay tanihamiyimih, baise taiyuwit koufair tanitit aumetawat tanabow, anayabin Regah na isan ana veya i na ekakabom. \v 26 \x + \xo 10.26 \xt Hib 6.4-8\x*Baise it turobe ana so’ob i hini’obaiyit tanasoso’ob ufunamaim bowabow kakafih sinaf isan tanayakitifuw tanama tanasisinaf na’at, a tur ao’owen bowabow kakafin ana sibor men ta ema’am. \v 27 \x + \xo 10.27 \xt Isa 26.11\x*Baise nati efanin it boro birumaim tanama baibatiyen ana veya tanakaif, naatu ana’ar fofor wairaf auman tanakaif, nati wairaf i sabuw iyab God isan tibikamabiy boro na’arahih! \v 28 \x + \xo 10.28 \xt Deu 17.6; 19.15\x*Nati ana veya’amaim sabuw iyab Moses ana ofafar hi’a’astu’ub orot rou’ab o tounu hi’itih hina baibatiyenayan orot matah hikukurereb mutufor himomorob baiwan babanih en. \v 29 \x + \xo 10.29 \xt Mat 12.30-32; 1Cor 11.27-29\x*Kwanotanot orot yait God Natun nab urar nararauwariy ana baimakiy boro kikimin nab? Naatu obaibasit ana rara’amaim i ana kakafin kukusouw nab ni’ib anayabin en nao, naatu Anun Kakafiyin manaw kabeberayan nigigim isan tur kakafih nao. Kwanotanot nati orot ana baimakiy boro kikimin nab? \v 30 \x + \xo 10.30 \xt Deu 32.35-36; Psa 135.14\x*Anayabin it etei tur iti na’atube eo i taso’ob, “Ayu boro sa anabow naatu aniwayow,” naatu eo maiye, “Regah boro ana sabuw nibatiyih.” \m \v 31 God wanatowan ma’ama’anin na’of nabuwi uman wanawanan inarur boro kakafin kakafin anababatun inab. \p \v 32 Kwananot boubuntoro’ot God ana marakaw kwabaib ana veya’amaim, biyababan moumurih na’in kwabai, baise a baitumatum kwabukikin kwabat. \v 33 Veya afa sabuw etei matahimaim tur kakafih hi’uwi naatu hirukoukuwi biyababan hit, afa turanah tur kakafin hi’uwih biyababan hibaib wanawanah kwarun bairi hai biyababan kwabai. \v 34 \x + \xo 10.34 \xt Mat 5.11 12; 6.20\x*Sabuw afa dibur hima’am hai biyababan bairi kwafaram kaununub kwaitih, sabuw afa hiyayakiyi yasisiramaim kwaihamiyih hiyakiyi. Anayabin kwa kwaso’ob sawar gewasin naatu wanatowan sawar boro uf hinan. \p \v 35 Isan imih a baitumatum men naririm, baise kaufair kwanab kwanabat kwanan yomaninamaim boro a baiyan kwanab. \v 36 Yate nanub kwanitafofor kwanatit God abisa ekokok kwanasinaf, abisa eo’omatani boro nit. \v 37 \x + \xo 10.37 \xt Hab 2.3-4\x*Anayabin, \q1 “Orot namih ana veya i na kabom boro’omo natit, boro men narubir. \q1 \v 38 Baise au orot menatan ana ef mutufurin boro baitumatumamaim nama, naatu au’uf nabatabat na’at ayu boro men aniyasisir.” \p \v 39 Baise it men sabuw iyab au’uf hibat gurugurusen hibaib na’atube’emih, it i baitumatumayah boro yawas tanab. \c 11 \s1 Baitumatum \p \v 1 \x + \xo 11.1 \xt 2Cor 5.7\x*Baitumatum ana itinin i sawar ta anababatun taso’ob ema’ama boro nuhi nafot tanama’am nati sawar tanab. Naatu sawar ta men ta’i’itin, baise taso’ob nati sawar i ema’am boro tanab, nati i boun baitumatum tao’o. \v 2 Imih ata a’agir marasika hima’ama hai baitumatumamaim God itin, ana baibasit itih. \p \v 3 \x + \xo 11.3 \xt Gen 1.1; Psa 33.6; Jn 1.3\x*Baitumatumamaim taso’ob tafaramamaim sawar etei i God awanamaim eo himatar, naatu iti sawar himamatar i men ta’i’itahimaim eo himataramih, baise buriburihimaim. \v 4 \x + \xo 11.4 \xt Gen 4.3-10\x*Baitumatumamaim Abel siwar gewasinamak bai na God bitin i men Cain ana siwar na’atube’emih. Ana baitumatumamaim God iyasisir ana ef mutufurin rouw eo, anayabin ana siwar gewasin. Abel i marasik morob, baise ana baitumatumamaim fanan i ema’ama. \p \v 5 \x + \xo 11.5 \xt Gen 5.21-24\x*Baitumatumamaim Enoch morobo’e, yawasin au mar yen, sabuw hinuwih men hitita’ur, anayabin God bora’ah. Baise au mar yena’e ana veya abisa sisinaf God itin eo, “O isa ayu abiyasisir.” \v 6 Orot babin yait aurin baitumatum en God nati orot babin isan men ebiyasisir, anayabin orot babin yait God nanamaim titamih i nitumatum God i ema’am, naatu orot babin yait turobe’emaim enunuwih ana baiyan boro nitih. \p \v 7 \x + \xo 11.7 \xt Gen 6.13–7.1\x*Baitumatumamaim sawar abisa boro hitamatar isan God Noah bimatanuw ana veya, bir kakafiyinamaim God fanan bai wa wowab aawan natunatun bairi hiyawasih. Ana baitumatumamaim tafaram ana kakafinane kusib tabaratait tit nabin bat, naatu God biyanane yawas mutufurin bain ana baibasit ma’ama ana baitumatumamaim bai. \p \v 8 \x + \xo 11.8 \xt Gen 12.1-5\x*Baitumatumamaim Abraham tafaram ta boro uf i nowanamih tamamatar isan God eo’omatan ana veya’amaim, God fanan bai ana tafaram itumar misir asir remor kwaneyan in. \v 9 \x + \xo 11.9 \xt Gen 35.12\x*Baitumatumamaim Abraham na omatanen me’emaim tit, touman orot na’atube menah tatabirih hai tafaramamaim sis ya ma remor. Isaac naatu Jacob hairi auman na’atube hisinaf, anayabin i auman me nati isan God eomatanih. \v 10 Abraham sisimaim ma reremor anayabin i bitumatum bar merar gewasin anababatun God taiyuwin yakitifuw wowowab imaim boro narun wanatowan nitutut nama. \p \v 11 \x + \xo 11.11 \xt Gen 18.11-14; 21.2; Rom 4.19\x*Iban maiye kwana’itin, Abraham i iregah naatu Sarah i a’arin, baise baitumatumamaim Abraham, kek tamah matar, anayabin i so’ob God ana omatanen isah i mar etei ebobosunusunub. \v 12 \x + \xo 11.12 \xt Gen 15.5; 22.17\x*Imih bebeyan tana’itin, Abraham biyan etei i morob, baise iti orot ta’imon biyanane ana ub ra’at tafaram awan karatan, daman naatu dones na’atube baiyabin en. \p \v 13 \x + \xo 11.13 \xt Gen 23.4; 1Ch 29.15; Psa 39.12; 1Pet 2.11\x*Iti sabuw erebaitumatum hima’am himorob, sawar God eo’omatanih men hibai, baise hinuwamo ef yok na’in hi’itin, naatu yasisiramaim nati sawar hai merar hiyi. Imih taiyuwih isah iti tafaramamaim i nah toumanih naatu ef rimurih na’atube hima. \v 14 Anayabin sabuw sawar iti na’atube isah teo i tafaram ta bain nowah matar, imaim wanatowan ma’amih tinunuwet. \v 15 Naatu hai tafaram atamanin hibihamiy isan hitanotanot na’at, marasika boro ef hitanuwet hitamatabir maiye. \v 16 Baise nati efanin i tafaram ta gewasin anababatun hinunuwih, tafaram no maramaim. Isan imih God isan hai God hirouw hio i men biyah eo’ohow. Anayabin hai bar merar gewasin imaim wanatowan ma isan yabuna’ika. \p \v 17 \x + \xo 11.17 \xt Gen 21.12; 22.1-14\x*God routobon Abraham bitin ana veya, baitumatumamaim natun ta’imonamo Isaac bai siboromih yai. God ana omatanen Abraham isan i iti na’atube eo, \v 18 “O natu Isaac wanawananamaim boro a ub nara’at.” Baise God Abraham rurutubun ana veya Abraham nowarasit. \v 19 \x + \xo 11.19 \xt Rom 4.17\x*Abraham so’ob Isaac namomorob God karam boro niyawas maiye, naatu ana itinin boro iti na’atube tatao, Abraham natun easabunibo uman botan. \p \v 20 \x + \xo 11.20 \xt Gen 27.27-29, 39-40\x*Baitumatumamaim Isaac natunatun rou’ab, Jacob, Esau hairi baigegewasin itih, mar boro hai ma gewas isan. \v 21 \x + \xo 11.21 \xt Gen 47.31–48.20\x*Jacob baitumatumamaim ma’am iregah morobomih ana veya na kakabom auman Joseph natunatun rou’ab igegewasinih. Naatu ana tu’umaim ibais kuso bat God ana merar yi. \p \v 22 \x + \xo 11.22 \xt Gen 50.24-25; Exo 13.19\x*Baitumatumamaim Joseph morobomih ana veya na kakabom auman, Israel sabuw Egypt baihamiyin maiye tit isan hai tur eowen, naatu ana rarik auman bai tit isan hai tur eowen. \p \v 23 \x + \xo 11.23 \xt Exo 1.22; 2.2\x*Baitumatumamaim Moses tutufuw ana veya hinah tamah sumar tounu hibun hima, aiwob orot ana ofafar fokarin eo isan men hibirumih. Anayabin kek tufuw hi’i’itin i men kek afa na’atube’emih. \p \v 24 Baitumatumamaim Moses ra’at yen orot mamatar ana veya’amaim, i men kok boro Pharaoh natun babitai natun hitarouw hitao. \v 25 Imih iti yasisir kakafin mar kafai baiyasisir isan i kwahir, naatu God ana sabuw bairi bai’akir isan rubin. \v 26 I ana not Keriso wabinamaim sabuw biya’ohow hinitin nabi’akir ana gewasin i ra’at kwanekwan men Egypt wanawan toto buyoy gewasin yomanin en na’atube’emih. Anayabin i ana not etei i ana baiyan boro nan isan yayabuna. \p \v 27 Baitumatumamaim Moses misir Egypt ihamiy tit, aiwob orot yan soso’ar isan men bir, baise itafofor tit. Anayabin God wa’iwa’irinamaim ma’am Moses itin. \v 28 \x + \xo 11.28 \xt Exo 12.21-30\x*Baitumatumamaim Moses Tar Nowaten ana bowabow imatar bobaituw hai rara etawan hidadawiren. Saise Gurusenayan kek ai’in rouwamih nanan Israel hai kek ai’in men narouw hinamorob. \v 29 \x + \xo 11.29 \xt Exo 14.21-31\x*Baitumatumamaim Israel sabuw riy gagamin wabin Red Sea mamah me yanabe hirabon rewan roun hiyen. Baise Egypt baiyowayah hi’ufnunih hirarabon riy matabir maiye re etei himorob. \p \v 30 \x + \xo 11.30 \xt Jos 6.12-21\x*Baitumatumamaim Israel sabuw veya etei umat roun rou’ab tafaram Jericho bar merar gagamin fur ufun hibiwaibibib ufunamaim fur tafofor re sabuw etei himorob. \v 31 \x + \xo 11.31 \xt Jos 2.1-21; 6.21-25; Jas 2.25\x*Baitumatumamaim babin ef remorayan wabin Rahab sabuw baifanasairayah hi’a’asbunubunuwen i men hi’asabunimih, anayabin Israel orot rafot rouwayah hinan hai merar yi buwih ana baremaim hirun. \p \v 32 \x + \xo 11.32 \xt Jdg 6.11–8.32; 4.6–5.31; 11.1–12.7; 13.2–16.31; 1Sa 16.1–1Ki 2.11; 1Sa 1.1–25.1\x*Tur i moumurih na’in tema’am baise veya men ema’am boro Gideon, Barak, Samson, Jephthah, David, Samuel naatu dinab oro’orot isah anao kwananowar. \v 33 \x + \xo 11.33 \xt Dan 6.1-27\x*Baitumatumamaim tafaram afa hai aiwob hirouw hinunih, ma gewas ana efamaim sabuw hikaifih bairi hima. Naatu God abisa eomatanih itih, hisinaf \it lion\it* awah hibit anihimih men hi’anih. \v 34 \x + \xo 11.34 \xt Dan 3.23-27\x*Sabuw ata wairaf in bitakir wan hirouw hiyey men e’arahih, afa kaiy wanane hibihir, afa hiririm hi’inu’in hai fair hibai maiye, afa ahay waf wanawanan hirun nah hi’aiseyasey hibat rakit hi’abargiyigiyih. \v 35 \x + \xo 11.35 \xt 1Ki 17.17-24; 2Ki 4.25-37\x*Baibin afa taih tuwah morobone God iyawasih itih, afa morob hirubin God hibitumitum isan rakit himisir hibow hirouw biyah hibeyat, biyababan bai’akir gagamin maiyow hibai. Anayabin i hiso’ob morobone misir maiye isan i boro gewasinamaim hinamisir maiye. \v 36 \x + \xo 11.36 \xt 1Ki 22.26-27; Jer 20.2; 37.15; 38.6\x*Afa hi’iyabih hi’uwih kwanikwaniyih naatu hibow hirouw biyah hikwimih, afa hibow hifatumih hin dibur hiya. \v 37 \x + \xo 11.37 \xt 2Ch 24.21\x*Afa kabayamaim hirouw himorob, afa naiwah so’omaim hiboro’omen, afa kaiyomaim hiyow himorob, afa bai’akir gagamin maiyow hibai, \it sheep\it*, goat, bunibunihimaim ar faifuw hisakir hiyon, yababan hibai aurih sawar i’en, aa murumurubih hi’a’akir naatu hirukoukuwih hima hiremor. \v 38 Iti tafaramamaim hai ma isan i men igewasin, sabuw toumanih na’atube arar yan, oyaw an, watu wanawanan, sou wanawanan imaim hi’in hima hiremor. \p \v 39 Sabuw iti etei i hai baitumatumamaim wabih iti tema’am, baise sawar abisa God eo’omatanih men yait ta bai. \v 40 Anayabin God ana kok nati sabuw i boro hinama hinakaif saise it bairit auta’imon nati sawar gewasin nafaramit youn. \c 12 \s1 God Natunatun Baikwatutunen Ibitih \p \v 1 \x + \xo 12.1 \xt 1Cor 9.24-25\x*Isan imih it i sabuw maramaim kau’ay gagamin na’in sisibit roun roun hi’ar bebera’uh hibat hi’itit tanununuw. Imih sawar kakafih erorowen tanit tanisrouwen naatu bowabow kakafihine fatumit tama’am tanarufamit tanatit, nunuwamih hi’u’uwit saise tanitarfofor tananunuw gewas. \v 2 Matat etei Jesu tana’itin, ata baitumatum an naatu yomanin, sabuw hibai onaf afe’en hi’onaf hibi’i’iyab, men biyan eohow. Anayabin yasisir nanamaim ma’am i so’ob, imih wainab in yomaninamaim yen God ana asukwafune mare bonamanamarinamaim ema’am. \v 3 Sabuw kakafih wanawanahimaim wawainab i kwananot, isan imih kwa men kwanahahar naatu gubam nahuriramih. \p \v 4 Anayabin bowabow kakafih bairi kwabiyow ana veya kwa men yait hi’asbuni imorobomih. \v 5 \x + \xo 12.5 \xt Job 5.17; Pro 3.11-12; Rev 3.19\x*Buk Atamaninamaim God kwa i natunatun rouw koufair tur bit kwanotanot? Iti na’atube eo, \q1 “Natunatu Regah baikwatutunen nabit men ya naso’ar, naatu tur fokarin nao nakwakwarari men gubam nahurir. \q1 \v 6 Anayabin Regah orot babin iyab isah ebiyabow boro baikwatutunen nitih, naatu orot babin iyab i natunatunamih ebowabow boro baimakiy nitih.” \p \v 7 \x + \xo 12.7 \xt Deu 8.5\x*Biyababan fokarih wanawanan kwana fair nawainabi nati i kwa a baikwatutunen na’atube, anayabin kwa i natunatun imih ebi’obaiyi. It tamatanah baikwatutunen titit tibi’obaiyit i kwaso’ob. \v 8 God natunatun etei baikwatutunen ebitih, naatu o baikwatutunen men inabaib na’at, nati ana itinin o i men natun anababatun. O i tamat en, ometakek. \v 9 Kek ana veya, tamatanah baikwatutunen hibitit i taso’ob, naatu takakafiyih. Imih Tamat maramaim baikwatutunen nabitit ana maramaim tanakakafiy gewas, saise boro ma’ama wanatowanamaim tanama. \v 10 Tamatanah baikwatutunen titit tibi’obaiyit, nati i it ata ma gewasin isan. Baise God baikwatutunen ebitit i turobe naatu gewasin, anayabin i ekokok, i ana kakafiyin bairi tanafaram. \v 11 \x + \xo 12.11 \xt Jas 3.17-18\x*Baikwatutunen tabaib ana veya’amaim biyat i ebababan tarererey naatu men tabiyasisir. Baise biyababan ufunamaim sabuw iyab baikwatutunen hibai hibi’akir hai yawas boro namutufor yasisiramaim hinama gewas. \p \v 12 \x + \xo 12.12 \xt Isa 35.3\x*Isan imih kwanunuw uma tehahahar kwana’awanfairen, naatu a hiririm ra’iyemih kwabiwa’an kwanabat gewas. \v 13 \x + \xo 12.13 \xt Pro 4.26\x*A i namutufor efatut kwanan, saise sabuw afa ah umah ririmih naatu kiyatabirih kwa hi’ufnuni tenan boro men hinawasdidir hinare, baise kwane i boro hai fair hinab maiye hini’ufnuni. \p \v 14 Kwanasinaftobon taituwa bairi tufuwamaim kwanama, naatu kwanayasairi kakafiyinamaim kwanama. Anayabin orot yait ana yawas men ya’asair kakafiyinamaim ema’am Regah ana yumat boro men na’itin. \v 15 Mata toniwa’an gewas, men yait ta God ana manaw ana kabeberane namatabiramih. Kwana’itin gewas men yait ta kwa wanawanamaim ihitutu na’atube ub nakufaifaiy, naatu ana fafa’amaim sawar etei hinakokoramih. \v 16 \x + \xo 12.16 \xt Gen 25.29-34\x*Kwana’itin gewas men yait ta na’in nisesebar kwanekwanemih, o Esau sisinaf na’atube nasinaf koun God nitinimih. Anayabin Esau bay tew ta’imonamaim kek ai’in hai onowaten sawar tutufin etei bora’ah tain itin. \v 17 \x + \xo 12.17 \xt Gen 27.30-40\x*Naatu sawar abisa uf himamatar i kwaso’ob, Esau tamah ana baigegewasin isan erererey auman bifefeyan tamah rutawiy. Anayabin abisa marasika sisinaf men dogor baikitabir bai. \p \v 18 \x + \xo 12.18 \xt Exo 19.16-20; Deu 4.11-12\x*Kwa i men kwana oyaw an kwatit Israel sabuw sawar hi’i’itin na’atube kwa’itinimih. Anayabin Israel sabuw hina oyaw Sinai anamaim hititit ana veya wairaf in bitakir hi’itin, gugumin kakafin anababatun hi’itin, wowog gagamin maiyow re’er hi’itin. Naatu nidun hinonowar i \v 19 \x + \xo 12.19 \xt Exo 20.18-21; Deu 5.22-27\x*tour nidun hinowar, naatu orot fanan hinonowar ana veya yah birubir fafar Moses hi’u, “Orot ku’otan aki men akokok tur ta nao maiye ananowar.” \v 20 \x + \xo 12.20 \xt Exo 19.12-13\x*Anayabin God ana ofafar tur fokarin iti na’atube eo isan i hibir, “Bobaituw ta nan iti oyaw sisibinamaim natit nabubutubun na’at kabayamaim kwanarab namorob.” \v 21 \x + \xo 12.21 \xt Deu 9.19\x*Abisa matahimaim hi’i’itin i hai bir ra’at, Moses auman ana bir ra’at eo, “Ayu iti sawar aitin abir au umau teo’oror.” \v 22 Baise boun kwa i kwana oyaw wabin Zion imaim kwatit, God wanatowan ma’ama’anin ana bar ana merar, mar ana Jerusalem, tounamatar kou’ay gagamin na’in dones na’atube tibiyasisir wanawanah kwarun bairi kwabiyasisir. \v 23 Kwa i kwana God natunatun ai’in hai yasisir wanawanan kwarun, natunatun wabih maramaim hikikirum, kwa i kwana sabuw etei hai baibatiyenayan ana God biyan kwanatit. Naatu sabuw gewasih ayubih kouksouwen hibaika tema’am biyah kwatit. \v 24 \x + \xo 12.24 \xt Gen 4.10; Hib 8.6\x*Kwana Jesu obaibasit boubun ana foun batayan biyan kwatit naatu rara boubun suware’er i igewasin kwanekwan men Abel ana rara na’atube. \p \v 25 \x + \xo 12.25 \xt Hib 2.1‑3; 10.26‑29\x*Kwana’itin gewas God abisa boun eo kwananowar, men kwanakwahir. Anayabin sabuw iyab marasika oyaw anamaim Moses eo hinowar fanan hisasair i baimakiy men kafa’imo hihaiwimih. Naatu boun God fanan i mutufor marane re eo tanonowar, baise kwanitafasar fanan kwanasasair na’at, kwa i kwamorob sawar. Baimakiy kakafin anababatun boro men karam kwanahaiw! \v 26 \x + \xo 12.26 \xt Hag 2.6\x*Oyaw Sinai anamaim i fananawat eo, me etei i’uruyuy, baise boun it ata veya’amaim ana omatanen hikirum inu’in na’atube boro namatar, “Veya ta boro men me akisin aniyuwiyuw, baise mar tafaram etei boro aniyuwiyuw.” \v 27 Tur mar ta’imon i bebeyan i’obaiyit taitin, God umanamaim abisa eo himatar tema’am boro etei niyuwiyuw hai efan hinasa’iren. Baise sawar abisa wanatowan ma’amih bimataren boro hai efanika hinama. \p \v 28 Imih God ana merar tanay anayabin, it i God ana aiwobomaim tarun, nati efan God boro men niyuwiyuw. Imih God tanifai tanabora’ara’ah ata not tutufin etei kakaf bir auman. \v 29 \x + \xo 12.29 \xt Deu 4.24; 9.3\x*Anayabin ata God i turobe tafaram gurusenayan ana wairaf. \c 13 \s1 God Mi’itube Taniyasisir \p \v 1 Kirisiyan ana yabowamaim taituwa baitumatumayah isah mar etei kwaniyabowbonen. \v 2 \x + \xo 13.2 \xt Gen 18.1-8; 19.1-3; Rom 12.13\x*Sabuw nah toumanih hai merar kwanay, kwanabuwih bar efan kwanitih. Anayabin marasika ata a’agir iti na’atube hisinaf God ana tounamatar hai merar hiyi hibubuwih i men hiso’ob. \v 3 Sabuw dibur tema’am kwananuhih, bairi kwani’akir, o dibur itama itabi’akir na’atube, sabuw iyab hirouw tibi’a’akirih, bairi kwani’akir biya nababan, o hitarab hiti’a’akir biya tabababan na’atube. \p \v 4 \x + \xo 13.4 \xt Eph 5.5\x*Tabin i kwanakakafiy. A’aw bairi kwanafatum gewas a tabin kwanakaif kwanama, turanah a’awah ufuh men kwanan, naatu men kwana’in kwanisesebar kwanekwan. Anayabin sabuw iyab turahinah a’awah ufuh tenan naatu hi’in tibisesebar kwanekwan God boro nibatiyih. \p \v 5 \x + \xo 13.5 \xt Deu 31.6, 8; Jos 1.5\x*Kabay gagamin na’in bain isan a yababan men nara’atamih, baise abis kikimin kwabaib i kwaniyasisir. Anayabin God eo, “Ayu boro men kafai anihamiyi, naatu ayu boro men kafai aninatbuhuruwi.” \v 6 \x + \xo 13.6 \xt Psa 118.6\x*Isan imih baitumatumamaim tanabatkikin tanao, “Regah i ayu au baibaisayan; ayu boro men anabir. Yait boro ayu isou abisa nasinaf.” \v 7 \x + \xo 13.7 \xt 1Cor 4.16\x*A orot ukwarih atamanih God ana tur hibi’obaiyi i kwananuhih, anayabin God ana tur hibai hina hi’obaiyi kwaso’ob, naatu kwananot namatabir maiye, hai yawas mi’itube hima himomorob i kwana’itin, hai baitumatum kwaniu’ur. \v 8 Kwanaso’ob Jesu Keriso ana itinin i men ebobotabir, baise marasika ana itinin mi’itube ma’am, boun i na’atube ema’am naatu maras i boro na’atube nama wanatowan, wanatowan. \v 9 \x + \xo 13.9 \xt Rom 14.17\x*Imih sabuw afa hinan bai’obaiyen boubuh yumatah ta ta hinabi’obaiyi men kwananowar, kwani’ufnunih a ef kwanasa’irimih, baise ana gewasin God tanifefeyan nibaisit dogorot koufair nitin, men bay ana ofafar tani’ufnunimih, anayabin sabuw afa ofafar hibi’ufunun men baibais ta hibai. \v 10 Jew sabuw hai kwafirin ana sis wanawananamaim sibor ana gemogem tafan, firis sibor hi’a’afusar men hai ef ta ma’ama boro nati sibor hitabow hitaa. \p \v 11 \x + \xo 13.11 \xt Lev 16.27\x*Naatu Tafaror Bar ana Firis Gagamin bobaituw hai rara bowabow kakafih notawiyen isan ana sibor boro nab narun efan Kakafiyin, Kakafiyin Anababatun imaim nayai, baise biyah i boro hinabow hinatit ufun hina’afusar. \v 12 \x + \xo 13.12 \xt Jn 19.17\x*Isan imih Jesu hibai hitit Jerusalem bar merar ana fur ufunane hi’onaf i’akir morob, ana rara ra’iy sabuw hai bowabow kakafihimaim hima’am kusouwih. \v 13 \x + \xo 13.13 \xt Hib 12.2\x*Isan imih tanatit tanan sis ufunane Jesu biyan tanatit ana biya’ohow turin tanab sabuw etei matahimaim. \v 14 \x + \xo 13.14 \xt Hib 11.10, 16; 12.22\x*Anayabin it ata ma wanatowan iti tafaramamaim men ema’ama, baise it i bar merar gewasin boro enan isan tama takakaif. \v 15 \x + \xo 13.15 \xt Psa 50.14, 23\x*Isan imih Jesu ana baibaisamaim mar etei merarayow ata siwaramih God tanitin, awat bitit imaim God wabin tanabora’ara’ah. \v 16 \x + \xo 13.16 \xt Php 4.18\x*Naatu taituwa isah bowabow gewasin kwanasinaf, naatu kwanibaisih men nuhinabur, anayabin fayay nati na’atube taituwa kwafafayayih God i ebiyasisir men kikimin ta. \p \v 17 \x + \xo 13.17 \xt 1Th 5.12\x*A orot ukwarih fanah kwanab abisa hinao kwani’ufunun, anayabin kwa ayub i umahimaim ema’am, naatu hai bowabow tebowabow isan God ana tur boro hina’owen. Fanah kwanab hinao na’atube kwana bi’ufunun na’at, hai bowabow boro yasisiramaim hinabow. Baise fanah men kwanabaib na’at, hai bowabow boro yababanamaim hinabow, naatu kwa boro men ana gewasin ta kwanab. \p \v 18 \x + \xo 13.18 \xt Act 24.16; 2Cor 1.12\x*Mar etei isai kwanayoyoban. Aki aso’ob, aki ai naniyan etei i men ta kwarisin, ai naniyan etei i mutufurin gewasin. Anayabin aki akokok mar etei i sawar gewasih anasinaf. \v 19 Dogorou tutufin etei abifefeyani, isai kwanayoyoban, saise God iti boro’omo kwa isa niyafaru anan. \s1 Yoyoban \p \v 20 \x + \xo 13.20 \xt Jer 32.40; Ezk 37.26; 1Pet 2.25\x*Naatu boun i ata Regah Jesu morobone God iyawas, bai na Bobaituw \it sheep\it* hai Nabatanenayan Ukwarin mamatar, naatu i ana rara’amaim ma’ama wanatowan ana obaibasit bikwah isan, \v 21 tufuw ana God abifefeyan kwa nibaisi sawar gewasih etei nit, saise i ana kok kwa abisa sinaf isan ekokok kwanasinaf. Naatu Jesu Keriso ana fair wanawanatamaim narun i ana’itininabe tanab i niyasisir, saise mar etei Keriso wabin tana bora’ara’ah wanatowan, wanatowan. \it Amen.\it* \s1 Tur Yomanin \p \v 22 Taitu, abifefeyani iti tur an kabumin koufair abit i kwananutanub kwanama kwananowar gewas. Anayabin iti fef isa akikirum i men manin. \v 23 Ayu akokok anao kwananowar kwanaso’ob. Tai Timothy dibur ma’am i hibotait tit, baise ayu isou saisewat nanan na’at boro airi anan ana’iti. \v 24 A orot ukwarih etei hai tur kwana’owen, hai merar ayiy na’atube God ana sabuw nati bairi kwama’am auman hai merar ayiy. Naatu God ana sabuw afa tafaram Italy wanawanan tema’am auman kwa a merar tiyiy. Manaw kabeber Godane kwa etei isa nama. \v 25 Kwa isa ayoyoyoban, God ana yabowamaim mar etei nigegewasini kwanama.