\id 1CO - Miniafia NT; Stanley Oyabua; Josiah; David and Fran Wakefield; 29-Jul-2010 (web edition -2012 bd) \h 1 Corinthians \toc1 Paul Ana Fef Wantoro’ot Corinth Isah \toc2 1 Corinthians \toc3 1Cor \mt1 1 Corinthians \mt2 Paul Ana Fef Wantoro’ot Corinth Isah \imt1 Roube’aten Ana Tur \ip Paul ana fef wanatoro’ot Corinth isah kikirum, anayabin Corinth ekaleisia i wowab. Naatu tur nonowar wanawanahimaim i yababan gagamih maiyow himatar. Hai ma yawas naatu hai baitumatum i bi’afiy, imih ana fef kirum baibaisih isan. Nati ana veya’amaim Corinth i Greek hai bar merar gagamin ta naatu sabuw tafaram wanawanan menan ta ta etei i nati’imaim hima’am. Rome wanawanan Corinth i tafaram Akaiya ana bar merar gagamin. Nati bar merar wanawanan bowabow yumatan ta ta hibowabow, yawas ta ta naatu kwafiren auman ta ta hima hisisinaf. \ip Tur abarayan ana not gagamin i mi’itube sabuw tibaisih. Anayabin Corinth ekaleisia wanawanahimaim i kouseb mamatar, hibiwa’an kwanekwan, tabin wanawanan hibiwa’an kwanekwan, not gaigiwas sinaf i men ma’am, kwafiren wanawanan hiwewesar, Anun Kakafiyin ana usar bitih ana ef hisasa’ir. Naatu morobone misir maiye isan hikakasiy etei i sinaftobon tur gewasinamaim kubunabuna hai tur eowen. \ip Naatu teten 13 wanawanan God ana yabow siwar etei tafahimaim, ana sabuw bitih isan auman eo hinowar. Naatu kirisiyan sabuw i yabowamaim hinama hinabow. \iot Fef wanawanan tur iti na’atube hi’asgidigid \io1 Roube’aten ana tur (1.1-9) \io1 Gamin ekaleisia wanawanahimaim (1.10–4.21) \io1 Baiwa’an kwanekwan naatu orot ana nibur bairi hai ma yawas (5.1–7.40) \io1 Kirisiyan sabuw naatu Eteni Sabuw (8.1–11.1) \io1 Ekaleisia ana yawas naatu kwafiren (11.2–14.40) \io1 Keriso morobone misir maiye naatu baitumatumayah \io1 Sabuw Judea ekaleisia hai siwar hiyai hiyafar (16.1-4) \io1 Paul akisin ana not naatu tur yomanin (16.5-24) \c 1 \p \v 1 Ayu Paul God ana kokomaim eafu atit Keriso Jesu ana Tur abarayan amatar taituwa Sosthenes airi. \p \v 2 God ana Ekaleisia nati Corinth wanawanamaim kwama’am, iyabowat afa’af kwabai kwatit Keriso Jesu wanawananamaim kusouwi God ana sabuw kakafiyih kwamatar kwama’am, naatu sabuw efan tata’amaim iyabowat it bairit taikofan ata Regah Jesu Keriso wabinamaim tao takwakwafir auman. \p \v 3 Manaw kabeber, tufuw, Tamat Godane naatu ata Regah Jesu Keriso’one kwa etei isa nama. \s1 Paul Ana Merarayow \p \v 4 Ayu mar etei kwa isa God merarayow abitin, anayabin Keriso Jesu wanawananamaim God manaw kabeber bit isan. \v 5 Naatu i wanawananamaim kwa i kwana ef tata’ane totobuyoy wairaf kwamatar, a turamaim naatu not rerekabamaim\f + \fr 1.5 \ft so’obamaim\f* sawar etei kwaso’ob. \v 6 Anayabin ayu Keriso isan ao’orereb i kwa wanawanamaim matar ebiturobe. \v 7 Isan imih kwa ata Regah Jesu Keriso na bairerereb isan kwama kwakakaif wanawanan, men kafa’imo ayub ana baigegewasin ta kwasasa’irimih. \v 8 \x + \xo 1.8 \xt 1Th 3.13; 5.23\x*Naatu God boro nabototofari kwanan ana yomanin, saise ata Regah Jesu Keriso nanan ana Veya’amaim kwa boro aur ubar en na’iti. \v 9 \x + \xo 1.9 \xt 1Th 5.24; 1Jn 1.3\x*God Natun ata Regah Jesu Keriso ana baita’ayomaim bairi run isan ea’afi i kwanitumitum. \s1 Kouseb Ekaleisia Wanawanan \p \v 10 \x + \xo 1.10 \xt Php 2.2\x*Ata Regah Jesu Keriso ana roubabaruwen fair tafanamaim ayu abifefeyani taitu, abisa isan kwao’o etei kwanibasit, saise kwa wanawanamaim kouseb boro men nama, a not tutufin etei ta’imon namatar kwanama. \v 11 Taitu, ayu i Chloe tain tuwan afa hina, kwa wanawananamaim kwama kwabigamigam isan hio anowar. \v 12 \x + \xo 1.12 \xt Act 18.24-28; 1Cor 3.4\x*Ayu boro iti na’atube anao, kwa ta’ita’imon a tur ta ta kwao, o ta kuo, “Ayu i Paul abi’ufunun,” ta kuo, “Ayu Apollos abi’ufunun,” ta kuo, “Ayu Peter abi’ufunun,” naatu ta kuo, “Ayu i Keriso abi’ufunun.” \p \v 13 Keriso i kwatarsisib in kau’ay nanabin matar. Iban Paul onaf afe’en kwa isa morob? Ai Paul bai’ufnuninamih bapataito kwabai? \v 14 \x + \xo 1.14 \xt Act 18.8; Rom 16.23\x*Ayu God ana merar ayiy kwa men ta bapataito aitimih, Krisipas naatu Gaius hairi’imo, \v 15 imih men yait ta boro inao, ayu i Paul wabinamaim bapataito abai abi’ufunun. \v 16 \x + \xo 1.16 \xt 1Cor 16.15\x*(Boro’obo anot Stephanas aawan ana nibur bairi bapataito aitih, baise anotanot men yait ta bapataito aitinimih.) \v 17 Anayabin Keriso i men bapataito isan iyafaru’umih, baise tur gewasin binan isan iyafaru, naatu men orot babin maiyow hai tur naatu hai notamaim ana’omih, nati na’atube ana’orerereb Keriso onaf afe’en momorob tur gewasin ana fair boro yabin en namatar. \s1 Keriso God Ana Not Rerekab Naatu Ana Fair \p \v 18 \x + \xo 1.18 \xt Rom 1.16\x*Anayabin onaf ana tur sabuw kasikasiyih isah i yabin en, baise iyabowat tayayawas isat i God ana fair \v 19 \x + \xo 1.19 \xt Isa 29.14\x*Buk Atamaninamaim eo na’atube: \q1 “Sabuw notayah hai ukwar rerekab boro anagurus, \q1 naatu sabuw so’obayah, so’ob wairafih hirouw teo’o boro hai not anikwaris.” \p \v 20 \x + \xo 1.20 \xt Job 12.17; Isa 19.12; 33.18; 44.25\x*Bo orot ukwarin rerekabin menamaim ema’am? Orot kirum so’obayan menamaim ema’am? Naatu orot baibasayan ana not gagamin iti tafaram nowan menamaim ema’am? God iti tafaram ana ukwar rerekab botabir na koko’aw mamatar men kwaso’ob? \p \v 21 \x + \xo 1.21 \xt Mat 11.25\x*Anayabin God ana ukwar rerekabamaim iwa’an sabuw tafaram ana ukwar rerekabamaim hima’am men karam boro hitaso’ob, naatu sabuw iyab iti tafaram ana ukwar rerekab hibaib, iti tur isan yabin en hirouw hio, baise aki onaf isan abibinanumaim God iti tur bai sinaf sabuw hitumatum yawas hibai. \v 22 Jew hikok ina’inan hita’itin hititurobe naatu Greek sabuw i ukwarerekab hinuwih. \v 23 \x + \xo 1.23 \xt Rom 9.32; 1Cor 2.14\x*Baise it i Keriso onaf afe’en hi’onaf momorob isan tabibinan, iti tur Jew sabuw tenonowar i tainih ekuyikuy, naatu Ufun Sabuw tenonowar isah i yabin en. \v 24 \x + \xo 1.24 \xt Col 2.3\x*Baise Jew sabuw naatu Ufun Sabuw wanawanahimaim iyab God eafih hina yawas hibaib, nati sabuw isah Keriso i God ana fair naatu ana ukwar rerekab. \v 25 \x + \xo 1.25 \xt 2Cor 13.4\x*Anayabin God ana ukwar rerekab hi’itin koko’aw hirouw hio’o, i orot ana ukwar rerekab natabir, naatu God ana ririmin hi’itin hio’o, i orot ana fair natabir. \p \v 26 \x + \xo 1.26 \xt Mat 11.25; Jas 2.5\x*Taitu, kwa marasika mi’itube kwama’am ana maramaim God ea’afi i kwananot, sabuw hai itininamaim kwa moumur na’in i men not wairafi, men orot faifir, na’atube atufuwamaim men orot gagamih hai rara’ane kwatufuwamih. \v 27 Baise God tafaram ana sawar koko’aw hirarouw, rubinen sabuw not wairafih ibiya’uhuwih. Naatu tafaram ana sawar ririmih hirarouw rubinen, sabuw fairih ibiya’uhuwih. \v 28 Abisa tafaram itin yabin en rarouw i rubin bai, naatu abisa tafaram itin gagamin rarouw i gurus. \v 29 \x + \xo 1.29 \xt Eph 2.9\x*Saise men yait ta God nanamaim naora’ara’atamih. \p \v 30 \x + \xo 1.30 \xt Jer 23.5-6\x*Baise God buwit tana Keriso Jesu wanawananamaim ikofanit naatu sinaf Keriso ata ukwar rerekab matar. Naatu kakafhine rufamit tatit, yamutufurit God ana sabuw kakafiyih tamatar. \v 31 \x + \xo 1.31 \xt Jer 9.24 \x*Isan imih Buk Atamaninamaim eo na’atube, “Yait nakokok ora’ara’atamih Regah abisa sisinaf tafanamaim nao ra’ara’at.” \c 2 \s1 Keriso Hio’onaf Ana Tur \p \v 1 Taitu, ayu ana kwa abinanawani ana veya’amaim, men au manam abotait, tur fokarih imaim ao, God ana kirikirifot tur anababatun a binan kwanowaramih. \v 2 En baise, ayu abinanawani ana veya’amaim, au so’ob etei au’uf ayai, Jesu Keriso akisinamo onaf afe’en momorob i nuhu’umaim ma a binan kwanowar. \v 3 \x + \xo 2.3 \xt Act 18.9; 2Cor 10.1\x*Kwa biyamaim atitit i aririm naatu au bir ra’at, au umau hi’oror auman ana. \v 4 \x + \xo 2.4 \xt 1Th 1.5\x*Naatu ayu au tur au binan i men orot not wairafih hai tur teo ibitenmumuni na’atube ao ai obaiyimih, baise abisa abi’obaiyi i turobe kwa’itin, God Anunin ana fairamaim. \v 5 Saise kwa a baitumatum men orot hai so’ob tafanamaim kwanabatamih, baise God ana fair tafanamaim kwanabat. \s1 Anun Kakafiyin Ana Ukwar Rerekab \p \v 6 Baise iti ukwar rerekab ana tur i sabuw iyab hai baitumatum hikwatukwat wanawanahimaim ao’orerereb. Baise men iti tafaram ana ukwar rerekab, o iti tafaram kaifenayah hai ukwarerekabamih,\f + \fr 2.6 \ft so’ob ukwarerekab iti boun kwabai kwama’am\f* anayabin iti tafaram ana ukwar rerekab i boro nasawar. \v 7 En baise, it i God ana ukwar rerekabamaim tur wa’iwa’irin tao’orereb, iti ukwar rerekab tur tafaram matara’e ana veya God yakitifuw ibun it ata gewasin isan.\f + \fr 2.7 \ft saise i wanawananamaim tanama tanao ra’ara’at isan\f* \v 8 Tafaram ana kaifenayah, iti ukwar rerekab i men yait ta so’ob, hitasoso’ob na’at, boro men Regah yawas matuwan onaf afe’en hita’onaf tamorobomih. \v 9 \x + \xo 2.9 \xt Isa 64.4\x*Baise Buk Atamaninamaim hikirum hio na’atube, \q1 “Abisa God sisinaf men yait ta itin o nowar \q1 men yait ta notanot boro iti na’atube tamatar, \q1 iti sawar i God yabuna sabuw iyab i tibiyabuw isah.” \m \v 10 Baise God Ayubinamaim iti sawar baina irerereb. Anayabin God taiyuwin Ayubin sawar etei so’ob; naatu God ana kirikirifot auman etei so’ob. \v 11 O akisimo abisa kunotanot boro karam inaso’ob, ef ta’imon nati na’atube God Ayubin akisinamo God ana not so’ob. \v 12 It men iti tafaram ayubin tabaimih, baise God Anunin Kakafiyin biyafar i tabai, imih God ana baigegewasin abisa iyafar tabaib i boro karam tana’inan tanaso’ob. \p \v 13 Tur abisa ao i men orot ana ukwarerekabamaim ao, baise God Anunin Kakafiyin bi’obaiyi’imaim ao, saise ayubitane ana tur anao gewas sabuw ayubihine tema’am boro hinaso’ob. \v 14 Orot yait Anunin Kakafiyin biyanamaim men ema’am God Anunin Kakafiyin biyanane usar tenan boro men nabow. Nati sawar i’itin i yabin en, naatu hai yabin auman men naso’ob. Anayabin iti sawar etei hai an i ayubine boro nafufun nayamutufur gewas. \v 15 Orot yait Anuninane ebobonawiy karam sawar etei boro nafufunen gewas, baise orot ta ana bowabow isan boro men nafufun. \v 16 \x + \xo 2.16 \xt Isa 40.13\x*Buk Atamaninamaim eo na’atube \q1 “Yait i Regah ana not so’ob? \q1 Yait i karam boro Regah ana binan nao?” \q1 Baise it i Keriso ana not tabai. \c 3 \s1 Kouseb Ekaleisia Wanawananamaim \p \v 1 Taitu ayu men karam boro sabuw iyab God Anunin hibai hima’am au’uwih na’atube kwa au’uwimih. Baise tafaram ana naniyanamaim au’uwi, anayabin kwa a baitumatum Keriso wanawananamaim men ra’at. Kwa a’itinin i kek sosof na’atube. \v 2 \x + \xo 3.2 \xt Hib 5.12-13; 1Pet 2.2\x*Imih kwa i boro kek sosof na’atube anitomani, men bay mafur anit, anayabin kwa bay aanin isan wa’ar men hiyen, tur anababatun wa’ar men hikufot nati bay isan. \v 3 \x + \xo 3.3 \xt 1Cor 1.10-11\x*Kwa ama ana itinin i boro’ika tafaram ana yawasamaim kwama’am, anayabin kwa boro’ika kwama kwabibobowen, taiyuw nena kwabigamigam, imih nati ebi’obaiyit, kwa i tafaram nowan naatu tafaram ana naniyanamaim kwama’am. \v 4 \x + \xo 3.4 \xt 1Cor 1.12\x*Imih orot ta kuo, “Ayu i Paul abi’ufunun,” orot ta kuo, “Ayu i Apollos abi’ufunun.” Nati na’atube kwabiwa’an ana itinin kwa i tafaram ana sabuw tisisinafube kwama kwasisinaf. \v 5 \x + \xo 3.5 \xt Act 18.4, 11, 27-28\x*Men kwananot Apollos i orot na’in, naatu men kwananot Paul i orot na’in, En. Aki i God ana akir wairafi, imih kwa aibaisi kwana God kwabitumitum, nati i aki ta’ita’imon ai bowabow God biti’imaim abowabow. \v 6 Ayu ub\f + \fr 3.6 \ft kwa dogoromaim\f* atanum, Apollos ufu na tafan harew rir. Baise God akisinamo iwa’an ub kuboun yen ra’at. \v 7 Orot yait ub tatanum naatu orot yait harew ririr i men abisa hiwa’an matar. Baise God akisinamo ub kaif yen ra’at \v 8 \x + \xo 3.8 \xt Mat 16.27; Eph 2.20-22\x*Orot yait ub tatanum naatu orot yait harew ririr hairi hai not i ta’imon hinot hisinaf. Imih God boro ta’ita’imon hai bowabowamaim hibowabow isan nibaiyanih. \v 9 Anayabin it etei i tai’ofbonen God isan tabowabow, imih kwa dogor i God ana me\f + \fr 3.9 \ft ana masaw\f* naatu ana bar. \p \v 10 Manaw kabeber Godane abai, bar ana wabat arouw, wowab so’obayah tewowowab na’atube. Naatu orot afa iti bar ana wabat tafanamaim hibat tewowowab. Baise orot ta’ita’imon matah toniwa’an bar hinanutitiy gewas hinawowab. \v 11 \x + \xo 3.11 \xt Isa 28.16; 1Pet 2.4-6\x*Anayabin God i bar ana wabat ta’imon maiyow Jesu Keriso akisin bai ata wabatamih rouwika. \v 12 Imih orot ta ta boro \it gold\it*, \it silver\it*, agim biyah rurumih, ai maiyow, raiyarayar o geyagey rourihimaim boro iti wabat tafan hinawowab nayen. \v 13 \x + \xo 3.13 \xt 1Cor 4.5\x*Naatu orot ta ta hai bowabow etei boro nibebeyan, anayabin nati ana veya’amaim marakaw boro nakusisiar nare, naatu wairaf nato’ab ata bowabow nafufun etei hina’arat hinadew hinare. Imaibo bowabow yabin anababatun boro nirerereb. \v 14 Naatu bar nati wabat anababatun tafanamaim arahina’e ebatabat wowabayan boro ana baiyan nab. \v 15 Baise orot yait ana bar wairaf ea’arah ana sawar etei boro na’arah ni’en, naatu orot boro nayawas, nayayawas ana itinin i wairaf wanane bihir titit na’atube. \p \v 16 \x + \xo 3.16 \xt 1Cor 6.19; 2Cor 6.16\x*Kwanaso’ob kwa biya i anababatun God ana kwafiren bar, naatu God Anunin Kakafiyin i kwa wanawanamaim ema’am. \v 17 Orot yait God ana bar egugurus, God boro ibo nagurus, anayabin God ana bar i kakafiyin naatu kwa biya i nati bar. \p \v 18 Men taiyuw kwanifufuwimih. Orot ta kwa wanawanamaim nanot nao ayu i not wairafu iti tafaram wanawananamaim. Kwaihamiy taiyuwin ifuwifuw, saise i ana baifufuwenamaim boro ana not narerekab. \v 19 \x + \xo 3.19 \xt Job 3.13; 5.13\x*Anayabin tafaram ana ukwar rerekab God matanamaim i yabin en. Buk Atamaninamaim hikirum hio na’atube. “Sabuw not wairafih hai so’obamaim taiyuwih hai warasa hiyai buwih tere’ere.” \v 20 \x + \xo 3.20 \xt Psa 94.11\x*Naatu Buk Atamaninamaim iban eo maiye, “Regah sabuw etei hai not naatu hai so’ob wanawanan nutitiy i’itin i nikuwat.” \v 21 Isan imih sabuw abisa tisisinaf isan men kwana bora’ara’ahihimih, anayabin sawar etei kwa nowa. \v 22 Paul, Apollos, Peter, me tafaram, yawas, o morob, mar iti boun enan, o mar boro nanan, iti sawar tutufin etei i kwa nowa. \v 23 Kwa i Keriso nowan naatu Keriso i God nowan. \c 4 \s1 Keriso Ana Tur Abarayah \p \v 1 Naatu boun it i Keriso ana akir wairafih na’atube sabuw hina’itit, naatu God ana buriburih koubuna’ayah na’atube hina’itit. \v 2 \x + \xo 4.2 \xt Luk 12.42\x*Naatu sabuw iyab hitutumih iti bowabow hibitih hai orot ukwarih isah hinabosunusunub. \v 3 Ayu au yawas kwanafufun o sabuw au yawas hinafufufun isan men abiyababan. Anababatun a tur ao’owen taiyuwu au yawas men afufufun. \v 4 Ayu taiyuw au not iu’uwu men kakafin ta asinaf, baise boro men nati’imaim anab au kakafin en ana’omih. Regah akisin boro ayu nibatiyu. \v 5 \x + \xo 4.5 \xt 1Cor 3.8\x*Isan imih orot babin baibatiyin isan veya hiyai’iyai boro enan, kwanakaif Regah nan natitabo. I nanan ana veya gugumin wanawanan abisa wa’iwa’irin inu’in marakaw boro nakusisiar narun naatu orot dogoroh ana wa’iwa’irin etei boro nabow hinatit hinirerereb. Imaibo orot ta’ita’imon abisa hisisinaf isan God boro nabora’ara’ahih. \p \v 6 \x + \xo 4.6 \xt Rom 12.3\x*Taitu, boun ayu akokok Apollos airi biyai’imaim bai’obaiyen ta anayai kwata’itin, saise tur abisa hio hikikirum yabin kwanaso’ob. “Tur abisa hikikirum ana fofoninamaim kwanao, men kwanatetebon.” Orot ta kwanabora’ah naatu ta kwananuw furuw kwanau kwaniyimih. \v 7 \x + \xo 4.7 \xt Rom 12.6\x*Yait eo kwanowar kwa i turanah etei tafahimaim? Sawar etei kwabow kwama’ama etei i God it. Aisim taiyuw kwabobora’ara’ahi, ana itinin iti usar i kwabai kwaniyibe? \p \v 8 Kwa a kok sawar etei i kwabow karam kwama’am. Naatu boun kwa i totobuyoy wairaf kwamatar, kwana kwai’aiwoboka, aki baise en. Au notamaim akokok mi’itube kwati’aiwob gewas, saise aki auman bairit tati’aiwob youn. \v 9 Ayu akisu au itinin, aki tur abarayah ai efan i urantoro’ot anababatun God yai, ana itinin dibur sabuw bebeyan ma’o’ow ana efanamaim terouw temomorob na’atube. Aki boro bebeyanamaim ana morob tounamatar naatu sabuw tutufin etei hinamau’uwi. \v 10 Keriso wabinamaim taiyuwi ai’itinin na koko’awabe amatar, baise kwa i Keriso wanawananamaim kwana not wairafi kwamatar. Aki i ariririm, baise kwa a fair i erara’at, aki tinunuw furuwi, baise kwa i tekakakafiyi. \v 11 \x + \xo 4.11 \xt 2Cor 11.23-27\x*Iti boun ana veya’amaim aki sikai harewamih mamah, abi’aamorob, ai ar ai faifuw tibiririk, segar hiborabirabi efamaim a’in ama areremor ai bar en. \v 12 \x + \xo 4.12 \xt Mat 5.44; 2Th 3.8\x*Bowabow gagamin maiyow abowabow isan ahahahar, sabuw teo rarafi ana veya’amaim aki baigegewasin abitih, terabi tibia’akiri ana veya aki ewawainabi. \v 13 Tiu’uwi kwanikwaniyi ana veya, yabow turamaim abiyafutih. Boun ana veya’amaim aki i tafaram ana hain naatu bay ana merekas na’atube amatar.\f + \fr 4.13 \ft hikwahiri\f* \p \v 14 Ayu iti fef i men kwa itinin biya’ohow isan akikirumamih. Baise akokok animatnuwi, anayabin kwa i ayu natunatu au yabow. \v 15 \x + \xo 4.15 \xt Gal 4.19\x*Basit kwa ayub ana bonawiyenayah etei 10,000 na’atube tibi’obaiyi, baise tamatanah i men moumurih, anayabin Keriso Jesu ana baikofanamaim ayu ana kwa tamat amatar tur gewasin abai ana ait. \v 16 \x + \xo 4.16 \xt Php 3.17\x*Imih abifefeyani, ayu abisa asisinaf na’atube kwani’u’uru. \v 17 \x + \xo 4.17 \xt Act 19.22\x*Ana’an iti isan ayu natu au yabow kek wabin Timothy kwa isa abiyafar. Iti kek i Regah ana bowabow isan ebobosunusunub, i enan boro kwa nuhinakusib, ayu au yawas naatu au bowabow mi’itube Keriso ana yawasamaim ama abowabow boro nao kwananowar, naatu mi’itube ekaleisia sabuw efan ta ta abi’obaiyih auman boro nao kwananowar. \p \v 18 Kwa afa kwanotanot ayu boro men atan atinanawani kwarouw, imih kwa abai’oro’orot erara’at. \v 19 Baise ayu boro’omo anan aninanawani, Regah nakokok na’at. Imaibo boro taiyuwu anaso’ob, naatu men bai’o’orotoyah hai tur akisin, baise hai fair menane hibaib auman anaso’ob. \v 20 \x + \xo 4.20 \xt 1Cor 2.4\x*Anayabin God ana aiwob i men turawat namomon, baise ana fair auman. \v 21 Kwa a kok i boro abisa anab anan kwana’itin? Wabir anab anan ana wabir? O taiyuwu ana yara’iyu yabowamaim anan kwa isa? \c 5 \s1 Yait Ebiwa’an Kwanekwan Kwanabotait \p \v 1 \x + \xo 5.1 \xt Lev 18.7-8; Deu 22.30\x*Tur anonowar kwa wanawanamaim intabitabir baiwa’an kwanekwan i ra’at, Eteni Sabuw iyab God men hisusu’ub bowabow iti na’atube i men tisisinaf. Iti ao anayabin, ayu tur anowar orot ta kwa wanawanamaim i tamah aawan ufuyey hairi ti’inu’in. \v 2 Naatu kwa aisim kwabi’o’orot? Ana gewasin kwatiyababan kwatarerey, orot nati bowabow kakafin sisinaf a kou’ayomaim kwatabotait. \v 3 \x + \xo 5.3 \xt Col 2.5\x*Ayu biyau’umaim i ef yok ama’am, baise ayubu’umaim i nati bairi tama’am. Naatu Jesu wabinamaim orot yait nati sisinaf baibatiyen abitin, nati’imaim atama atao efanin iti’imaim ao. \v 4 Ata Regah Jesu Keriso wabinamaim a kou’ay kwabaib, ayu ayubu’umaim i nati wanawanamaim, naatu Regah ana fair ere etatargubi ana veya \v 5 \x + \xo 5.5 \xt 1Tim 1.20\x*nati orot bowabow kakafin sisinaf i Satan kwanitin biyan ana kakafin nagurus, saise ata Regah nanan ana veya’amaim ayubin boro yawas nitin. \p \v 6 \x + \xo 5.6 \xt Gal 5.9\x*Kwa taiyuw kwabobora’ara’ahi ana itinin men gewasin, tur hio i kwaso’ob. “\it Yeast \it* kikimin maiyow, baise faraw wanawanan hinayai hinakakamat boro nara’at nagadid.” \v 7 \x + \xo 5.7 \xt Isa 53.7; 1Pet 1.19\x*\it Yeast\it* atamanin i kwaisaroun, saise kwa boro faraw boubun wanawanan ana \it yeast\it* en kwanamatar, boun kwama’am na’atube kwanama. Anayabin Keriso Tar Nowaten ana \it sheep\it* natun i sibor yai’ika. \v 8 \x + \xo 5.8 \xt Deu 16.3\x*Isan imih Tar Nowaten ana hiyuw isan tanaben taniyasisir, men \it yeast\it* atamaninamaim, anayabin \it yeast\it* atamanin wanawanan i baiyow ana koukra’at naatu tafa’asar ema’am, baise faraw wanawanan \it yeast\it* en, nati faraw i uhew naatu mamarin. \p \v 9 Ayu au fef kwa isa akikirum i ao kwanowar, sabuw baiwa’an kwanekwaneyah men bairi kwanita’imon. \v 10 Iti ao i men sabuw iyab baitumatum atih hima tibiwa’an kwanekwan, tibikabat, tebabain, naatu umataratar tekwakwafirih haiwih isan ao’omih. Baise sabuw nati na’atube haiwih isan kwa boro tafaram ana yawas tutufin etei kwanakwahir. \v 11 \x + \xo 5.11 \xt 2Th 3.6; Tit 3.10\x*Baise ayu ao i kwa taiyuw a sabuw baitumatumayah, iyab tibiwa’an kwanekwan, tibikabat, sawar umataratar tekwakwafirih, taituwah terararafih, tetomatom kwanekwan, tibifufuwen, i bairi men kwanaa kwanatom isan ao. \p \v 12 Ayu men au ef ema’am boro ekaleisia sabuw tafaror ufunane tema’am ana fufunih, baise ana gewasin kwa i boro a kou’ayomaim taituwa akisihimo kwanibatiyih kwanayamutufurih. \v 13 \x + \xo 5.13 \xt Deu 13.5; 17.7; 19.19; 22.21; 24.7\x*God akisinamo sabuw iyab kou’ay ufunane tema’am boro nibatiyih. Buk Atamaninamaim eo na’atube, “Sabuw tafa’asarih a kou’ayomaim kwanunih titit.” \c 6 \s1 Baitumatumayah Hai Yamutufuren Tur \p \v 1 Kwa taiyuw wanawanamaim o tura ta airi kwabi’osukwaraben, aisim kwabai kwan sabuw iyab God men hisusu’ub teyayabunei?\f + \fr 6.1 \ft tibatiyih\f* Ana gewasin i boro kwatab kwatan sabuw iyab God hisusu’ub hitayabunei. \v 2 \x + \xo 6.2 \xt Rev 20.4\x*God ana sabuw tafaram ana kakafin yabuna’in isan hibi’obaiyi nuhibur? Naatu iti tafaram yabuna’in isan ana ef hibi’obaiyi i kwaso’ob ai en? Kwa i karam yababan gidigidih naatu gagamih boro kwanayabuna. \v 3 Naatu tounamatar boro tanabibatiyih isan hibi’obaiyi nuhibur? Sinaf gagamih nati tanasisinaf, it karam yababan etei boro tanayabuna. \v 4 Isan imih bai’osukwaraben iti na’atube hinamamatar, wanawananamaim orot afa yabuna ana ef kaifai hisoso’ob kwanarubinih hinayabuna. \v 5 Biya teohow! Kwa wanawanamaim orot not wairafih i tema’am, karam baitumatumayah wanawanamaim kwabi’osukwaraben boro hinayabuna. \v 6 Baise aisim taituwa ibai sabuw iyab God men hisusu’ub baibatiyinamih kubitih. \p \v 7 Sinaf nati na’atube kwa wanawanamaim kwasisinaf bebeyan ebi’obaiyi kwa a ef etei i kwasa’ir. Sabuw afa kwa isa hitasinaf kakaf naatu hitifufuwi i boro ana itinin tigewasin? \v 8 Baise nati efanin kwa taiyuw kwabifufuwi naatu kwasinaf kakakaf taituw kwabuwih ubar kwabitih itinin kakafin. \p \v 9 \x + \xo 6.9 \xt Gal 5.19-21; Eph 5.5; Rev 22.15\x*Sabuw tafa’asarih\f + \fr 6.9 \ft was geyayah\f* God ana aiwob nowahamih boro men hinabaib i kwa kwaso’ob. Men taiyuw kwanifufuwi, kwaniwa’an kwanekwan, turanah a’awah ufuh kwanan, sawar inu’inuwih men kwanakwafirih, orot taiyuw turanah bairi men kwaniwa’an kwanekwan, baibin taiyuw auman men kwaniwa’an kwanekwan, \v 10 men kwanabain, men kwanikabat, men kwanatom kwanekwan, men taituwa kwanararafih, men taituwa kwanifufuwih hai sawar kwanabow. Sabuw yawas iti’imaim tema’am God ana aiwob boro men ninowahimih. \v 11 \x + \xo 6.11 \xt Tit 3.3-7\x*Kwa afa i marasika na’atube kwama kwasisinaf. Baise boun kwa i ata Regah Jesu Keriso wabinamaim naatu God Anun Kakafiyin ana fairamaim a kakafihine kusouwi, kubaituturi naatu yamutufuri God nowan kwamatar. \s1 Biya I God Ana Bar \p \v 12 \x + \xo 6.12 \xt 1Cor 10.23\x*O ta inao Sawar etei i gewasih sinaf isan hibasit. Baise a tur ao’owen sawar etei inasisinaf\f + \fr 6.12 \ft inabowabow\f* boro men ta gewasin nitimih. Orot ta boro inao, sawar ta ta i ayu au kokomaim sinafumih hibasit. Baise ayu men akokok boro nati sawar ta ta nabonawiyu ana akir wairafin anamataramih. \v 13 \x + \xo 6.13 \xt 1Th 4.3-5\x*O ta boro inao, “Biyat i kabutit isan naatu kabutit i biyat isan.” Baise bay naatu kabutit hairi God boro nagurus, imih biyat i men kakafinamaim tanayai taniwa’an kwanekwanemih. Baise Regah isan tanabow, anayabin biyat mar etei Regah ebituw. \v 14 \x + \xo 6.14 \xt Rom 8.11; 1Cor 15.20; 2Cor 4.14\x*God ata Regah Jesu morobone iyawas misir, imih it auman boro i ana fairamaim niyawasit tanamisir maiye. \v 15 \x + \xo 6.15 \xt Eph 5.30\x*Kwaso’ob kwa biya i Keriso biyan turin, imih men karam Keriso biyan turin tanab baiwa’an kwanekwaneyan biyanamaim tanikofanimih, men karam. \v 16 \x + \xo 6.16 \xt Mat 19.5-6; Gen 2.24\x*Kwaso’ob orot yait biyan bai na babin baiwa’an kwanekwaneyan biyanamaim ebikofan i na nati babin biyan turin matar. Anayabin Buk Atamaninamaim bebeyan eo, “Sabuw rou’ab boro hinan biyah ta’imon matar.” \v 17 \x + \xo 6.17 \xt Jn 17.21-23; Rom 8.9-11\x*Baise orot yait Regah biyanamaim ebikofan i na Regah wanawanan run biyan turin matar. \v 18 Imih baiwa’an kwanekwan i kwanahaiw, bowabow kakafih afa orot isisinaf i biyan ufunane esisinaf, baise orot yait ebiwa’an kwanekwan i taiyuwin biyan bokarit gubamin matar. \v 19 Kwa biya i Anun Kakafiyin ana bar,\f + \fr 6.19 \ft kwafiren bar\f* God ana usar kwa it wanawanamaim ema’am, imih kwanaso’ob biya i men kwa akis nowa, baise God nowan. \v 20 \x + \xo 6.20 \xt 1Cor 7.23; 1Pet 1.18-19\x*Anayabin kwa biya i sawar ta ana baiyan gagaminamaim tubun. Imih biya i ana efamaim kwanasinaf God kwanitin ana marakaw isan kwanabow. \c 7 \s1 Tabin Ana Baibat \p \v 1 Boun i kwa fefemaim abisa isan kwakikirum i anao kwananowar. Orot yait tabina’e asir ema’am i gewasin maiyow. \v 2 Baise anayabin baiwa’an kwanekwan ana naniyan i ra’at, imih orot babin iyab tabina’e tema’am mi’itube hitatabin, saise i a’awah bairi’ika hitama. \v 3 Naatu orot ana kok abisa aawan biyanamaim tasinaf tiyasisir na’atube babin ana kok abisa aawan biyanamaim tiyasisir. \v 4 Babin biyan men i akisin nowanamih, baise orot nowan, na’atube orot biyan men i akisin nowanamih, baise babin nowan, na’atube orot biyan men akisin nakaif, baise babin nakaif, naatu babin biyan men akisin nakaif baise orot nakaif. \v 5 Imih orot aawan hairi inumih nakokok babin men nakwahir, na’atube babin aawan hairi iumih nakokok orot men nakwahir, baise veya afa hairi hinibasit mar kafai asir hinama, saise nati veya i yoyoban hinitin. Imaibo veya ta naniyah nakokok na’at aawan hairi hina’in saise biyah ana naniyan na’in bainub, asir boro Satan imaim nan narun routobon nitih. \v 6 Iti i ayu au not kwa au’uwi, baise men nati na’atube sinaf isan abiyunimih. \v 7 Ayu au kok kwa etei mi’itube ayu’ube kwatama, baise orot ta’ita’imon ata usar etei God faramit, orot ta i ana usar ta God itin, na’atube orot ta ibo ana usar ta God itin. \p \v 8 Baise kwa tabin ati’at, naatu kwafukwafuriy, katukatuwiy, kwa auman au’uwi, gewasin tabin en asir kwatama, ayu ama’ama’abe. \v 9 \x + \xo 7.9 \xt 1Tim 5.14\x*Baise a naniyan nakukura’ara’ah na’at, gewasin kwanatabin, anayabin tabin i gewasin, men basit baiwa’an isan itanot dogor wairafabe ta’arah mar etei. \p \v 10 \x + \xo 7.10 \xt Mat 5.32\x*Kwa toutabin sabuw obaiyunen tur iti abit, men ayu, baise Regah ana obaiyunen tur, babin men aaw orot inihamiy. \v 11 Baise babin yait aawan orot nabihamiy na’at, gewasin nati babin men natabin asire nama, naatu nakokok na’at namatabir maiye aawan hairi hitounuw hinama. Naatu orot men aaw inakwahir. \p \v 12 Baise kwa afa isa ayu akisu au not iti, men Regah ana not. Orot yait babin men baitumatumayan ebi’awan naatu babin ana kok i orot hairi ma’amih, orot men babin nakwahir. \v 13 Naatu babin yait orot men baitumatumayan ebi’awan orot ana kok i babin hairi ma’amih, babin men orot nakwahir. \v 14 Anayabin orot ana baitumatumamaim babin kusouw na kakafiyin matar, na’atube orot ana baitumatumamaim babin kusouw na kakafiyin matar, asire natunatuh boro gubagub auman hitama, baise boun natunatuh i hina kakafiyih himatar. \p \v 15 \x + \xo 7.15 \xt Rom 14.19\x*Baise orot baitumatum atin ekokok aawan kwahirinamih, kwaihamiy ekwahir, anayabin hairi hai tabin men hifatum. God ana kok it i tufuwamaim tanama. \v 16 \x + \xo 7.16 \xt 1Pet 3.1\x*O babin aaw baibaisin na baitumatumayan matar isan ana ef boro mi’itube inaso’ob gewas? Naatu o orot, aaw baibaisin na baitumatumayan matar isan ana ef boro mi’itube inaso’ob gewas? \s1 God Ea’afi Na’atube Kwanama \p \v 17 Ef ta’imon i iti, orot babin ta’ita’imon ana yawas abisa Regah bitin na’atube imaim nama. Yawas wantoro’ot mi’itube tama’ama God ea’afit na’atube tanama. Iti i ayu au obaiyunen tur ekaleisia wanawanan areremor i abi’obaiyih. \v 18 O yait a’ar mo’on hi’afuw ima’am ana veya God ea’afi, men a fit inibunwa’ir, naatu orot yait ana ar mo’on afuwina’e ma’am ana veya God eafi’af, men ana ar mo’on afuwinamih nanot. \v 19 \x + \xo 7.19 \xt Rom 2.25; Gal 5.6; 6.15\x*Anayabin orot ana ar mo’on afu’afuw, o afuwina’e nati i yabin en, baise ana’an gagamin i God ana obaiyunen tur tanabosiyasiyar. \v 20 Orot etei mi’itube kwama’am ana veya God ea’afi i na’atube kwanama. \v 21 O yait bai’akir ana yawasamaim ima’am ana veya God ea’afi, men nati isan iniyababan, baise a veya kebor inabaib na’at nati bai’akir ana fafatumane kurufami kutit. \v 22 \x + \xo 7.22 \xt Phm 16; 1Pet 2.16\x*Anayabin orot yait akir ana bowabowamaim ma’am Regah eaf titit, i Regah ana rufamen orot, na’atube orot yait roufamenamaim ma’am Keriso eaf titit, nati orot i Keriso ana akir wairafin. \v 23 Kwa i sawar ta baiyan gagaminamaim God tubuni kwatit, imih men kwanan orot ta isan kwani’akiramih. \v 24 Taitu, kwa ta’ita’imon ama mi’itube kwama’am God e’afi kwana baitumatumayah kwamamatar na’atube kwanama. \p \v 25 Naatu kwa baibitar biya numih, kwa isa ayu men Regah biyanane tur ta abaimih, baise Regah ana kabeberamaim ayu not iti bitu ana’o i kwanitumatum. \v 26 Mar iti boun yawas i fokar, imih ayu anotanot ana gewasin kwa mi’itube kwama’am i na’atube kwanama. \v 27 O toutabin na’at men babin kwahirinamih ana ef inanuwet, naatu o tabina’e kuma’am men tabinamih babin inanuwet. \v 28 Baise inatatabin na’at nati i men bowabow kakafin kusisinaf, naatu babitai tatabin auman i men bowabow kakafin esisinaf, baise kwa iyab kwatatabin yababan boro moumurih maiyow kouh kwanayen, imih tarafafari isan tur iti ao. \p \v 29 Taitu, abisa ao yabin i iti, mar i na kabom, imih boun it ata veya’amaim orot iyab toutabin tema’am hinimonok Regah isan hinabow. \v 30 Sabuw iyab terererey, hai itinin men yababanabe hinama’amih, sabuw iyab tibiyasisir hai itinin men yasisirabe hinama’amih. Naatu sabuw iyab guguw wairafih hai itinin i guguw enabe hinama.\f + \fr 7.30 \ft yasisir wairafi, yababan wairafi naatu guguw wairafin kwananowar men iti sawar narowentani God ana bowabow kwanihamiyimih.\f* \v 31 \x + \xo 7.31 \xt 1Jn 2.17\x*Kwa iyab iti tafaram ana sawar moumurih na’in kwabowabow men sawar anot awan nakaratan, anayabin iti tafaram naatu sawar etei boro nan nasawar. \p \v 32 Ayu akokok kwa etei yababan fatumi kwama’am kwanarufami kwanatit. Orot tabina’e ema’am ana not etei Regah ana bowabow isan ebitin, ekokok nabow Regah niyasisir. \v 33 Baise toutabin orot i tafaram ana bowabow isan enotanot kwanekwan, anayabin i ekokok nabow aawan niyasisir. \v 34 Imih i ana not kusib ef rou’ab himatar, ef ta’imon nati na’atube, babin tabina’e ema’am o babitai biyan numin, ana not tutufin etei i Regah ana bowabow akisin isan enotanot. Baise toutabin babin i tafaram ana bowabow isan enotanot kwanekwan, anayabin i ekokok nabow aawan orot niyasisir. \v 35 Ayu iti ao anayabin akokok kwa anibais, i men ao’ofafari, baise akokok ef gewasin kwasinaf a yabow Regah isan i wan kwanayai kwanabow. \p \v 36 Monok babitai hairi hai rum hio, naatu monok naniyan i ekukura’ara’ah babitai isan naatu kwamur auman i erara’at ekokok natabin, karam hinatabin men bowabow kakafin. \v 37 Baise orot yait i taiyuwin ana notamaim tabin men ekokok men yait na’okikin, i karam taiyuwin ana naniyan imurub ema’am karam tabina’e nama, iti orot i ef gewasin esisinaf. \v 38 Imih orot yait etatabin i gewasin, baise orot yait tabina’e ema’am i gewasin anababatun. \p \v 39 \x + \xo 7.39 \xt Rom 7.2-3\x*Orot yawasin ema’am ana veya babin i aawan biyanamaim hifatum ema’am, baise orot emomorob ana veya babin i orot biyanamaim hirufam tit, orot ta i ana kokomaim boro ni’awan, baise nati orot i Regah ana kou’ayomaim ema’am ni’awan. \v 40 Baise anotanot tabina’e tama’am na’at i boro tiyasisir gagamin maiyow. Ayu anotanot ayu auman God Anunin targabuwu ama’am. \c 8 \s1 Sawar Murubih Isah Bay Tisisibor Ana Baibat \p \v 1 \x + \xo 8.1 \xt Act 15.29\x*Boun i akokok bay sawar murubih isah kwasisibor isan kwakirum nan i anao kwananowar. Tur anababatun it etei’imak iti sawar isah i taso’ob. Naatu iti so’obamaim it wowabit tayen tabi’orot. Baise yabow i wowabit gewas orot babin tabibais. \v 2 \x + \xo 8.2 \xt Gal 6.3\x*Orot yait sawar etei so’ob rouw eo, men kafa’imo abisa ta so’obamih. \v 3 Baise orot yait God ebiyabow God nati orot i su’ub naatu ekakaif. \p \v 4 \x + \xo 8.4 \xt Deu 4.39; 6.4; Gal 4.8\x*Sabuw afa bay wagabur isah hisisibor hibow te’aa isah anao kwananowar, wagabur i men God, naatu God i ta’imon maiyow, tafaram wanawanan men god ta sisibinamaim ema’am. \v 5 Turobe sabuw afa boro hinao, mar wanawanan naatu tafaram wanawanan wagabur i awan karatan. Turobe wagabur, yoyom i moumurih na’in. \v 6 \x + \xo 8.6 \xt Eph 4.5, 6\x*Baise it ata God i ta’imon, Tamat i akisin biyanane sawar etei himatar naatu i wanawananamaim it tama’am, naatu ata Regah Jesu Keriso i ta’imon, i akisin wanawananamaim God sawar etei eo himatar naatu i akisin wanawanan it tama’am. \p \v 7 Baise sabuw moumurih na’in iti men hiso’obamih. Sabuw iti na’atube marasika hima hisisinaf au naniyah in, imih bay hibow te’aa i tenotanot wagabur isah hisisibor hibow te’aa terarouw, naatu hai notamaim iu’uwih biyah gubagub matar, anayabin kakafin gewasin kusibin ana not i ririmin. \v 8 Baise bayumaim boro men nabuwit tanan God sisibin tanatitamih, bay tana’ani’aan na’at God boro men natawanamih, naatu men tana’ani’aan God boro men it gewasit narouw na’omih. \p \v 9 \x + \xo 8.9 \xt Rom 14.13-15; Gal 5.13\x*Baise kwanakaifi gewas, kwa hirufami kwatit yawas kwabaib men imaim kwanasinaf taituwa iyab hai baitumatum ririmin tema’am kwanikwarisihimih. \v 10 Anayabin o iso’ob abisa kusisinaf, imih o boro wagabur hai kwafiren bar wanawanan sibor inabow inaa. Baise orot ta ana not ririmin o na’i’iti boro fair na’atube nab naatu gem tafanamaim wagabur isah hisisibor boro nabow na. \v 11 \x + \xo 8.11 \xt Rom 14.15, 20\x*Naatu taituwa ana not ririmin ma’ama o aso’obamaim ana not i’asabun, inaso’ob nati taituwa isan Keriso morob. \v 12 Imih o taituwa isah bowabow kakafin iti na’atube isinaf hai not ririm feher kubitih, nati i o Keriso isan bowabow kakafin kusisinaf. \v 13 \x + \xo 8.13 \xt Rom 14.21\x*Isan imih ayu abisa ani’aanimaim aiwa’an taituwau bowabow kakafin wanawanan re’er ayu nati for men ana’aan maiye, saise men ana sinaf maiye nare. \c 9 \s1 Tur Abarayah Hai Bowabow Anababatun \p \v 1 \x + \xo 9.1 \xt Act 22.17-18; 26.16; 1Cor 15.8-9\x*Kwanotanot ayu i fatufatum wanawanan ama’am? Naatu kwanotanot ayu i men Regah ana tur abarayan? Naatu ata Regah Jesu Keriso men aitin? Naatu kwanotanot kwa i men ayu au abowabow ana ro’on? \v 2 \x + \xo 9.2 \xt 2Cor 3.2-3\x*Sabuw afa ayu men tur abarayan na’atube hinabubuwu na’at, baise kwa boro ayu kwanabuwu, anayabin kwa ayawas Regah wanawananamaim ebi’obaiyi, turobe kwa i ayu au bowabow ana ro’on, imih ayu i Regah ana tur abarayan. \p \v 3 Sabuw ayu tegam tiu’uwu ana maramaim ayu iti na’atube ao awawasfafaru. \v 4 \x + \xo 9.4 \xt Luk 10.8\x*Aki a bowabow isan ai ef ema’am boro anaa, anatom ai en? \v 5 Ai ef ema’am karam boro toutabin babin baitumatumayah bairi anaremor,\f + \fr 9.5 \ft aki a’awi\f* tur abarayah, afa ata Regah Jesu taitin naatu Cephas tisisinaf na’atube ai en? \v 6 Ai ayu Barnabas airi’imo, ai aa ai tom isan anama anabow? \p \v 7 Baiyowayan orot ebowabow men i taiyuwin ana baiyan ebitin. Naatu orot yait masaw bowayan ana masawamaim \it grape\it* ro’oro’on boro nirut, naatu bobaituw kaifenayah ana \it cow\it* hai nun boro natom. \v 8 Ayu men orot ana roubabaruwen fairamaim ao’omih, anayabin God ana obaiyunen tur i ta’imon nati na’atube eo ema’am. \v 9 \x + \xo 9.9 \xt Deu 25.4; 1Tim 5.18\x*Moses ana ofafaramaim kikirum iti na’atube eo “Bobaituw wabin \it ox\it*\f + \fr 9.9 \ft \+it cow\+it* orot yahon bobosairen\f* sanabey nawawas kweyakweyaren ana veya men awan kwana’utan.” God iti na’atube eo’o kwanotanot i \it ox\it* isan eo? \v 10 \x + \xo 9.10 \xt 2Tim 2.6\x*En baise, iti tur eo i anababatun it isat eo, turobe iti tur hikikirum it tananowar isan, anayabin orot yait me ebifufubiy naatu orot yait ai ro’on rab ekibikib, hairi nuhih fot hima tebowabow anayabin hairi boro nowah nowah hinafaramih hinabow. \v 11 \x + \xo 9.11 \xt Rom 15.27\x*Ayubit ana ub gewasin kwa wanawanamaim atatanum isan, kwa biyane sawar baibaisi isan ana bifefeyani, kwanotanot i ra’at kwanekwan? \v 12 \x + \xo 9.12 \xt Act 20.34; 2Cor 11.9\x*Orot afa tebowabow baibais kwabitih na’atube, aki auman karam boro baibais kwaniti. \p Baise aki nati fair men karam tafan atabat atao kikini, nati efanin aki sawar etei wanawanahimaim wainabi abow saise tur gewasin Keriso isan abibinan men ana ef atahir. \v 13 \x + \xo 9.13 \xt Deu 18.1-3\x*Kwaso’ob orot iyab Tafaror Bar gagamin wanawanan tebowabow hai bay i Tafaror Bar ana siwarane tebaib, naatu orot iyab gem kakafiyinamaim sibor te’aa auman i gem kakafiyin tafanamaim sibor turin tebaib. \v 14 \x + \xo 9.14 \xt Mat 10.10; Gal 6.6\x*Ef i ta’imon, Regah ana obaiyunen turamaim na’atube eo, “Sabuw iyab tur gewasin tibibinan hai ma gewas isan baibais kafai i nati’ine nan hinab.” \p \v 15 Baise ayu iti fair men kafa’imo ta abutubun, naatu iti fef akikirum i men sawar ta kwa biyane bain isan anot ao’omih! Baise mi’itube ata morob, men basit ata ma sabuw afa au ora’ara’at tur hitabotabir yabin en tamatar. \v 16 \x + \xo 9.16 \xt Jer 20.9\x*Tur gewasin abibinan isan men imaim au fair anab anao ra’ara’atamih, nati bowabow i ayu hiyunu abowabow. Naatu tur gewasin men ana bibinan kakafin anababatun boro isou namatar! \v 17 Anayabin iti bowabow au kokomaim ata rubin ata bowabow baiyan boro atab, baise God ana kokomaim ayu rubinu ana bowabow itu abowabow. \v 18 Imih baiyan isan men anao, baise veya kebor abaibimaim Tur gewasin ana binan, ana baiyan en. Naatu men ayu binanuyan anarouw kwa anifefeyanimih. \p \v 19 Ayu i men yait ta ana fafatum wanawanan ama’ama’amih. Baise ayu taiyuwu ayara’iyu\f + \fr 9.19 \ft aiwa’an\f* sabuw etei hai akir wairafin amatar, saise sabuw moumurih ananawiyih Keriso hinaso’ob. \v 20 \x + \xo 9.20 \xt Act 21.20-26\x*Jew sabuw wanawanahimaim ayu Jew orot amamatar, saise ana buwih, sabuw iyab ofafar babanamaim tema’am ayu imaim ama’am, (baise ofafar men abi’ufunun) saise sabuw ofafarane ana botaitih. \v 21 Sabuw iyab ofafar ufunane tema’am, ayu i hai ma’abe bairi ama’am, (iti na’atube asisinaf i men God ana ofafar ufunane ama’am baise Keriso ana ofafar wanawanan ama’am) saise sabuw ofafar ufunane tema’am abow Keriso wanawanan tirur. \v 22 \x + \xo 9.22 \xt 2Cor 11.29\x*Sabuw ririmih wanawanah ayu ariririm, saise ririmih anabuwih. Sawar ta ta etei hai naniyan amatar sabuw etei isah abotawiy, saise ef menatanane nabobotawiy sabuw turin aniyawas. \v 23 Ayu iti asisinaf anayabin Tur gewasin isan, saise tur gewasin ana baigegewasin turin anab. \p \v 24 Nunuwayah kwana’itih, sabuw etei tinununuw baise orot ta’imon boro nanunuw so’ar ana siwar nab. Imih yuwa kwana’asfofor kwananunuw saise siwar kwanab. \p \v 25 \x + \xo 9.25 \xt Php 3.14; 2Tim 2.4-5; 4.7-8\x*Fafowayah etei bai’a’it fokarin wanawanan hinarun naatu hinan hai siwar hinab, nati siwar i boro natafofor, baise it abisa tasisinaf i ata siwar wanatowan ema’am bain isan tabowabow. \v 26 Isan imih ayu men orot afa tinununuw kwanekwan na’atube anununuwamih baise au etawanamaim anununuw, na’atube au baiyow i men asir aroberob kwanekwan, orot baiyowayan eroberob kwanekwan na’atube. \v 27 \x + \xo 9.27 \xt Rom 8.13; 13.14\x*Baise ayu biyou arab baikwatutunen fokarin aitin ayamutufur.\f + \fr 9.27 \ft abai are awasatan\f* Imaibo tur sabuw afa isah abibinan saise etei nunuw wanawanan hinarun asir ayu boro hinabotaitu siwar baina’e anama. \c 10 \s1 Wagabur Hai Kwafiren Ana Baimatnuwen \p \v 1 \x + \xo 10.1 \xt Exo 13.21-22; 14.22-29\x*Taitu, ata a’agir Moses nawiyih hititit ana veya abisa isah mamatar i kwananot. Ata a’agir etei rofom re tafafarih nawiyih Red Sea yan owasasin hirabon rewan rounane hiyen. \v 2 Rofom wanawanan naatu riy wanawanan hirarabon ana veya, etei bapataito hibai Moses ana bai’ufununayah himatar. \v 3 \x + \xo 10.3 \xt Exo 16.35\x*Naatu Ayubih ana bay itinin ta’imon marane hire’er etei hibow hi’aa. \v 4 \x + \xo 10.4 \xt Exo 17.6; Num 20.11\x*Na’atube ayubit ana harew itinin ta’imon marane re’er etei hitom, naatu ayubit ana To’one harew tit hitomatom nawiyih bairi hin, nati to i Keriso taiyuwin. \v 5 \x + \xo 10.5 \xt Num 14.29-30\x*Baise God ata a’agir moumurih na’in isah men iyasisir, imih himorob arar yan hai rarik\f + \fr 10.5 \ft hai rahawat\f* awan karatan. \p \v 6 \x + \xo 10.6 \xt Num 11.4, 34; 1Cor 10.11\x*Naatu sawar iti himamatar i bai’obaiyen na’atube it isat, ebimatnuwit saise men kakafin sinafumih nakura’ara’ahit hisisinafube tanasinafumih. \v 7 \x + \xo 10.7 \xt Exo 32.6\x*Wagabur ata a’agir sawar iu’inuwih hikwakwafirih na’atube tanasinafumih. Buk Atamaninamaim iti na’atube eo “Sabuw himare hiyuw hi’aa hibiyasisir, hai yasisir botabir hitom hikoko’aw himisir hiwa’an kwanekwan. \v 8 \x + \xo 10.8 \xt Num 25.1-9\x*Imih uwatanah afa hibiwa’an kwanekwanabe men taniwa’an kwanekwan, anayabin nati na’atube hisisinaf, veya ta’imon wanawanan sabuw etei 23,000 ah uy hire himorob. \v 9 \x + \xo 10.9 \xt Num 21.5-6\x*Ata Regah men routobonamaim tanayai, uwatanah afa na’atube hisinaf Regah hirurutubun etei tuwamorob yubih himorob. \v 10 \x + \xo 10.10 \xt Num 16.41-49\x*Men tanagam kwanekwan, anayabin afa na’atube hisisinaf gurugurusen ana tounamatar na etei rouw himorob. \p \v 11 Sawar iti himamatar etei i bai’obaiyen na’atube it isat, naatu baimatnuwit isan bukamaim hikirum. Anayabin veya iti boun tama’ama i tana mar yomanin tatit. \v 12 Imih o yait kunotanot i kubatabatkikin, inakaif gewas men inare’emih. \v 13 Routobon mar etei o kubaib na’atube, nati routobon ta’imon sabuw etei tebaib. Baise God ana omatanen mar etei ekakaif. Imih boro men nihamiy routobon gagamin inab a fair nanatabir a niyaweyaw inare’emih. Baise routobon inabaib ana veya i boro fair nit inabatkikin naatu ef nabotawiy inahaiw inatit. \s1 Regah Anaa Fufun Naatu Wagabur Hai Hiyuw \p \v 14 Isan imih au ofonah, wagabur hai bowabow etei kwanihamiyen. \v 15 Ayu iti tur i kwa not wairafi isa ao, saise au tur naniyan kwanab abisa ao kwana’itin. \v 16 \x + \xo 10.16 \xt Mat 26.26-28\x*Merarayow ana kerowas imaim God ana merar tayiy tatomatom ana veya, Keriso ana rara etei tafafaram. Naatu rafiy taimasib ta’ani’aan ana veya it etei’imak Keriso biyan tafafaram. \v 17 \x + \xo 10.17 \xt Rom 12.5\x*Anayabin rafiy fafar i ta’imon, it moumurit na’in, baise biyat i ta’imon, imih rafiy ta’imon tafafaram. \p \v 18 \x + \xo 10.18 \xt Lev 7.6\x*Israel sabuw hai sinaf i kwananot. \it Sheep\it* tebow terouw gem tafanamaim tisibor finimih turih tefaram ta’aau i God bairi nati’imaim tibita’imon maiye. \p \v 19 \x + \xo 10.19 \xt 1Cor 8.4\x*Men kwananot ayu nati wagabur naatu sibor nati wagabur isah kwasisibor i abibasit kwanarouw. \v 20 \x + \xo 10.20 \xt Deu 32.17; Rev 9.20\x*En! Baise, abisa au’uwi ana’an i iti na’atube. Eteni Sabuw hai sibor i wagabur isah tisisibor, men God isan. Imih ayu men akok kwa wagabur bairi kwanikofan. \v 21 \x + \xo 10.21 \xt 2Cor 6.15-16\x*Kwa men karam boro Regah ana kerowasamaim kwanatom, naatu iban maiye wagabur hai kerowasimaim kwanatom. Naatu men karam Regah ana gem kakafiyinamaim kwanaa, naatu wagabur ana gem tafanamaim kwanaa maiye. \v 22 \x + \xo 10.22 \xt Deu 32.21\x*Men tanasinaf Regah ana yaso’ar tanakura’ahimih. Kwanotanot it Regah ana fair tanatabir? En! \s1 Baitumatumayah Fatufatumane Hit \p \v 23 \x + \xo 10.23 \xt 1Cor 6.12\x*Sawar etei i sinaf isan hibasit, baise sawar etei boro men ta ana gewasin nitimih. Naatu sawar etei i sinaf isan hibasit, baise sawar etei boro men hinibaisimih. \v 24 \x + \xo 10.24 \xt Rom 15.1-2\x*Men yait ta akisin ana gewasin nanuwetamih, baise taituwan hai gewasin nanuwet. \p \v 25 Ahar efanamaim masanuw kwanatotobon kwana’aamo, men anot hinamour kwanibatebatemih. \v 26 \x + \xo 10.26 \xt Psa 24.1\x*Anayabin Buk Atamaninamaim iti na’atube eo, “Me yan sawar tutufin etei tema’am i Regah nowan.” \p \v 27 Orot baitumatum atin nifefeyani airi bay aamih kwanamare abisa namaim nayayare ina’aan, men anot hinamour inibatebatemih. \v 28 \x + \xo 10.28 \xt 1Cor 8.7\x*Baise orot ta tainimaim na’afare nao, “Iti bay i wagabur isah hisibor.” Nati bay men ina’aan, orot eo’otani i inakakafiy anayabin masanuw ina’ani’aan boro inasinaf kakaf. \v 29 Nati i men o kakafin kusisinafumih, baise orot nati eo’otani na’iti boro o kakafin sinaf narouw nao. Aisim boro ayu au roufamen abaib sabuw afa hai notamaim ayu hinafufunu? \v 30 \x + \xo 10.30 \xt 1Tim 4.4\x*“Ayu au bay isan God aifefeyan igegewasin abai ani’aan, aisim sabuw boro au bay abigegewasin isan kakafin hinarouw hinao?” \p \v 31 \x + \xo 10.31 \xt Col 3.17\x*Imih abisa ku’ani’aan o kutomatom o kusisinaf etei God wabin bora’ara’ahin isan inasinaf. \v 32 \x + \xo 10.32 \xt Rom 14.13\x*Jew sabuw, Greek sabuw, na’atube ekaleisia sabuw wanawanahimaim men yait ta iniwa’an yababan nab nare’emih. \v 33 \x + \xo 10.33 \xt 1Cor 9.20‑22\x*Ayu i mar etei asisinaftobon sabuw afa aniyasisirih, saise anibaisih yawas hinab, men ayu taiyuwu aniyasisiru. \c 11 \nb \v 1 \x + \xo 11.1 \xt 1Cor 4.16\x*Ayu Keriso abi’u’ur na’atube kwa ayu kwani’u’uru. \s1 Kwafiren Ana Ef Gagamih Roumutufuren \p \v 2 Ayu sawar ta ta’amaim mar etei kwanunuhu isan naatu bai’obaiyen abit kwabukikin kwama’am isan, a merar ayi abobora’ara’ahi. \p \v 3 \x + \xo 11.3 \xt Gen 3.16; Eph 5.23\x*Baise boun ayu akokok kwa etei kwanaso’ob gewas. Keriso i orot ana ukwarin, Babin ana ukwarin i orot naatu Keriso ana ukwarin i God. \v 4 Orot yait aribun sumasum auman eyoyoyoban, o tur God biyanane baib eo’orereb Keriso biya’ohow ebitin. \v 5 Naatu babin yait aribun ana sumasum bosair eyoyoyoban, o tur God biyanane bai eo’orereb, aawan biya’ohow ebitin, ana itinin i babin aribun himafuribe. \v 6 Babin yait aribun men nasumisum, gewasin aribun hina’afuw. Baise babin aribun afuwin o mafurin isan biyan nao’ohow na’at gewasin aribun nasum. \v 7 \x + \xo 11.7 \xt Gen 1.26-27\x*Orot aribun men nasum, anayabin orot i God ana itinin naatu ana fair, baise babin i orot ana fair. \v 8 \x + \xo 11.8 \xt Gen 2.18-23\x*Anayabin orot i men babinane namih, baise babin i orotone na. \v 9 Na’atube orot i men babin isan God eo matar, baise babin i orot isan matar. \p \v 10 Ana’anaban iti isan, tounamatar matahimaim babin aribun nasum, saise nati sumasumamaim ebi’obaiyit, babin i orot ana fair babanamaim ema’am. \v 11 Regah ana yawasamaim tama’am babin men orot nihamiy akisin nabin ana fairamaim nama, na’atube orot men babin nihamiy akisin nabin ana fairamaim nama. \v 12 Anayabin babin orotone na, na’atube babin biyanane taub orot yai. Baise sawar etei i Godane hina. \v 13 Taiyuw kwanibatiy kwana’itin, babin aribun ana sumasum nabosair, bebeyanamaim nayoyoyoban i gewasin ai en? \v 14 It ata so’ob i sawar biyatamaim temamatar imaim ebi’obaiyit, orot aribun ituw manin ere’er i boro biyan na’ohow. \v 15 Baise babin aribun ituw manin ere’ere i ana itinin ebigewasin. Anayabin aribun manin re’ere i yumatan ana sumasum na’atube. \v 16 Baise orot yait ayu ao isan inagamigam, anao inanowar. Kwafiren isan ata ef men ta ema’am boro imaim tani’ufunun o God ana ekaleisia wanawanan kwafiren ana ef men ta ema’am boro i tani’a’ait. \s1 Regah Anaa Aafufun \r (Matthew 26.26-29; Mark 14.22-25; Luke 22.14-20) \p \v 17 Roube’aten tur iti anao kwananowar. Ayu kwa boro men merarayow anitimih. Anayabin kwaru’ay a kou’ay kwabaib wanawanan kakafin i erara’at naatu ana gewasin i en. \v 18 \x + \xo 11.18 \xt 1Cor 1.10-12\x*Ayu tur anowar kwa ekaleisia tutufin etei kwana kwabita’imon akwafiren wanawan i kouseb ema’am, naatu ayu abitumatum iti i tur anababatun. \v 19 Men kwanakasiy, wanawananamaim kouseb iti na’atube emamatar, saise orot iyab sinaf gewasin tisisinaf boro bebeyan hinatit kwana’itih. \v 20 Kwaruru’ay ana veya kwa i men Regah ana Bay Aafufun kwa’aau’umih. \v 21 Anayabin bay aa ana veya orot afa timatkabikabiy te’aa harew fokarih tetom tibikoko’aw, naatu sabuw afa i tibi’aamoromorob. \v 22 Kwa a bar tema’am boro imaim kwataa kwatatom ai en? Aisim iti na’atube kwasinaf God ana ekaleisia kwabi’afiy, naatu yababan wairafih biya’ohow kwabitih. Kwanotanot boro abisa anao kwananowar, a merar anay nati kwasisinaf isan? Boro men kafa’imo a merar anayimih. \p \v 23 Anayabin ayu Regah biyanane abisa abaib i kwa ai’obaiyi. Ata Regah gugumin hiyayanuw ana maramaim rafiy bai \v 24 God ana merar yi imasib itih eo, “Iti i ayu biyau kwa abit, kwanab kwana’ani’aan ana maramaim ayu kwananuhu.” \v 25 \x + \xo 11.25 \xt Exo 24.6-8; Hib 8.8-13\x*Ef ta’imon kerowas isan na’atube sinaf, bay hi’aa ufunamaim kerowas \it wine\it* hisuwai batabat bai, God ana merar yi, iuwih eo, “Iti kerowas i God ana Obaibasit Boubun ayu au rara’amaim ebubusuruf. Imih mar etei iti na’atube kwanasinaf, kwanatomatom ana maramaim ayu kwanuhu.” \v 26 Mar etei iti rafiy kwana’aan, kerowasamaim \it wine\it* kwanatom, naatu Regah momorob isan kwanabinan kwananan i namatabir maiye nan natit. \p \v 27 \x + \xo 11.27 \xt Hib 10.29\x*Isan imih orot yait erebosa rafiy nab na’aan naatu Regah ana kerowasamaim natomatom, nati orot i bowabow kakafin maiyow Regah biyan naatu ana rara isan esisinaf kakaf. \v 28 Imih wantoro’ot orot taiyuwin ana yawas nanutitiy na’itin gewas, imaibo rafiy nab na’aan naatu kerowas nab natom. \v 29 Anayabin orot yait Regah biyan naatu ana rara hai buriburih men naso’ob gewas, rafiy nab na’aan naatu kerowasamaim \it wine\it* natomatom, i taiyuwin ana baibatiyen bai enan. \v 30 Ana’an iti isan kwa moumur na’in biyah hiririm naatu kwabisasawuw naatu afa i himoroboka. \v 31 Baise it taiyuwit anababatun tanabibatiyit gewas, boro men tanan God nibatiyitamih. \v 32 \x + \xo 11.32 \xt Hib 12.5-6\x*Baise Regah nabibatiyit ana veya baikwatutunen boro nitit, naatu God tafaram baimakiy nabitin it boro men auman nititamih. \p \v 33 Isan imih taituwau, Regah ana Bay Aafufun isan kwanaruru’ay taituwa kwanakaifih. \v 34 Naatu orot yait aa momorob gewasin ana baremaim bay naa, saise a kou’ay kwanabaib ana maramaim boro men God ana baibatiyen wanawanan narun. Naatu sawar afa i boro ayu anan anatitabo anayabuna. \c 12 \s1 Ayubit Ana Usar \p \v 1 Boun i kwa Anun Kakafiyin ana usar isan kwabibat i anao kwananowar. Taitu ayu men akokok kwa aur kasiy na’atube nama’amih. \v 2 \x + \xo 12.2 \xt Hab 2.18-19\x*Kwanaso’ob kwa baikirisiyana’e, Eteni kwama’am ana veya, wagabur hibonawiy a ef kwawasa’ir kwatit sawar inu’inuwih kwakwafirih. \v 3 \x + \xo 12.3 \xt 1Jn 4.2-3\x*Isan imih a tur ao’owen, orot yait God Anunin tatargabuw men karam boro Jesu nao raraf, naatu orot yait wanawananamaim Anun Kakafiyin men ema’am boro men karam naorereb, “Jesu i Regah.” \p \v 4 \x + \xo 12.4 \xt Rom 12.6, 8\x*Usar i yumatan yumatan, baise Anunin i ta’imon efafaram. \v 5 Bowabow i yumatan ta ta tabowabow, baise Regah i ta’imon isan tabowabow. \v 6 Bowabow hai fair i yumatah ta ta tabowabow, baise God ta’imon bowabow ana fair orot ta’ita’imon wanawanahimaim faram tebowabow. \p \v 7 Orot ta’ita’imon biyahimaim Anun Kakafiyin ana taragub ef tata’ane ebirerereb saise sabuw etei hina’itin ana baigegewasin hinab. \v 8 Anunin orot ta isan boro ukwar rerekab ana usar nitin, naatu orot ta boro not so’ob ana usar nitin. \v 9 Anun ta’imonaban orot ta isan boro baitumatum ana usar nitin, naatu orot ta boro sabuw baiyawasih isan ana usar nitin. \v 10 Orot ta ina’inan fokarih sinaf isan ana fair boro nitin, orot ta boro dinabatur orereb isan ana usar nitin, naatu orot ta boro turobe baifuwen hairi orereb yamutufurin isan ana usar nitin. Orot ta menan botabirin tur ta o isan ana usar boro nitin, orot ta tur koubuna isan usar boro nitin. \v 11 \x + \xo 12.11 \xt 1Cor 7.7\x*Baise iti bowabow etei i God Anunin ta’imon akisinamo sawar etei esisinaf, naatu i ana kokomaim usar orot babin ta ta rubinih ebitih. \s1 Biyat Ta’imon Baise Kusisib \p \v 12 \x + \xo 12.12 \xt 1Cor 10.17\x*Biyat ana itinin i men ta’imonamaim wowab yenamih, baise yow kusisib an moumurih na’in, naatu kukusisib i moumurih, baise biyat i ta’imon maiyow. Keriso ana’itinaban nati na’atube. \v 13 \x + \xo 12.13 \xt Gal 3.28\x*Ana itinin i ta’imon. O Jew orot, o Greek orot, akir orot, roufamen orot, it etei i Anunin ta’imonamaim bapataito tabai biyat ta’imon matar, naatu God Anunin ta’imon ayubit ana harew dogorotamaim isuwaire. \p \v 14 Biyat i men ta’imon wowab yen biyat tutufin mataramih, baise famen moumurin na’in na ikokofan biyat matar. \v 15 Naatu at iti na’atube nao, “Ayu i men o uma, imih ayu men o biya turin.” Nati na’atube nao men karam boro akisin nabin nabat. \v 16 Naatu tainit nao, “Ayu i men o mata, imih men o biya turin.” Nati na’at nao i men karam boro akisin nabin nabat. \v 17 Naatu biyat tutufin etei i matatawat tama’am na’at, tur boro mi’itube tatanowar? Naatu biyat tutufin etei tainitawat tama’am na’at, sawar yamurih boro mi’itube tatayon? \v 18 Baise boun tama’am kwana’itin, God biyat etei yakitifuw gewas, ta’ita’imon hai efanamaim ya, ikokofan wowab yen biyat matar. \v 19 Biyat wowowab ana itinin ta’imon tama’am na’at, biyat ana itinin boro ai’ab. \v 20 Imih biyat i yow kukusisib ana itinin moumurih na’in, baise an i ta’imon. \p \v 21 Isan imih matat men karam umat isan nao, “Ayu o a baibais men akokok,” na’atube ukwarit men karam at isan nao, “Ayu o a baibais men akokok.” \v 22 En baise, biyat turin ririmin tarouw tao’o men karam boro tanakusair, nati i biyat ana fair turin. \v 23 Naatu biyat turin isan tanotanot i men hai yabin auman, biyat nati i tabi’abur gewas, naatu biyat turin wabih su’ubin isan awat ihihiririy, ana kaifin i wa’iwa’irin. \v 24 Biyat turin men bai’usin gewas isan tanotanotamih, baise biyat tutufin etei God ita’imon wowab ikawarafut, saise biyat turin ta’itin yabin en tao’o i auman tanabora’ah. \v 25 Saise biyat men nagam nakuseb, baise famefamen etei taiyuwih hinibit aba’abar yabowamaim hinibaibaisbonen hinama. \v 26 Biyat turin ebi’akir biyat tutufin etei ni’akir, biyat turin ebiyasisir biyat tutufin etei ana yasisir hinafaram. \p \v 27 \x + \xo 12.27 \xt Rom 12.5\x*Naatu boun kwa etei i Keriso biyan, naatu kwa ta’ita’imon i biyan turin kwamatar. \v 28 \x + \xo 12.28 \xt Eph 4.11-12\x*God ana Ekaleisia wanawanan sabuw hai efan ya, wantoro’ot, tur abarayah, bairou’abin dinab oro’orot, baitounin bai’obaiyenayah, imaibo ina’inan sinafuyah, sawusawuwih baiyawasihiyah, sabuw afa baibaisihiyah, bowabow hai yamutufurenayah, naatu menah botabirin tur ta ta oyah, etei hai usar faramih hai efan ya. \v 29 Orot etei boro men hinan tur abarayah hinamatar, o dinab orot hinamatar, o bai’obaiyenayah hinamatar, o fair hinab ina’inan sinafuyah hinamatar, \v 30 o sawow yumatah ta ta baiyawasihiyah, o menah botabirin tur ta ta oyah, o tur botabirin koubuna’ayah. En baise etei ata usar ta ta tabai. \v 31 \x + \xo 12.31 \xt 1Cor 14.1\x*Imih dogor wanawanan o a kok gagamin a usar menatan inab inabowabow i akisin kunuwih kubai. \p Naatu boun i boro ef gewasin anababatun ani’obaiyi kwana’itin. \c 13 \s1 Yabow \p \v 1 Ayu i karam boro menau nabotabir sabuw hai turamaim anao, o tounamatar hai tur anao, baise auru yabow en na’at, au tur ao i naniyan en ber terab etefotef na’atube. \v 2 \x + \xo 13.2 \xt Mat 17.20\x*Naatu ayu i God biyanane tur abai ao’orereb, ayu i so’ob wairafu, tur wa’iwa’irih hai kirikirifot etei aso’ob, ayu i baitumatum auru karam oyaw anao na’uy ra’ah nan. Baise auru yabow en na’at, ayu i au yabin en. \v 3 Ayu karam au sawar etei yababan sabuw ana faramih naatu biyau ana kwahir siboromih hina’afun, baise auru yabow en na’at, ana gewasin boro men ta anab. \p \v 4 Yabow i yatenuban, yabow i koununub gewasin, yabow i men baibobowenayan,\f + \fr 13.4 \ft matan fefek\f* men bai’o’orotoyan, men ora’ara’atayan, men baitengogorayan, \v 5 yabow i men okwanekwaneyan, yabow men i taiyuwin ana gewasin enunuwetamih, men baiyaso’arayan, sabuw hai kakafih ana bukamaim men ekikirum, \v 6 \x + \xo 13.6 \xt Rom 12.9\x*yabow kakafin isan men ebiyasisir, baise turobe isan i ebiyasisir. \v 7 \x + \xo 13.7 \xt 1Pet 4.8\x*Yabow i mar etei etatafafar, mar etei ebitumatum, mar etei nuhifotamaim ema’am, mar etei ebitafofor. \p \v 8 Yabow i ana yomanin en,\f + \fr 13.8 \ft taragub ana tur\f* dinabatur tao’orereb boro nasawar, menat ebotabir tur afa tao etei boro hinanutanub, abisa tasoso’ob etei boro nasisinasair. \v 9 Anayabin it i turinawat taso’ob, naatu dinabatur tur i turinawat tao’orereb. boro men tutufin tanaorereb nan yomanin tanisawarimih. \v 10 Baise koubaitotor ana veya nanan, sawar men koubatotoramaim ti’inu’in boro nasawar. \p \v 11 Kek ana veya, kek hai tur ao, kek hai not anot, kek hai naniyanamaim ama, boun ana abi’orot ana veya, kek ana bowabow etei aihamiy. \v 12 Abisa boun ta’i’itin i men ta’i’inan gewas, anayabin kiyam\f + \fr 13.12 \ft mirror\f* matan sukwayan na’atube, imih God men tai’itin gewas, baise veya nanan, imaibo yumatan boro tana’itin naatu itabo yumatat na’itin. Naatu sawar tutufin etei boro tanaso’ob nan na’asa’ub, boun i turinawat taso’ob. \p \v 13 \x + \xo 13.13 \xt 1Th 1.3\x*Naatu boun i sawar tounu tema’am, baitumatum, nuhifot, yabow, baise wanawanahimaim yabow i gagamin. \c 14 \s1 Dinabatur Orereb Naatu Menat Botabirin Ana Usar \p \v 1 \x + \xo 14.1 \xt 1Cor 12.31; 14.39\x*Yabow i ayawasamaim wan nama nabonawiy, naatu dogor wanawanan akok gagamin Anun Kakafiyin usar bai enan akisin kwananuwih kwanab, usar gewasin naatu au gagamin i God ana tur binan ana usar kwanab. \v 2 Orot yait menan botabir tur ta’amaim eo i men sabuw isah eo, baise God isan eo. Anayabin men yait ta so’ob tur boro nanowar naniyan nab, nati tur i Anun Kakafiyin ana fairane tur anababatun wa’iwa’irin eo. \v 3 Baise orot yait God ana tur eo ebibinan i sabuw isah eo baibais, koufair, nuhifot ebitih. \v 4 Yait menan botabir tur ta’amaim eo, nati i taiyuwin ebibais. Baise orot yait God ana tur eo ebibinan, i God ana sabuw tutufin etei ebibaisih. \v 5 Ayu au kok kwa etei mena tabotabir tur ta’amaim kwatao, baise au kok gagamin anababatun i binan ana usar kwatab, anayabin orot yait tur eo ebibinan ana baibais i gagamin. Orot menan ebobotabir i gewasin, baise orot ta nati kou’ay wanawanan tur nabotabir nao ekaleisia etei hinanowar saise boro nibaisih. \p \v 6 Naatu taitu, ayu atan kwa ata binanawan ana veya, menau tabotabir tur ta’amaim atao’o na’at boro baibais atit? Baise tur boubuh, not so’ob boubuh, tur binan God biyanane, naatu God ana roube’aten tur ana bow anan, turobe boro imaim nibaisi. \v 7 Ef ta iti na’atube, ben hai sawar douduf na’atube hinirabirab, o fik na’atube hinababin kwanekwan orot benayan boro mi’itube naniyan nab naben gewas? \v 8 Naatu orot yait tour men ebababin gewas, baiyowayah boro mi’itube hinaso’ob gewas hibobuna baiyow isan? \v 9 Ana itinin i ta’imon, o mena nabotabir tur ta sabuw men hisoso’obamaim kuo, sabuw boro mi’itube naniyan hinab o abisa isan kuo? O a tur asir isaroun me yan ere’er. \v 10 Tafaram wanawanan tur i moumurih maiyow, naatu nati tur etei i hai yabih auman men ta yabin enamih. \v 11 Isan imih tur nidun anonowar naniyan men abaib ayu i touman orot amatar, nati orot tur oyan isan, naatu tur oyan auman ayu isou touman orot matar. \v 12 Imih o yait a kok gagamin i ayubit ana usar ta inab inabow, basit God kwi’fefeyan saise usar menatan o inab ekalesia inabibais boro nit. \p \v 13 Ana’an iti isan sabuw iyab menah ebobotabir, gewasin hinayoyoban, saise tur koubuna isan ana usar auman hinab hinakubuna sabuw hinaso’ob. \v 14 Anayabin ayu mena’umaim ayoyoyoban, ayubu auman ibo eyoyoyoban, baise au not men kafa’imo so’ob ayu abisa ao’o. \v 15 Ayu boro abisa anasinaf? gewasin ayu i boro ayubu airi anayoyoban, naatu au not auman airi anayoyoban, ayubu airi ew anatabor naatu au not auman airi anatabor. \v 16 Ayubimaim God ana merar iyi kubobora’ara’ah, orot ta boro mi’itube naso’ob airi God kwanabora’ara’ah, naatu boro mi’itube naso’ob nibasit. Anayabin nati orot i men so’ob o abisa’awat kuo’o. \v 17 Basit o i merarayow gewasin maiyow God kubitin dogor tutufin etei, baise taituwa nati na ebatabat men kubibais. \p \v 18 Ayu i God ana merar ayiy, anayabin ayu menau botabirin tur ta’amaim o isan kwa etei ana tabir. \v 19 Baise ekalesia hai kou’ay wanawanan ayu tur etei \it five\it* akisin anao sabuw etei boro naniyan hinab naatu nibaisih, baise menau nabotabir tur 10,000 na’atube anao ana baibais i en. \p \v 20 \x + \xo 14.20 \xt Eph 4.14\x*Taituwau, men kek hai notabe kwananot, men kek sosofabe kwanarerey kwanekwanemih, baise orot babin hai not kwanab tur kwanao. \v 21 \x + \xo 14.21 \xt Isa 28.11-12\x*Buk Atamaninamaim wanawanan ofafar iti na’atube hikirum, \q1 “Ayu au sabuw isah tur men hisoso’obamaim boro anao, \q1 naatu nah toumanih menahimaim boro anao, \q1 baise au tur boro men hinanowar \q1 Regah iti na’atube eo. \p \v 22 Menat ebobotabir i men sabuw baitumatumayah hai i’inan, baise sabuw iyab men tibitumatum hai i’inanen, naatu tur binan i sabuw iyab men tibitumatum isah, baise baitumatumayah isah. \v 23 \x + \xo 14.23 \xt Act 2.13\x*Imih ekaleisia tutufin etei hinaru’ay, naatu sabuw etei menah nabotabir tur ta’amaim hinao’o, sabuw afa ufunane hina tema’am, naatu sabuw iyab men tibitumatum boro hinao, “Sabuw tibikoko’aw kwa’itih?” \v 24 \x + \xo 14.24 \xt Jn 16.8\x*Baise orot yait God ana tur eo ebibinan ufun orot baitumatum atin ma enonowar boro dogoron narusib. Anayabin tur abisa nonowar ana kakafih etei hina hibebeyan itan. \v 25 Ana not wa’iwa’irin ma’am etei tit irerereb naatu boro sun nayowen Regah nakwafir, bebeyanamaim naorereb nao, “Turobe God i kwa wanawananamaim bairi kwama’am!” \s1 Kwafiren I Ana Kakaf Auman \p \v 26 \x + \xo 14.26 \xt 1Cor 12.8‑10\x*Taituwau, abisa ao yabin i iti, bora’ara’aten isan kwanaruru’ay ana veya, orot boro ew natabor, orot ta boro ni’obaibiyi, orot ta boro God ana tur naorerereb, orot ta boro menan nabotabir, orot ta boro nati tur nabotabir nakubuna kwananowar, naatu sawar iti etei i ekaleisia wowabin ra’at isan kwasisinaf. \v 27 Menamaim omih orot rou’ab o tounu hinao naatu men tounu nanatabir, naatu tur i orot ta nao nasawar, imaibo ta nao, men auta’imon kwanarahimih, naatu orot ta i nati tur nabotabir nakubuna. \v 28 Baise koubuna’ayan orot nati’imaim men nama’am na’at, orot nati tur eo gewasin ekaleisia wanawanan boro awan nafot, i akisin God hairi’imo hinayoyoban. \p \v 29 \x + \xo 14.29 \xt 1Th 5.21\x*Orot rou’ab o tounu God ana tur hinabinan, naatu hinabibinan wanawanan, binanuyah afa nati tibibinan hai tur hinafufun gewas. \v 30 Naatu nati tur inan wanawanan orot ta kou’ay wanawanan ma’am God ana tur ta boubun na isan birerereb ana veya, nati orot bat ebibinan awan nafot. \v 31 Anayabin kwa ta’ita’imon a veya ti’inu’in na’atube boro kwanabinan, saise sabuw etei boro roube’aten tur hinab hinaso’ob naatu koufair hinab. \v 32 Dinab oro’orot iyab God ana tur hio tibibinan hai tur i hinakaif gewas. \v 33 Anayabin i men baibikwarisen ana Godamih, baise tufuw ana God. \p God ana ekaleisia tutufin etei tiruru’ay ana veya, \v 34 \x + \xo 14.34 \xt 1Cor 11.3; 1Tim 2.12\x*Ekalesia wanawananamaim baibin i awah nafot hinama. Baibin isah men baibasit ema’am boro tur hinao, baise ofafar eo na’atube awah nafot orot babahimaim hinanutanub hinama. \p \v 35 Sawar ta isan so’obamih baremaim a’aawah hinibatiyih, anayabin ekaleisia wanawanan baibin tur o isan i biya’ohow ema’am. \p \v 36 Kwanotanot God ana tur kwa akis biyamaim busuruf? Ai nati tur i kwa akis isa na? \v 37 \x + \xo 14.37 \xt 1Jn 4.6\x*Orot yait enotanot i God ana dinab orot, naatu God biyanane ayubin ana usar bai ema’am, abisa kwa isa akikirum boro naso’ob, iti i Regah ana obaiyunen tur. \v 38 Baise iti tur nanowar nakwakwahir, God boro ibo nakwahir ana tur men nanowar. \p \v 39 Isan imih taituwau, dogor kwanabotawiy God ana tur kwanab gewas kwanabinan, naatu sabuw afa menah botabir teo men kwana’otanih. \v 40 Baise kwana’itin gewas sawar etei i hai efamaim kwanasinaf naatu kakaf ana efamaim. \c 15 \s1 Keriso Morobone Misir Maiye \p \v 1 Taitu, boun i akokok tur gewasin abinan kwanowar, imaim yawas kwabai, naatu imaim kwabatabatkikin isan nuhi akukusib. \v 2 Iti tur gewasinamaim kwa iyawasi, imih tur abinan kwanonowar kwanabubukikin, baise men kwanabubukikin kwa a baitumatum boro nan yabin en namatar. \p \v 3 \x + \xo 15.3 \xt Isa 53.5-12\x*Ayu abisa abaib i kwa isa aya’abun, naatu nati tur ana’an gagamin i iti, Keriso it ata bowabow kakafin isan morob, Bukamaim eo na’atube. \v 4 \x + \xo 15.4 \xt Mat 12.40; Act 2.24‑32\x*Hibai hin hubemaim hiyai, veya tounu ufunamaim misir maiye, Bukamaim eo na’atube. \v 5 \x + \xo 15.5 \xt Mat 28.16-17; Luk 24.34\x*Peter isan irerereb, imaibo tur abarayah nah 12 isah irerereb. \v 6 Nati ufunamaim veya ta’imon wanawanan ana bai’ufununayah etei 500 tafanamaim auman isah irerereb, moumurih na’in i boun yawasih tema’am baise afa i himorob. \v 7 \x + \xo 15.7 \xt Act 1.3-4\x*Nati ufunamaim James isan irerereb, imaibo ana tur abarayah etei isah irerereb. \v 8 \x + \xo 15.8 \xt Act 9.3-6\x*Uftoro’ot ayu atufuw kokobeya na’atube ama’am isou irerereb. \p \v 9 \x + \xo 15.9 \xt Eph 3.8; 1Tim 1.15\x*Ayu i tur abarayah etei babahimaim imih ayu i men boro tur abarayan hinarouw hinao, anayabin God ana ekaleisia ai nununih arouw ai’a’akirih. \v 10 \x + \xo 15.10 \xt 2Cor 11.23\x*Baise God ana manaw ana kabeberamaim ayu tur abarayan amatar, naatu manaw kabeber ayu bitu i men yabin en, baise bowabow gagamin na’in abow, tur abarayah etei ana tabirih, men ayu au fairamaim abowabowamih, baise God ana manaw ana kabeber ayu wanawana’umaim ma ebowabow. \v 11 Isan imih i tibibinan naatu ayu abibinan ana itinin i men ta’amih, baise ana’an gagamin i abisa abibinan i kwa kwaitumatum. \s1 Moroboyah Misir Maiye \p \v 12 Boun aki abibinan ai tur i Keriso morobone mimisir isan ao’o, baise mi’itube’emih kwa afa kwao moroboyah boro men hinayawas maiye hinamisir? \v 13 Morobone misir maiye men nama’am na’at, ana itinin Keriso morobone men misir maiye’emih. \v 14 Naatu Keriso morobone men tamimisir maiye na’at, aki ai binan i yabin en, naatu kwa Keriso kwabitumitum auman i yabin en. \v 15 Naatu murumurubih men hinamimisir maiye na’at, aki i God isan abifufuwen. Anayabin Keriso morobone God baiyawasin arouw ao, naatu moroboyah morobone men hinamimisir maiye na’at, nati ebiturobe, God Keriso morobone men iyawas maiye misirimih. \v 16 Morobone misir maiye men nama’am na’at, Keriso morobone men misir maiye. \v 17 Naatu Keriso morobone men tamimisir na’at, kwa a baitumatum i yabin en, naatu kwa i boro’ika bowabow kakafin tafatumi kwatama’ama. \v 18 Naatu iban maiye sabuw iyab Keriso wabinamaim himomorob ana itinin i hikasiy na’atube. \v 19 Keriso wanawananamaim yawas tabai nuhit fot tama’am. Baise ata yawas i iti tafaram akisin isan tanama tananotanot na’at. It i tafaram wananwanan ana gonenet sabuw tamatar. \p \v 20 Baise turobe Keriso i anababatun morobone misir maiye, God ana sabuw iyab himomorob wanawanahimaim Keriso i wan morobone misir. \v 21 \x + \xo 15.21 \xt Rom 5.12\x*Anayabin orot ta’imon ana sinafumaim morob matar, imih orot ta’imon ana sinafumaim morobone misir maiye matar. \v 22 Sabuw etei tamomorob, anayabin Adam ana rara, naatu morobone boro tanamisir maiye anayabin Keriso yawasin ema’am. \v 23 \x + \xo 15.23 \xt 1Th 4.16; Rev 20.5\x*Baise morobone tanamimisir maiye, i boro koumutufuren inu’in na’atube hinabusuruf, wantoro’ot boro Keriso namisir, naatu nanan ana veya sabuw iyab Keriso nowan boro hinamisir. \v 24 Imaibo mar yomanin nan natit, tafaram hai bonawiyenenayah, hai aiwob, hai kaifenayah etei hai fair tutufin Keriso nagugurus ufunamaim, aiwob nab Tamah God nitin. \v 25 \x + \xo 15.25 \xt Mat 22.44\x*Naatu Keriso i boro ni’aiwob nanan ana rakit sabuw etei nabow nan an babanamaim nawastanen. \v 26 \x + \xo 15.26 \xt Rev 20.14\x*Naatu uftoro’ot i sawar wabin Morob it ata rakit gagamin boro nagurus nitaiy nare. \v 27 \x + \xo 15.27 \xt Psa 8.6\x*Anayabin Buk Atamaninamaim eo, “Sawar etei boro nabow an babanamaim naya.” Iti tur Sawar etei an babanamaim yara’iyen rouw eo, i rerereb yan, God men i auman bobar eomih, anayabin God sawar etei boro Keriso ana fair babanamaim naya. \v 28 Sawar hinabow hinan God Natun babanamaim hinaya’ay ufunamaim, Jesu boro Tamah God ana fair babanamaim namare, anayabin sawar etei God bow Natun babanamaim ya, naatu God boro sawar tutufin etei ni’ukwarin ana sabuw etei isah. \p \v 29 Naatu morobone misir maiye en na’at, sabuw iyab moroboyah efanih bapataito hibaib boro abistan hinasinaf? Naatu morobone misir maiye en na’at, aisim sabuw moroboyah efanih taih tuwah hina bapataito tebaib? \v 30 \x + \xo 15.30 \xt Rom 8.36\x*Naatu it auman aisim ata yawas takwahir tatit veya matan tayi tabowabow? \v 31 Taitu ayu i mar etei morob ana efanamaim ama’am. Anayabin sawar abisa Keriso kwa isa sisinaf imaim ayu kura’ara’ahu iti tur akukurerereb. \v 32 \x + \xo 15.32 \xt Isa 22.13\x*Morob ufunamaim yawas men tama’am, aisim ayu iti Ephesus hai sigarafor bairi atiyow? Abisa ana gewasin boro anab? Morobone misir maiye en na’at. \q1 “Au nowat tanaa tanatom \q1 anayabin maras boro tanamorob.” \m \v 33 Men sabuw hinifufuwi a not hinakwaris. “A ofonah kakafih boro ayawas gewasin hinagurus.” \v 34 Ukwar kwanabotawiy gewas, ef kakafih kwasisinaf kwanihamiyen, anayabin kwa afa God men kwaso’ob, iti ao, saise kwa biya hina’ohow. \s1 Misir Maiye Biyan Ana’itin Iti Na’atube \p \v 35 Sabuw afa boro hinibatiy hinao, “Moroboyah boro mi’itube hinamisir maiye? Naatu hina mimisir biyah ana itinin boro mi’itube hinab?” \v 36 \x + \xo 15.36 \xt Jn 12.24\x*Taitu, kwabikoko’aw, ub me yanamaim kutatanum boro men saife nakuboun nayenamih, baise wantoro’ot i boro namorob nare, imaibo nakuboun nayen. \v 37 Naatu sanabey ub o ub afa kutatanum i men biyan tutufin kwatatanumimih, baise ro’on, sanabey ro’on o ub ta ro’on. \v 38 God ub ta’ita’imon biyah hai itinin ta ta i ana kokomaim ya, naatu ub ta’ita’imon biyah anababatun itih. \v 39 Naatu sawar tafaramamaim biyah finimih auman hai itinin i men ta’imon, biyah i ta ta, orot babin biyah ana itinin ta, haru for biyah ana itinin ta, mamu hai itinin i ta naatu siy i hai itinin ta. \v 40 Naatu mar ana biyan itinin ibo ta, na’atube tafaram biyan itinin ibo ta. Baise biyat no mar nowan ana bonamanamarin itinin ibo ta, naatu biyat tafaram nowan ana bonamanamarin ibo itinin ta. \v 41 Veya ibo ana bonamanamarin itinin ta, sumar ibo ana bonamanamarin itinin ta, naatu daman ibo hai bonamanamarin itinin ta, baise daman wanawanahimaim ta’ita’imoh ibo hai bonamanamarin ta ta. \p \v 42 Baise Moroboyah hinamimisir maiye ana itinin i boro nati na’atube, biyat morob hubemaim tayayare ana veya biyat i emasamas, baise morobone namimisir ufunamaim boro nama wanatowan. \v 43 \x + \xo 15.43 \xt Php 3.20-21\x*Biyat hubemaim tayayare itinin i kakafin, naatu siba’u’un, baise emimisir ana veya itinin i gewasin naatu fairin. \v 44 Biyat tayayare i tafaram nowan, baise emimisir i mar biyan. \p Imih biyat tafaram nowan ibo ema’am naatu mar nowan ibo ema’am. \v 45 \x + \xo 15.45 \xt Gen 2.7\x*Buk Atamaninamaim hikirum hio na’atube, “Orot wantoro’ot wabin Adam i biyan ana yawas bai,” baise Adam bairou’abin nan i ayubit ana yawas wanatowanin baitit isan na. \v 46 Orot ayubit ana yawas auman ma’am i men mat na, baise orot biyat ana yawasamaim ma’am i mat na, imaibo orot ayubit ana yawasamaim ma’am na. \v 47 Orot wantoro’ot Adam i me nowan fofobane matar, baise Adam bairou’abin i marane ra’iy. \v 48 Sabuw iyab me nowan biyah i orot me’emaim ma’am biyan na’atube, sabuw iyab mar nowan biyah i orot marane rara’iy biyan na’atube. \v 49 Tafaram orot ana ana itinin tabaib na’atube, mar ana orot nanan ana itinin boro tanab. \p \v 50 Taitu, abisa ao au yabin i iti, biyat, naatu finimit men karam boro God ana aiwobomaim narun, anayabin biyat i boro namorob namas, imih men karam boro wanatowan ma’am ana efanamaim narun. \v 51 \x + \xo 15.51 \xt Mat 24.31; 1Th 4.15-17\x*Tain kwanarub gewas, iti tur buriburin anao kwananowar, it etei boro men tanamorobomih, baise ata itinin boro nabotabir bonamanamarin namatar \v 52 tour natut ana veya namanamar ebowabow na’atube, tanimatanubamo biyat nabotabir. Anayabin tour natut ana veya murumurubih etei boro biyah fairin hinamisir, naatu biyah ana itinin boro nabotabir. \v 53 \x + \xo 15.53 \xt 2Cor 5.4\x*Biyat iti morob emasamas boro nabotabir biyat fairin wanatowan ma’ama’anin namatar. \v 54 \x + \xo 15.54 \xt Isa 25.8\x*Biyat iti boun tama’am boro namorob naatu namas, baise morob ufunamaim biyat boro nabotabir nan wanatowan ma’ama ana biyan nab. Imaibo Buk Atamaninamaim hikirum boro nan niturobe, \q1 “Morob an uman hitakakiren hiyare.” \p \v 55 \x + \xo 15.55 \xt Hos 13.14\x*“Morob o a fair menanamaim ema’am boro inisnowah? \q2 Morob o afair menamaim ema’am boro biyababan initi?” \m \v 56 \x + \xo 15.56 \xt Rom 7.13\x*Morob ana biyababan i bowabow kakafinane ebaib, naatu bowabow kakafin ana fair i ofafaramaim ebaib. \v 57 Baise God ana merar tanay anayabin Jesu Keriso, i morob ana ahay ana waf tagagir yare! \p \v 58 Isan imih taitu, yate nanub kwanabatkikin, mar etei Regah isan anot tutufin kwanabow, anayabin Regah isan kwabow kwabi’akir i men anayabin enamih, baise yabin auman. \c 16 \s1 Corinth Sabuw Hai Siwar Jerusalem Baitumatumayah Isah \p \v 1 \x + \xo 16.1 \xt Rom 15.25‑26; 2Cor 8.1-9\x*Siwar God ana sabuw isah o’on baiyafarinamih kwao i boro ayu ekaleisia no Galasia’amaim sinafumih au’uwihibe kwanasinaf. \v 2 \it Sunday\it* ta’ita’imon kwa a mour ana fofonin kabay turin kwanayasaisir kwanita’ay, saise ayu ananan i boro men kabay tanao’onamih. \v 3 Ayu anan anatitit ana veya, orot iyab kwarubinih tema’am isah boro fef anakirum anitih naatu aniyafarih a siwar hinab hinan Jerusalem. \v 4 Ayu bairi namih hinanotanot na’at basit boro ayu hinakofanu bairi anan. \s1 Paul Ana Remor Isan Yakitifuwen \p \v 5 \x + \xo 16.5 \xt Act 19.21\x*Ayu ufibo boro kwa isa anan, mat boro Masedonia anatit, anayabin ayu i Masedonia wanawananamaim remor isan ayayakitifuw. \v 6 \x + \xo 16.6 \xt Rom 15.24\x*Anotanot veya maninaka boro kwa bairit tanama, men aso’ob rarab siba’u tutufin etei boro tanama. Imaibo boro kwanibaisu au remor ana kofan maiye efan ta’amaim. \v 7 Ayu men akokok anan mar kafai bairi tanama naatu anihamiyi maiye anan, ayu akokok i boro anan veya maninaka bairit tanama, Regah nabibasit na’at. \v 8 Baise ayu boro Ephesus imaim anama nanan \it Pentecost\it* ana veya natit. \v 9 \x + \xo 16.9 \xt Act 19.8-10; 2Cor 2.12\x*Anayabin bowabow anababatun ana etawan gagamin isou botawiy naatu sabuw moumurihika i ayu isou i mo’oh te’a’abar. \p \v 10 \x + \xo 16.10 \xt 1Cor 4.17\x*Timothy ef aumatan nanan biya natitit na’at ana merar kwanay saise biyan fari niwa’an, anayabin i Regah ana akir wairafin orot, ayu na’atube. \v 11 \x + \xo 16.11 \xt 1Tim 4.12\x*Men yait ta ina nuwfurubimih, baise kwanibais tufuwamaim ana remor nakofan nan, saise namatabir nan biyou natit. Anayabin ayu baitumatumayah afa bairi i ana matabir maiye isan ama anuwanuw. \p \v 12 \x + \xo 16.12 \xt 1Cor 3.6\x*Naatu taituwa Apollos isan mar bai’ab koufair aitin baitumatumayah afa bairi hitan hitananawani isan, nuhin tutufin men botabir boro boun ana veya’amaim tan, baise aren ta nabaib na’at boro nan. \s1 Tur Yomanin \p \v 13 Mata toniwa’an, baitumatumamaim kwanabatkikin, naatu kwana’abar totofar, kwanafair kwanabat. \v 14 A bowabow etei yabowamaim kwanabow. \p \v 15 \x + \xo 16.15 \xt 1Cor 1.16\x*Kwa Stephanas aawan natunatun bairi isah i kwaso’obaka, Akaiya wanawananamaim i mat hina Kirisiyan himatar naatu taiyuwih hiyasairih hitit God ana sabuw isah hibow, isan taitu, kwa abifefeyani, \v 16 bonawiyenayan sabuw iti na’atube i kwani’u’urih naatu sabuw iyabowat iti bowabow wanawanan hirun hikofanih bairi tebowabow auman. \v 17 Ayu i abiyasisir, Stephanas, Fotunatus naatu Akaikas hinan isan, anayabin kwa yumat aboboyouw efanin i hina ayu hibaisu. \v 18 Naatu ayu au naniyan hikura’ah amisir, kwa hikukura’ahi na’atube. Sabuw iti na’atube i kwana’inanih a notamaim hinama. \s1 Merarayow Naatu Koufair Tur \p \v 19 \x + \xo 16.19 \xt Act 18.2, 18, 26\x*Ekaleisia Asia tutufin wanawanan kwa a merar tiyiy, Aquila Priscilla hairi naatu ekaleisia iyabowat i hai baremaim bairi tibita’ay kwa a merar tiyiy Regah wabinamaim. \v 20 Taituwa baitumatumayah etei iti’imaim tema’am kwa etei a merar tiyiy, naatu tufuw ana baimamamayen kwanimerarayowbonen kwanama. \v 21 Ayu Paul taiyuwu umou’umaim iti a merarayow ana fef akirum abiyafar. \v 22 \x + \xo 16.22 \xt Gal 1.8-9; Rev 22.20\x*Yait Regah men nabiyabuw, o rarafen tafanamaim nayen. “\it Maranatha,\it*” Anayabin O Regah kuna. \v 23 Ata Regah Jesu ana manaw ana kabeber mar etei biyamaim nama. \v 24 Keriso Jesu wanawananamaim kwama’am etei’imak abiyabuwi. \it Amen.\it*